Institutiones theologiae fundamentalis auctore Aemil. Dorsch S. J. s. theologiae in universitate oenipontana professore Vol. II. De ecclesia Christi editio altera retractata et aucta Oeniponte Typis et sumptibus Feliciani Rauch 1928. Liber, cui titulus est: Institutiones theol. fundamentalis auc­ tore P. Aemil. Dorsch vol. II. De ecclesia Christi Viennae, die 82. dec. 1927. F. Hatheyer S. J. Praep. Prov. Austriae. Nr. 2414. Imprimatur! Apost. Administratur Innsbruck, den 26. Mai 1928. Urb. Draxl, Prov. Printed in Austria. Index Introâuctic § 1. De nomine ecclesiae............................................................ § 2. Brevis errorum conspectus................................................. § 3. De litteratura brevis adnotatio......................................... § 4. De methodo seu de modo argumentandi...................... Pag. 1 4 7 9 Pars I De ecclesiae Christi institutione et constitutione Caput I De ecclesiae Christi institutione Articulus I. De ecclesia Christi ante Christum existente § 1. De ecclesia antiqua extra synagogam.............................. § 2. De synagoga ut est ecclesia Christi.................................. 12 14 Articulus II. De ecclesia Christi antiquitus praenuntiata § 1. De ecclesiaChristi in velere lege praefigurata................ § 2. Deecclesia in velere testamento vaticinata...... Articulus III. De institutione ecclesiae per Christum facta De adversariis................................................................................... § 1. § 2. § 3. § 4. 18 19 Assertum 1. Christus ecclesiam suam ut teram societatem ipse per semet instituit eamque a vetere synagoga plane separat it................................................................. 28 De notione societatis.............................................................. De textuum quorundam praecipuorum genuinitate ... I. Mt 16, 18............................................................................. II. Mt 28, 19............................................................................. Christus institutionem ecclesiae promisit....................... Christus ecclesiam sub formis vere socialibus reapse in­ stituit ................................................................................ 43 Scholion 1. De abrogatione veteris oeconomiae................... Scholion II. De mente Christi universalisée»....................... 23 28 30 30 33 35 47 51 Index VI Pag. § 5. Res confirmatur ex primitiva ecclesiae historia .... A. Ex actibus apostolorum................................................. B. Ex epistulis apostolorum................................................ C. De distinctione inter ecclesiam et synagogam............... § 6. De modo quo Christus ecclesiam instituit....................... 54 55 57 59 61 Articulus IV. De duratione ecclesiae Assertum 2. Ecclesia, quam Christus instituit, in propria institutionis ratione perennis est.......................... 64 Caput II Do constitutione ecclesiae Articulus I. Quaestiones praeliminares § 1. De adversariis...................................................................... § 2. Determinis quibusdam hierarchicis ............................... I. De termino apostoli....................................................... II. De termino episcopi....................................................... Articulus II. 72 77 77 80 De potestate apostolorum in ecclesia perenni § 1. De potestate ipsorum apostolorum.................................. Assertum 3. Christus ecclesiam instituens apostolis pote­ statem contulit : docendi, regendi, sanctificandi fideles § 2. De ministerio apostolico in ecclesia necessario............... Assertum 4. Triplex munus aqtostolorum jure divino in ecclesia necessarium et perenne est ......... § 3. Aposlolicum ministerium ad episcopos transiit............... § 4. Varia corollaria......................... ........................................ I. Ecclesia ex jure divino societas inaequalis est ... . II. Idque ex dispositione immediate divina...................... III. Solvuntur difficultates................................................... § 5. De singularum ecclesiarum constitutione monarchica . Assertum 5. Ab ipsis ecclesiae initiis tendentia universalis erat, ut unus in ecclesiis singularibus perfecte compo­ sitis institueretur supremus pastor et rector (episcopus) § 6. De praecellentia apostolorum propria............................. I. Quoad potestatem regiminis........................................ II. Quoad munus docendi................................................... III. Haec dona extraordinaria erant . ♦............................. 84 85 91 92 94 99 99 100 102 106 10θ 112 112 116 120 Articulus III. De primatu Dissertatio praevia: Primatus ex ratione consideratus § 1. Primatus suadetur ex analogia fidei................................. 126 8 2. Primatus probatur rationibus apologeticis...................... 129 Index yjf Pag. Disputatio I. De primatu s. Petri § 1. De promissione primatus Petro facta............................... Assertum 6. Christus b. Petro eique soli directe et imme­ diate primatum verae, jurisdictionis super universam ecclesiam non semel promisit.............................. 132 I. Petrus petra i. e. ecclesiae fundamentum (Mt 16, 18) . II. Petrus claviger regni coelorum (Mt 16, 19Ί................... III. Petrus fratrum confirmator (Lc 32, 31 sq)................... § 2. De ipsa institutione primatus.............................................. Assertum 7. Primatum verae jurisdictionis olim promissum Christus c mortuis redivivus Petro reapse impertivit (Jo 21, 15 sqq)..................................................... 147 § 3. De doctrina patrum.............................................................. § 4. De primatu Petri in primitiva ecclesia........................... § 5. De relatione reliquorum apostolorum ad Petrum ... § 6. Corollaria quaedam.............................................................. § 7. De Petri commoratione romana....................................... Scholion. Quid Harnack senserit de origine episcopatus ro­ mani ?..................................................................... 189 132 133 138 143 147 152 161 170 180 182 Disputatio II. Do primatu in ecclesia Christi perenni § 1. De perpetuitate primatus...................................................... 191 Assertum 8. Primatus verae jurisdictionis cum integro am­ bitu jurium et officiorum ex jure divino in ecclesia perennis est............................................................. 192 § 2. De ipso Petrisuccessore......................................................... 197 Assertum 9. Romanus pontifex est Petri in primatu suc­ cessor ............................................................ 197 § 3. Principia ad solvendas difficultatesproponuntur .... 214 § 4. De jure quo primatus sedi romanae adhaeret................. 220 Assertion 10. Romanus pontifex et ipse jure divino prima­ tum obtinet............................................................. 220 § 5. De modo quo primatus transmittitur............................... 230 Assertum 11. Primatus singulis Petri successoribus imme­ diate per Christum confertur.............................. 230 Pars II De ecclesia in se constituta Sectio 1 De potestate hierarchica Assertum 12. Triplex est potestas hierarchica : magisterii, regiminis, sanctificationis ; quae tamen non inepte re- Index vin ducitur ad potestatem bipartitam ordinis et jurisdic­ tionis ............................................................................. Pag. 238 Caput I De potestate ecclesiae gubernativa Articulus I. De potestate regendi in universum Generaliores observationes praemittuntur...................... 242 § 1. De potestate coërcitiva in specie..................................... 244 § 2. De amplitudine potestatis gubernativae.......................... 248 Assertum 13. Ecclesia directe praecipere rei prohibere potest actus quoque mere internos................................ 249 Articulus II. § § § § § § § 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. De potestate gubernativa summi pontificis Potestas primatus vere episcopalis est............................. Eadem potestas prorsus universalis est.......................... Potestas primatus immediata est........................... 259 Potestas primatus in pontifice ordinaria est.......... 261 Doctrina proposita contra exceptiones firmatur.... Potestas romani pontificis plena est.................... 267 Potestas romani pontificis in ecclesia suprema est . . . De jure appellationis in specie............................................ 254 256 264 272 278 De relatione primatus ad potestatem episcoporum Articulus III. Assertum 14. Licet potestas jurisdictionis episcoporum quo­ ad exercitium a potestate pontificis plane dependet, quoad existentiam vero haec jurisdictio episcopalis non uno modo juris immediate divini est................. 282 Articulus IV. S § § De relatione primatus ad concilia oecumenica Exhibetur concilii definitio et divisio............................. Assertum 15. Romanus pontifex isque solus jure proprio concilia oecumenica convocare, iisque praesidere, eaque confirmare potest.................................................. 294 1. De jure pontificis in convocatione conciliorum............. 2. De jure pontificis quoad praesidium conciliorum .... 8. De jure primatus circa confirmationem conciliorum . . 291 294 299 301 Caput II De magisterio ecclesiae Praemittuntur observationes generaliores...................... Articulus I. 307 De notione infallibilitatis Exhibetur infallibilitatis notio et divisio......................... 314 Index IX Pag. Articulus II. De infallibilitate ecclesiae universim Assertum 16. Ipsa ecclesia universim considerata infalli­ bilis est ............................................................. . . 317 Articulus III. De subjecto infallibilitatis activae Assertum 17. Subjectum infallibilitatis actirae in genere magistri sunt in ecclesia divinitus positi.......... 325 § 1. § 2. § 3. § 4. § § § Jj § § § § § § Disputatio I. De episcopis Utrum episcopi singuli infallibiles sint?........................... De infallibilitate conciliorum oecumenicorum............... Assertum 18. Episcopi in concilium oecumenicum collecti infallibiles sunt..................................................... 331 De infallibilitate episcoporum per orbem dispersorum . Assertum 19. Episcopi etiam dispersi per orbem infalli­ biles sunt, cum unanimiter aliquid in rebus fidei do­ cent et praedicant.......................................................... Num soli episcopi infallibiles sint ?.................... ... Assertum 20. Subjectum infallibilitatis actirae per sese soli episcopi sunt..................................................................... 328 330 342 342 345 345 Disputatio Π. Do infallibilitate romani pontificis Praenolatio de adversariis historica....................................... 347 1. Concilii valicani definitio........................................................... 349 Assertum 21. Homanus pontifex, cum ex cathedra loquitur, etiam ex sese ea infallibilitate pollet, qua divinus re­ demptor ecclesiam suam in definienda doctrina de fide vel moribus instructam esse voluit...................... 3-49 2. Infallibilitas rom. pontificis ostenditur ex s. Scriptura . 354 3. Argumentum ex Lc 22 contra exceptiones firmatur . . 358 4. Infallibilitas pontificis suffragio traditionis probatur . . 364 5. De patrum hac in re silentio.................................... 371 6. De dogmatis nostri ad tempus obfuscatione........ 378 7. De relatione papae infallibilis ad reliquam ecclesiam . . 382 8. Exceptionibus ex historia promptis satisfit........ 390 9. De iis quae ex ratione contra dogma proferuntur . . . 401 10. De papa ut est persona privata....................................... 406 Articulus IV. De objecto infallibilitatis § 1. Quaestio in genere peragitur.............................................. Assertum 22. Ad objectum idque directum infallibilitatis omnia pertinent, quae proprie, formaliter, immediate divinitus revelata sunt ad salutarem et supernaturalem fidelium instructionem.......................................... 409 409' X Index Pag. Assertum 23. Veritates quoque, quae quamvis in se non revelatae, tam arcte tamen cum revelatis cohaerent, ut sine ipsis depositum revelationis apte inferri vel cu­ stodiri nequeat, eodem jure quo veritates revelatae ma­ gisterio ecclesiae ejusqite infallibilitati subsunt. .... § 2. De factis dogmaticis........................................................... Assertum 24. In specie ecclesia infallibilis est in dijudi­ candis factis dogmaticis........................................ 421 § 3, De decretis disciplinaribus................................................ § 4. De canonizatione sanctorum............................................. 415 421 409 433 Sectio II De membris ecclesiae Caput prodromum Do ecclesia ut est corpus Christi mysticum £ 1. De ratione corporis Christi mystici universim............... 437 Assertum 20. Merito ecclesia dicitur corpus Christi mysti­ cum .................................................................... 438 § 2. De anima corporis Christi mystici.................................. 447 Assertum 2G. Anima corporis Christi mystici, quod est ecclesia, Spiritus Sanctus est............................. 448 § 3. De elemento materiali corporis Christi mystici .... 452 Scbolion I. Gratia sanctificans eslne anima ecclesiae? . . 453 II. Quid sibi velit, pertinere ad animam, perlinere ad corpus ecclesiae?................................... 454 Caput I Do materia ecclesiae remota Assertum 27. Materiam ecclesiae remotam universum genus humanum constituit........................................... 459 Caput II De proxima ecclesiae materia Articulus I. De falsis conditionibus membris ecclesiae § 1. De praedestinatione.......................................................... 4G1 Assertum 28. Tanquam fidei dogma tenemus, praedestina­ tionem rationem proprie et formaliter constitutivam membri ecclesiae non essr.................................... 461 £ 2. De gratia sanctificante....................................................... 467 Isserttim 29. Neque gratia sanctificans ratio membri for­ malis ejusrc conditio necessaria est...................... 468 § 3. Veritas modo stabilita contra exceptiones munitur . . . 472 Index Articulus II. De veris conditionibus membri ecclesiae $ 1. De conditionibus veris in universum............................... Assertum 30. Ecclesiae corpus seu societas externa et risi­ bilis iis tantum coalescit membris, qui in unum coetum conveniunt a) ejusdem fidei externa professione; b) ejus­ dem auctoritatis sire, regiminis agnitione ; c^ eorundem sacramentorum communione................................. 480 § 2. De catechumenis vel in genere de non baptizatis . . . Assertum 31. Catechumeni et, quicunque baptismo carent, membra ecclesiae, non sunt.......................................... 3. De haereticis et schismaticis manifestis........................... Assertum 32. Infideles, haeretici et schismatici formales et manifesti ad ecclesiam non pertinent.................. 488 Scholion. Quid de haereticis materialibus iisque manifestis? $ 4. De excommunicatis............................................................. Articulus III. χΐ Pag. 480 485 485 488 494 496 De conditione membri controversa Num inter conditiones membri et fides interna recen­ seri debeat?......................................................... 499 Sectio III De ecclesiae line § 1. De ecclesiae line ultimo...................................................... 504 Assertum 33. Finis ecclesiae ultimus gloria Dei est anima­ rumque. salus aeterna......................................... 504 § 2. De line ecclesiae proximo................................................... 508 Assertum 34. Finis ecclesiae proximus in eo est, ut ipsa illud opus continuet, quod Christus risibilis degens in terra inchoavit......................................................... 508 Pars III De proprietatibus ecclesiae Caput I Do ecclesiae supernaturalitate et eminentia 4 § 1. Ecclesia societas plane supematuralis est....................... 513 i; 2. Ecclesia a societate civili prorsus distinguitur................515 3. Ecclesia societate civili longe superior est....................... 517 Caput II De ecclesiae sociali perfectione Ecclesia est societas perfecta 519 De habitu inter ecclesiam et societatem civilem 525 Articulus I. Articulus II. index XU Pag- Assertum 35. Potestas principum christianorum potestati ecclesiae tum negative tum etiam positive subordinatur, subordinations non quidem directa, sed indirecta tantum 526 Doctrina proposita contra exceptiones firmatur 530 Articulus III. Articulus IV. De immunitate romani pontificis 534 Caput III De necessitate ecclesiae De ipsa necessitate.......................................................... Assertum 36. Ecclesia Christi ita est necessaria, ut qui hinc decedentes in ea nullo modo inveniantur, salutem ne­ queant obtinere aeternam.................................... ο De tolerantia religiosa....................................................... 539 539 552. Caput IV De unitate ecclesiae Articulus I. De unicitate ecclesiae Assertum 37. Ecclesia Christi cera unica est Articulus II. 556 556 De ecclesiae perfecta unitate De unitate ecclesiae in genere..................................... Assertum 38. Ecclesia Christi perfecte una et indivisa est § ο De unitate ecclesiae distinclim........................................ I. Ecclesia una est unitate symbolica.......................... ... II. Ecclesia una est unitate quoque liturgies............... III. Ecclesia una est unitate sociali sive regiminis . . . De amplitudine unitatis................................................ Assertum 39. Protestantium distinctio inter articulos fun­ damentales et non fundamentales rejicienda est .. . Articulus III. Exceptionibus satisfit Caput V De sanctitate ecclesiae liserfuw» 10. Ecclesiae proprium est, ut sancta sit sancti­ tate non solum reali, sed et personali eaque etiam gradu eximio, insuper sanctitate charismatica . . . 1. Status quaestionis enucleatur.................................... 2. Ipsa sanctitas ecclesiae ostenditur................................. I. Ecclesia sancta est sanctitate reali............... II. Ecclesia sancta est sanctitate pereonali . . . 111 Ecclesia sancta est sanctitate charismatics . . 559 559 5G2 563 567 569 573 573 578- 582 583 581 586 590 Index XIII Caput VI Pag. Do catholicitate ecclesiae § § 1. De notione catholicitatis..................................................... 2. Ecclesiae catholicitas ostenditur......................................... Assertu»! 41. Ecclesia catholica est catholicitate actuali . Assertum 42. Haec catholicitas est simultanea, eaque moraliter saltem perpetua, diffusione tamen non necessario physice, universali................................................. 602 -§ 3. Exceptionibus satisfit.......................................................... 593 598 598 605 Caput VII Do apostolicitate ecclesiae 1. De notione apostolicitatis.................................................. Assertum 43. Apostolicitas illa proprietas ecclesiae est, vi cujus ecclesia ab apostolis fundata in apostolorum doctrina et institutione incommutabiliter perdurat at­ que a successoribus apostolorum proprie talibus guber­ natur ................................................................................. § 2. Haec ecclesiae apostolicitas ostenditur............................... 607 610 610 Caput Vin De visibilitate ecclesiae ejusque notis Articulus I. § § De visibilitate in genere Notio; divisio; adversarii; status quaestionis................ Assertum 44. Ecclesia in genere visibilis qua societas, dignoscibilis quoque est qua vera Christi ecclesia . . . 1. Visibilitas ecclesiae ostenditur......................................... 2. Exceptionibus satisfit......................................................... Articulus II. 614 618 618 622 De mediis ecclesiam cognoscendi seu de notis 1. Praenotationes..................................................................... 630 2. De falsis notis protestantium............................................. 632 Assertum 45. Neque sincera verbi Dei praedicatio neque legitima sacramentorum administratio notae genuinae sunt verae ecclesiae.............................................. 632 § 3. De veris ecclesiae notis...................................................... 637 Assertum 46. Apostolicitas, unitas, catholicitas, sanctitas notae verae ecclesiae, merito declarantur........... 640 I. De apostolicitate in specie.............................................. 641 II. De unitate in specie.......................................................... 644. III. De catholicitate distinctius.............................................. 646 IV. De sanctitate in specie................................................. 550 V. Conclusio......................................................................... 653 § § Index XIV Pag. Articulus III. De applicatione notarum Q Φ o Q Oi O δ ’ Çi ζ? Assertum 47. Sola ecclesia romana-catholica ex notis uni­ tatis, sanctitatis, catholicitatis, apostolicitalis cera Jesu Christi ecclesia esse dignoscitur........................... § 1. Ecclesia romana-catholica notis demonstratur ..... § 2. Nullus alius coelus nolas ecclesiae necessarias exhibet . I. De coetibus protestantium.............................................. II. De coetibus schismaticorum..................................... § 3. Exceptionibus satisfit......................................................... Pars IV De ecclesia fonte revelationis sive de traditione Caput I De traditionis oxistentia Articulus I. Praenotationes Notio; partitio; status quaestionis................................... Articulus II. 680 Existentia traditionis probatur Assertum 18. 1'irum magisterium ecclesiae assumit ratioΛ nem fontis rerelationis fundamentalis, essentialis, per­ petui, necessarii, qui ab antiquis temporibus nomine traditionis denotatur................................................... § 1. Traditio demonstratur ex s. Scriptura........................... § i radjl!° cx su^ragi° antiquitatis christianae................... § 3. Traditio vindicatur rationibus theologicis....................... 089 689 695 702 Caput II. De traditionis ad Scripturam relatione Articulus I. De ratione fontis Scripturae propria Assertum 49. Quamvis s. Scriptura rationem adsumpserit et ipsa fontis divinae revelationis, eadem tamen neque un,cum neque praecipuum medium exhibet, quo Christi doctrina diffundatur et conservetur .... 710 Articulus II. De relatione inter traditionem et Scripturam § 1. De prioritate traditionis.................. SO. TradUto tn genere spprimis exemplo suo edoceret, qua ratione Deum patrem suum colerent eique se submitterent. Christus nimirum primus quarundam veritatum valorem, maxime quod patrem habuerit Deum, vi­ vaciori modo m se sensit. Hanc experientiam aliis manifestavit et verbo et modo agendi et ita aliorum quoque sensus similes movit, illuminavit, accendit. Hanc vero experientiam sic ingerens, aliam auctoritatem sibi non vindicavit nisi, quae eidem experientiae ra­ tione valons proprii competebat. Christianum igitur iieri nihil aliud sibi vult, nisi secundum exemplar Christi illam praesertim experi­ entiam in sese excitare vel sentire, qua homo Deum ut patrem vividum in modum sese habere ipsique ardissime conjunctum esse senserit Et Christus conscientiam hanc hominibus communicando factus est auctor non ecclesiae, sed religionis chrislianae. quae pro objecto non habet Christum, sed solum Patrem.’) ') .Jesus Christus hat seine Bolschaft die Predigt von dem nun kornmenden Reiche Oottes und vom Gericht. von Gotles vitier- per Christum facia 25 Et cum, essentiam quod attinet, eadem doctrina de Deo patre jam in iis, quae in velere testamento traduntur, in nucleo saltem contineretur, ex sensu eorundem auctorum, Christus ne novam quidem doctrinam ullam attulit, sed exemplum vitae dedit ad ea perfectius servanda et ad praxin deducenda, quae veteris jam erant testamenti. c) Neque dissentiunt modern istae, qui et ipsi existentiam ecclesiae ejusque formam socialem nullatenus a Christi di­ re cia vol u n ta te repetunt, quamvis auctore ipso Harnack con­ cedant, Christum aliqua elementa posuisse, unde accedentibus ne­ cessitatibus et angustiis temporum Christi fideles arctiorem quandam socialem formam iniverint.') Sic, ajunt, ecclesia ut est socielicher Vorsehung, von der Bulic, der Heiligkeit und der Liebe — ausschlieblich an seine Volksgenossen, die Juden, gerichtet. Dureh kein Wort liat er diese vom nationalen Leben losgelOst oder dic Oberlieferte Religion für iinwert erklarl; ini Gegenteil, seine Predigt konnte ais ihre starkste Bekrftfligung erscheinen . . . Wcder cine Schule noch eine Sekle liat er sammehi wollen. Die Ari der aulieren Zugehorigkeit zu ihm hat er unter keine Regel gestelll; demi zu Golt wollte er die Menschen führen und für das Reich Goltes bereiten. Wohl hat er sicli Schider envahit, die er besonders unterwies und ais Mitarbeiter annahm. aber aucli hier war nichls geregelt . . . Daneben hatte er Vertraule. die in ihren llauscrn und Berufen blieben, und er weckle und land Gotteskinder ilberall ini Laride. Keine Kegel und Gesetz band sie zusaninien: seine Teilnahmc und sein Eiler galten lediglich dem Grôfiten und Speziellsten deni Reiche seines Vaters und der cinzelnen Seele“ (..Mission it. Ausbreitung des ('hristeiititnis' /. lid. p. 31 sqq. Gf. etiam ll'esen des Chrislentunis X. 91). Similiter Sabatier: -Etre chrétien, ce n'est pas recevoir une notion de Dieu ou même une doctrine ab­ straite de son amour paternel; c’est revivre intérieurement la vie intérieure, la v i e sp i r i t u e 11 e du Christ et, par Γ union de notre coeur au sien, sentir e n nous la présence d’un père et la réalité de notre rapport filial avec lui, tout comme le Christ sentait celte présence et ce rapport en lui. Il ne s’agit pas d’une instruction nouvelle; il s’agit d’une transformation de conscience * (les religions d’autorité et la religion de /’Esprit p. 4~>6 sq). Inde celebris illa distinctio apud istos auctores solemnis inter re­ ligionem auctoritatis (catholica ecclesia) et religionem spiritus sive libertatis: illa ut normam, quam sequatur, auctoritatem quaudam agno­ scit externam (recelâtioneni hauriendam sire a magisterio ecclesiastico sire er s. Scriptura), haec normam non agnoscit nisi forte experientiam propriam internam, qua quis valorem religiosae suae observantiae ex sensu quodam (Spiritus) in se experiatur. Ejusmodi religionem eamque solam Christum exercuisse et exemplo suo vivaque voce aliis intimasse declarant. ') Ejusmodi elementa Harnack haec fere exhibet: ^Christus kampRe eiumul gegen die e i g e n s ü c h t i g e und selbslgerechte, ini liefsten lieblose und golllose Art. in welcher zahlreiche Pha­ ri siler die FrOmmigkeit ausbauten und belrieben. Schon daraus ergab sich eine LoslOsung von der nationalen Religion: denn die pharisiiische Haltung gall ais die nationale und war es. Aber u-eiter, er 26 De ecclesiae institutione tas cum sua auctoritate non a Christo prox i in e, sed a volunta­ tibus hominum originem sumpsit; et haec socialis organisatio ut olim ex necessitatibus temporis exorta est, ita et nunc conditioni­ bus modernis accommodanda erit et formis jam democraticis tem­ peranda.') 2. — a) Synagogam igitur esse relinquendam, Christus neque ipse in mente habuit neque discipulis auclor fuit; haec separatio causis potius externis tribuenda est, quod judaei altera a Christo generatione Christianos e synagoga vi ejicerent vel quod gentiles ad Christum conversi jugum legis antiquae spernerent et novam regiminis formam exigerent. <1 u rc Ii k re u z te den Anspruch, daü die A b ra h a mssO h ne be re its durch i h re Abstammung des Hei Is sic her seien, mid slellle den Gedanken der Gottessohnscbaft ausschliefilich auf die Pfeiler der Buüe und Demut, des Glaubens und der Liebe. Damit lüste er die Religion innerlich voin nationalen Boden ab und machte den Menschen und nicbt den Juden zu ihrein Trager. Endlich je deutlicher es wurde, daü das jûdische Volk als Ganzes und in seiner Reprâsentanz seine Predigt verwarf, desto beslinunter kilndigte er das Gerichl liber die Kinder des Reiches an und desto sicherer nahm er die Weissagung, die auch sein Vorganger verkündigt halte, auf, daü der Tisch seines Vaters der GAste doch nichl ennangeln, sondera daü eine Fûlle derselben von den Landstraüen und Zaunen und von Morgen. Miltag mid Abend kornmen werde. Zuletzl hat er die Verwerfung des Volkes und den t'ntergang des Tempels angesagt ; darin aber nicht den Untergang seines Werkes, sondern viehnehr, ebenso wie in den eigenen Todesleiden, die Voraussetzung der Erfilllung dieses Werkes geseheir (Mission und Ausbreitung des Christentums I. c.). ') Integrum systema protestantium liberalium exponit B a t i fl o 1 - Se p p e 11 Vrkirche und Katholizisnms (1910) p. 119 sqq ; B r a i g in Jesus Christus, apol. Vertrage* p. 259 sqq ; v. D u n i n - B o rkowski die neueren Forschunyen Uber die An fange des Episkopats (Ergiinzungschr. zu den St. a. M. L. LX XVII) ; in o d e r n i s t a r u m Lepin les théories de M. Loisy p. 8 sqq vol Bess in er Philosophie und Théologie des Modemismus (1912) p, 430 sqq; praepriinis cf. encyclicam Pascendi (Denz n. 2091 sqq) el decretum Lamentabili propp. *>2 .51. — Singillatim cf. Ritschl die Entstehung der altkatholischen Kirche (1857); Harnack l.ehrbuch der Dogmengeschichte I' p. 140 sqq; hut >tdm ng und Fnhclcklung der K irehenrerfassuny und des Kirchennchts in d vi naturalis inclinationis facile in diversas partes abeunt et De notione societatis r/ Λ4 29 sine ejusmodi vi externa difficulter certa stabilitate conspirant. Eandem auctoritatem triplicem potestatem sibi vindicare, ex ipso ejusdem munere deduces; debet enim per leges voluntates diri­ gere (p. legifera), hisce legibus earumque observationi invigilare (p. judiciaria), rebelles mentes coërcere (p. coercitiva). d) Λ line vero, in quem conspiratio iit, societas propriam speciem et indolem desumit; id quod facile intellegitur. Cum enim conspiratio jam constituat formam magis genericam societatis, haec ipsa conspiratio, ut omnis actio sive tendentia, ex objecto suo m specie propria determinatur. Objectum vero hujus conspirationis praecise finis vocatur. Unde omnis societas magis in particulari considerata ex hoc fine suam specificationem recipiat oportet. Ideo ratione finis etiam divisio fit societatis, et ita distingui­ mus societates religiosas vel profanas diversi ordinis. Cum vero unus homo mullos appetere possit fines, immediate patet, eum etiam diversis adhaerere posse societatibus, dummodo fines earum contrarie oppositi non sint. 2. Praeter divisionem societatis, quae fit ratione finis, notetur divisio societatis in perfectam et imperfec­ tam. Perfecta erit, quae finem in se completum et independentem, ideoque et subsistentiam in se completam et perfectam habet; imperfecta erit, quae sub ista ra­ tione deficit. — Ratione originis distinguitur societas na­ turalis et legalis. Societas naturalis natura ipsa dictante proxime conflatur, remote vero et ipsa nititur in voluntate Dei, qua est auctor naturae. Legalis socie­ tas immediate voluntate illius oritur, qui potestatem prae­ cipiendi et res ordinandi habet. — Ratione formae regiminis (i. e. subjecti in quo auctoritas invenitur) societas dividi solet in monarchi cam, ol i gar chi cam, democrat! cam. 3. Determinata jam notione societatis facile determi­ nabis, quid ex p ar te i n st i t n t o r i s so c i e ta t i s requi­ ratur. Ipse essentiam societatis fundandae (multitudi­ nem nimirum ad certum et determinatum finem sub forma quadam sociali convocandam) prius mente praeconcipere debet, eamque deinde in ordine historico efficaciter ordi­ nare et exequi; neque tamen excluditur, quominus in executione causis ministerialibus seu instrumentalibus utatur. De his notionibus cf. Wilmers fr. de Christi ecclesia inter prolegomena art. I. 30 De ecclesiae institutione § 2. De textuum quorundam praecipuorum genuinitate. I. „Et ego dico tibi, quia tu es Petrus et super hanc petram aedificabo ecclesiam meam" (Mt 16, 18). Duplici ratione textum aggrediuntur. Alii dicunt tex­ tum vel totum vel ex parte interpolatum esse; alii tenent, textum quamvis genuinum ipsius Christ i sensum non exhibere, sed ideam quam saeculo I exeunte Chri­ stiani de ecclesia foverint. Illud prius tenent Harnack Lehrbuch (1er Dogmengeschichte * 61 sqq; der Spruch Uber Petrus uls den Felsen der Kirche (Ahhandlung der Akademie der Wïssenschaft Berlin 1918); Alfr. Rescii auterkanon. PardUelt. zu den Evangelien II (T. und U. X 2) ; Julius Grill der Primat des Petrus 61 sqq; W. Soltau theol. Stud. u. Krit. LXXXIX (1916) 233 sqq; Holtzmann Lehrb. d. neut. Théologie / 210 sqq; Reinach, Schnitzer. — Alteram opinionem propugnant Loisy les évangiles synopt. JI 2 sqq; J. R é v i 11 e les origines de Γépiscopat 31 sqq; Sabatier les religions d'autorité et la religion de l’esprit 209 sqq; Pfleiderer das Ur* christentum 1 583 aliique.') Textus apologiam agunl inter alios K. Kneller in Stimmen a. ML. (1896) 129 sqq; 288 sqq; 375 sqq; Zeitschrift fkTh. XLIV (1920) 147 sqq; Yves de la B ri ère in Études CXIX (1909) 585 sqq; 729 sqq; CXX (1909) 55 sqq; Fonck Biblica 1 (1920) 240 sqq; J. Sickenberger in theol. Bevue XIX (1920) 1 sqq. A. Textum genuinum esse, facile ostenditur. I. Hunc textum inprimis omnes exhibent codices el versiones vel antiquissimae^2) et ipsum Tatiani diatessaron, testibus Aphraate et Ephrem.8) Item hic textus frequenter allegatus invenitur apud patres et scriptores vetustiores ecclesiasticos. Ita ad verbum eum exhibent Eusebius/) Epi ph an i us, qui de Petro loquitur ut de ^solida illa petra, supra quam ec­ clesia Dei fundata et portae inferi non praevalebunt illi *· ( Aneor. 9). Eundem textum noverat Cyprianus v. g. de. ') Accuratiora legas Dieckuiann o. c. I n. 346 sqq. 1 Deest quidem in codice syro-sinaitico. asl ideo, quia integrum folium huc pertinens periit. j Cf. Th. Zahn Gesch. des neatest. Kanons (1830) 535 sqq. ‘i Dernonstr. et. III121 (M 22,216 sq) ; de resur. II versus finem (M 24,1111); Theophania IV 11. Christus institutionem ecclesiae promisit 31 calli, eccl. unitate 4, F irin il i anus inter epp. Cyprian, ep. 75, 17, O r i g e n e s in Mt. tom. 12, 11 sq, Tertullianus de, praescr. 22; de pud. 21. Neque obscure ad eundem tex­ tum alludit Irenaeus Ill 24, 1: .Non enim fundati sunt super unam petram (sophistae), sed super arenamSimi­ liter Justinus dial. c. Tryph. 100. a) Qnodsi hi auctores textum nostrum non ad verbum pror­ sus retinent, quoad substantiam omnino conveniunt et, ubi data opera de eo agunt, etiam quoad ipsa fere verba con­ spirant; neque mirum, si in sermonibus ad populum vel in car­ minibus liberiore forma usi sunt. b) Excipiunt Justinum dial. c. Tryph. 100 ad caput Mat­ thaei 1G alludere et verba Christi ad Petrum ignorare, pariter Irenaeum ex eodem capite vv. 17 et 21 quidem allegare, inter­ medios autem omittere. — Attamen uterque paler II. cc. de pe­ culiari quadam re, de gloria Filii Dei, agunt; unde nulla ratio urgens ipsis aderat verba commemorandi, quibus gloria potius dis­ cipuli exhibetur. c) Plane inepte porro originem textus nostri scriptis ps.-clementinis vel op. de aleatoribus adscribunt; utrumque enim opus ad alteram partem saec. Ill, si non ad IV pertinet, cum verba Matthaei saeculo II per universam ecclesiam sacra jam haberentur. Cf. Van Laak I p. 11. 2. Imo textus ne poterat quidem interpolari ; etenim contra ejusmodi interpolationem, ut adversarii volunt, per ecclesiam romanain ex ambitione factam, statim reliquae ecclesiae vehementer reclamassent, inter quos evangelium Matthaei jam satis pervulgatum erat; certe non unanimiter falsificationem admisissent, quemadmo­ dum factum esse videmus. Et quo jure ejusmodi crimen Christi­ anis ecclesiae romanae cum suis episcopis adfingitur? Nullo sane.1) B. Neque hypothesis altera defendi poterit, verba nostra ex mente Christi prolata non esse. Since­ ritas enim et fidelitas evangelistarum nostrorum addubitari nequit; si quis vero verba nostra ut verba ipsius Christi profert, quin ipsius sint, fidelis relator non est, de indu­ stria notiones proprias menti Domini substituens. Aut certe ipse deceptus est, falso existimans Christum ejusmodi verba protulisse. Hoc alterum autem qua ratione fieri potuit in verbis tam simplicibus et tanta emphasi et solenmitate pro') Cf. K ne lier Stiuunen aus Maria-Laach L (1896) 137 sq. 32 De ecclesiae institutione latis? in verbis, quae tam facile mente percipiantur, me­ moria retinentur, ut omnis alteratio non sine positiva fraude explicari posset? — Ceterum cf. Dieckmann o. c. In. 358 sqq; d’Herbigny o. c. I 245 sq. C. Debilitatem hypotheseum suarum adversarii osten­ dunt ex difficultatibus, quas in origine textus ex sua parte assignanda patiuntur. Hi originem defendunt pauli natu, eo quod phrases „ecclesia, aedificabo, caro, sanguis" apud hunc apostolum primo inveniantur; id quod certo verum non est. Etenim phrases ejusmodi et in Scripturis jam V. Testamenti et in usu profano judaeorum vel gentilium in­ veniuntur.1) Alii eligunt originem judaizantem, eo quod Petrus (prae Paulo) ibi extollitur; sed Matthaeus totus in eo est. ut judaeorum praetensiones retunderet, et tandem repro­ bationem gentis judaeorum ipse proclamat (Mt 21, 33 sqq; 22,1 sqq); quare ipse certe non judaizat. — Alii fabulan­ tur de variis mythis et mythicis circa Petrum appre­ hensionibus, cum tamen Petrus objectum mythificationis nunquam factus sit et similis hypothesis indolem totius evangelii pervertat.2) 1. Excipiunt tamen: verba nostra non inveniri neque apud Lucam neque apud Marcum, fidelem Petri ipsius discipulum et interpretem (R é v i 11 e, L o i s y, R e i n a c h , S c h n i t z e r II. cc.) — At estne bonum argumentum: Textus hic vel ille apud unum auc­ torem non tegitur; ergo ab altero auctore, qui eum proponit, falso allegatur? Certe non! ad minimum ostendendum esset adversariis, et Lucam et Marcum textum hunc etiam allegare debuisse ex tine, quem in evangeliis suis conscribendis persecuti sunt. Vult autem Marcus virtutem Christi in potestates diabolicas illustrare, Lucas autem Christum ,salutare Dei“ judaeis et gentibus exhi­ bere; ad utrumque finem vero verba ista non mullum conferunt. Marcus insuper praecise ut interpres Petri ob ipsam hujus mo­ destiam et humilitatem a relatione impediri poterat. — Addit M ichiels: quod verba Christi apud Matthaeum phrasibus scatent aramaicis vel palaestinensibus. et ipsum rei enarratae acumen in l) Cf. Dieckmann o. c. I n. 336 sqq. ’) Unde vel Clemen, ceteroquin fautor hujusmodi rerum, et ipse hanc explicationem omnino respuit ; cf. ejus religionsgeschichtliche Erklârung des N. T. p. 253. De textuum quorum! am genuinitate 33 lusu circa vocem aramaicam Kepha vertitur. Quare Matthaeus aramaice pro palaeslinensibus scribens rem sine difficultate expo­ nere potuit, non ita facile Marcus nec Lucas graece scribentes.1) Indireète^ tamen Marcus et Lucas et ipsi de re testantur, cum nobis tradant impositionem nominis Petri a Christo factam (Mc3,16; Lc 6, 14). 2. Taedet fere reflectere ad rationes alias: Ch ris tum ex indole doctrinae suae integre consideratae verba ejusmodi pro­ ferre non potuisse, quibus praerogativa tanta uni discipulo conferretur, vel quod Christus sibi met ipse contradixis­ set, vel quod verbis v. 18 illatis coli. v. 23 sermonis contex­ tus t u r b a r e t u r. Cf. Dieckmann / n. 337 sqq. Est autem contextus omnino concinnus fere hic: Christus jam desiderat, ut discipuli propriam ipsius dignitatem agnoscerent, unde salus totius generis humani dependebat; merito sic beatus praedi­ catur Petrus, qui hanc dignitatem primus agnoverit et sollemniter professus est. Ast fides ista quasi in suo fundamento innititur in mysterio crucis. Et ideo mox Christus de hac re loquitur: ,oportet eum mulla pati * ; et merito vae dicitur ei, qui ea capere non pos­ set: nvade post me, satana * ; imo omnes veri Christi discipuli si­ milia in se suscipere debebunt. Cf. Dieckmann 1 n. 353; 356 sq. 11. „Euntes ergo docete omnes gentes baptizantes eos in no­ mine Patris et FHii et Spiritus Sancti . . (Mt 28, 19). Etiam quoad hunc textum alii ipsam genui ni talem infi­ tiantur, alii verba ejus Christi esse negant. — Ad priores auctores inter alios pertinent Henr. Holtzmann Lehrbuch der neutestamentlichen Théologie p. 379; Loisy les évangiles synopti­ ques II 749 sqq; Spit ta Jesus and die Heidenmission ; Clemen reliyionsgeschichtlichc Erklarung des Neuen Testaments etc. — Ad alteros spectat A. v. Harnack Mission and Ausbreitung etc.' 44 sqq. Pro textu apologetarum partes agunt E. Riggenbach der trinitarische Taufbefehl; M i e h i e 1 s V origine de Γ épiscopat 51 sqq ; Meinertz Jesus and dû Ileidenniission (neutestanientlichc Abhandlungen I); J. Riviere la propagation du christianisme. A. Pro jrenuini late autem textus iterum testimo­ nium ferunt omnes simpliciter editiones et versiones: in eodem testimonio pariter conspirat integer occidens et oriens antiquus Christianus. ..Requiras fortassis, ita Ori­ gen es, etiam hoc, quod cum ipse Dominus dixerat ad ') IA origine de Vepiscopat p. .9 rt y. 12; cf. etiam Ol liger // 10 i. Durs c h , De ecclesia. 3 34 θβ ecclesiae institutione discipulos, ut baptizarent omnes gentes in nomine Patris etc., cur hic apostolus solius Christi in baptismo nomen assumpserit dicens: quicunque baptizati sumus in Christo(in ep. ad Rom. t. V 8). Origen i adjungi possunt Tatianus Leg.68; Theodotus gnosticus apud Clementem alex, in excerptis ex oper. Theodoti n. 76; Justinus Apol. I 67; Didache 7, 1. — In occidente textus noster suf­ fragium invenit Cypriani festini. U 26, No vati an i ir. Origenis de U. ss. Scripturarum serm. VII, Hippolyti contra Noëtum 14, T e r t u 11 i a n i de bapt. 13, 1 r e n a e i adv. Ii. IU 17, 1. — Accedit suffragium episcoporum prolatum in concilio, quod sub Cypriano habitum est. a) Contra hoc immerito excipiunt, quod Eusebius locis qui­ busdam versum nostrum omisit, cum et ipse locis aliis eundem commemoraverit v. g. hist. eccl. I 8; de eccl. theol. 111 5. b) Quodsi Harnack existimabat verba ista, quibus apostoli ad gentes dirigerentur, non convenire Matthaeo, qui Christo ideas potius particulares judaizantes tribuerit, errorem hujus auc­ toris facile recognosces ex parabolis de vineatoribus, de invitatis ad nuptias etc. quae apud eundem evangelistam (21,33sqq;21,1 sqq) leguntur. — Λ' contrario et fors meliore jure ex ipsis ideis per lotum evangelium Matthaei sparsis alii auctores ut Dieckmann arguunt, merito hanc conclusionem formalem evangelii expeclari ; cujus etiam singula verba correspondeant effatis Christi jam prius aliis in locis emissis. Qua in re cf. Mt 11,27: «omnia mihi tra­ dita sunt a *Patre ·, Mt 18,18: «super terram . . ., et in *coelo ; Mt 24. 14: «praedicabitur hoc evangelium in universo orbe, in testi­ monium omnibus gentibus; et tunc veniet * consummatio (cf. et 26,13; 10,16 sqq).') B. Genuinitate textus recognita, verba ipsius Christ i esse nemo negabit, nisi qui ipsam fidelitatem evangelista­ rum in re palmari in dubium vocaverit. a) Quodsi opponunt verba Pauli: ,non enim misit me Chri­ stus baptizare, sed *evangelizare , resolves phrasin „non nie misit, sed1*, m illam alteram magis relativam: «non tam me misit, . quam * El ipsum terminum baptizare distingues ita, ut hic apud apostolum intellegas ipsum opus merum baptizandi, eum apud evangelistam opus quoque illud principale et integrum in­ tellegitur. quo Christo discipuli faciendi sunt, quo apta doctrina ‘) Cf. Dieckmann o. c. n. 225. I I Christus institutionem ecclesiae promisit ' 35 praemissa ii determinentur, qui demum baptizandi sunt, quemadmodum legitur de Petro Act 10,47: June jussit eos bapti­ zari in nomine Domini J. Christi41. Cf. Comely comm, in 1 Cor ad textum. b) Textus Act 10, 47, modo citatus, tamen ansam praebet no­ vae dillicullatis. Hic nimirum legitur baptisma collatum esse in nomine J. Christi; atqui si verba Mt 28, IS sq statim ab initio in ecclesia nota fuissent, baptisma semper collatum esset, ut ibi legilur: „in nomine Patris et Filii et Spiritus Sancti". Resp: Si Act 10, 47, quemadmodum et alibi, legitur de baptis­ mate in nomine Domini .lesu, id non necessario de formula hujus sacramenti intellegendum est, sed de baptismo, qui ex mandato et auctoritate Jesu Iit. Quod vero formula trinitatis vel tunc in usu fuerit, cognoscitur ex Act 1'J, 3, ubi apostolus ad verba quorundam: «neque si Spiritus S. est, audivimus", statim reponit: «in quo ergo baplizati estis". Evidenter supponit, in ipso baptismo occurrere nomen et commemorationem Spiritus Sancti. 111. Similia repetenda essent de aliis textibus graviori­ bus, ut Mc 16,15 sq et Jo 21, 15 sqq; de his tamen in in­ troductione communiter agitur. $ 3. Christus institutionem ecclesiae promisit. 1. Institutionem ecclesiae Christus clarissime promisit, cum celeberrima illa verba ad Petrum apostolum direxit: «Super hanc petram aedificabo ecclesiam meam" (Mt 16,18). Videamus tamen, quae ad textum accuratius intellegendum ex ss. Scripturis addi possint. Praeprimis Christus verba ista pronuntians evidenter supposuit, discipulos intellexisse quid velit termino „ecclesiam meamu, supposuit eosdem apte instructos de hac re fuisse. Hanc autem instructionem eos sub forma maxime regni coelorum a magistro suo coelesti accepisse, me­ rito tenemus. Quare ex consideratione eorum quae de hoc regno coelorum a Christo proferuntur, recte deducimus, quid de ecclesia ab ipso aedificanda sentiendum sit.1) ’) De termino nregni coelorum * vel Deiu cf. Patrizi de evangel. Ill disp, 46 (1853) p. 176 sqq; Frunze I in de ecclesia p. 77 sqq ; Jac. Schafer das Keich (lottes ini Lichte der Parabeln des llerrn (1897) p. 1 sqq ; Leo]). Eonck die Parabeln des llerrn ini hlcangel iunr (1904) p. 18 sqq; Mil. Fe 1 <1 e r Jesus Christus ! 215 sqq; Ilerni. Dieckmann de ecclesia 1 n. 101 sqq; B. Bai tin an n das 3* 36 - De ecclesiae institutione Sit igitur argumentum: Ecclesiam, quam Christus Mt l. c. aedificandam promisit, discipulis suis continua prae­ dicatione sub forma gregis, ovilis, et praesertim regni de/signaverat. Atqui hisce terminis formae vere sociales et /societas vera insinuantur. Ergo Christus hanc ecclesiam se­ cundum modum verae societatis aedificandam sive instituendam promisit. — Ad cujus rei evidentiam haec ex ordine perpendas. 1. De regno Dei in Scriptis N. Ti. — Inde ab ipsa origine pTaedicatioms evangelicae1) vox nostra saepissime in ss. litteris novi testamenti occurrit, ita tamen ut modo simplex nomen „regniu ( Mt 4,23), modo cum addito „regniim coelorum? vel „regnum De'i? vel vel „ Fil i i ** hominis occurrat; quae omnia in idem cadunt ei, qui tex­ tus parallelos apte contulerit.2) Et in genere quidem vox regni facile multitudinem hominum importat, cujus aliquis (rex, Deus) gubernationem vel providentiam ex jure gerat. Re sic complexive consi­ derata, facile discernas regnum active sumptum sive ipsam potestatem regendi (regimen), et passive sumptum sive multitudinem eorum, qui reguntur, imo et terminative intellegendum sive ipsas res ex providentia gubernativa procurandas. Regnum igitur Dei erit societas, in qua ipse Deus hanc gubernationem et providentiam susci­ pit, id quod ad eum perlinet jam ratione creationis (regnum Dei naturale); erit super naturale, quando positiva voluntate superaddita peculiarem providentiam praeter vel supra exigentias naturae circa homines exer­ cet. Quantum vero attinet in specie usum sacrum Him mei reich and scio ΚΰηΙρ ; M. .1. Lagrange /r Messianisme chez 1rs Juifs (1909) p. 3Î9 sqq; h'i r c he η 1 e x ik ο n sub. v. Beich (lottes. Ex altera parle cautius relegas Sc h ôt t ge n Horae hebr. et talm. I diss. l p. 1117 sqq; G. Dalman dit Wortc Jt.su 1 (1898) p. 7~> sqq; . B dus sel die Helitjinu des Judentums im neidestamentliehen Zeitellrr’ ». 24f> sqq. ') dt 3, ·, ubi verba Joannis Baptistae reteruntur: .Poenitentiam agile, appropinquavit enim ref/num coelommu ; Ml 1, 17 et Mr 1, Ιό, ubi va! ex veritate, audiat vocem ejus (Jo 18,37; coli. 17,2). Necessario igitur cum missione apostolorum regnum veri­ tatis dilatabitur et sic vera societas exorietur. Id quod darius patebit, si ad exemplar respexeris, quod Chri­ stus vivus inter discipulos ipse praebuit et secundum quod apostoli jam mittendi erant Ipse enim inter discipulos tanquam dominus et magister suprema potestate conversatus esi. inter discipulos va­ nos induxit gradus, quibus etiam distincta munera adjudicavit ad- Christus ecclesiam reapse instituit 45 dita sanctione: „qui vos audit, me auditi_qui vos.sperniL uie.sper* nit (Lc 10, 16). His vero ordinem inter suos vere socialem inau­ guratus est, quo servato et continuato ecclesia per modum verae societatis necessario exoreretur.1) b) Jamjam ascensurus ad Patrem sollemnissime Chri­ stus ad apostolos: „Daüt est, ineptit, mihi omnis potestas in coelo el in terra; euntes ergo | i. e. freti hac potestatej docete omnes yentes [sive potius reddite mihi discipulos omnes gentes |, baptizantes eos . . . docentes eos servare omnia, quaecunque mandavi vobis" (Mt 28, IS); ..qui vero I vobis praedicantibus I non crediderit, condemnabitur" ( Mi­ lo, 16). — His verbis evidenter designatur mu 11 i I u do co I1 i gen da ex omnibus gentibus; denotatur vinculum quo haec multitudo in unum colligetur [doctrina el observatio una]: determinatur et medium hujus unitatis stabile et efficax [sacra auctoritas): „docete eos servare omnia, quaecunque mandavi vobis; et ecce vobiscum sum omni­ bus diebus usque ad consummationem saeculi". Sic vero ecclesia secundum omnia verae societatis elementa essen­ tialia per ipsam voluntatem Christi determinata, el ideo vere instituta esse intellegitur. Cf. De San o. c. n. 32. De his amplior sermo recurret; id vero vel obiter inspicienti palam iit, quod Christus doctrinam suam caelestem non more platonico, sed sub formis socialibus tradendam hominibus commisit. Provocans enim ad supremam suam potestatem ministerium ordinavit, a quo homines sacram doctrinam accipiant et vel re­ cepto baptismate ulterius dirigantur; addidit magisterio regimen quoad hominum salutem idque tanta auctoritate praeditum, ut qui illud spreverit, ipsum el Patrem sperneret, qui illud non audierit, excluderetur a communione reliquorum et ab ipsa salute aeterna (Aie 16, 16). 3. Eadem res probatur ex suffragio ipsius eccle­ siae. Sane ecclesia, quae sub nomine Christi in terra existit, ab hominum memoria inde ab antiquissimis tempo­ ribus formam vere socialem habebat. Atqui hujus formae, quemadmodum el ipsius existential * suae. Christiana anti­ quitas non alium auctorem unquam novit nisi solum Chri­ stum; «novae vitae ac piis hominibus accommodatae reiCi’· Ba t i I l o 1 - S e p p e 11 l 'rkirche mid Kiif/iolizisimis p. 82» ' \ 46 '■ De ecclesiae institutione publicae primus introductor et legislator existit Christus", ait historiae ecclesiasticae parens Eusebius ille caesareensis dem. ev. FI 2. Inter antiquiora legas v. g. Ter­ tulliani testimonium adv. Marc. IV 5 ; I gn a t i i mart. Eph 6; Clementis rom. ad cor. n. 42 sq; et inter ipsos apostolos Pauli ex. g. 7 Cor 3, 4 sq; Eph 1, 23; Hebr 3, I fi.') Si igitur societati de se suaque origine testanti omnino credere licet, Christus ecclesiam sub forma socie­ tatis instituit. Hoc ecclesiae testimonium confirmatur valde, cum sem­ per sibi constans et aequale prostet usque ad ipsum tem­ pus minime mythicum, cui origo ejusdem adseribitur, quo notitia hujus rei plana et obvia facillime apprehendebatur et dijudicabatur. — Indubium redditur eo, quod eidem adstipulantur suffragia omnium quoque adversariorum anti­ quorum: judaeorum, gentilium, haereticorum, schismatico­ rum. Gf. Straub n. 50 sq. y II. Ex iis quae attulimus, simul manifestum est, eccle­ siam jam ex mente ipsius Christi a synagoga prorsus di­ stingui; neque enim haec synagoga tunc a Christo demum aedificanda erat.fc/1. Mf 16, IS); neque synagoga tunc propinqua tantum erat inter homines, quemadmodum de ecclesia dicitur: «poenitentiam agite; appropinqua­ vit enim regnum coelorum". Idem claret ex toto modo, quo Christus hoc regnum suum ordinavit; alios enim ritus essentialiter diver­ sos a veteri' observantia dedit ut baptismum, aliud in­ stil nil sacrificium aliosque sacerdotes et magistros, quos etiam ad universas gentes direxit; largiorem quoque et perfectiorem addidit doctrinam, idque in directa oppositione ad illa, quae erant veteris Legis, dicens v. g. Mf 5, 21 : «Audistis, quia dictum est antiquis; ego autem dico vobis-; cf. etiam ib. 27 sq, 32, 33 sq, 38 sq, 43 sq; Mf 3, 14: Me 2, 18 sqq; Lc 5, 33 sqq. l beriora testimonia inveneris Straub n. 17 sqq; Wilmers 20, 21); (pio sensu vox de ipso Christo adhibe­ tur lleb 3, 1, ubi Dominus vocatur apostolus et pontifex confessionis nostrae. - Contra modernistes inter alios scripsit de liac re Be finiet Philosophic and Theoloyie des Modernisions 121 sqq. ') lia v. g. Mission and Anshreitnng des Christeatums ! 27i sqq. Similitei sentiunt Monnier la notion de l'apostolat K)<) sqq; \\ c i fi das trchristeiduni 32 sqq ; S o <1 e n (Jesrhiehfe der rhrislHehen Kirche 121 sqq. Cf. Dieckmann o. c. I n. 281 sqq. ‘) Cf. Dieckmann o. c. / n. 27!). *) Cf. Dieckmann o. c. 1 n. 283. ! i De termino apostoli 79 Ketinet quidem vox ista generaliorem quoque suam significationem, qua significare potest quemcunque, qui ab aliquo quomodocunque mittitur, idque vel in scriptis apo­ stoli Pauli vel (dubie) in Didache aliisque scriptis vetusti­ orum patrum; vel virum significare potest vox illa, qui sub aliquo respectu apostolis similis factus est, sire ut. praeclarus magister (διδάσκαλος άποστολίκός, Polycar­ pus), sire ut excellens missionarius et ecclesiarum novarum fundator (v. g. s. Bonifatius, s. Franciscus Xav). Nihilo­ minus terminus iste, si simpliciter adbibetur, mox ad solos illos duodecim restringitur, quos Dominus ad pro­ prium quoddam munus ordinavit, vel qui ad eorum col­ legium peculiariter assumuntur, ut Paulus et Barnabas. Et ita tanquam notionem propriam ista vox sibi vindicavit missionem, non a quolibet, sed ab ipso Christo factam. a) Talis certe est significatio, quam Paulus (fere) semper sub­ mit voci apostoli, qui ah initio omnium fere epistolarum suarum se dicit ^apostolum Jesu Christi" ct valde solicitus est, ne iste titulus alteri tribuatur, qui non esset vocatus ab ipso Domino.1) — Cum addito sive expresso sive ex contextu intellegendo utique vel nunc de aliis adhibetur, quemadmodum etiam a s. Paulo Phil 2, .5 Epaphroditus apostolus vocatur, sed ,philippensiuin", vel 2 Cur 8, 23 de apostolis (latiori sensu) sermo fit, sed addiltur 8ecclesiarum“. b) Controversia est, num Paulus illud nomen simpliciter enun­ tiatum tamen non etiam aliis attribuerit praeter duodecim et Barnabam. Ansam praebet hujus controversiae, quod legitur Hom 16, 7: „ Salutate Andronicum et Juniam, cognatos et concaptivos meos, qui sunt nobiles in apostolis, qui et ante me fuerunt in Christo". Unde omnes fere patres existimant, Paulum viros illos apostolorum nomine appellasse. Est tamen et alia interpretatio, ut illud „nobiles in apostolis" ita intellegatur, ut sensus sil: ,qui ab apostolis in magno honore habentur". Et haec interpretatio considerata consuetudine, quam apostolum alibi constanter et rigorose observantem videmus, multo probabilior est. Id vero, quod etiam secundum s. Paulum constituit aposto­ lum sensu stricto, in eo invenitur, quod missionem ad legem Dei ') Uom 1,1; 1 Cor /, / ; 2 Cor 1, 1 ; Gal 1, 1 etc. ,Qua ili re nola, quod Paulus, ubi alios secuin commemorat in inscriptione litterarum, hunc titulum apostoli evitat, ut Phil 1, 1 : „Paulus et Ti­ motheus servi Jesu Christi·1; similiter / Thess 1, 1; 2 Thess 1, l. 80 De constitutione ecclesiae novam pervulgandam et administrandam immediate a Deo et Jesu Christoacccpcrit, cl non ab hominibus; dc qua rc inox accuratiora adfcrcinus. c) In evangeliis vocabulum apostoli raro quidem, semper tamen sensu restricto occurrit. S. Joannes eo numquam utitur, sed constanter dc * .duodecim loquitur, quos Jesus elegerat; apud Marcum semel tantum occurrit, alias sermo est de ot δώδεκα vel ΐνδεκα; Matthaeus similiter loquitur de duodecim discipulis vel post ejectionem Judac de undecim, semel proprio nomine apostolos exhibet (10,2). Apud Lucam vocabulum septies occurrit; eo frequentius deinceps in actibus apostolorum cl epistolis s. Pauli. — Celerum Christum duodecim ex discipulis elegisse, et ipsi rationalistae concedunt, licet dc nomine et munere eisdem attributo lites moverint inanes. 11. De termino episcopi. I. Ko.r episcopi deri­ vata a gr. verbo έπιΟκεπτεσΠαι, έπιοκοπεϊν, idem signifi­ cat ac inspector: cf. s. Augustinum de civ. Dei XIX 19. Et ideo vox ista per se aptissima est ad munus supe­ ri oi is denotandum, neque miraberis, si in ipso usu pro­ fano sensum hunc specialiorem jam invenias. Concordat etiam usus sacer apud LXX v. g. Num i, 16; 31, 11; ! Reg 11, 15; Neh 11, 9; 1 Mach 1, 51, ul»i eadem vox, hominibus ad p Ii ea ta, certe eum si­ gnificat, (pii aliis imperare possit; neque de simili inter­ pretatione vocis in novo testamento dubium esse po­ terit, quamdiu quaestio in genere agitur. 2. Si tamen quaestio magis in specie fit. quinam nimirum superiores ecclesiastici in specie in Scripturis N. T. nomine isto denotentur, opiniones ipsorum auctorum catholicorum divisae sunt: neque controversia ista tam facile dissolvitur. a) Nonnulli (Epiphanius, Sylvius, Estius, Franzelin) censent nomen istud episcopi semper eundem sen­ sum habuisse, quo et nos sacerdotes primi ordinis de­ notamus; alii e contra defendunt eodem nomine sacer­ dotes solos secundi ordinis in Scriptura N. T. desi­ gnari, quae sententia merito spernitur. Tertia sententia, quae tamen non uno modo ab fau­ toribus suis tenetur, contendit nomen episcopi tunc tem- I)c termino episcopi 81 poris significationem in unam partem determi­ natam non habuisse, ita ut, quemadmodum alter ter­ minus affinis npresbyter", et hic communis fuerit sacerdo­ tibus primi et secundi ordinis (Chrysostom us, Prim α­ εί us, Isi do rus,1) Be da,2) s. Thomas:3) et post con­ cilium tridentinum Staple ton, Lori n us, T irin us, T o u r n e 1 y, M e n d i v e. Ex hac sententia igitur nomen episcopi in concreto textu si­ gnificare potest episcopos et presbyteros (Bischofe und Priester) simul, sed et solos episcopos vel solos presbyteros; id quod sem­ per ex contextu dijudicandum erit vel etiam in casibus particula­ ribus certo jam definiri nequit. b) Res ipsa non liquet; certi tamen loci Scripturae in hac ultima sententia commodiorem inveniunt interpre­ tationem. Sunt autem quattuor ejusmodi loci. a) Act 20,17 sqq. s. Paulus „miltens Ephesum", ex una hac urbe ,vocavit majores natu ecclesiae", quos deinde alloquitur numero plurali et in decursu orationis declarat «episcopos, quos posuit Spiritus S. regere ecclesiam Dei" (v. 28). Atqui sacerdos primi ordinis jam tunc unus in singulis civitatibus constitutus esse videtur. Ergo terminus episcopi hic ejusmodi sacerdotes primi ordinis non exclusive denotare, sed etiam simplices presbyteros sub se comprehendere videtur. Potest tamen textus noster etiam intellegi de sacerdotibus primi ordinis numero plurali. Alloquitur enim apostolus sermone suo eos, «per quos transiit" (25) praedicans per triennium et monens unumquemque eorum (31); unde pluralitate locorum supposita de pluralitate quoque episcoporum ibi cogitari potest. Neve tamen facile de opinione cogitaveris (Pe ta vi i), qua tunc plures sacerdotes primi ordinis in una civitate admitterentur. Quamvis enim huic sententiae s. Hieronymus in comm. in Tit 1, 5 favere videtur, ipse tamen sibi non constat,4) scribens ib. et haec: «Philippi una est urbs Macedoniae et certe in una civitate plures ut nuncupantur episcopi esse non poterant". Ejusque opinio reprobatur per catalogos episcoporum, qui nobis ab ipsis initiis traduntur per Irenaeum (HI 3, 3) et Hegesippum (apud Eusebium IV 22); hi enim omnes singulos semper pro singulis *) De off. II 7. a) In Act. 20, 28. 2, 2 q. 184 a. G ad 1. 4) Cf. Straub n. 464 ; Van Laak / Λ p. 84. Dorsdi, De ecclesia. 82 θ6 constitutione ecclesiae civitatibus episcopos exhibent usque ad ipsa tempora apostolorum; cf. art. 2 § 5. β) Apostolus porro scribens ad philippenses salutem dicit „omnibus sanctis . . qui sunt Philippis cum episcopis et dia­ conibus"; cum igitur iterum sermo sit de pluribus episcopis unius civitatis, vox iterum non ad sacerdotes primi ordinis, unum in singulis civitatibus, restringi videtur. — Et hic textus difficulter in alia sententia explicatur ea ratione, quod apostolus epistolam per modum encyclicae ad plures ecclesias direxerit; etenim expressius Paulus hic addit: „qui sunt Philippis . * Insuper si sacerdotes secundi ordinis (= presbyteri) per vocem non sunt connotali, hi commemoratis ipsis diaconis silentio pralermillerenlur ; id quod valde inconveniens esse videtur. γ) Titum (1,5 sqq) apostolus admonet, ut ^constituat per civi­ tates (κατά πόλιν) presbyteros...; si quis sine crimine est, unius uxoris vir . . cujus rei stalim rationem addit: woportet enim episcopum sine crimine esse . . .“ Idem igitur videtur iterum esse episcopus et presbyter. Dices forsitan: Ipse terminus presbyter, per se genericus, hic restringitur ad speciem presbyterorum primi ordinis (episcopos). Ast id non potest esse; dicitur enim hic, quod presbyteri numero plurali κατά πόλιν constituendi sunt. Hoc de episcopis non valet. Dices adhuc: Numerus pluralis explicatur, quia de pluribus civi­ tatibus sermo est, in quibus singulis singuli quidem, in summa vero plures presbyteri episcopi constituendi sint. Contra hoc militat sequens ratio: S. Paulus distinclim agit de episcopis et de dia­ conis, nihil de presbyteris; si igitur sub termino episcopi non in­ tellegerentur simul, sacerdotes secundi ordinis simpliciter omisisset; id quod improbabile est. — Neque ex altera parte agens de epi­ scopis quidquam commemorat, quod non etiam in sacerdotem se­ cundi ordinis merito applicatur. b) Haec ultima ratio etiam de loco parallelo valet 1 Tim 3,2: „Oportet ergo episcopum irreprehensibilem esse . . .“ (2—7), qui­ bus v. 8 immediate iterum adnectilur: ,Diaconos similiter . . Neque hic quidquam expressius de presbyteris adjungitur. Ergo hi hoc loco iterum nomino episcopi comprehenduntur. c) Poterat igitur terminus „episcopusa per se anceps tunc communis esse, mox autem in illa vel ista ecclesia ad sacerdotes solos primi ordinis designandos restringi; hic usus deinde in universa ecclesia praevalebat. 3. De usu vocis inter patres apostolicos et deinceps. be termino episcopi 83 a) In D id ache vox semel occurrit, immediate coordinata cum diaconis: „Elegite vobis episcopos et diaconos Deo * . dignos Idem retineas quoad ep. Cle­ mentis: „Apostoli . . . constituerunt episcopos et diaconos eorum qui credituri erant . . .“ (42, 4 sq). Pariter in Pastore Hermae soli episcopi cum diaconis commemoran­ tur Vis III 5, 1; Sim IX 27, 1 sq; tertio loco Vis II 4, 3 presbyteri quidem commemorantur, sed ut ii, qui prae­ sunt ecclesiae (των προϊσταμένων τής έκκλησίας) ; quare vox presbyteri cum voce episcopi identificari videtur. Sic secundum hos antiquissimos fontes episcopi in genere ii apparent, qui diaconis superiores munere eccle­ siastico funguntur; de accuratiore vocis significatione nihil certi desumi poterit, nisi forte quod, solis diaconis comme­ moratis, presbyteri tunc etiam sub communi ter­ mino episcopi comprehendebantur et presbyter idem est atque episcopus. b) Distinctius nomen idem jam occurrit in martyrio Pol y carpi, ubi duobus locis soli huic martyri appli­ catum reperitur, tanquam „episcopo * · Smyrnae (in tit.), „qui nostris temporibus apostolicus et propheticus doctor extitit, catholicae ecclesiae smyrnensis episco­ pus (16, 2). * Clarissime porro in epistolis s. Ignat i i vox nostra jam uni singularum ecclesiarum episcopo monarchico reservatur; neque enim in frequentissime usu vox aliter occurrit nisi de supremo pastore ecclesiarum, cujus unitas implicite affirmatur eo, quod tanquam principium unitatis exhibetur (Eph 5, 1; 20, 2; Trail 3, 1 ; Smyrn S, 1), vel et expressius statuitur (Magn 6, 1. 2; 7; 13, 2; Philad. 1, 2; 3,2; 7,2). Idem usus s. Irenaei erat, qui deinceps usque ad nostra tempora universalis factus est. Aliter sentiendum est de termino ,,presbyterorum", qui tunc communis existens, anceps remansit etiam temporibus longe posterioribus.1) *) De hac re cf. Dieckmann o. c. i h. -12S. 6 84 De constitutione ecclesiae Articulus U. De potestate apostolorum in ecclesia perenni. Constitutionem ecclesiae conc. Vatican uni hisce de­ scribit verbis: „ Pastor aeternus et episcopus animarum nostrarum, ut salutiferum redemptionis opus perenne red­ deret, sanctam aedificare ecclesiam decrevit, in qua vehit in domo Dei viventis fideles omnes unius fidei et caritatis vinculo continerentur. Quapropter priusquam clarificaretur, rogavit Patrem non pro apostolis tantum, sed et pro eis, qui credituri erant per verbum eorum in ipsum, ut omnes unum essent, sicut ipse Filius et Pater unum sunt. Quem­ admodum igitur apostolos, quos sibi de mundo elege­ rat, misit, sicut ipse missus erat a Patre: ita in ecclesia sua pastores et docto res usque ad consummationem saeculi esse voluit. Ut vero episcopatus ipse unus et in­ divisus esset et per cohaerentes sibi invicem sacerdotes credentium multitudo universa in fidei et communionis unitate conservaretur, beatum Petrum ceteris apo­ stolis praeponens in ipso instituit perpetuum utriusque unitatis principium ac visibile fundamentum, super cujus fortitudinem aeternum exstrueretur templum et ec­ clesiae coelo inferenda sublimitas in hujus fidei firmitate consurgeret" (s. IV; Denz. n. 1821). — De his ex ordine disserendum est. § 1. Do potestate ipsorum apostolorum. Praenotatio de notione potestatis. — Omnes nos agi­ mus vel saltem agere possumus multa; unde prius habe­ amus oportet, quo agamus vel agere possimus; id vero quo agimus vel agere valemus, dicitur potentia sive pote­ stas. Quare potestas est principium, quo aliquis ali­ quid agere potest. Dividitur nunc potestas in potentiam physicam et moralem, prout ordinatur ad effectum physicum vel mo­ ralem. Effectus moralis in actibus consistit, qui libero ar­ bitrio fiunt et, cum in re nostra agatur de potestate so- De potestate ipsorum apostolorum i i j ! i 85 ciali, in societate i. e. in aliis hominibus producendi sunt. — Effectus talis i. e. actus liber in aliis produci potest vel rogando vel persuadendo vel praecipiendo; et rogando agimus precibus, persuadendo rationibus, prae­ cipiendo imperio. De praeceptiva p. in hac quaestione inprimis solliciti erimus; quae iterum est duplex privata et publica, quae etiam dicitur politica sive jurisdic­ tionis. Haec fertur in bonum commune, cum prior, privata (dominativa), feratur in bonum praecipientis. — Nos jam videamus, num ejusmodi potestas jurisdictionis in ec­ clesia inveniatur, et de hac re statuimus sequens assertum: Christus ecclesiam instituens electis qui­ busdam discipulis (apostolis) triplicem pote­ statem contulit: docendi, regendi,sanctificandi fideles. 1. Inprimis videamus, quid evangelia fide dignissima de hac re prodant. — Ibi legimus, quomodo Dominus jamjam aggrediens vitam publicam et futuris rebus praeludens diserta invitatione ad suam sequelam exhortans (Jol,43; Mt 4, 18; 9, 9; Me 1, 17) ad se discipulos collegerit, qui ei etiam arctius adhaerebant et cum ipso ambulabant (Jo 6,66), quos ut suos publice agnovit et contra injusta opprobia defendit (Mt 9, 14; 15, 1 sq), quorum prius ipse magister et rector esse voluit; ex his mox seligebat quosdam numero pauciores, quos et apostolos vocavit et hominum piscatores facere decrevit (Lc 6, 12). Hos duodecim peculiariter instruebat, dans eis ratio­ nem: „quia vobis datum est nosse mysteria regni coelorum; illis autem non est datum" (Mt 13, 11; 15, 15 sqq; 16, 13 sqq; Lc 8, 10); horum et zelum excitat (Mt 9, 37) eosque saepe ad praedicandum ante faciem suam misit in omnem locum quo erat ipse venturus (Mt 10, 5 sq; Lc 10, 1); hos etiam amicos suos declaravit Jo 15, 15, „quia omnia, quaecunque audivi a Patre meo, nota feci vobis". Haec omnia non intelleguntur, nisi Christus cum his dileclis discipulis aliquid sublimius, nisi eos a reliquo populo segregare et super eum constituere voluisset. Id quod 4^ ββ De constitutione ecclesiae deiti etiam expressius non semel declaravit, ita jam Mt 5, 13 sq, ubi eos salem terrae el lucem mundi voca­ vit. — In specie vero haec velis considerare: a) His selectis discipulis quodam die dicit: „ Arnen dico vobis, quaecunque alligaveritis super terram, erunt ligata et in coelo: et quaecunque solveritis super terram, erunt soluta et in coelo" (Mt 18, 18). En accipiunt potestatem plane universalem ligandi atque solvendi ita, ut quidquid alligent vel solvant, alliget vel solvat et Deus in coelo. Haec universalis potestas ligandi et solvendi tanquam ratio universalior adfertur, unde potestas judicandi et pu­ niendi in ecclesia vim et vigorem cum perfecta sanc­ tione habeat: ,si ecclesiam non audierit, sit tibi sicut ethnicus et publicanus" i. e. extorris ab ipsa salute. Unde verbis istis apostolis tanquam ecclesiae praesulibus vera jurisdictio et plena potestas regendi tribuitur. a) Immediate evidens est, agi in textu de potestate verae juris­ dictionis. ,Agitur enim, ut exponit Knabenbauer in h. I., „dc peccatore qui {post privatam correptionem jam] ad praesides eccle­ siae defertur. Huic ab bis certa quaedam praecipiuntur, quibus scandali ratio tollatur; ille tenetur obedire; quodsi renuerit, pec­ cato suo obstrictus tanquam membrum putridum abscinditur el ejicitur. Haec autem praesidum praecepta, judicia, haec eorum sententia el poenae inflictae in coelo rata habentur . * Quare verbis evangelistae apostolis tanquam ecclesiae praesulibus vera jurisdictio quoad crimina el, quia haec ut pars apparet potestatis plane uni­ versalis ligandi el solvendi quaecunque, plena potestas regendi el ordinandi attribuitur.') 0) Solum restat dubium, num sermo hic vere ad apostolos dirigatur. Sed istud dubium inane est; etenim expresse Christus hic dicit: ,dico vobis * i. e. tunc praesentibus. Hi ex tota sermonis connexione intelleguntur ,discipuli", de quibus legitur ab initio ca­ pitis: in illa hora accesserunt discipuli ad Jesum; ad hos dein eosdem continuus sermo dirigitur, repetita phrasi „dico vobis" (3, 10); ,videte * (10), ,quid vobis videtur * (12). — Discipuli vero hic apostoli sunt. Ab initio enim capitis de praecellentia disceptatio enarratur, qualis inter solos apostolos oriri potuit, qui soli jam a reliquo coetu segregati et praeelecli erant. Celerum notum est no- ') Quidquid igitur suti phrasi ista „ligandi atque solvendi4 in ge­ nere intellegendum est. hoc loco certe veram jurisdictionis potestatem importat; ceterum cf. de hoc modo loquendi, quae infra p. 141 dicentur. De poleslate ipsorum apostolorum 87 mine discipulorum apud Matthaeum constanter apostolos denotari (10,1 ; 11, 1 ; 20, 17; 26, 17. 20 etc.); el in loco parallelo Me. 9, 34 pro discipulis diserte legitur «duodecim". b) Post resurrectionem Christus iisdem discipulis ait: «sicut misit me Pater, et ego mitto vos“ (Jo20, 21; 17,18). Erat autem Dominus missus cum triplici munere et pote­ state ad salutem hominum procurandam: erat tanquam «magister" (Mt 23, 10; Lc 4, 43) «docens eos sicut po­ testatem habens" (Mt 7, 29); «potestatem dedit ei (Pater) judicium facere, quia filius hominis [i. e. Messias] est" (Jo 5, 27), unde et regem coram Pilato se declaravit (Jo 18, 37); ex potestate sacerdotali «sanctificavit seipsum, ut sint et ipsi sanctificati in veritate" (ib. 17, 18; Heb 5, 5 sqq) et «seipsum tradidit pro ecclesia, ut illam santificaret mundans lavacro aquae in verbo vitae" (Eph 5, 25 sqq). — Si igitur missio apostolorum eadem est qua Christus missus erat, in eadem triplici potestate cum ipso et sub ipso participent necesse est; unde et Christus ipse ex hac missione modo collata apud Jo 20, 23 potestatem peccata condonandi infert, in qua mirum in modum potestas regendi seu judicandi et sancti­ ficandi in unum colligitur, et Jo 17, 18 simili illatione po­ testatem sanctificandi pro apostolis vindicat. Quod autem sermo Christi et hoc loco ad apostolos immediate dirigatur, similiter patet ac antea in Mt 18,18; maxime vero ex v. 24, ubi legitur: «Thomas autem unus ex duodecim . . . non erat cum eis (nimirum duodecim apostolis), quando venit Jesus". Porro si communis fuisset haec potestas omnibus Christi fidelibus, ad quid necessarium erat, ut postea Matthias loco Judae huic col­ legio adsciscerelur ? c) Celeberrimum textum exhibet Mt 28, 18 sq: «Acce­ dens Jesus locutus est eis (i. e. undecim apostolis, coli. v. 16), dicens: Data est mihi omnis potestas in coelo et in terra: euntes ergo docete omnes gentes, baptizantes eos in nomine Patris et Filii et Spiritus Sancti; docentes eos servare omnia quaecunque mandavi vobis; et ecce ego vobiscum sum omnibus diebus usque ad consumma­ tionem saeculi". — Ilis verbis Christus ex propria virtute et potestate divinitus tradita sollemni modo in apostolos 88 De constitutione ecclesiae transfert potestatem docendi, et potestatem sanctifi­ candi ( nlfaptizantesu, coli. Jo 3, 5), et absque dubio etiam potestatem regendi ( „docete servare omnia * ). De hac re iterum recolliges Mt 18, 17: „si ecclesiam non audierit, sit tibi sicut ethnicus et publicanus * 1, et textum parallelum Mc 16, 16: ,qui vero non crediderit, condemnabitur * 1. Inepte autem adversarii excipiunt, hunc textum sicut priorem minus fide dignum esse, eo quod Christo ex mortuis redivivo adscribitur. Sicut enim resurrectio ipsa factum est certissimum, ita in ipso hoc textu nihil occurrit, quod Christus non similiter ante resurrectionem enuntiaverit. — Neve dicas verba ista a Christo dicta esse ad animum apostolis ingerendum. Statim enim instabis: animum ad quid? Certe ad id gerendum, quod ipsis tunc man­ datum est, munus et ministerium apostolicum. d) Quoad potestatem sanctificandi cf. et Lc 22,19 sqq, ubi Christus verbis illis: „hoc facite in meam commemorationem14, apostolis munus commisit eucharistiam conficiendi. Haec autem coli. Jo 6, 54 in hominum sanctificationem dirigitur. Scholion : de apostolatu s. Pauli. — Duodecim apostolis inde ab initiis fere ecclesiae s. Paulus adnumeratur et in munere aequi­ peratur. Id quod Paulus ipse contra obtrectatores expresse sibi vindicat in ep. ad galatas (2, 7 sqq), sed etiam 1 Cor 9, 1 sqq; 15, 7 sqq; et ab aliis apostolis sponte ei conceditur (Gal 2, 8 sq) et deinceps ab universa ecclesia inde ab ep. Clementis rom. (47), I g n a t i i ad rom 4,3 et P o 1 y c a r p i 9, 1. Non multum vero interest, num et Barnabas similiter ac Paulus inter apostolos sensu stricto connumerandus sit; haec enim quaestio rem non tangit, de qua hic solliciti sumus. *) Apparet autem Paulum apostolatum non primum excogitasse; apostolos enim jam repperit, quibus se adnumeravit. 2. Cum ordinatione Christi praxis apostolorum concordat. — a) E vestigio enim triplicem illam potestatem sibi vindicant: evangelium Christi inter homines praedi­ cant, homines per sacros ritus ad ecclesiam convo­ cant, eosque in unum collectos regunt et coercent. a) Ita in primo pentecostes die ex sermone sive praedica­ tione Petri circiter tria millia per baptismum apostolorum apposita sunt, quae deinceps perseverabant in doctrina apostolo­ rum et communicatione fractionis panis et orationibus; cf. Act 2, 37 sqq; 4, 1. 31 sqq; 5,12 sqq; 10, 47 etc. lis vero, qui jam bap- ‘) Gf. Dieckmann o. c. I n, 293 sqq. De potestate ipsorum apostolorum 89 tizali erant, per impositionem manuum apostoli tribuunt Spiritum S. (Act S, 17; 7.9, 6), episcopos constituunt (Tit 1, 5; 1 Tim 6, 77· 2 Tim 1, 6 etc.). Gum postea controversiae exsurgunt inter fideles, apostoli in unum convocati praeeunle Petro, rem summa cum auctoritate legislativa definiunt (Act 15,23 sqq; coli, ib.16,4). β) Quemadmodum autem hic universitas apostolorum, ita alibi etiam singuli simili potestate instructi apparent. Ex hac enim Paulus lanquam operi divinitus sibi commisso evangelicae praedi­ cationi incumbit (1 Cor 9,16 sqq; 1 Thess 2,4) auctoritate plane absoluta (2 Cor 10, 4 sqq; Gal 1, 8 sq; Phil 4, 9; Pom 7, 5; 15,15); ex hac: „Gelera, inquit, cum venero disponam" (1 Cor 11, 24), et ordinat, quae ad eucharistiam spectant (1 Cor 11,17) vel ad usum charismatum (ib. 12,1 sqq); opprimit factiones (ib. 1,10 sqq), tollit abusus (ib. 14, 34 sqq). — Similiter potestatem coercitivam non semel exercet, minitans poenas: „in virga, inquiens, veniam ad vos, an in caritate et spiritu mansuetudinis?" (1 Cor 4, 21; 2 Cor 13, 2 sq), sed et statuens (1 Cor 5, 9 sqq; 2 Thess 3, 14 sqq) et actu applicans. Qua in re attende inprimis ad 7 Cor 5, 3, ubi Paulus de incesluoso quodam: „Ego quidem, inquit, absens cor­ pore, praesens autem spiritu jam judicavi ut praesens eum, qui sic operatus est, in nomine Domini N. J. Christi cum virtute Domini N. Jesu tradere hujusmodi satanae in interitum carnis, ut spiritus salvus sit". Quidquid est de traditione quae fiat satanae — vide­ tur esse excommunicatio — certum est ibi de poena medicinali agi, qua homo ille ad poenitentiam adductus salvus fiat. — Agit Paulus etiam ministerium reconciliationis, cum eundem incestuosum iterum ecclesiae restituit, de qua re narrat 2 Cor 2, 5 sqq. Et haec omnia se egisse protestatur ^secundum potestatem, quam Dominus mihi dedit" (2 Cor 13, 10).') /O Neque solum per sese potestate ista utuntur, sed et alios in pariem sollicitudinis advocant; ita Paulus el Barnabas primo jam itinere pres by ter os,per singulas civitates constituebant (Act 14, 22), quorum munus accuratissime apostolus exhibet in suis epistolis pastoralibus ad Titum et Timotheum; cf. Tit 1, 5 sqq; 1 Tim 4, 11 sqq; 6, 13 sqq; 2 Tim 1, 6 sqq; 2, 2; 4, 2. Hos pres­ byteros vere judices cum potestate etiam coërcitiva esse institutos, idem apostolus declarat 7 Tim 5, 19 sq; Tit 3, 10. De quibus et s. Petrus prorsus in genere dicit: ,pascite qui in vobis est gre­ gem Dei (I 5, 2); cf. et Act 20, 28. b) Hanc potestatem tanta auctoritate veraque juris­ dictione instructam, qua leges ferant earumque observatio­ nem urgeant violatoresque in judicium vocent, non raro *) Cf. Dicekmann o. c. 1 n. 416 sqq. 90 De constitutione ecclesiae sive implicite sive disertis verbis a solo Christo repe­ tunt, n uspiam vero a populi gratia vel favore. Sic in genere Paulus declarat: «Sic nos existimet homo ut mi­ ll is tros Christi et dispensatores mysteriorum Dei" (1 Cor 4, 1); et expressius per Christum declarant se acce­ pisse potestatem et officium praedicandi et docendi, «per , quem, ut ait Paulus, accepimus gratiam et apostolatum ad oboediendum fidei in omnibus gentibus pro nomine ejus" (Rom 1, 5; 1.5, IS; Act 10, 40 sq). Ab eodem Domino munus quod sibi adscribunt sanctificandi derivant, «ministerium reconciliationis" (2 Cor 5, 18 sqq); similiter et potestatem, qua ,in promptu habeant ulcisci omnem inoboedientiam", eam exhibet Paulus, «quam dedit nobis Dominus in aedificationem" (2 Cor 10, 3 sqq; 13, 10). c) Sic revera apostoli triplex munus hierarchicum ab ipso Christo habebant, ex quo rite peracto ecclesia tanquam unum cor­ pus morale effloruit ; sic Jpse (Christus) dedit quosdam apostolos, quosdam autem prophetas, alios vero evangelistas, alios autem pa­ stores et doclores ad consummationem sanctorum in opus mini­ sterii in aedificationem corporis Christi" (Eph 4, 11 sqq). 3. Neque necesse erit hoc loco expressius ad tradi­ tionem respicere, de qua mox plura audiemus in quae­ stione affini. Unum testimonium addamus hic Clemen­ tis rom: «Apostoli nobis evangelii praedicatores facti sunt a Domino Jesu Christo, Jesus Christus missus est a Deo; Christus igitur a Deo et apostoli a Christo; et factum est utrmnque ordinatim ex voluntate Dei. Itaque acceptis mandatis et per resurrectionem Dbmini Jesu Christi plena certitudine imbuti Deique verbo confirmati, cum certa Spi­ ritus Sancti fiducia egressi sunt annuntiantes regni Dei adventum" (42). — Cf. etiam ep. Barnabae 5, 9; Ignatii ad Magn. 7, 1; 13, 2; Pol y carp i ep. ad Phil. 6, 3. Corollarium. 1. Ex iis, quae de divina institutione ministerii apostolici modo disseruimus, nova et efiicaciore ratione apparet, ecclesiam per modum societatis divinitus esse fundatam; potestas mini apostolis divinitus tradita tum natura sua tum ex voluntate Christi aliunde manifesta talis esi, ut ex parte reliquorum homi­ num et maxime fidelium obligatio strictissima correspondeat doc­ trinam divinitus per apostolos propositam in fide suscipiendi regi- De ministerii aposlolici necessitate 91 ininique apostolorum se submittendi. Quam obligationem celeroquin Christus sollemnibus verbis enuntiavit: „Qui vos audit, me audit; qui vos spernit, me spernit; qui vero me spernit, spernit eum, qui misit me“ (Lc 10, 16); eandem etiam in particulari iden­ tidem inculcavit, ut quoad munus doctrinae Mc 16, 16. Hanc obli­ gationem fideles quoque semper agnoverunt, qui apostolos in dubiis adierunt (1 Cor), eorumque dispositionibus acquieverunt (2 Cor), eorumque epistolas semper tanto in honore habuerunt. — Quodsi ex una parte vera adest auctoritas regiminis, ex altera parte autem obligatio submissionis, absque ullo dubio omnia verae societatis essentialia elementa habentur: multitudo nimirum hominum, quae per efficax medium, sacram auctoritatem, stabiliter ad unum finem prosequendum dirigatur et conspiret. 2. Textus tamen, ex quibus munus apostolicum per eccle­ sia vindicavimus, apostolos in communi respiciunt ut integrum col­ legium; eos vero speciale collegium sive corpus quoddam morale constituisse, facile perspicies inde, quod ipsi ex illo tempore no­ mine quodam collectivo iisque proprio οΐ δώδεκα constanter nominantur et quod hoc nomen etiam retinent, eum numerus eorum vel defecerit (in defectione J u d a e Jo 20,24; 1 Cor 15,5) vel excesserit (in assumptione Matthiae et Pauli); cf. v. g. Mt 10, 1. 5; 11, 1; 20, 17; Mc 4, 10; 6, 7; 9, 34; 14, 20 etc.; Lc 18, 31; 22, 3; Jo 6, 68. — Ergo, quae hucusque diximus, per se de apo­ stolis valent, ut sunt integrum collegium, de singulis vero tantum, in quantum sunt de hoc collegio. Hoc sensu jam ulterius inquire­ mus, num eorum ministerium in et cum ecclesia perdurare debeat. § 2. Do ministerio apostolico in ecclesia necessario. i His respicimus sectarios quosdam, qui ministerii apo­ stolici existentiam et utilitatem concedentes, ejusdem ne­ cessitatem et perennitatem praefracte rejiciunt. Pro suo errore provocant maxime ad Scripturas, quibus omnis fidelium famulatus excludatur, quibus perlecta omnium fi­ delium coram Domino aequalitas praedicetur, quibus Deus ipse immediatus omnium fidelium doctor et magister de­ claretur. Adstruimus tamen necessitatem non absolutam, s e d magis hypothetica m, quae oriatur praeprimis ex voluntate Dei qui aliter rem ordinare nolebat, sed aliqua­ tenus etiam ex statu generis nostri, in quo homines sine continuo miraculo in visibilem et stabilem societatem coa- 92 De constitutione ecclesiae lescere nequeunt sine ejusmodi visibili ministerio. ,Pote­ rant utique, ita Augustinus ad rem, omnia per angelum fieri sed abjecta esset humana conditio, si per homines hominibus Deus verbum suum ministrare nolle videretur" (de doct. chr. 6). His praemissis dicimus: Triplex munus aposto­ lis collatum jure divino in ecclesia perenne et necessarium est. 1. In argumentatione incipimus a rationibus leviori­ bus; et ita primum argumentum (saltem suasivum) sit ex inductione. Constat inter homines non existere neque extitisse societatem, in qua visibile ministerium non inve­ niatur, quo alii praesint, cui alii subsint; constat ordinem in multitudine seu ipsam societatem deficere, ubicunqe tale ministerium defecerit. Necessarium igitur videtur in socie­ tate humana visibile ministerium; quae necessitas etiam crescit, quo plures in societatem sunt congregandi, quo magis indole et ingenio differunt, quo diutius in unitate conservandi, quo sublimior et difficilior est finis ad quem dirigendi sunt. — Atqui ecclesia et ipsa est societas ex hominibus, undecunque convocatis, collecta. Ergo et ipsa ministerium sibi necessarium conveniente auctoritate exor­ natum semper habebit. iVew dixeris ecclesiam esse societatem superna tu ralem, pro qua non valeant, quae in communi ordine naturae ob­ serventur. Scimus enim vel aliunde, ordinem supernaturalem, re­ velationem et religionem divinam, naturam humanam perficere quidem et adjuvare, non vero mutare. Cohaeret autem necessitas ministerii socialis cum ipsa natura humana, qualis nunc est, cum naturalibus concupiscentiae inclinationibus, quae per redemptionem pro hac vita non ablatae sunt. Persistentibus igitur his inclinatio­ nibus ad dissolutionem pronis, vel in ordine supernaturali restituto, etiam pro societate supernaturali ministerium firma auctoritate in­ structum requiritur, quo tendentiae particulares et divergentes com­ pescantur et multorum conspiratio ad unum finem efficaciter di­ rigatur. Ceteroquin ministerii necessitatem per supernaturalitatem ec­ clesiae non excludi, transmisso exemplo, quod in synagoga habe­ mus, pro novi testamenti ecclesia per ipsam Scripturam efficacis­ sime edocemur iis effatis et factis, quibus videmus hominem in via De ministerii apostolici perennitate 93 salutis non dirigi sine adjutorio aliorum hominum. Generalem hac in re legem Paulus enuntiat: «Quomodo credent ei, quem non audierunt? quomodo autem audient sine praedicante? . . . ergo fides ex auditu“ (Bom 10, 14 sqq). Factis vero huc pertinentibus abundant Actus apostolorum; ita eunuchus Candacis reginae per dispositionem divinam miraculo exhibitam Philippo diacono instru­ endus traditur (Act 8,26); ipse Saulus jam conversus et appari­ tione Domini illustratus Damascum dirigitur: „ibi dicetur libi (ab Anania, quid te oporteat facere“ (9, 6); Cornelio centurioni angelus apparuit, non ut eum ipse edoceret in rebus fidei chrislianae, sed ut eum ad Petrum dirigeret (Act 10, 6) etc. — Tandem res patet inde, quod Christus ecclesiam ab initio saltem in apostolico mini­ sterio sic fundavit. 2. Eo ipso quod ministerium ecclesiae necessarium est, etiam perpetuo in eadem inveniatur oportet. Haec ministerii perennitas etiam directe ex voluntate divina ma­ nifesta ostendi, atque ita vice versa ejusdem necessitas eodem jure indirecte confirmari potest. a) Et sane teste s. Paulo (cf. ex. g. Eph 4,11) finis ministerii ecclesiastici ex jure divino est, ut per ipsum aedificetur ecclesia, ut per ipsum consummentur sancti et in unitate fidei firmiter et absque deviatione contineantur; aliis verbis finis ministerii ex ipsa intentione Christi recta gubernatio et aedificatio et conservatio ecclesiae est. Ergo simul cum perenni ecclesia etiam hoc necessarium ejus subsidium conservetur oportet, «donec, ut ait Paulus l. c., occurramus omnes in unitatem fidei ... in mensuram aetatis plenitudinis Christi". b) Idem colligitur ex textibus nostris classicis Jo 14, 15; Mt 28, 20; vel et ex 1 Cor 11, 26, secundum quae Christus apostolis dixerat: „hoc facite in meam comme­ morationemu, et statim adjungit: «quotiescunque enim man­ ducabitis panem hunc et calicem bibetis, mortem Domini annuntiabitis, donec veniat". Evidenter nimirum verbis istis Christus apostolis ma­ gisterium et ministerium sacrum peragentibus perpetuam assistentiam divinam praenuntiat „in aeternum", „ usque ad consummationem saeculi", „donec veniat". Ergo ex voluntate Christi et jure divino, sicut assistentia, ita et ministerium 94 De constitutione ecclesiae apostolicuin perenne erit in ejus ecclesia: non utique apud apostolos personaliter consideratos, sed quatenus et eos repraesentant, qui postea eorum locum obtinebunt. c) Ceteroquin res ex hac consideratione videtur liquere: Qualis niininan forma instituto cuipiam ab ipso ejus fundatore ab initio invenitur indita esse, talis ex ejusdem fundatoris voluntate eidem inhaerere merito censetur, nisi forte aliunde pro certa temporis differentia contraria dispositio facta esse cognoscitur. — Atqui ministerium aposlolicum cum fundamentis ecclesiae positum est neque de contraria voluntate fundatoris pro temporibus futuris quidquam innotuit. Imo Christus ecclesiam praecise eo instituit, quod ministerium illud triplex apostolis tribuit; unde idem ministerium ad essen­ tiam ecclesiae merito trahitur. Id quod et ss. patres agnoverunt distinctionem hierarchical^ in definitione ecclesiae ponentes, ut Ignatius scribens ad Trail: ,Cuncti revereantur diaconos ut Jesum Christum, sicut et episcopum, qui est typus Patris, presby­ teros autem ut senatum Dei et concilium apostolorum: sine his ecclesia non vocatur" (3,1). Et simili modo Cyprian us ecclesiam definit: ^Ecclesia est plebs sacerdoti adunata et pastori suo grex adhaerens; unde scire debes, episcopum in ecclesia esse et ecclesiam in episcopo, et si quis cum episcopo non sit, in ecclesia non esse" (ep 69). — Cum igitur hoc ministerium ad essentiam ecclesiae pertineat, merito praesumitur id in ea perdurare tamdiu, quamdiu ipsa in propria institutionis suae ratione permanebit. § 3. Apostolioum ministerium ad opiscopos transiit. 1. Praenotaiiones. — 1. Quaeritur jam de subjecto ministerii apostolici permanentis seu q u i n am apostolo­ rum successores in ecclesia sint. Qua in re a) animadverte, potestatem apostolorum per varios gradus divisibilem esse. Ita mox post ascensionem apostoli viros quosdam in partem sollicitudinis suae advocabant, quos et diaconos voca­ bant (Act 6, 1 sqq). Horum constituendorum occasionem quidem praebuit necessitas quaedam temporalis; ipsis tamen mox munera q u o q u e spiritualia attributa sunt, ut sunt praedicare, baptizare, sacris ministeriis adsislere (Aci c. 6 sqq). Dotes autem in iis requi­ sitas diligenter recensuit Paulus 1 Tim 3, S sqq, quae iterum longe sublimius aliquid quam munus mere temporale ingerant. liquuntur ss. Scripturae de alio quoque sacrorum ministro­ rum ordine, presbyterorum, qui majoris potestatis cum apostolis participes fuerint. Hi cum apostolis ad controversias fidei componendas considebant (Act 15, 6 sqq; 16, 4; 21, 17 sq); Aposlolicum ministerium ad episcopos transiit 95 ipsis officium aegrotos ad remissionem peccatorum inungendi incum­ bebat (Jac 5,14) etc. Apparent tamen et hi ministri in ecclesia inferiores, qui superiorum quorundam judicio submitterentur, qualis minister superior Timotheus ostenditur, cui apostolus scribit: BAd­ versus presbyterum accusationem noli recipere nisi sub duobus aut tribus testibus; peccantes coram omnibus argue'1 (1 Tim 5,19 sq))) b) Habemus sic ab initio ecclesiae distinctam hierarchiam, sacrum nimirum principatum per varios gradus dispositum; et jam quaeritur, quinam ex his hierarchis non quidem secundum diminutionem quandam vel participationem, sed simpl ici ter et secundum plenitudinem pote­ statis apostolis successerint. Et ita dicimus: triplex apostolorum ministerium jure divino ad episcopos transiit. 2. Consideramus autem in re praesenti episcopos non tam divisim singulos, sed potius in quantum omnes in unum collegium colliguntur, romano quoque episcopo non excluso; et abstrahimus nunc a certis rela­ tionibus, quae, sicut in collegio apostolorum olim invenie­ bantur, ita etiam in collegio episcoporum nunc retinentur : quod nimirum ipsum collegium non sine capite inveniatur. — Neque tamen volumus, apostolos omnes praerogativas suas ad heredes transmisisse, sed tria illa munera, quae et quatenus spectent ad ordinarium regimen ecclesiae. Res, quam defendimus, vix non de fide est ex conc. Iri d. s. 23 c. 4; vati c. s. 4 c. 3; decr. Lamentabili prop. 50. II. Probatur res hoc luculentissimo argumento: Apo­ stoli in triplici suo munere, quod perpetuum et perenne in ecclesia institutum est, ex ipso jure divino succes­ sores debent h a b e r e. Atqui non i n v e n i u n t u r n is i soli episcopi. Ergo apostolorum perenne seu ordinarium ministerium ad episcopos transiit, idque jure divino. 1. Certe a primis initiis in doeumen tis ecclesiasticis successores apostolorum non exhibentur nisi soli episcopi. «Apud nos, ait Hieronymus ad Marcellum ep. 41, 3, apostolorum locum episcopi * ·, tenent (pii «omnes apostolorum successores sunt“ (ad Evangelum ep. 146, 1). l) De hac re cf. Mu-ncunill tr. de Christi eccl. η. 5βΟ sqq. 96 De constitutione ecclesiae Cui consentit Augustinus dicens in enarrat. Ps. 14 n. 32: „Patres missi sunt apostoli: pro apostolis filii nati sunt tibi, constituti sunt episcopi"; et teste Paci ano ,apostolorum cathedram tenent episcopi" (ad Sympron. ep. 2, 6). Antea jam Eusebius caes. successiones apo­ stolorum (τάς των ιερών άποστόλων διαδοχάς) descri­ bere vult (Η. E. I 1); hunc in finem exhibet et enumerat .eos, qui ecclesiae in celeberrimis dioecesibus praeerant" i. e. episcopos; ergo in his episcopis successio aposto­ lorum ab ipso invenitur. Neque in genere alio ex fine series episcoporum tunc inquisitae sunt, nisi ut iis ostende­ retur singularum urbium episcopos, ex continua cum apostolis cohaesi one, eorundem auctoritatem nactos esse: w Edant ergo, ita T e r t u 11 i a n u s de praescr. 32, origines ecclesiarum suarum, evolvant ordinem episcoporum suorum ita per successionem ab initio decurrentem, ut primus ille episcopus aliquem ex apostolis vel apostolicis viris, qui tamen cum apostolis perseveravit, ha­ buerit auctorem et antecessorem". Similiter et Irenaeus ado. haer. Ill 3, l episcopos declarat „ab apostolis institutos et eorum successores usque ad nos" et Cyprianus se et Cornelium papam, ratione certe episcopatus, successores praedicat apostolorum (ep. 45, 3) et ipsi .praepositi" in ecclesia sunt ii, „qui vicaria ordinatione apostolis succedunt" (ad Florentium ep. 66, 4). 2. Confirmatur res ex comparatione functionum, quas modo exercent episcopi, et earum quae olim traditae erant apostolis. Secundum sacram nimirum Scripturam ( Mf 2R, /8 sqq etc) apostoli summa auctoritate docent, disciplinam curant ita, ut ipsos quoque presby­ teros et constituant et judicent et corrigant. Omnia haec tero jam in episcopis iisque solis inveniuntur et ab ipsis temporibus apostolorum semper inveniebantur. Qua in re cf. 2 Tim 4, 5; 1 Tim 6, 13; dein Apoc ce. I 3; ex patribus vero jam Ignatius rem accuratissime Apostolicun» ministerium ad episcopos transiit 97 exbibet, secundum quem episcopus in sua ecclesia appaiet tanquam supremus rector et gubernator, cui omnes reliqui non exceptis presbyteris (Magn 3, 1; Trail. 12, 2) subsunt, sine quo nec baptismus nec eucharistia celebrari debet (Srnyrn 8), ad cujus sententiam stare debent reliqui, ut «in dogmatibus Domini et apostolorum“ (Magn 13) vel «in sententia Jesu Christi- (Eph 3, 2) sine inquinatione conscientiae ('Trail 7, 2) permaneant, sine quo nihil omnino faciendum sit (Philad 7, 2). Quare cum episcopi iique soli apostolorum munus jam susceperint, hi et hi soli eorum successores merito repu­ tandi sunt. Et quamvis presbyteri et ipsi partem potesta­ tis susceperint, ii tamen episcopis eorumque potestati ju­ diciali obnoxii apparebant semper. Qua in re ef. jam 1 Tim 5, 19 sq. 3. Si vero ex altera parte et presbyteri inter successores nominantur apostolorum, quod perraro fit, hoc animadverte: quod ipsi non tam ratione sui, sed semper cum episcopis et cum subordinatione sub iis tales apparent. Ita revera Ignatius M. disserit: «Omnes episcopo obtemperate, ut Jesus Christus patri, et pres­ byterio ut apostolis * (ad Smyrn. 8). Attamen vel ex ipsis hisce verbis apparet, episcopum in potestate essentialiter majore con­ stitui („ut Jesus Christus Patriu), id quod alibi idem sanctus ex­ pressius confirmat dicens: «memorabile vestrum presbyterium ita coaptatum est episcopo, ut chordae citharae * (Eph 2 sqq); et in ipso loco citato: «Separatim, inquit, ab episcopo nemo |ne presbyter quidem] quidquam faciat eorum, quae ad ecclesiam spectant . . . Ubi comparueril episcopus, ibi et multitudo sit, quem­ admodum, ubi fuerii Christus Jesus, ibi catholica ecclesia est; non licet, sine episcopo, neque baptizare neque agapen celebrare. * Quare presbyteri, sacerdotes secundi gradus, simpliciter apostolorum successores dici nequeunt, sed soli epi­ scopi, quibus, ut ait Irenaeus, apostoli „ipsas ecclesias secun­ dum plenitudinem potestatis committebant . * a) Asl nonne ab initio episcopi et presbyteri sub uno nomine presbyterorum comprehendebantur? Ergo idem de utrisque tenendum esse videtur. — Resp: Presbyter tunc nomen genericum erat pro specie inferiore et superiore; unde ex uno nomine com­ muni nihil pro aequalitate presbyterorum secundi ordinis et epi­ scoporum deduci potest. Ita et nomen animalis bruto et homini commune est, quin inde omnimoda paritas inter hominem et bruOorscti, De ecclesia. 7 98 De constitutione ecclesiae tum inferri queat, acsi v. g. utrumque secundum imaginem Dei creatum esset. Similiter sentias, cum s. Hieronymum ex Phil 1, 1 vel 1 Tim3,lsqq inferentem audiveris: „in episcopo et presbyter * continetur (ad Evang, ep. 116,2); cf et G h rysosto m u m in 1 Tim hom. 11, 1 vel Epiphanium haer. 75,5. Licet enim pres­ byter in episcopo est, non tamen sine subordinatione. — Mullo minor difficultas inde desumitur, quod episcopi presbyteros non raro salutaverint compresbyteros; quemadmodum jam s. Petrus ut ,consenior“ obsecrat ,seniores, qui in vobis sunt * (1 Pel 5, 1). Id enim secundum condescendam iit, et „vel hodie, inquit ad rem Ch r y sos to mus, multi episcopi ita scribunt „compresbylero et * condiacono (in Phil. horn. 1, 1). b) E contraria parte excipi potest, quod neque episcopi vere apostolorum successores sunt. Etenim si episcopi apostolorum suc­ cessores essent, iisdem plane cum apostolis praerogativis frui debe­ rent. Atqui, ut mox sub § 6 videbimus, id verum non est. — Bre­ viter rem hic distinguamus: omnibus apostolorum praerogativis epi­ scopi frui deberent, etiam extraordinariis, pro quibus nulla successio omnino provisa est ng; ordinariis ce. vel subd: epi­ scopi singuli unusquisque pro se tr; episcopi ut integrum colle­ gium constituunt cc. c) Quid denique de gradibus quibusdam eminentioribus (car­ dinalium, patriarcharum, metropolitarum)? Hi non apostolicae in­ stitutionis sunt, sed juris tantum ecclesiastici. Neque sub ratione successionis apostolicae ullum discrimem inter episcopos et episco­ pos in traditionis documentis agnoscitur. Corollarium. Christus ministerium perenne ecclesiae suae in­ stituens, facile etiam de modo et ratione seu de ritu pro­ vidit, quo haec ministerii translatio ad generationes sibi succedentes fieret. Pro hominibus et inter homines administran­ dum, etiam ab hominibus agnosci, et sic externe et visibiliter per ritum quendam conferri debet. Hunc ritum sacram ordinationem esse, alibi ostenditur. Quod personas allinet, quae hanc successionem in concreto dirigant et personas efficaciter constituant succedentes, a priori videtur clarum esse, has esse eos, penes quos jam potestas regendi ecclesiam in genere esi; constituere enim pastores praecellentissimus actus regiminis et jurisdictionis est. Et ita revera jam Petrus et Paulus apostoli loco sui constituunt alios in regimine ecclesia­ rum; ita Paulus Timotheum et Titum, quem ^reliquit Gretae, ut ea quae desunt corrigeret * (Tit 1, 5), el Act 20, 28 sqq eos, quos ,Spiritus S. posuit episcopos regere ecclesiam Dei“, admonet, ut Ecclesia societas inaequalis 99 „attenderent sibi et universo gregi", etiam «posl discessionem apo­ stoli" (29); cf. et Aci 14,22; 1 Pel 5, 2 sqq. Imo — id quod summi momenti est — hos in regimine ec­ clesiae jam constitutos apostoli monent, ut et ipsi ulterius auxili­ ares sibi vel consortes et successores constituant: «Reliqui te Cretae, ita Paulus ad Titum, ut constituas per civitates presbyteros, sicut et ego disposui tibi" (Tit 1,5); idem suppo­ nit apostolus ad Timotheum scribens: «Manus cito neminij impo­ sueris neque communicaveris peccatis alienis" (1 Tini 5, 22); et ut recte in hoc munere procedat, qualitates eorum, qui sic constituendi sint, accuratissime et exhibet et describit, quemadmodum et in ep. ad Titum fecit. — Cf. etiam Clementis rom. ep. ad cor. 44. Eadem lege et ritum, quo ministri in ecclesia constituuntur, de facto ab ipsis primordiis, summis hierarchis reservatum inveni­ *) mus. § 4-. Varia corollaria. I. Ex dictis elucet, quod ecclesia Christi ex ipso jure divino societas est inaequalis, in qua nimirum uni sint superiores et magistri, alii subditi et discipuli. Id quod facile illustratur ex ipsis nominibus, quibus eccle­ sia in omnibus fontibus sacris praedicatur regnum vel civitas vel domus (Mt 5, 14; Is 52, 1. — 1 Tini 3, 15; Heb 3, 6 etc.), grex vel ovile (Act 20, 28; Jo 10, 16). In his enim omnibus inaequalitas membrorum necessario invenitur. Maxime vero hoc apparet ex similitudine, quam Paulus tam saepe adhibet, corporis humani (Eph 4,12; 1 Cor 12,12sqq); ex qua similitudine simul accuratius apparet, inaequalitatem istam ex ipsa voluntate et jure divino in ecclesia adesse. Si enim Deus ipse ecclesiam omnino per modum corporis esse voluit, cor­ pus sine conveniente organizatione vel inaequalitate membrorum esse non potest; et sicut distinctio membrorum corporis humani et varietas functionum et munerum in voluntatem Dei creatoris refundi debet, ita et in corpore Christi mystico, in ecclesia, distinctio membrorum et varietas functionum et ministeriorum refundi debet in voluntatem Dei, instituentis ecclesiam tanquam corpus quoddam organicum. Et sic haec distinctio etiam expressius et constanter per Scripturam ad Deum sive Patrem sive Christum sive Spiritum reducitur; ita 1 Cor 12,28: «Quosdam posuit Deus in ecclesia ‘) Cf. de hac re Straub υ. c. 1 n. 442. 100 De constitutione ecclesiae primum apostolos, secundo prophetas, tertio doctores etc. . ; ita et Eph 4, 11 sqq; Aci 20, 28. — De sensu ecclesiae hac in re cf. conc. trid. s. 23 c. 4 et en. 7; unde res de fide esse intellegitur. II. Est igitur ecclesia societas inaequalis et hierarchica ex jure divino; id vero per se duplici ratione divinitus ordinari potuit: immediate vel mediate. Immediate, in quantum Deus ipse modum hierarcliiae ordinavit et pote­ statem ecclesiasticam secundum certos gradus distinxit; mediate, quatenus Deus per semet et directe populo Christiano illam auctoritatem reliquerit, cui deinde adjace­ ret, singula distinctius ordinare, quibus et qua mensura sit conferenda (systema multitudinismi). — Patet luculenter ex iis, quae hucusque diximus, hunc alterum modum re­ pudiandum esse, priorem retinendum. 1. Sunt quidem theologi, qui hanc rem directe et prorsus ab­ solvere nituntur ex Ad 20, 28: .Attendite vobis et universo gregi, in quo vos Spiritus S. posuit regere ecclesiam Dei, quam acquisivit sanguine suo“. Et textus id evinceret, si cum evi­ dentia demonstrari posset, Spiritus S. dispositionem factam esse antecedenler ad dispositionem apostolorum vel plebis; hoc vero difficultatem patitur. Dicit enim apostolus prorsus similem in modum Rom 13, 1 de potestate temporali: .Non enim est potestas nisi a Deo; quae autem sunt, a Deo ordinatae sunt.“ Nihilominus nemo dixerit, omnem ejusmodi potestatem saecularem immediate a Deo esse ordinatam, sed multae omnino sunt, quae permittente tantum Deo et consequenter volente subsistunt. 2. Res tamen est evidens; numquam enim ipsi multitudini ejusmodi potestas collala est. a) Certe non fuit ab initio per Christum ita ordinatum. Neque enim aderat ejusmodi populus, quando Christus apostolos potestate suprema instruxit, qua populum demum Christianum ipsi convo­ carent. b) Neque id in usu apostolorum assumptum erat. Etenim hi quoque in omnibus muneribus suis peragendis propria pror­ sus virtute procedebant, quam a Christo et Deo immediate de­ rivabant; etiam tunc quando alios ministros in paries suas voca­ bant fJd 14, 22) vel suos successores constituebant iisque man­ datum intimabant alios sibi substituendi (1 Tim 1, 3; Tit 1, 5—7). Neque enim in his omnibus vel levissima mentio vel allusio Iit po­ testatis, quae populo vel multitudini ex voluntate Christi facta sit. c) Idem per decursum saeculorum fideliter custoditum est in ecclesia, quae semper omnein ingerentiam populi vel prin- Ecclesia societas hierarchica I i 101 cipuin Christianorum praefracte hac in re renuebat; ut ex tot con­ ciliis inde ab ipsis canonibus quos vocant aposlolicis patet, inter quos est en. 31: „Si quis episcopus saecularibus potestatibus usus ecclesiam per ipsas obtineat, deponatur et segregentur omnes, qui illi communicant." Alia cf. Straub n. 447. — Neque unquam ecclesiae ministri censebantur legitime instituti vel depositi vel in judicium vocali per populum, neque unquam per populum leges latae sunt in ecclesia vel per plebis consensum demum legibus a praepositis latis vis definitiva attributa est. Habemus in re etiam expressiora testimonia. Ita jam Cle­ mens rom. scribens ad Corinthios distinctionem hierarchicam ac­ curatissime exhibet (c. 44; 57; 40); eamque manifesto ex divina eaque immediata voluntate repetit addens c. 44: » Apostoli quoque nostri per Jesum Christum Dominum nostrum cogno­ verunt contentionem de nomine episcopatus oborituram; ob eam causam ergo perfecta praescientia praediti constituerunt prae­ dictos ac deinceps ordinationem dederunt, ut, quum illi decessissent, ministerium eorum alii viri probati exciperent"; et ex hac conditione ibid, dein concludit: ,Constitutos itaque ab illis vel deinceps ab aliis viris eximiis . . . hos putamus mu­ nere suo non juste dejici." Pariter s. Ignatius triplicem hierarchiam tanquam divinitus volitam admittit (cf. v. g. Magn 6, 1; Trail 3,1); eamque non per ipsam multitudinem chrislianam singulis subjectis ordinari insi­ nuat ex. g. ad Eph 6, 1: „Quemcunque enim paterfamilias (Christus) mittit ad gubernandam familiam suam, hunc ita acci­ pere debemus ut illum ipsum, qui mittit; manifestum igitur est, quod episcopum respicere oporteat ut ipsum Dominum." Simi­ liter Pol y car pus smyrnaeos admonet, ut „subsint presbyteris et diaconis tanquam Deo et Christo" (5, 3); et ita omnes ad­ versarii in hac re „valde posteriores sunt quam episcopi, quibus apostoli tradiderunt ecclesias" (Irenaeus V 20, 1). C(. concil. trid. s. 23 c. 4 dc sacr. ordin. cum en. 7. d) Certe si ministerium in ecclesia non immediate a Deo fuisset ordinatum eo modo, quo apud nos est, nunquam fideles per tot saecula absque omni recal ci lratiοne se submisis­ sent, quin unquam sua super presbyteros jura reclamassent, qui ex adversariorum sensu non essent nisi legali sive deputati eorum. Neve provocaveris ad rebellionem in ecclesia corinthiaca sub Clemente roinano facta; hi enim ut rebelles contra ordinem jam firmum apparent et hoc ipso titulo ad ordinem revocantur. Cf. v. g. c. 40 sqq \ 58; 63. 3. Excipiunt — a) quod fideles per electionem ad con­ stituendos superi ores in ecclesia cooperabantur (Act 6,1 sqq; 102 De constitutione ecclesiae Clem. ad Cor 44 ‘); Cypriani 68, 3; Leonis 10, 4 sq ; 14, 5). — Facile autem distingues: Cooperabantur fideles ad praesentan­ dam personam aptam ce. ad conferendam ipsam potestatem ng. Et haec distinctio merito fit : neque enim per electionem istam sive designationem personarum, hae in ministerio constitutae ap­ parent, sed electione jam facta „hos statuerunt ante conspectum apostolorum, el (hi) orantes imposuerunt eis manus" (Act); vel ,consentiente quidem universa ecclesia", tamen ^constituti sunt ab apostolis vel ab aliis viris eximiis" (Clem. ad cor. 44). Ipsius autem populi investigare animi dispositionem, summae pru­ dentiae esse nemo est qui dubitet. Hoc sensu et Cyprianus /. c. inculcat, ut ^episcopus deligatur plebe praesente, quae singulo­ rum vitam plenissime novit" vel ,ul de universae fraternitatis suf­ fragio episcopatus" conferatur: el similiter Leo Μ. I. c. exigit, ut „vota civium, lestimonia populorum, honoratorum arbitrium, electio clericorum expecletur", et sic ,ille omnibus praeponatur, quem cleri plebisque consensus concorditer postulant . . ., ut nul­ lus invitis et non petentibus ordinetur, ne civitas fiat minus reli­ giosa quam convenit, cui non licuerit habere, quem voluit." Sic autem simul manifestum est, quod talem etiam habere potest, quem noluit; et sic voluntas plebis non est id, quo demum munus illud ecclesiasticum confertur. Celerum hic usus sententiam plebis percontandi, olim teste Cypriano „per universas fere provincias" receptus, ex longo tempore in desuetudinem abiit; unde facile di­ gnoscas cum dispositionis mere ecclesiasticae esse vel fuisse. Cf. Straub n. 452. b) Similiter distinguas, cum laicos videris in ipsis conciliis ecclesiasticis ad consultationes admissos. Neque enim factum hoc illorum jus, sed vel providam praesidum ecclesiasticorum pruden­ tiam vel humanitatem sive indulgentiam probat. - Alia vero, quae a Rich er io ejusque consortibus adferunlur, expediuntur, si subjecKim ipsius potestatis (s. inhaesionis) distinguas a fine potestatis (s. utilitatis). Ita v. g. distingues, quando excipiunt: Propler quod unumquodque tale, magis est illud; atqui auctoritas est propler populum in ejusque utilitatem; ergo hic magis i. e. prius eam habeat oportet. Neque enim eo, quod institutio aliqua est in utilitatem societatis, statim sequitur, quod haec societas sit immediatum subjectum inhaesionis; ita potentia videndi dirigitur in utilitatem lotius hominis, inhaeret autem proxime in oculis tantum. III. Difficultates aliquot graviores desumuntur ex locis quibusdam s. Scripturae v. g. Jo 10,27: ..Oves ‘) .Itaque qui constituti sunt ab apostolis vel deinceps ab aliis viris eximiis consentiente universa ecclesia/ Exceptiones solvuntur 103 meae vocem meam audiunt, et ego cognosco eas et se­ quuntur me", vel Jac i, 5 vel / Jo 2, 20. 27: „Vos unc­ tionem habetis a Sancio et nostis omnia ... et non necesse habetis, ut aliquis doceat vos, sed sicut unctio ejus docet vos de omnibus . . . manete in eo"; el maxime ex Jer. 31, 34: „Et non docebit | temporibus novi testa­ menti I ultra vir proximum suum et vir fratrem suum dicens: cognosce Dominum; omnes enim cognoscent me a minimo eorum usque ad maximum". Resp: A. in genere. — 1. Advertas adversarios inter­ pretatione sua eaque prius inaudita, in re practica et quo­ tidiana, reluctari sensui totius antiquitatis, quae hisce textibus non obstantibus ministerii ecclesiastici et utilitatem et necessitatem theoretice et practice semper asseruit et defendit; neque vero Scriptura contra sensum ecclesiae intellegi debet. 2. Nota interpretationem adversariorum regulis sanae hermeneuticae obesse. Ita a) non est po­ nenda contradictio in iis, quae in s. Scriptura leguntur; per illam vero interpretationem reales antilogiae in Eiblia inferuntur, cum ex altera parte institutio sacri ministerii manifestissime iisdem probetur. — b) Attendendus est usus loquendi, non merus sonus vocabulorum ; per eandem inter­ pretationem vero consuetudo sive usus loquendi s. Scripturae prorsus neglegeretur, isque maxime duplex: a) Inprimis is quo ea, quae Deus ut causa prima agit, sic ei tribuuntur, a esi solus ea faceret, nulla facta mentione causae intermediae; cf. Job 10, S: „Manus tuae fecerunt me et plasmaverunt me totum in circuitu" : Mt 6, 26; 1 Cor 3, 7 etc. Sic facile intelleges verba af­ firmativa tantum ut Is 54, 13: „Et ponam universos filios tuos doctos a Domino"; difficilius tamen inde compones, quod negative profert J erem i as l. c.: „et non docebit ultra vir proximum suum". β) Ideo attendas alterum quoque usum loquendi, quo mo­ nemur particulam „non“ frequenter elliptice accipi pro „non solum", ita ut in altero membro particula quaedam, 104 De constitutione ecclesiae ut Jnprimis" vel ,potissimum“, compleri debeat. Sic le­ gitur Ad 5,4 verbum Petri: „non es mentitus homi­ nibus, sed Deo“, et intellegas: «non tam mentitus es ho­ minibus, quam inprimis Deo“ ; cf. etiam Mt 10, 20; Eph 6, 12; 1 Thess 4, 8. B. In specie. — 1. Si igitur legeris 1 Jo 2,20.27 affirma­ tivam propositionem: ,Vos unctionem habetis a Sancto et nostis , ** omnia eam scies distinguere: Vos edocti estis a Sancto sensu affirmativo eoque verissimo (cum omne magisterium in novo testamento a Christo procedat et per gratiam compleatur) cc. sensu exclusive, quo omne ministerium humanum exclude­ retur ng. Si deinde in textu additur: ,Non necesse habetis, ut aliquis doceat vos“, et hoc intelleges eo sensu, ut excludantur ii, qui a Sancto missi non sint, nullatenus autem ut excludan­ tur et ii, qui, tanquam ministri et magistri divinitus missi ejusque gratia confortati, non sunt nisi ipse per ministros agens. Quomodo enim alias ipse Joannes epistolam doctrina refertam scribere et ad fideles dare poterat, si omne humanum ministerium exclusum voluisset? Ad rem cf. s. Augustini tr. 3 in ep. Jo 2, 27, n. 13. 2. Similiter de verbis Jer 31, 34 sentire debemus. a) Sensus exci usi vus manifesto prohibetur per ipsum Jeremiam alio loco praedicentem: „Dabo vobis pastores juxta cor meum, et pascent vos scientia et * doctrina (3,15). b) Adest autem multiplex apta verborum illorum in­ terpretatio; et praeter eam quam supra insinuavimus ex recto intellectu particulae ,non“, poterit distingui „vi>- qui *docebit , qua­ tenus hic non est merus homo, sed apostolus vel minister Dei divina virtute et sapientia exornatus, et ita quasi ipse Deus. Poteris distinguere etiam „docebitu, ita ut intellegatur jam modus docendi particularis is, qui sil maxime efficax et intima cordis viscera penetret, qui est utique solius Dei ejusque gratiae, non hominis ex sese operantis. Ita enim legitur ibidem r. .73: ,Dabo legem meam in visceribus eorum et in corde eorum scribam eam et ero eis in *Deum . Tamen neque sic excluditur opus et ministerium externum ab humanis ministris praestandum. — Poteris demum et attendere ad objectum et terminum doctrinae, qui ibi stalim assignatur: „Cognosce *Dominum ; et sensus deinde innocuus hic erit, quod temporibus, de quibus propheta loquitur, cognitio hujus Domini ita pervulgata erit, ut expressior institutio de hac re inter homines fieri non debeat. ,omnes enim, ut sub r. 34 additur, cognoscent me a mi­ nimo eorum usque ad * . maximum Exceptiones solvuntur 105 3. Quid jam de iis textibus sentiendum erit, quibus omne discrimen inter Christianos sublatum esse videtur ut ex. g. 1 Cor 12, 13 .sq; Gal 3, 27 sq; Coloss 3, 10 sq? — Attende, quod in his communiter sermo est de vocatione generaliore ad salutem, ad quam omnes aequaliter vocali sunt, in qua omnes lilii Dei et coheredes Christi, „omnes in uno spiritu potali“ (1 Cor) sunt, neque distinguitur Judaeus nec graecus, barbarus vel scytha, servus vel * ; liber sed ,omnes unum in Christo *Jesu (Gal 3,27); tamen unum per modum corporis; et ideo per ejusmodi aequali­ tatem in dignitate personali non excluduntur variae rela­ tiones sociales; unde et illud apostoli: ,Mulieres taceant in ecclesiis (1 Cor 14, 34). * Quodsi Matthaeus (23, 8) : „Vos, inquit, nolite vocari Rabbi; unus est enim magister vester, omnes autem vos fratres , * estis attende quod additur: „Et patrem nolite vocare vobis super terram; unus est enim Paler vester qui in coelis est.“ Quare quem­ admodum per hoc dictum paternitas creata non omnino respuitur, ita per prius illud magisterium humanum non simpliciter rew jicitur; rejicitur autem ambitio et gloriatio vana, quae fiat cum titulis ejusmodi, qualis tunc in usu erat inter scribas et pharisaeos; quare statim addit: „Qui major est vestrum, erit mini­ ster vester . * Similiter sentias de Mt 20, 20 sqq et Me 10, 35 sqq, ubi discipuli de primatu altercantes, responsum a Domino accipiunt: ,quiconque voluerit fieri major, erit vester minister; cl quiconque voluerit in vobis primus esse, erit omnium servus ; * ubi manifesto Dominus supponit aliquem majorem vel primum esse, et studium solum reprehendit, unde haec appetentia inter discipulos tunc pro­ cedebat, declarans hanc rem non esse vanae gloriae et propriae commoditatis, sed majoris servitii ad utilitatem aliorum. — Neque aliter sentiendum est de Jac 3, 1: „Nolite plures magistri fieri, scientes, quoniam majus judicium sumitis ; * vel cum 1 Pet 5, 3 seniores vetantur „dominari in cleris . * Ibi enim praesumptuosum dignitatis studium ex perverso fine procedens prohibetur; hic do­ minatio herilis, ordinata non in utilitatem subditorum, sed ad pro­ pria commoda, interdicitur (cf. ib. v. 2). Si autem apostolus 2 Cor 8, 8 protestatur: ,Non impe­ rans dico, sed per aliorum sollicitudinem etc. , * declarat quidem se in re ista particulari, ubi agebatur de eleemosynis colligendis, de facto imperare nolle, nullatenus autem omnem auctori­ tatem et potestatem imperandi excludit. 4. Nihil autem plane evinces ex Art 15, 23, ubi secundum aliquam lectionem in ipsa inscriptione epistolae decretoriae habe­ tur: ΛοΙ άπόστολοϊ και ol πρεσβυτερυ» καί οΙ Αδελφοί14.1) Neque enim ι) Communior lectio omittit καί ol. —w De constitutione ecclesiae Ιθβ inde, quod ,fratres“ (αδελφοί) in inscriptione epistolae ponuntur, merito concludas, quod hi simplices fratres eodem modo con­ currerint ad decreta condenda, quae illa epistola promulgabantur, quo apostoli. Contra factum nimirum non valet argumentum; exhibetur autem ipse hic modus, quo decreta ista facta sunt: con­ venientibus enim et deliberantibus apostolis et senioribus .(acuit * multitudo (v. 12), et postea consensum debitum tantum praestitit (22). — Idem retineas de / Cor 5, 3 sqq. 5. Provocant etiam ad 1 Pct 2, 9: „Vos autem genus electum, regale sacerdotium, gens * , sancta vel ad similem locum Apoc 1, 6; 5,10. — Jei manifesto ibi sermo est de sacerdotio vel regi­ mine improprio, quod singulis fidelibus competit, in quantum corpus morale constituunt, quod integrum cultui divino addictum est: quemadmodum vero omne corpus morale, ita et hoc functiones suas per speciales et publicos ministros peragit, qui deinde pro­ prie sacerdotes vel et gubernatores merito dicuntur. — Vocantur autem Christiani et reges, in quantum cum Christo vo­ cati sunt ad hereditatem regni coelestis et tanquam mem­ bra corporis Christi mystici de regali dignitate capitis sui partici­ pant, cum quo triumphos agunt super miserias hujus mundi et pravas inclinationes et ipsam mortem. -- Certe nunquam admittere debemus, quod apostoli sibimetipsi contradicant, quemadmodum in suppositione adversariorum faciendum esset. Eo minus id licet, cum vel in V. Testamento similes laudes de israelitis leguntur, inter quos existentia hierarchiae distinctae extra dubium est. £ 5. Do singularum ecclesiarum constitutione monarchica. 1. Non volumus hic defendere, quod ah initiis in omnibus et singulis civitatibus, ubi fideles coeperant ad Christum converti, st at im perfecta hier­ arch ia cum episcopo principe instituta est; hoc tunc ex parte simili modo ordinari poterat, quo nunc fit in missio­ nibus nostris. Contendimus autem, de facto jam primis ecclesiae temporibus et ipsis apostolis viven­ tibus consuetudinem vel saltem ten dentiam universalem in ecclesia fuisse, ut unus in ec­ clesiis singularibus perfecte compositis insti­ tueretur supremus pastor et rector. Ex hoc facto deinde concludimus, hanc dispositionem juris et insti­ tutionis divinae esse. Praenotatio. De ecclesiarum constitutione monarchic» 107 2. His sententiam eorum profligabimus, qui censent jure originario ecclesias singulas per collegium po­ tius virorum, non per unum hominem individuum ad­ ministratas esse et sensim sine sensu unum ex collegio integram potestatem sibi usurpasse. Huc pertinent prae­ ter protestantes theologos, servato debito moderamine, ex parte saltem auctores quidam catholici. I a) Ita A. Midi i eis contendit omnes illos, qui primo saeculo episcopi dicuntur, non fuisse nisi simplices sacerdotes; sacerdotes vero primi ordinis, quos nos jam dicimus episcopos, tunc nondum habuisse nomen proprium neque sedes fixas, sed ad instar aposto­ lorum fuisse missionarios excurrentes (prophetas, ecangelistas). Apostolos vero vel hos eorum socios missionarios munus regendi ecclesias a se fundatas collegio tradidisse sacerdotum simpli­ cium el interim supremam jurisdictionem episcopalem sibi reser­ vasse. Paulatim demum singulis ecclesiis particularibus unum virum plena potestate ordinis et jurisdictionis praeditum praepo­ situm esse; ad hos viros inde a saeculo secundo nomen episcopo­ rum exclusive transiisse (Vorigine de l’épiscopat 167sqq; 210 sqq). b) Simile systema proposuit P. Batiffol1)· Secundum eum nomen presbyteri ab initio erat nomen honoris lanium, quod iis tribuebatur, qui primi religionem Christianam amplexi erant. Ex his veteranis chrislianis (primitiis Spiritus) praecipue ii sume­ bantur, qui sacerdotes ordinarentur ad ecclesias regendas; et pres­ byteri ita electi et ordinati πρεσβύτεροι έπισκοπούντες, ήγούμενοι, προεστώτες, ποιμένες etc. vocabantur. Hi ab initio collegi al iter ecclesias regebant; sed apostolis paulatim disparentibus haec quo­ que organisalio temporanea disparuit, et ecclesiae regimen transiit ad sacerdotes primi ordinis. Ita Pcsch n. 342. c) Quod in hisce theoriis veri concedi potest, jam indicavi­ mus: poterat revera ecclesia in aliqua civitate instituta inveniri, in qua episcopus monarcha nondum gubernarit, sed presbyteri tantum adfuerint ad negotia peragenda; hanc tamen ecclesiam neque per­ fecte constitutam esse simul tenemus. Quod plus est, ab auctoribus illis certe non probatur nisi forsitan textibus valde obscuris, in se et extra connexionem cum reliquis documentis consideratis. Ita fere, cum ad s. Hieronymum provocant, qui hac dc re sal ambigue loquitur et, si his auctoribus credere fas est, necessario sibi ipse contradiceret.2) ') Revue bibl. IV (1895) 473 sqq; études d’histoire et de theol. posit ire:' I 225 sqq; 258 sqq. a) De sensu Hieronymi cf. Straub n. 463 sq. IOS De constitutione ecclesiae 3. Est igitur thesis, quam defendimus: Jure divino provisum est, ut singulis ecclesiis p a r t i eu 1 a ribus singuli praesint episcopi. In qua duplex ele­ mentum probandum est: factum et ipsum jus, unde hoc in ecclesia factum est; ita tamen, ut ex facto ipso semel probato et jus facillime deducatur. I. Factum ipsum facillime constat: el pro tempori­ bus post irenaeuin peractis extra dubium est. „Philippi, ait s. Hieronymus, una est urbs Macedoniae, et certe in una civitate plures, ut nuncupantur, episcopi esse non * poterant (in Tit 1, 5). — Idem vero valet pro aetate superiore. 1. Primum testimonium plane sufficiens catalogi ferunt episcoporum, quos pro singulis urbibus vetustis­ simi jam patres nobis prodiderunt, ut Eusebius, Ire­ naeus, II eg esippus. Hi enim catalogi1) continua serie, singulos pro singulis temporis differentiis episcopos enumerant el ad primum unum deducunt, qui unus ab ipsis apostolis ministerium suum acceperit. Ergo ad apostolos ipsos successio ista unius pertingat oportet. ,Omnes haeretici, ait s. Irenaeus, posteriores sunt quam episcopi [quos el ipse singulos pro singulis enumeravit ecclesiis], quibus apostoli tradiderunt ecclesias * (V 20 1); Hegesippus vero ex hac continua successione fidelem ipsius aposlolicae traditionis permanenliam vult comprobare (Euscb. (II. E. V 24, 2). Quamvis vero auctores illi non omnes omnino ecclesias earumque successiones adfcrant, ex fine tamen et modo proferendi catalogos elucet, idem dicendum esse de omnibus. Ita post catalogum exhibitum Hegesippus concludit: „In singulis [ci­ vitatum] successionibus et per singulas urbes eadem manent, quae per legem ac prophetas et a Domino ipso praedicata sunt (apud Eus. IV 22, 2). His verbis enumerationem suam con­ cludit volens ostendere universalem praxis Christianae conspi­ rationem. Supponit igitur eandem successionis aposlolicae enu­ merationem ubique fieri posse. — Hoc universale factum etiam Tertullianus supponit, ubi haereticos verbis istis redarguit: wSi quae (sectae) audent interserere se aetati apostolicae .. ., dent ergo origines ecclesiarum suarum, evolvant ordinem c p i s c o- De auctoritate horum catalogorum cf. Dieckmauu I n. 466. De ecclesiarum constitutione monarchica 109 poruni suorum ita per successionem ab initio decur­ rentem, ut primus ille episcopus aliquem ex apostolis vel apostolicis viris habuerit auctorem et antecessorem14 (de praescr. 32); quo ordine vero praesit episcopus, aperit de bapt. 17: „Dandi qui­ dem (baptismi) jus habet summus sacerdos, qui est episcopus, dehinc presbyteri el diaconi, non tamen sine episcopi auctori­ tate14. Cf. et Irena eum adv. haer. Ill 3, 1. 2. Idem factis et testimoniis vetustioribus confirmatur. Ita s. Justinus apol. I ce. 65 sqq continuo loquitur de „eo qui fratribus praeest" ; hunc autem non solum pro actu transeunte, pro cultu divino hic et nunc peragendo, praesidem constitutum esse, sed munus et officium stabile suscepisse, patet inde, quod ad eum fideles eleemosynas deponere debeant, ut ipse hinc omnium indigentium curam (sane permanente]·) suscipiat (67). Ignatius vero, qui Eph. 3, 2 de «episcopis per tractus terrae constitutis“ loquitur, pro singulis eccle­ siis constanter episcopum (numero singulari) connume­ rat presbyterio seu presbyteris et diaconis (numero plurali). Ilie episcopus praesidet loco Dei unius (Magn 6} 1)} cum presbyteri loco senatus apostoli ci sint. Ipsam necessariam episcopi singularitatem etiam ex­ pressius enuntiat ad Philad. 4 dicens: «Studeatis una Eucharistia uti; una enim est caro Domini nostri Jesu Christi et unus calix in unitatem sanguinis ipsius, unum altare, sicut unus episcopus cum presbyterio et diaconis, conservis meis44. Eph. 3, 2 autem Ignatius de «episcopis per tractus terrae constitutis44 loquitur, ar­ guens sic amplam hujus institutionis monarchicae per ec­ clesiam diffusionem. Idem factum et ex apocalypsi Joann is apostoli elucet, ubi septem ecclesiis (1, 4. 11) singulis singuli angeli assignantur (2, 1. 8. 12. 18; 3, 1. 7. 14). Hos angelos ecclesiarum episcopos esse, tum ex communi patrum interpretatione, tum etiam ex ipsa scriptura patet, cum eadem teste his cura ecclesiarum illarum cum ministe­ rio visibili docendi incumbat (2f 2. 14 sq. 13 sq; 3, 2 sq). 110 De constitutione ecclesiae Ejusdem rei indicium saltem tenue in epistolis pa­ storalibus invenitur, ubi apostolus constanter episcopum numero singulari, diaconos vero numero plurali exhibet : «Oportet episcopum (τον έπίσκοπον) irreprehensibilem esse . diaconos similiter pudicos" (1 Tim 3, 2. 8); similiter et Tit 7, 7. — Jacobus denique apostolus, qui et ipse jam ab apostolis unus praeficitur ecclesiae particulari jerosolymitanae, hujus ordinis primigenium jus ad oculos videtur demonstrare. 11. Factum igitur constat; quid porro de jure? 1. Et primum origo apostolica hujus institutionis immediate ex dictis manifesta est. «Quod enim universa tenet ecclesia, nec consiliis institutum, sed semper reten­ tum est, nonnisi auctoritate apostolica traditum rectissime creditur" (Augustinus de bapt. IV 24). — insuper ex catalogis modo allatis origo rei etiam directe ad apostolos deducitur, per quos ab initio singulae ecclesiae singulis episcopis traditae sunt. 2. Hanc apostolorum traditionem deinde ad institu­ tionem divinam reducendam esse, non immerito ex necessitate concluditur, qua semper in ecclesia re­ tinebatur. Hanc necessitatem ipsum cone. nicaenum / eo agnoscit, quod legi alicui ferendae tanquam axioma prae­ mittit, „ut in civitate una non videantur duo epi­ scopi esse" (en. 8; U I 328). Hanc necessariam uni­ tatem Ignatius /. c. insinuat, ubi unitatem episcopi cum unitate eucharistiae, carnis et sanguinis Christi connectit. Eandem necessitatem expressius ex divina voluntate derivat s. C y p r i a n u s dicens : «Monet ipse (1) o m i n u s) in evangelio suo et docet: ,et erit unus grex et unus pa­ stor1, et esse posse uno in loco aliquis existimat aut mullos pastores aut plures greges?· * (de unit. ecd. 8); ib. et haec leguntur: «Quanto simpliciores et meliores vobis sunt brutae pecudes et muta animalia et cruenti licet ac furentes inter gladios atque inter arma praedones! Praepositus illic agnoscitur ac timetur, quem non sen­ tentia divina constituit [subintelleges: quemadmodum De ecclesiarum constitutione monarchies 111 apud nos Christianos] ; sed in quem factio perdita et no­ cens caterva consensit/ Cf. etiam ejusdem ep. 69, 6. Similiter pro hac re Clemens rom. ad divinam vo­ luntatem provocavit, ubi ep. ad cor. c. 40 hierarchiam in singulis ecclesiis existentem ex hierarchia veteris foe­ deris illustrans distinxit summum sacerdotem, utique unum, sacerdotes et levitas; et dein de his declarat: „Ubi enim et a quibus oblationes celebrari vult, Ipse excelsissima voluntate definivit." 3. Excipiunt. — a) Ad 20,17 et Phil 1,1, ubi p I u r es unius civitatis sive Ephesi sive Philipporum episcopi supponi videntur. Js7 utrobique aut episcopi intelleguntur nomine communi simul et presbyteri aut cogitandum est de episcopis urbium si­ mul finitimarum. Pro qua altera interpretatione nota, quod Paulus et alias epistolas ad integras provincias destinavit; cf. 2 Cor 1, 1; Coi 4, 16. Relegas quae supra p. 81 sq de hac re ex­ posuimus. b) Provocant etiam ad quaedam, ut dicunt, facta, quale est, quod in quibusdam fontibus Linus et Cletus simul cum Clemente ordinati Romae episcopatum gesserint; vel quod Clemens scribens ad Corinthios et Polycarpus scribens ad pliilippenses nihil comme­ moraverit de eorundem episcopo, sed solum de presbyteris, vel his similia. - Qua in re nola, quod argumenta aut procedunt ex si­ lentio — debile argumentum contra factum aliunde certum! — aut nituntur fontibus obscuris et incertis. Cf. Dieckmann o. c. 1 n. 460. Corollarium. Jam liquet episcoporum potestatem nunquam ad curam temporalium fuisse restrictam. Erant enim aposto­ lorum successores; munus autem apostolorum in rebus prorsus spiritualibus se tenebat. Insuper hi apostoli, quos instituerant suc­ cessores, ad spiritualia peragenda exhortantur et ea praerequisita in episcopis constituendis exigunt, quae ad munus spiri­ tuale hominem adaptent (1 Tim 3,2sqq; Tit 1,7sqq). Conformité!· ad hoc et ii, quos primos episcopos in ecclesia constitutos novimus, Clemens rom., Ignatius, Polycarpus, vi muneris in ministeriis spi­ ritualibus occupabantur; de qua re relegas eorum epistolas. Cum autem episcopo cura suprema in ecclesiis commissa esset, necessario etiam de rebus temporalibus cogitare et providere debebat iis saltem, quae respectu spirituali non prorsus destitutae erant (cura orphanorum et tnduarum). — Alia vero mo­ nita apostolica episcopos respiciunt qua viros privatos, quale est, „ut suae domui bene praepositus sil" (1 Tim 3, 4). 112 De constitutione ecclesiae § β. Do praecellentia apostolorum propria. Episcopi apostolorum successores sunt sub duplici re­ spectu: primp in quantum totum collegium episcoporum successit toti collegio apostolorum in gubernanda Christi ecclesia et administranda; deinde ita ut etiam singuli epi­ scopi in singulis ecclesiis eorum apostolorum triplex mu­ nus et ministerium susceperint. Suntne nunc episcopi nostri apostolis plane aequales quoad dignitatem? — Re­ spondemus: non; sed apostoli praerogativas quasdam sibi servant; de quibus nunc agendum est. Ita vero apostolos hic jam intellegimus pressius viros illos, qui a Domino in peculiarem vitae consuetudi­ nem vocati et post ascensionem Domini ampliore revela­ tione adaucti in orbem missi sunt, ut salutarem Christi doctrinam promulgarent et ecclesias primi inter homines fundarent. Huic extraordinariae eorum conditioni certe competebant praerogativae quoque singulares; ex quibus tamen in disputationem hic non vocabimus nisi, quae iis­ dem factae sunt respectu ipsius muneris publici. Sic nil dicemus v. g. de dono eorum, quo secundum constantem theologorum et patrum doctrinam in gratia confirmati erant; cf. Straub 1 n. 224. I. Quoad potestatem regiminis seu jurisdic­ tionis, apostoli etiam singuli1) jurisdictionem sive missionem (Petro utique subordinatam) immediate a Christo receperunt (Q, eamque prorsus universa­ lem (2), ita ut in universo mundo doctrinam Christi praedicare (3), ecclesias que fundare et regere potuerint (4). — Doctrina theologice certa. 1. Apostolos singulos immediate per Dominum missos esse, insinuatur Eph 2, 19 sq, ubi apostoli fun­ damentum dicuntur, cui superaedificati sunt fideles: fun­ damentum ecclesiae vero positum est ab ipso Domino; ab eodem ergo etiam apostoli facti seu missi sunt. Distinc­ tius vero ex exemplis patet Pauli et Matthiae. Quoad collectionem apostolorum idem immediate patet •x Mt 'i», 18; Me 16, 14. De praecellentia apostolorum propria a) De Pauli vocatione accurate legitur Ad 13, 1: „Dixit illis Spiritus S.: segregate mihi Sauhim et Barnabarn in opus, ad quod assumpsi eos". Aliter quidem Pe ta­ x'i us sensit, qui existimavit, Paulum ab hominibus ordina­ tum esse, a Spiritu S. vero non esse missum nisi ad loca quaedam particularia: «missi a Spiritu S. abierunt Seleuciam" (Ad 13,4). Ast illa nsegregatio ad opusu de ejusmodi missione transeunte intellegi non potest, sed de stabili et manente munere; praeterea cf. Ad 26, 14 sqq: „ apparui libi,.ut constituam te ministrum ‘et testem eorum, quae vidisti" (v. 16). I>) Ceterum Paulus nimis manifesto immediatam suam divinam missionem depraedicat omnemque aliam vero excludit v. g. his verbis: „Mihi, qui videbantur esse aliquid, nihil contulerunt; sed e contra cum vidis­ sent, quod creditum est mihi evangelium praeputii, sicut et Petro circumcisionis . . ., dextras dederunt mihi et Barnabae societatis . .“ (Gal 2, 6 sqq; 1, 1); cf. et Hom 1, 1; 1 Cor 15, 7 sq; Act 26, 15 sqq. c) Pariter cum ageretur de Matt hia Judae substitu­ endo, non ipsi apostoli neque Petrus eum in apostolatu constituerunt, sed ad Dominum oraverunt: ,Tu Do­ mine . . . ostende quem elegeris et dederunt sortes eis et cecidit sors super Matthiam". Is igitur elegit et constituit apostolum, qui sortes direxit, Dominus; unde sortibus missis, Matthias statim «adnumeratus est cum un­ decim apostolis" (Ad 1, 15 sqq). — Manuum vero impo­ sitio, quae in utroque casu ab hominibus addita est, tan­ tum eo spectabat, ut ii, qui missi jam erant divinitus, sacro quoque ordine initiarentur vel ut missio iis divinitus lacta externo quoque ritu sancita rataque habeatur. d) Et hoc valet de vocatione eorum, quorum exempla expressius in scriptis habemus consignata. Neque absque ullo dubio de aliis apostolis aliter sentiendum est; de his omnibus aequaliter Clemens rom: „Apostoli, inquit, no­ bis evangelii praedicatores facti sunt a Domino Jesu Christo, Jesus Christus missus est a Deo; Christus igitur a Deo Dorsch, De ecclesia. 8 114· De connslilutioiie ecclesiae et apostoli a Christo; et factum est utrumque ordinatim ex voluntate Dei" (Cor 42). De Petro etiam expressius idem testatur Paulus Gal 2, 8: „qui enim operatus est Petro in «apostolatum circum­ cisionis, operatus est et mihi. . .“ — Ceterum theologi, ex­ cepto Pe ta vio, in hac re facile consentiunt; et missio­ nem immediate divinam inter notas apostolatus essentiales ponunt. — Alia cf. Straub n. 201. 2. Acceperunt apostoli etiam singuli per Dominum jurisdictionem universalem. Hoc non ita ex Mt 18, 18; 28, 20, vel Me 16, 15,l) clarissime vero ex factis et declarationibus patet, quae in aliis scrip­ tis apos to licis leguntur. a) Ita ex actibus s. Paulum videmus, „sollicitudinem omnium ecclesiarum" (2 Cor 11, 28), percurrentem uni­ versum fere orbem terrarum. „,Sol licit udo omnium ecclesiarum4, ita Chryso sto mus in 2 Cor n. 2; co­ gita, quidnam hic pertulerit, qui non unius domus, sed ur­ bium et populorum et nationum atque adeo totius orbis curam gerebat." Et hanc potestatem constanter non ali­ unde, sed ex ipsa dispositione Christi Domini re­ petit; cf. v. g. inscriptiones multarum ejus epistolarum. b) Neque tamen minor erat potestas regiminis alio­ rum apostolorum, quam ejus, qui 1 Cor 15, 9 se de­ clarat ^minimum apostolorum, qui non sit dignus vocari apostolus" ; cf. et 1 Cor 8, i sqq; Gal 2, 6 sqq. Extollit quidem Paulus laborem et fructum suum prae aliis apostolis; quoad ipsum apostolatum vero ejusque potestatem solum se aequiperat celeris. Unde et ipsam hanc praerogativam suam non aliunde repetit nisi ex dignitate apostolatus; apostolatus vero nimis evidenter idem est in omnibus apostolis. Sensum ss. patrum expositum invenias apud Straub n. 210. e) Neque quidquani convenientius apparet, quam ut apostolis ejusmodi universalissima jurisdictio facta sit. Quomodo enim ini­ tia ecclesiae per universum orbem ponere potuerunt, nisi latissima Neque enim tam clarum est, ibi apostolos distributive singulos intellegi, cum verba illa etiam ordinarium ministerium spectare pos­ sint, quod collegio iutegro apostolorum qua tali factum sit. Pe praecellentia apostolorum propria 115 facultate jurisdiclionali instructi? Ita et temporibus posterioribus in similibus adjunctis episcoporum missionariorum jurisdictio dila­ tabatur, ut uberius et efficacius in convertendis ethnicis operaren­ tur; quemadmodum episcopis bremensibus potestas olim concessa erat instituendi episcopos et institutos postea dirigendi in Dania, Svedia, Norvegia, Groenlandia. — Ceterum potestas jurisdictionis componitur ex potestate docendi et regendi, de quibus nunc distinctim agemus. 3. Certe potestas evangelium per universum mundum praedicandi nullis per se limitibus in apostolis singulis restricta erat.1) Hoc iterum evidentissime patet in apostolo gen­ tium. Ipse apostolus de se Boni 1, 1 sqq testatur: «Paulus . . . segregatus in evangelium Dei de Filio suo, per quem accepimus gratiam et apostolatum ad obediend u m fi d e i (είς ύπακοην πίστεως) in omnibus gent ibus pro nomine ejus" : cf. ib. 1, 13 sqq; 15, 15 sqq; Eph 3, 8 sq. Corresponde! praxis apostoli, qui strenuus evangelii praeco pertingit a Jerusalem usque ad Hispanias, qui, ut ait Clemens rom., „in oriente et occidente verbi praeco factus . . . est, qui, postquam justitiam univer­ sum mundum docuit et ad occidentis terminum venit et coram praefectis martyrium subiit, e mundo migravit" (ad cor. 5, 6 sq). — Atqui neque quoad hanc rem Paulus inter apostolos proprium jus habuit. Neque «gentium apostoli" praedicatio ad solas gentes restringitur, de quo Christus in Act 9,15: «Vas, inquit, electionis est mihi iste, ut portet nomen meum coram gentibus et regibus et filiis Israel"; cf. et Act 22, 15. — Vocatur igitur Paulus «apo­ stolus gentium" eo, quod divina providentia id agente (Act 12, IS. 21) in iis convertendis praeprimis occupatus est ; id quod suo modo vertas etiam in s. Petrum, qui «apostolus circumcisionis" non semel appellatur. 4. Cum amplissima potestate docendi immediate co­ haeret aequalis potestas regiminis. Quos enim l) Dicimus „per se“; quia ex causa accidentali fieri poterat, cum v. g. unus apostolus jam curam alicujus susceperat. «Neque enim, ut ait Straub n. J.··’, homines iisdem rebus, disciplinaribus saltem, magislratibi s pluribus aequalibus subjecti esse possunt.* restrictio ecclesiae iidem in inter se 8* 116 De constitutione ecclesiae apostolus verbo converterat ad fidem, hos in ecclesias col­ legit et per disciplinam sanctam in vias salutis direxit. Huc referas epistolarum inscriptiones, quibus s. Paulus gravibus verbis se praesentare solet ut apostolum et ex hac dignitate sibi vindicat necessariam auctoritatem sive jurisdictionem pro omnibus rebus ecclesiasticis ordinandis, ut ipsae epistolae dein ostendunt, quae etiam ratione apostolatus prorsus indefinite pateat „ad obediendum fidei in omnibus gentibus" (Rom 1, 5). De qua re Hiero­ nymus in Tit 1, 1: «Apostolus, inquit, grandem inter Christianos sibi vindicans dignitatem, apostolum se Christi titulo praenotavit, ut ex ipsa lecturos nominis auctoritate terreret, indicans omnes, qui in Christo crederent, de­ bere sibi esse subjectos/ Jurisdictionem hanc cum jure docendi intime cohae­ rere inde patet, quod apostolus eos, quos convertit, con­ tinuo sive per repetitas visitationes sive per epistolas ad­ hortatur et praeceptis regit (1 Cor 6 sqq), eos judicat (ib. 5, 3; I Tim 1, 20), iisque poenas infligit (1 Cor 4, 21; 2 Cor 10, 6; 13, 2. 10) omnemque inter eos disciplinam regit. Vel ministros iisdem constituit eadem auctoritate instructos, quos tamen ipse per superiorem quandam auc­ toritatem dirigere pergit (Aci 14, 22; epp. pastorales). Idem porro jus, quod Paulus, reliqui quoque apo­ stoli merito sibi vindicare possunt, cum et Paulus hujus juris aliam rationem non noverit nisi dignitatem ipsius apostolatus, quae eadem in omnibus apostolis invenie­ batur.1) 11. Quoad munus docendi aliae quoque praeroga­ tivae apostolis divinitus concessae sunt. Acceperunt nimirum ad doctrinam divinam complendam novas ex ‘) De potestate apostolorum universali sanctificandi seu sacra­ menta conficiendi cf. Muucunill o. c. ». 142.— Attende tamen, quod omnis haec potestas non ita universalis erat, ut singuli apostoli omnes eadem actu in omnes fideles potirentur, sed eo sensu, ut, ubicunque vellent, homines infideles docendo et baptizando subditos sibi reddere possent; in actu ut ajunt primo, qui quoad actum secundum etiam im­ pediri posset. De praecellentia apostolorum propria 117 infusione Spiritus revelationes (1), ad quas effi­ cacius proponendas variis charismatibus (dono lin­ guarum et miraculorum) instruebantur (2) et praeprimis i n f al 1 i b i 1 i t a te personali communiebantur (3). — Doctrina catholica. 1. Apostoli plenam revelationis divinae scien­ tiam habebant. «Quis enim profecto integrae mentis cre­ dere potest aliquid eos ignorasse, (pios magistros Dominus dedit" (Ter t ul 1 i an u s de praescr. 22). a) Dixerat quidem Dominus jamjam abiturus: ,Adhuc mulla habeo vobis dicere; sed non potestis portare modo" (Jo 16, 12); attamen idem Dominus adjunxerat quoque: „Paraclitus, quem mittet Pater in nomine meo, ille vos docebit omnia et suggeret vobis omnia, quaecunque dixero vobis" (Jo 14, 26). Quibus verbis plenitudo scientiae apostolis manifesto promittitur ,eis veniens ex dono illo coelesti, quod erant adepturi, quod nimirum ha­ bitaturus in ipsis esset Spiritus S., quo iis aperte declara­ ret universa, quae quidem capere in hac vita poterant" (Epiphanius adv. luter. 66, 61). Quia igitur praesente Domino nondum omnia cognoverant, postea novas ex in­ fusione Spiritus revelationes ad doctrinam divinam com­ plendam acceperunt. b) Haec vero gratia infusa, quemadmodum respiciebat profunditatem scientiae, ita et amplitudinem scientiae di­ latavit, nova a Deo documenta iis suggerens: «Multa habeo vobis dicere" — „cum autem venerit Spiritus veri­ tatis docebit vos omnem veritatem." — Et tam ampla erat scientia divina iis communicata, ut revelatio in iis prorsus absolveretur: «docebit vos omnia" sive omnem veritate m. 2. Apostolos variis charismatibus esse instruc­ tos, facile ex Scriptura patet. Et quoad donum miracu­ lorum cf. Mc 16, 20: «Illi profecti praedicaverunt ubique Domino coopérante et sermonem confirmante sequenti­ bus signis"; sed et Act 5, 12; 2, 43; 13, 11 sq; Horn 15, 18 sq et alibi. — Quoad donum linguarum legas Act 118 De constitutione ecclesiae 2, 3 sqq, ad quem locum Cyri Ilus alex.: „Cum igitur, inquit, mystagogi terrestres omni lingua et omnibus popu­ lis evangelium salutare annuntiare vellent, linguarum do­ num acceperunt" (fragm. in Act 2, 3). 3. Apostolis deniqne provisum est etiam charisma infallibilitatis; et id convenientissime iis, qui in uni­ versum mundum abeuntes tanquam totidem fundamenta novae civitatis Jerusalem ( Apoc 21, 10 sqq) divinam doc­ trinam primi firmare debebant ab omni errore immunem. Dispersi vero per orbem non ex communi provisione erro­ rem arcere poterant; ergo singulis secura veritas adesse debuit. — Idem et accuratius ostendi potest. a) Ita Paulus pro concilianda sibi fide communiter non adferl rationem, nisi ut ipsum munus et apostolatum suum com­ probet, ratus quod hoc comprobato de doctrina sua jam dubium omne removeatur: .Signa apos tola tus mei facta sunt super vos in omni patientia, in signis et prodigiis et virtuti­ bus" (2 Cor 12,12; cf. Itom 15,15 sqq). Statuit igitur ratione apostolatus necessariam in rebus fidei connexionem cum veritate i. e. infallibilitatem. Unde etiam quoad singula capita doctrinam suam vi mune­ ris prolatam .verbum Dei" declarat, .et non hominum" (1 Thess 2,13) et simplex obsequium intellectus summo rigore sibi vindicat: ,Si quis vobis evangelizaverit praeter id, quod accepistis, anathema sit . . . Notum enim vobis facio, fratres, evangelium quod evangelizalum est a me, quia non est secundum hominem; " 1 neque enim ego ab homine accepi illud neque didici, sed per reve­ lationem Jesu Christi" (Gal 1,6 sqq; sed et Itoni 15,18 sq; 1 Cor .Λ 14, 36 sqq; 2 Cor 10, 3 sqq etc). Cf. et H i e r o y m u m in Gal 1, 8; M 26, 319. — Hae. omnia autem apostolus sibi exigere non pote­ rat, nisi de propria mfallibililale in omnibus et singulis firmam per­ suasionem habuisset. Cum autem Paulus rationem infallibilitatis suae adferat m unus ipsum apos loi a tus (cf. v. g. Gal inscript), idem donum omnibus apostolis commune declarat.— Celerum huc refe­ ras, quod et ipse Christus omnes homines stricta obligatione adstrinxit ad doctrinam apostolorum etiam singulorum fideliter acci­ piendam, dicens v. g. Mt 10, 4: .quicunque non receperit vos neque audierit sermones vestros, exeuntes de domo vel civitate excutite pulverem de pedibus vestris; amen dico vobis, to­ lerabilius erit terrae sodomorum vel gomorrhaeorum in die judicii quam illi civitati * ; quo in textu non de collegio apostolorum, sed De praecellentia apostolorum propria 119 de singulis apostolis, euntibus de civitate in civitatem, cogitandum est. Atqui ita Christus homines obligare non poterat ad doctrinam admittendam, quae errori obnoxia fuerit. b) Neque est, cur in testimoniis traditionis adferendis abundemus; ex. g. audias Irenaeum de hac re disserentem 111 1, i sqq: ,Omnes apostoli unum Deum factorem coeli et terrae, a lege cl prophetis annuntiatum, et unum Christum Filium Dei tradiderunt nobis, quibus si quis non assenlil, spernit qui­ dem participes Domini, spernit autem et ipsum Christum Dominum, spernit vero et Patrem, et est a semelipso damnatus, resistens et repugnans saluti suae; quod faciunt omnes *haeretici 4. — Diserte et Clemens rom: Λ Apostoli, inquit, acceptis mandatis et per re­ surrectionem Domini Jesu Christi plena certitudine imbuti Deique verbo confirmati cum certa Spiritus S. fiducia egressi sunt annuntiantes regni Dei ** adventum (42). Inde facium est, ut ab ipsis primis temporibus religionis Chri­ stianae vox „doctrinac apostolicac * idem sibi vellet ac doctrina vere c h r i s t i a n a cl revelata ; qua de re cf. I g n a l i i ep. ad Magn 13, vel Irenaeum IV 33, 8; Clem. alex. Strom VII 16 (M 9, 531 sqq), Cyprianum ad Pompeium ep. 74, 2. 10. — Neque mi­ reris, si ipsum concilium oecumenicum V veritatem hanc simpliciter supposuit in coll. VIII dicens: ,Licet S. Spiritus gratia cl circa singulos apostolos abundaret, ut non indigerent alieno consilio ad ea quae agenda erant, non tamen aliter voluerunt de eo quod movebatur /,si oporteret gentes circumcidi ] * definire, prius­ quam communiter congregati divinarum Scripturarum testimoniis unusquisque sua dicta confirmaveriml“. c) Quodsi s. Paulus ^evangelium, quod praedicavit in gentibus secundum revelationem contulit, seorsum cum illis qui videbuntur aliquid ** esse (Gal 2, 2), hoc certe non fecit, quasi ipse dubius hae­ serit (cf. ih. v. 6), sed ut sollemni apostolorum testimonio firmare­ tur contra obtrectatores, maxime ex judaizantibus. Infallibililas haec etiam in apostolis ad res revelatas fidei tan­ tum refertur; unde neque quidquam contrarii contra veritatem pro­ positam excipi poterit, si in rebus aut profanis aut non revelatis apostoli aliquid ignoraverint vel et erraverint. Id quod juvat con­ sideraro quoad Act 20, 25, ubi (forsitan mera conjectatione) Paulus praedixisse videtur, milesios faciem ipsius jam non esse visuros, contra id quod legitur 2 Tim 4, 20 el Act 21, 29; vel cum videris apostolum dubium haerentem de tempore adventus Christi Horn 13, 11 sqq; 1 Thessal 5, 1 sq ; neque enim dc hac re quidquam revelatum erat; cf. Mt 24, 36 vel Lc 21, 34 sq. — Dc qua re cf. Dieckmann o. c. II n. 694 sqq; imprimis n. 703—706. Quodsi idem apostolus 1 Thess 4, 14 dicit: nNos qui vivimus, 120 De constitutione ecclesiae qui residui sumus in adventum Domini, non praeveniemus eos qui , * dormierunt certe non vult affirmare se vivum tempora illius adventus esse visurum (cf. 2 Tini 4, 6), sed per formam quandam loquendi communem, sensu, ut ajunt, communicativo, se identifient cum iis, qui tunc futuri sunt; quem modum loquendi et alibi Paulus adhibet, ut 1 Cor 6, 14; 10, 11; 2 Cor 4, 14. Nota. Neque tamen inter praerogativas apostolorum recenseri debet charisma ex inspiratione scribendi, quod aliquibus tantum apostolis concessum erat, neque ad apostolos restrictum apparet. ili. Dona, quae modo apostolis infuisse osten­ dimus, ad eum ordinem non pertinent, qui pro ecclesia semel pro semper stabilitus est; ideoque eo sensu, quo ad singulos perlinebant apostolos, dona extraordinaria apparent, extraordinaria non utique ratione ipsius apostolatus pressius sumpti, sed ratione ecclesiae. 1. Res a priori suadetur. Sicuti enim ista dona in apostolis, primis evangelii praeconibus et ecclesiae funda­ toribus, necessaria vel saltem utilissima erant, ita in epi­ scopis singillatim consideratis, qui postea regimen eccle­ siarum susceperunt, potius nocivae ex ti tissent et fer­ tile seminarium discordiae; puta v. g. si omnes episcopi et singuli in omnibus orbis ecclesiis jurisdictionem exercere vellent.1) Neque ex argumentis, quibus praerogativae istae pro apostolis singulis probantur, eaedem pro eorundem successoribus singulis ostendi queunt; nihil enim ibi invenitur, quod praerogativarum istarum perennitatem arguat. 2. Idem ex consideratione singularum praerogativarum ad evidentiam deducitur. Et ut missionem immediate di­ vinam silentio hic praetermittamus, — a) charismata miraculorum et linguarum in episcopis absque dubio cessarunt; haec enim ab initio necessaria erant ad fidem sibi conciliandam: postea non ita necessaria, continuata etiam animis vilescerent. — b) Episcopos singulos pro se non esse infallibiles historia ecclesiastica luce clarius manifestat; cogita v. g. de s. Cypriano, NestoAbstrahimus hoc loco a missione immediate a Christo facta, de qua postea aliqua controversia solvenda erit. De praecellentia apostolorum propria J 21 rio, Dioscoro etc. c) Episcopos porro nullas post aevum apostolorum novas recepisse revelationes pro pu­ blica insti 1 titione fidelium, axioma est inter theologos cer­ tissimum, alibique diligentius considerandum. 3. Restat, ut accuratius videamus, quomodo .juris­ dictio episcoporum, jus nimirum fideles pascendi sive disciplina sive doctrina, jam non sit universalis, ut erat apostolorum, sed ad determinatas plagas restricta. a) Ejusmodi restrictio in ipsa Scriptura insinuatur, ubi Paulus Aci 20, 28 episcopis dicit: „>Vttene ecclesia. 9 130 Dc constitutione ecclesiae veris; armis enim et exercitibus et opibus hujus mundi visibilis tantae rei necessariis communiter destituti erant. B. His argumentum apologeticum immediate patet: Omni enim effectui causa correspondeat necesse est. Atqui quod per primatum romanum praestitum cernimus, ex causa quae apparet naturali non explicatur. Ergo ad supernaturalem et absque dubio divinam recurrere debemus Si autem hoc: ergo primatus ro­ mani pontificis sub divina protectione constitutus, divi­ num quoque pro se fert testimonium. De ratione autem el inutili conatu, quibus adversarii primatus exislentiam et duralionem naturaliter explanare contendunt, cf. quae infra exhibebimus disp. II § 3. Corollarium. 1. Eadem hac altera via et ratione simul duo proprietates fundamentales primatus ostendi possunt: uni­ versalis ejus et plena jurisdictio, el in proponenda doctrina fidei infallibilitas. Ut talis enim primatus in suo exercitio et praelensione apparet el ita sub divina ex signis facta testificatione con­ stituitur. Sed el ex priore rationali discursu antea instituto duplex haec praerogativa facile infertur. Neque enim primatus princi­ pium unitatis per universam ecelesiam esse posset, nisi ejus potestas quam efficacissime el amplissime pateret. — Cum porro principium unitatis in ecclesia maxime circa doctrinas fidei quasi circa fundamentum versari debeat, eadem efficacitas et auctoritas suprema primatui in docendo quoque competere debet; hoc autem non oblinet absque infallibilitatis charismate. Neque enim absque hoc dono et charismate dubia circa doctrinam fidei excluduntur; el ubi dubia adhuc possibilia sunl, conspiratio sta­ bilis menlium impossibilis est. 2. Quae hucusque disputavimus, raliones nobis pro exislentia primalus exhibent, ex quibus prior rem suadet, altera vere evincit. Quia tamen primatus ejusque institutio facium est historicum, om­ nino convenit, ut in hac quaestione praeprimis methodo historica procedamus eamque ex fontibus historicis illustremus. Tanquam ejusmodi fontes assumemus praesertim sacras Scripturae paginas, quas tamen nunc, ut supra praenotavimus, non ut sacras el inspi­ ratas, sed pro fine nosiro apologetico secundum auctoritatem histo­ ricam lanium el humanam admittemus, qua nobis ut testes fide dignissimae ea enarrant, quae Christus, jam ut legatus divinus agnitus, ad ecclesiam fundandam egit el ordinavit. Nunc vero jam dislinctim disputabimus ita, ut in priore dis­ putatione de primatus institutione, in altera de primatu in romanis pontificibus perenni agamus. Primatus Petri 131 Disputatio I. Dc primatu a. Petri. Quod supra de omnibus apostolis notavimus, id et de Petro in specie valet. Antequam nimirum Christus Domi­ nus Petrum primatem instituit ecclesiae suae, ei dignitatem istam non uno modo promisit, eumque pro suavi sua pro­ videntia ad eam digne suscipiendam apte praeparavit. De hac apostoli praeparatione pauca praemittamus. 1. Adduxerat Andreas fratrem suum Petrum ad Jesum: el „inluitus eum Jesus dixit: Tu es Simon, filius Jona, tu vocaberis Cephas, quod interpretatur Petrus" (Jo 1, 42); promisit igitur sub primo intuitu nomen novum Petri; quod nomen dein in ipsa voca­ tione Dominus huic discipulo suo reapse dedit: n imposuit Simoni nomen Petrus" (Mc 3,16). Quoad hanc rem nota: nomine petrae in vetere testamento praerogativa quaedam Dei vel Messiae propria respectu novae Sion i. e. ecclesiae designabatur; cf. Is 28, 16; Ps 117, 22; coli: Mt 21, 42; Act 4,11; Horn 9, 33; hoc idem nomen nunc Simoni tribuitur per Deum hominem. — Neque ex altera parte Deus nomina in­ ania vel vacua conferre solet, sed cum nomine et ipsam rem significatam semper tribuebat; cf. Gen 17, 5.15 (Abram, Abraham); Gen 32, 28 (Jacob, Israel); Num 13, 17 (Josue); Mt 1, 21. Quare vi hujus nominis Petrus de illa praerogativa divina participare me­ rito dicitur, qua ut fundamentum ecclesiam sustentare debeat. Ne tamen nimis mireris de grandi et divina re, quae sic Petro tribuitur, audias Leonem M. de Christo haec proferentem: „Ego fundamentum, praeter quod nemo potest aliud ponere; tamen tu quoque petra es, quia mea vi rtu Ie solidari s, ut, quae mihi potestate sunt propria, sint tibi mecum par lici palione com­ munia" (serm. 2 in anniv. ass. n. 2). 2. Praeterea Christus huic discipulo suo specialia quoque honoris signa tribuit; ita in tributo solvendo eum sibi associa­ vit (Mt 17, 23 sqq), ad domum ejus prope Capharnaum frequenter divertit (Mt 8, 14; Mc 1, 29 sqq; Lc 4, 38), ex ejus navicula docet (Lc 5,1 sqq), eum secum super aquam ambulare jubet (Mt 14, 29); resurgens a mortuis ejus specialem curam egit praecipiens mulie­ ribus: „lte, dicite discipulis el Petro, quia praecedit vos in Gali­ laeam, ibi eum videbitis" (Mc 16, 7), el alia hujusmodi. Neve ejusmodi res spreveris, audi s. Hieronymum in Mt 18, I disserentem: „Posl inventum staterem, post tribula reddita: quid sibi vult apostolorum repentina interrogatio ,ln illa hora ac­ cesserunt discipuli ad Jesum dicentes: quis putus major est in regno 9* 132 l)c constiulioiie ecclesiae coelorum?1 Quia viderant pro Petro et Domino idem tributum red­ ditum, ex aequalitate pretii arbitrali sunt Petrum om­ nibus apostolis esse praelatum, qui in redditione tribuli Domino fuerat comparatus; ideo interrogant, quis major sit in regno coelorum/ 3. His praeludendi gratia praemissis, ad graviora accedamus, quibus promissio primatus per Christum expressis verbis facta vindicabitur. Promissionem hanc nobis enarrant sub variis imagi­ nibus Matthaeus et Lucas. — Pro ipsa argumentatione vero nola, nos heic agere personam apologelae; unde advertas, textus illos esse ex evangeliis omnino genuinis et ipsos etiam in sese esse cri­ tice firmissimos summaque fulgere claritate; quare in nostra dispu­ tatione tuto iis innitimur. Cf. p. 30 sqq. § 1. De promissione primatus Petro facta. Quae de promissione primatus adferuntur, hac asser­ tione comprehendi possunt: Christus b. Petro ei que soli directe et immediate primatum verae juris­ dictionis super universam ecclesiam sol lemnissime promisit Mt 16, 18 sq sub duplici symbolo: petrae ecclesiae et clavigeri regni coelorum; similiter eum ad ean­ dem dignitatem praeordinavit Lc 22, 31 vi muneris con­ firmatoris fratrum. Textus vere classicus apud Mt sub 16, 14 sqq legitur. Interrogaverat ibi Jesus, quem homines Filium hominis esse dicerent; et responso vario ex discipulis suis seu apostolis accepto, mox eandem quaestionem ad ipsos discipulos di­ rexit: wVos autem quem me esse dicitis?" Et „respon­ dens Simon Petrus dixit: tu es Christus filius Dei vivi". Quo edito responso Peli us sollemnem istam repromissionem nactus est: „Beatus es, Simon bar J on a, quia caro el sanguis non revelavit libi, sed Pater meus qui in coelis est; et Ego dico libi, quia tu es Petrus et super hanc petram aedificabo ecclesiam meam, et portae inferi non praevalebunt adversus eam; et tibi dabo claves regni coelorum, et quodcun­ que ligaveris super terram, erit ligatum et in coelis, et quodcunque solveris super terram. Petrus ecclesiae petra erit solutum et in coelis." tum praesto est. 133 Inde multiplex argumen­ Textus, qui quoad ipsum sensum per conc. Vaticanum (s. 4 c. 1) dogmatice definitus esi, rem nostram sub duplici sym­ bolo exhibet: declaratur Petrus futura petra ecclesiae et constitui­ tur claviger regni coelorum ; de utroque dislinctim disputabimus. /. Petrus petra i. e. ecclesiae fundamentum. I. Verbis Matthaei inprimis s. Petro soli, ut est per­ sona distincta, directe et immediate dignitas pe­ trae seu fundamenti promittitur, in quo uni­ versa ecclesia sit aedificanda. Atqui his prima­ tus evidenter continetur. Erqo Petro eique soli sub imagine petrae promittitur primatus. Ad majorem: Prorsus evidens est, verba Christi ad solum Petrum dirigi. 1. Cum enim Christus omnibus apostolis respon­ dentibus replicat, legitur: „dicit illis Jesus" (v. 5); nunc Petro respondente legimus: „Respondens Jesus dixit ei." — Ad Petrum dein serie continua dirigit ser­ monem: „Beatus es ... et ego dico tibi, quia tu es Petrus ... et tibi dabo claves." Neque ulla ratio appa­ ret, cur Christus tam emphatice apostolum non solum nomine proprio „Simon“, sed etiam adjecto nomine patris „bar Jona" appellaverit, nisi sermo ad eum solum diri­ geretur. Insuper agitur de nomine novo imponendo, quod non convenit nisi uni personae determinatae, cui postea uni et soli continuo usu adplicatur, quam sic appellat et ab omnibus aliis distinguit. — Sic certe integer ille sermo in genere saltem ad unum Petrum dirigitur. 2. Ast etiam evidens est ad hunc Petrum eum que solum dirigi istud incisum in specie: „et super hanc petram aedificabo ecclesiam meam“ (v. 18). — Omnia enim, quae antecedunt et quae subsequuntur, imo quae in ipso versu 18 immediate praemittuntur: „et ego dico tibi, tu es Petrus" et quae immediate sub v. 19 adjiciuntur: „et tibi dabo claves", ad Petrum eumque solum diriguntur. ■B ■ 134 De conslilulione ecclesiae /i’ry/o si concinnitatem sermonis vis servare illaesam, par­ vum istud incisum: „et super hanc petram aedificabo eccle­ siam meam *, similiter ad solum Petrum referas. Hoc eo facilius admittes, quod ipso hoc inciso nihil aliud continetur, nisi explicatio nominis, quod imme­ diate ante eidem Petro rem u n e r a ti on i s gratia pro insigni fidei professione impositum est. Ipse vero unus Christum professus est, ipse unus renumerationem meruit; ipsi igitur soli et praemium seu nomen cum sua declaratione sive re per nomen significata conveniet. a) Neve cuiquam in mentem veniat, Petrum confessionem suam nomine communi apostolorum edidisse; hoc enim prorsus gratis asseritur cl textui adfmgilur, imo contra tex­ tum esse reperitur. Ad priorem enim interrogationem: „quem dicunt homines esse Filium hominis", apostoli certo certius pro­ miscue et unusquisque pro se responderunt ; nulla ergo tunc Petro facta est delegatio. Si igitur modo jam inverso ad alteram inter­ rogationem Domini: „vos quem me esse dicitis , * Petrus ut dele­ gatus apostolorum respondisset, haec delegatio ei fieri debuit tempore intermedio inter novam hanc interrogationem et Petri re­ sponsionem; id autem considerato textu satis ridiculum apparet, praesertim cum Dominus postea unum Petrum beatum praedicet et diserte declaret, eum professionem suam directe per divinam re­ velationem accepisse, ideoque non ex mandato sive conventione inter apostolos inita. Occurrunt utique casus in evangeliis, ubi Petrus nomine alio­ rum loquitur v. g. Mt 19, 27 sq; Jo 6, 69; ast ubi id accidit, et Christus ex sua parte respondens alium modum atque heic tenet et omnes alloquitur. Cf. Hurter n. 353. b) Ex dictis etiam sequitur, quod neque apostoli collective, mullo minus ipsa integra ecclesia, super Petrum demum aedifi­ canda, per prius tanquam subjectum divinae pollicitationis a Christo respiciebatur. Respicitur enim tanquam subjectum promis­ sionis solus Petrus, cui ecclesia, ulpote quae super eum aedifi­ canda est, etiam directe opponitur. „Si omnes fideles sunt ista petra — ita Bellarminus de rom. pontifice I c. 10 — super quam fundatur ecclesia, omnes erunt fundamentum ; si omnes fun­ damentum, ubi erunt parietes et lectum hujus aedificii? quemad­ modum si totum corpus oculus, ubi auditus, ubi caetera membra?" 3. Semita veritatis relicta adversarii hanc interpre­ tationem submittunt: .Petre, vere tu es petra per fidei magnificam professionem; et super hanc professio­ Pel rus ecclesiae petra 135 nem luam i. e. super eum, quem professus es, aedifi­ cabo ecclesiam." — Attamen a) haec interpretatio primo intuitu satis con­ torta apparet. Vult enim Christus vicem reddere Petro pro confessione sua — κάγό) δέ σοι λέγω, ait — ideoque magnum aliquid enuntiare; nudum vero nomen, quod ex adversariorum interpretatione prorsus evacuaretur, nil ma­ gni continet. Imo nomen ipsum Petro jam imposuit prima vocatione; unde hic pro confessione magnifica revera ni­ hil praemii reddidisset. Quin etiam per ironiam quandam, in illis circumstantiis intolerabilem, eundem illusisset: «Vocaris quidem petra, sed minime eris." b) Identitas porro Petri et petrae manifestatur etiam ex pronomine ,hanc(, quod in altero inciso petrae adnectitur et ad aliud subjectum referri nequeat nisi ad so­ lum Petrum.') Quodsi in primo inciso vox Petri apparet, in altero vero vox pelrae, animadverte, quod talis immutatio in lingua illa, qua pri­ mitus Christus verba ista protulit (aramaica), non habebatur; ibi enim ulrobique sonabat Replia. Pro ipsa lingua vero latina im­ mutatio facile intellegitur, cum in priore inciso vox nomen signifi­ cet et ad personam viri dirigatur, in altero res seu mysterium nomine significatum exponendum fuerit. 4. Neve turberis, cum Christum eundem Petrum immediate post durioribus his verbis alloquenlem audieris: „ Vade post me, satana" Quemadmodum enim in professione divinitatis Christi laude dignus apparuit, ita a passione Christi nimis humano affectu aversus merito corripitur; cf. supra p. 33. Ceterum „,aedificabo1, inquit . . . omnia de futuro; quae si statim dedisset ei, nun­ quam in eo pravae opinionis error invenisset locum" (Hiero­ nymus in h. L). Ad minorem, ubi agendum est de vi hujus nominis. 1. Sub imagine petrae ecclesiae Petrus jam constituendus declaratur primas verae et perfectae j u r i s d i c t i ο n i s (b) s u p e r universam ecclesia m (a). a) Neque dubitare poteris, verbis «aedificabo eccle­ siam meam", simpliciter prolatis, denotari eccle(Consentiunt nobiscuin circa textus interpretationem vel ex ipsis protestantibus exegelis v. g. Meyer, Holtzmann aliique, de quibus 136 De constitutione ecclesiae siain sine ulla restrictione, ideoque qua late pateat. Loquitur enim Christus de ecclesia sua, de ecclesia ab ipso aedificanda, quod non convenit in ecclesiam tan­ tum ex parte; et loquitur de ecclesia, contra (piam portae inferi non praevalebunt, quod iterum non verificatur nisi de ecclesia in universum considerata. _^b) Sed et alterum clarum est, vi promissionis istius Petrum ad ecclesiam hanc referri e a d e m habitu d i n e, qua fundamen tum refertur ad aedi fi ci um superstrnendum. Haec autem est ratio fundamenti, ut in eo (parte maxime necessaria) totum aedificium firmiter con­ sistat, et in unitate sibi cohaereat ea ratione, ut neque aedificium lotum neque ulla pars ejus, virtute fundamenti destituta, incolumis servari queat. Ergo similiter et Petrus vi promissionis divinae efficax firmumque unitatis et soliditatis ecclesiae principium designatur, a quo sejuncta neque ipsa ecclesia neque partes ejus ullae incolumes restare possint; ex hoc fundamento jam erit, ut „et portae inferi non praevaleant adversus earn", et domus a Christo fundata supra petram non corruat irruentibus in eam pluviis, fluminibus, ventis (Mt 7, 24 sqq). Porro Petrus hoc munere suo in aedificio ex lapidi­ bus vivis, rationalibus et liberis extruendo fungi non po­ tuit sine efficaci, firma, stabili, suprema aucto­ ritate in universum coetum fidelium i. e. sine perfecta jurisdictione; neque alius primatus, de quo somniant adversarii, sive aetatis sive honoris sive ordinis satis effi­ cax apparet. Qua enim ratione ipse omnes in unum aedi­ ficium redigere et continere potest, si non omnes ei ejusve ordinationibus plane obnoxii redduntur? TJnde reapse verus jurisdictionis primatus in universam ecclesiam Petro promittitur eique directe et immediate et seorsim a reli­ quis apostolis. Quodsi Petro jam integra ecclesia tradenda erit, eam etiam suprema potestate reget. Quamprimum enim et cf. Straub p. 16 sium regniu supremam potestatem vel regimi­ nis auctoritatem denotari. Etenim a) Talis est usus verbi profanus^ ex quo victoribus claves urbis expugnatae traduntur in signum submissionis.1) Idem est usus sacer Scripturae, ubi v. g. apud Is 22, 19 sqq haec occurrunt verba, quae ad Sobnam, praepo­ situm domus regiae, diriguntur: „Expellam te de statione tua et de ministerio tuo deponam te; et erit in illa die, vocabo servum meum Eliacim, filium Helciae, et induam illum tunica tua et cingulo tuo confortabo eum et potes­ tatem tuam dabo in manu ejus, et erit quasi pater habitantibus Jerusalem et domui Juda; et dabo elavem domus David super humerum ejus, et aperiet et non erit qui claudat, et claudet et non erit qui aperiat." Verbis illis autem ndabo claves domus David“ manifesto sum­ ma potestas (potestatem tuam dabo) in Juda designatur „qua jam aperiet, et non erit, qui claudat etc." — Hae eaedem ,claves David" dein in novo testamento utique pro regno ') Cf. ad rem Rose nui aller das alte und das nene Morgenland Γ 66 sq. 140 De constitutione ecclesiae Dei ibi instituto Apoc 3, 7 ’) Christo adscribuntur, penes quem supremam potestatem in eodem regno non possunt non significare. Hic vero apud Matthaeum easdem claves tanquam vicario suo Petro tradit; unde apud eum eandem virtutem, solo modo habendi eam distinctam, assumunt. y b) Idem ex ipso symbolo in se considerato patebit. Qui enim claves possidet, plenam et perfectam potestatem de re disponendi habet. Haec potestas pro materia subjecta, ubi agitur de coetu hominum intellegentium, necessario determinatur tanquam potestas verae jurisdictionis, vi cujus claviger ad domum sanctam ecclesiae admittere vel dimittere possit, consequenter et praescribere condi­ tiones admissionis, leges in domo servandas etc. Unde sub symbolo clavium Petro vera potestas jurisdictionis in reg­ num coelorum i. e. universam ecclesiam tribuitur. — Ea­ dem potestas clavium vi notionis immediate etiam ut su­ prema apparet: „quae claudit et nemo aperit"♦ c) Adhuc adjuncta quaedam considera: Claves nimirum abs­ que restrictione traduntur, quaecunque sunt — potestas inten­ sive erit universalis; traduntur in regnum coelorum pariter intellegendum simpliciter, qua late patet — potestas erit exten­ sive universalis. — Claves sollemnissimo modo traduntur ab eo, cui data est potestas omnis in terra et in coelo, traduntur ei, qui fundamentum ecclesiae constituendus erit: quae omnia magnum omnino munus ingerunt. d) Absque ullo dubio etiam .regnum coelorum" loco nostro illud erit, cujus Petrus jam declaratus erat fundamentum (aedificabo ecclesiam meam), ecclesia nimirum hujus mundi, in qua vi clavium commissarum .super terram" ligandum et sol­ vendum erit, contra quam portae inferi adhuc bellabunt, neque praevalebunt. Attamen ita claves istae a Petro exercendae sunt in his terris, ut suam virtutem etiam habeant pro regno coe­ lesti et aeterno": .quodcunque ligaveris super terram, erit liga­ tum et in coelis." Unde intellexeris, quo jure ratione textus nostri Petrus a fidelibus salutari possit .coeli janitor". 11. Consideremus et verba : . quodcunque ligaveris super terram, erit ligatum et in coelis, et quodcunque sol‘) Textus est: .Haec dicit Sanctus et Verus, qui habet elavem David ; qui aperit et nemo claudit, claudit et nemo aperit/ Petrus claviger 141 veris super terram, erit solutum et in coelis"; quibus verbis aut novum symbolum additur aut symbolum cla­ vium ulterius illustratur.1) Manifestum autem est ibi de vinculis ligandis vel solvendis moralibus sermonem esse; triplicis generis haec sunt: legis, peccati, poe­ nae. Unde cum quoad haec vincula universalis potestas Petro tribuatur, universalis potestas legifera, judicia­ ria, co acti va, i. e. plena potestas verae jurisdictionis, eidem novo modo annuntiari merito praesumes. 1. Agitur in textu de potestate jurisdictionis. — Volunt nonnulli auctores argumentum nostrum ex hac quoque parte usu profano loquendi vel ipsorum rabbinorum illustrare; cf. Straub n. 101 ; Knabenbauer comm. in Mt ad h. Z.2) Cautius hac in re judical Van Laak n. 69: ,Dissentiunt auctores, utrum expressio apud historicos profanos saltem ali­ quando significet potestatem regendi; etiam in ea quaestione dissentire videntur, utrum in litteratura rabhinica tantum habeat significationem ,declarare vetitum, permissum'', an etiam significa­ tionem vetandi, permittendi, decernendi, statuendi." „At quidquid id est, ita pergit idem auctor, hoc loco certe significat potestatem statuendi, regendi" i. e. verae jurisdictionis. „Nam a) alias esset manifesta" eaque insulsa ^anticlimax, cum duobus membris antecedentibus potestas regendi con­ tineatur", et his verbis jam nihil omnino enuntiaretur, quod antecedentibus non multo eminentius tributum fuerit. b) Eadem phrasis in s. Scriptura apud eundem evangelistam Matthaeum 18, 18 eodem modo usurpata oc­ currit, et ibi idem Dominus noster veram jurisdictionem exprimit et apostolis attribuit, eo quod potestatem puni­ endi expressius inde deducat (cf. supra p. 40). Ergo eandem significationem et loco nostro retinebit, ubi sub iis­ dem prorsus adjunctis ab eodem auctore profertur. ’) Forsitan meliore jure tenetur, novam his induci imaginem; cf. 011 i g e r o. c. II p. 93. J) De re cf. Adam :mn aulierkanonischen uud kanonischrn Sprachyebrattch ion liindeu und l.osen (tlu-ol. Quarlalachrift, Tübinyen XCV1 [1914] j). 49); Brand er 1st liinden und I.osen ein rabbinischer Schulaimdrack? (Kalliolik /IU 14/ Vili 116 —133). 142 De constitutione ecclesiae 2. Haec potestas sub ratione primatus apparet. a) Neque enim iterum ullum dubium esse potest, verba ista ad solum Petrum dirigi. Huic enim jam dignitas fundamenti ecclesiae, huic claves regni jam collatae sunt eique soli; ergo etiam potestas ligandi et solvendi hoc loco soli Petro datur, praesertim cum in potestate clavium idem fere contineatur, quod per potestatem ligandi et solvendi exprimitur, ita ut haec altera phrasis fere adjuncta esse videatur ad accuratiorem intellectum prioris; similem in modum quo alias claves etiam expressius declarantur ad­ dito: «aperiet et nemo claudet; claudet et nemo aperit". — Quod autem dicitur: .quodcunque ligaveris, quod­ cunque solveris", hanc potestam Petro promissam pror­ sus universalem exhibet. b) Simul jam intelleximus, verbis illis Petro pote­ statem promitti supremam, maxime efficacem, quae independens sit a qualibet potestate humana. Clare enim enuntiatur, quod si Petrus quid ligaverit, ligabit idem et Deus; si quid solverit Petrus, solvet idem et Deus in coelis. Potestas vero Dei utique suprema et summe efficax est, et haec cum Petri potestate ejusque exercitio imme­ diate nectitur. Quod Petri potestas designatur hic ut suprema in ec­ clesia Christi, etiam inde elucet, quia prorsus univer­ salis exhibetur; neque enim duae ejusmodi universales potestates in una eademque societate ad actus contrarios (solvendi, ligandi) admitti possunt, quin eo ipso omnis ordo necessario pessumdetur. «Cunctis igitur evangelium scientibus liquet, quod voce domi­ nica sancto et omnium apostolorum principi, Petro apostolo, totius ecclesiae cura commissa est. Ipsi dicitur: Tu es Petrus ... et tibi dabo claves regni coelorum etc. Ecce claves regni coelestis accipit, potestas ei ligandi ac solvendi tribuitur, cura ei totius ecclesiae et principatus committitur" (Gregor. M. ad Maurit. ep. 20).') Ill. Ad exceptiones. — 1. Quodsi adversarii provo­ cant ad Le 11, 52: .Vae vobis legisperitis, quia tulistis ') De interpretatione exegelica patrum cf. Straub l p. r>r> sq p, *26 nqq. Petrus confirmator fratrum 143 elavem scientiae . . ut inde deducant potestatem clavium nil sibi velle nisi praedicandi potestatem: nota, quod aliud est «c 1 æv i s_s.cle.n t Laii.", aliud «claves regni coelorum * . Unde textus noster ex hoc Lucae loco illustrari nequit; nisi forte ita, ut idem per claves hic ex­ primatur respectu regni, quod ibi sub eodem symbolo exhibetur respectu scientiae. — Neque vi vocis clavis nude in se consideratae significatio ita restringi poterit, ut inde potestas tantum admittendi in ecclesiam si­ gnificetur, cum contextus integer summa evidentia plus sibT vindicet. 2. Contra id, quod de altera formula „ligandi et solvendiu dixi­ mus, excipiunt: Apostoli inter judaeos adulti eum sensum huic phrasi submiserint oportet, quem eorundem magistri i. e. rabbini cum ea conjungebant. Atqui his nsolvere et ligareu idem est ac mere theoretice explicare, quid sil licitum, quid illicitum. Resp: Christus sensum verborum suorum ipse accuratissime explicavit maxime inde, quod, si quid Petrus ligaverit, idem ligatur et in coelis; unde contra sensum hunc ad usum râTbinorum apo­ stoli non debebant respicere. Et pro rabbinis quidem formula illa per se altiorem sensum admittere non potuit, utpote qui vera juris­ dictione et auctoritate destituti essent; aliud vero senseris, cum potestas phrasi ista confertur a supremo rege ei, qui funda­ mentum regni ejusque claviger jam declaratus sit. Cf. Straub n. 104 cum nota; der Kalholik (1916) 111 p. 224 sqq.1) 3. Quando denique ex usu ecclesiastico per potestatem I ligandi et solvendi potestas significatur in specie remittendi peccata, nola, quod significatio ista particularis et conse­ quens est, minime directa vi verborum per se inferenda vel un i versal is seu adaequata. ///. Petrus fratrum confirmator. .^Jam ad alium textum accedamus, qui invenitur Lc 22, ::l sq: «Simon, Simon, ecce satanas expetivit vos, ut cribraret sicut triticum; Ego autem rogavi pro te, ut non deficiat fides tua; et tu aliquando conver­ sus confirma fratres tuos (σύ ποτέ έπιστρεψας στήρισον τούς άδελφούς σου).“ ') Ceterum merito dubitaveris usum et sensum phrasis vel inter rubbinos ita restrictum luisse: cf. Dieckmann o. c. 1 n. 321. 114 De constitutione ecclesiae Argumentatio ex hoc textu non ita expedita est, ut in priori­ bus. Proxime ex textu non sequitur nisi promissio magisterii infallibilis Petro facta in ordine ad fratres confirmandos, quod utique sine auctoritate ab ipso efficaciter exerceri non potest. Unde magisterium vere authenticum, quod se imponere possit sub obli­ gatione morali, ei attribui debet. — Cum hoc vero authentico ma­ gisterio et ipsa universa jurisdictio in ecclesia, regno veritatis, ne­ cessario conecti videtur; qua consideratione dein primatus verae jurisdictionis in fratres i. e. universam ecclesiam apte infertur. Haec brevis argumenti comprehensio nunc largius et distinctius evolvenda erit. Ex dictis intellexeris, quod hic textus aliter ac priores, classi­ cus in hac re dici nequit; neque quoad sensum dogmatice defini­ tus est, nisi fors eo sensu, quod ibi — primatu aliunde probato — infallibililas supremi magisterii ecclesiastici expressius declaratur. I. Argumentum. — Secundum Lc 22, 31 Petro prima­ tus promittitur, si ista verba _a^ a d P e t r u m e u m que solum diriguntur, et b) veram jurisdictionem in universam ecclesiam exprimunt. Atqui ita est. Et quod verba ad solum Petrum pronuntiantur, legendo manifestum fit; allocutio enim continua serie ad Simonem dirigitur, qui ad fratres reliquos etiam di­ recte opponitur: „Simon, Simon, ecce satanas ex­ petivit vos; ego autem rogavi pro te, ut non deficiat fides tua, et tu aliquando conversus confirma — fra­ tres tuos.“ En quomodo tanquam confirmator toti fra­ ternitati opponatur ab eaque secernatur! Restat ut ostendamus, quomodo verbis illis prima­ tus verae jurisdictionis exhibeatur. —Ύ 1. Praeprimis Petro fides plane indefectibi 1 is promittitur, a qua omnis defectus removeatur: „ rogavi, ut non deficiat fides tua . * Et quamvis proxime agatur de oratione Christi facta ad Patrem, de exauditione tamen securus Dominus statim addit: „tu aliquando conversus confirma fratres , * tribuens Petro munus, quod ora­ tionem Christi impletam prorsus supponat.’) Eides, de qua Christus hic loquitur, fides proprie dicta est: haec enim communis hujus vocis virtus in usu s. Scripturae est, quae a) tidem etiam definit ..sperandarum substantiam rerum, argu­ mentum rerum non apparentium * (ifrb 11, 1), et b) fidem sim- Petrus confirmator fratrum 145 2. Haec infallibilitas Petri insuper declaratur arche­ u typus authenticus pro fratribus: norma nimirum recta in se et quae modum agendi et sentiendi aliorum dirigat. Dicitur enim Petro: secundum fidem in te stabilitam confirma fratres. — Et est norma authen­ tica; quemadmodum enim Christus voluit et semper vult, ut fratres a cribrationibus satanae serventur illaesi, maxime quoad rectam fidem, ita certo certius etiam vult ut singuli fratres medium illud sibi arripiant, quo securitati fidei eorum ipse providit. Atqui ut tale medium ordinavit fidem Petri infallibilem. Ergo haec fides statuitur norma et arche­ typus, cui fratres ex divina voluntate se accommodare de­ beant. — Nove igitur cogites de confirmatione, quae ex­ emplo vel miraculis tantum exhibeatur. 3. Nomine fratrum vero facile intelleguntur proxime ipsi apostoli, quos Christus tunc ut cribrandos et ideo confirmandos directe allocutus est: „satanas expetivit vos.“ Hos etiam alibi fratres nuncupavit dicens v. g. Mt 23, 8: «omnes vos fratres estis" ; cf. ib. 28, 10; Jo 20, 17; 2 Pet 3, 15. — A fortiori ibi sub nomine fratrum comprehen­ duntur alii pastores in ecclesia constituendi, et fide­ les simpliciter u n i v e rs i. Idem sequitur ex voce ista indeterminate prolata: «con­ firma fratres tuos". Fratres autem hic intelleguntur certe non secundum carnalem nativitatem, sed omnes, qui uno baptismate el gratia per Christum ad novam vitam renati sunt, universa fidelium multitudo. — Petro igitur su­ premum fidei magisterium seu primatus in docendo super universam ecclesiam promittitur. 4. Primatus vero hic magisterii facile in Petro exten­ ditur ad primatum uni versae j urisdictionis. Iu plicitcr dictam a spe seu fiducia explicite distinguit: «manent fides, spes, caritas: tria haec“ (1 Cor 13, 13); cf. Straub n. 133. Neque c) ulla ratio est, cur ab hac vocis usurpatione in textu nostro rece­ damus. Congruit d) locus parallelus Mt 16, 16 sq, ubi Petrus ob fidem praecise talem beatus praedicatur et primas ecclesiae praeordinatur. Si tamen malis nomine fidei fiduciam hic intellegere, sub ejusmodi fiducia simul et fides proprie dicta tanquam ipsius necessarium funda­ mentum et suppositum subintellegeretur; cf. v. g. Mt 3, 28; Me 11, 23. 0urach. De ecclesia. 10 146 De constitutione ecclesiae ecclesia enim, regno veritatis, quae sunt fidei, facile admittunt rationem 1 e g u m earumque fu n d a m e n t a ] i u m. Hoc vero supposito subjectum magisterii supremi dividi nequit a subjecto jurisdictionis reliquae. „Pro fide igitur Petri proprie supplicatur, tanquam aliorum status certior sit futurus, si mens principis victa non fuerit; in Petro ergo omnium fortitudo munitur et divinae gratiae ita ordinatur auxilium, ut firmitas, quae per Christum Petro tribuitur, per Pe­ trum apostolis conferatur" (Leo M. serm. in die ass. n. 2).') 5. Opportune etiam hunc textum Lucae cum verbis Mat­ thaei (16, IS) comparaveris: IHc enim satanas apparet cri­ brans fratres, ibi portae inferi adversus ecclesiam hosti­ les; ibi ecclesiae firmitati succurritur per Petrum firmam peIram, hic fratres committuntur Petro confirmatori, ibi solidi­ tas fundamenti ipsa imagine petrae adumbratur, hic fides Petri confirmatrix diserte promittitur non defectura. Hic pa­ rallelisms ostendit tibi, quod fratrum confirmator idem est ac petra et fundamentum ecclesiae. Conclusio. Argumentum breviter his comprends potest: Lc 22,31 Christus Petro eique soli prae omnibus fidelibus, non ex­ ceptis apostolis, directe et immediate immunitatem a quolibet de­ fectu circa fidem proprie dictam pollicitus est (1) — in ordine ad exercendum munus universam fraternitatem (ecclesiam) in eadem fide confirmandi (2. 3). - Atqui eo ipso Petro promissus est di­ recte quidem supremum fidei magisterium idque authen­ ticum — indirecte vero primatus plenae jurisdictionis, sine quo illud magisterium in ecclesia vigorem illum supremum exerere nequit (4). 11. Ex ipsis verbis Christi clarum est, Petro munus confirmatoris stabile committi; indefinite enim ipsi dicitur: .confirma fratres tuos.“ — Insuper Petrus qua confirmans fratres tanquam tutela constituitur contra cribrationes satanae. Atqui hae perpetuae sunt; perpetuum igitur etiam munus illud confirmatoris. Excipiunt tamen contra hoc, munus restringi ad tempus passionis et mortis Christi Domini, provocantes etiam ad illud incisum a Christo additum: „7’u aliquando conversus * 1. Hujus incisi vere multiplex est interpretatio. Alii vocem nconcersusu intellegunt de conversione Petri a lapsu nega') De excgelii a traditione quoad hunc textum cf. Straub 1 n, 147 sqq. Petrus pastor ovium 147 lionis, alii praeferunt sensum: „lu Petre te convertens pia sollicitudine ad fratres confirma eos.“ Affinis est tertia interpretatio, quae legit: ,[sicut ego rogavi pro te, ita] tu vicissim sollicitudi­ nem habeas fratrum." Alii denique rem explicant: tu adver­ tendo vel admonendo confirma fratres." De singulis cf. Straub n. 189 sqq; 011 i g e r o. c. II125 sqq. 2. Non est nostrum, hanc exegelicam controversiam hic sol­ vere. Attamen quamcunque elegeris interpretationem, vel in ipsa prima prae aliis difficiliore, res nostra intacta manet. Neque enim ulla consequentia in argumentatione adversariorum est: Petro dici­ tur: tu conversus confirma fratres; ergo munus ejus confirmandi ad tempus conversionem immediate sequens restrin­ gitur. — Insuper Christo ad inferos subsistente, Pelrus ipse in fide minime excellebat neque munus suum tunc adimplevit. Unde Christus jam redivivus usque ad ascensionem ipse fratres suos et inprimis Petrum (Mc 16, 7) consolatus est. Quare pro illo tem­ pore munus confirmatoris ad alium delapsum non erat, neque oratio Christi ullum effectum habuisset. Instant, cri hiationem apostolorum, de qua Dominus loquitur, ad parvum istud tempus restringi: ergo et munus Petri confirmatoris. Ast absona apparet in hac instantia propositio ante­ cedens et contra doctrinam a Christo toties inculcatam contra ejus­ modi cribaliones continuas vigilias esse adhibendas; cf. v. g. Mt 13, 24. 39. — Quodsi dein ad locos quos dicunt parallelos provo­ caverint Mt 26, 31 sqq et Me 14, 27 sqq: „()nines scandalizabimini in me in nocte. istau, ubi scandalizatio (= cribratio) ad istam noctem restringatur, parallélismes merito negatur. Cum enim hic lentalio praedicitur, qua vincuntur omnes et inprimis Petrus (Me 14,30), apud Lc 22, 31 de cribrationc sermo est, in qua omnes confir­ mandi sint et inprimis Petrus. 3. Celerum verbis Lucae Petro primatus pro tempore ^li­ quando" futuro promittitur; unde ex lapsu et negatione Petri nulla difficultas fieri poterit contra infallibililalem Petri vel ro­ mani pontificis. Conclusio: Ex iis quae hucusque audivimus, scimus Christum Petro primatum vere promisisse; numquid his ipsa ex is ten lia primatus in ecclesia Christi manifesta erit? Certe: est enim pro­ missio Christi prorsus absoluta, dicentis: „aedificabo eccle­ siam meam, et portae inferi non praevalebunt adversus eam." § 2. Do ipsa institutiono primatus. De hac re assertum statuimus: Primatum verae jurisdictionis olim promissum Christus e mor- 148 De constitutione ecclesiae Heic iterum ad textum prorsus classicum et dog­ maticum1) provocare possumus, quem nobis evangelista Joannes enarrat hisce verbis: „Cum igitur prandis­ sent, dicit Simoni Petro Jesus [redivivus a mortuis]: Simon Joannis, diligis me plus his (πλέον τούτων)? Dicit ei: Etiam Domine, tu scis quia amo te. Dicit ei: Pasce agnos meos (βόσκε τά άρνία μου). Dicit ei iterum: Si­ mon Joannis diligis me? Ait illi: Etiam Domine, tu scis quia amo te. Dicit ei: Pasce agnos meos (ποίμαινε τά πρόβατά [-τιά] μου). Dicit ei tertio: Simon Joannis amas me? Contristatus est Petrus, quia dixit ei tertio, amas me, et dixit ei: Domine tu omnia nosti; tu scis quia amo te. Dixit ei: Pasce oves meas (βόσκε τά πρόβατά[-τιά j μου)- (21, 15 sqq). Authenticitalem textus moderni protestantes ralionalistae jam ideo negant, quod gencralim resurrectionem Christi in dubium vo­ cant vel negant; in specie hic urgent integrum caput XXI, unde textus desumatur, ab auctore evangelii non esse conscriptum, sed a manu posteriore interpolatum. Illud prius non est quod cure­ mus hic; quoad alterum verum quidem est hoc caput evangelio jam concluso adjectum esse; externa testificatio tamen pro aulhenticilate hujus capitis plane eadem est, quae stat pro integro evan­ gelio, quod traditum non invenitur sine hoc capite. Ceterum cf. introductionis opera, quae de hac re ex professo agunt. Argumentum : His verbis primatus Petro jam non promittitur, sed confertur, si verba Christi a) ad Pe­ trum eum que sol uni diriguntur, et b) hisce verbis su­ prema in ecclesia jurisdictio exprimitur. Atqui utrumque merito tenetur. Et cum iterum Christus Petrum nomine proprio, ad­ dito nomine quoque carnalis patris, continuo alloquutus sit eumque etiam expressius a ceteris apostolis distinxerit, dicens: ,diligis me plus his‘, de priore inciso in minore distincto dubium fieri nequit; sed et alterum incisum prorsus m a n i f e s t u m est. I. Petrus ministerium pascendi cum jurisdic­ tione proprie dicta et plena accepit. ‘) Cf. cone, vatie, s. 4 c. 1. Petrus pastor ovium 149 I. Agitur de uno termino pascendi ; quid significat? a) Verbum mirum „pascere“, sicut graecum βόσκειν sive ποιμαίνειν, munus importat pastorale, quod tria complectitur: a) adducere oves ad pascua; β) oves in uni­ tatem redigere in eaque retinere; γ) oves ab incur­ rentibus inimicis tueri; quae tria munera ipse Dominus in parabola sua de bono pastore egregie enarrat et boni pastoris esse declarat Jo 10, 9 sqq.') — Atqui tria haec elementa, quae voce pascendi continentur, in re nostra jam de ovibus Christi rati on al ibus adplicanda sunt, quae maxime in ordine supernatural i, ad quem evectae sunt, per cognitionem pascendae et per voluntatis motiones di­ rigendae sunt. Quare vox pascendi de his assumpta nihil aliud sibi vult nisi docere, sanctificare, regere et poenis coarctare i. e. plenam jurisdictionis potestatem.2) b) Illatio confirmari poterit directe ex usu loquendi bib­ li co et profano. Neque est, cur in usu profano immoremur. Notum est reges apud Homerum communiter dici ποιμένας λαών; qua in re alii auctores et graeci et aliarum linguarum eum sequun­ tur usque ad praesenlem diem. De usu biblico leges v. g. 1 Beg 5, 2, ubi tribus Israel regi suo Davidi hisce verbis acclamant: «Dixit Dominus ad te: tu pasces populum meum Israel, et tu eris dux super Israel ; * similiter in Ps 2, 9 de Messia canitur: «Reges eos in virga ferrea , * ubi hebr. legitur raa, gr. ποιμανείς; et Mt 2,6: «Ex te enim exiel dux qui regat (ποιμανεί) populum meum Israel ; * cf. etiam Is 44, 28; 2 Beg 7, 7; Ez 37, 24; Ps 77, 70 sqq etc. — Est autem eadem vis vocis βόσκειν et ποιμαίνειν; tanquam synonymae enim hae voces apud LXX adhibentur pro una voce hebr. ra'a. Unde et in nostro textu per vices dicitur modo βόσκε modo ποίμαινε. c) Ex dictis etiam illud intellexeris, cur ipse Christus, «prin­ ceps * pastorum (1 Pet 5, 4), tam frequenter ut pastor populi sui a prophetis praenuntietur (v. g. Is 40, 11), et ipse se tam libenter sub hac imagine judaeis et discipulis exhibuerit (Jo 10, 11. 14 sqq; 26 sqq). Jamjam autem abiturus, visibiliter gregem suum visibilem pascere ipse neque voluit neque potuit; et ideo Petrum amoris sui vicarium ecclesiae constituit, et ita «fere sui loco dedit Dominus fi­ delissimum discipulum in patrem et pastorem et magistrum iis, ') Cf. etiam Jer 23, 1 sqq; Ez 34 ; Zach 13, 7. ’) Tota res amplius evolvitur apud Ot liger o. c. 11 118; cf. etiam De San o. c. 38 *. 150 lie constitutione ecclesiae qui essent accessuri ad fidem" (Asteri us amas. hom. S in ss. Pe­ trum et Paulum). 2. Confertur iisdem verbis Petro jurisdictio simpli­ citer suprema in universam ecclesiam. Accipit enim jurisdictionem extensive universalissimam (a), intensive vero plenissimam (b). Talis vero jurisdiclio suprema merito esse recognoscitur i. e. primatus (c) a) Accipit jurisdictionem extensive universalissimam, quae nimirum se extendat ad omnes oves; indefinite enim verba illa „pasce agnos meos, oves measu patent et ideo universum ovile Christi sub se cemprehendunt. a) Idem nonnulli auctores etiam ex pulchra immutatione, qua mox dixerat Christus agnos mox oves (gr. άρνία, προβάπα, πρόβατα), illustrare volunt, quasi his Dominus expressius dicere voluerit: omnes tibi committo sive parvos agnos sive oves jam in fide et dignitate adultas. β) Cum porro nunc apud Joan nem evidenter idem jam con­ feratur, quod apud Mt Ili, 18 Petro absolute promissum erat, am­ plitudo potestatis pastoral is apte inde illustratur; et quem­ admodum ibi toLa ecclesia super «petram" superstruitur, ita nunc eidem Peiro cura totius ovilis divina voluntate committitur. γ) Evidentissime denique sub ovibus, quae hic Petro commit­ tuntur, omnibus etiam ipsi apostoli comprehenduntur, a quibus Dominus Petrum in collatione muneris vix non expressius separa­ verit interrogans: «diligis me plus his". Neque quidquam obstat inde, quod et ipsi in ovili Christi pastores constituuntur; nam cum pastores fuerint relate ad subditum sibi gregem, oves computari possunt et debent relate ad Christum ejusque vicarium. b) Simul elucet, quod potestas pascendi Petro com­ missa intensive quoque plenissima sit oportet; talis enim end potestas, apud Malthae uni promissa, ut patet ex verbis: «quodcunque ligaveris, quodcunque solveris." Si igitur nunc eadem illa potestas confertur, ejusdem etiam intensitatis.£rit. j— Insuperi haec plenitudo ex ipsa uni­ versalitate potestatis colligitur. Quo nimirum latius haec in aliqua societate patet, eo validior esse debet; plus enim praestare debet, quam ii, quos sub se continet. Et ideo V potestas, quae omnes complectitur^ omnia omnino prae­ stare valebit, quae omnino in hoc regno fieri debent-/ple­ nissima erit. 1 Petrus pastor ovium 151 Idem denique palet, ex voce pascendi, quae ut vi­ dimus omnes regendi actus sub se comprehendit. Idem patet ex auctore et fonte potestatis, qui jamjam discessurus propriae sollicitudinis vicarium Petrum sibi substituit. Unde verba „,pasce oves meas“ eodem sensu merito intelleguntur, quo de ipso Christo supremo pastore intellegenda sunt, in cujus locum Petrus succedit. c) Neve jam ignoraveris potestatem Petro coi latam supremam quoque esse; ubi enim primum potestas sive aequalis sive major in ecclesia inveniretur, subjectum hujus potestatis per Petrum non esset regendum et. ab ovili ejus exciperetur.1) II. Exceptiones. — 1. Modo interrogationem Christi: diligis me plus his} interpretati sumus: plus quam hi (apo­ stoli); ast eadem verba forsitan aptius interpretaberis: Diligis me plus quam res has, quae prope erant et ut propriae ad Petrum pertinebant. Unde conclusiones ex hoc inciso a nobis deductae inanes sunt. — Attamen haec omnia Petrus jam dudum plene reliquerat (Mt 19, 27) ; unde frigida et insulsa interpretatio ista apparet, quae et per tot saecula nemini in mentem venit.2) Sed qua ratione Christus Petrum interrogare poterat de re, quam hic nullo modo scire potuerit? Petrus vero amorem proprium cum amore aliorum, ignorans corda eorum, comparare nequivit. — Attamen Christus apostolum suum de promptitudin e mentis potius interrogavit, instruens eum quo et quanto amore is flagrare deberet, cui cura dominici ovilis committenda esset. Insuper Pe­ trum, qui praesumptuose antea aliis se praetulerat (Mt 26, 33), hac interrogatione temptabat, num tristi experi­ entia edoctus jam humilius de se sentiret. 2. Alii volunt, Petrum verbis Christi „pasce oves measu aposlolatuin recepisse, quem per Christi negationem amiserit. - Sed gratis praesumitur, Petrum aposlolatum sibi designatum *) De sensu et interpretatione patrum cf. Straub n. 163—167. a) Magis insulsa erit interpretatio, ideoque etiam meliore jure spernitur: plus quam hos, sc. reliquos apostolos. V k (■ / 152 De constitutione ecclesiae amisisse; neque de amissione apostolatus omnino cogitari potest, quem neque Petrus neque reliqui apostoli tunc collatum sibi habe­ bant; quae collatio non est facta nisi Mt 28, 18 sqq. — Et vel hac suppositione permissa, Petrus aderat, cum Dominus prima post re­ surrectionem apparitione omnibus discipulis dixit: „Sicul misit me Pater, et ego mitto vos." Verba denique Joannis plus omnino sibi vindicant quam aposlolatum, dignitatem nimirum inter ipsos apostolos eminentem. Cum vero et alii in s. Scriptura „pastores“ vocantur (Act 22, 28; 1 Pet 5, 2), hi semper sub certa restrictione et cum re­ spectu ad particularem coelum tales appellantur; Petrus vero dici­ tur pastor simpliciter lotius ovilis. 3. Opponunt etiam, vocem „pascendi“ significare quidem po­ testatem nutriendi (puta sacramentis) et sanctificandi (Jwl 12; Apoc 7, 17) vel ad summum potestatem docendi (1er 3,15), minime vero integram jurisdictionem. — Distingues: significat vox pascendi etiam ista cc. haec solasuM: ubi ex con­ textu et adjunctis ita restringitur cc. ubi simpliciter et secundum totam vim vocis intellegenda est ng. Revera v. g. apud Jeremiam ejusmodi restrictio expresse additur: „pascenl vos scientia et doctrina.14 Similiter sentias de textu Pros 10, 21: „Labia justi pascent i. e. erudiunt plurimos" ; etiam hic intellectus vocis pas­ cendi" per alterum terminum adhibitum „labia“ ad arctiorem si­ gnificationem erudiendi revocatur. Quodsi excipiunt verba Christi meram exhortationem pro­ ferre, scito ejusmodi exhortationem ad pascendum gregem referri, et ideo hanc potestatem supponere vel saltem inferre. 4. Nonne Christus apud Mt 20, 23 diserte negavit suum esse, dignitates in regno suo distribuere, dicens: „Sedere ad dextram meam vel sinistram, non est meum dare vobis, sed quibus para­ tum est a Patre?" ') — Attamen Lc 22,29 sq Chrislus etiam dixit: ,ego dispono vobis regnum, ut edatis et sedeatis super thronos" ; et primatum dare potuit Petro praecise secundum praedestinationem Patris: ,quia caro et sanguis non revelavit tibi, sed Pater meus“ (Mt 16, 17). — Ceterum Mt 20, 23 sermo est de dignitatibus in aeterna gloria, in re nostra agitur de ministeriis in militante ecclesia. § 3. Do doctrina Patrum. 1. Doctrina patrum praeprimis exegesi eorum ma­ nifesta iit, qua textus nostros classicos illustrant; quare stalim rem eorundem testimoniis illustremus. Pauca qui') Fr oh sc hammer der Primal Petri 19. Patrum dc primatu doctrina 153 dem testimonia in re evidenti proferamus, quibus tamen appareat, interpretationem eorum cum argumentatione nostra prorsus convenire. 1. Ex occidentali ecclesia ante omnes audiatur Cy­ prianus, de quo ceteroquin aliqua controversia movetur: „Petro, inquit, primum Dominus, super quem aedifi­ cavit ecclesiam et unde unitatis originem instituit et ostendit, potestatem istam dedit, ut inde solveretur (in coelis), quod ille solvisset" (ep. 73, 7). Hanc po­ testatem Petri in ipsos quoque apostolos se exten­ dere aperte supponit in ep. 71,3 ad Quintum disserens: „Nec Petrus, quem primum elegit Dominus et super (piem aedificavit ecclesiam suam, cum secum Paulus de circumcisione postmodum disceptaret, vindicavit sibi ali­ quid insolenter aut arroganter assumpsit, ut dice­ ret se primatum tenere et obtemperari sibi po­ tius oportere." — De eadem re Marius Victorinus (in ep. ad Gal 2, 2): „ Paulus, inquit, scivit videre se debere Petrum, quasi eum, cui tanta auctoritas a Christo data esset, non ut ab eo aliquid disceret." Optatus vero, et ipse africanus, de schism, donatist. VII3 haec pronuntiat: „Bono unitatis b. Petrus ... et prae­ ferri apostolis omnibus meruit et claves regni coelo­ rum communicandas ceteris solus accepit . . . Stant tot innocentes, et peccator accipit claves, ut unitatis nego­ tium formaretur; provisum est, ut peccator aperiret inno­ centibus, ne innocentes clauderent contra peccatores et. quae necessaria est unitas, esse non posset" : ideo Petrus «omnium apostolorum caput, unde et Cephas ap­ pellatus est" (ib. II 2). --------- — ... „Bene, ail Ambrosius in Le X 175, conscius sui non ad tempus assumptum, sed jam dudum Deo cognitum Petrus testifi­ catur affectum . . .; et ideo quia solus profitetur ex omnibus, omnibus antefertur; major enim omnibus caritas . . . Deni­ que tertio Dominus non jam diligis me, sed amas me interrogavit, et jam non agnos, ut primo, quodam lacte vescendos, nec ovi­ culas, sed oves pascere jubetur, perfectiores ut perfectior gu­ bernaret"; „huic Petro, ita idem sanctus de fide IV 5, 56, pro- 154 Dc constitutione ecclesiae pria auctoritate regnum dabat; hunc cum petram dicit, firma­ mentum ecclesiae indicavit/ - Cum magistro consentit Augu­ stinus: «Quid ergo, inquiens, incongruum, si Petrus post hoc peccatum factus est pastor ecclesiae, sicut Moyses post percussum aegyplium factus est rector illius synagogae? * (contra Faustum XXII 70). — Sollemnius jam Leo I: «De toto mundo, inquit, unus Petrus eligitur, qui et universarum gen­ tium vocationi et omnibus apostolis cunctisque ecclesiae pa­ tribus praeponatur: ut, quamvis in populo Dei mulli sacerdotes sint multique pastores, omnes tamen proprie regat Petrus, quos principaliter regit et Christus * (semi. IV 5, 56). — «Ecce, ail Gregorius M. ad Maurit. (V ep. 20), claves regni coelestis accepit Petrus, potestas ei ligandi ac solvendi tribuitur, cura ei lotius ecclesiae et principatus committitur * ; sic «cunctis evangelium scientibus liquet, quod voce dominica sancio el omnium apo­ stolorum Petro principi apostolo lotius ecclesiae cura com­ missa est . * 2. Ex ecclesia orientali conclamat 0 rige nes: «Petro summam rerum de pascendis ovibus tradi et super ipsum velut super terram fundari ecclesiam * (in ep. Horn V 10); «super Petrum fundamenta ecclesiae collocata esse , * assentit Fir mill anus cappadox (ep. ad Cijpr. 17). Nihil vero inter patres orientales communius quam, ut Petrus vocetur ^apostolorum princeps * (Antonius M. ep. 17), ό κορυφαίος, ύ Αρχηγός, ύ τής οικουμένης άπάσης προ­ στάτης. Ita «princeps apostolorum Petrus solidae petrae instar nobis extitit, cui velut fundamento Domini fides in­ nititur, supra quam ecclesia omnibus modis extructa est * (Epiphanias liaer. 59, 7). «Gur aliis praetermissis, ila s. Ghrysoslomus, de his Pe­ trum (Christus) alloquitur? Eximius eral inter apostolos, os dis­ cipulorum cl coelus illius caput; ideo Paulus prae aliis hunc visurus venit . . quasi abolita negatione fratrum ei praefecturam committit, neque negationem commemorat vel exprobrat . . . ,Ait: sequere me‘; his ostendit curam et affectum magnum erga ipsum. Quod si quis dixerit: cur ergo Jacobus Jerosolymorum thronum accepit, respondebo Petrum non throni hujus, sed totius orbis docto rem a Christo statutum fuisse * (hom. 88 in Jo η. 1). — Brevius Gyri Ilus alex, disserit: «Ecclesiam etiam fundasse dicit firmitate eidem attributa, quum sit ipse virtutum Dominus, atque huic Petrum pastorem praeposuit * (in Mt 16, 18); similiter in Lc 22, 32: «El tu, inquit, aliquando conversus confirma fratres tuos I 1 | I I ’ Patrum dc primatu doctrina 1S5 i. o. firmamentum atque magister esto illorum, qui per fidem ad me accedunt/ .Petrum, ait Macarius magnes, ad ipsum honoris cacumen perduxit constituens eum clavigerum et aulae caelestis principem (κλεώαρχήν καί αύλαρχή' τής Γίνω βασιλείας) * (dial. Monogenes Ill 27) ; ipse deinde, teste Nilo abbate, .praeses in apostolorum choro el semper in his dux praestanlior (ήγεμονεΰσας άει fuit * (tract. de vol. paupertate S). — Paucis omnia comprehendit Theodorus stu­ dita: .Quandoquidem Petro magno Christus Deus post claves regni coelorum pastoralis etiam principatus contulit dignitatem, ad Petrum utique vel ejus successorem, quidquid in ecclesia catholica per eos innovatur, qui aberrant a veritate, necesse est referri" (epp. I 33). 3. Ex syrorum ecclesia testis adest Aphraates dicens: „David commisit regnum Salomoni et adjunctus est ad populum suum; el Jesus commisit claves Simoni et ascendit et ivit ad mittentem se“ (Dem. 21, 13); el iterum Dem. 10, 4: .0 pastores, pastori illi industrio, lotius gregis principi, similes efficiamini, qui tantam de grege suo curam habuit, amotos reduxit, coegit errantes, visitavit infirmos . . . animam suam pro ovibus tradidit et praela­ tos inclitos elegit et instituit, quibus oves commisit eosque uni­ verso gregi praefecit; ait enim Simoni Petro: ,pasce mihi oves meas et agnos el agnas‘“. — Ephraem vero Christum inducit loquentem: .Simon discipule mi, Ego te constitui funda­ mentum ecclesiae sanctae, Petrum vocavi te antea, quia tu susti­ nebis lotum meum aedificium, tu es inspector eorum qui aedificant mihi ecclesiam in terris; si quid reprobum aedificare velint, tu fundamentum reprimas eos; tu es caput fontis a quo hauritur doc­ trina mea, tu es caput discipulorum meorum . . . claves regni mei dedi tibi: ecce principem lc constitui super omnes thesauros meos11 (de Salv. passione et resurr. serm. 4, 1). 4. Clarissime vetusta inter orientales persuasio apparet ex eo­ rundem libris litu rgicis, qui vel post haereticam et schismalicam separationem apud illos in publico continuoque usu mane­ bant. Nihil sollemnius ibi occurrit, nisi ut Petrus maxime occa­ sione festorum ejus (16. jan. el 29. jun.) praedicetur fundamentum ecclesiae, petra fidei, claviger regni coelorum, cui Christus divinae suae ecclesiae gubernacula commiserit, vel primi throni aposlolici possessor, primus omnium apostolorum, fundamentum dogmatum immobile, qui ab ipsomel creatore clavibus divinis necnon pote­ state ligandi el solvendi donatus est, cui Dominus in praemium 1er manifestati amoris dilectum suum gregem concrediderit etc.1) *) Cf. Iit. enci/cl. Midi. Lewicki, arcliiep. leopoliensis, d. d. 10. mart. 1841. 156 De constitutione ecclesiae Exemplo sint, quae leguntur in libris syrorum. Ita in officio ss. Petri et Pauli: ,Beatus es, Peire; quia Filius Dei in ec­ clesiae suae fundamento te collocavit, ut feras pondus lotius domus, sicut ipse fert totius mundi ; * et expressiora in officio apostolorum leguntur: „Simon, caput apostolorum, fundamentum, rector et gu­ bernator ecclesiae, cui Dominus ejus testatus est dicens: . . . (se­ quuntur textus nostri classici)? — Fidem arnwnorum Azarian collegit, quo teste „b. Petrus passim [in illa ecclesia] nominatur ,caput electi coetus, petra fidei * et similia . * 1) Celerum hic usus liturgieus per universum orbem com­ munis in quotidianam fere professionem abiit et in ipsis parietibus locorum sacrorum apparet, ubi omnia fere Petri facta et fata de­ pingebantur, et Petrus assimilabatur Mosi, duci populi Israel, legem a Christo recipit, baculum potentiae signum gerit etc.2) Conclusio. — Excellit, ut vides, interpretatio, qua textus no­ stros classicos illustravimus, usu liturgico, sed et usu dogmatico, cum non solum in scriptis patrum dogmaticis inveniatur, sed et in formulis fidei (v. g. Hormisdae), et in institutionibus calechelicis,') el in hymn is ecclesiasticis, ubi in versibus Ambrosii v. g. legitur: ,Hoc (gallo) ipsa petra ecclesiae canente culpam diluit. * Recepta denique est etiam in documentis ma­ xime sollemnibus, quemadmodum legati sedis apostolicae sen­ tentiam contra Dioscorum hisce verbis pronuntiabant: „Unde ss. et bb. archiepiscopus magnae et senioris Romae Leo per praesentem sanciam synodum una cum 1er beatissimo et omni laude digno b. Petro apostolo, qui est petra et crepido catholicae ecclesiae et rectae fidei fundamentum, nudavit eum tam episcopatus dignitate *) Ecclesiae armenae traditio de rom. pont, primatu (1870) 36 sqq, ubi cl allegat testimonium praeclarum sumptum ex Vitis patrum de die 27. decembris. ,Specialim nomen armemini Arakelabed, quod si­ gnificat caput apostolorum, unice et perpetuo b. Petro reserva­ tum est ita, ut per nomen istud, sine alio additamento, b. Petrus in­ tellegatur* ; cf. Van Laak o. c. n. 74, ubi etiam invenies, quae in libris liturgicis slavorum, maxime russorum, similia leguntur. — De litteratura circa hanc fidem inter orientales cf. ib. n. 71 nota; de lilurgia vero jacobitarum et nestorianorum in specie vide der Katholik (1871) 1 18 sqq. ’) Cf. de hae re praes. Ni lies Kalendarium manuale I 72. 194; ubi inter alios hos s. Petri titulos collectos invenies: ύ τών άποστόλων πρωτυΟρόνος, κορυφαιότατοί, κορυφαία κρηπίς, πρόεδροί, προεξάρχων, ύ έξαρχος τού χορού τών μαθητών, ό προοτάτης καί πρόεδρος έκκληοίας Neque necessarium erit, ut expressius ad testimonium quoque librorum apocryphorum recurramus, quorum testimonium et ipsum prorsus conveniens invenitur: cf. Van Laak n. 77. ’) Cf Augustini Pss. contra partem Donati; Arator de ac­ tibus apostolor. I c. 1013 sq, coli. 1033. 1042. 1055; Juvencus Hist, erang. Ill 278 sqq. Patrum de primatu doctrina 157 quam etiam et ab omni sacerdotali alienavit ministerio" (apud Hard. II 346). Tam manifestus hic catholicorum commentarius erat, ut ne ipsi quidem gentiles eum ignorarent, ex quibus v. g. Porphy­ rins, quem Macarius magnes in libro Monogenes refutat, Pe­ trum cum ironia quidem, tamen ex sensu Christianorum vocat scoryphaeum et primum discipulorum", „praefectum chori aposto­ lorum", ^principem clavium" etc. II. In tanta nube testium commentarii divergen­ tes harmonice interpretandi sunt, ne commentario nostro litterali, ad regulas sanae hermeneuticae expresso, commu­ nissimo, antiquissimo, sollemni, neve sibimet ipsi contra­ dicant; frequenter enim iidem patres, qui difficultatem fa­ cessunt, et nostrum commentarium adhibent, et non semel in uno eodemque contextu. A fortiori haec harmonia in­ stitui debet, si hoc sine ullo negotio fieri potest. — Si vero haec harmonia inveniri non posset, tenemus, commenta­ rium nostrum adhuc legitimum, et ideo praeferendum esse. Collegerunt autem testimonia ss. patrum nobis contraria praeeunle Launojo') theologi illi, qui romano pontifici ejusque pote­ stati plus minusve infensi erant. Sub tempore concilii valicani haec in libello quodam „Quaestiou omnia recensentur; et heic octo testes exhibentur, qui v. g. verba ,Super hanc petram' de omni­ bus apostolis intellexerint, quadraginta quattuor, qui ea su­ munt pro f i d e, q u am P e l r u s p r o f e s s u s est ; sexdecim eadem in Christum interpretantur, pauci in coelum fidelium. 1. Quaeritur jam, qua ratione haec omnia in harmo­ niam redigi queant. a) Praeprimis facile intellegitur, quomodo Christus apud Mt 16, 18 simul cum Petro seme tip sum .petram * ecclesiae declaraverit; neque enim Christus Petrum fun­ damentum ecclesiae ponere potuit, nisi prius ipse petra princeps ejusdem ecclesiae fuisset. Quare Christus Pe­ trum constituens petram ecclesiae, implicite et de facto se ipsum quoque talem petram professus est. a) Hunc vero sensum esse ss. patrum, ex mullis eorum testi­ moniis elucet. Ita jam Leo M. Christum inducit loquenlem ad Petrum: „Ego tibi nolam facio excellentiam luam, ,quia tu es PeL. t' ej>. 7 ad Voelhun : ct. Hurt er p. 363 adnot. 1. 158 De constitutione ecclesiae *Irus ; i. c. cum ego sim inviolabilis petra, ego lapis angularis qui facio utraque unum, ego fundamentum praeter quod nemo po­ test aliud ponere, tamen tu quoque petra es, quia mea virtute solidaris, ut quae inihi potestate sunt propria, sint libi mecum par­ ticipatione communia14 (serni. 2 in anniv. ass. n. 2). „Ul enim — ita ait Maximus taurin. — sicut ap. Paulus edocuit, petra erat Christus, ita per Christum Petrus factus est petra, di­ cente ei Domino: ,tu es Petrus etc.414 (hom. 1 in natali ss. Petri et P.) Cf. et Rupertum luit. II in Jo 1, 42; vel auct. homil. de poenitentia sub n. 4. Si igitur patres inveniuntur, qui verba Matthaei in Christum interpretantur, hic commentarius non est ex dns i vus, sed af­ firmativus tantum isque, ut nostrum includat; et „sancta eccle­ sia super petram i. e. Christum et super Petrum aedificata est14 (Leo IX ad Mich. Caerul. c. 7). β) Si unus s. Augustinus hac in re nostram interpretatio­ nem etiam excludere videtur, in U. Retract. 1 21, 1 dicens: BNon enim dictum est Petro: ,tu es petra *, sed: ,lu es Petrus ; * petra autem erat Christus, quem confessus Simon dictus est Petrus14, distinguas: S. doctor nostram interpretationem omnino excludit ng.') lanquam minus probabilem tenet subd: et hoc errans propter ignorantiam linguae aramaicae cc. nisus ratione bona ng. Putavit enim vocem πέτρος a πέτρα derivari; quaecunque vero ex errore vel ignorantia procedunt, merito spernuntur. b) Facilius etiam explicatur, quomodo fides Petri a ss. patribus petra illa declarari potuerit, super quam Christus aedificavit ecclesiam suam. Hoc simili modo intel­ legendum erit, quo iidem patres hinc inde declarant, super aquas non Petrum ej usque corpus ambulasse, sed fidem Petri; ita v. g. Ambrosius: „Fides, inquit, est ecclesiae fundamentum; non enim de carne Petri, sed de fide dictum est, quia portae mortis ei non praevalebunt14 (de ineam. 5, 34); similiter idem de interpellat. Job Ί 5, 15; Hieronymus c. Jov. n. 35. Oppositio igitur est inter car­ nem et fidem, utramque Petri, quae in ipso et cum ipso intellegenda sit, neque cogitandum est de fide objective sumpta sive de eo, quod confessus est Petrus. Declaratur nimirum fides Petri ecclesiae petra non utique abstracte considerata, sed quatenus concreta in ‘) Addit enim Augustinus I. cit.: .Harum duarum sententiarum, quae sit probabilior, eligat lector *. Patrum dc primatu doctrina 159 Petro invenitur cumque informat et ad munus eum adaptat. Neque modus iste loquendi, quo qualitas aliqua pro ipsa persona ponitur, inter homines insolitus est; ita dicimus in prudentia vel sapientia talis vel talis viri societatem ejusque salutem firmari, amorem matris pro incolumitate infantis invigilare etc. Insimul patet, utrumque commentarium in harmoniam redire; sive nimirum dixeris, ecclesiam fundari super fidem Petri, fidem utique Petro inhaerentem, sive interpretatus sis ecclesiam super Petrum aedificari, utique ratione ejusdem fidei, utrobique dicis Petrum credentem. c) Quando demum patres verba Christi ad omnes apostolos vel potius ad omnes fideles trahunt, nimis manifesto ea in sensu mere accommodato seu morali inter­ pretantur; quemadmodum v. g. fecit Ori genes in Mt torn. XII 10 sq vel Ambrosius in Le VI 97 sqq. Quaesiveris, qua ratione patres ad commentarios tam di­ versos adduci potuerint. Quoad ultimam interpretationem hoc explicatur ex nisu tunc nimis vigente, omnia s. Scripturae verba ad allegorias et usum moralem trahendi. Quoad priores commen­ tarios attende, quod ii sunt maxime patrum post concil ium ni caenum florentium; hi contra perfidiam arianorum Christi di­ vinitatem defendere debebant; in hac controversia optimam ratio­ nem nacti sunt inde, quod ob hujus divinitatis confessio­ nem Petrus summa dignitate in ecclesia donatus erat ita, ut, qui eandem non retineat, jam extra fundamentum ecclesiae inveniatur. Primatus vero Petri tunc non addubitabatur; quare neque incul­ cari debebat. 2. Remanet difficultas enodanda, quae ex illo patrum commentario desumitur, quo testimonia nostra in Petrum trahantur solum, in quantum ipse reliquos aposto­ los vel ecclesiam repraesentabat. Is vero, ita subsumunt, qui aliquid recipit qua repraesentans alios, utique non ipse proprie accipit, sed ii potius, quos repraesentat, rem habebunt. Audias v. g. Augustinum loquentem: ,Quaedam dicuntur, quae ad apostolum Petrum proprie perlinere videantur nec tamen habent illustrem intellectum, nisi cum referuntur ad ecclesiam, cujus ille agnoscitur in figura gestasse personam propter primatu m, quem i n d i s c i p u 1 i s h a b u i t, sicuti est : ,tibi dabo claves regni coeloruni‘“ (in Ps 108,1). Similiter Ful­ gentius disserit: ^Poenitentia tunc prodest, si eam in ecclesia IGO De constitutione ecclesiae catholica gerat, cui Deus in persona b. Petri ligandi solvendique tribuit potestatem" (de fide n. 37); cf. etiam Leo M. serm. 4, 3. a) Quoad hanc rem praeprimis distingue: verba Christi ex mente ss. patrum et in specie s. Augustini ad eccle­ siam referenda sunt tanquam ad subjectum utilitatis ce. tanquam ad subjectum in hae sion is subd. imme­ diatum ng. mediatum i. e. eo quod res verbis collata prius in Petro qua capite ecclesiae residet cc. — „Memento, ita ait Tertullianus Scorpiace 10, claves Domi­ num Petro et per Petrum ecclesiae reliquisse." b) Cum igitur instant, quod Petrus potestatem primatus non acceperit nisi in quantum repraesentaverit ecclesiam, „ cujus ille agnoscitur in figura gestasse personam"; ergo hanc ec­ clesiam, etiam ut subjectum inhaesionis a Christo proxime intendi — tunc accuratius attende: a) Distinguitur varia repraesentatio; una est typica, qua in nostro casu Petrus ut primum exemplar omnes futuros ec­ clesiae pastores repraesentavit; altera est juridica, qua quis vices alterius legitime gerit. Haec subdividitur in eam, quae est ex de­ legatione aliorum, et eam, quae inesl alicui vi muneris abs­ que speciali delegatione. β) Ex mente nunc s. Augustini Petro inesse poterat facile repraesentatio typica; concedi etiam poterit in eo juridica reprae­ sentatio, minime vero ea quae sit ex delegatione, sed ea tantum quae est vi muneris Petro jam commissi per ipsum Do­ minum. Hoc etiam expressius Augustinus indicat testimonio allegato dicens, Petrum personam ecclesiae gestare „propier pri­ matum, quem habuit"; similiter loquitur idem sanctus in tr. ult in Jo n. 5: , Ecclesiae Petrus apostolus propter apostolatus sui primatum gerebat figurata generalitale personam"; cf. et serm. 76, 3 vel serm. 169, 4; 54, 1, 3. — Petrus igitur prius acce­ pit ipse primatum; quia tamen eo ipso caput ecclesiae constituitur, hanc vi muneris repraesentat et, quod ipse accepit, recidit in bo­ num proprium totius ecclesiae. c) Dixeris: ast Petrus primatum tunc nondum habuit, quando Christus verba ista ad eum protulit. — lïesp: Sed neque ecclesia tunc exlitit, ut Petrum delegare potuerit. — Hem vero ita exponit Straub: ,Quidquid Petrus primatu jam commisso juridice vel typice repraesentavit actu, idem primatu semel promisso reprae­ sentavit in potentia vel ut proxima, identique etiam antea ex destinatione saltem quadam repraesentavit, cum secundum ex­ plicationem saltem probabiliorem nomen Petri, pridem promissum (Jo 1, 42), impositum jam esset" (n. 123). De primatu Petri in primitiva ecclesia 1 Gt d) Quaesiveris iterum de ratione, qua patres ad istum com­ mentarium commoti sint. Ecce tunc contendebant montanistae et no vati an i et ipse Tertullianus, hierarchical?! potestatem Petro soli ad personam vel soli collegio apostolorum datam esse, et morte eorundem in ecclesia expirasse. Contra hunc errorem me­ rito et accommodate patres declarabant, Petrum vel apostolos po­ testatem suam in utilitatem tantum ecclesiae vel, in quantum ec­ clesiam omnium temporum repraesentarent, recepisse, ideoque hos magistratus cum ecclesia perdurare. e) Ex iisdem principiis intellegitur, quid patres voluerint, cum et verba J o a η n i s 21, li» sq ad omnes in ecclesia pastores exten­ debant. Loquuntur tunc quoque sensu accommodalitio vel typico, nullatenus autem sensu immediato vel litterali. $ 4. Do primatu Petri in primitiva ecclesia. Jus et potestis Petri vi testimonii s. Scripturae fir­ miter stat, etsi nulla unquam occasio se obtulisset eam ad actum deducendi nihilque nobis traditum esset de ejus exercitio. Attamen non desunt dicta vel facta, quae sin minus seorsim, certe conjunctim sumpta Petro superiorem potestatem vindicant, quae non explicetur nisi ex ejus di­ gnitate primatiali. Ex adjunctis autem temporis, quae in illa ecclesia primitiva vigebant, facile declaratur, cur pri­ matus tunc neque tam frequenter neque tam conspicuo modo se manifestaverit, quam posteriore aetate; tunc enim primitiae spiritus, tunc etiam plenitudo potestatis in sin­ gulis apostolis recursum ad supremam potestatem non ita requirebant. Neque igitur nunc existenliam primatus novo argu­ mento proprie ostendere volumus, sed hac demonstratione jam supposita vestigia tantum quaedam indagabimus, quae primus ecclesiae primas in suo gerendi modo vel in aesti­ matione apostolorum reliquit, magis ut adversariorum hac in re exceptioni occurramus. I. Praeprimis ipse modus loquendi evangel is tarum Petri dignitati primatiali plane convenit. I. Rei enarratio. — a) Ita cum apostoli sive omnes sive complures enumerantur, Petrus constanter primo loco ponitur, cum aliorum ordo continuo varietur (Mt Dorich, De ecclesia. jj 162 De constitutione ecclesiae 10, 2 sqq; Mc 3, 16 sqq; Lc 6, 14 sqq; Act 1, 13 sqq); • imo diserte in catalogo Matthaei primus dicitur Pe­ trus: «Duodecim autem apostolorum nomina sunt haec: primus Simon, qui dicitur Petrus, et Andreas, Jacobus Zebedaei et Joannes frater ejus, Philippus etc. ..." Petrus nunc primus vocatur certe non ratione vocationis in qua primus non erat, neque ratione aetatis quod prorsus gratis assumeretur, neque ratione enumeration is; secus sequi deberet etiam secundus, tertius etc. Et ita non relinquitur, nisi ut primus declaretur ratione dignitatis, quam inter apostolos ob­ tinebat.1) — Hoc sensu vox primus etiam alias usurpatur in Scripturis N. T., ut Mt 20, 28: «Qui voluerit inter vos primus esse, erit vester servus * ; cf. et Mc 6, 21; Lc 19, 47; Act 13, 50 etc. b) Aliis Iccis solus Petrus nominatim compellatur, cum alii generaliore modo adjunguntur: ita Me 1, 36: «Si­ mon et qui cum illo erant * ; ita et Mc 16, 7; Act 2, 14. Mira certe haec ratio enarrandi est et causam sibi vindi­ cat. Atqui ut ejusmodi causa sola praecellentia Petri no­ tari potest; id quod ex usu s. Scripturae alias observato ulterius confirmari potest. Ita hic modus loquendi ab evangelistis de Christo adhibetur ejusque discipulis, ut Mt 9,10: «Multi publicani et peccatores veni­ entes discumbebant cum Jesu et discipulis ejus ... Et surgens Jesus sequebatur et d i s c i p u 1 i ej u s* ; Mt 26, 20; Mc 3, 14; 16, 10. — Et in genere hic usus est Scripturae, quando loquitur de principibus eorumque comitibus; cf. 2 Ueg 2, 29 sqq; 3 liey 11, 1; Mt 12, 3; Mc 2, 25; Act 1, 14 etc. c) Accedit, quod nullius tam saepe post Christum in sacris enarrationibus Iit mentio quam Petri Nomen ejus centies octogies recurrit; Pauli nomen centies quinquagies octies, cum tamen inte­ ger fere liber de gestis hujus apostoli quasi ex professo egerit. 2. Ad exceptiones. — a) Neve ad ordinem enumerationis di­ versum provoces, qui invenitur Jo 1, 44: «Erat autem Philippus a Belhsaida, civitate Andreae et * Petri ; habetur enim ibi ratio pecu­ liaris ex ordine narrationis antea factae per evangelistam. — Mullo minus nobis obstat, quae legunlur 1 Cor 1, 12: «Hoc autem dico, quod unusquisque vestrum dicit: Ego sum Pauli, ego autem Apollo, ‘) «Etsi secundum Joaunem, ita Innocentius Iit ad patriar­ cham C/* ep. 209, Andreas prius venerit ad fidem quam Petrus, prae­ latus est tamen Petrus Andreae. cum et in apostolorum catalogo sem­ per primus quasi praecipuus praemittatur, non quod Petrus sil prior tempore, sed polior dignitate.* De primatu Petri in primitiva ecclesia 1 ego vero Cephae, ego autem Christi ; * ibi enim evidenter enume­ ratio ex humiliore procedit ad digniorem i. e. Christum ipsum. Cf. et 1 Cor 3, 22 sq ; 1 Cor 9, 5. h) De solo loco, qui legitur Gal 2, 9, difficilius judicatur; le­ gitur ibi: „Cum cognovissent gratiam, quae data est mihi, Jacobus et Cephas el Joannes, qui videbantur columnae esse, dexteras de­ derunt mihi etc. * Etiam hujus exceptionis probabilis ratio reddi potest; loquitur enim Paulus ad judaizantes, apud quos Jacobus peculiari (ruebatur auctoritate. Potuit insuper Paulus in visitatione urbis sanctae, de qua ibi agit, primum invenisse Jacobum, et sic in enumeratione hunc ordinem chronologicum respicere. Ast etsi difficultas in hoc textu restaret, inde non adimeretur pondus, quod modo loquendi generali competit alias ubique observato. Cf. Straub n. 182. Merito de hac re notat Murray de ecclesia d. 18 s. 7 n. 87: „Jam non explicatur Petrum toties primo loco nominari, nisi revera primum locum inter apostolos tenuerit; quod vero ter vel quater non nominetur ante omnes, potuit justa causa de hac re dari sine detrimento auctoritatis vel primatus. * 11. Acciderunt et facta gestaque praeclara ipsius Petri, quibus ejus primatus in ecclesia recenter instituta illustratur, funi quoad propagandam tum quoad adm i n i s t r an d a m ecclesiam. 1. Quoad propagandam ecclesiam.— a) Ita Petrus pri­ mus primo Pentecostes die et aliis tacentibus solus, utpole „os omnium * 1), evangel i um annuntiavit et ec­ clesiam sibi a Christo relictam primis adauxit incrementis. Petrus, prae omnibus aliis de vocatione gentium divinitus instructus, reliquos de hac re edocet et primus iterum fideles ex gentibus in ecclesiam recepit; cujus rei ipse rationem exhibet: „quoniam ab antiquis diebus Deus in nobis elegii per os meum audire gentes verbum evangelii et credere * (Act 15, 7); cf. ib. 2, 41; 10, 9 sqq; 11, 4 sq. b) Quia ut dux celeris Petrus praeii, ideo enarratio Ac­ tuum abundat gestis Petri, cum aliorum gesta vix attingan­ tur. Ideo etiam ratione miraculorum tunc praecelluisse videtur et quemadmodum de ipso Christo legitur, quod transierit benefaciendo (Lc 4, 40; Act 10, 34), ita jam similiter de ejus vicario leguntur haec: „Magis autem augebatur credentium multitudo . . ., ita ut in *) Chrysostomus hom. 4 in Act n. 3. 11 164 De constitutione ecclesiae plateas ejicerent infirmos et ponerent in lectulis et grabatis, ut reniente Petro saltem umbra illius obumbraret quemquam illorum et liberarentur ab infirmitatibus suis ctc.“ (Act 5,14). 2. Magis etiam in administranda ecclesia Petrus emi­ net. — a) Mox post ascensionem Domini substitutionent apostoli in locum Judae proponit, dotes eligendi definit; ceteri vero absque discussione in ejus sententiam abeunt (Act 1,15 sqq). — Constituit igitur pastores ipsos supremos in ecclesia vel saltem eorum electionem et constitutionem regit et dirigit. b) In quaestione de legalibus, in ipso concilio aposto­ lorum, Petrus «princeps decreti auctor est, legem post evangelium non esse servandam" (Hieronymus ep. 112, 8); sententiam ab ipso primum prolatam amplectuntur universi. — Partes primas habet in legislatione. c) In causa Ananiae et Saphirae Petrus judicium profert, divino miraculo confirmandum (Act 5, 1 sqq); ipse primum haereticum, Simonem, damnat eique paenitentiam indicit vel et excommunicatione plectit eum (Act 8,18 sqq). — Praecedit in potestate judiciaria. Rem bene colligit Chryso sto mus dicens: «Vide illum ubi­ que circumcursantem et primum inventum. Ubi eligendus erat apostolus, hic primus fuit; cum dicendum erat judaeis, non esse ebrios apostolos (Ad 2,11 sqq), cum claudus sanandus fuit, quando condonandum erat, hic ante alios aderat; quando agendum cum praefectis, quando cum Anania, cum ex umbra sanationes fierent. Ubi periculum est, hic adest, et ubi quaedam dispensanda sunt; ubi vero tranquillae res sunt, in communi omnes: adeo non appe­ tit majorem honorem. Rursum cum miracula edere oportebat, ille prosiliebat; et hic (Aci .9, 32) iterum ipse per se laborat et iter * agit (in Aci hom. 21,2). Cf. etiam Innocent. Ill ad patriarch. CP. II ep. 209. 3. Ob hanc singularem Petri eminentiam intellegitur, cur He­ rodes m gratiam judaeorum «apposuerit, ut apprehenderet et Pe­ , *trum cur ipso apprehenso et conjecto in carcerem „oralio fieret sine intermissione ab ecclesia ad Deum pro *eo (Ad 12,3). Dignitatem Petri recognoscunt multi patres etiam ex facto, quod Paulus apostolus Jerosolymam venit, ut videret Pe­ trum (Gal 1, 18); «etenim si in Petro fundamentum ecclesiae po­ situm est, Paulus scivit videre se debere Petrum quasi eum, cui tanta auctoritas a Christo data esset, non ut ab eo aliquid disceret" De primatu Petri in primitiva ecclesia 165 (Marius Victor, in h. I.). Similiter in eundem locum disserunt A m b r o s i a s l e r, G h r y s o s l o m u s, Hieronymus, T h e o d ore tus; cf. Hurler n. 364 b. Ex dictis vero palet, historiam primaevae ecclesiae primatui Petri non adversari; ipsa huic primatui etiam favet inde, quod eadem teste Petrus in urbibus fere principalioribus sedes episcopales ipse fundavit: Antiochiae, Romae, Alexandriae, et quod sedes ab ipso erectae peculiarem dignitatem nactae sunt. 4. Ex dictis habes, quid respondeas ad argumentum adversa­ riorum, quod jactant ex silentio aevi apostolic i. Quantum nimirum sufficit, vestigia hujusmodi non desunt et de his enarrat ipse primus de ecclesia liber historicus. Plura autem frustra requi­ res ex libro, qui nullatenus data opera ipsam juridicam constitutio­ nem ecclesiae vel integram ejus historiam cum omnibus rebus tunc gestis enarrare intendit.') Prorsus autem immerito exigeres, ut Petrus in suis epistolis primatus dignitatem expressis verbis sibi vindicaret, cum haec dignitas ei non denegaretur et auctoritas suf­ ficiens ei adesset, vel vi aposlolalus; cf. tamen Act 15, 7. HI. Accuratius singula quaedam consideremus, quae excipi possunt et de facto excipiuntur. 1. Act 8, 14 legitur, quod apostoli ad Samaritanos miserunt Petrum et Joannem; atqui qui mittitur, non est superior. - Ast estne Petrus jam inferior? Certe nimium probaret ratio ista. Et ideo merito distinguitur: mittuntur Petrus et Joannes missione auctoritati va ng. missione, (piae fit secundum merum consilium cc. Etiam hoc attende, quod Petrus cl Joannes missi sunt ad sa­ cramentum confirmationis administrandum et res majoris momenti inter illos componendas; et merito jam quaesiveris, cur illi ipsi, qui samaritanos baptizaverini, eosdem non etiam confirmationis sacra­ mento communiverint aliasve res ipsi ordinaverint. Ratio vix alia erit, nisi quod qui mittuntur apostoli largiore quadam potestate tunc excelluerinl. 2. Act 11, 2 sqq Petrus rationem reddit fideli­ bus de modo, quo cum gentibus egerit. — Attamen Petrus certe rationem reddidit non quasi auctoritati simplicium fidelium obstrictus esset, sed tanquam is, qui potestatem habet, ex prudentia et condescentia ad scandalum ') De fine actuum apostolorum cf. libros introductorios, ex. g. Felten die Apostelgeschichte § 2. 166 De constitutione ecclesiae pusillorum evitandum. Cf. Ghrysostonium in Act hom. 24, 1; Gregorium M. ad Theoktistani XI ep. 45. 3. 1 Cor 12, 28 et Eph 4, 11 sqq Paulus apostolus diligenter munera et ministeria in ecclesia divinitus posita enumerat. Atqui primatum frustra inter ea quaesiveris. Ergo ex mente apostoli tunc non existebat primatus.1) In hac difficultate neges suppositum idque duplex: a) apostolum ibi connumerare voluisse m inis ter i a h ierarchica, et b) hoc dato ipsum enumerare omnia. Multo probabilius enim, saltem / Cor 12, Paulus recenset charismata extraordinaria, ad quae pertinent fir­ lutes, gratiae curationum, opitulationes, genera lingaruniu. Certe vero Paulus, qui locis istis per aliqua exempla solum declarare vult, ecclesiam esse in genere societatem inae­ qualem et per modum corporis ad unum caput Christum ordinatam, non enumerat munera hierarch ica omnia; omittuntur enim et diaconi et presbyteri, qui profecto tunc jam extiteranl. Cf. Van Laak n. 85. Esi etiam ratio, cur Paulus locis istis de visibili capite ecclesiae siluerit; ab initio enim vel in decursu sermonis eccle­ siam jam corpus Christi Christumque caput ejus (invisi­ bile) proclamaverat; difficilius vero in tali contextu dc allero quoque capite vicario sermo infertur. ) - Insuper nola: ArgumenHis incipiunt difficultates ex scriptis s. Pauli. Quare merito prius illustrabimus, quomodo hic apostolus ipse Petri primatum agno­ verit; de qua ro cf. articulum editum in periodico recherches de science religieuse IV (1913) p. 489 sqq.' St. Paul témoin de la primauté de a. Pierre. Nos paucioribus hic contenti, haec lanium commemoremus. Semper s. Paulus, quando Petri cum aliis apostolis vel praedicatoribus evangelii mentionem facit, eum nobiliore loco ponit (1 Cor 1, 12; 9, 5); vel Petrum ponit seorsim atque distincte, cum ceteros globatim addu­ cat: .visus est Cephae, et post haec undecim * (1 Cor 15, 5; cf. et 9, - Unius Cephae videndi gratia Hierosolymam venit (Gal 1, 11 sqq); ad hujus Cephae auctoritatem saepe 1 Cor provocat, ut rem proposi­ tam opportune probet; et quod corinthii quidam, quibus Petrus non praedicaverat (1 Cor 4. 15), nihilominus jactabant: .ego sum Cephae *. non aliter explicari posse videtur, nisi ex primatu, quem Petrus in universam ecclesiam tenebat: de quo primatu non erant edocti nisi a Paulo. Celerum et id rationem postulat, quod Paulus Petri omnino tam saepe mentionem fecerit, quae non invenitur nisi in praecellentia hujus apostoli super reliquos. — Haec indicasse sufficiat; alia in ipsa expositione difficultatum, quam jam aggredimur, nobis occurrent. ’) Nota ad hanc rem, quod Pel rus ratione primatus caput quidem morale ecclesiae dici potest, quemadmodum et rex caput [)e primatu Petri in primitiva ecclesia 167 tum adversariorum procedit ex silentio; hoc vero certe nihil valet, quando res ipsa ex manifestis rationibus extra dubium posita est, ut in casu nostro. 4. Absona argumentatio etiam desumitur ex 1 Cof 1,12, ubi apostolus corinlhios reprehendit, quod inter sese gloriabantur : ,Ego sum Cephae* ; atqui, ajunt, si Petrus ( Cephas) omnium supe­ rior fuisset, eorinthii certe omnes ejus fuissent. Neque enim tunc agebatur de relatione inferioris ad superiorem, sed de glo­ riatione qua nonnulli existimabant, ex persona baptizantis se pl us d ign i tali s prae aliis habere, et factiones intra ecclesiam constituere conabantur. Sic ibidem reprehenduntur etiam, qui di­ cebant: ,Ego sum * Christi. 5. Enarrat porro s. Paulus de semet ipse Gal 2, 11: ,Cuni autem venisset Cephas Antiochiam, in faciem (κατά πρόσωπον) ei restiti, quia reprehensibilis erat . . . Cum vidissem, quod non recte ambularent (Cephas et Bar­ nabas) ad veritatem evangelii, dixi Cephae coram omni­ bus: ,si tu cum judaeus sis, gentiliter vivis et non judaice, quomodo gentes cogis judaizare?Reprehendit igitur Paulus Petrum, idque sat vehementer, ut videtur. — Λ7qui si Petrus primas ecclesiae et Pauli superior fuisset, hic illum reprehendere non potuit. Resp.: a) Difficultas est ex verbis: „in faciem ei . * restiti Quid sibi vult phrasis ista? Certe non id, quod protestantes volunt, Paulum violenter in Petrum in­ vectum esse, sed simpliciter, quod Paulus Petro prae­ senti vel et p u b I i ce ( „coram omnibus *) se opposuit; neque quidquam aliud phrasis „in faciem * [hebr. liphnrj significat nisi coram.1) Unde simplex quaedam correptio regni. Immerito vero concluseris: ergo et ecclesia corpus Petri dicenda est; neque quisquam regnum ullum corpus regis sui vocabit. Tunc enim tantum societas corpus capitis sui apte dicitur, quando haec non solum exterius regitur a rege, sed ab ipso etiam in­ fluxum quendam vivificum recipit; in hoc vero Petrus, etsi caput vicarium ecclesiae, Christo assimilari nequit, qui supernatural! suo influxu singula ecclesiae membra sibi assimilai vereque sibi pro­ pria reddit. Cf. Hurter n. 363 d. *) Cf. Lc 2, 31; Act 3, 13; 25, 16; 2 Cor 10, 1. 7. — Ne ve dicas non agi de locis vere parallelis, cum Lc 2, 31 legatur „ante faciem omnium populorum*, in nostro textu vero „in faciem"; in textibus enim originalibus graece conscriptis ulrobique scriptum est eodem modo κατά πρόσωπον. 168 De constitutione ecclesiae hic intervenisse intellegitur, quae potest aut au e tori la­ ti va esse aut caritati va sive fraterna. b) Jam in forma difficultatem distingues: Paulus Pe­ trum reprehendit correptione auctori tati v a seu juri­ dica ng. correptione c a r i l a t i v a si ve f r a tern a ce. Hac inferior superiorem quoque corripere quandoque potest. Plus vero ex textu concludere non poteris, quin eo ipso contra omnem veritatem Paulum statuas superiorem Petri. c) Praeterea ex ipso textu primatus Petri aliquatenus elucere videtur. Paulus enim declarat, Petrum exemplo suo gentes cogere ad judaizandum, rem tam difficilem. Atqui id praestare non poterat, nisi eminens plane auctoritas in ipso re­ sedisset. d) Difficultatem ex Gal2,ll et patres sentiebant; sed adeo iis Petri primatus certus et indubius erat, ut alii contra omnem veri speciem negaverint, Cepham illum a Paulo reprehensum Petrum fuisse1); alii mirum in modum textum ita interpretati sunt, quod reprehensio Pauli non fuit seria, sed simulata et ex con­ dicto facta.’) Instant, ut slatim rem hic absolvamus: Paulus saltem testis est contra i n fallibilitatem Petri, dicens: „non recte ambu­ labat ad veritatem evangelii *. Respondeas: erravit Petrus, qua­ tenus modus ejus agendi cum norma evangelii non convenie­ bat ce. aesi falsum quidquam docuisset ng. Atqui, ita subsumunt, Petrus ut supremus magisler etiam modo suo agendi et exemplo docuit! — Iterum distingues: Magister exemplo suo docet in omni re, quam agit ng. quando hoc per modum suum agendi intendit tr. Petrum vero tunc exemplo suo docere voluisse, nemo dixerit, qui scit, Petro praeside et duce doctrinam oppositam a concilio hierosolymitano definitam esse. — Defectus vero Petri imprudentia quaedam erat eo, quod in istis circumstantiis christianos ex gentibus magis respicere debuit. Cf. S l r a ub n. 191 sq; 011 i g e r o. c. II23 sq. 6. In eadem ep. ad gelatas sub eodem capite et alia occurrunt difficilia: a) Sub r. 5 apostolus de se dicit: «neque cessimus sub­ , jectione * falsis nimirum fratribus, inter quos ut praesumunt Petrus aliique, qui cum ipso .videbantur aliquid *esse (v. 2). ’) Cf. 1’esch ZfkTh (1883) p. 489 sqq; St raub o. c. I n. 194. ’) Celebris hac in re controversia est inter s. Hieronymum, qui praecise hanc interpretationem ex U rige ne sumpserat, et s. Augu­ stinum; hic potius humilitatem Petri occasione hujus loci extollit, quemadmodum ante ipsum et Cyprianus (ep. 71). De primatu Petri in primitiva ecclesia 169 Resp.: Petrus inter , falsos fratres" certe connumerandus non est. Id vero, quod dicitur „qui videbantur aliquid esse11, non est refe­ rendum ad hos falsos fratres; pergit enim Paulus v. 6: „ab iis autem qui videbantur aliquid esse", et sic hos qui videbantur falsis fratribus directe opponit. b) Ast hoc inciso „qui videbantur aliquid esse" implicite saltem apostolus declarat, apostolos cum ipso Petro reapse nihil fuisse. — Resp.: Duplex est vis verbi videri·, meram speciem prae se ferre el man i festo apparere; hoc altero sensu in textibus nostris vox accipienda est. c) K 6 apostolus addidit, se ab apostolis nihil accepisse! — Sed loquitur de aposlolalu et de doctrina sua, quae im­ mediate a Christo habuit. Similiter cum Paulus vv. 8 sqq semet Petro aequiperat vel et praeponit, de apostolat u et de labori­ bus suis aposlolicis loquitur. 7. Nemo vero merito mirabitur, quod s. Petrus I Pet 5, 1 , seniores obsecrat consenior", cum ex ipsis temporibus G re­ gor i i M. romani pontifices litteris suis etiam subscribant: ,servus servorum Dei". Ex eo nimirum, quod Petrus compresbyterum se dicit, solum deduci potest, ceteris episcopis aliquam pascendi po­ testatem cum ipso communem fuisse, non vero cl ipsum gradum hujus potestatis. — Si dcin ib. Christus dicitur princeps pasto­ rum, is est absolute et simpliciter loquendo; quocum stat, quod Petrus sil princeps in ordine m i n i sic rial i. 8. Cum porro Paulus et ipse cum Petro princeps apo­ stolorum vel et per antonomasiam apostolus vocatur, haec non intelleguntur de praecellentia auctoritatis, sed intellegi debent de cxcellen lia operis et laboris apostolici. ,Apo stolus cum dicitur, ita s. A ugus t i n u s, si non exprimitur quis apostolus, non intellegitur nisi Paulus: quia pluribus epistolis est notior et plus omnibus illis laboravit" (contra duas epp. Pelagii Ill 3,4). At nonne et romani pontifices aequalitatem inter Pe­ trum et Paulum agnoverunt? Ad hos eorumque auctoritatem in suis decretis pariter provocant, in sigillis suis cum Petro etiam Paulum ponunt, et Paulum etiam ad dextram i. e. honorificen­ tiorem partem! — Attamen id romani pontifices nullatenus agunt, ac si inde aequalitatem inter Petrum et Paulum profiteri vellent; sed potius ideo ut significent se jam eadem auctoritate re­ gendi et docendi pollere, qua olim et Petrus et Paulus, uterque in sua propria ratione, et hic qua ^magister gentium", in ecclesia excellebant, vel illorum patrocinium invocant, cum ambo ob martyrium Romae exantlatum principes hujus urbis patroni constituti sunt etc. Neque in omnibus romani pontifices abs­ 170 De constitutione ecclesiae que discrimine quoad Petrum et Paulum procedunt. Ita in annulo piscatoris imago solius Petri invenitur, cathedram suam Petri tantum cathedram vocant atque successores solius Petri se proclamant, licet etiam successores Petri et Pauli dici possint, non tamen secundum respectum adaequate eundem. - Neque pars dex­ tera semper et ubique honorificentior habebatur; et quod ex parte adspicienlis erit ad dexteram, id ex parte ipsius imaginis jam erit ad sinistram etc.') — Cf. hac in re usum heraldicum. § 5. De relatione reliquorum apostolorum ad Petrum. Aliae jam exurgunt difficultates, cum relationem con­ sideraveris, qua Petrus cum reliquis apostolis connectitur. Sunt patres, qui inter apostolos nullum agnoscere vide­ antur discrimen; sunt et textus ipsius Scripturae, quibus tandem aliquando idem ceteris apostolis tribui vi­ deatur, quod prius Petro concessum est. Ita v. g. Cyprianus disserit de unitate eccl. n. 3 .sq: ,Hacreses invenit (inimicus) el schismata, quibus subverteret fidem . . . Hoc eo fit, fratres dilectissimi, dum ad veritatis originem non redilur nec caput quaeritur nec magisterii coelestis doctrina servatur . . . Probatio est ad fidem facilis compendio veritatis. Loquitur Dominus ad Petrum: ,Ego libi dico‘, inquit, ,quia tu es Petrus et super istam petram aedificabo ecclesiam meam el portae inferorum non vincent eam etc, . .* Super unum ’) aedificat ecclesiam el illi pascen­ aedificat ecclesiam. Et quamvis das oves mandat. Et quamvis apostolis omnibus post resurrec­ apostolis omnibus parem tribuat tionem suam parem potestatem potestatem, unam tamen ca­ tribuat et dicat: Sicut misit me thedram constituit et uni­ Pater, et ego mitto vos; accipite tatis originem atque ratio­ Spiritum S. : si cujus remiseritis nem sua auctoritate disposuit. peccata, remittentur illis; si cu­ Hoc erant utique et ceteri quod jus tenueritis, tenebuntur — ta­ fuit Petrus, sed primatus men ut unitatem manifestaret, Petro datur et una ecclesia unitatis ejusdem originem ab ‘) Cf. Ol liger o. c. II 202—200. Ceteroquin nimis manifestum est, quid de hae re senserint romani pontifices, quam ut inde difficul­ tatem movere possis; ita v. g. Clemens \l in ep ad armenos inter­ rogat; .Si credis, quod nullus apostolus vel quicunque alius super omni. 389). Quodsi de hac re semel constat: verba latina valde clara et minime ambigua sunt el certum sensum fundunt eum: .Defi­ nimus, quod papa plenam potestatem habet et id minime novum sta­ tuimus. sed tenemus et docemus, quemadmodum antiqua jam concilia et canones docebant *. — Graeca porro versio, licet de se ambigua foret, eundem sensum quem lalinus textus saltem habere potest; et ideo, cum ambigua secundum ea, quae clara sunt, intellegi debeant, hunc sensum etiam retinere debet. 2. Insuper vel ipsa verba graeca in se considerata hunc sensum assumunt, dummodo sanae hermeneuticae regulas observare velis, quamvis nihil sciremus de textu latino. Sane a) concilium ple­ nitudinem potestatis romani pontificis jam asseruit; nequit ergo addere per verba illa limitationem, quin eo ipso sibimet contradiceret. — b) Asseruit concilium eandem plenitudinem potestatis ex ipso jure divino romano pontifici inesse: quod autem juris est divini, jure ec­ clesiastico vel conciliorum canonibus circumscribi nequit ; neque ergo de ejusmodi re concilium simul cogitare potuit. Potestas primatus vere episcopalis testatem quam inspectionis et directionis", qualis v. g. metropolitis competat in suffraganeos episcopos et qua non posset nisi invigilare, num episcopi in propriis suis dioe­ cesibus officio bene fungantur.1) Contra lios adversarios vaticanum declaravit, potes­ tatem summi pontificis, etiam in quantum respicit universam ecclesiam, esse vere episcopalem i. e. eandem relate ad universam ecclesiam, qua singuli episcopi suam quisque ecclesiam regunt, esse verae jurisdictionis, qua proprio jure pascat, regat, gubernet gregem universum sibi commissum: „omnes cujuscunque ritus et dignitatis pastores atque fideles non solum in rebus, quae ad fidem et mores, sed etiam in iis, quae ad disciplinam et regimen ecclesiae pertinent" (conc. vat. s. 4 c. 3). II. lies absque difficultate ostenditur — 1. ex verbis qui­ bus Christus hanc potestatem Petro primitus contulit; in eodem nimirum munere romanus pontifex Petro successit, quod hic a Christo vernis illis primitus accepit. x a) Christus autem potestatem primatus Petro promisit sub metaphora petrae sustentantis ecclesiam necnon confirmatoris fratrum, et contulit eam, ut sit pastor ovilis et gregis dominici. Atqui his eviden­ ter vera potestas jurisdictionis episcopalis exprimitur; ne­ que enim sine ejusmodi potestate ecclesiam ceu totum quoddam morale continere, vel fratres efficaciter confir­ mare, vel gregem Domini vere pascere vel regere potest. b) Idem confirmatur ex fine primatus. Voluit enim Christus ad unitatem catholicam efficiendam et tuendam, ut unus ecclesiae sit pastor. Atqui ad hanc ecclesiae unitatem efficiendam conservandamque non sufficit sola inspectio et directio, non suffi­ cit, ut solum videat, num omnia intacta sint, ve) ut expectel, donec unitas vel disciplina collapsura jam sit; sed providere debet, ne haec omnino fiant; ad hoc plane requiritur praecipiendi, cogendi, judicandi puniendique auctoritas seu veri nominis jurisdictio. Ergo primatus necessario hanc potestatem vere episcopalem complectitur (Hurter n. 391, 1). *) De his opinionibus cf. Acta conc. catic. coll, lac VII 369. 341 sq. 613 sqq. 631 sqq. ' » * De ecclesia in se constituta c) Neve igitur dixeris, quod ad scholas v. g. in bono ordine retinendas merus inspector sufficiat. Neque eniin ad scholas coërcendas inspector sufficeret, nisi in munere suo fungendo nite­ retur potestate auctoritatis publicae; de ejusmodi vero ulteriore subsidio in nostro casu cogitari nequit, cum ipse pontifex ultimus fons el supremum principium unitatis et ordinis declaretur. 2. Idem manifestatur ex suffragio traditionis univer­ sali, de quo audivimus jam, ubi romanum pontificem verum Petri successorem ostendimus in administranda universa ecclesia (cf. p. 202 sqq). Imo haec traditio et ipsum terminum nobis praebuit, cum romanum pontificem „episcopum episcoporum, episco­ pum ecclesiae catholicae" declarabat. Ita v. g. conc. chalcedon. Leonem M. salutat: ^sanctissimum et beatissimum universae ecclesiae episcopum urbis Romae". Et deinceps frequens factus est usus, quo pontifices bullis subscribunt simili modo, quo olim Innocentius epistulae ad s. Bernardum datae subscripsit: sEgo Innocentius, catholicae ecclesiae episcopus". Neque id mirum est, cum pontifex vi muneris vices Christi gerat, qui et ipse dicitur „pastor et episcopus animarum nostrarum" (1 Pet 2, 25). £ 2. Eadem potestas prorsus universalis est. 1. Universalitatem heic intellegimus eam, quae sit talis extensive seu quae extenditur in omnia ecclesiae mem­ bra; postea agendum erit de universalitate in ten si va, quae se extendit ad omnem usum potestatis et plenam hanc constituit. Eo igitur quod polestas primalialis est extensive universalis, eidem subjiciuntur omnes simpliciter fideles, omnes quoque supe­ riores intermedii, omnes episcopi, sive considerantur singuli sire in unum quocunque modo collecti. Hoc sensu Eugenium III. allo­ quitur s. Bernardus: .Orbe exeundum est ei, qui forte volet ex­ plorare, quae non ad luam pertineant curam * (de consider. Ill 1), el Pius VI expressius declarat, pastores omnes, quacunque demum praefulgeant dignitate, ,ila ejus auctoritati subdi, ut qui pastores appellantur et sunt, si populos respicias, ii si pontificem spectes, nonnisi ovium numero habeantur"“ (resp. ad metropol. mogunt etc). , Potestas primatus universalis 257 In argumentatione ita procedemus, ut primo in genere, dein in specie quoad ipsos superiores rem illustremus; ac­ curatius denique videbimus, quod primatus in hos superio­ res vel collective sumptos se extendit. 11. Demonstratio. — 1. In genere res facile illustratur iis­ dem rationibus, quibus in paragraphe praecedente usi su­ mus ; nimirum a) super beatum Petrum Christus aedificavit simpliciter eccle­ siam suam; ergo ipse et successores ejus sustentabunt potestate sua omnes, quicunque ad hanc ecclesiam pertinent. — Petro tra­ didit Christus oves suas simpliciter omnes pascendas; ergo qui­ cunque inter has invenitur quocunque titulo, huic sacrae potestati principis pastoris subjacebit; cf. supra p. 135 sq; 140; 145; 150. b) Finis primatus est, non pariem ecclesiae, sed eandem uni­ versam in unitate continere: „ita ut custodita cum romano ponti­ fice tam communionis quam ejusdem fidei professionis unitate, ecclesia Christi sit unus grex sub uno summo * pastore (conc. vatic. I. c.). Ergo et potestas ejus ad ecclesiam eadem latitudine se extendit, qua una debet esse, universam. c) Ex factis, quae supra allegavimus, manifestum est roma­ nes pontifices sollicitudinem suam reapse ad universam ecclesiam extendisse. 2. Simul res in specie patet quoad ipsos superi­ ores: cum enim et ipsi superiores (cardinales, patriarchae, metropolitae, episcopi) ad universam ecclesiam, ad regnum Dei, ad oves Christi pertineant, immediate evidens est, eos quoque jurisdictioni subesse b. Petri ejusque successorum. Imo a fortiori hi submittantur oportet, cum iis dissidentibus unitas ecclesiae in gravius periculum vocaretur, idque eo gravius, quo superior propius ad culmen potestatis accedit; cogita ex g. de Pholio ejusque schismate. Et ideo Petro ipsi quoque apostoli, ut supra vidimus, submissi erant, qui inter oves pascendas, inter fratres confirmandos primo loco a Christo intellegebantur. 3. Distinctius jam rem consideremus contra vanam hypothesin eorum, qui primatum quidem se extendere autu­ mabant ad singulos episcopos distributive sumptos, non vero ad omnescoll ecti ve, sive in sua conspira­ tione per orbem sive in concilium oecumenicum collectos. Ita sentiebant olim multi theologi ante conc. constantiense. Et prima quidem hujus falsae theoriae initia inveniuntur, cum Dorsch, De ecclesia. 17 25S De ecclesia in se constituta exeunte saeculo XIII dissidia inter Bonifatium VIII et Philip­ pum IV, Galliae regem, ecclesiam commovebant. Celebrior facta est ipsa occasione schismatis occidentalis, quo tempore etiam optimi theologi eandem amplectebantur ea commoli ratione, quod aliter tristissimum illum ecclesiae statum sanari posse despe­ rabant (Gerson); ex quibus tamen nonnulli rem defendere non videntur nisi pro casu ejusmodi schismatis seu papae incerti. Ean­ dem theoriam postea suam fecerunt, ut facile intellegitur, richeriani, gallicani, febroniani etc. Contra theologos maxime temporibus conciliorum const, et basileensis exurgentes definitio concilii florentin! supra allegata doctrinam antiquam el catholicam inculcat, de qua in conc. conslantiensi ipse Gerson: ,Fallor, inquit, si non ante celebrationem hujus sacrosanctae constantiensis synodi sic occupaverat mentes plurimorum ista traditio [quod nimirum neque a pontifice appellari neque ipse in judicium vocari possit], ut oppositorum dogmatizator fuisset de haeretica pravitate vel notatus vel damnatus" (de pot. eccl. consider. 12). Sic origo quidem hujus doctrinae erroneae facile intellegitur ex difficultatibus, quas schisma illud magnum occidentale creaverat (cf. Marx Kirchengeschichte § 95); error tamen est plane manifestus. a) .Quaecunque enim tandem unio moralis cogitatur, sive inter subditos, sive inter episcopos . . ., certe nulla talis possibilis est. qua ipsi aut efficiantur persona Petri aut desinant esse oves Christi, desinant pertinere ad reg­ num Dei. Atqui omnes, qui non sunt ipse Petrus atque ad ecclesiam pertinent, regendi sunt a Petro ejusque suc­ cessore. Ergo quodcunque tandem vinculum morale inter ··ve dixeris: ergo episcopi jam apostolis plane aequales essent quoad potestatem jurisdictionis! — Ejusmodi enim aequalitas esset forsitan ex parte principii activi, non ita ex parte prin') Inde forsitan tit. ut episcopis, etiam iis qui dioecesin actu uon suscipiant, assignetur ecclesia saltem in partibus infidelium; quae con­ suetudo secus sat mira appareret. Dorsch, Do ccclusia. 19 290 De ecclesia in se constituta cipii passivi sive quoad determinationem materiae seu subditorum. „Apostolica nimirum jurisdictio ex parte principii passivi in universum mundum patebat, episcopalis in quandam ecclesiae portionem contrahitur; et quidem apostolis ab ipso Christo assignatus est orbis universus, episcopis partem ecclesiae regendam assignarunt primum Petrus caeterique apostoli, postea vero summus pontifex...; denique non omnes ii actus conveniunt episcopis, qui apostolis, e. g. fundare novas ecclesias etc.“ d) Quid deinde ista jurisdictio immediate divinitus exhibenda in episcopis sibi vult? — Erit voluntas Dei, designans aliquam per­ sonam ad regendam partem ecclesiae, in ordinato manifestata per characterem quendam spiritualem. Huic divinae obsignationi im­ mediate correspondet exigentia quaedam, ut tali personae etiam actu per pontificem attribuatur grex pascendus. Xeve instes: activa potestas dicit necessarium o r dine m ad passivam; quare nequit intellegi, quod jurisdictio ex parte principii activi immediate sit a Christo, quin simul ex parte prin­ cipii passivi ex eodem fonte repetenda sit. — Jurisdictio enim activa ejusmodi relationem quidem infert ad aliquam passivam in­ determinate, non vero determinate. Ita poterii et rex ali­ quem in provinciam mittere facultate instructum judicandi de causis civilibus et capitalibus, nullis determinate subditis assignatis, sed cum mandato proregi dato, ut in ea provincia ipsi demum assignen­ tur subditi. Cf. Wirceb. V de legib. n. 104 sq; Schiffini de vera religione n. 177. Conclusio. — Quid tandem de hac controversia tenebimus? 1. Videlur lota controversia in eo haerere, ut recte definiatur, quid nomine jurisdictionis intellegendum sit. Si hujus notionis quasi essentiale elementum praesumpseris, ut aliquis actu habeat subditos, utique difficulter asseritur, jurisdictionem episcoporum esse immediate a Christo; si in notione definienda magis institeris in hoc, ut habeat aliquis certam potestatem ex parte prin­ cipii activi, videlur altera sententia veritati propior. Sic intellexeris etiam, quomodo apud s. Thornam has duas propositiones inveneris: ,Respondeo dicendum quod in omnibus haereticis, schismaticis, excommunicatis etc. sacerdotibus manet clavium potestas quantum ad essentiam, sed usus impedi­ tur ex defectu materiae;1* id quod illustrat deinde exemplo: «Sicut si subtraheretur haeretico panis triticeus, conficere non potest [eucha­ ristiam), ita nec, si subtrahatur praelato praelatio, absolvere poterit1* (Suppi, q. 1.9 u. 6* in corp, et ad 1). Loquitur igitur de clavibus ». e. de potestate jurisdictionis in actu primo, quae impediatur quoad actum secundum ex defectu materiae. — Et ex altera parte: «Re­ spondeo dicendum, quod quilibet sacerdos quantum est de vir- De relatione primatus ad concilia oecumenica 291 tute clavium, habet potestatem indifferenter ad omnes, et quantum ad omnia peccata; sed quod non possit omnes ab omnibus peccatis absolvere, hoc est quia pe r o r d i n a lion em ecclesiae habet jurisdictionem limitatam, vel omnino nullam habet * (ib. hrgl sit oecumenicum, non ita necessario requiritur, ut omnes conveniant; id quod saepe, imo ordinarie impossibile esset. Neque requiritur, ut major eorum pars intersit. Sufficit, ut romano pontifice sive per se sive per legatos praesidente, ea adsit multitudo plus minusve ampla episcoporum, quae merito universam ecclesiam reprae­ sentare possit; qui autem vocali episcopi non accedunt, eo ipso renuntiant jure suo et tacite decretis se submittunt iisque consentiunt (moraliter praesentes sunt). Hoc ex historia concilio­ rum oecumenicorum apte illustrari potest. c) Confirmatio denique distinguitur duplex: una veluti ante­ cedens, quae tunc habetur, cum norma decretorum omnino se­ quenda patribus concilii in antecessu praestituitur: altera con­ sequens, cum decreta concilii per consensum supremi pontificis accedentem rata et valida pro universa ecclesia declarantur. d) Concilium vero ab initio vel de se carens una alterave conditione necessaria, postea vim et auctoritatem concilii oecumeni 2. Do jure pontificis quoad praesidium conciliorum. I. Triplicem distinguas modum praesidendi. Est primo praesidium jurisdictionis, quod est in eo, ul aliquis cum plena auctoritate omnem concilii actionem moderari possit, ut igitur materiam, ambitum, ordinem, modum tractationis determinare possit, ita ut reliqui oboedire teneantur. Alterum vocatur praesidium ordinis, quod est in eo, ut quis rerum agendarum consultalionumque externo ordini prospiciat conventus­ que tranquillitatem tueatur. — Tertius denique modus praesidendi habetur in praesidio honoris, qui est in eo, ut quis in con­ sessu principem vel honoratiorem locum obtineat. Alter vel fertius modus praesidendi etiam imperatoribus vel principibus saecularibus concedi potest et de facto olim concedebatur: primum soli pontifici romano reservari tene­ mus (CIO 222 £ 2). Sic intellexeris verba, quae conc. chalcedon. ad Leonem I direxit: „Quibus (episcopis) tu quidem sicut membris caput praeeras, in his qui tuas vices gerebant bene­ volentiam praeferens; imperatores vero fideles ad ornan­ dum decentissime praesidebant sicut Zorobabel . . . ecclesiae tan­ quam Jerusalem aedificationem renovare circa dogmata invitantes * (r. 1). Cf. etiam verba Theodosii II ad conc. ephes. I 20 (H. 1 1346). / II. Demonstratio. —Ί. Ille solus jure proprio cum vera jurisdictione episcopis in concilium collectis praesidere potest, qui ratione muneris in eosdem sive seorsini singu­ los sive simul omnes potestatem jurisdictionis habet. AE qui talis est solus romanus pontifex, cui tota ecclesia superaedificata, cui universum ovile et integra fraternitas comniissa est. 2. Praeterea concilium oecumenicurn ipsam eccle­ siam repraesentare debet, ea utique forma, qua a Christo instituta est. Atyui ecclesia ita instituta est, ul ei necessario (per modum fundamenti) praesit Petrus ejusque successor idque cum plenitudine potestatis. Ergo simile praesidium ei etiam in conciliis oecumenicis competet. Doctrina proposita jam invenitur in canone 44 „arabico con­ cilii nicacnP, qui apud sectas orientis extat et rem nostram hisce proponit: «Quemadmodum patriarcha potestatem habet super sub­ ditos suos, ita quoque potestatem habet romanus pontifex supei universos patriarchas, quemadmodum habebat Petrus super uni­ 300 De ecclesia in se constituta versos christianitatis principes et concilia ipsorum; quoniam Christi vicarius est super redemptionem, ecclesias et curatos popu­ los ejus1* (Straub n. 742, nota). Gone, vero nicaenum II pseudosynodum quandam conslantinopolitanam eo reprobat, quod ,non habuit adjutorem illius temporis romanorum papam vel eos qui circa ipsum sunt sacerdotes, nec etiam per vicarios ejus neque per epistulam cncyclicam, quemadmodum lex dictat eonci­ * liorum (act. 6‘; II /Γ 327). — Unde merito Leo X in bulla Pastor aeternus ad hunc ipsorum conciliorum sensum provocare potuit, declarans: ,Solum rom. pontificem pro tempore existenlem, tanquam auctoritatem super omnia concilia habentem, conciliorum indicendorum, transferendorum ac dissolvendorum plenum jus habere ..., propria etiam eorundem conciliorum confessione mani­ feste constat * (D. n. 740). Leo vero XIII: ,Profecto, inquit, cujus in potestate sunt claves regni, ei jus atque auctoritas est non tantum in provincias singu­ lares, sed in universas simul; et quo modo episcopi in regione quisque sua non solum privato cuique, sed etiam communitati vera cum potestate praesunt, ita pontifices romani, quorum potestas Christianam rempublicam lotam complectitur, omnes ejus partes, etiam una collectas, subjectas atque oboedientes habent po­ testati suae. Christus Dominus, quod jam dictum salis, Petro ejus­ que successoribus tribuit, ut essent vicarii sui atque eandem in ecclesia perpetuo gererent potestatem, quam ipsemet gesserat in vita mortali. Num apostolorum collegium magistro suo praestitisse auctoritate dicatur? Hanc vero, de qua dicimus, in ipsum episcoporum collegium potestatem, quam sacrae litterae tam aperte enunliant, agnoscere ac testari nullo tempore ecclesia destitit* (encycl. de unit. eccl.). 3. Doctrinae Iheoreticae concordat, quantum satis est, ipsa praxis. Hoc simpliciter extra dubium est quoad concilia oecumenica in occidente habita. Idem repeti poterii de plerisque conciliis orientalibus. a) De primo nicaeno non obscure hoc intellegitur collalis iis, quae apud varios ejusdem historicos inveniuntur. Ila Euse­ bius, qui eidem concilio intererat, sermone imperatoris Constan­ tini enarrato, pergit: ^Deinceps Constantinus co n ci l ii p r a e s i d ibus potestatem fecit dicendi *. Quinam vero hi praesides fuerint, modus el ordo ostendit, quo singuli praelati subscripserunt aciis; hic secundum omnes codices is esi, ul primo loco signaverit Η osi us cum duobuspresb y teris rom anis, nullo alio titulo nisi quia ul legali sedis apostolicae eidem concilio praesederunt. — De aliis conciliis in oriente celebratis nullum dubium est, ex- ' I I I I I | I I | I | De hire primatus circa confirmationem conciliorum 301 ceptis solis H et V, quae spectata celebratione oecumenica censeri nequeant, sed solum ratione confirmationis subsequentis. b) Dioscorus vero, qui ejectis Leonis I legatis jus sibi vindi­ caverat praesidendi in latrocinio ephesino, a cone, ch a Iced onensi reprehenditur, „quod synodum ausus sil facere citra sen­ tentiam throni a p o s t o 1 i c i, quod n u m q u a m licuit, numquam factum est“ (II II 68). c) Legitur quidem, quod in conc. chalcedonensi impera­ tor vel ejus delegati in medio sederunt; pontificis legati ad sini­ stram, ad dextram vero Dioscorus patriarcha alexandrinus. — At­ tamen: quod attinet imperatorem, ei concessum erat praesidium honoris tantum vel ordinis; pars sinistra autem non semper humi­ lior existimabatur. Ceterum ipse modus, quo legati pontificis ibi se gerebant, luce clarius ostendit eos concilii praesides quoad res concilii proprias egisse el ul tales agnitos fuisse. Cf. Straub n. SiS'. § 3. De jui’e primatus circa confirmationem conciliorum. Jus confirmandi decreta conciliorum oecu­ menicorum, quod certissime romano pontifici e i q u e soli c o m p e t i t ( CIC 222 § 2), p r aeci p u a ej u sdem praerogativa circa concilia et tantae virtutis est, ut sine ejusmodi confirmatione decreta vi obligandi careant; eaque accedente omnes defectus quoad convoca­ tionem et celebrationem commissi sanentur. L Doctrina facile illustratur. 1. Nulla sive fidei sive disciplinae lege ecclesia uni­ versa obligari potest sine voluntate aut antecedente aut saltem consequente vel concomitante ejus, cui soli data est regenda universa haec ecclesia. Atqui hic est romanus pontifex, „qui universae, (piae sub coelo est, ecclesiae prin­ ceps est * pastor (T h e o d o r. studii a ad Leonem III). Ergo decreta etiam ipsius concilii oecumenici. ut valeant, ab romano pontifice confirmanda sunt. — Reducitur ergo et hoc argumentum ad celeberrima illa verba: „Tu es Petrus et tibi dabo claves regni coelorum, et quodcunque ligaveris super terram, erit ligatum et in caelis etc.“, vel et ad illa alia: „ Pasce oves * . meas 2. Idem luculenter comprobatur ex testimonio ipsorum romanorum pontificum, (pii passim ne­ 302 De ecclesia in se constituta mine reclamante imo omnibus vel invitis acclamantibus, hoc jus verbis disertis sibi vindicabant. — Ita eusebiani episcopi in concilium collecti Athanasium secundae sedis episcopum deposuerunt ; his rescripsit Julius I: „An ignoratis, hanc esse consuetudinem, ut primum nobis scribatur et hinc, quod justum est, decerna­ tur?" (ep. ad e.usebianos 22). De quibus verbis Socrates (II. E. II 17) ait, Julium conquestum esse, „quod contra canones ipsum ad synodum non vocassent, eum eccle­ siastica regula interdictum sit, ne praeter sen­ tentiam romani pontificis quidquam ab eccle­ sia decernatur"; cf. etiam Sozomenum II. E. III 10. Clarissime vero Gelas i us 1, agens quidem de cone, chalced., principium tamen prorsus generale statuit hoc: ,Totum, ut dictum est, in sedis aposlolicae positum est potestate,· ita quod firmavit in synodo (chalcedonensi) sedes aposlolica, hoc robur obtinuit; quod refutavit, habere non potuit firmitatem; et sola rescindit, quod praeter ordinem congregatio synodica putaverat usurpandum" (tr. Il·' de anathematis vinculo 9); et iterum in ep. ad episcop. Dardaniae 26: ,Sedes, inquit, apostolica et unamquamque syno­ dum sua auctoritate confirmat el continuata moderatione custodii pro suo scilicet principatu . * Quae verba Nicolaus I repetit scribens ad Michaelem imper, (ep. 86): „Non ergo dicatis non eguisse vos in causa pietatis romanae ecclesiae, quae collecta con­ cilia sua auctoritate firmat, sua auctoritate custodit; unde quaedam eorum, quia consensum romani pontificis non habuerunt, valetu­ dinem perdiderunt ; * et Photio idem pontifex (ep. 12) inculcat: ,Decretalia autem, quae a ss. pontificibus primae sedis romanae ecclesiae sunt instituta, cujus auctoritate atque sanctione omnes synodi et sancta concilia roborantur et stabilitatem sumunt, cur vos non habere vel observare dicitis nisi quia vestrae ordinationi * contradicunt? — Alia legas apud Straub n. S21 sq. 3. Neque dissonat p r a x i s i p s o r u ni concilio r 11 m , in factis tam multis et luculentis manifesta. Et ne quid dicamus de conciliis occidentalibus: de concilio ni caeno I synodus quaedam romana sub Felice III a. 485 celebrata ait: .Vocem (,Tu es *Petrus ) sequentes trecenti decem et odo sancti patres apud Nicaeam congregati confirmati­ onem rerum atque auctoritatem sanctae romanae eccle­ siae detulerunt; quam utramque usque ad aetatem nostram De jure primatus circa confirmationem conciliorum 303 successiones omnes, Christi gratia praestante, custodiunt" (II. II 856). — Neque concilium II (CP I) prius ut oecumenicum agnitum est, quam consensum et auctorita­ tem pro se habuerit romani pontificis; praeeuntibus ni­ mirum legatis apostolicis symbolum hujus concilii per concilium chalcedonense agnitum est et sic demum symbolo auctoritas concilioque oecnmenica indoles attributa, neque haec tamen nisi ex parte ipsius symboli; de qua re cf. Straub n. 823. Magnificentissimum exemplum vero praebet id, quod factum est cum conc. chal cedonensi ejusque canone 28. Unanimiter patres istius concilii hunc canonem statuerant, quo sedi constantinopolitanae primus gradus inter patriarchas tribueretur; nihilo­ minus existimabant canonem egere confirmatione Leonis papae tunc regnantis. Enixe igitur petierunt confirmationem ipsi; petiit Marci an us imperator; petiit necessitate coactus ipse Anatolius patriarcha profitons, „ejusmodi rem debere necessario ad pon­ tificis cognitionem venire". Non obstante tanta intercessione Leo recusavit confirmationem: et «cuncta acta illius synodi [quoad hunc canonem] sede contradicente aposlolica sol u la sunt" (Gre­ gorius M. epp. V 21). Imo eo quod hic unus canon a papa re­ probatus est, multi totum concilium admittere nolebant.1) — Pa­ riter concilium oecumenicum V (GP II) confirmationem Vigilii papae omni eoque et injusto conatu sibi acquirere satagebat; qua demum accedente inter oecnmenica connumeratum est. Quae autem a romano pontifice confirmata seu approbata non fuerint, inter vera concilia non connumerantur ut concilium istud ariminense 600 episcoporum; nihil valebat, ulpote a Da maso reprobatum, cassatum per Liberium papam. Item 1 a lro ci n i u m ephesinum aliaque concilia ab imperatoribus iconomachis co­ acta, quae testante synodo VII eo titulo rejiciuntur, quod «adju­ torem non habuerint illius temporis romanum papam vel eos, qui circa ipsum sunt sacerdotes, nec etiam per vicarios ejus nec per encyclicam epistulam, q u em adm od u m dictat lex concilio­ rum" (act. (i). i. Jus vero hoc plane proprium est romanae sedis; id quod cognoveris ab ipsis vicariis sedium alexandrinae, anliochenae, hierosolymitanae, qui in actis synodi VII declarant, nullum oriri praejudicium adversus decreta synodi VI eo, quod nullus sedium patriarchalium orientis ei interfuerit, praecipue cum ss. et apo‘I Cf. d'Herbigny o. e. It 141—102 304- Oe ecclesia in se constituta slolicus papa romanus concordaverit et in ea inventus sit per apocrisiarios suos" (Mansi XII 1133). — Accuratiora legas Straub n. 823; Hurter ». 405, 3. II. Exceptiones. — 1. Ex rationibus theologicis. a) Dicunt: Si omnia demum ad confirmationem et approbationem romani pontificis reducuntur, ipso quoque in antecessum praescribente quae definiantur: episcopi jam ipsi judices fidei non sunt. Atqui boc videtur esse inconveniens. Rasp: a) Primo, respicientes casum difficiliorem in ex­ ceptione indicatum, ubi romanus pontifex res definien­ das praecipit, distinguimus: episcopi jam non sunt veri judices, imo veri quodammodo discipuli respectu ro­ mani pontificis cc. respectu fidelium eisdem sub­ ditorum ng. „Qui pastores appellantur et sunt, si popu­ los respicias: ii si pontificem species, non nisi ovium numero habentur" (Pius VI ad metropol. mogunt. etc.) Inst: Atqui ne quoad ipsos fideles quidem fidei judices sunt; etenim judicis proprium est, ut inquisitionem et examen circa rem dijudicandam instituere valeat. Atqui in casu episcopi examen instituere nequeunt. Ergo judices sunt nullo modo. Re.sp: .Judicis est instituere examen aut dubitativum aut comprobati vum cc. necessario ad judicem spectat, ut insti­ tuat examen dubitativum ng. — Examen nimirum, varium ex vario tine diversum distingui potest: Potest institui, ut fit in doc­ trina haeretica, ad rem reprobandam et damnandam (examen reprobativum). Potest fieri in ordine ad hoc, ut demum ipsa doc­ trina vera inveniatur, quae inquisitio ab ipso dubio incipit, num res vere revelata sil necne (ex. dubitativum). Potest autem etiam fieri, non quasi dubia sit, sed ,ul veritas clarius renitescal et for­ tius retineatur *· (Leo M. ep. 120,1); ergo ut evidentioribus argu­ mentis et rationibus illustretur, ut adversariorum argumenta et nutantium dubia evidentius refellantur etc. (ex. comprobativuni). Hoc ultimo modo episcopi semper munus suum exercere et judices agere possunt.1) ') Sed nonne episcopi sic libertate ad deliberationem necessaria destituuntur? — Respondet Palmieri: .Libertas in eo non est, ut judex pro tubi tu suo sententiam ferat, quae ei placet; sed quod permittatur judex secundum normam veritatis et justitiae ju­ dicare, nulla adhibita extrinsecus causa, quae avertens animum ab amore veritatis et justitiae pervertat quoque sententiam ejus. * 1 De jure primatus circa confirmationem conciliorum 305 β) Haec omnia valent pro casu, ubi supremus pontifex ipse per se firma et definita capita doctrinae per concilium necessario admittenda proponit. Nulla vero difficultas adest, cum pon­ tifex definitionem rei concilio plane relinquit, quem­ admodum fecit Pius IX infallibilitatem romani pontificis concilio vaticano definiendam proponens. In hoc enim casu episcopis con­ gregatis examen relinquitur vere dubitativum et munus activum. — Utique manet et in hoc casu possibile, ut romanus pontifex ex plenitudine potestatis decreta conciliaria jam edita mutet, casset, irritet: attamen ejusmodi inhibitio decretorum superveniens charac­ terem judicialem episcoporum aeque non delet, ac judices saecu­ lares non desinunt esse judices proprii nominis, eo quod judicia eorum per judices superiores vel ipsum imperatorem irritari possunt. b) Episcopi congregati in concilium oecumenicum et ipsi infallibiles sunt; atqui haec eorum infallibilitas aperte in du­ bium vocatur, quam primum eorundem sententia confirmatione et approbatione alterius eget; sententia enim, quae in se firma non est, ipsa infallibilis declarari nequit. Resp: Episcopi quidem infallibiles sunt, sed nonnisi in unione cum capite, romano pontifice; nullatenus vero sine eo, mullo minus contra eundem. Attamen, ajunt, ejusmodi infallibilitas, determinata demum per praeceptum romani pontificis, episcopis indigna est. Etenim episcopis, utpole docloribus et magistris ecclesiae, infallibilitas com­ petit activa i. e. dirigens et determinans assensum. Atqui infal­ libilitas in casu nostro mere passiva esset. Besp. ad prob.: Tr. major. — Dist. min: in casu episcopis infallibilitas inesset passiva relate ad romanum pontifi­ cem, cujus et ipsi fratres sunt confirmandi cc. relate ad fideles (sacerdotes et laicos totius mundi.) ng. Pro his fidelibus nimirum et ipsi episcopi in tali concilio docent et ex sua parte doctrinae proponendae auctoritatem saltem quandam externam con­ tribuunt. c) Restat dubium, quod his omnibus suppositis sal super­ fluum esse videtur, concilia oecumenica tot laboribus tantisque ex­ pensis ex universo orbe convocare. Resp: Supervacaneum esset ad auctoritatem decretis facien­ dam internam tr. vel cc. ad auctoritatem conciliandam exter­ nam, quae pro hominibus, quales nunc sunt, non est sine mo­ mento ng. — Externa ejusmodi auctoritas decretis conciliatibus erit inde, quod fideles decreta emissa esse apprehendunt per ma­ turam deliberationem tot pastorum. Facilius etiam fideles se sub­ mittent decretis emissis a propriis pastoribus; alacrius episcopi decreta execution! mandabunt, quibus condendis ipsi cooperati Dorsch, De ecclosiu. 20 306 Oe ecclesia in se constituta erunt etc. His omnibus apte consideratis concilium in certis ad­ junctis etiam necessarium dici potest, necessitate tamen tantum morali ad externas difficultates superandas. — Ceteroquin conci­ lium etiam inter media recenseri potest, quibus ipse pontifex in invenienda veritate definienda se adjuvet, inter quae etiam facile princeps reputabitur. Cf. Hurler n. 284. 2. Alias difficultates ex historia depromunt. /a) Nonnulla concilia, ajunt, non sunt confirmata a romanis pontificibus; ea tamen ut legitima et vere oecumenica agnoscuntur. Ergo ista confirmatio non est ne­ cessaria. Resp: Concilia ejusmodi, de quibus difficultas fit, nu­ merantur ephesinum, chalcedonense, constantinopolitanum III, nicaenum II: quibus omnibus tamen doctrinae defini­ endae antecedenter per pontificem erant praescriptae. Unde statim (list: Sunt concilia, quae a rom. pontifice non sunt confirmata consequenter idque eo, quod non decreve­ runt nisi quod pontifex decernendum prius proposuerat cc. sunt, quae nullo modo, ne antecedenter quidem con­ sensum pontificis habebant ng. Cf. Hurter n. 406, 1. Ceteroquin inde, quod in actis conciliorum nihil legitur de eorundem per pontificem confirmatione, non statim concludendum erit: ergo ista concilia reapse confirmata non sunt. Poterant enim acta huc perlinentia etiam intercidere, quemadmodum factum est cum concilio nicaeno I; de quo tamen synodus romana sub Felice a. 485 peracta testatur: „318 patres apud Nicaeam congregati con­ firmationem rerum atque auctoritatem s. romanae ecclesiae detu­ *. lerunt b) Legimus episcopos vel synodos particulares et ipsas de­ creta confirmasse conciliorum oecumenicorum: ergo saltem non est solius romani pontificis ejusmodi praerogativa. Facile respondebis: Episcopi vel synodi particulares decreta conciliorum oecumenicorum confirmabant, ut demum eis robur et auctoritatem tribuerent seu primitus conciliarent ng. ut debitum consensum testificarentur vel splendorem acciden­ talem eisdem adderent, ad animos fidelium efficacius commoven­ dos cc. — ,Neque enim, ait Pelagius 1 ad Valerianum (Migne 69, 413), licuit aliquando nec licebit particularem synodum ad di­ judicandam [dubitative] generalem synodum congregari"; cf. Hur­ ter h. 406, 2. c) Similia respondebimus, si quando legimus, et impera­ tores synodorum decreta confirmasse. Haec enim eorum confir- De magisterio ecclesiae 307 matio seu subscriptio valorem internum his decretis minime attribuere poterat; qui enim ecclesiastica potestate penitus carent, vim juridicam iisdem inferre nequeunt. Poterant autem impera­ tores per subscriptionem suam et ipsi consensum debitum manifestare vel decretis ex ternum quendam addere splendo­ rem, quatenus ipsi per confirmationem suam decreta in suam re­ cipiunt tutelam eaque in ipsa legislatione sua saeculari respiciunt poenisque statutis eorum custodiam promovent. Hunc in sensum Leo M.: .Res enim, inquit, humanae aliter tutae esse non pos­ sunt, nisi, quae ad divinam confessionem pertinent, et icgia et sacerdotalis defendat auctoritas * 1 (ep. 60). Cf. He fele Konziliengeschichte, Einleitung p. 44 sqq; Archiv fiir kathol. Kirchenrecht II 555 sqq; ZfkTh. 1886 p. 86 sqq; 1903 p. 391 sqq; 1904 p. 58 sqq. 519 sqq. 699 sqq. Caput II. De magisterio ecclesiae. I. Ecclesiam ejusque ministros auctoritate docendi i. e. sacro magisterio instructos esse ex iis, quae supra audi­ vimus, jam extra dubium est. Auctoritatem vero docendi intellegimus jus et offici um, quo ecclesia nomine Dei revelatam veritatem ea virtute proponere possit, ut omnes corde et ore eidem oboedire teneantur, nisi perire velint; cf. conc. vatie, de fide et ratione cn. 3; Pii IX ep. Gra­ vissimas inter d. d. 11. Dee. 1862. a) Hac auctoritate certe praediti erant apostoli, quibus Christus dixerat: .Data est mihi omnis potestas in coelo et in terra: eun­ tes ergo docete omnes gentes . .et iterum: .Euntes in mun­ dum universum praedicate evangelium universae creaturae * (Me 16, 15 sq). — Apostoli insuper hanc potestatem ea conditione ac­ ceperant, ut .qui non audiverit, sit tibi sicut ethnicus et publica­ nus" . . . qui eos spreverit, spreverit ipsum Christum . . . .qui non crediderit, condemnetur * (Mt 18, 17; Lc 10, 16; Mc 16, 16). In apostolis igitur magisterium a Christo institutum absque dubio summa auctoritate praeditum erat; id quod s. Paulus non gnorans: .Pro Christo, inquit, legatione fungimur, tanquam Deo * 20 1 308 Oe ecclesia in se constituta exhortante per nos® (2 Cor 5,20) ; „per quem accepimus gratiam el apostolalum ad oboediendum fidei in omnibus gentibus pro nomine ejus * (Hom 1, 5), «consilia destruentes et omnem alti­ tudinem extollentem se adversus scientiam Dei, et in captivi­ tatem redigentes omnem intellectum in obsequium Christi" (2 Cor 10, 4 sqq). b) Vidimus simul, quod Christus, auctor ecclesiae, idem mini­ sterium voluit perenne „in aeternum, usque ad consummationem saeculi, donec occurramus omnes in unitatem fidei * (Eph4,ll). Id quod facili ratione ex fine ecclesiae iterum illustratur: cujus est, opus Christi in hac terra continuare; ad hoc opus Christi vero etiam munus docendi pertinet. Hoc magisterium in ecclesia etiam ut necessarium appa­ ret. Unitas enim, quae ex Christi voluntate in ecclesia semper et necessario conservanda est (cf. quae postea de hac re dicentur), maxime in rebus fidei vigeat oportet, idque mediis in contro­ versiis, quae inter homines de mysteriis fidei certo certius sem­ per exurgent; ergo etiam medium ad hanc unitatem tuendam et ad controversias authentice componendas a Christo provisum adesse debet. Atqui aliud medium a Christo provisum non invenitur nisi ministerium ab ipso in ecclesia institutum; neque hoc quidquam valeret sine auctoritate. Ergo hoc ministerium in ecclesia semper munere judicis controversiarum fungitur et necessaria auctoritate docendi usque pollebit. Accuratius hoc argumentum expositum in­ venies apud Hurler n. 257. c) Quodsi hoc munus jam perenne esse debet, facile etiam apparet, idem iis adjacere, qui ut veri successores munus aposto­ lorum in genere susceperunt, i. e. episcopis. a) Hoc ceteroquin etiam positivis testimoniis facile illustratur. Tale munus episcopis jam per ipsum Paulum apostolum attribui­ tur, qui provocans ad sacram ordinationem hisce verbis commonuit Timotheum: „Dum venio, attende lectioni, exhortationi et doctrinae; noli negligere gratiam quae in te est, quae data est libi per prophetiam cum impositione manuum presby­ terii . . .; attende libi el doctrinae; insta in illis; hoc enim faciens, el leipsum salvum facies, el eos qui le audient * (1 Tim 4,13 sqq); el antea v. 11 eidem dixerat: «Praecipe haec el doce.“ Cf. ib. 6, 20 el 2 Tim 1, 1 sqq. Similia verba el ad Titum direxit dicens: «Haec loquere el exhortare, et argue cum omni imperio: nemo le contemnat * (2, 15).') Quaesiveris: eratne Timotheus episcopus? Certo ad ipsum per­ tinebat judicem agere de presbyteris ergo altiorem ipsis gradum oblinebat. — Ad Timotheum pwo hoc munus magisterii spectabat praecise, in quantum per impositionem manus sacro ritu in l)c magisterio ecclesiae 209 β) Idem continuo patres inde a vetustissimis temporibus in­ culcant. Ita jam Clemens rom. dicens: ,Apostoli nobis evangelii praedicatores facti sunt a Domino J. Ch ... et ipsi constitue­ runt [in eodem ministerio] episcopos et diaconos eorum, qui cre­ dituri erant' (ad cor. 42) el „deinceps ordinationem dederunt, ut, cum illi decessissent, ministerium eorum alii viri probati excipe­ rent1· (ib. 44). — Similiter Ignatius M. ad philadclph. scripsit: ,Quotquot Dei el Jesu Christi sunt, hi sunt cum episcopo... Ne erretis, fratres mei ; si quis schisma facientem sectatur, regni divini haereditalcm non consequitur; si quis ambulat in aliena doctrina, is non assenlitur passioni [Christi]' fn. 3); cf. etiam ad eph. 3, 2 coli. 6, 1; ad trail. 7,1. «Traditionem itaque, ait Irenaeus 111 3, apostolorum in toto mundo manifestatam, in omni ecclesia adest respicere omnibus, qui vera velint vi­ dere; et habemus annumerare eos, qui ab apostolis instituti sunt episcopi et successores eorum usque ad nos, qui nihil tale docuerunt neque cognoverunt, quale ab his [sc. gnoslicis] deliratur. Etenim si recondita mysteria scissent apo­ stoli, quae seorsim et latenter a reliquis perfectos docebant, his vel maxime traderent ea, quibus etiam ipsas eccle­ sias committebant . . .; valde enim perfectos el irreprehensi­ biles in omnibus eos volebant esse, quos et successores relinque­ bant suum ipsorum locum magisterii tradentes.·· Cf. et T e r t u 11 i a n u m de praescr. 32. d) Summo vigore munus magisterium ecclesiae cor■ -c. — —- ■ ■ ■■ —vindicat I ■ . -— vatie., maxime sess. 3, ubi hoc magisterium tanquam propnam rationem ipsius institutionis ecclesiae exhibet, dicens: ,1'1 ofiieio veram fidem amplectendi in eaque constanter perseverandi satis­ facere possimus, Deus per Filium suum unigenitum ecclesiam in­ stituit" (c. 3); cui Christi sponsae ,fidei doctrina, quam Deus reve­ lavit, tanquam divinum depositum tradita esi. fideliter cusio· suo ordine constitutus erat; apostolus enim admonuit cum 2 Tim 1, ·>, ut resuscitet .gratiam, quae est in ipso per impositionem manuum mearum- et immediate sub r. 8 pergit: .noli erubescere testimonium Domini nostri . . . sed collabora evangeiio secundum virtutem Dei." Insuper in ep. ad Titum diserte edicitur, haec monita omnibus episcopis, etiam iis, qui a Tito posthac constituendi sint, esse com­ munia: «Hujus rei gratia reliqui te Cretae, ut ea quae desunt corrigas et constituas per civitates presbyteros, sicut el ego disposui tibi [— unde hi eadem dignitate frui cognoscuntur qua 'filus ---]: si quis sine crimine est etc. . . .; oportet enim episcopum sino crimine esse sicut Dei dispensatorem, ampleelentem eum, qui secundum doctrinam est. fidelem sermonem, ut potens sit exhortari in doctrina sana et cos, qui contradicunt, arguere- (l. c. 1,5 sqq); cf. etiam 2 Tim 2, 1. 3. 15. rOporlet ergo episcopum irreprehensibilem esse . . . sobrium, prudentem . . . d ociorem- (1 Tim 3, 1 sq). 310 De magisterio ecclesiae di en da el infallibiliter declaranda ** (c. 4). Unde theologi jam duplicem rationem in eodem munere discernunt, testis nimirum sive custodis el interpretis sive judicis. — Idem conci­ lium etiam duplicem modum procedendi in hoc munere inferi: «Fide, inquiens, divina et catholica ea omnia credenda sunt, quae in verbo Dei scripto vel tradito continentur et ab ecclesia sive sollemni judicio sive ordinario et universali magisterio tan­ quam divinitus revelata credenda proponuntur * 4 (ib. c. 3). II. Quoad objectum hujus magisterii non est multum disputandum. «Docete servare omnia, quae­ cunque mandavi vobis44, ait Christus ad apostolos; et ideo universam revelationem magistris a se institu­ tis tradidit. Unde totum revelationis depositum objectum magisterii ecclesiastici apte designatur: quod promulgare, declarare, defendere et dijudicare (docete servare) debet. Quare quadruplex munus hac in re ecclesia subit: testis, interpretis, custodis, judicis. Immediate patet, quod ad objectum magisterii etiam ea per­ linent, sine quibus ipsum fidei depositum tradi non potest; de quibus accuratius agendum erit, ubi de objecto infallibilitalis disputabimus. Hic generaliora quaedam praemittamus. 1. Quemadmodum magisterium ecclesiae positive ea proponere potest, quae sunt divinae fidei, ita etiam offi­ cium et jus eidem competit, doctrinas a revelatione divina dissonas proscribe!) di et damnandi; qui enim reda docere eaque tueri potest, falsa etiam rejicere poterii. Res ex sese clara el manifesta confirmatur ex modo sentiendi >t agendi, quo ecclesia semper haereses emergentes sollicite pro­ scribebat. Confirmatur etiam ex dictis et factis ipsorum aposto­ lorum expressioribus. Notissima sunt verba s. Pauli quibus galatas praemonet: «Licet nos aut angelus de coelo evangelizet vobis, praeterquam quod evangelizavimus vobis, anathema sil44 (1, 8). Idem apostolus «rogavit Timotheum, ul remaneret Ephesi, ul de­ mi n liar el quibusdam, ne aliter docerent44 (1 Tim 1, 3); et ipse «Hymenaeum et Alexandrum tradidit salanae, ul discanl non blasphemare44 (ib. 20), T i lumque commonet, nut dure increpet (crelenses), ul sani sint in fide, non intendentes judaicis fabulis et mandatis hominum aversanlium se a veritate ** (1, 13 sq). Cf. etiam 2 Tim 2,25; Tit 3, 10. De objecto magisterii ecclesiae 311 2. Cum jure el officio ecclesiae doctrinam revelatam proponendi et defendendi necessario cohaeret etiam jus el officium ejusdem circa libros i. e. circa doctrinam scriptis propositam. a) Hos inprimis jure suo prohibet inter fideles, si jam utcunque editi doctrinae revelatae contrarii et bono spirituali animarum perniciosi inveniuntur. Stultum enim est affirmare doctrinam ore quidem prolatam ecclesiae auc­ toritati subesse, si vero litteris consignata sit, eidem sub­ trahi ; vel tenere, ecclesianf auditionem quidem haereseum, non vero earum lectionem prohibere posse. Jam Paulum apostolum ingentem librorum perniciosorum copiam publice comburentem videmus (Act 19, 19), cujus exemp­ lum semper ecclesia imitata est. Ita conc. nicaenum Arii librum proscripsit, cui titulus erat Thalia; ita conc. ephesinum messalianorum librum Asceticon damnavit; ita conc. V scripta Theodoii mopsv., Theodoreti el epistolam Ibae proscripsit, et Leo 1 Thuribio hanc normam aperuit: „Nec inter catholicos censeatur, quisquis utitur scriptis non ab ecclesia solum catholica, sed etiam a suo auctore damnatis" (ep. 15, 16). Revera prorsus immerito ecclesiae, regno veritatis, dene­ gatur jus, quod cuilibet societati civili conceditur: et haec enim proscribere potest, quidquid litteris consignatum bono communi nocere possit. Suo igitur jure congregatio indicis in ecclesia Christi munere suo fungitur. b) Eodem jure ecclesia etiam exigere potest, ne libri theologici saltem in lucem edantur sine ipsius prae­ via approbatione. Ex libris enim ejusmodi suprema quoad fidem pericula in fideles redundare possunt; est autem jus cujuslibet societatis prudenti quadam vigilantia ejusmodi pericula gravia praecavere, quibus bonum com­ mune in discrimen vocatur. — Ecclesiae insuper est, mi­ nistros praevie approbare, qui doctrinas fidei publice fide­ libus ore praedicent; quare simile jus sibi merito vindicat, cum doctrinae ejusdem propriae scriptis publico propo­ nuntur. Quare laudabilis est mos, quo scriptores catholici scripta sua judicio ecclesiae vel sedis apostolicae subjiciunt, quam animi dispo­ sitionem praeclaris verbis olim Anastasi us bibliolhecarius Nico­ lao I hisce verbis significavit: RNeque enim fas est, ut absque vi­ 312 υθ magisterio ecclesiae cario Dei, absque clavigero coeli, absque curru et auriga spiritualis Israel, absque universitatis pontifice, absque unico papa, absque singulari pastore, absque speciali paire, absque te omnium arbitro aliquid consummetur aut divulgetur; tu enim lenes claves David, tu accepisti claves scientiae; in arca quippe pectoris tui tabulae testamenti et manna coelestis saporis requiescunt; tu enim quod ligas, nemo solvit, quod solvis, nemo ligat; qui aperis et nemo claudit, claudis et nemo aperit; vicem namque in terris possides * 1 (praefat. vitae Joannis eleetn). Gf. H u r t e r n. 261. Dei 3. Cum rebus fidei multifarie connectitur etiam phi­ losophia naturalis, conneciiintur et ea, quae dicun­ tur facta et dicta dogmatica; proponuntur enim veri­ tates fidei terminis et notionibus inter homines communiter adhibitis eaeque dictis et factis historicis multifarie invol­ vuntur. Quare ne ipsa quidem philosophia vel scientia historica magisterio ecclesiae penitus subtrahi potest. Hoc luculenta probatione ostendi! cone, co lon i en se 1 6: ,Procul dubio ecclesiae, quamvis naturales scientias non tradat, tamen, quia revelatae custos est, jus competit proscribendi doc­ trinas philosophicas, quae vel revelatae contradicunt vel ad fidem in hominum animis subvertendam ducunt; unde consequi­ tur, non solum recedendum esse a sententiis, quas ecclesia pro­ scripsit, sed etiam cavendum esse, ne systemata fingantur, (piae ejusdem doctrinae et menti adversentur, et reformandas patrum ac praestanlissimorum theologiae doctorum exemplo doctrinas philosophicas, ubi veritatem revelatam quomodocunque tan­ gunt, secundum ecclesiae doctrinam ac mentem, cum ipsius philosophiae utpole scientiae inferioris et minus tuto funda­ mento suffultae ratio exigat, ut, quemadmodum loquitur doctor an­ gelicus (in Boethium de Trin. 2 a. 3), sil ad metas fidei redigenda secundum illud apostoli: ,in captivitatem redigentes omnem intel­ lectum in obsequium Christi'; neque illo ecclesiae de doctrinis phi­ losophicis judicio detrahitur quidquam veritatis naturalis indagan­ dae studio *. Majore vero auctoritate conc. va lie anum declarat: n Ecclesia, quae una cum aposlolico munere docendi mandatum suscepit fidei depositum custodiendi, jus etiam et officium divinitus ha­ bet falsi nominis scientiam proscribendi, ne quis deci­ piatur per philosophiam el inanem fallaciam (Colos 2, 8). Qua­ propter omnes christiani fideles hujusmodi opiniones, quae fidei doctrinae contrariae esse cognoscuntur, maxime si ab ecclesia re­ probatae fuerint, non solum prohibentur lanquam legitimas scientiae conclusiones defendere, sed pro erroribus potius, qui fallacem veri- De objecto magisterii ecclesiae 313 talis speciem prae se ferant, habere tenentur oinnino“ (s. 3 c. 4 de fuie et ratione). Postea etiam addit canonem (2): wSi quis dixerit, disciplinas humanas ea cum libertate tractandas esse, ut earum assertiones, etsi doctrinae revelatae adversentur, lanquam verae retineri neque ab ecclesia proscribi possint, A. S.“ — Huc referas etiam propos. 11 in syllabo Pii IX damnatam: ..Ecclesia non solum non debet in philosophiam unquam animadvertere, verum debet ipsius philosophiae tolerare errores eique relinquere, ut ipsa se corrigat ;u cf. et decv. Lamentabili sane exitu Pii X. Cum theoria autem plane concordat praxis, qua saepe, et maxime nostris temporibus, ecclesia de integris systematibus philosophicis dijudicavit caque reprobavit, ut tradilionalismum onlologismum, opiniones philosophicas Güntheri, Hermesii, Rosminii, modernistarum. 4. Immediate sic patet, auctoritatem civilem co n t r a o m n e jus sibi v i n d i c a r e m ο η ο p ο l i u m quod vocant scholarum, quo sibi ita vindicet curam schola­ rum, ut ecclesiae providentiam excludat. Audivimus enim, quod quae in ejusmodi scholis (vel profanis) traduntur (philosophia naturalis, historia), haud raro cum doctrina revelationis conectuntur; praeterea omnis institutio publica ex ipso jure naturali, ut minimum statuamus, ea debet esse, quae fidei ad salutem necessariae non adversetur. Atqui omne judicium de fide et de rebus ei connexis ad ecclesiam spectat. Quare ecclesia ejusque auctoritas a directione scholarum excludi nequii, eique jus et officium competit prospiciendi, ne per institutionem publicam fides vel mores christianae juventutis detrimentum capiant. Hinc s. Thomas contra impugnantes Dei cultum scribit: ,Ordinare de studio pertinet ad eum, qui praeest reipublicae cl praecipue ad auctoritatem apostolicae sedis, qua universalis ecclesia gubernatur (op. 14, 3). Cf. Hurler n. 259; ZfkTh XIX (1895) 193 sqq ; 401 sqq. III. Habet denique ecclesia Christi magisterium ea auc­ toritate instructum, ut sacram doctrinam non solum pro­ ponere, sed sub sanctione aeternae poenae etiam praecipere possit („qui non crediderit, condemnabituru). Cum autem intellectus seu ratio hominis essentialem rela­ tionem ad verum habeat divinumque jus, Deus certe tam absolute eum ad definitiones ecclesiae non obli­ garet. nisi ex altera parte magisterio ecclesiae suae charis­ ma veritatis providisset, idque infallibile constituisset. Sic 314 θθ magisterio ecclesiae haec infallibilitas necessarium elementum necessariaque proprietas est illius auctoritatis, qua magisterium ecclesiae in suis definitionibus procedit. De hac jam nobis agen­ dum est. Articulus I. De notione infallibilitatis. Infallibilitas attributum quoddam supernaturale ecclesiae proprium est, vi cujus ipsa in proponenda fidei doctrina per assistentiam Spiritus Sancti ab omni errore semper et necessario custoditur immu­ nis, ita ut ne possit quidem errare. 1. Vi ipsius definitionis discernas elementum formale et materiale necnon causam infallibilitatis. Elementum formale definitionis habetur in ipsa immunitate ab er­ rore; materiale invenitur in rebus fidei et morum, quae ex revelatione divina habentur et intactae servandae sunt; causa denique efficiens agnoscitur assistentia Spiritus Sancti. De hae causa accuratius videamus! a) Per se quidem Deo modus multiplex adest, qua erro­ rem in ecclesia praecavere possit: posset v. g. novas semper tri­ buere revelationes vel scientiam infusam ad veritatem inveniendam et proponendam; posset positivam praebere inspirationen ad res integre enuntiandas. His tamen spretis de facto elegii assis ten­ ti am seu ea divinae suae providentiae auxilia, quibus ecclesia in propriis suis conatibus non permittitur errare. ,Neque enim, ut ail cone. vatie, s. 4 c. 4, Petri successoribus Spiritus S. promissus est, ut eo revelante novam doctrinam patefacerent, sed ut eo assistente traditam per apostolos revelationem seu fidei depositum custodirent et fideliter exponerent14. a) In quo consistunt ista auxilia objective considerata? — Ejusmodi auxilia referri possunt ad ipsas facultates, quae in invenienda veritate directe adplicantur. voluntatis nimirum, intel­ lectus, memoriae; possunt etiam inveniri in rebus externis, ut si v. g. mors superveniens supremum pontificem a falsa definitione praepediret. Neque prorsus excluduntur dispositiones divinae cum actionibus miraculosis connexae, sive ad rem definiendam melius inveniendam sive ad eam magis confirmandam; tale auxilium v. g. De notione infallibilitatis 315 praebent miracula in processu pro canonizalione sanctorum insti­ tuendo. β) Quid infert infallibilitas ex parte subjecti? estne habitus permanens? — Inde infallibilitas, ut est proprietas ecclesiae, per se nihil aliud infert, nisi jus ad assis ten tiam divinam tunc praestandam, quando error devitandus est i. e. in ipso actu do­ cendi. Et ideo per se non dicit donum habituale magistris ecclesiae intrinsecus inhaerens vel perficiens, n eque exci udi t necessario inclinationem ad errorem vel et possibilita­ tem erroris quoad actus praeparatorios; sed implicat ut terminum juris donum per actus divinos praestitum in ipsa de­ finitione vel etiam in inquisitione, quae fit in ordine ad defini­ tionem ipso actu secundo dandam, et cum his transiens. Imo ne tunc quidem peculiaris semper et positivus influxus divinus necessarius erit; cum enim omnia per se jam prospere procedunt. Spiritus S. humanam industriam sibi relinquere poterit. ï)J}uia denique spectata infirmitate naturae humanae et pro­ funditate mysteriorum fidei vix fieri potest, ut homines hinc inde saltem non deficiant, donum infallibilitatis ex integro spectatum in ordine concreto absque ejusmodi auxiliis divinis praeternaturaliler praestitis vix cogitari potest; ideo infallibilitas etiam pro­ prietas supernaturalis merito denotatur. b) Cognoveris, quod donum infallibilitatis propriam defini­ entis inquisitionem et operam non excludit, sed etiam com­ muniter praesupponit. Habetur enim ex assistentia divina seu divina cooperatione; haec vero proprium magisterii eccle­ siastici conatum supponit, cui cooperari, cui assistere queat. Quare etiam quoad primam ecclesiasticam definitionem edendam Act 15, 6 legimus, apostolos et seniores convenisse magnamque inquisitionem instituisse ad veritatem inveniendam et controversiam componen­ dam. Neque tamen securitas fidelium in veritatibus semel defi­ nitis admittendis ab examine mediorum ejusmodi adhibitorum de­ pendet, quandoquidem infallibilitas ratione finis ipsius magisterii ab­ solute promissa est. c) . Facile etiam palet discrimen inter revelationem (quae est ipsa manifestatio veritatis qua talis), inspirationem (quae est im­ pulsus ad veritatem sive revelatam sive non revelatam scribendam). infallibilitatem (quae est in simplici assistentia ad veritatem jam traditam inveniendam). Cf. Straub n. 829. 2. Divisio. — a) Infallibilitas in genere una est absoluta altera relativa; prior soli Deo competit, unde etiam increata, imparlicipata. illimitata vocatur; altera, quae et participata, creata, limitata dicitur, etiam creaturis certis 316 De magisterio ecclesiae sub conditionibus inesse potest. Ha revera vel virtute naturali homo aliqua quamvis exigua infallibilitate praeditus est, scilicet quoad prima et immediate evidentia principia rationis. Eo magis homo infallibiliter procedere poterit ex dispositione supernatural!, quando ipsam absolutam infallibilitatem sibi assistentem habet, ut accidit in infallibilitate ecclesiae.1) Esi igitur infallibilitas ecclesiae relativa, quia per participa­ tionem divinitus tribuitur: est autem haec infallibililas ecclesiae ea quoque ratione limitata et relativa, quod ad certa tan­ tum objecta restringitur, puta ad divinas revelationes, cum di­ vina infallibililas absolute ad omne scibile extendatur. Inde nota­ bile discrimen desumitur inter veritatem definitionum ecclesiastica­ rum el veritatem Scripturae divinitus inspiratae. bl Infallibiles dicimus definitiones et declarationes authenticas magisterii ecclesiastici, infallibiles dicimus magistros et ipsam ecclesiam. Illis competit infallibilitas ter­ minat i ve vel objective, hos dicimus potius infallibiles formaliter vel et subjective. In sensu subjectivo distinguas infallibilitatem in do­ cendo ii. e., acticam) et infallibilitatem in credendo (i. e. passivam λ2) Illa propria est magisterii ecclesiastici, cujus est absque erroris periculo res fidei dijudicare et proponere: altera cero sponte ex activa redundat proxime in veritates definitas et deinde in coetum fidelium has veritates a magisterio discentem. Vocatur autem infalli­ bilitas coetus fidelium passiva, quia determinatur per magisterium, cui se submittunt vel et submittere debent fideles.8) ') Intellexeris, qua ratione infallibilitas participata subdividi possit in naturalem, quae divinitus communicatur ratione ipsius naturae, ·' su per naturalem, quae sil ex speciali et naturae superveniente adjutorio divino. ’) Ab hac utraque distinguitur infallibilitas in sentiendo (sive judic ando), qua aliquis apud sese solo judicio interno verum pos­ sideret. Ί .Patet, ex hac expressione non sequi hominem in credendo id quod auctoritas infallibilis docet, non se habere active vel non ponere actum, qui sub variis rationibus valde perfectus sil * (Van l.aak n. 38,(1). — Ctlertyuin ad subjectum infallibilitat is passivae etiam epi-copi et magistri pertinent seorsim considerati, non quidem per De infallibilitate ecclesiae universim consideratae 317 c) Si simpliciter loquimur, infallibilitatem semper in­ tellegimus activam; hujus vero subjectum quidem utili­ tatis, in cujus commodum concessa sit. ecclesia universa est. Attamen subjectum inhaesionis, in quo donum primo et formaliter residet, ipsum magisterium manet. In magisterio vero infallibilitas est donum super naturale tribuens aliquid, quod per se vires hominum transgreditur saltem morales; ad gratias gratis datas seu ad charismata perlinet eo ipso, quod pastoribus ecclesiae principaliter tribuitur ad utilita­ tem totius ecclesiae, non ad propriam sanctificationem. Pri­ vilegium ecclesiae vocari potest sensu quodam latiori, qua­ tenus lege divina hic aliquid conceditur, quod ex lege communi alibi tum in singulis hominibus tum in eorum societatibus contra­ rium invenitur; privilegium vero non est eo sensu, quo in ipsa ec­ clesia praeter ordinem semel pro semper divinitus statutum esset. Quod haec proprietas ecclesiae, quamvis per terminum negati­ vum denominetur, elementis tamen positivis perficitur, ex dictis jam clarum est; cf. Straub n. 829. Articulus II. De infallibilitate ecclesiae universim consideratae. Infallibilitati ecclesiae praeter protestantes, maxime liberales, qui omne donum supranaturale respuunt, adver­ santur modern istae, secundum quos magisterium eccle­ siae prorsus dependet a conscientiis fidelium collective sumptis, quae conscientiae in sua evolutione mutabilitati et flexibilitati obnoxiae infallibiles declarari nequeunt. Cf. dear. Lamentabili prop. 58 sqq. E contra „ecclesia, ait Fénelon instruet, pastor III 57, nullo unquam decreto expresse (quidem) declaravit se esse infallibilem; hanc (tamen) continuo auctoritatem fundamentalem supponere eidem sufficit, eamque contra illos exercere ipsos, qui eandem in dubium vocare ausi respectum ad suas ecclesias particulares, sed per respectum ad eccle­ siam universalem: imo ne ipse quidem summus pontifex ab hoc subjecto prorsus eximitur, in quantum et ipse ut persona privata et credens considerari potest. Ideo simpliciter teneri potest, subjectum infallibilitatis passivae esse totam ecclesiam credentem. 318 De magisterio ecclesiae fuerint: atque haec constans praxis est declaratio con­ tinua, quam ecclesia nobis de auctoritate sua infallibili proposuit". Neque postea ecclesia directam definitionem hac super re edidit; indirecte tamen hanc praerogati­ vam ecclesiae conc. Vaticanum vindicavit s. 4 c. 4 defi­ niens, romanum pontificem ea pollere infallibilitate, qua divinus redemptor ecclesiam suam in definienda doctrina de fide vel moribus instructam esse voluit. Quare res haec merito censetur esse de fide; et intelle­ gitur, cur prop. 1 synodi pistoriensis, „quae asserit, post­ remis hisce saeculis sparsam esse generalem obscurationem super veritates gravioris momenti spectantes ad religionem et quae sunt basis fidei et moralis doctrinae Jesu Christi", damnata sit ut haeretica. Haec porro ecclesiae praerogativa hisce fere absolvitur, nt a) tides ecclesiae objectiva deficere nequeat; b) eccle­ sia neque in credendo subjective errare possit; id quod sic intellegendum est, ut ne inculpato quidem errore falli vel ad ullum errorem ne insciens quidem moveri possit; cf. Canum de locis theol. IV 4. 1. Demonstratio. — 1. Habemus argumentum plane con­ vincens ex 1 Tim 3, 15: ,Haec tibi scribo · . ., ut scias, quomodo oporteat te in domo Dei conversari, quae est ecclesia Dei vivi, columna et firmamentum veri­ tatis (στύλος και έδραίωμα. τής άληθείας). Et manifeste magnum est pietatis sacramentum, quod manifestatum est in carne . . .“ In hoc textu vox οτΰλυς significat fulcrum, cui aliquid in­ nititur; ίδραίωμα idem est ac firmamentum; duae voces vero conjunguntur ad conceptum complendum et acuendum ila, ut jam significent firmam columnam in ordine ad fulciendum, quae igitur in se firma firmitatem tribuat rei quoque sibi innixae. Attende etiam, quod adjecto articulo hic dicitur της άλη&είας, ut sic deno­ tetur ipsa veritas simpliciter, eaque absque dubio revelata seu doctrina a Christo allata, de qua sola apostolus scribens ad disci­ pulum sollicitus erat, ad quam perlinet illud magnum mysterium, de quo statim apostolus loquitur. a) His praemissis, en argumentum'. Verbis allegatis s. Paulus dogmatice, i. e. firmiter et apodictice, eccle- De infallibililate ecclesiae universini consideratae 319 siam declarat veritatis revelatae firmissimam columnam; atqui tanto encomio ecclesia insigniri non potest, si vel semel a veritate aberraret; neque enim ecclesia in doctrina propria proponenda aberrans firma veritatis sedes recte dicitur. Insuper apostolus heic inculcare non vult, quid eccle­ sia ex lege aliqua morali debeat esse, sed quid reapse sit, et quidem quid sit non de facto et hi­ storice (i. e. contingenter), sed quid ex sese et na­ tura sua sit; declaratur enim eodem modo columna veri­ tatis, quo et domus Dei dicitur. Unde infallibilitas tan­ quam proprietas necessaria et essentialis ecclesiae attri­ buitur. b) Senserunt vim verborum adversarii nostri protestantes; neque tamen aliter eam eludere possunt nisi artificiis quibusdam exegeticis. a) Referunt v. g. verba ista ^columna et firmamentum" ad ip­ sum Timotheum, eo fere modo quo et Gal 2, 9 , Jacobus et Cephas et Joannes videbantur columnae esse.“ — Ast hoc effu­ gium inane est; etenim quodvis appositum, quale est istud ,columna et firmamentum8, per se ad subjectum proximum referendum est, quod in casu est ecclesia. Certe Timotheus, qui verbo Bscias“ com­ pellatus est, nimium ab hoc apposito separaretur. Insuper apostolus cum Timotheo in ista epistula tanquam cum discipulo et filio agit, quem sollicite instruit ad sanam doctrinam amplectendam et relinendam; ideoque eum hic certe non tanquam columnam et fir­ mamentum ipsius veritatis consideravit. β) Alii encomium illud magnificum referunt ad ecclesiam particularem ephesinam, cuius Timotheus erat episcopus con­ stitutus. — Ast Paulus de ecclesia loquitur plane absolute (έχκλησία 9-εοΰ ζώντος); id quod non convenit in ecclesiam ullam particularem, quae ineptissime per antonomasiam „domus ipsa Dei" declaretur. Intellegi verba debent de ecclesia Dei universali eo sensu, quo el alias idem apostolus verbum ecclesiae adhibet, ut Act 20,28; 1 Cor 12, 28; Eph 3, 10 etc. Sed nonne Paulus de ecclesia loquitur, in qua Timotheus con­ versari debet; et haec est eph esi na. Proxime utique Timotheus conversatur in ecclesia ephesina ; sed eo ipso, quod ecclesiam suam particularem gubernabat, in ecclesia quoque universali vel simpli­ citer dicta cum reliquis conversabatur. — Ceteroquin textum no­ strum recte adhuc intellexerunt Calvin Institut. /Del Luther, qui de serro arbitrio fatetur: „ Ecclesia est columna et firmamentum 320 De magisterio ecclesiae veritatis; nam sic habet symbolum omnium nostrum: ,credo eccle­ siam sanctam catholicam, ul impossibile sil illam errare etiam in minimo articulo *. 6 γ) Magis etiam absona est interpretatio, quae encomium „columna el firmamentum veritatis * trahit ad ea quae sequuntur, acsi legendum esset: «columna el firmamentum veritatis et manifeste magnum est pietatis sacramentum, quod manifestatum est in carne, . . praedicatum est gentibus, creditum est in mundo, assumptum est in gloria". - Inaudita plane est haecexposilio ante saeculum XVI; el ipse Dai Ile, auctor prolestans, profitetur lectioni nostrae con­ trariae consentire omnia exemplaria graeca, latina, syriaca, arabica cunclosque patres (in 1 Tim 3, serin. 21)'). Neque de veritatibus apostolus loquitur, quas mysterium incarnationis sustentet; bene autem insinuat, hoc mysterium incarnationis per ecclesiam ejusque ministros contra aniles fabulas esse sustentandum (ib. 1 V,6sq); cf. el Eph 3, 8sqq. Sed ecce illud et, quo sequens propositio incipit, postulat talem conjunctionem cum antecedente inciso; nemo enim novam rem cum ejusmodi particula infert. — Ast inprimis ejusmodi usus, quo nova res cum particula exorditur, certe a Paulo alienus non est; qua in re cf. 1 Cor 2, 1; 3,1; Eph 2, 1. Alioquin et res apte plane co­ haeret; vult apostolus dicere: firma et grandis columna est ecclesia, et magnum quoque est id, quod haec columna sustentare debet. Cf. Straub n. 837. 2. Confirmatur veritas et ex aliis Scripturae testimo­ niis, quibus ecclesia nostra, regnum veritatis, praedica­ tur fundata super firmam petram, ita ut immobilis persistai contra portas ipsas inferorum (Mt 16, 18). Atqui ecclesia certe immobilis et invicta non esset, si ipsa, reg­ num veritatis, in rebus fidei et doctrinae aberrare posset, quas Christus tanquam ipsum fundamentum omnis salutis proposuit (Me 16, 16; lleb 11, 6; Rom 5, 1 sq; Gal 5,6 etc.), de quibus apostolus ad galatas: „Si quis evangelizaverit praeter id quod accepistis, anathema sit" (1,9). Quare merito in schemate const, dogm. de eccles. Christi c. 9 legitur : «Excideret ecclesia Christi a sua immutabilitate et digni­ tate el desineret esse societas vitae ac necessarium salutis medium, si eadem a salutari fidei morumque veritate aberrare atque in ea praedicanda atque m ea exponenda falli vel fallere posset". Petrus vero cluni ac en sis textus nostros similesve contra pelrobrussianos ‘l Cf. et Hsriui k. die MiesUn wnd Aiubreitnn!/ "Ecclesiam, ita Ephraem syrus, con­ stituit atque firmavit per fidem orthodoxam; ipsa nunc celebrat nomen eius, quia passus est pro ea eamque ab er­ rore salvavit per mortem suam ** (de instaurat. eccl. hymn. 2, 1). Unde Epiphanius ecclesiam praedicat „regiam quandam viam ac veritatis iter ** (haer. 59, 12). Cf. et Vincentium lir. Commonit. 1, 3. Ex vetustioribus vero audi Ignatium disserentem ad ephesios (17): „Ob id Dominus in capite suo accepit unguentum, ut ecclesiae spiret incorruptionem; ne ungamini tetro odore doctrinae principis hujus saeculi, ne captivos vos abducat a proDorsch. De ecclesia. 2] « 322 De magisterio ecclesiae posita vita. Propter quod autem non omnes prudentes sumus, ac­ cipientes Dei cognitionem, qui est Jesus Christus? quid fatue per­ dimur, ignorantes charisma, quod vere misit Dominus?" — Similiter Irepaeus: „Ubi enim, inquit, ecclesia, ibi et Spiritus Dei, et ubi Spiritus Dei, illic ecclesia et omnis gratia: Spiritus autem ve­ * ritas (Ill 24, 1); et V 20, 1 adjungit: ^Ecclesiae quidem praedi­ catio vera et firma, apud quam una et eadem salutis via in universo mundo ostenditur; huic enim creditum est lumen Dei.“ — Adjun­ gamus et illud Tertulliani: ,Age nunc, omnes ecclesiae errave­ rint: deceptus sit apostolus de testimonio reddendo quibusdam; nul­ lam respexerit Spiritus S., uti eam in veritatem deduceret, ad hoc missus a Christo, ad hoc postulatus a Patre, ut esset doctor veri­ tatis; neglexerit officium Dei villicus, Christi vicarius, sinens ecclesias aliter interim intellegere, aliter credere, quam ipse per apostolos praedicabat. Ecquid verisimile est, ut tot ac tantae in unam fidem * erraverint? (de praescr. 28). II. Inter difficultates — 1. desumitur ex methodo ar­ gumentandi. Dicunt : Infallibilitas et auctoritas ecclesiae fere non probatur nisi ex s. Scriptura; vice versa auctoritas et authentia s. Scripturae non constat nisi ex testimonio ec­ clesiae. Atqui in ejusmodi modo procedendi manifestus subest circulus vitiosus. Ergo res relinquenda est. Respondebis ex iis, quae supra de methodo tractationi nostrae praemisimus: probamus auctoritatem ecclesiae ex sola Scriptura ng (est enim et alia via magis directa, qua auctoritas divina ecclesiae ex factis iniraculosis osten­ ditur, quae circa eam per decursum saeculorum accide­ runt); etiam ex Scriptura subd: ex certis quibusdam libris eorumque indubiis testimoniis, quos interim non ut inspiratos, sed ut critice genuinos et historice authenticos optimo jure adsumimus cc. quasi vel unum librum ut in­ spiratum vel omnes libros statim ut genuinos in argu­ mentatione supponeremus ng. vel subd: contra adversarios qui nobiscum libros sacros ut divinos admittunt tr. secus ng. Similiter distinguas alteram partem majoris; et contradistincta minore, ng. cseq. et consequentiam. Inst: Haec infallibilitas ecclesiae inter dogmata fidei saltem credi non potest. Ul enim tuto credere possimus, inniti debet fides nostra infallibili ecclesiae testimonio. Atqui credentes infalli­ bilem auctoritatem ex infallibili ejusdem auctoritatis testimonio- De infallibilitate ecclesiae universim consideratae 323 manifesto principium petimus. Ergo infallibilitas ecclesiae credi nequit. Resp. ad probationem: in actu fidei inniti debemus infallibili ecclesiae testimonio, eoque ex rationali saltem investigatione ad­ misso ce. eoque ipso jam fide admisso ng. Gontradistincta minore difficultas evanescit. Ad declarationem: Est quidem verum, quod credenda nobis est infallibilitas ecclesiae idque propter auctoritatem ecclesiae, propo­ nentis hanc veritatem inter dogmata divinae fidei; et sic certe in hoc actu ipsam infallibilitatem supponimus cognitam .. .cognitam dico, nondum creditam. Et ita totus processus reducitur ad hoc, ut propter infallibilitatem ecclesiae rationabiliter, ex historicocritica investigatione in s. Scripturam et divinam Christi auctori­ tatem ibi manifestatam facta, admissam admittamus eandem in­ fallibilitatem ut credendam; id quod sine defectu logico fieri poterit. 2. Dicunt etiam, charisma infallibilitatis inertiam in veritatis investigatione promovere, vel fanaticam intolerantiam erga opiniones dissentientium fovere. — Ad haec nota: quod infallibilitas ecclesiae tolerantiam indiflerentismi dogmaticam prohibet sine ullo fanatismo irrationabili vel defectu caritatis. Neque donum infallibilitatis pro­ priam investigationem excludit, cum essentialiter est in assisten­ tia Spiritus Sancti; praeterea vel in iis, quae sub infallibili certitu­ dine homo jam cognoverit, multa restant inquirenda, quae facultates hominis rationales otio tabescere non sinant. — itlias difficultates vide apud De San o. c. p. 192sqq. III. Eliam ex iis, quae circa synagogam facta sunt, diffi­ cultatem movent, dicentes: etiam in synagoga religio et revelatio divin.i illaesa servanda erat; atqui synagoga infallibilis non erat ergo neque ecclesia infallibilis sit oportet. Qua in re attendas: 1. In synagoga quoque magisterium fidei divinitus institutum et sacra auctoritate exornatum erat: sEt scietis, quia misi ad vos mandatum istud, ut esset pactum meum cum Levi, dicit Dominus exercituum ... labia enim sacerdotis custodient scien­ * tiam (Mal 2, 4; coll. Let) 10, 11). Hi sacerdotes non solum magistri, sed etiam judices con­ troversiarum in rebus sacris constituti erant, quibus israelitae obtemperare stricte tenebantur, quemadmodum omni auc­ toritati legitimae oboediendum est. Hunc in sensum textus intelle­ gendi sunt, ex quibus nonnulli auctores ipsam infallibilitatem syna­ gogae deducere conantur; v. g. Dt 17, 8sqq, ubi Moses in causis difficilibus judaeos mittit Bad sacerdotes levitici generis et ad judi­ cem, qui fuerit illo tempore, qui indicabunt tibi judicii veri­ tatem; et facies, quodcunque dixerint; qui autem superbierit 21· 324 De magisterio ecclesiae nolens obedire sacerdotis imperio et decrelo judicis, morietur homo ille" ; vel illud Christi : „Super cathedram Mosis sederunt scribae et pharisaei; omnia quaecunque dixerint vobis, servate et facite1· (Mt 23,2). 2. Ipsa infallibilitas vero hujus magisterii ordinarii ostendi nequit, certe non ex textibus modo allegatis; hi enim nihil aliud inculcant nisi necessariam obedientiam, omnibus legitime praepositis debitam. Si vero vim eorum extenderes ad infallibilita­ tem inferendam, statim nimium inde sequeretur: sacerdotes veteris legis etiam in negotiis et causis particularibus practicis fuisse infallibiles, v. g. quando agebatur de discernendo inter sanguinem et sanguinem, lepram et lepram, de quibus Deuteronomium ipso loco allegato pariter agit. Imo infallibilitas synagogae et ipso facto reprobari videtur: ad ejusdem munus enim si quid unquam pertinebat, prophetas a Deo missos agnoscere et ipsum Messiam demum praesentem pro­ fiteri eique declaratione publica se submittere. Quo in munere cum tam foede aberraverit, synagoga immunis ab errore declarari nequit. 3.-Nihilominus concedi potest et debet religionem divi­ nam in synagoga quoque conservatam esse incor­ ruptam, non quidem, ut vidimus, per medium semper ordinarium magisterii sacerdotalis, sed per medium extraordinarium prophetarum. ,ΛΙΐο igitur modo, ita Franzelin ad rem, infallibilitatischa­ risma, quod etiam in magisterio ecclesiae veteris testamenti negare fas non est. ex ipsa propria indole illius oeconomiae concipiendum esse videtur. Sicut ibi veritas divina novis continuis revelationibus explicanda erat, ita ex hoc ipso missio extraordinaria prophetarum, qui nimirum essent ministri revelationis, cum proprio fine illius oeco­ nomiae intime nexa et conserta intellegitur. Unde ad magisterium divinae religionis [adaequatum] . . . pertinebat non solum munus ordinarium sacerdotale, sed etiam munus propheticum extraordina­ rium ... Si quando igitur magisterium ordinarium sua culpa de­ ficeret, charisma propheticum magisterii extraordinarii supplebat defectum ad infallibilem conservationem doctrinae et fidei divinae in ecclesia Israel . . . Infallibilis itaque depositi custodia erat utique etiam in ecclesia mosaïca, non tamen per promissam perennem as­ sistendam Spiritus veritatis pro magisterio ordinario, sed quatenus ulrumque munus, ordinarium sacerdotii et extraordinarium pro­ phetiae, consideratur conjunctum * 1 (de eccl. th. 3). 4. Unde facile ad difficultatem respondebis distinguendo : In synagoga revelatio servanda erat cum per ordinarium tum per ex­ traordinarium magisterium cc. solum per magisterium ordinarium De subjecto infallibilitatis activae 325 ng. — Dist. et min: Synagoga non erat infallibilis ratione magi­ sterii ordinarii cc. neque ratione magisterii extraordinarii ng. — Et ita dist. csq: Ergo neque ecclesia infallibilis sit oportet: si et ipsa praeter ordinarium extraordinarium magisterium haberet tr. si eidem ratione ordinarii magisterii assistentia Spiritus S. infallibilis pro­ missa est ng. Articulus III. De subjecto infallibilitatis activae. Ecclesia Christi infallibilis est ita, ut in ea revelatio divina semper ab omni errore conservetur immunis „per doctorem veritatis [Spiritum ], qui non sinit ecclesias aliter intellegere alifer credere * (Tertullianus de praescr. c. 28). Jam quaeritur, qua ratione huic ecclesiae praerogativae efficaciter provisum sit; quaeritur de subjecto infalli­ bilitatis activae. Tenemus autem: Subjectum in­ fallibilitatis activae in ecclesia in genere sunt ejus magistri divinitus positi. 1. In genere videtur prorsus evidens esse, per illud medium provideri infallibilitati, per quod et ipsa doctrina in ecclesia subministratur, per magisterium nimirum ecclesiasticum, cui omne jus et officium commissum est, universam ecclesiam docendi. Pastores enim suos et magistros reliqua ecclesia audire omnino tenetur: „qui vos audit, me audit; et qui vos spernit, me * spernit (Lc 10, 16; coli. Mt 18, 17; Mt 10, 14 sq; Mc 16, 16). Si igitur ecclesia infallibilis est, imprimis pastores instituentes totam ecclesiam ab omni errore immunes sint oportet et infalli­ bilitati corporis ecclesiae per% magistros infallibiles provideri debet. Quare etiam promissiones, quae per Christum ecclesiae de in­ fallibilitate factae sunt, fere omnes immediate ad apostolos, rectores et magistros in ecclesia tunc constituendos, dirigebantur Ita ec­ clesia indemnis declaratur et illaesa adversus impetus inferi, at eo quod super Petrum tanquam super firmum fundamentum aedi­ ficata est; ita Christus ecclesiae perenne suum adjutorium polii, cetur, ita tamen ut immediate cum apostolis praedicantibus velit esse usque ad consummationem mundi; Spiritum S. promittit, 326 θθ magisterio ecclesiae ea tamen conditione, ut prius apostolos apte instruat (Jo 14, 16; 16, 12). 2. Juvabit unum vel alterum ex his textibus etiam accuratius inspicere. a) Legitur Mt 28, 19 sqq: „Data est mihi omnis po­ testas in coelo et in terra; euntes ergo docete omnes gentes; et ecce ego vobiscum sum omnibus diebus usque ad consummationem mundi His verbis Christus apostolis suis, ut sunt praedicatores doctrinae reve­ latae, in ipsa actione docendi efficax et praepotens auxi­ lium suum promittit (cf. supra p. 68 sq). Atqui cum tali auxilio omnis error incompassibilis est. Ergo apostoli sive magisterium ecclesiae tunc institutum charismate infallibilitalis fruitur, idque usque ad consummationem mundi. Excipiunt: Christus corporali praesentia apostolis in­ fallibiles non reddidit. Ergo a fortiori id non praestabit praesentia ideali, quam hoc loco promittit. — Resp: Ng. illat; neque enim apostolos infallibiles dicimus ratione merae praesentiae sive realis sive idealis, sed ratione auxilii cum praesentia promissi. Cf. Ottiger II p. 12. b) Accuratius et haec perpendas, quae scripta sunt Jo 14, 16: «Ego rogabo Patrem et alium paracletum da­ bit vobis, ut maneat vobiscum in aeternum, Spiritum veri­ tatis . . . apud vos manebit et in vobis erit . . .“; et v. 25 sq: .Haec locutus sum vobis apud vos manens; para­ cletus autem Spiritus S., quem mittet Pater in nomine meo, ille vos docebit omnia et suggeret vobis omnia, quaecunque dixero vobis" ; cf. et 16, 12 sq et iterum Act 1, 4 sqq: .Accipietis virtutem supervenientis Spiritus S. in vos, et eritis mihi testes in Jerusalem et in omni Judaea et Samaria et usque ad ultimum terrae". Hisce verbis apostolis promittitur Spiritus S., a) ut cognoscant ipsi depositum fidei („ille vos docebit omnia * 1); β) ut fideliter tra­ dant aliis (^accipietis virtutem Spiritus, et eritis mihi testes"); γ) ut .maneat in aeternum", ,in Jerusalem et in omni Judaea et Samaria et usque ad ultimum terrae". Atqui sicut ex <*) et β) apostoli testes in virtute Spiritus certe infallibiles declarantur in cognoscenda et tradenda doctrina revelata, ita ex γ) scimus, quod De subjecto infallibilitatis activae 327 finis hujus adjutorii oblinendus sit in aeternum et quod adjutorium ad charismata magisterii ordinaria perlinet. Sic simul palet, donum infallibilitatis activae non solis apostolis datum esse, sed in eorundem successoribus permanere „in aeternum * sive ntisque ad consummationem saeculi * (Mt28,20), 3. Concordat modus procedendi ipsius magisterii eccle­ siastici. Semper enim ecclesia docens pro doctrinis a semet editis assensum firmissimum et perpetuo immuta­ bilem efflagitabat, praestandum etiam sine ullo ulteriore examine vel demonstratione, additis quoque gravissimis poenis renitentibus infligendis. Atqui ita procedere non potest, nisi qui certam et indubiam seu infallibilem veri­ tatis possessionem sibi vindicaverit. Neque desunt declarationes expressiores sive ss. patrum sive ipsius supremi magisterii. Ita, ut unum audiamus, Irenaeus jam docet: ,Eis qui in ecclesia sunt presbyteris obaudire oportet, his qui successionem habent ab apostolis, sicut ostendimus; qui cum episcopatus successione charisma veritatis certum, secundum placitum Palris acceperunt . . . Ubi igitur charismata Domini posita sunt, ibi discere oporlet veritatem, apud quos est ea, quae est ab apostolis, successio et id quod est sanum et irreprobabile conversationis, et inadulleratum et incorruptibile sermonis constat; hi enim et eam quae est in unum Deum, qui omnia fecit, fidem nostram custodiunt; et eam quae est in Filium Dei dilectio­ nem adaugent, qui tantas dispositiones propter nos fecit, et scrip­ turas sine periculo nobis exponunt * (IV 26,2). Cf. et Vincentium I i r. commonit. 13; B as i 1 i u m adv. Eunom. J 3. Corollarium. Quare inanis apparet theoria rich er i anorum, j an sen i s laru m , pistoriensium aliorumve, qui ut integram regiminis potestatem, ita etiam hoc donum infallibilitatis magis immediate fidelium universitati attribuebant, magisterio vero ecclesiae, romano nimirum pontifici et episcopis, nonnisi se­ cundario vel ministerialiter concessum volebant. Tenebant ne con­ cilium quidem oecumenicum infallibile esse nisi consensu univer­ salis ecclesiae accedente; nomine vero ecclesiae universalis non solum intellegebant episcopos, sed et parochos, imo universos fideles vel laicos. — Exceptiones aliquas indicatas invenies De Groot Summa apologetica de ecclesia p. 298 sqq. Nunc magistri in ecclesia varii inveniuntur: simplices presby­ teri, episcopi, romanus pontifex. Ad quosnam ex his illud donum infallibilitatis pertinebit, et qua ratione? Respondemus in sequen­ tibus disputationibus. 32H De magisterio ecclesiae Disputatio I. Subjectum Infallibilitatis sunt episcopi. Episcopos subjectum infallibilitatis activae esse, ex iis, quae modo declaravimus, jam innotescit. Certissime enim apostoli in munere praedicandi ab ipso Domino infallibiles constituti sunt «usque ad consummationem sae­ culi", «i n a e te r n u m * 28,20; Jo 14,16 etc.); ergo ita ut hoc eorum charisma ad successores transeat. Atqui successores apostolorum sunt episcopi; ergo et ipsi infalli­ biles sint oportet.1) Dubium restat solum de modo et ratione, qua haec praerogativa ad episcopos transierit: utrum nimirum sin­ guli episcopi per se infallibiles sint an potius omnes simul, ut integrum collegium constituunt, romano pontifice sem­ per incluso. § 1. Utrum episcopi singuli infallibiles sint? I. Videtur quaestio affirmanda esse. Erant enim etiam apostoli singuli pro se infallibiles; ergo idem dixeris de eorundem successoribus. — Ast re accuratius inspecta con­ trarium potius tenendum est. 1. Inprimis illatio ex praerogativa apostolorum pro­ pria prorsus immerito fit; infallibilitas enim apostolorum personalis ex testimoniis probatur, quae apostolos respi­ ciunt in propria sua dignitate constitutos absque respectu ad eorum successores (cf. supra p. 118 sq) ; verba vero, quibus Christus infallibilitatem promittens cum apo­ stolis etiam successores et haeredes eorum respexit, sem­ per ad totum collegium qua tale dirigebantur (ex') Quamvis igitur in sermonibus Christi plura inveniantur, quae ad solos apostolos pertineant, promissio assistentiae suae vel adjutorii Spiritus Sancti ad ipsos solos restringi nequit, sed muneri evangelium praedicandi «in aeternunia, ,usque ad consumma­ tionem saeculif adhaerebit. Simul intellegas hanc assistendam referri ad eos qui divinitus mandatum habent docendi, qui vere, ut est in CIC 329, .apostolorum successores sunt atque ex divina institutione peculiaribus ecclesiis praeficiuntur, quas cum potestate ordinaria regunt sub auctoritate romani pontificis *. Utrum episcopi singuli infallibiles suit 329 ceptis utique verbis, quibus similis promissio s. Petro facta est). Quare jam ipsi apostoli eos, quos episcopos sibi sub­ stituerant, non tractabant ut infallibiles. ,Attendite vobis, ait Paulus, et universo gregi, in quo vos Spiritus S. posuit episcopos regere ecclesiam Dei; ex vobis ipsis exurgent viri loqnentes perversa, ut abducant dis­ cipulos post se“ (Ad 20, 28 sqqλ Cf. etiam 7 Tini 4, 7. 13; Tit 2, 7; 3, 9. 2. Neque contra factum valet argumentum. Nunc vero teste historia inde ab ipsis primis temporibus epi­ scopi extiterunt, qui palam haereses profitebantur, ut Paulus samosatenus, Nestorius, tot episcopi ariani. Sed et pastores, qui ceteroquin fideliter ecclesiae adhaere­ bant, non pauci manifestos errores docebant, ut Cypria­ nus, Firmilianus; unde et ipse Cyprianus monet: ,Nec sibi plebs blandiatur, quasi immunis esse a contagio de­ licti possit cum sacerdote peccatore communicans et ad injustum atque illicitum praepositi sui episcopatum con­ sensum suum * commodans (ep. 67, 3). Imo non semel integrae synodi episcoporum particulares ad haereses et errores dilapsae sunt, ut latrocinium illud ephesinum, con­ cilium ariminense, concilia africana sub Cypriano habita. 3. Neque eadem necessitas in singulis episcopis vel el synodis particularibus invenitur hujus praerogativae personalis, quae olim in apostolis vigebat: qui per universum orbem dispersi ubique eccle­ sias in fide integras primum fundare debebant. II. Licetne igitur spernere dicta vel declarationes particularium episcoporum vel synodorum? — Ad hoc nota: Episcopi singuli iique soli (CIC 1327sq) in sua dioecesi magistri authentici sunt et judices fidei: magistri authentici, qui ex officio divinitus instituto jus et obligationem habent doctrinam revelatam prae­ dicandi el custodiendi ; judices fidei, qui ex eodem munere divinitus commisso de controversiis sententiam ferre debent. Cum autem episcopis jus et obligatio talis adjaceat, in eorum subditis ob­ ligatio corresponde!, iis se submittendi. Quare eorum declaratio­ nibus acquiescendum est, quamdiu non constat eos a communi et vera doctrina fidei aberrare; quod si res dubia est, iterum non ab ipsis subditis, sed a superiore auctoritate dijudicanda erit. 330 De magisterio ecclesiae a) Dixeris forsitan, irrationalem esse assensum doctrinae praestitum, quae infallibilis non existât. Qua in re distinguas duplicem assensum: unus est assensus (di­ vinae) fidei, qui corresponde! infallibili propositioni et plane ab? solutus esse debet ; alter est assensus simplicis oboedientiae ecclesiasticae, qui correspondet aucloritativae intimationi. Hic alter tantum episcopo per se1) debetur; et hic semper vel formaliter vel virtualiter condit ion a tus est (si nimirum doctrina episcopi ec­ clesiae traditioni concordat). Uterque tamen internus esse debet. Est vero et alter assensus voluntati divinae conformis; ideoque irrationalis dici nequii. Vult enim Deus, ut pastor quem ipse con­ stituit ab ovibus audiatur et tamdiu praesumatur recte docere, quamdiu contrarium non probatur; secus ordo in ecclesia necessario periret. Ejusmodi assensus episcopo praestitus, etsi materialis error subsit, actus virtutis est, si non fidei, certe oboedientiae salutaris. b) Cum autem episcopus neque magister infallibilis neque judex fidei supremus sit, qui ipse normam credendi vel leges constituat, in dubiis a sententia ejus ad superius tribunal appellatio fieri potest. Inierim rectus ordo exigit, ut fidelis subditus sententiam ab episcopo emissam revereatur neve eam publice impugnet; neque enim auctoritas judicis contemni debet, et unitas in ecclesia ser­ vanda est, cujus cura episcopo proxime demandata est.-) c) Quae diximus, de auctoritate episcopi proprii valent, non ita per se de episcopis, qui mihi praepositi non sunt. Cum enim ratio potestatis authentice docendi jurisdictio sit, ubi haec de­ ficit, deficit etiam auctoritas docendi. Relate ad hos episcopos alie­ nos tamen aliae rationes valere possunt, ne eorum declarationes spernantur: reverentia iis propter statum eorum debita, respectus ne eorum auctoritas in propriis ipsorum subditis subvertatur etc. 111. Quae modo de episcopis tradidimus, ad alios quoque mi­ nistros inferiores (parochos, catechetas) eatenus adplicari possunt, quatenus cum episcopis el ex eorundem mandato ministerio suo funguntur. § 2. Do infallibilitate conciliorum oecumenicorum. Sunt igitur episcopi infallibiles — non singuli; ergo collective sumpti, quatenus collegium eorum repraesentat ') Dico ,per se.4 ; etenim si quis certe scit, doctrinam episcopi esse doctrinam universae ecclesiae, assensum absolute firmum ei prae­ stare debet, non quia episcopus hoc docet, sed quia ibi habetur doc­ trina universalis ecclesiae. ’) Juvat notare, rem prorsus aliter se habere, quando episcopus ul doctor privatus doctrinam proponat, v. g. tractatus theologicos conscripserit; talia enim impugnari possunt eodem modo, quo libri De infallibilitate conciliorum oecumenicorum 331 et continuat collegium integrum apostolorum. Jam quae­ ritur, quando id accidat: num proprie convenire debeant, an infallibiles etiam sint, cum conspirent in dispersione. Respondemus: in utroque casu. Et episcopos in concilium oecumenicum col­ lectos infallibiles esse, tenemus non solum contra protestantes, qui s. Scripturae, privato examine intel­ lectae, soli rationem criterii pro doctrina revelata conce­ dunt, sed et contra gallicanos et jansenistas (cf. p. 327) et modern istas, quorum sunt propositiones 3. et 6. per decr. Lamentabili damnatae.1) 1. Res facile illustratur. — 1. Demonstravimus episco­ pos ut successores apostolorum et magistros ecclesiae authenticos infallibiles esse; unde immediate patet eosdem hoc privilegio suo certe tunc frui, cum quam sollemnis­ sime et plenissime munus suum exercent. Atqui hoc in conciliis oecumenicis contingit, quando integrum colle­ gium, prout ex capite et membris constituitur, unitum decernit et edicit, quid a fidelibus tenendum et credendum sit. Ergo episcopi, quando in concilium oecumenicum con­ gregati aliquam doctrinam proponunt credendam, infalli­ biles sunt. Certe universo magisterio ecclesiae sic in unum collecto in errorem deducto, jam portae inferi praevaluissent adversus eccle­ siam, Spiritus veritatis jam recessisset ab ea, ipsis cadentibus collaberetur ecclesia universa, quae eis obsecundare debet, quae per eos vere repraesentatur. 2. Concordat persuasio theoretica et practica, quam ecclesia ipsa ab antiquis temporibus semper retinuit. Semper enim conciliorum oecumenicorum definitiones ulti­ ma et peremptoria habebantur ecclesiae judicia, norma aliorum doctorum catholicorum, servata tamen reverentia statui epi­ scopali debita. ') ,3. Ex judiciis et censuris ecclesiasticis contra liberam et cul­ tiorem exegesin latis colligi potest lidein ab ecclesia propositam con­ tradicere historiae et dogmata catholica cum verioribus Christianae re­ ligionis originibus componi reipsa non posse. 6. In definiendis verita­ tibus ita collaborant discens et docens ecclesia, ut docenti ecclesiae ni­ hil supersit nisi communes discentis opinationes sancire. * — Ad rem cf. Tvrell through Scylla and Charybdis 355 sq. 332 be magisterio ecclesiae orthodoxiae, responsa divina et irreformabilia, pro quorum defensione mala omnia et ipsa mors toleranda sint, quae sine salutis discrimine negare vel in dubium vocare nemini liceat. Atqui haec omnia infallibilitatem conciliorum plane supponunt. a) Ita sentiebant patres et ipsi pontifices. „Merito, ita ex. g. Ambrosius ep. 21, 14, concilium [ariminense] exhorreo, sequens tractatum concilii nicaeni, a quo me nec mors nec gladius poterit separare' ; cujus concilii definitionem „Domini ver­ *bum vocat Athanasius (ep. ad Afr. n. 2). — Similiter Cyrillus alex, ad monachos Aegypti ep. 1 scribit: ,Quid ipsi quoque patres, qui Spiritu Sancto afflati, ne a vero discederent, . . . sin­ cerae inculpataeque fidei canonem eo'iderunt, pronuntiaverint, ex­ ponamus/ In eundem sensum Leo M.: ,Ds rebus, inquit, et apud Nicae­ am et apud Chalcedonem, sicut Deo placuit, definitis, nullum au­ demus inire tractatum: tanquam dubia vel infirma sint, quae tanta per Spiritum Sanctum fixit auctoritas" (ep.162,3); et Simplicius de conc. chalcedon. ait: ,quod, quisquis desiderat retractari, in nu­ mero fidelium se pronuntiat non haberi * (ep. 4, 1; ep. 7, 5). — Pariter Gelas i us I ad Honorium episc. Dalmatiae (D 161), et ceteris sollemnius Gregorius M. ad Joannem CP scribens: „Sicut sancti evangelii quattuor libros, sic quattuor concilia suscipere et venerari me fateor: nicaenum scilicet, constantinopolitanum quoque, ephesinum etiam primum, chalcedonense lota devotione complector, integerrima approbatione custodio; quia in his velut in quadrato lapide sanctae fidei structura consurgit et, cujuslibel vitae et actionis existai, quisquis eorum soliditatem non tenet, etiamsi lapis esse cer­ nitur, tamen extra aedificium jacet. Quintum quoque concilium pariter veneror . . . Cunctas vero, quas praefata concilia veneranda personas respuunt, respuo; quas venerantur, amplector, quia dum universali sunt consensu constituta, se et non illa destruit, quisquis praesumit aut solvere, quos religant, aut ligare, quos solvunt. Quis­ quis ergo aliud sapit, anathema sil * (epp. I ep. 25). Et attende * quod, licet dicta ista proxime respiciunt concilia quaedam determi­ nata, rationem auctoritatis tamen eam adferunt, quae plane gene­ ralis cadat in omne concilium oecumenice celebratum. — Alia re­ legas apud Straub n. 846 sqq. b) Ipsa concilia de propria infallibilitale aliter non sentie­ bant. Haec ab ipso primo nicaeno sub anathemate damnabant, qui definitiones eorum respuerent: ,hos anathematizat catholica et apostolica *ecclesia , ait conc. nicaenum de arianis; et singulis canoinibus suis concilia deinceps anathema adponebant. Rationem hujus re De iiilallibilitate conciliorum oecumenicorum 333 patres concilii cbalcedon. hanc reddiderunt : „Coelestem sponsum inter nos cernere putabamus epulantem; si enim, ubi sunt duo vel tres congregati in nomine ipsius, ibi se ait esse in medio eorum, quan­ tam circa quingentos viginti sacerdotes familiaritatem monstrabit * (inter Leonis M. ep. 98, 1); recognoveris rationem, quam in primo conventu apostoli pronuntiaverant: „visum est Spiritui Sancto et nobis11 (Act 15, 28). Merito igitur Leo X prop. 29 et 30 Lutheri damnavit, quarum prior est: „Via nobis facta est enervandi auctoritatem conciliorum et libere contradicendi eorum gestis et judicandi eorum decreta et confidenter confitendi, quidquid verum videtur, sive probatum fuerit sive reprobatum a quocunque concilio". c) Ast quomodo Gregorius naz. ep. 130 ad Procop.el haec proferre potuit: „Ego, si vera scribere oportet, ita animo affectus sum, ut omnem episcoporum conventum fugiam, quo. niam nullius concilii finem laetum et faustum vidi, nec quod depulsionem malorum potius quam accessionem et incremen­ tum * . habuerit — Facile respondebis: Respicit hic sanctus con­ ciliai) u la, quae post ipsum concilium nicaenum multa instituta sunt, quibus episcopi ari an i vel semi ari an i sub praesidio ipsorum imperatorum veram fidem pervertere nitebantur: vel si et ad concilia respicit in genere, dolet mala, quae etiam his legitimis conciliis tunc ex fragilitate humana facile ad­ miscebantur ob perturbationem animorum ingentem tunc vi­ gentem; nullatenus vero infallibilitatem ipsorum conciliorum legiti­ morum impetit, quam ne verbo quidem attingit. Sed et s. Augustinus: ,lpsa, inquit, concilia, quae per sin. gulas regiones vel provincias fiunt, plenariorum conciliorum aucto­ ritati, quae fiunt ex universo orbe christiano, sine ullis ambagibus cedunt; ipsaque plenaria saepe priora posterioribus emendantur, cum aliquo experimento rerum aperitur, quod clausum erat, et cognoscitur, quod latebat * (de bapt. 11 3, 4). — Attamen s. Augustinus loquitur de conciliis plenariis. Si hunc ter­ minum sumit pro oecumenico, ut nos intellegimus, emendationem absque dubio eam intellegit, quae veritatem hucusque im­ plicite latentem, magis explicet, accuratius declaret. Cete, rum cum s. Augustinus dixerit „saepe “ emendationes plenariorum conciliorum fieri et tunc temporis non exlilerinl nisi duo concilia oecumenica, forsitan dictum ejus non intellegitur de conciliis oecumenicis proprie dictis, sed de conciliis solem niori bus qui­ busdam, ab episcopis totius orbis utcunque frequentatis. Cf. Straub n.852; Pesch n. 445. De aliis difficultatibus cf. Bell armi num de condi. 117. 8, cui tamen opportune adjungas, quae leguntur in historia concilio- 331 Πθ magisterio ecclesiae rum ab Hefele conscripta ob complementa jam necessaria ex pro­ fectu hujus scientiae. 3. Ex dictis fere manifestum est, concilia esse in­ fallibilia per se, neque ea in hac re dependere a con­ sensu seu acceptatione subsequent! ecclesiae, ut olim ex­ istimabant j an sen istae et alii.1) Verba enim Christi, quibus praerogativa infallibilitatis magisterio ecclesiae con­ fertur, immediate respiciunt ipsos apostolos eoruni­ que in munere docendi successores, quos magistros constituunt, a quibus reliqua ecclesia doctrinam revelatam discat. Unde doctrina adversa subverteret ecclesiae divi­ nam constitutionem et ordinem, cum ecclesiam audientem (i. e. discipulos, fideles, oves) censores constitueret magi­ strorum et pastorum. Figmentum jansenistarum eo fine excogitatum, ut facilius elu­ derent decretorum auctoritatem, adversatur etiam perpetuae praxi ecclesiae inde a primo concilio (Act 15, 6’sqq), quod tacente multitudineu (v. 12) decrela edidit Paulumque apostolum cum aliis viris misit, ut non explorato prius fidelium con­ sensu praeciperet el traderet „eis custodire dogmata, quae erant decrela ab apostolis et senioribus, qui erant Jerosolymisu (16, 4: coli. 15,41). — Similiter deinceps ii, qui definitionibus con­ ciliorum acquiescere nolebant, semper eo ipso haeretici habebantur; unde illud Cypriani: ,Etsi contumax ac superba obaudire nolen­ tium multitudo discedat, ecclesia tamen a Christo non recedit, et illi sunt ecclesia, plebs sacerdoti adunata et pastori suo grex adhaerens * (ep. 66, 8). Everteretur denique ex sententia ista omnis conciliorum ipsiusque infallibilitatis utilitas; neque enim tam facile dijudica­ tur, qualis quantusque requiratur fidelium consensus, num hic con­ sensus sufficienter jam manifestatus sil et alia hujusmodi. Quare ,sententia (pistoriensium) enuntians vetere majorum instituto re­ ceptum fuisse, ,ul decrela aut definitiones aut sententiae etiam ma­ jorum sedium non acceptarentur, nisi recognitae fuissent el appro­ batae a synodo dioecesana' *, authentice a Pio VI declarata est ,falsa, temeraria, derogans pro sua generalitale oboedientiae debitae constitutionibus apostolicis tum el senlentiis ab hierarchica superiore legitima potestate manantibus, schisma fovens et haeresim * (Denz. 1511). ') Cf. collect, lac. VII 1502 sqq. De infallibilitate conciliorum oecumenicorum 335 4. Objiciunt: Concilium oecum e η. VI Honorium papam propler errorem in fide damnavit. Atqui Honorius, ut pontifex in­ fallibilis, errare non potuit. Ergo concilium oecumenicum infallibile non est. — Cum de hac re postea accuratius agendum sit, hoc loco notetur breve responsum: Concilium illud Honorium damnavit con­ tra expressa mandata papae tunc regnantis (Agathonis); ergo non ut concilium verum et legitime constitutum. Et quamvis Leo papa II consenserit, sensum condemnationis ita immutavit, ut Ho­ norius reprobarelur non ob erroneam in fide dcctrinam, sed prop­ ler inopportunum modum procedendi. Tandem Honorius a concilio non respiciebatur tanquam is. qui ex cathedra docuerit; ergo pro casu, ubi reapse non erat infallibilis. II. Concilium oecumenicum infallibile est, quia magi­ sterium in se colligit universale; jam quaeritur, sub qui­ bus conditionibus hoc contingat. De qua re cf. C1C 222 sqq. 1. Ante omnia non requiritur, ut episcopi ad unum omnes conveniant. Alioquin nullum unquam con­ cilium vere oecumenicum celebratum esset neque unquam congregari posset unusque episcopus sufficeret ad illud im­ pediendum. Neque haec physica universalitas necessaria est ad finem con. cilii. Episcopi enim non conveniunt, ut de proprio ingenio doctrinas novas promant, sed ut testes sint doctrinae a Ghrislo acceptae et per ecclesiam traditae. Ergo si tot episcopi conveniunt, ut suf. ficienler de sensu universae ecclesiae universique magisterii testari possint, universam quoque ecclesiam merito repraesentare censen­ tur. Hoc autem fieri potest, et si non plane omnes conveniunt, cum multi non solum de propria mente, sed etiam de sensu aliorum idoneum testimonium ferre queant. 2. Difficilius jam respondebis, si positive quaeritur de numero episcoporum, qui convenire debeant ad veram totius magisterii ecclesiastici repraesentationem. Certe per se ratione celebrationis numerus satis considerabilis requireretur, ut ex [moral i ter] omnibus orbis partibus col­ lectus apte testetur de ea, quae ubique teneatur fide. De facto nunc concilia habentur oecumenica, quibus relative pauci interfuerint episcopi, inter quos vix unus vel alter ex vastis totius occidentis christiani plagis (ita jpsum nicaenum I, CP I, ephesinum, chalcedonense, alia­ que ex prioribus). Evidens esse videtur, ejusmodo syno- 33(> be magisterio ecclesiae dos ratione sui. ut apparent in sua celebratione, ecclesiam universalem repraesentare non potuisse, neque per se ex hac parte universales dici posse. Cum vero ni­ hilominus et ipsae ab ecclesia inter concilia vere oecumenica recenseantur, ulterius inquirendum erit, num et qua ratione defectui, qui habetur in actuali praesentia pauco­ rum episcoporum, aliunde subveniri queat. Revera hoc fieri potest ratione convocationis et tandem ali­ quando per confirmationem seu sanationem ex parte supremi pontificis. a) Ita ratione convocationis, qua omnes episcopi jurisdictione in ecclesia praediti convocantur, synodus facile ralionein universa, liorem adsumil, quamvis mulli se subtraxerint. Episcopi enim qui vocali non accedunt, eo ipso renuntiant juri suo et tacite decretis se submittunt, ita ut saltem animorum veluti conspiratione cum reliquis interesse censeri queant. - Neque sub hac ratione neces­ sarium est. ut singuli datis litteris vel alio determinato modo in­ vitentur, sed sufficit generalis convocatio ea, quae in praecipuis par­ tibus ecclesiae innotescat, modo nullus verus episcopus, qui juris­ dictionem episcopalem habeat, excludatur; si deinde ex adjunctis peculiaribus unus vel alter sine invitatione manet, ex ejusmodi ac­ cidentibus ipsum magisterium in suo exercitio impediri nequit. Unus vero episcopus semper concilio intéresse debet, is ni­ mirum qui tanquam caput universo collegio praesit; sine ipso enim lotius magisterii repraesentatio essentialiter deficeret. Potest tamen et ipse per legatos praesidere; ast cum summus pontifex ipsam suam infallibilitatem aliis communicare non possit (quasi in actu primo), eatenus lanium ipse per legatos praesidet, quatenus hi in­ structiones ejus accurate sequuntur. b) Sunt denique concilia inter oecumenica, quae et convocatione et apto praesidio romani pontificis destituta manserint; his demum medela facta est ex confirmatione. Et quod haec actualem prae, sentiam roinani pontificis supplere possit, immediate intellegitur. Neque difficilius explanatur, qua ratione aliis defectibus medeatur. Talis mi»» confirmatio propter auctoritatem, quae supremo pontifici inest, omnium omnino episcoporum consensum sibi vindicat et de­ creta paucorum quoque communia reddit per universum orbem. Verum tamen manet, quod concilium ipsum sub his adjunctis non­ nisi imperfecte oecumenicum dici poterit. Ipsa confirmatio iterum vario modo fieri potest: a) pot­ est ipse pontifex concilio interesse et sententiam suam dicere; b) potest litteras vel legatos ad concilium mittere, qui determinatam 337 De infallibilitate conciliorum oecumenicorum pontificis sententiam deferant; quo in casu statim ex auctoritate legatorum decreta vim definitivam et irreformabilem habent, quem­ admodum facium est in concilio cbalcedonensi; c) potest ipso con­ cilio jam peracto decretis tribuere consequentem et disertam ap­ probationem; d) potest etiam implicitam tribuere confirmationem eo, quod decreta simpliciter recipit et promulgat. c) Quaestionem de numero episcoporum merito Hurter his resolvere videtur. Ut concilium celebratione sit oecumenicum, non requiritur, ut, quotquot sunt episcopi, omnes intersint; neque tamen sufficit numerus quilibet, ut decem vel viginti episcoporum, sed tunc ratione numeri concilium censetur universale, si convoca­ tio est generalis et ex remotioribus partibus saltem aliqui, ex vici nioribus vero plures reapse adsunt. 3. De episcopis in concilium jam congregatis ulterius quaeritur, utrum saltem ipsi unanimiter consentire debeant ad definitionem infallibilem condendam. a) Disputationem nostram hac in re manuducere potest1 id, quod factum esse in multis conciliis cernimus. Ita ut a nostris temporibus incipiamus, in conc. vaticano duo episcopi in definienda infallibilitate romani pontificis respon­ debant „Non *placet , alii 55 ad summum pontificem scrip­ serunt se suffragiis non adfore, nne palam et in facie patris dicere deberent, non placet". Pariter in concilio triden­ ti no non omnia decreta unanimem approbationem patrum invenerunt; in cons t an tinop olit ano I 36 macedoniani discesserunt; et in ipso conc. ni caeno I duo episcopi subscribere noluerunt. Omnia tamen ista concilia cum omnibus definitionibus suis ab ecclesia agnita et acceptata sunt. Quare vel sic apparet, quod concilium etiam in di­ versitate suffragiorum sententiam authenticam et infallibi­ lem ferre valet. Revera cum singuli episcopi non sint infallibiles, potest acci­ dere, ut inter eos falsa sententia inveniat fautores etiam in con­ ciliis; nihilominus saepe necesse est, ut aliqua definitio fiat, uti accidit in causa arianorum vel nestorianorum, ubi agebatur de dogmate fundamentali Christianae religionis. Ergo etiam dissentien­ tibus patribus legitima sententia proferri potest (Pesch J n. 451). b) Ast dissentientibus patribus, quaenam jam erit vera sententia? Sine dubio ea, cui sub­ scribat romanus pontifex. Nam infallibile est colleDorseh. De ecclesia. 22 338 magisterio ecclesiae ginm pastorum in unione tantum cum suo capite, in quo praemunitur ecclesia contra impetus inferni; et ideo patres concilii VII declarant, nullum ex defectu patriarcharum alexandrini, antiocheni, jerosolymitani „sanctae adhaesisse synodo praejudicium, praecipue cum sanctissimus et apostolicus papa romanus concordaverit et in ea inventus sit per apocrisiarios suos“ (Mansi XII 1133). Quid ulterius de majore numero suffragiorum patrum te­ nendum est? Per se nihil valet, quamdiu non accesserit confir­ matio pontificis. — Numquid romanus pontifex majori parti se sub­ trahere potest? re in abstracto considerata, absque dubio. Ergo res in dissensu patrum tandem aliquando dependet a pontifice; ita et Bellarminus de conc. 118 ulterius animadvertit: „Dico, praesidem concilii ut praesidem debere sequi in decreto formando majorem partem suffragiorum, tamen pontificem non ut praelidem, sed ut principem ecclesiae summum posse retrac­ tare illud judicium; et consequenter, si ipse sit praeses concilii, posse non ut praesidem, sed ut principem summum non sequi majorem partem/ Imo per se pontifex etiam minori parti accedere potest; qua de re tamen audi iterum Bellarminum eodem loco disserentem: .Respondeo, inquit, primo nunquam fortasse adhuc accidisse, ut pontifex sequeretur minorem pariem in concilio, quando remota fraude et dolo [patres] sententiam dixerunt. Quod dico propter concilia ariminense et chalcedonense, quae fraude non caruerunt . * In hoc casu vero jam non agi videtur de decreto conciliari, sed potius pontificali. c) Difficultatem sumunt ex verbis quibusdam V i n c e n t i i l i r., qui in commonit. I 2 dixerit: ,In ipsa catholica ecclesia magnopere curandum est, ut id teneamus, quod ubique, quod semper, quod ab omnibus creditum esta. Ergo omnes consentire debent? — Ast Vincentius ibi non agit de conciliis, sed de modo quo singuli fideles pro se novis immergentibus doctrinis haereti­ corum inveniant verum s. Scripturae sensum sive veritatem reve­ latam in genere; proponit igitur normam quandam a fidelibus ad­ hibendam in peculiaribus adjunctis, neque statuit verbis illis nor­ mam exclusivam. Cf. Pesch comp. n. 317; Kleulgen Théologie der Vorz. I n. 44. 4. Concilia infallibilia sunt ex assistentia Spi­ ritus Sancti; quare ad definitiones edendas inquisitio in doctrinam traditam superflua non est et ex parte definientium communiter requiritur. De infallibilitate conciliorum oecumenicorum 339 Neque tamen ejusmodi inquisitio vel eruditio patrum in genere propria ratio est, qua auctoritas vel certitudo definitionis nitatur. Ratio infallibilitatis est et manet assi­ stentia et virtus Spiritus Sancti, quae errorem avertat tanquam aliquid absolute et necessario in ecclesia evitan­ dum in ipso actu definitionis. Neque Spiritus Sanctus de­ finitiones unquam permittet nisi absolute veras, licet ipsae rationes, ob quas patres definiverint, ex sese non suffice­ rent ad evidentiam pariendam; habet enim Deus innume­ ras vias, quibus neglecta inquisitione errorem avertat, sive concilium ipsum dispergit, sive consensum patrum turbat, sive confirmationem impedit. Unde definitiones, quae fac­ tae sunt, a fidelibus indubitanter admittendae sunt, quae­ cunque rationes scientificae erant, ob quas patres demum judicaverint doctrinam aliquam ad depositum fidei perti­ nere; neque fidelibus incumbit, ut in istas rationes inqui­ rant. — Neque ecclesia ipsa vult credi propter argumenta fortasse proposita (quae etiam ex integro in definitionibus possint silentio praetermitti), sed propter auctoritatem, quae ei competit, infallibilem; cf. Pesch comp. n. 312. Quare absonum apparet, quod hodie iterum tam saepe de papa male informato repetitum audias. Si auctoritas ecclesiae vere authentice loquitur, audienda est, quaecunque via erit, qua ad de­ clarationem vel definitionem suam pervenerit. a) His cohaeret, quod neque disputationes vel argu­ mentationes, quae in actis conciliorum inseruntur, sunt in­ fallibiles. Ad rem Bellarminus: wIn conciliis maxima pars actorum ad fidem non pertinet; non enim sunt de fide disputa­ tiones, quae praemittuntur, neque rationes, quae adduntur, neque ea, quae ad explicandum et illustrandum afferuntur, sed tantum ipsa nuda decreta et ea non omnia, sed tantum quae proponuntur tanquam de fide. Interdum enim concilia aliquid definiunt non ut certum sed ut probabile, ut conc. viennense, quod decrevit tenen­ dum ut probabilius infantibus in baptismo infundi gratiam et virtutes .. . Denique in ipsis decretis de fide non verba sed sensus tantum ad fidem pertinet; non enim est haereticum dicere in ca­ nonibus conciliorum aliquod verbum esse supervacaneum aut non recte positum, nisi forte de ipso verbo sit decretum formatum, ut cum in conc. nicaeno decreverunt recipiendam vocem όμοούσιον et in ephesino vocem 9τοτόχον“ (l. c. II 12). Idem tenent Melchior 22* 340 De magisterio ecclesiae Canus de loc. theol. V 5, Cajelanus in 1 q. 61 a. 3 ad 3, Gregor, a Valentia 1 disp. 4 q. 12 ptinct. 2, Suarez de angelis I 3, 14 multique alii, de quibus cf. Wilmers de eccl. n. 400 sqq. ' J .’sSE * Rationes hujus rei manifestae sunt: a) Doctrina, in qua tra­ denda infallibilis est ecclesia, non est argumentative, sed auctoritaliva, neque Christus apostolos ad argumentandum, sed ad prae­ dicandum misit, et in ecclesia fidei, non scientiae scholam aperuit. 3) Ecclesia in iis tanlum infallibilis est, quae ad depositum fidei perlinere attestatur et definit; non autem intendit omnes eas pro­ bationes definire, quibus in condendo aliquo dogmate utitur. Ergo tota virtus auctoritatis in ipsa propositione, non in argumentatione invenitur.1) b) Nonnulli auctores existimabant, concilium in defini­ tionibus suis edendis certae alligari formulae verbo­ rum, qualis v. g. esset, ut addatur anathemalismus ; unde et eo progrediebantur, ut in conc. tridentino capita et canones discer­ nerent, et canones, quibus anathema adponitur, solos inter defini­ tiones retinerent, capita vero et decreta infallibilitate destituerent. Theoriam hanc inter alios et Denzinger defendit in enchiridio p. VII; Scheeben vero eam declarat absurdam3) etKleutgen plane arbitrariam,3) omnesque jam theologi hodie eam respu­ unt; et merito quidem. a) Ad definitionem enim peremptoriam edendam plane sufiicil, ut concilium mentem suam indubie manifestet; id autem hoc vel illo modo, in capite aeque ac per canonem fieri potest. Neque Christus ullo modo magisterium suum certis formulis adstrinxit. 3) Idem ex ipso usu ecclesiae manifestum est. Neque enim in symbolo nicaeno-constantinopolitano vel in decretis _v. g. conc. florentini ulli anathematismi inveniuntur; et tamen utrimque definitiones infallibiles habentur. Simile valet de epi­ stola dogmatica Leonis papae ad synodum chalcedonensem, de ep. Agathon is recepta in synodo VI. — De ipso vero con­ cilio tridentino legas v. g. prooemia s. 6 vel s. 13; et similiter conc. quoque valicanum in ipso capite 3 s. 4 haec interposuit: ,Haec est catholicae veritatis doctrina, a qua deviare salva fide atque salute nemo potest.11 Cf. Pesch I n. 454. ‘) AVre dixeris. propositio tantum valet, quantum argumentum. Hoc enim verum est in discursibus mere argumentati vis, non ita in iis, qui praeter argumenta longe fortius firmamentum habent: divinum adjutorium, quod praecise ipsam propositionem respicit. ’) Handbuch der katholischen Dogniatik I 1 n. 562. ’) Théologie der Vorzeit I ». 50. De infallibilitate conciliorum oecumenicorum 341 γ) De modo vero, quo ejusmodi definitiones discer­ nendae sint a rebus non definitis, agetur postea in quaestione affini circa infallibilitatem romani pontificis. c) Licet pro interpretandis decretis conciliorum mens et in­ tentio patrum primo loco respicienda sit, tamen nihil prohibet, quo­ minus verba in se ipsis considerata atque manifesta verum defini­ tionis sensum ingerant eum, qui deliberationem patrum excesserit. Inter causas definitionis enim etiam connumeratur assistentia et adjutorium Spiritus Sancti, qui rem ita dirigere potuit, ut verba demum ita ponantur, ut non prorsus secundum mentem hominum, sed etiam secundum providentiam divinam dijudicari debeant. 5. Jam patet absque cooperatione pontificis concilium vere oecumenicum celebrari non posse. Vacante igitur sancta sede concilium vere oecumenicum impossibile est. Si casu eveniret, quod papa esset vere dubius, epi­ scopi convenire possent et auctoritatem haberent, ast tantum ad hoc, ut ipsa haec res in liquidum deducatur et extra dubium ponatur. Quaecunque conventus episcoporum praeter hoc nego­ tium tractaret, sive quoad materiam fidei, sive quoad disciplinam universalem, valorem juridicum non induunt: per concilium acephalum essent facta. In utroque casu tamen confirmatio pontificis superveniens medelam adferre potest. Haec dicta sunt maxime de concilio constantiensi recte dijudicando. 6. Sunt porro concilia quoque quaedam particularia, quae per confirmationem romani pontificis auctoritatem nacta sunt pro universa ecclesia, ex. g. concilium arausicanum II; ne­ que tamen hoc concilium inter oecumenica recensetur. A pan nunc alicui in mentem venire potest, mulla concilia orien­ talia ex catalogo oecumenicorum expungenda esse, utpote quae non aliter celebrata sint ac illud arausicanum. Quoad hanc rem nota, adesse disparitatem aliquam; per con­ firmationem enim romani pontificis conciliis quidem provincialibus vis obligandi universam ecclesiam tribuitur, attamen ut hoc vere concilium oecumenicum inde constituatur, requiritur insuper saltem aliqua major sollemnitas et ut instituatur di­ recte ad repraesentandam totam ecclesiam docentem. Id quod in conciliis istis orientalibus semper observabatur, non ita in concilio arausicano. 7. Adhuc quaeri potest, unde episcopi in concilio sedentes praerogativam infallibilitatis accipiant: num immediate a Deo an a romano pontifice? — Res difficultatem non habet in sen­ tentia eorum, qui omnem episcoporum jurisdictionem immediate 342 De magisterio ecclesiae a Deo derivant. Sed etiam inter eos, qui tenent episcopos juris­ dictionem omnem a romano pontifice accipere, sat multi negant eosdem infallibilitatem participare ab eo idque, ut videtur, merito; etenim ideo episcopi sunt infallibiles, quia loti eorum collegio di­ recte infallibilitas divinitus (Mt 28, 20) promissa est eodem modo, quo romano pontifici soli, cum ex cathedra loquitur; ergo sicut huic, ita et illis infallibilitas immediate per Deum fit. Ita Franzelin, Schneemann, Hurler n. 444, Mazzella n. 1084; Vine. Gasser, Pohle, Scheeben, Lainez. Contrarium tenent Palmieri, Straub, Billot, Wilmers, quamvis hi auctores sat obscure in hac re loquantur. In priore sententia etiam facilius explanatur, quomodo papa in concilio valicano non seipsum infallibilem declaraverit; et peti­ tio ista principii efficacius evitatur, quae subesset, si tota infalli­ bilitas concilii demum ab infallibilitate pontificis dependeret. § 3. De infallibilitate episcoporum per orbem disper­ sorum. Episcopi non solum in concilium oecumenicum coilecti, sed etiam per orbem dispersi infallibiles sunt, cum unanimiter aliquid in rebus fidei docent et praedicant. I. Demonstratio. — 1. Evidens argumentum fit ex ipsis verbis Christi, de quibus legitur Mt 28 vel Jo 14, ubi apo­ stolis Spiritus S. promittitur, ut maneat cum iis in ae­ ternum. Neque enim haec distinguunt inter pastores congregatos et dispersos, imo explicite declarant: wego vobiscum sum omnibus diebus“. Atqui omnibus diebus episcopi non sunt congregati neque possunt esse. Ergo etiam episcopis dispersis illud Christi adjutorium praesto est, unde infallibilitas exurgat. Quemadmodum vero collegium apostolorum, cui ejusmodi pro­ missiones primitus factae sunt, sine Petro et absque debita sub ipso submissione cogitari non potest, ita etiam quoad episcopos teneas, eos in hac re non intellegi ,extra unionem, consensionem et subordinalionem sub visibili capite ecclesiae * i. e. romano ponti­ fice. Cf. F ran zeli n de div. trad * thes. 12 Scholion 1 p. 114 sqq. 2. Idem manifestum est ex persuasione totius antiqui­ tatis. Haec enim semper ^praeconium ecclesiae per univer­ sum orbem traditionem custodiensu (Irenaeus V praef.) nor- De infallibilitate episcoporum per orbem dispersorum 34*3 4#3 mam veritatis agnovit et doctrinas ab hac unanimi prae­ dicatione dissonas censuit haereticas. Atqui hoc supponit in unanimi ista praedicatione infallibile fidei testimonium inveniri. Hinc accidit, ut plurimae haereses absque conciliis oecumenicis sola unanimi episcoporum per orbem conspiratione extinctae sint, id quod Thomassinus patrum effatis ostendit, ut Tertul­ liani, Gypriani, Irenaei, Paciani, Hieronymi, Augustini aliorumque; imo iidem patres haereticos pro re sua ad concilium provo­ cantes saepissime rejiciebant per provocationem ad communem ecclesiarum professionem. Huc referas ea, quae s. Augustinus ad Bonifatium scribit: „Aut vero congre­ gatione synodi opus erat, ut aperta pernicies damnaretur? Quasi nulla haeresis aliquando sine synodi congregatione damnata sit; cum potius rarissimae inveniantur, propter quas damnandas neces­ sitas talis extiterit, multoque sint atque incomparabiliter plures, quae, ubi extiterunt, illic improbari damnarique meruerunt, atque inde per ceteras terras devitandae innotescere potuerunt. Verum istorum [pelagianorum] superbia, quae tantum se extollit adversus Deum, ut non in illo velit, sed potius in libero arbitrio gloriari, hanc etiam gloriam captare intellegitur, ut propter illos orientis et occidentis synodus congregetur; orbem quippe catholicum, quoniam Domino eis resistente pervertere nequeunt, saltem commovere co­ nantur" (contra duas epp. Pelag. IV 12, 34). 3. Sententia opposita etiam absurda apparet. Si nimirum epi­ scopi non essent infallibiles nisi actu in concilium collecti, ecce raro admodum ejusmodi concilia celebrantur. Ergo episcoporum ordo ita esset infallibilis, ut tamen fere numquam in docendo in­ fallibilitate frueretur. — Insuper episcoporum conventus tum per malam principum voluntatem tum ex conditionibus temporum im­ pediri possunt. Ergo et ipsa infallibilitas, et ipsa potestas a Christo apostolis et successoribus eorum pro omnibus diebus data in statu valde precario poneretur, idque praeprimis tunc, quando maxime necessaria foret. II. Unanimitas hujus consensus manifesto neque in hoc casu physice seu mathematice, sed in sensu morali intellegitur.1) Hic autem consensus multiplici modo apparere potest, sive expressus sive tacitus est. Et ex­ pressiores modi habentur, quando episcopi vel synodi provinciales decreta emittunt vel a romano pontifice rogati ‘) Cf. CMlta cattolica X (1870) 100 sqq. 344 " De magisterio eeclesiae sententiam suam proferunt, vel cum exorta contro­ versia fideles epistolis pastoralibus instruunt etc. Taci­ tus modus tunc habebitur, quando episcopi communem in populo persuasionem scientes nullo modo impediunt; deberent enim ut custodes fidei se opponere, si ipsi ejus­ modi doctrinam censerent falsam. Remanet tamen adhuc obscuritas quaedam, a) Declaratio mmirum infallibilis magisterii cum certitudine non habetur, nisi cum summa attentione („ex cathedrau) emittitur, non ita, cum actu simplici, fere absque reflexione doctrinam profert. Atqui magiste­ rium dispersum in suo docendi modo potius sine reflexione proce­ dere existimandum est; unde vix unquam in ordinaria doctrina infallibilem certitudinem praebebit. Resp: Inprimis ipsa minor in argumento negari potest; neque enim intellegitur, cur episcopi in suis ordinariis decretis nulla reflexione uti possint, v. g. cum scribentes ad Pium IX assensum ad syllabum manifestabant. — Insuper negari potest suppositum, in praedicatione per orbem dispersa de ejusmodi reflexione diligentius inquiri debere; si enim universi per orbem episcopi in doctrina fidei fallerentur, sive id sine sive cum refle­ xione fieret, eo ipso tota ecclesia aberraret; id quod Christus infallibililalem concedens praecise impedire voluit. Hoc aliter acci­ dit, si summus pontifex v. g. in aliqua doctrina sua obvie et sine reflexione propalata erraret; tunc per se proxime ipse solus deviaret. b) Est et alia diflicullas. Ecce episcopi per orbem dispersi aeque infallibiles declarantur ac episcopi in concilium collecti; ergo ejusmodi doctrina universaliter per orbem a magisterio ordinario retenta similiter de fide divina et catholica erit. Quare igitur dogma immaculatae conceptionis, quod utique ante definitionem sollemnem in universali praedicatione ecclesiae tenebatur, expressa declara­ tione egebat, quam etiam ipsi pastores enixe efflagitabant? Quoad hanc rem attendas: quod praedicatio universalis facit quidem rem objective esse de fide; tamen de hac ipsa univer­ sali conspiratione absque expressa declaratione singulis fidelibus difficulter constare potest ita, ut de ratione propria hujus univer­ salitatis dubitare nequeant; fides vero in singulis subjectiva cla­ ram et certam manifestationem exigit. Quaesiveris: ad quid dein hoc universale magisterium disper­ sum, licet infallibile, utile erit? — Utile est iis, qui id in propria ratione universalitatis perspexerint; insuper in ejusmodi universali praedicatione aptissima praeparatio habetur ad sollemnem defini­ tionem demum emittendam. Num soli episcopi infallibiles sint 345 ij 4. Num soli episcopi infallibiles sintP Temporibus conc. constantiensis inter alios Ger­ son simplicibus quoque sacerdotibus jus suffragii tribuit pro conventu synodali. Quam sententiam et synodus ipsa constantiensis in sua convocatione secuta est; unde in celebratione istius concilii numerus clericorum et doctorum ad trecentos ascendit. Similiter in conc. basii e ensi inter quingentos vel sexcentos congregatos vix numerabantur viginti episcopi; reliqui iterum simplices sacerdotes et ma­ xime doctores erant. Supponebant igitur tunc, etiam sim­ plices sacerdotes simul cum episcopis participare prius de praerogativa authentice in ecclesia docendi, et consequenter de praerogativa infallibilitatis, conciliorum propria. Nos e contra jam defendimus, subjectum infalli­ bilitatis per sese solos episcopos esse. 1. Demonstratio. — 1. Ex defectu omnis fundamenti pro sententia opposita. Potestas nempe et praerogativa, quae non possit demonstrari, asserenda non est, imo reapse nulla est; Christus enim, si potestatem vel praerogativam aliquam instituit, sine dubio etiam providit, ut innotesceret. Atqui demonstrari nequit, Christum etiam sacerdotibus sim­ plicibus seu presbyteris potestatem magisterii cum prae­ rogativa infallibilitatis contribuisse. Ad minorem: Argumenta quibus ipsa infallibilitas pro ecclesia docente vindicatur, reducuntur ad textus quosdam classicos, ut Mt 28 vel Jo 14 et 16. In his autem prae­ rogativa illa apostolis confertur ratione muneris in ecclesia perpetui. Ergo simul cum apostolis ibi infal­ libiles declarantur, qui eorum munus tanquam legi­ timi successores postea susceperunt. Atqui tales totius antiquitatis consensu episcopi i i que soli sunt. Ergo et episcopi soli demonstrantur praerogativam infallibilitatis hereditate possidere: ipsi „cum episcopatus successione cha­ risma veritatis certum acceperunt" (1 ren a eus IV 26). Cf. quae supra exposuimus p. 94 sqq. 2. Confirmatur res ex ipsa historia. Si enim et ipsis presbyteris jus et potestas ordinaria docendi competeret, 346 De magisterio ecclesiae cui adnexa est praerogativa infallibilitatis, utique eo ipso etiam jus habuissent semper sedendi in conciliis, in quibus praeprimis munus docendi exercetur, dirimuntur contro­ versiae fidei etc.; pariter in causis sive controversiis fidei ad presbyterorum quoque doctrinam appellatum fuisset. Atqui nihil horum accidit. Ergo his presbyteris munus or­ dinarium docendi cum praerogativa adnexa numquam con­ cessum est neque unquam concedendum erit. Ad minorem: Innumera concilia celebrata sunt, quibus nullus presbyter interesset, numquam ad doctrinam presbyterorum tanquam ad normam fidei provocatum esi. «Nusquam, ait concil. oecumen. VII c. 17, sacri canones statuunt, ut ad synodos principes saecu­ lares veniant, sed soli episcopi-; huc referas et usum ss. pa­ trum concilia a numero episcoporum denominandi, non presby­ terorum: sic loquuntur de conciliis 20 vel 50 episcoporum. 3. Gum tamen episcopi successores apostolorum sint ratione jurisdictionis episcopalis, el haec etiam a summo pontifice vel ante consecrationem vel sine consecratione concedi possit, ideoque ordinem episcopalem non requirat: palet, quomodo per eun­ dem supremum pastorem etiam simplici presbytero (cardinalibus, generalibus ordinum etc.) potestas docendi, jus in concilio sedendi cum participatione praerogativae adnexae concedi possit. Ideo di­ ximus in assertione nostra: episcopos solos per ses e infallibili­ tatis subjectum esse. 11. Exceptiones quaedam. — 1. Dicunt presbyteros reapse in conciliis sedisse eorumque actis subscripsisse. Distingues: Sederunt et subscripserunt ex jure sibi insito et proprio ng. ex jure delegato in causa speciali ipsis facto cc. — Si enim presbyteri et ipsi jure proprio in conciliis invenissent locum, numerus eorum com­ muniter numerum episcoporum longe superare debuit; pot­ erit autem pro singulis casibus specialis ratio ostendi, cur hic vel ille presbyter ad concilium venerit vel vocatus sit. — Alias presbyteri subscripserunt ex ratione ab auctoritate prorsus aliena, ut haeresis v. g. suspicionem a se amove­ rent vel consensum debitum testarentur.1) 2. Quodsi simplices sacerdoles el ipsi sacramenta administrant, verbum Dei praedicant et alia hujusmodi munera pastoralia susci*) Cf. 11 e fele Konziliengeschichte1 I 15 sqq, Philips Kirchenrtcht II 231 sq. De infallibilitate romani pontificis 347 piunt, haec ipsis insunt aut vi potestatis ordinis, non juris­ dictionis, aut certe in quantum in auxilium episcoporum vocati ab iis dependent; ideoque non proprio jure. Disputatio II. De infallibilitate romani pontificis. Haec disputatio essentialiter fere absoluta est ex prin­ cipiis, quae de ecclesia infallibili et de relatione romani pontificis ad eam cognovimus. Ecclesia nimirum infallibilis est, romanus pontifex supremus ejusdem pastor et magister, cui omnes ecclesiae filii perfecta oboedientia se submittere debent. Ergo et ipse plane infallibilis sit oportet; si enim ipse aberraret, universam ecclesiam necessario in errorem traheret. Res tam evidens est, ut accuratiore declaratione vix eguerit; cum nihilominus temporibus maxime difficilibus adversarii majore in dies audacia contra veritatem evidentem se extollerent, expres­ siorem definitionem non solum opportunam sed et plane ne­ cessariam provocabant. wCum hac ipsa aetate, ait conc. vatie, s. 4 c. 4 (D. 1837), qua salutifera aposlolici muneris efficacia vel maxime requiritur, non pauci inveniantur, qui illius auctoritati ob­ trectant: necessarium omnino esse censemus, praeroga­ tivam, quam unigenitus Dei filius cum summo pastorali officio con­ jungere dignatus est, sollemniter asserere? Adversarii. — 1. Veritatem hanc practice quidem om­ nes haeretici infitiati sunt, qui cum contumacia adver­ sus declarationes romani pontificis se opposuerunt, praeprimis qui duce Photio schismate ab ecclesia discesserunt. Theoretice vero eandem vel inter catholicos doctores im­ pugnabant Marsilius patavinus cum suis asseclis alii­ que postea non pauci, maxime inde a temporibus turbu­ lentissimis conc. constantiensis. „Nostra facultas parisiensis, ait Joannes Maior, a diebus concilii constan­ tiensis sic hanc partem [infallibilitatem papae negantem] fovet, quod nullis licuit asserere oppositum probabile, et qui tenuerit, in campo [i. e. e vestigio] revocare cogitur? 2. Tres vero epochae hujus deinceps theoreticae impu­ gnationis infallibilitatis merito distinguuntur. 348 De infallibilitate rom. pontificis a) Prima ab ipso concilio conslanliensi vix ultra synodum basileensem extenditur. Tunc sententiam oppositam de falli· bilitate romani pontificis non pauci doctores ex professo propugnabant: inter gallos Jo. Gerson, Petr. d’Ailly el omnes fere doclores universitatis parisiensis; inter germanos Nie. Gusanus cardinalis; inter hispanos Alph. Tostatus el Alph. de Castro; inter belgas Adrianus Florentius ultrajeclensis, papa postea Adrianus VI, ejusque dicipulus Driedo. b) Hac diserta impugnatione jamjam tabescente, urgente Lu­ dovico XIV editi sunt famosi isti articuli cleri gallicani, inter quos quarius haec decernit: ,In fidei quoque quaestionibus praecipuas summi pontificis esse paries ejusque decreta ad omnes et singulas ecclesias pertinere, nec tamen irreformabile esse judicium, nisi ec­ clesiae consensus *accesserit . Quo decreto initiata est altera epocha, epocha gallicanismi, qui infallibililatem pontificis obnoxiam reddidit consensui subsequent! ecclesiae. Inter defen­ sores istius articuli inveniuntur Bossuet, Launoy, Lud. ElliesDupin, Natalis Alexander, Tournely (qui tamen interno animo potius dissentire se prodebat); his accedunt Febronius, Tamburinus similesve auctores et pistorienses. c) Etiam haec gallicanismi theoria fere evanuit, cum indic­ tum est conc. vati canum; qua occasione vetus error de fallibilitale pontificis tertio prorupit magnasque turbas inter catholicos excitavit. Eorum antesignanus facile erat Dollinger, qui omnes adhibuit machinas ad definitionem infallibilitatis pontificis impedi­ endam el hac tandem edita cum suis ab ecclesia defecit, parvam colligens sectam sub ementito nomine „veterwn * catholicorum . Intellexeris, quod tunc aucta in dies controversia et dubita­ tione inter ipsos catholicos, opportunum omnino erat el plane ne­ cessarium, ut fundamentale illud dogma sollemni et peremptoria demum definitione statueretur et, quod practice omnes semper re­ tinebant, omnes pariter oris professione confiterentur. Cf. Hurler n. 443. 3. Praecipua adversariorum opera, quae tunc prodierunt, haec sunt: Maret du concil général et de la paix religieuse 1869; Dollinger Erwagungen fur die Bischofe des Konzils über die Frage der papstlichen Unfehlbarkeit 1869; J. F. Schulte die Macht der romischen Piipste Uber Fiirsten etc. nach ihren Lehren und Handlungen 1871; Jos. La ng en das vatikanische Dogma von dem Universal-Episkopat und der Unfehlbarkeit des Papstes etc. 1876; Lord Acton Sendschreiben an einen deutschen Bischof 1870; W. E. Gladstone the Vatican decrees in their bearing on cicil allegiance 1874. — Ex protest antibus notentur Joli. G erh ar­ dus Loci theologici tom V; Hase Handbuch der protest a ntischen Concilii vaticani definitio 349 Polemik 1900 1 147 sqq; Tschackert Evangelische Polemik' 1888 50 sqq. Veritatem catholicam defenderunt tunc Rudis Petra ro­ mana 1869; Cardinal Hergenrüther Katholische Kirche und christlicher Staat in ihrer geschichtlichen Entwickelung 1872 p. 927 sqq. Contra Ddllinger praecipue egitScheeben variis libellis; contra Gladstone cardinal Manning the Vatican decrees in their bearing on civil allegiance 1875. — Celeroquin cf. GranderathKirch Geschichte des vatikanischen Konzils 111 p. 636 sqq. § 1. Concilii vaticani definitio. Rem optime describit et statum quaestionis accura­ tissime determinat haec conc. vaticani declaratio: „Nos tra­ ditioni a fidei Christianae exordio perceptae fideliter in­ haerendo, ad Dei Salvatoris nostri gloriam, religionis catholicae exaltationem et Christianorum populorum salutem, sacro approbante concilio, docemus et divinitus reve­ latum dogma esse definimus: romanum pontificem cum ex cathedra loquitur, i. e. cum omnium Chri­ stianorum pastoris et doctoris munere fungens pro suprema sua apostolica auctoritate doctrinam de fide vel moribus ab universa ecclesia tenendam definit, per assistentiain divinam ipsi in b. Petro promissam ea infallibilitate pollere, qua divinus redemptor ecclesiam suam in definienda doctrina de fide vel moribus instructam esse voluit; ideoque ejusmodi romani pontificis defini­ tiones ex sese, non autem ex consensu ecclesiae, irrefor­ mabiles esse“ (s. IV c. 4). — Res ipsa his definita est; accuratius tamen intellegamus declarationes a concilio in definitione additas. I. Romanus igitur pontifex infallibilis declaratur, at­ tamen non pro quolibet casu, sed quando ex cathedra loquitur. Quid igitur sibi vult terminus iste „ex ca­ thedra" ? 1. Cathedra metonymia est in Scripturis usitatissima ad denotandam dignitatem vel munus publicum, et inprimis magisterium, etiam malorum; ita v. g. Ecclesi 7, 5; Mt 25, 2sq.; Lc 20, 46; Ps 1, 1. 350 De infallibilitate rom. pontificis Proxime usurpationem vocis catholicam provocasse videtur, quod legitur Mt 25: „Super cathedram Mosis sederunt scribae et pharisaei; omnia ergo quaecunque dixerint vobis, servate et facite *, ubi et Christus eam scribarum auctoritatem intellexisse videtur, qua ,legem explicant * (Knabenhauer ad h. L). Eundem in modum cathedra Petri, de qua jam patres passim loquuntur, duplicem istam significationem (non utique adaequate distinctam) adsumit; dignitatis in genere et praesertim magisterii. Quando autem quis wex cathedra loquitur * in ordine ad fidei doctrinam proponendam, ut magister attenditur. Et ideo infallibilitas romano pontifici non competii sub quocunque respectu, in quantum agit in genere, sed solum in quantum docet.1) 2. Romanus igitur pontifex infallibilis est in docendo. Attamen etiam ut docens romanus pontifex potest con­ siderari vel ut persona privata, vel publica. Infallibi­ lis declaratur ut persona publica, ut „pastor et doctor . *Christianorum — Sed et personam publicam vario modo induere potest papa: potest enuntiationes emittere tanquam episcopus urbis Romae, tanquam primas Italiae, tanquam patriarcha occidentis, tandem ut supremus totius ecclesiae pontifex. Infallibilis declaratur solum, quando loquitur ut universalis ecclesiae pastor et doc­ tor: „ut doctor omnium *Christianorum . Sed et hoc ultimum adhuc distinctioni obnoxium est: poterit actum docendi emittere vel gradu intensive summo, vel gradu quodam inferiore ut cum unam doctrinam prae alia commendat, sed non imponit, vel cum decreta congregationum romanarum approbat (cf. Straub n. 332). — Si pontifex gradu tantum inferiore uni­ versam instruit ecclesiam, poterit quidem merito sibi tunc quoque requirere assensum internum, non tamen talem, qui sive immediate sive mediate innitatur motivo divinae fidei, neque proinde talem qui respiciat infallibilem verita'1 Stulte igitur osores ecclesiae concilium vaticanum calumniati sunt, impeccabilitatem papae definiverit ; id quod tum ex verbis ipsius definitionis perspici potuit, tum etiam ex titulo totius capitis, cui inscribitur: „de romanorum pontificum magisterio". Infallibilitas vero in agendo el in docendo ita non cohaerent, ut Balaam simul propheta et peccator fuerit (Num 22) et Caiphas, cum nefando scelere Christi mortem postulasset, prophetasse legatur (Jo 11, 51). Concilii vaticani definitio 351 tem, sed solummodo securitatem doctrinae, quae procedat, ut verbis loquamur card. Franzelin, ex „auctoritate uni­ versalis providentiae ecclesiasticae . * Infallibilis igitur erit pontifex solum tunc, quando universali sua docendi auctoritate in gradu intensive summo utitur ; quando nimirum „ doctrinam de fide vel moribus ab universa ecclesia tenendam definit * i. e. quando judicio omnino peremtorio pronuntiat, quid fide divina vel immediata vel mediata ab universali ecclesia tenendum sit.1) 3. Loqui ex cathedra igitur ex sensu ipsius concilii idem est ac loqui ex auctoritate universalis ma­ gisterii suprema sive intensive summa. II. De conditionibus, sub quibus romanus pontifex in­ fallibilem definitionem edere censendus est, haec addamus. — Et inprimis vix commemoratione dignum esse videtur, quod ante omnia ipsa locutio requiratur; quae locutio cum non habeatur sine apta promulgatione, patet hanc quo­ que promulgationem ad infallibilem definitionem sim­ pliciter supponi. Hoc jam supposito 1. prima conditio omnino necessaria est ex parte, ma­ teriae. Objectum nimirum vel directe vel indirecte ad res fidei vel morum pertinere debet; id quod ex expressis verbis concilii patet: „in definienda doctrina de fide vel moribusu. Sed idem etiam inde patet, quod romanus pon­ tifex ibi dicitur pollere „ea infallibilitate, qua di­ vinus redemptor ecclesiam suam instructam esse vo­ ; luit * haec enim in rebus fidei vel morum tantum infalli­ bilis est.2) ‘) Ergo vox illa „ definit non debet sumi in sensu tantum forensi» ut solummodo significet finem impositum controversiae, quae de haeresi et de doctrina agitata fuit; sed vox definit significat, quod papa • suam sententiam circa doctrinam, quae est de rebus fidei et morum, directe et lenninative proferat, ita ut jam unusquisque fidelium certus esse possit de mente sedis apostolicae * ; ita episcopus Gasser relator causae, coll. lac. VII 474. ’) Quae ejusmodi res sint, postea accuratius describemus; in genere directe ad res fidei et morum pertinent illae veritates, quae vel sunt revelatae vel constituunt objective regulam morum ; indi­ recte ad eandem materiam fidei vel morum pertinent ea omnia, quae sive per se sive ratione adjunctorum connectuntur cum veritatibus sive revelatis sive regulam morum constituentibus. 352 De infallibilitate rom. pontificis 2. Altera conditio desumitur ex modo loquendi et est in eo, ut pontifex significet se praecise uti auctori­ tate sua doctrinali in supremo gradu, ut significet se loqui praecise ex cathedra. a) Hac in re sunt quidem certi quidam modi loquendi sollemniores et longo usu sanciti, ex quibus adhibitis locutio ex cathedra facta prorsus manifesta est: cum v. g. ei, qui opposi­ tum senserit aut dixerit, anathema dicitur, vel qui contrarium sen­ serit, haereticus declaratur, vel veritas statuta, declarata, definita ab omnibus fidelibus credenda esse enuntiatur etc. Attamen ejus­ modi determinatis sive juratis fo rm u 1 is pon t i fex ex cathedra loquens non est alligatus. Formam enim legis ipse legislator de­ terminat; unde et pontifex in edenda definitione verbis uti potest, quibus ipsi placuerit, et plane sufficit, ut saltem ex tenore verbo­ rum clare et indubie significet, se pro auctoritate sua suprema omnes christifideles obligare velle. b) Alia quaestio hic exurgit, num pontifex ex cathedra defi­ niens necessario omnes fideles directe alloqui debeat, vel saltem omnes episcopos. Ratio dubitandi desumitur ex verbis con­ cilii: ,cum omnium Christianorum pastoris et doctoris mu­ nere fungitur". — Communiter theologi tenent, pontificem strictam definitionem ex cathedra edere posse, etiamsi epistulam ad parti­ cularem direxerit episcopum; attamen etiam in hoc casu sive ex natura rei sive ex modo loquendi omnino manifestum fieri debet, eum sua potestate summa intensitate uti, et ita implicite uti pro universo orbe. Nota tamen, non omnia, circa quae ejusmodi definitio fit, statim de fide esse tenenda; eo enim modo singula tenenda sunt, quo definiuntur. Si ut ea definiuntur, quae ad depositum fidei pertineant, utique de fide credenda sunt; si ut theologice certa( ut talia tenenda erunt etc. Sic syllabus secundum communiorem sententiam ex cathedra editus esse videtur; tamen non omnia, quae ibi continentur, dogmata fidei sunt; multa ibi ut certa tan­ tum vel ita statuuntur, ut contrarium temerarium etc. sit. 3. Cum causa infallibilitatis per ipsum concilium assig­ natur assistentia Spiritus S., omnis definitio coope­ rationem humanam et diligentem inquisitionem supponit, et summus quoque pontifex ejusmodi inquisi­ tionem ante definitionem praemittere per se debet. Attamen non eo cum De San progrediendum est, ut illa praevia inquisitio declaretur conditio, qua non praestita non solum illicita, sed plane 'nulla definitio ex cathedra fieri possit. Concilii vaticani definitio 353 Certum enim est, Deum per suam assislentiam omnem falsam definitionem esse impediturum; non ita certum est, Deum ante de­ finitionem plenam rei definiendae certitudinem esse suppeditaturum. ,Debemus etiam pie credere, quod in divina assistentia, Petro et successoribus ejus a Domino facta, simul contineatur promissio me­ diorum, quae necessaria aptaque sunt ad affirmandum infallibile pontificis judicium" (Gasser coll. lac. VII400). — Praeterea nimis precarium est, ut in singulis casibus homines de ejusmodi inqui­ sitione facta certiores fiant; unde in praxi omnis definitio facile in dubium vocari posset.1) 111. Nota insuper: 1. Concilium declarat, roinanum pontificem in omnibus el singulis ejusmodi definitio­ nibus esse infallibilem. Ergo excluditur etiam ex hac parte famosa illa distinctio inter sedem et sedentem (card. De Luzerne, Bossuet), ex qua singulis romanis ponti­ ficibus fallibilibus sola sedes maneat infallibilis: eo quod errante forsitan uno pontifice, vel ipse vel suc­ cessor ejus errorem sit emendaturus, ita ut nunquam ipsa sedes romana deficiat, ut defecerit v. g. sedes alexan­ drin a vel antiochena. Sub hac ratione intellegas, infallibilitatem esse praeroga­ tivam romani pontificis personalem i. e. eam tanquam subjecto immediato inhaerere personae singulorum successorum b. Petri; quamquam non est personalis eo sensu, acsi ei inhae­ reret, ul est persona privata in proprium ejus commodum. 2. Addit concilium, „ejusmodi romani pontificis defi­ nitiones ex se, non autem ex consensu ecclesiae, irreformabiles esse"; id quod dirigitur contra gallicanes, qui infallibilitatem romani pontificis huic conditioni obno­ xiam reddiderunt. Unde intelleges: a) Quomodo haec praerogativa sil absoluta. Est enim talis, quatenus non dependet ab ulla causa creata eidem pontifici ex­ terna. Neque vero est absoluta simpliciter et sub quocunque re­ *) Quaestio, num in particulari casu revera adsit definitio ex ca­ thedra, hinc inde non ita facile dissolvitur; neque tamen inde difficul­ tas contra ipsam infallibilitatem desumi potest, quin eo ipso etiam infallibililas concilii oecumenici in dubium vocetur, de cujus definitioni­ bus eadem difficultas moveri poterit. Quia tamen hae definitiones ut leges odiosae strictae sunt interpretationis, nulla erit admittenda defi­ nitio ex cathedra, quamdiu prudens dubium contra factum permanebit. Cf. CIC 1323 .§* 3, Hurter n. 407, 2 et hic infra ÿ .9 II. Dorse Ii. De ecclesia. -23 354 De infallibilitale rom. pontificis spectu: ita non est absoluta ratione modi eam habendi, cum eam romanus pontifex participatam habeat divinitus; non est absoluta ratione subjecti, quia romanus pontifex infallibilis est solum, in quantum est doctor universalis el judex supremus; non est abso­ luta ratione objecti, quatenus nonnisi in rebus fidei et morum iisdemque connexis adest; non est absoluta ratione actus, cum in actibus tantum sollemnissimis valeat, quando judicio peremptorio definit, quid omnibus christifidelibus credendum sit. b) Intelleges, quo sensu eadem praerogativa apte vocetur se­ parata. Vocatur separata, in quantum romano pontifici inhaeret ut est persona distineta a reliquo coetu tum episcoporum Ium fidelium. Non erit separata, quatenus numquam consensu de­ stituta manere potest corporis ecclesiae infallibilis, in cujus utili­ tatem supremus pastor infallibililate a Domino exornatus est.1) § 2. Infallibilitas rom. pontificie ostenditur ex a. Scriptura. 1. Argumentum ex 3Λ 16, 18 sq. — 1. „Et ego dico tibi, quia tu es Petrus et super hanc petram aedificabo eccle­ siam meam, et portae inferi non praevalebunt adversus . *eam Ratione horum verborum Petrus ejusque successores (singuli romani pontifices) ratione sui (in sese) petra et fundamentum ecclesiae constituuntur, unde ecclesia omnem suam firmitatem habeat, unde ecclesia sub omni ratione inconcussa stet; praecise enim super hanc petram aedificata, invicta manebit adversus portas inferi. Atqui ecclesia, in praedicatione doctrinae revelatae Christi Domini fundata, regnum veritatis et columna et firmamentum veritatis, ') Contra valorem definitionis adversarii haec praeprimis excipiunt: a) eam non sub omnium patrum suffragio esse emissam; b) patres in suffragiis ferendis non fuisse liberos. — Quod prius illud attinet, rele­ gas quae supra diximus (p. 337 sq) ; alterum negatur. Episcopi enim de­ finitionis inimici plenissima libertate praediti erant, non solum in fe­ rendis suffragiis, sed etiam ad rationes dogmati nostro contrarias lar­ gissime exponendas; qua in re evidens testimonium praebent ipsa con­ cilii acta. Nonnulli episcopi utique in concilio admoniti sunt, ut ordinem servarent neve ea proferrent, quae a viris catholicis enuntiari impune non potuerint; ast hoc contra libertatem non est, sed contra effrenatam tantum licentiam. Neque libertas patrum inde in discrimen vocatur, quod supremus tunc pontifex Pius IX eos laudavit, qui infallibilitatem papae defenderint; agebatur enim de doctrina, quae jam «ludum rata et certa in ecclesia tenebatur et teneri debebat. Cf. Her­ genrother Z. c. p. 1002 sqq; 1013 sqq. Infallibilitas rom. pontificis ostenditur ex s. Scriptura 355 praeprimis in rebus et doctrinis fidei vera et inconcussa permaneat oportet, ita ut deficiens sub hac ratione, essentialiter jam a propria ratione deviaverit. Ergo etiam sub hac ratione, et sub eadem quam maxime, firmitatem a Petro ejusque successoribus habebit. Algui qui sic est fundamentum, principium et causa infallibilitatis ecclesiae, ipse infallibilis sit oportet, et qui­ dem prius et magis immediate quam ipsa ecclesia ; ejusque infallibilitas tam late se extendit quam ipsa infallibilitas ecclesiae. Ergo cum ipso petrae munere Petrus ejusque successores, romani pontifices, praerogativa infallibilitatis aucti sunt. Videtur igitur argumentum ad hanc fere rationem reduci: vi Mt 16, 18 ecclesia infallibilis est; atqui hoc est ratione fundamenti, Petri ejusque successorum; ergo et hi infallibiles sint oportet. Ita vero argumentatio nostra ab infallibilitate ecclesiae, quae est po­ sterior, videtur procedere ad in falli bililatem pontificis, quae est prior; neque bona videtur ejusmodi argumentatio. — llesp: Infalli­ bilitas ecclesiae in ordine ontologicae causali tatis quidem posterior est in fall i bili ta te pontificis; in argumentatione tamen ver­ samur in ordine cognitionis logico, in quo, quod posterius est, prius cognosci et sic ut argumentationis medium adsumi potest. 2. Evidentior etiam illatio fiet ex verbis eodem loco adnexis: ,Quodcunque ligaveris super terram, erit ligatum et in coelis; et quodcunque solveris super terram, erit solutum et in coelis“ (v. 19). Haec verba, qua patent universalitate, certo certius etiam ad potestatem do­ cendi pertinent, qua pontifex fideles ad doctrinam ali­ quam admittendam obligat; ergo et de ejusmodi doc­ trinis valet, quod quidquid pontifex ligans decreverit, id ratum habetur divinitus in coelis. Nequit autem raturn haberi in coelis per Deum, si erroneum est. Ergo necessario et infallibiliter verum sit oportet, et potestas pontificis pro tota amplitudine, qua ad ligandum peremtorie assensum fidelium patet, cum errandi possibilitate conciliari nequit. 3. Neve provocaveris contra argumentationem ad reprehen­ sionem, qua Petrus mox post primatus promissionem a Domino corripitur verbis illis: ,Vade post me, satana; scandalum es mihi, 23· 356 De infallibilitate rom. pontificis quia non capis ea quae Dei sunt“. Cerle hic non agitur de defi­ nitione ex cathedra per Petrum facta, qui cathedram tunc nondum habebat; neque de ulla doctrina agitur, sed reprehenditur conatus Petri prorsus privatus, quo Christum a passione sua retrahere conabatur. In conc. vaticano episc. Dinkel hanc fere exceptionem con­ tra argumentum nostrum proposuit: Firmitas alicujus aedificii pri­ mario quidem a firmitate fundamenti dependet, ast simul etiam a recta connexione inter fundamentum et columnas aedificii et a firmitate harum columnarum. Columnas alitem episcopos esse, qui etiam ad doctrinam veram infallibiliter inve­ niendam divinitus ordinati sint (Maret episc. in eodem concilio). Urgo ex Mt 16 minime sequitur, Petrum vel rom. pontificem in sese solum jam esse infallibilem. — Resp: SuHicit pro argumen­ tatione nostra, ut firmitas primario ab ipso fundamento dependet et ipsae columnae fundamento inniti omnino debent. Licet dein et columnae contribuant ad firmitatem aedificii, id tantum secun­ dario praestant et nonnisi in quantum et ipsae super fundamentum firmiter stant. — Verum in tota hac exceptione solum est, quod inter praecipua media veritatis inveniendae pro ipso summo ponti­ fice consultatio fratrum episcoporum connumeratur. Cf. Granderath III p. 195 sqq. II. Simile prorsus argumentum fit ex Jo 21, 15 sqq (cf. supra p. 147 sqq). His verbis Petrus ejusque succes­ sores, romani pontifices, universae ecclesiae supremus pastor constituitur, cui omnes fideles oboedire divinitus obligantur. Atqui munus pascendi in regno veritatis cer­ tissime et inprimis docendi potestatem complectitur. Ergo Petro ejusque successoribus doctrinam aliquam intra fines ecclesiae proponentibus universa eccle­ sia se submittere debebit. Atqui ejusmodi magisterium .cui universa ecclesia se submittere debeat", infallibile est. Si enim pastor, cui ec­ clesia sic obsecundare debet, a vero aberraret, cum ipso tota ecclesia aberrasset et de ejus infallibilitate actum esset. — Dixeris fors: in ejusmodi casu ecclesiam obsequi non debere. Ast qua ratione dein jam Petrus ejusque succes­ sores pastores erunt, quales a Christo instituti sunt? Ejusmodi insuper magisterium infallibile est ex sese, non ex consensu subséquente corporis ecclesiae; corpus enim ec­ clesiae, tanquam grex supremo pastori pascendus tradilus, hunc Infallibililas roin. pontificis ostenditur ex s. Scriptura 357 sequi debet, non antecedere. Praeterea ubi primum gregi liceret, doc­ trinam summi pastoris ad examen vocare, de ejusdem auctoritate actum esset: is jam non esset pastor, sed potius ipse pascendus. Neve dixeris in textu agi de potestate regendi potius, non ita de potestate docendi. Etenim in regno veritatis, quale ecclesia est, actus docendi aut ipse formaiiter actus regiminis est, aut saltem viriualiter actum jurisdictionis includit. 111. Tertium argumentum desumitur ex Le 22, 31 sq: ,Ait Dominus (ad Petrum): Simon, Simon, ecce satanas expetivit vos, ut cribraret ut triticum; ego autem rogavi pro te, ut non deficiat fides tua; et tu aliquando conversus, confirma fratres tuos“. — Hisce verbis, ut supra demon­ stravimus^. 143sqq, Petrus designatur is, qui ex munere stabili et ut norma viva et authentica, i. e. per leges et declarationes, fratres sive universam ecclesiam in fide et doctrina vera confirmet; unde ipsi tanquam normae totius ecclesiae indefectibilitas in fidei doctrina secundum preces redemptoris exhibenda expressis verbis promittitur. ,Considerate, ait ad textum nostrum Pelagius 11 ep. 3, quia veritas mentiri non potuit, nec fides Petri in aeter­ num quassari poterit vel mutari; nam cum omnes disci­ pulos diabolus ad cribrandum poposcerit, pro solo Petro se Dominus rogasse dicitur, et ab eo voluit ceteros con­ firmari/ Ergo Petrus certe infallibilis declaratur. Atqui verba Domini sicuti ad Petrum ita ad omnes ejusdem in primatu successores pertinent. Ergo et hi, quamprimum hoc munere funguntur fratres confirmaturi, infallibiles ibi declarantur. Ad minorem: a) Textus noster re in se considerata plane parallelus invenitur cum iis, quae Mt 16, 18 de Petro edicuntur; atqui hic textus quemadmodum ad Petrum, ita et ad successores ejus referendus est. Ergo et quae Lc 22, 31 enuntiantur. — Parallelismum facile invenies: Ibi apud Mt sermo est de portis in­ feri, quae ecclesiam impugnantes non praevalebunt, hic apud Lc de satana lidem apostolorum cribrante; ibi impugnationibus in­ feri opponitur Petrus firma ecclesiae petra, hic cribrationibus satanae indefecti bilis fides Petri, hiem igitur videtur esse confirmator indefectibilis fratrum et petra inexpugnabilis ecclesiae. Sicut igitur petra ex mente Christi necessaria et perpetua in eccle­ sia est, ita et munus confirmatoris. 358 De infallibilitate rom. pontificis b) Christus propter munus confirmandi fratres impetravit Petro indefectibilitatem in fide. Atqui confirmandi munus sponte sua consequitur primatum et ratione primatus eidem Petro colla­ tum est; ideoque transit cum primatu in Petri successores. Ergo et illud charisma, quod Christus impetravit Petro, ut confirmatoris munere rite possit fungi, transit in Petri successores. c) Sane verba: satanas expetivit vos, ut cribraret sicut triticum", nullo adstringuntur tempori et ad apostolorum succes­ sores et ad fratres per omne tempus in ecclesia futuros ex aequo spectant. Quare et remedium, quod Christus ejusmodi cribrationibus opposuit. Atqui hoc invenitur in precibus, quibus Christus capiti apostolorum indefectibilitatem in fide impetravit. Ergo et haec indefeclibilitas ad eos quoque pertinet, qui Petro in ratione capitis ecclesiae succedunt, idque eo magis, quod hi apostolorum successores sive episcopi, praeclaris apostolorum praerogativis destiuti, praesidio confirmatoris multo plus indigent (Hurter n. 414) § 3. Argumentum ex Lc 22 contra exceptiones firmatur. Argumentum ex Lc 22, quod est etiam ipsius concilii vaticani (s. 4 c. 4 ; I). 1836), peculiaribus obnoxium est ex­ ceptionibus, quas accuratius inspicere juvabit. I. Inprimis negant, vel ipsi Petro ibi donum infallibilitatis promitti; nam — 1. Christus verbis illis promisit Petrum conservatum iri a solis peccatis contra fidem; atqui ejusmodi praeservatione infallibilitas nondum habetur, quae etiam errores excludat inculpabiles. Reap: Ng. majorem; Christus enim prorsus in genere omnem defectum excludit, idque sub determinato re­ spectu ad ipsam ecclesiam i. e. fratres confirmandos, quae „cobimnu et firmamentum veritatis" omnem simpliciter respuat errorem. Quodsi quis institerit, cribrationibus satanae non opponi nisi peccata eo, quod satanas non aliud intendat nisi peccatum, distin­ guas: in personis privatis tr. in personis quae publicani ec­ clesiae fidem custodire debeant ng. Magnopere enim satanae interest, vel ipsam fidem ejusque doctrinam objectivam pervertere, quam Christus attulit et fundamentum omnis salutis posuit. 2. Ulterius dicunt, promissionem Petro factam con­ ditional am esse; etenim Christus , rogavit" tantum pro Petri indefectibilitate. Respondimus jam supra (p. 144), Argumentum ex Iæ 22 contra exceptiones firmatur 359 Christum rogasse oratione efficaci; id quod facile inde perspicias, quod Christus absolute adjunxit: ^confirma frat­ res-, quae adhortatio exauditionem orationis Christi plane supponit. Urgent: si Christus oratione absoluta et ellicaci Patrem rogasset, Petrus jam cadere non potuit; atqui de facto cecidit idque praecise quoad fidem ; ergo oratio Christi conditionata erat fidelem expeclans Petri cooperationem. llesp: a) Dic mihi prius, quale dogma fidei Petrus negaverit, dicens ,se non nosse Christum"; mentitus est in gravem injuriam omini sui, ast eum interne vel externe ullum dogma fidei circa Christum denegasse, difficulter ostenditur. b) Insuper: ,Tu aliquando conversus, ait Christus, con­ firma fraires tuos * ; hac ipsa particula „aliquandou effectum ora­ tionis demum oblinendum differt ad tempus aliquod futurum; cum qua observatione bene concordat, quod in eodem contextu Christus ipse lapsum Petri proxime instantem praedicit. — Determinatur vero temporis differentia, pro qua Petri indefeclibilitas impetranda sit, a Domino mandato Petro injuncto: ^confirma fratresu, ita ut, ubi primum fratres ab ipso confirmandi erunt, ipse in fide deficere jam nequeat. Quod munus cum Petro non sit impositum nisi post Domini resurrectionem, lapsus Petri intermedius contra efficaciam orationis Christi invocari non potest. 3. Excipiunt: Promissio Christi ( nrogavi pro i. ,Et tu aliquando conversus confirma fratres tuos1. Ecce tempus, ecce locus: opitulare nobis, qui es a Deo ad hoc ordinatus, porrige manum tuam quantum lien potest; habes potestatem a Deo, eo quod omnium princeps es, in quo et positus es. Terreto, supplicamus, haereticas feras calamo divini verbi tui" (M 99,1151 coli. 1154). In genere de traditione syro -chaldaeorum cf. David antiqua ecclesiae syro-chaldaicae traditio circa Petri apostoli etc. primatum 1870, p. 16sqq; de fide arm en orum vero Azarian ecclesiae annenae traditio de romani pontificis primatu 1870;*) de slavorum traditione cf. Marko vi c gli Sia iri ed i papil 208 sqq; Cosla-Luzi de rom. pontificis auctoritate doctrinali testimonia liturgica eccl. graecae, et ep. encyclicas M. Levicki metropolitae leopol. d. d. 10 mart. 1841 (in actis synodi ruthenorum Galiciae 1891). Accedunt conciliorum provincialium suffragia, quae splendidissima extant jam ex saeculo V, quo episcopi terraconenses ad Hilarum papam scripserunt: «Etiamsi nulla extaret necessitas ecclesiasticae disciplinae, expeten‘) «Nonne — ita auctor iste — apertis verbis stabilitatem fidei et inerrabile magisterium rom. pontificum passim in adductis testi­ moniis traditum vidimus? quid aliud enim significat, cum patres eccle­ siae nostrae [armenae] a vetustissimis temporibus fidei petram in e infallibilitate roiii. pontificis ri η I quaes li ones, suo debent judicio definiri . * Cum suprema vero et plena potestate, ad quam spectaverit quaestiones fidei judicio peremtorio pro universa ecclesia (eaque infallibili) de fin i re, praerogativa infallibilitatis omnino conjungatur oportet. II. Tempore exilii avcnionensis (1309—1377) auctoritas romanoruin pontificum diminuta est. maxime occasione luctae cum Ludovico Bavarico inilae, cui theologi quidem ut M a rsi I i us p a I a vi n us cf ■Joannes de Janduno adstipulabantur, sententias audacissimas contra potestatem pontificis proferentes et divul­ gantes.— Intervenit tristissimum tempus schismal is oc­ cidentalis (1378—1419) cum omnibus angustiis et dif­ ficultatibus suis: 1res pontifices de primatu concertabant <•1 ecclesia, necessario una, dissecabatur. Nullum effugium reliquum esse videbatur, nisi ul conclamaretur ad potesta­ tem, quae, tribus illis pontificibus superior, tribus capitibus remotis unum jam substitueret: talis tunc multis concilium oecumenicum esse videbatur. Simul autem omnes ideae olim a Marsilio palavino propugnatae mentes occupabant majore vi, praeprimis theoria ista de su pre mali a con­ ciliorum super papam. Suprema rtro potestate jam denegata, mox etiam praerogativa infallibilitatis in dubium vocabatur a non paucis theologis (Gerson). Res demum eo perducta est. ul per declarationem cleri galli vani (a. l(>82) etiam expressius denegaretur infal­ libilitas pontificis, et facultas theologica universitatis parisiensis mediis etiam violentis adstringeretur ad hunc errorem defendendum: is grassanlibus feb ron iani sin i doctrinis etiam alibi fautores sibi acquirere coepit, cum • one. v alie anum eum peremptorie profligavit. Quid de ista dogmatis obscurationi· sentiendum est? numquit universalis ecclesiae conspiratio inde turbata est? Turbata utique est: ast cum antea per lot saecula plane universalis integram ecclesiam pervaserit, virtus hujus con­ spirationis per turbationem supervenientem enervari non potest. Id enim, quod universa ecclesia semel admisit, de tide est et. quod de fide est, immutabiliter verum manet. |)c dogmatis nostri ml tempus obfuscatione 381 I. Nihilominus vera doctrina semper vel tri­ stissimis iis temporibus praedominata est. Ipse Gerson (de potest, eccl. consid. 12) conqueritur, etiam post conci 1. constant, inveniri, qui talia palam asserere non pave­ rent: -tam radicatum et. ul cancer serpens, tam midullitus imbibitum fuit hoc priscae adulationis virus leti­ .* ferum Post comalinm constantiense mox florentinum utriusque ecclesiae consensu sollemniter inculcat: - Diffinimus, sanctam apostolicam sedem et romanum pon­ tificem in universum orbem tenere primatum, et ipsum pontificem romanum successorem esse b. Petri principis apostolorum et verum Christi vicarium, totius ecclesiae caput et omnium Christianorum patrem ac doctoreni existere; et ipsi in b. Petro pascendi, regendi ac gubernandi universalem ecclesiam a Dominii nostro Jesu Christo plenam potestatem traditam esse ( D. 694). Declarationem vero c I e r i g a 11 i c a n i vix editam, I n no­ cent i us XI per litteras in forma brevis (11. April. 1682) repro­ ba vit (D. 1322), et Alexander VIII constitutione „lnter multi· plicesu eam cum reliquis articulis nullam esse et irritam de­ claravit. Et quamvis in ipsa Gallia declaratio ista omnibus inediis per supremam potestatem saecularem urgeretur et defende­ retur, mulli nihilominus episcopi, plurim i sacerdotes et magna pars laie orum infallibililati rom. pontificis ibi vel ante concilium vaticanum semper adhaesit; cf. Granderath o. c. II 257 sqq. In reliquis cero orbis Christian i partibus vera doc­ trina semper praedominabatur, imo vix non universaliter recepta erat, donec superveniente Dollinger cum paucis theo­ logis turbulentis levis quaedam perturbatio denuo provocabatur. •2. Ut singulos quosdam theologos proferamus ex isto tempore, data opera infallibilitatem romani pontificis defendit s. I o a η n e s a C a p i s l r a η o in opere de papae et concilii auctoritati. - S. A n ton i n us vero in Summa th. p. IV tit. 3 c. 3 § 5 inter alia etiam haec profert: ,Quartum privilegium est, quod romanus pontifex dat auctoritatem et robur omnibus conciliis, et hoc patet ex praemissis: quia, si est unicum caput et princeps lotius eccle­ siae, habens super omnes plenitudinem potestatis, est solus po­ tens facere statuta firma et perpetua tanquam eccle­ siae fundamentum; sequitur, quod solus potest robo· 382 Be iofallibilitate rnm. pontificis rare slalula conciliorum et firmare . . . Quicuhque sentit, roman am ecclesiam non habere firmitatem immobilem el perpetuam, auferre conatur privilegia romanae ecclesiae a Christo ei tradita.14') Mox Sixtus IV inter sententias Petri de Osma etiam istam scandalosam et haereticam notat, quod „ecclesia urbis Bontae er­ rare potest (D. 730); et principes scholastici, quo tempore theologia refloruit, antiquam veritatem sollemniter inculcabant eo­ dem modo, quo olim s. Thomas; ita v. g. Suarez: „V e ri tas catholica est, pon li fi cem de fi n i e n t em ex cathedra esse regulam fidei, quae errare non potest, quando aliquid authentice proponit universae ecclesiae, tanquam de fide divina cre­ dendum; ita docent hoc tempore omnes docto res; et censeo esse rem de fide certam * (de fide disp. Γ .s·. -S n. 4). Similiter et Bellarminus de rom. pontifice 1V c. 2. Loco multorum sit Petrus de Marea, qui cum prius galli­ canisme faverit, moribundus haec dictavit: „Doctrina de infallibilitate papali unica est, quae in Italia, Hispania, in caeleris terris chrislianis docetur et accipitur, ita ul doctrina oppositae scholae parisiensis non sit nisi tolerata; eliam major pars theologorum et juristarum Galliae eam sequitur atque sorbonicam doctrinam ludi­ brio habet; * cf. Pichler Geschichte der kirchl. Trennung zwischen Orient und Okzident II p. 709. Et revera extra Galliam infallibilitatem tunc tenebant univers, lovaniensis, coloniensis, ingolsladiensis, wirceburgensis, p ragensis caeteraequae, eamque retinebant celeberrimi canonistae, ul Schmalzgrueber, Reiffensluel, Schmier, Layman. Cf. Van Laak // 2 p. 33 sqq. S 7. De relatione papae infallibilis ad reliquam ecclesiam. 1. Kelala ad infallibilitatem papae reliqua ecclesia simpliciter passive se habet: neve unquam cum gallicanis admiseris, decreta pontificis olim infallibilia habita esse propter expressum vel tacitum assensum ec­ clesiae, qui illa comitari soleret. Arridebat haec theoria vel tempore concilii vaticani non paucis, eo quod ‘) Ex hoc textu exceptioni isti subtrahitur fundamentum, qua nonnulli dicunt, s. Antoninum infallibilitatem romani pontificis depen­ dentem declarasse a cooperatione concilii, nixi in alio loco sumpto ex eadem Hl tit. 22 c. 3 $ /. Clarissime enim hic in nostro textu dicit: .romanus pontifex solus potest roborare teatuta conciliorum *. Do relatione papae infallibilis ad reliquam ecclesiam 383 volui ntedia iiilerceden; videretur inter sententias duas extremas; est tamen intolerabilis. 1. Quaestionem juris quod allinet, theoria manife­ sto falsa est. Qua in re conferas, quae audivimus de Hormisda, de Coelestino, de Leone aliisve pontifi­ cibus; horum enim omnium decreta ad episcopos et ipsa concilia edita certe non ideo vera et infallibilia habita sunt, quia a conciliis admissa erant, sed ideo ab ipsis conciliis admittebantur et admitti debebant, quia ab illis pontificibus emissa vi auctoritatis supremi pontificis vera habebantur. Apparet autem ista theoria vel in se absona: vanam et inutilem infallibilitatem pontificis reddit. Semper enim dubia mo­ veri possent, num sufficiens ecclesiae consensus jam adsit. Merito conc. burdigalense a. 1850 ad papam haec scripsit: ,Confite­ mur etiam judicium rom. pontificis, ut sil ratum et firmum, non indigere assensu aliarum ecclesiarum; tali enim assensu expeclalo janua aperiretur pervicaciae novatorum, qui numquam sufficienter probatum aut manifestum contenderent ecclesiarum ipsos condem­ nantium sensum, ut funesta saepius constitit experientia/ Praeterea Petrus ejusque successores infallibililalis praerogati­ vam acceperunt, non ul sustentarentur ab ecclesia, sed ut ipsi ec­ clesiam sustentarent, fratres confirmarent, pascerent Christi oves. 2. Ansam huic theoremati praebebat, quod de facto sem­ per definitionibus roman orum pontificum adjungebatur fidelium consensus. Ast haec conjunctio non desumenda est inde, quod accedente demum ecclesiae consensu decreta pontificum valorem nacla essent juridicum — id quod omni evidentiae histo­ ricae conlrariarelur —; sed inde declaratur, quod divina ipsa pro­ videntia, quemadmodum disponit, ut Petrus infallibilis in docendo necessario quod verum est definiat, ita semper curat, ut ecclesia infallibilis in credendo, quae vera sunt et definita, etiam fide admittat. Quare neque unquam timendum erit, romanum pontificem astaturum esse in suis definitionibus separatum a reliquo coetu fidelium vel episcoporum; semper enim Spiritus Sanctus efficiet, ut et episcoporum coelus romano pontifici unitate fidei se adjun­ gat, et hic id definiat, quod in ecclesiae traditione continetur, quamvis in particularibus quibusdam ecclesiis obscuratum fuerit. Ipsa autem ecclesia periret, si vel in uno casu fideles in universum pastorem suum docentem non sequerentur; tunc enim pontifex jam non esset caput, neque primas ecclesiae; haec autem omnia per divinas promissiones impossibilia sunt. 3Ô4 be infallibilitate rom. pontificis .Vrn· dicas: infallibilitatem teste Mt 28, 20 omnibus, qui in ec­ clesia praesint, dalam esse; ergo non uni soli. -- Neque enim ulla consequentia in argumento adest; el etiam omnibus pastoribus in ecclesia infallibilitas data est secundum certum quendam tantum modum el cum necessario ordine, quo se capiti suo conjungunt. 11. Eliam stante intallibilitate romani pontificis so­ lius pro se sumpti, concilia oecumenica utilitatem vel et necessitatem quondam non amittunt. Ap­ tiores enim ad veritatem revelatam inveniendam sunt omnes episcopi in unum collecti, quam solus pontifex: et cum omnis definitio infallibilis, utpote quae ex assistentia SpiriIus liat, diligentem inquisitionem humanam eamque eo majorem supponat, quo difficilior est res decidenda, per­ opportuna esse potest haec mutua episcoporum undique congregatorum collatio. Accedunt considerationes practical *, unde definitionum conciliarium augetur auctoritas externa. Ex hac mutua collatione nimirum episcopi promptiores limit ad dogmata proponenda et luenda: et subditi eorum paratiores erunt ad eadem amplectenda. Sollemnior denique modus defi­ nitionis tot venerandorum patrum magis movebit titu­ bantium in fide mentes magisque confundet haereticorum perfidiam et contumaciam. Quare semper definitio conci­ liaris sibi retinebit majus quoddam robur externum prae definitione, quae a solo pontifice emittitur, quamvis quoad internum vigorem nulla plane intercedat differentia. I. Inde inanis apparet ista exceptio. Antiquis tem­ poribus ad controversias dirimendas ex toto orbe Chri­ stiano synodi oecumenicae convocatae sunt, quamvis earundem celebratio tot et tantis obnoxia fuerit incommodis. Atqui hoc factum, tota antiquae ecclesiae historia, aenigma insolubile esset, si tunc temporis romanus pontifex judex agnitus luisset controversiarum infallibilis. Hrsp: a) Potest distingui major: id tactum esi semper ng. quando magis proficuum aestimabatur cc. Persaepe enim jam lum ad solum romanum pontificem recursus laetus est: ita contra quarto decimanos, contra Ori genis doctrinam, contra Pelagium ele ; cf. Hurter n. 130 c. De relatione papae infallibilis ad reliquam ecclesiam 385 b) Transmissa majore potest ex dictis etiam negari minor; concessa enim et agnita infallibilitate pontificis, conciliis manet sua utilitas vel et necessitas quaedam externa, praesertim cum magnae perturbationes ecclesiam commovent. 2. Eadem valent de concilio Hierosolymitano. Tunc enim facta est .magna * conquisitio (Ad 15,7) in populo; et ideo con­ venienter apostoli, quamvis singuli infallibiles, congregati sunt ad communem deliberationem. Attamen in hoc concilio, ita urgent, quaestio de legalibus tunc discernenda peremptorie dirempta non est a Petro, sed com­ muni concilio secundum Jacobi sententiam! — Quid inde sequitur? numquid ne Petrus quidem infallibilis fuerit? Insuper animadverte, quod resolutio quidem secundum formam a Jacobo propositam demum exarata est; concilium tamen prae omnibus determinavit Petrus, qui ab ipso initio concilii ante Jacobum haec verba auctoritate plena protulit: ,Viri fratres, vos scitis, quoniam ab antiquis diebus Deus in nobis elegit, per os meum audire gentes verbum evangelii et credere ... Quid lentalis Deum, impo­ nere jugum super cervices discipulorum, quod neque patres nostri neque nos portare potuimus? * Jacobus vero nil praestat nisi quod approbat, quae Petrus proposuit, addens rationes ex sua parte ju­ dicio approbativo. — Si additamenta quaedam deinde auctore Ja­ cobo facta sunt, haec certe propositioni Petri ab initio factae con­ traria non sunt et ut fruclus deliberationis conciliaris considerari debent. Cf. Scheeben „Neue Erwagungen * V. 3. Sed ecce quae romani pontifices per epistulas jam ordinaverant, a conciliis in examen vocata sunt: atqui quae adhuc in examen vocantur, non habentur ex sese infallibiliter vera. — Distingues: epistulae pontificum examini submissae sunt approbativo (i. e. examini, quod solum inquirat in veritatis propositae fundamenta, ambitum, sensum, ut clarius renitescat. .) cc. examini dubitativo (a quo reprobatio vel approbatio depen­ deat) ng.1) a) Neve de alio examine cogitaveris, cum apud Leonem M. (ep. 120) haec legeris: BGloriamur in Domino, qui . .. quae nostro ministerio prius definierat, universae fraternitatis irretracta­ bili firmavit * ; assensu vel quae mox ib. sequuntur: ,Ipsa quo­ que veritas et clarius renilescit et fortius retinetur, dum, quae fides prius docuerat, haec postea examinatio * . confirmant ‘) Cf. Hurler o. c. I n. 433; 413 c. Dorach. De ecclesia. dû 386 θο infallibilitate rom. pontificis a) Quoad prius illud stalim animadvertas, Deum ipsum jam ministerio Leonis definiisse, quae hic concilio proposuerat; ideoque jam ante deliberationem concilii haec firma et irretracta­ bilia fuisse. — Quoad alterum pariter notabis, quod quae a con­ cilio confirmanda erant, fides jam prius per Leonem docu­ erat; unde totum concilii examen id spectat, .ul vincatur adver­ sitas", et ul ita exerceatur .inferiorum libertas", ut tamen .servetur summorum auctoritas" (Leo ib.) β) In genere vero constat, Leonem nunquam ullum examen vere dubitativum de epistula sua permissurum fuisse. Ipse enim ad Pulcheriam imper, haec scripserat: se legatos misisse, ,datis etiam ad venerabilem synodum congruentibus scriptis, qui­ bus fraternitas advocata cognosceret, quam formam servare in dijudicatione deberet, ne ulla temeritas aut fidei regulis aut canonum statutis aut benignitatis remediis obvia­ ret" (ep. 95, l). — Similiter ante ecclesiae consensum ep. 34, 2 ad Julianum coënsem scripsit: ,Ad fratrem nostrum Flavianum suffi­ cientia pro qualitate causae scripta direxi, quibus et vestra dilectio et ecclesia universa cognoscat, de antiqua et singulari fide, quam indoctus impugnator in< essit, quid divinitus traditum tenea­ mus et quid i n co m m u la b 11 i l e r praedicemus." Unde Leo neque putavit concilium hac in re per se omnino esse necessarium (ep. 37) neque in ipso concilio de fide voluit moveri quaestionem, acsi dubia vel anceps esset doctrina ab ipso proposita. — Idem et patres concilii agnoverant, ex quibus .Cecropius dixit: ,Emerse­ runt, quae ad Eutychen pertinebant, et super iis forma data est a sanctissimo archiepiscopo romanae urbis, et sequi­ mur eum et epistulae omnes subscripsimus *. Reverendissimi epi­ scopi clamaverunt: Ista omnes dicimus; sulliciunt quae exposita sunt, alteram expositionem non licet fieri" (Hard. 11 286). γι Utique in ipso concilio quidam episcopi vere dubita­ verant; de his ipse Leo ep. 28 ad Μαν. dixerat: .Ne aliarum se­ dium ad eam, quam ceteris omnium Dominus statuit praesidere, consensus assentatio [i e adulatio] videretur aut alia quaelibet sub­ repere posset adversa suspicio, inventi prius sunt [i. e. illyriciani et palaeslini], qui de judiciis nostris ambigerent". Ast audias Leo­ nem etiam declarantem, lios nonnullos a d i sse n s i ο n i s inci­ tatos auctore ad contradictionum bella prosiliisse". Cf. Hurter n. 433 notum.1) 1 Qua reverentia rom. pontificum epistulae semper a conciliis re­ ceptae sint. Nicolaus 1 nobis enarrat in ep. 98 ad Michael, imp., ubi postquam de corruptione et suppressione propriae suae epistulae ad synodum tunc datae conquestus est, ita pergit: .Vere in synodis prisco tempore collectis non sic actum fuisse nonnullorum gesta conciliorum demonstrant; in illis enim apostolicae sedis scripta non sub occulta- De relatione papae infallibilis ad reliquam ecclesiam 387 b) Ceterum et hic animadverti potest, quod argumentum ni­ mium et certe aliquid falsum probaret, scii, vel ipsa concilia oecumenica eorumque decreta non esse infallibilia, cum et haec tum a conciliis particularibus tum a conciliis oecumenicis subsequentibus examini simili subjecta sint; cf. Hurter n. 406,2. III. Nunc exurgit quaestio, num existente iam infal­ libili supremo pontifice et existente infallibili etiam con­ cilio oecumenico, jam adsint duo infallibilitatis subjecta distincta necne. — In hac re a limine quae­ stionis attende, duas propositiones omnino respuendas esse: unam, quod papa solus per se et separatim a concilio sive a consensu reliquorum episcoporum non sit infal­ libilis; alteram, duo nimirum esse subjecta infalli­ bilitatis adaequate distincta, romanum pontificem ex una parte, coetum episcoporum prorsus a pontifice separatum ex altera parte. Remanet igitur quaestio tantum haec, utrum affirmari possit duplex infallibilitatis subjectum inadaequate dis­ tinctum: pontificem solum, et concilium oecumenicum cum suo capite debito modo conjunctum. Aliis verbis quaeritur, num solus pontifex immediate illam Spiritus Sancti assistentiam definiens experiatur, quae ad infallibili­ tatem requiratur, an Spiritus Sanctus reliquos quoque ec­ clesiae antistites immediato suo influxu tangat, ut ex com­ muni deliberatione ad infallibilem definitionem procedant. — Et in hac quaestione catholici auctores dissentiunt usque ad praesentem diem : nonnulli asserunt, unum tantum esse ejusmodi subjectum (Palmieri, * Straub), alii duplex potius subjectum inadaequate distinctum retinere volunt (Hurter, Scheeben, Pesc I. 1. Veritati propius accedere videntur auctores alte­ rius sententiae; eorum rationes optime collegit Pesch n. 459, 5. Praecipuas et nos paucis exhibeamus. lionis modio legebantur, sed ut omnibus, qui erant in domo dei, luce­ rent, in propatulo ponebantur et, ut, si qua turpitudo vel macula in fidei pulchritudine a quolibet lentaretur induci, facile patesceret, ac si specula in omnibus habebantur et quasi quaedam rectitudinis formula, qua imprimi celera possent, posita colebantur . * 25· 388 De infallibilitate rom. pontificis a) Qui Petrum constituit confirmatorem fratrum et firmum ecclesiae fundamentum, dicens: „tu es Petrus et super hanc petram aedificabo ecclesiam meamu, dixerat etiam ad apostolos: „quaecunque alligaveritis super terram, ement ligata et in *coelo 1, et: „ecce ego vobiscum [praedicantibus] sum usque ad consumma­ tionem *saeculi . Ita distinctae sunt promissiones infallibilitatis, quae dantur a Christo collegio apostolorum ut collegio per­ enni usque ad consummationem saeculi et quae dantur Petro ut primati. Unde sicut duplex adest subjectum promissionum, ita adest duplex subjectum rei promissae i. e. infallibilitatis, non ad­ aequate, sed inadaequate distinctum, quia in collegio apostolorum simul comprehenditur necessarium ejusdem caput et primas, sine quo constitutum non esset ut oportet. Neque igitur valida est argumentatio, quam tempore concilii vatie, nonnulli protulerunt: Nisi papa esset infallibilis, ne conci­ lium quidem esset infallibile; nam concilium ideo est infallibile, quia papa in concilio definiens est infallibilis. Posset enim con­ cilium (cum pontifice) infallibile esse, etiamsi summus pontifex per se infallibilitatem non haberet. b) Ipsum conc. vaticanum doctrinam eandem insinuare videtur; ubi s. /I' c. 4 docet; summum pontificem ,ea infalli­ bili t a l e pollere, qua divinus redemptor ecclesiam suam in definienda doctrina de fide et moribus instructam esse voluit" (Denz. n. 1839). Comparatur nimirum infallibilitas pontificis ex cathedra definientis cum in falIibi 1 i tate eccle­ siae definientis: haec supponitur et ut terminus comparationis assumitur, illa formaliter ex hac declaratur et illustratur. Si autem solus pontifex in ecclesia definiente per se esset infallibilis, idem per idem declararetur: pontifex nimirum definiens ea infallibilitate pollet, qua pontifex definiens pollet. Haec tamen ratio non ita firma esse videtur. Etenim neque in sententia adversariorum major taulologia haberetur, quam quae in omni praedicatione rem definiente invenitur, et potest idoneus sensus talis supponi: Constat ecclesiam esse infallibilem; el haec ipsius ecclesiae infallibilitas praecise in infallibilitate pontificis ei­ dem ecclesiae facta est. c) Videtur idem sequi ex communi theologorum principio, quod pontifex infallibilitatem suam cum aliis communicare non potest, quod celebritatem quandam nactum est in causa Galilei. Ergo neque episcopis in concilio congregatis eandem communicare poterit. Quodsi igitur hi nihilominus infallibiles sunt, infallibili­ tatem non demum mediante supremo pontifice, sed tanquam di­ stinctum subjectum immediate a Deo habebunt. d) Suppone denique supremum pontificem simul cum reliquis episcopis in concilio praesentem esse, et simul cum ipsis suf- De relatione papae infallibilis ad reliquam ecclesiam 389 fragium ferre per simplex Placet. Deinde per simplicia suffragia tota definitio perficeretur, quin pontifex proprio suo modo infalll· bilitatem exercuisset, definiens nimirum ex cathedra; si igitur in * fallibililas adest, quin ponliiex proprio suo modo eam exercuerit, distincto et diverso modo a concilio habetur. Neque enim Placet pontificis in hoc casu apte vel necessario definitio cathedralis dice­ retur. — Similis casus invenitur, cum pontifex documentum non ea auctoritate emittit, qua jam ex sese infallibilitate gaudeat, ut factum est cum syllabo Pii IX, et id deinde ex accedente consensu universalis episcopatus indolem admittit declarationis infallibilis. e) Adde, quod in hac sententia episcopi melius intelleguntur esse veri judices fidei, et merito uti potuisse formula ista antiquis consueta: „definiens subscripsi1* ; cf. He fele Konziliengeschichte I 18 sqq. Per se autem intellegitur, quod summus pontifex cum reliquo coetu episcoporum semper actu docere debet, sive ante concilium jam normas proposuerit, sive in concilio cum reliquis suffragium tulerit, sive concilium peractum confirmaverit. Neque enim ullum corpus organicum sine capite debito modo agere potest. 2. Rationes vero aliorum auctorum magna ex parte nimis ex statu quaestionis excidunt inquirentes fere, num etiam episcopi sine summo pontifice (abstrahendo ab ejus cooperatione) infallibiles dici queant; id quod certe impossibile est. — Habent tamen et ipsi rationem pro sen­ tentia sua eamque sat bonam. a) Petrus a Ghristo sub metaphora petrae fundamentum con­ stitutus est totius ecclesiae, confirmator declaratus est omnium fratrum et pastor ovium. Atqui ad totam ecclesiam, ad fratres et oves omnes etiam episcopi perlinent, sive dispersi sunt per orbem sive in unum collecti. Quare et ipsi non sunt firmi nisi in quan­ tum in Petro fundamentum sumunt, ab ipso confirmantur, ab ipso pascuntur. Si e contrario provocant ad alleram classem textuum, quibus Christus omnes apostolos alloquitur iisque simile donum promiserit v. g. ego vobiscum sum omnibus diebus, hi auctores respondent, quod haec verba ex subjecta materia intellegenda sunt de collegio eo ordine disposito, quo eidem jam ex voluntate Christi praepo­ situs sil pastor Petrus, qui et ipsum collegium fratrum infallibililer dirigat. Possunt tamen fautores prioris sententiae adhuc insistere ra­ tioni, quod Christus apud Mt 28 per totum sermonis contextum ipsum corpus apostolorum directe re spiciat; et quod hoc supposito iste ordo capitis ad corpus sufficienter servatur, eo 390 θθ infallibilitate rom. pontificis ipso, quod capitis est, convocare, dirigere vel et confirmare decreta conciliorum; et quod per rationem allatam non excluditur, quo­ minus Spiritus Sanctus assislentiam suam praebeat immediate toti corpori cum capite collecto, quin ipsa assistentia in signo rationis priori per caput quodammodo pertranseat. Terminus hujus assislenliae deinde esset ipsa socialis cooperatio, ut aptae rationes in congregationibus undecunque proferantur, opportunae deliberationes a patribus adferantur, animi recte disponantur ad veritatem bene cognoscendam et suffragiis denique affirmandam. — Qui aliter sentiunt, sine ratione sufficiente duplicem assisten­ dam in ipso concilio distinguere debent: unam specialissimam, quae immediate non fiat nisi summo pontifici, alleram minorem specialem lanium, quae episcopis sive corpori concilii fiat. b) Reliquae rationes hujus alterius sententiae revera nullius pretii sunt; ita ea, qua dicunt confirmationem romanorum ponti­ ficum esse absolute necessariam, vel si altera sententia vera esset, ipsum summum pontificem conciliorum decretis teneri etc. Neque enim semper necessaria erit confirmatio subsequens, v. g. quando supremus pontifex in ipso concilio praesidens suffra­ gium jam tulerit; cum vero non adfuerit, certe confirmatio requi­ ritur, quia episcopi sine papa concilium vere oecumenicum nondum constituunt el capitis cooperationem necessario requirunt. — Simi­ liter intellegitur, papam obligari nequire decretis conciliorum, qui­ bus ipse nondum cooperatus sil; ubi primum vero decreta conci­ liorum sub omni ratione perfecta sunt, summus pontifex iis tene­ tur, ul simplex fidelis. c) Hi demum, qui unum tantum subjectum infallibilitatis ad­ mittunt, ulterius loqui non possunt nisi de duplici modo, quo una eademque infallibililas se manifestet: uno simpliciore, cum pontifex per se solus definiverit, altero sollemniore, cum convocato concilio docuerit. § 8. Exceptionibus ox historia factis satisfit. Contra factum, ajunt adversarii, non valet argumentum; atqui ex historia scimus, nonnullos romanos pontifices a vera fide aberrasse. Ergo actum est de infallibilitate papae. Audiamus igitur, quae ex historia ab adversariis conge­ rantur.') *) Rerum quoad singulas difficultates concatenationem hic, brevi­ tati consulentes, ex historia ecclesiastica notam vel hauriendam esse supponimus et brevem communiter insinuabimus atque pressam eno­ dationem. Exceptionibus ex historia factis satisfit 391 Possumus autem inquisitioni nostrae cum Hurter (n. 435) hanc optimam animadversionem praemittere: .Admiranda est di­ vina providentia, quae tot saeculorum lapsu ila apostolicam pro­ texit sedem, ut, dum reliquae sedes patriarchates misere lapsae sunt in errores, haeresim, schisma, romana sedes impervia fuerit omni haeresi adeo, ut adversarii ex tot pontificibus vix uni erroris maculam inurere possint, a qua tamen et hic [nimirum Liberius] pronuntiandus est liber." 1. Liberius papa (f 3G6), ajunt, formulam arianam et haereticam nominis subscriptione approbavit. Resp: a) Factum ipsum non videtur omnino certum; sed vel eo admisso — b) non constaret nisi quod minis et vi adactus formulae demum subscripserit ambiguae, quae et in sensu orthodoxo et in haeretico sensu intellegi posset. In forma distinguas: Subscripsit formulae ex sese haereticae ng. formulae ambiguae subd: et hoc fecit sponte et docens ex ca­ thedra ng. fecisset hoc ex illata vi oppressus el ul libertatem pro sua persona recuperaret tr. — Largiora legas de San 165 * sqq; Marx Lehrbuch der Kirchengeschichte1 154. 2. Zosimus (t 419), ajunt, de causa Pelagii et Coelestii ad episcopos Africae scribens hos haereticos lauda­ vit ut eos, qui „nunquam . . . a veritate catholica fuerint . *avulsi Ast hi certo certius jam peccatum originale nega­ verant, vel in ipso libro, qui tunc in trutinam vocatus erat. Resp: a) Z os i mus Coelestium non solum ex libro ipsius dijudicavit, sed ex processu informationis, postquam eum frequentibus interrogationibus et responsis adegit, ut „se litteris . . Innocentii, quibus de hac re dubi­ tatio tota sublata est, consentire responderit". Sed et in ipso libello suo Coelestius haec verba praemisit: „Si forte ut hominibus quispiam error ignorantiae obrepsit, vestra sententia corrigatur". Optimam igitur voluntatem Coelestius quemadmodum et Pelagius ostendit, et inde jam s. Augustinus in hac re Zosimum excusat dicens: .Vo­ luntas emendationis, non falsitas dogmatis approbata est". b) Merito igitur distg: Zosimus falsas Coelestii doctri­ nas explicite et ex cathedra loquens approbavit ng. bonam vo­ luntatem, quam Coelestius saltem simulavit et ex qua for­ 392 De infallibilitate rom. pontificis malis haereticus certe non fuisset, defendit cc. et ng. suppositum, internum hominis animum objectum esse infallibilitatis. Cf. Hurter opusc. XVIII p. 183 sqq. — Ceteroquin responsum Zosimi defini­ tivum non erat; reliquit enim rem in eo statu quo invenit, donec africanorum sententiam audivisset; cf. Marx Kirchengeschichte § 38, 3 b. 3. Dicunt: Horni is das (t 523) et Joannes (f 535) sibi invicem contradixerunt: cum ille scythas monachos repulerit formulam istam praedicantes: unus de SS. Tri­ nitate crucifixus est; alter eandem formulam admiserit. Unus igitur a vero aberravit. Resp: Dist. priorem partem antec.: Hormisdas formulam ipsam reprobavit ng. censuil moribus el importunitati monacho­ rum non esse obsecundandum, et ideo a formula ista approbanda simpliciter se abstinuit cc. Cc. alteram partem antec. el ng. illa­ tionem. — Cf. Marx l. c. § 40, 3. 4. Vigilius papa (f 555), ajunt, initio tria capitula tanquam orthodoxa agnovit, postea eorundem damnationi assensit. Ergo semel erravit. Resp: Vigilius numquam tria capitula ut orthodoxa agnovit, sed eorundem damnationem prius ut minus op­ portunam recusaverat. De hac opportunitate postea per­ suasus, eorundem condemnationi expressae assensit. Quare distg. antec.: Vigilius ex rationibus prudentiae prius noluit capitula condemnare actu explicilo, quae post reprobavit cc. prius illud ipsum approbavit, quod postea reprobavit ng. — Cf. Marx l. c. § 40, 4. Instant: Multi episcopi occidentales damnationem non agno­ verant; ergo implicite et ipsam infallibilitatem denegabant. — Resp: Hi episcopi et concilium oecumenicum reprobabant; neque ex er­ rore vel inoboedientia singulorum quorundam episcoporum quid­ quam sequitur. Insuper episcopi isti errore quoad facium labora­ bant, decreta concilii V esse contra definitiones concilii chalcedonensis; et ita idem non erat, quod ipsi impugnabant, et quod Vigilius definiverat. 5. Graviorem difficultatem desumunt ex iis, quae cum Honorio papa (t 638) acciderunt. Honorius, ajunt, ne­ gavit duas in Christo voluntates duasve operationes esse asserendas. Atqui dogma fidei est, duas in Christo esse voluntates duasque operationes. Ergo erravit in fide, id- Exceptionibus ex historia factis satisfit 393 que in litteris ex officio ad Sergium patriarcham datis i. e. ex cathedra docens. liesp: De quaestione nostra notat Doll inger (Papstfdbeln p. 147): -Ab anno 1650 omnis theologus alicujus nominis hanc sibi quaestionem tractandam assumpsit, de qua 130 annorum spatio plura scripta prodierunt, quam de ulla alia quaestione historiam ecclesiasticam spectante totis 1500 annis retroactis". Brevitati consulentes dicamus, quae necessaria sunt. A. Praeprimis negamus suppositum, scriptis Ho­ norii definitionem ex cathedra factam contineri; qua de re facile tibi persuadebis. a) Id inprimis ipse Honorius expresse declarat dicens v. g. ep. 2: B Auferentes ergo, sicut diximus, scandalum novellae adinven­ tionis, non nos oportet unam vel duas operationes defi­ nientes praedicare". Rem potius ad modum loquendi perlinere, et ideo grammaticis relinquendam esse, ep. 1 fatetur: „Ulrum autem propter opera divinitatis et humanitatis una an geminae operationes debeant derivatae dici vel intellegi, ad nos ista pertinere non debent, relinquentes ea grammaticis, qui solent parvulis exquisita derivando nomina venditare". - Et rationem etiam addidit hujus silentii in ep.2: „Non oportet ea convertere ad dogmata ecclesiastica, quae neque synodi examinaverunt neque canonicae auctoritates visae sunt de­ clarare: ut unam aut duas operationes audeat quis in Domino Jesu Christo praedicare, quas nec aposlolica scripta neque synodica ju­ dicia cernuntur definivisse". Ergo manifesto Honorius nihil defi­ nire voluit. b) Neque Sergius ipse fidei definitionem postula­ verat, sed tantum silentii oeconomici approbationem quoad voces unius vel duplicis operationis. — c) Unde circa hanc rem jam con­ sensus theologorum gravissimorum praevaluit non solum romanorum, sed et gallicanorum. B. Insuper, quamvis ipsa difficultas in se considerata plene soluta jam sit, jure merito negamus, Honorium quid quam falsi docuisse. Ast quaesiveris statim: quo jure? nonne ipse expresse in ep. 1 declarat: ,Unam voluntatem fatemur D. N. J. Christi"? nonne de duabus operationibus loqui, satis ineptum ipsi videbatur? 39Ι· De infallibilitate rom. pontificis Hoc ultimum distinguas: Negavit in una Christi persona esse duas voluntates physice et cum duplici natura distinctas (divinam et humanam) ng. negavit in hu­ mana ipsa natura Christi duas esse sibimet oppo­ sitas voluntates, vel voluntatem humanam unquam quoad id quod voluit a voluntate divina differre po­ tuisse cc. — Idem repetas de operationibus. Haec distinctio autem facile probatur: a) Ex ipsis Honorii verbis. Ipse enim ex una parte duas voluntates physice distinctas clarissime professus est, in ep. ad Sergium inter alia haec proferens: «Utrasque naturas in uno Christo unitate naturali copulatas, cum alterius communicatione operan­ tes atque operatrices confiteri debemus, et divinam quidem quae Dei sunt operantem, et humanam quae carnis sunt exequentem, non divise, neque confuse aut convertibiliter, Dei na­ turam in hominem el humanam in Deum conversam edocentes, sed naturarum differentias integras confidentes ; * alia cf. Hurter n. 436 e. Ex altera parte unitatem moralem assertam voluit, qua voluntas humana in operationibus suis a divina non divergeret; id quod ex priori ep. manifestum est, ubi declarat: «Pro­ fecto a divinitate assumpta est nostra natura, non culpa: illa pro­ fecto, quae ante peccatum creata est, non quae post praevarica­ tionem vitiata, quae repugnaret legi mentis ejus . . Nam lex alia in membris aut voluntas diversa non fuit vel contraria salvatori, quia super legem natus est humanae *. conditionis b) Idem confirmatur testimoniis externis, quale praeclarum est ipsius Jo annis Sampo ni abbatis, quem in conscribendis lit­ teris adhibuit Honorius; de quo s.Maximus in disp.cum Pyrrho·. .Quis fide dignus, ait, istiusmodi epistulae interpres, is qui eam ex persona Honorii scripsit, cum el adhuc vitae superstes sit, ac qui cum aliis suis virtutibus pietatis dogmatibus omnem occiden­ tem illustrat, an ii qui Constanlinopoli loquuntur, quod in mentem * venit? — „Hic igitur ipse, ita prosequitur Maximus, cum ad sanctum Constantium imper, ex persona rursus s. Joannis papae de hac epistula scriberet, dixit: ,Unam voluntatem diximus in Domino, non divinitatis ejus et humanitatis, sed humanitatis . * dumtaxat Cum enim Sergius scripsisset, quod quidam duas voluntates in Christo contrarias dicerent, respondebit: unam voluntatem diximus Christum, non duas contrarias volun­ tates habuisse, carnis scii, et spiritus, sicut nos habemus post Exceptionibus ex historia factis satisfit 395 peccatum, sed unam tantum, quae naturaliter ejus humanitatem insigniret- (Migne PG 91, 327). Simile testimonium fert Joannes IV, de quo cf. Hurter n. 436 b. — Sed et Agatho, qui alioquin non toties et tam sol­ lemniter in sua ad Constantinum imp. epistula inculcaret, romanam ecclesiam «numquam a via veritatis in qualibet erroris parte deflexam esse". G. Restat tamen difficultas ex parte ipsius conci­ lii VI, quod Honorium praecise ut haereticum damnavit, declarans inter alia haec: ^Superfluas vocum novitates et harum adinventores procul ab ecclesiasticis septis abicimus Theodorum etc., et cum iis Honorium, utpote qui eos in his secutus est“ (Mansi XI coi 666); unde etiam identi­ dem patres istius concilii conclamabant: «Honorio haere­ tico anathema!" Qua in re haec ex ordine considerabis. a) Decreto legitimo et for mal i ter conciliari concilium illud Honorium certissime non damnavit tan­ quam haereticum, qui falsa sive ex cathedra sive alio modo docuerit. Cum enim patres concilii modo con­ ciliari de Honorio non potuerint judicare nisi consentiente sede apostolica,1) ejus condemnatio erit legitima et authen­ tica, quatenus ab hac sede confirmata est. Atqui haec sedes, in qua tunc praesidebat Leo II, damnationem con­ cilii quoad Honorium non approbavit, nisi quod hic offi­ cium suum aliquatenus neglexerit, nullatenus vero ac si ipse formaliter haereticus fuisset. Ita enim Leo ipse ad Hispaniae episcopos scripsit de hac re: «Aeterna condemnatione multati sunt Theodorus, Gyrus, Sergius etc. cum Honorio, qui flammam haeretici dogmatis non. ut decuit apostolicam auctoritatem, incipientem exstinxit, sed negligendo confovit". Et in eadem ep. adjunxit: «Haec sancta ec­ clesiarum omnium mater apostolica sedes usque ad victimam de­ sudavit semper et desudat, et prius animam a corpore tem­ poraliter deligit sequestrari, quam proditione sacrilega se a confes­ sione veridica pro temporali delectatione vel afflictione sejungi" — «semper" ita egit apostolica sedes, ait Leo; et in Honorio. Perinde idem Leo rem in epistula ad imp. Constantinum, qua concilium illud confirmavit, exprimit dicens: «Hanc apostolicam ’) Cf. Hadriani II ep. in conc. oecumenici VIII act. 7 lectam; Mansi XVI 126. 396 De infallibilitate rom. pontificis ecclesiam non aposlolicae traditionis doctrina lustravit, sed profana proditione immaculatam maculari permisit" (M PL 96, 408) i. e. non propria actione maculavit, sed ansam praebuit, ut alii haeretici eam sinistra interpretatione macularent. — In eundem demum sensum etiam ad Hervigium regem conqueritur, quod Ho­ norius ,immaculatam apostolicae traditionis regulam, quam a prae­ decessoribus suis accepit, maculari consensit" (M PL 96, 419). Authentice igitur per concilium Honorius damnatus est tanquam fautor haeresis, non ut haereticus formalis vel magister haereticae doctrinae. b) Quid vero nunc de patribus ipsis illius con­ cilii, qui 174 in ultima sessione erant? Saltem ipsi auctori­ tate privata existimasse videntur, Honorium papam errasse; ergo romanum pontificem non esse infallibilem. a) Quoad hanc quaestionem sunt auctores, qui facile conce­ dant, episcopos illos revera hac in re aberrasse; neque tamen inde, quod .patres orientales putarinl damnari posse ut haereticum romanum pontificem, consequens esse, id esse tenen­ * dum (Palmieri de rom. pont. p. 737 sqq); similiter episcopos in latrocinium ephesinum congregatos etiam alrociora praetendisse. Addunt tamen condemnationem illam vel ex mente ipsius concilii non cadere in papam ex cathedra definientem, sed minore quadam auctoritate docentem. — Similiter el Grisar Kirchenlexicon VI 256. Quod vero concilium cum tanto rigore in Honorium in­ vectum sil, variis rationibus explicant: tum inde, quod haeretici monothelilae litteris Honorii in sensu suo large abusi sint, tum etiam inde, quod patres illius concilii, omnes fere orientales, zelo­ typia quadam erga romanum pontificem affecti fuerint, quae etiam eo augeretur, quod tunc omnes fere patriarchas suos ul haereticos damnare debuerint: Cyrum alex , Sergium, Pyrrhum, Petrum CP, Macarium antiochenum. Ipsos sic satisfacliunculam quandam ap­ petivisse inde, quod romanum pontificem simili opprobio dehone­ stare possent. β) Alii auctores c contra defendunt, et ipsum concilium non alio sensu Honorium condemnasse, atque Leopapa eorum decreta confirmaril: quod nimirum Honorius non quidem haeresin docuerit, sed neglegendo confoverit. Pro sua sententia stabilienda dein hi auctores ostendere nituntur,, quod vox .haereticus" tunc temporis latiorem quoque sensurn eum permisit, ut eum significaret, qui haeresin sive profiteretur sive foveret. Similiter el alios modos loquendi in actis concilii istius occurrentes distinguunt. De hac re cf. Van Laak II 2 p. 72 sqq. — Responsum hoc alterum tamen aliquantulum difficile remanet. Exceptionibus ex historia factis satisfit 397 6. Zacharias papa (a. 748) existentiam quidem anti­ podum negavit (in ep. ad Bonifatium)'. attamen non absoX lute, sed sub eo respectu, quod hi ex Adamo non essent orti. 7. Nicolaus I. (f 867) in responso ad bulgaros edito de baptismo a quodam judaeo administrato haec declarat: ,Hi profecto, si in nomine ss. Trinitatis vel tantum in nomine Christi, sicut in actibus apostolorum legimus, baptizati sunt (unum quippe idemque est ut s. Ambrosius exponit), constat eos non esse denuo baptizandos". Atqui baptisma sub invocatione unius divinae personae nunc communiter invalidum habetur. Ergo erravit. Resp: a) Supponamus nunc Nicolaum revera sententiae erroneae favisse: profecto quoad hoc punctum responsionis suae definitionem ex cathedra emiltere noluit; interrogatus enim pro­ xime de ministro baptismatis (utrum nimirum judaeus va­ lide baptizare possit), data opera hanc quaestionem diremit. Quae x addidit de forma baptismi, tanquam obiter et incidenler dicta merito considerantur. b) Ceterum sunt theologi, qui phrasin istam in nomine ss. Trinitatis vel tantum in nomine Christi, non intellegant de forma baptismi, sed d e a u cto r i ta te ex qua baptismum quis contulerit: et sic baptisma, quod quis ministrare velit sub auctoritate Trini­ tatis vel ex auctoritate sive institutione Christi, revera idem est. Sensus hic apte ex modo loquendi aliorum documentorum vetusti­ orum confirmari potest; cf. Straub n. 1029. 8. A compluribus romanis pontificibus ordinatio­ nes ab haereticis et schismaticis (vel et simoniacis) factae aut reiterabantur aut simpliciter irritae decla­ ratae sunt. Atqui hoc iterum sine haeretica praesumptione fieri non poterat. Resp: De hac re accurate agere, ad alium locum pertinet; hic brevissime indicabimus, quae responderi possint. Si ordina­ tiones in illis documentis pontificis irritae declarantur, irritae non necessario idem est ac invalidae, et ibi nil aliud significat nisi quod ejusmodi ordinationes effectibus juridicis destitutae maneant. Consequenter pleraeque, quae dicuntur reordinationes, non erant verae ordinationis iterationes, sed tantum ritus et caere­ moniae, quibus clerici, valide quidem sed illicite ordinati, in foro externo 9 réhabilitai! et suae dignitati restituti sunt. — Praeterea aliquot etiam verae reordinationes a romanis quoque 398 De infallibilitate rom. pontificis pontificibus factae sunt temporibus quibus homines maxime in­ digni in sede romana sederint. Ast hae non ex ralione ulla dog­ matica factae sunt, sed propter passiones politicas et ex odio perso­ nali. Numquam tero decretum dogmaticum de necessitate vel liceitate talium reordinalionum ab ullo pontifice prolatum est. 9. In decretalibus Gregorii IV. tit 19 c. 7 epistula Innocenti i III ad ferrariensem episcopum commemo­ ratur, ex qua ^praedecessor" aliquis Innocentii conjugi catholico in casu haeresis compartis novum permiserit matrimonium. Iste igitur praedecessor erravit in re fidei, circa indissolubilitatem nimirum matrimonii. Resp: Quidquid est de facto illo, de quo ipso propter defec­ tum documentorum accuratius judicare non possumus, praedeces­ sor ille, etsi novum matrimonium permisisset, certe in casu isto definitionem ex cathedra non edidit. Verba, quibus Inno­ centius rem commemorat, sunt haec: „licel quidam praedecessor noster sensisse aliter videatur. “ — Neque ex assumptione hujus responsi inter decretales quidquam deduci poterit quoad valorem istius, acsi auctoritate ecclesiae firmatum esset. Etenim simul cum ipso hoc responso etiam sententia opposita Innocentii ibidem invenitur. 10. Nicolaus III docuit, Christum perfectissimam exercuisse paupertatem neque quidquam proprii posse­ disse; Joannes XXII e contra hanc sententiam ut haere­ ticam damnavit. Ergo iterum unus erravit. Resp: Distinguas: Nicolaus docuit, Christum semper per­ fectissimam paupertatem exercuisse, numquam quid proprii pos­ sedisse ng. non nunquam hoc perfectissimum paupertatis exemp­ lum dedisse cc. — Joannes e contra sententiam damnavit, qua Chrislus semper perfectissime pauper fuerit, vel ne usum quidem rerum consumptibihum habuerit cc. sententiam quam tenebat Nico­ laus ng. De hac quaestione cf. Kirchenlex ikon sub v. Armut. 11. Idem Joannes XXII existimavit, animas justorum in coelum receptas ante ultimum judicium visione Dei intuiliva ca­ rere. Sed hanc doctrinam tenuit vel permisit solum ut homo pr i valus; jamjam moribundus eam expressius rejecit. — Ips-am controversiam hac in re Benedictus XII visionem asserens per­ emptorie diremit. 12. Eu genius IV in decreto pro armenis haec decla~* IBM rat: .Sextum sacramentum est ordinis, cujus materia est illud, per cujus traditionem confertur ordo, Exceptionibus ex historia factis satisfit 399 sicut presbyteratus traditur per calicis cum vino et patenae cum pane porrectionem “ (D. 701). Sed si hoc decretum verum esset, merito jam dubitaretur de valore omnium ordinationum in universa ecclesia; neque enim ejusmodi traditio in usu erat ab antiquissimis ecclesiae temporibus. Resp: Eugenii instructio certe non erat constitutio dog­ matica vel definitio circa essentiam sacramentorum, sed po­ tius institutio praclica per modum catechismi vel ritualis romani. Finem autem sibi proposuit, ut per eam certam uniformi­ tatem procuraret per universam ecclesiam quoad praxin et lilurgiam sacramentorum; unde ea, quae ubique jam per se in usu erant, silentio praetermittens inadaequate se exprimebat. Imposisitionem nimirum manuum, in qua essentia hujus sacramenti vere ponitur, armeni per se in collatione ordinum adhibebant; unde hanc expressius inculcare non debebat; — traditionem instrumen­ torum neglegebant; hanc ab iis addendam esse uniformitatis gratia, inculcat. Quare distingues: Eugenius erravit in constitutione dogmatica definiens, quid sit de essentia sacramentorum ng. in edenda institutione practica subd: si verba ejus, ut jacent et in ab­ stracto sumpseris tr. si sensum verborum ejus rite ex ad­ junctis perpenderis ng. 13. Sixtus V in bulla, quam editioni Vulgatae suae praemisit, provocans etiam ad infallibilitatem ipsi in Petro factam, gloriatur se lectiones optimas sacri textus jam exhibere. Successor ejus ipsam editionem revocavit, multaque emendavit in ea. ilesp: Sixtus V in bulla Aeternus ille (d. d. 1 Mart. 1589) nullatenus enuntiavit, editionem suam Vulgalae mendis et imperfectionibus carere; imo hoc ipse permisit declarans eam ,emendatam esse prout optime fieri potuitu, non utique abso­ lute, sed sub datis circumstantiis. Nihil nimirum aliud voluit, nisi ut vindicaret editioni suae eam audientiam, quam conci­ lium tridentinum Vulgatae adscripsit, dicens sub provo­ catione ad infallibilem suam auctoritatem: ,Ex certa nostra scien­ tia deque apostolicae potestatis plenitudine statuimus ac declara­ mus eam vulgatam editionem, . . quae pro authentica a con­ cilio Iri dentino recepta est, sine ulla dubitatione aut con­ troversia censendam esse hanc ipsam, quam nunc evulgamus *. Aulhentia vero, quam concilium trideniinum vulgalae editioni adscripsit, non est perfecta, sed quae respiciat doctrinam tan­ tum fidei et morum et summam historiae el prophetiae. De facto 100 Oc infallibilitate rom. pontificis quae Sixto probro vertuntur, non respiciunt nisi res de se non theologicas.’) Quod si vis instare verbis, emendationem faciam esse, „prout optime fieri potuitu — scito etiam, quod non omnino constat, bullam Sixli V rile promulgatam esse ideoque unquam va’ lidam extilisse.2) Aliqua promulgatio quidem facta est; sed ante’ quam rationem perfectae legis adsumpseril, revocata est. Sane per litteras Sixtus homines Italiae intra menses quattuor obligare voluit, ceteros extra Italiam intra menses octo; antequam nunc hi octo menses praeterierint, Sixtus mortuus et bulla ejus statim a succes­ sore revocata est. Sic vero promulgatio effectu juridico destituta mansit, et potius nulla dicenda est. Cf. Straub inter addenda sub. n. 1491. 14. Quod attinet causam Galilei, omnium fere minime periculosa est. — Possumus omnino concedere decreta congregationis s. inquisitionis errore aliquo ma­ culata esse; ast negamus suppositum, congregationes roman as earumque decreta infallibilitate praedita esse. Accessit quidem, sicut fieri solet, decretis illis appro­ batio sive mandatum ponti ficis, sed formae tantum communis, qua decretum congregationis ut talis vim et effectum reciperet. Neque ex ejusmodi subscriptione pontificis decreta congregationum jam definitiones ponti­ ficiae ex cathedra emissae dici possunt. 15. Benedictus XIV, quemadmodum et complura concilia declarabant, haereticum esse, si quis asseruerit licere pro pe­ cunia mutuata foenus accipere. Atqui hodie communiter vel inter catholicos foenus licite accipitur. Resp: Ecclesia prohibuit foenus ex adjunctis olim vigen­ tibus, quibus pecunia res virtualiler productiva non erat ce. pro­ hibuit idem pro temporibus et adjunctis omnibus, iis quoque quibus pecunia ex rationibus externis naturam suam com­ mutaverit et ipsa ratio legis cessaverit ng. ‘) Cf. de hac re Merk Scholastik II (1927) p. 615 sqq. 3) Cf. Le Bachelet Bellarmin et la bible sixto-clémentine 1911; e contra Baumgarten die Vulgata sixtina von 1590 und ihre Einfühiungsbulle 1911; einige Tateachen über die Bibelbulle Sixtus’V. und ihre kansleimdHige Behandlung (Théologie und Glaube /1922]) 298 sqq; Netu· Kunde von alten Bibcln 1923; contra quem iterum scripsit K ne lier ZfkTh XL VI (1922) 318 sqq; 468 sqq ; XL VII (1923) 154 sqq; 601 sqq; XLVIIl (1924) 133 sqq. De iis quae ex ratione excipiuntur 401 § 9. De iis quae ex ratione contra dogma proferuntur. I. Inter meras nugas exceptiones referas hujusmodi: 1. Papa infallibilis necessario omniscius et Deus statue­ retur — Papa infallibilis nullatenus omnia scire debet; sed veritates tantum ab ipso definiendas. Neque ipsas veritates definien­ das ex omni parte penetrare debet, sed tantum sub eo re­ spectu, sub quo definitio cadat: quod res sit, non quomodo accuratius intrinsecus se habeat, quod Deus v. g. trinus sit, nulla­ tenus quomodo mysterium trinitatis in Deo se habeat. Ergo infallibilitas neque omniscientiam neque deificationem tribuit. Quaesiveris fors, quomodo papa sciat, quod res ita se habeat, si non sciverit, quomodo res se habeat! — Scit hoc ex fontibus externis, Scripturae nimirum et traditionis, qui eum facti veritatem doceant, quin internum semper modum exhibuerint. 2. Superstitiosum esse, ajunt, cognitionem et certitudi­ nem ex aliquo munere fluere. — Resp: Si diceremus munus ipsum in se causam scientiae esse vel certitudinis tr. si ex ipsa revelatione divina edocti tenemus, mun us pontificis rationem esse, ob quam Deus inquisitiones et declarationes, quas romanus pontifex instituit, ab errore conservet immunes ng. — Superstitio nimirum tunc tantum habetur, quando creaturis sine ratione aliquid attribuitur, quod ipsis competere nequit, maxime quando iis qua talibus aliquid tribuitur, quod nonnisi a Deo procedere queat. 3. Dicunt abusum in promptu esse; et summum ponti­ ficem sub praerogativa infallibilitatis constitutum, in rebus reli­ gionis, morum, politicae, scientiae socialis, limites docendi pro lubitu dilatare et sic, v. g. ut Harnack audet dicere, se ipsum tan­ quam deum incarnatum proclamare posse. — Hoc fieri posset, si quis mere declaratur infallibilis, quin reapse sil, re in ab­ stracto considerata tr. si ut in nostro casu accidit, vi pro­ missionis divinae vere est infallibilis ng. In altero enim casu assistentia divina ex fontibns revelatis manifesta ejusmodi abusus semper prohibere potest et absque dubio prohibet. Alia vide \ran Laak II 2, p. 45 sqq. II. De modo, quo decreta infallibilia ut talia discer­ nantur, et de difficultate, quae inde enascitur. 1. Ad ejusmodi decretum infallibile dignoscendum, quam multa necessaria sunt! debes cognoscere papam esse legitimum; debes cognoscere et ipsum decre­ tum legitime factum esse. Debes certior fieri etiam Dorse li. De ecclesia. 36 402 De infallibilitate rom. pontificis de condi lionibus definitionis infallibilis propriis, ut quod emissa sit pro universa ecclesia, ab ea irrevocabili assensu suscipienda; et tandem ipsum sensum decreti certe apprehendere debes. Atqui haec omnia rite cogno­ scere, vix paucorum est fidelium. Ex altera parte non debemus supponere, Christum quidquam inutile in ecclesia instituisse; unde, infallibilitas pontificis inter chimaeras repo­ nenda esse videtur. Re in genere inspecta facile respondebis. Intelleges enim hac in re non esse majorem difficultatem, quam in ipsa legislatione civili; neque majorem difficultatem esse quoad definitiones pontificis, quam quae est in de­ cretis conciliorum dijudicandis. Sicuti nimirum in rebus et legibus civilibus, ita. et in nostro casu ad res dijudi­ candas proxime vocali sunt praepositi (episcopi aliique) et doctiores theologi, qui in hoc negotio communiter facile procedunt et de conditionibus legis necessariis dijudica­ bunt ea certitudine, quae in his rebus requiritur. Cum his vero reliqui fideles judicium conformare tenentur. — Unum discrimen in re adest, quod ecclesia discens eodem modo in credendo infallibilis ex divina providentia existit, quo ecclesiasticum magisterium infallibile constitutum est in do­ cendo ex divina assistentia; unde fit, ut ait Leo M. ad Theodoretum, ul Deus ipsum pontificem nullum „in fratribus detrimentum sustinere permittat, sed quae ejus ministerio definierat, universae fraternitatis irretractabili firmet as­ * sensu. Si vero subinde incertum est, num ipsa definitio vere subsi­ stat, hoc et alibi occurrit, quin inde ipsa auctoritas legisla­ toris in dubium vocanda sit. Sicut ergo dubium conciliatur cum tide in conciliorum oecumenicorum infallibilitatem, ita singulare dubium circa decreta pontificis remanens dogmati de romani pon­ tificis infallibilitate praejudicare non debet. Ceterum in re nostra adest semper commodissimum remedium hoc dubium expediendi: consultatio nimirum ipsius romani pontificis, qui per novam decla­ rationem mentem suam apertius manifestare potent. 2. Quoad singula in specie nota: a) Quod attinet suppositiones legis remotiores ex parte ipsius legislatoris: num apta persona, legitime electus sit De iis quae ex ratione excipiuntur 403 etc. . . in re nostra non snnt majores difficultates, quam quae in conciliis eorumque decretis inveniuntur, praesertim cum et iis papa, sane legitimus, consentire debeat. Eadem quoad pontificem retinenda sunt, quae et circa reges eorumque legitimilatem com­ muniter observantur absque ulla difficultate. Si vero peculiaris oboritur difficultas circa caput ecclesiae, ecclesia ipsa vi promis­ sionis divinae speciale quoque auxilium divinum recipiet. b) Quod suppositionem infallibilitatis proximam atti­ net, qua requiritur, ul papa debitam inquisitionem in doctrina de­ finienda praemittat, nota: Summus pontifex quidem omnino obli­ gatur, ul inquisitionem necessariam praemittat, ita ut etiam peccarit, si ipsam omiserit. Ceteroquin Deo adsunt media, quibus de­ finitionem, licet hac conditione aliquatenus neglecta, adducat veram vel falsam enuntiationem impediat. Quare ipsa definitione semel emissa, fideles ulterius in illam inquisitionem ingredi non tenentur, num pontifex ex sua parte omnia rite investigaverit; haec facta esse merito supponuntur eo ipso, quod ad definitionem demum perventum est; cf. Straub n. 830. — Ceteroquin eadem difficultas eodem jure in definitionibus conciliorum instauraretur, quorum cura et diligentia in rebus inquirendis persaepe non magis liqueret quam industria pontificum. c) Quod denique allinet ipsam formam, sub qua decrelum seu definitio emittenda sit, ut nimirum appareat, romanum ponti­ ficem suprema auctoritate procedere et assensum irrevoca­ bilem ab universa ecclesia sibi vindicare: pontifex quidem ad cer­ tam formam non adsiringitur ; sufficit, ut intentionem talem habeat eamque manifestet. Adesse autem ejusmodi media, quibus inten­ tionem istam clare et sine ambiguitate manifestare possit, nemo prudens negabit. Normas vero, quibus hoc dignoscatur, docet jus canonicum; hae non differunt ab iis normis, quibus leges in genere eae agnoscantur, quae universam ecclesiam stricte obligent. Cf. Straub n. 832 versus finein. Hac in re potest accidere, ul, quamvis ex ipsis verbis ponti­ ficis de definitione non constet, nihilominus evidens fiat, doctrinam ab ipso propositam omnino esse tenendam, eo quod de facto ab universa ecclesia jam recipiatur; hoc autem ex principio de­ claratur, quod ecclesia universalis in credendo errare non potest. Exemplum notissimum hac in re celeberrimus syllabus est, quem nomine Pii IX cardinalis Antonelli ad omnes episcopos catho­ licos misit. Gf. de hac re Pesch I n. 520. Scholion I. Ut rem accuratius pernoscas, attende: Γ. Tota res in definitionibus ultimatim dependet ab intentione definientis; haec autem per se cadit in ipsam 26· 404 De infallibilitate rom. pontificis rem definiendam. Unde verba secundum externum sonum directe non pertinent ad definitionem formaliter talem, sed sensus; nisi forte ipsa verba expressius ad definitionem trahantur, ut factum est in conc. ni caeno cum verbo consubstantialis. a) Similiter, quoniam intentio definientis non directe simul cadit in ipsa argumenta, sed in rem demonstratam, neque ea directe definiuntur, quae confirmationis vel illustra­ tionis gratia adducuntur, nisi iterum diserte intentio defini­ entis etiam quoad haec manifestatur. Sic conc. tridentinum ipsum sensum textuum quorundam s. Scripturae, unde dogma ali­ quod probavit, simul authentice declaravit et tenendum tradidit; cf. v. g. s. 7 cn. 2. — Gf. Straub n. 832. b) Ab intentione etiam pendet qualitas propositionis definitae; unde non omnia, quae definiuntur, stalim tenenda sunt ut dogmata fidei, sed eo gradu certitudinis, quo proponuntur vel reprobantur. Ita quae credenda proponuntur, de fide tenenda sunt; quae ut certa, tanquam certa retineantur; quae ut temeraria reprobantur, ut talia respuantur; quae scandalosa declarantur, ut talia rejiciantur oportet. c) Cum ipsis vero, quae directe definiuntur, ea quoque definita censeri debent, quae iisdem formaliler implicite (i. e. vi notionum) continentur vel quae veritati definitae contradictorie opponuntur. Cf. quae p. 411 sq dicentur. 2. Ut omnes leges odiosae, ita et definitiones strictioris interpretationis sunt i. e. eo sensu tan­ tum retinendae, qui sufficit et requiritur ad vel ificanda de­ finitionis verba secundum regulas sanae interpretationis in­ tellecta. Quare si graves theologi inter se dissentiunt, num quid ab ecclesia vel romano pontifice sit vere definitum, illud potius ut non definitum habetur, certe fide proprie dicta non est credendum. Nam ad hoc requiritur non solum certa revelatio, sed et certa propositio ex parte ec­ clesiae; propositio vero illa non potest reputari certa, de qua theologi vere graves et probe catholici adhuc dubitant. Hinc inde anathema dicitur eis, qui rebus definitis contraria sentiant. Neque tamen vel ejusmodi poena excommunicationis ad­ juncta semper certum verae definitionis argumentum praebet; ec­ clesia enim doctrinam aliquam, quamvis non haereticam, prohibere etiam potest, ne inde bonum commune grave damnum patiatur. De iis quae ex ratione excipiuntur 405 IL Quid igitur de iis quae papa non cum summa auctoritate decreverit: in litteris v. g. apostolicis, encyclicis, decretis, instructionibus, constitutionibus etc.? quo mentis assensu haec admittantur oportebit? 1. Assensus fidei divinae his certe exhibendus non est; attamen ex altera parte η ο n sufficit mera externa submissio, silentium quoddam obsequiosum conjunctum cum interna mentis repugnantia, sed requiritur per se internus men tis assensus, cujus motivum formale jam est suprema auctoritas religiosa, cujus indubitatum munus est prospicere sanitati et securitati doctrinae; quae licet non infallibilis, tamen obsequio nostro et submissione sub ratione quoque magisterii dignissima invenitur. Cf. Pii IX ep. Tuas libenter d. d. 21. dec. 1863 (D. 1684); Leo­ nis XIII encycl. Immortale Dei d. d. 1. nov. 1885 (D. 1880 sq); Pii X decr. Lamentabili prop. 7 sq. Be inner Theol. und Phil, des Modernismus 146 sqq. 2., Agitur insuper in re nostra de re gravissima, scii, de securitate in rebus fidei; quare et ipsa obligatio per se ex genere suo gravis dici debet. — Quoniam vero ejus­ modi decreta argumentum absolute certum pro se non habent, ideo in rationes eorum inquiri potest; per ejus­ modi inquisitiones deinde doctrina certior fiet et eo ad­ ducetur, ut demun ab universa ecclesia admittatur et sic in statum infallibilitatis paulalim inducatur; aut etiam ac­ cidet, ut error manifestus reddatur. Ubiprimum vere ra­ tiones contrariae manifestae apparent (sic per accidens)» assensus prudenter suspendi potest, servata tamen semper reverentia autoritati hierarchicae debita. Cf. Pesch 1 n. 521 ; Wilmers de ecclesia 443 sqq. 3^Simililer sentiendum erit de congregationibus roma­ nis,'quae non sunt nisi organa ipsius romani pontificis, cujus nomine et auctoritate munere suo in genere funguntur. Et id ma­ xime valet de ea, quae in rebus fidei proxime versatur, de congre­ gatione s. officii, cujus praeses ipse papa est. Haec congregatio ex auctoritate a summo pontifice accepta intra suos limites pio uni­ versa ecclesia leges ferre potest in rebus fidei et morum. Decisiones vero ejusdem congregationis per se irreformabiles non sunt, nisi 406 De infallibilitate roiu. pontificis forte pontifex eas sollemni modo suas fecerit; neque enim pon­ tifex sicut auctoritatem, ita et infallibilitatem cum aliis communi­ care potest. Quare interno saltem assensu simplicis oboedientiae admittendae erunt. Huc spectat prop. 8 in decreto Lamentabili damnata: „Ab omni culpa immunes existimandi sunt, qui repro­ bationes a sacra congregatione indicis aliisve sacris romanis con­ gregationibus latas nihili pendunt/ Cf. L. Chou pin Valeur des décisions doctrinales et disciplinaires du st. siège 24 sqq; 56 sqq. — Similiter sentias de decisionibus com m iss i o n i's-d e re biblica, quae quoad auctoritatem decretis s. OlHcii aequiperandae sunt vi motus proprii Pii X Praestantia Scripturae, a. 1907 editi. III. Quaeri potest, num pontifex iis teneatur, quae ipse defini ver it. Respondebis: certo certius tenetur. — Ast quomodo deinde ipse per legem suam propriam ligatur? Res fa­ cile declaratur: Definitione enim semel peracta, non solum simpli­ ces fideles, sed etiam supremus pontifex de assistentia divina cer­ tior redditur; quare definitio semel emissa eo ipso adsumit rationem legis divinae, cui pontifex ul reliqui fideles necessario submittitur. Et ita «summus pontifex, posita locutione aliqua ex cathedra, ad assentiendum obligatur non quidem aeque ut subditi sui vi suae quoque legis, sed vi legis naturalis et divinae posi­ tivae praescribentis, ul teneatur inconcusse, quidquid a ma­ gisterio sacro infallibililer proponatur * 4 (Straub n. 1070). \ · § 10. De papa ut est persona privata. Quaestio jam animos movet, num summus pontifex, quatenus est persona privata, in haeresin incidere possit. 1. Hanc quaestionem multi theologi affirmant, etiam ii, qui alioquin ejus infallibilitatem strenue defende­ rint. Imo Toletus existimavit, hanc sententiam, judicio ejus communissimam, Jrrefragabiliter probari * 4 (in 2, 2 q. 1 a. 10 controc. 8 conci. 6). Straub vero etiam ad non­ nullos pontifices provocat, qui eidem sententiae saltem fa­ verint (n. 1068): ita ad Hadrianum II, qui sine negotio fassus sit, Honorium pontificem consentiente ejus succes­ sore de haeresi accusari potuisse1); ita et ad Innocen‘1 Non videtur tamen hoc suffragium multum probare, cum ipsa vox haeresis tunc temporis non eundem sensum habere videatur, quo nunc utimur; potuit etiam ipsam negligenliam in fide cusio- De papa ul esi persona privata 407 tin in III, qui saepius exposuerit, quomodo ejusmodi in­ fidelis pontifex tractari debeat (serm. 4 in consecr. ; M 217, 670). Alii auctores ad divinam providentiam provocantes, qua omnia disponat suaviter, in partem potius nega­ tivam inclinant tanquam probabiliorem. ^Procedunt, ait Suarez, (accusatores ss. pontificum) supponendo, verum pontificem [ut privatam personam] posse incidere in haeresini; quod licet multi verosimiliter affirment, mihi tamen breviter et magis pium et probabilius videtur, posse qui­ dem papam ut privatam personam errare ex ignoratione, non tamen ex contumacia. Quamvis enim efficere Deus possit, ut haereticus papa non noceat ecclesiae, suavior tamen modus divinae providentiae est, ut quia Deus pro­ misit papam definientem nunquam erraturum, consequenter provideat, ne unquam ille haereticus sit" (de fide disp. 10 sect. 6 n. 11). 2. .Quaesiveris, quomodo in priore sententia, langue­ scente jam ipso capite, ecclesia adhuc salva consi­ stere possit. a) Respondet Tanner theol. schol. disp, de fide q. 4 dub. 6: „Nec privata haeresis (pontificis) in ullum ecclesiae praejudicium cedit; aut enim notoria est aut occulta. Si primum, jam hoc ipso pontifex sua potestate excidit, etiam ante concilii declarationem; si secundum, jam hoc ipso ea ecclesiae nihil incommodat." b) Diximus modo: per publicam haeresin papam sua poteslate excidere. Ast ad hanc rem coram ecclesia publice declarandam certe requiritur aliqua auctoritas: quaenam jam erit in casu nostro? Respondent theologi: hoc fieri debere necessario per concilium.1) Quid igitur? concilium eslne jam super papam? Quoad rem nola verba Innocen tii III: „Cum romanus pon tifex, inquit, non habeat alium dominum nisi Deum, quantumlibet evanescat, quis potest eum foras mittere aut pedibus conculcare, cum ilii dicatur: ,collige causam tuam in sinum tuum* *? Verum non frustra sibi blandiatur de potestate, neque de sublimitate vel die nd a denotare, quemadmodum largius ostendit Van Laak II 2 p. 78 sq. *) ila Cajeta nus de auct. papae et conc. cc. 19. 20. 408 De infallibilitate rom. pontificis honore temere glorietur, quia, quanto minus judicatur ab homine, tanto magis judicatur a Deo. Minus dico, quia potest ab homini­ bus judicari, vel potius judicatus ostendi, si videlicet eva­ nescit in haeresim, quoniam ,qui non credit, jam judicatus *. est In hoc siquidem casu debet intellegi de illo, ,quod si sal evanuerit, ad nihilum valet ultra, nisi ut mittatur foras et concul­ cetur ab hominibus . *** — Ergo in casu isto concilium de pontifice sententiam profert non judicialem, qua pontifex qua talis exislens demum judicandus et munere suo authentice privandus sit, sed mere declarativam, qua id, quod facium divinitus jam sit, authentice et publice declaretur. Cf. Andries cathedra rom. p. 413. Ex his tamen et alterum intellexeris, quod ad sua­ viorem providentiam pertineat, ut pontificem ex ista parte in fide firmet, etiam ut personam privatam. Quanta enim perturbatio in ecclesia ex ejusmodi lapsu pontificis exoreretur, in antecessum vix excogitari potest. Et quam­ vis, maxime cum respectu ad ea, quae in gravi occiden­ tali schismate acciderint, res ex ejusmodi considerationibus non prorsus finiatur, tamen merito theologi suavem provi­ dentiam pro sententia negante invocant, quamdiu non ipso facto vel meliore ratione redarguantur. Immerito vero iidem theologi pro sententia sua etiam ad Lc 22, 32 provocant, ubi Petro indefectibilitas fidei promittitur; rece­ perit enim Petrus ibi ejusmodi indefectibililatem, ad successores ejus eadem promissio certe non referenda est, nisi quatenus ordinatur ad confirmandos fratres. Profecto si ex ilia promissione consequeretur immunitas pontificis ab omni peccato haeresis etiam personalis, a fortiori inde deduci deberet pontificem esse infallibilem non sohim, quando peremptorie ex cathe­ dra doceret, sed toties quoties aliquid ad publicam fi­ dei instructionem proferret. Imo quia promissio ista nut non deficiat fides taau est prorsus universalis, sequeretur, ponti­ ficem ne in cogitatione quidem ulla vel conversatione privata un­ quam a veritate aberrare posse. Haec vero omnia teneri non pos­ sunt; ergo neque ista illatio ex textu Lucae facienda est. Dicunt, nonne sic persona pontificis quodammodo scinditur privata et publica, tallibilis et infallibilis? Respondebis : non per­ sona, sed actus ejus cum facultatibus et subsidiis necessariis, ut sunt multiplices, distinguuntur. De objecto infallibilitatis 409 Articulus IV. De objecto infallibilitatis. § 1. Quaestio in genere agitatur. Manifestum est, quod infallibilitas ecclesiae ad ea se non extendit, quae sub fine ecclesiae, qui in doctrina reve­ lata invenitur illibate tradenda, nullo modo cadant; talia sunt omnes veritates pure naturales v. g. mathematicae, physiologicae etc., in quantum in suo ordine rema­ nent. Ad doctrinam enim divinitus revelatam hominibus tradendam Christus magisterium ecclesiasticum instituit; ad hanc veritates istae pure naturales non pertinent; ipsae igitur extra ambitum magisterii infallibilis inveniuntur. Si igitur ecclesia his in rebus quid declarat, id divina pro­ missione destituta proprio periculo facit. His sepositis duplex objectum infallibilitatis distin­ guitur: primarium sive directum unum, secundar i u m sive i n d i re c t u m alterum. Primarium objectum vocamus illud, quod proxime et ratione sui magisterio ec­ clesiae subest; secundarium objectum deinde erit id, quod proxime et per se extra ambitum potestatis ecclesiasticae inveniretur, eidem tamen propter rationem externam sub­ mittitur i. e. propter nexum, quem cum objecto primario sive directo servat. I. Ad objectum idque directum infallibilita­ tis praeprimis spectant omnia, quae proprie, for­ mali ter, immediate divinitus revelata sunt ad salutarem et supernaturalem fidelium instructionem. 1. Declaratio. — Possunt veritates istae clarius et di­ sertius, sed et obscure et minus diserte revelatae esse; dummodo in se in ordine ad salutem revelatae i. e. a Deo hominibus per locutionem manifestatae dici debe­ ant, ad objectum infallibilitatis directum pertinent. Comprehenduntur veritates ejusmodi etiam nomine depo­ siti fidei, in quo a theologis distinguuntur res fidei et mo- 410 De infallibilitate rom. pontificis rum; haec vero distinctio ita intellegenda est, ut res fidei eae in­ tellegantur, quae magis theoretice proponuntur neque im­ mediate ad vitam hominis ordinandam destinatae sunt; res mo­ rum dein illae dicuntur, quae a Deo quidem et ipsae revelatae et ideo ab homine credendae sunt, ex fine proprio tamen ordinantur magis ad vitam praclicam promovendam. Sunt igitur et hae res fidei, sed propter peculiarem respectum ad vitam morum pecu­ liari nomine denotantur. Vox illa depositi fidei primo reperitur adhibita a s. Paulo 1 Tim 6,20: ,0 Timothee, depositum custodi", vel 2 Tim 2,14: wBonum depositum custodi [doctrinae] per Spiritum Sanctum, qui habitat in nobis". Manifesto apostolus nomine depositi intel­ lexit doctrinam, quam Timotheo tradidit et commendavit, ut eam prius ipse servaret ac deinceps aliis fidelibus ministris traderet juxta illud alterum monitum: „Et quae a me audisti per multos testes, haec commenda fidelibus hominibus, qui idonei erunt et alios docere" (2 Tim 1, 2). — Quae verba Pauli Vincenlius lir. sic interpretatur: „Quid est depositum? Id quod tibi creditum est, non quod a te inventum; quod accepisti, non quod excogitasti; rem non ingenii, sed doctrinae; non usurpationis privatae, sed publicae traditionis; in qua non auctor debes esse, sed custos; non institutor, sed sectator; non ducens, sed sequens. .Depositum, inquit, custodi4: catholicae fidei talentum inviolatum illibalumque conserva. Quod tibi creditum, hoc penes te maneat, hoc a te tra­ datur. Aurum accepisti, aurum redde; nolo pro auro aut impu­ denter plumbum aut fraudulenter aeramenta supponas; nolo auri speciem, sed naturam plane" (common. 1 22). Erit igitur depositum fidei stricto sensu thesaurus doctrinae, qui ea omnia eaque sola complectitur, quae humano generi divinitus revelata sunt credenda, facienda, sequenda; seu quae manifestata sunt revelatione catholica [non privata] ad aeter­ nam salutem humani generis (Franzelin de div. trad. p. 120). Dicimus autem totum hoc depositum magisterio infallibili subesse; et ita respuimus distinctionem protestanlium inter veri­ tates fundamentales et non fundamentales, ex quibus priores quidem infallibiliter in ecclesia tradantur, non ita alterae. 2. Argumentatio.— Res ipsa post demonstratam infallibilitatem in genere jam plane evidens est; etenim si ecclesia semel infallibilis est, id certo certius quoad illas veritates fidei erit, (piae a Deo revelatae et ipsius custo­ diae directe commissae sunt, propter quas praerogativa infallibilitatis ecclesiae praecise concessa est. De objecto infallibilitatis in genere 411 Simul autem patet, infallibilitatem se extendere etiam ad totum depositum, ad omnes veritates revelatas; id quod illustrari potest a) ex verbis promissionis (Mt 28; Jo 14, 25 sq). — Ibi nimirum Christus Spiritum S. promittit, qui ecclesiam ejusque magisterium inducat in omnem veritatem ab ipso ex voluntate Patris hominibus manifestandam; pro­ mittit assislentiam suam usque ad consummationem per­ manentem magisterio docenti, quae cunque ipse man­ davit, et praedicanti evangelium qua late patet. Atqui infallibilitas ex ipsa hac assistentia aderit et tam late patet quam ipsum Spiritus adjutorium. Ergo ad omnem veritatem revelatam, ad totum depositum se extendit. b) Idem illustratur ex fine infallibilitatis vel magisterii. — Finis enim magisterii ecclesiastici est, ut cum absoluta auctoritate („qui vos spernit, me spernitu) veritates divinitus revelatas homini­ bus tradat et custodiat, ita ut obortis etiam controvcisiis, omnes fideles occurrant in unitatem fidei neve circumfe­ rantur omni vento doctrinae (Eph 4,13 sq). Atqui haec a magi­ sterio convenienter fieri nequeunt, nisi et in his omnibus infalli­ bilitate praeditum est. — Imo tota infallibilitas destrueretur vel in­ utilis evaderet, si ecclesia non in omnibus ad curam ejus spectan­ tibus infallibilis esset; quis enim discerneret res, in quibus eccle­ sia infallibilis esset, in quibus non. Res haec de fide esse facile intellegitur; cf. conc. vatie. constit. de ecclesia c. 4. 3. Unum restat illustrandum incisum in assertione supra statuta: „ad salutarem et supematuralem instruc­ . *tionem Qua in re attende et distingue: a) In deposito fidei sive in thesauro revelationis sunt veri­ tates revelatae propter se et aliae revelatae propter aliud et ita quasi per accidens. Propter se revelatae sunt illae veritates, quae sive ex natura sive ex ordinatione divina directe fini re­ velationis inserviunt et hominem juvant ad finem supernaturalem assequendum (mysteria vel aliae veritates credendae, leges observandae ritusque sacri); per accidens sive propter aliud reve­ latae dicuntur eae veritates, quae divinitus non enarrantur, nisi quia rebus propter se revelatis acci d en la 1 i te r cohaerea n t (facta quaedam historica ordinis naturalis). a) Ratione c r ed i b i 1 i la l i s nunc per se nullum discrimen inter veritates ita distinctas est, ubi primum constat rem divinitus 4-12 De infallibilitate rom. pontificis enarratam esse; tamen re in concreto considerata el quoad infallibilitatem magisterii ecclesiastici notabile inter­ cedit discrimen. In his enim, quae necessariam relationem ad sa­ lutem non habeant, ideoque per accidens revelata dicantur, divina providentia non ita sollicita est, ut absque ulla immutatione a ge­ neratione ad generationem transmittantur; imo potest permittere, ul ejusmodi veritas primitus revelata pereat vel corrumpatur. Exempla ejusmodi sat mulla inveniuntur in ss. Scripturis, maxime circa numeros annorum. Si vero Deus ipse in hisce rebus tam sollicitus non est, neque ecclesiae suae majorem curam imposuit eique in iis tantum infallibile adjutorium promisit, quae perti­ neant ad aeternam fidelium salutem.1) Quare objectum directum in fallibilitalis non ad­ aequat objectum directum ipsius revelationis. Directe enim revelationes quoque per accidens factae sunt; infallibililas vero ecclesiae directe non refertur nisi ad eas veritates, quae prop­ ter se revelatae sunt et quae a nobis ,res fidei el morum * vo­ cantur. β)Ηίηο facile intelleges, ecclesiam esse infallibilem in agnoscen­ dis, recensendis, exponendis fontibus revelationis (s. Scrip­ turae nimirum et traditionis); ipsam esse infallibilem in compo­ nendis enarrandisque symbolis el definitionibus dogma­ ticis, quibus veritates revelatae fidelibus proponuntur credendae; ipsam esse infallibilem in explicandis praeceptis moralibus el consiliis evangelic is, in quibus vita ad salutem el vitam aeternam divinitus demonstrata est. Cf. Hurler n. 274. b) Quae propter se revelata sunt, possunt iterum reve­ lata esse formal iter et explicite (revelata in se), sed etiam implicite (r.in alio); haec iterum aut formaliler implicite aut virtualiter tantum. — Formaliter et explicite revelatae dicuntur eae veritates, quae totidem verbis disertis in fontibus re­ velationis exhibentur; implicite illud dicitur revelatum, quod in principiis quibusdam manifestum fit, ex quibus apte infertur. a) Implicite nunc, tamen adhuc formaliter, illud potest decla­ rari revelatum, quod ex principiis revelatis infertur quidem, sed absque ullo discursu proprie dicto vel explicatione lanium, qua revelatio facta ad certum subjectum sub ea forma­ liler conclusum adplicalur. Ita v. g. eo quod pars in loto, parti’) lia ecclesia per se infallibiliter declarare non poterit, utrum planta illa, in cujus umbra Jonas propheta requieverit, hedera fuerit an cucurbita, quamvis de hac re in Scriptura narretur et in textu originali revelatio vere divinitus facta sil. Dicimus autem .per se“ ; etenim etiam in ejusmodi rebus declarandis ecclesia infallibilis erit, simulalque alia veritas propter se revelata (v. g. dogma inspirationis) im­ plicatur. De objecto infallibililatis in genere 413 culare in universali continetur, revelato universali implicite et formaliler omnino particulare quoque revelatur, neque pro adplicatione principii universalis ad particulare proprio discursu opus erit. Sic explicite revelatum est, quod Christus homo est; eo ipso for­ maliter implicite, quod animam et voluntatem humanam habet.') El ejusmodi veritates sub magisterio ecclesiae ejusque in fallibilitale esse, per se in tellegitur. β) Alias principia quidem revelata sunt, quae ut semina fer­ tilia multas alias veritates in se concludunt; attamen ut ad has veritates pervenias, simplex explicatio non sufficit, sed proprius discursus seu illatio discursiva requiritur. Has dicimus vir­ tualiter i. e. in virtute principiorum suorum revelatas esse.3) De his jam in sequentibus agendum erit quaerentibus nobis, utrum el veritates ejusmodi sub infallibilitate cadant; adjungemus autem sta­ tim considerationem affinem de veritatibus revelationi utcunque connexis. II. De veritatibus virtualiter implicite revelatis sive de objecto infallibilitatis indirecto. — 1. Declaratio rei. Inter veritates virtualiter revelatas iterum distingui debet. Ejus­ modi nimirum veritates eas esse diximus, quae ope discur­ sus sive ratiocinii ex revelatis deducuntur. Ad ratiocinium nunc communiter duae praemissae pertinent. Ex his vero duobus principiis sive praemissis utra que revelata esse potest vel una tantum. a) In priori casu absque dubio tota res ad revelati­ onem et ad magisterium ecclesiasticum pertinet, et ejus auctoritati etiam infallibili absque ullo dubio subest; unde ') Qua in re nola, quod revelata essentia tantum ab­ stracta, non revelantur nisi proprietates huic propriae i. e. es­ sentiales; revelata essentia rei integra el connatural! i. e. physica demum proprietates revelantur physicae quoque et actuales. Ita ex. g. revelata essentia Christi vere humana inetaphysica utique revelatum est eum corpus et animam cum suis facultatibus necessariis habere: et sic etiam revelata est ejus risibilitas, haec tamen nonnisi exigentialis; ul habeam revelationem quoque ipsius risibilitatis actualis, om­ nino requiritur, ut antea revelatum sit Christum essentiam humanam habuisse physice integram. ’) Fundamentum hujus discriminis desumitur a nota distinctione inter distinctionem rationis ratiocinantis et rationis ratiocinatae. Si praemissa revelata a conclusione distinguitur distinctione ratione ratio­ cinantis, haec inde infertur sine discursu et fonnaliter ibi continetur: si ratione ratiocinata, ejus illatio proprio discursu rationali eget et virtualiter ibi latet; cf. de hac re Marin-So la /' érolution du dogme cath 1 n. 22 sqq. 414- De iifallibilitate rom. pontificis conclusio etiam tanquam fide divina credenda proponi poterit. bj Si una tantum praemissa formaliter revelata est, altera jam ordinis naturalis erit, et habebimus conclusi on em theologicam, theologumenon seu corol­ larium fidei. , Ita ex revelatione scimus alteram in divinis personam tan­ quam nomen proprium sibi vindicare verbum Patris; ex ordine naturali adsumimus: atqui verbum quoad originem essenlialem relationem ad intellectum infert; inde conclusio theologorum erit: ergo altera in divinis persona, Filius, per modum verbi ex intellectu Patris procedit. Vel ex revelatione scimus, Pa­ trem et Filium in divinis unam eandemque naturam habere; ex principiis naturalibus adsumimus: atqui natura est principium quo operationis; ergo, sic iterum theologice concludimus, Pater et Filius operationem ad extra communem habent.1) c) Hae conclusiones theologicae certe aliquo modo ad reve­ lationem pertinent propter connexionem, quam cum reve­ latis veritatibus ineunt, ex quibus consequuntur (consecutive). Sunt tamen et alii modi, quibus veritates revelationi nectantur. Ita sunt veritates, quae ul fidei praeambula ante ipsam revelationem jam praesupponantur eique connectunlur praesuppositive; huc spectant per se (nisi et ipsae inter revelatas habentur) quae­ stiones philosophicae de spirilualitate, libertate, immortalitate animae, de possibilitate miraculorum et alia hujusmodi. Sunt denique etiam veritates el notiones imo et denominationes, qui­ bus negatis vel in dubium vocalis, veritates revelatae jam rite enuntiari nequeant, quae igitur revelationi adneclanlur concomitanter; huc perlinent, quae de notionibus substantiae, per­ sonae, transsubstantiations in theologia exponuntur. — Cf iterum Scheeben /. c. n. 41, ubi distinctionem hanc optime in imagine arboris illustrat.’) l) De hac distinctione cf. Scheeben Handbuch der katholischen Dogmalik 1 m. 40. — De quaestione illa, utrum ejusmodi veritates ad ordinem naturalem pertineant an potius ad su pe r n a l u r a le m, respondendum erit cum distinctione. Si praemissa revelata vere et proprie dictum mysterium continet, etiam conclusio theologica reduc­ tive b-dlem ad ordinem eundem supematuralem pertinet. Si praemissa revelata etiam sola ratione cognosci potest, conclusio en lit a live quidem ad ordinem naturalem pertinet, quoad certitudinem vero, qua ventas ejus ob divinam revelationem apprehendenda est, de ordine supernatural-! aliquatenus participat. ’) Cf. tamen Marin-Sola, qui o. r. v. g. c. 2 s. VI declarat: ,La vraie virtualité theologique ou vraie conclusion Ihéologique est l)c objecto infallibililalis in genere 4-15 Sic vero facile libi persuaseris, omnes fere scientias revelalationem ex aliqua parte tangere, eamque — si non recte secun­ dum earum naturam, sed secundum infirmitatem vel malitiam eorum, qui eas tractant, exponuntur — turbare posse; ita maxime ethica, psychologia, et in genere omnes disciplinae philosophicae. 2. Contra eos, qui infallibilitatem magisterii ecclesiastici ad solas veritates formaliter et explicite revelatas, ad m inimum quoddam restringunt, unde et minimistae di­ cuntur, nos jam defendimus: Veritates, quae quam­ vis in se non revelatae, tam ar_dfi_la_men cum re.ye.lLLiis_iLQha.e.r.ent, ut sine ipsis depositum re­ velationis ab homine rationabiliter aut non aut minus, bene inferri, custodiri, evolvi, defendi queaLj eodein jure quo veritates revelatae magisterio eccle­ siae ejusque i n fal 1 i b il i ta ti subsunt. Assertum hoc tenemus ul certam doctrinam theologi­ cam, ita ut contradictorium ejus sil error in fide. Ad fidem de­ finitam non pertinet; quamvis enim conc. vatie, objectum infal­ libililalis expressius exhibeat res fidei et morum, non ita diserte et explicite definitum est, infallibilitatem se extendere etiam ad ea, quae cum revelatis rebus cohaerent et objectum magis indirectum traditionis ecclesiasticae constituunt. — Intellegis vero, qua ratione deposito fidei directo sive strictius sumpto addatur nunc el depositum indirectum seu latius dictum, quod his veritatibus revelationi connexis constituitur. lies probatur: a) Ex fine infallibilitatis. Finis infalli­ bilitatis est, ut vera fides in ordine ad intellectum fidelium statuatur et defendatur; ideoque per ipsam removeatur, quidquid veram notitiam fidei labefactare vel unitatem fi­ dei in ecclesia turbare possit. — Atqui ejusmodi sunl veri­ tates (principia et conceptus de se philosophici) logice cum doctrina revelata connexae, quibus non bene retentis ipsa fides titubaret ejusque unitas labefactaretur; etenim ejus­ modi veritatibus semel negatis vel addubitatis necessitate logica homo, cujus intellectus unus est pro veritatibus naobjec Ii vernent implicite dans le donné révélé * — aut in sua essentia simpliciter, si agitur de proprietatibus essentialibus, aut in essentia connatural! physice integra, si agitur de proprietatibus accidentalibus; qui status nobis tamen nimis angustus esse videtur; cf. propos. 22 syl­ labi (infra p. i 17). 416 De inPallibilitale rom. pontificis turalibus et supernatural ibus, etiam a dogmatibus tenendis removeretur. — Ergo in his quoque veritatibus connexis ecclesiae magisterium ex proprio fine et munere, sed et cum adjutorio divino sibi promisso infallibiliter se tenebit. Ad illustrationem rei: fac v. g. fidelem hominem tanquam veritatem philosophicam tenere posse, naturam et perso­ nam plane unum idemque esse; admisso dein, ut revelatio vult, in Deo tres esse personas, necessario mox eo procedat oportet, ut et 1res naturas admittat divinas. Vel semel admisso nul­ lum esse discrimen inter substantiam et accidens vel accidentia a substantia separari non posse, subito negabit in eucharistia factam esse transsubstantiationem, eo quod post consecrationem accidentia remanere manifestum sit — aut summa stupiditate tenebit ex unii parte accidens omnino non esse nec posse esse distinctum a substan­ tia connatural!, ex altera parte accidens tale nihilominus in eucha­ ristia inveniri. Neve dixeris (ex. g. cum modernislis, de quibus cf. D. n.2084), alium el alium esse ordinem scientiae naturalis et revelationis. Ne­ que enim id, quod falsum est in uno ordine, verum poterit unquam esse in allero; verum vero opponi non potest, neque quisquam talem contradictionem tolerabit, praesertim cum attigerit vitam moralem et praclicam. — Sil etiam, quod haec pugna in multis rebus non statim manifesta fiat; diu occulta manere non poterit; el nisi haec dissonantia et pugna, quamvis adhuc lalens authen­ tice manifestari el declarari poterit, fidei fundamenta, vigorem, fructum instar vermis latenter arrodet. Cf. Kleulgen Théologie der Vorzeit P p. 143 sq. b) Argumentum verbis quoque s. Scripturae instaurari potest. Ita teste Eph 4, 14 magisterium in ecclesia positum est, ne simus parvuli fluctuantes neve circumferamur omni vento doctrinae. _Sed ejusmodi fluctuatio vel circumventio non solum per aperias haereses in rebus ipsius fidei fieri potest, sed etiam per „oppositiones falsi nominis scientiae * (1 Tini 6, 20) . . . aut „per philosophiam et inanem falla­ ciam secundum traditionem hominum" (Coi 2, 8). Ergo ad talia magisterium ecclesiae secundum modum sibi proprium i. e. infallibiliter se extendat oportet, ut omnem fluctua­ tionem efficaciter excludere valeat. — Hinc et monitum apostoli: ,0 fimolhee, depositum custodi, devitans pro­ fanas vocum novitates et oppositiones falsi nomi­ nis scientiae" (l. c.) 4-17 De objecto infallibilitatis in genere c) Idem manifestum est ex praxi ipsius ecclesiae. Haec persaepe jus et potestatem sibi vindicabat decernendi etiam in his, quae immediate et directe revelatione non contil/ nentur, judicio quoque plane peremptorio, quod nullum dubium deliberatum permittat, quod judicio illi prorsus aequivaleat, quo judicaverit et damnaverit haere­ ses; uno enim tenore de his et illis inter se mixtis senten­ tiam proferebat. Atqui ita procedere non poterat, nisi parem ex utraque parte auctoritatem et infallibilitatem sibi adesse persuasum haberet. Exempla ad illustrandam majorem innumera fere sunt: ita conc. constant, de articulis Wiclefii et Hus judicavit, ita postea pontifex de sententiis jansenistarum et synodi pistoriensis, de doc­ trinis traditionalism!, ontologismi, Güntheri sententiam tulit etc. Ita ultimis temporibus in decreto nLamentdbiliu de ps.-scientia modernisant decrevit. Saepe etiam ecclesia rem nostram expressioribus verbis enun­ tiavit, ut in decrelo Lamentabili, ubi sub η. 5 damnat hanc propo­ sitionem: «Quum in deposito fidei veritates tantum revelatae con­ tineantur, nullo sub respectu ad ecclesiam perlinet judicium ferre de assertionibus disciplinarum humanarum.“ — Similiter vero jam antea Pius IX damnavit prop. 22 syllabi: «Obligatio, qua catho­ lici magistri el scriplores omnino adstringuntur, coarctatur in iis tantum, quae ab infallibili ecclesiae judicio vel uti fidei dogmata ab omnibus credenda proponuntur"; et in lit. encycl. Quanta cura d. d. 8. Dec. 1864 idem pontifex: «Silentio, inquit, praeterire non possumus eorum audaciam, qui sanam doc­ trinam non sustinentes contendunt: illis aposlolicae sedis ju­ diciis el decretis, quorum objectum ad bonum generale eccle­ siae ejusdemque jura ac disciplinam spectare declaratur, dum­ modo fidei morumque dogmata non attingant, posse assensum el obedienliam detrectari absque peccato et abs­ que ulla catholicae professionis jactura . ** Et damnatis ejusmodi opinionibus compluribus addit: «Omnes et singulas pravas opinio­ nes ac doctrinas singillatim hisce litteris commemoratas auctori­ tate nostra aposlolica reprobamus, proscribimus atque damnamus, easque ab omn i bus catholicae ecclesiae filiis veluti re­ probatas, proscriptas atque damnatas omnino haberi volumus et . ** mandamus Conc. valicanum vero assertum nostrum non obscure tenet s. 3 c. 4 dicens: «Porro ecclesia, quae una cum aposlolico munere docendi mandatum accepit fidei depositum custodiendi, jus Dors ch, Do ecclesia. 27 418 De infallibilitate rom. pontificis etiam et oflicium divinitus habet falsi nominis scientiam proscribendi, ne quis decipiatur per philosophiam et inanem fallaciam. Quapropter omnes christiani fideles hujusmodi opini­ ones, quae fidei doctrinae contrariae esse cognoscuntur, maxime si ab ecclesia reprobatae fuerint, non solum prohibentur tanquam legitimas scientiae conclusiones defendere, sed pro erroribus potius, qui fallacem veritatis speciem prae se ferant, habere tenentur om­ * nino (D. n. 1798). Nota: Merito autem nos, pro objecto infallibilitatis decertan­ tes, ad persuasionem ipsius ecclesiae provocamus, quam quoad depositum fidei in genere saltem infallibilem esse jam large ostendimus. Ad istud enim depositum ipsa quoque infallibilitas perlinet el hujus praerogativae declaratio et explicatio. Si igitur ecclesia jam declarat, hoc vel illud sub infallibili magisterio ipsius subesse, huic declarationi standum erit. Revera si res ita non esset: tota jam ejus infallibilitas magna ex parte frustraretur, cum in omni fere ecclesiastica declaratione quis excipere posset, eccle­ siam in ista re infallibilem non esse. d) Neque theologi hac in re dissentiunt nisi de censura, quam opposita doctrina mereatur. „Ad doctrinam fidei, ait s. Thomas l. 1 in 1 Cor 11, aliquid pertinet dupliciter: uno modo directe, sicut articuli fidei, qui per se credendi proponuntur; quae­ dam vero indirecte in quantum ex negatione eorum se­ quitur aliquid contrarium fidei. * e) Contra rem assertam frustra provocaveris ad mandatum Christi: ,docete servare omnia quaecunque mandavi vobisu, quasi his mandatum Christi ad sola revelata restringeretur. Ita enim ibi mandatum directe ad revelationes dirigitur, ut ad omnia, quae ad has tenendas necessaria inveniuntur, indirecte simul ex­ tendatur. Alii dicunt ecclesiam eorum tantum magistram esse infalli­ bilem, quorum testis divinitus facta est; atqui haec ea tan­ tum sunt, quae directe per Deum revelata sunt. At enim et ipsa ecclesia potest esse testis vel custos directe et indirecte; sicuti et veritates divinitus revelatae esse possunt el directe el indirecte, ita munus testis sibi vindicat, ut etiam circa res connexas testificari queat. — Cf. Palmieri p. 174. Adhuc excipiunt: Si ecclesia in ejusmodi veritatibus revela­ tioni externe connexis infallibilis esset, hae assensu quoque fir­ missimo ipsius fidei divinae admittendae essent. Atqui hoc repugnat; cum talis fides divinam circa rem credendam locutionem supponat. — Resp: admittendae sunt veritates ejusmodi fide saltem ecclesiastica, quae est mediate tantum divina. Ast hoc jam accu­ ratius considerandum est. De objecto infallibilitatis in genere 419 III. Res, quae directe et formaliter (sive explicite sive implicite) ad depositum fidei pertinent, tanquam ea ab ec­ clesia proponuntur, quae fide divina creduntur; de his valet, quod creduntur, quia a Deo revelatae sunt et ut talia ab ecclesia ut credenda proponuntur. — Res, quae indirecte per modum conclusionis theologicae (ergo per medium veritatis naturalis) ad depositum fidei per­ tinent, non sunt proprie per Deum revelatae; unde pro­ babilius objectum fidei divinae esse nequeunt. Assu­ muntur enim non immediate propter auctoritatem Dei re­ velantis, id quod ex supposito impossibile est, sed prop­ ter auctoritatem ecclesiae, quae eas ope ratio­ cinii naturalis ex veritatibus revelatis deducit et fidelibus infallibiliter proponit. Talis vero assensus, sicut ab actu fidei divinae differt, ita etiam ab assensu eo distat, quo aliquis verilates admittit, quia ex propria indagatione perspexerit eas cum revelatione neces­ sario nexu colligari. Est assensus ob auctoritatem alterius, ideo generice ad fidem pertinet; non est elicitus propter auctoritatem immediate divinam, ideoque ex proprio molivo a fide divina differt; et quia proprie auctoritas ecclesiae est, quae eam determinat, jam fides ecclesiastica vocatur.1) ‘) Cf. de hac re Pesch n. 535, et inprimis Schultes o. c. p. 627—635. — Adversatur in re praeprimis Marin-So la (o. c. 1 per totum, maxime c. 3—5), qui fide ecclesiastica prorsus rejecta rem ita decimat, quod inprimis vel ejusmodi conclusio objective el quoad se in re\ elatione divinitus proposita continetur. Concedit quidem el ipse, quod deductio ejus ex deposito fidei a theologo scicntifice facta pro intellectu privato numquam actum fidei divinae determinare valet, cum sic molivum proximum assensus propria perspicientia sit; asl aliter prorsus rem evadere existimat accedente auctoritativa declaratione ma­ gisterii infallibilis, quae pro fidelibus rationem conditionis assumat, sub qua vel veritas virtualiter connexa tanquam divinitus revelata agno­ scenda sil. Ast si pro ipso magisterio ratio demum cognitionis, ut necessario concedi debet, perspicientia rationalis est, numquid inde vel pro magi­ sterio tale quid formaliter revelatum fieri potest? el si pio magisterio ipso id quod virtualiter tantum cum revelatione connectitur, formaliter revelatum non fit, numquid ut tale unquam ab ipso proponi poterii? Merito autem urget Schultes (o. c. p. 632), quod quae credenda sunt, non solum formaliler ab ecclesia proponantur, sed etiam sensu formali revelata sint. El ideo ecclesia vel in iis. quae sub primo in­ tuitu propter connexionem cum veritatibus revelatis tanquam dogmata definire videtur, in ipsa definitione non proprie huic cognitioni et con­ nexioni rationali innititur, licet nonnumquam inde argumentationem 27* 420 De infallibilitale rom. pontificis Cum hac re cohaeret etiam diversus modus, quo magisterium authenticum ecclesiae doctrinas fidelibus ad­ mittendas proponit vel errores rejicit ('qualificatif) proposi­ tionum). Neque enim semper ecclesia doctrinas sibi oppo­ sitas damnat tanquam haereticas, sed utitur frequenter censuris mitioribus v. g. erroris, falsitatis, scandali, offen­ sionis. Ita vero procedit praecise in iis veritatibus, quae non directe ad depositum fidei pertinent vel in se revelatae non sunt, sed quae cum revelatis solum aliquam connexionem ineant. Infallibilitas deinde, etiam in ejusmodi declarationibus ecclesiae vindicanda, id sibi vult, ut nota alicui propositioni ab ecclesia impressa, huic propositioni revera competat; quod ergo propositio ab ecclesia v. g. tanquam erronea declarata revera erronea sit, propositio tanquam scandalosa designata vere talis sit etc. Ad qualificationes vero et censuras magis consuetas intellegendas pauca adjungamus. 1. Quoad positivam q ual i fi cat i ο n em occurrunt termini, quod aliqua propositio sit de fide definita, de fide simpliciter, fidei proxima, theologice certa. Terminus de fide definita denotat ea, quae ut dogmata revelata ab ipso magisterio authentico jam expresse proposita sunt. De fide erunt istae propositiones, quae quamvis n ond um ab ecclesia defi n i tae, tamen tam clare in fontibus revelationis continentur, ut cum certitudine erui possint. Propositio, quae a plurimis theologis communiter ut revelata agnoscitur, proxima fidei dicitur. Propositio demum, quae ex veritatibus revelatis per modum conclusionis scienliticae tantum cum certitudine deducitur, theologice certa dici­ tur; quae si insuper per magisterium ecclesiasticum authentice prodesumat, sed ad traditionem et s. Scripturam tanquam ad proprium foutem definitionis suae provocat (cf. bullam v. g. de conceptione im­ maculata b. V. Mariae). Rejicit Marin-So la fidem ecclesiasticam. Ast cjuid dein tenen­ dum erit de iis, quae ecclesia, licet non de fide, tamen firmo omnino assensu ab omnibus admittenda proponit? Numquid in iis assensus non habetur propter solam auctoritatem ecclesiae i. e. fides ecclesia­ stica? Unde haec fides certo non ita praefracte rejici potest, quem­ admodum ab hoc auctore fit. Ad statum vero quaestionis accurate retinendum in hac re ma­ xime attende, quod in tota controversia agitur de iis conclusionibus, quae ope alicujus principii naturaliter cogniti ex revelatis deducuntur, non de iis, quae ex duabus praemissis revelatis consequuntur; haec altera enim absque controversia divinae fidei demandantur. De factis dogmaticis > , 421 ponitur, de fide ecclesiastica habetur. Quae ex revelatis cum pro­ babilitate a theologis deducuntur, conclusiones scholasticae vocantur. 2. Si qualificationes propositionem denotant ut oppositam fidei vel bonis moribus, censurae (doctrinales) dicuntur; quae si a magisterio ecclesiastico procedunt, dicuntur judiciales; si a privatis theologis inuruntur, pure doctrinales praedicantur. Ejusmodi censurae judiciales variae interdum etiam in globo multis propositionibus simul fiunt; hoc in casu singulis propositionibus damnatis una saltem ex censuris istis convenit; id quod ex sub­ jecta materia et non semper cum certitudine discernendum erit. Est autem censura, qua aliqua propositio ut haeretica nota­ tur; haec deinde veritati revelatae et ab ecclesia propositae adver­ satur. Haeresi proxima erit propositio, quae doctrinae adversatur, quam citra definitionem ecclesiae unanimis fere consensus pro revelata habet. Haeresim sapit propositio, quae de se verum sen­ sum adhuc retinere possit, consideratis tamen maxime adjunctis haereticum potius sensum adsumat; similem, quamvis mitiorem sensum adfirmat censura de haeresi suspecta. Erronea in fide notatur propositio, quae adversatur vel doc­ trinae revelatae, non tamen evidenti vel ab ecclesia diserte definitae, vel conclusioni theologicae unanimiter receptae. Si propositio oppo­ nitur doctrinae probabilissime revelatae vel conclusioni theolo­ gice simpliciter certae, dicitur errori proxima vel errorem sapiens. Male sonans dicitur propositio, quae ob verba incongrua, qui­ bus enuntiatur, facile male intellegitur; e contra captiosa dicitur, quae verbis recte sonantibus falsum sensum ingerere conatur. — Temeraria ea erit, quae sine aptis rationibus a communi sententia patrum vel theologorum recedit. — Scandalosa dicitur propositio, quae occasionem praebet ruinae spiritualis, ut si quis jam diceret, ex quotidiano usu eucharistiae plura sequi incommoda quam emo­ lumenta. — Pias aures offendit propositio, quae per modum lo­ quendi reverentiam rebus sanctis debitam laedit. Aliae censurae ex ipsis verbis intelleguntur, ut cum propo­ sitiones declarantur blasphemae, schismaticae, seditiosae, injuriosae. Exemplum pro omnibus fere censuris invenies in damnatione pro­ positionum pistoriensium D. n. 1501 sqq; censuras in globo accummulatas ib. n. 1001—10S0. — Ceteroquin cf. Pesch n. 554 sqq; Dieckmann o. c. II n. 892 sqq; Schultes o. c. p. 648 sqq. § 2. De factis dogmaticis. In specie ecclesia infallibilis est in dijudi­ candis factis dogmaticis. Id quod tenendum est sal­ tem ut theologice certum. 422 De infallibilitate rom. pontificis 1. Quid est factum dogmaticum ? — 1. Per se quodvis factum revelatum dogmaticum vocari potest; post ex­ ortam tamen controversiam cum jansenistis terminus ille sensum quendam particularem adsumpsit, ita ut sub re­ spectu ad revelationem triplex species factorum distin­ guatur: facta directe et proprie revelata v. g. resurrectio Christi, conversio Pauli, quae ipsa totidem dogmata sunt et certissimum objectum infallibilitatis; alia facta sunt mere, historica, quae neque revelata sunt neque ullum nexum cum revelatis ineunt. Tandem extant facta pressius dicto dogmatica, ea nimirum, quae quamvis non sint revelata, ita tamen cum revelatione connectantur, ut in dubium vocari nequeant, quin ipsa veritas revelata sive dogma aliquod periclitetur. Ejusmodi sunt v. g. textum Scripturae quo modo utimur esse genuinum, certa concilia vere esse oecumenica, Pium X esse successorem legitimum s. Petri etc. 2. Et haec facta dogmatica in duas classes dividuntur: facta dogmatica generaliore sensu seu simpliciter^ talia, et facta dogmatica strictiore sensu sive textus dogmaticos. Fac­ tum dogmaticum sensu stricto est factum doctrinale, quod in eo versatur, num in aliquo libro certus quidam sensus haereticus an orthodoxus inveniatur.1) Haec igitur inveniuntur in libris sive textibus humanae ori­ ginis, qui tamen de rebus revelatis agunt et proinde fidei deposito aut consentanei aut adversi sunt. Sic vero et libri seu textus triplicis speciei discerni possunt: sacri sive in­ spirati, mere profani, dogmatici. ‘) Discrimen maxime in eo est, quod priora facta respiciunt personam physicam vel moralem, a qua fidei doctrina procedat, altu a vero signa, quibus doctrina exprimatur. Unde priora cum revelatione connectunlur nexu certitudinis sive manifestationis, quatenus ipsis negatis veritates revelatae incertae redduntur; ita legit imita te pontificis addubitata, ejus definitiones jam non cum certitu­ dine tanquam veritates definitae retineri possunt. Altera cum verita­ tibus revelatis connectunlur nexu significationis sive veritatis, non solius certitudinis; si enim ecclesia ea repudiaret, quae sunt de 'facto conformia cum revelatione, ipsam veritatem jam proderet; cf. Pal­ mieri de rom. pont. § 21 n. F; De factis dogmaticis > 423 Cum ecclesia de tali textu vel libro judicat, duo distinguas: quaestionem facti et quaestionem juris. Ut nempe liber aliquis damnari vel approbari possit, prius constare debet doctrinam ali­ quam, eam nimirum, ob quam liber approbatur vel reprobatur, in eodem libro vel textu contineri: quaestio facti, quae inquirit, quisnam sit sensus libri talis ejusve auctoris. Hoc supposito ex­ urget quaestio, num doctrina ipsa conformis an difformis a reve­ latione sil: quaestio juris, quae dijudicat, qualis sit sensus, rectusne an pravus. — De hac altera quaestione hic non sumus solli­ citi; haec soluta est in disputatione antecedente, qua definivimus ecclesiam infallibilem esse in exponendis et proponendis veritati­ bus revelatis iisque connexis; supponit tamen haec quaestio prio­ rem esse solutam. Nos agimus de priore quaestione, num ecclesia infallibiliter dijudicare possit, utrum in aliquo libro qua tali, ex mente auctoris, determinata doctrina certo sensu dogmatico intellegenda inveniatur necne. Statim intelleges sensum iterum duplicem esse posse : unum sensum obvium, naturalem, o b j e c t i v u m, quem verba ex usu communi loquendi et ex regulis sanae inter­ pretationis fundunt; hic vocatur etiam sensus auctoris qua auc­ toris; etenim merito homo scribens et publice edens librum prae­ sumitur eum sensum intendisse, quem verba ejus ex usu inter homines recepto significent. Alter sensus est sensus auctoris mere subjectivus, ejus qui est auctor, qui vi verborum et con­ textus non exprimitur, tamen fortasse ab auctore prorsus arbi­ trarie interne suppositus fuerit. Ecclesia non judicat de sensu pure subjectivo sive arbitrario auctoris, qui ut internus et reconditus fidelibus neque prodesse neque obesse possit, sed de sensu objectivo et naturali, de sensu auctoris qua auctoris, qui ab omnibus prudentibus lectoribus intel­ legendus sit. In hoc vero sensu dijudicando ecclesiam dicimus esse infallibilem. II. Non multum immorabimur in factis dogmaticis latiore sensu. Res enim per se videlur manifesta. Fac enim v. g. concilium tridentinum legitimum non esse: neque fides eorum inconcussa permanere poterit, quae a concilio definita sunt; fac supremum pontificem non esse legitimum: nemo ei credere quidquam posset ea firmitate qua oportet. Cum porro omnis fidei declaratio authentica ab ejusmodi facto dependet, tota fides jam labefactaretur, si ejusmodi facta certa declarari non possent. — Ceterum quae de textibus dogmaticis dicuntur, immediate et huc referri poterunt. 424 De infallibilitate rom. pontificis 1. Quoad textus dogmaticos, res probatur ex praxi ecclesiae. — a) Ex iis quae cum jansen istis, praecipuis hac in re adversariis, saeculo XVII facta sunt. Hi enim facile concedebant, ecclesiam infallibilem esse quoad veri­ tates revelatas; ast singulari pertinacia negabant eam in­ fallibilem fuisse, cum judicasset Jansenium in libro «Augu­ * stinus doctrinam haereticam proposuisse. — Ipsa historia vero ita fere se habet: Conscripsit Jansenius librum „ Augustinus", existi­ mans se genuinam demum doctrinam hujus s. doctoris de gratia invenisse. Ex hoc libro 35 episcopi Galliae quin­ que propositiones prompserunt et ad summum ponti­ ficem Innocentium X detulerunt rogantes eum, ut de illis judicium ferret: condemnatae sunt in constit. Cum occasione (1653). Jansenii amici tunc fatebantur, illas propositiones juste omnino damnatas esse, sed duce Arnaldo negabant easdem in libro Jansenii reapse extare vel, quod fere idem valet, eas esse damnatas in sensu quem ipse Jansenius intendisset (in sensu auctoris). Ast Alexan­ der VII (1656) contra hanc vanam exceptionem declaravit et definivit, «quinque illas propositiones ex libro Cornelii Jansenii episcopi y prensis, cui titulus est , Augustinus4, ex­ cerptas ac in sensu ab eodem Cornelio Jansenio intento damnatas fuisse" (constit. Cum ad s. Petri sedem et Regiminis apostolici). Jansenistae nondum acquieverunt novamque exceptio­ nem adinvenerunt dicentes, se vi harum constitutionum ad obsequiosum silentium adstrictos esse, non vero ad internum assensum; pontificem enim infallibilem esse in judicio ferendo de doctrina seu de propositione in se spectata, non vero infallibilem esse in judicio de facto, num propositiones ibi sub certo quodam sensu, sensu auctoris, inveniantur. — Ecce praecise id negabant, quod nos defendimus. Et quid factum est? Cle­ mens XI, tunc pontifex, et hoc effugium evertit, jansenistarum sensum reprobavit nostrumque assertum ipse statuit De faelis dogmaticis 425 declarans (1705): „ Oboedientiae, quae praeinsertis apostolicis constitutionibus debetur, obsequioso illo silentio minime satisfieri, sed damnatum in quinque praefatis propositio­ nibus Jansenii libri sensum, quem illarum verba prae se ferunt, ut praefertur, ab omnibus Christi fideli­ bus ut haereticum non ore solum, sed et corde re­ cipi ac damnari debere, nec alia mente, animo aut credulitate supradictae formulae subscribi licite posse “ (con­ stit. Vineam Domini; D. n. 1350). Vi igitur declarationis supremi pontificis omnes fideles interno assensu propositiones Jansenii ut tales secundum sensum, quem objective fundunt, ut haereticas tenere de­ bent. Atqui in haeresibus proscribendis ecclesia certe est infallibilis. Ergo infallibilem se ostendit etiam in textibus ejusmodi dogmaticis declarandis. b) Neque tamen hoc unicum factum est ex praxi ecclesiae. Ita jam concilium ni caenum I scripta Arii et ratione eorum ipsum Arium condemnarunt;1) similiter patres conc. ephesini „Nestorii epistulam et dogmata anathematizarunt * (D. n. 125). Ita conc. oecum. V anathema dixit ei, qui ,defenderit impia scripta Theodoreti et non anathematizaverit praedicta impiissime con­ * scripta (D. 226), imo tota actio de tribus capitulis in hoc versabatur, ut libri Theodori mopsuesleni, scripta Theodo­ reti, epistula Ibae et simul cum libris eorundem quoque auc­ tores damnarentur. Ita el Marlinus V interrogari jussit quos­ dam, wutrum credant libros et doctrinas (Wiclefii, Ilus) fuisse . * perversos 2. Res etiam ex ratione multo universaliore illustrari potest. Christus nimirum ecclesiam magistram fidei infalli­ bilem constituit pro hominibus, ut homines de veritatibus fidei earumque sensu certiores redderentur: ergo quoad fidei quaestiones, prout inter homines, ecclesiae membra, moventur vel moveri possunt. Atgui inter homines quaestiones fidei non moventur nisi verbis, propositionibus sive textibus, qui cum dogmate connexi, tamen non sunt inspirati vel formaliter a Deo revelati — textibus dog­ maticis certo quodam sensu intelligendis. Ergo si ecclesia ’) Cf. He fele Konzilù ngcschichte 11 r. 2 § 34. 426 De infallibilitate rom. pontificis infallibilis magistra pro hominibus constituta est, hanc suam infallibilitatem vel maxime in declarandis ejusmodi textibus exercere debet. | Necessario jam, quotiescunque ab ecclesia judicium de veritate vel falsitate alicujus doctrinae fit, etiarn judicium de verbis humanis eorumque sensu fit, qui­ bus doctrina exprimitur. Et hoc certe valet de enuntiatio­ nibus propriis ecclesiae, sive quae nunc fiunt, sive quae olim factae sunt, quibus ipsa dogmata explicat. Valet autem etiam de enuntiationibus aliorum. Revera si ecclesia vel quoad has non est infallibilis, quivis potest impune spargere doctrinas revelationi oppositas et judicium ecclesiae effugere, eo quod ecclesia non sit infallibilis in sensu verborum suorum dijudicando; neque ecclesia effica­ citer cavere potest, ne homines falsas doctrinas pro veris addiscant et teneant, quia sensus verborum et scriptorum eorum ab ecclesia attingi nequit (Pesch Comp. I n. 346). Huc referas, quae leguntur 1 Tim 6‘, 20; vel 2 Tini 1, 13·' .Formam habe sanorum verborum, quae a me audisti in tide et in dilectione in Christo .Jesu1*; et ib. 2, 16: „Profana autem et vaniloquia devita; mullum enim proficiunt ad impietatem, et sermo eorum ut cancer serpit". Principium vero nostrum et s. Thomas adhibet 2, 2 q. 11 a. 2 ad 2 dicens: „Per verba, quae quis loquitur, suam fidem profiletur; est enim confessio actus fidei; et ideo si sit inordinata locutio circa ea. quae sunt fidei, sequi potest ex hoc corruptio fidei *. — Atqui ecclesiae sane est talem corruptionem impedirc. Ipsi .jansenislae bene intellexerunt, hanc distinctionem inter infallibilitatem ecclesiae circa quaestionem juris et fallihililatem circa quaestionem facti, si admitteretur, inexpugnabile praesidium suae haeresi praebere; sed hac ipsa sua astutia id effecerunt, ut veritas diserte proponeretur et clarius ab omnibus perspiceretur * (Pesch n. 610) Corollarium. Immediate patet, quod ecclesia infallibilis est etiam in adhibendis terminis ad veritates apte proponendas. Ideo infallibiliter ecclesia contra arianos statuit, filium Jiomousiori sive ,consubstantialem1 esse patri et id ab omnibus fidelibus esse admit­ tendum; similiter infallibilis erat in adhibenda voce transsubstantiationis circa mysterium eucharistiae. 111. Exceptiones diluuntur. — 1. Immerito plane ex­ cipiunt, veritates tantum revelatas objectum esse magi­ sterii ecclesiae. Praeter veritates enim revelatas, objectum ! , | I>e tactis dogmaticis 427 primarium i niai libi litatis, est et alterum secundarium, quod res fidei connexas comprehendat. Ast tale objectum, ajunl, impossibile est; etenim si ejusmodi res per ecclesiam infallibiliter definiretur, admittendum esset fide aut divina aut ecclesiastica; atqui fides divina impossibilis est in rebus immediate non revelatis, fides ecclesiastica non existit. — Resp: Certe constat, ejusmodi facta ab ecclesia declarata admittenda esse; num fide divina, an ecclesiastica, alia quaestio est, quae hic non erit solvenda. Attamen, instant, nulla necessitas apparet, ut ecclesia etiam circa textus et sensum auctoris sollicita sit. Veritas enim revelata sufficienter custoditur, si haereticae doctrinae in se ut jacent declarantur, abstrahendo a libris certis et textibus. — Re­ spondebis, ecclesiam ejusque magisterium institutam esse pro fide­ libus, ut hi de rebus revelatis recte sentiant et loquantur; quare ecclesia abstrahere nequit ab eo, quomodo veritates fidei a vel pro fidelibus in libris proponantur vel a singulis fidelibus exponantur. 2. Sensum alicujus libri vel propositionis declarare, pertinet ad philologos sive grammaticos; atqui ecclesia cum philo­ logia vel grammatica nihil habet commune. — Reponimus: Eliam theologi verba adhibent ad sensus suos manifestandos; quare verba sub hoc respectu certe et ad theologos spectant ; (piam vis mera externa compositio ct etymologia verborum merito grammaticis committatur. Ast saltem de sensu auctoris ipsius ecclesia nihil certi potest scire; ergo de hoc saltem infallibiliter definire nequit. — Distinguas: Ecclesia sensum subjectivum scire nequit, quem scriptor prorsus arbitrarie verbis suis supposuerit cc. vel tr. non potest scire sensum objecti vum, quem verba, ut sonant, inter homines fundunt, quem et ipse auctor verbis suis suppo­ suisse necessario praesupponitur ng. — Hunc sensum auctoris objectivum, quem et alii homines scripta ejus legentes apprehendunt, ecclesia respicit; arbitrarium vero sensum neque ipsa curat neque ullus mortalium. 3. Ex praxi ecclesiae non multum sequi videtur; et­ enim ecclesia scripta damnavit eodem modo quo ipsas personas haereticas, dicente v. g. conc. V: ,damnamus Theodorum cum nefandis ejus * . scriptis Atqui personas damnans non est in­ fallibilis. Ergo neque quoad scripta eorum. — Ziesp; Ecclesia ju­ dicio doctrinali et ipsas personas infallibiliter condemnat, quatenus verbis quibusdam objective haereses exprimebant et ut auctores cum verbis suis identificanlur, non autem per se ibi re­ spicit subjectivam eorum et internam affectionem. — Alias eccle­ sia punit haereticos, et tunc eorum contumaciam et internam 428 De infallibilitate rom. pontificis perversitatem supponit; hoc in judicio criminali (circa factum ut ajunt particulare) utique errare poterit. In forma igitur: Tr. M. — Dist. min.: Ecclesia personas damnans, quamdiu eas cum erroribus eorum objective propositis judicio doctrinali identificat, non est infallibilis ng. agens ju­ dicio criminali de subjectiva et interna earum affectione cc· vel tr. — Contrad. csq: non est infallibilis quoad scripta in se con­ siderata ng. quoad internum animum vel subjectivam culpam tr. 4. Provocant adversarii ad dicta quorundam patrum veterumve theologorum, quibus hi asseruerint ecclesiam infallibi­ lem esse in rebus fidei, non ita in quaestionibus facti. Ita v. g. s. Thomas: „In rebus fidei, inquit, ecclesia non errat; in aliis vero sententiis, quae ad particularia facta perlinent ... possibile est judicium ecclesiae errare propter falsos * testes (Quodl. 9 a. 16). — Ex ipsis verbis („propter falsos testes") fere patet di­ stinctio, qua difficultas haec expediatur: neque enim s. doctor de factis dogmaticis loquitur, sed de factis judicialibus, ,ut cum agitur de possessionibus vel criminibus vel de hujusmodi" (ib). a) In particulari ex historia huc referendae sunt exceptiones, quas desumunt ex iis, quae cum Vigilio papa (cf. supra p. 392) et post concilium V cum Pelagio II circa eandem rem acciderunt. Hic ad episcopos Istriae, qui contra damnationem trium capitulo­ rum repugnabant, scribit: .Aperte nobis licentia tribuitur, ut, quid­ quid Chalcedone extra fidei causas de personis gestum est, retractetur. Specialis quippe synodalium conciliorum causa est fides; quidquid ergo praeter fidem agitur, Leone docente osten­ ditur, quia nihil obstat, si ad judicium revocetur" (ep. 5,19; M PL 72,733). Atqui quod retractari potest, infallibilitati obnoxium non est. — Sed Pelagius quaestiones „de personis", quas alibi etiam „superfiuasu dicit, eas intellexisse videtur, quae de sensibus internis, de peccato formali haereseos etc. in concilio isto V acta sunt; facta vere dogmatica a judicio peremptorio conciliorum se non exemisse, ipse Pelagius vel in eadem epistula ostendit, qua stricte vindicat condemnationi trium capitulorum esse omnino assentiendum. b) Ex recentioribus theologis provocant ad Bellarminum, qui solutione sua in causa Honorii prius prolata, tanquam proba­ bilem adjungit hanc alleram, .quae est Joannis a Turrecremala (de eccl. 11 93), qui docet patres sextae synodi damnasse quidem Honorium, sed ex falsa informatione, ac proinde in eo judicio errasse; quamvis enim generale concilium legiti­ mum non possit errare, ut neque erravit hoc sextum, in dogmati­ bus fidei definiendis, tamen errare potest in quaestione de facto. Itaque tuto dicere possumus, hos patres deceptos ex falsis De decretis disciplinaribus 439 rumoribus et non intellectis epistulis Honorii, immerito cum hae­ reticis connumerasse Honorium" (de rom. pont. IV 11). — Revera Bellarminus accurate de re locutus non est; sed et alii theo­ logi tunc temporis inveniuntur, qui similiter loquebantur; quid inde? Error paucorum — tempore commissus, quo suprema ec­ clesiae auctoritas rem nondum tam liquide declaraverat! Ceterum Bellarminus infallibilitatem ecclesiae in factis dogmaticis non semel docuit; quare si vis mitius eum intellegere, cogitaveris de damna­ tione Honorii haeretici qua hominis, quatenus ipse interne et subjective haeretico aillatus fuerit spiritu; sic habebis factum mere humanum, non dogmaticum, in quo error conciliorum ad­ mittitur possibilis. Cf. Wilmers de eccl. n. 253. § 3. Do decretis disciplinaribus. Ecclesia merito etiam infallibilis teneturin rebus disciplinaribus, et in specie quoad ap­ probationem ordinum religiosorum. 1. Nomine disciplinae ecclesiastic(ie omnia intelleguntur, quae ad regimen ecclesiae spectant, quatenus hoc a magi­ sterio distinguitur; huc igitur referuntur leges ecclesiasticae, quae ab ecclesia ad cultum divinum ordinandum vel ad vitam Christianam dirigendam pro universali ecclesia statu­ untur. Agitur hic de legibus ex ses e humanis; leges enim immediate divinae ad revelationem et ad ipsam di­ vinam doctrinam pertinent. Cum ecclesiam quoad ejusmodi leges dicimus infallibilem, tenere quidem nec possumus nec volumus, eandem semper omni­ bus expensis prae omnibus optima el maxime opportuna statuere; id quod dilliculter probatur, cum nullibi ecclesiae supremus pru­ dentiae gradus divinitus promissus sit, sed is tantum quo fides et mores intacta semper serventur. Ergo magis negative defendimus, ecclesiam generales leges pro universa ecclesia edere vel sancire non posse, quae vel fidei vel bonis moribus adversentur vel in re­ ligionis detrimentum cedant. Id autem plane manifestum est. 1. Ecclesia nimirum infallibilis est etiam in re morum. Atqui ipsa manifesto falleret filios suos in ejusmodi re, si leges sanciret malesanas, si legem ex divina sua auctoritate proponeret servandam, quam Deus respueret, vel vetaret quidpiam, quod Deus reapse praeciperet. Ergo in ejusmodi legibus, quas ecclesia ex suprema sua auctoritate pro uni- 430 De infallibilitate rom. pontificis versa ecclesia fert, necessario infallibilis erit eo saltem sensu, quod nihil contra fidem vel bonos mores contineant leges istae. — Sed etiam eo sensu, quod bonae sint; in omni enim praecepto rationabiliter lato, judicium subest, rem, quae praecipiatur, esse bonam. Si igitur non esset bona lex, manifesto error et deceptio subesset. Ad rem s. Augustinus: „ Ecclesia, inquit, quae sunt contra fidem aut bonam vitam, nec approbat nec tacet nec facit" ; et iterum : „Si quid totum per orbem frequentat ecclesia, quin ita faciendum sit disputare, insolentissimae insaniae est“ (ep. 55, 35; 54, 5). 2. Rem hanc in genere declarat Pius VI, ubi pisto­ riensium doctrinam (prop. 78) damnat, „quatenus pro generalitate verborum comprehendat et praescripto examini subjiciat etiam disciplinam ab ecclesia constitutam et proba­ tam, quasi ecclesia, quae spiritu Dei regitur, disciplinam constituere posset non solum inutilem et onerosiorem quam libertas Christiana patiatur, sed et periculosam, noxiam, in­ ducentem in superstitionem et materialismumu; et hanc doc­ trinam profligat tanquam .falsam, temerariam, scan­ dal osa m, piarum aurium offensivam, ecclesiae ac Spiritui Dei quo ipsa regitur injuriosam, ad minus erroneam". In singularibus casibus vero ecclesia pro legibus ferendis sibi semper vindicabat simile adjutorium divinum similemve auctori­ tatem, qua et in doctrina proferenda exornata est. Ita jam con­ cilium apostolorum in ipsis legibus proferendis declaravit: „Visum est Spiritui Sancio et nobis * (Aet 15,28); ila et conc. constant, de consuetudine eucharistiam sub una tantum specie recipiendi: .Dicere, inquit, quod hanc consuetudinem aut legem observare sit sacrilegum aut illicitum, censeri debet erroneum, et pertinaciter asserentes oppositum praemissorum tanquam haeretici arcendi sunt et graviter puniendi" (D. n. 626). Similiter et conc. trid. s. 7 cn. 13 et s. 22 cn.7, ubi ritus et caeremonias in sacramentorum adminislralione vel in missae celebratione ab ecclesia praescriptas sollemniter tuetur. — Ad quaestionem m genere cf. Heinrich dogmat. Théologie II 111; Stimmen aus ML X 7.9 sqq. 3. Excipiunt. — a) Ecclesia sacerdotes suos per legem universalem ad breviarium recitandum adigit. Atqui De approbatione ordinum religiosorum 431 ibi in altero nocturno non tarn raro enarrationes in­ veniuntur confictae et falsae; unde et Leo XIII jam quaedam inde removit v. g. quae die 26. Aprilis de s. Marcellino legebantur. Ergo ecclesia in hisce rebus disciplina­ ribus infallibilis non est. Resp.: Ecclesia obligat quidem sacerdotes ad brevia­ rium recitandum, nullatenus vero ad omnia quae ibi nar­ rantur assensu firmissimo credenda: unde infallibilitas ec­ clesiae hac ex parte in discrimen non vocatur. — Neque ejusmodi praeceptum bonis moribus nocet; simili enim pia credulitate in aliis quoque rebus sine ullo damno morali ad institutionem vel aedificationem utimur. Credere igitur illas enarrationes fide divina nemo tenetur; neque tamen ipsae nugatorie vel leviter tractandae erunt vel ob quosvis clamores vel audaces jactantias spernendae. Pleraeque enim veteri traditioni innituntur et haec per se in possessione est. Ul igitur respuatur, rationes exhiberi debent. Hae rationes, si quae contrariae occurrunt, modeste sunt proponendae et judicium de opportunitate commutationis faciendae auctoritati ecclesiasti· ae relinquendum erit. — De re cf. Benedictum XIV de servonun Dei beatific, etc. IV p. 2 c. 13, 7 sq. b) Ecclesia, in specie Innocentius VIII, leges tulit contra ma­ leficia, incantationes, veneficia (contra sagas). Atqui ex virtute ejusmodi legum multi innocentes crudeliter tractati et ipsa morte puniti sunt; id quod nemo approbaverit. Hesp: In hac re distinguas ipsam legem a certis praesup posit ion ibus et applicationibus ejusdem. Ita pontifices cum omnibus hominibus illius aetatis errare poterant circa facium, quod legibus suberat: maleficia ejusmodi frequentissime fieri vel olim facta esse; poterant judices etiam ecclesiastici — id quod ipsi ecclesiae nullatenus est imputandum — in adplicalione legum sub certis circumstantiis errare. Negamus vero omnino ipsas leges in se malas fuisse vel bonis moribus vel fidei repugnasse. Magia enim et omne cum daemonibus commercium, quod secundum prin­ cipia fidei saltem in se possibile est, crimen maximum et poena dignum est; unde et leges, quae ejusmodi poenam statuunt, dam­ nari nequeunt. 11. Quoad approbationem ordinum, 1. praenota: a) Ordo religiosus per se est societas homi­ num, qui per tria vota perpetua paupertatis, castitatis, oboe­ dientiae secundum certam regulam studio perfectionis Chri­ stianae incumbunt. Tria vola essentialia fere sunt; adduntur 432 De infallibilitate rom. pontificis tamen in singulis ordinibus quaedam leges, quibus vita religio­ sorum magis in concreto et ad particularem finem ordinetur. Si de approbatione ecclesiastica hic loquimur, praeprimis has respi­ cimus leges sive regulas superaddi tas ad vola, cum vota illa essentialia ab ipso Christo Domino approbationem dudum in­ venerint. b) Approbatio et haec nihil aliud sibi vult, nisi quod ordo cum legibus suis idoneus declaretur ad finem suum assequendum, quod igitur hic finis cum adjunctis mediis nihil contra fidem vel mores contineat et certam utilitatem praebeat ad perfectionem Christianam oblinendam; in his per se habetur judicium doc­ trinale, quo solum affirmatur, ordinem hunc vel illum bonum esse. Ab hoc judicio doctrinali discernas judicium prudenti a le de­ cernens, utrum in certis adjunctis expediat ordinem quendam admittere vel retinere, ex politicis v. g. motivis; hoc judicium ad gubernationem magis externam ecclesiae spectat, quae non ita ut magisterium sub infallibilitate positum est. Duplex vero approbatio ordinum distinguitur: praevia una, qua institutum religiosum in forma simplici laudabile declaratur: altera magis sollemnis, qua institutum formaliler et definitive ordo proprie dictus declaratur. Assertio nostra de hac sol­ lemni approbatione agit; in qua assertione ceteroquin adest con­ sensus unanimis theologorum. 2. Demonstratio. — Pontifex quando sollemniter ali­ quem ordinem approbat, authentice eum toti ecclesiae ut tutam perfectionis acquirendae semitam proponit. Atqui re­ pugnat, quod ecclesia in re morum infallibilis fidelibus com­ mendet viam qua perfectam, quae avertat a perfectione et ad interitum ducat; ergo certe malus vel nocivus ejus­ modi ordo ab ecclesia approbatus esse nequit. — Prae­ terea approbatio ecclesiae etiam hoc continet et expresse statuit, ut nulli fideli liceat ejusmodi institutum habere pro non sancto et perfectioni contrario. Ergo et sub hac ratione infallibilis erit, cum secus iterum totam ecclesiam induceret ad errorem in re, quae ad mores spectet. Qua in re attendas formulam communem, quam ecclesia in approbatione ordinum adhibet. ,Nulli ergo omnino, ait, hominum liceat hanc paginam nostrae approbationis infringere vel ei ausu temerario contraire; si quis autem hoc attentare praesumpserit, indignationem omnipotentis Dei ac bb. Petri et Pauli apostolorum ejus se noverit incursurum? — Interdum etiam, ut in bulla, qua Gregorius XIII institutum societatis Jesu approbavit, comminatio 433 De canonizatione sanctorum excommunicationis additur, si quis tale institutum ^directe vel in­ directe impugnare vel ei contradicere audeat". 3. Excipiunt: a) Ecclesia quos olim approbavit ordines, hos postea abrogavit vel reprobavit; ergo in his infallibilis dici nequit, cum ipsa se correxerit. Resp.: Ecclesia ordinem reprobavit olim laudatum, cum ob defectionem membrorum ejus in concreto non jam erat idem, qui olim adprobatus erat cc. ipsum ordinem ex regulis ejus magis in abstracto consideratum reprobavit subd.: reprobavit ipsam regulam, quam olim laudaverat, judicio doctrinali ng. judicavit secundum judicium prudenti ale, rationes politicas vel externas postulare, ut ordo aliquis supprimatur cc. b) Melchior Canus quidem de loc. th. V 5: „Et quidem, inquit, ante divi Thomae tempora adeo restricte et gravate novi ordines admittebantur, ut ex tam gravi angustoque judicio proba­ bile argumentum prudentis consilii sumeretur; nostro vero saeculo tam multae sunt religiones a pontificibus confirmatae, ut qui eas omnes tueri voluerit tanquam ecclesiae vel utiles vel necessarias, hic imprudentiae ne dicam stultitiae nomine jure optimo summis­ que rationibus arguatur". — Merito ad haec verba observat Pesch: whaec esse imprudenter et irreverenter dicta et a reliquis theologis rejici" (J n. 5Î6). Notum est Canum fuisse adversarium societatis Jesu infensissimum adeo, ut jesuitas antichristos declarare non du­ bitaverit ; ex hac ejus prava opinione sententia ejus prorsus singu­ laris promanavit, supremum pontificem in approbatione ordinum religiosorum aberrare posse vel de facto errasse. § 4. De canonizationo sanctorum. Ecclesia jure tenetur infallibilis in canoni­ za li one quoque sollemni sanctorum. 1. Canonizatio est publicum et sollemne seu definitivum e c c 1 e s i a e (rom. pontificis) testimonium et judicium de ali cujus hominis defuncti sanc­ titate et gloria et cultu, quo ille quidem tanquam patro­ nus et exemplar Christianae virtutis proponitur, fideles vero admonentur et quandoque etiam obligantur ad illum colen­ dum et imitandum’)· Ex ipsa definitione sponte fluit ‘) Historicas observationes de modo procedendi in hac sanctorum canonizatione videsis Pesch I n. 548. Dorecli, De ccclosin. 28 4-34- De infallibilitate rom. pontificis 1. argumentum; statim subsumas: Atqui pugnat cum providentia supernatural!, quam Christus circa ecclesiam sponsam habet, permittere, ut haec Christi inimicum et daemonis servum proponat filiis suis colendum, imo et imi­ tandum. Erit igitur infallibilis in hac re; cf. s. Thomam Quodl. 9 a. 16. Neve dixeris, quod etiam hostia in ss. sacramento exposita colenda et adoranda sit, quamvis hinc inde error subesse possit. — At enim in exemplo allato nulla paritas est; neque enim unquam pontifex romanus universam ecclesiam obligabit, ul ali­ qua hostia particularis pro consecrata reputetur, quemad­ modum particularem hominem defunctum declarat sanctum el co­ lendum proponit. 2. Argumentum desumitur ex consensu theologo­ rum, qui quidem circa certitudinem vel qualificationem propositionis dissentiunt, circa ipsam rem vero innumera multitudine conspirant. Cf. Benedictum XIV de canoni­ zatione et beatific, servorum Dei I 43 sq. Ex patribus audias s. Hieronymum in comment, ep. ad Philem. haec verba proferentem: ,Si quis hominem, qui sanctus non est, sanctum esse crediderit et Dei eum junxerit societati, Christum violat, cujus corporis omnes membra sumus. Qui dicit, inquit Prov 17, 13, justum injustum el injustum justum, abomina­ bilis uterque apud Deum est. Similiter qui sanctum esse non sanctum, el rursus non sanctum asserit sanctum, abominabilis apud Deum est . . . Qui in Christi corpore errat el labitur asserens membrum ejus sanctum esse, cum non sit, vel non sanctum esse, cum sit, vide, quali crimini obnoxius fiat *. 3. Argumentum ex modo desumitur, quo hac in re summi pontifices procedunt. Iis enim utuntur formulis in canonizatione sollemni, quibus et in fidei definitio­ nibus. , Auctoritate D. N. Jesu Christi, ita talis formula sonat, bb. apostolorum Petri et Pauli ac nostra, matura deliberatione praehabita et divina ope saepius implorata . . . beatum N. sanctum esse decernimus et definimus ac sanc­ torum catalogo adscribimus, statuentes ab ecclesia universali illius memoriam quolibet anno die ejus natali . . . pia de­ votione recoli debere. In nomine P. et F. et Sp. S. Arnen". Eadem recurrunt in bulla super canonizatione edita; alias formulas lege ZfkTh XIV (1890) 606 sq. De canonizatione sanctorum 435 Atqui ejusmodi verba summam judicii firmitatem exi­ gunt et ex parte pontificis supponunt; ideoque et infallibi- litatem. Imo nonnulli pontifices in ipsis bullis, quibus canonizatio publicatur, hanc infallibilitatem etiam expressius sibi vindicant; ita Sixtus V in canonizatione s. Didaci, de quo cf. Pescb n. 550. Neque obest, quod olim romani pontifices actui canonizationis haec verba praemiserint: ,Antequam ad pronuntiationem veniamus, protestamur publice apud vos praesentes, quod per hunc actum canonizationis non intendimus aliquid facere, quod sil contra fidem aut catholicam ecclesiam sive honorem Dei *. — Etenim recte inter alia notat Benedicius XIV: quod etiam ante concilia universalia a patribus praemittitur oratio, ne Deus permittat se in sinistrum trahi ignorantia propria sua. Infallibilitas nimirum applica­ tionem mediorum supponit, inter quae el oratio locum habet. Cf. Pesch compendium theol. dogm. I n. 356. 4. Si quis sollemniter sanctus declaratus est, nomen ejus in martyrologio inscribitur; attamen nullatenus vice versa eo ipso, quod nomen alicujus in marlyrologio invenitur, de ejus sollemni canonizatione constat. Nomina enim eorum quoque ibi inveniuntur, qui numquam proprie canonizali sint, variaeque ibi correctiones factae sunt. Testatur autem Benedicius XIV, per­ tractatum fuisse alias in ss. rituum congregatione, quid importet descriptio in marlyrologio et utrum ad quandam canonizationis, an ad quandam beatificationis speciem referri possit, nec quaestionem usque adhuc potuisse resolvi (l. c. n. 14). Quare non est ad rem, si quis excipiat, in martyrologio in­ veniri nomina eorum, de quorum exislentia critici moderni rationi­ bus non spernendis dubitent; vel inveniri eos, de quorum sancti­ tate saltem extraordinaria merito dubitari possit, cujus rei exemp­ lum communiter adferunl Carolum Magnum. — Quoad dubium in genere consideratum sufficienter responsum est; quoad Carolum Magnum in specie nola, ipsum primitus canonizatum esse a quo­ dam ps.-papa temporibus magni schismatis; et quamvis cultus hic postea a papa legitimo pro certis quibusdam regionibus confirmatus sit, ejusmodi approbatio comparari nequii cum sol­ lemni canonizatione pro universa ecclesia facta, de qua sola nunc loquimur. 5. Quod spectat certitudinem res proprie de fide non est; inveniuntur quidem theologi, qui hoc propugnent; complures vero hoc non concedunt vel et negant. Quare iis potius stemus, quae Benedicius XIV post longiorem de re discursum demum statuit: „Si non haereticum, tamen temerarium, scandalum toti ecclesiae 28* 436 De infallibilitate rom. pontificis adferentem, in sanctos injuriosum, faventem haereticis negantibus auctoritatem ecclesiae in canonizatione sanctorum, sapientem hae· resin ulpote viam sternentem infidelibus ad irridendum fideles, as­ sertorem erroneae propositionis el gravissimis poenis obnoxium eum dicemus, qui auderet asserere, pontificem in hac aut illa^canonizatione errasse huncque aut illum sanctum ab eo canonizatum non esse cultu duliae culendum" (l. c. 1 43, 27). II. Λ canonizatione distinguitur beati fica lio, quae est judicium praevium, minus sollemne, ideo ne­ que definitivum, quo cultus alicujus servi Dei permittitur, non vero, saltem non universaliter, praecipitur. In hac beatificatione infallibilitas ecclesiae non tam manifesto patet. Canonizatio nimirum et beatificatio eo dif­ ferunt, quod prior ultima et definitiva in re senten­ tia est, haec non ita; atqui romanus pontifex infallibilis est tantum tunc, (piando definitive et peremptorie doctrinam pro universa ecclesia proponit. Ergo in beatificatione non necessario infallibilis existimatur. Ad majorem: Bealiiicationcm judicium definitivum non esse, ex modo patet, quo ecclesia ab ipsa ad sollemnem canonizationem procedere solet. In generali enim sacrorum rituum congregatione pro canonizatione convocata prima interrogatio est: „an tuto de­ veniri possit ad canonizationem ; * hac demum affirmata, de tota causa processus instauratur el cardinalium suffragium denuo exquiritur. «Quae cum profecto caeremonialia non sint, ita concludit Benedictus XIV, sed substantiam judicii respicianl nec nisi invocato Dei omnipotentis auxilio peragantur, ostendere aperte videntur, beatiflcationis judicium neque ab ipsis romanis pontifici­ bus haberi [definitivum, ideoque neque] infallibile * (l. c. c. 42,10). Idem Benedicius ib. sub n. 12 adjungit: „ Judicium papae in beatificatione non est praecipiens, sed indulgens ac permittens; de cujus essentia non est, ut sil infallibile, cum certum esse sufficiat, non quidem certitudine infallibilitatis aut fidei, sed ea lanium mo­ rali certitudine, qua pontifex prudenter ac sapienter agit, indulgel ac permittit *. Cf. Pohle KL XII 261 sqq. Corollarium. Quid igitur? estne fidelibus christianis creden­ dum, s. Franciscain v. g. assisiensem vere sanctum et in glo­ riam Dei receptum esse? — Ex dictis omnino certum est, ejusmodi res saltem fide ecclesiastica i. e. assensu absoluto et firmo propter auctoritatem infallibilem ecclesiae credendas esse; et qui hanc tantum fidem relinent, fidem divinam exclusam esse autu­ mant solum ideo, quia Deus ipse nihil de assumptione hujus vel De membris ecclesiae 437 illius sancli unquam publice revelaverit. Alii, qui non admittunt nisi fidem divinam, necessario defendere debent, etiam in hac re declarationibus tam sollemnibus et definitivis ecclesiae fidem adhi­ bendam esse divinam.1) Sectio II. De membris ecclesiae. Perspecta causa ecclesiae formali, disquirendum erit de causa materiali seu de membris, ex quibus aedi­ ficetur hoc templum Dei vivum, civitas illa, quae ,celsa de viventibus saxis ad astra tollitur". — Infert autem ter­ minus iste membri alterum terminum corporis; in cujus consideratione proxime cogitaveris de corpore morali, quale omnis societas bene constituta apte dicitur; inest autem ecclesiae et altera ratio, longe sublimior, qua rationem corporis etiam multo verius imitetur, ratio qua dicitur cor­ pus Christi. De hac praemittamus brevem dissertationem Caput prodromum. De ecclesia, ut est corpus Christi mysticum. Est magnifica res, quam his suscipimus tractare; qua rite considerata immediate perspicies, quomodo oeconomia et ipsum opus in carne et per carnem a Christo inchoa­ tum cum mortali ejus vita nullatenus desierit, sed in ec­ clesia et per ecclesiam ab ipso continuetur. — „Corpus Christi mysticum" insuper est ille conceptus, sub quo ec­ clesia ab apostolo Paulo toties exhibetur, ut hoc neglecto ejus doctrina de argumento nostro fere intellegi nequeat. Idem conceptus, si bene intellegitur, optimam quoque ec­ clesiae definitionem nobis exhibebit, multo etiam accura­ tiorem, quam si solum secundum ejus externam apparen­ tiam et constitutionem socialem consideratur. Idem denique conceptus largissimum quoque lumen adfundit aliis fidei nostrae doctrinis, maxime iis quae postea in tractatu de ’) Qua ratione id fieri possit, declarat Marin-So la l. c. c. 5 s. I n. 279 sqq. 438 De membris ecclesiae sacramentis exponenda sunt. Neque igitur abs re erit con­ siderationi huic operam dare.1) § 1. De ratione corporis Christi mystici univorsim. Merito ecclesia dicitur corpus (1) Christi (2), mysticum (3); id quod simpliciter exponendo ex sacra Scripturae doctrina illustremus. — Inde simul apparebit, rem hanc esse de fide saltem ex aperta hujus Scripturae professione; ceterum cf. conc. trid. a. 13 c. 2; s. 14 c. 2 (D 875; 895). I. Primum membrum propositionis, qua tenemus ec­ clesiam esse corpus quoddam, ex dictis nullam patitur dif­ ficultatem. Sicut enim omnis societas corpus quoddam vocari potest, ita etiam ecclesia, quae ut vera societas a Christo instituta est. Ratio hujus denominationis ex similitudine desumitur, quae intercedit inter corpus aliquod organicum et societatem rite insti­ tutam. Sicut enim corpus ejusmodi multis constat el variis mem­ bris, quae tamen ad unitatem revocantur vinculis partim exter­ nis (concretione et cohaesione) partim internis (anima et vita), ita etiam cum omni societate el in specie cum ecclesia fit. Gerte ecclesia mulla membra continet, singulos nimirum fideles singulasve nationes, el varia membra sive organa conti­ net i. e. membra variis functionibus hierarchicis exor­ nata, parochos nimirum, episcopos, pontificem variasque cardina­ lium congregationes, varios quoque ordines religiosos el diversa in­ stituta, quae suo quodque modo ecclesiae finibus inserviunt. Haec omnia in externa sua specie et operatione valde differunt, id quod eleganter illustrat apostolus Rom 12, 4 sqq. Varia haec membra vero non sunt tantum multa, sed simul ad unitatem el harmonicam cooperationem revocantur per auctoritatem, quae est quasi-anima omnis societatis (in quan­ tum est talis); haec in ecclesia summa est propler formam ejus monarchicam. In ecclesia vero etiam ulterior el arcti or uni­ tas invenitur ex gratiae perpetua operatione, ex una fide, spe, cantate gratiaque habituali; secundum quae omnes fideles ad unum Christum et inter se arctissime connecluntur. Hoc largius evolvit idem apostolus 1 Cor 12, 11 sqq. *) Ex hac consideratione habebis, quid respondeas adversariis ob­ jurgantibus, nos catholicos ecclesiam reducere ad formam (piandam mere juridicam et externam, quae nullum jam interiorem nexum cum Christo senet. De ratione corporis Christi mystici universim 439 Ergo ecclesia merito corpus unum vocatur. — Neque haec consideratio inutilis est; ex qua apostolus tam multa corollaria quoad vitam religiosam deduxerit, pulcherrime l. c.ex 1 Cor dicens: „Nunc posuit Deus membra, unumquodque eorum in corpore sicut voluit. Quodsi essent omnia unum membrum, ubi corpus? Nunc autem multa quidem membra, unum autem corpus. Non potest autem oculus dicere manui: opera tua non indigeo; aut iterum caput pedibus: non estis mihi necessarii. Sed multo magis, quae videntur membra corporis infirmiora esse, necessariora sunt; et quae putamus ignobiliora membra esse corporis, his honorem abundantiorem circumdamus; et quae inhonesta sunt nostra, abundantiorem honestatem habent ... et si quid patitur unum mem­ brum. compatiuntur omnia membra; sive gloriatur unum mem­ brum, congaudent omnia membra/ II. Verum ecclesia non tantum corpus dicitur, vocatur corpus Christi. 1. Frequens est terminus iste apud apostolum; ita v. g. 1 Cor 12, 27: „vos autem, inquit, estis corpus Christi, et membra de membro"; similiter Eph 4, 1 sq: „ipse dedit quosdam apostolos, quosdam autem prophetas . . . ad consummationem sanctorum in opus ministerii, in aedificationem corporis Christi": .quia membra sumus corporis ejus, de carne ejus et de ossibus ejus" (ib. 5, 30) et iterum Col 1, 18: .et ipse est caput corporis eccle­ siae", similiter 1 Cor 6, 15. Imo ecclesia sub hoc respectu 1 Cor 12, 12 simpliciter ^Christus" vocatur. Eundem modum loquendi libentissime ss. patres assume­ bant; ita v. g. Chrysostomus in 1 Cor. hom.24: Panis quem frangimus nonne communicatio corporis Christi est?1 Cur non di­ xit (apostolus) participatio? quia voluit aliquid amplius significare et magnam indicare conjunctionem; non solum enim per partici­ pationem el sumptionem, sed etiam per unitionem communi­ camus; sicut enim corpus illud unitur Christo, ita el nos ei per hunc panem unimur . . . Cum dixisset communicatio corporis, quae­ sivit denuo aliquid arctius (έγγύτερόν n) dicere; proplerea subjun­ xit: ,quoniam unus panis, unum corpus multi sumus1. Quid enim inquit, dico communicationem? sumus ipsum corpus illud. Quid enim est panis? corpus Christi. Quid autem fiunt participanles? corpus Christi; non corpora multa, sed unum corpus. Quemadmodum enim panis ex mullis granis compositus unitur ... ita et inter nos invicem et cum Christo conjungimur; non enim ex alio quidem corpore tu, ex alio autem alius nutritur, 440 De membris ecclesiae sed cx eodem omnes . ** Similiter vero alii mulli, de quibus cf. Franzelin de eccl. p. 308 sqq. Hic porro modus loquendi non solum in eo fun­ datur, quod Christus est caput i. e. rex eccle­ siae, quem in modum et reges sunt caput morale popu­ lorum suorum; magnum enim intercedit discrimen inter corpora mere moralia eorumque relationem ad regem suum et ecclesiam, quae et quatenus est et vocatur corpus Christi. In societatibus nempe vincula unitatis inveniuntur in juribus tantum et ofliciis seu in relationibus mere moralibus, quae vel jure naturali quasi sponte exoriuntur vel et libera hominum voluntate suscipiuntur; membra in ejusmodi societatibus a capite nullo modo physice in suo esse dependent, neque quidpiam physicum nec vim nec virtutem physicam ad exercendos varios actus ab eodem recipiunt. Haec est causa, quare ejusmodi subditi neque membra dicantur regis, neque civitas dicatur ejus corpus. Ast longe aliter res se habet in ecclesia. Utique et hic singuli fideles personae integrae el individuae permanent, neque ipsi ad Christum tanquam ad unum corpus physicum el ad unam numero carnem concrescunt; tamen longe major et arctior unio inter eum et fideles intercedit, unio prorsus sui generis el quae ad ordinem physicum accedat et quae per continuam realem habetur communicationem vitae supernaturalis loliusque esse, quo formaliler est et concrescit ecclesia Christi. Ipse enim Christus quodammodo ecclesiae inhabitans, omnia ejus conservat munia et institutiones, omnes distribuit potestates omniaque admi­ nistrat sacramenta in ipsis vitam singulis communicans supernaluralem, ita ut jam vere de se ipse dixerit: ,Ego sum vitis, vos *. palmites Haec unio est vere realis et intima; a patribus vocatur (quasi·) physica ob effectus, quos producit gratiae sanctificantis, quibus Christo reddimur concorporales el consanguinei; instauratur autem maxime in sacramentis el inprimis per sacramentum sacramento­ rum, ss. nimirum eucharistiam. Cf. Franzelin de eccl. p. 309 sqq. 2. Veritas rei facile illustratur. Merito nimirum ec­ clesia corpus Christi denominatur, si is inter Christum ejusque ecclesiam intercedit habitus, qui accedat ad habi­ tum, quo caput ad corpus et vicissim corpus ad caput in corpore physico refertur. Atqui ita est. Ergo non solum Christus caput ecclesiae, sed haec etiam corpus Christi vocatur. De ralione corporis Christi mystici universim 441 Triplex enim est habitus, quo caput physice ad corpus refertur; competit ei habitus prin­ cipatus (a), vivificae virtutis (b), arctissimae conjunctionis (c). Sub triplici hac ratione mira analogia in Christo habetur relate ad ecclesiam. a) Competit capiti in corpore physico habitus prin­ cipatus seu eminentiae. Eminet nimirum et loco, quem occupat supremum, et perfectione, cum omnes sensus et facultates intellectivae in eo concurrunt, et vir­ tute et directione, qua cunctis jam membris corporis ex arce quadam prospiciens consulit atque moderatur. .Haec externa | illaj directio est, quae in eo consistit, quod caput per intellectum, voluntatem, visum, auditum et alios sensus, qui in eo vigent, dirigat reliqua membra in externis acjionibus, ne aberrent; quo pacto per intellectum et volunta­ tem dirigit manus, ne quid illicitum committant, et per visum dirigit pedes, ne in foveam incidant et sic deinceps" (Becanus Manuale I n. 16). — Idem suo modo Christo competit respectu ecclesiae. Minor illustratur. a) Propior suam unionem cum Verbo hypostaticam certe al­ tissime positus est, sedens ad dexteram Patris; exornatus est suprema perfectione, sapientia nimirum el scientia in­ comprehensibili: „in eo enim sunt omnes thesauri sapientiae et scientiae" ; ipse „plenus est gratiae et veritatis". Exornatus est etiam plenitudine potestatis, cui „data est omnis potestas in coelo et in terra". .Ipsum, ait Paulus, constituit Pater ad dexteram suam in coelestibus supra omnem principatum el potestatem et virtutem el dominationem et omne nomen, quod nominatur non solum in hoc saeculo, sed etiam in futuro; el omnia subjecit sub pedibus ejus el ipsum dedit caput supra omnem ecclesiam; quae est corpus * ipsius (Eph 1,20 sqq). Christum insuper ex suavi quadam providentia nullum munus proprium capitis praetermittere, idem apostolus eleganter exponit Eph 5,25 sqq:.Ipse enim dilexil ecclesiam el seipsum tra­ didit pro ea, ut illam sanctificaret, mundans lavacro aquae in verbo vitae, ut exhiberet ipse sibi gloriosam ecclesiam non habentem maculam aut rugam aut aliquid hujusmodi . . .; nemo enim un­ quam carnem suam odio habuit, sed nutrit et fovet eam sicut el Christus ecclesiam . * β) Similiter ex patribus ex. g. Augustinus: .Quomodo ergo, inquit, anima lotum corpus nostrum animal et vivificat, sed 442 De membris ecclesiae in capite et videndo sentit et audiendo et gustando et tangendo, in ceteris autem membris tangendo tantum ; et ideo capiti cuncta subjecta sunt ad operandum, illud autem supra collocatum est ad consulendum, quia ipsius animae, quae consulit corpori, quodam­ modo personam sustinet caput, ibi enim omnes sensus apparent: sic uni verso populo sanctorum tanquam uni corpori caput est mediator Dei et hominum homo Christus * Jesus (de agone Christi 20). Alibi vero accuratius hanc piam capitis sollicitudinem illustrat hisce verbis: „Caput autem nostrum ad dexteram Patris interpellat pro nobis; alia membra recipit; alia flagellat, alia mundat, alia consolatur, alia creat, alia vocat, alia revocat, alia corrigit, alia redintegrat" (in Ps 85, 5). b) Alter habitus est vivificae virtutis. Haec vivi­ fica virtus in capite physico, quamvis non prorsus exclu­ sive, tamen plenissime tanquam in fonte residet et ex ipso in reliqua sibi obnoxia membra totumque ipsi cohaerens corpus dimanat; inde enim a capite ordiuntur et per totum corpus diffunduntur juncturae quaedam organice dispositae sive nervi, per quos maxime corpus rite disponitur, conti­ netur, vivificatur. — Eodem modo res se habet in anti typo i. e. in Christo, relate ad suam ecclesiam. Hoc iterum illustratur. «) Ec s. Scriptura. — De Christo enim legitur v. g. do 1,16: ,Et de plenitudine ejus nos omnes accepimus et gratiam pro gra­ *. tia Ipse Christus rem largius illustrat ex similitudine celeber­ rima, qua semel confert cum vite Jo 15,1 sqq dicens: „Ego sum vitis, vos palmites; qui manet in me et ego in eo, hic fert frudum mullum, quia sine me nihil potestis facere“. Fusius argumentum nostrum evolvit s. Paulus: ,Veritatem autem, inquiens, facientes in caritate, crescamus in illo per omnia, qui est caput Christus, ex quo totum corpus compactum et conne­ xum per omnem juncturam subministrationis, secundum operatio­ nem in mensuram uniuscujusque membri, augmentum corporis fa­ cit in aedificationem sui in caritate * (Eph 4,15 sqq). — Loquitur hic apostolus de Christo capite: „ex quo totum corpus eccle­ * augmentum facit"— inde quia Christus non solum omnes sia gratias externas el internas nobis promeruit tanquam homo, sed in­ super tanquam Deus-homo easdem membris adplicat fecun­ dum operationem in mensuram uniuscujusque" i. e. quantum unus­ quisque capax est. Hoc insuper non facit quasi extra membra sua existons, sed „per omnem juncturam subministrationis", ita ut „ex ipso jam corpus compactum et connexum" sil et maneat. De ratione corporis Christi mystici universim 443 Ad has juncturas subministrationis inprimis pertinet, quod Christus in sacrificio el sacramentis gratiam operans el distribuens ecclesiae suae intime praesens maneat, vitam in singulis inchoans el perficiens el disponens; ad has juncturas referas et ipsa mini­ steria el magisterium, quibus Christus assistens potestatem et auc­ toritatem ad vitam supernaturalem efficaciter dirigendam impertit (infallibilitas doctrinae). Influxui Christi capitis ex parte ecclesiae respondet effectus: quae sub ista Christi actione vivifica semper conserva­ tur el augetur sive „crescit in ipsum , * capiti suo assimilatur et in­ time conjungitur; et crescit tum extensive, cum membra sem­ per plura fiunt, turn intensive, cum singula membra magis ma­ gisque de vita capitis participant. Ita ecclesia naugmentum corporis facit in aedificationem sui in caritate . * 1) Sic fiet, quoadusque in consummatione saeculi secundum praedefinitam voluntatem Dei totum corpus perfecte aedificatum erit: „donec occurramus omnes in unitatem fidei in virum perfectum, in mensuram aetatis plenitudinis Christi * (Eph 4,13). — Tunc segre­ gatis omnibus magis extrinsecus ipsi adhaerentibus el ignobilibus elementis ingredietur ipsa sponsa immaculata ad sponsum, ut ac­ cipiat perfectum ornatum omnium virtutum et donorum, et ut per omnia subjecta el assimilata sil Christo. aCum autem subjecta fuerint illi omnia, tunc el ipse Filius subjectus erit ei, qui subje­ cit sibi omnia, ul sit Deus omnia in omnibus * (1 Cor 15,28). β) Patres rem hanc exponunt, maxime cum exegesin tra­ dunt in textus modo citatos; de qua re cf. Petavius de ineam. XII 17 8. — Idem docent, quoties asserunt, ex Christo in nos redundare, quidquid gratiae in nobis sil, vel quando dicunt Christum omnia esse in omnibus. Disertius rem exponit Origenes adv. Ceis. 17 48: ^Dicimus, ex divinis Scripturis totam Dei ecclesiam esse Christi corpus a Dei Filio animatum, membra autem illius corporis ul totius eos esse omnes, qui credunt; quoniam sic­ ut anima vitam el motum impertii corpori, quod a seipso natura sua moveri vitaliler non potest: ita Verbum corpus totum seu ec­ clesiam ad ea, quae opus sunt, movens et agens etiam singula membra eorum, qui ad ecclesiam pertinent, movet ita, ul nihil sine Verbo faciant . * Cf. et Cassianum de coenobiorum institutis Jr 1, vel s. II i e r o n y m u m ep. 55 (al. 147). c) Tertius habitus est habitus arctissimae cο n j u n c- tionis, qua ex ecclesia corpore el capite Christo unum aliqui d prodeat. ’) De eadein re eodem modo idem apostolus scribit Coi 2,19. „Ex quo [Christo capite] totum corpus per nexus el conjunctiones sub­ ministratum el constructum crescit in augmentum Dei/ 444 De membris ecclesiae Hanc unitatem praedicant ss. Scripturae, ubi illud „erunt duo in carne unau trahunt in Christum et ecclesiam (Eph 5,32); vel ubi ecclesiae filii ad Christum referuntur tanquam „membra de membro·4 (1 Cor 12,27; Eph 5,30). Ceteroqui „per multa * ait Chrysostomus, exempla nos unit. Vide enimcero: ipse est caput, nos autem corpus; ipse est fundamentum, nos aedificium; ipse vilis, nos palmites; ipse sponsus, nos sponsa; ipse pastor nos oves; ipse via, nos qui ingredimur; rursus nos templum, ipse inhabitator; ipse primogenitus, nos fratres; ipse heres, nos cohe­ redes; ipse vita, nos viventes; ipse resurrectio, nos resurgentes; ipse lux, nos illuminati. Haec omnia unitatem manifestant, nec sinunt aliquid vacuum esse intermedium, ne mini­ mum quidem14 (hom. 8 in 1 Cor 3,11); ergo arctissimam arguunt unionem. a) Ex hac unione magis in concreto Christus dicitur pati, q u a e c u n q u e singula membra patiantur vel ope­ rentur: wUnus enim, ait Augustinus in Es 61,4, homo cum capite et corpore suo, J. Christus salvator corporis et membra cor­ poris: duo incarne una et in voce una et in passione una et, cum transierit iniquitas, in requie una“. Et similiter Pauli nus nolanus: ,Ab initio, inquit, saeculorum Christus in omnibus suis pati­ tur. Ipse est enim initium et finis, qui in lege velatur, in evangelio revelatur, mirabilis semper et patiens et triumphans in sanctis suis Dominus; in Abel occisus a fratre, in Noe irrisus a filio, in Abraham peregrinatus, in Isaac oblatus, in Jacob famulatus, in Joseph venditus, in Moyse expositus et fugatus, in prophetis lapi­ datus et secius, in apostolis terra marique jactatus et mullis ac variis beatorum martyrum crucibus frequenter occisus. Idem igitur etiam nunc infirmitates nostras et aegritudinem portans . . . ipse et in te patitur opprobria et ipsum in te odit hic mundus14 (ep.38,8). β) Imo tanta est unio, ut ipsum nomen convertatur Christi ad ecclesiam, quemadmodum jam apostolus 1 Cor 12, 12 fecit dicens: ,Sicut corpus unum est et membra habet multa ... ita et Christus11. In quem locum Chrysostomus dis­ serit: ,Cum oportuisset dicere: ita et ecclesia (hoc enim consequens erat), hoc quidem non dixit, sed illius loco Christum ponit * in altum extollens orationem et auditorem magis pudore alliciens. Hoc autem vult significare: ita et Christi corpus, quod est ecclesia . . . Chris tum pro ecclesia posuit, corpus ejus sic vocans14 (in h. I. hom. 30,1). Alios interpretes in hunc locum cf. Hurter n. 209 b. γ) Sic et c o m m u n i c a l i ο n e m q u a n d a m i d i o m a l u m et p r o p r i e l a l u m i n v e n i a s i η t e r C h r i s t u m et ecclesiam, ita ut, quae pertinent ad membra, dicat Christus de se quasi de De ratione corporis Christi mystici universim 445 eadem persona, et Christus transformet se in ecclesiam, et eccle­ sia viccversa se in Christum (s. Thomas in Ps21,l). .Nisi enim Christus, ait Augustinus enarr. in Ps 142,3, et in membris suis h. e. fidelibus suis pressuram ipse pateretur, Saulus in terra Chri stum in coelo sedentem non persequeretur . . . Quia totum Christus, ideo caput de coelo: Saule, inquit, Saule, quid me persequeris (Act 9, 4). Tenete hoc et fixum omnino commen­ date memoriae tanquam filii ecclesiasticae eruditionis et fidei catho­ licae, ut agnoscatis Christum caput et corpus, eundemque Christum Verbum Dei unigenitum aequalem Patri; et inde videatis, quanta gratia pertingatis ad Deum, ut ipse voluerit esse nobiscum unus, qui est cum Patre unus". b) Tandem adaequate jam Christus concipi nequit absque sua ecclesia; unde et haec „p 1 en i t u do Ch r is t i" vocetur Eph 1,23: „Ecclesia est corpus ipsius (Christi) et ple­ nitudo ejus, qui omnia in omnibus adimpletur". — Rem profun­ dius explanat s. Thomas disserens in eadem verba sub lect. 8: BQuaerenti, cur in corpore naturali sint tot membra, scii, manus, pedes, os el hujusmodi, respondetur, hoc esse ideo, ut deserviant diversis operationibus animae, quarum ipsa potest esse causa et principium et quae sunt virtute in ipsa; nam corpus factum est propter animam et non e converso; unde secundum hoc cor­ pus naturale est quaedam plenitudo animae (cf. in 7Γ dist. 1 a. 2 qla. 1); nisi enim essent membra cum corpore com­ pleta, non posset anima suas operationes plene exercere. Simi­ liter itaque est hoc de Christo et de ecclesia. Et quia ecclesia est instituta propter Christum, dicitur quod ecclesia est plenitudo ejus, scii. Christi i. e. ut omnia, quae virtute sunt in Christo, quasi quodammodo in membris ipsius ec­ clesiae impleantur, dum scii, omnes sensus spirituales et dona et quidquid potest esse in ecclesia, quae omnia superabundanter sunt in Christo, ab ipso deriventur in membra ecclesiae et perficiantur in eis. Unde subdit : ,qui omnia in omnibus adimpletur', scii, dum hunc quidem, qui est membrum ecclesiae, facit sapientem secun­ dum perfectam sapientiam, quae est in ipso, illum vero justum se­ cundum perfectam justitiam et sic de aliis". Vocatur ergo ecclesia πλήρωμα i. e plenitudo Christi, quatenus non quidem secundum perfectiones ipsi internas, sed extrinsecus Christum complet, cum ecclesia praestet largum et idoneum ter­ minum el subjectum, in quo, cum quo, per quod virtus divina ejus ostendatur el evolvatur. Corollarium. Inde facile concluseris, quanta ecclesiae filiorum dignitas sit: qui utique tanquam membra participent de honore el de gloria et de dignitate capitis, cum quo per veram quandam unitatem 446 De membris ecclesiae unius corporis — nequaquam hypostatice, sed — vero et mirabili modo conjuncti sunt; singuli fideles per gratiam et characterem baptismalem, superiores per novum quendam characterem in variis ordinum sacra­ mentis receptum tanquam totidem organa animata, omnes iterum inter sese et cum Christo per variam et mutuam vicissitudinem et coope­ rationem. a) Hinc immediate infertur summa quaedam sanctitas ontologica, quae nihil aliud est nisi haec unio cum subsistente bonitate. Haec porro sanctitas ontologica immediate redundat in omnia membra; quare merito omnes fideles ab apostolo vocantur * . «sancti Eadem sanctitas etiam varia est secundum gradum unionis organorum, major in sacerdote quam in laico, major in episcopo quam in sacerdote sim­ plici, maxima in summo pontifice. Haec sanctitas manet, etsi peccatis defoedata sit; hinc hac sanctitate sacerdotes quoque perversi sancti manent et reverendi et sanctiores (non moraliter, sed ontologice) quam simplices fideles; neque ulla adulatio invenitur, cum summum ponti­ ficem vocamus sanctissimum patrem et osculamur ejusdem pedem. b) Istinc, ex illa arctissima cum Christo unione, ubertas dono­ rum supernaturalium semper redundans et necessaria inhabitatio et assistentia Spiritus Sancti in hac ecclesia habetur. Verbum enim spi­ rat illuni non solum in humanitatem suam, corpus physicum, sed simul in mysticum quoque corpus suum. Longe intimior jam est ista con­ junctio nostra cum Spiritu Dei, quam quae Adami erat in statu inno­ centiae; necessaria est haec Spiritus in ecclesia praesentia, quia neces­ sario in Christo ejusdem capite requiescit, a quo provenit in totum ecclesiae corpus et in ipsa membra singula, dummodo cohaereant vita­ liter cum ecclesia per caritatem, oboedientiam, submissionem. c) Sic vita corporis ecclesiae singulorumve membrorum qua talium est vita ipsius Christi : .Vivo jam non ego; vivit vero in me *Christus (Gal 2,20). Et id maxime valet de organis hierarchicis, per quorum ministerium Ipse docet (Lc 10, 16), Ipse nunc in missae sacrificio est «offerens sacerdotum ministerio, qui se ipsum olim in cruce obtulit sola offerendi ratione diversa (conc. trid. s. 22 c. 2), Ipse sacramenta conficit et administrat, .qui omnia in omnibus * adimpletur (Eph 1, 23). «Quis sapiens, et intelleget ista? intellegens, et sciet haec? quia rectae viae Domini, et justi ambulabunt in eis; praevaricatores vero corruent in eis * (Os 14, 10). Justi ambulabunt in eis. ex divitiis ma­ tris ascendentes ad majorem usque gloriam et laetitiam ; praevarica­ tores vero corruent, aegre ferentes, quod ecclesia speciem humilem prae se ferens tantam sibi vindicet auctoritatem, tanta loquatur liber­ tate, tantam in animas fidelium exerat potestatem. 111, Ecclesia denique vocatur corpus Christi my­ sticum: De anima corporis Christi mystici 447 a) ne excedas in conceptu; neve cogites, quod ecclesia sit corpus Christi ipsum naturale physicum, quod assump­ tum est ex Virgine, quod in cruce suspensum et passum esi, et in eucharistia praesens sistitur: i. e. ul excludatur, quod corpus sit hypostatice cum Verbo unum. — Vocatur ecclesia corpus mysticum, b) ne deficias exilitate: ul indicetur, quod ecclesia non solum sit corpus morale ut quaelibet societas humana, sed sensu longe sublimiore, quo magis imitetur rationem corporis physici. Vincula enim, quae Christum ad ecclesiam adslringunt, juribus et obligationibus non absolvuntur, quibus socie­ tates inter homines adunentur, sed influxus inferunt omnino reales et ontologicos, secundum juncturas quoque organicas exercendos. Vocalur ergo ecclesia corpus mysticum, ut insinuetur id tenere medias partes inter corpus physicum et morale. c) Ecclesia denique vocalur corpus mysticum Christi, ul in­ dicetur, mulla mysteria in hac unione Christi ad ecclesiam sub esse, quae naturalis et animalis homo non percipit, sed fide­ lis in fide amplectitur. Est igitur corpus mysticum, quia in my­ steriis credendum. § 2. Do anima corporis Christi mystici. Ecclesia corpus Christi est idque non mortuum, sed vivum. Atqui in omni corpore vivo duplex observatur elementum a) elementum externum, visibile et sensibile; b) elementum internum corpus informans, vivificans, quod est ratio motus et operationis totiusque vitae corporis i. e. anima. Ergo — si analogia pro ecclesia ex corpore de­ sumpta bona est — in ecclesia quoque duplex istud elementum inveniri debet: elementum nimirum ex­ ternum, homines, ipsa societas visibilis — et ele­ mentum internum ipsam hanc societatem in hominibus visibilem pervadens, informans, uniens, agens seu ratio determinans unitatis, vitae operationisque propriae eccle­ siae, quae est vita Christiana, supernaluralis, salutaris, con­ ducens ad ecclesiae finem. Et primum elementum voca­ veris bene corpus (materiale) ecclesiae, hoc alterum autem ejusdem animam. In hunc sensum jam saeculo IV Eusebius II. K. X 3 de ecclesia coaeva: ,Una, inquit, erat divini Spiritus virtus per uni­ versa commeans membra, una omnium anima, eadem alacri- 448 De membris ecclesiae tas fidei, unus omnium concentus divinitatem hymnis celebrantium ; * idque non sine respectu ad ea, quae de primitiva ecclesia legun­ tur in Act 4,32: ,Multitudinis autem credentium erat cor unum et anima una“. 1. Quae est ecclesiae anima? — 1. In genere anima ecclesiae, corporis mystici, in illo elemento quaerenda est, quo jam fit ut ecclesiae membra non solum secundum ex­ ternum quendam habitum, sed intus inter se uniantur, vitam capitis vivant, vitam scilicet christianam, supernaturalem, conducentem ad aeternam salutem. Vita porro a philosophis dupliciter dicitur: uno modo effi­ cienter seu ut est ipsum principium vitae immanens, vita in actu primo. Altero modo vita sumitur effective i. e. pro effec­ tibus seu operationibus immanentibus, quae procedunt ab ipso vitae principio. In hoc altero sensu vita non est aliud nisi mani­ festatio vitae priore sensu acceptae in singulis membris, quae inde jam vivere in actu secundo dicuntur. Haec vita (effective sumpta) in ecclesia Christi non differt a vita fidelium seu membro­ rum supernatural!, quae est ex gratiis et habitibus gratum facien­ tibus et gratis datis, quae Spiritus Dei membris corporis Christi distribuit; sic vita ecclesiae effective merito habetur gratia sanctificans om neque donum su per na tu rale, quod in ecclesiae membris invenitur, quo membra vitam ecclesiae agunt. 2. Quaerentes tamen de anima corporis Christi my­ stici, sollicitudo nostra erit de vita ejus in actu primo. Hanc invenimus Spiritum Sanctum, qui in multi­ plici operatione et influxu per Christum caput (tanquam per vitem in palmites) omnem vitalem virtutem et opera­ tionem ecclesiae membris influit et communicat. — Quare sub hac consideratione animam ecclesiae non dicimus neque Christum secundum humanam naturam, in qua est potius caput ecclesiae, neque gratiam sanctificantem, neque habitus ullos supernalurales infusos, quae omnia non sunt nisi ef­ fectus sive formales sive producti ipsius animae, quam jam supponunt. II. Res illustratur. — Quidquid nimirum anima humana praestat in corpore humano, hoc Spiritus Sanctus simili modo exhibet in ecclesia Christi. Ergo et Spiritus Sanctus secundum analogiam quandam anima ecclesiae recte de­ nominatur. De anima corporis Christi mystici 449 1. Anima humana praeprimis est in corpore — constituit ipsum in determinata specie i. e. animalis rationalis — est ipsi unita forma substantialis. Similiter et S p i r i lu s Sane tus est in ecclesia. .Nescitis, ait apostolus 1 Cor 3,16, quia templum Dei estis et Spiritus Dei habitat in vobis? * — Spiritus S. elevat membra ecclesiae et ipsam ecclesiam in ordinem vitae plane supernaturalis; vitae divinae facit nos participes ipse, ,in quo clamamus: .Abba, Paler , ** ila ul jam filii Dei nominemur et simus (Rom S, 15; coli. Eph 3, 16; 1 Jo 3, 1; 4,13),— Spiritus S. denique cum ecclesia intime conjunctus est ad modum quendam formae, substantialis: .in Christo credentes signati estis Spiritu promissionis Sancto , * fere in eum mo­ dum quo impressum sigillum formam dat cerae (Eph 1,13; coli. 2 Cor 1, 22). 2. A n i m a praeparat materiam ad unionem cum corpore sub­ stantialem — eamque unit substantialiter cum corpore, unitamque continet et sustentat; — tandem omnibus membris praebet infor­ mando functiones singulis convenientes. Pariter Spiritus S. praeparat homines per gratias multi­ plices actuales; et perficit unionem et assumptionem eorum in ec­ clesiam: ,uno [enim] Spiritu omnes nos in unum corpus baplizali * sumus (1 Cor 12,13); ideoque Eph 4, 3 sqq monemur, ul „sollicili [simus] servare unitatem Spiritus in vinculo pacis ; * unum enim esse corpus et unum Spiritum . . .; unum Dominum, unam lidcm unumque baptisma. — Idem Spiritus denique singulis disponit suas cuique convenientes functiones: .Divisiones gratia­ rum sunt, idem autem Spiritus; et divisiones ministralionum sunt, idem autem Dominus; et divisiones operationum sunt, idem vero Deus . . . Unicuique autem datur manifestatio Spiritus ad utilita­ tem: alii per Spiritum datur sermo sapientiae, alii autem sermo scientiae secundum eundem Spiritum; alteri fides in eodem Spiritu, alii gratia sanitatum in uno Spiritu; alii operatio virtutum, alii pro­ phetia . . . Haec autem omnia operatur unus atque idem Spiritus, dividens singulis prout vult * (1 Cor 12, 4 sqq). 3. Ab anima est omnis vita: sensatio, cognitio, affectus, li­ bertas, virtus, omnis progressus; — ipsa etiam est pignus immor­ talitatis hominis. Et ila Christus ipse verba prophetae in se trahit dicentis: .Spiritus Domini super me; propter quod unxit me, evangelizare pauperibus misit me etc." (Lc4,18sq); qua ratione Ipse factus est in Spiritum vivificantem (1 Cor 15, 45). Similiter igitur et nos ,si Spiritu vivimus, spiritu et ambulemus * (Gal 5,25). — De Chri­ sto quidem legimus 1 Jo 5,20: ,el dedit nobis sensum [i. e. spiri­ tualem], ut cognoscamus verum Deum et simus in vero Filio ejus *; borsch. Dc ecclesia. 29 450 De membris ecclesiae de qua re nos aptius instruens Christus declarat Jo 14,26: ,Para­ cletus autem Spiritus Sanctus, quem mittet Paler in nomine meo, ille ros docebit omnia *. De affectionibus supematuralibus audi apo­ stolum: «Spiritus adjuvat infirmitatem nostram; nam quid oremus, sicut oportet, nescimus; sed ipse Spiritus postulat pro nobis gemi­ tibus inenarrabilibus * (Rom 8,26); et Gal 5,22sq: «Fructus autem Spiritus est caritas, gaudium, pax, patientia, benignitas, boni­ tas, longanimitas, mansuetudo, fides, modestia, continentia, casti­ ; * tas verbo: omnis affectio sancta et virtus. Qua ratione sancta libertas Spiritui eidem attribuatur, expo­ nitur Rom 8,2: «Lex enim Spiritus vitae in Christo Jesu li­ beravit me a lege peccati et morlis“, unde et 2 Cor 3,17 dici­ tur: «ubi Spiritus Domini, ibi libertas ; * et ib. 18: «nos omnes re­ velata facie gloriam Domini spéculantes, in eandem imaginem trans­ formamur, a claritate in claritatem tanquam a Domini Spiritu . * Igitur «nolite contristare Spiritum Sanctum Dei, in quo sig­ nati estis in diem redemptionis * [utique plenae jam et per­ fectae] (Eph 1,30); et Rom 8, 11: „Si Spiritus ejus, qui suscitavit Jesum a morluis, habitat in vobis: qui suscitavit Jesum Christum a morluis, vivificabit et mortalia corpora vestra propter inhabi­ tantem Spiritum ejus in vobis ; * en Spiritus inhabitans pig­ nus immortalitatis fidelium. 1. Anima tandem perfectissimo modo informat caput et deinceps totum corpus. Et similiter specialissimo modo Spiritus Sanctus habitat in Christo Domino, capite·, in quo inde a supernatural! ejus con­ ceptione ex adumbratione Spiritus est plenitudo gratiae, in quem descendit in baptismo; unde etiam ab apostolis vocatur Spiritus ipsius Qhristi. «Egredietur virga de radice Jesse, ait Isaias (11,1 sqq), et tlos de radice ejus ascendet; et requiescet super eum Spiritus Domini, spiritus sapientiae et intellectus, spiritus con­ silii et fortitudinis, spiritus scientiae et pietatis, et replebit eum spintus timoris Domini *. Per Christum vero idem Spiritus jam transit in corpus eccle­ siae; ipse enim eundem Spiritum misit a 1’atre, ut adjuvet, edoceat, sanctificet ecclesiam. Et ita mediante capite speciali iterum modo habitat m apostolis, in quibus erant primitiae Spiritus (Rom 8,23), quos etiam donis prosus extraordinariis exornavit; speciali modo dein est et manet m praesulibus ecclesiae, praeprimis in summo pontifice, quos dirigit sua divina providentia et assistentia, unde inter alia bonainfallibililas m docendo exurgit. In omnibus autem adest per gratiam et characterem sacramentalem, quem iterum me­ diante merito et ministerio Christi et sacerdotum ope distribuit. Omnia igitur quaecunque anima rationalis praestet corpori, eadem Spiritus Sanctus facit ecclesiae; unde et Spiritus Sanctus 451 De anima corporis Christi mystici recte omnino, quamvis per analogiam quandam, anima ecclesiae et principium vitae ipsius dicitur. III. Rem nostram pulcherrime exponit s. Augustinus hisce verbis: «Spiritus noster, quo vivit singulus quisque homo, anima vocatur; et videtis quid fa­ ciat anima in corpore: omnia membra vegetat, per oculos videt, per aures audit, per nares olfacit, per linguam lo­ quitur, per manus operatur, per pedes ambulat; omnibus simul adest membris, ut vivant; vitam dat omnibus, officia singulis. Non audit oculus, non videt auris, non videt lingua nec loquitur auris et oculus; sed tamen vivit: vivit auris, vivit lingua; officia diversa sunt, vita communis. Sic est ecclesia Dei: in aliis sanctis facit miracula, in aliis sanctis loquitur veritatem, in aliis sanctis custodit virgini­ tatem, in aliis sanctis custodit pudicitiam conjugalem, in aliis hoc, in aliis illud; singuli propria operantur, sed pariter vivunt. Quod autem anima est corpori hominis, hoc est Spiritus S. corpori Christi, quod est ecclesia; hoc agit Spiritus Sanctus in tota ecclesia, quod agit anima in omnibus membris unius cor­ poris" (serm. 267, -i). Similia legas serm. 268, 2; in Ps 130, 6; in Jo tr. 26, 13. Pariter auctor expositionis in Ps. poenit. 5,1 (Gregorius M. vel Gregorius VII) disserit: «Sicut est una anima, quae di­ versa corporis membra vivificat, ita totam simul ecclesiam unus Spiritus Sanctus vegetat et illustrat; sicut namque Christus, qui est caput ecclesiae, de Spiritu Sancto conceptus est, sic s. ecclesia, quae corpus ejus est, eodem Spiritu S. repletur, ut vivat; ejus vir­ tute firmatur, ut in unius fidei et caritatis compage subsistat". Cf. etiam P. D a m i a n i opusc. VI 15. Inter scholasticos doctores rem ita exhibet s. Thomas: „ln corpore naturali invenitur quadruplex unio membrorum ad in­ vicem. Prima est secundum conformitalem naturae . . . Secunda est per colligationem eorum ad invicem per nervos et juncturas et sic dicuntur unum continuatione; tertia est, secundum quod dif­ funditur vitalis spiritus et vires animae per corpus; quarta est, se­ cundum quod omnia membra perficiuntur per animam, quae est una numero in omnibus membris. Et hae quattuor uniones in­ veniuntur in corpore mystico: Prima est, in quantum omnia membra ejus sunt unius naturae vel specie vel genere; secundum 29* De membris ecclesiae 452 est, in quantum colligata sunt invicem per fidem, quia sic conti­ nuantur in uno credito; tertia est, secundum quod vivificantur per gratiam et caritatem; quarta est, secundum quod in eis est Spiritus S., qui est ultima perfectio et principalis totius corporis mystici quasi anima in corpore naturali ; * cf. etiam ejusdem exposit. in symb. apost. 31. Corollarium. 1. ('.avendum quidem in hac re est. ne assimilatio ultra limites debitos urgeatur et extendatur; neque enim Spiritus S. ullam ab ecclesia, cui inhabitat, perfectionem recipit, quemadmodum anima hominis a conjunctione cum corpore, quod informat. ,Nec Spi­ ritus S. est ultima et principalis perfectio totius corporis mystici nisi effectiva et finalis, exemplaris et objectiva; anima vero est ultima per­ fectio sui corporis, loquendo de perfectione formali intrinseca, infor­ mante et quidditaliva."’) Ex altera vero parte etiam videndum erit, ut analogia semper sit sibi constans et certa, non vaga, ut determi­ nata, non quasi indefinita nimis claudicet. Et sub hac lege prolata sunt, quae modo de anima ecclesiae disputavimus. 2. Omnia alia facile inclarescunt: scii. quod. Christus in na­ tura sua humana sit princeps membrum i. e. caput ecclesiae;8) intelle­ gitur etiam, quomodo anima ecclesiae, Spiritus Sanctus, suam praesen­ tiam operosam manifestet in singulis membris i. e. per vitam quam agunt supernaturalem ex gratia et virtutibus. Solum retineatur, hanc vitam singulorum non bene dici ipsam animam, sed potius manifesta­ tionem animae seu principii vitae. § 3. Do olomonto materiali corporis mystici. Elementum materiale sive externum corporis Christi mystici facile invenitur in multitudine homi­ num vel in ipsa societate ecclesiae externa et visibili, in quantum haec vivifico Spiritus Sancti influxui secundum certam partium inter sese divinitus ordinatam connexionem subesi. Ita ad materiale ecclesiae spectant omnia et singula membra ecclesiae, oves et pastores, subditi et praepositi, vinculaque quoque externa v. g. leges et ritus communes, quibus hi omnes in unam societatem visibilem colli­ gantur. l) Dionysius earth. II. Sent. Ill d. 13 q. 2 a. 2. ’) De Christo tamen ct id retinens, quod tam eleganter s. Augu­ stinus exponit de agone Christi 20: «Caput [in corporei supra collo­ catum est ad consulendum, quia ipsius animae [Spiritus), quae consulit corpori, quodammodo personam sustinet capuP; inde fit. ul et Christus saepe anima ecclesiae vocetur, v. g. ab Ori gene e. Celsuni VI 48. De elemento materiali corporis mystici 453 Attende tamen, quod cum nos simpliciter de ecclesia loquimur, eam intendimus praecise secundum hanc externam apparentiam, ut est societas. Sic duplex ha­ betur consideratio; ecclesiae ut est corpus Christi mysticum et ecclesiae ut est societas externa. Hae non sunt sine in­ timo respectu unius ad alteram, ut ex dictis patet; tamen non eadem valent de utraque consideratione. Id statim apparet, cum de ecclesia, ut est societas, instaura­ veris quaestionem de materia et forma. Potest haec distinctio et hic fieri secundum analogiam, quam ex hac parte ecclesia init cum aliis societatibus humanis. Materna deinde erit multitudo hominum, forma ipsa vincula socialia, quibus conspiratio multitudinis efficitur. Forma jam dicimus, non anima. Anima enim significat formam ultimo completam, quae in omni ente non est nisi una, in ecclesia vero esse cognoscitur Spiritus Sanctus; forma vero potest esse etiam subalterna, quae per aliam superinduitur. Sic societas ecclesiae, ut est societas bene con­ stituta, tanquam subjectum quasi-infonnationis ulterius di­ rigitur ad animam i. e. Spiritum Dei. Scholion. — Duae restant quaestiones pertractandae. I. Num gratia sanctificans cum omnibus gratiae molibus, qui eandem antevertunt vel consequuntur, anima declarari possit ecclesiae et ipsa? 1. Haec denominatio non valet, cum ecclesiam adae­ quate tanquam corpus Christi mysticum consideraveris; in hac enim animae locum tenet Spiritus Sanctus. Certo quo­ dam sensu teneri potest, cum ecclesiam inadaequate consi­ deraveris tanquam societatem supernaluralem inter homines constitutam. a) Vita enim societatis generatim in ipsa conspiratione socio­ rum consistit, quae mediis communiter adhibitis ad unum com­ munem finem dirigitur; in concreto ejusmodi vita se manifestat in actibus diversis intellectus et voluntatis, non tam ul sunt mere in­ terni, quam in quantum externe se manifestant. Quae nunc pro­ xime induunt, ul in sociis ejusmodi vita socialis habeatur, vero quodam sensu anima dici poterunt hujus societatis: huc referas certas quasdam ideas, quae animos sociorum occupant atque diri­ gunt, traditiones, mores, instituta, consuetudines, leges, ipsam auctoritatem. 454 De membris ecclesiae In ecclesia nunc speciatim, quae societas est prorsus supernaluralis, ex principiis naturalibus non adest sufiiciens determinatio et motio ad vitam huic societati convenientem agen­ dam; sed principium plane supernaturale requiritur. Tale princi­ pium agnoscuntur motiones gratiae actualis, et praecipue gratia justificans cum virtutibus et donis supernaturalibus eidem adnexis; ideo motus illi gratiae et ipsa gratia habitualis, quae in ecclesia de facto inveniuntur, quodam modo anima ecclesiae, ut est socie­ tas visibilis, dici poterunt. b) Non una tamen ex ratione analogia ex hac parte deficit. „Primum est, ita rem exponit De San n. 324, non eandem esse habi­ tudinem illius quod [secundum hanc considerationem] dicitur anima ecclesiae, ad corpus ecclesiae, qualis est habitudo animae humanae ad corpus humanum. Anima enim humana est vere ac proprie forma corporis humani, non autem principia illa supernaturalia, quae dicun­ tur anima ecclesiae, sunt vere ac proprie forma ecclesiae [neque ut est societas]. Attamen ipsa forma ecclesiae, considerata non prouti de ea participat talis vel talis homo in particulari, sed prouti insidet loti communitati ecclesiasticae, non potest inveniri in ecclesia sine tali principio, uti patet ex dictis. Secundum, quod differt, illud est: principia illa supernaturalia, de quibus dictum est, inveniri tanquam in primo et immediato subjecto in singularibus hominibus *, non in toto. Anima vero totum qua tale informare et vivificare dicitur. 2. Certissime vero non potest ipsa gratia qua talis cum omnibus motibus supernaturalibus, qui in mundo uni­ verso fiunt, tanquam anima ecclesiae declarari. Si enim jam ipsa gratia omnisque gratiae motus qua talis forma et anima eccle­ siae declaratur, ubicunque haec forma invenitur, necesse est, ut etiam inveniatur ecclesia, saltem ex potiore sua parte. Et sic jam necessario extra ecclesiam nulla omnino gratia inveniri vel concedi poterit; id quod damnatum est in prop. 20. Quesnelli: wExtra ec­ clesiam nulla gratia conceditur." II. Videamus etiam de modo quodam loquendi, quo theologi sal multi declarant, certas hominum classes per­ tinere ita ad animam ecclesiae, ut a corpore ejus exclu­ dantur; et vice versa alias pertinere ita ad corpus, ut non ad animam. 1. Quid inprimis sibi vult phrasis ista: hic vel ille per­ tinet ad animam ecclesiae ? a) Ad rem melius intellegendam consideremus prius typum, qui est ex homine desumptus. In homine ad animam in genere perlinet praeter ipsam ejusdem entitatem, quidquid influxui De elemento materiali corporis mystici 455 et virtuti ejus subesi. Hic influxus in genere duplex est: Unus est ab ipsa anima, quatenus est form a,· ergo tanquam a principio sub­ stantialiter unito; alter est ab anima, quatenus est causa sim­ pliciter operans per actus transeuntes. Priori eoque proprio sive perfecto modo ad animam spectat, quidquid ab ipsa vivifica­ tur et informatur et ad vitales operationes movetur; altero eoque improprio sive imperfectiore modo ad animam trahuntur ea omnia, in quae per actus transeuntes operatur, maxime cum hae operationes eo tendunt, ut externae res proprio corpori demum in­ corporentur. Ita modo quodam imperfectissimo ad animam perti­ nent cibi, qui adhuc in mensa propositi sub imperio animae ad proprium nutrimentum destinantur; perfectius, quae anima impe­ rante intus suscipiuntur; iterum perfectius eadem nutrimenta, cum jam in sanguinem convertuntur; perfectissime demum, quae ex ipso sanguine ad ossa et carnem traducuntur, ut deinceps ab eadem anima tanquam comprincipium et compars substantiae humanae sustententur. In his omnibus, ut palet, magnum discrimen est; neque omnia, quae inlluxui animae utcunque subjacent, ad eam pertinent simpli­ citer et formaliler tanquam membra proprii corporis. Pro­ prie et formaliter ea tantum ad animam pertinent, quae tan­ dem aliquando cum ipsa ut compars integrum hominem constitu­ unt. Quia tamen nutrimenta etiam in statu transformationem an­ tecedente per animam jam diriguntur et destinantur ad istam arc­ tissimam communionem, improprie et analogice vel tunc ad animam, ut est forma corporis, perlinere dici possunt. b) Rem ad ecclesiam ejusque animam convertamus. Anima in ecclesia, ut diximus, Spiritus S. est. Ad hanc animam nunc, ut per eosdem gradus, per quos antea, procedamus, in sensu minus proprio et remotissime perlinet omnis homo: eo quod omnis homo ad ecclesiam destinatur et divinae graliae motus et impulsus Spi­ ritus Sancti experitur, quibus ad ingressum in ecclesiam saltem voto exhibendum urgetur. Remote adhuc, tamen propius ad divinam ecclesiae animam ii homines pertinent, ad quos non sine motione divinitus accepta, praedicatores fidei perveniunt, ad quos Spiritus Sanctus quasi manus extendit; iterum propius ad eandem animam spectant ii, quos bonae voluntatis esse invenit et jam per ministros suos praeparat ad sacramenta recipienda i. e. catechu­ meni vel quos voto baptismatis suscepto gratia exornat ex opere operantis; perfecte denique et formaliter et proprie loquendo ad Spiritum Dei, ut est anima ecclesiae, ii perlinent, qui baptis­ mate recepto gratia et charactere sacramentali distinguuntur, c) Insuper nota: Quod omnis motus salutaris et supernaturalis in praesenti oeconomia fit in ordine ad eccle· 456 De membris ecclesiae siam, ul homo demum aggregetur ecclesiae. Neque enim in hoc ordine salus est nisi in nomine Jesu; hic autem omnia per vel saltem ad ecclesiam dirigit, ul postea audiemus. Quare quicunque in hoc ordine motum gratiae supernaturalem recipit, eundem reci­ pit in ordine ad ecclesiam; el ideo secundum certum gradum ad eam ejusque animam perlinere merito dicitur. Et ita reapse ali­ quis ad animam ecclesiae seu Spiritum S. quodam modo per­ linere poterit, quin actu in ipso corpore ecclesiae inveniatur. 2. Quaeramus nunc, quid velit illud alterum dictum: hic vel ille pertinet ad corpus ecclesiae vel est actu membrum ecclesiae. a) El ad corpus quidem physicum ex. g. humanum, qua tale, perlinet, quidquid externum et visibilem nexum physiologi­ cum, naturae talis corporis convenientem, cum corpore servat, ita ut unum per se cum ipso constituat. Quia ipsa haec unio ab anima seu forma provenit, unio membrorum inter se aliquam unionem cum anima necessario supponit; haec tamen major el minor esse potest el, ipsa unione externa permanente, per tempus sallem etiam aliquatenus deficere potest. Sic distinguuntur membra corporis sana, sed etiam aegrota, imo etiam fere emortua, dummodo priorem con­ junctionem organicam cum corpore saltem externe retineant. b) Similiter distinguas quoad corpus ecclesiae. Ad ipsius corpus pertinebunt omnes, qui non ficte, sed in veritate externas conditiones servant, sub quibus adunalio organica ad ecclesiam Iit: qui extendunt et continuant corpus ecclesiae cum visibili nexu conveniente. Nexus cum anima ecclesiae, quem unio membrorum inter se debita supponit, pariler major vel minor esse poterit, el etiam fere deficere, dummodo deinde nexus externus convenienter servetur. c) Haec principia multum juvabunt ad rem bene intellegen­ dam, cum agilur de membris ecclesiae variisque eorum classibus, ul sunt peccatores vel haeretici. Si v. g. quaesiveris, num pecca­ tores per baptismum olim in ecclesiam recepti ad corpus ecclesiae perlinere pergant, facile respondebis: utique, saltem per se, licet ul membra aegrola. Quamquam enim ejusmodi membra gratia desti­ tuta inlluxui animae aliquatenus subtrahuntur, ex charactere tamen baptismali habent el relinent exigentiam ad vitam et ex submis­ sione externa unionem cum reliquo corpore; et ideo etiam anima i. e. Spiritus S. veheinentiore conatu studet, ul ejusmodi membrum sanet et ad vitam reducat supernaturalem. 3. Quid igitur de ipsa illa distinctione, qua theo­ logi dicunt, posse aliquem ita ad animam ecclesiae perti­ De elemento materiali corporis mystici 457 nere, ut non ad corpus pertineat, vel vice versa ita posse ad corpus connumerari, quin animae adhaereat? a) Proprie haec distinctio teneri nequit, ita nimirum ut intellegatur, aliquem ad animam, ut est forma, proprie pertinere, quin inter membra corporis aliquo modo actu inveniatur. Desu­ mitur enim analogia tota ex humano corpore ad ea illustranda, quae in ecclesia inveniuntur. Eo ipso vero adhiberi nequii, ubi in ipso typo, unde desumitur, jam bono sensu carebil. Sensu autem caret, de humano composito seu de homine dicere: hanc vel illam materiam perlinere ad ipsius animam qua formam corporis, ita tamen ut cum corpore nullam juncturam habeat: vel esse vere et substantialiter cum corpore conjunctam, quin ullam unionis re­ lationem habeat ad animam, qua formam totius compositi. b) Sensu tamen minus proprio in certis casibus distinc­ tio ista teneri potest, maxime cum agitur de justis extra ecclesiae visibilem conjunctionem existenlibus. Quamvis enim talis justus motus gratiae per Spirilum non recipiat, tanquam per animam ipsum in ecclesiae corpore informantem, tamen eosdem recipit cum proprio ordine, ul demum existai membrum ejusdem corporis; cf. quae modo sub 1 b exposuimus. Similiter sentias de axiomate isto: Ecclesiae anima latius palet ejusdem corpore. Et ipsum distingues: ecclesiae anima latius palet ejusdem corpore, ut est ej us quasi-forma ng. ut est principium agens, actione transeunle quadam attingens quae sunt extra corpus cc. c) Neque juvabit hoc vel simili modo argumentari in contrarium: a) Anima ecclesiae tantum patet, quantum se porrigunt dona sanc­ tificantia et vel prima rudimenta vitae spiritualis. Atqui etiam extra corpus ecclesiae gratiae dona et vitae rudimenta reperiri queunt Ergo el anima ecclesiae. — Ad haec enim semper recurrit eadem distinctio: Ad ista dona se porrigit anima ecclesiae sive Spiritus S., qui est anima corpori ecclesiae providens cc. se porrigit necessario, quate­ nus est anima et ut talis, quae adhuc extra corpus inveniuntur, infor­ mans ng. β) Neque plus vindicabis ex axiomate illo: Extra ecclesiam non est salus, subsumons: atqui hoc axioma salvari solum poterit, si quis ad animam ecclesiae vere et proprie pertinere possit, quin visibili cor­ pori ecclesiae adjunctus appareat. Vel etiam sub alia forma: Justi non baptizati certe salvi fiunt; ergo ipsi ad ecclesiam, extra quam nulla salus, pertinere omnino dicendi sunt. Atqui ad corpus ecclesiae visi­ bile non pertinent. Ergo nihil restat, nisi ut dicantur ad animam tantum ejus pertinere. Uesp: a) Illud axioma: extra ecclesiam non est salus non intel­ legitur de sola anima ecclesiae, sed de ipsa ecclesia integra ejusque 458 membris ecclesiae corpore simul comprehenso. — β) Ipsam difficultatem vero distinguas: Extra ecclesiam non est salus, in qua ecclesia tamen tel actu vel voto quis inveniri poterit cc. in qua ecclesia quis necessario sub omni conditione actu inveniri debeat ng. — Disting. et min.: hoc axioma in positione contraria demum salvari potest: si axioma neces­ sario etiam de corpore ipso ecclesiae intellegendum est ng. si falso illud de anima sola ecclesiae intellexeris tr. Ergo qui gratia sanctificante justificantur, antequam per baptis­ mum ecclesiae corpori adunantur: ad ecclesiam actu non perli­ nent, neque ad corpus neque ad animam ejus, sed ad ecclesiam for­ maliter consideratam tum quoad animam tum quoad corpus voto tan tum spectant. Hoc vero votum ipsis pro actu recensetur coram Deo et angelis ejus, unde tum his in terris largas motiones Spiritus Dei el Christi experientur ad ecclesiam etiam actu ingrediendam, tum jamjam moribundi in altera vita voti sui participes redduntur, quasi ad ecclesiam militantem actu pertinuissent. Nota: In sequentibus jam non loquimur de ecclesia ut est corpus Christi, sed redibimus ad considerationem magis juridicam, ut est socie­ tas externa inter homines constituta; neque loquemur ultra de distinc­ tione ista inter animam et corpus ecclesiae, sed simpliciter inquiremus, quis actu proprie el formaliler ad ecclesiae societatem pertineat. — Ne­ que tamen volumus, hanc considerationem ecclesiae, ut est societas, sine nexu necessario esse ad illam alteram, qua ecclesiam corpus Christi my­ sticum declaravimus. Est enim ecclesia ut visibilis societas ipsum ma­ teriale substratum corporis Christi mystici, et nemo ad corpus Christi spectabit, qui non eodem modo etiam ad societatem ecclesiae in signo rationis saltem priori pertinebit. Sic tota quaestio de membris sive de materia in hac consideratione ecclesiae, ut est societas, haerebit; unde ad ipsam sub hoc tantum respectu in his respiciamus oportet. Hac expositione dein rite facta, reliqua per se intelleguntur, quemad­ modum cognita alicujus membri relatione in corpore humano facile ejusdem membri relatio ad animam discernitur. Caput I. De materia ecclesiae remota. Quaestio de membris ecclesiae convertitur cum quae­ stione de materia ecclesiae; distinguitur tamen, sicut in aliis rebus, etiam hic materia remota et proxima. Jfateria remota illud est, ex quo res aliqua actu quidem non constat, quod tamen ex ses e idoneum est ad rem sub De materia ecclesiae remota 459 certis conditionibus constituendam et ad eam constituendam certam dispositionem seu destinationem habet; materia pro­ xima ea est, quae convenienter praeparata et disposita actu rem constituit. Assertum: Materiam ecclesiae remotam uni­ versum genus humanum constituit; vel aliis verbis : ecclesia a Christo instituta est pro omnibus h o m inib us. Demonstratur : 1. Ex universali voluntate divina saluti­ fera. Vult enim Deus omnes homines salvos fieri (1 Tim 2,1 sqq); et ipse Dominus pro omnibus hominibus mortuus est (2 Cor 5, 14 sq; Rom 5, 15). Atqui, ut postea accu­ ratius ostenditur, extra ecclesiam nulla salus divi­ nitus ordinata est. Ergo sicuti ad salutem, ita etiam ad ecclesiam universum genus humanum ordinatum est. 2. Idem ostenditur ex vaticiniis de ecclesia in V. Ί. factis. Ita legitur Gen 18, 17sq: „Num celare potero Abra­ ham, quae gesturus sum, cum futurus sit in gentem mag­ nam et robustissimam, et benedicendae sint in illo omnes nationes terrae?" Ecce in Abraham i. e. „in semine ejus" (Gen 22, 18), Messia, benedictionem sive bona coe­ lestia habebunt omnes nationes. Atqui Messias bona illa coelestia vel salutis subsidia per ecclesiam gentibus con­ ferenda destinavit: ecclesiae ejusque magisterio authentico sacram suam tradidit doctrinam, ecclesiae munus commisit pascendi i. e. homines ad salutem dirigendi, ecclesiae mi­ nisterio sacramenta contulit. Ergo sicut benedictiones, ita et ecclesia ad ,omnes nationes terrae" dirigitur. Unde etiam dilatatio ecclesiae prorsus univer­ salis ab alio propheta, Is ai a, praevidetur et praedicitur: ,Erit in novissimis diebus praeparatus mons domus Domini in vertice montium et elevabitur super colles et fluent ad eum omnes gentes" (2, 2). Hunc vero montem a Domino praeparatum ecclesiam novi testamenti esse, nemo est, qui in dubium vocaverit. 3. Luculentum argumentum ex disertis verbis Christi desumitur: „Euntes docete omnes gentes, baptizantes IGO De membris ecclesiae eos in nomine Patris et Filii et Spiritus S., docentes eos servare omnia ... et ecce ego vobiscum sum omnibus diebus usque ad consummationem saeculi." Hisce verbis apostoli evidentissime ad omnes gentes omnium tem­ porum diriguntur; ideoque pro omnibus etiam destinata est ecclesia, quae per praedicationem apostolorum et bap­ tisma necessario exurgit.1) — Eodem sensu etiam Paulus ap.: „Non est distinctio, inquit, judaei et graeci; nam idem Dominus omnium, dives in omnes qui invocant illum; omnis enim quicunque invocaverit nomen Domini salvus erit" (Rom 10, 12 sq). Intellegit autem apostolus invocationem, quae sit ex fide, sine qua impossibile est placere OeofHeb 10, 38; 11, 6) et haec non est sine auditu praedicationis hierarchicae (Rom 10, 14 sqq). 4. Concordat theoretica el maxime practica ecclesiae universae persuasio. Semper enim omnium prorsus hominum, omnibus quibus fieri poterat mediis summaque sollicitudine salutem cura­ vit, ita tamen ut eos ad se invitaverit; neque ex altera parte un­ quam ullum hominem a se repulit; omnibus omnia facta est, exem­ plo apostoli 1 Cor 9, 22, ut omnes faceret salvos. Omnes igitur homines ex persuasione ecclesiae idonei sunt, qui ecclesiam ingre­ diantur ad eamque admittantur. — Cf. s. Thornam S', th. Ill q. 8 a. 3. Habet igitur ecclesia ex mandato divino divinum et inviola­ bile jus, ut sil el esse possit ubique; neque ullibi extera ejus po­ testas declarari potest. Caput II. De proxima ecclesiae materia. Incipimus tractare de iis, qui ad ecclesiam pertineant tanquam materia proxima, ut ii ex quibus tamquam ex membris actu componatur ecclesia. Exponendae igitur sunt conditiones, quae requirantur, ut quis membrum ec­ clesiae existât. Ita vero versabimur hac in re, ut prius discernamus, quae certe non requirantur; deinde, quae ‘) Ceterum cf. supra p. 51 sqq. De falsis conditionibus membri 4G i certe requirantur; tandem de iis agamus, quae con­ troversa sint inter theologos. In prima vero disquisitione agitur de dogmatibus fidei, in altera de doctrina catholica, in tertia de theorematibus plus minusve probabilibus. Articulus I. De falsis conditionibus membri ecclesiae. § 1. De praedestinatione. Tanquam fidei dogma tenemus, praedestinatio­ nem rationem proprie et formaliter constituti­ vam membri ecclesiae non esse. 1. Praenota: 1. Praedestinatio quid est? — Deus ab omni aeternitate scit qui sunt ejus, praescit eos, qui libera cum gratia cooperatione dignos se reddituri sint fe­ licitate aeterna et qui in ejusmodi statu ex hac vita sint decessuri. Hos, quos ita ab aeterno se dignos praescit, ab aeterno etiam voluit salvos i. e. praedestinavit. Divina ista voluntas praedestinatio dicitur; praedestinati autem erunt, qui a Deo ad beatitudinem venturi esse praesciti, ideoque etiam praeordinati sunt. 2. Praedestinationem membrum ecclesiae formaliter constituere negamus. — Qua in re adversarios habemus W i clef, Hus, Calvin, qui, distinguentes inter ecclesiam visibilem (empiricam) et invisibilem, hanc solam veram, sanctam, catholicam declarabant; ad eamque omnes et solos praedestinatos eo ipso, quod sint tales, pertinere defende­ bant. — Eandem sententiam inter jansenistas esse Quesnelli et pis Lor i ensi um , ait De San n. 329. 3. Sententia adversariorum haeretica est; hoc patet ex articulis quibusdam Husii damnatis in conc. constantiensi. Sunt vero hujusmodi: ,1. Enica est sancta universalis ecclesia, quae est praedestinatorum universitas. 3. Praesciti [i. e. reprobi] non sunt partes ecclesiae, cum nulla pars ejus finaliter excidet ab ea, quod praedestinationis caritas, quae ipsam ligat, non excidet. 5. Praescitus [- reprobus], etsi ali­ quando est in gratia secundum praesentem justitiam, tamen num- 1-G2 De membris ecclesiae quam est pars sanctae ecclesiae; el praedestinatus semper manet membrum ecclesiae, licet aliquando excidet a gratia adventitia, sed non a gratia praedestinationis. 21. Gralia praedestinationis est vinculum, quo corpus eccle­ siae et quodlibet ejus membrum jungitur Christo capiti in­ solubiliter/ Cf. et propp. 2. 20 (D. n. 627 sqq). 11. Demonstratio. 1. Praedestinatos qua tales ecclesiam hujus temporis non constituere, sive praedestinationem non esse rationem formalem qua membra ecclesiae qua talia constituantur, hac simplici ratione manifestum fit. Si prae­ destinatio demum ratio formalis esset qua ecclesiae membra constituerentur, tota ecclesiae visibilitas deperiret. Atqui, ut postea ex professo ostendemus, ecclesia Christi essentialiter visibilis est. Ergo praedestinatio ejusmodi ra­ tionem formalem non exhibet. a) Major evidens est; etenim quinam sini praedestinati, nobis plane incompertum est; neque haec praedestinatio in concreto absque speciali revelatione in ullo casu ab ullo homine cognosci potest. Atqui si singula ecclesiae membra ut talia agnosci non possunt, ipsa ecclesia in quibus subsistat, ubi inveniatur, plane ig­ noratur. Quodsi visibilitas perit, omnia in ecclesia incerta redduntur: nutat Scriptura ipsaque revelatio divina, quae nisi per ecclesiam eamque prius cognoscibilem cum conveniente securitate ab homini­ bus recipi nequeunt. Neque fideles a suis pastoribus, neque pastores a fidelibus rite agnosci poterunt; utrimque enim ratio praedesti­ nationis pernosci deberet, id quod impossibile est. Sic omnis oboe­ dientia el reverentia erga superiores ecclesiasticos fundamentum amitteret; auctoritas enim quae moraliler certa non est, immerito submissionem el oboedientiam sibi vindicat. Eandem illationem celeroquin ipsi adversarii fecerunt. Ita Wiclef et Ilus ejusque asseclae de facto asserebant, papam, si sit reprobus [ praescitus], non habere potestatem ecclesiasticam; cf. D. 588; 636; 637 ; 646; 648. b) Mitigant quidem sententiam el addunt: papam reprobum non esse quidem de ecclesia, attamen ob bonum commune agno­ scendum esse, nisi sit manifestus haereticus vel schismaticus. — Attamen quo jure potest teneri aliquem tanquam papam el mem­ brum ecclesiae agnoscendum esse, qui de facto non sil. El qua ra­ tione caput, quod tale non sil, tribuet v. g. jurisdictionem vel alios exercebit aclus gubernalivos necessarios. Quos actus si jam valide posuerit, habet utique potestatem ; si vero hanc habet, utique vere est praepositus et papa. Si invalide: ecce omnia dilabuntur. De falsis conditionibus membri Î-G3 α) Eeque licet opponere, eandem difficultatem etiam haberi in sen­ tentia opposita vera, ex qua pro ratione membri baptismus isque validus requiratur; atqui neque baptismi valorem videri et agnosci posse. Etenim hic baptismus externo ritui adnectilur, et per hunc ritum agnosci potest; etsi vero quando occurrit, ut invalide hoc sacra­ mentum administretur, hoc tamen in vera ecclesia tam raro fit, ut moralis certitudo de valore sacramenti non turbetur. Quoad summum pontificem insuper reliquosve pastores superiores de providentia parti­ culari divina merito aliquid plus sperare possumus. β) Similiter non licet opponere, quod ex sententia optimorum quoque theologorum catholicorum ad rationem membri fides i li­ ter na requiratur, quae pariter videri non possit et simpliciter inac­ cessibilis sil. — Etenim etiam haec interna fides secundum leges inter homines vigentes morales cum externa professione conneclitur el cer­ titudinem saltem moralem parere potest, praesertim cum vita vere Chri­ stiana se adjungit; pro praedestinatione vero nihil hujusmodi habetur. γ) Sed nonne etiam pro praedestinatione certa quaedam signa inter scriptores chrislianos agnoscuntur? — Resp. signa subjectiva ipsis praedestinatis tantum pervia (r. — signa ab externis dignoscenda ng. In nullo casu ejusmodi signa certitudinem ullam praebebunt, sed ad summum probabilitatem «piandam, quae pro visibilitate ecclesiae neces­ saria non sufficiat. 2. Praedestinatio praeterea ratio formalis membri ec­ clesiae esse nequit, si constat neque omnes praedesti­ natos neque solos praedestinatos ad ecclesiam per­ linere. Certe si praedestinatio ejusmodi ratio formalis esset, ubicunque et ubipriinum inveniretur ipsa, etiam membrum constitueret ecclesiae: et sic certe omnes praedestinati necessario ad ecclesiam pertinerent; ubi vero praedestinatio non inveniretur, ibi nec membrum ecclesiae: sic soli prae­ destinati ecclesiam constituerent. — Atqui neque omnes neque soli praedestinati vi praedestinationis actu in ecclesia inveniuntur. Ergo praedestinatio ex sese et immediate non facit membrum ecclesiae. Ad minorem: a) non omnes praedestinati actu in eccle­ sia inveniuntur. — a) Cogita v. g. de prophetis veteris te­ stamenti, de ss. apostolis pro tempore, quo ecclesia non extitit, de s. Paulo, certe praedestinato ab ipsa infantia sua, etiam tunc cum ecclesiam Dei crudelissime persecutus est; cogita de inultis sanctis etiam patribus, qui per longum tempus gentiles fuerint, ecclesiam ignoraverint vel el posi- 464 De membris ecclesiae live respuerint. Si praedestinatio qua talis hos omnes con­ stituisset membra ecclesiae, eosdem membra constituisset vel invitos, contra propriam voluntatem ipsorum, imo el recalcitrantes, imo etiam tunc, quando ecclesia nondum extitit. — Atqui si quid certum est, libera voluntas in singulis membris ecclesiae ad ingressum ipsorum praesupponitur neque ecclesiae, quae nondum existit, membrum quispiam esse potest. Ergo non omnes praedestinati, eo ipso quod sunt tales, actu in ecclesia inveniuntur. |3) E.c verbis s. Scripturae huc referas v. g. quae le­ guntur Jo 10, 16: .Et alias oves habeo, quae non sunt ex hoc ovili; et illas [licet jam praedestinatas] oportet me adducere, et vocem meam audient, et fiet unum ovile et unus pastor", vel ib.26sqq: «Sed vos non creditis, quia non estis ex ovibus meis; oves meae vocem meam au­ diunt, et ego cognosco eas, et sequuntur me; et ego vitam aeternam do eis; et non peribunt in aeternum"; ad­ jungas et 1 Pet2, 9 sq: „Vos autem genus electum, regale sacerdotium, gens sancta, populus acquisitionis, ut virtutes annuntietis ejus, qui de tenebris vos vocavit in ad­ mirabile lumen suum; (pii aliquando non popu­ lus. nunc autem populus Dei". Ex his omnino manifestum est, quod ipsi praedestinati adhuc adducendi sunt ad ovile, quod nemo incipit esse membrum de ovili Domini vel de populo Dei, nisi per vocationem (ad fidem), cui vocationi ex parte ovium vel populi respondeat libera electio: «vocem meam au­ dient", .sequuntur me". — Unde etiam diserte a s. Petro dicitur, eum qui jam sit populus Dei, olim non fuisse talem populum i. e. intra ecclesiam inventum non fuisse. Ergo evidens est, non omnes praedestinatos jam eo ipso, quod fuerint tales, per lotam vitam suam mortalem intra eccle­ siam inveniri. b) Xec soli praedestinati constituunt ecclesiam. — a) Si enim soli praedestinati ad ecclesiam pertinerent, in­ veniri facile possent, qui omni possibili conatu et vinculo omni excogitabili eidem ecclesiae hic el nunc adstringe- 465 De falsis conditionibus membri rentur (fide nimirum, baptismo aliisque sacramentis, oboedi­ entia ecclesiastica), et tamen nullatenus se possent con­ siderare cum certitudine tanquam vera membra ecclesiae: eo quod postea desciscere et ex numero praedestinatorum excidere possunt. Atqui haec omnia valde absona sunt; nam si res ita se haberet, jam omnino penes hominem non esset, perlinere ad ecclesiam, inutiliter apostoli et rnissionarii ad ingrediendam ecclesiam homines cohortarentur, ipsa salus per ecclesiam demum praestanda in hominis fa­ cultate non esset. β) Legimus in Act 2, 41: „Qui receperunt sermonem Petri, baptizati sunt: et appositae sunt in die illa animae circiter tria millia", i. e. intra ecclesiam tanquam vera membra receptae. Atqui qui ita recepti sunt tunc et dein­ ceps, certe possunt iterum desciscere ab ecclesia et ab ipsa salute („qui se existimat stare, videat, ne cadatu, 1 Cor 10,12), persaepe etiam desciverunt et usque desciscunt (Act 20, 30: „ex vobis ipsis surgent viri loquentes perversa, ut ab­ ducant discipulos post seu) i. e. non necessario sunt prae­ destinati. Ergo in ecclesia actu hic et nunc inveniuntur etiam, qui non sint praedestinati. c) Exceperis: ejusmodi homines numquam vera ecclesiae membra fuisse: „ex nobis prodierunt, sed non erant ex nobis; nam si fuissent ex nobis, permansissent utique nobiscum" (1 Jo 2, 19). Ecce: quomodo s. evangelista negat apostatas unquam fuisse ex nobis i. e. de ecclesia Christi. llesp: Ng. ipsum assertum. — Quod illationem ex 2 Jo 1, 19 attinet, res in adversarios retorqueri potest; manifesto enim idem evangelista iisdem verbis asserit: „p rod ierunt ex nobis4 i. e. ex communitate fidelium sive ecclesia. Atqui non poterant ex ecclesia prodire, si numquam ibi fuissent. Dicit etiam: .perman­ sissent n obi * ; scum el quomodo permansissent nobiscum i. e. in ecclesia, si ibi numquam fuissent? Qua ratione igitur apostolus etiam dicit: ,non erant ex nobis"? Dicit hoc quoad respectus quosdam particulares; neque enim ejusmodi homines verum ecclesiae spiritum habebant, neque firmiter nobiscum tenebant, ita ut secundum Lc 8, 13 ,ad tempus credentes in tempore tentationis recederent . * Non igitur erant ex nobis secundum veritatem perseverantiae, quamvis nobisDorsch. De ecclesia. 30 466 De membris ecclesiae cum fuerint secundum veritatem essentiae, de qua sola nunc solli­ citi sumus. 3. Evidentissima ratio desumitur ex quibusdam para­ bolis Domini nostri. Ita Christus ecclesiam comparat cum ,area“, in qua triticum inveniatur simul cum paleis, quae demum comburendae sint igne inextinguibili. Atqui his certissime denotantur reprobi, certe non praedestinati. Ergo in area ecclesiae his in terris simul cum electis (tritico) etiam reprobi (palea igne inextinguibili comburenda) inveniuntur (Mt 3, 12; coli. ib. 13, 30). Similis illatio in promptu est, ubi Christus ecclesiam comparat cum ,sagena‘ (Mt 13, 47), in qua cum pisci­ bus bonis comprenduntur et mali, foras demum mit­ tendi in consummatione, vel cum «convivio nup­ tiali" (Mt 22,1—14), ad quod unus quoque intravit non habens vestem nuptialem ideoque mittendus in tenebras exteriores, vel cum decem virginibus (Mt 25, 1 sqq), ex quibus quinque auditurae sint illud «nescio vos". 111. Ad difficultates, quae maxime ex patribus profe­ runtur, haec consideraveris: 1. Nos de ecclesia simpliciter loquentes, ecclesiam semper intellegimus, quae his in terris visibilis inter homines existit, quae ex hominibus viatoribus componitur; hanc dicimus non solos praedestinatos in se continere, sed etiam reprobos suscipere posse etc. — Potest autem scriptor nescio quis etiam loqui de ecclesia, quae non sit praesentis temporis, sed quae secundum divinam praescientiam in fme demum mundi exurgat; de hac deinde verissimum erit, quod omnes et soli praedestinati eam constituent. Hoc exhibetur distinctione, ex qua nos de ecclesia loquimur secundum praesentem justitiam, non secundum Dei praescientiam; vel qua distinguunt, aliud esse spectare ad ec­ clesiam actu, for mal i 1er, veritate essentiae, aliud vero pertinere ad ecclesiam fin a liter et veritate perseve­ rantiae. 2. Haec vero distinctio totidem fere verbis apud ipsos patres invenitur, ex quibus etiam difficultates promuntur; ita s. Augu­ stinus tr. 45 in Jo. n. 12: «Secundum istam, inquit, praescientiam Dei et praedestinationem, quam multae oves foris, quam multi lupi intus; et quam multae oves intus, et quam multi lupi foris!“ Et iterum tr. 122 in Jo: «Sicut hoc loco qualiter in saeculi fme futura De falsis conditionibus membri 4β7 sit, ita Dominus alia piscatione significavit ecclesiam, qualiter nunc sit/ \ Si igitur apud patres inveneris textum, qui sensum inferre vi­ detur, reprobos non perlinere ad ecclesiam, attentius considerabis et ex contextu facile invenies distinctionem: non pertinent ad ec­ clesiam final iter sive secundum statum eorum finalem a Deo praevisum (veritate praescientiae) cc. non perlinent ad ecclesiam secundum statum eorum praesentem (actu sive veritate essen­ tiae) ng. 3. Eadem haec distinctio merito etiam adhibetur quoad textus quosdam s. Scripturae, ut 1 Jo 2, 19, de quo supra egimus, vel Jo 10, 27 sq: ,oves meae vocem meam audient, et ego vitam aeter­ nam do eis et non peribunt in * , aeternum vel Eph 5, 23: ,Christus caput est ecclesiae, ipse salvator corporis *ejus . In priore textu sermo est de ovibus, quae et q uatenus ,au­ dient vocem Christi" ; et hac ratione dicuntur „non perire in aeternuin“. Insuper attende, quod ex ipsis verbis Christi (Jo 10, 16) non omnes oves ejus hic et nunc actu in ovili inveniuntur, sed ad­ huc adducendae sunt. Quare ovis ibi non est idem ac de eccle­ sia esse. Quoad alterum textum nota, quod Christus salvator esse pot­ est in actu primo vel in actu secu ndo ; et ita textus noster de Ghristo salvatore in actu primo intellegi potest, quatenus omnibus ecclesiae suae membris meritum passionis offert, unde libera cooperatione se salvare possint. Sic totum corpus Christi salvum jam erit, quin omnes ibi incorporati etiam praede­ stinati sint. § 2. Do gratia sanctificante. I. Praenota. 1. Inter ecclesiae membra justos inveniri, extra dubium est; eosque, ecclesiae junctos, praecipua et excellentiora ejusdem membra esse, vix accuratiorem de­ monstrationem meretur. In his nimirum finis, ob quem Christus ecclesiam instituit eique tanquam caput arctissima conjunctione se copulavit, sub ratione saltem generica perfectissime attingitur; in ipsis adimpletur, quod legitur Eph 5, 23 sqq: «Christus caput est ecclesiae, ipse salvator corporis ejus . . . Et Christus dilexit ecclesiam et se ipsum tradidit pro ea, ut illam sanctificaret mundans lavacro aquae in verbo vitae, ut exhiberet sibi glo­ riosam ecclesiam, non habentem maculam aut rugam aut ali­ quid hujusmodi, sed ul sit sancta et immaculata . * 30* 468 De membris ecclesiae Hi justi sub generica ratione perfectum in modum parti­ cipant etiam de vita ecclesiae, quae in omni suo motu tandem ad hanc gratiam et justitiam supernaturalem tendat, ut indicatur per verba conc. trid en tin i s. 11 c. 6 el iterum λ 6 c. 7 decla­ rantis: wFides, nisi ad eam spes accedat et charitas {utique cum gratia justificationis conjuncta], neque unit perfecte cum Christo, neque corporis ejus vivum membrum efficit". Cum igitur justi finem ecclesiae ejusque vitam et perfectionem propriam perfecto gradu obtineant, merito hi ejusdem ecclesiae membra praecipua dicuntur, dummodo ceteroquin vinculis neces­ sariis eidem adhaereant. Reliqua membra vero eodem ordine tan­ quam membra intra ecclesiam recensentur, quo ordine et gradu de donis Spiritus Sancti, de manifestatione seu vita animae ecclesiae participant. 2. Diligentius inquirendum est, num eadem gratia justificationis, qua homines constituuntur justi, ratio membri for m al i s et conditio necessaria sit; aliis verbis: utrum soli justi ecclesiam Christi constituant, an etiam peccatores hac in terra in ea inveniri possint. — Respondemus : Gratia justificationis non est ratio membrum ecclesiae form aliter consti­ tuens, sive ecclesia non solum ex justis, sed etiam ex peccatoribus hac in terra constat. a) Asserentes etiam peccatores esse actu membra ecclesiae nolumus defendere nulla esse peccata, quibus conjunctio cum ec­ clesia dirimitur. Tenebimus enim postea, haeresim vel schisma sub certis saltem adjunctis talia crimina esse; peccata etiam excommu­ nicationem adnexam habere possunt, et ita separare. Ast si quae peccata ab ecclesia separant, hoc non inde praecise habent, quod gratia privant, sed ex ratione peculiari talis vel talis peccati propria. b) Adversantur nobis donatistae, quibuscum hac de re saepe et diu s. Augustinus disputavit; adversantur etiam no­ vali an i et pelagian i el, ul Hieronymus teslalur, J ovi­ ni anus (contra Jov. 11). Ad eorundem errorem accessit Hus in damnato ipsius articulo 13 statuens: ,Papa non est verus et manifestus successor apostolorum principis Petri, si vivit moribus contrariis Petro .* Temporibus posterioribus Luther profilelur: „Gredo in ter­ ris esse quandam sanctorum congregat i un cul am el com­ munionem ex mere sanclis hominibus coactam, sub uno capile Christo elc.“; intellegens ulique sanclilalem suo modo eam, quae habeatur ex fide fiduciali. — Ipsi consentiunt primi saltem luth erani, qui in art. 7 conf, augustanae ecclesiam definiunt De falsis conditionibus membri IB 9 «congregationem sanctorum i. e. eorum qui vere credunt el vere obediunt Christo", vel in defensione ejusdem confessionis declarant, «ecclesiam proprie ex solis sanctis et justis con­ . * sistere Distinguebant tamen vel tunc ecclesiam invisibilem, quam et veram dicunt, eamque praecise esse solorum justorum aiunt; el addunt ecclesiam visibilem, non ita veram, in qua el mali inveniri possint. Recentiores lutherani ab ista sen­ tentia jam recedunt. In eundem errorem abscedunt anabaptistae; eidem ap­ propinquat saltem Q.uesnellius, ex cujus propositionibus dam­ natis huc pertinent 72—78; inter quas 73 ex. g. sonat: «Quid est ecclesia, nisi coetus filiorum Dei manentium in ejus sinu, adoptatorum in Christo, subsistentium in ejus persona . . . viventium ejus spiritu, agentium per ejus gratiam el ex­ spectantium gratiam futuri saeculi11, vel 78: «Separatur quis a populo electo, cujus figura fuit populus judaicus el caput est Jesus Christus, lam n on vivendo secundum evangelium quam non credendo evangelio11. Huc referas etiam propos. 5 ab Alexandro VIII contra bajanos et jansenistas damnatam; cf. D. n. 1295. c) Assertio de fide est, ut palet ex damnatione propositio­ num Quesnellii, el maxime ex prop. 15 synodi pistoriensis damnata a Pio VI: «Doctrina, quae proponit ecclesiam considerandam velul unum corpus mysticum coagmentatum ex Christo capite el fidelibus, qui sunt ejus membra per unionem ineffabilem, qua mi­ rabiliter evadimus cum ipso unus solus sacerdos, una sola victima, unus solus adorator perfectus Dei patris in spiritu et veritate, in­ tellecta hoc sensu, ut ad corpus ecclesiae non per­ tineant nisi fideles, qui sunt perfecti adoratores in spiritu el veritate, haeretica'1 [est]. Defendimus igitur lanquam doctrinam fidei: peccata etiam gravia (sive occulta sive manifesta), sepositis quibusdam specialibus criminibus (haeresis nimirum et schismatis, quae ipsum vinculum ecclesiae respiciunt illudque rumpunt) per se (i. e. citra sententiam excommunicationis, quae ab ecclesiastica auctoritate lege lata adnectalur) non impediunt, quominus quis inter ecclesiae membra retineatur, dummodo conditiones aliunde requisitae adimpleantur. II. Demonstratio. — 1. Invictum argumentum nobis ex­ hibent parabolae, quibus Dominus ipse doctrinam de ecclesia illustravit. In his ecclesia variis analogiis et simi­ litudinibus comparatur v. g. areae eique praecise sub hoc respectu, quod in ea invenitur triticum simul cum pa­ leis comburendis; comparatur sagenae eique iterum 470 De membris ecclesiae eatenus, quatenus in ea congregantur pisces boni et ni a 1 i ; comparatur convivio nuptiali, ad quod ingressus est homo nuptiali veste carens; comparatur decem virginibus, ex quibus quinque fatuae etc. — Atqui nomine paleae, piscium malorum, virginum fatuarum certo certius homines designantur gratia justificante destituti, digni damnatione aeterna, peccatores. — Ergo hi per se non excluduntur ab ecclesia Christi lusce in terris consti­ tuta, quamvis hi, ut ex iisdem parabolis patet, in fine in consummatione saeculi inde separandi sint. Inde vero quod tunc separandi sunt, non sequitur eos nunc non esse in eadem ecclesia; potius ipsum contrarium inde infertur. a) Item Christus Mt 18, 17 sqq tales homines in ecclesia fore supponit, qui curn jam graviter peccassent et inde scandalo fidelibus fuissent, eo usque progrederentur, ut ec­ clesiam audire nollent: nsi quis ecclesiam non audierit, sit tibi sicut ethnicus et publicanus". Atqui hi propter hanc demum contumaciam contra ecclesiasticam auctoritatem pro ethnicis et publicanis sive extorribus habendi sunt. Ergo antea non obstante gravi suo peccato intra eccle­ siam remaneant oportet. b) Concordat et doctrina apostoli, qui 2 Tim 2, 20 eccle­ siam cum magna domo comparat, in qua ,non solum sunt vasa aurea et argentea, sed et lignea et fictilia; et quaedam quidem in honorem, quaedam autem in * . contumeliam Haec vasa autem in contumeliam manifesto sunt peccatores; slatim enim in­ fert apostolus pergens: ,Si quis ergo emundaverit se ab istis (de quibus antea egit peccatis), erit vas in honorem * . sanctificatum Idem apostolus 1 Cor 5, 1 sqq de fornicario corinlhio agit, certe homine peccatore; atqui hic a Paulo tanquam membrum ec­ clesiae consideratur; etenim declarat, illum tollendum esse de medio vestrum (v. 13) i. e. Corinthiorum fidelium sive ecclesiae. Tollendus; ergo adhuc de ecclesia est. — Insuper apostolus de eodem homine fornicario declarat se jam judicasse; ipse tamen eodem loco v. 12 profitetur, ipsius non esse, ,de iis qui foris sunt judicare. * Ergo homo ille peccator foris ab ecclesia non erat. c) Ipsa sacramenta paenitentiae et extremae unctionis, quae ad remittenda peccata ecclesiae per Christum data sunt (Jo 20. 23; Jac 5, 14 sqq). veritatem nostram evincunt; etenim sacra­ De Falsis conditionibus meinbri 471 menta, si baptismum exceperis, qui janua est ecclesiae, per se pro solis membris ecclesiae instituta sunt; supponunt igitur in his peccata remittenda. Idem sibi vindicat oratio dominica, in qua fideles etiam orant: „dimitte nobis peccata nostra * ; idem admonitio apostoli, quod ante eucharistiam probatio conscientiae sit praemittenda 1 Cor 11, 28). 2. His rationibus jam olim passim patres utebantur, praesertim in controversia cum donatistis, addentes novas analogias ex sua parte v. g. eam quam desumunt ex arca Noes, in qua praeter animalia munda etiam immunda includerentur. a) „Habemus, ita s. Augustinus, innumerabilia testimonia de commixtione malorum cum bonis in eadem communione sacra­ menti [i. e. ecclesia] . . . Dicit Dominus de superseminatis zizaniis: sinite utraque crescere usque ad messem (Mt 13) . . . Est alia si­ militudo apertissima de commixtione bonorum et malorum inter eandem sacramentorum communionem et connexionem, quam Do­ minus ipse et ponit et exponit: Simile, inquit, regnum coelorum sagenae missae in mare, quae congregat omnia genera piscium (Mt 13, 47). Nulla ergo malorum commixtio terret bonos, ut propterea velint tanquam retia rumpere et a congregatione unitatis exire, ne homines non perlinentes ad regnum coelorum in sacramentorum consortio patiantur; quandoquidem cum ad litus i. e. ad finem sae­ culi ventum fuerit, fiet debita separatio, non humana temeritate, sed divino * judicio (de unit. eccl. c. 14, 35). Cf. et Cypriani ep. 52 ad Antonian, n. 25; Hieronymi dial. adv. lucif. n. 22; de Cal­ listo I auct. philosophumenon IX 12. b) Ceterum ipsa cum donatistis controversia ejusque exitus argumentum integrum nobis exhibet; etenim hi ob hanc quoque causam damnati sunt, quod dixerint peccatores non esse de ) ecclesia. * Quare in re evidenti largiora traditionis suffragia pro­ ferre non debemus; et merito rem verbis Fulgentii concludamus dicentis: ^Firmissime tenendum nec ullatenus dubitandum est, areain Dei esse catholicam ecclesiam, et intra eam usque in finem saeculi frumento mixtas paleas contineri i. e. bonis malos sacra­ mentorum communione * misceri (de fide ad Petrum 84)}) 3. Ratio theologica etiam in hac re desumitur ex visibili­ tate ecclesiae, quae necessario perit, si peccatores qua tales, ergo etiam occulti excludendi essent ex ecclesia. Neque ulla ratio apparet, cur peccatores ab ecclesia, quae essentialiter societas est *) Cf. mandatum catholicorum quo tota causa comprehensa est apud M. PL. 43, 821 sqq. ’) Largiora invenies Straub II n. 1240 sqq. 472 De membris ecclesiae ex hominibus, quales nunc sunt, convocanda, removeantur; nimis enim facile homines in statu praesenti peccatis involvuntur. Ex altera parte vero possunt et peccatores vitam socialem ecclesiae externam integram agere i. e. sacro magisterio, imperio, sacerdotio se submittere; imo et ipsam vitam ecclesiae internam ex parte saltem continuare possunt, servata in ipsis fide et spe. ScholiOQ. Quaeri potest, utrum justi saltem omnes tanquam vera membra ad ecclesiam pertineant. Respondent nonnulli auctores, justos omnes actu pertinere ad ecclesiam, non quidem ad ejus corpus, sed ad animam. Hic modus utcun­ que retineri potest, si per eum aliud non intellexeris, nisi quod omnes justi a Spiritu Sancio per Christum, ecclesiae caput» omnes motiones istas supernaturales non sine ordine ad commu­ nionem ecclesiasticam receperint, unde demum ad justificationem sive gratiae et caritatis infusionem pervenerint. Neque tamen vi­ detur approbandus, si animam ecclesiae intellexeris in sensu for­ mali, acsi ejus modi justi tanquam compartes ab anima ecclesiae quodammodo formaliler iis inhaerente informarentur. Cf.p.454sqq. Cum insuper nos de ecclesia simpliciter loquamur tanquam de societate inter homines visibili, justi vero non necessario omnes ad hanc visibilem societatem visibiliter pertineant, simpliciter loquendo dicendum est, justos ejusmodi, qui extra corpus eccle­ siae inveniantur, non pertinere actu ad ecclesiam. Re­ colligas dictum s. Augustini ex tr. 45 in Jo n. 12 (supra p. 466). Sed quid? omnes justi in statu salutis sunt. Atqui extra ecclesiam salus non est. Ergo omnes justi necessario intra eccle­ siam inveniantur oportet. — Respondeas : ad statum salutis inve­ niendum sufficit, ut quis volo ad ecclesiam pertineat. § 3. Voritaa modo stabilita contra excoptionos munitur. I. Praecipua difficultas contra dogma catholicum, modo declaratum, desumitur ex sanctitate, ecclesiae.— 1. Ecclesia Christi, ut scimus ex s. Scriptura, necessario sancta est; atqui sancta jam non esset, si etiam peccatores in ea renumerent. Ergo peccatores tanquam vera membra ad ecclesiam non perlinent, et ecclesia ex solis justis constat. Ilesp.: a) Ecclesia certissime sancta est praeprimis sanctitate ut dicunt real i, ob suam onlologicam connexionem cum Christo, capite el sponso, et quia Christus eam posuit fontem, unde omnis sanctitas et redemptio hominibus communicetur. Vocatur etiam sancta ob sanctitatem membrorum suorum, eam saltem, quae De falsis conditionibus membri 47$ distinguitur real is et spectans ad ordinem magis onlologicum ; omnes nimirum fideles, licet peccatis obnoxii, ob initia­ tionem per baptismum receptam arcte cum reliquo corpore fidelium et eo ipso cum Christo ejusdem corporis capite uniuntur Deoque vi sacramenti consecrantur; inde etiam characteribus variis exor­ nantur, qui indelebiles peccatis numquam deleri possunt. Ila re­ cedente perfecta gratiae habitualis sanctitate, etiam singulis pecca­ toribus ecclesiae membris sanctitas quaedam realis inesl. Unde non obstante communione peccatorum manet sanctitas quaedam realis ecclesiae. b) Quod attinet sanctitatem membrorum ecclesiae per­ sonalem, haec utique essentiam quod spectat, per peccata de­ letur; sed ne hinc quidem prohibemur, quominus ecclesiam sanciam teneamus vel ipsa sanctitate personali. Sic etiam secundum communem usum loquendi de gente aliqua indiscriminatim prae­ dicare solemus praerogativam, quae tamen nullatenus omni­ bus et singulis istius gentis membris competat: ita romanos dicimus fuisse fortes. Suflicil ad hunc modum loquendi justifican­ dum, ul praerogativa vel proprietas laudata quam plurimis vel etiam solito pluribus in illa multitudine competit. Ila modum lo­ quendi s. Scripturae jam explicat s. Ghrysostomus hom. 2 in 1 Cor et saepius s. Augustinus; hic ep. 149, 20: ,Scripturae, inquit, mos est, ila loqui de parte tanquam de loto; sicut corinthios in primis epistulae suae partibus ita [Paulus] laudat, tanquam omnes tales sint, cum essent laudabiles quidam [tantum] eorum; et postea in nonnullis epistulae ipsius locis ita reprehendit, tanquam omnes culpabiles essent, propter quosdam qui tales erant. Istam divina­ rum Scripturarum consuetudinem per omne corpus litte­ rarum ejus creberrime sparsam quisquis diligenter adver­ terit, mulla dissolvit, quae inter se videntur esse * contraria. Cf. ep. 93, 32; auctorem de voc. genl. I 9 sqq. c) Ex his principiis facile difficultatem solves propositam; simul intelleges apostolum, ubi fideles indiscriminatim omnes sanctos appellare videtur. Loquitur nimirum de sanctitate reali et ontologica, non ila de personali. 2. Secundum eadem principia in aliis procedere licet: a) Qui Deum non habet patrem, ecclesiam nequit ha­ bere matrem, neque ad eam pertinere potest. Atqui pec­ catores Deum patrem non habent, sed „ex patre. diabolo suntu (Jo 8, 44). Ergo ad ecclesiam non perlinent. Resp.: In hac quaestione agitur de paternitate Dei analogica, quae facile varios respectus vel gradus admittit; et ita dislg.: Qui Deum non habet patrem ullo modo, nec per doctrinam nec per 4-74* De membris ecclesiae characterem baptismalem, nec ex habitu fidei vel et spei: ad eccle­ siam perlinere nequit cc. qui Deum non habet patrem perfecto modo, habet eum tamen aliquo modo: non potest habere ec­ clesiam matrem ng. — Contract, min.: Peccatores ex patre diabolo sunt, si sicut pharisaei, de quibus verba Christi proxime valent, Deum omnino etiam per infidelitatem et obstinationem respuerint cc. simplices peccatores subd.: ex patre diabolo sunt propter imita­ tionem ejus et secundum aliquid, praecise quatenus peccaverint cc. secundum omnem rationem, quasi nihil divini in ipsis remaneret ng. b) Qui non pertinet ad Christum, nec ad ecclesiam pertinebit: cum unum ex ambobus corpus fiat. Atqui impii, ulpote carentes Spiritu Christi, non pertinent ad Christum: „si quis Spiritum Christi non habet, hic non est ejus“ (Hom 8, 9). Ergo neque de ecclesia sunt. Resp. similiter ac antea dist. M.: Qui non pertinet ad Chri­ stum ullo modo vel, ut est praecise caput, continens eccle­ siam etiam sub vinculis externis, hic nec ad ecclesiam perlinet ce. qui non perlinet ad Christum, ut actu vivificat et per caritatem internam agit subd. non pertinet ad ecclesiam secundum esse perfectum cc. neque secundum esse imperfectum ng. Maxime in his similibusve difficultatibus in memoriam revo­ care debemus, quae supra de ratione membri diximus. Nimi­ rum in corpore quovis organico de ratione membri est, ut praeprimis organicam conformationem ad reliquum corpus habeat, et insuper physiologice cum ipso cohaereat; unde jam de vita corporis et virtute ejus si non actu participat, saltem participare possit vel debeat. Ad organicam conformationem perlinet, ut membrum sit ejusdem structurae ejusdemque substan­ tiae et naturae, cujus reliquum corpus est, vel saltem ejus structu­ rae, quae competat tali et tali corpori. Ex vitali vero cohaesione physiologica habetur, ut membrum informetur et vitalem influxum recipiat ab anima sive principio corporis formali; hic influxus major vel minor esse et etiam deficere potest sive ex parte sive etiam to­ taliter, dummodo exigentia ejusdem cognoscatur adhuc adesse. Maxime hic influxus vitalis viget, cum inde membrum non solum ut tale, ut est simplex pars corporis, sustentatur et vivifica­ tur, sed etiam ut est organum fortificatur, ut peculiaribus functionibus satisfacere possit; membrum tale bene constitutum vocatur sanum et firmum. Si influxus animae deficit, ita ut membrum qua organum difficulter functionibus suis satisfaciat, vocatur infirmum; si etiam minorem influxum patitur, itant etiam qua simplex membrum et pars corporis laboret, vocatur aegrotum; si omnis influxus incipit deficere, vocatur semi­ mortuum, si plane deficit influxus, mortuum dicitur. In ultimo De falsis conditionibus membri 475 casu vero ad rationem membri requiritur, ut saltem externam continuationem cum reliquo corpore salvet. Sic membrum ad corpus perlinere potest vel perfecte vel imperfecte et secundum quid. Haec autem in membra ecclesiae apte transferas. Eliam in ec­ clesia membra distingui possunt, quae nihil jam de anima ecclesiae participant et eo solo utcunque membra dicantur, quod structu­ ram quandam vel conformationem organicam (ex variis cha­ racteribus sacramentalibus) cum reliquo corpore ecclesiae et ex­ ternam conjunctionem (ex externa submissione) servant (haeretici forsitan formales et occulti). — Alia membra imper­ fecte de anima quoque ecclesiae physiologice participant, eo quod fidem habent vel el spem, non tamen caritatem (peccatores).— Alia etiam ipsam gratiam habitualem et caritatem in­ duerunt; et hi, ut supra diximus, perfecta membra ecclesiae merito dicuntur; alia denique non solum generalem influxum vitalem perfccle recipiunt, sed insuper fortificantur ad speciales functiones subeundas; el haec dicuntur organa incorpore Christi mystico. Cf. de hac re s. Thomam in 111 dist. 13 q. 2 a. 2 qcla. 2; Stapleton relectio prine, doctrinalium fidei contr. 1 q. 2 a. 1. Sic igitur peccatores vocantur membra ecclesiae, quamvis morbida, morti proxima, arida, emortua; hi propter continuationem vel vinculum externum cum vivo corpore saltem speciem membri relinent. — Inde etiam respondebis ad sequentem exceptionem. c) Peccatores ad summum tamquam membra omni vita de­ stituta sive demortua considerari possunt. Atqui membra mortua membra jam non sunt. Ergo peccatores ad ecclesiam non per­ tinent. Hesp.: Peccatores vita perfecta ex gratia habituali carent et mortui sunt coram Deo, tamen retinent scintillam vitae ecclesiasticae, eo quod cum ecclesia propria sua submissione perdurante conjunguntur, et inde capaces sunt quorundam supernaturalium actuum v. g. fidei, oboedientiae; inde etiam facilius ad perfectiorem vitam redeunt. d) Asl nemo unquam simul potest esse membrum corporis Christi, quod est ecclesia, el membrum diaboli. Atqui ,qui facit peccatum ex diabolo esl“ (1 Jo 3, S). Haec non dicuntur in utroque casu sub eodem respectu. Simili modo poterit quis esse nativitate filius regis et de familia regis, sua autem vili conversatione nebulo et rusticus. Pertinet vero peccator ad Christum, quatenus dona habitualia quaedam ab ipso recepta el externum cum ecclesia nexum relinet; ex diabolo est, quatenus aclus statui suo contrarios exercens diabolum imitatur. 476 De membris ecclesiae II. Facilius etiam solvitur difficultas deprompta ex Eph 5, 25 sqq, ubi apostolus scribit: „Christus dilexit ec­ clesiam et seipsum tradidit pro ea, ut illam sanctificaret mundans lavacro aquae in verbo vitae, ut exhiberet ipse sibi gloriosam ecclesiam non habentem maculam aut rugam aut aliquid hujusmodi, sed ut sit sancta et im maculata.u Ecce talis est ecclesia quam Christus voluit et instituit, quae sit sancta sine macula vel ruga. Atqui peccatores essent rugae et maculae. Ergo ex ipsa Christi voluntate peccatores in ecclesia esse nequeunt. llesp.: Verbis illis apostoli manifesto ostenditur, qualis ecclesia debeat esse ex intentione Christi et quod Christus ex hac intentione etiam omnia praestitit, quae ad eam emundandam requiruntur; et ita ecclesia in omni­ bus, quae a sola voluntate Christi dependent, prodiit tan­ quam institutum vere sanctum et sanctificans omnia, quan­ tum est ex sua parte. Pro ulteriore vero sanctitate personali singulorum mem­ brorum, in qua praeter voluntatem Christi, etiam cooperatio singulorum membrorum requiritur, distinguas linis inten­ tionem duplicem, unam absolutam et alteram con­ ii i lion a tam, dependentem a cooperatione aliorum. Pro sanctitate personali haec altera intentio valet in statu ec­ clesiae praesenti ; et ideo ex intentione Christi non neces­ sario sequitur, ul ecclesia vel in hac terra in omnibus mem­ bris suis sine macula existât; correspondebit autem ecclesia ex integro intentioni Christi, quando ei in caelesti gloria adjungitur. Unde facile rem distinguas in forma: Christus voluit, ut ec­ clesia sit sancta et immaculata, et huic intentioni correspondebit sanctitas ecclesiae, quatenus est institutum sanctum cc. — huic in­ tentioni necessario correspondebit etiam sanctitas omnium et sin­ gulorum membrorum subd.: in statu viae et probationis ng. in statu termini et fmaliter cc. III. De sensu s». patrum.— 1. Secundum varias igitur distinctiones quoad statum ecclesiae vel pro variis re­ spectibus quoad rationem membri diversa omnino et etiam contraria de peccatoribus eorumque relatione ad ec- De falsis conditionibus membri 477 desiam praedicari possunt. Ita v. g. si ecclesiam considera­ veris praecise ex parte ejus nobiliore, soli justi ad eam pertinebunt; si integre eam spectaveris, etiam pec­ catores ibi inveniuntur. Si ecclesiam attendas militantem hac in terra, simul cum justis etiam peccatores in ea col­ liguntur; si prae oculis habueris ecclesiam fin ali ter tri­ umphantem, peccatores ab ea exulabunt. — Cum autem ejusmodi diversi respectus peculiares etiam apud patres habeantur, mirum non est, si ea hinc inde pronuntiarunt, quae veritati catholicae specietenus valde contraria ap­ pareant. Ita v. g. Clemens alex, st rom. VII in fine ecclesiam vocat .coetum electorum, in quem colliguntur fideles et justi, quos Deus ante conditum orbem praedestinavit ; * et s. G regorius M. aflirmat, omnes electos intra mensuras ecclesiae contineri, extra has esse omnes reprobos (in Job XXIIII 6); s. Hieronymus autem asserere audet: „Qui peccator est et aliqua sorde macu­ latus, de ecclesia Christi non potest appellari * (in Eph III ad 5, 24). Haec omnia sub certo respectu et cum distinctione a patribus dicuntur; cujus rei unum exemplum audias s. Hieronymum, qui in dialogo c. luciferianos 22 et haec profert: .Arca Noe eccle­ siae typus fuit: uti ibi pardus et haedi, lupus et agni, ita et hic et justi et peccatores . * Hic loquitur sanctus doctor de ecclesia simpliciter, ibi in textu difficiliore ex ejus commentario in Eph de­ sumpto perfectam membri rationem attendit. — Ita Gregorius l. c. loquitur de ecclesia finali ter existente, non praesentis saeculi. Ceteroquin de vera patrum sententia hac in re non potest esse dubium.1) De uno s. Augustino multa dicta proferunt, quae accuratiorem mereantur considerationem ; quae modum nobis ex­ hibeat de aliis quoque judicandi. 2. De sententia s. Augustini. — Multis contrarius nobis esse videtur Augustinus: ita docet, in corpus et membra Christi non coaedificari nisi bonis (de unit. eccl. 21); videri, ait, quidem malos esse intus, sed esse reapse foris (debapt. IV 3; VI 2); esse malos in ecclesia, sicut mali humores in corpore sunt (in ep. Jo tr. 3); non posse Christum ’) De s. Gregorio M. cf. Straub II ». 1243; de aliis ib. inde a n. 1240. 478 De membris ecclesiae habere membra damnata, eos scilicet, qui propter malam pollutainque conscientiam damnati a Christo Sint (contra Cresconiuni 1121); potestatem administrandi sacramenta et generatim potestatem ligandi solvendique factam esse a Christo bonis, non malis (de bapt. Vll 12, 51; VI3, 24); malos non esse in petra, supra quam aedificata est ecclesia (de unit. eccl. 18); ecclesiam esse columbam castam, pu­ dicam. sine macula et ruga, ad quam mali non queant perlinere (in Jo tr. 6) et alia similia. Resp.: a) De vera Augustini sententia nullum dubium esse potest, qui in controversiis contra donatistas veritatem nostram apertissime defendit el continuo repetit, ecclesiam constare tum bonis tum malis. Recolligas textum quem supra allegavimus ex l. de unit. eccl. c. 14, in quo legitur, J labemus innumerabilia testimonia (s. Scripturae) de com­ mixtione malorum cum bonis in eadem communione sacra­ mentorum “ i. e. ecclesia.1) b) Quoad singulos vero ejus textus difficiliores non desunt rationes, quibus s. doctor in harmoniam secum ipso et cum doctrina catholica revocatur. a) S. Augustinus philosophiae deditus neoplalonicorum, eorun­ dem etiam amabat modum loquendi, quo nomina generum iis praecise et quasi exclusive tribuerent, quae in ipso genere eminerent et prae ceteris ad illud pertinerent. Justi ul diximus in ratione membri ecclesiae eminent; el ita s. Augu­ stinus illos cum emphasi, cum praeferentia quadam, membra praedicare poterat, ita etiam ul peccatores quodammodo exclusi esse viderentur, maxime tunc, quando peccatores in sensu re­ duplicati vo intellexerit. Si igitur inveneris Augustinum fere dicentem: malos non esse de ecclesia, vel: non pertinere ad eccle­ siam — videas, num forsitan ex toto contextu etc. haec distinctio adhiberi possit: mali non perlinent ad ecclesiam ut membra perfecta cc. neque ut imperfecta subd.: quatenus prae­ cise peccatores sunt (in sensu reduplicative) cc. qui sunt pec­ catores ng. β) Peculiarem difficultatem experiaris, quando s. Augustinus adversus ipsos donatistas inculcare videtur, malos non magis ad ’) Cf. el serm. /5 (al. de temp. 254), 1 sqq; ad donatistas post coli. c. 10. 20; contra ep. Parmeniani III 3, l!i ; brevic. coli, cum donatMis frrtii diti c. 8; enrhir. cc. 65. 83. De falsis conditionibus membri 479 ecclesiam perlinere quam haereticos. Atqui haeretici ad eccle­ siam non perlinent ullo modo. Ergo ex sensu Augustini neque peccatores. Hic modus loquendi corrigitur ex ratione pole mi ea, quae ansam dedil Augustino eam adhibendi. Donalistae nimirum contendebant, baptismum extra catholicam ecclesiam ab haereticis vel a peccatoribus manifestis administratum invalidum esse. Pro haeresi vero hanc proferebant rationem: Haeretici vel peccatores manifesti baptizare non possunt, quia Spiritum Sanctum ipsi non possident. Contra hanc argumentationem, ad hominem arguens, s. Augustinus ita procedit: Si vestra argumentatio quidquam vale­ ret, ecce jam ipsi peccatores occulti quoque valide baptizare non possent; etenim neque hi Spiritum Sanctum vel gratiam sanc­ tificantem habent, el sub hac ratione non plus sunt de eccle­ sia sive de corpore Christi vivo, quam haeretici. Intellegit igitur ecclesiam ejusque membra ex suppositione adversariorum sub peculiari respectu, quatenus habeant Spiritum Sanctum; et sub hac ratione et nos cum s. Augustino sentire et tenere possu­ mus el debemus, quod nimirum peccatores ad ecclesiam non per­ linent ul membra gralia sanctificante vivificati. Nullatenus vero ex mente Augustini peccatores jam simpliciter el sub omni re­ spectu ab ecclesia excludendi sunt; eo minus quod idem sanctus alibi expresse peccatores inter membra ecclesiae relinet. Saepe denique s. Augustinus loquitur de ecclesia, non qualis nunc est in terris, de qua tamen nos in tractatu nostro agimus, sed de ecclesia qualis futura sit in beata vita. Ita ipse semel interpretatur in ll. retract. II18: .Ubicunque in his libris (de bapt. contra donat.) commemoravi ecclesiam non haben­ tem maculam aut rugam, non sic accipiendum est, quasi jam sit, sed quae praeparatur ut sil, quando apparebit etiam glo­ riosa" ; nam, ul ib. I 7, 5 notat, .cum tota dicat, quamdiu hic est : dimitte nobis debita nostra, non utique hic est sine macula el ruga aut aliquid hujusmodi". Similiter disputat in breviculo collationis cum donatistis tertiae diei n. 9, 16 sqq et iterum in l. post colla­ tionem sub n. 10sqq : .Ecce manifestum est, quod dicebatur a nobis: distinguenda esse tempora ecclesiae; non eam nunc esse talem, qualis post resurrectionem futura est; nu nc malos habere permixtos, tunc omnino non habituram; ad illam ejus puritatem, non ad hujus lemporis permixtionem illa divina testimonia perti­ nere, quibus eam Deus praedixit ab omni malorum permixtione penitus alienam". Similiter nostra distinctionis principia ipse s. doctor praebet, ubi in Jo tr. 61, 2 verba Christi ,unus ex vobis tradet me * exponit 4-80 De membris ecclesiae hisce verbis: ,Unus ex vobis numero, non merito; specie, non vir­ tute; commixtione corporali, non vinculo spirituali; carnis adjunc­ tione, non cordis socius unitate; proinde non qui ex vobis est, sed qui ex vobis exiturus est . . . Ac per hoc utrumque verum est, et ex vobis et non ex vobis (1 Jo 2, 19): secundum aliud ex nobis, secundum aliud non ex nobis; secundum commu­ nionem sacramentorum ex nobis, secundum suorum proprietatem criminum non ex nobis/ Et iterum de bapt. Vll 51: ,,Separatiores sunt (haeretici el schismatici) jam etiam corporaliter segregati, quam illi, qui interius in domo, quae est ecclesia (2 Tnn 2, 20), carnaliter et animaliter vivunt, et spiritualiter separati sunt *. Cf. Specht die Lehre von der Kirche nach dem hl. Augustin § 12 sqq. Articulus II. De veris conditionibus membri ecclesiae. § 1. Do conditionibus universim. Merito tenetur: ecclesiae corpus seu societatem externam et visibilem iis tantum coalescere membris, qui in unum coetum co n ven i un t a) ejus­ dem fidei externa professione; b) ejusdem auc­ toritatis sive regiminis agnitione; c) eorundem sacramentorum communione. De modo argumentandi hac in re. Ostendimus ab initio trac­ tatus, ecclesiam per Christum institutam esse per modum societatis in et pro hominibus; ideoque ut convenit hominibus visibili­ bus, tanquam societatem visibilem. Quae igitur pro ejusmodi societatibus requiruntur ad legitimam cum ea conjunctionem, haec merito etiam pro ecclesia nostra ut totidem conditiones vindicantur. Inde argumentatio quaedam generalior ex consideratione rationali ipsius rei naturae procedit ad conditiones membri necessarias di­ lucidandas. Qua m re tamen notandum est, in societate libere a Christo instituta mulla dependere a positiva voluntate institutoris. Ideoque ejusmodi consideratio rationalis de se rem nostram non prorsus delinit, sed convenientiam tantum creat, quae positivis ratio­ nibus stabilienda erit. 1. praeprimis homo ut ad aliquam societatem perti­ neat, aliquo saltem modo ad finem hujus societatis cooperari velle sive tendere debet; definitur enim 481 De conditionibus membri universim societas, ut sit complurium in communem finem conspiratio. El ideo haec omnium membrorum conspirans tendentia primum et essentiale vinculum omnis societatis esse intel­ legitur; / si quis vero jam nullo modo ne externo quidem habitu cooperari vult, hic et ipsam societatem spernit et repudiat, neque in eam intrare neque in eadem remanere potest. Quoad ecclesiam: ipsius finis est colere Deum reli­ gione a Christo instituta et ita salvare animam (ut mox accuratius definiemus). Hlujus religionis plane supernaturalis fundamentum et principium fides est; „sine fide enim impossibile est placere Deo“ (Heb 11) eumque debito modo colere. Haec fides, si est vera, ad ipsum quoque exercitium cultus et religionis divinae hominem necessario perducit; neque enim religio aliud est nisi agnitio perfectionis divinae fide jam admissae. — Ita primum elementum sive prima conditio omnino necessaria membri ecclesiae apparet ha­ bitualis saltem animus ad finem ecclesiae in fide et cultu divinitus proposito prosequendum coope­ randi. Hic animus necessario etiam externe se manifestare, i. e. ad externam fidei professionem procedere debet; est enim ecclesia societas ex hominibus et inter ho• mines visibiliter constituenda, ad quam aggregatio convenienter fieri nequit nisi externa manifestatione. — II. Porro „sicut ex voluntate finis, si est vera et efiicax, necessario resultat voluntas mediorum absolute necessariorum ad finem procurandum, ita ex conspirante ten­ dentia sociorum ad finem socialiter procurandum de neces­ sitate resultat conspirans eorum tendentia in media, sine quibus absolute impossibile est finem illum socialiter procurari. Est autem simpliciter impossibile finem aliquem socialiter h. e. conspirantibus sociorum actibus procurari, nisi hi actus regulentur a suprema aliqua auctori­ tate, quae praesit toti societati. Hinc ex conspirante so­ ciorum tendentia in finem proprium societatis de necessi­ tate resultat subject io omnium sociorum ad eam auctoritatem, quae praeest societati“ (De San n. 349). Dorsch, De ecclesia. 31 Ί ; 1 ’ 482 De membris ecclesiae — Aliis verbis: forma societatis metaphysica (conspiratio sociorum) in ordine reali concreta est in auctoritate. Ergo qui jam de forma metaphysica participet oportet, etiam de ejus quasiphysica manifestatione participare debet, id quod fit per debitam submissionem sub auctoritate. Quod attinet jam ecclesiam: fides insuper non sufficit qualiscunque, quam sibi quisque pro arbitrio seligat, com­ ponat, exornet; debet enim in ecclesia Christi esse fides a Christo stabilita, quam Christus magisterio authentico com­ misit. Unde fides ejusque professio necessario debet esse secundum normam authenticae praedica­ tionis: „fides ex auditu" (Rom 10, 17), eorum nimirum qui legitime missi sunt (ib)\ et fideles vocantur „aedificati super fundamentum apostolorum et prophetarum" (Eph 2, 20). — Quemadmodum deinde fides, ita neque religio exerceri debet secundum arbitrium uniuscujusque, sed se­ cundum quod iterum a Christo ordinatum et eidem eccle­ siae auctoritati commissum est. Quare tum quoad fidei professionem tum etiam quoad disciplinam religiosam necessario requiritur tanquam alterum elementum oboedj.eulia hiérarchisa. Eslne hoc alterum elementum ut prius constitutivum? Latiore sensu, in quantum sumitur ut necessarium, certe; num etiam stricte loquendo, id dependet a quaestione, num auctoritas sil propria societatis forma. Ceterum de hac re animadvertit De San: ,Licet haec subjectio non sil proprie loquendo forma consti­ tutiva membri ecclesiae, est certe forma ejus maxime nolificaliva; imo, cum ipsa immediate et necessario cohaereat cum forma con­ stitutiva membri ecclesiae et vix aliter quam ratione ab hac forma distingui possit, idcirco haud immerito communiter habetur pro forma constitutiva membri ecclesiae vel lota vel saltem partiali" (tr. de eccl. et rom. pontifice n. 349). 111. Quemadmodum igitur in omni societate, ita in ec­ clesia ad rationem membri requiritur debita habitudo ad finem, requiritur etiam subordinatio sub auctoritate. Neque tamen haec sufficiunt. Ita in antiqua societate servi ad fi­ nem societatis suo modo cooperabantur necnon auctoritati submissi erant, nihilominus ut membra societatis non con­ siderabantur. Cur non? deerat in ipsis justa relatio et eo- De conditionibus membri universim 483 ordinatio ad reliqua societatis membra. Ut igitur aliquis membrum evadat societatis visibilis, cum reliquis membris tanquam commembrum in unum corpus visibiliter coalescere debet Hoc autem non fit, nisi per legiti­ mum actum ut tale agnoscitur sive per legitimum ritum assumitur et sic bonorum et jurium talis societatis particeps redditur. Hoc ritu is, qui eum suscipit, im­ plicite saltem testatur se actu ingredi societatem; is vero, qui eum administrat, nomine ipsius societatis consen­ tit se eum actu recipere velle in societatem. Sic qui suscipit ritum, officia et jura membrorum communia, is qui administrat, jus potestativum acquirit, ratione cujus initiatum ad officia societatis jure adstringere valeat. Haec omnia autem quoad ecclesiae societatem secundum \ veriorem sententiam fiunt per baptisma, quod idcirco janua ecclesiae vocatur; secundum quod legimus Act 2, 41, ubi et aliae conditiones simul comprehenduntur : „Qui ergo receperunt sermonem ejus [i. e. fide et submissione], bap­ tizat i sunt; et [sic] appositae sunt in die illa animae circiter tria millia; erant autem perseverantes in doctrina apostolorum [ergo sub directione eorum ] et communicatione fractionis panis et orationibus [«Λ iisdem ritibus]." — Idem indicatur ex mandato Christi: „euntes docete [gr.: μαθη­ τεύσατε i. e. discipulos mihi facite]"; quomodo? «bapti­ zant eg eos" (Mt 28, 19). Quare tertium elementum est jus ad communi ca\ t ion em ecclesiasticam, quod habetur ex baptismo visibiliter administrato; unde etiam jus acquiritur ad reliqua sacramenta recipienda. IV. Tres igitur conditiones eaeque omnes tres simul requiruntur, ul aliquis existât membrum ecclesiae: 1. pro­ fessio ejusdem fidei et saltem ali qualis (habitualis) coope­ ratio ad communem finem, non revocata: 2. oboedientia erga auctoritatem hierarchical^; 3. jus ad communicationem in bonis ecclesiasticis, quod tribuitur per adnumerationem sollemnem factam in baptismo.1) ’) Cf. hac de re Franzelin de eccl. th. 22. * 31 484 De membris ecclesiae Patet vero, quod quemadmodum membrum subditum ex sua parte recedere potest a societate, ita ipsa societas per auctoritatem legitimam membra communione privare el excludere potest, qualis exclusio verisimiliter jam com­ memoratur per Paulum apostolum lacta 1 Cor 5, 5. Unde ut quis permaneat membrum, requiritur pax cum le­ gitimis superioribus. Neque obslal character, quem quis indelebilem acceperat in baptismo. Similis est ejusmodi baplizatus excommunicatus membro corporis humani abscisso, quod vel abscissum (saltem per tempus) characterem servat membri humani el per se exigit, ut sit in cor­ pore humano; tamen jam abscissum de facto el actu ad illud cor­ pus non pertinet. Nota: 1. Celerum necessarium non est, ut haec omnia gradu perfecto semper adsint, puta: ut quis explicite semper fidem pro­ fiteatur et secundum eandem in omnibus suis actionibus procedat; vel ut sacramentis mediisque salutis diligenter utatur; vel ut om­ nibus ecclesiae legibus accurate obtemperet, ita ut numquam ullam ex iis laedat. Distinguuntur enim gradus in ratione membri. Ut autem aliquis simpliciter maneat vel sit membrum, sufficit, ut vincula illa, semel actu inita, saltem habitu retineat neque ullum ex ipsis perfecte rumpat. Qua in re insuper notabis, ecclesiam quidem corpus esse, corpus tamen non proprie physicum, sed corpus, cujus membra praeter baptismum vinculis quoque moralibus junguntur: fidei pro­ fessione, oboedientia hierarchica, jurium participatione. Inde fieri potest, ut quis unum vinculum laxet aliis in vigore manentibus el ita plus vel minus arcte ecclesiae cohaereat. El quia modo unius modo alterius vinculi etiam sub diverso respectu peculiaris ratio haberi potest, inde fit, ut alii theologi aliter de quibusdam hominum classibus sentiant; inde tam multae hac in re controversiae. — Quaerimus autem nos, quisnam absolute seu simpliciter loquendo actu ad ecclesiam pertineat; el ita dicimus: qui plene vel unum ex tribus illis necessariis vinculis, saltem qua visibilibus, disruperit actu el simpliciter membrum ecclesiae esse desinit, etsi certas re­ lationes ad ecclesiam retineat. Etenim omnes 1res conditiones ne­ cessariae sunt; conditione vero vel una necessaria neglecta, conditionalum subsistere nequit. 2. Hae porro conditiones, de quibus modo egimus, requiruntur, ut aliquis actu ad ecclesiam pertineat; ceteroquin etiam voto aliquis ad ecclesiam perlinere potest, idque iterum dupliciter, aut volo implicito aut volo explicilo. Votum implicitum in­ venitur in omnibus actibus, qui ex opere operantis justificationem De catechumenis 485 inferunt (caritas vel poenitentia perfect a); explicitum ipso de­ siderio ingressus expresso habetur, quod certe etiam sine justifica­ tione consistere potest. Desiderium sive votum explicitum quibusdam actibus adnecti potest, qui ex natura sua ad hoc tendant, ut quis jam in ecclesiam recipiatur v. g. cum quis se adjungit catechumenis ecclesiae; el deinde possumus etiam de modo loqui, quo quis actu, sed incho­ ative tantum ad ecclesiam pertineat — Latiore denique quodam sensu inchoative ad ecclesiam pertinere dicitur omnis homo, qui dona jam spiritualia qualiacunque a Deo recipit; cum enim ad sa­ lutem, quae est tinis omnium gratiarum Spiritus Sancti, necessario requiratur, ut aliquis sit de ecclesia, ita ut salvari nequeat nisi qui pertineat ad ecclesiam, omnia ista dona Spiritus per prius ad hoc diriguntur, ut quis fiat membrum ecclesiae, i. e. continent aliquod initium quo homines ad ecclesiam adjungantur. 3. Quae hucusque de conditionibus membri diximus, pro theo. logo etiam ex fontibus proprie theologicis illustranda sunt; id nunc fiet, cum de quibusdam hominum classibus in specie et distinctius agemus. § 2. Do catechumenis vel in gonere do non baptizatis. Catechumeni ii dicuntur, qui de gentilitate vel secta non Christiana venientes ecclesiae se (radunt doctrina sacra imbuendos, ut tandem ad baptismum admittantur. — De his certum omnino est: Ca tech u men i ej^ qui­ cunque baptismo carent, membra ecclesiae non _s u n t. I. Demonstratio. — I. Jam in ipsa s. Scriptura bap­ tismus apparet tanquam ratio, qua ecclesia sive corpus Christi formaliter concrescit; ita Paulus 1 Cor 12 agens de ecclesia praecise ut est corpus Christi, in qua ut in corpore physico varia membra variis adplicantur func­ tionibus, declarat: «Omnes nos in unum corpus bap­ tizat i sumus". Insinuat sic, baptismum demum esse formam constituentem ecclesiae. Unde el illud Act 2, 41: «Qui ergo receperunt sermonem Petri, baptizati sunt, et [per hoc] appositae sunt in die illa animae circiter tria millia". Merito sic Eugen i us IV in decreto pro armenis statuit: «Per baptismum membra Christi ac de corpore efficimur ecclesiae"; similiter cone. trid. baptismum 486 De membris ecclesiae januam vocat, per quam in ecclesiam ingrediendum sit (s. 13 c. 2), et lavacrum, „quo Christus sui corporis membra ** efficit (s. 14 c. 2). — Atqui catechumeni baptismum nondum receperunt. — Ergo ipsi de ecclesia sive de cor­ pore Christi effecti nondum sunt. 2. Idem palet ex precibus, quae ex usu universae ec­ clesiae (laiinae, graecae, syrae etc.) pro catechumenis fiunt. Orat nimirum ecclesia, „ut renoventur fonte baptisma­ tis et inter ecclesiae membra numerentur" (sacramentarium Gelasii), vel „ut Deus eos plantet in sancta sua catholica et apostolica ecclesia" (apud graecos, coptos, syros), vel „ut fiat [catechumenus] corpus et mem­ brum ecclesia". „Ut fiatu — ergo nondum sunt de ecclesia. 3. Similiter et patres docent catechumenos esse „in vestibulo", quibus adhuc „in ipsam aulam ingredi necesse sit" (Gregorius naz. or. 40, 16; Cyrillus hier, procatech. n. 1), eos demum .inserendos sive incorporandos esse ecclesiae" (Augustinus de pecc. meritis et remiss. n. 39). y 4/Ex eadem persuasione provenit, ut catechumeni se­ cundum disciplinam ecclesiae antiquam a missa fide­ lium arcerentur, neque pro ipsis, si ante baptismi susceptionem moriebantur, missae sacrificium offerretur; ut saepe etiam exorcizarentur tanquam ii, qui satanae tyran­ nidi adhuc obnoxii adhuc alieni essent a corpore Chri­ sti etc. II. Ulterius et haec consideraveris. — Catechumeni quidem actu de ecclesia non sunt; possunt tamen participes esse alicujus doni gratiae, fidei etiam et spei, imo etiam voto ad ecclesiam per­ tinere et sic ex caritate perfecta atque gratia plene justificari possunt. Quare cum sine baptismo e vita decedunt, de eorum salute non est desperandum. a) Quodsi s. Augustinus docet, catechumenos esse in ec­ clesia, id cum restrictione intellegit, eos nimirum esse in ecclesia non sicut filios, sed ul servos (in Jo tr. 11, 4), potentia proxima, non actu. Dicit enim eos in utero matris ecclesiae conceptos quidem esse, sed nondum natos; hinc sicut homines concepti el nondum nati non sunt actu membra societatis civilis, ita neque cate- De catechumenis I 487 chumeni actu ad ecclesiam pertinent (cf. ejus dictum modo allega­ tum). Similiter et Paci an us: „Dei Spiritus, inquit, novum hominem alvo matris agitatum (catechumenum) et partu fontis ex­ ceptum manibus sacerdotis effundit, fide tamen pronuba" (serm. de bapt. n. 6). b) Simile aliquid respondebis, si inveneris catechumenos no­ mine Christianorum vocatos, vel eorundem ordinem inter ordines ipsius ecclesiae integros recensitum, ul fit ab Eusebio demonstr· ev. VII1 (M 22, 510). Perlinent enim ad ecclesiam per exlernam quandam habitudinem, quatenus ut instruendi et praeparandi ad baptismum praepositis ecclesiae commissi sunt. c) Neque ulla difficultas esse potest inde, quod catechumeni auctoritati ecclesiae jam se submittunt. Etenim catechumeni pote­ stati ecclesiae secundum normam juris vel simpliciter per vinculum stabile non submittuntur, sed ex propria disposi­ tione, quae juridice coacliva non est, ideoque nullam necessitatem vel vinculum eos stricte ligans infert. Ad hoc autem ut aliquis membrum corporis sive societatis sit, huic ex quadam necessitate obstrictus esse debet. Cf. De San n. 373, respondetur ad 2. 2. Quid vero dicendum erit de homine, qui existimans se esse baplizatum sine propria culpa non est baplizatus aut externo ritu suscepto ex defectu clandestino valide non est baplizatus, et sic in catholica ecclesia conversatur? — De hac re Innocentius III (vel potius 11) aliquid insinuare videtur in responso de presbytero non baptizato dicens: wPresbyterum, quem sine unda baptismatis extremum diem clausisse significasti, quia in sanctae matris eccle­ siae fide el Christi nominis confessione perseveraverit, ab originali peccato solutum et coelestis patriae gaudium adeptum asserimus in­ cunctanter'1 (D. n. 388). Inde nonnulli auctores concludunt, talem hominem de ecclesia esse, et rationem addunt hanc: talis homo ex una parte simul cum fide gratiae baptismatis propter votum ejus particeps est, ex altera parte etiam per submissionem ab auctoritate legitima agnitam ecclesiae externe conjungitur; haec autem ad mem­ brum ecclesiae constituendum sufficere videntur. Non omnes theologi tamen huic argumentationi consentiunt, ut Bellar minus de eccl. milit. 3,10; Wilmers p.627; Billot / (1898) 295 sq. Hi defendunt, ejusmodi hominem censeri qui­ dem m c m b r u m ecclesiae, sed immerito el cum errore; quod autem per errorem censeatur, id non vere subsistere. In­ super addunt, ejusmodi invalide baptizatum vere capacem non esse sacramentorum percipiendorum et sic carere jure bonorum com­ munium: talem vero iterum immerito inter ecclesiae membra connumerari. — Verba autem Innocentii suo jure explicantur jam eo, quod talis homo, voto saltem in ecclesia perseveraverit. De membris ecclesiae 488 § 3. De haereticis et schismaticis manifestis. Inter conditiones membri ecclesiae necessarias supra recensuimus etiam fidem saltem externam et submissionem sub auctoritate ecclesiastica. Conformité? ad banc doctrinam jam tenemus: Infideles, haeretici et pariter schis­ matici formales et manifesti [in sensu composito] certissime non pertinent ad ecclesiam. I. Declaratio. — 1. Exponuntur notiones. a) Infideles hic non intelleguntur solum ii, qui fidem sibi sufficienter jam propositam positive respuunt (infideles positivi), sed et eos, qui ob defectum praedicationis vel necessariae cogni­ tionis ad fidem non pervenerint (infideles negativi). b) Haereticus ille dicitur, qui homo christianus cum sit, errorem voluntarium et pertinacem profiteatur contra veritatem fidei. Error debet esse pertinax et obstinatus sive con­ tumax; si enim cum errore conjungitur animi praeparatio ad mutandam sententiam eamque ecclesiae judicio subiciendam, non erit haeresis, saltem non formalis. Si error ejusmodi habetur sine pertinacia vel culpabili neglegentia, loquimur de haereticis tan­ tum materialibus. — Haeresis et formalis et materialis potest esse vel occulta vel manifesta. Qua in re nota, non esse idem haeresim occultam et internam : cum etiam externa sive quae externa manifestatione facta sit, possit esse occulta i. e. hominibus aliis ignota. In asserto nostro proxime sermo est de haereticis for­ malibus et manifestis. c) Schismatici dicuntur ii homines baptizati, qui propria sponte et intentione se ab unitate ecclesiae separant ; ergo ii, qui capiti totius ecclesiae visibili se subordinare nolunt vel qui membris ecclesiae debito modo communicare recusant sive ut partes ecclesiae unius se gerere nolunt. Ita nonnulli propriis episcopis se sub­ mittere nolebant, sed immediate tantum summo pontifici. — Ex ipsa definitione clarum est, schisma non involvi per simplicem inobedientiam, qua solum hic vel ille actus submissionis vel obedientiae detrectetur, neque in omni actu contra caritatem socialem inveniri ; sed solum cum rebellio contra ipsum officium papae vel unitatem ecclesiae fit ita. ut quis renuat v. g. pontificem recognoscere ut supe­ riorem vel ipsam cum aliis communionem disrumpat. Similiter ac haeresis, et schisma potest esse aut formale aut materiale; cum enim schisma hoc procedit ex ignorantia invinci­ bili vel saltem excusabili, schismaticum constituit tantum materialem, alias formalem. — Etiam schisma potest esse occultum vel mani­ festum. Erit occultum, cum aut omnino non aut paucioribus De haereticis et schismaticis manifestis 1-89 tantum hominibus innotescit; erit manifestum sive notorium, cum palam innotescit, quod inprimis tunc iit, cum, qui schisma pro­ fitentur, propriam communitatem (sectam) formant aut sectae jam formatae accedunt. Schisma plerumque quidem ex haeresi esse vel in haeresim ducere solet, per se tamen etiam sine haeresi consistere potest; et sic in assertione nostra addidimus, quod schismatici, saltem cum sunt manifesti, ab ecclesia separantur et praescinduntur, quamvis nulla subsit haeretica depravatio. d) Peccatis haereseos vel schismatis, sive notoriis sive occultis, ex jure quidem excommunicatio tanquam poena ecclesiastica infligitur; sub hoc autem respectu hic haeresin vel schisma non considerabimus, sed agimus tantum de eo, quod cum haeresi vel schismate natura sua connectitur, abstrahendo a dispositionibus juris. 2. Assertum nostrum, ut jacet et ut agit de haereticis et schismaticis formalibus et manifestis, videtur dogma fidei esse; si respiciunti^ haeretici vel schismatici manifesti quidem, sed materiales, sententiam saltem ut theologice certam defendimus. a) Contra hoc alterum, card. Franzelin (p. 405) censet hae­ reticos et schismaticos materiales, qui nimirum bonae fidei sint, membra ecclesiae in foro interno et coram Deo manere, quousque actu proprio, qui sit peccatum mortale, haeresi vel schis­ mati non adhaeserint. In foro tamen ex terno etiam ejusmodi homines, qui sine culpa in haeresi vel schismate publice perdurave­ rint, ab ecclesia praesumi et haberi tanquam haere­ ticos et schismaticos i. e. tractari ab ecclesia, ac si essent simpliciter extra ecclesiam. Neque tamen bona est ratio quae id involvit, quod ecclesia pia mater eos ul separatos tractet, qui tales non sunt. b) Multo longius progressus est auctor quidam recens. Hic distinguit inter duplicem ecclesiam, unam quae sil corpus Christi mysticum, et alteram, quae superaddat externam organisalionem socialem. Illam multo latius patere, quam alteram; et ad corpus Christi mysticum simpliciter omnes pertinere, qui habeant characterem baptismalem, etiamsi essent haeretici vel schis­ matici formales et manifesti; ex mala vero fide in his externam tantum unitatem socialem laedi contra Christi voluntatem super­ additam. «Statuta igitur hac distinctione inter conceptum ecclesiae, qua­ tenus est corpus sociale et quatenus est corpus Christi mysticum, nil prohibet, quominus orientales, quamvis sub respectu sociali a 490 De membris ecclesiae nobis separentur, membra mystici corporis Christi dicamus eosque sub hoc respectu ut fratres in Christo amplectamur * (Acta 1. con­ ventus velehradensis [1908] pg. 25). 3. In hac quaestione agimus de solis haereticis et schismaticis manifestis; quid de occultis tenendum sit, aperietur in se­ quente articulo. II. Demonstratio. — 1. Praemittamus de infidelibus pauca. Infideles [sive negativi sive positivi) vi nominis non habent fidem, neque ullum aliud vinculum externum, quod eos jungat ad ecclesiam. Ergo hi nullatenus ad ecclesiam pertinent. Spiritus Sanctus utique (non quatenus, sed qui est anima ecclesiae) etiam in hos infideles salutares influxus exercere potest et de facto multifariam influit in gratiarum suarum liberrima distri­ butione, non tanquam principium quasi-informans et vitale ipsis per corpus ecclesiae conjunctus, sed per modum causae agentis per actionem quasi-lranseuntem influxum suum extra corpus ecclesiae extendens. — Ex his influxistis vero infideles quoque, si libere cooperantur, necessarias fidei explicilae veritates debito modo cogno­ scere, fidem elicere, ad caritatem pervenire et ita salvari possunt, non tamen sine voto ecclesiam ingrediendi, quod in caritate in­ clusum contineatur. Num haec omnia de facto etiam fient? — S. Paulus asserit praedicationem fidei unicum medium esse quo ad veram fidem perveniatur: ^quomodo, inquit, credunt sine praedicanteu; num in­ fideles tales praedicatores semper accipient? S. Thomas mullique alii pro casu, ubi homo praedicator inveniri non potest, ad inter­ ventum recurrunt angelorum. Alii aliam ineunt viam ad rem com­ ponendam. Magis obviam Gutberlet proponit assumens, quod cogni­ tio nostra de Deo ejusque exislenlia habetur de facto ex primitiva revelatione divinitus facta, cujus praedicatores sunt, qui eandem cognitionem ulterius traduni et tradiderunt. Unde et ipsos infideles gentiles hanc cognitionem habere existimat per modum fidei. Attamen de hac re alio loco agendum erit. 2. Quoad haereticos formales et manifestos res si­ militer fere patet. Disrumpunt ejusmodi haeretici vinculum, quod est in professione verae fidei, et submissioni sub magisterio et regimine ecclesiae se subtrahunt; et ita, praesertim cum ad sectam haereticam accedunt, palam pro­ fitentur se nolle pertinere ad ecclesiam. — Idem ex rationibus positivis confirmatur. De haereticis et schismaticis manifestis 491 a) diÎaeretici isti, ut diximus modo, reiciunt magiste­ rium ecclesiae. Atqui eo ipso sunt extra ecclesiam. Super hoc supremum magisterium enim Christus ecclesiam suam aedificavit, ut esset regnum veritatis, columna et firma­ mentum veritatis (1 Tini 3, 15); ergo quicunque debito modo cum hoc fundamento non cohaeret, simpliciter non est in ea ecclesia, quam Christus fundavit. bj 1 Jo 2, 18sq legitur: «Nunc antichristi multi facti sunt; unde scimus, quia novissima hora est; ex nobis pro­ dierunt, sed non erant ex nobis; nam si fuissent ex nobis, permansissent utique nobiscum; sed ut manifesti sint, quo­ niam non sunt omnes ex nobis." — His haeretici, qui prius fuerant occulti, nunc prodeuntes i. e. doctrinam perversam propalantes (v. 20 sqq), eo ipso dicuntur manifesti fieri, «quoniam non sunt ex nobis" i. e. de ecclesia. Simili modo Paulus Tit 3, 10 sq: «Haereticum, inquit, hominem post unam et secundam correptionem devita sciens, quia subversus est, qui ejusmodi est et delinquit, cum sit proprio judicio condemnatus". — Hic Titus licet pastor jubetur haereticum hominem devitare; atqui hoc supponit, ejusmodi haereticum saltem publicum ex sententia Pauli de numero ovium ecclesiae jam non esse, idque «proprio judicio" i. e. ratione ipsius haeresis. c) Consentiunt omnino patres ecclesiae vel vetu­ stissimi, «secundum quos haeretici ut tales non sunt membra Christi vel de corpore ecclesiae vel in ecclesia; non sunt Christiani; sunt extranei, extra ecclesiam, aperte foris, qui ipsi ab ecclesia abeant, se segregent, se avellant. lidem deposita haeresi ad ecclesiam redire, ad ovile Christi col­ ligi, pastori reddi, ecclesiae denuo sociari, copulari, se adjungere dicuntur. Testimonia larga collegit Straub n. 1261—4. Ita jam Ignatius ad Trail (n. 11) scribit: «Fugite . .. malas propagines, quae gignunt mortiferum fructum, quem si quis gustarit, statim moritur ; isti enim non sunt plantatio Patris. Si eniin essent, apparerent rami crucis et esset fructus eorum incorruptibilis. Per hanc crucem Christus in passione sua invitat vos, qui estis 492 De membris ecclesiae membra ejus. Non potest igitur caput seorsum nasci sine membris, unionem promittente Deo, qui ipse est unio . * d) Objectiones absque negotio diluuntur. a) Ubi Rom 14, 1 legitur: ,in firmum autem in fide as­ , *sumite non agitur de haeretico, sed de fratre, qui scien­ tiae fidei minus peritus falsa conscientia laborat. 2 Tim 2, 17 sqq quidem scriptum est: »Sermo eorum ul can­ cer serpit, ex quibus est Hymenaeus et Philetus, (18) qui a veri­ tate exciderunt, dicentes resurrectionem esse jam factam, et subverterunt quorundam fidem. (19) Sed firmum fundamentum stat, habens signaculum hoc: Cognovit Dominus qui sunt ejus, et dis­ cedat ab iniquitate omnis qui nominat nomen Domini. (20) In magna autem domo non solum sunt vasa aurea et argentea, sed et lignea et fictilia; et quaedam quidem in honorem, quaedam autem in contumeliam". Ecce ajunt, hic est sermo de Hymenaeo et Phileto, certe haereticis: et cum respectu ad hos dicitur: in magna domo i. e. ecclesia esse vasa in honorem, sed et in contumeliam. Ergo hi haeretici iique mani­ festi, quamquam in contumeliam, tamen sunt adhuc in ecclesia. — Ast, reponas, hic versus '20 nullatenus cum versu 17, ubi de Hyme­ naeo sermo erat, conjungendus est. sed cum versu immediate ante­ cedente 19: „discedat ab iniquitate oninisu ; ex cujus connexione apostolus v. 20 jam exponit, quod in ecclesia praeter fideles justos et constantes e t i a m p e c c a l o r e s et inconstantes inveniantur, qui hinc inde eo progrediantur, ut ab ipsa ecclesia defecerint, ut iste Hymenaeus ejusque socius reapse fecit. Id confirmatur inde, quod v. 21 pergit: „si quis ergo se emundaverit ab istis (i. e. ab omni iniquitate o. 19), erit vas in honorem . * β) Neque obstat, quod vel in ejusmodi haereticis remanet vin­ culum unum, character nimirum baptismatis, quo ecclesiae con­ junctus maneat. Etenim solvuntur alia vincula pariter necessaria (fides externa, submissio). Sed et illud vinculum baptismale solvitur ex parte hominis, in quantum solvi potest, quia talis homo aperte declarat se nolle jam ad ecclesiam pertinere, cujus signum indelebile gestat; retractatur ergo voluntas, qua voluit se ecclesiae olim con­ jungere, cum baptismum postulabat. γ) Excipiunt denique: ecclesia ejusmodi haereticos excom­ municat·, atqui qui excommunicandus demum est, per se in ipsa societate adhuc inveniatur oportet. — Quoad hanc rem attende: Facium juridicum ex pluribus fontibus derivari posse: et ita in isto casu sententia excommunicationis novum addit titulum sepa­ rationis. Id tunc manifestum fit. quando ejusmodi haeretici rever­ tuntur ad ecclesiam; neque enim tunc sufficiet, ut simpliciter redeal ad fidem et haeresim revocet, sed absolutio a censura distinctim De haereticis et schismaticis manifestis 493 expostulatui·; vel etiam censura ablata distinctim in ecclesiam reci­ piendus est. Neque inutiliter ejusmodi sententiam ecclesia separationi per haeresirn ipsam jam factae addit; habet enim excommunicatio effectus quoque sibi proprios (privationem v. g. suffragiorum publi­ corum) et juvat ad deterrendos fideles, qui a civili consuetu­ dine cum ipsis instituenda arceantur. 3. Similiter res evidens est quoad schismaticos for­ males eosque manifestos. — Hi rumpunt vinculum, quod habetur in debita submissione sub communi auc­ toritate, vel directe ipsam laedunt unionem socialem cum reliquis ecclesiae membris sive conspirationem renuunt illam, in qua societas formaliter colligatur. Atqui qui talis est, de ecclesia eidem unitus esse nequit. a) Idem luculenter confirmatur suffragio traditio­ nis. Ita, ut pauca tantum expressius hic addamus, Igna­ tius martyr ad Eph 5: „Nemo, inquit, erret; nisi quis intra altare sit, privatur pane Dei . . . Qui igitur in conventum non venit, hic jam superbia elatus est et sci p sum separavit atque judicavit". S. Cyprianus vero de Novatiano ad Anton, (ep. 52,24) similia scripsit: «Quod vero ad Novatiani personam pertinet, frater caris­ sime, de quo desiderasti libi scribi, quam haeresirn intro­ duxisset, scias nos primo in loco nec curiosos esse debere quid ille doceat, cum foras doceat. Quisquis ille est et qualiscunque est, Christianus non est, qui in Christi ecclesia non est.“ In genere rem exhibet s. Hieronymus dicens: .Inter haeresim et schisma hoc esse arbitrantur, quod haeresis perversum dogma habeat, schisma propter episcopalem dissensionem ab ecclesia separetur. Quod quidem in principio aliqua ex parte intellegi potest; ceterum nullum schisma non sibi aliquam confingit haeresim, ut recte ab ecclesia recessisse videatur * (in Tit 3, lOsq). Si­ militer s. Augustinus ait: .Credimus et sanctam ecclesiam, uti­ que catholicam. Nam et haeretici et schismatici congregationes suas ecclesias vocant. Sed haeretici de Deo falsa sentiendo ipsam fidem violant; schismatici autem discissionibus iniquis a fraterna ch ari tat e dissiliunt, quamvis ea credant quae credimus. Qua­ propter nec haeretici pertinent ad ecclesiam catholicam, quae diligit Deum, nec schismatici, quoniam diligit proximum" (de fide et 494 De membris ecclesiae symbol. 10). — Sic eliam P e 1 a g i u s I ad Joannem patricium scri­ bit de schismaticis: ,Nec existimes illos vel esse vel dici ecclesiam posse". — Alia multa testimonia legas Straub n. 1269sqq. b) De difficultatibus idem fere repetas, quod supra quoad haereticos jam insinuavimus; de specialibus quibus­ dam cf. De San n. 374. Insuper nota: a) Verum quidem est: quamdiu ad schisma non accedit haeresis, in schismaticis subsistere adhuc vinculum fidei cum charactere baplismali. Attamen retinendum est, hominem soluto vel uno vinculo necessario divinitus instituto, non jam conjungi ecclesiae eo modo quo Christus ordinavit; quamquam schismatici conditio melior sit quam status haeretici. — Ceterum schismate semel pertinaciter electo, mox etiam jus ipsum, quod auctoritati hierarchicae competit, expressius negatur; et sic schismati quasi sponte accedit haeresis. Ab ipsa ecclesia vero deinde eliam excom­ municatio adjungitur, ut in haeresi. De hac re recolligas quae dicta sunt p. 492 sq. β) Dum vero hos schismaticos — et idem teneas de haereticis — ecclesiae membra actu esse negamus, secun­ dum certum respectum iidem ad ecclesiam pertinere merito dicuntur. Ex baptismate nimirum characterem indelebilem habent, et inde necessitudinem quandam ad ecclesiam inierunt et obligatio­ nem redeundi ad ecclesiam habent ita, ut ecclesiae etiam jus com­ petat in ipsos tanquam in subditos suos; neque ecclesia ex desertione haeretici vel schismatici proprium suum jus amittere pot­ est. Remanente igitur ex charactere certa exigentia, ut haereticus vel schismaticus ad ecclesiam redeat, ipse similis est militi desertori, qui impressum habet signum militiae nec tamen desertione facta actu in exercitu erit. — Neque ex hac parte ulla difficultas est, eo quod sic aliquis ecclesiae subditus quidem sil, nec tamen ejus verum membrum; etenim simili modo populus quoque victus jure subesi vietori, quin cum ipso necessario unum populum sive unam socie­ tatem constituat. Sensu igitur improprio (exigitive) fugitivi hi Chri­ stiani membra ecclesiae vocari possunt, eodem fere modo, quo et fugitivus vel seditiosus miles adhuc miles vocatur et relationem suam ad certum exercitum vel certam legionem relinet. Haec est ratio, unde nonnulli modi loquendi minus determinati, sive patrum sive theologorum, in bonum sensum verti possunt. SchoUon: 1. Quid jam de haereticis vel schismaticis manifestis quidem, tamen materialibus sentiendum erit, maxime de iis, qui in haeretica secta vel schismatica communitate adulti, bona fide existimant se veritatis viam tenere ? De haereticis et schismaticis manifestis 495 De ejusmodi hominibus s. Augustinus ad Glorium scripsit: «Qui sententiam suam, quamvis falsam atque per­ versam, nulla pertinaci animositate defendunt, praesertim quam non audacia praesumptionis suae pepererunt, sed a seductis atque in errorem lapsis parentibus acceperunt, quaerunt autem cauta sollicitudine veritatem, corrigi parati cum invenerint: nequaquam sunt inter haereticos deputandi. Tales ergo vos nisi esse crederem, nullas fortasse vobis litteras mitterem" (ep. 43; M 33, 160). — Dicit igi­ tur s. doctor, ejusmodi materialiter errantes «inter hae­ reticos" non esse deputandos; ergo jam membra ec­ clesiae sunt? Per se id non sequitur. Potest enim intel­ legi «inter haereticos" e os que formales, et tota remanet quaestio. a) Quidquid vero est cum s. Augustino, ecclesia catholica in recipiendis hominibus redeuntibus ab ejus­ modi coetibus sive haereticis sive schismaticis discrimen inter formales vel materiales haereticos nunquam cura­ bat eosque eodem fere modo semper recipiebat quo et formales. Quare meliore jure teneas, imo certo retineas, ejusmodi haereticos vel schismaticos manifestos materiales ad ecclesiam catholicam non pertinere. Recipiendi sunt adhuc in ecclesiam; ergo de ecclesia nondum sunt. Revera etiam materiales isti haeretici vel schismatice magisterium authenticum ecclesiae puhlice reiciunt; manifesto et externe coetui plane distincto et verae ecclesiae opposito aggregati apparent idque voluntate propria quamvis errore inculpabili seducta. Quare impossibile est, ut iidem simul ecclesiae coetui adhaereant eique adnumerentur?) b) Neque tamen de eorum salute desperandum est. Sane ejus­ modi homo si est bonae fidei, propter errorem suum in fide etc. non peccat; aliunde autem constat, quod Deus ejusque gratia fa­ cienti quod est in se non deest. Quocirca si talis homo cum gratia cooperatur, vitam supernaluralem, quam in baptismo et ipse jam recepit, conservare, amissam contritione perfecta (cui votum sacra­ menti poenitentiae implicite adnectatur) reparare potest. c) Et id valet de haereticis sive schismaticis, qui in propriis ’) Sententiam contrariam, tamen rationibus minime sufficientibus tenet Ani. Mnlvy recherches de science rei. XVII (1927) p. 29 sqq. 496 De membris ecclesiae coetibus ab ecclesia separatis congregantur; aliter sentias de iis, qui in externa communione verae ecclesiae adunati materialiter in fide vel circa unionem aberrant. In his pro separatione contumacia quaedam requiritur, quae non adest, quamdiu actus vel habitus praeponderans in iis viget judicio ecclesiae se submittendi. 2. Simul apparet, quid de sententia illa recenter inventa (cf. supra p. 489) tenendum sil, secundum quam character baptismatis solus ex sese sufficiat ad hoc, ut aliquis membrum ecclesiae con­ stituatur, saltem quatenus ipsa est Christi corpus mysticum. Supra petram nimirum aedificata est ecclesia, sive ut est societas sive ut est corpus Christi mysticum; et «ipse dedit apostolos, pastores el * doclores i. e. socialem organisationem, etiam «in aedificationem corporis su i“ Eph 4,11 sq); ita ut haec socialis distinctio munerum plane correspondent organisation! corporis secundum varia membra et organa dispositae. Securius igitur stabimus in doctrina patrum et theologorum, quibus corpus Christi mysticum semper plane idem erat ac ecclesia socialiter organisala; neque quidquam schismaticis tribuamus, quo ipsi jam asserere audeant, se quoque vero quodam sensu et prae­ cipua ex parte ad veram Christi ecclesiam perlinere. Eodem jure enim el ipsos damnatos baplizatos, in quibus idem character baptis­ matis remanet, ut membra corporis Christi mystici considerare deberes, id quod sano sensui aperte contrarium est. § 4. Do excommunicatis. 1. Excommunicatio est censura per auctoritatem eccle­ siasticam inflicta, qua homines baplizati a communione fi­ delium excluduntur, et consequenter bonis visibilibus ec­ clesiae spoliantur, necnon bonis spiritualibus iis, quae cum visibilibus connexa sunt. Distinguitur major el minor. Excommunicatio major ab omnibus bonis ecclesiae sive ab integra vita sociali ecclesiae separat; minor, quae in usu jam non est, sola susceptione sacramentorum el electione passiva ad dignitates el beneficia ecclesiastica privabat. — Ipsi excommunicali distinguuntur vitandi, quos fideles nimirum vitare debent, el Iole rati. 1. Certum omnino est, quod ex communicati vi­ tandi non pertinent ad ecclesiam. — Ecclesiae nimirum, quae est societas perfecta, absque dubio com­ petit jus, membra quaedam efficaciter exclu­ dendi. si bonum commune hoc postulat. «Tibi dabo cla- De excommunicatis ves regni coelorum, ait Christus ad Petrum: quodcunque ligaveris super terram, erit ligatum el in coelis *; el haec verba divini fundatoris hujus juris certissimum fun­ damentum praebent.1) — Eo ipso autem quod aliquis hac legitima potestate excluditur, jam non pertinet ad ipsius societatem vel communionem. Sed excommunicatio nihil aliud est nisi exclusio ejusmodi per legitimam potestatem facta. Ergo ii qui illa afficiuntur, ista sententia in suo vi­ gore permanente, in ecclesia remanere nequeunt. Sententiam vero, qua ecclesia indignos excommunicat, revera talem exclusionem inferre, patet ex modo loquendi, quem adhibet. Qui enim excommunicantur, dicuntur ab ecclesiae unitate esse alieni, de ecclesia pelli, de ecclesia eici. a grege abscindi, a Christi corpore separari, quasi spi­ ritualité)· interfici, velul membra putrida a toto corpore Christi, quod sit ecclesia catholica, gladio anathematis re­ secari atqüe proici etc. Qui vero ab ista censura absol­ vuutur. dicuntur in sinum matris ecclesiae ve) in ejus gremium revocari, reduci, recipi, redire. Ita jam Paulus de incesto corinthio / Cor 5 judicavit, eum tradi satanae, tolli de medio fratrum, auferri malum istum hominem (τύχ πονηρόν) etc. Ila el Victor papa teste Eusebio , el qui cum ipso sentiunt his Iere rationibus nituntur: 1. Argumentantur ex s. Scriptura. I Jo 2, ISsq legitur: „Filioli. novissima hora est. et sicut audistis quia antichristus venit, el nunc antichrist! mulli lacii sunt: unde scimus, quia novissima hora esi. Ex nobis prodierunt, sed non erant ex nobis: nam si fuissent ex nobis, permansissent nobiscum: sed ul manifesti sint, quoniam non sunt omnes ex nobis.1* — Antichrist), de quibus lo­ quitur Joannes, haeretici sunt (cf. 2, 22; 4, 3); hi ex coetu christiano exierunt, sed jam antequam exirent. ,non erant ex *nobis . Atqui haec ea tantum ratione inter se componuntur, ul ex una parte teneas homines per haeresim mani lest am quidem vere ab ecclesia se separare „c.r nobis prodierunt . . .. ut manifesti sintu ; antea autem, ratione haeresis occultae animi quidem dispo­ sitione ab ecclesia defecisse („si fuissent ex nobis ), ** attamen in ea animi dispositione ad ecclesiam adhir pertinuisse („permansissent utique nobiscum1*). Sed tamen quis dixerit nobis cum certitudine, illud fuissent ex nobisu perlinere ad tempus illud, quo isti haeretici interna animi dispositione jam a fide defecerint, el non ad tempus prius, cum ’) l)t coot ror. Ill 3, 2) O. c. prültgoin. ÿ 11. P' ~~ C1 eliiUn c'‘jela nu m ,l,paptii r r. CtinUhi Jr lorifi theoJ. [ Jr /; /o ht* haereticis occultis ô< 11 quoad fidem actu nihil adhuc defecerint, sed solum infirmi, labiles, inconstantes animo et proxime dispositi ad defectum fuerint? Dicitur enim indefinite pro omni tempore, quo inter fideles conversati sunt ,non erant, ex nobis *. 2. Iidem auctores ad traditionem provocant : el tanquam testes adducunt Origenem (in Jew Nave hom. 21, 1), praecipue vero Augustinum el Gregorium M. — Nemo vero dixerit, his tri­ bus testibus verum et sufficient argumentum ex traditione effici, praesertim cum res sit sal obscura et altera ex parte forsitan meliore jure ad Pium IX provocent. Cf. de testimoniis illis Straub π. 1287 sqq. 3. Addunt: Haereticus occultus, v. g. episcopus jurisdiclionem relinet eandem, quam a η I e h aeres i m habebat : ideo episcopi ejusmodi manent etiam suarum quisque ecclesiarum capita. Atqui qui est caput ecclesiae vel particularis, vere ejus mem­ brum videtur manere, el proinde etiam membrum ecclesiae simpli­ citer. Item pontifex probabiliter saltem el ipse in ejusmodi haeresim occultam incidere potest. Atqui ipse pariter non obstante ejusmodi defectu interno quoad Iidem ecclesiae caput maneret: -ecus ipse vel nescientibus fidelibus desineret esse caput neque visi­ bilitati capitis ecclesiae satis provisum esse videretur: imo ipsa inlallibililas ecclesiae, quae soli legitimo el vero capiti ecclesiae com­ petit. satis incerta existerai. Respondent ex altera parte: Episcopiis vel el summus pontifex maneret in tali casu caput ratione jurisdictionis, cujus vel haere­ ticus capax sil. non ratione membri ecclesiae. Quoad summum pontificem etiam ad divinam providentiam recurrunt, perquam ejusmodi pericula facile excludantur, si vel ipsa ejusmodi haeresiin pontifice possibilis fuerit. 4. Ecclesiae membra vera, ajunt, illi censendi sunt, qui externe profitentur fidem propositam a sacro magisterio, sacro imperio obedientiam praestant, in sacramentorum communione persistunt. Atqui his nexibus externis cum ecclesia junguntur etiam haeretici occulti. Ergo a numero membrorum ejus excludendi non sunt. Respon­ debis: ejusmodi vincula etiam secundum rei veritatem subsistere debere, quae veritas deficiente vera fide jam ipsa deficiat. Instant: Res in ecclesia, qua est societas, dijudicanda est se­ cundum normas, quae el de aliis societatibus inter homines exislenIduis valent, Atqui ibi de interno animo el dispositione prorsus ab-trahendum el lota res secundum id, quod externe apparet, aestimanda est. blrgo etiam in ecclesia externa professio sufficit, quin interna fides correspoudeat. — Resp.: Ng. paritatem; societates enim ordinis naturalis inter homines totaliter externis vinculis connectimlur : secus de ecclesia societate siipernaliirali judicandum est. 5( >2 De membris ecclesiae 5. Ecclesia denique, dicunt, est suci et as essentialiter visibilis. Atqui haec indoles ecclesiae periclitatur, si praeter tri­ plex illud vinculum externum internam quoque fidem de se invisi­ bilem vindicaveris ita. ut defectus ejusdem jam excluderet ab ea. Ergo haeresis interna vel occulta a numero membrorum ecclesiae non eximii. — Respondetur mox sub prima ratione alterius sen­ tentiae. II. Auctores, qui sunt alterius sententiae, haec proferunt. 1. Fundament uni ecclesiae, quae est regnum veritatis, vera tides est: sic ipsa externa professio supponit internam fidem, ne­ que oboedientia ecclesiastica vere subsistit sine admissione interna fidei ab auctoritate ecclesiastica propositae. Atqui haereticus quivis etiam occultus vel internus hoc fundamentum abjecit; ergo hic super ipsum in ecclesia vere non stabit. El ita ecclesia quidem est visibilis, sed visibilitati de bel rei veritas cor respon­ dere: nullum autem visibile vinculum ecclesiae absque interna fide secundum rei veritatem consist it. Ex hac necessitate fidei internae etiam lit. ut ecclesiae membra simpliciter ,fideles“ vo­ centur. Visibilitas vero ecclesiae in ipsa fidei internae necessitate ser­ vatur, quia haec fides interna in conversatione Christiana sponte prorumpit el secundum legem «piandam psychologicam quasi mo­ rali necessitate absque fictione se prodit. Neque ecclesiae externa visibilitas pessumdalur inde, quod unus vel alter occultus haereticus in ea conversetur, quin reapse sit verum ejus membrum. Simile aliquid in omni societate humana accidere potest, ut aliqui inter ejus membra connumerentur secundum externam apparentiam ex falsis documentis, qui tamen reapse ejus membra non sint. Resp, ex altera parte: Membra ecclesiae fideles vocantur non tam ex sensu interno fidei, quam eo quod fidem per susceptionem baptismi sollemniter professi >unl, «piam professionem externe sal­ tem non revocaverint. — Quae cero ulterius adferunlur. arguunt quidem, quod ejusmodi membrum vita ecclesiae interna careat: non tamen ista ejusmodi haereticum a ratione membri morbidi vel pu­ tridi excludunt, quod corpori ecclesiae extrinsecus adhaereat. 2. Praecipuam dein rationem hi auctores urgent hanc: In bulla „lneffabilisa, qua conceptionem immaculatam bb. Virginis de­ finivit, Pius IX haec post dogmatis definitionem statuit: ,Qua­ propter si quis secus ac a nobis definitum est, quod Deus avertat, praesumpserit corde sentire, ii noverint ac porro sciant, uo semel poenis a jure statutis subicere. si quod corde senserint, verbo aut scripto \cl alio quo vi-· externo modo significare ausi fue- |>f Interet icis occultis 503 rinl1·. Ecce hic a summo pontifice expresse dicitur, quod vel ii. (pii corde contra dogma senserint, interius igitur tantum haeretici facti sint, ab unitate ecclesiae defecerint. Resp.: Respondent quidem interponentes propriam interpunc­ tionem [;]. illud ab unitate ecclesiae defecisse * cum sequente in­ ciso „ac praeterea poenis se subicere * jungendum el ad sequentem propositionem referendum esse: „si quod corde senserint, verbo aut scripto significare ausi fuerint . * Attamen hoc videtur difficulter fieri: antecedentia enim (ab unitate defecisse) et ea. quae sequun­ tur, jungenda cum ista propositione conditional!, per particulam in­ terjectam npraetcreau expressius separantur. Et licet vel sic de interpretatione isthac cogitari posset, obvia certe non est. et rationi­ bus positivis firmari deberet. — Unde alii distinguere malunt ipsam unitatem, dicentes pontificem intellexisse unitatem praecise quoad fidem, non ita unitatem, quae respicial v incul uni sociale. Sed et haec distinctio insulsa apparet, cum pontifex antea jam de­ claraverit. eum 5 riain manifestandam ut ad ultimum finem diriguntur; ergo et ecclesia eidem gloriae Dei tanquam fini ultimo inserviat neresse est. Idem magnificis s. Scripturae verbis illustratur. «In Chrislo. ait apostolus, etiam el nos sorte vocali sumus, praedestinati secun­ dum propositum ejus, qui operatur omnia secundum consilium volun­ tatis suae, ut simus in laudem gloriae ejus nos, qui ante speravimus iu Chrislo: in quo et vos. cum audissetis verbum veri­ tatis [evangelium nimirum], in quo et credentes signati estis Spiritu promissionis Sancto, qui est pignus hereditatis nostrae, in redemp­ tionem acquisitionis in laudem gloriae ipsius... l't Deus Domini nostri Jesu Christi. Pater gloriae, det vobis spiritum sapien­ tiae el revelationis in agnitione ejus; illuminatos oculos cordis vestri, ut sciatis, quae sil spes vocationis ejus, et quae divitiae gloriae h e red il a ti s e j u s in sanctis, el q uae sil s up erem in ens ma­ gnitudo vil lulis ejus in nos. qui credimus secundum operatio­ nem potentiae virtutis ejus * (Eph /, 11 sqq). Cf. etiam ib. 3,8sqq; 2. Ex testimoniis allatis simul patet, quod eadem ec­ clesia dirigitur etiam ingloriam Christi Dei-hominis; sic de Christo legitur, quod sanguinem fuderit, .ut ipse -ihi exhibere! gloriosam ecclesiam" (Eph .5. 27) et fideles dicuntur Christi esse ( l Cor 3, 23), ita ut «sive vivimus sive morimur. Domini simus", ut Christus .et mortuorum el vivorum dominetur" (Rom /-/, 8 sq ). 3. Facile etiam explanatur, qua ratione Deus gloriam suam m ecclesia attingat. Distinguitur autem gloria formalis et ob­ ice l i va. Et cum gloria in genere sil clara cum laude notitia, gloria formalis Dei habetur in cogni lione et agnitione s/re laude perfectionum divinarum ex parte entium rationalium: gloria Dei objectiva re/o consistit in ipsis operibus di vinis, in casu nostro in ipsa ecclesia objective speciata, propter quam Deus aestimatione, amore, laude dignus appareat. a) In ecclesia nunc gloria Dei objectiva manifesto ha­ betur; neque enim ullum opus Dei est. in quo divinae perfectiones, nl sunt potentia, sapientia, bonitas el misericordia, vividius resplen­ deant. quam in hac ejus ecclesia, quae in tam mullis miraculis el charismatibus a Christo instituta el propagata, tam mira sapientia el potentia contra tot praepotentes potestates adversas mirabiliter semper conservata, tam larga el sublimissima doctrina appareat in'Iriicla. quae latius per orbem diffusa ubique sicut novus quidam ôüfi De line ecclesiae isque praeclarior sol novumque coelum omnibus audire volentibus divinam majestatem enarrat atque annuntiat. b) Correspondit semper etiam gloria formalis, quam ec­ clesiae fideles Deo offerebant. Neque enim addubitari potest, quod per evangelii praedicationem et ecclesiae institutionem in ecclesiae filiis cognitio et amor el laus Dei valde augebatur, per tot indefessos evangelii praedicatores, per tol martyres, confessores el virgines etc. „Omnes, ait Theodoret us in Eph 1, 12, ad nos respicientes, qui in Dominum credidimus. Christum horum bonorum auctorem laudant *. II. Ut ex iis quae hucusque diximus patet, gloria Dei in hominibus non habetur, nisi eo ipso homo in cognitione el sancto amore perficiatur et nisi in his tanquam salute sua aeterna i. e. beata visione demum beatus sive salvus reddatur; «gloria enim Dei, ita Irenaeus l Γ 20, 7, vi­ vens homo: vita autem hominis visio Dei . ** Sic gloria Dei, quae esi finis ecclesiae ultimus, objective et realiter coincidit cum salute humana et idcirco ratio ultimi finis necessario invenitur etiam in hac salute aeterna fidelium non quidem primario, tamen secundario, quia -alus hominum, quae respicit creaturam, respectu gloriae Dei, quae respicit creatorem, in secunda linea venit in considerationem. Neque salus hominum per ecclesiam attingenda vocatur linis ejus ultimus absolute. Gloria enim Dei in omni casu (absolute) sive in aeterna hominis felicitate 'ire in ejus aeterna condemnatione attingitur, salus vero hominum dependet a libera eorundem cooperatione. Et ideo haec salus merito quidem vocatur linis eccle­ siae quidem pariter ultimus, tamen secundarius et condit innatus. Res etiam ex ha· parte iisdem fere Scripturae testi­ monii- patefit, quibus antea: in omnibus enim fere testi­ moniis utrumque el gloria Dei el salus hominis individuo nexu conjungitur, neque Christus gloriam suam per eccle­ siam dicitur intendere nisi ita. ut exhibeat sibi glorio­ sam ecclesiam (Eph 5, 27). Scholica: Quamvis propria el directa lini- intentione ecclesia propter salutem fidelium spiritualem et aeternam instituta sit, per irdundantiam tamen quam maxime confert etiam ad felici­ tatem hominum temporalem· idque conveniente) omnino ad De i elatione ecclesiae ad felicitatem temporalem 7>()7 verbum Salvatoris: „Nolile solliciti esse, dicentes: quid manducabi­ mus, aut quid bibemus, aut quo operiemur? Haec enim omnia gen­ tes inquirunt. Scit enim Pater vester, quia his omnibus indigetis. Quaerite ergo primum regnum Dei el justitiam ejus, el haec omnia adicientur vobis * (Mt 6, 31 sqq). De qua re pulcherrime jam s. Augustinus scripsit: .Merito, ecclesia catholica, mater Christianorum verissima, non solum ipsum Deum, cujus adeptio vita esi beatissima, purissime atque castissime colendum praedicas . . . sed etiam proximi dilectionem atque diri­ tatem ita complecteris, ut variorum morborum, quibus pro peccatis suis animae aegrotant, omnis apud te medicina praepolleat. Tu pueriliter pueros, fortiter juvenes, quiete senes, prout cujusque non corporis tantum, sed el animi aetas est. exerces ac doces. Tu fe­ minas viris suis, non ad explendam libidinem, sed ad propagandam prolem el ad rei familiaris societatem, casta el fideli obedienlia subjicis. Tu viros conjugibus. non ad illudendum imbecilliorem sexum, sed sinceri amoris legibus praeficis. Tu parentibus filios libera quadam servitute subjungis, parentes filiis pia dominatione praeponis: tu fratribus fratres religionis vinculo firmiore atque arctiore quam sanguinis nectis: Iu omnem generis propinquitatem el affinitatis necessitudinem, servatis naturae volunlalisque nexibus, mutua caritate constringis. Tu dominis servos, non tam condi­ tionis necessitate, quam officii delectatione doces adhaerere: dominos servis, sumini Dei communis Domini consideratione placa­ biles, el ad consulendum quam coercendum propensiores facis. Tu cives civibus, gentes gentibus, el prorsus homines primorum paren­ tum recordatione, non societate tantum, sed quadam etiam fraterni­ tate conjungis, Doces reges prospicere populis, mones populos se subdere regibus. Quibus honor debeatur, quibus affectus, quibus reverentia, quibus timor, quibus consolatio, quibus admonitio, quibus cohortatio, quibus disciplina, quibus objurgatio, quibus supplicium, sedulo doces ostendens, quemadmodum et non omnibus omnia, el omnibus caritas, el nulli debeatur injuria ( peragendum debemus distinguere: opus redemptionis effectivae et opus redemptionis adplicativae. Prius illud opus, quod etiam simpliciter opus redemptioni' vocatur, iis continetur, quibus Christus actu primo nos redemit, quibus igitur pretium redemptionis posuit, gratias el benedictiones a Patre nobis meruit, unde homo jam salvari possit. Hoc opus Christus per erucis sacrificium vere el proprie consummavit, qua Munica oblatione con­ summavit in sempiternum * sanctificatos t Hrb 10, 11). 1’1 vero singuli homines reapse salvi liant, libera eorundem cooperatione opus est. Haec autem non fit sine divina ope et gratiarum multiplici subsidio. Ad has vero gratias opportune distribuendas .jam special alterum Christi opus, quod esi opus ad p I ica t i on i s: H ■ I >e line proximo .'>( I siasticis sacerdotibus (sacramenta ecclesiae recipit), ecclesiasticis magistratibus (legibus sacris oboedit). 3. Adversantur nobis protestantes quorum axioma est, homi­ nes nonnisi individualiter ad salutem aspirare, el qui ecclesiae qui­ dem utilitatem quandam concedunt ad fidem hac in re necessariam excitandam, nullam vero ingerentium obligatoriam. Adversantur etiam modern is ta e. (piorum propositiones invenies damnatas in decr. Lamentabili n. 49 sq. II. Demonstratio. Dicimus ecclesiam eundem finem ex divina ordinatione proxime prosequi, quem el Christus con­ versatus inter homines prosecutus esi. I. Prima sic quaestio erit, cuinam lini Christus in hoc mundo inserviverit. — «Misit | autem | Deus Filium suum, ut salvetur mundus per ipsum" (Jo 3, 17), ul sit ipse magister (Jo 13, 13), sacerdos (Jo 17, 19) et pastor eorum (Jo 10); ita ul per sacram ejus doctrinam homines «cre­ dant in eum" (Jo 6, 29), sanctificentur per eum: «ul sint el ipsi sanet ificati in veritate" (Jo /7, 19), et liant unum ovile sub uno pastore (Jo 10, 16). Atqui aperte ipse salvator de apostolis, ubi in ipsis primitus ecclesiam suam constituit, declarat: «Sicul misit me pater, el ego mitto vos" (Jo 20, 21; 17, 18). Ergo destinatio seu tinis per ecclesiam in apostolis constitutam proxime attingendus in genere plane idem est ac qui el Jesu Christi erat in hoc mundo: ul salvetur mundus, non utique in actu primo, sed ; ictu secundo. Id quoad singulas partes ulterius facillime illustratur: a) Mittuntur apostoli cl ita ipsa ecclesia ad omnes gentes, quas Christus per sanguinem suum jam redemit, ul eos sacra Christi doctrina illustrent el sint ipsi testes in Jerusalem el in omni Judaea et Samaria et usque ad ultimum terrae (Act 1.8). .Data est milii omnis potestas in coelo el in terra: ointes ergo doce le oni II os l>) Ex eodem lexlu apparel, quod apostoli ulteriorem deslinalionem recipiant, homines per sacramenta sanctificandi: , Docete omne> gentes baptizantes eos" (Mt 28, 19); quicunque vero «crediderit el baptiza Ius fuerit, salvus erit" (Me 16, 16). El similiter legitur Jo 20,23: ^quorum remiseritis peccata, remittuntur eis": iterum el quoad ss. Eucharistiae sacramentum: ,boc facite in meam commemorationem" (Lc 22,19). Ita fructus per Christum — 510 I De line ecclesiae ejusque passionem acquisitos inter homines distribuere debent, et I opus redemptionis adplicativae perficere. c) Insuper Christus eosdem principes ecclesiae sua divina po1 testate et auctoritate et virtute ipsius Spiritus Sancti instruxit, ut tanquam perfecti ejus legati homines sanclificatos dirigant in ordine ad salutem: „Docele omnes gentes . . ., docentes eos ser­ vare omnia, quaecunque mandavi vobis ** (Mt 28,20); et ,qui vos audit, me audit: qui vos spernit, me spernit: qui autem me spernit, spernit eum, qui misit me“ (Lc 10,16). — Alia testimonia facile invenies in epp. apostolorum: cf. v. g. 1 Cor 4, lsq;2 Co>· 5, 18 sqq; 1 Tim 2,1—7. 2. Ad rem Leo XIII. (de unitate eccl.) d. 29. jun. 1896: ,Hac de causa, inquit, humanam naturam assumpsit Dei Filius ... at· qpe ita in terris agens doctrinam suam suarumque praecepta legum hominibus colloquendo tradidit. Cum divinum munus ejus perenne ac perpetuum esse oporteret, idcirco nonnullos ille sibi adjunxit alumnos disciplinae suae fecitque potestatis suae participes; cumque Spiritum veritatis in eos devocasse! e coelo, praecepit, ut peragra­ rent orbem terrarum quodque ipse docuerat quodque jusserat, id omne fideliter universitati gentium praedicarent: hoc quidem pro­ posito, ul ejus et professione doctrinae et obtemperatione legibus posset hominum genus sanctitatem in terris, felicitatem adipisci in caelo sempiternam . . . Hoc igitur sine ulla dubitatione est officium ecclesiae, christianam doctrinam tueri eamque propagare integram atque incorruptam. Sed nequaquam in isto sunt omnia; imo ne linis quidem, cujus causa est ecclesia instituta, officio isto concluditur; quandoquidem, ul Jesus Christus pro salute humani generis se ipse devovit atque huc, quae docuisset quaeque praecepisset, omnia rettulit, sic jussit ec­ clesiam quaerere in veritate doctrinae, quo homines cum sanctos efficeret tum salvos? Prorsus eadem Pius XI docet: „Ecclesiam suam instituit Christus Dominus societatem per­ fectam, natura quidem externam objeclamque sensibus, quae hu­ mani generis reparandi opus, unius capitis ductu, per vivae vocis magisterium perque sacramentorum, caelestis gratiae fontium, dis­ pensationem, in futurum tempus * persequeretur' (ll. encycl. Mor­ talium animos d. 6. jan. 1928; Acta ap. sedis XX (1928) p. 8). Et antea conc. Vatican uni idem sanci vit ab initio «m. 4 decla­ rans: ,Pastor aeternus et episcopus animarum nostrarum, ul salu­ tiferum redemptionis opus perenne redderet, sanctam aedificare ecclesiam *decrevit 4. Scholion: Quodsi talis est jam finis ecclesiae, in quantum in suis magistris et praepositis apparet activa, facile eruitur, quisnam sit finis proxime attingendus ab iis, qui tanquam membra eccle- I)·· line membrorum ecclesiae siain ingrediuntur el qui, ul pars passiva ecclesiae, magistris el praepositis subordinala apparent. Elementum enim passivum activo prorsus correspondere debet; et sicut ecclesia ex parte sua activa per Christum immediate dirigitur ad sacram ejus doctrinam propa­ gandam, ad sacras ejus leges inculcandas, ad sacra ejus salutis re­ media administranda, ila ii, quibus haec omnia proponuniur. eadem admittant oportet. Vull igitur Christus ab iis qui ecclesiam ejus ingrediuntur, ul sacram ejus doctrinam jam admittant et profiteantur: >ub hierarchica oboedientia sacram ejus exerceant religionem el sacramenta ab ecclesia oblata adhibeant; el hoc lacientes, suam praeparent ae­ ternam salutem. Pars HI. De proprietatibus ecclesiae. Sensu lato proprium omne id dicitur, quod alicui Mibjecto quomodocunque praeter ejus essentiam inest sive competit: sic omnia accidentia vocari possunt propria subslantiae. Sensu tamen stictiore proprietates ec­ clesiae sunt dotes quaedam, quae sive ex natura rei sive ex voluntate Christi ecclesiae necessario conveniunt. Hae ulterius distinguuntur proprietates genericae sive communes et specificae, (ren e ricae dicuntur illae, quae ecclesiae competunt, eo quod in tali vel tali genere rerum constituitur: hae igitur a vera Christi ecclesia ab­ esse nequeunt, eidem tamen non se veram Christi « cclesiam; proprietates rero 'pe< ili cae ecclesiam etiam po'iti \ i di'cermml. quaterni' eo ipso, quod in coetu ali- !)<· ecclesiae supernaturalitate qu<» inveniuntur, eum veram Christi ecclesiam ostendunt, Quamvis autem sic omnes proprietates sint distinctivae ecclesiae quoad se. tamen non omnes ejusdem distinclivae sunt q u o a d η o s. Et inde oritur divisio proprietalum ecclesiae: in eas, quae sunt tantum proprietates, — et in eas, quae insuper notae sunt sive signa notiΙΊ cati va ecclesiae. Nos inprimis de proprietatibus aliquibus meris agamus; postea de iis, quae communiter inter notas ecclesiae simul recensentur. In omnibus autem attende nos proxime non agere de proprietatibus ecclesiae ullius in ordine concreto existentis, puta ecclesiae romanae catholicae, sed magis in abstracto de proprietatibus inquiremus ecclesiae verae a Christo institutae, qualis debeat esse secundum fontes re­ velationis. ubicunque inter nos invenitur. Caput I. De ecclesiae supernaturalitate et eminentia. Ex iis quae supra de line ecclesiae disputavimus, quem­ admodum et ex aliis doctrinae capitibus, facile evincitur: ecclesiam esse societatem su per na tura leni (I), eandem ecclesiam a societate civili adaequate distingui (11). et so­ cietate civili longe sublimiorem existere (III). De singulis breviter. £ 1. Ecclesia societas plane supernaturalis est. Occurrit hic notio supernaturalis; intellegimus viro supernati irai e illud, quod naturam creatam transgre­ ditur sive illud, quod neque natura est neque ejus pars constituens neque ab ipsa ullo modo exigitur. His prae­ missis probatio pro hac doctrina plane catholica in promptu est. 1. Ex causa efficiente. Illa nimirum societas non esi consectarium humanae naturae sive institutionis indolisve Dornch, De ecclesia. 33 514· De proprietatibus ecclesiae naturalis, sed naturam prorsus praetergreditur, cujus auc­ tor non est nudus homo, sed Verbum ipsum caro factum. Atqui ecclesiae auctor est Christus Deus-homo, Verbum caro factum. Quare ecclesia censeri debet societas supei11 attirai is. Quoad majorem quaesiveris forsitan: num necessario supernaturale declaretur, quidquid Verbum caro factum operatum sit: et ratio dubitandi inde desumitur, quod Deus ipse cum supernatoralia tum naturalia operatur. — Attamen quidquid cum hac quae­ stione in abstracto est, certissime illud supernaturale est. propter quod directa intentione Verbum homo factum est, quod ut fmem proprium operi incarnationis et redemptionis proposuerit. Nam id ad quoti necessaria erat incarnatio et ad quod haec directe disponebatur, non potest non esse supernaturale. Atqui sub tali line incarnationis absque dubio invenitur ecclesia, in qua Christus lotum opus suum comprehendit et perenne reddidit. u2. Ex rausa materiali. Similiter ista societas supernaluralis est. cui inserimur non conditione naturali (cujusmodi est nativitas naturalis), sed conditione plane supernatural!, regeneratione nimirum ex aqua et Spiritu Sancto. Atqui hoc merito tenetur de ecclesia, cui per bap­ tismi januam accedimus. · j Quemadmodum porro domus aurea illa dicitur, quae auro, marmorea illa, quae marmore aedificata est, ita et societas supernaturalis declaratur, quae ex hominibus con­ vocatur. quatenus donis supernaturalibus instructi sunt, ut tide supernatural!, charactere sacramentali aliisve hujusmodi charismatibus. Haec omnia vero iterum in veris ecclesiae membris qua talibus necessario requiruntur. 3. Ex causa finali. — Omnis denique societas tanquam in ratione sua propria ex tine vel ex ordine essentiali ad linen! suum determinatur. Jam vero ecclesiae finis est prorsus supernaturalis. sicut et media, quibus ad finem adaptatur et dirigitur. \d hoc enim ecclesia instituta est, ut opus Chnsti con­ tinuet,' ut homine- ad veram supernaturalem sanctitatem • •t demum ad aeternam beatitudinem et visionem Dei inluitivam adducat. Media cero huic lini plane proportionata sunt: doctrina attingens ad ipsa -ublinussirna mysteria Ecclesia a societate civili distinguitur 515 sacramenta supernatural i virtute praedita, pastore» divinitus ordinati ei juribus plane divinis instructi, ut potestate re­ mittendi peccata, infallibilitate in docendo etc. Horum autem nihil 'non est supernaturale. I. Ecclesia tandem mysticum Christi corpus esi: Chri­ stus vero ejusdem ecclesiae caput. Atqui haec relatio, qualiscunque demum est, manifesto homogeneilatem quandam et connaturalilalem inter Christum ejusque corpus mysticum vindicat. Ergo cum Christus Deus-homo, qua caput ecclesiae, .jam inveniatur in ordine supernatural!, imo hujus ordinis supernaturalis fastigium est, ecclesia ipsa quoque essentialiter supernaturalis dicatur oportet. Similis illatio inde iit, quod ecclesia in s. Scriptura etiam ut -ponsa Christi exhibetur: ,simile enim factum est regnum coeloiiim homini regi, qui fecit nuptias lilio suo“ (Mt 22,2); cf. etiam Eph 5, 22 sqq; 2 Cor 11, 2; Mt 9, 15; Jo 3,2!); Apoc 19, 7 sqq etc. - Atqui sponsa in eodem ordine inveniri debet ac sponsus. Ergo ecclesia sicut Chrisltis ad ordinem supernaluralem spectat. 5. Ecclesia igitur societas supernal malis est non solum ratione originis et destinationis, sed etiam active et efficienter, imo et for­ malité/·, quatenus et membra ejus supernaluralibus donis ei adap­ tantur et auctoritas in ea divinitus posita divina virtute semper fir­ matur et gubernatur. Quae omnia Leo Χ1Π in Iit. encycl. Immor­ tale Dei hisce comprehendit : «Haec societas, quamvis ex hominibus constet, non secus ac civilis communitas, tamen propter finem sibi constitutum atque instrumenta, quibus ad finem contendit, super­ naturalis est el spiritualis" : et iterum Iit. encycl. Satis cognitum de unit. eccl. dicens: „Ecclesia societas est ortu divina, fine rebus­ que fini proxime admoventibus supernaturalis; quod vero coalescit hominibus, humana communitas est“. S -> Ecclesia a societate civili prorsus distinguitur. I. Haec res ab ipso pontifice Leone XIII ex supernaluralitate ecclesiae immediate infertur: Jlaec societas., supernaturalis est et spiritualis; atque idcirco distinguitur ae differt a societate civili" (encycl. Immortale Dei l. c). EI revera, quae sunt naturalia per se et quae ex ipsa es­ sentia sua supernaturalia sunt, loto genere distinguantur oportet sicut ipsa gratia et natura. Atqui, cum ecclesia societas sil plane supernaturalis, societas civilis naturam ipsam humanam essentialiter socialem sponte consequitur <•1 per se pacem· et emolumenta tantum temporalia et na­ 516 De proprietatibus ecclesiae turalia tanquam finem prosequitur, et ideo plane naturalis est. Ergo ecclesia a societate civili toto genere differt. 2. Altera consimilis ratio desumitur ex verbis ipsius Christi Domini Jo 18, 36 dicentis: „Regnum meum [i. e. ecclesiaj non est de hoc mundo; si ex hoc mundo esset regnum meum, ministri mei utique decertarent, ut non tra­ derer judaeis: nunc autem regnum meum non est hinc, *· IIis verbis manifesto ecclesiae o r i go m u nd ana ne­ gatur: est hinc, de hoc mundo.u Negatur et indoles ejus vel linis mundanus; qui nimirum in bonis illis quaerendus sit. pro quibus armis mundanis sit decertandum: „.s7 ex hoc mundo regnum meum esset, ministri mei utique decerta rentu. Ex sermone igitur Christi ecclesia sub duplici respectu et originis et linis non esi de hoc mundo: atqui societas civilis sub eodem duplici respectu ad hunc mun­ dum pertinet; ergo non possunt idem esso ecclesia et so­ cietas civilis. Ad textum vero modo allegatum nota: al Nos quidem merito ex verbis Christi deducimus, regnum ejus non esse originis, indolis, destinationis mundanae: immerito vero alii inde demonstrare co­ nantur, ecclesiam vel visibilem non esse vel plane in hoc mundo non inveniri. ,Non ait — ita s. Augustinus tr. 115 in Jo n. 2 —: regnum meum non est in hoc mundo, sed: non est de hoc mundo . .. Non ait : nunc autem regnum meum non est hic. sed: non est hinc: hic esi enim regnum ejus usque in finem saeculi *·. b) Alii ex eodem textu deducere vohml : ecclesiam bona hujus terrae possidere, vel iis ad finem suum uti non posse. Prorsus im­ merito id inferunt; id quod a) optima analogia ex anima humana illustrari potest. Neque num ex hoc, quod anima humana de hoc corpore vel originis, in­ dolis. naturae materialis non est, sequitur: ergo ipsa est extra cor­ pus. non potest uti corpore neque in illud ullo modo influere. Sic et ecclesia, quamvis de hoc mundo non sit, manet tamen in mundo (Jo 17, 14 xqq) et m ipsum multifariam influit : cl ab ipso varios influxus experiri potest. 3) Ipsa res authentice etiam ab ecclesia declarata est: ita in hit. apostol Pii IX 1 s he proprietatibus ecclesiae scribit: „ Maj or \olns lidei causa debel esse quam regni, ainpliu>que pro pace ecclesiarum clementia vestra debet esse sollicita quam pro omnium securitate terrarum. Subsequuntur enim omnia pro­ spera, si primitus, quae Deo sunt, cariora serventur1· (ep. 19, 2). Isi dor us vero pelusiota rem ita exhibet: ,Ex sacerdotio el regno . . . rerum administratio conflata est: quamvis enim per­ magna ul ri usq ne di fferen ti a sil, illud enim velul anima est, hoc velut corpus: ad unum tamen el eundem finem tendunt, hoc esi ad hominum salutem * (epp. Ul ep. 249). El similiter Ch rysosl ornus: ,Al vero, inquit, hic aliud quoque imperii genus est, ac civili quidem imperio sublimius. Quodnam igitur hoc est? Quod in ecclesia viget . . . Hoc enim imperium tanto civili excellentius est, quanto coelum terra: imo etiam mullo prae­ stantius . . . Quantum igitur inter corpus et animam discriminis est, tantum item hoc imperium ab illo distat * (in 2 Cor hom. 1:~> n. 4 sq). Et eleganter, ut solet, Elphraem syrus doctrinam expo­ nit: ,Ecclesia omnem accepit potestatem ligandi atque solvendi in coelo. Sponsus dedit ei claves portarum coeli et terrae: dominus sponsae suae tradidit omne, quod habebat, eamque suis thesauris praefecit Ejus divitiis indigent reges, qui ei decimas solvunt, ca­ pita sua coram ea inclinant et suas dignitates ejus dignitati cum veneratione subjiciunt. In hac gloriosa ecclesia constituta est regia majestas et in throno ejus sedent simul angelus el sacerdos . . . O sponsae regis majestas, quantae sunt tuae pulchritudines in coelo el in terra! * (serm. in Salv. passionem et resurr. n. 7). Succincte rem exhibet s. Thomas docens: ,Potestas saecu­ laris subditur spirituali, sicut corpus animae . . .: el ideo non est usurpatum judicium, si spiritualis praelatus se intromittat de tem­ poralibus, quantum ad ea in quibus subditur ei saecularis potestas * (S. th. ?. ? q. βθ u fi ad ■">>. Caput II. De ecclesiae perfectione sociali. • t Statuemus prius ipsam ecclesiae proprietatem, qua esi -ocietxs perfecta: deinde quaedam corollaria inde deduce­ mus de habitu inter ecclesiam el societatem civilem. De necessitate ecclesia*· 5 [9 Articulus I. Ecclesia est societas perfecta. I' 1. Praenotationes. — I. Notio. Societas perlecta ea erit, quae in se completa suique juris est: ideoque in suo ordine seu genere prorsus independens neque pars esi alterius neque alteri subordinata, ut in hac proprium finem inveniat vel perficiat : cum hoc cohaeret, ut societas per­ fecta etiam mediis ad finem proprium sufficientibus in­ structa sit. · ‘ Explicatio: Pars alicujus rei non potest «lici res iu >e com­ pleta el perfecta, sed potius ad totum ordinatur, ul in ipso perfec­ tionem sibi convenientem inveniat: ergo si qua societas pars est alterius (ex g. urbes vel vici in societate civili), non potest «lici societas perfecta, el societas perfecta debet esse lota in se sive completa. Cum porro lota ratio seu indoles societatis per tinem determinetur, patet, quod societas illa, cujus finis intra genus suum ordinetur ad linem alterius societatis, jam non potest esse perfecta. Ideo ad societatem perfectam requiritur, ul ejus linis non sil subordinates in genere eodem lini alterius. El ita societas simpliciter perfecta ea erit, quae in proprio ordine linem prosequitur perfectum el supremum. Per id autem non excluditur omnis subordinrilio. Ita societas civilis in suo genere, i. e. in iis. quae spectant ad felicitatem temporalem procurandam, est prorsus independens, ideoqùe in suo genere perfecta: nihilominus societati religiosae sui«ordinatur sub ratione finis jam hujus societatis proprii, ecclesiae nimirum, «piae salutem hominum procurat supernaturalem. Hoc fieri potesl, eo quod felicitas temporalis non est linis hominum simpliciter ultimus, sed et ipsa indirecte saltem subordinatin' fini, «pii in beatitudine simpliciter perfecta habetur. Immediate sequitur, quod societas perfecta media in se habere debet sufficientia ad linem proprium oblinendum; si enim hac in rfe deficeret, utique in sua actione i. e. ut principium operationis sui juris non esset. Potesl tamen ejusmodi media in se habere sire r e a 1 i I e r sive v i r I u a 1 i l e r. eo quod ea ab alia societate p r 0 p r i «» jure repetere valeat. Inter haec media praecipuum locum lend potestas sui generis suprema el aulonoma. 2. Quaestio praesens in concreto etiam sic proponi potest: ecclesia estne independens a republica? Sola enim societas civilis in considerationem vocari potesl. ubi agitur de independents seu perfectione ecclesiae. Ideoque pro- Ô20 De proprietatibus ecclesiae prietatein istam ecclesia toties aequivalenter sibi vindicavit, quoties sibi asseruit in depend enti ani a societate civili adversus jurium suorum aggressores. Prae aliis vero fortius eam propugnavit Pius IX. qui inter propp. syllabi et hanc (19) damnavit: , Ecclesia non est vera per­ fectaque societas plane libera, nec pollet suis propriis el constantibus juribus sibi a divino fundatore collalis: sed civilis potestatis est de­ finire, quae sint ecclesiae jura ac limites, inter quos eadem jura exercere queat": vel 20: ^Ecclesiastica potestas suam auctoritatem exercere non debet absque civilis gubernii venia el assensu"; cf. ib. el prop. 24; 28; 34; 41; 44. Similiter Leo XIII in encycl. Immor­ tale Dei d. d. 1. nov. 1885 vel Diuturnum illud d. d. 29. Junii 1881, de quibus cf. Denz. n. 1866 el 1857. — In schemate vero constit. dogm. de ecclesia Christi c. 3 canon erat praeparatus: ,Si quis dixerit, ecclesiam non esse societatem perfectam, sed collegium, aul ita in societate civili seu in statu esse, ut saeculari dominationi subjiciatur. A. S? Unde res haec lidei proxima esse facile intel­ legitur. 3. Adversarii. a) Jam Constantinus II, filius magni Constantini, ecclesiam tamquam servam sibi subicere conabatur, cui maxime resistebat s. Athanasius: postea similia studia pro­ sequebatur Justinianus et mulli alii imperatores byzantini, quos in occidente imitati sunt non pauci principes. Ili omnes magis practice veritati nostrae adversabantur. b) Uni ex his regibus. Ludovico Bavaiieo. adstipuialus est sub specie doctrinae Marsilius ille palavinus, qui tunc novum systema excogitavit el proposuit in libro „Defensor fidei". Cardo theoriae invenitur in eo. quod Christus omnem potestatem ecclesiasti­ cam immediate multitudini fidelium tradiderit : populum vero po­ testatem exercere censet per repraesentantem suum, qui tunc erat imperator. Sic ecclesia ejusque hierarchia tradita est arbitrio el ludibrio imperatoris; huic etiam jus vindicatum est concilia oeciimenica convocandi, quibus solis potestas legislaliva competeret, cum ad summum pontificem non perlineret nisi exeeulio legum. Doctrina haec eum suo inventore condemnata est a Joanne XXII (23.oct. 1327). e) Sententn- -imilibus favebant Joannes de Jan du no. Marsilii satelles, et Wiclel' et Ilus; in eorundem vestigiis incedebat Luther, qui el ipse decrevit, populum fidelium qua talem omnem m ecclesia auctoritatem habere, eamque prorsus hoinogeneam in omnibus ministris esse docuit i. e. non esse distinctionem episco­ porum vel summi pontificis. In angustiis positus, unde ipsi dein auctoritas docendi el praecipiendi venisset, primo hanc derivavit ex docloratu suo: mox videns hanc rationem non plane sufficere, eam derivare volebat ex ordinatione Spiritus Sancti: quod eum alii de De necessitate ecclesiae 521 se quoque dictitarent. tandem recurrit el ipse ad principes saecu­ lares, qui hanc facultatem haberent tamquam repraesentantes populi. Catholicam doctrinam tunc proposuit conc. I rid. s. 24. c. 4 et cn. 7. — Similiter docent anglicani el russi, qui pariter supremam potestatem ecclesiasticam imperatori adscribunl. d) Sed non solum inter reformatores haec doctrina praevalebat: majore cum ecclesiae periculo eadem doctrina convalescebat inter ipsos catholicos, maxime in Gallia, ubi similia principia in systema concreverunt gallicanismi. Hujus princeps fere auctor est Richer (1611). collegii sorbonici syndicus, donec ejusdem collegii decreto ob errores suos hoc loco amotus est. Ejus systema damnatum est (a. 16121 a provinciali synodo parisiensi; postea (a. 1613) pluribu> decretis sacrae congregationis indicis sub Paulo V. — Erroribus eisdem deinceps adhaerebat Nic. Hontheim, vulgo Febronius, auxiliaris episcopus trevirensis, qui doctrinas gallicanas in Germania pervulgavit et fautorem invenit .losephum secundum imperatorem; cl. Tarquini t. c. p. 103sqq. Celerum simili errore omnis fere legislatio civilis moderna jam infecta esi. 4. Cum systemate adversariorum 1res termini conneetuntur : a) 'Placetum * , regium sive decretum principis, quo constitutiones apostolicae el alia documenta ecclesiastica ipsaeque episcoporum pastorales litterae in vulgus edi et servari permittuntur, eo sensu ut absque tali decreto publicari nequeant. — Intellegitur deinde eodem termino etiam facultas gubernio civili attributa, ordina­ tiones ecclesiasticas praevie inspiciendi el examinandi carumquc promulgationem, prout visum fuerit, concedendi vel denegandi. — b) hiem fere valet alter terminus *^exequatur : eo quod permissio regia siculi per vocabulum *^placet , ita etiam per vocem ,exequatur1* indicari solebat. c) ^Appellatio ab *abusu quae adversus sen­ tentias ab ecclesia praesertim a rom. pontifice latas ad principes saeculares Iit. II. Demonstratio. I. Societas quae suprema est nec ratione linis alteri subordinatin'. quaeque omnia inedia in 'cmetipsa habet, perfecta est. Atqui ecclesia talis societas est. Ergo ecclesia perfecta societas est. Minor probatur: a) Ecclesiam supremam esse, supra ostendimus. — Eadem manifesto ratione linis ab alia so­ cietate non pendet. Finis enim ecclesiae est sanctitas et salus hominis supernatural is. Atqui hic linis totaliter distinguitur ab illo fine, quem societas civilis prosequitur, qui est felicitas temporalis; idem finis porro ex toto genere -uo altioris ordinis est, et proinde tanquam pars in fine De proprietatibus ecclesiae societatis civilis contineri nequit. Unde ecclesia ratione tiniproxime, a societate civili prorsus independens est. conteipienfer etiam ab omni alia societate hujus mundi. b) Ecclesia etiam omnia media necessaria ad linent suum assequendum in se habet. Media nimiruin ad linent ecclesiae supernaturalem prosequendum his Iere absolvuntur: a) sufficienti propositione regulae credendorum el agendorum: β) subministratione gratiae interioris ad cre­ dendum el operandum juxta eandem regulam: γ) suppe­ ditatione mediorum etiam externorum, quibus fideles ad eandem regulam exsequendam efficaciter applicentur. Jam nero haec omnia Christus in ecclesiam suam con­ tulit; num α) ecclesiae in persona apostolorum repraesentatae Christus contulit plenissimam potestatem docendi totam doc­ trinam revelatam i. e. totam regulam tum credendorum tum agendorum, adjuncta etiam promissione .jugis assistentiae seu infallibilitatis: β) Christus in suam ecclesiam contulit omnem gratiam supernaturalem necessariam ad observationem legis supernaturalis; haec gratia ecclesiae propria fit ratione sa­ cramentorum. quorum administratio ecclesiae commissa est. Ium etiam ratione vivificae conjunctionis ecclesiae cum capite Christo (Jo 15,5; I Cor 3, 6. 9; Eph 4, llaqq). γ) Christus denique rectoribus ecclesiae potestatem contulil legislalivam perfectam, non solum praeceptivam, sed etiam coaclivam. qua media externa, quae ad finem ecclesiae conducere videntur, decernere valeant el qua eorundem mediorum executionem efficaciter urgere possint. ■J. Xrgumentum similo hoc modo institui potest. So­ cietate- se habebunt eodem modo, quo earum potestates: etenim potestas ista principium agendi est in societate: si ergo ipsa independens est, tola societas independens erit. Uqui ecclesiae potestas plane independent est a quatcunque alia potestate, etiam civili. Erqo el ip-a ecclesia societas eril plane independens et perfecta. Minor illustratur: a) Ex verbis -. Scripturae, qui­ bus t.hristus saevam potestatem institùit: tihi dabo rl/ires reijni coelorum : et (lUodcurt'iUt ligareris super terram, erit De necessitate ecclesiae 523 liyatum et in coelis; et quodcunque solveris super terram, erit solutum et in coelis" ; quibus addas, quae similia legun­ tur Mt 18, /S. Ilis verbis per Christum ipsum magistra­ libus in ecclesia constitutis plena el amplissima potestas Iit el ea. quae a solo Deo dependeat. Atqui talis potestas perfecta est el piam * independens a quacunque potestate vel auctoritate aliena. Ergo el ecclesia rationi * potestatis >uae societas erit autonoma. independens, perfecta. «) Manifesto ecclesia accepit potestatem plenam: utpote rui dicatur: „quodcunque ligaveris ... quodcunque solveris, erit *. solutum Hoc „quodcunque“ vero amplissime palet proxime quoad finem ecclesiae proprium, ideo etiam quoad media ad hunc tinem necessaria. β) Ecclesia accepit etiam potestatem a solo Deo dependen­ tem: dicitur enim: „quodcunque ligaveris ... solveris, erit ligatum ...solutum el in coelis" i. e. habebit valorem coram Deo. qui alienae potestati obnoxius non est. I») Quod Christus instituit, hoc :i b apostolis ad praxiin deductum est. Sic ipsi leges ferunt Act lô,28—41: I ('or 7; ita judices agunt, el poenas inferunt ib. 5. I sqq; haec omnia cero potestate exequuntur prorsus autonoma el independente. Cf. et Act 4, 19; 5, 29. c) Celerum facile intellegitur ra l i o c on venienti ae, oh quam Christus ecclesiam suam ut societatem perfectam instituere, neque eam societati civili submittere voluerit. Actum enim esset de unitate ecclesiae, si ipsa tot tam diversis, tam variantibus potestatibus civili­ bus obnoxia reddita esset, quae saepe ne chrislianae quidem sunt, sed infideles, haereticae, inimicae. 3. Traditionis suffragium largius evolvit Straub n. 1079— 86. Ex quibus pauca huc proferamus, .lam Con­ stantinum alloquitui Hosius: .Ne te rebus misceas ec­ clesiasticis. neu nobis his de rebus praecepta mandes: sed a nobis potius haec ediscas. 'Tibi Deus imperium tradidit, nobis ecclesiastica concredidit” (apud A th anasium hist, orian. n. 14). El ipse Athanasius: „Si illud episcopo­ rum decretum esi. quid illud attinet ad imperatorem? sin imperatoriae minae sunt, quid opus hominibus nuncupatis episcopis? Quandonam a saeculo res hujusmodi audita est? qnandommi ecclesiae decretum ab imperatore accepit auc­ ”>24 De proprietatibus ecclesiae toritatem, aut pro decreto illud habitum est? Multae ante­ hac synodi coactae sunt, inulta prodierunt ecclesiae decreta: sed numquam patres res hujusmodi imperatori suasere, nunquam imperator ecclesiastica curiose perquisivit (hist, arian. n. 52). a) Nervose rem defendit Ambrosius ad Valentinianum II scribens: ,Quando audisti, dementissime imperator, in causa fidei laïcos de episcopo judicasse? Ila ergo quadam adulatione curvamur, ul sacerdotalis juris simus immemores, el quod Deus donavit milii, hoc ipse aliis putem esse credendum? Si docendus est episcopus a laïco, quid sequetur? Laïcus ergo disputet, et episcopus audiat, epi­ scopus discat a laïco! Al certe si vel Scripturarum seriem divinarum ve! vetera tempora retractemus, quis est qui abnuat in causa fidei, m causa, inquam, fidei episcopos >olere de imperatoribus Christianis, non imperatores de episcopis * judicare (ep. 21 n. 4); cf. etiam ejus­ dem ep. 20, 8. 19; vel senn. contra Auxentium n. 35 sq. Cf. quae supra p. 517 sq de superioritate ecclesiae allegata sunt. b) Idem sibi reclamant ipsi pontifices: ita v. g. Ge­ la sins: „Si quantum ad religionem perlinet, non nisi aposlolicae sedi juxta < anones debetur summa judicii totius: si quantum ad saeculi potestatem, illa a pontificibus et praecipue a beati Petri vi­ cario debet cognosci, quae divina sunt, non ipsa eadem judicare. Nec sibi hoc quisquam potent issiinus saeculi, qui tamen Christianus est, vindicare praesumit, nisi religionem forsitan * persequens (ep. 4 sive command. ad Faustum). Ilem Nicolaus I in ep. ad imper. Michaelem; D. 269. c) Sed et imperatores olim non dissentiebant, ut Con­ si ani in us M. qui ad episcopos in concilio nicaeno haec verba protulit; ,Deus vos constituit sacerdotes, el potestatem vobis dedit de nobis quoque judicandi, el ideo nos a vobis recte judicamur: vos autem non potestis ab hominibus judicari . . . Vos enim nobis a Deo dati estis dii, et conveniens non est, ul homo judicet *deos (apud Itufiiium hist. eccl. / 2). - Simile nobis de Gratiano el Valentiniano II testatur svnodus romana sub Damaso 1 v habita a. d80 (M 13, 577sq), et Honorius imperator Arcadium ipse monet ,Qui> in facinore tam cruento Dei omnipotentis non timeret offensam,. . . cum et si quid de causa religionis inter anti­ stites ageretur, episcopale oportuerit judicium; ad illos enim divi­ narum rerum interpretatio, ad nos religionis spectat obsequium * (inter f-pp. ('hrysostomi; M 52, 539 sq). Cf. et sollemnem Valen­ tiniani Ill declarationem inter epp Leonis M. 11; M 54, 637 sq. Esi igitur ecclesia „societas el genere el jure perfecta, cum adjumenta ad incolumitatem actionemque -nam necessaria, vohm- De habitu inter ecclesiam el societatem civilem 525 late beneficioque conditoris sui, omnia in se et per se ipsa pos­ sideat “ (Leo ΧΙΠ eneycl. Immortale Dei d. I. Nor. 1R85). Articulus U. De habitu inter ecclesiam et societatem civilem. Ecclesia societas perfecta est: societas civilis in suo ordine pariter perfecta est: si comparatur status civilis el ecclesia, ecclesia certe ex fine et ordine suo statu sublimior est et ab eo distinguitur. Neque tamen separandae sunt istae societates; id quod damnavit Pius IX prop. 53syllabi: „ Ecclesia a statu statusque ab ecclesia est sejungendus6: id quod et simpliciter impossibile est. Conveniunt enim in nna eademque materia: unum et idem genus humanum, quod in variis societatibus civilibus colligitur, etiam ad ec­ clesiam convocatur. Jam quaestio exoritur de mutua inter utramque se­ rietatem relatione: de qua re tamen, quia accuratior sermo ad juris canonici consultos pertinet, nos brevissime agemus. I. Quod ontologicam habitudinem attinet, tum ecclesia statum multum juvat in attingendo tine sibi pro­ prio, tum etiam status, si bene est ordinatus, multum con­ ferre potest ad ecclesiae prosperitatem. ,Etenim, ila Leo XIII /. c., sicut hominum intellegentia, si cum fide Christiana conveniat, multum nobilitatur multoque evadit ad vitandos ac repellendos errores munitior, vicissimque fides non parum praesidii ab intellegentia mutuatur: sic pariter, si cum sacra ecclesiae potestate civilis auctoritas amice congruat, magna utrique uecesse est liat utilitatis accessio. Alterius enim amplificatur digni­ tas et. religione praeeunto, numquam non erit justum imperium: alleri vero adjumenta tutelae el defensionis in publicum fidelium bonum suppeditantur.6 II. De juridica relatione inter utramque so­ cietatem. Qua in re ab initio distinguas: Societas ci­ vilis esi aut societas infidelium, qui nunquam baptis­ mum receperunt, aut haereticorum vel schismatico­ rum. qui baptismate recepto separati vivunt ab ecclesia Christi vera, aut catholicorum, qui baptismo suscepto 32G De proprietatibus ecclesiae ecclesiae subjecti manent. De singulis non prorsus idem dieendunl est. 1. Infidelium societates actu nullo modo sunt de ecclesia Christi neque ei immediate vel directe submittuntur. Attamen ut objective verum omnino tenendum est, eccle­ siam jus et officium habere etiam inter easdem evangelium Christi annuntiandi, quamquam media coactiva ibi adhibere nequeat. Missionarii igitur catholici, licet invitis et vetanti­ bus potestatibus ethnicis, lines earum intrare ibique evangelium annuntiare possunt. Huic fidei praedicationi pote­ states saeculares cum injuria se opponunt; imo et ipsis potius obligatio incumbit se ecclesiae adjungendi. Hae normae valent vi legis naturalis el divinae; ab ipsis ob­ servandis inculpabilis tantum ignorantia principes ethnicos excusare potest. 2. Quod attinet societatem civilem baptiza torum, per se re in abstracto considerata, utraque societas et status et ecclesia per fee ta societas est : (piare etiam in ordine proprii finis utraqne per se independens est. et juris aequalis. Attamen re in concreto considerata, maxime ex respectu ad utriusque finem, subito apparet, istam aequalitatem non unam subire modificationem; imo merito tenetur, potesta­ tem principum Christianorum potestati eccle­ siae tum negative tum etiam positive subordinari, subordinatione non quidem directa, sed indirecta tantum. a) Societas civilis, quamvis sub propria sua ratione perfecta, tamen absoluta non est El ipsa nimirum in omnibus suis studiis subjacet legibus el ordinationibus divinis, el ideo ipsa societas civi­ lis leges divinas tum naturales tum positivas neglegere non debet: hae leges vero custodiae ecclesiae traditae sunt. — Quare status exercitium -aerae potestatis ecclesiae, cum sollicita est de legibus sive naturalibus sive positivis tradendis et inculcandis, certe impe­ dire nequit (subordinatio negativa). Imo in his. quae spectant aetern.un hominum salutem, status etiam positive subordinalur, qua­ tenus et ipsa ofticiorum suorum authenticam interpretationem ab ecclesia laciam admittere et daia opportunitate secundum placitum -aerae potestatis officia -na conterre debet ad linem ultimum sub- De habitu inter ecclesiam et societatem civilem .547 (litorum suorum i. e. ad linem ecclesiae proprium oblinendum. Ideo potestatem sacram ecclesiae auxilio et praesidio juvare, ordinis re­ ligiosi violatores legibus et poenis cohibere, aliisve modis disposi­ tionibus sacrae potestatis pro ecclesiae indigentia obsecundare om­ nino debet. Ratio et hujus rei manifesta est: Potestas nimirum etiam so­ cialis divinitus instituta non est neque volita, nisi in bonum homi­ nis; omnia vero bona hominis bono hominum ultimo et supremo ab ecclesia curando instar medii inservire debent; ergo et potestas civilis sic ultimo hominis hono pro placito ecclesiae se subordi­ nate debet. b) Societas civilis per se nullatenus subordinate est, el sui juris el independens manet in rebus pure temporalibus sub re­ spectu linis temporalis, in quibus proprius ejus linis se continet et absolvitur. Attamen accidere potest, ul ejusmodi res temporales relationem admittant ad lines spirituales vel ut una eademque res sub intentione linis ulriusque societatis cadat, idque aut per se (matrimonium, educatio puerorum etc.), aut ex contingente lacto sive per accidens (bona ecclesiastica temporalia). In his lieri potest, ul utraque societas linem suum assequi velit sub diversa, imo sub contraria ratione, ita ut collisio exurgat. Patet iterum, quod in ejusmodi casu societas civilis cedere, imo se subordinate debet ecclesiae, quamvis de re agatur, quae sub uno respectu ad ejus provinciam pertineat. Cum enim linis ecclesiae longe superior sit lini societatis civilis et id, quod superius est, natura sua praeponderare debeat ei, quod est inferius, societas quae inferius bonum curat, cedit ecclesiae idque per se in rebus per se mixtis, per accidens in iis, quae ex co n t i n g e η I e fac 19 relationem assumunt spiritualem. c) In his omnibus vero non loquimur de su bordinalione nisi indirecta; societas enim civilis ecclesiae non subordinatur in ratione sui proprii finis, sed ratione linis praestanlioris, qui aut solus urget (quoad leges divinas vel ecclesiasticas ad ultimum finem hominis spectantes) aut saltem praevalet (in rebus mixtis). Ex vi nimirum superioris legis in ejusmodi casibus materia, quamvis de se temporalis, ad paries spirituales trahitur el societatis inferioris quasi-dominio subtrahitur, et sic indirecte ex line ejus excidii. Ipsum principium, unde tota haec consideratio procedit Leo XIII m Id. encycl. d. 1. Nov. 1885 exposuit: ,Civilem igitur societatem comimini utilitati natam in luenda prosperitate reipublicae necesse esi sic consulere civibus, ul obtinendo adipiscendoque summo illi atque incommutabili bono, quod sponte appetunt, non modo nihil importet unquam incommodi, sed omnes quascunque possit oppor­ * tunitate adferal. Quarum praecipua est, ut detur opera religioni 5*28 De proprietatibus ecclesiae sancte inviolateque servandae, cujus oiticia hominem Deo conjun­ ; * gunt cf. el Gregorium M. ad Mauritium ep. 2, 65. 3. Idem quod de societatibus civilibus catholicorum hucusque diximus, per se repetendum est de societatibus haereticorum vel schismaticorum. Hi enim quamvis membra ecclesiae per se non sint, propter baptismum tamen ad ecclesiam catholicam per­ tinent ul subditi. Unde per se ecclesia in hujusmodi societates tanquam in subditos animadvertere potest, el leges quas fert per s? etiam pro illis valent: quemadmodum v. g. nonnullae leges concilii tridentini circa matrimonium latae pro haereticis quoque valent, eorumque matrimonia invalida reddunt, nisi forte aliter provisum est per eandem ecclesiam; cf. CIC en. S7. Corollaria: I. Merito igitur proscribitur doctrina rega­ lis tarum, qui actus potestatis ecclesiasticae suspendunt, donec regium Placet vel Exequatur iis accesserit. Repugna! nimirum talis doctrina dignitati ecclesiae, qua est societas perfecta, plane independens et omnibus aliis societatibus superior. Tali enim societati, praesertim cum sit perfec­ tissima et omnium suprema, jus competit, ul cum subditis suis ita communicet, ut nemo commercium istud impedire valeat. Et hoc maxime de summo pontifice valet, cujus potestas in ecclesia universalis et immediata, plena et su­ prema sit. Huc referas propositiones a Pio IX in syllabo damnatas n. 49: ,Civilis auctoritas potest impedire, quominus sacrorum antistites et fideles populi cum romano pontifice libere ac mutuo communicent ; * el praeter prop. 20 maxime prop. 41: ,Civili potestati vel ab in­ fideli imperante exercitae competit potestas indirecta negativa in sacra; eidem proinde competit, nedum jus quod vocant exequa­ tur, sed etiam jus appellationis, quam nuncupant ab abusu. * Largius rem idem pontifex reprobat in »ncyd. Quanta curo. Eandem doctrinam peremptorie condemnat conc. vati can uni docens ,Porro ex suprema illa romani pontificis potestate guber­ nandi universam ecclesiam jus eidem esse consequitur, in hujus sui muneris exercitio libere communicandi cum pastoribus el gre­ gibus totius ecclesiae, ut iidem ab ipso in via salutis doceri ac regi possint Quare damnamus et reprobamus illorum sententias, qui hanc supremi capitis cum pastoribus el gregibus communicationem licite impediri posse dicunt, aut eandem reddunt saeculari potestati obnoxiam, ita ul contendant, quae ab apostolica sede vel ejus auc­ toritate ad regimen ecclesiae constituuntur, vim ac valorem non habere, nisi potestatis saecularis placito conlirmentur' 6*. 4. c. 3). |)e habitu inter ecclesiam et societatem civilem Eadem ratione appellatio, quam dicunt ab abusu, repro­ banda esse intellegitur. Per hanc enim judices ecclesiastici in ipso munere suo exercendo potestati civili submitterentur: id quod iterum cum ratione ecclesiae repugnat, qua est societas perfecta eaque su­ prema; neque enim a superiore ad inferiorem potestatem appel­ latio fieri potest. Ejusmodi abusus potestatis saecularis iam repro­ batus est per cn. 12 synodi antiochenae a. 341 habitae (II I 597 sqq); huc pertinet el excommunicatio in bulla Coenae Domini sub n. /3 lata, et prop, syllabi 41 modo citata. Cf. Palmieri th. 23. 11. Cum ecclesiae peculiare munus sit, doctrinam sa­ cram inter homines propagandi, immediate evidens est. quod ipsa pro hoc fine scholas instituere potest sibi pro­ prias et ab ipsa sola dirigendas. Insuper jus saltem in­ directum habet in scholas reliquas ab ipsa socie­ tate civili institutas, quo providere possit, ne insti­ tutio religiosa juventutis Christianae detrimentum capiat: cf. supra pg. 313. Huc referas prop, syllabi 33: „Non pertinet unice ad eccle­ siasticam jurisdictionis potestatem proprio ac nativo jure dirigere theologicarum rerum doctrinam1*. vel prop. 46: .Imo in ipsis cleri­ corum seminariis methodus studiorum adhibenda civili auctoritati * subjicitur· : et praeter prop. 45 et 47, propos. 48: „Catholicis viris probari potest ea juventutis instituendae ratio, quae sit a catholica tide et ab ecclesiae potestate sejuncta, quaeque rerum dumtaxat naturalium scientiam ac terrenae socialis vitae fines tantummodo vel saltem primario spectet1*. Huc referas etiam, quae Leo ΧΠ1 exponit in encycl. Nobilissima d. 8. Febr. 1884·, in encycl. Humanum genus d. 20. Apr. 1881, in encycl. Quod multum d. 22. Aug. 1886. Cf. ZfkTh. XIX (1895) 401 sqq; Phil. Hergen rother-II ollweck Lehrb. d. k. Kirchenrechts n. 790 sq; Wernz Ius decretal. Ill η. 68 sqq. HI. Simile jus plane perlectum el independens ecclesiae com­ petit in instituta omnia religiosa. Haec enim ab ipso Domino fidelibus vehementer commendata, fini ecclesiae directe inserviunt; quare et ejusdem potestati et jurisdictioni soli subiciuntur. Huc referas propp. syllabi 52 el 53. IV. Est denique jus ecclesiae manifestum, quo bona leni.· poral ia, quibus tanquam mediis ad finem sibi propositum eget, acquirere, possidere et administrare valeat propriis et independenlibus dispositionibus. Oppositos errores Pius IX profli­ gavit in propp. syllabi 26: ^Ecclesia non habet nativum ac legitimum jus acquirendi ac possidendi“ ; et 27: .Sacri ecclesiae ministri ro,’"1' ■»< * Ii. De < < < l< -i,i. 34 r 530 De proprietatibus ecclesiae inanusque pontifex ab omni rerum temporalium cura ac dominio sunt omnino excludendi1*. — Ceteroquin cf. HergenrotherHoll week Lehrb. des k. Kirchenr. n. i019sqq; Wernz decretal. IIP n. 133 sqq. Articulus III. Doctrina proposita contra exceptiones firmatur. I. Praecipua difficultas contra dignitatem ecclesiae qua esi societas perfecta inde petitur, quod ipsa non habeat sufficientia inedia ad finem suum prosequendum. 1. Ad rationem nimirum perfectae societatis non suf­ ficit, ul ecclesia per se habeat sufficientia media quibus fideles in finem proprium salutis ordinet, sed insuper re­ quiritur. ul tendentiam in finem propositum efficaciter evin­ cat el ul etiam omnia externa obstacula possit repellere, quibus tendentia in praedictos fines impediatur. Atqui ad hoc ecclesia ex sese minime sufficit, sed pendet a societate civili. Nam sine societatis civilis auxilio non potest primo adigere contumaces ad observantiam legum suarum ; secundo non potest impedire disseminationem doctrinarum inimica­ rum, quibus homines avertuntur a vera fide; tertio non potest se defendere contra assultus et persecutiones pote­ statis civilis inimicae. Ex iis, quae supra de potestate ecclesiae coërcitiva et nunc de relatione ecclesiae ad societatem civilem diximus, facile invenias aptum responsum. Nimirum distinguas prin­ cipium : Ea societas est incompleta el imperfecta, in qua deest simpliciter potestas coacti va ce. in qua deest solum exercitium hujus potestatis subd.: si hoc exercitium deest per se re. si deest tantum per accidens ng. — Simi­ liter distingues assumptam: In ecclesia deest per accidens, in certis circumstantiis, exercitium potestatis coërcitivae ce. deest ipsa potestas coërcitiva subd.: deest forsitan po1estas ab ipsa for mal i ter adhibenda tr. deest potestas virtualiter ab ipsa exercenda ng. - Societas nempe ipsa civilis ecclesiae hac in re obnoxia esi et ejusdem imperio obsecundare debet. Exceptiones contra socialem eccl. perfectionem solvuntur 531 Ast certe contra ipsam societatem civilem eandem ecclesiam impugnantem se defendere non valebit! Attamen et ipsa socie­ tas civilis in simili conditione inveniri potest, ut cum milites et custodes ordinis publici contra principem rebellant eique oboedire nolunt; nemo vero ob talem possibilitatem dicet, potestatem civilem dependere a militibus vel societatem civilem ex genere suo per­ fectam non esse. Sicut autem principi semper jus remanet ob­ oedientiam a militibus etiam rebellibus exigendi, ita ecclesiae jus semper inhaeret obsequium a societate civili postulandi. 2. Sed ecce potestas ipsa coacti va natura sua ecclesiae ejusque lini repugnare videtur. Etenim linis ecclesiae est, ut fideles adducat ad salutem per opera meritoria. Atqui coactio opponitur merito, quemadmodum opponitur libertati quae requiritur ad meritum. Resp.: Dist. minorem: Coactio vel potius necessitas in­ terna opponitur ei libertati, quae requiritur ad meritum <:c. coactio externa opponitur ei libertati quae necessaria sil pro actu meritorio subd.: si libertas interna sub coac­ tione externa salva manet ng. si etiam haec interna tollitur iv. et ng. suppositum. Ecclesia nimirum ideo poenis temporalibus el corporalibus invitos punit, ut eos ad officia sua diligentius consideranda moveat et ita ad liberam oboedientiam demum impellat; sic vero coactio ab ecclesia adhibita libertatem non destruit, sed potius ad rectum ejus­ dem usum inducit. Potest vel sic accidere, ul veram oboedientiam non evincat; qua in re insuper notandum erit, ecclesiam ut alias societates in puniendo finem primarium prosequi luitionem ordinis socialis, et ideo etiam tunc punire posse, si nulla emendatio ex parte hominis perversi speratur. Nere dixeris, eiusmodi poenas externas p roportionem non servare cum line spirituali ecclesiae proprio; linis enim hic spiritualis, ut supra jam declaravimus, praecise in subjectis attin­ gendus est. (pii de materiali elemento participant, et haec per vim quoque materialem ad lines spirituales prosequendos commoveri efficaciter possunt, saltem indirecte. 3. Dicunt: ad .societatem perfectam pertinet, ut habeat proprium sibi territorium: atqui ecclesia ejusmodi territorium proprium non habet. Resp.: non habet territorium cum dominio pleno (id quod neque de societate civili dici pot­ est) tr.: non habet territorium, in quod jus saltem usus seu servitutis habeat ng. 34· ’ 532 Dc proprietatibus ecclesiae Atqui ne tale quidem territorium videtur ecclesiae com­ petere: etenim ex hac parte omne territorium jam pertinet ad societatem civilem. Atqui repugnat ut duae societates in uno eodemque territorio sint. Resp.: Verum quidem est. duas societates pertectas sub eodem fine servientes, vel quae plane inter se sint independentes et sine ulla subordinatione mutua existant, in eodem territorio simul consistere non posse. Sed ecclesia prorsus alium finem ac societas civilis prosequitur. Quare nullus per se conflictus inter eam et rempublicam oriri pot­ est, nisi vitio hominum: et si nihilominus conflictus oritur, dissensus secundum principia supra exposita facile dissolvi­ tur: in iis enim, quae religionem seu finem ecclesiae pro­ prium spectant, potestas saecularis ecclesiae ut societati superiori se subordinare debet. Eadem difficultas etiam hac forma proponitur: Status in statu repugnat. Atqui haberetur jam status in statu, si in eodem terri­ torio ecclesia tanquam societas perfecta simul eum societate civili inveniretur: ergo. — Resp. dist. majorem: Status in statu repugnat, si uterque eundem finem independenter prosequitur (formalis compenetratio) cc. si diversis finibus inserviunt (materialis simultaneitus) subd.: si agitur de finibus absolute oppositis cc. si agitur de finibus oppositis per accidens tantum subd.: si fines illi nullo modo subordinati sunt tr. si secundum certa principia subordinationem requirunt ng. 4. Ecclesia, ujunl, supponit ordinem socialem el societatem civilem, cujus el subsidiis naturalibus eget. Ergo ab ipsa civili societate dependet, neque perfecta est. Resp.: a) Ecce el gratia supponit naturam, el anima corpus magna ex parte, el intellectus sensus, et rex eget militibus. Tamen neque rex subjectus est militibus, neque intellectus sensibus etc.; el ita neque ecclesia juridice dependet a societate naturali, quam­ vis supponat eam ejusque subsidiis hinc inde indigeat. b) In forma distingues anteced.: Ecclesia communiter saltem supponit societatem civilem ordine temporis sive praesuppositionis cc. in ordine juridico ng. Contrad. const qu.: Ergo ecclesia a socie­ tate civili dependet dependentia juridica et subjectionis (i. e. for­ mati) ng dependentia, si vis. praesuppositionis (sive materiali) cc. vel subd.: ut sil omnino ecclesia ng. ut melius sit cc. 5. Nonne societas civilis jus et ipsa habet, ut omnia me­ dia ad finem suum necessaria adhibere possit. Atqui inter haec Exceptiones contra socialem eccl. perfectionem solvuntur 333 media invenitur religio et cultus divinus (sine quibus impossibile est, ut efficaciter inculcetur reverentia erga leges). Ergo societas civilis el ipsa jam ea ordinare potest, quae ad religionem spectant; el ecclesia in iis, quae proprium ejusdem finem spectant, societati civili subordinata apparet. Resp.: Dist. niaj.': Societas civ. jus habet media omnia adhi­ bendi fini suo proporlionata cc. etiam media, quae hanc proportio­ nem excedant ny. vel subd.: jus habet ejusmodi media adhibendi per se et directe ng. adhibendi indirecte, eo quod se subor­ dinal ecclesiae, ad quam directe media ista pertinent cc. Inst.: Ast si hoc est verum: ergo principes, cum ad ecclesiam convertuntur, jam aliquid juris amittunt, illud nimirum quod antea in res religiosas ipsi habuerunt! — Resp.: Principes saeculares per suam conversionem nihil amittunt, quod prius vere habuerunt; nam homines ad ordinem supernaturalem ab initio vocati sunt et in hoc ordine principes saeculi nihil unquam jurisdictionis posse­ derunt.') Ex contrario multa bona per suam conversionem tum ut homines tum ut principes assecuti sunt. II. Ex historia vel fontibus positi v is opponunt: 1. Principes saeculares saepe rebus ecclesiasticis se immiscebant, episcopis minime reclamantibus. Qua in re animadverte, quod imperatores saepe ex mandato ipsius ecclesiae negotiis ecclesiasticis se immiscebant, vel decreta ecclesiae suis legibus confirmabant; id quod omnino juste fieri semper poterat. Si nero propria sponte se ingerebant, id i nj uste utique et auctoritate ecclesiastica reluctante sibi arrogabant. Quodsi denique etiam accidit, ut episcopi siluerint vel et justo plus largiti sint, scimus non omnes eum animum invenire, ut potestatibus hujus saeculi vel proprio spiritui aulico fortiter resistant. 2. In specie proferunt verba Optati de schism. donat, ill 3 dicentis: ,Non est respublica in ecclesia, sed ecclesia in republica est“. — Ergo, ita concludunt, ecclesia reipublicae, non respublica ecclesiae subjecta esse debet. Resp.: Ex sensu Optati ecclesia in republica formaliter sumpta est i. e. in ipsa societate civili quatenus talis est ng. in republica materialiter magis considerata i. e. intra fines sive territorium imperii romani tr. vel subd.: el sic ab ea et tutelam et difficultates pati ') Transmittamus hic quaestionem, quid sit de jure naturali hac in re tenendum : etenim sunt nonnulli auctores, qui sentiant etiam in slalu nalurae purae potestatem sacram publicam a potestate civili esse distinctam el separandam: cf. Straub II u. 1101. 534· proprietatibus ecclesiae potest cc. acsi pars ejus eaque inferior esset ng. Ideo pro imperio romano orandum etiam esse concludit, „ubi et sacerdotia sancta sunt et pudicitia et virginitas, quae in barbaris gentibus non sunt, el si essent, tuta esse non possent? 3. Ex sacra Scriptura proferunt maxime Mt 17, 24 sqq; Lc 12,14; Jo 6,15; Jo 19, 11: ,non haberes potestatem adversus me ullam, nisi datum tibi esset * . desuper Inde deducere volunt, quod ne ipse Christus quidem a potestate civili exemptus erat; ergo a fortiori ecclesia ab ipso instituta eidem potestati subjecta mane­ bit. — Attamen in textibus illis communiter de habitudine Christi ad potestatem civilem sermo non est: ceteroquin neque ex nonusu Christi statim ipse defectus exemptionis deduci poterii. Cf. Straub II n. 1099. Articulus IV. De immunitate romani pontificis. Audivimus, romanum pontificem suprema in ecclesia potestate spirituali praeditum esse: in rebus ecclesiasticis a nemine in hoc inundo judicari potest. Sed papa etiam or­ dine sociali cum reliquis hominibus naturaliter conjunctus manet; quaeritur nunc, utrum forsitan ut talis in tempo­ ralibus possit invenire superiorem, cui obnoxius maneat, an propter dignitatem spiritualem etiam in temporalibus plane exemptus considerari debeat a qualibet saeculari potestate. Aliis quaeritur de immunitate romani pontificis, cui quaestioni connectitur quaestio de principatu ejus civil i. 1. De immunitate papae. Haec immunitas intelle­ gitur jus exemptionis a quavis civilis potestatis jurisdictione: hanc supremo pontifici competere, defendimus. 1. Jus perfectae immunitatis personalis romano ponti­ fici competere, absque negotio ostenditur. a) Inest romano pontifici vi ipsius primatus plena et perpetua libertas ad ecclesiam regendam ex animi et conscientiae arbitrio. Atqui tale jus consistere jam nequit, si ab omni externa juris­ dictione non est plane exemptus. Ergo immunitas perfecta vi ipsius primatus pontifici competit. 1 I)e immunitate romani pontifici.- Minor clara est. El certe ejusmodi absoluta porttificis libertas evidenter laederetur, cum per potestatem saecularem iu carcerem truderetur; ejus dignitas ad regendum vehe­ menter laederetur, si poenis quibuscunque demum rnulctaretur. id quod existimationi maxime officeret, qua Christi vicarius penes omnes fideles tamquam Christi vicarius gau­ dere debet etc. Cum submissione igitur sub externa juris­ dictione libertas primatui necessaria componi nequit. Quodsi ratio ista talis non est, ut. supposita institutione prima­ tus, exemptio pontificis absolute et lege primaria jam exigeretur, certe secundario praecepto id postularetur, tanquam res ecclesiae utilissima el moral i ter saltem necessaria. Atqui in his pontifex ex sua parte habet per divinum ecclesiae institutorem potestatem li­ gandi vel solvendi, quodcunque ad bonum ecclesiae regimen requi­ ritur. Ergo et id legitime ordinare potest, ne legalis vis in ipsum unquam exerceatur. Is autem jure ipso divino exemptus est ah omni humana jurisdictione, qui vi muneris divinitus ipsi lacti quam­ libet potestatem coactivam valore el virtute destituere potest. Merito Suarez: „Cum Deus, inquit, omnia sapientissime dis­ ponat, non est verisimile dedisse (pontifici) dignitatem el potesta­ tem sine exemptione necessaria vel conveniente ad debitum usum talis potestatis. Quod autem talis dignitas talem exemptionem (in temporalibus causis ad personam pontificis pertinentibus] postulet, ostendi potest, tum quia minime decebat, ul supremum ecclesiae caput, cui omnes reges terrae subjici debent, ab eisdem judicari possit, cogi et puniri: tum quia perpetuum fuisset divisionum ac schismatum seminarium: tum etiam quia non possent pontifices debita libertate el auctoritate sua jurisdictione et potestate uti in reges et principes terrae, si alia via illis essent subjecti et ab eis possent in vincula conjici et puniri * (def. fidei cat/ι. IV 4, 9). h) Idem et hae ratione illustratur: Vi juris canonici de facto saltem omnes clerici et praeprimis romanus pontifex immunitate personali 1’ruuntur, cujus juris auctor non est nisi ipse romanus pontifex, qui illud independenter a potestate civili ipse statuit (el. ronc. trid. ,s. 25 c. 20 de reform.). Atqui id honeste statuere non potuit, nisi ipse per se jam jure divino fuisset immunis: neque ctiones: a) Inde quod primatus per tempora etiam sine principatu civili exstiterit, sequitur quidem, quod is sine ejusmodi principatu utcunque existere possit, non vero quod integre De necessitate ecclesiae 539 el condigno modo existai. — Neque ex abusu hujus principatus saecularis, per nonnullos pontifices facio, quidquam contra ipsam institutionem in genere apte deducitur, quin eo ipso omnem princi­ patum saecularem reprehenderis; neque nos quaerimus, utrum hic vel ille pontifex principatu bene ut oportuit usus sit, sed quid re el utilitate ecclesiae in genere considerata tenendum sit. b) Estne nunc opportunum, quod ipse pontifex et ejus filii ca­ tholici hunc principatum pergunt usque reclamare; videtur hoc sub praesentibus circumstantiis prorsus inutiliter fieri ideoque melius omitti. — Ejusmodi tamen continua repetitio inutilis dici nequit; magnopere enim ejusmodi perpetua postulatio confert, ne veritas hac in re tenenda oblivioni tradatur et ut catholici ex sua parte laciant, ut romanus pontifex demum debito modo indemnis red­ datur. c) Tantum denique abest, ut Italia ipsa rebus apte compositis detrimentum ullum capiat, ut potius summa commoda inde hauriat ; quidquid enim haec lena per saecula sibi servaverit prosperitatis, sedi apostolicae debet. Caput III. De necessitate ecclesiae. Inveniuntur hodie \\\\\W\(i)ulijl< rentjstae),(\\\\ contendant, nihil intéressé in ordine ad salutem consequendam, cui demum religioni aliquis sil addictus, vel qui simpliciter omnes omnino societates religiosas eodem dignitatis loco habeant i. e. omnes flocci faciant.1) Huic vanae opinioni veins illud celeberrimum axioma opponimus: «Extra ecclesiam non est salus1·. Accuratius statuimus propositionem hanc: Ecclesia Christi ita esi necessaria, ut, qui hinc decedentes in ea nullo modo inveniantur, salu­ tem nequeant oblinere aeternam. £ I. De ipsa necessitate. I. Declaratio. Veritas, quam statuimus, in genere de aliqua necessitate intellecta, dogma est fidei, quod inde ab ') Cf. Acta conc. ratic., CL 17/ 5X8—Γ>!>4 el harum institutio­ num Iheol liiml. coi. ! 2ή'ι sqq. 540 De proprietatibus ecclesiae antiquis temporibus ab ecclesia continuo est proclamatum el inculcatum, -lam com·, ci rten se in cjs. synodica a. 412 rem ita enuntiat: .Quisquis ab hac catholica ecclesia fuerit separatus, quantumlibet laudabiliter se vivere existimat, hoc solo scelere quod a Christi unitate disjunctus est. non habebit vitam, sed ira Dei manet super eum“ (inter epp. s. Augustini ep. 141). Majore deinde auctoritate idem declarat cone, lateran IV in cap. „Firmiteru: .Una est fidelium universalis ecclesia, extra quam nullus omnino sal­ vatur” ; similiter etiam Innocentius 111 in professione waldensibus praescripta. Idem inculcant Eu genius IV in decreto pro jacobitis, Gregorius XVI in brevi d. 27 maii 1832 ad episc. Baoariae de matrimoniis mixtis et in instruc­ tione ad eosdem d. 12 sept. 1834. et saepius Pius IX. praesertim in encycl. d. 10. Aug. 1863 (i) 1677/ ) * — 'l'amen debes rem rite intellegere: quare praevertas. I. l)e notione necessitatis. — Duplex distinguitur ne­ cessitas, una medii, altera praecepti. Necessarium ne­ cessitate medii id dicitur, quod per modum rei re­ quiritur ad finem obtinendum, quo igitur vel inculpabiliter omisso tinis obtineri nequit, eo quod nexum ordinis ontologici sive causae unicae sive conditionis necessariae ad linem oblinendum habet. Haec necessitas medii potest ad­ esse aut ex natura rei (ciborum ad citam conservandam4 aut ex positiva institutione (absolutio stadii academici ad suscipiendum certum magistratum). — Necessarium neces­ sitate praecept i illud dicitur, quod u L actio ob nexum moralem requiritur, quo igitur non servato culpa aliqua admittitur, quae linis ultimi adeptionem impedit. Quidquid ergo hic a culpa sive a peccato excusat, ut detectus scien­ tiae vel potentiae vel libertatis, ab ista praecepti necessi­ tate pariter eximit. Necessitas medii iterum est aut stricte aut late * init II eg en da. Stricta habetur, cum medium necessa‘) De sensu protestandum cf. fratres Walenburch de nuit, /idet <■ 7. 18; Del) y du cine wuhre Kirche p. 297 sqq ; Hettinger // < I. Einig contra Beyxchlag p. 11. ’>t; ; Straub ! a. 308 I >e necessitate ecclesiae rium ita est unicum, ul ejus usus actualis uulla alia re suppleri possit: si igitur haec necessitas stricta adest, medio in re non adhibito, impossibile est. ut finis obtineatur. Haec necessitas maxime in iis invenitur, quae ex natura rei sine positiva institutione necessaria sunt (v. c. gratia in ordine ad finem super naturalem assequendum ). Necessitas medii erit late dicta, cum medium per se necessarium in casu, quo actu adhiberi nequeat, per votum adplicari potest. Hic casus invenitur facile in iis, quae dicuntur necessaria ad salutem ex positiva institutione Dei; haec nimirum (quam­ vis non omnia, ut fides, gratia sanctificans) cum re haberi non possunt, per votum i. e. per sincerum rei desiderium praestari possunt. Ita etiam in re nostra conjunctio cum ecclesia ab ad­ ultis praestari potest aut re ipsa aut saltem \oto. Quod votum iterum potest esse vel exp lici tum vel impli­ citum in alio actu. Et cum dicimus ecclesiam esse neces­ sariam, jam tenemus quidem necessitatem medii, eamque tamen latius dictam, ex qua quis ipsi conjungatur aut ipso actu aut, si facultas haec non habetur, saltem voto sive explicilo sive implicito.1) ') Est autem clarum, quod si dicimus hanc conjunctionem cum ecclesia requiri saltem volo, eo ipso non defendimus tale votum ingre­ diendi in ecclesiam ex sese sufficere ad salutem obtinendam sine actu perfectiore, cui adnectatur. Votum ingrediendi ecclesiam requiritur, sed non sufficit, nisi sit con junctum cum contritione vel caritate p e r f e c t a. a) Si porro res dicitur necessaria necessitate medii latiore sensu intellecta, ita ut in casu impossibilitatis sufficiat votum, haec necessi­ tas multum differt ab ea quae sil praecepti tantum. Etenim id. quod dicitur necessarium ex praecepto, semper est actio ponenda ab eo. cui praeceptum est impositum, et esi necessarium tantum ex praecepto el requiritur tantum ad impedimentum salutis delinendum vel ad salutem remote adducendam, numquam vero est causa directa salutis. Res autem necessaria necessitate medii est aliquid per se objectivum. res ab eo recipienda sive adhibenda cui dicitur necessaria, causa stricte dicta saltem inslrumentalis gratiae. - Qitaesireris: fides, neces­ saria utique etiam necessitate medii, estne res? Itesp.: Fides ipsa u! ac Ius in se ad salutem non sufficit, sed pertinet ad ea. quibus ipsa res necessaria adhibetur sive arripitur; ita fides ut actus reductive ad necessitatem medii pertinet. Fides vero objective sumpta uti­ que est res, ut ipsa ecclesia. b) Ex eo deinde, quod votum quoque rei sufficere potest in qui­ busdam adjunctis, non sequitur, quod ipsa haec res non sit medium IM 54-2 De proprietatibus ecclesiae 2. Videtur dogma nostrum durum esse ideoque Deo non adeo dignum: eo quod salutem hominum obnoxiam reddat conditioni, de cujus exislenlia multi homines ne suspicionem quidem habeant, quam alii, tot parvuli in infidelitate decedentes, simpliciter adimplere nequeant. Qua in re animadvertas: a) Durities ista jam multum imminuitur ex iis, quae modo distinximus de adplicalione medii, quae etiam voto fieri possit: votum vero seu desiderium istud pro nemine adulto impos­ sibile est. Hoc enim in firma animi dispositione continetur, qua quis omnia adimplere statuit, quae Deus ad salutem assequendam ordinavit: in hoc enim proposito generali, omnibus hominibus per communem gratiam possibili et. si vere velint salvi fieri, certe ne­ cessario, implicite latet et illud speciale propositum seu votum veram ecclesiam ingrediendi, simulatque illa certo cognita sit. Hoc votum etiam illis possibile est, qui veram ecclesiam nondum cognoverint, cum et ipsi in genere velle possint, quod creator eorum praecipit et vult. Quare adulti, si pereunt, certe pereunt, quia oh propriam culpam vel neglegentiam hoc salutis medio destituti inveniuntur. Cf. Pii IX lit. enc. d. 10. any. 1863 (D. 1519); de Lu go de virt, fidei disp. 12 s. 3 n. 36. b) Ast inter eos, qui extra ecclesiam constituti e vita decedunt, infantes quoque multi reperiuntur, qui vel ipsius desiderii ec­ clesiae incapaces sine ulla propria culpa jam perirent, si ecclesia necessaria declaratur necessitate medii ad salutem. In his igitur durities dogmatis nostri plane vigere videtur. Quoad hos attende! Hi infantes secundum sententiam longe communiorem ad beat i lud i n em quandam ordinis naturalis perveniunt; et sola bealiludine supernatural! privantur. Quodsi vero Deus pro hac felicitate prorsus supernatural! et indebita asse­ quenda ex parte hominis aliquam conditionem quamcunque demum praerequisiverit, hoc nemini durum videri debet, neque injustum: unicum sive absolute necessarium: est medium unicum saltem pri­ marium. Neque alterum sive secundarium, i. e. votum, a Ileo acceptatur nisi ea conditione, ut ordinem quendam vel subjectionem animi explicitam vel implicitam ad usum ipsius medii primarii reterat: debet actus internus sive votum da esse comparatus, ut virtute sibi insita, dummodo medium exter­ num necessarium cognosceretur vel actu cogitaretur, ad illud explicite volendum vel actu ponendum sponte se extenderet: .Quippe haec vo­ luntas bona a Domino pro lacto reputatur, manente sane obligatione medii exterioris dein pro opportunitate re ipsa suscipiendi' (Straub / n. 147). Aliis cerbis. ipsa res, quae dicitur necessaria, una sem­ per est et absolute necessaria: usus tantum rei diversus esse potest, ast non pro lubilu. sed ita. ut usus unus necessariam habitudinem ad .dierum inferat. De necessitate ecclesiae 543 ergo neque durum erit, cum ut talem conditionem ingressum postu­ laverit in ecclesiam a Filio suo fundatam. 3. Nos statim ostendimus necessitatem ecclesiae, quae sit per modum medii; unde necessitas praecepti sponte consequitur. Quae­ cunque enim necessaria sunt necessitate medii ad salutem, sub poena amissionis hujus salutis etiam praescripta esse intelleguntur. II. Demonstratio. — I. Ad salutem aeternam consequen­ dam omnibus hominibus neces itate medii necessarius est baptismus, qui ab infantibus re, ad adultis autem voto saltem implicito recipiendus est. — Atqui baptismus tan­ quam effectum formalem et immediatum vi ipsius ritus ex­ terni ideoque in signo priore ad gratiam et salutem expe­ riendum etiam hunc habet, ut quis ad ecclesiam adgregetur. Ergo hic ingressus in ecclesiam eodem modo ad salu­ tem necessarius est ac ipse baptismus.1) Major aliunde constat, et ut lemma hic ponitur. Patel ex Jo 3, 3. ô: ,Amen, amen, dico tibi: nisi quis renatus fuerit dentio, non potest videre regnum Dei . .. Amen, amen, dico libi: nisi quis renatus fuerit ex aqua et Spiritu Sancto, non potest introire in regnum Dei“. Haec verba universaliter prolata neces­ sitatem baptismi etiam pro parvulis vindicant: hi autem necessitatis tantum medii capaces sunt; ergo baptismus pro omnibus homini­ bus necessarius est necessitate medii. Adulti quidem, cum optio sacramenti eis non datur, peractum contritionis vel caritatis perfectae sanctificari et salvari possunt, ut alibi ostenditur. Sed ut duae istae veritates de necessitate baptismi el sufficientia contritionis perfectae inter se concilientur, omnino relinendum est contritionem absque sacramento solum eatenusjusti­ ficare, quatimus votum saltem sacramenti in se concludit (conc. trid. s. I) c. -i). Ad minorem: a) Baptismus ut ritus sacer el efficax consideratus inter eilecliis formales etiam hunc habet, ut ecclesiae aggreget. Certe ad januam formaliter pertinet, ut introitum praebeat. Atqui baptismus directe „ipsa janua" l) Abstrahamus hic prorsus a parvulis martyribus, qui nondum baptizati per martyrium salvantur (Me /0, Etenim casus hic plane extraordinarius singulare suum privilegium habere potest, quod a communi loquendi modo neglegi poterit. Insuper cum cruenta passio horum parvulorum baptismo in genere aequivaleat, eidem baptismati aequivalere merito forsitan dicitur sub ea quoque ratione, sub qua baptismus est formaliter ingressus in ecclesiam seu aggregatio ad cor­ pus Christi mysticum. 5U L)e proprietatibus ecclesiae ecclesiae vocatur: ita ab Eugenio IV in decreto pro urmenis dicente: «Primum omnium sacramentorum locum tenet sanctum baptisma, quod vitae spiritualis janua est: per ipsum enim membra Christi ac de corpore effici­ mur ecclesiae". Similiter el conc. trid. declarat: .Con­ stat certe, baptismi ministrum judicem esse non oportere, cum ecclesia in neminem judicium exerceat, qui non prius in ipsam per baptismi januam fuerit ingressus. Quid enim mihi, inquit apostolus, de iis qui foris sunt judicare? Secus est de domesticis fidei, quos Christus Domi­ nus lavacro baptismatis sui corporis memhra semel effecit" Cs·. 14 c. 2 de poenit). Huc referas etiam verba apostoli: „Etenim in uno spiritu omnes nos in unum corpus baptizat i su­ mus . . ." (1 Cor 12, 13); vel et illa quae leguntur in Act 2, 41: .Qui ergo receperunt sermonem Petri, bap­ lizali sunt, et appositae sunt in die illa animae circiter tria millia." Insuper baptismus ecclesiae aggregat ratione charac­ teris indelebilis, (piem imprimit: hoc enim charactere homo baptizatus praecise ul ovis Christi pertinens ad eccle­ siam signatur. Hunc characterem vero baptismus animae imprimit, licet baptizatus oh obicem gratia salutis destitutus maneat: ergo in signo naturae priore ante gratiam; et ila impossibile est. ul aliquis ad salutem perveniat, quin prius ex baptismate in ecclesiam recipiatur. Quemadmodum igitur baptismus ad salutem necessa­ rius est necessitate medii, ila etiam illud necessarium erit, quod necessario cum baptismo cohaeret et ad ipsum for­ maliter consideratum pertinet: aggregatio ad ecclesiam. b) Contra argumentum duplex exceptio fieri potest. a) Baptismus non semper ecclesiae aggregat. Ergo haec aggre­ gatio non est ejus effectus formalis vel necessarius. — Ita adulti1), cum v g. per ministros sectarios baplizali falso coetui aggregantor, actu ecclesiae membra non fiunt. I)e solis adultis hic sermo est. quia infantes usu rationis ca­ rentes, licet ali haereticis baplizali. ad ecclesiam pertinent ratione bap­ tismatis. quemadmodum infantes baptizati catholicorum. De necessitate ecclesiae 545 Resp. per exemplum. — Unde brachium humanum habet, ut sil humanum et de corpore hominis? Utique ab anima humana per modum causae formalis. Numquid ejusmodi brachium non potest abscindi vel separari ab anima? Utique; et deinde jam non erit de corpore, et tamen ab anima tanquam a causa formali rationem membri humani habet et retinet. Similiter sentias de ejusmodi baptizato: habet de se ratione baptismi, ut sit de corpore ecclesiae; quod actu non sit, est per accidens eo, quod ex voluntate humana interveniente quodammodo abscinditur. Ast, instabis, in nostro casu res ad nullam omnino unionem eum corpore ecclesiae pervenit! Resp.: Id inde fieri potest, quod ut quis fiat de ecclesia, praeter baptismum requiruntur etiam con­ ditiones ordinis moralis, quae neglectae aggregationi praevertere eamque impedire possunt; nihilominus causa formalis neque in hoc casu est sine effectu, eo quod baptismus exigentiam saltem ponit vere realem, ut baptizatus sit de ecclesia. β) Sed el alterum fieri potest: potest aliquis adultus per haere­ ticos baptizari eorumque sectae aggregari el, cum bona fide sit, etiam salvari. Atqui hic salvatur, quin de ecclesia fiat. Ergo haec non est necessaria. Resp.: Potest talis homo salvari; sed eo tantum, quod volo ad ecclesiam perlinet. Hoc votum autem ecclesiam ingrediendi bap­ tismus salutifer necessario continet. Ut enim baptismus salutifer evadat, supponit omnino animum, hoc sacramentum ea ratione et mente recipiendi, qua Christus id instituit; atqui Christus baptis­ mum instituebat ipsum tanquam januam ecclesiae, tanquam medium quo homo cum corpore ipsius mystico conjungatur. Ergo si bap­ tismus is intenditur, quem Christus instituit, necessario etiam in­ gressum in ecclesiam in voto continebit. γ) Si igitur exceperint: Baptisma haereticorum membra eccle­ siae non facit: ergo ingressus in ecclesiam non necessario cum bap­ tismo conjungitur — respondebis in forma: .Baptisma haereticorum membrum ecclesiae non facit, ne secundum exigentiam qui­ dem ratione characteris, quem vi ritus externi imprimit ng. non actuale subd. non actu ipso cc. ne in volo quidem subd.: baptisma quod salutem adfert ng. baptisma ipsa salute destitutum tr. — El contrad. consequ.: aggregatio ad ecclesiam non cohaeret necessario cum baptismo, qui neque ipsam salutem adferat tr. vel cc. cum baptismo salutifero subd.: non semper actualis ingressus re perfec­ tus cc. neque ingressus qui in voto fiat ng. c) Similiter ii, qui semel baplizali ecclesiam per haeresim vel schisma reliquerunt, eadem necessitate medii ad conjunctionem cum ecclesia revertantur oportet; nam ad reconciliationem seu salutem ipsis necessarius est necessitate medii usus sacramenti poeniDnrsc Ii. bo ccdosia. ·>~ 5 j-f > Be proprietatibus ecclesiae tentiae vel re ipsa vel saltem voto. Atqui hic usus iterum lieri nequit, nisi quis aut actu ad ecclesiam redierit aut saltem votum tale vel desiderium in se foverit. 2. Salutem in hoc ordine nemo potest assequi, nisi aliquo modo ad corpus Christi pertineat et ab ipso influxum salutarem recipiat per modum stabilem et vita­ lem; id maxime evincitur ex similitudine, qua Dominus ipse se comparat cum vite et salvandos cum palmitibus Jo 15, I—6, quibus et necessitas medii elucet: „Si quis in me non manserit, ait ibi. mittetur foras, sicut palmes, et arescet et colligent eum et in ignem mittent, et ardet“: cf. etiam Jo 14, 6; Act 4, 12. — Atqui corpus illud Christi ecclesia est, illa una a Christo instituta, colligenda et ad­ ministranda per ministros ejus etc. Ergo adgregatio ad hanc ecclesiam de necessitate medii est. 3. Simile argumentum fit ex vaticiniis veteris testamenti, quibus ii tantum benedictionis et salutis per Messiam adferendae participes praedicantur, qui ad novum Israel pertineant, accessuri sint ad montem Sion regnoque Messiae sint adhaesuri etc. Atqui novus iste Israel, mons iste Sion regnumque Messiae non est nisi ecclesia. Ergo extra eam salus inveniri nequit. Paucis illustremus majorem Ita m Ps 36l) legitur: ,Funda­ menta civitatis Dei in montibus sanctis; diligit Dominus portas Sion super omnia tabernacula Jacob . . . sicut laetantium omnium habitatio est in te“; si igitur omnium laetantium (i. e. salvandorum) habitatio in hac civitate est, nemo extra illam laetari poterit sive salvari. Id quod alio loco, Abd v. 17 sq etiam ita exhibetur, ut qui in hac Sion non inveniatur, flammis devoretur: ,ln monte Sion erit salvatio ... et possidebit domus Jacob eos. qui se possederant; el erit domus Jacob ignis et domus Joseph flamma el domus Esau stipula et succendentur in eis el devorabunt eos el non erunt reliquiae domus Esau“ i. e. qui extra domum Jacob inveniuntur, ad nihil rediguntur. Similiter Joel 3f 17—21. Manifestissima porro traditionis doctrina est. quae tum in praxi tum aperta et expressa professione hoc dogma -empei \ indicavit. Et practica persuasio se mani' Psalmus iste indirecte saltem et in lumine traditionis messia ηκ *ιι est. De necessitate ecclesiae .•>17 lestât detestatione haereticorum et schismaticorum, et anathemate in *eos dicto; quod utrumque non intelle9 gitur, si illi in via salutis; versarentur. Eadem persuasio manifesta fit etiam ex dolore et tristitia de iis, qui ah ecclesia separantur; ex orationibus pro talibus fusis, ex zelo in eorundem conversione adhibito etc. Qua in re considera jam Rom 9, 3; Gal 1, 9; Tit 3, 10; 1 Tini 1, 20; 2 Jo 10. Diserta vero ejusdem necessitatis professio vere splen­ dida est. Hanc vero medii necessitatem esse facile ex comparationibus et analogiis intellegas, quibus eam illustrant patres ecclesiae. a) Eminet in praedicanda hac veritate s. Augustinus, qui in libro de unitate ecclesiae inter alia haec profert: JIaec ecclesia corpus Christi est, sicut apostolus dicit: ,Pro corpore ejus quae est ecclesia' (Col 1, 24). Unde utique manifestum est, eum qui non est in membris Christi, chrislianam salutem habere non posse. Membra vero Christi per unitatis caritatem sibi copulantur et per eandem capiti suo cohaerent, quod est Christus ■lesus. Ad ipsam salutem ac vitam aeternam nemo per­ venit, nisi qui habet caput Christum; habere autem caput Christum nemo poterit, nisi q u i in ejus corpore fueri t, quod est * ecclesia (e, l!)t 49). Similiter el in serm. ad caesareensis eccl. plebem: ,Extra ecclesiam catholicam lotum potest (habere Emeritus) praeter salutem: potest habere honorem, potest habere sacramentum, potest cantare Alleluja, potest respondere Arnen, potesl evangelium tenere, potest in nomine Patris et Filii el Spiritus Sancti fidem el habere el praedicare; sed nuinquam nisi in ecclesia ca­ tholica salutem poterit invenire . * Idem saepissime contra donatistas inculcabat. Sed ante ipsum jam Irenaeus ait: „Qui sunt extra ecclesiam, sunt extra veritatem * (adc. haer. IV 33, 7); cf. etiam d). !U 24, 1. Notissima sunt verba s. Cypriani de unit, eccl.: „Habere jam non potest Deum patrem, qui ecclesiam non habet matrem * (n. 6), (piae ib longius etiam evolvit: „Quisquis ab ecclesia segre­ gatus adulterae jungitur, a promissis ecclesiae separatur; nec per­ veniet ad Christi praemia, qui relinquit ecclesiam Christi: alienus est, profanus est, hostis est . . . Hanc unitatem qui non tenet, Dei legem non tenet, non tenet Patris et Filii Iidem, vitam non tenet et salutem . * — Prorsus in iisdem ideis versatur s. Augustinus in PsS8n. 14: ,Amemus Dominum Deum nostrum, amemus ecclesiam ejus illum sicut patrem, istam sicut matrem, illum sicut 35’ ■■ 548 De proprietatibus ecclesiae Dominum, hanc sicut ancillam ejus, quia lilii ancillae ipsius sumus. Sed matrimonium magna caritate compaginatur: nemo offendit unum et promeretur alterum. Nemo dicat: ad idola quidem vado, arreptilios el sortilegos consulo, sed tamen Dei ecclesiam non relin­ quo, catholicus sum; tenens matrem, offendisti patrem. Alius item dicit: Absit a me, non consulo sortilegum, non quaero arreptilium. non quaero divinationes sacrilegas, non eo ad adoranda daemonia, non servio lapidibus: sed tamen in parte Donati sum. Quid tibi prodest non offensus Pater, qui offensam vindicat matrem? quid prodest, si Dominum confiteris, Deum honoras, ipsum praedicas. Filium ejus agnoscis, sedentem ad Patris dextram confiteris: el blasphemas ecclesiam? Non te corrigunt exempla humani conjugii? si haberes aliquem patronum, cui quotidie obsequereris, cujus limina serviendo contereres, quem quotidie non dico salutares, sed ado­ rares, cui impenderes fidelia obsequia: si unum crimen de ejus conjuge diceres, numquid domum ejus intrares? Tenete ergo, caris­ simi, tenete omnes unanimiter Deum patrem el matrem ecclesiam! * b) Analogias vero, quibus patres etiam necessitatem medii evincunt, sumunt ex necessitate conjunctionis membri viventis cum corpore, desumunt ab arca Noae, extra quam nemo a diluvio ser­ vabatur, a domo Rahab etc. „Ecclesia, ait Tertullianus, est arca figurata" (debapt. 8). „Si potuit [igitur], ita jam Cyprianus /. <·., evadere quisquam, qui extra arcam Noe luit, et qui extra ecclesiam foris fuerit, evadit . * Idem iterum ad Pompejum ep. 74, 11 scribit: ,1’1 in illo mundi baptismo, quo iniquitas antiqua pur­ gata est, qui in arca Noe non fuit, non potuit per aquam sal­ vatus fieri: ita nec nunc potest per baptismum salvatus videri, qui baplizalus in ecclesia non est. quae ad arcae unius sacramentum dominica unitate fundata est. * ,Ecclesia, ita s. Augustinus de bapt. contra donatist. /I’ /, paradiso comparata indicat nobis posse quidem ejus baptismum homines etiam foris accipere, sed salutem bealitudinis extra eam neminem vel percipere vel tenere; nam el flumina de fonte paradisi, sicut Scriptura testatur, etiam foras largiter manaverunt; nominalim quippe commemorantur, el per quas terras fluant, et quia extra paradisum constituta sunt, omnibus notum est (Gen 2, Ssqq); nec tamen in Mesopotamia vel in Aegypto, quo illa flumina pervenerunt, est felicitas vitae quae in paradiso commemoratur: ita fit, ut cum paradisi aqua sit extra paradisum, beatitudo tamen non sil nisi intra paradisum. Sic ergo baptismus ecclesiae potest esse extra ecclesiam, munus autem beatae vitae nonnisi intra ecclesiam repentur: quae super petram etiam fundata est. quae ligandi el solvendi claves *. accepit Et Fulgentius: ,Si quis, inquit, aut de ecclesia bap­ lizalus egreditur, aut extra ecclesiam in Patris el Filii et Spiritus De necessitate ecclesiae 549 Sancti nomine baplizatus, si ante finem praesentis vitae non fuerit catholicae restitutus ecclesiae, non carebit morte, sed requie: quia el tempore diluvii, si quis in arcam Noe non est ingressus, non est salvatus a diluvio, sed necatus, nec salutem invenit in aqua, sed mortem: aqua quippe illa, in qua praefigurabatur baptismatis sacramentum, quoscunque in arca reperit, a terra suspensos ad coelestia sublimavit, residuos autem oppressos occidit, quos foris invenit. Et pereunte Hiericho, si quos domus Rahab meretricis inclusit, incolumes Jesus servare praecepit (Jos 6, 25); reliquos vero, quos illa non continebat domus, unius mortis consumpsit interitus. In illa igitur arca et in illa domo una eademque prae­ figurabatur ecclesia (de remiss. pecc. I 20). De eadem domo Rahab olim jam Origenes: .Nemo, ait, se ipsum decipiat: extra hanc domum i. e. extra ecclesiam nemo sal­ vatur; nam si quis foras exierit, mortis suae ipse fit reus“ (in Jos hom. 3, 5). Et sic etiam Gregorius M. declarat: .Sancta uni­ versalis ecclesia praedicat. Deum veraciter nisi intra se coli non posse asserens, quod omnes qui extra ipsam sunt, minime salva­ buntur" (Mor. XIV 5). Authenticas vero declarationes ecclesiae vide supra p. 539 sq. 5. Necessitati ecclesiae satisfieri posse etiam per votum, similiter patres declarant. Ita jam Am brosius de Valentiniano, qui catechumenus occisus est: „Hune, in­ quit. sua pietas abluit et voluntas” (de obitu Val. 53). De quibus catechumenis ets. Augustinus haec protulit: .Tunc (effectus baptismi) impletur invisibiliter, cum ministerium baptismi non contemptus religionis, sed articulus necessita­ tis excludit” (debapt. IV 29). Et ante ipsum auctor I. de rebaptismate: .Atque hoc. inquit, non erit dubium, in Spi­ ritu Sancto homines posse sine aqua baptizari, sicut anim­ advertis baptizatos hos | Cornelium nimirum ejusque fa­ miliares]. priusquam aqua baptizarentur . . ., quandoquidem emundatis cordibus eorum Deus per fidem ipsorum etiam remissionem peccatorum simul iis largitus sit" (inter opera Cypriani ed. llartel III 75). Idem tenent theologi, qui tres baptismos distinguunt, inter quos unus, baptismus flaminis, nihil aliud est nisi votum baptismatis sive desiderium ingressus in ec­ clesiam. El ita etiam Pius IX saepius rem exposuit, di­ cens v. g. in allocut. d. 9. Dee. 1854: .Tenendum ex fide 55( > Ite proprietatibus ecclesiae est. extra apostolicam romanam ecclesiam salvum fieri ne­ minem posse . . . Sed tamen pro certo pariter habendum esi, qui verae religionis ignorantia laborent, si ea sit in­ vincibilis. nulla ipsos obstringi hujus rei culpa ante oculos l)ei“. Id quod largius declarat in encycl. ad episcop. Italiae d. 10. Aia/. 1863: ,Notum nobis vobisque est eos, qui in­ vincibili circa sanctissimam nostram religionem ignorantia laborant, quippe naturalem legem ejusque praecepta in omnium cordibus a Deo insculpta sedulo servantes ac Deo obedire parati honestam recta mque vitam agunt, posse di­ vinae lucis et gratiae operante virtute, aeternam consequi vitam, cum Deus minime patiatur quempiam aeternis puniri suppliciis, qui voluntariae culpae reatum non habeat." HI. Necessitate medii ecclesiae semel comprobata, necessitas praecepti ejusdem ecclesiae immediate patet. Homines enim, adulti quidem, gravissimo praecepto obli­ gantur, ut finem ultimum et salutem aeternam appetant; ideoque etiam ut media ad hunc finem omnino necessaria adhibeant. Inter haec media autem ecclesia invenitur. Ergo ingressus in eam lege divina gravissime praecipitur. Idem etiam directe ex tot s. Scripturae verbis evincitur, qui­ bus receptio salutis per ministros a Christo missos per modum praecepti inculcatur. Ita v. g. legitur Mt 10, 14 sq; ,Et quicunque non receperit vos neque audierit sermones vestros, exeuntes foras de domo vel civitate, excutite pulverem de pedibus vestris. Arnen, dico vobis: tolerabilius erit terrae sodomorum et gomorrhaeorum in die judicii, quam illi civitati * ; vel illud Lucae: „Qui vos audit, me audit, et qui vos spernit, me spernit; qui autem me spernit, spernit eum, qui misit me“ (10, 10sq); cf. etiam Mt 18, 17sqq; Mc 16,15 sq. Merito igitur de his. qui ecclesiam contemnunt Cyprianus ait .Tales etiamsi occisi in confessione nominis fuerint, macula ista nec sanguine abluitur: inexpiabilis et gravis culpa discordiae nec passione purgatur. Esse martyr non potest, qui in ecclesia non est . .. Ardeanl licet flammis et ignibus traditi vel objecti bestiis animas suas ponant, non erit illa fidei corona, sed poena perfidiae: nec religiosae virtutis exitus gloriosus, sed desperationis intentus. Occidi talis potest, coronari non potest * (t. c. n. 14). Corollarium. 1. Est igitur ecclesia societas neces­ saria: quare ubi primum hominem subit suspirio de eju> De inilitïereiitisnio 551 veritate, eam inquirere et, simulatque ejus veritatem co­ gnoverit, eam ingredi tenetur. Et ita indifferentis mi doctrina plane profligatur, cujus principia sunt : ad salutem sufficere, ut homo honeste vivat naturaeque legem observet: et quemlibet in sua religione, in qua natus sit, posse salvari neminem ve in sua professione religiosa in­ quietandum esse etc. Huc referas propositiones a Pio IX in syllabo damnatas prop. 15: , Liberum cuique homini est, eam amplecti ac profiteri religionem, quam rationis lumine quis ductus veram putaverit'·: 16: „ Homines in cujusvis religionis cultu viam aeternae salutis reperire aeternamque salutem assequi possunt: 18: „Protestantismus non aliud est quam diversa verae ejusdem Christianae reli­ gionis forma, in qua aeque ac in ecclesia catholica Deo placere datum est/ 2. Neque recte ii sentiunt, qui hanc veritatem silentio pressam potius velint, eo quod odiosa et praesumpluosa haereticis et acatholicis jam appareat. In iis enim, quae ad salutem necessaria sunt, iis non licet tacere, quibus prae­ dicatio veritatis commissa est. Huc referas prop. ili. damnatam 17: „Saltem bene sperandum est de aeterna illorum omnium salute, qui in vera Christi ecclesia nequaquam versantur. ** — De qua propositione haec addas. Videtur primum sensus esse damnationis: .non est bene sperandum de aeterna a ca t h o 1 i co r u m salute *· ; el sic exprobratio nobis a protestantibus facta velificari: nos nimirum omnes haereticos ad inferos damnare. Nota igitur, nos inprimis vi istius propositionis damnatae mi­ nime teneri ad positive judicandum, omnes, qui extra eccle­ siam visibilem moriantur, damnatos esse. Hoc patet ex iis, quae in antecedentibus expresse statuimus et declarationibus ipsius Pii IX comprobavimus. Neque ipsa propositio id sibi vindicat: etenim non est hem sperandum non est idem ac desperandum est; potest etiam intellegi de simplici oimnissione actus. — Quid igitur damnatur? Damnatur spiritus et animus, quo ista proposilio pro­ diit: damnatur illa sentiendi ratio, qua a priori ad salutem indif­ ferens censetur, cujus professionis religiosae quis fuerit, seu qua quis existimet deliberatam quoque separationem ab ecclesia catho­ lica faciam non esse obstaculum aeternae salutis. Loquitur enim propositio nimis vage de omnibus, quicunque extra ecclesiam veram versentui Cf. verba Pii IX occasione hujus propositionis in alloc. d. 9. the. (T). 1646) prolata. De proprietatibus ecclesiae 3. wPro praxi amanter tendere eosque ad suum sinum revocare numquam desinit." — Ecclesia iyitur numquam tolerare potest erro­ res; potest tamen amare, imo amat, fovet, curat errantes. Quoad ho- tamen ulterius attendendum est. 2. Quandoque intolerantia erroris in ipsos errantes redundare debet, cum nimirum hi errores spargere ah- 556 De proprietatibus ecclesiae isve nocere nituntur; tunc et ipsi errantes tolerari nequeunt, inio removendi sunt a societate religiosa vel saltem impe­ diendi, quominus noceant. Haec autem intolerantia vituperari nequit; etenim quod­ libet corpus organicum vivum el sanum naturaliter malos humores excernere nititur; quaelibet societas ab hostibus, maxime internis rebellibus se suaque membra tuetur; quilibet bonus pastor lupos grege secernere el abigere jure divino tenetur. „ Aliter, ita Leo M. ep. 7, nobis commissos regere non possumus, nisi hos. qui sunt perditores et perditi, zelo fidei dominicae persequamur, et a sanis mentibus, ne pestis haec latius divulgetur, severitate qua possumus *· abscindamus. El s. Hieronymus Theophilo alex, scribit: „Super nefaria haeresi, quod multam patientiam geris et putas eccle­ siae visceribus incubantes tua lenitate posse corrigi, multis sanctis displicet: ne dum paucorum poenitentiam praestolaris, nutrias au­ daciam perditorum el factio robustior fiat ** (ep. 63, 3). 3. Celerum dum protestantes exprobrant ecclesiae catholicae intolerantiam, ipsi festucam in oculo fratris vident, et trabem in proprio oculo n<»n considerant. Cf. Hurler n. 223 notam ad calcem. Caput IV. De unitate ecclesiae. Si de ecclesiae unitate loquimur, duplicem possumus supponere sensum. Primo unum vocatur illud, quod divi­ sum est ab omni alio: sub qua ratione deinde ecclesia non habet sui similem, singularis est et unica. Secundo sensu unum dicitur, quod in se indivisum est i. e. quod sine ulla separatione seu sejunctione partium arctissime sibi cohaeret. Nos in primo articulo ecclesiam defendimus unicam : in se­ quente articulo eam dicimus unam et imlivisam. Articulus I. De ecclesiae unicitate. I. Ecclesiam unicam esse, defendimus tanquam dogma lidei contra theoriam quandam inter protestantes excogitatam. De ecclesiae uuicilate qui in sectas multas divisi, per eam ecclesiolis suis istam amplitudinem et diffusionem conciliare conantur, quam in sacris Scripturis praedicatam inveniunt. Itaque omnes vel saltem praecipuas societates religiosas Christianorum tan­ quam totidem ramos genuinos considerant magnae ar­ boris ecclesiae Christi (branch-churches), vel tanquam sorores et ejusdem matris filias (Schicesterkirchen); has autem ec­ clesias omnes (romanum, graecam, anglicam) ad unitatem quondam adumbratam eo revocant, quod iidem articuli fidei essentiales sive fundamentales ubique teneantur: cf. Murray de eccl. I 395 sqq. II. Veritas rei facile patet.— 1. Christus inprimis nun­ quam loquitur de ecclesiis sive de regnis suis, sed semper de ecclesia tanquam de unica; ita: .Tu es Petrus et super hanc petram aedificabo ecclesiam meam ; * ita: -Reg­ num meum non est de hoc mundo *. Imo expressius etiam asserit: „Erit unum ovile et unus pastor . * In his certe .unus pastor" insinuat strictam unicitatem i. e. Christum : ergo et unitas ovilis hoc sensu intellegenda erit. 2. Similiter apostoli loquuntur, v. g. Eph 5, 23: „Christus caput est * ; ecclesiae coli, et 1 Tini 3, 15.— ^Saepissime vero ecclesiam exhibent lanquam corpus Christi, ul ex. g. in ipso textu modo ex Eph. allato, ubi statim additur: .Ipse (Christus) salvator corporis ejus * Atqui Christo plura inter se divisa corpora adstruere, mon­ struosum est: unde etiam explicite in eadem epistula 4, 4 sqq legitur: .unum corpus et unus spiritus, sicut vocati estis in una spe vocationis vestrae; unus Dominus, una tides, unum baptisma, unus Deus et Pater omnium *; ubi quot incisa, tot argumenta pro unicitate corporis ecclesiae ex­ hibentur. Idem evincitur inde, quod ecclesia vocatur sponsa Christi; qua relatione statuta deducitur, matrimonium quoque Christianum, illam Christi ad ecclesiam conjunctionem assimulans, unius debere esse ad unam. Ejusmodi vero illatio minime fieri potest, nisi prius unica Christi esset sponsa i. e. ecclesia. 3. Neque jam mirum est, si el patres ecclesiam velul unicam arcam saluti" continuo praedicant vel ejus unicitatem multis 558 De proprietatibus ecclesiae expressis argumentis exhibent. Ita Clemens alex.: ,Ex iis, inquit, quae dicta sunt, manifestum esse censeo, unam esse veram ec­ clesiam, eam quae vere est antiqua, in cujus catalogum refe­ runtur ii, qui sunt justi ex proposito ... In unius ergo naturae sortem cooptatur ecclesia, quae est u n a, q u am con an t ur haereses in multas discindere * (Strom VII T7; M 9, 551). ,Ne mihi privatas aulas aut ecclesias excogitetis, ait Bas il i us; una est aula sancta Dei- (in Ps 28 n. 3). Ambrosius vero in verba Gen: „congregentur aquaeu haec profert: .Hanc imitemur aquam et u n a m congregationem Domini, u n a m e c c 1 e s i a m noverimus... Ex omni valle congregatus est populus catholicus: jam non multae congregationes sunt, sed una est congre­ gatio, una ecclesia- (Hexaem. HI 1 n. 2sq). Huic unicilati ecclesiae defendendae s. Cyprianus integrum librum de unit, ecclesiae consecravit; qui et in ep. 40, 5: „Deus, inquit, unus est et Christus unus et una ecclesia, et cathedra una supra petram Domini voce fundata. Aliud altare constitui aut sacer­ dotium novum fieri praeter unum altare et sacerdotium non potest: quisquis alibi collegerit, spargit-. Sed et in omnibus fidei sym­ bolis professio fit in ecclesiam vel el distinctius είς μίαν [καί μόνην} έχχλησίαν; quare neque haeretici ante nostra tempora hunc articulum unquam negabant. III. Quod autem in s. Scriptura saepius est sermo de ecclesiis m numero plurali (Apoc 1, 4; Act 14, 22; 15, 41; 16, 5), facile di­ stinguitur. Neque enim ibi ecclesiae plures inducuntur separatae, sed ut partes unius et totius integrae ecclesiae; el manifesto nomen totius tribuitur partibus, quarum consociatione integra ec­ clesia una exurgil: .ecclesia per totam Judaeam el Galilaeam et Samariam- (Act 6, 31; coll. Act 15, 3). Articulus II. De ecclesiae perfecta unitate. Hucusque de unitate ecclesiae, quae opponitur plura­ litati; insuper defendimus ecclesiam unam, quatenus re­ spuit divisionem. Quodsi de hac unitate jam loquimur, pro­ lecto non intellegimus eam. qua ecclesia unum principium habet Deum, qui omnes ad eam vocet, vel qua habet unum caput invisibile unumque fundatorem Christum, vel qua in­ terius ab uno Spiritu movetur, sed intellegimus unitatem ecclesiae socialem et internam, qua ipsa ut societas hac in terra constituta sibi arctissime cohaereat. De ecclesiae perfecta unitate .">59 Cum autem ecclesia societas sit el ideo ex fine determinationem suam habeat, ipsa una et indivisa erit, quando omnes ejus filii unum et eundem finem uno modo sive iisdem mediis prosequuntur. Haec media porro duplicis generis sunt: ex una parte in complexu veritatum fidei, ex altera parte in certis usibus liturgi cis habentur; in his conspiratio stabilis non habetur nisi omnes coarctantur uno regimine. Quare tribus elementis demum unitas ec­ clesiae necessaria absolvitur: unitate symbolic», liturgica, sociali. Nos ila in hac re versabimur, ut prius perfectam ecclesiae unitatem in genere ostendamus; deinde de Iribus elementis di­ stinctius disputabimus. § 1. De unitate ecclesiae in genei’e. I. Ecclesiam in genere unam esse in se i. e. indivisam et indivisibilem, probatur 1. ex variis appellationibus sive symbolis, quibus ipsa in Scripturis exhibetur: .regni nimirum, ovilis, civi­ tatis, corporis". Ita ecclesia (teste Jo PS, 36; Mt 12, 25) instituta est sive existit per modum regni, civitatis vel domus. Atqui, ut ipse Dominus asserit, .omne regnum divisum desolabitur (Lc 11, 17) . . .et , omnis civitas vel domus divisa contra se non stabit" (Mt 12, 25). Ergo ecclesia, ex voluntate Christi perpetuo duratura, maxime una et indivisa esse debet. Porro ecclesia se habet ad modum corporis. „Sicut |ergoJ corpus unum est et membra habet multa, omnia autem membra corporis, cum sint multa, unum tamen corpus sunt, ita et Christus [i. e. ecclesia|; etenim in uno spiritu omnes nos in unum corpus baptizati sumus" (1 Cor 12, 12 sq). Comparatur ecclesia ovili et ei, quod sit unum sub uno pastore: .et alias oves habeo, quae non sunt ex hoc 'ovili: et illas oportet me adducere, et vocem meam au­ dient: et fiet unum ovile et unus pastor ** (Jo 10,16); cf. ib. 11, 52. — Atqui ovile unum sub uno pastore prin­ cipali constitutum non potest designare nisi ecclesiam unam absque omni scissione vel divisione connexam. > · 560 De proprietatibus ecclesiae 2. Ex oratione, quam Christus pro hac unitate fudit Jo 17, 11, et iterum 20 sq: .Non pro eis [i. e. apostolis| autem rogo tantum, sed el pro eis, qui credituri sunt per verbum eorum in me: ut omnes unum sint, sicul tu, Pater, in me et ego in te, ut et ipsi in nobis unum sint: ut credat mundus quia tu me misisti". Ex isla oratione perfecta ecclesiae unitas manifesta fit. si a) oratio ipsa a Christo facta est plane absoluta i. e. cum effectu conjuncta; etsi b) unitas a Christo intenditur per­ fecta el perpetuo duratura. Utrumque vero facillime incla­ rescit. Ergo Christi ecclesia non solum ex desiderio Christi perfecte una esse debet, sed de facto etiam semper erit: quidquid enim Christus a Patre absolute petiit, id .pro sua reverentia" exauditus est. Minor illustratur. a) Constat Christum absolute unitatem petiisse ecclesiae. Etenim hanc eodem modo quo propriam clarificationem a Patre postulavit, quam et tanquam partem claritatis suae considerat: ,clarificatus sum in eis“ (v. 10). Atqui clarificationem ab initio orationis absolute omnino oravit dicens: .Pater, venit hora, clarifica Filium tuum, ut Filius tuus clarificet te" (v. 1). Ergo pro unitate quoque ecclesiae Dominum absolute orasse merito admittitur. Quod quam verum sil, magis etiam intellegitur, cum Christus pergens v. 22 oral: wEt ego claritatem, quam dedisti mihi, dedi eis, ut sint unum, sicut et nos unum . * sumus Claritatem igitur, pro qua oravit, considerat jam tanquam sibi praestitam, et hanc (nquam dedisti mihi ) * ipse mox virtute orationis suae adplical actu quasi perfecto („dedi eisu) ad suos, ,ul sini unum . * Praeterea unitas illa suorum ex intentione Christi molivum credi bil itatis esse debet pro Christi divina missione. Ergo sicut Christus ab hominibus agnosci absolute desiderat, ita et abso­ lute medium hujus agnitionis, unitatem nimirum, coetui suo inesse vult Sic nempe sub r. 23 pergit: „ut sint consummati in unum; el cognoscat mundus, quia tn me misisti et dilexisti eos, sicul et me dilexisti *. b) Christus porro unitatem quoque absolute perfectam postu­ lavit a Patre. Expresse enim a Patre petit, ,ul sint consum­ mati in unum" (r. 23). Deinde ut exemplar hujus suorum unitatis invocat perfectissimam unitatem, quae est inter personas divinas .ut omnes unum sint, sicul tu, Pater, in me et ego in te. ut el ipsi in nobis unum sint * (v. 21). Haec unitas deni- De unitate ecclesiae in genere 561 que molivum credibili tatis pro divina Christi missione, ideoque divina el miraculosa quaedam manifestatio esse debet. Ut talis vero unitas nonnisi perfecta considerari potest. c) Eandem unitatem perpetuo quoque ecclesiae inesse voluit Dominus; neque enim pro apostolis tantum rogat, „sed el pro eis qui credituri sunt per verbum eorum in ipsum, ut omnes (quot­ quot sunt vel erunt) unum sint“. 3. Tandem necessitas hujus quoque unitatis ex sensu patrum confirmatur, qui palam fit vel ex horrore eorum contra omne schisma et omnem separationem ; qua de re jam antea sat multa audivimus. Ceterum de hac re in­ tegra opuscula scripserunt v. g. Augustinus vel Cy­ prianus, ex cujus praeclaro libello de unitate eccl. haec inter alia gustaveris: «Deus unus et Christus unus et una ecclesia ejus et fides una et plebs una in solidam corporis unitatem concordiae glutino copu­ *lata (c. 23). Libentissime vero patres hanc ecclesiae proprietatem adumbra­ tam cernunt in tunica inconsutili Christi, quae in ipsa vesti­ mentorum Eius distributione indivisa mansit (Jo 19,24); de qua re v. g. Bernardus ep. 334 ad Guidonem pisanum scribit: «Tunica haec unitas est ecclesiae, quae scissuram ignorat, divisionem non recipit; quod enim desuper contextum est, quod a Spiritu Sancto compactum est, non dissolvetur ab hominibus *. •1. Ex omnibus his rationibus, maxime vero inde, quod unitas ecclesiae unitatem corporis humani imitari debet, manifesto ex­ cluditur individualismus proleslanlium similiter ac omnis theoria, quae ut Branchtheory anglorum in separatione externa solum internam quandam conspirationem fidelium relinere vult; connexa enim ecclesiae membra esse debent ,per omnem junc­ turam subministrationis secundum operationem in mensuram unius­ cujusque membri , * ut ait apostolus Eph 4, 16. II. Ceterum hac de re uberius audiemus, quando jam de Iribus unitatis elementis in specie agemus. Disputant tamen theologi, quaenam unitas ecclesiae essentialis sit sive ad ipsius essentiam speciet, el quaenam proprietas ejus. De San affirmat ec­ clesiae essen liai em esse eam unitatem, secundum quam omnia membra ad unum eu nd em que f i n e m o r d i n en t u r; nam cum ecclesia sit societas, omnia ejus membra communi conspi­ ratione et per modum unius corporis in finem ejus supemaluralem tendere debent. Illam dein unitatem, quae consistat in actuali eorundem mediorum usu, proprietatem primariam ecDorse Ii. De ecclesia. 36 562 θε proprietatibus ecclesiae clesiae esse; haec media autem esse professionem ejusdem fidei, subjectionem sub eodem regimine, participationem eorundem rituum sacrorum (o. c. p. 85 sq). Palmieri vero censet, ad ipsam essentiam ecclesiae per­ tinere eam quoque unitatem, secundum quam plures communi con­ spiratione et sub eadem auctoritate in eundem finem actu tendant; prout autem unitas dicit omnium fidelium adunationem in unam et unicam societatem sub uno regimine, unam in universo orbe sistens ecclesiam Christi, proprietatem esse tum necessariam tum essentialem, quia ecclesia, ut a Christo instituta est, neces­ sario est unica (p. 182). Cohaeret haec controversia cum illa altera, num ipsa auctori­ tas in societate forma (quasi physica) habeatur oporteat, an neces­ saria tantum proprietas ejusdem. Qui eam, ut de San solum ut proprietatem assumunt, utique etiam subjectionem el ita actualem tendentium sub auctoritatis directione ut proprietatem essentiae supervenientem considerabunt; aliter sentiunt, qui hanc ipsam auc­ toritatem et subjectionem correspondentem ad essentiam trahunt societatis. § 2. De unitate ecclesiae distinctim. Unitate ecclesiae semel in genere statuta et ipsa ec­ clesia in sua essentiali constitutione apte considerata, facile vel sic triplex unitas deducitur: symbolica, liturgica, so­ cialis. Cum enim ecclesia a Christo ut societas perfecta et (ut mox videbimus) societas visibilis instituta sit, una esse debet per modum societatis, quae componitur ex ho­ minibus multis. Homines vero ad unum sociale corpus connecluntur nonnisi vinculis moralibus, et haec in homine animali rationali praeprimis respiciunt intellectum, qui in ecclesia, societate supernatural!, dirigitur fide divina; et voluntatem, quae in hominibus liberis adstringitur auc­ toritate et oboedientia; tandem quia homo est etiam rationale animal, socialis conspiratio respicere debet actus quoque externos sive ritus liturgi cos. Unde tri­ plex unitas symbolica. socialis et liturgica in una ecclesia jam necessaria apparet. Tamen singula accuratius exponamus; in quibus omni­ bus versamur ut in doctrina fidei. Ecclesia una est unitate symbolica 563 /. Ecclesia una est unitate symbolica. I. Quoad unitatem fidei sive symbolicam tria per se distingui possunt: a) praedicatio i. e. fides praedicata et objectiva, b) assumptio doctrinae ex parte audientium sive fides subjectiva, quae proxime est interna, et c) professio ejusdem fidei externa. Si de fidei uni­ tate disputamus, directe fidem objectivam ejusque exter­ nam professionem attendimus. De ecclesia enim agimus, quae est societas externa et visibilis; quare secundum pro­ babilem sententiam fides interna neque inter conditiones necessarias membri ecclesiae adnumeratur. Cf. tamen, quae dicentur sub III 3. Esi autem haec unitas professionis aut materialis tantum aut etiam formalis: materialis est simplex consensio omnium de iisdem veritatibus revelatis i. e. sine forma proxime determi­ nante eam : fo r m alis vero est eadem consensio, sed jam sub forma constituta seu effecta per principium unitatis stabile i. e. per magi­ sterium visibile et authenticum. — Neque tamen ad unitatem fidei, ut est proprietas ecclesiae necessaria, requiritur, ut omnes fideles veritates omnes ab ecclesia propositas admittant fide explicita; quoad mullas veritates sufiicil, ut retineantur fide generali sive implicita, qua in universum credimus ea, quae a Deo revelata et ah ecclesia ut talia proposita sunt. Alia divisio unitatis fidei est in totalem sive inlegralem et partialem. Totalis omnia dogmata vel explicite vel saltem implicite comprendil ; partialis distinguit inter articulos funda­ mentales et non fundamentales, el fundamentales lanium vull ne­ cessario admittendos esse. De hac fidei divisionepostea recurrit sermo. 11. Probatur fidem objectivam ejusque externam professionem esse necessario unam in ecclesia. 1. Unitas /idei object i vae patet ex verbis Christi: „Do< cete omnes gentes . . . servare omnia, quaecunque man­ davi vobis" (Mf 28, 19sq). Atqui si omnibus eadem omnia praedicanda sunt, necessario una praedicatio unaque fides objectiva exoriatur oportet. — Quare et apostolus Eph 4, 5 sqq: „Solliciti sitis, inquit, servare unitatem spiritus in vinculo pacis . . . Unus Dominus, una fides, unum baptisma, unus Deus et Pater omnium". His verbis per­ fectam unitatem fidei necessariam designari, ideo patet, * 36 564· De proprietatibus ecclesiae quod tam emphatice extollitur et ad exempla confertur, quae perfectissima et necessaria unitate pollent: „unus Do­ minus, unum baptisma, unus Deus et Pater omnium". 2. Simul elucet fidei professionem necessario unam esse; neque enim praedicatio iit nisi in ordine ad veritates ad­ mittendas (nservare omniau, „servare unitatem spiritus"). a) Id confirmatur ex verbis l. c. ex Eph 4 sequentibus: „Et ipse (Christus) dedit quosdam quidem apostolos . . . alios autem pastores et doctores ad consummationem sanc­ torum in opus ministerii, in aedificationem corporis Christi: donec occurramus omnes in unitatem fidei . . ut jam non simus parvuli fluctuantes et circumferamur omni vento doctrinae" (v. 11 sqq). — Unde haec ratio procedit: Christus in ecclesia magisterium instituit infallibile et per­ enne praecise ad fidem unam proponendam, cui omnes ecclesiae filii se submittere debent ( „donec omnes occurramus in unitatem fidei" ). Atqui eu ipso in ecclesia habetur uni­ tas fidei non solum objectivae vel materialis, sed et unitas formalis fidei subjectivae per submissionem sub com­ muni magisterio. b) Ceteroquin unitate fidei objectivae semel probata, unitas externae fidei professionis facile infertur. Constat enim aliunde, hanc fidem ecclesiae objectivant a fidelibus externe quoque esse profitendam. Si autem in ecclesia jam fides debet esse una objectiva sique hanc praecise fidem omnes ore confiteri debent: ergo negari nequit, unam quoque omnium fidei professionem externam requiri. Externam fidei praedicatae professionem in ecclesia re­ quiri multis s. Scripturae locis manifestum est; ita Rom 10, 10: „ Corde enim creditur ad justitiam; ore autem con­ fessio fit ad salutem"; vel Mt 10, 33 coli. Lc 9, 26: „Nam qui me erubuerit et meos sermones, hunc Filius hominis erubescet, cum venerit in majestate sua". Unde et apostolus fideles admonet L Cor 1, 10: „ld ipsum dica­ tis omnes, et non sint in vobis schismata; sitis autem [dicentes idem] perfecti in eodem sensu el in eadem sen­ tentia" . Ecclesia nna est unitate symholica 565 3. Concordat etiam sensus ecclesiae ejusque praxis. Haec semper, inde ab apostolis, eos qui aliquod qualecunque fidei dogma contumaciter negabant, tanquam haereticos a sua communione removebat, imo ipso facto tanquam extorres ab ecclesia considerabat: ita arianos, sabellianos, macedonianos, sed etiam novatianos, montanistas, quartodecimanos et sexcentos alios, quo­ rum errores juxta adversarios nostros plane indifferentes fuerint. Ita ecclesia sensum suum semper manifestabat eum, quod qui uni­ tatem fidei vel in uno dogmate non servaverint, de ecclesia esse non possint. Atqui id quo neglecto nemo ecclesiae membrum censeri potest, ecclesiae proprium, imo et necessarium et essentiale judicari debet. Ergo unitas fidei objectivae ejusque externae pro­ fessionis e sensu antiquitatis Christianae proprietas est ecclesiae. Neque desunt expressiores patrum professiones, ex quibus tamen paucas tantum adferamus. ,Neque hae, quae in Germania sunt fundatae ecclesiae, ait Irenaeus, aliter credunt aut aliter tradunt; neque hae, quae m Hiberis sunt, neque hae quae in Celtis, neque hae quae in oriente, neque hae quae in Aegypto, neque hae quae in Libya, neque hae quae in medio mundi constitutae: sed sicut» sol, creatura Dei, in universo mundo unus et idem est, sic et lumen, praedicatio veritatis, ubique lucet el illuminat omnes homines, qui volunt ad agnitionem veritatis venire (I 10,1 sq; cf. et III12, 7). — In eundem sensum Tertullianus: .Apostoli, inquit, eandem doctrinam ejusdem fidei nationibus pro­ mulgaverunt et proinde ecclesias apud unamquamque civitatem condi­ derunt, a quibus traducem fidei et semina doctrinae ceterae exinde ecclesiae mutuatae sunt et quotidie mutuantur, ul ecclesiae fiant: ac per hoc el ipsae apostolicae deputantur, ut soboles aposlolicarum ecclesiarum. Omne genus ad originem suam cen­ seatur necesse est; itaque loi ac tantae ecclesiae una est illa ab apostolis prima, ex qua omnes; sic omnes prima et apostolicae, dum una omnes probant unitatem, dum est illis com­ municatio pacis . . (de praescript 20). — Et ne quid dica­ mus de Cypriano, de quo cf. supra p. 561 vel Augustino aliis praegnanlius Epiphanius rem exponit: .Ecclesia ab una fide genita ac per Spiritum S. in lucem edita, una est uni et una genitrici suae“ (exposit. fidei n. 6). 111. In quo igitur fidei unitas in ecclesia consistit? 1. Ante omnia fides objective spectata sive doc­ trina ecclesiasticae praedicationis prorsus una eadenique per universam ecclesiam esse debet. 2. Una etiam externa professio singulorum fide­ lium debet esse; in qua tamen 56G De proprietatibus ecclesiae a) non requiritur, ut singuli fideles omnes et sin­ gulas veritates revelatas actu fidei e x p 1 i c i t a e attin­ gant; id quod simpliciter impossibile est; sed b) sufficit, ut certas quasdam veritates explicite profiteantur, reliquas vero saltem actu i m p 1 i c i to retineant, ita tamen ut nul­ lam consulto et contumaciter negent. Talis professio vere erit una, tum quia versatur circa unum i dem que objectum, ecclesiasticam nimirum praedicationem in genere sive in confuso apprehensam, tum quia procedit ex eo­ dem motivo formali, quae est auctoritas Dei loquentis, tum quia dirigitur eodem principio determinante professionem communem, quae est auctoritas ecclesiae docentis: unde habetur unitas professionis etiam formalis. — c) Requiritur autem tale principium quodammodo informans fidem communem; etenim sine ejusmodi principio forte quidem vel per casum el ad tempus per modum facti aliqua fidei unitas haberi poterit, non vero con­ stanter, quemadmodum ecclesiae convenit, neque ut proprietas cum ipsa ecclesia necessario conjuncta. 3. Quid nunc de fide ipsa interna tenendum erit? Cur argumenta nostra non statim ad fidem quoque inter­ nam extendimus, quae tamen et ipsa facile inde inferri posse videatur? Ratio est clara; agitur enim de fide in ecclesia qua societate profitenda; ad hanc de se pertinet fides externa, cum internae socialiter invigilari nequeat. Unde et Scriptura II. cc. hanc externam proxime respicit et expressius urget. a) Hanc porro fidem internam ex voluntate Dei, qui externam professionem jam unam esse vult et omnem hypocrisim abominatur, pariter aliquo saltem modo unam esse debere patet. — Patet et alterum, hanc unitatem quoad fidem internam in ecclesia vera ex lege quadam physicamorali de facto semper ad for e. Vi nimirum hujus legis homines in quadam universalitate in externis simulare non possunt; talis simulatio facilius etiam excluditur in fide, quae ^praedicat Christum crucifixum" (1 Cor 1, 23). Ideo externae professioni uni. communiter saltem el morali consequentia, interna persuasio correspondent oportet. I Irum deinde haec interna fides ila necessario in singulis re­ quiratur, ut homo, cui desit, jam non possit esse membrum eccle­ siae, inter theologos catholicos, ul novimus, controverlilur. Ecclesia una est unitate lilurgica 567 b) Neve inde exceperis: Cum jam imitas fidei internae, de qua Deus inprimis sollicitus est, non est ila necessaria — ergo a for­ tiori tides externa una esse non debet. — Etenim «) quamvis fides interna in singulis membris ecclesiae deficere possit, ne­ cessaria tamen erit pro universa ecclesia qua tali, non qui­ dem necessitate absoluta (ila ul sine ea ecclesia, qua societas ex­ terna, jam omnino esse desisteret), necessitate tamen quae secun­ dum legem physico-moralem ex ipsa unitate fidei externae conse­ quitur. — 3) Ceteroquin el ipsa consequentia in illatione merito negatur; etsi enim in singulis hominibus in ordine ad aeternam salutem interna fides magis est necessaria, in ipsa ecclesia tamen qua tali, ul est societas el medium salutis pro hominibus institu­ tum, pluris certe est externa propositio doctrinae fidei. Ita et pu­ teus in communitate et a communitate effoditur, ut singuli aquam inde haurire queant. Neque tamen ipsa communitas tam sollicita est, ul et singuli actu hauriant, quam ut puteus ipse semper apte compositus sit. //. Ecclesia una est unitate quoque rituah sive Hturgica. I. Unitas ritualis est in eo, ut omnia ecclesiae membra uno eodemque sacramento initientur, iisdemque sacris riti­ bus in via salutis uniformiter ubique fruantur et promo­ veantur, eodemque ritu sacro sive sacrificio Deum colant. Neque tamen necessarium est, ut omnes fideles omnia sacra­ menta recipiant (ordinis v. g. et matrimonii), sed solum ul alia recipiant, alia saltem credant et in honore habeant vel secundum leges pro omnibus aequaliter vigentes suscipere possint el tandem ex omnibus utilitatem convenientem habeant. Sic distin­ guuntur ritus directe communes sive actuali perceptione (bap­ tismus) sive jure perceptionis (eucharistia aliave), el indirecte communes, quorum effectus saltem ad omnes redundant ordo sacer, matrimonium). In omnibus autem unitas saltem in eo ser­ vatur, ut omnia ubique et eadem semper secundum eundem modum administrentur. — Praeterea haec unitas non est urgenda in ac­ cidentalibus, praesertim iis quorum ordinatio ecclesiae relicta est, sed in iis potius, quae divinae institutionis sunt et ideo ut essentiales considerantur. Tandem el hic iterum distingui potest unitas materialis et formalis: materialis habebitur, si omnes ritus sacri a Christo instituti de facto ubique observantur et administrantur; formalis aderit, si etiam principium visibile agnoscitur, quod consensum omnium circa ritus istos determinat. II. Unitas ritualis ecclesiae necessaria ostenditur: 568 De proprietatibus ecclesiae 1. Necessaria est illa unitas, quae recidit in ipsam ec­ clesiae per Christum institutionem; talis enim debet esse et permanere ecclesia perennis, qualis a Christo fundata est. Atqui, seposita fidei doctrina, Christus ecclesiam suam maxime in communione eorundem sacramentorum compaginavit, in his divinitus ordinatis nobilissima pars vitae so­ cialis ecclesiasticae consistit. Ergo et haec eorundem sacro­ rum rituum communio (i. e. unitas ritualis sive liturgica) ex voluntate Christi ecclesiae necessaria ejusque proprie­ tas est. Minor illustratur: a) Ha Christus, quando 'apostolis manda­ tum dedit discipulos colligendi, baptismum instituit et modum ex­ ternum determinavit, quo hoc fieri debeat: „docete omnes gentes baptizantes eos". Ritus autem, quo membra colliguntur et ad formam societatis rediguntur, ad fundamentalia hujus societatis per­ tinet; unde et illud apostoli: BUnus Dominus, unum baptisma" (Eph 4, 5). Idem repeti potest de alio ritu, eucharistiae nimirum, de qua 1 Cor 10,16 sq legitur: ,Calix benedictionis, cui benedicimus, nonne communicatio sanguinis Christi est? et panis, quem frangi­ mus, nonne participatio corporis Domini est? Quoniam unus panis, unum corpus mulli sumus: omnes qui de uno pane participamus". Dicit igitur apostolus: ratio unitatis socialis inter membra ecclesiae continua, id quod fideles in unitate corporis con­ servat, eucharistia est. Ergo el hic rilus ejusque administratio ad constitutionem ecclesiae perlinet, quo ipsa in sua necessaria unitate conservanda el augenda est. — Quod autem de his, id de aliis (ordine, confirmatione, sacrificio, in quo et primarius ecclesiae finis i. e. cul lus religiosus proxime attingitur‘) repeti potest. De omnibus vero ritibus ecclesiae substantialibus merito illud Christi intellegitur: ,docete eos [i. e. omnes gentes] servare οιηnia, quaecunque mandavi vobis". Sed si iterum omnes omnia servare tenentur, unitas in his quoque ritibus resultat, qui ab ipso Christo pro fidelibus determinati el instituti sunt. b) Ceteroquin merito de hac re jam s. Augustinus: „In nullum, inquit, nomen religionis seu verum seu falsum coadunari homines possunt, nisi aliquo signaculorum vel sacramentorum visi­ bilium consortio colligentur" (contra Faustum XIX 11). Unde et s. Hilarius ipsam ecclesiam definii: ,Unum ecclesiae corpus est, non quadam corporum confusione permixtum, neque singulis in indiscretum acervum et informem cumulum adunatis, sed per fidei ‘) Cf. Ilrb 5. 4. Ecclesia una est unitate sociali 5G9 unitatem, per caritatis societatem, per operum voluntatisque con. cordiam, per sacramenti unum in omnibus donum unum omnes s u m us“ (in Ps 121, 5). 2. Supposito, quod ecclesia jam generatim una esse debet (cf. § 1), idem patet ex ipsa rei natura. Ecclesia enim est societas, et inde requirit necessario conspirationem membrorum; ecclesia est societas religiosa in cultum Dei hominumque salutem supernaturalem instituta, et ideo in hoc divino cultu et in mediis pro salute singulorum ab institutore societatis ordinatis conspirare debet. Atqui ad cultum praeprimis sacrificium pertinet, ad salutis media inprimis sacramenta, ad utrumque finem ritus in genere quidam externi, qui ad ipsum ecclesiae institutorem redu­ cuntur et ut essentiales in ecclesia observantur. Ergo in his, substantiam saltem quod attinet, conspiratio sive uni­ tas adesse debet. 3. Ex traditione huc referas libros rituales, qui antiquis temporibus a potestate ecclesiastica editi in essentialibus ritibus plane concordant in omnibus coetibus christiani nominis, saltem Hanc unitatem conc. vati canum sub voce vetustioribus. unitatis communionis saltem simul intellegit et ut necessa­ riam inculcat v. g. hisce verbis: „Ul episcopatus ipse unus et in­ divisus esset el per cohaerentes sibi invicem sacerdotes credentium multitudo universa in fidei et communionis unitate conserva­ retur, beatum Petrum ceteris apostolis praeponens in ipso instituit perpetuum ulriusque unitatis principium ac visibile funda­ men tum“ (I) 1821). Nota: In tota hac quaestione iterum intendimus per se uni­ tatem externam, Quare ex hac quaestione prorsus intacta relinquitur controversia illa: utrum is, qui ex occulto errore invalide baplizalus sit, vere ad ecclesiam pertineat necne. ///. Ecclesia una est unitate sociali, I. Praenotatio. — 1. Jani ad unitatem sociale m considerandam accedimus, quae prae omnibus gravioris momenti est, qua absente nulla alia unitas firmiter con­ sistere potest, qua praesente reliquae unitates sponte fere inferuntur: quae sic reliquas vero quodam sensu formare merito dicitur. Est autem haec unitas in eo, ut omnes fideles omnesque partes ecclesiae Christi u n am 570 De proprietatibus ecclesiae constituant integram co ni m u n i o n e in sive socie­ tatem, ab una eademque suprema auctoritate visibili gubernandam. Excluditur igitur per hanc unitatem divisio partium, quae singulae proprium sibi et independens regimen habeant vel quae foedere quodam tantum, pro­ pria i ndep en dent i a non amissa, consocientur. Distinguitur et hic unitas materialis et formalis. Ma­ terialis habetur eo, quod partes omnes inter sese tanquam mem­ bra unius corporis utcunque vel de lacto conspirare velint; for­ malis inde habetur, quod haec conspiratio communis a principio legitimo visibili et stabili efficitur el custoditur. 2. Tenemus nos, ecclesiae necessariam et propriam esse unitatem socialem non solum materialem, sed et ibrzmalem. Et in hac re adversarios habemus anglicanes aliosve protestantes, secundum quos una ecclesia Christi universalis conflari possit ex pluribus ecclesiis^ par­ ticularibus, fide vel communione ab invicem separatis^ et independêntîbüs; dummodo de facto eundem finem pro­ sequantur; (cf. supra p. 556 sq}. Ita Pusey anglicanus in libro Eirenicon defendit, unionem, quae sit ex uno supremo regimine, desiderabilem quidem esse, sed non absolute necessariam; sic unionem ecclesiarum particularium inter se el cum ecclesia romana haud raro interruptam esse, quin ideo paries divisae simpliciter extra ecclesiam catholicam el extra viam salutis esse crederentur. — Similiter alius anglicanus, nomine Palmer, unitatem illam praeceptam quidem per se esse existi­ mat, minime vero essentialem. — Hi igitur putant, ex romana, graeca, anglicana aliisve ecclesiis, quamvis inter se prorsus independentes maneant, unam conflari posse ecclesiam Christi, saltem si amico foedere jungantur. 3. Adversus tales theorias canon erat paratus in schemate conc. vaticani: ,Si quis dixerit, veram ecclesiam non esse unum in se corpus, sed ex variis dissitisque Christiani nominis so­ cietatibus constare per easque diffusam esse; aut varias socie­ tates ab invicem fidei professione dissidentes atque communione sejunctas tanquam membra vel paries unam el universalem consliluere Christi ecclesiam: A. S? (CL VII 577). — Et quamvis in concilio valicano res tractata non sit, tamen ut ex argumentis pate­ bit, assertio ista, quemadmodum el antecedentes, facile de fide est. 11. Demonstratio. — 1. Ex positiva institutione Christi I Ipse nimirum totum aedilicium ecclesiae suae stipet unum Ecclesia una est unitate sociali 571 Petrum aedificavit (Mt 16), omnes agnos ovesque uni Petro pascendos et in unitate conservandos (Jo 21) confirmandosque in fide (Lc 22) tradidit. — Uno verbo: ecclesiam suam instituit societatem perfecte monarchicam. Ergo summa regiminis unitate ecclesia fruilur fruique debet, ut solide consistat adversus inimicas inferorum por­ tas, contra quas in una petra firmata est; et sicut aedifi­ cium sine fundamento non stat, ita nec ecclesia sine hac unitate regiminis stabit: absoluta necessitas regiminis unius! 2. Porro ecclesia passim in s. Scriptura sub metaphoris regni, civitatis, domus, ovilis exhibetur. Ergo et unitas ecclesiae in iisdem ss. litteris praedicata, eidem ecelesiae competere debet, praecise ut est regnum, civitas, domus etc. Algui sub hac ratione unitas maxime socialis exigitur. — Quae etiam expressius vindicatur disertis Scrip­ turae testimonis, ut Mt 12, 25: „Omne regnum divisum contra se desolabitur et omnis civitas vel domus divisa contra se non stabit"; vel Lc 11, 17: «Omne regnum in seipsum divisum desolabitur et domus supra domum cadet". Praeprimis vero metaphora corporis Christi hanc unitatem socialem pro ecclesia vindicat; sicut enim corpus physicum per divisionem destruitur, ita corpus illud mysti/ cum omnem respuit divisionem, quod secundum apostolum (Eph 4, 16) corpus compactum debet esse et connexum per omnem juncturam subministrationis. — Unius corporis visibilis porro unum quoque caput visibile sit oportet, ne sit monstruosum. Quare ecclesia tota visibilis ad unum corpus sub uno capite et una directione visibili convocetur necesse est; et licet Christus ecclesiae caput invisibile sit el maneat, ipse tamen ab initio vicarium visibilem hac in terra sibi substituit. 3. Audivimus jam ecclesiam plane unicam esse a Christo institutam. Numerantur autem societates praecise ex numero regi­ minum independenlium ; quare si ecclesia unica est. unicum quo­ que regimen supremum habere debet, et ideo perfectam unitatem socialem. — Vice versa confirmatur unicitas ecclesiae omnibus iis. quae modo de unitate ejusdem sociali protulimus. Si enim tota 572 De proprietatibus ecclesiae ecclesia, omnes fratres omnesve oves Christi sub uno regimine supremo colliguntur, et societates tot numerantur, quot independenles auctoritates supremae discernuntur: ecclesia ex uno regimine suo unica sil oporlet. 4. Patres vero hanc unitatem ecclesiae socialem maxime tum praedicant, cum schismatis crimen summo horrore abominan­ tur tanquam crimen atrocissimum, cujus macula ne sanguine qui­ dem ablui possit. Extant multa hac in re testimonia. .Ne erretis, ait Ignatius, si quis schisma facientem sectatur, regni divini haeredilatem non * consequitur (Philad. 3); et ita persaepe ut ad smyrn. 8sq; ad eph. 2sqq. — Similiter el Irenaeus: ,Qui schis­ mata, inquit, operantur. . . propter modicas et quaslibet causas, magnum et gloriosum cor pus G h ri s t i scindunt et dividunt et, quantum in ipsis est, interficiunt .. .; nulla enim tanta ab eis fieri polest correctio, quanta esi schismatis pernicies" (IV33, 7). .Aversandus est talis, ita el Cyprianus de nuit. eccl. 17, atque fugiendus, quisquis fuerit ab ecclesia separatus; penersus est hujus­ modi el peccat et est a semetipso damnatus. An esse sibi cum Christo videtur, qui adversus sacerdotes Christi facit, qui se a cleri ejus el populi societate * secernit? Non minus sollicite Fulgentius monet dc fide ad Petrum 39, 80: .Firmissime lene et nullatenus dubites quemlibet haereticum sive schismaticum in nomine Patris el Filii el Spiritus Sancti baptizalum, si ecclesiae catholicae non fuerit aggregatus, quantas­ cunque eleemosynas fecerit, etsi pro Christi nomine etiam sangui­ nem fuderit, nullatenus posse salvari; omni enim homini, qui ec­ clesiae catholicae non tenet unitatem, neque baptismus neque ele­ emosyna quamvis copiosa neque mors pro nomine Christi suscepta proficere poterit ad salutem, quando in eo vel haeretica vel schismatica pravitas perseverat, quae ducit ad mortem . * Adsunt autem et expressiora testimonia, inter quae illud Cle­ mentis rom., qui in ep. ad corinthios sub c. 37 rem exponit: .Militemus igitur, fratres, omnibus viribus sub inculpatis Jesu Christi praeceptis; consideremus milites, qui sub ducibus nostris merent, quam ordinate, quam oboedienter, quam submisse imperata exsequan­ tur, Non omnes praefecti neque chiliarchae neque centuriones neque quinquagenarii et sic deinceps, unusquisque vero in suo ordine et statione, quae a rege el ducibus imperantur, peragit: magni sine parvis et parvi sine magnis consistere nequeunt, mixti sunt omnes et inde utilitas. Exemplo nobis sit corpus nostrum: caput sine pedibus nihil est, prout neque pedes sine capite etc. * Cui si neces­ sarium esset, plane inulta addi possunt: cf. Straub n. 1205. De amplitudine unitatis ecclesiae 573 De amplitudine unitatis. Jam quaeritur, quousque unitas ecclesiae, maxime quoad res fidei, se extendat. Debetne ecclesia integra in omnibus rebus et veritatibus fidei concordare, an possunt retentis potioribus dogmatibus alia neglegi, imo et contemni? Sic protestantes discrimen excogitarunt inter articulos fundamentales et non fundamentales; et cum fundamentales ab omnibus retinendi sint, non fundamentales salva unitate fidei et absque haeresi negari posse autumant.1) I. Ad statum quaestionis. — Ante omnia statum quaestionis debes rite intellegere. Distinctio enim ista inter veritates fundamentales et non fundamentales etiam optimum sensum admittit. Ita ipsi theologi catholici in suis tractatibus aliquam veritatem facile declarant vere fundamentale m (v. g. dogma de peccato originali). Nihil aliud his significare volunt, nisi esse veritates quasdam, quae multas alias fundamenti instar comprehendant; et hoc utique verissimum est. Est et alter sensus ejusdem distinctionis optimus, quo graviores quaedam veritates fidei (quos et articulos fi­ dei vocabant scholastici) ut totidem fundamenta doctrinae et vitae Christianae explicite credendae distinguuntur ab aliis, quas implicita fide admittere sufficiat. Ita veritates symbolo fidei enuntiatae fundamentales declarari possunt. Rejicitur igitur distinctio eo tantum sensu, acsi nonnullae veritates, quamvis revelatae et authentice propositae, sine haeresis crimine vel necessariae unitatis fidei laesione negari queant, eo quod ipsae neque fidei fundamentum constituant, neque cum hoc necessario co­ haereant. *) Ad protestantium opinionem accesserunt rebelles illi, qui de­ cretis concilii vaticani se submittere noluerunt; qui in conventibus Bonnae a. 1874 et 1S75 liabitis unionem inire nisi sunt cum schisma­ ticis el haereticis omnis generis, servata unitate ut ajunt in necessariis, permissa libertate et varietate in accessoriis, inter quae non solum ritus, sed etiam varia dogmata et ipsum regimen connumerant. De proprietatibus ecclesiae II. Demonstratio.— 1. Protestantes certe distinctionem suam probare nequeunt; nullum enim neque disertum ne­ que aequivalens testimonium pro sua theoria ex s. Scrip­ tura proferre possunt, quae tamen illis fons unicus hac in re relinquitur. a) Provocant quidem ad 1 Cor 3, 11, ubi legitur: .Fundamen­ tum aliud nemo potest ponere praeter id quod positum est, quod est Christus Jesus , * vel ad similia verba Jo 20, 31 et Itoni 10, 9sqq. — Ast merito quidem Christus totius salutis fundamentum dicitur, et veritas ista Jesus est Christus veritas inter omnes maxime fun­ damentalis retinetur, (piae fidelibus maxime sit inculcanda; neque tamen inde ullo jure inferri potest: ergo alias veritates impune negare licet. Id nihil aliud esset nisi ut diceres: Christus quidem magister tuus est; quae autem dixerit, merito spreveris. Contrarium potius ex ipsis illis textibus luce clarius m an ifeslum fit. Si enim jam Jesus ut legatus divinus sive Christus admittendus est, eo ipso ea omnia necessario admittenda et credenda sunt, quae nomine Dei docuit el tradidit; neque ulla selectio inter credenda fieri potest, quin practice negetur Jesum esse aut hen licum Dei legatum. h) Inst.: Nonne ipse apostolus ejusmodi discrimen infert, loquens de iis, qui super fundamentum jam superaedificent etiam ligna, foenum, stipulam; atqui el hi, licet eorum opus arserit, ipsi tamen salvi erunt, .sic tamen quasi per ignem * (v. 15). Quaestio igitur est, num l. c. nomine ligni etc., articuli non fundamentales protestantium intellegi queant. Certissime non; neque enim quisquam propter ejusmodi articulos unquam urendus erit, qui per se ad ipsam doctrinam Christi perlinent, licet ex sup­ positione protestantium non necessario relinendi forent. Nomine igitur ligni, foeni vel stipulae potius doctrinae va n a e vel m i n us solidae intelleguntur ab hominibus adinvenlae, quae nullatenus revelatae sint, ideoque neque fundamentales neque non fundamen­ tales censeri queant el ul conclusiones mere humanae prorsus extra revelationem esse inveniantur. Cf Cornely commentar, in 1 Cor υ. 83 sq. 2. Doctrina protestantium etiam directe per s. Scrip­ turam refellitur. Etenim Christo auctore fides necessaria sive salvifica tam late patet, quam late patet praedicatio apostolorum: .praedicate evangelium; qui vero non credi­ derit, *condemnabitur (Mt 16, 16). Atqui haec praedicatio apostolorum universum evangelium Christi complectitur: He amplitudine unitatis 575 .euntes docete . . eos servare omnia, quaecunque mandavi vobis" (Mt 28, 20). Similiter et apostolus anathema dicit ei, (fui evangelizet prae­ ter vel contra id quod apostoli praedicaverint, quodcunque demum hoc est: «Rogo autem vos, fratres, ut observetis eos, qui dissen­ siones et offendicula praeter doctrinam, quam vos didicistis, faciunt et déclin ale ab iliis" (Rom 16,17); vel : «Licet nos autangelus de coelo evangelizet vobis, praeterquam quod evangelizavimus vobis, anathema sil; sicut praediximus, el nunc ilerum dico: si quis vobis evangelizaveril praeter id quod accepistis, anathema sil" (Gal 1, 8sq). — Atqui in hypolhesi protestantium non omnes, qui apostolicae doctrinae adversantur vel eam praetergrediuntur, extor­ res a salute inveniuntur vel anathemate et ecclesiastica excom­ municatione plectendi sunt, dummodo fundamentalibus pepercerint. Ergo hypothesis ista in oppositione cum doctrina sacra invenitur. 3. Aperte autem distinctionem istam semper respuit universa traditio Christiana. a) Quaenam enim secundum protestantes ejusmodi ve­ ritates non fundamentales essent; ut tales recensent v. g. existentiam purgatorii, perpetuam b. Mariae virginitatem, va­ lorem baptismi haereticorum, et si quae sunt similia. Atqui omnia haec et si quae alia singillatim exhibentur, semper contra haereticos retenta sunt eorumque impugnatores ab ecclesia separabantur; ideoque et in his unitas cum eccle­ sia necessario servanda est. Minor palet ex omnibus libris, (pios patres contra haereticos conscripserunt, ul Irenaeus, Tertullianus, Epiphanias, Theodoretus; sic s. Augustinus ex. g. recensitis Ss haeresibus opus suum de haeresibus conclusit: ,Possunt el haereses aliae, quae in hoc opere nostro commemoratae non sunt, vel esse vel fieri, quarum aliquam, quisquis tenuerit, christianus catholicus non erit". Similiter et Fulgentius propositis 40 capitulis verae fidei, pergit: ,Si quem contraria his dogmatizare cognoveris, tanquam pestem fuge et tanquam haereticum abjice; ita enim ista, (piae posuimus, fidei catholicae congruunt, ul si quis non solum omnibus, sed etiam singulis voluerit contraire, in eo quod singulis horum contumaciter repugnat et his contraria docere non dubitat, haereticus el fidei Christianae inimicus atque ex hoc omnibus catholicis anathematizandus appareat" (de fuie n. 85). b) Norma autem, ex qua doctrina orthodoxa ab haere­ tica discernebatur, num quam ex ratione ejus fun­ 576 De proprietatibus ecclesiae damentali vel ex connexione ejus cum fundamento fidei desumebatur, sed simpliciter ex praedicatione ecclesiastica: id quod cum hac praedicatione concordabat, admittebatur; quod eidem refragabatur, cum suo auctore anathemate plectebatur. Atqui stante theoria protestandum eorumque distinctione, plane injustus fuisset talis procedendi modus, quo omnes ab ecclesiastica praedicatione utcunque dissen­ tientes pro haereticis damnarentur. Huc perlinet integer liber Te r l ul 1 i an i de praescriptionibus; et ex V i n c e n t i i commonitorio audias haec : ,Christi ecclesia, sedula et cauta depositorum apud se dogmatum custos, nihil in his unquam permutat, nihil minuit, nihil addit; non amputat necessaria, non apponit superflua, non amittit sua, non usurpat aliena; sed omni industria hoc unum studet, ut vetera fideliter sapienterque tractando, si qua sunt illa antiquitus informata el inchoata, accuret el poliat; si qua jam expressa et enucleata, consolidet, firmet; si qua jam confirmata et definita, custodiat * (c. 23). Augustinus vero deem. Dei XV111 51: ,Videns, inquit, diabolus templa daemonum deseri et in nomen liberantis mediatoris currere genus humanum, haere­ ticos movit, qui sub vocabulo chrisliano doctrinae resisterent chrislianae, quasi possent indifferenter sine ulla correptione haberi in civitate Dei, sicut civitas confusionis indifferenter habuit philosophos inter se diversa el adversa sentientes. Qui ergo in ecclesia Christi morbidum aliquid pravumque sapiunt, si correpti, ut sanum reclumque sapiant, resistunt contumaciter suaque pestifera et mor­ tifera dogmata emendare nolunt, sed defensare persistunt, haeretici fiunt el foras exeuntes habentur in exercentibus inimicis . * Fere expresse rem enuntiat idem Augustinus in Ps 54,19: ,Jn multis erant mecum' .. . Sed non omnino mecum: in schis­ mate non mecum, in haeresi non mecum. In mullis mecum, in paucis non mecum; sed in his paucis, in quibus non mecum, non eis prosunt multa, in quibus mecum . * — Celerum tam aperta haec res antiquitus usque ad saeculum XVI erat, ut ne ipsi quidem haeretici ad eam distinctionem provocare ausi sint, licet ea peropportuna eis semper fuisset. l·. In iis porro, quae sunt fidei el respiciunt ipsum ne­ gotium salutis, principiis opus est certis, minime ambiguis, quae semper sibi constent. Atqui distinctio ista inter veritates fundamentales et accessorias certum discerniculum pro se non habet et ita effrenatae licentiae latam aperit portam et ad destructionem fere omnis reve­ lationis in praxi adducit. De amplitudine unitatis ecclesiae 577 a) Ipsi sane protestantes, quamvis innumeris fere scriptis de articulis fundamentalibus et non fundamentalibus discernendis egerint, nullum hucusque certum critérium protulerunt, vel quod arbitrarium vel ineptum non appareat12). — Neque unquam proferent. Ejusmodi enim critérium aut a posteriori demonstratur aut a priori deducitur. A posteriori, ex fontibus nimirum ipsis revelationis, nihil plane ut audivimus invenitur; a priori difficulter argumentatio Iit in re, quae ut revelatio universa a libera Dei selectione prorsus pendet. b) Ipsa historia vero testis est, quomodo protestantes distinc­ tionem illam proiitentes, laxiores usque el liberiores facti sint in determinando criterio et restringendo numero veritatum fundamen­ talium. Duas adhuc agnovit Harnack: Deus pater est, homo ejus filius'1)·, quas ceteroquin el ii ex gentibus rudissimis retinent, qui puriorem colunt religionem naturalem34). Ostendunt sic, quam verum jam antiquitus Vincentius 1 i r. I. c. ait: ,Si semel admissa fuerit haec impiae fraudis licentia, horreo dicere, quantum exscindendae atque abolendae religionis periculum consequatur. Abdicata enim qualibet parte catholici dogmatis alia quoque atque item alia, ac deinceps alia et alia jam quasi ex more et licito abdicabuntur; porro autem singillatim partibus repudiatis, quid aliud ad ex trenium sequetur, nisi ut totum pariter repudietur? Sed e contra, si novilia veteribus, extranea domesticis el profana sacratis admisceri coeperint, proserpat hic mos in universum necesse est, ut nihil posthac apud ecclesiam relinquatur intactum, nihil illibatum, nihil integrum, nihil immaculatum, sed sit ibidem deinceps impiorum ac turpium errorum lupanar, ubi erat antea castae et incorruptae sa­ crarium * . veritatis 5. Distinctio denique prolestanlium etiam Deo injuriosa est; etenim supponitur veritates etiam non-fundamentales esse vere revelatas. Atqui Deo injuriosum est, ut homo pro arbitrio ex iis seligat, quae Deus revelaverit, ut haec credat, illa vero respuat vel saltem neglexerit; qui enim vel minimum verbum a Deo revelatum in dubium vocaverit vel contempserit, ipsam auctoritatem Dei re­ spuit et spernit. )* ') Cf. Mosheim Elem. theol. dogm. I c. 1 ; recensent vero un­ decim fere ejusmodi criteria, inter quae v. g. illud quod fundamenta­ lem articulum exhibet eum, quo neglecto Dei gloria subverteretur vel hominum tinis ultimus, vel illud quod fundamentale ostendit, quod in Scriptura perspicue traditur vel quod aposlolico symbolo comprehen­ ditur etc. Haec omnia arbitraria esse et incerta, manifestum est; vel certe insufficientia. Quid enim in apostolico symbolo continetur de sacramentis; num haec omnia ut non fundamentalia rejicere licebit?. 2) Cf. hujus auctoris opusc. das Uesen <1. Christent., IV. Vorlesung. ') Cf. Ch. Pesch der Gottesbegriff in den heidnischen lieligionen des Altertums, ad finem. 4) De unitate ejusque momento cf. St. a. M. L. LXII (1902) p. 359 et J61 sqq. Dorsch, De ecclesia. De proprietatibus ecclesiae 578 Nota: 1. Facile intellegas controversias in rebus theologicis non plane excludi, quales ipsis jam temporibus apostolorum quoad circumcisionem v. g. gentilium exortae sunt et inter theologos eorumque scholas semper habebantur. Agitur autem in his plerumque de rebus adhuc dubie revelatis, in quibus, quamdiu dubium permanet vel auctoritas legitima sententiam nondum protulit authenticam, dissensus esse potest. Pro statu controversiae unitas dein neces­ saria servatur animi dispositione se prompte conformandi, quam primum res liquebit; quare decisione authentica semel emissa, etiam omnis controversia finienda est: „tacuit omnis multitudo , * legitur Act 15, 12, ubi primum Petrus loculus est. cum antea ,magna con­ quisitio fieret * (ib. 15, 7). 2. Quaesiveris forsitan, ubi haec ecclesiae unitas primis tem­ poribus constiterit, cum christiani ex judaeis etiam legibus veteris oeconomiae obnoxii erant, christiani vero ex gentibus ab iisdem deobligabanlur. — Itesp: Judaei, qua judaei, etiam quatenus obser­ vabant Ium legem mosaicam, non perlinebant ad ecclesiam, sed haec observantia iis erat quodammodo indoles nativa, cum qua ad ecclesiam assumebantur; unde pro ecclesia res ista pro tempore indilTerens erat, quae, quamdiu tolerabatur, propriis legibus el auc­ toritate distincta discernebatur ; cf. Act 21 sqq. Articulus III. Exceptionibus quibusdam satisfit. 1. Palmer1) et qui sentiunt cum ipso ostendere co­ nantur, ecclesiam ipsam prioribus saltem saeculis non tanto rigore omnem dissensum in suo sinu refugisse, sed et eos, qui manifestis ecclesiae definitionibus repugnarent, in uni­ tate ecclesiae retinuisse. Qua in re provocat 1. ad controversiam inter s. Cyprianum el s. Slephanum papam; 2. ad occidentales, qui concilio V tria capitula damnanti se opposuerunt; 3. ad conc. francofordiense, quod condemnavit concilium oecumenicum VII ejusque decreta reprobavit; l. ad gallos, qui tlorentinum concilium ex numero conciliorum re­ moverunt. Atqui in omnibus hisce casibus, ita subsumit Palmer, unitas inter dissentientes non est abrupta, saltem non ita, ut qui dissentirent, jam extra ecclesiam esse censerentur. Ergo illa stricta unitas quoad res fidei ex sensu antiquorum non est omnino neces­ saria. ’) A doctr. christ, p. t c. 5 s. 3 sq. Exceptionibus contra unitatem eccl. satisfit Resp.: A. In genere. — Ut ex iis patet, quae supra de ratione membri disputavimus, liaeresis tunc demum separat, cum error voluntarius est et pertinax contra fidem ab ec­ clesia jam sufficienter propositam et a fidelibus certo co­ gnitam; cum agitur de b a er es i formali. Non ita facile unitas dirimitur, cum agitur de hae­ res i materiali. Utique et haeretici materiales ecclesiae membra esse nequeunt, cum actu deliberato pertinent ad coetum eorum, qui separationem jam pridem et manifesto perfecerunt, quia in his nullum retinetur visibile vinculum quod eos ecclesiae conjungat. Aliter vero sentias de illis, qui materialiter in fide deficiunt, inveniuntur tamen in externa conjunctione cum ecclesia, praesertim cum ejusdem authentico magisterio. Eo enim quod huic magisterio vere adhaerent, parati ad oboedientiam ei prae­ standam, actu quodam praevalente ipsam haeresin suam revocant. Haec applices ad singulos casus. B. In specie. — 1. De obstinatione s. Cypriani. a) Factum ipsum recolligas ex iis, quae supra p. 375 sq dis­ seruimus. Breviter: Cyprianus censebat, haereticorum baptisma validum non esse; unde eos, qui ab haeresi ad ecclesiam veniebant, denuo baptizabat ; Stephaniis papa vero ejusmodi praxin rejicie­ bat, imo el condemnavit. Hac dissensione non obstante, Cyprianus in eadem ecclesia cum Slephano communicabat. b) Iu forma distingues: S. Cyprianus dissentiebat a summo pontifice in re quam putabat esse di s c i p 1 i n a r e m et liberae administration! episcoporum permissam cc. in re quaeaa neces­ sariam fidem in ecclesia perlinebat subd.: in re fidei, quae tunc temporis jam sufficienter proposita et peremptorie definita erat vel ul talis agnoscebatur ng. in re, quae tunc adhuc in controversia versabatur cc.') — Veritate porro posthac in ecclesia omni ex parte sufficienter declarata, utique ab ecclesia alieni habebantur, qui ulterius eidem refragabantur. ‘) Subdistinctio additur, eo quod s. Cyprianus, non semper sibi constans, hinc inde reni suam etiam ex rationibus dogmaticis ur­ gebat, et ita eandem tanquam rem ipsius fidei considerasse videtur, controversam tamen; ut et s. A ugusti n us notavit: „Nec nos, ait, tale aliquid auderemus asserere, nisi universae ecclesiae concordissima auctoritate firmati; cui et ipse (Cyprianus) sine dubio cederet, si jam illo tempore quaestionis hujus veritas eliquata et declarata per plena­ rium concilium solidaretur * (de bapt. II 5). 580 Οθ proprietatibus ecclesiae 2. De oppositione occidentalium contra concilium V. a) Factum: Justinianus imperator, auctore Theodoro Askida origenista tria quae vocantur capitula a. 547 anathematizavit (personam et scripta Theodori mopsuesteni, scripta quaedam Theodoreti cyrensis, Ibae cujusdam epistulam ad Marin). Edicto impe­ ratoris Men nas patriarcha CP el reliqui orientis episcopi prius nominis subscriptione et deinde a. 553 in concilium collecti acces­ serunt. Occidentales vero episcopi, de iis quae tribus capitulis con­ tinebantur non satis instructi et existimantes per anathematismos caesareos auctoritatem concilii chalcedonensis, quod illos homines jam demortuos condemnare noluerit, in discrimen vocari: vehe­ menter contradicebant. Justinianus tunc, repugnantia ista non parum olïensus, Vi­ gilium papam Conslanlinopolim arcessivit, qui diu reluctatus ea tandem damnavit in documento ad Men nam dato („Judicatumu) a. 548, et iterum in allero documento, quod Constitutum vocatur, a. 554. Romam rediturus Syracusis mortuus est. Pelagius I. Vigilii successor, tria capitula el ipse damnavit, episcopis in occidente reclamantibus. Erant tunc inter occidentales episcopos, (pii cum Pelagio communicare noluerint; plerique tamen paulatim acquiescebant el synodum quintam agnoscebant Hi igitur episcopi — en difficultas — repugnabant contra authenticam pontificis et ipsius concilii oecumenici declarationem ast non obstante eorum oppositione in communione ec­ clesiastica semper remansisse videntur. Ergo ex sensu ecclesiae tunc vigente unitas in omnibus, quae ad divinam fidem perlinent, necessaria non est. b) Solutio per distinctionem exhiberi potest: Isti episcopi non obstante eorum dissensu ab ecclesia remoti non sunt: quamdiu propler ignorantiam factorum materialiter tantum el sine con­ tumacia errabant cc. non sunt exclusi, quam primum contumaci­ ter subjectionem recusabant ng. Eosdem episcopos contumaciter non repugnasse, inde maxime patet, quod errore suo semel detecto libentissime obsecuti sunt. Ii ven». qui etiam post accuratam instructionem in inoboedientia re­ manebant, de facto ab ecclesia rejecti sunt, Ul tamen errantes apte dedoceret, ecclesia ejusque caput summa patientia egit, secundum s. Augustini consilium: .Non aspere, non duriter, non modo imperioso ista tolluntur; magis docendo quam jubendo, magis mo­ nendo quam minando. Sic enim agendum est cum multitudine; severitas autem exercenda est in peccata paucorum1· (ep. 22, 5). 3. Dc oppositione franco ford ien si uni contra conc. VII. a) Historia rei. — In synodo oecumenica Vil (nicaena II a. 7S7) vera de cultu imaginum principia statuebantur el iconoclaslae Exceptionibus contra unitatem eccl. satisfit 581 anathemate plectebantur; inter alia et hoc tunc decretum erat. .Sanctorum imagines cultu relativo colendas esse . * — Acta hujus concilii a pontifice Hadriano I ad Carol um Magnum missa sunt, sed pro dolor versione pessima interpretata ; Carolus ista acta theologis suis tradidit. Qui Alcuino maxime auctore eadem, de­ pravata utique ex versione, rejecerunt et eodem errore adducti ipsum concilium VII contemnebant, quod et ^synodum imaginum adoratricemu vocitabant. His theologis deinde el synodus francofordiensis assenliebatur. Ul intellegas, quam male acta concilii versa fuerint, scito, quod ibi el haec professio legebatur : .Suscipio et amplector honorabihler sanctas et venerandas imagines secundum servitium ad­ orationis, quod consubstantiali et vivificalrici trinitati emitto . * Reapse legendum erat: .Suscipio et amplector venerabiles imagines; adorationem autem quae fit secundum lalriam, tantummodo super­ substantiali el vivificae trinitati conservo". b) Hexp. — Occidentales non tam ipsum concilium nicaenum reprobaverunt, sed imaginarios quosdam canones idque jure merito, cum revera doctrinae catholicae oppositi essent. Edocti d< inde verum lotius rei statum, decretis romani pontificis illiusque concilii acquie­ verunt. Unitas igitur in tide nullo modo rupta erat, unitas vero in regimine ex falso supposito idque in re evidenter falsa ad meliorem instructionem recipiendam, certo absque contumacia et schismatico spiritu. 4. De gallis, qui concilium florentinum e numero conciliorum oecumenicorum expunxerunt, haec animadverte: Error iste non­ nullorum tantum theologorum erat; et hi nullatenus de veri­ tate ulla ipsius fidei errabant - neque enim articulus fidei est, con­ cilium florentinum esse oecumenicum —, sed de facto tantum dogmatico; id quod el ipsum illis theologis non salis videbatur esse propositum. Inst.: Sed etiam inter protestantes mulli inveniuntur, qui bona fide el materialiter tantum errant. Ergo et hi ad ecclesiam per­ tinebunt? - liexp.: ng. par. In hisenmi unio cum ecclesia externa totaliter deest eorumque error circa fundamentum ipsius unitatis versatur, ulrumque negant ad modum ipsius coetus, ad quem se applicant — ergo cum contumacia. 11. Etiam ad schismata, acacia num nimirum et ce­ lebrius illud occidentale, Palmer 7. c. c. 4 s. 3 provo­ cat, ut ostendat ecclesiam universam coalescere posse ex coetibus distinctis et inter se independentibus. Brevissime hic videamus, quid ad rem respondendum sit In genere de hac quoque quaestione animadvertere licet 582 De propietatibus ecclesiae quod et schisma tunc demum separat, quando oritur ex contumacia contra certam legitimamque auctoritatem; non ita necessario, quando aliquis nescit, quisnam verus v. g. pontifex sit: cum et in hoc casu actu praevalente demum vero pontifici de facto se submittere possit is, qui externe per errorem falso et in truso pastori adhaereat. In specie. — 1. Schisma acacianum difficultate caret. a) Factum: Duravit ab anno 484- usque ad a. 519. Nomen habet ab Aeacio, patriarcha CP, qui ab imperatore Zenone edictum quoddam dogmaticum (Henoticum) postulavit et impetravit, formulam quandam ambiguam, qua omnes jam monophysitas ad unitatem reduci posse sperabat. Attamen, ut communiter in ejus­ modi conatibus et studiis conniventibus accidit, nec catholicis res probabatur, neque apud haereticos praevalebat; imo magnas in oriente excitavit turbas. Felix papa II illam formulam in synodo romana 481 rejecit et Aeacium excommunicavit. Aeacius el, qui ab eo stabat, Zeno imperator renitebantur et a sacra sede se sepa­ rabant; et separati manebant ipsi et successores eorum usque ad a. 518. b) Responsum in promptu est: Oriens tunc renuit se submit­ tere sub regimine uno ecclesiae. Nunc difficultas quidem sub­ sisteret, si non obstante hac inoboedientia orientales in ecclesia man­ sissent el intra ecclesiasticam communionem perseverasseni ; attamen excommunicati el ab unitate separati sunt. 2. Simile aliquid de schismate occidentali repetendum est pro omnibus illis, qui vere schismatici tunc existenles per ex­ communicationem legitimi pontificis ab ecclesiastica communione remoti sunt. Cum tamen quoad hoc schisma etiam aliae quaestiones dilliciles intermisceantur, quomodo nimirum tunc visibilitas vel catholici las verae ecclesiae permanserit, de hac re accuratius alibi agendum nobis est. Caput V. De sanctitate ecclesiae. Ecclesiae proprium est, ut sancta sit idque multiplici sanctitate, non solum real i, sed et personali eaque etiam gradu eximio; insuper De sanctitate ecclesiae 583 sanctitate quoque charismatica. Ut rem facilius ostendamus praemittamus expositionem status. § 1. Status quaestionis enucleatur. Tres partes in nostra assertione distingui possunt; in prima parte ecclesiae vindicatur sanctitas real is, in altera sanctitas personalis, in tertia denique parte sanc­ titas charismatica. 1. Sanctum in genere dicitur id, quod Deo, summo bono, conjunctum et conforme eique sacrum, ideoque ve­ nerandum et inviolabile est. Distinguitur sanctitas phy­ sica (ontologica, realis) et moralis (personalis). Hia habetur, ubi res ipsa vel secundum esse suum con­ siderata Deo conjuncta et addicta est; haec in consecra­ tione voluntatis qua liberae et operantis habetur ejusque cum divina voluntate conformitate. Haec commu­ niter definitur: rectitudo moralis coram Deo, per quam rectitudinem persona, ut est sibi suique juris, assimilatur Deo eique conjungitur. I a) Sanctitas personalis, quae el ethica vocatur, in ordine salutis modo vigente, semper supernaturalis est, dummodo vera sit. Haec distinguitur vel habitualis, quae habituum no­ strorum ad Dei placitum conformatio est et per gratiam habetur sanctificantem virtutesque infusas eidem gratiae connexas, vel ac­ tualis, quae in ipsis actionibus inest, quatenus conformes ad ean­ dem divinam voluntatem sunt. b) Sanctitas realis triplex distingui potest; est aut for­ malis sive passiva, qua aliquid divino cultui dedicatum sive consecratum in se est (templum, altare, fideles ut sunt membra Christi sive templum Spiritus S. etc). Aut est causati va, qua­ tenus res jam sacra simul est medium sanctificationis (sacramenta, doctrina revelata, leges divinae); aut est manifestat i va, cum est signum et manifestatio sanctitatis internae, sive realis (in imagine miraculosa vel reliquia sancta) sive personalis; ita sancta sunt miracula aliaque charismata. c) Utraque sanctitas, maxime vero personalis, simpliciter vel secundum quid, perfecta vel imperfecta haberi potest; sanctitas perfecta sive simpliciter habetur, ubi gratia sanctificans cum virtutibus infusis el actibus correspondenlibus adest, imper­ fecta solo habitu fidei vel spei vel exercitio horum aliorumve actuum De proprietatibus ecclesiae 584 supernaturalium habetur. Ipsa perfecta sanctitas iterum intra genus suum varios admittit gradus. 2. Nos utramque sanctitatem ecclesiae vindicamus, realem nimirum et personalem; et real em quidem non tantum quatenus ea est Deo dedicata (formalis sive passiva), sed etiam quatenus est principium sanctitatis personalis (causativa) ; personalem vero non tantum quatenus in ecclesia semper possunt esse sancti, sed quatenus ibi actu semper sunt. 3. Ad statum quaestionis ulterius nota: a) Nos ad sanc­ titatem ecclesiae propriam non requirimus, ut omnia et singula ejus membra sancta sint sanctitate perfecta; sed sufficit, ut omnia ratione conjunctionis cum ecclesia saltem possint et deberent esse perfecte sancta, ut mulla propter vivificum ecclesiae influxum sint etiam actu sancta, complura denique sancta sanctitate quoque extraordinaria sive heroica; el ut, quae in sanctitate deficiunt, aliquid saltem sanctitatis participent, quamdiu membra ecclesiae manent, et ealenus tantum sanctitate destituantur, quatenus ecclesiae influxui ipsi se subtrahunt. b) Real is sanctitas (excepta c.harismatica) proprietas ecclesiae est essentialis, sanctitas personalis et charismatica pro­ prietas necessaria; prior enim cum ipsa constitutione el essentia ecclesiae immediate connectilur, altera ex hac sancta ecclesiae con­ stitutione facile consequitur el ex ellicaci Christi voluntate saltem semper in ecclesia aderit. Pars thesis, quae asserit sanctitatem realem, dogma fidei est, forsitan et illa pars, quae tenet sanctitatem personalem in multis membris communem; reliquae paries doctrinam certam continent. § 2. Ipsa sanctitas ecclesiae ostenditur. 1. Ecclesia sancta est sanctitate reali. — 1. Sanctitas realis distinguitur triplex: formalis sive passiva, causalis, manifestativa. Atqui triplex haec sanctitas ecclesiae a Christo institutae necessario competit. Ergo sanctitas realis pro­ prietas ejusdem ecclesiae est. a) Ecclesia inprimis sancta est sanctitate formali, non solum propter varias ejusdem causas, sed ratione ha­ bitualis et permanentis unionis ad Deum, in qua sanctitas essentialiter invenitur. Christus enim praeprimis merito caput ecclesiae dicitur, haec vero Christi corpus; Spi­ De sanctitate ecclesiae 585 ritus Sanctus porro ejusdem ecclesiae qtiasi-anirna merito declaratur vel etiam ejusdem cor vivificans et sanctificans.1) Atqui utrumque intimam unionem et conjunctionem eccle­ siae ad Deum manifesto infert. Ad hanc sanctitatem referenda est etiam ontologica con­ secratio membrorum, causae nimirum materialis ecclesiae: fideles nempe, plane omnes per characterem saltem baptismalem, praecipua autem pars ecclesiae, justi nimirum, per gratiam quoque habitualem Deo enlilative consecrantur et uniuntur. In hac unione vero nova sanctitas realis ecclesiae invenitur: secundum quam fideles in Scriptura vocantur etiam „gens sancta, populus acquisi­ tionis" (1 Pet 2, 9), vel „cives sanctorum el domestici Dei * (Eph 2’ 1!,)De hac sanctitate fidelium ontologica s. Augustinus in Ps 85,2 ad illa verba „custodi animam meam, quoniam sanctus sum .. disserit: ,Audeat el corpus Christi, audeat el unus ille homo, cla­ mans a finibus lerrae cum capile suo el sub capile suo, dicere: sanctus sum; accepit enim gratiam sanctitatis, gratiam baptismi et remissionis peccatorum . * El paulo post addit: „Si Christiani omnes el fideles in Christo baptizali ipsum induerunt, sicut apostolus dicit: .quicunque in Christo baptizali estis, Christum induistis...‘ (Gal 3, 27), si membra sunt facti corporis ejus et dicunt se sanctos η ο n e s s e : capiti ipsi faciunt injuriam, cujus membra sancta sunt . * b) Sanctitas ecclesiae realis etiam causativa est; Etenim non solum finem habet sanctum, sed etiam me­ dia, quibus hunc finem (conjunctionem cum Deo) ope­ ratur; ad haec media ex effectibus quam sanctissima per­ tinent sacramenta, sacrificium, sacramentalia, verbum Dei . . ., quae ita sancta sunt, ut ipsum divinum Verbum et Spiritus Sanctus se iis immisceat et in iis operetur. Haec omnia vero ad ipsam essentiam ecclesiae referuntur. Unde causative quoque ecclesia essentialiter sancta est. Sancta causative insuper est hierarchia: quae ut rectrix fidelium personam Christi agit, unde de ipsa Christus ait: ,(|ui vos spernit, me spernit . * Ideo haec hierarchia novo charac­ tere sacrament ali seu conformatione Christo conjungitur, quae sic docens quasi per os Christi el loquens quasi in virtute Spiritus Sancti mira efficacitate salutem et sanctificationem hominum ope­ ratur. ‘) Cf., quae supra disputavimus p. 439 sqq; 448 sqq. _ 586 De proprietatibus ecclesiae c) Ecclesia denique est sancta sanctitate quoque man i fe­ st at i va; de qua tamen expressius tertia pars thesis agit. Id vero jam intellegas, quo sensu ecclesia in s. Scriptura passim vocetur „cimtas Dei, templum S. Spiritus, tabernaculum Dei cum homini­ bus etc.u II. Ecclesia sancta est sanctitate personali ea tamen restrictione, quam supra sub § 1, n. 3 determinavimus. 1. Ecclesia ex unione cum Christo, principio omnis sanctitatis, ineffabiliter jam sancta est ontologice; hanc vero sanctitatem ontologicam connaturaliter et necessario sanctitas ethica sive personalis consequi­ tur. Nam Christus ita ecclesiae conjunctus necessario eam ,amat et ** fovet (Eph 5, 25 sqq), gratias gratiis in ea cu­ mulat et adjungit, ipsum Spiritum suum et efficax adjuto­ rium eidem ecclesiae communicat: „docete, ait, servare omnia: et ecce ego vobiscum sum omnibus *diebus . Hunc in finem „ dedit apostolos, evangelistas, pastores ad consummationem sanctorum . . ., ut crescamus in illo per omnia, qui est caput *Christus (Eph 1, 12 sqq). — Atqui his divinis conatibus effectus correspondeat necesse est, et ita in ecclesia semper cultura florebit virtutum. 2. Idem ostenditur vaticiniis prophetarum. Ita v. g. Ez 11, 19 sq legitur: ,Et dabo eis cor unum et spiritum novum tribuam in visceribus eorum, et auferam cor lapi­ deum de carne eorum, et dabo eis cor carneum: ut in praeceptis meis ambulent et judicia mea custo­ diant faciant que *etc. Exhibentur hic divini conatus, quos Deus adhibebit in novo testamento, ut homines ad veram sanctitatem adducat personalem. Hos porro co­ natus efficaces fore, ex ipsis verbis modo allegatis intelle­ gitur, sed clarius etiam exhibetur alio loco apud eundem prophetam (36, 26 sq): ,Et dabo vobis cor novum, et spi­ ritum novum ponam in medio vestri et auferam cor lapi­ deum de carne vestra et dabo vobis cor carneum, et spiritum meum ponam in medio vestri, et faciam, ut iu praeceptis meis ambuletis et judicia mea cu­ stodiatis et operemini-. De sanctitate ecclesiae personali 587 Ad haec se referens el apostolus rem confirmat ex effecti­ bus, dicens v. g. Heb 8, 6—12: „Nunc autem melius sortitus est (Christus) ministerium, quanto el melioris testamenti mediator est, quod in melioribus repromissionibus sancitum esi. Nam si illud prius culpa vacasset, non utique secundi locus inquireretur; vitu­ perans enim eos dicit: Ecce dies venient, dicit Dominus, el con­ summabo super domum Israel el super domum Juda testamentum novum, non secundum testamentum quod feci patribus eorum in die, qua apprehendi manum eorum, ul educerem illos de terra Aegypti; quoniam ipsi non permanserunt in testamento meo et ego neglexi eos, dicit Dominus; quia hoc est testamentum quod disponam domui Israel post dies illos dicit Dominus: Dando leges meas in mentem eorum etc.“ Cf. et Jer 31, 31 sqq; Heb 7, 18 sq; 10, 1. — In his omnibus edocemur, quod veteri testamento, quod nihil ad perfectum adduxerit i. e. homines vere sanctos facere non potuerit, substituendum vel substitutum sit novum idquc praestan­ tius testamen tum el efficax in ordine ad homines vere sanctifican­ dos: ,El scient gentes, quia ego Dominus sanctificator Israel, cum fuerit sanctificatio mea in medio eorum in perpetuum" (Ez 37, 28). 3. Heic inservit etiam parabola, qua Christus ec­ clesiam suam comparavit cum agro, in quo cum tritico quidem semper crescant et zizania, cum justis nimirum sem­ per sint injusti, ita tamen ut ecclesia continuo usque ad messem i. e. consummationem mundi maneat ager triticeus (ein Weizenfeld). Consequitur inde, ut ex effi­ caci voluntate Christi ecclesia considerabilem semper nu­ merum hominum vere sanctorum in se colligat. Ita et apostolus Christum ul salvatorem exhibet cor­ poris sui i. e. ecclesiae (Eph 5, 23), ut salvatorem omnium ho­ minum, maxime fidelium (1 Tim 4, 10), ul nutrientem el fo­ ventem dilectione operosa non interrupta ecclesiam suam (Eph 5, 29) . . . Atqui salus vera sanctitatem perfectam per gratiam sancti­ ficantem supponit et includit, dilectio nutriens el fovens continua absque participatione donorum sanctificantium cogitari nequit. Ergo ecclesia semper sancta erit sanctitate personali non exigua vel rara. 1. Accedit argumentum, quo jam sanctitas quae­ dam eximia ecclesiae vindicatur, qua considerabilis sal­ tem numerus membrorum splendeat observatione consiliorum evangelicorum exercitioque virtutum heroicarum. a) Christus in Scriptura praedicatur sponsus, qui ec­ clesiam sponsam perpetua dilectione nutriat et foveat ut 588 De proprietatibus ecclesiae carnem suam, ut eam sanctificant et haec sit sancta (Eph 5, 25 sqq) — sancta secundum formam quae sit propria ipsius sponsi. Atqui haec forma sanctitatis eximium gradum virtutum omnium et maxime observationem consiliorum comprehendit, quae Christus vehementer in evangeliis commendavit (Mt19, 10 sqq. 16 sqq; 1 Cor 7,25.32sqq etc.), quorum exercitium ipse usu et exemplo proprio sancivit. Ergo Christus (etsi fideles ad ista observanda per leges non adstrinxit), per suavem tamen dispositionem ef­ ficiet, ut in ecclesia numquam desint, qui per consilia evangelica ad sanctitatem excellentiorem ascendant. b) Keeles ia porro ut corpus Christi de Spiritu Sancto ani­ matur et vitam capitis participat el in se continuat; unde et plenitudo Christi appellatur (Eph 1, 23). Atqui Christus sanc­ titatis exemplar erat perfectissimum, maxime in observatione istorum consiliorum. Ergo corpus et plenitudo ejus eodem Spirilu vivi­ ficata, de eadem sancta vita participabit semper. Semper, si non omnibus, ipse saltem nonnullis erninentiorem illam sanctitatem inspirabit, inspiratione sane ea, quae non omni effectu frustretur: ,pro eis, ait, ego sanctifico me ipsum, ut sint el ipsi sanclificali in * veritate (Jo 17, 19). 5. Quae ostendimus, ex historia ecclesiastica vel sensu ss. patrum illustrari poterunt. Ila jam J us ti nus statum ecclesiae hisce verbis exhibet: ,Qui olim stupris gaudebamus, nunc casti­ moniam unice amplectimur; qui magicis etiam artibus utebamur, bono et ingenito nos consecravimus Deo; qui pecuniarum el pos­ sessionum vias omnibus antiquiores habebamus, nunc etiam ea, quae possidemus, in commune conferimus el cum indigentibus quibusque communicamus; qui mutuis odiis et caedibus pugnaba­ mus el cum iis, qui tribules nostri non essent, communem focum ob diversa instituta non habebamus, nunc, postquam Christus ap­ paruit, convictores sumus el pro inimicis oramus etc. * (Apol 114). Haec omnia vero ad ecclesiam ul aliquid ejus proprium per­ tinere, insinuat (liai. c. Tryph. n. 119 dicens: „Nos populus alter refloruimus et novae ac florentes spicae germinavimus, quemad­ modum dixerunt prophetae . . . Nos autem non modo populus, sed etiam populus sanctus sumus, ut jam demonstravimus: ,et vocabunt eum populum sanctum, redemptum a Domino' (Is 62,12)'. Similiter testantur Origenes contra Celsum 147 et Lac­ tantius dic. instit. HI 26. More vero suo poetico rem exhibet Ephraem syrus in Is 61, 10 disserens: ,Exultât ecclesia in Deo suo, quia .induit me vestimento salutis *, i. e. stola gloriae baptismi De sanctitate ecclesiae personali 589 . ...Et fecit me tanquam sponsum gloriosum * per absolutionem; ,et tanquam sponsam ornatam . * Sponsa ecclesia est, quae exornata est pulchritudine omnium populorum; ornamenta autem, quae ec­ clesiam exornant, sunt haec: puritas, innocentia, sanctitas, honestas, jucunditas, mansuetudo, pacis amor, humilitas, misericordia et his *. similia De heroica vero sanctitate canit hymn. 15 de virg.: „Proh quantum ille (grex ecclesiae) auctus est! Enimvero postquam crucem super aquas fixisti, oves in ejus amore omnis generis sanc­ tos et virgines peperere . ** Similia leguntur in ep. ad Diogneten c. 5; 7, 9 et apud s. Augustinum de moribus eccl. Haud aliter Optatus de schismate donat. II 11: ,Nec illud praetereo, quod ore luo et sensu nostro ecclesiam paradisum esse dixisti: quae res sine dubio vera est; in quo horto Deus plantat arbusculas. Et tamen Deo divitias suas denegastis, cujus hortum in angustias cogitis, dum vobis solis immerito omnia vin­ dicatis. Utique plantationes Dei sunt diversa semina per diversa praecepta: justi, continentes, misericordes el virgines spiritualia sunt semina; harum rerum arbusculas in paradiso Deus plantat . ** — Alia vide Straub II n. 1323 sqq; 1331 sqq. Rem nostram conc. quoque Vaticanum inculcat, ubi s. 3 c. 3 inter alias rationes, quibus ecclesia suam divinam legationem ostendat, etiam recenset ejus seximiam sanctitatem el inexhaustam in omnibus bonis foecundilalem . ** Obiciunt: — 1. Argumenta prolata sanctitatem ecclesiae per­ sonalem non evincunt; etenim non arguunt nisi meram volun­ tatem seu desiderium Christi vel quod ecclesiae membra deberent esse sancta. — Uesp.: argumenta ostendunt voluntatem Christi eamque tamen efficacem sive cum effectu conjunctam; id quod ex ipsis argumentis facile perspicies. a) Atqui de voluntate Christi necessario cum effectu con­ juncta hac in re cogitari nequii. Nam totum quoad sanctitatem per­ sonalem a libertate humana pendet; id autem, quod a libera volun­ tate humana pendet, effectum non necessario sibi adnexum habet. — De facto in consummatione saeculorum nec caritas nec fides in ecclesia invenietur, quemadmodum Christus ipse praedixit Mt 24, 10 sqq. Hesp.: Dominus permanente libertate hominum per aptam el providam gratiae dispensationem semper largum numerum electorum ad sanctitatem sive communem sive et excellentem adducet. Ita distingues: Sanctitas personalis a libertate humana pendet — sibi prorsus relicta ng. in quantum subest suavi simul et forti provi­ dentiae divinae cc. — Contrad. min.: id quod pendet a libera volun­ tate humana, non necessario effectum sibi adnexum habet respectu solius voluntatis creatae defectibilis tr. in quantum subest sub dispo­ 590 De proprietatibus ecclesiae sitione divina subd.: non necessario necessitate antecedente cc.; necessitate consequente ex voluntatis libero exercitio divinitus prae­ viso ng. Quodsi in fine mundi fides et caritas imminuetur vel etiam fere evanescet, hoc juxta enuntiationem Domini signum consum­ mationis erit, ideoque aliquid extraordinarium est et praeter id, quod per se et ordinarie in ecclesia inveniri debeat. b) Similiter respondebis, si quis exceperit: Observationem sal­ tem consiliorum evangelicorum Christus nullatenus absolute voluit, sed solum suasit; ergo haec saltem sanctitas non necessario in ec­ clesia quaerenda est. — Resp.: Christus hanc sanctitatem suasit sive desideravit per modum beneplaciti tantum quoad fideles singulalim et determinate sumptos tr. inefficaciter et non absolute eandem voluit quoad ipsam ecclesiam in un i versum et ideo quoad aliquos fideles saltem indeterminate ng. 2. Sed ecce olim ipsi defendimus, peccatores ab ecclesia non excludi. Ergo sanctitas non erit proprietas ecclesiae necessaria. Quoad hanc rem recolligas, quae de statu quaestionis p. 584 praemisimus; et negabis suppositum, ad sanctitatem ecclesiae re­ quiri, ut omnes fideles sancti sint sanctitate perfecta. Ad sancti­ tatem nimirum ecclesiae vindicandam omnino sufficit, ut sancti (sive sanctitate communi sive eminenti) absolute mulli in ecclesia invenian­ tur et sanctitatis studium plus minusve singulis aetatibus in eadem floruerit. Quodsi animadvertunt, plures etiam esse peccatores in ecclesia quam sanctos; ulterius notabis cum de San: ,Licet minor sit in ecclesia numerus justorum quam peccatorum . . . merito tamen ratione eorum membrorum, quae sanctitate vitae sunt conspicua, ecclesia nominatur sancta, tum quia unumquodque totum solet de­ nominari a potiori sua parte, tum maxime quia sanctitas illa mem­ brorum in ecclesia provenit ex propria efficientia ecclesiae, malitia vero membrorum evenit ex causis reluctantibus propriae illi ec­ clesiae efficientiae; unde quantum est ex parte ecclesiae, sanctitas membrorum est per se, malitia vero membrorum est per acci dens . * 1) Ceteroquin peccatores quoque aliquam auram sanctitatis ex conversatione sua in ecclesia retinent, praesertim eum sub fide in iis remanente et ex communione hierarchica largos influxus supernaturales experiantur el ila etiam per actus correspondentes ad justificationem recuperandam facilius se disponant. 111. Ecclesia sancla est sanctitate c h a r i srn a t i c a (ex miraculis, prophetiis aliisve charismatibus). ‘) O. <·. n. 175. De sanctitate ecclesiae personali 591 Dicitur vero ecclesia ob miraculorum charisma sancta, eo quod tale charisma Deum ecclesiae propitium, inhabitantem jugiterque in ipsa operantem demonstrat divinamque ejus missionem splendide continuai. Quare el ipsum charisma tale tunc maxime splendebit, quando demonstratio veritatis et sanctitatis ecclesiae magis est ne­ cessaria. Probatur res. — 1. Ex p r o in i s s i ο n i b u s C h r i s t i, de quibus Me 16, 17sq legitur: „Signa autem eos, qui cre­ diderint, haec sequentur: in nomine meo daemonia ejicient; linguis loquentur novis; serpentes tollent; et si mortiferum quid biberint, non eis nocebit; super aegros manus im­ ponent, et bene habebunt". Similiter Jo 14, 12: „Amen, amen, dico vobis; qui credit in me, opera, quae ego facio, et ipse faciet et majora horum faciet, quia ego ad Patrem vado". — Vi harum promissionum opera charismatica a Christo exhibentur connexa cum fide non saeculorum tan­ tum primorum, sed simpliciter cum fide vera. Atqui fides vera in ecclesia Christi semper incorrupta permanet; ergo neque dono charismatum ecclesia unquam carebit. Idem ex fine miraculorum et signorum illustratur. Continuat enim ecclesia missionem Christi in revelatione divina hominibus praedicanda. Nequit ergo mediis validis­ simis et aptissimis ad veritatem confirmandam destitui, m i r a c u 1 i s nimirum et p r o p h e l i i s, quibus et ipse Chri­ stus ad conciliandam sibi auctoritatem usus est. I Neve exceperis verbis apostoli: ,linguae [i. e. signa] in signum sunt non fidelibus, sed infidelibus" (1 Cor 14, 22). — Semper enim usque ad consummationem mundi homines infideles ad fidem erunt convertendi per ecclesiam. El ipse Paulus statim adjungit: .Prophetiae autem non infidelibus, sed fidelibus *; prophetiae autem el ipsae ad charismata perlinent 2. Alterum argumentum sumitur ex / Cor 12, 4 sqq. Ibi apo­ stolus mulla recenset charismata iisque recensitis concludit: «Haec autem omnia operatur unus atque idem Spiritus, dividens singulis prout vult" (v. 11). Totam autem divinam hanc operatio­ nem el divisionem statim deducit inde, quod ecclesia cor­ pus sit Christi, Spiritus vero S. hujus corporis principium vivi­ ficans: „Sicul enim — ila pergit v. 12 apostolus — corpus unum est et membra habet mulla . . ., ita et Christus; etenim in uno Spiritu omnes nos in unum corpus baptizati sumus; et omnes in uno Spiritu potati sumus". Superna igitur charismata S. Spirilu< □92 De proprietatibus ecclesiae operationes sunt, quibus suam in ecclesia praesentiam suumque in corpore Christi vivificum influxum testatur, ut anima in corpore humano. Atqui ecclesia necessario et semper templum erit Spiritus Sancti vivumque Christi corpus. Ergo semper quoque ibi Spiritus divina sua charismata ostendet: sic „ubi ecclesia, ibi et Spiritus Dei; ubi Spiritus Dei, illic ecclesia el omnis gratia" (Irenaeus HI 24). 3. Idem large illustrari potest ex documentis patrum, qui inde a primis ecclesiae temporibus continuo ad charismalica illa dona provocant tanquam ad totidem argumenta, quibus veritas eccle­ siae Christi ostendatur. Ita jam Justinus v. g. apol. II 6, Ire­ naeus III 24, 1 vel V 6, 1, Clemens alex, protrept., Tertul­ lianus adv. gent.23, Athanasius or. de incarnatione Verbi 48, Augustinus multique alii. Ex. g. sint verba Irenaei: „Apostolus ait: .Sapientiam loquor inter perfectos ; * perfectos dicens eos, qui perceperunt Spiritum Dei et omnibus linguis loquuntur per Spi­ ritum Dei, quemadmodum et ipse loquebatur. Quemadmodum el multos audivimus fratres in ecclesia, prophetica habentes charis­ mata, et per Spiritum universis linguis loquentes et absconsa ho­ minum in manifestum producentes ad utilitatem, et mysteria Dei enarrantes, quos et spirituales apostolus vocat ** (V 6,1). Habemus pro argumento ipsam historiam ecclesiae ejusque inter homines propagationem, quae miraculis el signis numquam destituta erat; habemus sanctorum vitas, tanta sollici­ tudine collectas et redactas, quae ejusmodi charismatibus plane ab­ undant. Objiciunt. — Si miracula proprietas essent ecclesiae, continuo in ea fieri debent. Atqui hoc non accidit. Ergo haec ex miraculis sanctitas ad ejus proprietates saltem non pertinet. Hesp: Primum non dicimus, miracula in specie proprietatem esse ecclesiae, sed in genere charismata, sive miracula sive pro­ phetias sive aliud ejusmodi. Ceteroquin dist: miracula fieri debe­ rent continuo physice ng. continuo morali 1er, id quod ex ne­ cessitate et pro opportunitate temporum dimetiendum erit cc. Pro­ prietas ecclesiae igitur ex hac parte erit, ul ecclesiae titulus quidam adsit, quo pro necessitate ejusmodi charisma sibi promptum habeat. — Ex hac observatione intelleges, qua ratione patres dicere potu­ erint miracula in ecclesia jam evanuisse; intellegunt hoc non in sensu absoluto, sed relativo tantum, in quantum jam rariora facta sunt. Nota: 1. Facile perspicies, quomodo omnia elementa, quae sanc­ titatem realem ecclesiae constituant et sanctitatem ethicam in mem­ bris ecclesiae efficiant, cum auctoritate a Christo instituta nexu indissolubili nectantur. Etenim omnia hac in re intime 593 Dc cat holicitate ecclesiae connecluntur cum fide; fides autem vera seu sacra doctrina per solum magisterium ecclesiae infallibile authentice proponitur, regu­ lae et normae sancte vivendi per regimen sacrum proponuntur, sa­ cramenta ab eadem auctoritate sola legitime administrantur. — Si nihilominus extra veram ecclesiam sanctitatis particula invenitur, hoc non est nisi per quendani respectum ad ecclesiam et per habi­ tudinem quandam, quae ad hanc ibi retinetur.1) 2. „Prolestanles vero, qui sponte sua praerogativae miraculo­ rum et charismatum Spiritus S. renuntiant, a) mendacem fere red­ dunt Christum, cujus verba supra allata nullo temporis limite defi­ niuntur : b) viam sternunt, ut vel Christi miracula in dubium vo­ centur: eodem enim jure, quo ipsi ecclesiae catholicae miracula a tot testibus confirmata negant vel in dubium vocant, licet et de illis dubitare: unde rationalislae inter eos hoc jure tam large jam utun­ tur: c) immerito coetibus suis dignitatem vindicant verae ecclesiae, quae miraculis et charismatibus Spiritus S. illustris esse debet . * ’) Caput VI. De catholicitate ecclesiae. 1. De notione catholicitatis. U I. Nomen catholicae antiquissimum et in ipsa antiqui­ tate pervulgatum est. Occuril jam in epistula ecclesiae *) Inde dijudices de sententia, quam in Slarorum lilt, theol. 1907 p. 70 sqq defensam invenias: miraculis nimirum approbari posse sanc­ titatem hominis quoque heterodoxi vivi vel defuncti. Tanquam ratio­ nes hujus rei ibi adferuntur: quod sanctitas non magis excludat helerodoxiam (piandam inculpatam (piam defectus alios sanctorum : quod sanctitate approbata fides tantum indirecte ut sanctitatis radix appro­ betur; quod Deus etiam helerodoxos efficaciter salvos fieri velit, ita ul et inter eos vitam bonam per miracula commendare possit. Qua in re id unum concedi forsitan potest, quod Deus hunc vel illum actum rectum hominis heterodoxi per miraculum aliquando approbare potest (cf. s. Thom. .S'. fh. 2, 2 q. 178 a. 2 ad 3). Fieri vero non potest, ut ipsa sanctitas talis hominis in universum per Deum approbetur: ad hanc sanctitatem enim ex integro speciatam etiam fides vera per­ tinet, quae, cum falsa est, divinam approbationem nancisci nequit (cf. Straub /1 p. 739 nota). — Neque illud fieri unquam potest, ut miracola in falso coetu multitudine vel splendore fulgeant, cum hoc in detrimentum vel praejudicium veritatis cederet, ad quod Deus cooperari nequit. Ad voluntatem denique suam salvificam universalem ostendendam miraculis opus non est. ’) Hurt e r o. c. I n. 303. Doisch, De ecclesia. 3 cum magna quadam et conspicua membrorum muI ti Ludinurj ) 2. Divisio. a) Ex iis quae modo audivimus jam prima adest dicisio, quae fit inter ca t h olicita tem formalem et materialem. Catholicitas materialis erit magna quaedam diffusio localis. quae polest esse etiam societatum ') De sententiis protestantium in notione catholici tatis evolvenda cl'. Schultes o. e. p. 184 sq. 38 ♦ ■ De proprietatibus ecclesiae plurium, quae inter se quidem non sunt unum, commune tamen nomen habent, sectarum v. g. protestantium. Catho­ licitas formaHs habetur, cum ad largam diffusionem ac­ cedit unitas rei diffusae; in nostra re unitas in fidei pro­ fessione et subjectio sub uno regimine. — Hanc formalem ecclesiae Christi ut proprietatem vindicabimus. De hac s. Augustinus ad donatistas: nDissensio quippe, inquit, vos et divisio facit haereticos: pax vero et unitas facit ca­ tholicos" (contra lit. Petii. II 98). b) Altera divisio fit in catholicilatem J uris et facti sive, ut alii dicunt, in catholicilatem apti tudinalem el actualem. Illa est in eo, quod vera ecclesia ex sese habet jus et aptitudinem ubique terrarum se expandendi omnesque homines sibi aggregandi; altera addit, quod et actu ipso ubique inveniatur. Palet, catholicilatem a p t i t u d i n a le m ecclesiae essentialiter slatim ab initio vi mandati divini apostolis facti, eamque in initio ecclesiae solam competivisse; unde ipsa proprietas ecclesiae est essentialis et fide admittenda. Ecclesiae adultae vero de­ fendimus competere etiam actualem catholicilatem tanquam proprietatem necessariam. c) Catholicitas actual is iterum potest esse vel phy- sjcji vel moralis. Physica in eo consistit, ut ecclesia actu occupet omnes omnino orbis regiones et provincias. Moralis jam habetur, cum ecclesia „in mundo splendorem habet quendam universalem, quo possit ejus dignitas et majestas cognosci et ab haereticorum turbis discriminari6 (Suarez Def. fidei 116,10). Ea igitur pro morali catholicitale intellegitur localis extensio, ratione cujus, quamvis ipsa non physice in omnibus regionibus ex­ istai, moral iter tamen i. e. judicio prudenlum ad omnes partes terrae sufficienter cognitas extendi censeatur. Ad hanc ergo catholicilalern non requiritur, ut existât in partibus terrae hactenus in­ cognitis. neque requiritur, ut in omnibus partibus jam cognitis ex­ istai, sed sufficit, ut habeat talem amplitudinem, ut ratione hujus extensionis facile innotescat iis quoque regionibus, ubi actu non­ dum exislil. d) Catholicitas mora 1 i s jam altera est successi v;j, attira sim ul tau ea. Simul lanea habetur, cum uno |>e notione cat holicilatis eodemque tempore ecclesia per totum orbem terrarum diffunditur; successiva, cum temporibus sibi suc­ cedentibus ad omnes gentes demum pervenit, ita ut hinc cessare possit, cum alibi efflorescere incipiat, dummodo tandem aliquando ubique semel apparuerit. Nonnulli auctores catholici (I)riedo, Bellarininus, Mel­ chior Canus) existimabant, ad ecclesiae proprietatem suffi­ cere catholicilatem successivam, supposito tamen, quod sem­ per adsil magna satiem conspicuilas, unde facile cognosci possit. Attamen certe eliam simul Lanea catholicitas verae ecclesiae assignari debet, saltem pro tempore immediate ante consummatio­ nem mundi, secundum Ait 24,14: El praedicabitur hoc evange­ lium regni in universo orbe in testimonium omnibus gentibu el tunc veniet consummatio . * e) Catholicitas siniultanea usi aut J_em_pOran tm, aut per pe t u a. Temporanea est. quae durat tantum per aliquod tempus et dein per plura saecula cessat; perpe­ tua, quae inde ab ortu suo usque ad consummationem mundi sine interruptione perdurat (diffusione saltem moraliler universali). — Sed et haec perpetuitas, sicut simullaneilas, considerari potest aut physice aut moraliter: esset physica, si ne per brevissimum quidem tempus ec­ clesia sua lata diffusione careret: est moralis, si univer­ salis diffusio breves quosdam hiatus physicos admittit. f) Distinguitur denique catholicitas (eaque formalis) in absolutam et relativam. Be 1 a t i v a est, quae ecclesiae competit ex comparatione cum diffusione aliorum coetuum religiosorum; quae igitur eidem competit eo. quod ejus dif­ fusio localis ej usque numerus membrorum major est, (piam aliarum sectarum quae Christianas se appellant. Absolutu erit, «piae ecclesiae in semel ipsa consideratae competit sim1 respectu ad alios coetus. a) Certe ut ecclesiae proprietas III. Ad statum quaestionis non requiritur diffusio seu catholicitas physice universalis (ita ut nullus locus vel nullus homo extra ecclesiam relinquatur), sed .e proprietatibus ecclesiae h) Olerum ecclesiae catholicitas, si praescideris ab ejusdem primordiis, aci ua) is esse debet et simul lanea; et haec, cum sit proprietas necessaria, secundum moralem saltem computationem perpetua sil oportel. c) Aliquam porro veram catholicilalem non solum juris, sed el lacii ad proprietates ecclesiae perlinere tanquam dogma fideT merito tenetur; accuratiores determinationes ad doctrinam plus mimisve inter theologos controversam spectant. 2. Ecclesiae catholicitas ostenditur. Praenota: Non est, cur hic iterum agamus de universa * lismo, qui ecclesiae competii ratione destinationis, qua ex stricto mandato divini Salvatoris ad omnes omnino homines dirigi­ tur; de qua re recolligas, quae supra p. 51 sqq el />. 458 sqq disse­ ruimus. Cohaeret cum hac divina ordinatione catholicitas quae­ dam dynamica, verae ecclesiae propria, zelus nimirum ardens vere aposlolicus, quo inflammata haec sponsa Christi ,omnia om­ nibus" fieri el ex motive supernalurali caritatis el gloriae Dei ad omnes se expandere constanter nititur.') Nos tamen statim de calholicilate actuali videamus. 1. Ecclesia Christi debet esse catholica ca­ tholici tat e actuali. — 1. Talis manifesto debet esse ecclesia, qualis per omnem Scrip luram in lege et in psalmis, in prophetis et evimgeliis constanter exhibetur. Atqui, ul ait Augustinus, .prope omnis pagina |s.Scrip­ turae I nihil aliud sonat quam Christum et ecclesiam loto orbe diffusam * 2), diffusione insigni prorsus et con­ spicua el actuali tanta, ut haec ejus latitudo sit instar signi, quo adventus Messiae agnoscatur. Paucis illustremus minorem: a) Ex prophetis audiamus Isaiain. Ilie sub cap. 2 in figura montis loquens de ecclesia ait: .El eiil in novissimis diebus praeparatus mons domus Domini in vertice montium el elevabitur super colles; el (luent ad eum omnes : ** gente el praeter alia mulla praeclarius de eadem re agit r. GO, 2 sqq: .El ambulabunt gentes in lumine luo el reges in splendore ortus lui: leva in circuitu oculos tuos et vide: omnes isti congre­ gati sunt, venerunt tibi: lilii tui de longe venient el liliae tuae de latere surgent . . . Aperientur portae tuae jugiter: die ac nocte Ί *.Cl d'Herbigny o. c. / „. 90. Seni». Ili, i:i, qui lotus 02 l)e proprietatibus ecclesiae Ao/r/.· Iisdem vero testimoniis patet ecclesiae pro­ priam esse cat lio I i c i tutem non aptiludinalem tantum, sed actualem; neque enim in Scripturis vel in traditione Christi evangelio vel ejus regno sive ecclesiae mera ordi­ natio ad universalitatem attribuitur, sed ea quae necessario cum effectu sit conjuncta. Sic absolute in l’s. 2 Christo promittuntur gentes ut ejus haereditas; ita passione Do­ mini peracta absolute legitur in Ps. 21, 28: „convertentur a»· San n. 156). cl Videtur haec res theologice certa, maxime ob verba concilii vatie.: ^ecclesiam ob catholicam unitatem perpetuum esse motivum credibilitalis· (Denz. n. 1794). Neque enim perpetuum motivum esse potest catholicitas. quae successiva tantum et non simultanée semper existai. 2. Haec s i ni u 11 a n e i I a s c a I ho I i ci I a t is debet esse morali 1er saltem perpetua. - Hoc praeprimis iterum constat ex vaticiniis, v.g. iis quae leguntur Dan 7, //: «Omnes populi. Iribus, linguae ipsi servient; potestas ejus potestas aeterna, quae non auferetur, el regnum ejus quod non corrumpetur". Praeterea etiam ex hac parte similitei ac antea donat istae argumentationem a patribus contra ipsos institutam clu­ den· potuissent, si catholicitas simullanea non semper ec­ clesiae i nesse deberet. Revera donatislae exceperant: ecclesiam quidem prius per uni­ versum orbem dilatatam fuisse: tunc vero, ut contingit etiam magnis regnis, ad tempus diminutam el ad parvam terrae plagam redactam esse, unde iterum ad priorem latitudinem elïlorilura esset. — Re spondei Augustinus, provocans etiam ad testimonia Scripturae «Ostendat, ecclesiam vel in sola Africa, perditis tot gentibus, reli­ nendam vel ex Africa in omnibus gentibus reparandam atque ad­ implendam . . . Proferte vel imum (Scripturae testimonium), quo apertissime Africa declaretur vel in reliquis sola derelicta, vel ad 604 Üe proprietatibus ecclesiae principium renovandi et implendi orbis sola servata. Neque enim lot testimoniis [per Scripturam] commendaretur, quod erat cito peri­ turum, el sic taceretur, aut quod solum esset relinquendum, aut ex quo solo totum esset reparandum et implendum" (de unit, eccl. 19). 3. Diffusio tamen ecclesiae non necessario est physice, sed moraliter tantum universalis. Hoc inprimis constat ex ipso facto, cum religio sive ecclesia Christiana, quae tamen perpetuo duratura secundum rei veritatem semper subsistere debet, numquam omnes gentes in sinu suo collegerit. Idem concludi poterit ex verbis Christi Mt 24, 14: „ Praedicabitur hoc evangelium regni in universo orbe, in testimonium omnibus gentibus, et tunc veniet consum­ matio". Ergo cum jam omnibus gentibus praedicabitur evangelium, veniet consummatio; et ita usque ad finem mundi gentes erunt convertendae ad Christum, -/· Idem inferre licet ex verbis Domini, quibus apostolis vel discipulis suis in genere perpetuas persecutiones praedixit dicens: 9Cum autem persequentur vos in civitate ista, fugite in aliam. Arnen dico vobis, non consummabitis civitates Is­ rael, donec veniat Filius hominis" (Mt 10, 23). Neque patres rem aliter intellexerunt. Ex sententia enim ipsorum ecclesia certe jam erat catholica saeculis III et IV. Atqui tunc non erat catholica diffusione physice vel absolute universali: .Ipsa tides omnium gentium nondum adimpleta est", ait Augu­ stinus de unit. eccl. 17. Unde etiam ,adhuc habet ecclesia, quo crescat, donec liat, quod de Christo in Salomonis figura prophetatum est: .dominabitur a mari usque ad mare et a flumine usque ad terminos orbis terrarum * “ (ep. ad Ilesychium 47). Nola: Ex dictis fere patet, quod et haec proprietas necessarium nexum ad auctoritatem in ecclesia divinitus ordinatam servat. Ele­ mentum formale enim calholicitatisinvenitur in unitate. Atqui unitas, quam Christus ecclesiae suae providit, obtinenda erit neces­ sario per ministerium apostolorum divinitus in perpetuum pro ec­ clesia ordinatum. Ergo per idem ministerium el ipsi calholicitali essentialiter provisum erit. — Insuper nec ipsa diffusio habebitur nisi procurante hoc ipso ministerio aposlolico, quod hac in re divino adjutorio el gratiis largioribus divinitus instructum esi. Gntliolicilas ecclesiae defenditur £ 3. 605 Exceptionibus satisfit. I. Ipsa argumentatio nostra non multum valere vide­ tur. Si enim testimonia Scripturae ut jacent sumuntur, uni­ versalitatem prorsus physicam et absolutam sibi vindicant; cogita v. g. de monte apud Danielem, «qui im­ plevit universam terram". Atqui ita certe non sunt adim­ pleta — nimium probant. Ergo nihil probant neque pro argumentatione adhibenda sunt. Resp.: Testimonia scripturae quamvis universalitatem regni Messiae magnificis verbis extollant, non tamen de universalitate physica necessario sunt intellegenda: id quod ex ipso usu loquendi Scripturae illustrari potest. Ita v.g. Daniel de Nabuchodonosor ait: , Potestas tua (pervenit) in terminos universae terrae" (-i, 19; cf. 2, 37 sqq; 7, 23); ita et Paulus apostolus romanis scribit: .Fides vestra annuntiatur in universo mundo" (Rom .1,8); ita et Lucas: „Exiit edictum a Caesare Au­ gusto, ut describeretur universus orbis" (2, 1). Cf. el 1 Mach 1, 3; Act 2, 5 etc. — Nihil aliud his inculcatur nisi universalis quaedam et considerabitis diffusio per or­ bem notum. Plenius autem ipsa vaticinia intellegi poterunt, si respectus Iit ad ea tempora, quae immediate ante consummationem antecedunt, quibus largior quaedam universalitas habebitur. — Praeterea vati­ cinia pleniore luce fulgebunt, cum praeter catholicitatein actualem r a t i o h a b e t u r s u c c e s s i v a e. Si nimirum considera­ verimus id, quod aliquando per saecula aerae christianae erat, et hoc ponimus acsi simullaneum esset: revera magna universalitas appa­ rebit. Nunc attendas, quod prophetarum est. ea quae successiva sunt, sub uno intuitu speculari: el facile verum sensum magnificis eorum verbis subesse intelleges. 2. In fine, aiunt, et ante consummationem temporibus antichristi ecclesia Christi catholica non erit: Cum venerit, ait Lc 18, 8, .Filius hominis, putas, inveniet fidem in terra?" quocum cf. Me 13, 20; Mt 24, 22. Ergo catholicitas non erit verae ecclesiae proprietas, utpote quae etiam (JOG De proprietatibus ecclesiae Ilesp.: Talem catholicitatein ecclesiae vindicamus, qua­ lis ei a Christo ordinata et praedicta est; cum ipsa catho­ lici ta te autem etiam iste detectus ad tempus futurus in vaticiniis exhibetur. — Defectui vero hujus proprietatis tunc aliter occurretur: a) ex parte oppositae doctrinae anti­ christ!, quae nimis manifesto absurda et impia erit: b) ex parte temporum et factorum ecclesiae praeteritorum, quibus ipsa tunc sat dilucide manifestabitur. AsZ el simpliciter Dominus ecclesiam suam vocal gregem pusillum: „nolite timere, pusillus grex, quia complacuit Patri vestro dare vobis regnum" (Lc 12, 32). Ecclesia autem catholica certe non esset pusillus i. e. parvus grex. Hesp.: a) Christus tunc exiguam manum discipulorum prae­ sentium alloquitur, quae parva erat valde. — b) Ceterum el ipsa ecclesia jam catholica grex pusillus vocari potest multis titulis, ut disserit ven. Bed a in //. I. : rei prae turba infidelium, cel propter humilitatis devotionem, quae ‘messe ei debet, vel ob abjectam disci­ pulorum conditionem ole. 3. Neque movere nos debent, quae Hieronymus olim profatus est dial. e. luciferianos, cogitans de synodo ariminensi (a. 359), in qua tot episcopi formulae arianae subscripserant: «Ingemuit, ait, totus orbis et arianum se esse miratus est". Si totus igitur orbis arianus, ergo vera ecclesia tunc non erat catholica. Neque enini aliud di­ cere vult Hieronymus nisi quod tunc, cum tot episcopi per fraudes arianorum circumventi symbolo ambiguo subscrip­ sissent, orbis recte sentiens obstupuerit, quod vel invitus et quodammodo inscius diceretur arianus. Defectionem istam arianam tam late grassatam non esse, ex testimoniis coaevis omnino manifestum est. Ila s. Athanasius coaevus rei in ep. xynodica ad Joeiniunum imp. scribit : ,Scias igitur, hanc esse fidem [veram], in quam consentiunt omnes ubique terrarum ecclesiae, quae sunt in Hispania el Britannia et Galliis, quae sunt in universa Italia, Campania. Dalmatia el Mysia, Mace­ donia et Graecia tota; item quae sunt per universam Aegyptum... omnes denique per orientem ecclesiae, paucis exceptis quae Arii opinionem sectantur. Horum enim omnium, quos commemoravimus, sententiam experimento ipso cognovimus el litteras scriptas habe­ *. mus Gf. Iheodoretum 7/. E. IV 3. — Neque ex numero episcoporum res ista computanda erit: neque enim greges Christi­ anorum 'une episcopis errantibus, quos ariani expulsis legitimis vi De apostolïcilnle ecclesiae fil »7 frequenter intruserant, ubique consentiebant, sed magna ex parle veteri Iulei inhaerebant. Cf. Hurler n. 311. 4. Poteslne fieri, ut ecclesia per accidens et per breve tempus (ex. g. per aliquot annos) ita numero diminuatur, ut de lado jam non sil vere catholica, relate nimirum ad alios coelus? Sunt, qui hoc simpliciter negent, ut Straub. Alii vero hoc facilius concedere videntur, dicentes momentaneam defectionem eatholicitatem secundum moralem aestimationem computandam non tollere; ita in consummatione mundi magnam defectionem ex perse­ cutione antichrist) fieri posse, eamque catholicilati ecclesiae non obstare, quia brevis tantum foret: ita v. g. Ma7.zella. — Etiam longius procedunt theologi, qui ut Bellar minus de cone, d eccl. /1'7 sentiunt, ecclesiam manere catholicam, etsi ad unam pro­ vinciam redigatur idque etiam per sal longum tempus, dum­ modo constet eam esse unam eandemque cum illa, quae fuerit aliquo tempore vel diversis temporibus in toto mundo diffusa; sic etiam nunc quamvis dioecesin dici catholicam, quia servet conti­ nuationem cum aliis, quae laciant unam ecclesiam catholicam. — Haec tertia sententia repugnare videtur iis, quae diximus de actuali dilïusione ecclesiae eaque continua; non ita repugnare vide­ tur sententia altera, quae saltem moralem perpetuitatem catholicitalis actualis admittat. Cap ut VII. De apostolicitate ecclesiae. Do notione apostolicitatis. I. De apostolicitate in genere. — I. Apostolicam in gtt nere dicitur, quod cum apostolis necessariam quandam ineat habitudinem. Triplex autem distinguitur apostolicitas: ori­ ginis. doctrinae, ministerii sive, ut alii malunt, suca) A p o s t o 1 i c i t a s o r i g i n i s ea intellegitur, qua vera ecclesia a Christo per apostolos fundata list; consistit ergo in en, quod ecclesia, quae nunc est, eadem est cum illa quam apostoli primitus fundarunt. Hanc ecclesiae proprieta fem esse essentialem. facile inter Christianos admittitur. 60S De proprietatibus ecclesiae b) Apostolicitas doctrinae ea est, secundum quam ecclesia eandem semper sacram doctrinam, quam ab apo­ stolis acceperat^custodit et profitetur. Haec est aut materialis aut formalis: erit materialis, si doctrina objective in se considerata (libri, quibus doctrina con­ tinetur, tel traditio, qua doctrina explicatur) sit materialiter eadem quae erat apostolorum: erit formalis, si etiam modus et ratio proponendi est eadem, si igitur doctrina ab eodem magisterio traditur, quo olim primitus propagata est, ab ipsis nimirum aposto­ lis quodammodo continuatis. — Materialem apostolicitalem doctrinae etiam protestantes concedunt; formalem requirunt catho­ lici. Cohaeret apostolicitas ipsius doctrinae ex hac parte jam cum tertia apostolicitale, quae est ministerii: de qua exclusive fere sol­ liciti erimus in sequentibus. c) Apostolicitas ministerii ea dicitur proprietas ec­ clesiae. qua pastores el dodores, qui modo ei prae­ sunt, originem ducunt ab apostolis., mediante non interrupta serie successionis; unde haec apostolicitas etiam successionis dicitur. II. De apostdlicitate ministerii in specie. — 1. Prima divisio fit secundum duplex elementum, quod etiam in apostolicitate ministerii discernere licet: m at e r i a 1 e unum quod continetur ipsa pastorum serie, et formale alterum, quod continetur legitima et proprie dicta successione. Sic distinguitur apostolicitas materialis et forma­ lis. Illa in eo est, quod in aliqua ecclesia, cujus primus episcopus originem habuit ab apostolis, episcopi valide ordinati sine interruptione alii aliis usque ad praesentem episcopum successerunt, quamvis a certo tempore in iis legitima missio defecerit. Apostolicitas formalis ea est, quae ad materialem successionem (i. e. ad validam ordinationem) perpetuo habitam addit missionem seu jurisdictionem legitimam usque ad praesentem diem non interruptam. a) Ad hanc distinctionem intellegendam attendas, quod inte­ gra successio ad duas ministerii ecclesiastici potestates se extendere debet: ordinis et jurisdictionis. Ita potestas quidem ordinis vi sacramenti etiam inter haereticos et schis­ maticos validi ade. 96; 108. Ita vero manifesto b) ab antiquissimis temporibus haec apostolicilas nor­ mal· instar adhibebatur, qua vera ecclesia veraque ejus doctrina agnosceretur; ad necessariam igitur ec­ clesiae proprietatem pertinet. Sic v. g. Cyprianus de Novaliano banc peremptoriam sen­ tentiam protulit : „Novatianus in ecclesia non est, neque episcopus computari potest, qui aposlolica traditione contempta nemini succedens a se ipso ordinatus est ** (ep. 76, 3). Simi­ liter Optatus donatistas provocat: „ Vestrae cathedrae vos originem reddite, qui vobis vultis sanctam ecclesiam vindicare ** (de schism, donat. Ί1 3). Sed et Irenaeus idem critérium jam adhibet: ,lis, qui in ecclesia sunt, presbyteris obaudire oportet, his qui successionem habent ab apostolis . . ., qui cum episcopatus successione charisma veritatis certum secundum placitum Patris acceperunt; reliquos vero, qui absistunt a principali successione el quocunque loco colligunt, suspectos habere ** (IV 26, 2sq). — Prorsus in eundem modum disserit Tertullianus: „Si quae audent interserere se aetati aposlolicae. ut videantur ab apostolis traditae, quia sub apostolis fuerunt, possumus dicere : Edant ergo origines ecclesiarum suarum, evolvant ordinem episcoporum suorum ita per s uccessiones ab initio decurrentem, ut primus ille episcopus ali­ quem ex apostolis vel aposlolicis viris (qui tamen cum apostolis perseveraverit) habuerit auctorem et antecessorem. Hoc enim modo ecclesiae apostolicae census suos [origines suas| deferunt, sicut smyrnaeorum ecclesia Polycarpum ab .loanne col­ locatum refert, sicut romanorum Clementem a Petro ordinatum edit: proinde utique el ceterae exhibent, quos ab apostolis in epi­ scopatum constitutos apostolici seminis traduces habeant ** (de praeter. 32). Saepe et s. Augustinus successionem aposlolicam certam, inconcussam, certissimam pro ecclesiis revindical, el contra Fau­ stum XXVll/ 2 ipsam ecclesiam declarat ,ab ipso Christo in­ choatam et per apostolos provectam certa successionum serie usque ad haec tempora toto terrarum orbe dilatatam . ** Sollemnius demum apostolicitatem ministerii ecclesiae vindicant conc. tridenti num s. 23 c. 4 de sacris ordinibus et conc. De apostolicitatc ecclesiae vatic, s. / (D. 1821); unde facile in ipso symbolo el hoc sensu ratione ministerii ecclesiam credideris praedicari apostolicam. — Celerum cf. Straub n. 1393sqq. c) Prae aliis magis attende testimonio Irenaei. qui adv. huer. Ill 3, 2 de eodem criterio apostolicilatis agens, pergit: ,Sed quoniam valde longum est in hoc tali volumine omnium eccle­ siarum enumerare successiones, maximae et antiquissimae et omnibus cognitae, a gloriosissimis duobus apostolis Petro et Paulo Romae fundatae el constitutae ecclesiae eam, quam habet ab apostolis traditionem.... indicantes confundimus omnes... Ad hanc enim ecclesiam propter putiorem principalitatem necesse est omnem convenire ecclesiam’. Ita et ipse Irenaeus compendii gratia aposlohcilalem reduci posse declarat ad unionem, quam servat aliqua particularis ecclesia cum ecclesia romana ejusque pontifice. Et revera certissime ea ecclesia est aposlolica. quae cum hac romana ecclesia communicat debito modo; qui enim a legitimo suc­ cessore Petri principis apostolorum mittitur, eo ipso cum apostolis legitime cohaeret, praesertim cum per illam supremam missionem omnes defectus, si <|iii adfuerint, legitime sanentur. El >■ contrario qui cum Petri successore non cohaerent, potestatem certe non ha­ bent, per modum apostolorum, qui essentialiter et necessario in munere suo subeundo a principe Petro dependebant. Eliam hanc aposlolicitalem concilia saepe ecclesiae sollem­ nissime vindicabant, ut lugdunense II. Florentinum, va3. Sicut ergo in synagoga, veru typo ecclesiae nostrae, sacrum ministerium vinculo originis carnalis cum tribu Levi el ipso Aaron necessario jungebatur, ita in antilypo ecclesia sacri ministri ab in­ vicem non exislunt separati, sed vinculo arctissimo generationis spiritualis, vi nimirum sacrae ordinationis el legitimae missionis, ad apostolos et ipsum Christum referuntur. El sicut rami extremi per intermedios el truncum nexu numquam interrupto conjunguntur cum radicibus, ul succus vitalis apte transfundatur, sicut membra omnia atque articuli extremi per venas nullibi intersecias cum corde, ut sanguine irrigentur: ita ecclesia singulorum saeculorum numquam interrupta pastorum serie conjungitur cum apostolis el per apostolos cum Christo capite ac per Christum cum ipso Deo Patre, principio omnis vitae et gratiae. II. Contra rem exceptiones vix fieri possunt; si quae proferuntur, hae jam ex iis solvuntur, (piae supra de in­ stitutione et constitutione ecclesiae exposuimus et demon­ stravimus. Unam brevi commemoremus. 614 De proprietatibus ecclesiae A posto licitas, sic poterit quis excipere, formalis saltem non videtur esse necessaria. Etenim Deus immediate per sese mi­ nistris saltem principalioribus i. e. episcopis potestatem jurisdictionis vi sacri ordinis confert; ad minimum probabilis haec sententia est. Atqui si id, legitima missio per apostolos vel successores eorum vel summum pontificem non requiritur, neque aposlolicitas. Respondebunt theologi varie ex vario statu, quem servant respectu istius quaestionis controversae, unde episcopis fiat juris­ dictio. Ita qui tenent omnem jurisdictionem in ecclesia tradi per sunnnun pontificem, simpliciter negabunt majorem. — Alii vero potius distinguunt majorem: Deus ipse tradit potestatem episcopis, si subjectum hujus ministerii per legitimam potestatem ecclesiasti­ cam rite designatum est cc. sine interventu necessario et ad legitimitalem requisito subd.: tradit jurisdictionem quoad actum primum, inefficacem ob defectum materiae dirigendae tr. jurisdictionem com­ pletam et in actu secundo ng. Caput VIII. De visibilitate ecclesiae ejusque notis. Christus ecclesiam pro hominibus instituit; estne haec ecclesia nunc pro homine etiam visibilis sive cognoscibilis? Ponere hanc quaestionem, est eandem solvere et affirmare, 'l'amen propter adversarios distinctius de hac re agere debemus; id quod ita praestabimus, ut prius de visibi­ litate sive cogn osci b i 1 i ta t e in genere; deinde de modo cognoscendi sive de notis: tertio de ipsa cognitione sive de applicatione notarum agamus. Articulus I. De visibilitate ecclesiae in genere. 1. .\otio. \ isibile per se et proprie illud dicitur quod per sensum visus animadverti sive percipi potest; latius sumpta visibilitas attribui potest omni rei. quae secundum ea, quae visu \el et aliis sensibus apprehensa sunt, etiam De visibilitate ecclesiae 615 intellectui cognita apparet.1) Hanc pro ecclesia vindi­ camus; et ideo ecclesia visibilis erit, quatenus ex­ perientia sensibili et externa praeeunte ab hu­ mana mente cognosci potest. II. Divisio. - I. Distinguitur visibilitas materialis et formalis: materialis, quae rem materialiter tantum et indeterminate visam exhibet, non sub formali quodam respectu, qui hic et nunc attenditur: formalis, quae rem sub determinato quoque respectu (ecclesiam v. g. ut ceram / cognoscendam prodit. Cum ecclesiam dicimus visibilem, non id intendimus, homines, qui sunt in ecclesia, qua homines esse visibiles; hoc tam evidens est, ut ejusdem rei probatio risum moveret. Contendimus potius, ecclesiam esse form ali 1er visibilem sive homines, qui ec­ clesiam constituant, esse visibiles etiam a) qua membra societatis ecclesiae, et b) quatenus ecclesiam veram componant. 2. Distingui potest etiam visibilitas essentialis, ubi visibilitas fertur in elementum rei essentiale, et acciden­ talis, ubi fertur in accidentale tantum. 3. Est insuper visibilitas immediata et mediata, quatenus res sub formali ratione aut in se et directe oculis discerni potest, aut per aliud visum demum discernitur. Si ecclesiam dicimus visibilem, nequaquam asserimus, omnia ejus elementa in se immediate esse sensibilia. Sunt utique ejusmodi elementa in ecclesia, quae sensibus obnoxia immediate iisdem apprehenduntur, ut homines iique baptizati, prae­ dicatio doctrinae, legislatio, sacramentorum administratio, externa fidei professio, sacrificium . ..: attamen plurimae sunt res in eccle­ sia, quae directe videri nequeunt: character baplismalis, fides Chri­ stiana in se, gratia sanctificans aliave dona Spiritus Sancti, pote­ stas ordinis et regiminis in se considerata etc. — Dicitur tamen ecclesia simpliciter visibilis. Ad hoc enim sufficit: ul unum ejus elementum (essentiale) immediate et per se sil visibile, et ul hoc cognito etiam elementa invisibilia mediate liant visibilia ob ne­ cessariam illorum conjunctionem, si non in singulis, saltem in uni­ versa congregatione qua tali retinendam. Sic ecclesia etiam lota dicitur visibilis; neque tamen loi aliter. AW tota visibilis, *) Denominatio igitur desumpta esi a sensu nobiliore, qui res plurimas attingat, et cum intellectuali cognitione majorem affinitatem habeat. · (j|6 De proprietatibus ecclesiae quia nulla ejus pars invisibilis manet : non totaliter, quia non om­ nia secundum omnem rationem videri possunt. Exemplum habes in homine. Duplici elemento, utroque essen­ tiali constituitur: corpore el anima. Corpus solum per se visibile esi : tamen lotus homo merito dicitur visibilis, quia elementum in­ visibile (anima) per visibile (corpus animatum) manifestum iit. Sic el in ecclesia elementa spiritualia, quamvis immediate el per se sensibus impervia, mediale tamen et per aliud visibilia redduntur. 111. Adversarii. — luter adversarios necessaria con­ sequentia inveniuntur illi haeretici, qui inter membra ec­ clesiae solos praedestinatos ponunt, vel eos tantum qui fide et sanctitate mere interna praediti sint; utraque enim ratio, et praedestinatio et fides vel sanctitas interna, plane invisibilis est. a) Protestantes el inprimis lulherani ex particulari quoque historica ratione ad suum errorem de invisibili ecclesia perducti sunt. Retenta enim ecclesiae perennis visibilitate nimis evidens est, eos a vera ecclesia defecisse el schismatis vel apostasiae reos esse, cum nulla ex ecclesiis ante originem sectarum proleslanlium visibilibus cum ipsis concordaverit. Ita el Lilt her, novas et inauditas spargens doctrinas, a ca­ tholicis se defendens prius simpliciter propugnabat, veram Christi ecclesiam per mulla saecula potius in occulto permansisse.1) — Attamen Luther seciam propriam in unum continere volebat contra alios haereticos sibi contrarios el communionem cum lulheranis flocci facientes. Tunc et ipse intellexit, externam el visibilem quandain ecclesiam magis opportunam esse, ut veri fideles a pertur­ batoribus dignosci possent: mutavit pro opportunitate sermonem el nolas ipse assignabat, unde vera ecclesia secerneretur. Similiter ac ipse el alii reformatores faciebant, remanentibus inter eos usque ad hodiernum diem aeribus hac de re controversiis, de quibus cf. 1) i e e k m a η η l. c. n. 554-561. b) Mulli ex iis jam in hanc sententiam et elTugium inclinare videntur, ut contenderint ecclesiam Christi posse esse visi­ bilem, sed non necessario esse visibilem; fieri vero invisi­ bilem, quando coelus fidelium visibilis defecerit a vera tide, vero cultu etc., id quod praecise factum esse contendunt post saecu­ lum IV vel V vel et immediate post tempora apostolorum. c) Alii de duplici potius loquuntur ecclesia, invisibili una. altera visibili; priorem. quam et ecclesiam pro miss io') De an-la connexione invisibilitatis eum principiis reformatorum «I. Hurter n. /98 notam ad calcem; el de evolutione historica doc­ trinae lutheranae cf. Dieckmann o. <·. / n. 549—553. De \ isibilïtnte ecclesiae 617 num vel sponsam Christi dicunt, solos justos (lulherani) vel solos praedestinatos (calviniani) complecti autumant, sive hi inter anglicanos sive lutheranos, sive el catholicos hac in terra com­ municent. Ad alteram, quain el massam ecclesiasticam vocant, pertinere censent omnes, qui Christianam fidem externe pro­ fiteantur et externos ritus servent el ideo inler christianos externe computentur, interna tamen fide vel justificatione vel praedestinatione careanl. Hanc alteram ecclesiam etiam deficere posse addunt, cum prior (invisibilis) semper, licet in abscondito, permanserit. Pro in­ visibili ecclesia sola ex doctrina protestandum promissiones Christi valent quoad perennitatem et perpetuam divinam assistentium etc. Cf. F r a n zeli n /. r.a p. 337 sqq. Ha adversarii omnia ecclesiae elementa externa vel visibilia tanquam ea, quae non sint essentialia nec necessaria, contemnunt el invisibilia extollunt ut ea, quibus solis ecclesia compingatur. IV. Status quaestionis. I. Contra adversarios istos jam contendimus, ecclesiam vi institutionis essentialiter esse visibilem, ita ut semper et necessario maneat conspicua et cognoscibilis. Et cum jam variam distinxerimus visibilita­ tem, defendimus: ecclesiam esse visibilem (latiore sensu) lotam, quamvis non totaliter, in elementis suis es­ sentialibus partim immediate partim mediate, visibilem non tantum materialiter, sed form ali ter et ut societa­ tem visibiliter in se constitutam, et ut veram Christi eccl esi ani. Ad accuratiorem rei intellegentiam adverte, duplicem ecclesiae visibilitatem probe esse distinguendam: vel enim quaeritur, num ecclesia, quam Christus fundaverit, qua societas externa sit visi­ bilis; vel ulterius quaeritur, num inter plures ecclesias, quae se veras esse jactant et omnes forte jam ut societates visibiles sunt, una prae omnibus aliis vera ecclesia Christi sil et ut talis agnoscenda. Etenim cum priore demonstratione, ecclesiam a Chrislo fundatam tanquam societatem esse visibilem, non necessario connectitur altera, aliquam determinatam ecclesiam, ex. g. romanum, esse veram. Non igitur sufficit, ut ostendamus ecclesiam Christi in genere ut societatem esse visibilem, sed adjungere debemus, veram Christi ecclesiam etiam formaliter el in concreto ut talem ex omni­ bus coetibus, qui nomine chrisliam» gloriantur, cum certitudine secerni posse. '2. Res in genere sine dubio de lide esi, quamvis for­ maliter non sil definita. Nota insuper, paratum in conc. » GIS De proprietatibus ecclesiae vaticano fuisse canonem hunc: „Si quis dixerit, divina­ rum promissionum ecclesiam non esse societatem externam ac conspicuam, sed totam internam et invisibilem, A. S.‘ (schema de eccl. Christi can. 3; cf. ib. et c. 4 sq). Ipsa dignoscibilitas tamen videlur etiam expressius per conc. vatie, definita; cf. § sequentem ad finem. 3. Alia nunc quaestio est, num visibilitas ecclesiae vera pro­ prietas dicenda sit ecclesiae. — a) Si proprietas sensu stricto sumitur, inquantum proprium dicitur id, quod essentiam neque constituit neque pars essentiae est, sed ex essentia plene constituta demum consequitur, quaestio de visibili­ tate ecclesiae in genere, ut est societas, neganda esse videtur; sic enim visibilitas est ecclesiae essentialis ejusque nota constitutiva. Ratio est, quia ut est societas inter homines con­ stituta, non potest cogitari nisi sit visibilis. Ad essentiam enim societatis requiritur, ut membra ad communem finem mutua con­ spiratione tendant; si autem homines se invicem ut membra unius ejusdemque societatis sensibiliter agnoscere non valent, inter sese mutuo communicare vel conspirare nequeunt et proinde impossi­ bile est, ut ex communi consensu actiones suas in finem com­ munem conferant. Ergo negata visibilitate impossibilis evaderet omnis actio socialis, tota ratio societatis periret. Praeterea, si ecclesia sub ista ratione est invisibilis, radica­ liter inepta est ad procurandam sanctificationem el salutem ho­ minum; quomodo enim ecclesia invisibilis ab hominibus adiri po­ terit, ut inde media sanctificationis et salutis consequantur? Sivero ecclesia radicaliter inepta est ad procurandos eos fines, non habet realem ordinem ad illos fines, consequenter non erit societas, quia ad conceptum societatis pertinet, ut tota multitudo ad finem com­ munem ordinetur (De San p. 42). — Latiore sensu autem etiam haec visibilitas inter proprietates ecclesiae recenseri potest, cum conceptus ecclesiae, etiam qua est societas, diversus est a conceptu visibilitatis eoque prior. b) Si porro jam sermo est de ea visibilitate, qua ecclesia ah aemulis coetibus ut vera dignoscatur, haec jam non est nota con­ stitutiva, sed proprietas sensu stricto; quae nimirum essentiam ec­ clesiae plene constitutam consequatur. £ I. Visibilitas ecclosiao ostenditur. I. Ecclesia Christi in genere visibilis est sive ecclesia inlet illas res (societates) invenitur, quae de se visibiles sint. — 1. Ex ipsa institutione Christi. a) Necessario visi­ De visibilitate ecclesiae 619 bilis ex ipso instituto Christi ille coetus est, in quo ex ejus­ dem Christi voluntate adest visibile et externum magiste­ rium, a quo homines doctrinam divinitus revelatam neces­ sario accipiant, in quo est visibile ministerium, a quo sa­ cramenta recipiant, visibile regimen, quod omnem mem­ brorum inter se communionem ordinet omnemque vitam socialem dirigat. Atqui talis ex ipsa Christi institutione ec­ clesia est. Etenim visibilis erat Petrus, super quem aedificatur ecclesia; visibiles erant apostoli, ad quos divinus ille sermo dirigitur: „qui vos audit, me audit; qui vos spernit, me sper­ * ; visibilis i. e. sensibiliter cognoscibilis est doctrina a nit Petro et apostolis usque ad consummationem saeculi pro­ ponenda et ex auditu recipienda (Rom 10, 14); visibile baptisma reliquaque sacramenta, quibus omnia ecclesiae membra inter se connectunlur et ordinantur; visibilis legis­ latio, qua edocendi semper sunt fideles servare omnia quae­ cunque Christus mandavit. b) Neque licet distinguere haec ad massam quidem ecclesiasti­ cam pertinere, non ita ad „ecclesiam promissionum.— Promis­ siones enim per Christum alii ecclesiae non fiunt nisi ei, quae per illud triplex vinculum (magisterii, ministerii, regiminis) con­ necti tu r. lia perpetua Christi et Spiritus Sancti assistentia pro­ missa est apostolis, praecise quatenus docen t el baptizant homines et ita visibile suum magisterium et ministerium exer­ cent: „euntes ergo docete omnes gentes baptizantes eos: et ecce ego vobiscum sum [haec omnia visibiliter peragentibus] om­ nibus diebus usque ad consummationem saeculi1·. Similiter potestas clavium, cujus ligamina et solutiones ratae habentur in coelis, illi ecclesiae tradita est, ad quam defe­ renda sunt crimina fratrum, et quae sub discrimine salutis au­ dienda est: quae igitur adiri et audiri potest in ordine ad salutem consequendam (Mt 18, 17). Ita firinitas inconcussa, ea utique, quam Christus praeprimis intendit in veritate, sanctitate, justitia, ecclesiae promittitur, quae visibili petrae ejusque re­ gimini superaedificatur (Mt 16, 18). Certissime igitur sub et cum ista trifaria eaque visibili po­ testate regiminis, ministerii, magisterii inveniri debet ecclesia vera, quae nonnisi ratione hujus triplicis potestatis ex promissa assisten- (i20 0e proprietatibus ecclesiae lia divina stabit; ideoque semper cum ipsa conjuncta el sub ipsa visibilis manebit. 2. Visibilem porro prophetiae ecclesiam praenun­ tiabant: visibilem in sua origine et sua historica evolutione eandem s. Scripturae N. T. omniaque antiquitatis Christianae monumenta exhibent. a) Sane prophetae regnum messianum futurum (i. e. ec­ clesiam) non praedicunt nisi magna dilïusione conspicuum el cogno­ scibile, ad quod, utique visum el visibile, gentes confluant: „Elerit in novissimis diebus praeparatus mons domus Domini in vertice montium el elevabitur super colles: et fluent ad eum omnes gentes ol ibunt populi multi et dicent: Venite el ascendamus ad montem Domini et ad domum Dei Jacob, et docebit nos vias suas, et ambu­ labimus in semitis ejus, quia de Sion exibit lex et verbum Domini de * Jerusalem 1 (Is 2, 2sq; coll. Mich 4, 1); vel: „Et levabit (Domi­ nus) signum in nationes et congregabit profugos Israel el disper­ sos Juda colliget a quattuor plagis * terrae (ih. 11, 12).') b) Ipsa origo regni hujus valde visibilis facta est. jam in semine suo, quod est Filius Dei incarnatus (cf.Jo 12, 24sq). Si ecclesiam invisibilem voluit, cur ipse se visibilem exhibuit, cum omnia per invisibilem operationem gratiae suae ex sinu Patris per­ ficere potuerit? — Crevit auteni semen istud visibili quoque modo, sensibiliter doctrinam suam annuntians, visibiles apostolos el discipulos visibiliter colligens et instruens eisque praecipiens, ut eadem ratione ipsi ex omnibus gentibus visibili ritu discipulos con­ gregarent. c) Hinc el explicatio el ulterior progressus eadem visibili ratione protrahebatur: cujus rei testes habemus actus apo­ stolorum omniaque documenta Christianae antiquitatis, quae luce clarius nos edocent, quomodo ecclesia ab ipsis incunabulis visi­ biliter coeperit et dilatata sil, persecutiones passa sit, haereses dam­ naverit el a se projecerit. Unde el historiam ecclesiae per singulas aetates prosequi possumus. Certe ex lota antiquitate nullum contrariae opinionis vesti­ gium inveniri potest, ne apud haereticos quidem, qui ejusmodi *1 Sunt quidem patres, qui sub monte Domini Christum iulelle* gant; alii tainen intellegunt ecclesiam. Asl duae interpretationes non differunt, ut ait Suarez, /ion quia id, quod de corpore dicitur, de capite etiam inlellegeudum est; tum quia nonnisi per ecclesiam lanquam per corpus suum Christus implevit universam terram; tum quia nonnisi concurrendo ad ecclesiam gentes valent concurrere ad Christum (deftn.t. fidei cath. I 7). — Praeterea si mons est Christus, domus «altem Domini, quae aedificata dicitur super montem, certe non in­ tellegitur nisi Ejus ecclesia. De visibilitate ecclesiae I >2 I opinione facile se contra omnia conciliorum anathemata tueri potuissent. 3. Doctrina patrum hac in re manifesta est jam iis. quae de necessaria unitate quoad fidei externam pro­ fessionem, de catholicitate etc. eos disputantes audivimus. 5 t Ut pauca hic speciminis gratia adjungamus: a) ad hanc ,ec­ clesiam Christi fulgentem et illuminantem orbem, manentemque in aeternum sicut sol el luna * (Athanasius (in Ps 88, 38), refe­ runt ea, quae Mt 5, 14 de civitate disserit super montem posita. Ita s. Augustinus donatislas alloquitur: «Non eslis in civitate super montem constituta, quae certum signum hoc habet, quod abscondi non potest: nota est ergo cunctis gentibus. Pars aulem Donati ignota est pluribus gentibus; non est ergo ipsa44 (contra litt. Petiliani 11 104, 239). b) Huc referas etiam interpretationes patrum, quibus textus prophetarum a nobis allegatos illustrant, ul Chrysostomi in Is 2, 2: „,Manifestus (mons)1: id nulla deinceps interpretatione indiget. Sic ipsa rerum natura tuba clariorem emittit vocem, splendorem oslendens ecclesiae; etenim neque sol ita splendidus, neque ejus lux ita clara est, ut sunt res ad ecclesiam spectantes. Nam,domus Dei supra verticem montium4.44 - El Augustinus iterum in ep. 1 Jo tr. I 13: «Nonne lapis iste, qui praecisus est de monte sine inanibus, Christus est de regno Judaeorum sine opere maritali? nonne ille lapis confregit omnia regna terrarum i. <·. omnes domi­ nationes idolorum et daemoniorum? nonne illé lapis crevit et factus est mons magnus et implevit universum orbem ten arum (Don 2, 34 sq)? Numquid digito ostendimus istum montem, quomodo osten dilur hominibus tertia luna? verbi gratia, quando volunt homines videre lunam novam, dicunt: ecce luna, ecce ubi est; et si sunt ibi, qui non valeant intendere aciem, el dicant: ubi, intenditur illis digitus, ut videant; aliquando dum erubescunt, ne caeci putentur, dicunt se vidisse, quod non viderunt. Numquid sic ostendimus ecclesiam, fratres mei? nonne aperta est. nonne manifesta, nonne tenuit omnes gentes, nonne impletur, quod ante tot annos promis­ sum est Abrahae, in semine ejus benedici omnes gentes (Gen 22, 18)? tini fideli promissum est, el millibus fidelium mundus imple­ tus est. Ecce mons implens universam faciem terrae, ecce civitas de qua dictum est: ,non potest civitas abscondi super montem con­ stituta4. Illi autem offendunt in montem. * Praegnanter vero idem sanctus: «Quomodo, inquit, confidimus ex divinis litteris ac­ cepisse nos Christum manifestum, si non inde accepimus ecclesiam * manifestam? (ep. 93, 23). 622 De proprietatibus ecclesiae Π. Ex argumentis apparet, quod ecclesia non solum in generico quodam sensu visibilis sit ut societas, sed etiam dignoscibilis ut vera Christi ecclesia. Nam a) et prophetae et patres in enuntiationibus suis re­ spiciunt ecclesiam Christi ipsam veram in concreto, quae ut talis visibilis sit instar domus positae in monte, ita ut neminem fugere possit, — quae ab illis quoque agnoscenda sit, qui ut donatistae de falsa secta christiani nominis glo­ riantur, ergo in oppositione ad falsos coetus. — quae co­ gnoscibilis sit, quatenus veram Domini doctrinam adferat et salutem. b) Confirmari potest res sub hoc respectu et hac ra­ tione: Ecclesia, eaque vera, est societas religiosa non qualiscunque, sed talis, quam homines necessario (ne­ cessitate medii et praecepti) ingredi et audire tenentur. Atqui hoc cum sapienti consilio Christi et Dei eatenus tantum componi potest, quatenus vera Christi ecclesia ut talis cognosci et a falsis sectis facile discerni potest. Ergo ecclesia Christi visibilis et discernibilis sit oportet etiam in ratione verae ecclesiae, in oppositione ad falsas ejusdem nominis imitationes. Praecise sub hac ratione assertio nostra etiam definita est a conc. vatie, hisce verbis: „Ul autem officio veram fidem amplec­ tendi in eaque constanter perseverandi satisfacere possemus, Deus per filium suum unigenitum ecclesiam instituit, suaeque institu­ tionis manifestis notis instruxit, ut ea tanquam custos et magistra verbi revelati ab omnibus posset agnosci" (s. 3 c. 3; D. 1793). § 2. Exceptionibus satisfit. I. Exceptiones ex ratione theologica. 1. Communis inter protestantes exceptio haec est: Ecclesia Christi ob­ jectum fidei est. Atqui objectum fidei videri vel sciri non potest: fides enim argumentum est rerum non appa­ rentium. Ergo ecclesia neque visibilis, neque scibilis est. Resp.: Ut ex ordine procedamus, praeprimis distinguas inter visibilitatem et cognoscibilitatem ecclesiae; et de utraque distinctim videamus. Visibilitas ecclesiae defenditur 623 a) Cum agitur de sola visibilitate ecclesiae, ne­ gamus minorem sive negamus idem objectum simul sensibus percipi et fide divina credi non posse; quoniam utriusque actus diversa in uno eodemque objecto ratio for­ malis est. Et quemadmodum unum idemque objectum cor­ porale sensibus percipitur et intellectui sive rationi materiam praebet inquirendi, ita res quoque religiosae ex una parte sensibiles esse possunt, ex altera parte objectum exhibent fidei vel intellegentiae fide illustratae. a) Ut habeas exemplum : sacramentum Christianum sine dubio est sensibilis ritus, infideli non minus quam fideli conspicuus: at illud quo ritus ipse sensibilis constituitur in ratione sacra­ menti christiani (divina nempe ejus institutio et supernaturalis efficacia) non sensibus patet, sed fide credendum est. Neque vero ideo, quia supernaluralis dignitas et virtus sacramenti non sensibus percipitur, quisquam negabit sacramentum, in quo credi­ tur illa dignitas et virtus, esse visibile; aut vicissim dicet sacra­ mentum, quod est visibile, non esse objectum fidei divinae. Simi­ liter etiam in ecclesia non dividitur, sed distinguitur formalis ratio, sub qua est humano modo i. e. sensibus cum intellectu con­ junctis visibilis, et formalis ratio sub qua divinae fidei objectum est. β) Est igitur ecclesia et visibilis et credibilis, sub alia tamen et alia ratione formali. Neque nos ecclesiam ita dicimus elementis absolvi visibilibus, ul sub his elementis nullae sint proprietates nullaeve virtutes ac vires ellicaces, quae sint per se invisibiles et proinde fide divina credendae. Sic doctores et pastores el sacerdotes a Christo instituti externis etiam signis ex eadem Christi insti­ tutione in perenni successione discernuntur; sed infallibili­ tas magisterii, auctoritas sacri imperii, potestas sacerdotii inest quidem visibilibus gestoribus et exerilur visibilibus actibus, in se tamen ipsa invisibilis manet, objectum solius fi­ dei. Idem valet de membris ecclesiae in sua visibili initia­ tione, professione, disciplina ac vita Christiana, si haec elementa visibilia comparantur cum interna el per se invisibili fide et sanc­ tificatione. Hunc in modum ,dici potest ecclesia tota quidem, sed non secundum lotum visibilis. * Cf. Franzelin" l. c. p. 351 sq. b) Aeque ineptum est tenere ecclesiam ideo cognosci sive a falsis coetibus discerni non posse, quia Qua in re duplicem ecclesiae considerationem discernas. Jn/ enim agitur de ea tantum cognitione, qua ecclesia aliqua determi- 621 De proprietatibus ecclesiae nala in concreto dignoscatur prae omnibus aliis esse instituta a Christo homine, olim visibiliter inter homines conversato, aut agitur de cognitione, qua haec ecclesia apprehendatur ul divini­ tus instituta el dotibus et proprietatibus supernaturalibus praedita. Prius illud constare potesl sine ulla fide sola historica evidentia; teste enim historia evidenter constat, ecclesiam Christi in illo vel illo coetu inchoatam, el hunc vel illum in modum con­ tinuatam esse. Hunc in modum rationabiliter cognosci potest vel ab infidelibus, solam ecclesiam romanam-catholicam esse a Christo institutam. Quoad alleram quoque quaestionem (hanc ecclesiam nimirum divinae institutionis esse) ratio certe motiva credibilitatis ad ferre potesl el debet; quibus exhibitis directe eam respicit sola fuies. Motiva ejusmodi desumuntur ex mirabili persona ipsius fun­ datoris aut ex factis tam mirabilibus, quae cum ipsa ecclesia acci­ derint: quae omnia cum in eandem ecclesiam Christi cadant jam rationabiliter inquisitam, eandem exhibent ulterius etiam ut cre­ dendam sive qua objectum sive qua testem fidei divinae. Sic etiam in hac altera quaestione dicimus: unam eandemque ecclesiam sub una ratione rationabiliter investigari el probari posse, sub altera eliam vere credi. Quare ecclesia, licel visibilis, objectum tamen esi fidei, sed ita ul sub alia ratione sit visibilis et naturaliter intellegibilis, el sub alia ra­ tione per fidem supernaluralem credenda: imo el ea, quae historice el naturaliter de ecclesia intelleguntur (institutio per Chrislum. propa­ gatio per apostolos etc.), objectum lidei esse possunt ealenus. qua­ tenus auctoritate ecclesiae semel cognita jam per eandem ecclesiam sub auctoritate ejus propria divina proponuntur. Hunc in modum sensibus percipiuntur et distinguuntur varii coelus, qui Christi nomine gloriantur, inter «pios et vera Christi ecclesia est: ratione cognoscitur, quae ex illis ea sit. (piam Christus reapse fundavit el manifestis nolis ornavit; fide denique hujus supernaturalis in­ doles el origo admittitur ob auctoritatem divinam per nolas et signa manifestam. c) In forma reap.: Dist. mai: Ecclesia Christi est fidei objec­ tum in quantum substat externae experientiae vel scientificae inquisitioni ng. in quantum cognoscitur ex divina revelatione el manifestatione, ergo sub diversa ratione formali cc. Similiter dist min.: atqui objectum lidei videri vel sciri non potesl — sub uno eodemque actu eademque ratione formali et rnotivo cc. diver­ sis actibus et sub diversa ratione formali ng. Ί. Insf.: a) Ecclesia Christi, ul in confesso est, phua saltem eaque praecipua elementa continet essentialia, quae invisibilia sunt : Visibilitas ecclesiae defenditur imn elementum formale i. e. vinculum ex charactere baplismah, et omnia, quae membrum constituunt vivum et perfectum, vi­ deri nequeunt (ejusmodi sunt fides, gratia sanctificans el si quid aliud est huiusmodi). Atqui cujus elementum formale el prae­ cipuum videri nequit, id immerito dicitur visibile. Ergo ecclesia visibilis dici non potesl. Resp.: Ex iis, quae in praenulationibus praemisimus, dist. priorem partem mai: Ecclesia continet elementa quaedam essentia­ lia invisibilia exclusis visibilibus ng. etiam invisibilia subd. invisibilia elementa continet, quae tamen cum visibilibus connec· lanlur el ex iis cognoscantur cc. quae omnino non vel nullo modo cognoscantur ng. Similiter dist. et alteram partem mai: elemen­ tum formale videri nequit — immediate et in sese cc. ne mediale quidem ng. — Contradist. min.: Illud visibile dici nequit, cujus nullum elementum essentiale videri potesl tr. vel cc. cujus solum elementum formale vel praecipuum videri vel cognosci nequeat subd.: si et hoc saltem mediate el per aliud agnoscitur ng. si hoc ne mediate quidem videretur vel agnosceretur tr. Dicimus tr.: quia si vel unum elementum essentiale, quamvis non praecipuum visibile est, res jam invisibilis dici non potest: cum terminus ejus­ modi negativus visibilitatem omnino et ex loto removeret ab ista re. b) Neve dicas, elementa interna non necessarium nexum cum externis inire, ideo neque per externa manifestari: eo quod fidei externa professio simulari, baptismi vero externa administratio oh varios defectus interna gratia el ipso charactere destitui possit. Id enim in quibusdam casibus particularibus fieri potesl: pro ipsa multitudine sive ecclesia qua tali per legem quandam physicomoralem prorsus excluditur. Est enim contra ejusmodi legem, ul coetus tam ingens, qualis est ecclesia quique saltem in plurimis ele­ mentis vitae probitate se commendat, constet hypocritis, qui etiam in re simulent, in qua facile omne simulandi molivum excluditur. Insuper adest divi n a pro v i dent i a, quae super ecclesiam vigilat, per quam etiam defectus in adminislratione sacramentel uni de se possibiles saltem eousque excluduntur, ut semper vera membra in conveniente numero el ordine in ecclesia inveniantur. Alias eva­ nesceret ecclesia, id quod fieri non posse jam vidimus. c) Neque tandem ex data explicatione concludi potesl, jam non haberi nisi probabilitatem quandftm, quae ad veram visibilitatem non sufficiat. — Id quidem verum sil, quamdiu agitui de singulis quibusdam membris: pro ipsa multitudine ecclesiae ab­ solute certum est, eam in universalitate saltem morali considera­ tam constitui ex rite baptizatis el sincere credentibus, tam certum quam verba divinae promissionis frustrari nequeunt. horseh. !>·· ··<τΙι·ήΜ. 4o 'I 626 proprietatibus ecclesiae 3. Facile jam respondebis ad sequentem rationem: Ecclesia constat justis (Jer. 31, 33; Jo 4, 23; 1 Pet 2, 5 etc.). Atqui justi non videntur. Ergo neque ecclesia videri potest. Resp.: Dist. niai: Ecclesia constat justis exclusive seu solis justis ng. justis tanquam perfectis el praecipuis membris subd.: et his ecclesia constituitur, praecise quatenus justi sunt ng. quatenus hi insuper visibili vinculo cum aliis membris in unam visibilem societatem adunantur cc. — Contract, min.: Justi non videntur, quatenus ut membra ecclesiae visibili nexu cohaerent ng. quatenus interna justitia praediti sunlsuôd..· immediate cc. me­ diale, mediantibus nimirum fructibus bonorum operum subd.: om­ nes et singuli tr. ut plurimum ng. — De iis, quae pro probatione majoris adferunlur, relegas, quae supra p. 454 sqq de ratione mem­ bri ecclesiae disputavimus, sed etiam [ea quibus gratiae justificatio­ nis denegavimus rationem conditionis membri (p. 467 sqq). II. Ex s. Scriptura. — 1. Mt 13, 44 regnum coelorum quidem thesauro abscondito comparatur, ita tamen, ut inveniri possit, ergo etiam visibilis sit. Id quod gravioris momenti esse videtur, legitur Lc 17, 20 sq: «Interrogatus autem a pharisaeis: quando venit regnum Dei, respondens eis dixit (Jesus): ,Νοη venit regnum Dei cum observatione; neque dicent: ecce hic, aut: ecce illic. Ecce enim regnum Dei intra vos est‘“. — His Chri­ stus de regno suo i. e. de ecclesia expresse declaravit: «non venit cum observatione . * Atqui quidquid visibile est, observari potest. Ergo ecclesia invisibilis erit. Resp.: Vox illa „observatiou non significat visibilitatem, sed largiore m q u e n d a m a p p a r a t u m et p o m p a m mundanam, quae fieret, quando Christum multitudo ho­ minum circumdaret clamantium: «ecce hic, ecce illic *, cumque adornaret eum in modum, quo currum olim ad­ ornabant triumphatorum romanorum. Erant enim pharisaei et judaei, qui de regno messianico in sua erronea suppositione interrogaverant, de regno victoriis et externa pompa pleno, triumphante de omnibus judaeorum inimicis etc. Hunc errorem eorum Christus responso suo respexit et tollere voluit. Quare si de visibilitate ecclesiae ibi sermo non est, ipsa neque negari potuit. Visibilitas ecclesiae defenditur 627 Inst.: Christus et ista verba adjunxit: „ecce enim re­ gnum Dei intra vos est“. Atqui quod intra vos est i. e. in anima vestra, videri nequit. Resp.: Christus certe non vult dicere: regnum Dei in vestris animis est, consistens in bonis internis et spiritua­ libus; etenim id ad pharisaeos dici non potuit, qui illa bona regni Christi non admittebant. Sensus igitur idem est, qui et in verbis Joannis invenitur expressus: .medius autem vestrum stetit, quem vos nescitis" (Jo 1, 26). t 2. Neque difficile est responsum ad ea, quae ex 1 Pet 2, 4 sq desumunt: ,ad quem (Christum) accedentes lapidem vivum, ab ho­ minibus quidem reprobatum, a Deo autem electum et honorificatum, et ipsi tanquam lapides vivi superaedificamini, domus spiritua­ lis, sacerdotium sanctum, offerre spirituales hostias, acceplabiles Deo per Jesum Christum". Ecclesia — ila arguunt — quae est domus spiritualis et offert hostias spirituales est in­ visibilis. Resp.: Dist. rationem: Ecclesia quae est spiritualis ratione finis sui et secundum elementum praecipuum tantum, est invisi­ bilis ng. quae est spiritualis secundum omnia sua elementa cc. Similiter (list, alterum: Ecclesia, quae offert hostias, spirituales ex poliore tantum parte (actus internos adorationis, fidei, dilectionis) est invisibilis ng. quae offerret hostias ex omni parte spirituales tr. S. Petrum revera non cogitasse de ecclesia prorsus invisibili ipse palam facit, ubi in eadem epistula et haec dicit: .Seniores ergo, qui in vobis sunt, obsecro, consenior: pascite qui in vobis est gregem Dei, providentes non coacte, sed spontanee secundum Deum . . . neque ut dominantes in cleris, sed forma facti gregis ex animo" (5,1 sqq). Non aliter respondeas ad ea, quae desumuntur ex Jo 4, 23 vel llebr 12, 18 sqq),1) quibus vel sacrificium novae legis spirituale et supernaturale dicitur in oppositione ad hostias carnales judaeorum. in quibus de se sola justitia legalis habebatur, vel lotum novum testa­ mentum opponitur testamento veteri tanquam spirituale, spirans Textus sunt: „Venit hora et nunc est, quando veri adoratores adorabunt Patrem in spiritu et veritate . . . Spiritus est Deus; et eos, qui adorant eum, in spiritu et veritate oportet adorare * (Jo 1, 23). .Non enim accessistis ad tractabilem montem et accensibilem ignem et turbinem el caliginem et procellam el tubae sonum et vocem ver­ borum, quam qui audierunt, excusaverunt se, ne eis fieret verbum . . . Sed accessistis ad Sion montem et civitatem Dei viventis elc.“ (Heb 12, 18 sqq). II I»e proprietatibus ecclesiae magis amorem et gratiam quam timorem legis. Ejusmodi spirilualitas vero in neutro casu visibilitatem excludit. 3. Ecclesia, addunt, vocatur corpus Christi mysticum. J/qai corpus mysticum est invisibile. - ftesp.: Dist. mai: Ecclesia dicitur corpus mysticum, in quantum est corpus non physicum, sed morale, el quatenus vinculis supernaturalibus (sive invisibilibus sive visibilibus) Christo capiti jungitur cc. acsi in se prorsus invisibilis sola tide percipi possit ng. El contrail. min. Quodsi instant: ast Christus caput non potest esse nisi eccle­ siae sive corporis invisibilis id simpliciter negabis; el recordabe­ ris apostoli / Cor 6, 15 dicentis: ,Nescitis, quoniam corpora vestra membra sunt Christi? tollens ergo membra Christi faciam membra meretricis? Absit.“ Iteeolligas etiam, quae supra de ratione membri diligentius exposuimus. Articulus II. De mediis cognoscendi ecclesiam seu de notis. Ex iis quae hucusque audivimus. cognovimus, quam veram ecclesiae definitionem seu descriptionem Stapleton exhibuerit dicens: „ Ecclesia ('luisti secundum statum novi testamenti est multitudo collecta nomen Christi profitent ium. incipiens a Jerusalem (Act /, <$ *; Le 24, 17), indeque per universum mundum dispersa, crescens per omnes gentes, semper illustris el manifesta ( catholica), mixta bonis et nudis, electis et reprobis, fide | virtutibus | et sacramentis sancta, origine el successione apostolica, connexione et online membrorum una. duratione perpetua *· (prine, fidei doct. relect. controc. / 5 a. I ). Flanc ecclesiam inter homines etiam inveniri sive cognosci posse, modo per­ speximus. Asl -emper in ordine abstracto man­ simus: jam in ordinem concretum descenden­ dum est. inquirere debemus, iibinam gentium haec Christi ecclesia reapse inveniatur. Ad hoc autem praestan­ dum utique id quod in minore asse­ ritur accuratius el largius probandum erit, ibi reveni m venii i miracula neque in aliis coetibus religiosis quidquam simile reperiri. Id quod facillime Iit quoad sanctitatem illam ex charismatibus quoad catholici talem el unitatem maxime insistendum erit in illis horrendis difficultatibus et adjunctis, in quibus ecclesia catholica semper inveniebatur.') e) Tenendum tamen est, quod usus notarum qua talium ad cognoscendam veram ecclesiam magis expeditus est contra ad­ versarios christ iani nominis, non ita contra intideles; qui ad talem argumentationem, quae directe m ecclesiam ronianam ca­ dat, communiter minus dispositi erunt el prius ad tidem in ipsum Christum perducendi sunt. Quare el nos in dissertatione nostra quasi unice ad haereticos el schismaticos respiciemus. ') De line via. et quidem quoad unitatem cf. Se h u 11 es ». r. 1>. 'oo n. i; quoad sanctitatem dllerbigny o. c. H n. i; S< huiles n. >17 sq; quoad en I h ο I i< i I a I e in Se Inities p. ?·>!/. 630 Dc notis ecclesiae § 1. Praenotationes. I. Notio. — Nota definitur signum sive tessera mani­ festa et visibilis qua res, cui permanente!· et per modum proprietatis inhaereat, tuto agnosci el ab aliis secerni pos­ sit. — Ad notam igitur ecclesiae in specie pertinet, ul sit proprietas ejusdem externa et facile cognoscibilis, quae cognita ad ecclesiam veram Christi certo cognoscendam et ab aliis coetibus tuto secernendam adducat. Facile intellexeris, qua ratione nola distinguatur a signo sive eri 1er io in genere. Hoc enim etiam aliquid rei cognoscendae prorsus externum esse potest, qualia sunt miracula Christi respectu veritatis ab Ipso annuntiatae: nota vero, ut proprietas, semper ali­ quid rei inhaerens est. II. Divisio. — Summi momenti est divisio notarum in positivas et negativas. Positiva ea est, cujus praesentia rem quaesitam adesse ex sese directe demonstrat; negativa vero ea est, cujus absentia potius demonstrat, rem quaesitam non adesse, cujus praesentia solum arguit rem quaesitam posse adesse. III. Conditiones notarum ex definitione fere patent. 1. Prima conditio est. ul proprietas illa, quae dicitur nota, sit notior quam ipsa res agnoscenda i. e. ec­ clesia. Etenim nota pertinet ad genus signi; signum autem ducit in cognitionem alterius; ideoque prius cognitum de­ bet esse. .Adverte tamen, nolas 'nos adducere in cognitionem verae Christi ecclesiae in concreto el in individuo, non vero ecclesiae in abstracto”. Ergo debent notiores esse quam ec­ clesia in concreto (prae qua sunt notae), noji vero notiores seu prius nobis cognitae quam ecclesia in abstracto; imo cogni­ tio notarum supponit cognitionem verae ecclesiae in abstracto, ex qua demum nos ipsi notas has determinabimus (M az ze 11 a n. 830). Juvat hanc animadversionem bene retinere propter difficulta­ tem, quae contra notas earumque existenliam fieri potest. Sic ni­ mirum arguunt Ul notas definiam, prius debeo jam scire ecclesiam esse el insuper qualis sit . ecclesiam igitur jam debeo cognoscere Inutiliter igitur notae statuuntur. — Juvabit distinctio: Debeo ec­ clesiam praenoscere in abstracto el scire qualis ecclesia in ab­ stracto debeat esse ce. debeo praescire, hanc in individuo esse illam veram ecclesiam ng. lïaenolationes 63 î 2. Altera conditio esi, ul nola sit proprietas ad extra apparens et sensibilis, vel potius omnibus obvia et omni um captu i accommodata. Ratio est, quia nota signum distinctiviini ecclesiae esse debet non solum pro hominibus doctis, sed pro omnibus hominibus. Omnes enim homines ecclesiam ingredi tenentur: pro omnibus igitur ecclesia conspicua esse debet: ideoque et media cognitionis sive notae omnibus praesto sint oportet. — Illae igitur proprietates, quae doctos tantum homines ad cognitionem ecclesiae perducere possint, notae sunt solum secundum quid, non vero simpliciter vel universim. 3. Est et tertia conditio, quae tamen non requiritur nisi pro nota completa sive positiva. Est in eo, quod proprietas, quae munere fungitur notae, exclusive competat verae Christi eccle­ siae; secus enim ex sese non posset discernere eam ab omni falso coetu. IV. Discrimen notam inter et proprietatem. — a) Nota est quidem et ipsa proprietas rei necessario ideoque semper inhaerens; addit tamen, quod sit notior quam res cognoscenda, ideoque conspicua et quodammodo visibilis. — Addit igitur conceptus nolae ad conceptum proprietatis novam determinationem; comprehensio in notae conceptu major fit ; ideo extensio fit minor. Unde accidit, ut omnis quidem nota sil proprietas, non tamen vice versa omnis proprietas statim munere notae fungatur vel fungi possit. b) Sunt utique omnes proprietates ecclesiae (positive vel ne­ gative) dis lincti vae quoad se, ul tamen notae i. e. media co­ gnitionis sint nobis, essentialiter debent esse dis tincti vae quoad nos. Ergo non quidquid proprietas ecclesiae vocatur, slalim declarari potest nola ejusdem. Infallibililas, visibilitas eccle­ siae, veritas doctrinae necessaria etc., omnia haec verae proprie­ tates ecclesiae sunt, nullatenus vero ejusdem notae, partim quia visibilia, partim quia magis nota non sunt. Imo el ipsae illae pro­ prietates, quae ut notae adhibentur, non secundum omnem respectum, quem ratione sui inferunt, rationem incurrunt nota­ rum; cf. p. 639. V. Ecclesiae Christi notas aliquas competere, in ge­ nere facile deducitur ex ejusdem ecclesiae necessitateel visibilitate. Christus nimirum imam lanium ecclesiam I)c nolis ecclesiae taiKfiinm medium saluli> omnino necessarium insliluil omnrsqur homines strictissime obligavit, ul eandem ingrede­ rentur. ipsam audirent ab eaque media salutis peterent, /ύγ/ο ecclesiam hominibus etiam cognoscibilem reddidit: ideoque eliain indiciis quibusdam sive nolis exornavit eam. — Et revera ejusmodi notas in ecclesia inveniri ii lanium negabant. qui ecclesiam aat invisibilem depraedicanl aut non necessariam ad salutem consequendam. •Jam quaeritur, quaenam habeantur nolae: el ila in hac quaestione versabimur, ut prius falsas quasdam nobis protestanlium refutemus, dein veras exhibeamus. § Ί. Do falsis notis protestantium. I. Protestantes ipsam existentiam nolarum non negant: imo notas quasdam tenent earumque necessitatem defen­ dunt contra socinianos; in iisdem tamen assignandis vehe­ menter errant. El Lui lier quidem septem verae ecclesiae nolas allegat; ira ex g. disserit: ,l'bicunque verbum Dei depracdicari, credi, lucere in confessione, vita el moribus exprimi audis et vides, ibi certo statuas esse veram ecclesiam sanctam el catholicam, ulul sil exi­ guus coetus" (von den Konzil.; ed. Wit. VII 503sq). His puram verbi Dei praedicationem notam ecclesiae habes assignatam; cui ex ordine addit: baptismi el eucharistiae sacramenta, claves ec­ clesiae. ministerium verbi, publicas orationes, mysterium sanctae crucis i. e. tribulationes intus et foris. Has nolas etiam septem ecclesiae sacramenta vocitabat. Septem Lutheri notas ceu t uria to res ad quattuor revo­ cabant: alii (M ia fui να­ ι ludique 1 1271 sqq; et infra p. ΙΓ c. 2 u. 2 .§* 1. Nola debet esse diam obvia sive cognitu facilis. Atqui veritas doctrinae d legitima administratio sacramen­ torum non sunt res obviae vel omnium captui ac­ commodatae, / Ut enim dijudicari possit de veritate doc- inspirati; b) num praeter hos libros admittendae sint tra­ ditiones quoqm· divinae: d quod capnl est j·) quisnam sil sensus eorum, quae in fontibus traduntur. Atqui haec Irinae d legilimitas sacramentorum proprietas quidem verae palpabilis sit. In specie quoad sacramenta eoruinque legitimam admini* strutionem iterum constare debet: quae el quot sacramenta Christus 'i De toto argumento ei. s. Augustini >le util, credendi ; contra 634 lie notis ecclesiae instituerit, qui sint ritus essentiales singulorum sacramentorum, quisnam minister proprius, quodnam subjectum aptum el alia non pauca. Atqui haec omnia facilia cognitu certe non sunt el magi­ stram ecclesiam cognitam jam supponunt. 3. Valet haec argumentatio nostra certe, si doctrinam in­ tegram consideraveris, quae totum complexum veritatum revela­ tarum comprehendat. Id sentientes, ipsi protestantes jam notam ex sincera doctrina sumptam coarctant ad articulos lanium fundamentales. — Ast sive articulos fundamentales intellexeris fundamenta philosophica vel historica, quibus lota revelatio inni­ tatur, sive intellexeris articulos prae aliis necessarios ad salutem, sive demum intellexeris doctrinas principaliores1): in nullo casu doctrina circa hos articulos fundamentales rationem notae admit­ tere potest. Quod enim attinet articulos sensu priore et altero intel­ lectos, fere omnes vel saltem mulli coelus religiosi nominis Chri­ stiani de iis conveniunt; ideoque nullum inde sumitur signum distinclivum. - Si autem terminum sumpseris sensu tertio el nomine articulorum fundamentalium intellexeris doctrinas prin­ cipaliores sive graviores; slatim iterum controversia exurgit, quaenam sint doctrinae istae et quisnam sit sensus earum. Haec vero controversia absque competente auctoritate i. e. sine ipsa ec­ clesia jam cognita solvi numquam potest. 111. Objiciunt. — 1. Ex s. Scriptura. — a) Ipse Christus doctrinam suam directe tanquam notam ecclesiae declarare videtur v. g. Jo 10, 4. 27: «Cum proprias oves emiserit (bonus pastor), ante eas vadit: et oves illum sequuntur, quia sciunt vocem ejus . . . Oves meae vocem meam audiunt; et ego cognosco eas, et sequuntur me“. Cf. ib. 8, 47; 18, 37. Ecce his Christus indicat, unde ipsum sequantur oves i. e. ecclesiam inveniant. Atqui tan­ quam nota nihil notatur, nisi quod «sciunt, audiunt vocem" pastoris i. e. veram ejus doctrinam. Resp.: Inprimis U. ce. non est sermo de ecclesia, sed de bona ove agnoscenda; et quoad hanc qualis auditio a Christo laudatur? immediatane an mediata, mediantibus nimirum magistris ecclesiae ab Ipso fundatae? — Ita facile distingues: Ibi assignatur proprietas notificativa ipsius ec­ clesiae ng. proprietas ovium ipsarum tr. vel subd: el ul talis '■ (’,1. quae supra ile Inu· re distinximus p. sq. De falsis notis protestandum 635 apparet ipsa doctrina ng. a u d i ti o doctrinae subd: quae potest esse immediata vel mediata ce. quae necessario intellegenda sil immediata ng. Hanc auditionem potius mediatam intellegendam esse, ex aliis Christi verbis facile intellegimus, qui inter alia apud Lc 10, haec pronuntiat: «Qui vos audit, me audit; qui vos spernit, me spernit’; coli, Mt 10, 40; 28, 19; Jo 13, 20. Eo ipso vero quod auditio isla mediata est, magisterium et ecclesiam jam cognitam supponit. b) Provocant etiam ad Mc 16,15sq: „Euntes praedicate evan­ gelium . .. qui crediderit et baptizalus fuerit, salvus erit: qui vero non crediderit, condemnabitur". — En Christus expresse declarat omnes, qui praedicationi evangelii non consenserint, condemnatum iri. Atqui condemnatio injusta esset, si veritas praedicationis nota sufficiens ad credendum non esset. Ergo in ipsa praedicatione doctrinae nota inveniri debet. Resp.: Similiter ac antea dist. miti.; etenim ut condemnatio justa sit, non requiritur, ut veritas praedicationis in se ipsa agnos­ catur, sed plane sufficit, ul dignosci possit aliunde, ex miraculis nimirum, quae praedicationem apostolorum comitarentur el auctori­ tatem apostolorum ostenderent. Hanc nolam Marcus etiam diser­ tis verbis addit dicens: «Signa autem eos, qui crediderint, liaec se­ quuntur etc.“ (v. 17), et iterum r. 20: «Illi autem profecti praedi­ caverunt ubique, Domino coopérante et sermonem confirmante se­ quentibus signis". 2. Idem respondebis, si quis in genere argumentatur: Nota certe illud est, ex cujus praesentia immediate con­ cludere poteris adesse veram ecclesiam. Atqui hoc obtinet ratione «purae evangelii praedicationis et legitimae sacra­ mentorum administrationis". Ergo his habentur genuinae ecclesiae notae. Resp.: Major teneri potest, si insuper praesentia ejusmodi rerum, unde veritas rei innotescat, prius et facilius et tutius cognoscibilis est quam res cognoscenda; quoniam vero quoad praedicationem doctrinae et adminislrationem sacramentorum haec non accidunt, merito minor negatur. Haec minor etiam ex alia ratione negari potest; etenim utrum­ que illud, quod prolestanlibus tanquam nota sufficit, etiam in seclis schismaticis post separationem per aliquod tempus saltem perdurare et inveniri potest, quin ibi vera Christi ecclesia quaerenda sit. Cf. De San n. 103. G36 Be nolis ecclesiae 3. Ex scriptis patrum verba ex. g. s. Ambrosii (de Jacob II 7) opponunt: „Tibi esi ecclesia Dei, in qua appa­ ret Deus el loquitur cum servis suis“. Ecce. ajunt. ex locu­ tione Dei cum servis suis i. e. ex evangelii pura praedi­ catione libi agnoscenda esi ecclesia Dei. Ista praedicatio igitur nola designatur ecclesiae. Respondeas : ng. sup­ positum, s. Xmbrosium de nolis ecclesiae ibi agere, eum ipse de laude el proprietate tantum ecclesiae loquatur. Sed etiam dato eum loqui de nota: locutio ista Dei cum servis suis estne immediata intellegenda, an quae Hat me­ diat·· per s. Scripturam et per ministerium ecclesiasticum? Si vero boc ultimum — ergo ministerium i. e. ecclesia prius est cognoscenda et praedicatio nude in se considerata non potesl ipsa designari nota verae ecclesiae. a) Quodsi s. Op talus mil. dicit : ^Catholicam lacii simplex el verus intellectus, singulare ac verissimum sacramentum el unilas animorum1* (de schism, donat. I 11), manifesto loquitur de inte­ riore mentis dispositione, qua vere catholici ab alienis di­ stinguantur oportet, non de nolis quibus discernatur ipsa ecclesia, de quibus potius ib. II 1 sqq. loquitur dicens: „ Ecclesia una esi, cujus sa n c t i I as non de superbia personarum ponderatur...; inde dicla catholica, quod sil rationabilis el ubiqiie diffusa ... ac demum habens cathedram episcopalem, in qua sede­ ri! apostolorum caput Petrus, in qua una cathedra unilas ab omnibus servaretur1*. Similiter sentias de textu s. Hiero­ nymi: «Ecclesia ibi est, ubi fides vera esl“ (de ps. 133; anted, mareds. Ill 254).11 hi Paires, ita instant, m controversiis suis de vera ecclesia, ubi e). Resp.: a) Cum patres ad Scripturam in istis controversiis provocant id non agunt, ut inde integram divinam revelationem el puram evangelii praedicationem eruant eaque inventa utantur ad inquirendam veram ecclesiam, ubinam terrarum sil; sed pau') Cf. d'llerbigny o. e. II >2. he falsis notis * G37 cos cosque evidentes textus assumunt, quorum ope de­ monstrant, qualis ecclesia in abstracto debeat esse, ul exinde hisce proprietatibus ecclesiae necessariis et conspicuis inventi' ec­ clesiam demum in concreto inquirant et repcrianl. Emo non ipsam Scripturae doctrinam directe ul nolam adhibent, sed claris­ simos ejus textus adbibent ad i n ve n i en das i psas nolas ec­ clesiae in abstracto consideratae, quibus dein ecclesia in concreto facile a coetibus haereticis vel schismaticis secernatur. Inter has notas patres el ipsi prorsus alias ac protestantes designant: unitatem nimirum ecclesiae el conspicuam universali­ tatem. quas el nos inler notas ecclesiae statuemus.') β) Juvat nos etiam linem considerare, propler quem patres m illa controversia ad s. Scripturam provocaverint. Provocabant nimi­ rum ad s. Scripturam, ul quaestio de veritate doctrinae ipsius, in specie de valore baptismi, posthaberetur interim quaestioni do v< m ecclesia, et deinde quaestio de ipsa doctrina praecise ex vera ecclesia cognita solveretur: ergo lanium abest, ul patres illi doctiinam veram tanquam notam ecclesiae admiserint, ul etiam hanc veram doctri­ nam a vera ecclesia, utique bene cognita, sumendam demum esse defenderint. Cf. Palmieri . δ·?Λ7/.Ί Do veris ecclesiae notis. I. Mulli anciores tan qu a m praecipuam eccl esi a <· nolam distinclim assignant adhaesionem ad suc­ cessorem Petri sive ronianum pontificem. El revera manifestissimum est. in ecclesia Glnisli vera mutui t ‘) Cf. repUr pr. tl'apologitiqm /A (i!» 10) :>>:> 077; fifi i .<77; 7.72 577. -) Schismatici orien ta les tanquam notas ecclesiae usque ad saecul. XVIII nobiscum quattuor illas proprielales limit., sanclil.. upostol., cathol.) relinebant; exinde communiter c o 11 s e n s u m patrum el inprimis decreta priorum septem conc iliorum oecumenicorum immutata conservata tanquam notas ecclesiae assignant. Neque tamen necesse est, contra has notas distinctius disputare. <11111 primo intuitu ineptae appareant. Verae enim notae tanquam neces­ sariae proprietates ecclesiae necessario et semper, ergo ab initio inhaerere debent : insuper magis nolae debent esse quam ipsa eccle­ sia. Atqui quae schismatici ul nolas assignant, ecclesiae priorum sae­ culorum non competebant neque magis nola sunt quam ecclesia, cum verum concilium oecumenicum veram ecclesiam omnino cognitam supponat. — Deinde veram· ecclesia post septem illa priora concilia nulla deinceps concilia jam celebrare potest? Si vero hoc, quo jure nola ecclesiae ad sola ista priora restringitur? Tandem consensus patrum, immutata doctrinae conservatio a simplicibus fidelibus facile non dignoscitur, id quod pariter ad nolam requirimus. Cf. Straub ,1. //.7.7—//.76 *, · Schultes o. c. /6’5. I! ■< i r< 638 De notis ecclesiae suminum pastorem inveniri debere, qui potestatem suam per legitimam successionem ad s. Petrum reducere possit (Mt 16, 18; Jo 21, 15 sqq); ex altera parte facile quoque dignoscitur, in quanam ecclesia ipse primatus ex vera Petri successione inveniatur. Ilis vero tota indoles verae notae perficitur. Ad hanc notam et ss. pati es frequentissime recurrebant, ul Irenaeus 1113, 1; ita et s. Cyprianus ep. 52 ad Antonian. 1; ep. 45 ad Cornelium; Ambrosius de Satyro 1 47. — Huc pertinet el illud Optati: ,Jamne vides, frater Panneniane, jamne sentis, jamne intellegis te argumentis luis contra te militasse? cum probatum est... per cathedram Pelri, quae nostra est, per ipsam et ceteras dotes apud nos esse“ (de schism, donat. 11 9). Et ita mulli alii, de quibus cf. Straub n. 1440sq. Neque juvat excipere, quod quaestio de nolis cum iis maxime instituatur, qui primatum Petri ejusque perpetuitatem in dubium vocent. — Etenim similem rationem contra omnes alias notas pro­ ferre poteris; neque enim ullam notam nobiscum communem ec­ clesiae dissidentes agnoverint, ut ex dictis in praecedente paragraphe apparet. — Ceterum haec nota singulis nolis nunc assignandis ali­ quo modo essentialiter immixta est, el hae praecise ex respectu ad istam communionem cum aposlolica sede ad normas positivas per­ ficiuntur (unitas, apostolicitas). Sic intellegitur etiam, quare ipsa non magis communiter ab theologis ul nola distincta exhibeatur. Communiter theologi catholici quattuor distinguunt ec­ clesiae notas, eas quas recensitas etiam inveniunt in ar­ ticulo symboli constantinopolitani: ,Credo unam, sanc­ tam, catholicam et apostoli cam ecclesiam". Et quamvis ex mente symboli ibi non sit sermo directe de notis, sed de proprietatibus magis, probabilissimum tamen est, has proprietates maxime conspicuas ideo ibi recenseri, quod simul verae ecclesiae dignoscendae inserviant sive quod iis vera ecclesia sufficienter denotetur, quae ab om­ nibus in symbolo credenda sit. Ad rem Pius papa IX. encycl. de un. eccl.: „Vera, inquit, ec­ clesia quadruplici nola, quam in symbolo credendam asserimus, auctoritate divina constituitur et dignoscitur; et quaelibet ex hisce nolis ita cum aliis cohaeret, ut ab iis nequeat sejungi; hinc fit, ul, quae vere est et dicitur catholica, unitatis simul, sanctita­ tis et apostolicae successionis praerogativa debeat effulgere" (Dem. 1686). Discrimen inter nolas et proprietates 639 11. Tractantibus nobis de notis ecclesiae, ecce occur­ runt eadem nomina, quibus antea totidem red os i «ne proprietates denominavimus. 1. Quamvis vero nomina utrimque eadem sint et ipsa quoque res aliquatenus conveniat, tamen nota et proprietas nullatenus confundi debent: sunt enim res vere diversae. — Discrimen autem patet maxime ex fine, quem notae adjungunt particularem: proprietas ni­ mirum se tenet simpliciter in ordine ontologico tan­ quam aliquid, quod rem tanquam necessaria ejusdem af­ fectio comitatur; nota vero dirigitur ad hoc, ut ipsa cognita ducat in cognitionem rei, cui adhaeret. Nota igitur respicit ordinem cognitionis et addit ad conceptum proprie­ tatis novum elementum visibilitatis sive conspicuitatis. 2. Pro nota plus requirimus quam pro proprietate, crescit comprehensio in definitione notae; ejusdem igitur extensio fit minor i. e. non omnis proprietas nola esse debet.1) Sequitur et illud, quod non omnia, quae ad pro­ prietatem perfecte intellegendam requiruntur elementa, etiam ad rationem notae trahenda sunt. t Consideremus rem in concreto exemplo: Ul v. g. unitas tanquam nota adhibeatur, non debebis eam urgere prorsus adaequate vel secundum omnia, quae ad unitatem qua proprietatem perlinent, ut unitatem in vera doctrina, unitatem in veris sacramentis, unitatem sub uno et legitimo regimine etc.; sed potius inadaequate eam considerare debes, magis materialiter secundum exteriorem quandam speciem. Alias necessarium nolae requisitum facile deerit, quod nimirum nola prius vel facilius co­ gnosci debeat quam ipsa res cognoscenda. — Pariter sanctitas, ut est nota, non debet considerari illa sanctitas realis, quae elu­ cet in ejusdem sacramentis, in ejusdem regimine, ul est sub assi­ stentia divina positum etc.; sed debet urgeri magis sanctitas per­ sonalis eaque exim i a membrorum, quae majorem externam speciem et apparentiam praebet, et sanctitas illa realis, quae se manifestat in miraculis aliisve charismatibus. — Simile aliquid de aposlolicitale observare licet. Tandem nunc maxime retineatur distinctio inter notam positivam et negativam. Et notae quidem ') Cf. supra p. 631 IV. 64-< > De nolis ecclesiae negativae facile omnes quattuor, etiam singulalim sump­ tae. esse inveniuntur; non ita facile omnes et singulae etiam positivae dici possunt. Sufficiunt tamen el positive, saltem si simul (collective) sumuntur. De facio autem el re in concreto ordine speciata omnes nostrae quattuor notae, etiam pro se singulae, munus subeunt n olae posi I i vae per vi am n i m i r u m ex c 1 qsionis. De facto enim ecclesiam catholicam cum reliquis coetibus chrisliani nominis comparantes, absque negotio nobis persuadebimus nullum horum vel una ex istis notis debito modo exornatum esse praeter hanc unam ecclesiam ; unde slalim ex consideratione et applicatione vel unius nolae merito veram Christi ecclesiam invenire possumus. III. Ilis praemissis tanquam certam propositio­ nem tenemus: apostolicitas, unitas, catholicitas. sanctitas merito nolae verae ecclesiae declar a n t u r. Id simplici hac ratione demonstratur: Nola non est nisi proprietas visibilis eaque notior quam ecclesia vera per eam manifestanda. Atqui haec definitio quattuor illis pro­ prietatibus ecclesiae convenit saltem sub certo quodam re­ spectu. Ergo sub eodem respectu quattuor illae proprie­ tates merito dicuntur notae verae ecclesiae. — Argumentum istud valde simplex est: solum restat, ut minorem aliqua­ tenus illustremus. a) Et quod quattuor istae doles proprietates ec­ clesiae sunt, ex dictis evidens est; unde simul patet, eas­ dem ecclesiae esse necessarias affectiones el notas nega­ tivas saltem, ita id ille coelus ecclesia Christi esse ne­ queat. cui vel una ex his notis deesse perspicitur. b) Restat, ul eas visibiles quoque sive perspi­ cuas esse Ostendamus. Sed e( hoc facillime patebit. prae­ sertim cum. ul jam diximus, proprietates nostrae in ratione nolarum non ita adaequate considerari debeant. Ita vel obvium examen sufficit ad intellegendum, num in coetu quopiam triplex necessaria unitas, quoad doctrinam fidei, regimen, lilurgiam sacram vigeat, idque ex virtute principii cujtis'· nolis ecclesia» integro inquirendam, jam ab ipsa communione cum romana sede abstrahere non poteris, cujus ipsa formalis apostolicilas absque difficultate agnoscitur; in qua communione statim etiam reli­ quae sedes episcopales ipsi con junctae ut vere apostolicae agnoscun­ tur. Et sic apostolicilas el formalis ut nota assumitur el rationem notae positivae el ex sese sufficientis admittit. II. De unitate in specie. 1. Nmn unitas nola sit negativa tantum an etiam positiva, theo­ logi aliquatenus dissentiunt. Stapleton v. g., Bellar minus. Perrone existimant, unitatem notam esse completam el ex sese sufficientem; qua in re maxime nituntur verbis Christi: «rogo, ... ut sint consummati in unum el cognoscat mundus, quia tu me . *misisti Attamen Christus certe nil de modo notificandi, num nimirum unitas positive an negative tantum cognitioni inserviat, accuratius determinavit. Obstat insuper notabilis difficultas haec: Tanquam nola eccle­ siae assignatur aut unitas fidei el regiminis et cultus indeter­ minate sumpta, aut unitas fidei sanae et cultus veri et regi­ minis legitimi. — Atqui si prius, nihil jam prorsus inest tali imitati, quod per se vel ex natura rei non possit inveniri in secla quoque haeretica vel schismalica. Si vero ex altera parle uni­ tatem requisiveris ex parte regiminis legitimi, nola jam non di­ stinguitur a nola aposlolicilalis: fides vero sana vel cultus verus non possunt esse nota verae ecclesiae, ut jam contra protestantes demonstravimus.') Quare unitatem magis indeterminate con­ siderabimus, eamque ut notam de se negativam defendemus. 2. Restat, ut ostendamus eam unitatem (ecclesiae utique pro­ priam el necessariam) esse etiam adeo visibilem el externam, ut ejus praesentia vel absentia in aliquo coetu ab omni homine facile percipi possit. — De qua re nulla fieri dubitatio potest: Sunt enim libri manuales (calechismi). quibus doctrina el fides in sin­ gulis ecclesiae existens manifestatur et comparationi facile subjici­ tur: adest visibilis auctoritas, quibus omnes visibiliter se submittentes socialem conspirationem aperte profitentur. Quare statim videamus, quomodo patres eadem nota usi sint. Maxime in ipsa insistebat s. Irenaeus contra gnosticos disputans: «Praedicationem cum (ab apostolis) acceperit . . . ecclesia, et qui­ dem in universum mundum disseminata, diligenter custodit, quasi unam domum i n h ab i t a n s : et similiter credit iis, videlicet quasi unam animam habens et unum cor, et consonanter haec praedicat ') Cf. de San p. 9ti x confutat dicens: „Schisma esi unitas haereticis . . . Plerique nec ecclesias habent, sine matre, sine sede, orbi tide, extorres sine lare *· vagantur (de praescr. 42); ex altera parte ib. c. 28 quaerit: ,Ec­ quid verisimile est. ul tot ac lautae in unam fidem erra vé­ rin t (ecclesiae)?" Huc referas notissima verba Cypriani: ,ΠΙί sunt ecclesia, plebs sacerdoti adunata et pastori suo grex adhaerens; unde scire debes, episcopum in ecclesia esse el ecclesiam in episcopo el. si quis cum episcopo non sil, in ecclesia non esse, et frustra sibi blandiri eos, qui pacem cum sacerdotibus Dei non habentes ob­ repunt et latenter apud quosdam communicare se credunt, quando ecclesia, quae catholica el una esi. scissa non sil ne­ que divisa, sed sit utique connexa et cohaerentium sibi invicem sacerdotum glutino copulata" (ep. 69 ad Florentium n. 8 sq). Similiter s. Augustinus contra liti. Fet'd. // 95,219: ,Dissensio quippe vos et divisio facit haereticos; pax vero et unitas facit ca­ tholicos"; et contra ep. fundamenti c. 4 profitetur, se teneri in eccle­ siae gremio inter alia etiam per consensionem populorum atque gentium.1) 3. Exceptio: Tanquam nola assumitur unitas aut in doctrina vera aut in doctrina falsa. Atqui hoc alterum nimis absurdum est: si vero prius illud, ergo veritas jam cognita supponitur, et super­ flue ad unitatem tanquam ad nolam provocatur. Resp.: Ng. disj. et addo tertium membrum: provocamus ad unitatem ipsam qua talem, camque magis indeterminate sumptam. Ipsum unum esse consideramus et inquirimus, et hoc ipso invenio notam in­ venimus. Inst.: Atqui si ita praescindas ab ipsa doctrina ejusque veri­ tate, nota ista etiam falsae doctrinae el falsae ecclesiae competere potest. Ergo non erit distinctiva. — Resp.: Dist. min. subs.: Et ideo unitas non erit nota positiva cc. non erit nullo modo nota, ne negativa quidem ng. Celerum et ipsa unitas, licet de se negativa tantum nota, de facto omnino sufficit ex se sola ad dignoscendam veram ecclesiam, quia reapse in omnibus religiosis coetibus deficit praeter unum, qui est ecclesia romana. Qua in re insuper nota, quod el hic facilior modus procedendi erit, si atten­ deris unitatem verae ecclesiae eam necessario esse, quae sil con­ spirans sub uno pastore, Petri legitimo successore. Haec vero legitimilas, sicut facile in una sede apostolica romana agnoscitur. ’) Ceteroquin mens Christi ex verbis Jo 17, ·>! manifesta est : _ul credat mundus, quia tn mo misisti·1. 646 De nolis ecclesiae ita facillime in omnibus reliquis coetibus nominis Christiani deesse deprehenditur. ///, De cathoiicitate distinctius. De eatholicitate gravior recurrit quaestio, num catholicitas nota sit negativa lanium, an etiam positiva el per se sufficiens. 1. Ites prius declaratur, quatenus extra controversiam est. — Catholicilatem, qua proprietatem ecclesiae verae necessariam et pro­ priam, notam saltem esse negativam eamque valde visi­ bilem. vix demonstratione eget; ipsa enim est factum quoddam externum, quod obviae inquisitioni el considerationi conspicuae om­ nino palet. Quare el patres largum hujus nolae usum sali em nega­ tivum faciunt, quatenus ex ejusdem defectu haereticorum coetus illegitimos esse ostendunt. Ita Optatus contra Parmenianum donat. (Ii 1) arguit: «Ergo ut in particula Africae, in angulo parvae regionis apud vos esse possit (ecclesia), apud nos in alia parte Africae non erit? in Hispaniis, in Gallia, in Italia, ubi vos non estis, non erit? ... Chi ergo erit proprietas catholici nominis, cum inde dicta sit catholica, quod sil rationabilis et ubi­ que diffusa?" Sedet positive eadem nota utitur idem Sanctus, saltem per viam exclusionis ib. II 5: «Igitur cum manifestum sil et ipsa luce sil clarius, nos cum tot innumerabilibus populis esse, el loi provincias nobiscum: jam videtis vos in parte unius regionis positos et ab ecclesia vestris erroribus esse separatos, frustra vobis solis hoc nomen ecclesiae cum suis dotibus vindicare . * -- Similiter s. Λ ugusl i n us: .Quicunque a Christi corpore, quod est eccle­ sia, ita dissentiunt, ul eorum communio non sit cum toto, quacumque diffunditur, sed in aliqua parte separata invenia­ tur. manifestum esi, eos non esse in catholica ecclesia * (de unit. eccl.4); cf. etiam sequentia ib. capita el in Jo tr. 9 n. 13. — His ad­ das Ambrosium de Satyro fratre / 47; Hieronymum adv. luciferianos n. 11 sq; Epiphani um haer. (il, 2, aliosque. de qui­ bus cf. Straub n. 1448. el supra p. 599 sqq. 2. Estne nunc catholicitas nota positiva? — En rationes, quihus diversi auctores id defendere conantur. a) Catholicitas, ajunt. verae ecclesiae propria necessario esi 'oi malis i. e. talis, quae oritur ex uno eo dem que supremo regimine. Jam vero sub hoc ipso respectu adsumit vim positivam. Animadverte tamen in contrarium: Argumentum istud aut nihil probat, aut praeler notam catholicitalis aliam advocat. Ad calliolicilalem nempe \el formalem sufficit, ut coetus ille, qui sit De nola calholicitatis disliucliU' GI7 in lolo orbe diffusus, unus sit per auctoritatem utcunque unam; quae sic, quod catholicilatem attinet, potest inveniri aut in pluribus aut in uno subjecto, in collegio nimirum episcoporum, ut schismatici volunt, vel in principe monarcha. Et ita catholicitas ne formaliler quidem sumpta, utpote quae non sit distinctive, nihil positi ve probat. Si autem pro eatholicitate ut probatum jam admittetur, auc­ toritatem residere in unico subjecto, ad proprietatem calholicitalis advocatur alia distincta, quae invenitur in constitutione monarchica vel in communione cum romano pontifice. Haec deinde erit ratio distinctiva positiva, non ita ipsa catholicitas ratione sui. b) „Calholicitatem, ita Straub (o. c. // n. 1443) argumenta­ tur, quae sit facti * ) absoluta atque relativa, ad solam eccle­ siam Christi veram pertinere posse, est omnino evidens; cum unu> tantum coetus Christianus et in se amplus et aliis, qui se Christia­ nos vocent, coetibus amplior esse *valeat ". Cum igitur in una sola ecclesia inveniri possit, hanc etiam demonstrat. Haec ratio, ita reponimus, plane convincens esset, si cum evi­ dentia demonstrari posset, catholicilatem relativam clare in Scrip­ turis contineri vel saltem in antiqua traditione ecclesiastica. Hoc vero theologi etiam graviores negant; ita Suarez existimat fieri posse, ut aliquando haeretici sint numero plures quam catholici non obstante eatholicitate ecclesiae (defens. / 16, 15 sqq). Similiter et Wilmers existimat, numerum non esse confundendum cum pro­ pagatione, dicens: ,Societas, quae minore constat numero, magi> tamen diffusa esse potest per mundum: Christus magis in diffu­ sione insistit quam in numero": et pro re ad s. Augustinum provocat, «pii ep. 93 ad Vincent, c. 9 concedere videtur, arianos ca­ tholicis aliquando numero praeponderasse (o. c. p. 554). c) Alii, ut jam ipse Wilmers, non ex solo facto diffusionis, sed potius ex variis circumstantiis ejusdem defendere volunt, catholicilatem ex sese esse notam positivam. Diffusio enim, ita ar­ guunt, ex Christi institutione inchoanda erat ab urbe Hiero­ solyma (Act 1, 4. S). Ergo ecclesia, quaecunque licet latissime propagata non coepit ab Hierosolyma, non est vera. Cf. I. c. p. 557 — Sed ut jacet argumentum calholicitali vim vindicat solum nega­ tivam; et revera et orientales sectae el schismata originem sibi hierosolymitanam vindicant. Ulterius igitur erit inquirendum, quaenam ecclesia legitime hanc originem sibi vindicare possit, et ecce sumus jam in aposlolicitale formali, quae ut talis a calbolicilate prorsus distinguitur. ‘) Cf. ib. n. 134G. Intellegit nomine c. absolutae, quod ecclesia per se considerata multos homines complectitur et ad principales par­ tes orbis noti et accessibilis utcunque extenditur. 1 I 5 G48 I>e notis ecclesiae d) Audiamus el quartam rationem, quae esi P. de San aliorumve. Calholicitas, ait p. 123, ul est proprietas ecclesiae, non est calholicitas ineri lacti, sed catholicitas .juris, actu el visibiliter se exerens per zelum numquam deficientem lucem evangel i i novis usque gentibus inferendi: , Aperientur portae tuae jugiter, vaticinatur /s 6'0, 11 ; die ac nocte non clau­ dentur. ul afferatur ad te fortitudo * . gentium Quamvis igitur ar­ tior ille evangelium propagandi sese manifestare possit etiam in sectis falsis, non potesl tamen hoc fieri eo modo, quo in eccle­ sia vera, neque etiam permanenler. Ergo ex pari i culari modo evangelium annuntiandi habebitur etiam in calholicitate nota sufficiens. Consequentem priorem ita probat De San: , Falsae sectae professores, etiamsi erronea persuasione veritatis sectae suae im­ buti sint. < um tamen eorum error sit plerumque voluntarius [?], provenialque radicitus ex perversis cupiditatibus [?], idcirco a) non habent spiritum vere apostolicum; nec proin b) ex sollicitudine el affectu trahendi homines ad Christum, sed potius ex studio par lium aliisque ejusmodi affectibus mere humanis suam sectam pro­ pagare satagunt : quod salis c) apparet ex ipso eorum modo ho­ mines ad suam sectam convertendi; quippe d) nullis laboribus, nullis periculis, nullis privationibus sese submittunt, ul hoc opus conversionis ipsis feliciter succedat: unde etiam e) nonnisi propo­ sitis bonis temporalibus objecloquc metu malorum temporalium secus incurrendorum numerum suorum asseclarum adaugent, ideo­ que f) infideles nonnisi apparenter ad Christum convertunt conversosque pejores reddunt, imo g) ipsorum opera non tam versa­ tur in infidelibus convertendis (piam in catholicis pervertendis/ .1st, quaeso, num haec omnia etiam ita dilucide probari pos­ sunt, ul tanquam principium ulterioris argumentationis adhiberi queant? Puto non; el ecce deficit conditio nolae ea, ul sit facile cognoscibilis. Neque existimo, haec omnia simpliciter de illis missionariis adfirmari posse, inter quos non pauci inveniantur, qui­ bus bona fides denegari nequeat. Id unum cum certitudine teneri et observari facile poterit, quod in ecclesia vera, cui soli Christus cum suis promissionibus el Spiritu suo adest, generatim major zelus majorque fructus in verbo Dei annuntiando invenitur: hoc autem non tam perlinet ad calholicitalem ecclesiae, quam ad ejus sanctitatem. Et sic catholicitas neque ex hac ratione tanquam nota ex se positive sufficiens de­ fendi potesl. Conclusio: Maneamus igitur potius in conclusione, quam de la Briere diet, apolog. I 1287 hisce verbis proponit: ,Catholicilas per se sola non exhibet notam positivam vel 50 be notis ecclesiae Christiani; ethnica enim religio, utpole quae nimis absurda in se est, in ordine ad veritatem cognoscendam cum ecclesia vera simpli­ citer concurrere nequit; quare quoad applicationem notarum coelus paganorum simpliciter extra computationem manent. c) Neque inter coetus Christianos comparatio facienda est unius ad omnes reliquos collective, sed potius singillalim sump­ tos; et ila catholicitas vim suam distinctive»! evidentissima luce exerit etiam sub hoc respectu. /K De sanctitate in specie. 1. Ad statum quaestionis. Potest etiam sanctitas doctri­ nae rationem admittere notae saltem negativae: cum enim in aliqua secta doctrina inveniatur, quae evidenter, ila ut etiam ab hominibus indoctis facile cognoscatur, contraria sit principiis sanae rationis sive rectae moralitatis (c. g. si liberum negatur arbitrium rei necessitas bonorum operum), signum habes talem seciam veram Christi ecclesiam non esse. — Tamen tanquam nota magis in con­ siderationem venit sanctitas miraculorum et sanctitas moralis eximia sive heroica. a) El sanctitas, quae habetur manifestata in miraculis, certissime etiam nola positiva est. Solum constare debet, mira­ cula relationem habere ad hunc vel illum coetum religiosum ejusve doctrinam. Hoc autem dupliciter fieri potest: aut miracula directe relationem ad aliquam doctrinam coelus cujusdam specificam adsumunl, quemadmodum fit v. g. cum miraculis lourdensibus, quae facile relationem ineant ad dogma immaculatae conceptionis vel eucharislicum: aut proxime fiunt in confirmationem sanctita­ tis alien jus hominis; eo ipso enim quod Deus per miracula sanctitatem alicujus hominis testatur, exhortatur homines ad ejus exemplum imitandum et per consequens ad amplectandam vel re­ linendam religionem, quam ille professus est. b) Sanctitas moralis communis ad summum nola nega­ tiva tantum est, quatenus ex eo, quod in aliqua secla etiam haec fere penitus absit, recte concludi potest, eam non esse veram. Nota positiva haec communis sanctitas non erit, tum quia de ea non tam facile constat, tum quia evidenter demonstrari nequii, eam in sectis falsis vel potius in iis, qui bona fide sectae falsae addicti sint, inveniri non posse. — Num sanctitas eximia sil nota posi­ tiva jam ex sese i. e. abstrahendo a miraculis, quae eam comitan­ tur. controverlilur inter theologos: videtur tamen sententia affir­ mativa probabilior. Cum enim ejusmodi sanctitas eximia sine spe­ cialibus omnino gratiis divinis impossibilis sit. coetus ille jam positive per Deum commendari videtur, in quo haec sanctitas eximia onspicuo modo manifestatur. Cf. et cone, vatie., quod „eccle- De notii sanctitatis in speci·· I G 51 siam per se ipsani magnum vocat el perpetuum motivum credi*, bilitatis etiam „ob eximiam sanctitatem et inexhaustam in omni­ bus bonis foecunditatem * (s. 3 c. 3; Denz. n. 1794). 2. Restat, ut conspicuitatem sanctitatis notificatwae illustremus. Sanctitas tum charismatica funi moralis, quae ulraque ecclesiae verae vere propria est, etiam facile observari potest; id quod de operibus miraculosis in ordine naturae externo patratis addubi­ tari nequii. Sed etiam sanctitas moralis, quamvis directe et in se a solo Deo videtur, indirecte et in suis effectibus etiam ipsis hominibus conspicua est. Quare ulraque sanctitas munere nolae fungi potest. a) Ceterum Christus ipse hanc notam suis discipulis insinuavit, dicens v. g. Mt 7, 15 sqq: „Altendite a falsis prophetis, qui veniunt ad vos in vestimentis ovium, intrinsecus autem sunt lupi rapaces: a fructibus eorum cognoscetis eos. Numquid colligunt de spinis uvas aut de tribulis ficus? Sic omnis arbor bona fructus bonos facit, mala autem arbor malos fructus facit; non potest arbor bona malos fructus facere, neque arbor mala bonos fructus facere . .. Igitur ex fructibus eorum cognoscetis *eos . Et alibi Mt 5, 14 sqq sanctitatem suorum dicit luminis instar esse iis, qui veritatem inquirunt: ,Sic luceat lux vestra coram hominibus, ut videant opera vestra bona et glorificent Patrem vestrum, qui in coelis est“. — Expressius vero declarat Mc 16, 17, eos qui credi­ derint miracula habere ut signa. b) Ad hanc sanctitatem tum moralem tum maxime ex mira­ culis testatam patres quoque frequentissime provocabant. Ila Ju­ stinus apol. 1 15: -Ac multi, inquit, et mullae annos sexaginta et septuaginta nati, qui a pueris Christi disciplina imbuti sunt, in­ corrupti perseverant: talesque in omni hominum genere monstra­ turum me profiteor. Quid enim innumerabilem eorum multitudinem dicam, qui ex lascivia sese receperunt atque haec *didicerunt ; simi­ liter et in apol. II 6, 13. — Similiter Irenaeus disserit: ,./» ecclesia enim, inquit (apostolus), posuit Deus apostolos, prophetas, doctores', el universam reliquam operationem Spiritus. Cujus non sunt participes omnes, qui non currunt ad ecclesiam, sed semel ipsos fraudant a vita, per sententiam malam et operationem pessimam. Ubi enim ecclesia, ibi el Spiritus Dei: et ubi Spiritus Dei. illic ecclesia et omnis gratia: Spiritus autem veritas* (adv. haer. !H 24, 1); idem argumentum deinceps sub c. 32, 4 largius evolvit, el iterum K 6‘, 1. — In eundem sensum perorat Tertullianus apologet, adv. gentes <·. 44sqq: qui et thesin ipsam nostram fere proponit de praescript. 43 statuens: El tie genere conversationis qualitas fidei aestimari potest: doctrinae index disciplina est*. \lia testimonia relegas Straub n. 144/. AJ ■ (150 De nolis ecclesiae 3. Exceptiones. a) Sanctitas non esi visibilis! — Respon­ debis: Sanctitas charismatica ng. Sanctilas moralis, sanctitas sacramentorum et veritatum quarundam supernaturalium, subd.: considerata in se non est facile cognoscibilis tr. in effecti­ bus ng. Atqui neque in effectibus suis sanctitas visibilis esi. Etenim sanctitas personalis potest esse simulata: miracula vero possunt esse falsa. — Dist. rationis priorem partem: Sanctitas personalis in majore quadam multitudine semper sibi constans potest esse simulata ng. in singulis quibusdam personis tr. Ceterum etiam hic circumstantiae concurrere possunt, sub quibus omnis simulatio \el in singulis excludatur: cogita v. g. de martyribus vel de confes­ soribus fidei hac nostra aetate! — Simile aliquid respondebis de agnitione miraculorum. Miracula nimirum possunt esse falsa, ita tamen ut communiter ul talia facile agnosci possint cc.; ita ut non appareant ul talia ng. — De qua re cf. apologeticam. b) Quoad sanctitatem personalem in specie excipiunt: ad hanc sanctitatem homo usu libertatis se format; unde facile fieri potest, ul haec in secla quadam haeretica magis extensa el magis vera in veniatur «piam in ipsa Christi ecclesia, aut ut saltem par vel ita similis secundum externam apparentiam ibi existât, ul discrimen difficulter observetur. Resp.: Homo usu quidem libertatis ad sanctitatem personalem ascendit, sed haec libertas ex sese non sufficit; libertatis strenua applicatio gratiam divinam necessario supponit, quam Deus libere dispensat idque certissime non in praejudicium contra veram ec­ clesiam suam. c) Quoad sanctitatem ex miraculis sic excipiunt: Non intellegitur, cur Deus ad preces cum pia fiducia coram ipso effusas vel in secta haeretica miracula exhibere non possit: maxime si simul considerantur verba Christi Mt 7, 22. Resp.: Ad difficultatem accuratius respondet apologetica. Quoad rem praesentem breviter nolemus : negari vix poterit, Deum in sin­ gularibus casibus miracula facere posse ad preces ab homine lusas bona fide errante: attamen hoc non faciei eo modo, ut atten­ tionem moveant, quia secus talia miracula indirecte saltem appro­ bationi istius seclae aequivalerent et fautores istius sectae in errore per ipsum Deum confirmarentur. Ceterum valde dubitatur, num Deus unquam vel unum miraculum manifestum et certum inter illas secias patraverit. Ea \ero, quae narrantur, fide digna non sunt, neque accuratius inquisita.1) — Neque igitur excludere ') Id praeprimis de miraculis valet, quae inter jansenistas jactan­ tur Erancisci de Parisiis diaconi; sed etiam de miraculis schismaticorum, de quihii' repeten licet illud s. Augustini: .Removeantur ista vel flg- De viriule notarum manitestativa volumus Deum preces audire el eas exaudire, quae ex sincero corde el bona fide ad ipsum etiam in falsis coetibus fiant: tamen ordinarie ibi dispositiones suas ad cursum naturae magis adaptabit. Neque Christus apud Mt 7, 22 de iis loquitur, qui ad falsam sectam pertineant, sed de iis, qui licet perversi in vera ecclesia inveniantur. De dicto vero quodam s. A ugust in i : ,quaecunque talia in catholica fiunt, ideo sunt approbanda, quia in catholica fiunt: non ideo ipsa manifestatur catholica, quia haec in ea fiunt *, pariter vide apologeticum v. g. has institutiones 1 />. 410. K. Conclusio. 1. Ex iis, quae audivimus, patet notas nostras, sicut ecclesiae prorsus necessariae sunt, ita etiam plane sufficere ad veram ecclesiam inter homines detegendam. Id vero ita intellegendum est. ut a) quaelibet pro se ne­ gative sufficiat, quatenus, ubi vel una ex iis deest. ibi vera ec­ clesia minime esse potest, h) Tenemus has notas etiam positive ad veram ecclesiam directe demonstrandam sufficere, si omnes vel plures simul adhibueris: sed c) inter eas inveniri, quae etiam singulae pro se rem perficiant, ut communio cum romana sede vel apostolicitas adaequate considerata vel sanctitas charismatica. Addimus insuper d) quod et reliquae singulatim sumptae vix non omnes plene sufficere possunt, praesertim cum relative el in comparatione cum reliquis coetibus considerantur, in quibus de facto aut non inveniuntur aut imperfecte tantum. Cf. ■p. 639 sq. Notas omnes et singulas negative sufficere, per se palet : sunt enim proprietates, quae a vera ecclesia abesse nequeant. — De iis, quae singillatim sumptae positive sufficiant, jam audi­ vimus de singulis agentes: easdem nolas omnes pro se compara­ tive ecclesiam denotare, videbimus in paragraphe sequente agentes de applicatione notarum. — Restat, ul illustremus, quomodo coi­ led i ve sumptae positive rem evincant. 2. Revera omnis coetus Christianae denominationis, qui cum vera ecclesia concurrere possit, aut ab ea divergit ra­ tione doctrinae et est haereticus, aut discrepat ratione regiminis et est schismaticus. Atqui notae istae neque schismatico neque haeretico coetui collective competere possunt; ergo ubi inveniuntur, veram plene denotant ec­ clesiam. menta mendacium hominum vel portenta fnllncium spirituum * unit. reel. 19). (d< » 654 be notis ecclesiae a) Schismatico coetui certe necessario deest unitas (saltem juris), quae fundatur in auctoritate s. Petri una et legitima. Cum enim schismatici semel vinculum legitimum rupe­ rint, quo prius eum uno integro ovili et uno totius ovilis pastore juncti erant: omnes eorum episcopi successione vere apostolica rupta ejusdem auctoritatis sunt et sine ulteriore unitatis vinculo disparati. Cum ipsa unitate eatholicitas quoque periclitatur, quae non potest esse sine unitate; de facto historia teste in coelus natio­ nales dissolvuntur. — Si vero schisma fit in ipso capite, si anlipapae se extollunt: unitas in ejusmodi schismalica fractione non ita ne­ cessario perit, tamen eo manifestius apostolicitas pessum dabitur. b) Haeretico coetui praeter unitatem, quam el ipse ob spretam legitimam fidei auctoritatem servare non potest, sancti­ tas quoque saltem in gradu eminenliore quasi necessario deest. Haec enim ante omnia veram fidem supponit, leges sancias et usum sacramentorum legitimum, gratias actuales et interiores et exteriores in quadam abundantia majore: haec autem omnia extra regnum verae fidei non inveniuntur. c) Insuper — et id valet de coetu haeretico aeque ac de schismatico adversatur providentiae divinae, ut coetus prae­ posteri vera sanctitate fulgeant. Ad sanctitatem enim inter homines propagandam et resuscitandam Dominus praecise ecclesiam suam veram fundavit. Si cero et extra hanc veram ecclesiam ista eximia vel similis sanctitas inveniretur, Deus ipse institutionem suam quasi sperneret, homines facile in varios errores circa digni­ tatem et necessitatem ecclesiae induceret etc. Mullo minus per miracula falsum coetum signaculo proprie divino signare potest. d) Secura igitur via per notas ad agnitionem verae ecclesiae procedendi erit, ut mentis intuitum ligas non in una vel altera nota separalim consideranda, sed ad plures simul convertas. Id quod et Pius IX insinuare videtur, ubi dicit: ^Quaelibet ex his nolis ita cum aliis cohaeret, ut ab iis nequeat sejungi: hinc fit, ut quae vere est et dicitur catholica, unitatis simul, sanctitatis el apo­ stolicae successionis praerogativa debeat * elfulgere (de unit, eccl.; Denz. n. 1686). Scholion: 1. /M efficacia notarum. — Hae notae frustra non ponuntur. Si enim attente ea perlegeris, quae ii, qui per decursum temporis maxime ex seclis acatholicis ad veram ecclesiam redierunt, de sua conversione memoriae prodiderunt, facile videbis frequen­ tissime unam ex his considerationibus veritatis viam aperuisse. Neve dicas, quod circa notas inter ipsos catholicos theologos lot ferveanl controversiae. Haec nimirum controversiae substantiam ipsius rei minime attingunt, sed accidentales tantum determinationes quoad modum accuratiorem rem determinandi. De applicatione notarum 2. De munero notarum. Hac in re animadverte, quod enumeratio nostra, quae quattuor notas distinguit, affirmativa tantum est. Unde aliae nolae non excluduntur; itaBozius agens de signis ecclesiae centum ejusmodi signa recenset, quae tamen non omnia inter notas proprie dictas assumenda sunt neque omnia inter se adaequate distinguuntur. Abundare igitur potest hic aliquis in sensu suo. Tenemus tamen nolas nostras quattuor plene sufficere. Manifesto vero immerito provocatur, maxime inter protestantes modernos, ad prosperitatem vel culturam temporalem, quibus, ut ajunt, nationes protestantes prae catholicis (romanis) excellant. Neque enim Christus discipulis suis unquam ejusmodi prosperitatem vel divitias promisit vel exemplo suo monstravit, sed potius contrarium, persecutionem nimirum et odium omnium (Jo 15, 20; Mt 5, 11 sq; Lc 21, 12; Mt 10, 22 cum ll. parall.). 3. De virtute notarum apologetica prae ipsis infidelibus. Sufficiunt autem eaedem notae saltem pleraeque etiam pro iis, qui revelationis sacra monumenta nondum ut genuina admittunt, sed sola rationali deliberatione procedunt. Habent enim pleraeque sive in se consideratae, sive saltem ex adjunctis, sub quibus apparent, divinam quandam obsigillalionem sibi adnexam. Ita v. g. calholicitas, quae in inopia summa mediorum naturalium non obstantibus ingentibus impedimentis el vehementibus persecutionibus per integra saecula perseveret, ad instar eximii miraculi est, quo eam Deus in­ signivit. Similiter sentias de unitate el sanctitate, quae et ipsae divina sive miraeulosa attestatione in ordine historico non destituuntur. Articulus III. De applicatione notarum. I. Notas nostras jam ad usum deducemus, ut earum ope ad cognitionem ipsius ecclesiae in ordine concreto et historico verae perveniamus. Non est unica via isthaec, qua vera ecclesia agnoscatur. Aliam indicat conc. vaticanum s. 3 c. 3 dicens: ,Ad solam catholicam ecclesiam ea perlinent omnia, quae ad evidentem fidei christianae credibilitalem tam mulla el tam mira divinitus sunt disposita. Quin etiam ecclesia per se ipsa, ob suam nempe admirabilem propa­ gationem, eximiam sanctitatem el inexhaustam in omnibus bonis foecundilalem, ob catholicam unitatem invictamque stabilitatem magnum quoddam et perpetuum est motivum credibilital i> et divinae suae legationis testimonium irrefragabile. * I 656 De nolis ecclesiae Secundum hunc alterum modum omnia moliva credibilitatis. quae in apologetica pro veritate religionis Christianae in genere adferuntur, statim ad veritatem ecclesiae catholicae ostendendam trahi possunt, quemadmodum communiter etiam in isto tractalu (it. Tamen facile animadverteris, quud et ista motiva credibilitatis intime cum notis nostris con nectuntur. Ila divinitas religionis Christianae inprimis probatur ex ,a dm i ra­ bii i ejusdem p ropagal i on e“ : et ecce agnoveris cat holi ci­ ta tem el latam ecclesiae per orbem diffusionem miris adjunctis signatam. Alterum argumentum pro veritate religionis chrislianae petitur ex ejus mediis in persecutionibus „invicla stabilitate * el „catholica unitate : * el ecce invenias haud obscure designa­ tam ecclesiae apostolicitatem et unitatem; neque enim aliter ecclesia semper integra et una servata est nisi per ministerium apostolicum. Tertium el quartum argumentum pro veritate reli­ gionis chrislianae desumitur ex ^eximia sanctitate et inexhausta in omnibus bonis foecunditate * , cui adstipulabalur charisma perpe­ tuum miraculorum: et ecce recognoveris notam sanctitatis. II. Quod attinet ipsas nolas earuinque applica­ tionem: primo loco occurrit iterum communio cum ro­ mano pontifice tanquam perfectissima nota et. ut ita dicam, nota notarum. Institutione nimirum el necessitate et perennitate primatus ex s. Scriptura manifestissime patente, organisalio verae ecclesiae stricte monarchica statim ut proprietas hujus ecclesiae plane neces­ saria luce clarius elucescit. Facillime vero deinde cognoscitur, ubinam Petrus, primus ecclesiae primas, in suis successoribus nunc inveniatur: manifestum est, coelum romano-catholicum illam eccle­ siam esse, ubi semper floruerit et adhuc floreat primatus, atque hunc coetum eumque solum serie continua pastores supremos sibi succedentes recensere posse ascendendo usque ad Petrum. Quare res per se acta est: vera ecclesia invenitur in coetu illo ecclesiastico, qui cum romano pontifice communicat. III. Quoad reliquas notas tenemus: sola eccle­ sia illa, quae romana -catholica vocatur, ex notis unitatis, sanctitatis, catliolicitatis, apostolicitatis ostenditur vera Jesu Christi ecclesia. Eo quod dicimus in propositione „sola ecclesia romana-catholicau, duas partes distinguimus: a) ecclesia romana in se adsumit quattuor istas notas, et ideo est vera ecclesia: b) nulla alia praeter ipsam notis velificatis se veram esse probat, et ideo ••eclesia romana sola est vera Ecclesia rom.-catholica notis demonstratur 657 Ecclesia romana-catholica notis demonstratur. I. Notae unitatis, sanctitatis, catholicitatis, apostolici­ tatis ecclesiae romanae-catholicae competunt; ergo — sunt enim in suo saltem complexu notae plane sufficientes — haec ecclesia vera est. 1. Manifesto in ecclesia romana catholica summa unitas viget: imihu- in professione fidei quoad omnes res authentice propositas eaque tam solida, ul nemo hac unitate vel ex aliqua parte laesa, ad eandem ecclesiam pertinere queat; urutas socialis quam arctis­ sima sub auctoritate unius capitis visibilis, episcopi nempe romani; unitas quoque perfecta sacramentorum et sacrificii. — Haec porro unitas in coetu isto etiam fa­ cillime agnoscitur ex factis publicis et quotidianis, quibus membra suam sub capite submissionem manifestant; ex tot symbolis fidei, actis conciliorum, ex catechismis, ritualibus, precibus liturgicis, quae in nostro coetu communiter et pu­ blice adhibentur. Hanc unitatem et ipsi adversarii agno­ scunt, imo et probro vertunt asseclis hujus ecclesiae. Quare unitas extra dubium est. i Haec unitas facile quoque rationem facti super natur alis assumet, si attenderis ad objecta circa quae relinenda est (ollis­ sima nimirum mysteria, in quibus submissio intellectus difficilis, discordia prona), vel ad in tensi la tem qua lotum hominem sibi obnoxium reddit, vel ad amplitudinem qua tot homines ex in numeris cultura el ipsa naturali indole tam diversis gentibus et nationibus sibi devincit, vel denique ad vinculum quo colligatur, cum hi omnes auctoritate unius hominis externis mediis fere desti­ tuti in unum contineantur, vel etiam ad impedimenta, quae iden­ tidem superanda erant.1) Merito el ipse Harnack rem hanc ad­ mirons exlamat: -Die rdmisclie Kirehe ist das allumfassendste und gewaltigste, das komplizierteste und doch am meisten einheitliche Gebilde, welches die Geschichte, soweit wir sie kennen, hervorgebrachl bat."3) 2. hi eadem ecclesia habetur necessaria quoque sanctitas: inprhnis sanctitas charismatum et mi‘) Cf. supra p. 129. ) fPeseti des Christen! inns II. Vortr. Dor sell. De ecclesin. I v De notis ecclesiae <)58 raculorum, quae ex causis beatificalionis et canonizationis, ex biographiis hominum sanctorum genuinis, ut ex voluminibus boli and istarum aliisque actis sanctorum genui­ nis, ex notoriis factis coaevis (Lourdes) facillime agnosci potest. — Habetur et sanctitas personali_s membro­ rum eaque eximia quoque et heroica: id quod apparel ex praxi consiliorum evangelicorum in eodem coetu vigente, ex ingenti numero hominum eorum, qui vitam suam inte­ gram operibus caritatis et gloriae Dei promovendae impen­ derunt, qui et parati inveniuntur ad vitam et sanguinem pro veritate in Christi et Dei sui gloriam fundendum etc.: de quibus iterum iidem fontes facilem praebent instructio­ nem. Tandem et doctrina hujus ecclesiae, ejusque leges, sacra reliquaque instituta sanctitate sua unde­ cunque se commendant neque unquam sanctitati refragari demonstrari poterunt: quo fit. ut legibus ecclesiae jam la­ tius pollentibus, semper etiam cultura virtutum et omnis sanctitatis in genere humano reviresceret. — Res haec tam manifesta est, ut ipsi ecclesiae hujus inimici sanctitatem hanc infitiari nequeant nisi testimoniis probatis fidem denegando, lactis manifestis vim detrectando, calumniando; imo rei evidentia coacti verum et ipsi aperte non semel professi sunt.1) llutio hujus sanctitatis miraculosa sive supernaturalis et ipsa facile perspicitur, id quod plane manifestum est quoad sancti­ tatem charismati eam. sed etiam quoad heroicam, si con­ sideraveris inclinationes, quae constanti el diuturno studio super­ andae sunt: neque enim homini tam facile est, contra intimam naturae congenitam tendentiam Deum amare usque ad perfectum contemptum sui. Quoad communem sanctitatem vero saltem jure miraberis, si statum moralem verorum ecclesiae filiorum com­ paraveris cum statu alibi vigente. 3. Cat holi citas ejusdem ecclesiae non minus est manifesta. Quemadmodum enim ipsa sola vocatur, ita est vere catholica. Ipsa primum, una in se manens, moral i 1er per universum orbem magna et conspicua membrorum mul­ titudine est diffusa. Adest deinde etiam catholicitas re*) Cf. Straub <». ■ II 8.'> r> sq. ; ^67. Ecclesia rom.-catholica notis demonstratur 659 lati va. Quamvis enim difficile sit numeros indicare accu­ ratiores. constat tamen catholicam ecclesiam multitudine liliorum suorum sectas omnes dissentientes longe superare saltem singulas; ipio et omnes illas simul collectas una ec­ clesia romana abundantia membrorum fere adaequare vi­ detur.1) — Insuper in ecclesia hac catholicitas quaedam dyn amica sive virtus expansi va quam maxime sem­ per vigebat et usque viget, ut patet ex tot rnissionariis et missionariorum congregationibus eorumque in tot difficul­ tatibus indefesso labore. Et haec catholicitas romanae ecclesiae haud dubie naturam praetergreditur et miraculum clamat; de qua re recolligas, quae in apologetica de propagatione el conservatione christianae reli­ gionis exponuntur, quae omnia sine negotio ad hanc ecclesiam per­ linere perspicias. 4. Apostolicitas denique ecclesiae romanae mani­ festa est maxime in sede ejus principali, quae sine ulla du­ bitatione aposlolicae originis est, successionem deducens u Petro apostolo, 'et ex qua reliquae ejusdem sedes episco­ pales suam quaeque apostoli ei talem aut nativam aut saltem restauratam habent, si haec per tempus inter­ rupta fuerit in hac vel illa particulari ecclesia. - Breviter: manifesto in hac ecclesia totum collegium apostolorum ea ratione et habitudine nunc invenitur, qua temporibus ipso­ rum apostolorum. Quoad transcendentiam hujus aposlolicitalis, quae difficulter ul verum miraculum ostenditur, consideratis iis, quae communiter alibi accidunt, non immerito demiraberis, quod in una hac societate identitas fidei et doctrinae simul cum constanti ordine successionis per tot saecula „invicla stabilitate" (conc. vatie.) conservata est. Conclusio: Merito igitur s. Augustinus: ,Multa, inquit, sunt, quae in hujus ecclesiae gremio me justissime teneant. Tenet con­ sensio populorum atque gentium; tenet auctoritas miraculis in­ choata, spe nutrita, caritate aucta, vetustate firmata; tenet ab ipsa sede Pelri apostoli, cui pascendas oves suas post resurrectionem Dominus commendavit, usque ad praesentem episcopatum suc­ cessio sacerdotum; tenet postremo ipsum catholicae nomen, quod non sine causa inter tam multas haereses sic ista ecclesia sola ob*) Cf. hac de re supra p. (14!) ; aliam litteraturam invenies Straub n. 1455. 42· De nolis ecclesiae 660 linuit, ut cum omnes haeretici se catholicos dici velint, quaerenti tamen peregrino alicui, uhi ad catholicam conveniatur, nullus haere­ ticorum vel basilicam suam vel domum audeat ostendere. Ista ergo tot et lania nonanis Christiani carissima vincula recte hominem lenent credentem in catholica ecclesia, etiamsi propter nostrae in­ tellegentiae tarditatem vel vitae meritum veritas nondum se aperlissime ostendat * (contra ep. fund. c. 4 n. 5). II. Confirmatur argumentatio et aliis considerationibus. 1. Illa ecclesia erit vera, quae ecclesiae priorum quinque sae­ culorum perfecte respondet: haec enim si non luisset vera, numquam ecclesia Christi extitisset. Atqui prae aliis sola ecclesia romana-catholica summam similitudinem, maxime quoad quattuor notas, cum primordiali ecclesia exhibet. Eodem enim modo ac illa tenax esi unitatis, et haeresis et schismatis impatiens; idem habet unitatis centrum eandemquc hierarchiam ac illa. Similes fructus sanctitatis exhibet, cum numquam martyribus vel virginibus vel in genere cultoribus consiliorum evangelicorum destituta erat el sanciam ex divinis charismatibus obsigillalionem exhibet sicut temporibus s. Irenaei. Non interrupta pastorum serie fruilur usque, el per orbem similiter ac pristina ecclesia diffunditur, eodem zelo usque propagatur etc. 2. Cerie ab initio ecclesia romana el ipsa de ecclesia Christi vera erat, ulpole fundata a celeberrimis apostolis el ab omnibus aliis ecclesiis venerata arctissimeque cum iisdem conjuncta; si igitur jam non esset vera, ergo defecit. Atqui hoc historice ab­ surdum apparet. Etenim omnis defectionis sive haereticae sive schismaticae alicujus momenti accuratissime noscuntur et auctores, el tempus et locus, el occasio et genesis, et coelus a quo defectio facta est, et impugnatio el damnatio etc. Atqui protestantes omni adhibito conatu nihil horum unquam ostendere poterant de nostra ecclesia et. si quid proferunt, in innumeras de singulis capitibus abeunt fabulosas sententias.1) Ergo restat, ut ecclesiam romanam-calholicam teneamus el retineamus veram Christi ecclesiam. E contrario quoad omnes coetus dissidentes ratio originis et mutatio doctrinae vel disciplinae manifestissime ostenditur ita qui­ dem, ut omnes vere deficere, sola catholica romana tanquam stirps semper sibi constans appareat. £ 2. Nullus alius coetus notas ecclesiae necessarias exhibet. Haec propositio ex et cum ipsa priore propositione iam probata est. Etenim vera ecclesia nonnisi unica est: ('t. Hurter / n. j notam; Schultes <>. <·. p. 237. Coelus protestantium nolis desliluti sunt 661 quare si ecclesia romana-catholica jam est vera, reliquae falsae surit et notas veritatis continere nequeunt. — Attapien rem etiam expressius aspiciamus, ut ita experimentum e contrario habeamus. Rem ita dividamus, ut prius inspiciamus coetus protesta n ti n m . deinde coetus schisma­ ticorum orientalium; ad alias vero sectas minoris momenti respicere, sat superfluum est. partim quia de iis idem repetendum esset, partim quia circa illas res nimis evidens est. Et per se sufficeret, ut ostendamus, quomodo in hisce coe­ tibus vel una ex notis nostris desit; jam sic manifestum est ibi veram ecclesiam non inveniri. Eo felicius procedemus, si osten­ dere poterimus, illis coetibus plures vel etiam omnes quattuor nota.deesse. 1. De coetibus protestantium. — 1. Hi certissime omni apostolicitate carent. Exorti enim sunt isti coetus per veram separationem ab ecclesia romana-catholica, quae ipsa tunc temporis aut erat apostolica aut non. Si erat, deinde protestantes ipsa sua separatione continuatam suc­ cessionem sive aposlolicitatem originis et ministerii ami­ serunt; si ecclesia romana ipsa non erat apostolica, qua ratione erunt coetus protestantium? Ceteroquin plane manifestum est, quod protestantismus in Anglia originem duxit ab Henrico VIII ejusque spuria lilia Elisabeth, in Germania a Luther, in Helvetia a Zwingli vel Galvin. Et hi haeresiarchae cum successionem existentem ordinariam omnes spreverint, saltem missionem quandam extraordinariam divinitus sibi laetam ostendere de­ buerunt. Nihil tamen hac in re unquam praestiterunt: neque miracula ostendebant neque sanctitate vitae excellebant neque alia signa exhibebant, nisi in contrarium, se nimirum esse impostores.1) — Imo omnem hierarchiam respuentes, expressius et ipsi successionem quoque apostolicam reDeest porro etiam continuitas sive apostolicitas doctrinae. Fatentur enim ipsi, doctrinam suam propriam, quam et ipsi iden­ tidem mutabant, dissentire ab ea, quae antea a saeculo saltem XII ’> Cf. H u r t e r <>. c GG2 De notis ecclesiae communis erat inter Christianos ; eo ipso continuitate doctrinae cum ecclesia praecedentium saeculorum carent. — Insuper protestantes plura doctrinae capita communia habent cum antiquis haereticis. Unde merito Bellarminus haec concludit: .Habemus hactenus viginti haeresiarcharum haereses, quae damnatae sunt ab ecclesia quae fuit primis 7 annis; quas haereses cum nos pro haeresibus. adversarii nostri [protestantesl pro articulis fidei habeant, sequitur nostram doctrinam conspirare cum doctrina antiquae ecclesiae, ad­ versariorum autem cum haeresibus antiquis® (de conc. et e.ccl. Hr9j. 2. Quoad unitatem inprimis nota, unitatem ecclesiae propriam debere esse perfectissimam: „ut sint con­ summati in unum4·, petit Christus a Patre. Protestantes vero ipsum principium unitatis inter homines necessarium (magisterium authenticum) respuunt: imo in locum principii unitatis substituerunt principium ipsius dissensionis, judi­ cium privatum singulorum hominum. — Quae autem re­ tinuerunt, Scripturam nimirum vel auctoritatem librorum symbolicorum. unitatem necessariam sustentare nequeunt: ( urn et de Scripturae extensione, interpretatione, inspira­ tione et voracitate acres inter ipsos existant controversiae, neque de auctoritate librorum symbolicorum inter eos con­ veniat. Et revera ab ipsis initiis de rebus gravissimis (puta de ca­ pitibus circa eucharistiam et s. hierarchiam) protestantes inter se dissenserunt, el magis magisque in uno eodemque etiam coetu dein­ ceps dissentiebant vel de veritatibus manifestissime in Scriptura et traditione Christiana traditis, de ipsa sanctissima trinitate, de divinitate Christi, de omnibus fere el singulis doctrinae olim Chri­ stianae capitibus. Habemus ipsos confilentes reos; audias ex. g. Harnack, qui in libello das Wesen des Christentums haec decla­ mat : ,Scissi estis; quod capita, tot doctrinae: nobis exprobrant. Nos respondemus: Ita est; asl minime volumus, ut res nostra alitei se habeat ; e contrario plus appetimus libertatis, plus individualitaIts in proponendis doctrinis . * „Plusu? — ergo ut in singulis capiibus stalim duo vel 1res sensus et doctrinae inveniantur de una • idemque re! Si< revera quo magis seu quo meliores sunt pro­ estantes, eo magis inter se dissentient, sicut catholici quo meliores sunt filii ecclesiae suae, eo majorem in unitatem fidei et caritatis conspirabunt. Deest igitur unitas fidei el, quae cohaeret, externi cultus; sed < unitas socialis Au· toritate nimirum propria ecclesiastica desti- Coetus protestantium notis destituti suul (>G3 luti secundum civitates et nationes dispescuntur el vel in eadem civitate in varios coelus plane independentes ditabuntur. — Quodsi inter eos apud coetus, qui dicuntur episcopales, parum conse­ quenter potestas quaedam hierarchica retinetur, quid haec sibi vull sine legitima missione, quam certe non habet? Qui enim ea pote­ state ibi poliuntur, laïci sunt et a laYcis omni episcopali auctoritate destitutis in ministerium vocati successione apostolica vel materiali prorsus destituuntur. Imo et ipsi principium dissolutionis, liberum examen fidei, retinent, cum quo unitas componi nequii; quare vel ibi variae denominationes (high, low church) jam distinguuntur 3. Cum unitate etiam vera catholicitas [necessario ab istis coetibus exulat. Id quod etiam ipso facto com­ probatur; coetus enim isti fere communiter secundum na­ tiones. imo et secundum regiones dividuntur: ex qua di­ visione etiam coetus, qui ceteroquin unius denominationis sunt (c. g. methodistae), diversas secundum diversas regiones admittunt dispositiones. Imo plurimi ex illis coetibus ex propria confessione nationales esse praetendunt: et ita ipsi catholicitatem ex professo respuunt. Si vero ad rapidam suae doctrinae propagationem provocant, attende non quamlibet rapidam (vi. fraudibus, armis peractam) propagationem veritatis argumentum praebere, sed eam tantum, quae ad divinam operationem et ad rationem miraculi reduci queat. Ceterum in his coetibus vis expansiva sive catholicitas dynamica deesse facile deprendilur. „Ab aliquibus decenniis quidem mulli ab ipsis quoque mittuntur missionarii. non deficit copia subsidiorum: qualis tamen est fructus? Aliqui desinunt esse pagani, quin tamen fiant christiani . * 1) 1·. Restat, ut de sanctitate consideremus. Certe parentes coetuum illorum, Luther, Henricus rex. monachi vel sacerdotes mulierum avidi et principes bono­ rum ecclesiasticorum cupidi, sancti non erant. Et tamen merito expectares. homines, qui veniant ad mundum re­ formandum. ipsos vitae sanctitate animique constantia prius excellere. Neque magis sancta sunt principia, quae spargebant: de sola fide justificante, de servo arbitrio, de inutilitate bonorum operum etc.: imo nullum est flagitium. ; d’ tlerbigii) o. <·. // n. 6G4- Oe nolis ecclesiae quod ejusmodi principiis excusari non possit, licentia vi­ vendi nulla, quae his efficaciter non promoveatur.1) Qui fructus inde secuti sint, ex ipsa historia constat. Jam :eformalionis coaevi ut Erasmus vel proprii sectarum parentes ut Luther et Zwingli hac de re graviter conquesti sunt; cf. hac de re Janssen Geschichte des deutschen Volkes et alios auctores citatos apud Straub n. 1461; Ottiger th. f. II 1025 sqq. — Et protestantes quidem ejusmodi fructus tunc prosiluisse et ipsi pro­ fitentur, eos tamen ut scoriam ex aetate antecedente catholica resi­ duam habent. Ast id residuum minime erat catholicum el prolestantismus ipsum ad plenam evolutionem adduxit.2) Ceteroquin post ista ps.-reformatio tempus sufficiens habebat, ut ab ejusmodi scoriis se liberaret et ad sanctificationem generis humani sua ex parte contribueret. Numquid hoc praestitit? Est ipse Harnack proprius eorum propheta, qui eos accusat, hunc in inodum disserens: „Das Existenzrecht der katholischen Kirche kann luglich nichl beslrilten w er den. Diese Kirche erzeugt fort und fort Heilige und lehrt zugleich ihre flbrigen Kinder „Speere werfen und die Gotter ehren". d. h. die Religion so zu nehinen, wie sie von der Menge stets genommen worden ist... Anders st eh l es mit den e van gel ischen Kirchen. Haben sie sich nach einer vierhundertjahrigen Probezeit wirklich bewail rt und ihre Notwendigkeit dargelan? Erscheinen sie nicht als halbschliichlige und nachgerade dberfldssige Gebilde, die das nicht leislen, was die kalholische Kirche leislet. und das hOhere Slreben nicht wirklich fOrdern? Dah sie ienes nichl leislen oder nichl inehr leisten, wenn sie es je geleislet haben, ist gewih. Man frage nur unsere Staatsmanner und Sozialpolitiker. Was aber das hOhere Streben betrifTt, so wird fiber die Rückstlindigkeit der Kirchen laute Klage geführt, und nicht wenige behaupten. dah sie von Anfang an falsch angelegt seien.“ (Léhrb. der !hitjmengesch. Ill' 903.) ) Sanctitate ex charismatibus el miraculis protestantes ita destituuntur, ul numquam serio ad ejusmodi dona Spiritus pro ') Et nota: quando inquisitio in sanctitatem doctrinae fit. non ita attendi debet ad ea, quae utrimque communia sunt, sed potius ad ••a. quae discernunt el specifice propria inveniuntur in singulis coetibus. ') .Die Reformation ist das Ende eines anderthalbhundertjiihrigen *. Xufltaungsprozesses .das VolhnaQ der niedergehenden StrOmung des Mittelalters * : Denifte LtU/ier und Luthertiun I2 7; 756. ') Merito notat Hurler: ,Cum dicimus proteslantium doctrinam '.inctam non esse, non propterea volumus esse judices vitae ipso•um singulorum. Quod autem plures ex iis honestam sane ducant vitam, id non doctrinae propriae eorum adseribi debet, sed felici cuidam inconsequentiae * (I 325, 2). Coelus schismaticorum nolis carent • >G'> se proclamaverint; imo mulli ex iis negant ejusmodi res supei naturales omnino fieri posse. II. De coetibus schismaticorum. — 1. Quod sanctitat em attinet, sanctitas miraculis manifestis con­ firmata apud schismaticos non invenitur; nec sancti ta> personalis saltem praeclarior illa, quam pro vera Christi ecclesia necessariam vindicavimus et quae manifesta sit. E contrario vita supernaturalis vel in monasteriis eorum generatim .stagnat, praesertim inter russos; clerus vero sae­ cularis, sicut in conditione temporali prorsus indigna inve­ nitur, ita communiter, praesertim inter russos, cultu spiri­ tuali destituitur. De qua re cf. Aur. Palmieri la ehiesa russa, passim; vel Felix Haas e die religiose Psyche des russischen Volkes. Laudantur quidem apud illos etiam multi sancti. Ast hi aut ab unitate catholica minime avulsi erant (id quod hinc inde, maxime eo tempore quo ipsa separatio primo facta est, non ita facile discernitur) — aut temere tanquam sancti coluntur, ut ille Photius ipsius schismatis scelestus auctor, quem et synodus VIII ob crimina sua damnavit, vel Mich. Caerula r i us alii ve in qui­ bus loco omnium virtutum odium laudatur adversus apostolicam sedem. De his cf. acta sanctorum bolland. octobr. XI n. 12 sq; Ni lies kalendarium manuale; Ot tiger l. c. II 1053 sqq.') Laudantur et miracula inter illos: sed quae aut aperte ut fabulosa apparent, aut ut facta extraordinaria quidem, sed tamen naturalia consideranda sunt, aut quae non sunt vere examinata.’) Neque tamen negare volumus, ab illis, qui bona fide sectae addicti sunt, Deum precibus exorari posse. Imo et ipsa sanctitas doctrinae inter illos relaxata jam est, praesertim apud russos. Ipsi enim violationem ipsius sigilli sacramentalis certis in adjunctis licitam declarant, religiosam professio­ nem injustis limitibus circumscribunt (religiosum statum ingredi non sinunt nisi quadragenarios, nec feminas vota religiosa emittere patiuntur nisi sexagenarias), monachis usus calami interdicitur, in') De canouisatione inter russos cf. P. Pe e ter s la canonisation des saints dans l’église russe in Anal. boll. X XXIII p. 106; vel Go I u b i n s k y historia canonizationis ss. in russica ecclesia. J) Cf. de hac re Ot tiger l. c. Il p. 1066 sq; de Joan in· a Kronstadt in specie Van Noort-Rengs tr. de cera religione p. DO in nota. p. G66 De notis ecclesiae dissolubililas matrimonii violatur. — Largam litteraturam invenies apud Straub II η. 1465.') Res facillime illustratur, cum „condilio ecclesiarum illarum ante et post schisma comparatur. Manifeste apparet commutatio­ nem pessimam intervenisse: ante schisma ecclesiae graecae scien­ tia, virtutibus et sanctis excelluerunt, post schisma stagnalio et sterilitas spiritualis el religiosa. Spiritus Dei in ecclesiis pholianL post separationem amplius non operatur, nisi forsitan in quibusdam individuis bonae fidei. Facillime enim admitti potest, plures vel multos inter schismaticos esse bonae fidei, adeoque ratione bap­ tismi, eucharistiae, invocationis B. Mariae V. et per media similia gratias obtinere indeque sanctificari. Veritas tamen schismatis inde non comprobatur * ; neque enim haec sunt ejus propria.2) 2. Deest manifesto in schismate catholicitas. Prae­ terquam quod numerus eorum numero ecclesiae catholicae inulto superatur, zelus dilatandi religionem inter schisma­ ticos non viget, ipsi inter sese divisi sunt in plures com­ munitates, (piarum praecipuae tres secundum nationes pleraeque distinctae numerantur: constantinopolitana, russica. graeca. Sic deest ipsis formale elementum totius catholicitatis; et simul patet, quid tenendum sit 3. de unitate eorum. Eam in schismate illo ex in­ tegro spectato desiderari, ex dictis nimis evidens est: qualis enim unitas inter coetum autocephahim v. g. russicum et atheniensem esse potest? Neque juvat quidquam, ad caput invisibile Christum provocare, in quo et schisma­ tici ita inter se disparati ad unitatem revocentur. Ecclesia enim, sicut unitatem hac in terra visibilem, ita et vinculum el caput prorsus visibile exigit. Cf. dllerbigny l’unité dans le Christ. Sed et in singulis ipsis distinctis coetibus uni­ tas vera adesse nequit: propter negatum ipsum unitatis principium ab unitate romani pontificis defecerunt et omneepiscopos sui juris esse declaraverunt: et ita heri non po‘) Dices forsitan, lias leges a potestate civili latas esse saltem ex parte: attamen suprema potestas civilis ibi etiam munere fungitur aucoritatis supremae religiosae, neque ex parte auctoritatis ecclesiasticae oppositio animadvertitur ulla notabilis. i Cf. Schultes o. c. p. 246 sq. Coelus schismaticorum notis carent 667 luit, quin mox variae apud illos scissiones (maxime inter russos) sequerentur. Si nihilominus unitas quaedam inter illos retinetur, haec a rationibus prorsus externis, a pote­ state nimirum aliena saeculari et ex manifesta usurpatione advocatur. De facto coetus isti in genere singulis principa­ tibus politicis se semper accommodaverunt et accommodant et accommodabunt. Utique hi omnes theoretice quidem principium et magisterium unum, synod um nimirum oecum en i cam. agnoscunt; ast prac­ tice id non existit. Quis enim hanc synodum inter illos convoca­ verit, quis dissentientes in ipsa synodo episcopos cum auctoritate direxerit, quis execution! rerum inter illos invigilaverit, qui per sin­ gulas ecclesias omnes sui juris esse gloriantur etc.? Principium igitur unitatis verum et efficax inter illos non existit. t. Tandem et apostoli citas his coetibus schisma­ ticis deest. Etenim quamvis graeci valide sacerdotes et episcopos ordinare possint (de russis et hoc plus quam dubium est) et quamvis ita veram potestatem ordinis et successionem quandam materialem penes se habeant: deest tamen id quod in apostolicilate praecipuum est, le­ gitima missio sive potestas verae jurisdictionis. Et hoc nimis manifestum est; etenim ex ipsa historia facillime constat, quod graeci eorumque episcopi primitus a romano pontifice steterunt eique vera juridica dependentia submissi erant; el ita sub ipso collegium apostolorum, quale ab initio per Christum sub Petro institutum erat, perfectum in modum apud se retinuerant. Quodsi igitur postea de­ fecerunt, jam eorum ministerium universim consideratum idem non est et, essentialiter mutatum, in continua suc­ cessione cum priore ministerio inveniri nequit : non est apostolicum. » Id quod maxime valet de coela russorum. ,Nam totam ejus constitutionem mutavit imperator Petrus Magnus. Hic enim suppressit patriarchatum el ejus loco .sanctam synodum * instituit el postulavit atque impetravit, ut episcopi imperatorem ut summum caput ecclesiae agnoscerent, idque hodiedum membra .sanctae sy­ nodi4 juramento affirmant. Cum quidam ei obicerent patriarcha­ tum russiacum cum consensu patriarchae conslantinopolitani fun­ datum esse, imperator pectus suum percUtiens: Hic. inquit, est pa- 6(i8 tie notis ecclesiae triarcha vesler * certe non cohaerens cum apostolis; ideoque neque apostolicus (Pesch I n. 428). Sic russi dupliciter defecerunt: a romano principatu et a constantinopolitano patriarchatu: et insuper I aïe urn regimen a eaesare injuria sibi usurpatum agnoscunt, omnemque umbram apostolicilatis ita rejiciunt. Simile aliquid factum est in coelu graeco, qui a. 1833 a patriarcha CP sese emancipavit; cui gubernium civile permanen­ tem synodum * instar supremi regiminis dedit. 111. Excipiunt. 1. Quoad schismaticos.— a) Hi in di­ stinctis saltem suis coetibus unitatem servant’ —Resp.: Si coetus orientales omnes simul connumeraveris (graecuin nimirum, t ussicum, constantinopolitanum etc.) ng. si unum­ quemque ex istis coetibus in se consideraveris subd.: vide­ ris unitatem quandam adumbratilem, sine firmo eoque in­ terno sive domestico unitatis principio tr. veram stabilem vel firmam ng. b) Sed certe isti coetus vere ap os to lici sunt! Resp.: Coetus isti (ex parte) episcopos habent valide ordinatos et ita materiali quadam successione cum apostolis cohaerentes tr. habent episcopos insuper legitime missos et vere apostolicos ng. — Hoc ultimum vero ex historia uni­ cuique sine magno labore manifestum fieri potest, quin prius supposuerit ecclesiam romanam veram esse: etenim nimis evidens est, episcopos orientales ante schisma cum episcopo romano conjunctos eique subordinates fuisse1) et ab eodem suam jurisdictionem (immediate vel mediate) ha­ buisse, sicut et apostoli ipsi nullam potestatem habuerunt nisi dependentem a s. Petro. Ita vero satis superque patet, dios episcopos post separationem eadem potestate jam non frui qua ante separationem i. e. non esse vere apostolicos. 2. Quoad protestantes. — a) Eorum coetus sanctitate saltem personali fruitur; etenim inter protestantes multi homines commorantur vere pii. Resp.: dist. rationem: et isti pii inter protestantes tot sunt, quot inter catholicos, vel sunt sancti etiam gradu quodam extraordinario et heroico ng. inveniuntur ibi ho’’ Cf. quae supra de conc. chalcedonensi, ephesino protulimus; et quae ipsi graeci in conc. lugdunensi vel florentinn ultro agnoverunt. Exceptionibus satisfit 669 I mines honesti, quales et inter judaeos et gentiles, vel et vere Christiani subd.: et hi ipsi tales sunt, praecise in quan­ tum principia specifice protestantica sequuntur ng. in quantum legem naturalem vel ipsas leges, quas adhuc retinent, catholicas observant cc. Qualis enim sanctitas ex primario et essentiali principio protestantium consequi poterit de fide sola justificante, cujus immediata sequela jam ab ipso inventore notata est haec: „pecca fortiter, ast crede fortius44. b) Religio protestantium etiam universaliter per universum tirbem dilatata est, eodem fere modo quo catholica! Resp.: Per orbem utcunque dilatata est cc.; eodem modo, quo catholica ecclesia ng. Etenim ipsa asseclas habet 167 milliones, eosque in mullis sectis divisos, contra 300 fere milliones catholico­ rum: insuper valde naturaliter explicatur, cur ista religio, perver­ sae hominum lapsorum naturae valde accommodata, sub protec­ tione potestatum saecularium tot asseclas colligere potuerit. Tan­ dem in ipso protestantium numero necessarium suppositum el ele­ mentum formale catholicilatis deest: unitas. Qui enim prolestanlisinum profitentur, inter sese non concordant. Gf. Pesch praei, * dogm I n. 429. c) Ast nonne per ipsam sic dictam reformationem tandem et catholica ecclesia reformata est? — Resp.: occasione istius refor­ mationis tr. vel cc. — quasi ipsa ex propriis ad hanc emendationem morum contribuisset ng. Exceptionibus satisfit. 1. De praecipua difficultate ex dentali (1378—1419). schismate occi- 1. Conspectus historicus. — Gregorio papa XI mortuo populus romanus, vim minasque jactans, pontificem sibi connationalem ex­ poscebat. Electus sic est archiepiscopus barensis, qui nomen as­ sumpsit Urbani VI. Sine ullo dubio ipse papa legitimus erat, ut talis per duos menses absque ulla controversia agnitus est (cf. Marx Lehrbuch der Kirchengeschichte § 94). Urbanus VI pro se vitam egit austeram, moresque reformare nitebatur etiam aliorum, incipiendo ab ipsis cardinalibus, cum nimio, proh dolor, impetu el fervore. Inde vehementer offensi, undecim cardinales galli el hispanus, nomine Petrus de Luna, Romam reli­ querunt el, Ananiae congregati, electionem Urbani utpote minis 4 1 I I 670 De notis ecclesiae extortam invalidam declaraverunt et Roberlum genevensem anlipapam creabant, summa injuria (a. 1378). Hic ps.-papa nomen sibi indidit Clementis VII Avenionemque pro sede sibi elegit; ei a. 1394 Petrus de Luna sub nomine Benedicti XIII suc­ cessit. - Sic triste illud schisma initium sumpsit, cujus duo di­ stingue tempora. a) Priore schismatis tempore status rerum hic fere erat: A legitimo pontifice (Urbano VI ejusque successoribus) stabant Italia (excepta Neapoli), Germania, Anglia cum Hibernia, Flandria, Lusi­ tania, Hungaria, Polonia, Suetia, Norvegia, Dania, oriensque integer catholicus. Cum Roberto genevensi ejusque successore faciebant Gallia (excepto tempore 1398—1403), Hispania, Scotia, Savoya. — Neque hucusque ulla notabilis difficultas subesi: Legi­ timus pontifex longe majorem partem orbis catholici obtinebat: cum ipso tenebat sic ecclesia catholica vera; ii autem, qui ab usur­ patore stabant, vere excommunicat) et ab unitate ecclesiae separati erant, et hoc ab anno 1378. — Idem fere status perdurabat usque ad synodum pisanam (a. 1409). b) Attamen jam ab anno 1390 quaestio magis magisque agi­ tabatur, quomodo pax et unitas in ecclesia restaurari posset, in qua re mox primas paries sibi usurpavit universitas parisiensis, quae inter alia media proponebat el maxime urgebat concilii oecumen ici convocationem novique pontificis electionem. Ejus­ modi concilium anno demum 1419 Pisae congregatum pontifices existantes, etiam legitimum, auctoritate privare conabatur novumque creare praesumebat Petrum Ph i Ia rgi de Candia (Alexandrum V), cui postea suffectus est Balthassar Cossa (Joannes XXIII). — Ast priores pontificatu renuntiare recusabant el ita ab isto tempore tres pontifices supremaliam in ecclesia appetebant. Sic res magis perturbata est el meliore jure dubia apparere poterat, maxime eo quod a concilio agitata esset. Status rerum exinde hic fere erat: Cum Gregorio XII, qui Urbano VI, Bonifacio IX, Innocenlio Vll legitime successerat, erant pars Italiae, Germania, regna septentrio­ nalia; cum Petro de Luna Hispania el Scotia; cum Ballhassare Cossa reliqua, quamquam lota haec res historice nondum accurate investigata est. c) Pro hoc allero tempore (1409—1414) nunc urgei dif­ ficultas contra ecclesiam romanam-catholicam, cui jam notae essentiales deesse videntur: neque enim tunc videbatur esse una vel si erat una, non erat catholica, vel certe non visibilis. 2. Responsum. — Responsio quidem indirecta haec potest esse: Ex demonstratis proprietates notaeve genuinae nulli coetui majore jure adscribi possunt quam coetui ro- Exceptionibus satisfit 671 mano. Et proinde aut ecclesia vera Christi jam prorsus periit, quod est absonum dicere, aut vera ecclesia est et manetromana. Attamen videamus potius, quomodo di­ recte difficultas expediri queat. Tres autem solutiones alia ab aliis theologis proponuntur. a) Prima via: Qui vero pontifici adhaerebant, in vera ecclesia Christi erant iique per se soli; reliqui errabant (materialiter saltem schismatici erant), tamen ut tales a vera ecclesia non erant separati, etsi falso capiti directe et firmiter adhaeserint (Atzberger). ’) Hoc responsum admitti sic nequit; ad unitatem enim in ecelesia triplex vinculum requiritur et vel uno deficiente unitas requisita visibilis et externa deficit el qui sine ipso hoc uno vinculo inveniuntur, solum voto, nullatenus vero actu ad veram ecclesiam pertinere possunt vel poterant. b) Altera sententia: Qui vero pontifici adhaerebant, illi veram ecclesiam constituebant, alii simpliciter extra eccle­ siam inveniebantur (Straub).2) Si res spectatur, quemadmodum se habebat usque ad conci­ lium pisanum, responsum hoc sine dubio probari potest; sed post illud concilium?! Ecce: a) catholicitas ecclesiae periisset; pauci enim cum legitimo pontifice tenebant. Visibilitas ecclesiae periisset: etenim etiam homines sancti (ut Vincenlius Ferreri, s. Coletta) ignorabant, quis esset legitimus pontifex falsoque adhaerebant; et hi etiam miraculis splendebant; Spiritus autem Sanctus dona extraordinaria cum ejus­ modi splendore hominibus non confert, qui extra veram ecclesiam versantur, ut supra audivimus. Imo ne ii quidem, qui vero pontifici de facto adhaerebant, id sine ulla dubitatione et firmiter, ut opor­ tebat, praestabant. 3) Reponunt quidem fautores hujus sententiae, catholicilatem. sicut et visibilitatem ad parvum tempus desiderari posse; sicut catholicitas etiam deerit temporibus antichrist). Catholicilatem enim, ita ajunt, non necessario physice, sed moraliler tantum debere esse perpetuam. — Videtur tamen neque hoc effugium piem * satisfacere; neque enim quadraginta fere anni tam parvum tempus sunt, ut sperni possint. Et quid de donis charismalicis, quae tunc etiam in coetu schismatico avulso inventa sunt? l) llatulbuch (1er hath. DotnratHc IV 1 y. 31 7. *) O. r. II n. 1478 sqq. <»72 De nolis ecclesiae c) Tertia solutio}) — a) Ad hanc intellegendam, prae­ missa jam distinctione inter schismaticos formales el mate­ riales, inter hos ipsos schismaticos materiales distinguere debemus. Sunt enim tales, qui ipsum uni­ tatis principium, romanum pontificem sive unicum Petri successorem, rejiciant in ipsa quaestione juris: et sic eidem se submittere renuunt, coetus prorsus separatos constitu­ entes: hi, vel materialiter errantes, de ecclesia non sunt. Similiter sunt, qui ipsum principium unitatis retineant, de facto tamen, licet bona fide ast firmiter, falso pontifici ad­ haereant: neque hi de vera ecclesia esse possunt. Pos­ sunt autem et alii esse, qui principium ipsum unitatis, quaestionem quod attinet juris, agnoscant firmamque reti­ neant animi promptitudinem eidem eique soli vero et legi­ timo se submittendi, quicunque demum est: tamen nesci­ entes summo in conatu, quis de facto sit verus pontifex, voluntatem suam recte exerere nequeunt: hi de facto dog­ matico potius errantes, non contumaces neque vere schis­ matici in ecclesia manent. Rem ita illustrat Mazzella (p. 524): „Ad solutionem intel­ legendam consideremus non jam ecclesiam, sed regnum quodcunque, et videamus, quandonam illud dici debeat divisum, ita ut non amplius sit unum regnum. Id profecto contingit, quando in plures scinditur partes, quarum unaquaeque habet suum regem et nullus eorum censet se esse regem totius regni, sed partis; tum certe haberentur plures societates perfectae unius ejusdemque ordinis, quarum unaquaeque esset independens, et consequenter omnes simul non possent unum regnum constituere. At vero si eadem multitudo scindatur in paries plures, quarum unaquaeque habet suum regem, qui simul cum multitudine sibi adhaerente censeat se esse regem totius regni, el non solius partis sibi adhaerentis, tunc erit error quidem quoad subjectum, in quo legitime resideat potestas suprema, sed regnum manet unum; perturbata ac. concussa est unitas, non vero abolita ac destructa/ Vigente igitur statu anormali, ubi legitimus pontifex, quam­ vis non in se, tamen pro longe majore Christianorum parte vere fuerit dubius ideoque praclice nullus, etiam unitas lanium anorl) Sententiam hanc tenent Mazzella (cf. infra ), W i 1 m e r s p. '>39), Hurter (n. 298), Billot (de eccl. J 170 sq), Cercia (de.tonstr. cath. p. 217), quibus praeivit Suarez. Exceptionibus satisfit 673 malis exigi potest, similis ei unitati, quae habetur, quando demor­ tuo summo pontifice sedes usque ad novam electionem vacat. Sede cero vacante unitas retinetur eo, quod omnes in ipsa una tide legibusque priorum pontificum perseverant, simulque necessi­ tatem novi unius pontificis eligendi agnoscunt eumque votis et animi pronipliludine exspectant. Et simili modo unitas pas­ sim servata est temporibus illius schismatis: etiam tunc omnes firmam persuasionem retinebant, se in una tantum et indivisa societate unius Christi ecclesiae communicare in eaque unum tantum verum pontificem esse posse; ideoque summis viri­ bus id conabantur, ul hunc demum invenirent neque fors in hac inquisitione ulli ex istis tribus praetendentibus firmiter adhaerebant determinate, nisi tacita suppositione eum verum esse pontificem. I β) Sit igitur difficultas: Ecclesia rom an a non est essentialiter vel necessario una; etenim tempore schismatis occidentalis tria simul capita suprema habebat. Si autem dixeris eam ex ea parte, quae conjuncta erat vero ponti­ fici, unam, certe non erat catholica neque visibilis. Resp.: Ecclesia roniana per longum tempus tria capita habebat et omnia tria tanquam legitima agnoscebat ng. et semper sibi persuasum habebat, unum tantum ex illis verum et legitimum esse; quare et de facto omnes unum tantum tanquam legitimum admittebant cc. — Similiter dist. min. subintellegendam : Distincta capita distinctas faciunt socie­ tates: si haec omnia ut legitima judicio firmo admit­ tuntur tr; — si de facto tantum et cum cautione ad­ mittuntur, unum tantum eumque legitimum esse agnoscen­ dum ng. Sequebantur sic alii quidem alium pontificem; attamen vix actu firmo et absoluto, sed plerique cum cautione pontificem suum esse legitimum, ita ut actu praeponderante verum solum pontificem agnoverint. Et sic una erat ecclesia per ipsas diversas oboedien­ tias, quia per omnes easdem oboedientias, uni legilimoque pontifici adhaerebant, aut actu explicilo aut saltem implicito et praeponde­ ra n t e. Nece dixeris, singulas oboedientias suo quaeque pontifici firma mentis persuasione et voluntatis deliberatione adhaesisse. Id verum quidem poterat esse de quibusdam ducibus eorum episcopis; de integra fidelium multitudine idem dici nequit. Contrarium enim inde patere videtur, quod tandem omnes vehementer ad unitatem nitebantur, dubium circa legitimitatem pontificis seponere sataDorscii. Do ecclesia. 43 l' De notis ecclesiae gebant et in fine postulabant, ut omnes tres praetendentes simul abdicarent. γ) Sic cum unitale catholicitas quoque salva manebat, etiam pro tempore illo, quo pauciores forsitan aperta et expli­ cit a professione cum vero pontifice tenebant. Neque enim ii tantum, qui legitimo papae actu explicito, sed et ii, qui eidem voluntate implicita vel praeponderante adhaerebant, de facto tunc ecclesiam constituebant; ii soli, qui firmo judicio usurpatori addicti erant, utpote a necessaria unitate defici­ entes, ex Ira veram eccl es iam i n ve n i eba n tu r, licet ma­ terialiter tantum erraverint. Hunc in modum vero facile plerique ex omnibus tribus oboedientiis de facto ad veram ecclesiam perti­ nebant eamque in sua calholicitate sustentabant, non, ut prima sententia dicit, quamvis falso papae firmiter adhaeserint, sed quia eidem cum cautione et hypothetice (si sit verus pon­ tifex) adhaerentes, actu praeponderante legitimo potius pontifici adhaerebant, quem actu ignorabant. b) Neque visibilitas ecclesiae isto tempore periit; si enim ecclesia supremo capite defuncto, vel per annos, visibilis manet ipso capite destituta, manet etiam visibilis tunc, quando caput ali­ quamdiu minus discernibile est. Sic certe ipsa ecclesia qua talis saltem in confuso visibilis manebat: omnes enim sciebant, hic in his oboedientiis de capite litigantibus inveniri veram Christi eccle­ siam. De solo capile aliqua obfuscalio vigebat. Sed et istud objective saltem discernibile exlitit eodem modo tunc, quo nunc discernimus, quisnam de facto legitimus pontifex exliterit. Sub­ jective tantum, relate ad fideles, tunc ex adjunctis temporum ob­ scuratio quaedam aderat, quae tamen pontificem simpliciter invisi­ bilem non reddiderit. e) Excommunicationes vero non attingebant schismaticos istiusmodi materiales; nam excommunicatio — in genere enuntiata — peccatum el contumaciam supponit, quae ibi non suberant. Nota: Quaesiveris fors, quale discrimen sil inter hos schisma­ ticos, quos dicimus manere in vera ecclesia, el eos qui bona fide inter secias orientales errantes ab ecclesia separantur. Duplex dis­ crimen ex dictis omnino manifestum est: a) Hi orientales in coetu aperte et diu jam separato communicant; b) ex ipsa hac cum ejus­ modi coetu communicatione habitu saltem continuo ipsum princi­ pium unitatis negant, neque ad unionem cum ipso ullo modo aspi­ rant. Quare hi, licet bona fide errantes, ad ecclesiam actu non perlinent, sed ad summum volo. 11. Ad alias difficultates breviores possumus esse. 1. Contra unitatem eamque a) symbolicam ecclesiae romanae urgent conc. florentinum olim inter gallos re­ Exceptionibus satisfit 675 pudiatum, provocant ad conc. franco fordiense renitens contra conc. nicaenum II, ad repugnantiam totius occiden­ tis c ο n t r a tria capitula, ad controversiam inter Cy­ prianum et Stephanum papam. De quibus relegas, quae supra jam diximus p. 579 sqq. et quae facile hic adplicantur. — Ulterius excipiunt contra eandem rem: Ecclesia romana ne in ipsis veritatibus quidem revelatis una est. Per saecula enim magna diversitas opinionum vigebat circa immaculatam b. V. Mariae con­ ceptionem, circa infallibilitatem pontificis, circa alia dog­ mata currente demum tempore definita. Resp.: Unitas in societate visibili, qualis est ecclesia Christi, non requiritur nisi in veritatibus visibiliter i. e. cognoscibiliter omnibus manifestis sive definitis. — Quare dist.: Dissensus in ecclesia romana vigebat circa dogmata quaedam ante sollemnem definitionem eorum tr. post suf­ ficientem eorundem dogmatum propositionem ng.x) Nonne ipsa ecclesia romana sibi persuasum habet, protestantes quoque et anglicanos et schismaticos ad se perlinere, leges ferens et pro his? — Resp.: Ecclesia sibi persuasum habet ejusmodi ad se perlinere — dist.: tanquam subditos (ergo in aliquo sensu diminuto) cc. tanquam vera membra ng. b) Ecclesia, ajunt, romana non est una unitate rituali; ete­ nim varii ritus in variis hujus ecclesiae partibus ipsa annuente ob­ servantur; ita aliter legitur missa inter romanos, aliter apud graecos unitos, aliter inter armenos etc. Resp.: In his omnibus non agitur nisi de rebus prorsus accidentalibus; unitas vero ritualis necessaria in ecclesia ad essentialia tantum per se extenditur. 2. Contra sanctitatem ecclesiae romanae haec ex­ cipiunt : a) Ipsi inprimis deest sanctitas personalis. Sancta enim vocari nequit societas, in qua longe major pars mem­ brorum peccatis letalibus obnoxia est. quorum peccatorum ‘) Inde facile intellegas, quomodo controversiae inter theologos catholicos de rebus theologicis vigentes unitati hujus ecclesiae non detrahant: de qua re cf. supra p. 578 ; el Schultes υ. e. p. 206 sq. — Similiter replicabis, si arguunt, neque catholicos omnia el singula eadem credere; distingues : non actu explicita quoad omnia cc. ; non implicito eo quod se uni magisterio submittunt ng. 43’ r . 676 De notis ecclesiae ne ipsi quidem summi pastores expertes manent. Atqui ecclesia romana praecise talis societas est (cogita v. g. de Alexandro VI). Resp.: Non obstante numero licet magno peccatorum, societas sancta vocari potest ex parte quoque membrorum suorum, quando, qui sunt sancti, sanctitatem suam praecise ab ipsa societate habent, peccatores vero statum suum non assumunt, nisi in quantum a legibus ejusdem societatis deficiunt, et insuper, quamdiu membra ejusdem manent, aliquam saltem sanctitatem personalem retinent. Hoc vero de ecclesia nostra tenendum est: in ipsa enim semper multi saltem erunt, qui habitualiter gratiam sanctificantem et ita sanctitatem essentialem relinent; peccatores vero non sunt nisi qui contra leges ecclesiae agunt, et ipsi hi pec­ catores, quamdiu vera membra manent, aliquid saltem sanctitatis personalis sibi servant, puta quae sit in oboe­ dientia el subjectione sub auctoritate hiérarchie» et in fide; si enim ne hanc quidem retinuerint, jam neque membra ecclesiae erunt. Îtr Distingues igitur in difficultate, cum ipsa majore, minorem: In ecclesia sunt etiam mulli peccatores, qui jam nihil omnino ethi­ cae sanctitatis sibi servaverint ng. qui tamen, quamdiu manent membra, aliquid saltem sanctitatis retineant in professione fidei, in submissione sub legitimis pastoribus etc. subd.: et ipsi istos defec­ tus ex ecclesiastica conversatione habent ng. el hi peccatores in sanctitate deficiunt, quatenus se subtrahunt influxui ecclesiae: unde et ecclesia non ex iis denominationem recipere potest ce. Cf. p. 584; 590 et De San n. 175; 180 sqq. Quodsi et ipsam doctrinam romanae ecclesiae tanquam non sanciam impetunt, aut nesciunt, quid blasphement, aut de industria id prius pervertunt, quemadmodum in uno exemplo facile perspicies. Sic dicunt ecclesiam per doctrinam de sacramentorum efficacia, quae sit ex opere operato, cooperationem hominum in opere salu­ tis denegare; ast plane immerito, cum inter praesupposila hujus efficaciae recta ipsius hominis dispositio omnino requiratur. Ita de confessione auriculari, de sacrificio missae, de indulgentiis, de cultu sanctorum blaterant, quin ad ipsam ecclesiae doctrinam accurate attendant. Cf. Schultes o. c. p. 223 sqq. b) Sanctitas saltem ex miraculis ecclesiae romanae ex multo tempore jam deest. quemadmodum ceteroquin Exceptionibus satisfit 677 jam patres notabant. — Resp.: Miracula desunt in or­ dine morali ng. in ordine physico subd.: compara­ tive ad aetatem apostolicam, pro qua magis necessaria erant cc. omnino desunt ng. t Ratio vero hujus defectus facile intellegitur. Sanctitas ex mi­ raculis physicis eo maxime spectat, ul veritatem et sanctitatem in­ ternam demonstret. Primis vero illis temporibus, cum fundamenta religionis Christianae in animis infidelium ponenda erant, hic finis magis urgebat; nunc vero, ecclesia jam bene fundata et ipsa ec­ clesia in se summo miraculo existenle, necessitas ista tanta jam non est. Haec et non alia erat etiam patrum persuasio, ex quibus ex. g. audias Gregorium M. in hom. 29 in evang. n. 4: „Sancla quippe ecclesia quotidie spirilualiter facit, quod tunc per apostolos corpo­ raliter faciebat. Nam sacerdotes ejus cum per exorcismi gratiam manum credentibus imponunt el habitare malignos spiritus in eo­ rum mente contradicunt: quid aliud faciunt, nisi daemonia ejiciunt? Et fideles quique, qui jam vitae veteris saecularia verba derelin­ quunt, sancta autem mysteria insonant, conditoris sui laudes et potentiam, quantum praevalent, narrant: quid aliud faciunt nisi novis linguis loquuntur? qui dum bonis suis exhortationibus mali­ tiam de alienis cordibus auferunt, serpentes tollunt. Et dum pesti­ feras suasiones audiunt, sed tamen ad operationem pravam minime pertrahuntur, mortiferum quidem est, quod bibunt, sed non eis no­ cebit. Qui quoties proximos suos in bono opere infirmari^conspiciunt, dum eis tota virtute concurrunt et exemplo suae operationis illorum vitam roborant, qui in propria actione titubant: quid aliud faciunt nisi super aegros manus imponunt, ut bene habeant? Quae nimirum miracula tanto majora sunt, quanto per haec non corpora, sed animae suscitantur/ Cf. etiam Lactantium div.instit. XIV 26; B a 1 d u i n u m cant, de commend. fidei; M. 204, 6'05 sq. Ceterum neque in sensu physico et litterali intellecta miracula unquam deerant in ecclesia nostra, ut ex vilis sanctorum ad evi­ dentiam usque patet. 3. Ecclesia, addunt, romana catholica non est, saltem non eo sensu quo Christus praedixit; etenim Christi verba catholici* tatem plane absolutam sonant. Besp.: a) Hoc argumentum nimium probat, el aliquid eerie falsum; si enim verum esset, quod ibi dicitur, vera ecclesia neque nunc existeret, neque unquam extitissel. Dein b) ng. rationem; etenim Christus ipse universalitatem restrinxit, quemadmodum ex ejus verbis liquet: „et eritis odio omnibus" — ; quod quomodo fieri possit stante universalitate ecclesiae absoluta, intellegi nequit. 678 De notis ecclesiae Inst.: Saltem ante inventam Americani et ante aetatem s. Francisci Xav. ecclesia romana non erat catholica ullo vero sensu ne morali quidem; neque hoc erat primis apostolorum temporibus. Resp.: Id non spectat ad calholicitatem ecclesiae Christi mo­ rali sensu acceptam et vero sensu intellegendam, ut etiam ibi sit, ubi specialis legibus, secundum quas genus humanum a divina pro­ videntia regitur, exislere omnino non potest: in regionibus nimi­ rum, quae ignotae erant. Ergo merito asserta negantur. Inst.: Nonne ipsum nomen ecclesiae romanae limitationem quandam catholicitali oppositam arguit? — Utique, si nomine hoc ecclesia ad urbem Romae restringeretur; attamen isto nomine sedes tantum primatis denotatur, unde in suo ambitu per universum or­ bem dirigitur. Neque ecclesia minus catholica dici potest eo, quod modernas doctrinas repudiet vel quod spiritum foveat spiritui diversorum populorum contrarium. Ecclesia enim his omnibus contraria est solum, quatenus cum erroribus variis connectunlur; errores vero ipsa ,columna et firmamentum veritatis * numquam fovere potest. Cf. Schultes o. c. p. 231 sq. 4 Ecclesia romana quoad aposlolicitatem deficere vide­ tur. — a) In multis nimirum haec ecclesia, sive quoad lidem, sive in cultu et liturgia, sive quoad ordinem socialem el regimen arfo ma ecclesiae apostolicae, qualis v. g. in Actibus apparet, prorsus de­ viare videtur. - Resp.: Omnia, quae hac ex parte observari pos­ sunt, evolutionem quandam quidem manifestant, in eadem tamen essentiali et perfecta identitate, non vero unquam, acsi praesens ec­ clesia jam contraria esset priori. Neque apostolicitas profectum in cognitione dogmatis vel amplificationem cultus vel progressum incrementumve ordinis socialis excludit. Ita etiam homo adultus manet idem, ac qui erat parvulus recens natus. Celerum cf. Schultes O. c. p. 239 sqq. b) Ast qua ratione apostolica dicitur ecclesia romana, cujus pleraeque ecclesiae (in Gallia, Germania, America etc.) originis apostolieae non sunt? Respondeas: ecclesiae hae omnes vel ab ipso pontifice romano fundatae sunt vel ab aliquo missionario vel legato, qui auctoritatem a sede romana anlonomaslice apostolica habuerit; unde apostolicae sunt saltem indirecte. — Si vero ex altera parte consideraveris, quod et orientales ecclesiae per reconcilia­ tionem demum cum romano pontifice el sanationem ab ipso fac­ tam aposlolicitatem necessariam sibi recuperaverunt, luce splendidissima hunc Petri successorem recognoveris eum. cui divinitus dic­ tum est: „Tu es Petrus, et super hanc petram aedificabo ecclesiam meam; et portae inferi non praevalebunt adversus eam." Pars IV De ecclesia fonte revelationis sive de traditione. Ex iis, quae in tractatu praecedente de divina institu­ tione, perennitate, necessitate atque infallibilitate magisterii cclesiastici audivimus, prorsus manifestum est, ecclesiae do­ centi i. e. eidem magisterio authentico rationem competere fontis revelationis, unde doctrina sacra et divina usque pura et sincera haurienda sit. „Non oportet, ait Irenaeus III 4, adhuc quaerere apud alios veritatem, quam facile est ab ecclesia sumere, cum apostoli quasi in depositarium dives plenissime in eam contulerint omnia quae sint veri­ tatis, ut omnis quicunque velit sumat ex ea potum vitae. Haec est enim vitae introitus; omnes autem reliqui fures sunt et latrones; propter quod oportet quidem devitare il­ los, quae autem sunt ecclesiae cum summa diligentia dili­ gere et apprehendere veritatis traditionem." Vocatur fons iste, qui nobis patet ex magisterio ec­ clesiae, usu jam antiquissimo sacra sive divina tradi­ tio. Et tota haec res paucissimis verbis omnino esset ab­ solvenda, nisi et alter fons ejusdem revelationis inveniretur, s. nimirum Scriptura, quem adversarii protestantes justo plus extollant, ita etiam ut traditionem nostram fere eliminarint; sic necessitate quadam adigimur, ut traditionem magis ex professo in sua dignitate constituamus, ejusque 680 De traditione ecclesiastica relationem ad s. Scripturam accuratius circumscribamus; modum deinde ex hoc fonte hauriendi diligentius exhibea­ mus, fontisque hujus amplitudinem determinemus. Caput I. De traditionis existentia. Articulus I. Praenotationes. 1. Explicantur termini. 1. Traditionem dicimus fon­ tem revelationis, cujus denominationis ratio facile intelle­ gitur; est enim traditio ad instar canalis, per quem sacra doctrina ad homines scaturit. Id quod nos fontem dicimus, ab aliis dicitur locus theolo­ gicus, eo quod tanquam propria sedes verbi Dei revelati argu­ menta exhibet, quibus fidei doctrina et scientia paritur. — Similiter fontes revelationis etiam principia theologica vocari possunt, cum inde theologia ad suas conclusiones statuendas, comprobandas, explicandas procedat ; id vero „a quo aliquid procedit quomodocunque", principium vocatur (s. Thomas S. th. 1 q. 33 nunc potissimum est — „usque ad consummationem saeculi1' (Mt 28) vel „in aeternum" (Jo 14, 16). Manifesta est consequens: Voluit ergo Christus, ut ad consummationem usque saeculi, in aeternum, essent prae­ dicatores revelationis, qui in apostolorum munus succede­ rent, qui sicut illi a reliquis fidelibus sub sanctione vitae vel poenae aeternae audiendi sint, qui etiam ex sua parte fontem revelationis infallibiliter ad singulas generationes derivarent. — Tanquam legem vero semel pro semper sta­ tutam hanc ipsam veritatem apostolus textibus allegatis ex Boni et 1 Cor fere disertis verbis inculcat; quibus addas 1 Cor 7, 17; 11, 23; 14, 33; 2 Cor 1, 18; Gal 1, 8; Coi 2, 6 sq ; 2 Thess 2, 14 etc. Exceptiones recolligas ex p. 102 sqq vel ex iis, quae postea audiemus p. 725 sq. § 2. Traditio ox suffragio antiquitatis Christianae. L Suffragium theoreticum. — Testes ecclesiastici vel antiquissimi unanimi conspiratione docent, veram Christi doctrinam ab apostolorum successoribus, inprimis ab eccle­ siis apostolicis, esse hauriendam; eosdemque successores apostolorum et ante omnia eum, qui Romae s. Petro sucsesserit, adeundos esse, ut securi stemus in vera fide. Ex­ pressius statuunt praedicationem ecclesiasticam magisterii authentici vivum canalem esse et normam, secundum quam de doctrina Christiana in genere et in specie etiam de sensu ipsius Scripturae judicandum sit, ea con­ ditione ut praeter probationem ex sensu traditionis et ma­ gisterii vivi deductam ulterior probatio ex s. Scriptura non sit requirenda. — Eo ipso Christiana antiquitas testificatur, tunc in ecclesia vera traditionem non solum fontem genuinum revelationis agnitum esse, sed etiam ejusdem revelationis 696 De traditione ecclesiastica fontem praecipuum, qui ante omnia inquirendus sit, primarium, ratione cujus et alii vigorem assumant, ne­ cessarium esse. Quare nunc in vera Christi ecclesia haec traditio eodem dignitatis loco ponatur oportet; nam ecclesia una et immutabilis a Christo fundata est. Ad majorem illustrandam pauca quaedam seligamus, quae sufficiant, sequentes ordinem historicum. 1. Ex saeculo ipso L: „Apostoli, inquit Clemens rom. ad Cor c. 42. 44, nobis evangelii praedicatores facti sunt a Domino Jesu Christo, Jesus Christus missus est a Deo el apostoli a Christo: el factum est ulrunique ordinatim ex voluntate Dei. Ita­ que acceptis mandatis et per resurrectionem Domini N. J. C. plena certitudine imbuti Deique verbo confirmati cum certa Spiritus Sancti fiducia egressi sunt, annuntiantes regni Dei adventum. Per regiones igitur et urbes verbum praedicantes, primitias ea­ rum spiritu cum probassenl, constituerunt episcopos et diaconos eorum, qui credituri erant . . . Constituerunt praedictos ac deinceps ordinationem dederunt, ut cum illi de­ cessissent, niinisteriuni eorum alii viri probat i exci­ . * perent — Similiter Ignatius: «Prius, inquit, admonui vos, ut unanimes sitis in sententia Dei; etenim Jesus Christus, insepara­ bilis vita nostra. Patris est sententia, sicut el episcopi per fines terrae constituti in Jesu Christi sententia sunt; unde oportet vos unanimes esse sententiae episcopi . . . Quemcunque enim paterfamilias mittit ad gubernandam familiam suam, hunc ita accipere debemus sicut ipsum, qui mittit. Mani­ festum igitur est, quod episcopum oportet respicere ut ipsum Do­ * minum (Eph 3 sqq); of. Philad n.2sq; Trail 7; Smyrn 8; Magn 6 sq. — El eodem modo pro securitate doctrinae divinae Hegesippus, auctor aetatis apostolicae, ad successionem apostolicam pro­ vocat teste Eusebio dicens: ,In singulis successionibus episcoporum et per singulas urbes ea manent, quae per legem ac prophetas et a Domino ipso praedicata sunt * (II. E. IV 22). '2. Ex saeculis immediate sequentibus adsunt nobis testes vere classici Tertullianus el Irenaeus. «Non ad Scripturam, ita ille in l. de praescr., provocandum est; nec in his consti­ tuendum certamen, m quibus aut nulla aut incerta victoria est, aut par incertae: nam etsi non ita evaderet collatio Scripturarum, ut ulramque pariem parem sisteret, ordo rerum desiderabat illud prius proponi, quod nunc solum disputandum est, qui­ bus competat fides ipsa, cujus sint Scripturae, a quo et per quos el quando et quibus sil tradita disciplina Exislentia traditionis ex suffragio antiquitatis Christianae I β97 qua fiunt christiani. Ubi enim apparuerit esse veritatem et disci­ plinae et fidei Christianae, ibi erit veritas Scripturarum et exposi­ tionum et omnium traditionum Christianarum" (c. 19). — Quinam vero hi sint, et ipse historice evolvit in sequente capile: .Christus Jesus Dominus noster . . . ipse pronuntiabat sive populo palam, sive discentibus seorsum ; ex quibus duodecim praecipuos lateri suo adlegerat destinatos nationibus magistros; itaque uno eorum decusso, reliquos undecim digrediens ad patrem post resur­ rectionem jussit ire et docere nationes, intingendas in Patrem el in Filium el in Spiritum Sanctum. Statim igitur apostoli, assumpto per sortem duodecimo Matthia in locum Judae ex auctoritate pro­ phetiae quae est in psalmo David, consecuti promissam vim Spiri­ tus Sancti ad virtutes cl eloquium, primo per Judaeam conte­ stata fide in Jesum Christum el ecclesiis institutis; dehinc in orbem profecti eandem doctrinam ejusdem fidei nationibus promulgaverunt, el proinde ecclesias apud unamquamque civi­ tatem condiderunt, a quibus traducem fidei et semina doctrinae ceterae exinde ecclesiae mutuatae sunt el quotidie muluan lur, ut ecclesiae fiant; ac per hoc et ipsae apostolicae deputantur, ut soboles apostolicarum ecclesiarum" (20). — Ipse consequentiam deducit hanc: .Quid autem praedi­ caverint a postoli i. e. quid illis Christus revelaverit, et hic praescribam, non aliter probari debere, nisi per eas­ dem ecclesias, quas ipsi apostoli condiderunt, ipsi eis praedi­ cando tam viva, ut ajunl, voce quam per epistulas postea. Si haec ita sunt, constat proinde omnem doctrinam, quae cum illis eccle­ siis apostolicis matricibus et originalibus fidei conspiret, veritati de­ putandam ... ; reliquam vero omnem doctrinam de men­ dacio praejudicandam, quae sapiat contra veritatem eccle­ siarum el apostolorum el Christi et Dei" (21). — Cf. et c. 32; adv. Marc. 1V 5. In eundem modum Irenaeus disserit 111 24: ,In ecclesia posuit Deus apostolos, prophetas, doclores el universam reliquam operationem Spiritus, cujus non sunt participes omnes qui non currunt ad ecclesiam, sed semelipsos fraudant a vita per sententiam malam et operationem pessimam; ubi enim ecclesia, ibi et Spiritus Dei; et ubi Spiritus Dei, illic ecclesia et omnis gratia; Spiritus autem veritas. Qua­ propter qui non participant eum, neque a mamillis matris nutriun­ tur in vitam neque percipiunt de corpore Christi procedentem niti­ dissimum fontem, sed effodiunt sibi lacus detritos, de fossis terrenis et de coeno putidam bibunt aquam effugientes fidem ecclesiae, ne traducantur, reicienles vero Spiritum ut non erudiantur". «Qua­ propter eis, qui in ecclesia sunt presbyteris [episcopis] 698 De traditione ecclesiastica obaudire oportet, his qui successionem habent ab apostolis, sicut ostendimus, qui cum episcopatus successione cha­ risma veritatis certum secundum placitum Patris ac­ ceperunt; reliquos vero, qui absistunt a principali successione et quocunque loco colligunt, suspectos habere vel quasi haereticos el malae sententiae vel quasi scindentes unitatem ... Ubi igitur charismata Domini posita sunt, ibi discere oportet veritatem, apud quos est ea quae est ab apostolis ecclesiae suc­ cessio el id quod est sanum el irreprobabile conversationis et inadulleratum el incorruptibile sermonis constat. Hi enim et eam quae est in unum Deum, qui omnia fecit, fidem nostram custodiunt . . . et Scripturas sine periculo nobis exponunt" (71' 26). ,Neque (igitur) oportet quaerere apud alios veritatem, quam facile est ab ecclesia sumere, cum apostoli quasi in depositorium dives plenissime in eam contulerint omnia, quae sint veritatis, ubi omnis quicunque velit sumat ex ea potum vitae * (111 3). — Quia vero nimis operosum est, ad omnes et singulas ecclesias adire, per viam compendii, .maximam el antiquissimam et omnibus cognitam, a gloriosissimis apostolis Petro el Paulo Romae fundatam et constitutam ecclesiam" proponit, ad quam .propter potiorem principalitatem necesse est omnem convenire ecclesiam..., in qua semper ab his qui sunt undique, conservata est ea, quae est ab apostolis traditio * (III 3). 3. Eadem sententia in schola alexandrina semper laudabatur, ut a Clemen te alex., qui stroni. VII16: .Homo Dei esse et Do­ mino fidelis esse desiit, qui ad versus ecclesiasticam recalcitravit traditionem, et in humanarum haereseon de­ siluit opiniones ; * el eodem modo Ori genes de prine. I 2: .Cum multi sint, qui se putant sentire, quae Christi sunt, et nonnulli eorum diversa a prioribus sentiant: servetur vero ecclesia­ stica praedicatio per successionis ordinem ab apostolis tradita et usque ad praesens in ecclesiis permanens; illa sola credenda est veritas, quae in nullo ab ecclesiastica et aposlolica discordat traditione . * — Sed et Athanasius declarat eandem normam fidei dicens: .Haud abs re fuerit, veterem traditionem doctrinamque ac fidem catholicae ecclesiae [de Spiritu Sancto] investigare, quam scilicet Dominus tradidit, apostoli prae­ dicavere el patres servavere ; in ea enim ecclesia fundata est. a qua si quis exciderit, is nec esse nec amplius dici christianus ulla ratione poterit * (ep. 1 ad Scrap. 28). — Idem significat Cyprianus: .Christus dicit ad apostolos el per hos ad omnes praepositos, qui apostolis vicaria ordinatione succe­ dunt: qui audit vos, me audit; et qui me audit, audit eum qui me * misit (ep. 69 ad Florentium Pupianuni). Exislentia traditionis ex suffragio antiquitatis cbristianae 699 Et ne quid dicamus de Vincontio lir., ex cujus commonit. legas cc. 28 sqq, concludamus verbis Epiphanii, qui haer. 75 ad­ versus Aërium haec profert : ,Jam vero utri tandem illorum peritiores sunt? an errore deceptus homuncio, qui nunc tandem emer­ sit et adhuc hodie superstes est? an qui ante nos testes extiterunl quique ante nos eandem traditionem in ecclesia tenuerunt, quam et ipsi a parentibus suis acceperant et ipsorum parentes a majori­ bus suis didicerant? quemadmodum ecclesia, quam a patribus suis accepit, rectam el sinceram fidem cum traditionibus ad hunc diem *") observat. II. Suffragium practicum. — Cum theoria praxis eo­ rundem patrum plane concordat: in controversiis testi­ monia successorum apostolorum conquirebant, proferebant, iisque peremptorie controversias dirimebant, errores re­ futabant. a) ,Sic credit quae sub coelo est universa catholica ecclesia el omnes episcopi consentiunt ** : nobiscum hanc normam sibi pro­ posuit definiendi conc. antiochenum (a. 270), quam deinceps omnia fere concilia oecum enica semper inculcabant, ul nicaenum, chalcedonense, V. VI, VII etc., de quibus cf. Müller l. c. p. 14. — De concilio vero ephesino Vincentius lir. testatur: „cum de sanciendis fidei regulis disceptaretur, ne qua illic profana novitas in modum perfidiae ariminensis obreperet, univer­ sis sacerdotibus, qui illo ducenti fere numero convenerant, hoc calholicissimum, fidelissimum atque optimum factu vi­ sum est, u l in medium sanctorum patrum sententiae proferrentur, quorum alios martyres, alios confessores, omnes vero catholicos sacerdotes fuisse et permansisse constaret; ul scili­ cet rite atque sollemniter ex eorum consensu atque decreto antiqui dogmatis religio confirmaretur el profanae novitatis blasphemia con­ demnaretur44 (common, c. 29, 79). b) Similiter et patres in suis cum haereticis controversiis procedebant, ut Athanasius, qui ep. ad Epictetum n. 3 errores quosdam prolatos hoc simplici criterio reprobat: ,haec catholicae ecclesiae non sunt, nec ea est patrum sententia44. Similiter Ire­ naeus doctrinas haereticorum evertisse se gloriatur ^manifestato praeconio ecclesiae, quod prophetae quidem praeconaverunt, per­ fecit autem Christus, apostoli vero tradiderunt, a quibus ecclesia accipiens per universum mundum sola bene custodiens tradidit filiis suis41 (praef. ad I. V). *) Testimonia ex saeculis posterioribus vide Müller de verbo Dei revelato p. 36 sqq. 700 De traditione ecclesiastica Ex eadem persuasione est, ut exoriundis controversiis convo­ carentur concilia episcoporum, vel adirelur magisterium cathedrae romanae, vel quod patres provocantes ad Mt 18,17 eos gravissimis verbis damnabant, qui pastorum ecclesiae consonam doctrinam con­ temnerent. c) Manifesto sic patres et concilia traditionem ut fontem de se sufficientem agnoscebant, unde veritas revelata haurienda et di­ judicanda sit. Quare inter ipsos protestantes inveniuntur, qui ul Münscher aperte fatentur: „Patel ex omnibus disquisitionibus, quas hactenus fecimus, protestantes dum aversantur traditionis usum, non habere favens sibi testimonium historiae; ecclesia catholica jure merito affirmat, traditionem magnam auctoritatem penes primos habuisse ** . fideles 1) — Neque haec persuasio in ecclesia post conci­ lium demum nicaenum praevaluit; valebat enim jam temporibus Ignatii, Ire na ei, Justini, Tertulliani, Origenis etc. Cf. Franze 1 i n de trad. th. 10. ,Prima igitur, ita cum Horni isda papa rem hanc concluda­ mus, salus est, regulam rectae fidei custodire et a consti­ tutis patrum nullatenus deviare . ** ’) 111. Unam patres facessunt difficultatem. Ipsi ni­ mirum magnificis verbis perfectionem et sufficien­ tiam s. Scripturarum extollunt; perfectas eas praedi­ cant et plenas,3) et , sufficientes per se ad veritatis indica­ , tionem ** 4) in iisque omnia inveniri, quae fidem spem et caritatem spectant,5) omnia contineri, quae apostoli prae­ dicaverunt6) etc. Quin etiam verbis excludentibus hanc sufficien­ tiam Scripturae exhibere videntur, ut Tertullianus de carne Christi: nNon recipio, quod extra Scripturam de tuo infers4* ; vel H i e r ο n y m u s : „Quod de Scriptura non habet auctoritatem, eadem facilitate contemnitur qua probatur ** ; ‘) Manuale hist. dogm. I p. II sed. 5 § 73; de aliis cf. Het­ tinger Apologie IV tr. 17. ’) Nec igitur Scriptura praecipuus, nedum unicus revelationis fons est; sed canalis divinitus institutus, quo Christi doctrina ad singulas generationes sit derivanda, series pastorum numquam interrupta est. Onde etiam accidit, ut non Scripturarum lectione, sed viva semper fi­ dei praedicatione religio Christi latissime diffunderetur uberrimosque protulerit fructus. Quae miraculosa propagatio et benedictio etiam huic dogmati de traditione argumentum adfert apologeticum. ') Tertullianus adc. Hermogenem 22. 4) Athanasius or. c. gent. η. 1. ) Augustinus de dodr. chr. II 9, 14. '*) Cyprianus ep. 74 ad Pompejan. Exislenlia traditionis ex suffragio antiquitatis Christianae 701 vel Basil i us M.: „ Manifestus a fide lapsus est et super­ biae crimen, si quis aut quidquam eorum, quae scripta sunt reprobet, aut aliquid ex eis quae scripturis mandata non sunt, introducat" (de fide 1), etc. — Videtur ergo ex sensu patrum nullus fons praeter Scripturam agnosci debere. Resp.: Certe non potest is sensus horum verborum esse, qui excludat traditionem, quam aliis locis manifestis­ simis et clarissimis verbis ipsi hi auctores defendunt. Ex ipsis textibus vero eorumque connexione facile verus sensus eorundem patrum eruitur, qui dogmati catholico minime adversus et prorsus innocuus est. % a) Quod allinet v. g. locutiones affirmativas, his Scrip­ turae facile dicuntur sufficientes relative, non absolute, suf­ ficientes nimirum relate ad determinatum quoddam dogma peculiare vel relate ad symbolum apostolorum praecipuosve articulos fidei inde deducendos, vel et eo sensu, quod ipsa etiam de traditione ejusque auctoritate testatur eamque sic quodammodo comprehen­ dat (cf. A u g u s l i n u m c. Crescon. I 33). Unde facile distingues: Patres asserunt Scripturam sufficere relative ad certas quasdam controversias dissolvendas, de quibus tunc solliciti erant cc. vel tr. — quoad doctrinam chrislianam ma­ gis in universum subd.: directe et ex sese cum exclusione traditionis ng; indirecte eo quod magisterii ecclesiastici necessi­ tatem «ipsarum Scripturarum commendat auctoritas" (Augustinus b) Ita et locutiones exclusivae communiter relative intellegi debent, ita nimirum ut traditiones vel pbilosophumena ho­ minum privatorum excludantur, vel libri et scripta apocry­ pha el de corruptis fontibus prolata. Agebant enim patres tunc contra adversarios, qui pro suis erroribus ad libros quosdam con­ fictos vel apocryphos aut ad principia ethnicae philosophiae provo­ cabant. — Si vero patres, ut Augustinus contra donatislas, etiam traditionem vel auctoritatem ecclesiasticam hinc inde excludere vi­ deantur, id ad hominem sive pole mice faciunt, quatenus tra­ ditionem inierim seponebant ut fontem, qui spectata animi dispo­ sitione adversariorum eflicax non esset. Cf. Augustini de unit, eccl. contra donat. 3, 5; contra Maximin. arian. II 14. Si igitur Cyril lus hier, in catech. IV 17 haec profert: ,Necesse est de divinis fidei mysteriis nec sine sacris Scripturis temere quidquam tradere; . . . neque mihi dicenti simpliciter credas, nisi demonstrationem annuntiatorum ex ss. litteris accipias11 — scias haec interpretari. Agit nimirum sub nomine «divinorum fidei I i/. De traditione ecclesiastica 702 mysteriorum" de symbolo; el quod nihil in symbolo continetur, quod non ex s. Scriptura probari possit, manifestum est. Pariter alterum incisum ad ,demonstrationem annuntiatorum11 eorum, de quibus tunc egit, referatur oportet el firmitatem demonstrationis tantum pro hisce rebus extollit. — Ceterum idem sanctus aucto­ ritatem traditionis eodem plane loco el ipse exhibet dicens: RVidete, fratres, el tenete traditiones, quas nunc accipitis, el inscribite eas in latitudine cordis vestri. Religiose observate, ne quis haereticus eorum, quae vobis tradita sunt, pervertat quidpiam; contestor, ut hanc vobis traditam fidem immaculatam custo­ diatis usque ad apparitionem Domini nostri Jesu Christi * (catech. V 12 sq)}) Scholion: Ceteroquin nomina et praedicata, quibus traditio inter patres denotata apparet, maxime varia sunt. Vocatur praedi­ catio sive praeconium ecclesiae, quae tanquam regula veritatis, regula fidei, regula ecclesiastica, regula aposlolicae veri­ tatis laudatur, v. g. apud Irena eum 19; III 2; Tertullia­ num de praescr. 13.14.37; Clementem alex. Strom. VII16. — Vocatur intellectus ecclesiasticus, regia via el iter veritatis sive regula pietatis, v. g. ab A than as io or. II c. arian. 34; or. ! Il 58; E p i p h a n i o haer. 59,12; Augustino de genesi ad litt. 1 41); similiter sensus ecclesiasticus, fidei conscientia, conscientia communis fidei, canonicus sensus, intellectus catholicus, ecclesia­ stica intellegentia etc. — His omnibus modo magis directe traditio in sensu subjectivo designatur, et objectiva solum consignificatur; vel vice versa in traditione objectiva directe denotata, subjectiva simul comprehenditur. § 3. Traditio vindicatur rationibus theologicis. Varias divinae revelationis proprietates esse jam co­ gnovimus: universalis nimirum cum sit, ad omnes ho­ mines dirigitur; el apud omnes eadem semper in per­ fecta unitate servari debet. Ex hisce revelationis pro­ prietatibus tertia jam habetur traditionis demonstratio. 1. Traditio ostenditur ex universalitate fidei. — Reve­ latio nimirum Christiana tota et omnis divinitus ad om­ nes gentes destinata est. ad omnem creaturam, ad omnes et singulos homines (Mt 28, 19 sq; Mc 16, 15; Rom 10, 12; 1 Tim 2, 4). Ergo Deus, quae est Ejus sapientia et bonitas, modum propagationis elegit eum, quo omnes et ') Cf. hac de re Hurler l. c. I h. 146. Traditio rationibus theologicis vindicatur 703 singuli tuto ac secure doctrinam eandem cognoscere et ad­ mittere valeant. — Atqui alia via non est omnibus accom­ modata, nisi quae habetur per auctoritatem magistrorum authenticorum, qui ut tales facile manifesti sint, traditio oralis. 1. Praeter legatorum nimirum authenticorum auctori­ tatem et magisterium, medium quo fideles universim in rebus fidei instrui possint, excogitari nequit nisi aut de­ monstratio scientifica singulis de singulis veritatibus acqui­ renda, aut propria singulorum lectio et perscrutatio Scriptura­ rum, aut interna illustratio singulorum vel simpliciter vel in lec­ tione Scripturarum exhibenda, aut demum pro rudioribus saltem institutio per magistros doctiores exhibenda, qui tamen missione authentica careant. Atqui nullum ex his mediis necessariam sufficientiam pro universis fidelibus praestare potest. a) Tale medium certe non est demonstratio scientifica singulis exhibenda pro singulis veritatibus fidei; id quod in apolo­ getica expressius ostenditur. b) Neque tale medium est lectio et perscrutatio Scrip­ turarum a singulis fidelibus praestanda; nam «) certe per mulla saecula, lypographia nondum inventa, ne ipsa quidem exemplaria Scripturarum singulis praesto erant ; β) plerique Scripturas in textu originali, deficiente auctoritate externa, solo fide digno legere non possunt ; plerique easdem Scripturas ne in ipsis versionibus quidem legere per multa tempora poterant, neque nunc legere possunt; 1) plerique, etsi legere possent, otio vel quiete non fruunlur ad le­ gendam ul oportet Scripturam; δ) plerique demum, ne dicamus omnes, Scripturam absque ullo errore vel erroris suspicione ila legere el intellegere nequeunt, ut inde integram et puram doctri­ nam haurire possint: etenim, ut ail s. Λ uguslin us, ,si unaquae­ que disciplina, quamvis vilis el facilis, ut percipi possit, doclorem el magistrum requirit: quid temerariae superbiae plenius, quam divinorum sacramentorum libros et ab interpretibus suis nolle co­ gnoscere et incognitos velle * damnare (de util. cr. n. 35; 27; 34). c) Neque ad internam singulorum illustrationem sive revelationem recursus fieri potest. Etenim interna illustratio, quae singulis fieret independenter a lectione Scriptura­ rum, contra omnem experientiam est el ipsam Scripturam super­ fluam redderet. Illustratio vero ea, quae fieret singulis legenti­ bus Scripturam, sine ullo fundamento asseritur ideoque fictilia 704 Ue traditione ecclesiastica potius habenda est. — Praeterea ejusmodi opinio manifesto subjectivismum statuit et christianismum objeclivum plane destruit; cum enim diversi homines diversissimas et oppositas doctrinas in Scriptura sibi invenire videantur, ex hac opinione consequitur Chri­ stianae religioni valorem objeclivum non convenire, sed ad sum­ mum valorem quendam relativum vel subjectivum; unusquisque sua propria sensa in interpretanda Scriptura sequeretur, et universalitas fidei periret. *) d) Adsunt adhuc docto res mere humani scienlifice ex­ culti, qui singulos juvent in investigando sensu Scripturarum. Ast ita supponis, vel ipsos ejusmodi doclores sibi relictos omnia, quae ad fidem spectent, absque errore invenire posse in iisque esse ipsos concordes; id quod teste experientia falsum est. — Insuper pro­ testantes ad hoc medium provocantes ipsi sibi turpiter con­ tradicunt: ex una enim parte hi magisterium ecclesiae reiciunt, ne fides auctoritate humana nitatur; ex altera parte magisterium et externam auctoritatem introducerent, mullo minus dignam, pror­ sus humanam, omni missione destitutam. 2. E contra ad ipsam universalitatem fidei inducendam, nihil aptius quam sacra illa auctoritas magi­ sterii ecclesiastici propria. Quae et aliis rationibus vehementer commendatur. a) Ex inductione completa, cum in omni societate hu­ mana talis suprema auctoritas inveniatur, a qua omnia membra regantur et in sensum legum inducantur, neque ulla societas intei homines inveniatur, quae solis legibus scriptis regatur sine viva traditione. b) Ex analogia quadam vel ab ipso Deo semper servata tum in statu legis naturae, tum tempore legis scriptae antiquae po­ puli Israel, tum in ipsa oeconomia nova saltem ab initio. Sempei enim ministerium ordinarium aderat ad sacram doctrinam inter ho­ mines conservandam et a corruptionibus tuendam. 11. Altera ratio theologica desumitur ex unitate reve­ lationis christianae, quae ut necessaria clarissimis et mani­ festissimis s. Scripturae testimoniis inculcatur, v. g. Eph 4, ') Mira hac in re est Lut heri opinio. Hic mysticam ipsius Spiiilus Sancti unionem cum Scriptura finxit, ad modum unionis Verbi cum humana sua natura. Hac vero unione deinde, ita delirat, fieret, ut quicunque Scripturam legerit vel audiverit. Spiritus Sanctus vel ipsa veritas divina ei loqueretur. Sic duplicem Scriptura in legentem exer­ ceret actionem: ageret in mentem, ut ab ea intellegeretur; ageret in cor sive voluntatem, ut inde homo renovaretur. — Haec opinio ad alia incommoda modo exposita adderet, quod mira quaedam et incredibilis res statueretur sine ulla ratione et ullo fundamento objective. Traditio rationibus theologicis vindicatur 705 4 sqq: „Unum corpus et unus spiritus, sicut vocati estis in * una spe vocationis vestrae; unus Dominus, una fides, unum baptisma; unus Deus et Pater omnium, qui est super omnes et per omnia et in omnibus". — Atqui absque ma­ gisterio vivo et viva traditione imitas ista obtineri nequit, Ergo simul cum unitate vivum magisterium et traditio relinenda est. Res ex antecedentibus jam manifesta est; et ulterius illustrari potest his rationibus. 1. A priori. — Si enim iterum seponas immediatam revelationem interna illustratione singulis exhibendam — quae pro praesenti ordine inane figmentum est — el si etiam seponas auctoritatem vivi magisterii, quam nos de­ fendimus: unum unitatis remedium inveniretur in propria singulorum indagatione. Esset igitur religio una in omnibus, in quantum omnes per propriam inquisitionem unam hanc et eandem religionem similiter invenirent. Atqui id spectata indole et sublimitate veritatum, de quibus agi­ tur, et spectata ingenii varietate et fluctuatione cupiditatum impossibile est. Ergo ad necessariam in religione unitatem habendam necessario retinenda est etiam auctoritas magi­ sterii authentici i. e. organum traditionis oralis. Difficultas per propriam inquisitionem ad unitatem perveni­ endi doctrinae, adaugetur eo quod el pseudoprophetae surgent ad seducendos homines, de qua re multae extant Christi el apostolo­ rum praedictiones: ,Surgent pseudochrisli et pseudoprophetae , * ita Christus Mt 24,24; „oporlet el haereses esse, ut qui probati sunl, manifesti liant in vobis *, ait apostolus 1 Corii, 19; cf. el Mt IS, 7; 2 Tim 4, 3 etc. 2. Λ posteriori. — Historia nimirum teste liquet, inter christianos semper exoriri controversias de amplitudine et sensu religionis revelatae, quae non semper ex mala vo­ luntate procedant (cogita de s. Cypriano). Atqui ejusmodi controversiae componi nequeunt, nisi adsit tribunal vivum, auctoritate suffultum, cui conservatio el custodia in­ tegrae revelationis commissa sit. El hoc confirmatur: a) Ex inductione, cum reapse nulla unquam controversia composita sit sine tali auctoritate efficaciter se immiscente. 1) er s e li. Pu eccksia. 706 De traditione ecclesiastica b) Certe medium sufficiens ad unitatem restituendam non est s. Scriptura. Ad hanc enim communiter u traque pars liti­ gans provocat eamquc sibi vindicat et pro se explicat. Cum igitur Scriptura, verbum mortuum, ipsa ulterius se non exponat, ad diri­ mendam controversiam circa ipsam Scripturam alia el diversa auc­ toritas requiritur, quae ul judex sententiam ita pronuntiet, ul utrim­ que jam nullum dubium remaneat; el haec non est nisi vivum magisterium. Ad rem Vincen tius lir.: ,Hic forsitan requirat aliquis: cum sil perfectus Scripturarum canon sibique ad omnia satis superque sufficiat, quod opus est, ul ei ecclesiasticae intellegentiae jungatur auctoritas? Quia videlicet Scripturam sacram pro ipsa sua altitu­ dine non uno eodemque sensu universi accipiunt, sed ejusdem elo­ quia aliter atque aliter alius atque alius interpretatur; ut pene quot homines sunt, illinc sententiae erui posse videantur. Aliter enim illam Novalianus, aliter Sabellius, aliter Donatus exponit . . . Atque idcirco multum necesse est propter tantos tam varii erroris anfractus, ut propheticae el aposlohcae interpretationis linea secundum ec­ clesiastici el catholici sensus normam dirigalur“ (connn.2). Cf. Hurler 1 n. 117, 2 a. Eundem in modum Tertullianus Scripturam inutilem osten­ dit ad controversias inter homines componendas depraescr., inde u c. 15. «Quid promovebis, ita v. g. sub c. 17 quaerit, exercitatissime Scripturarum, cum si quid defenderis, negetur; ex diverso si quid negaveris, defendatur? Et tu quidem nihil perdes nisi vocem in con­ tentione, nihil consequeris nisi bilem de hlasphemalione/ «Ergo, ita c. 19 ipse infert, non ad Scripturas provocandum est, nec in his con­ stituendum certamen, in quibus aut nulla aut incerta victoria est aut par incertae .. . [sed] ordo rerum desiderabat illud prius pro­ poni, quod nunc solum disputandum est: quibus competat fides ipsa, cujus sint Scripturae etc.“ 111. Exceptiones. — 1. Traditiones quoque fontem prae­ bent, unde haeretici suos errores hauserint et opiniones vel absurdas proferentes pacem et unitatem fidelium turba­ verint. Ergo et ipsae medium aptum revelationis conser­ vandae non essent. Resp.: Ejusmodi fontem praebent traditiones verae et genuinae i. e. tales, quae ab authentico magisterio proponuntur et universaliter in ecclesia recipiuntur ng. tra­ ditiones singulares vel ipsae fictitiae, et apocryphae subd. hinc inde cc. frequenter ng. Insuper nota has ipsas fle- Exceptiones diluuntur 707 titias traditiones non aliter victas et superatas esse nisi per magisterium iterum vivum et authenticum. 2. Traditiones, addunt, quae ore tenus a generatione ad generationes transmittuntur, natura sua spectata ho­ minum neglegentia, perversitate, oblivione, mediis in erroribus ubique grassantibus medium dubium et incertum sunt pro veritate conservanda. Ergo a priori videtur improbabile, quod Deus traditionem ut fontem revelationis elegerit. Resp.: Re in abstracto considerata speciosa haec difficultas esse videtur; in concreto tamen multae rationes inveniuntur, quibus traditio sacra fide nostra di­ gnissima ostendatur. a) Primo adest, id quod omnem difficultatem penitus evertit, s u p e r n a t u r a 1 e el perpetuum charisma veritatis, quod Christus promisit et propria sua assistentia et jugi Spiritus Sancti adjutorio efficacissime exhibet. b) Adest secundo indoles propria el adjuncta pecu­ liaria, quibus traditio Christiana insignita apparet: quae el ipsa talia sunt, ut sub iis constituta traditio ecclesiastica per se suffice­ ret ad omnem corruptionis suspicionem excludendam, vel praeci­ sione facta a charismate veritatis divinitus promisso. a) Diligentissime enim semper in hac traditione observatum est, ne quid novi praeter doctrinam apostolicam introducatur neve plane retineatur nisi quod semper, quod ubique, quod ab omnibus traditum erat. „Desinat, ait Coe les tinus I ep. 21, incessere novitas vetu­ statem"; „nihil liceat novitati", repelil Xystus III ep. 6. "Aposto­ los Domini [enim] habemus auctores, qui nec ipsi quidquam ex suo arbitrio, quod inducerent, elegerunt, sed acceptam a Chrislo disciplinam fideliter nationibus assignarunt" (Tertullianus de praescr. 6). — Similiter el Augustinus: „Quod invenerunt, in­ quit, in ecclesia, tenuerunt; quod didicerunt, docuerunt; quod a patribus acceperunt, hoc filiis tradiderunt" (c. Julian. II 34); et ,mos isle, ait Vincentius lir. commonit. 6,16, semper in eccle­ sia viguit, ul quo quisque foret religiosior, eo promptius novellis ad­ inventionibus contrairet; exemplis talibus plena sunt omnia". El ipse tale exemplum adferl ex celebri controversia inter Stephanum et Cyprianum agitata, cujus exitum hisce verbis effert: „Quis ergo tunc universi negotii exitus? quis utique nisi usitatus el soli­ tus? Retenta est scilicet antiquitas, explosa novitas." β) Maxime vero ad hanc antiquam doctrinam relinendam con­ tulit arcta communio, qua omnes in ecclesia veri episcopi cum 708 De traditione ecclesiastica inter se tum cum romano pontifice semper conjuncti manebant; ex qua unione frequens inter ipsos oriebatur commercium epistu­ larum, quibus communem fidem suam et mutua discrimina el pe­ ricula inter se communicarent. Hac nimirum unione el commu­ nione facium est, ut orthodoxi episcopi sive in conciliis congregati sive per orbem dispersi el pericula fidei prompte animadverterint el communi el concordi consilio falsis et divergentibus doctrinis re­ media praeparaverint. Cujus rei tot fere exempla habes, quot con­ cilia, imo quot controversiae extilerunt cum haereticis. γ) Quae cum ita sint, facile libi persuadebis, doctrinae corrup­ tionem in ecclesiaslica traditione fieri non potuisse, nisi in ejus­ modi corruptionem omnes el singulae universi orbis Christiani ec­ clesiae vel simul vel successive saltem conspirassent. Atqui spec­ tatis cautelis el modo procedendi usque observato id moraliler im­ possibile est sive excluditur. Unde traditio ecclesiastica, vel in se considerata, securam fidem sibi meretur. c) Neque tertio illud omittere debemus, quod traditio catholica non eo sensu dicitur oralis, a esi ore lanium absque aliis subsidiis fiat, aesi omnem traditae doctrinae in scriptis libris vel aliis monumentis consignationem excluderet. Sicut enim aliqui apostoli, quamvis tanquam principale el proprium munus magiste­ rium vivum apostolicae praedicationis exercerent, nihilominus Spi­ ritu Sancio inspirante doctrinam revelatam parliin libris scriptis in subsidium oralis praedicationis consignaverunt, ita etiam succes­ sores apostolorum vel iisdem instigantibus et invigilantibus abi doctrinam fidei non solum, quod principale eorum munus semper est. ore praedicarunt, sed eodem Spiritu Sancto non quidem inspi­ rante, sed suaviter providente, pro rerum, personarum, temporum adjunctis in scriptis libris et aliis monumentis consignarunt. Inde autem multiplex subsidium suppeditatur, quo Spiritu Sancio sem­ per assistente sacrum depositum incolume et integrum transmit­ tatur el conservetur. Quare traditio medium doctrinae conservandae ineptum for­ sitan esset, si omnia adminicula sive naturalia sive snpeinaturalia in eadem excluderentur; nullatenus vero suspecta est, si ejusmodi adminiculis eandem stipatam consideraveris. Celeroquin adverte, quod re in abstracto considerata neque Scriptura ab omni cor­ ruptione immunis declarari potest, si sibi prorsus relicta divino illo adjutorio destitueretur, quod eidem in magisterio ecclesiastico infal­ libili provisum est. Cf. Franzelin th. !). Corollarium. Quid igitur necessitas statuta traditionis sibi vult? Nihil aliud nisi, quod supra jam ostendimus, episcopos cum summo pontifice authenticos esse docton - Recapitulatio 709 el magistros, qui summa auctoritate nobis Christi doctri­ nam et divinam revelationem edisserant: ipsi enim sunt apostolorum successores, in quibus divinum Christi adju­ torium et Spiritus Sancti assistentia perdurare debet usque ad consummationem saeculi; en traditio activa. Inde statim consequitur, quod doctrina ab episcopis cum summo pontifice conspirantibus praedicata et proposita vera et genuina divinitus revelata doctrina erit; en traditio ob­ lude etiam immediate patet, qualis auctoritas huic fonti competat. Est primarius fons, qui praeprimis a fide­ libus inquirendus est et cui propter divinas promissiones divina et infallibilis auctoritas competat non aliter ac doc­ trinae, quae in divinis litteris consignata est. Quare merito s. Chrysos tomus in verba Pauli (2 Thess 2, 14): „Hinc est, inquit, perspicuum, quod non omnia tradiderunt apostoli per epistulam, sed multa etiam sine scriptis; el ea quoque sunt fide digna. Quamobrem ecclesiae quoque traditionem cense­ amus esse fide dignam. Est traditio: nihil quaeras amplius" (honi 5, 2). Cf. etiam Rasilium de Spir. S. n. 71. — Synodus vero tridenlina ,perspiciens, hanc veritatem et disciplinam (Christi) contineri in libris scriptis el sine scripto traditionibus, quae ipsius ore ab apostolis acceptae aut ab ipsis apostolis Spiritu S. dictante quasi per manus traditae ad nos usque pervenerunt, orthodoxorum patrum exempla secuta, omnes libros tam veteris quam novi testa­ menti . . . necnon traditiones ipsas tum ad fidem tum ad mores pertinentes, tanquam vel ore tenus a Christo vel a Spiritu Sancto dictatas et continua successione in ecclesia catholica conservatas pari pietatis affectu ac reverentia suscipit el veneratur" (s. 4); sed el concilium oecum. VII act. 7 jam protesta­ tur: „Si quis omnem traditionem ecclesiasticam sive scriptam sive non scriptam reicit, A. S.“ 710 J)e traditione ecclesiastica Caput II. De traditionis ad Scripturam relatione. Articulus I. De ratione fontis quae Scripturae competit. Protestantes facile et ipsi concedunt, a primis initiis traditionem oralem, ipsorum nimirum apostolorum, revela­ tionis divinae fontem principalem fuisse: apostolis de­ mum defunctis scriptos eorum libros et epistulas in lo­ cum pradicationis apostolicae successisse, in iisque solis exinde fontem cognitionis supernatural is inveniri. Attamen quamvis s. Scriptura rationem adsumpserit el ipsa fontis divinae revelationis, eadem tamen neque unicum neque praecipuum medium con­ tinetur, quo Christi doctrina diffundatur et conservetur. I. Vel ex iis, quae in priore capite disputavimus, ap­ paret magisterium authenticum absolute et primo loco et in perpetuum a Christo institutum esse, ideoque per Scripturam additam aboleri non potuisse. Rem tamen nunc etiam ex parte ipsius Seripturae consideremus. Et s. Scripturam fontem divinae revelationis esse facile patet ex ejus propria ratione, qua inspirata est et verbum Dei formale agnoscitur; de qua re in proprio tractatu agendum est. Fons pri­ marius tamen vel praecipuus, nedum unicus inde non constituitur ; id quod sequentibus rationibus magis illustratur. 1. Et fons primarius ille est, qui in se habet firmam auctoritatem et ex quo auctoritas adveniat aliis fontibus. Atqui ejusmodi fons Scriptura non est. — Et inpriinis s. Scriptura sola in se considerata nullam cer­ tam auctoritatem sibi conciliare potest. Fac tibi v. g. evangelium Joannis in manus tradi, quin libi aliunde quidquam innotuerit de libro isto. Sejunclim ab aliquo magisterio el auctoritate externa est veluti res relicta, neque ad audientiam, ut praetendimus hic sacram, ei faciendam ulla criteria Scriptura neque unicus neque praecipuus fons revelationis 7I 1 interna praesto sunt. Et quod de hoc evangelio valet, valet pariter de reliquis libris novi testamen Ii, paucis exceptis. Ergo jam ex hac parte Scriptura ad auctoritatem demum necessariam sibi concilian­ dam insufliciens apparet et auctoritatem externam plane requirit. Neve dixeris apostolos ipsos hoc munus jam peregisse. — Unde enim scies de hac determinatione apostolorum, ut oportet, nisi ite­ rum ex rationibus Scripturae externis. Accuratius de hac re trac­ tabitur in tractatu de Scriptura. 2. Idem hac quoque ratione manifestum fit. Cum apo­ stoli libros et epistulas s. Scripturae conscribere coeperint, fideles ex ordinatione Christi ab ore apostolorum aliorumve ejus nomine docentium pendebant. Atqui ordo ille in ec­ clesia divinitus jam stabilitus scriptis apostolorum casu quo­ dam emissis certe invertendus non erat; hoc saltem firmo omnino argumento ostendendum esset, id quod nunquam praestitum est, nunquam praestari potest. Quare protestantium theoria, scriptis apostolorum novam in ecclesia organisation em introductam esse, inane figmentum est. Ast quaesiveris, cur apostoli deinde omnino scripserint? Fa­ cile respondebis: ut adjumenta quaedam de rebus quibusdam gra­ vioribus discipulis suis el vicariis suppeditarent: etenim sicut iis primo loco a Christo Domino impositum erat, ul verbo praedi­ carent, ita neque prohibitum eral eis, quominus scriberent, quae forsitan utilia iis viderentur. 3. Consideres originem ipsam librorum s. Scriptu­ rae novi testamenti. Scripti sunt data fortuita occasione, ex causis particularibus, ad ecclesias particulares, imo el ad personas singulares, ex scopo peculiari, de re peculiari.1) His vero sub adjunctis plane manifestum est, apostolos per epistulas vel libros suos integrum magisterium vivum super­ vacaneum reddere noluisse; unde et ipsi vivo vocis oraculo fideles instruere usque ad mortem pergebant. 4. Considera denique totam indolem el formam Scripturae: a) Scriptura non est ita confecta, ut omnes sine authentica interpretatione iidem el revelationem inde desumere possint. Id per se evidens fit ei, qui semel hos libros inspexerit, el ex pe') Ul v. g. dubia vel quaestiones a singulari quadam persona vel particulari ecclesia propositae, dissensiones inter iideles particularis ecclesiae ortae, errores et haereses alicubi serpentes aliaque similia componerentur. r 712 De traditione ecclesiastica rieni ia quoque historica patet, cum „pene quot homines sunt, tot illinc sententiae erui posse videantur" (Vincenlius lir. I. c.) Cf. etiam 2 Pet 3, 16. — Ergo magisterium non superfluum red­ dunt, sed ad propriam intellectionem supponunt et requirunt. b) Scriptura denique non est exarata ad modum cate­ chism i vel symboli ita ut data opera el syslematice ea exhi­ beat, quae omnibus Christi fidelibus necessario credenda sint. Ne­ que ipsa ullo modo promittit se omnia haec continere, imo contra­ riam prorsus speciem praebet : res enim summi momenti (ex praedicatione jam nolas) obiter tantum exponit; res vero minoris momenti fuse omnino dataque opera explicat. Ita mysterium ss. Trinitatis aliaque brevissime el per partes lanium stringit: quae ad virginitatis praestantiam spectant, large evolvuntur 1 Cor 7. — At­ qui incredibile est, Deum libros ila comparatos, medium primo in­ tuitu tam insufficiens, elegisse tanquam medium unicum vel prae­ cipuum ad homines erudiendos in scientia revelationis tam ne­ cessaria. Quare ipsi protestantes, praeeunto Lulhero, calechismos edide­ runt, libros symholicos composuerunt — utique sat superfluos, si sacra Scriptura ex sese sufficeret, si ipsa dare omnia contineret, quae ad salutem necessaria sunt. c) Excipiunt protestantes, in tota hac re mentem non esse considerandam apostolorum auctorum instrumenlalium, sed con­ silium ipsius Spiritus Sancti, qui etiam scriptoribus inspiratis ne­ scientibus lotam doctrinam revelatam accurate consignare potuerit. — Ast incredibile semper manet, apostolos primos fidei praecones el ecclesiae columnas hanc fundamentalem cognitionem de vero et unico fonte revelationis penitus ut videtur ignorasse vel, si scive­ rint, eam non expressius fidelibus communicasse. Unde etiam fac­ tum est, ut usque ad tempora prolestanlium nemo de hac re cogi­ taverit. - Ceterum hoc eflugium directe excluditur nova ratione 5. ex doctrina Scripturae ipsius diserta el expressa. Nimirum Spiritus Sanctus sicut ex una parte nuspiam in tota Scrip­ tura manifestat, lotam doctrinam revelatam in sacris libris esse consignatam, ila ex altera parte in omnibus fere scriptis novi te­ stamenti fideles ad praedicationem apostolicam et ad vivum magi­ sterium tanquam ad primariam fidei normam remittit, cujus ope doctrina sacra aut simpliciter accipienda aut saltem complenda sit. ,Itaque fratres, ait apostolus 2 Thess 2,14, state et tenete tra­ ditiones, quas didicistis sive per sermonem sive per epistulam nostram", et 2 Tim 2,2: «Quae audisti a me, haec commenda fidelibus hominibus, qui idonei erunt el alios docere"; cf. 1 Thess I, 2; Rom 16,17; 1 Cor 15, 1 sq; Gal 1, 8; Phil 4, 9; Col 2, 6. — Profecto si divina providentia per Scripturas priorem oeconomiam De traditione relata ad Scripturam % revelationem tradendi abrogare voluisset, eandem non eodem ipso tempore perpetuo et tam instanter inculcasset. Ergo numquam fi­ deles. nedum infideles, ex solis Scripturis independents ab authen lica praedicatione el magisterio fidem haurire debent. Cf. s. Irenaeuin III 4, 1. II. Res ex historia systematis contrarii luculenter illu­ strari potest. — Rejecit Luther magisterii auctoritatem el unum­ quemque fidelium Scriptura instructum judicem declaravit omnium doctorum el magistrorum, ul qui ipse intus edoctus sit a solo Deo: tenebat sic omnimodam Scripturarum perspicuitatem el sufficien­ tiam. Et ecce mox unitas fidei el universalitas doctrinae peribat et innumerae dissensiones el sectae prorumpebant. Et Lui her qui­ dem cum tristissima haec dissidia el omnis unitatis dissolutionem vidisset, doctrinam suam revocavit (circa a. 1525) et ad auctorita­ tem quandam externam recurrit, quam pro se vindicavit ex digni­ tate doctoratus, sequelas tamen ipsas retardare minime poterat: recentiores protestantes magis quam unquam in diversissimas paries dillluunl. El aliqui usque ad ultimas consequentias principii proceden­ tes, id lanium ut verum admittunt, quod propria ratione et inqui­ sitione de Scripturis intellexerint; ad perfectum individualismum per­ venerunt: ralionalistae. Aliis sufficit sensus quidam religiosus, de ipso dogmate non multum curantibus: pietistae; alii requirunt consensum circa articulos quosdam fundamentales: unionistae. Alii magisterio authentico successorum apostolorum substituerunt magisterium refor­ matorum saeculi XVI: lutherani antiquae confessionis. Alii auctori­ tatem ecclesiae ipsius divinam admittunt, sed ecclesiae nescio cujus in abstracto, quae nullibi exislit vel nova demum effusione Spiri­ tus Sancti fundanda sit: neoluthcrani, pseudomystici. — Omnes demum vi systematis sui coacti contendere deb e η l. uni­ tatem integrae fidei neque possibilem neque necessa­ riam esse. ) * Atqui principium tale in ecclesia illa intolerabile est, cujus necessariam unitatem divinus institutor semper quam maxime exegit. Articulus II, De relatione inter traditionem et s. Scripturam. Ut ex iis qun<‘ praemisimus clarum est, duplex fons est doctrinae revelatae: divina traditio et s. Scriptura. Jam quaeritur, quaenam relatio intercedat inter duos hos ') Testimonia invenies indicata apud Hurter n. 11!) adn. De traditione ecclesiastica 71 ί fon tes. Dicimus : traditio Scriptura est prior e j u sque authentica interpres; traditio Scripturam a m p 1 i t u d i n e d o c t r i n a e s u p e r a t. § 1. De prioritate traditionis. Statim quaesiveris, quo sensu traditio nunc accipienda sit: active an passive. Sumitur in hac quaestione com­ plexive, ita tamen ut directe activa intendatur. Scriptura vero non tam materialiter pro ipsis libris omnibus sa­ cris sumitur, quam sensu formali, in quantum implicat verbum Dei formale et revelatum pro ipsis fidelibus novi testamenti. — Sic tenemus: Traditio in ge­ nere spectata et ordine temporis et ordine co­ gnitionis prior est quam s. Scriptura for ma­ li ter et in universum considerata. 1. Traditio prior est tempore. — Nam apostoli jam per aliquot annos doctrinam Christi oretenus praedicaverant, antequam aliquid litteris consignaverint. Ergo traditio prior erat quam Scriptura saltem novi testamenti. Nere dixeris: Seriphira saltem veteris testamenti prior erat traditione et magisterio apostolorum. Etenim nos loquimur de revelatione Christiana; ut autem Scriptura veteris testamenti in thesaurum doctrinae Christianae transsumalur, nova dispositio Chri­ sti Domini et specialis hujus dispositionis manifestatio necessaria erat. Hanc suam dispositionem autem Christus pariter oretenus apostolis communicavit eaque, antequam Scriptura veteris testa­ menti pro fidelibus chrislianis valorem indueret, per ipsos apostolos declarari debuit. Quare et Scriptura vetus, quatenus ut pars christianae revelationis consideranda est, magisterio apostolico el traditione posterior dicenda est. Neque tamen dici debet, totam doclri nam revelatam traditione proditam esse, antequam q u i d q u a m scripturis sacris consignatum et agnitum fuerit. Etenim revelatio per apostolos ipsos complenda el concludenda erat, el sic fieri potuit, ut aliqua doctrina apostolis demum revelaretur, eum Scripturae in formali quoque sua ratione jam extiterml. Ideo diximus, traditionem in genere prae­ cedere Scripturae in universum consideratae. 11. Traditio etiam prior est quam Scriptura in ordine cognitionis, i. e. traditio in suo valore et auctoritate divina Traditio prior est s. Scriptura 715 prius cognosci et agnosci debet, antequam ad s. Scripturae auctoritatem divinam agnoscendam perveneris. Qua in re distinguas praeprimis duplicem quoad Scripturam cognitionem: cognitionem de Scriptura, qua scimus quid de Scriptura tenendum sit: eam esse ge­ nuinam, integram, inspiratam; et cognitionem Scripturae, qua scimus, quid doctrinae in Scriptura contineatur. In quantum traditio ad Scripturam sub priore respectu refer­ tur, dicitur ejus testis, sub altero respectu ejus inter­ pres. — Sed et traditio considerari potest aut mere historice, quatenus mediis mere humanis transmittitur el fidem non meretur nisi ex rationibus criticis el humanis. aut formalis el authentica, quando ut organum divi­ nitus institutum et divina auctoritate fulcitum consideratur. Nos hic traditionem sumimus altero sensu et ita dicimus: Traditio formalis el authentica ut testis prior est quam cognitio condigna de Scriptura, qua­ tenus haec est fons divinae revelationis. Demonstratio. — Ad cognitionem de Scriptura pertinet scientia de genuini tate, integritate, divina inspiratione hujus libri. Atqui ad hanc scientiam plene aquirendam necessario praerequiritur traditio divina apte cognita. Ergo haec tra­ ditio in ordine cognitionis Scripturae praecedit. 1. Et ante omnia certum est, ipsam Scripturam cogni­ tionem de se ipsa authenticam et minime dubiam praebere non posse. Etenim criteria interna, quae liber de se ipso exhibet, vel quoad authentiam histori­ cam satis inefficacia sunt, a fortiori quoad divinam auctoritatem, quae libris sacris competit ex divina in­ spiratione.1) Ergo ad hanc cognitionem de Scriptura ac­ quirendam opus est criterio externo, via distincta ab ipsa Scriptura. Porro ejusmodi via externa non est nisi aut imme­ diata Dei revelatio aut traditio; non prior, quae est contra omnem experientiam. Ergo traditio ad istam cognitio*) Cf. /:.·«. st endos, ad certas quasdam paries vel textus adprobandos suflicit ita, ut his saltem auctoritas scientifica attribuatur ; hoc suppo­ sito institutio magisterii ecclesiastici sive traditio divina el authentica probari potest, el probatur. Per idem dein me­ dium traditionis authenticae divina auctoritas s. Scrip­ turae in sua plena amplitudine, cum plena securitate etc. ape­ ritur omnibus etiam simplicibus fidelibus. Nota: Eodem argumento implicite saltem manifestum fit, tra­ ditionem authenticam priorem quoque esse in ordine cognitionis quam scientiam ipsius scripturae (cf. supra p. 715); nam ad hanc debito modo habendam, habeamus oportet jam rectam co­ gnitionem de s. Scriptura. Ad hanc, ut vidimus, necessario requi­ ritur traditio divina; ergo et ad illam. Hoc tamen etiam dislinclim consideremus, agentes jam de Scripturae authentico inter­ prete. 718 De traditione ecclesiastica § 2. De divina traditione s. Scripturae interprete. Scriptura fons est divinae revelationis, obscurus tamen intellectu. Hoc alibi ex professo demonstratur;1) id ex ipsis rebus et mysteriis patet, in quibus sacri ejus libri versantur, et experientia propria vel aliena manifestum est, et per ipsam Scripturam expressis verbis declaratur v. g. 2 Pet 3, 16: „In quibus (epistulis Pauli) sunt quaedam difficilia intellectu, quae indocti el instabiles depravant, sicut et caeteras Scripturas ad suam ipsorum perditionem”. Simul intellexeris, obscuri­ tatem s. Scripturae inveniri etiam in rebus quibus neglec­ tis perditio fiat animarum; ergo non in rebus minoris tan­ tum momenti, quemadmodum protestantes somniant. Obscura igitur est Scriptura; ideoque authentico inter­ prete omnino eget; et quoad hunc interpretem tenemus: Traditio authentica, quam nos habemus in magiste­ rio vivo sive in successione apostolica, sub directione Spiritus Sancti infallibilis et authentica norma ss. Scripturas interpretandi est. Demonstratio. — 1. Res pro catholicis extra dubium positum est per conc. tr i dent i num et vaticanum, ex quibus prius in decr. sess. 4: „ad coercenda petulantia in­ genia decernit, ut nemo suae prudentiae innixus in rebus fidei et morum ad aedificationem doctrinae Christianae per­ linentium, s. Scripturam ad suos sensus contorquens, contra eum sensum, quem tenuit et tenet sancta mater ecclesia, cujus est judicare de vero sensu et interpreta­ tione Scripturarum sanctarum, aut etiam contra unanimem consensum patrum ipsam Scripturam sacram in­ terpretari audeat * 4. - Idem decretum denuo vaticanum inculcat ejusque sensum ita declarat, „ut in rebus fidei et morum, ad aedificationem doctrinae Christianae pertinen­ tium. is pro vero sensu s. Scripturae habendus sit, quem tenuit ac tenet s. mater ecclesia, cujus est judicare de vero sensu et interpretatione Scripturarum ') Cf horum instil, t. Ill ile inspiratione 3. Scripturae* p. 26β sqq. Traditio s. Scripturae interpres 719 i sane tarum: atque ideo nemini licere contra hunc sen­ sum aut etiam contra unanimem sensum patrum ipsam Scripturam s. interpretari" (s. 3 c. 1). 2. Ceteroquin res ex dictis fere manifesta est. Certe s. Scriptura, ut nobis utilis sit, ut finem suum divinitus praestitutum omnino attingat, medio carere nequit, quo verus ejus sensus fidelibus manifestus fiat. Atqui ejusmodi medium ab ipsa Scriptura de se obscura expectari nequit, neque ab immediata Spiritus Sancti illuminatione et instruc­ tione singulis fidelibus exhibenda, ut supra audivimus, multo minus a demonstratione et inquisitione scientifica a singu­ lis praestanda, quae pro plerisque impossibilis est, neque a magisterio privato mere doctrinali, quod in obscuritate Scripturae necessarium consensum numquam habebit. Ergo non restat, nisi ut attendamus ad magisterium, quod pro revelatione divina promulganda el conservanda a Chri­ sto Domino in universum et primario institutum et ejus auxilio et divina assistentia instructum est (Mt 28, 19 sq). Id est magisterium apostolicum in ecclesia semper vivens sive divina traditio. 3. „In ecclesiam, ita Irenaeus III 4, 1, apostoli quasi in depositorium dives, plenissime contulerunt omnia, quae sunt veri­ tatis: uti omnis, quicunque velit, sumat ex ea potum vitae"; et sic ,omnis sermo ei constabit, si et Scripturas diligenter legerit apud eos, qui in ecclesia sunt presbyteri, apud quos est apo­ stolica doctrina, quemadmodum demonstravimus" (IV 31). — Sed et Tertullianus Scorpiace c.12: «Quis nunc, inquit, medullas Scripturarum magis nosset quam ipsa Christi schola? quos et sibi discipulos adoptavit omnia utique edocendos, et nobis magistros adornavit omnia utique docturos". — Quibus consentit Origen es comment. in Mt n. 46 docens: «Quoties (haeretici) canonicas proferunt Scripturas, in quibus omnis christianus consentit et credit, videntur dicere: ecce in domibus est verbum veritatis (Mt 24, 26). Sed nos illis credere non debemus, nec exire a prima el ecclesiastica traditione, nec aliter credere, nisi quemadmo­ dum per succesionem ecclesiae traditum est." Ita a vetustissimis patribus hoc munus interpretis ecclesiae magisterio sive traditioni semper vindicatum est; in quo et poste­ riores unanimes consentiunt: «Significat (Christus e navi docens), ait Hilarius in Mt 13,1, eos qui extra ecclesiam positi sunt, nui- I 720 De traditione ecclesiastica am divini sermonis capere posse intellegentiam; navis enim eccleIsiae typum praefert, intra quam verbum vitae positum et praedi­ catum hi, qui extra sunt el arenae modo steriles atque inutiles adja­ cent, intellegere non possunt". Aliis vehementius in contrariam doctrinam invehitur s. Hie­ ronymus, qui in ep. 53, 6 sq haec profert: «Haec a me perstricta sunt breviter, ... ut intellegeres te in Scripturis sanctis sine prae­ vio et monslran te semitam non posse ingredi.1) Taceo de grammaticis, rhetoribus, philosophis, geometris, dialecticis, musicis, aslronomis, astrologis, medicis . . .; ad minores artes veniam el «piae non tam λόγω quam manu administrantur : agricolae, caemen­ tarii, fabri, metallorum lignorumve caesores, lanarii quoque et ful­ lones et ceteri, qui variam supellectilem el vilia opuscula fabrican­ tur, absque doctore non possunt esse quod cupiunt. «Quod medi­ corum est promittunt medici, tractant fabrilia fabri * (Horatius). Sola Scripturarum ars est, quam sibi omnes passim vindicant: ,scri­ bimus indocti doctique poëmata passim" (ib). Hanc garrula anus, hanc delirus senex, hanc sophista verbosus, hanc universi praesu­ munt, lacerant, docent, antequam discant." — Quibus similia s. Augustinus profert v. g. de moribus eccl. c. 1 et de ut Hit. cred. <. 6 sq, ubi scribit : «Nulla imbutus poetica disciplina Terentianum Maurum sine magistro attingere non auderes ... tu in eos libros, qui, quoquo modo se habeant, sancti tamen divinarumque rerum pleni prope totius generis humani confessione diffamantur, sine duce irruis et de his sine praeceptore audes ferre sententiam: nec si libi aliqua occurrunt, (piae videantur absurda, tarditatem luam el putrefactum labe hujus mundi animum, (pialis omnium stultorum est, accusas potius (piam eos, (pii fortasse a talibus intellegi neque­ . * unt Cf. Franzelin th. 18. Nota: Prorsus immerito excipiunt, per ejusmodi interpretatio­ nem ab auctoritate externa exhibendam studium exegescos scienti ficae praepediri. Ipsa enim interpretatio authen­ tica scienlilicis inquisitionibus mullum adjuvatur: mulli quo­ que textus el integri libri authentica interpretatione de­ stituti sunt, in quibus scientia bermeneulica ex propriis suis principiis libere versari poterit. In iis tero, qui authentice decla­ rati jam sunt, exegetae erit veritatem sensus ecclesiastici adbibitis inediis hermeneuticis, quantum fieri potest, scientifice vindicare cl detendere — Ceterum cum omnis scientiae finis est, ul veritatem inveniat, veritas per infallibile magisterium declarata facis instar ‘) Hunc semitae ducem divinitus datum el externum magisterium esse, ex contextu patet: ad eunuchum enim illum, de quo Act. s, im­ mediate ante Hieronymus respexit, qui s. Scripturam intellegere non poterat nisi interprete Philippo diacono divinitus misso. Traditio revelationem divinam plene continet 721 erit el tantum abest, ul Scripturae interpretationem scientificam im­ pediat, ut potius mirum in modum juvet atque promoveat. — Lar­ giora videas in tractatu de Scriptura. § 3. Do amplitudine traditionis prae s. Scriptura. Ex iis quae hucusque exposuimus, jam perspexeris traditionem latius patere s. Scriptura. Qua in re duo praenota: a) Nomine traditionis hic directe in considerationem venit traditio objectiva sive universa dis­ ciplina et doctrina revelata, quatenus praecise per per­ petuam seriem testium authenticorum a prima sua pro­ mulgatione usque ad nos transmissa et integra servata est. — b) In ipsa comparatione, quam modo inter traditionem et Scriptu­ ram instituimus, non loquimur per se de Scriptura uni versim seu quoad omnia, quae sive per se sive per accidens continet (historica aliave hujusmodi), sed tantum loquimur de Scriptura, ut est fons revelationis seu quoad ea, quae ibidem continentur directe el propter se revelata. Demonstratio. — 1. Videtur res fere peracta. Etenim tota Scriptura quoad doctrinas per se revelatas, quas continet, et quoad cognitionem de ipsa ab initio magisterio sacro sive traditioni tradita est et ab ipso semper fidelibus tradenda erat. Atqui praeter ea, quae in Scripturis continentur, exi­ stant fidei doctrinae, quae a sola traditione transmittuntur i. e. traditiones constitutivae. Ergo traditio Scrip­ turae doctrinam superat amplitudine. Existant etiam traditiones constitutivae; etenim a) hoc ipsi apostoli inculcare videntur, qui in epistulis suis generali modo fidelibus commendant doctrinam viva voce propositam, el iisdem epistulis non promittunt nisi add i tamen ta quaedam ad praedicationem oretenus factam, sive quod speciale caput doctrinae recolant, sive quod de ipsis, quae in epistulis magis compendiose tradiderint, ad oralem institutionem, quae praecesserat, remittunt; cf. v. g. 1 Cor 11,1 sqq; 1 Cor 15, 1 sqq; Phil 3,17 sqq; Coi 2, 6 sqq; 1 Thess 4,1 sqq; 2 These 3, fi sqq; — 1 Cor 14, 33; Ph U 4, 8 sq ; 2 Tim 1, 13 sq ; 2 Tim 2, 8. Eundem modum etiam servant, cum jam pierique libri Scripturae scripti erant, remittentes fideles etiam ad succèssores suos summa cum instantia atque sollicitudine. Unde patet, ex persuasione apostolorum numquam traditiones mere orales omnes in sacris libris demum consignatum iri. Cf. 2 Tim 1, 13; 2, 2; 1 Jo 2, 24; 2 Jo 12; 3 Jo 14. I)orse h > Dc ecclesia. | | I g | ► ' r | | 722 De traditione ecclesiastica b) Idem ex ipsa traditione constat, qua certiores reddi­ mur, nonnulla sacrae doctrinae capita per solam traditionem ora­ lem ad nos pervenisse. Ila v. g. Origenes: «Ecclesia, inquit, ab apostolis traditionem accepit etiam parvulis baptismum dare * (in ep. ad Rom 5, 9). El Chrysos tomus et Epiphanius praxin orandi pro defunctis ex eadem traditione repetunt: «Necessario, ait hic, illud facere ecclesiam dico, quae traditum sibi ritum illum a majoribus acceperit" (haer. 65, 8). — Plura vero capita simul com­ memorat Tertullianus de corona 3: „Oblaliones pro defunctis, pro natalitiis (martyrum) annua die facimus, die dominico jejunium nefas ducimus vel de geniculis adorare. Eadem immunitate a die paschae in pentecosten usque gaudemus. Calicis aut panis etiam nostri (eucharistici) aliquid decuti in terram anxie patimur. Ad omnem progressum atque promotum, ad omnem aditum el exi­ tum, ad calciatum, ad lavacra, ad mensas, ad lumina, ad cu­ bilia, ad sedilia, quaecunque conversatio nos exercet, frontem crucis signaculo terimus. Harum et aliarum ejusmodi discipli­ narum si legem expostulas Scripturarum, nullam invenies; tra­ ditio tibi praetendetur auctrix, consuetudo confirmatrix et fides observatrix. * — Similiter s. Augustinus loquitur de valore baptismi ab haereticis collati de bapt. F 23 dicens: «Apo­ stoli autem nihil quidem exinde praeceperunt [in Scripturis], sed consuetudo illa, quae opponebatur Cypriano, ab eorum traditione exordium sumpsisse credenda est. sicut sunt multa, quae universa tenet ecclesia et ob hoc ab apostolis praecepta bene creduntur, quamquam scripta non reperianlur. * — Sic cultum imaginum ex traditione repetit Jo. Damascenus de fide orth. IV 16. In genere vero rem exhibet s. Epiphanius haer. 61, 6 di­ cens: «Traditione quoque opus est; neque enim exScripturis peti possunt omnia. Idcirco alia scripto, traditione alia sanc­ tissimi apostoli reliquerunt; quod ipsum ita Paulus affirmat 1 Cor 11, 2: quemadmodum tradidi vobis; item alio loco (ib. 14, 33): ila doceo et ila tradidi in ecclesiis; item (ib. 15,2): si meministis, nisi frustra credidistis. Jam vero illud ab apostolis sancta Dei ecclesia traditum accepit: post decretam virginitatem ad nuptias sese con­ ferre scelere implicatum videri *. — Similiter Basili us de Spir. S. n. 66: «Ex asservatis in ecclesia dogmatibus et praedicationibus alia quidem habemus e doctrina scripto prodita, alia vero nobis in mysterio tradita recepimus ex traditione apostolorum, quorum utra­ que eandem vim habent ad pietatem, nec iis quisquam contradicet, nullus cede qui vel tenui experientia noverit, quae sint ecclesiae * instituta. Merito igitur verbis Chrysos tomi concludamus: «Hinc est perspicuum, quod non omnia tradiderunt (apostoli) per epistulam, * Traditio doctrinae amplitudine Scripturam superat 723 sed multa etiam sine scriptis; el ea quoque sunt fide digna“ (in 2 Thess hom 5. 2). — Cui conclusioni et ipsa concilia oecumenica concordant, quae in declarationibus vel definitionibus suis necessarium non existimaverint, ut res definienda divinis praecise litteris contineatur; ita v. g. conc. oecum. VII cultum imaginum ex traditione repetit (act. 7). c) Ipsi protestantes necessitate coacti el vel inviti nobis consentire debent — certe in usu quotidiano et modo proce­ dendi. Etenim et ipsi plura eaque majoris quoque momenti ser­ vant et credunt, quae ex divinis litteris vel non vel non sufficienter ostendere possint. Sic parvulos suos baptizant (quamvis actu non credant), haereticorum baptisma et ipsi validum retinent, illicitam declarant baptismi iterationem, loco sabbati et ipsi diem dominicam sanctificant, et ipsi sanguinem contra Act 15, 29 sine scrupulis comedunt etc. Sed el theoretice rem confirmant, quam sine contradictione reicere non possint. Ipsi nimirum defendunt: a) libros omnes et solos, quos in suo canone retinent, esse divinos eosque solos divinam revelationem ab omnibus credendam continere; β) fideles omnes et singulos sufficientes sibi interpretes s. Scripturae esse; γ) articulos esse quosdam fundamentales, alios non fundamentales etc. — Atqui horum nihil in Scripturis legitur. Ergo et ipsi con­ sentire debent, aliquid non scriptum esse retinendum et prae­ ter Scripturam esse alium fontem, qui non est nisi oralis traditio. 2. Procedimus in argumentatione hucusque ex consi­ deratione ea, quod magisterium vivum qua tale tandem lotum depositum fidei et ipsam Scripturam fide­ libus tradere debuit, ita ut sicut particularia quaedam ca­ pita doctrinae, ita el ipsa Scriptura materialiter saltem con­ siderata ad traditionem pertineat. Ista consideratio vero nonnullis auctoribus non placet. Ex­ cipiunt: a) hoc modo traditionem ul fontem non accurate a Scrip­ tura distingui; id quod sit contra communem modum loquendi, contra modum loquendi et ipsorum patrum el conciliorum. b) Praeterea dicunt considerationem istam ambiguitate termini traditionis laborare. Etenim cum dicitur traditionem latius patere (piam ipsam Scripturam, traditio sumitur in sensu stricto pro prae­ dicatione mere orali, a Scriptura funditus distincta; cum vero dicitur traditionem complecti lotum fidei depositum i. e. Scripturam el oralem praedicationem sive traditionem, traditio sensu latiore accipitur el Scriptura ul pars ad totum refertur. Cf. De San p. 99 et p. 127. 724 De traditione ecclesiastica Quidquid est cum hac animadversione1) — a) certum est traditionem ex parte eorum, quae directa re­ velatione ad omnes fideles diriguntur, Scriptu­ ram superare. Nimirum ex ipsa institutione Christi reve­ latio integra pro omnibus divinitus facta per magisterium authenticum et infallibile viva vocis praedicatione tradenda est idque ex ejusdem Domini mandato usque ad consummationem mundi: „euntes docete omnes gentes . . . docentes eos servare omnia quaecunque man­ dam vobis; et ecce ego vobiscum sum omnibus diebus usque ad consummationem saeculiu. — Sint igitur postea praeci­ pua capita ab apostolis divinis litteris conscripta, haec eo ipso magisterio vivo vel traditioni orali non subtrahuntur et hoc revelationis depositum ad finem usque mundi etiam in posterum viva vocis praedicatione conservandum et propagandum erit. Cum igitur traditio omnia, quae ad revelationem Christianam spectant, necessario tanquam pro­ prium objectum contineat, Scriptura vero ut sub n. 1 jam audivimus nonnulla fidei capita non contineat, traditio saltem ex parte eorum, quae propter se revelata sunt, Scripturam excedit. b) Existant igitur el traditiones in haesi vae; id quod et ss. patres confirmant, maxime inde quod unam eandemque doc­ trinam fidei el ex traditione et dislinclim etiam ex Scripturis ostendunt. ,Traditione igitur, quae est ab apostolis, ail Irenaeus Ul 5, sic se habente in ecclesia, revertamur ad eam, (piae est ex Scripturis ostensionem". — Similiter etiam Tertullianus signi­ ficat regulam fidei tum in Scriptura contineri tum etiam traditione manifestari, hisce verbis: „Quid autem praedicaverint apostoli i. e. quid illis Christus revelaverit, et hinc praescribam non aliter pro­ bari debere nisi per easdem ecclesias, quas ipsi apostoli con­ diderunt, ipsi eis praedicando tam viva quod ajunt voce, quam per epistulas postea. Si haec ita sunt, constat proinde omnem doctrinam, quae cum illis ecclesiis aposlolicis, matricibus et origi­ nalibus fidei conspiret, veritati deputandam, sine dubio tenentem, quod ecclesiae ab apostolis, apostoli a Christo, Christus a Deo ac­ cepit; reliquam vero omnem doctrinam de mendacio praejudican') De ratione, qua card. Franzelin ex contraria parte se de­ fendit, et de replicatione ad eam cf. Müller de verbo Dei revelato p. 78. Traditio doctrinae amplitudine Scripturam superat 735 dani, quae sapii conlra veritatem ecclesiarum el apostolorum et Christi et Dei ... Si haec ita se habent, ut veritas nobis adjudi­ cetur, quicunque in ea regula incedimus, quam ecclesia ab aposto­ lis, apostoli a Christo, Christus a Deo tradidit, constat ratio propo­ siti nostri definientis, non esse admittendos haereticos ad ineun­ dam de Scripturis provocationem, quos sine Scripturis proba­ mus ad Scripturas non perlinere" (de praescr. c. 21; 37). 3. Si vero traditionem strictius intellexeris, in quantum prorsus conlradistinguitur ad Scripturam, ul volunt nonnulli auc­ tores, el materiam utrimque traditam ex integro attenderis: con­ cedendum erit, et ipsam Scripturam ex parte traditionem ampli­ tudine excedere. Etenim si s. Scripturam semel non integram sub manuduclione traditionis oralis posueris, ecce ea quae in Scriptura leguntur in duplici specie inveniuntur: alia sunt propter se reve­ lata, alia revelata propter aliud. „Quaedam, ait s. Thomas, pro­ ponuntur in s. Scriptura ul credenda, non quasi principaliter intenta, sed ad praedictorum (principaliter credendoium) manifesta­ tionem: sicut quod Abraham habuit duos filios, quod ad lactum ossium Elisaei suscitatus est mortuus el alia hujusmodi, quae nar­ rantur in Scriptura in ordine ad manifestationem divinae majesta­ tis vel incarnationis Christi" (S. th. 2. 2 q. 1 a. 6 ad 1). — Atqui haec, quae alterius ordinis revelata in Scripturis inveniuntur, neque ipsa traditione prorsus separata a Scriptura omnia conservata sunt, neque ul facile intellegitur, omnia poterant conservari, cum valde multa sint. Nota: Ex omnibus, quae hucusque didicimus, iterum patet tra­ ditionem sacram prae ss. Scripturis esse revelationis fontem plane primarium, fundamentalem, magis n e c e s s a r i u m. Cum insuper hic fons ex voluntate Christi et ex sensu ecclesiae neces­ sario adeundus sil ad ea discenda, quae sunt divinae revelati­ onis, palet simul traditionem esse etiam fidei regulam eodem modo primario adhibendam eamque tamen sub formali ratione traditionis remotam, cum proxima regula non sit nisi magiste­ rium ecclesiae praecise consideratum. Articulus III. Exceptionibus satisfit. 1 les et doctrina nostra hucusque explicata vehementer commendatur etiam ex futilitate argumentorum, quae ad­ versarii contra eandem proferunt. Omnis autem eorum argumentatio ad hanc generaliorem formam reduci potest: 726 De traditione ecclesiastica S. Scriptura, ajunt, perfectissime, abunde etc. omnia con­ tinet, quae requiruntur ad fidem et vitam aeternam. Ergo traditionis nulla erit necessitas. — Nos pariter in genere respondebimus : Data non concessa ista Scriptura­ rum plenitudine, nondum exinde excluditur traditionis ne­ cessitas. cum s. Scriptura, ex sese obscura, saltem interpre­ tatione et introductione egeat. Praeterea ipsam plenitu­ dinem Scripturae concedi non posse, expressius ostendimus iis, quae modo disputavimus de traditionibus constitutivis. Ad hanc vero plenitudinem nunc ostendendam adver­ sarii jam in particulari corradunt sive verba Scripturae, sive textus ss. patrum; de singulis in specie videamus. I. Ex fontibus positivis. — 1. Jo 20, 30 sq: »Mulla quidem el alia signa fecit Jesus in conspectu discipulorum, quae non scripta sunt in libro hoc; haec autem scripta sunt, ut credatis quia Jesus est Christus, Filius Dei, et ut credentes vitam habeatis in nomine ejus". Ergo ad vitam sufficiunt, quae scripsit — Joan­ nes! ecquid faciemus deinde cum Matthaeo, Luca * ? ... — Addu­ cunt et 2 Tim 3,16 sq: ,Omnis Scriptura divinitus inspirata utilis est ad docendum ... ad erudiendum in justitia, ut perfectus sit homo Dei ad omne opus bonum i n s t r uct u s“ ; ergo iterum Scriptura ex sese sufficit ad vitam vel perfecte instituendam ! Resp.: Ex textibus evincitur, Scripturam sufficere suppositis supponendis (quod nimirum recte intellegatur) affirmative vel el relative ad finem peculiarem, propter quem determina­ tus liber scriptus est, v. g. ad hoc ut quis credere valeat, quod Jesus est Christus Filius Dei (Jo 20, 31) cc. evincitur. Scriptu­ ram sufficere etiam absolute el exclusive i. e. ut excludat aliud medium ng. — Profecto affirmatio sive utilitatis sive necessi­ tatis alicujus medii non est exclusio alterius medii; el cum s. Paulus dicit, omnem Scripturam utilem esse ad docendum, ut homo per­ fectus sit, hoc non est idem ac dicere, sol am Scr i p t u ram suf­ ficere vel utilem esse. Ast etiam exclusive ss. Scriplurae vetant quidquam iis addendum esse, quae scripta sint: ita Dt 4,2: wNon addetis ad ver­ bum, quod vobis loquor, nec auferetis ex eo; custodite mandata Domini Dei vestri quae ego praecipio vobis ; * vel Apoc 22, 18 sq: , Contestor enim omni audienti verba prophetiae libri hujus: si quis apposuerit ad haec, apponet Deus super illum plagas scriptas m libro isto; et si quis diminuerit de verbis libri prophetiae hujus, auferet Deus pariem ejus de libro vitae . * Traditio contra exceptiones stabilitur Resp.: Nihil addendum est ad istos in individuo libros, in quibus ejusmodi dicta leguntur, sicut nec ad alios ita, ut libri sacri inde mutentur vel corrumpantur cc. nihil addatur doctrinae in ge­ nere ng. vel subd.: nihil addatur erroneum vel humanitus inven­ tum, quo verbum Dei adulteretur cc. nihil addatur, quod eadem Dei auctoritate manifestum est ng. — Si ultra hos limites exceptionem urgebis, omnes jam libros sacros post Deuteronomium conscriptos eodem jure rejicies. Sed nonne etiam ulteriores divinae revelationes ultra Scrip­ turam excluduntur, dicente apostolo Gal 1, 8 sq: „ Licet nos aut angelus de coelo evangelizet vobis, praeterquam quod evangelizavimus vobis: anathema sil . . . Si quis vobis evangelizaverit prae­ ter id quod accepistis: anathema sit“. — Haec ex ipsis verbis ejus­ dem apostoli distingues: . . . praeter id quod accepistis „sive per sermonem sive per epistulam , * aliis: praeter u n i versu m Dei verbum revelatum cc. . . . praeter verbum Dei in Scrip­ tura sola contentum ng. 2. Traditiones etiam aperte damnantur; ita 1 Pet 1,18: „Scientes quod non corruptibilibus auro vel argento redempti estis de vana vestra conversatione paternae traditionis8. Vana his traditio vocatur, id quod confirmari potest ex iis, quae leguntur Is 29,13; Mt 15, 3; Gal 1,14. — Attamen et hic repro­ bantur traditiones humanae, superstitiosae, impiae vel judaicae per legem Christi jam inutiles et vanae factae cc. traditiones di­ vina auctoritate propositae et per authenticum magisterium emissae ng. 3. De iis, quibus ss. patres perfectionem el sufficientiam Scripturae praedicaverint, relegas p. 700 sq. — Mireris fors id unum, quod ss. patres in suis argumentationibus, maxime adversus hae­ reticos semper provocant ad ss. Scripturas? Videntur sic practice saltem Scripturam solam tanquam fontem agnovisse, unde fidei dogmata sint probanda. Resp.: Quod dicitur in exceptione, quod patres semper ad Scripturam provocaverint, ita simpliciter concedendum non erit; nam el ad s. traditionem adversarios remittunt, vel haereticos; cf. quae supra ex Irenaeo vel Ter lu 11 ian o allegavimus. — Quodsi frequentius patres ex ss. libris argumenta sua depromunt, id ex quadam accommodatione faciunt, ut facilius haereticos refellant et lucrentur, qui sola Scriptura nitebantur. — Ceteroquin distinguas demonstrationem sci en t i fica m, qua patres et theologi in operibus suis saepe utuntur ad res fidei magis illustran­ das, et demonstrationem authenticam, quae sit peremp­ toria, omnibus accommodata, cui omnes se submittere debeant. Haec altera numquam in sola Scriptura independenler a vivo el 728 De traditione ecclesiastica authentico successionis apostolicae magisterio inveniebatur. Cf. Franzelin th. 19; Scheeben Handbuch der k. Dogmalik I 21. II. Aliae exceptiones desumuntur ex ratione interna sive di­ gnitate Scripturae. — 1. Ecce s. Scriptura in praesenti providentiae ordine fons revelationis necessarius est. Atqui in nostra doctrina, ex qua traditio jam omnia, quae sunt revelationis divinae, continet, s. Scriptura redundat et plane superflua apparet. Resp.: Ng. minorem; quamvis enim ex sensu catholico tradi­ tioni primae paries assignandae sint, s. Scriptura nullatenus redun­ dare dici potest. Addita nimirum est per divinam providentiam sacro magisterio ad totum depositum fidei securius conservandum tanquam necessarium adjumentum; cum enim amplitudo veritatum revelatarum sat copiosa sit, sola orali traditione et me­ moria hominum difficilius traderetur. A fortiori hoc relinetur, cum ad depositum fidei aliquatenus etiam veritates per accidens revelatae accenseanlur, quae in sola Scriptura enarrantur ad dog­ mata fidei jucundius, accuratius, profundius intellegenda. Imo el ipsa dogmata fidei ibi quoad magnam pariem vividius el pro­ fundius exponuntur, el ita magisterio authentico ad perfectiorem intellegentiam et enarrationem certe non inutilem, inservire pos­ sunt. Quare multiplex utilitas traditioni ex ss. Scripturis enascitur. 2. Ast nonne saltem dignitas s. Scripturae, qua est verbum divinum, per dogma catholicum laeditur? Ecce secundum hoc dogma jus divinas Scripturas authentice interpretandi magisterio humano committitur; atqui hoc est idem ac absolutam verbi di­ vini auctoritatem humanae auctoritati submittere. Resp.: Cum hac de re accuratius sermo recurrat in tractatu de s. Scriptura, brevius hic respondeamus, distinguentes·, ex doc­ trina catholica submittitur magisterio ecclesiae ipsa Scriptura ng. modus quo homines fideles intellegant eandem Scrip­ turam subd.: submittitur hic intellectus fidelium magisterio et auc­ toritati mere humanae ng. auctoritati quae ex assistentia divina ei adnexa similiter divina merito dicitur cc. 3. Quodsi el ipsa documenta traditionis obscuritate laborant ideoque interprete egent, ejusmodi interpres in organo traditionis sive magisterio ecclesiae semper praesens erit, quod, quae emiserit, facile etiam vivo vocis oraculo ulterius illustrabit et declarabit. De criteriis traditionis 729 Caput HI. De criteriis divinae traditionis. Vix necessarium erit, peculiariter agere de organo traditionis sacrae; ex ipsis argumentis, quae pro existentia traditionis protulimus, apparet, organum omnino non distingui ab ipso ma gister io apostol ico a Christo instituto. Hoc autem magisterium apostolicum in corpore episcoporum legitima successione perseverat. Quare jam corpus episcoporum cum romano pon­ tifice capite conjunctum organum traditionis vere constitutivum esse intellegitur. -· Authenticum porro hoc organum maxime erit, in quantum divinam infalli­ bili latis promissionem adnexam sibi habet; et sic roma­ nus pontifex, cui soli pro se etiam praerogativa infalli­ bilitatis facta est, organum principale et constituens tradi­ tionis est. Sed et reliqui episcopi, cum in unum corpus inter se et cum romano pontifice conveniunt, ejusmodi or­ ganum constituunt, sive in concilium congregantur sive dispersi per orbem consentiunt, Unde fere palet, ubi et principale traditionis critérium inveniatur. Articulus I. De criterio traditionis divinae primario. I. Primarium critérium non invenitur nisi in documentis, quibus romanus pontifex aliquam doctrinam fidei definit, vel episcopi universi suum consensum in tali doctrina manifestant. 1. Est autem, ut facile intellegitur, critérium tra­ ditionis certa regula vel norma, qua g e n u i n a trad ilio divina dignoscatur et a falsa secernatur. Tale critérium certissime et necessario et per se solum ibi invenitur, ubi necessario et infallibili ter doctrina revelationis per magisterium authenticum tradita habetur. 730 Dc traditione ecclesiastica Atqui ejusmodi doctrina primo loco et per se solum per­ emptoria manifestatione doctrinali sive pontificis romani sive collegii episcoporum, vel in concilium congregati vel et per orbem dispersi, agnoscitur. Ergo et in his mani­ festationibus solis primarium traditionis critérium habebitur. Ad min: a) Licet enim per se possibilis sil etiam investigatio sci enti fica in ea quae sunt vere tradita, tamen vix unquam ea cer­ titudine in hac inquisitione proceditur, ut res pro fide definiatur. Insuper solum magisterium ecclesiae ad hoc divinitus ordinatum est, ut pro fidelibus determinet et definiat, quae revelationis divinae sint, et ideo authentice ex fontibus desumat, quae ibi revelata con­ tinentur. Unde jam Irenaeus: ,Νοη oportet, inquit, quaerere apud alios veritatem quam facile est ab ecclesia sumere, cum apo­ stoli quasi in deposilorium dives plenissime in eam contulerint om­ nia, quae sint veritatis. . . . Propter quod oportet ea, quae sunt ec­ clesiae, cum summa diligentia diligere et apprehendere veritatis tra­ * ditionem (adv. h. Ill 4, 1). b) Ad rem accuratius pernoscendam, diligentius recolligere de­ bemus conditiones, sub quibus illis manifestationibus infallibili * tas et ideo etiam ratio crilerii competat. Nimirum a) ejusmodi authentica manifestatio doctrinae versari debet circa res fidei et morum. De revelatione eniin agitur divina tradenda; haec autem in solis rebus versatur, quae sunt circa fidem et mores; sic alia manifestatio doctrinalis aperte extra objectum pro­ prium versaretur. Cf. quae supra de objecto infallibililalis tracta­ vimus p. 40!) sqq. β) Doctrina etiam emissa debet esse iis conditionibus, sub quibus defin itio peremptoria adesse cognoscatur: ex cathe­ dra, cum agitur de summo pontifice; cum voluntate fideles obligandi quoad coelum episcoporum. γ) Cum agitur de consensu episcoporum, hic universalis debel esse, universalitate non mathematice, moraliter tamen com­ putanda. 2. Habet autem consensus episcoporum, quacunque demum aetate exstat vel observatur, eandem plane auctoritatem infallibilem; neque enim Christus praeroga­ tivam infallibilitatis magisterio authentico ecclesiae pro de­ terminata quadam temporis differentia contulit, sed in per­ petuum usque ad consummationem saeculi. Hinc ad de­ monstrationem alicujus dogmatis per se nullatenus neces­ sarium est, ut consensum episcoporum omnium aeta- De criterio traditionis primario 731 tu ni Christianarum exquiramus vel ad consensum episco­ porum antiquorum recurramus, sed ad scopum hunc attingendum plane sufficit consensus debitus cujusvis aeta­ tis, et ideo etiam aetatis solius praesentis. hno consensus episcoporum praesentis aetatis non una ratione praestat. „Etenim primo consensus episcoporum aetatum praeteritarum ad instar verbi demortui est, quod solum ex monumentis el documentis vita carentibus innotescit; praesentes vero episcopi organum vel subjectum vivum magisterii authen­ tici constituunt, quod mullo magis immediate el directe verbum Dei revelatum nobis dispensat. Hoc idem vivum magisterium in­ super de sensu verbi Dei scripti et traditi clarius et sine ambigui­ tate judicare valet“; id quod maxime valet in iis, in quibus doc­ trina chrisliana praesens prae antiquiore jam largius evoluta et ex­ plicata apparet. „Denique hoc vivum magisterium ad servandam fidem simpliciter necessarium est, ut ex superiore tractatione constat; scriptura vero et traditionis monumenta antiqua quamvis subsidia ad revelationem conservandam moraliter necessaria sint, eandem tamen necessitatem ac magisterium authenticum vivum non habent“ (Millier l. c. p. 99 sq). Relinquemus igitur sensum Christianae antiquitatis? Nullo modo; etenim theologorum est, harmoniam et conspirationem inter doctrinam ecclesiae praesentis temporis et praedicationem majorum nostrorum in fide a tempore usque apostolorum ascen­ dendo, quantum fieri potest, ostendere. Secundo ipsum magisterium nunc vivum praedicationem antiquam tanquam normam fidei et praedicationis suae respicit el considerat. Haec denique demonstra­ tio per recursum ad fidem antiquam, quamvis non pro filiis eccle­ siae, tamen respectu adversariorum non raro necessaria erit, ut hi plenius et in proprio campo refellantur; ipsi enim communiter ec­ clesiam catholicam corruptionis incusant doctrinae revelatae. H. De monumentis ecclesiasticis. — 1. Magisterium au­ thenticum munus suum non solum per oralem praedi­ cationem exercet, sed idem praestare poterit etiam aliis modis, quibus communicatio inter homines fieri potest sive perscripturam sive per certos usus vel praxes, sive per alia hujusmodi. Inter haec etiam inve­ niuntur, quae effectum stabilem et permanentem relinquunt et monumenta ecclesiastica vocantur. Intelleguntur autem monumenta historica in genere opera quaecunque ex transacta aetate relicta, quibus opi­ 732 De traditione ecclesiastica niones, doctrinae, mores, instituta, actiones sive hominum singulorum sive integrarum societatum praeteritarum nobis manifestantur; monumenta igitur ecclesiastica ea opera ex transactis aetatibus relicta sunt, quibus de fide et moribus et disciplina tunc vigentibus edocemur. Ejusmodi monumenta sal multa habentur, et sunt aut scripta aut non scripta. — Inter scripta connumerantur symbola et professiones fidei, acta et definitiones conciliorum necnon romanorurn pontificum, libri lilurgici (sacrament urii et poenitentiales), acta martyrum et sanctorum, scripta ss. patrum, documenta ad histo­ riam ecclesiasticam pertinentia, imo per accidens scripta quoque haereticorum etc. Inter monumenta non scripta recensentur opera artis Chri­ stianae, quae usui sacro vel etiam profano Christianorum olim in­ serviebant, ipse cultus, qui est practice et realis expressio fidei internae. Inter haec utique monumenta scripta praecisione et claritate eminent; attamen neque monumenta illa non scripta ideo negle­ genda sunt, de quibus subinde usurpari potest illud Lucae verbum ,lapides clamabunt ; * iisdem ea, quae spectant ad vitam practicam, ad mores antiquorum Christianorum, aliquando accommodatius et clarius oculis nostris praesentia sistuntur. 2.Monumenta ecclesiastica de ratione criterii tradi­ tionis eo gradu participant, quo organum, cujus sunt: dummodo genuina sint nec de sensu eorum ullum dubium subesse possit. Si igitur sunt ipsius pontificis vel conciliorum oecumenicorum, immediate tanquam criteria verae traditionis inservire possunt. Si sunt aliorum, per se tale critérium non exhibent, sed tunc tantum, quando ad priorem rationem aliquo modo reduci possunt; id quod tunc obtinet, cum in exhibenda aliqua veritate tanquam revelata conspirant. Exempla mox videbimus, cum de scriptis theologorum vel patrum agemus in concreto. a) Manifestum est, quod ejusmodi documenta vel monumenta ipsi magisterio vivo authentico subsidium utilissimum praebent ad traditionem integre conservandam; imo hoc subsidium, quam­ vis non absolute, tamen moraliter necessarium dici potest. Etenim quamvis eae veritates revelatae, quae in Scripturis non contentae per solam traditionem conservandae sunt, non tam mul­ lae per se sint, traditionis tamen ope insuper transmittendae sunt a) interpretationes eorum, quae in s. Scriptura magis in deter- De monumentis ecclesiasticis 733 minate et obscure continentur; traditionis ope transmittendae sunt 3) ea quoque, quae sive in Scripturis sive in traditione impli­ cite contenta, opera magisterii authentici decursu temporum ex­ plicita dogmata jam evaserunt. Atqui haec omnia magnam doctri­ narum copiam jam constituunt, majorem quam ut sola memoria singulorum quorundam hominum retineatur et actu comprehen­ datur et ita a generatione ad generationem accurate transmittatur; praesertim cum inter illas veritates inveniantur etiam sublimes et valde difficiles, quae accuratis el definitis terminis exprimendae el declarandae sint, ne falso intellegantur. Neque haec necessitas moralis excluditur ratione assistenliae di vinae, quae semper praesto sit infallibili ma­ gisterio; etenim ut supra exposuimus, haec assistentia ut omnis di­ vina providentia supernaturalis media naturalia non excludit, sed, ut est assistentia, eorundem usum etiam supponit. — Id quod ex ipsa historia confirmari potest, qua teste ecclesia in contro­ versiis cum haereticis ad documenta ista semper recurrit. Imo et illud animadverti potest, quod in pluribus ejusmodi controversiis dogma catholicum sine consignatione tali ecclesiastica efficaciter vix defendi potuisse videtur. Neque tamen horum mοnumen torum necessitas ab­ soluta dici poterit. Absolute enim loquendo divina assistentia adjuncto maxime jam subsidio s. Scripturae, magisterium ecclesiae vivum certissime per se ita confortare potest, ul ipsum vi solius praedicationis oralis thesaurum revelationis integrum et illibatum conservare valeat. b) El illud immediate evidens est, quod si quae in monu­ mentis ecclesiasticis inveniuntur minus clara el ob­ scura, haec iterum ad magisterium authenticum sem­ per vivum el praesens referantur oportet tanquam ad authenticum interpretem. Ad hoc enim magisterium essen­ tialiter et principaliter perlinet, ut depositum revelationis non solum integrum custodiat, sed etiam explicet et intellectui fidelium expo­ nat. Ergo sicut s. Scriptura ipsa, ita etiam haec monumenta eccle­ siastica, in quantum referuntur ad divinam doctrinam, ecclesiae magisterio omnino subsunt, cujus erit eorundem sensum vel con­ spirationem, si quae dubia exurgunt, authentice el definitive de­ clarare. Neque inde docti theologi impediuntur, quominus etiam non interveniente vel adhuc silente magisterio ecclesiae, mulla sacrae doctrinae capita plena cum certitudine ex iisdem monumentis eru­ ant; neque enim omnia ista monumenta ambiguitate vel obscuri­ tate laborant, sed lumine proprio splendent. »> De traditione ecclesiastica Patet autem, magisterium vivum et inter nos praesens neces­ sitate el dignitate omnino ista monumenta ecclesiastica superare. Cujus rei ultima ratio demum inde desumitur, quod ex ipsa divina institutione hoc magisterium vivum tanquam principale el essenliale sacrae traditionis organum institutum est, cui omnia reliqua subordinenlur. Articulus II. De criteriis traditionis divinae secundariis. Loquimur nunc de criteriis secundariis, iis nimi­ rum, quae non ratione sui et in se spectata, sed per suam cum criterio principali connexionem sive reductive certam sacrae doctrinae normam praebeant. Tria sunt ejusmodi criteria: patres, theologi, sensus catholicus. § 1. De patribus. Tenemus: Unanimis patrum consensus in re­ bus fidei et morum certissimum divinae tradi­ tionis critérium exhibet. L Praenotationes. — 1. Notio patris ecclesiae. — Pater ille vocatur, qui alteri vitam communicat; pater igitur spiritualis de talibus enim patribus nobis nunc est sermo — ille merito vocatur, qui vitam sp i r i tu al e_ni doctrina fidei aliisque inediis salutis, maxime sacramentis co m ni u nj cal.; sic patres vocantur simplices sacerdotes, praedicatores fidei, episcopi, summus pontifex, cujus et nomen ipsum est papa i. e. pater. Quoniam vero fides, radix omnis salutis et vitae super­ naturalis, maxime doctrina propagatur, etiam ii nomine patris praeprimis digni existimantur, qui alios in doctrina fidei instruunt; ita s. Paulus de se ad Cor scribens: .Vos, inquit, ut filios meos carissimos moneo: nam si decem millia paedagogorum habeatis in Christo, sed non multos patres; nam in Christo Jesu per evangelium ego vos genui' (1 Cor 4,14 sq); cf. et Gal 4,19. — Et culga^ quidem patres ecclesiae appellantux._<£uj£unque scrip- De patribus 735 tores Christiani doctrina et antiquitate erant conspicui, ut Clemens alex., Lactantius, zirnobius, Rufinus, imo et ejusmodi scriptores, qui in graves quoque incide­ runt errores et ipsas haereses, ut Tatianus, Tertulljanus, O r i g e n e s ; attamen sensu proprio nomen hoc in­ tellegentibus coarctanda est notio. Et sic proprie patres dicuntur ii soli scriptores, qui ab ecclesia ipsa approbati sanctitate vitae et doctrina conspi­ cui in antiqua ecclesia floruerunt, eamque in in­ fantili aetate foverunt et quodammodo educaverunt. a) Requiritur igitur ecclesiae approbatio; quam appro­ bationem ecclesiae competere, non poterit addubitari. Ecclesiae enim, in quam tanquam in depositorium dives apostoli contulerunt omnia quae sunt veritatis, cujus est de ipsis quoque s. Scripturis quae sint vera indicare, a fortiori erit jus declarandi, quinam sint testes idonei el magistri doctrinae a Christo et apostolis traditae. — Sufficit autem etiam tacit.a sive practipa approbatio, quae Hat ipso usu, eo quod v. g. concih’a~vel romani poniilices^ns tanquam testibus in rebus fidei utuntur, vel quod scripta eorum olim in sacris conventibus post s. Scripturam lecta sunt, vel si magisterio non reclamante a fidelibus communi et constanti usu ut patres celebrati sunt etc. b) Tamen ipsa ecclesia in hoc suo judicio non sine certa re­ gula procedit, sed dotes quasdam semper requisivit, inter quas recensentur antiquitas, sanctitas, eximia doctrina. Et antiquitas certe testibus fidei peculiarem tribuit aucto­ ritatem, cum, quo quis propius apostolorum tempora attingit, eo facilius de vero sensu doctrinae eorum testari possit. iNon tamen theologi consentiunt, quousque haec antiquitas ad notionem patris requisita se extendat; aetatem patrum alii usque ad Gregorium M., alii usque ad Joannem Damascenum, alii ad Bernardum usque ex­ tendunt.— Merito ad rationem patris etiam conditio sanctitatis seu honestatis vitae postulatur; ex ipsa enim sola ille ecclesiae necessarius amor ejusque disciplinae doctrinaeve studium exoritur, qui testem idoneum, sincerum et integrum constituat. Inde igitur maxime voracitas testium nostrorum extra dubium ponitur. — Scientia denique, ad munus testis pariter necessaria, manifesta fit per celebrem eorundem virorum et eximiam doctrinam. Qua in re nota, quod „unus allerve error materialis non impedit orthodoxiam, dummodo ille, de quo agitur, habuerit mentem catholicam et plurimis catholicam doctrinam recte expresserit".') 736 De traditione ecclesiastica c) Ita notio patris hisce fere exhiberi potesl: Patres eccle­ siae proprio sensu illi scriptores ecclesiastici vocan­ tur, qui propter antiquitatem, sanctitatem, doctri­ nam singularem, qua ecclesiam illustrabant, ab ea­ dem ecclesia hoc titulo insigniti sunt. Ii vero qui ex ali­ qua parte deficiunt, sive a nota orthodoxiae sive ratione sanctitatis, nomine potius generico scriplores ecclesiastici vocantur. d) Cum notione patris intime cohaeret alia, quae est docioris ecclesiae. — Doctores vero ii designantur, qui in ecclesia doctrina quadam~plane singulari quam ma­ xime excellunt et ideo ab ecclesia hoc peculiari titulo do£toris distincti sunt Ecclesiae declaratio iterum innititur doctrina eaque etiam exceller) tiore, sanctitate quoque vitae, non tamen jam anti­ quitate, quamvis et inter patres multi hoc titulo doctoris exor­ nati sint. — Differt igitur notio doctoris a notione patris triplici ex ratione: ad rationem doctoris non requiritur anti­ quitas; requiritur autem ex altera parte major quaedam doctrinae excellentia et sollemnior quaedam el specialis sive expressa eccle­ siae approbatio. Ejusmodi vero ecclesiae doctores jam recensentur: quattuor qui fere per excellentiam celebrantur doctores ex ecclesia occidentali : Ambrosius, Augustinus, Hieronymus, Gre­ gorius M.; pariter quattuor ex ecclesia orientali: Athanasius, B a s i 1 i u s, Gregorius naz., G h r y s o s t o m u s ; praeterea II i 1 arius piet., ulerque Cyrillus alex, et hier., Leo M., Petrus Ghrysologus, I s i d o r u s hisp., Petrus D a m i a n u s, Anselmus, Bernardus, Bon a ven lura, Thomas, A lp lion sus L i g u o r i, F r a n c i s c u s S a 1 e s i u s, J o a. D a m a s c e n u s. B e d a, Petrus Ganisius, Joannes a Cruce. 2. Quoad statum quaestionis nota: Patres in scriptis suis considerari possunt aut ut doctores privaji (qui privatam suam sententiam, non communem fidem vel pu­ blicum ecclesiae sensum exponant) aut ut testes fidei cathol icae (quando ipsa dogmata in communi et publica tide recepta ut talia pro aetate sua vigentia proponunt) aut etiam ut publici et universales ecclesiae doctores (quando liâec "flogmata ulterius evolventes non pro­ priam sententiam privatam, sed ecclesiae sensum exponere intelleguntur). Nos assertum nostrum non quidem tene­ mus de patribus ut sunt doctores privati, tamen id retine­ mus pro utroque altero casu. Neque enim in ecclesia ratio De patribus 737 doctoris a ratione testis separari potest; Jidem enim, qui sunt depositi custodes (testes), sunt etiam divinitus instituti doctores, hocque duplex munus licet forte distingui, non tamen potest separari" (Franzelin th. 15 I 2). Attamen patres traditionis infallibile critérium tunc tantum per se constituunt, quando ut testes vel doctores publicae fidei (in rebus igitur fidei et morum) unanimi consensu in ean­ dem sententiam conspirant. Neque vero consensus ma­ thematice, sed moraliler tantum universalis requiritur. — Num singuli patres rem ipsam etiam expressius tanquam eam pro­ ponere debeant, quae pertineat ad depositum fidei, dubito, licet fre­ quentius affirmetur.1) Sufficit, ut de facto res ad depositum per­ tineat, quia sic jam inveniuntur testes in proprio campo. 3. Quoad rem a nobis statutam deficit Luther et mulli alii cum ipso, qui flocci faciunt auctoritatem ss. patrum; quos suo modo sequuntur modern is la e, quibus patres non sunt nisi novae ex­ perientiae religiosae auctores vel antiquae experientiae novi inter­ pretatores.’) Ex altera parte per excessum peccavit Jan se­ nius, qui tanti aestimaverit auctoritatem vel unius patris, s. Au­ gustini, ut eam praeferret auctoritati vel ipsius magisterii vivi; cf. prop. 30 damn, ab Alexandro VIII. — Defendimus autem hac in re doctrinam omnino catholicam, de qua re praeter alia cf. juramentum contra errores modernistarum a Pio X praescriptum versus finem. II. Demonstratio. — 1. Ut a minore ad majus ascen­ damus, consideremus primum patres in se sive litterarie sive theologice. Ita erant viri plerique ingenio insignes, sanctitate praestantes, studio sacrae doctrinae ex animo dediti, amore erga fidem integram et illibatam servandam prorsus flagrantes. Atqui sub his adjunctis consensui eorum unanimi error subesse nequit. Aut enim agitur de veritatibus illis, quae tunc in ex­ pressa ecclesiae professione erant, quos patres ut simplices testes fidei tradebant; et ad has fideliter trans­ mittendas sufficit vel mediocris scientia et simplex veracitas testium, quibus patres excellebant. — Aut agitur de doctrina revelata ulterius evolvenda et explicanda, id quod spectabat ad paties quatenus erant doctores ec·) Cf. Dieckmann o. c. II n. 875. *) Cf. Schultes o. c. p. 661. Doruch. De ecclesia. 738 De traditione ecclesiastica clesiae; et etiam in his communis omnium patrum consen­ sus ab errore omni plane immunis merito praedicatur. Ut enim erant ingenio, indole, regione, tempore diversi, neces­ sario diverso modo defecissent, si a veritate una non erant determinati, neque in unum errorem unanimiter profiten­ dum unquam conspirassent. Idem confirmari potest ex respectu ad divinam provi­ dentiam. Erant enim, ut vidimus, patres nostri homines singu­ laribus omnino et excellentibus dotibus praediti; a quo haec omnia habebant, nisi a solo Deo? Quo jam fine, nisi ut ecclesiam divi­ nitus fundatam juvarent in recta doctrina sive invenienda sive re­ tinenda? Unde patres ad eos pertinent, quos Christus ipse con­ stituit et aptissime instruxit, ut per singulas aetates in doctrina fidei propaganda filios ipsi gignerent, ul his dotibus divinitus in­ structi sanctam ejus doctrinam incolumem custodirent sacrasque Scripturas aperirent. Atqui cum hac provida cura divina omnino pugnat, quod hi electi viri unanimiter errorem propagarent. Ergo unanimis patrum in rebus fidei consensus ab errore necessario im­ munis est?) 2. Accedit ratio ex relatione, quam patres ad magisterium authenticum inierunt. — Certe patres quidem qua tales ipsum magisterium authenti­ cum non repraesentabant, neque collective conside­ rati (nisi forte de summis pontificibus cogitaveris, qui in­ ter illos inveniuntur); multi enim ex ipsis ne episcopi qui­ dem erant, et qui erant episcopi, cum pauci singulis tem­ poribus florerent, totum corpus episcoporum non poterant repraesentare, cui infallibilitas tanquam propria praeroga­ tiva inhaeret. Merito tamen patres considerantur tanquam os, quo corpus ipsum episcoporum, non excluso romano pontifice, doctrinam revelatam communi­ cabat, defendebat, explicabat; etenim semper non solum a simplicibus fidelibus, sed etiam ab ipsis pastoriHunc in sensum Leo XIII. encycl. Aeterni Patris d. 4. Aug. 1879: .Providissimus, inquit, Deus sicut ad ecclesiae defensionem mar­ tyres tortissimos, magnae animae prodigos contra tyrannorum saevi­ tiam excitavit: ila philosophis falsi nominis aut haereticis viros sapien­ tia maximos objecit, qui veritatum revelatarum thesaurum etiam ra­ tionis humanae praesidio tuerentur/ De patribus 739 bus duces et magistri antesignani habebantur, quos tota ecclesia securitate indubia audire posset. Sub hoc vero respectu considerati patres necessario de ipsa infallibilitate participaverint oportet, quando unanimes aliquam doctri­ nam revelatam docuerint vel propugnaverint; necessario enim ipsius magisterii authentici approbationem et consen­ sum sibi obnoxium habebant, et errantes totam ecclesiam, ex promissione Christi infallibilem, in suum errorem traxissent. Si porro patres referas ad magisterium aetatum subsequent!um, illud semper consonam eorum doctri­ nam tanquam veram fidei normam et regulam considerabat et adhibebat; ideoque eandem ab errore immunem merito tenemus, cum secus iterum eorum error ipsum magiste­ rium authenticum et totam ecclesiam infecisset, contra ex­ pressam promissionem Christi. 3. Efficacissimum demum argumentum nobis praebet practica et theoretic a p er su asio ecclesiae. a) Practice concilia non minus quam ipsi ecclesiae doctores dogmata fidei ex patrum consensu semper com­ probabant; haereticorum vero errores ob ipsum eorum ab unanimi patrum conspiratione dissensum condemnabant. Ergo ex ipsa ecclesiae praxi consensus patrum norma et critérium divinae traditionis certum semper agnoscebatur. Ila jam in conc. ni caeno I episcopi de termino .consub­ stantialis" in Scriptura non occurrente, teste A than asio, .non sibimel ipsis adinvenientes verba, sed habentes ea a patribus testi­ monia conscripserunt" (ep. ad Afr. n. 6); ila et in conc. GP I macedoniani teste Socrate interrogati sunt, ,utrum vellent necne stare judicio patrum, qui floruerunt, antequam nascerentur illae haereses, de quibus agebatur" (II, E. ad a. 381). — Gone, ephesinum porro et ipsum decrevit: .Divinitus placuit nihil aliud po­ steris credendum decernere, nisi quod sacra sibi consentiens ss. pa­ trum tenuerit antiquitas" (act. 1). Sed el conc. chalcedonense in suis definitionibus patribus utebatur „lestibus ad nostrae fidei confirmationem", eumque .qui patrum depravat intellegentiam, prae­ varicationis existere reum" declarat" (Mansi VII 116. 464). — Gone. demum Lateranense sub Martino I (a. 649) can. 17 statuit: „Si quis secundum ss. patres non confitetur proprie et secundum * 47 740 De traditione ecclesiastica veritatem omnia, quae tradita sunt et praedicata sanctae catholicae et apostolicae Dei ecclesiae, perindeque a ss. patribus et venerandis universalibus quinque conciliis usque ad unum apicem verbo et mente, condemnatus sil“. Similiter denique, ut alia omittamus, conc. VIII (CP IV) statuit: „Per aequam et regiam divinae justitiae viam inoffense incedere volentes veluti quasdam lampades semper lucen­ tes et illuminantes gressus nostros, qui secundum Deum sunt, sanc­ torum patrum definitiones el sensus retinere debemus * (act. 1 cn. 1; cf. el act. 10 en. 1). — Ita vero omnia fere concilia usque ad conc. trident in um, de quo cf. s. 5 ab initio (D. n. 669). b) Neque alia est theoretica confessio eccle­ siae ejusque pastorum, qua auctoritatem patrum suo­ rum non solum ut utilem declarant, sed tanquam omnino et necessario sequendam depraedicant. Ita v. g. s. Augustinus adversus Julianum II 10, 37 de pa­ tribus ecclesiae agit: „Isti episcopi sunt, docti, graves, sancti, veri­ tatis acerrimi defensores adversus garrulas vanitates, in quorum ratione, eruditione, libertate, quae tria bona judici tribuisti, non poles invenire quod spernas. Si episcopalis synodus ex toto orbe congregaretur, mirum si tales possent illic facile sedere. Quia nec isti uno tempore fuerunt, sed fideles et multis excellentiores paucos dispensatores suos Deus per diversas aetates temporum locorumque distantias, sicut ei placet atque expedire judicat, ipse dispensat. Hos itaque de aliis atque aliis temporibus atque regionibus ab oriente el occidente congregatos vides, non in Jocum, quo navigare cogan­ tur homines, sed in librum, qui navigare possit ad homines. Quanto libi essent isti judices optabiliores, si teneres catholicam fidem, tanto libi sunt terribiliores qui oppugnas catholicam fidem, quam in lacte suxerunt, quam in cibo sumpserunt, cujus lac et cibum parvis magnisque ministraverunt; quam contra inimicos, etiam vos tunc nondum natos, unde nunc revelamini, apertissime et fortissime defenderunt. Talibus post apostolos sancta ecclesia plantatoribus, rigatoribus, aedificatoribus, pastoribus, nutritoribus crevit. Ideo pro­ fanas voces vestrae novitatis expavit, el cauta ac sobria ex admoni­ tione apostolica (2 Cor 11, 3) ne sicut serpens Evam seduxit astutia sua, sic el mens ejus corrumperetur a castitate quae est in Christo catholicae fidei virginitate insidias vestri dogmatis sub­ repentis exhorruit, el tanquam caput colubri calcavit, obtrivit, ab­ * jecit — Similiter et Vincentius lir., postquam eundem fuisse usum lotius antiquitatis Christianae ostendit, demum concludit: ,Necesse est profecto omnibus deinceps catholicis, qui sese ecclesiae matris legitimos filios probare student, ut sanctae ss. pa­ trum fidei inhaereant, agglutinentur, immoriantur; profanas vero De patribus > 741 profanorum novitates detestenlur, horrescant, insectentur, perse­ quantur" (comm. c. 33); cf. etiam c. 28 sq. „Patruin vestigiis non insistere, ait Basii i us ep. 52, 1, nec sua sententia vocem illorum poliorem ducere, res est reprehensione digna, ut plena arrogantiae". „Omnes, ita assenlil Gyri Ilus alex., quibus integrum cor est, illorum (ss. patrum) sententias sequi con­ tendunt, quia et ipsi, evangelica et apostolica mentem cum imple­ vissent et ex ss. Scripturis sermonem fidei recte el citra reprehen­ sionem tractassent, mundi fuere luminaria, sermonem vitae conti­ nentes ut scriptum est" (apol. in anath.8). Et Leontius byzant.: „Posl apostolos, inquit, et prophetas Deus in ecclesia posuit doctores secundum providentiam Spiritus Sancti incomprehensam in opus ministerii ad aedificationem corporis Christi; quare qui pa­ tres non recipit, qui in ecclesia clari et celebres sunt, plane ordinationi et constitutioni Dei resistit" (cont. Nestor I). ,SutIicere [erqo] solus nunc ad confutandam haeresim deberet consensus omnium, quia indubitatae veritatis manifestatio est auctoritas universorum et perfecta ratio facta, ubi nemo dissentit. Ita ut qui con­ tra hoc sentire nitatur, hujus prima statim fronte non tam audienda sil assertio quam damnanda perversitas: quia praejudicium secum damnationis exhibuit, qui judicium universitatis impugnat: el au­ dientiae locum non habet, qui a cunctis statuta convellit" (Cassi­ anus de incarn. I 6). Ceteroquin cf. Franzelin th. 9. III. Defendimus hucusque, patribus consentien­ tibus saltem rationem competere criterii genuinae tradi­ tionis sacrae; attamen possunt convenire adjuncta, s ul ) quibus p a t r i b u s e t i a m numero p 1 u r i b u s t a ri­ tum, imo et paucis vei etiam unius judicio si­ milis ratio criterii competat. 1. Et certissime rationem criterii habebis, cum pa­ tres omnes ex occidente de aliqua re fidei consen­ tiunt: non solum ideo, quia ibi invenitur romanus ponti­ fex, sed etiam quia inde statim consensus universorum etiam orientis patrum manifestus fit. Sane temporibus patrum oriens et occidens unam constitue­ runt ecclesiam, maxime in rebus fidei. Repugnat autem, quod ma­ nente fidei unitate in notoria pastorum vigilantia patres omnes oc­ cidentales aliquam doctrinam pro revelata propugnaverint, quam graeci orientales rejecerint. Quare consensus occidentalium arguit consensum etiam orientalium patrum. ,An ideo, ita s. Augusti­ nus reprehendit in simili causa Julianum 11, 13, contemnendos il I 11 ΊΜ De traditione ecclesiastica putas, quia occidentalis ecclesiae sunt omnes nec ullus est in eis commemoratus a nobis orientis episcopus? . . . Puto tibi eam par­ tem orbis sufficere debere, in qua primum apostolorum suorum vo­ luit Dominus gloriosissimo martyrio coronare . . . Non est ergo, cur provoces ad orientis antistites, quia el ipsi utique christiani sunt, el utriusque partis terrarum tides ista una est, quia el fides ista Christiana est; et te certe occidentalis terra generavit, occidentalis regeneravit ecclesia *. Cf. et dissertationem Bessarionis in conc. florent, habitam, Hard IX 319 sqq. 2. Sub certis adjunctis vero etiam patres tan­ tum plures certum fidei argumentum praebere possunt. Tanquam ejusmodi adjuncta notentur, quod patres isti de­ bent esse insignes et qui diversis aetatibus dissitisque locis rem fidei proposuerint, quae non relinquat liberum assensum, sed sibi exigat necessarium assensum; res facilior adhuc fit, quando hanc rem suam proponunt etiam aliis m ini me reclamantibus. His suppositis res facile probatur: a) Ex praxi ecclesiae. Ita nimirum semper ecclesia in conciliis procedebat, ut pro re fidei probanda non ad om­ nes possibiles patres, sed ad plures insigniores ex variis partibus ecclesiae selectos provocaverit. IIoc de conc. ephesino testatur Vincentius lir.; id constat de chalcedonensi, constantinopolitano Ill et IV. Ec­ clesia vero in recta adhibenda methodo dogmata fidei com­ probandi errare non potest. Similiter el patres ipsi agebant; ex quibus unum audiamus expressius s. Augustinum, qui agens contra haeresin pelagianam sic disserit: „Non quidem omnium de hac re sententias nec omnes eorum, «pios commemorabo, me congregaturum esse polli­ ceor, quia nimis longum est et necesse esse non arbitror, sed po­ nam pauca paucorum, quibus tamen nostri contradictores cogantur erubescere el credere, si ullus in iis Dei timor vel hominum pudor tantum malum pervicaciae superavit * (c. Jul. I 1, 3) ; et de his pau­ cis postea sub c. 5, 20: ,Tantumne, inquit, possunt apud te (Juliane) Pelagius et Coelestius, ut a solis ortu usque ad occasum tot ac tan­ tos fidei catholicae ductores el defensores antiquos et nostrae aetati contiguos, dormientes et manentes, non solum deserere, verum etiam audeas manichaeos appellare? Miror, si hoc aliquando ex luo poterit ore procedere, quod te tamen clamare pravitas lui compellit erroris" — El praeter Theodorei um (dialogi c. Apollinaris er- De patribus 743 rores), Gy rill uni alex, (de recta fide), Leonem M. (ep. 184 ad Leonem aug), G a s s i a n u m (de ineam, c, Nestorium), G e I a s i u m I (tract. 3 de duabus naturis in Christo n. 17), Damascenum (c. iconomachos) aliosve, similiter prorsus ac. Augustinus rern premit Vincent i us lir. disserens: «Quamquam mullo amplior majorum numerus adhiberi potuerit, sed necesse non fuit, quia neque multi­ tudine testium negotii tempora occupari oportebat, et decem illos [testes allegatos] non aliud vere sensisse quam ceteros omnes colle­ gas suos nemo dubitabat * (comm. 30). b) Ilis fere indicata est et ratio ex natura rei de­ sumpta. Sub adjunctis enim illis, quae notavimus, maxime cum respexeris ad silentium reliquorum, consensus vel com­ plurium patrum et loco et tempore dissitorum iterum re­ duci debet ad consensum simpliciter universalem. Gerto enim certius contra doctrinam vel complurium patrum, quorum fama per universum fere orbem increbuit, contra­ dictio ex parte aliorum patrum vel certe ex parte authenticorum magistrorum exoriri debuit vel el exorta esset, quam primum ibi errorem detexissent. — Exoriri debuit oppositio; etenim magistri authentici, inter quos patres communiter inveniebantur, tanquam custodes depositi revelationis divinitus positi obligati erant, ut lo­ querentur si quid proferebatur contra rectam fidem. Exorta esset oppositio: hoc palet ex nota indole patrum, qui teste historia vel in difficillimis adjunctis silere non solebant, licet vir magnae aucto­ ritatis doctrinam ab ecclesiae praedicatione dissonam proposuit. Sic Cyprianus ipsi Stephano papae resistebat, cum falso utique puta­ ret eundem errare, sic multi patres et episcopi imperatoribus arianis summa fortitudine resistebant. Excipiunt: Saepe complures patres errorem defenderunt v. g. apocatastasin, chiliasmum, eumque etiam ul veritatem fidei propugna­ bant. Respondeas: aliis tamen reclamantibus cc. silentibus aliis ng. Gf. F ra n ze 1 i n th. 16; De San n. 236 sqq; Millier l. c. p. 155sqq. 3. Ex iisdem fere rationibus etiam palet, quod hinc inde pauci patres, imo in peculiaribus circum­ stantiis vel unus, irrefragabile divinae traditionis critérium praebere possunt. Qua in re duos discernere licet casus: a) Supponas paucos patres, per universum orbem doctrina et fama in vita et post mortem illu­ strissimos, doctrinam aliquam proposuisse et hanc aperta et de fi ni la sen ten l ia tanquam eam propu- 744 De traditione ecclesiastica gnasse, quae ad catholicam fidem pertineret; eorumque assertionem longe lateque per ecclesiam pervulgatam, nullam omnino contradictionem invenisse. Immediate patet ex rationibus paulo ante prolatis, in his adjunctis doctri­ nam eorum consensum universalis ecclesiae invenisse. Sub iisdem adjunctis tero sententia vel unius patris magna dignitate et fama praediti, rationem admittit sententiae totius eccle­ siae, quae sic non reclamans prorsus consentire videtur. b) Supponas et alterum casum, etiam graviorem : quod in aliqua fidei controversia contra insurgentem haeresin pater quidam insignis vel uti dux exercitus prae­ iverit ac in conspectu ecclesiae, applaudentibus om­ nibus, doctrinam proposuerit tanquam eam, quae rectae fidei justa sit explicatio. In hoc casu sententia hujus unius patris jam non solum implicite ecclesiae consensum, sed prorsus explicitant videtur invenisse approbationem. Ejusmodi conditionem ex. g. nacti sunt Athanasius, Hilarius, Augustinus decertantes pro mysterio ss. Trinitatis; Gyrillus alex., Sophronius, Leo M. decertantes pro mysterio incarnationis, Augu­ stinus pugnans pro ratione et necessitate divinae gratiae etc. c) Etiam haec res iterum confirmari potest ex praxi ecclesiae. Etenim saepe paucorum, imo quandoque unius patris auctoritas in ecclesia sufficiebat ad rem aliquam ostendendam. Ita de s. Alhanasio Gyrillus ep. 1 ad monachos: ,Sane, in­ quit, idoneus est hic vir apprimeque dignus, cui tuto fidem ad­ jungere licet, ul qui nil protulisset, quod a divinis litteris esset alienum. Quo enim pacto illustris ille celehratusque paler, qui in sacra illa magnaque synodo nicaena in tanta omnium admiratione habitus esi, a veritatis tramite aberraret?1* — Et similiter Augu­ stinus de Gregorio naz. disserit: , Est lania persona, ul neque ille hoc nisi ex tide Christiana omnibus notissima dicerel, nec illi [epi­ scopi suae regionis el aetatis] eum tam clarum haberent atque ve­ nerandum, nisi haec ab illo dicta ex regula notissimae veritatis co­ * gnoscerent (c. Jul. i 16). Alibi contra duas epp. Pelagii IV S idem Augustinus unum Cyprianum testem sibi allegat. Eandem sententiam etiam theologi magni nominis in ipsis conciliis defendebant ; ita v. g. Gregorius Scolari us in conc. Ilo ren lino graecos admonuit, ut latinis cederent, ulpole qui sex patres testes protulerint pro processione Spiritus Sancti; el Bessarion in eodem concilio declaravit auctoritati solorum Gyrilli De auctoritate patrum extra consensum 745 alex, et Epiphanii, doctrina et sanctitate excellentium, ceden­ dum esse. Scholion: I. De auctoritate patrum extra consensum. — « 1. Per se patet singulorum patrum non esse omnium eandem auctoritatem, eamque crescere pro ratione antiquitatis, sanctitatis, eruditionis, celebritatis, dignitatis hierarchicae, approbationis, usus quem in ecclesia obtinent, partium quas in expugnandis baeresibus vel in definitioni­ bus conciliorum habuerunt. Imo ne unius ejusdem que patris quidem in di versis quaestionibus eadem auc­ toritas semper est; hinc in testimonio aliquo patrum rite appretiando consideranda est ratio et occasio libri aliaque adjuncta, sub quibus pater hic vel ille vixit et scripsit. Quamvis vero et singulorum patrum auctoritas sper­ nenda non sit,1) nullius tamen auctoritas per se (ergo ab­ strahendo ab illis adjunctis, de quibus supra egimus) irre­ fragabilis est. „Neque enim, ait Augustinus ep. 148, 15, quorumlibet disputationes, quamvis catholicorum et laudatorum hominum vehit Scripturas canonicas habere debe­ mus, ut nobis non liceat salva 'honorificentia, quae illis debetur hominibus, aliquid in eorum scriptis improbare atque respuere, si forte noverimus, quod aliter senserint, quam veritas habet divino adjutorio vel ab aliis intellecta vel a nobis".2) Idem etCoeleslinus I papa de scriptis Augustini aliorumve patrum in ep. 21 ad episcopos Galliae declarat dicens: .Profundiores vero difficilioresque paries incurrentium quaestionum, quas latius pertractarunt, qui haereticis restiterunt, sicut non audemus contem­ nere, ita non necesse habemus adstruere"; et Alexander VIII jansenistarum hanc proscripsit propositionem: ,Ubi quis invenerit ’) Huc referas verba Augustini: „Isti episcopi sunt, docti, gra­ ves, sancti, veritatis acerrimi defensores adversus garrulas vanitates, in quorum ratione, eruditione, libertate, quae tria bono judici tribuisti, non poles invenire, quod spernas1* (c. Jul. I 7, 30 sq). 2) Cf. etiam H i e r o n y m u m ep. 62 ad Theoph il.; Augusti­ num de pecc. meritis et rem. Ill 14. — Similiter, de singulis nimi­ rum vel de paucis ex tra consensum cοnsideratis, dicta Augu­ stini aliorumve patrum intellegi debent, quibus affirmant, se non auctoritate, sed ratione et probatione moveri, qua utan­ tur patres. Etenim cum consentiunt, ipse consensus propria ratio as­ sensus nostri erit. 746 θβ traditione ecclesiastica doctrinam in Augustino clare fundatam, illam absolute potest tenere et docere, non respiciendo ad ullam pontificis bullam" (D. n. 1187). Neque plus sibi vindicat approbatio vel laus, quam ecclesia scriptis singulorum quorundam patrum in genere at­ tribuit; ex generali enim approbatione non sequitur, quod statim omnes et singulae sententiae sint approbandae vel quod omnis er­ ror exclusus sil. 2. Quaerunt hoc loco theologi nonnulli, utrum ss. patres, vel singuli, erroris expertes declarari possint, win iis fundamenta­ libus doctrinis revelatis, quae omnibus explicite semper cognoscendae et credendae erant, atque ideo in publica professione et symbolo fidei continerentur" (Franzelin p. 185 sq). Affirmat quaestionem hanc card. Franzelin, negant alii fors meliore jure. — Quoad quaestiones vero cum fidei depo­ sito non connexas patres peculiari auctoritate nullatenus fruuntur, sed lanium valet eorum auctoritas, quantum aliorum scrip­ torum in iisdem adjunctis et quantum rationes quibus utuntur. II. De dissensu patrum. — Non negamus, id quod ex dictis fere patet, patres hinc inde inter sese vel de rebus fidei dissentire; attamen dissensus iste saepe exaggeratur, cum tantum apparens sit. Quare juvat hic principia distinctim exponere, quae de ejusmodi dissensu teneri et observari debent. 1. Nunquam fieri potest, ut patres omnes unius aetatis contradicant patribus alterius aetatis quoad rem fidei. Ratio est manifesta’, consensus enim.patrum quo­ cunque tempore existens genuinum veritatis revelatae cri­ térium est. Atqui verum vero opponi nequit vel contrariari. Ergo neque consensus patrum unius aetatis adversari pot­ erit unquam sensui aetatis alterius. — Neque ullum talis dissensus universalis exemplum certum adferri potest; et si tale aliquid opponitur, contradictionem apparentem tan­ tum fuisse facile ostenditur. 2. Sed neque ubi dissensus per se possibilis est, quando nimirum agitur de singulis quibusdam patribus, hic quoad res gravioris momenti facile admittendus erit; sed omni conatu studendum est, ut invicem concilientur, ex consilio pulcherrimo s. Ambrosii: ,Sermonem dubium mens non dubia obumbrat et defendit a *lapsu · (ep. 48,4). De dissensu patruin 747 a) Gerte qui facile dissensiones inter patres comminiscuntur, alieni sunt ab agendi el sentiendi ratione et concilio­ rum et veterum scriptorum el doctissimorum theolo­ gorum. Concilia nempe semper de patrum mira consensione glo­ riati sunt. «Neque decet, ail Athanasius de synodis 43, illos cum his committere; omnes enim patres sunt; neque sanctum esset definire, hos probe, illos male loquutos esse, omnes quippe in Chri­ sto obdormierunt; neutros fas est culpare, omnes quippe res Christi curabant, omnes studia sua convertebant adversus haereticos". Cf. el Bessarionis or. in concilio florent, habitam, el s. Thomae opusculum ad Urbanum IV. E contra ii, qui animum a catholica ecclesia aversum fovent el lotam methodum fidei demonstrandae subvertere satagunt, pa­ trum dissensus continuo jaclare solent; de qua re conferas histo­ riam arianorum, neslorianorum, eulychianorum, iconomachorum, protestandum, jansenistarum etc. b) Ad harmoniam inter patres inveniendam certae inserviunt regulae hermeneuticae: juverit ea quae paler aliquis obscure, am­ bigue, implexe dixerit, declarare iis, quae vel ipse vel alii, quibuscum in eadem vixerit communione fidei, aliis locis clare et expres­ sius declaraverint. — Quare «oportet, ait ad rem Eu logins alex, (ap. Pholium cod. 215), sanctorum, qui certis temporibus doctores exliterunl, doctrinam integram perlegere et non ex parte illorum proferre sententias, indeque de tota eorum mente non sine peri­ culo conjecturam facere ..., quandoquidem ex uno aliquo dicto sive epistula sive lucubratione lota scriptoris pietas ostendi non potest". 3. Si vero patrum dicta nullo modo inter se conciliari possunt, relinquenda sunt, «reddentes tamen debitam reve­ rentiam dignumque honorem", ut ait s. Augustinus, ubi de sententia s. Cypriani recessit de bapt. VI 2. Res ista deinde forsitan ex patrum sensu finiri nequit, sed inqui­ rendi sunt fontes alii, maxime sententia ipsius magisterii authentici vivi. Neque inde, quod patres per aliquam epocham in certa doc­ trina non consenserint, slalim concludere licebit, talem doctrinam ad fidei depositum non perlinere; fieri enim potest, ul dissensum subsequatur consensus, eo quod res, quae antea obscure tantum patuerit, jam magis et dilucidius pateat. 4. Quodsi patres in re versantur, quae ad fidem vel mores non pertinet, doctrina eorum tantum valet, quantum argumenta; el id per se valet etiam quando patres de ejusmodi rebus physicis vel mere historicis agunt qua interpretes s. Scripturae. In ejus­ modi enim rebus patres non considerandi sunt ut testes doctrinae 748 De traditione ecclesiastica ecclesiae sive per se revelatae, sed ut doctores privati, suam vel suae aetatis opinionem proferentes; cf. enc. Leonis XIII. Providentissimus Deus (Denz. n. 1948). Corollar: 1. De regulis, quae in enarrandis patrum scriptis utiliter respiciuntur, relegas, quae J. Müller diligentius exponit de verbo Dei revelato p. 151 sqq. — Id tantum hic nola, quod „argumentum ex patribus non est res tam facilis quam plurimi opinan­ tur; examen accuratum necessarium est tum aulhenlicitalis textus tum sensus dictionis, attentis omnibus circumstantiis historicis * (Schultes o. c. p. 677). 2. Objectiones. — a) Patres ipsi suam aliorumve patrum auc­ toritatem haud magni faciebant; qua in re provocant ad s. Augu­ stinum ep. 82 ad Hieronymum n. 3. — Dist.: suam propriam ex sensu humilitatis et modestiae cc. aliorum patrum subd.: ubi loquuntur de coaevis, qui approbationem nacti nondum erant vel de scriptoribus ecclesiasticis, aut ubi loquuntur de singulis quibusdam, qui sententias alienas fovebant cc. secus ng. El memineris ea, quae supra in argumentatione protulimus. b) Facilius etiam respondebis ad illationem hanc: Patres sin­ guli pro se sumpti fallibiles sunt; ergo etiam omnes simul. — Dist. cons.: Si conditio omnium simul sumptorum est el manet eadem ac singulorum tr. vel cc; si haec conditio est prorsus alia ng. Si enim agitur de consensu omnium patrum, necessario cogitandum est de adjutorio el assistentia divina, quae omnem errorem ab ec­ clesia infallibili avertit. c) Patres reapse unanimiter errasse videntur, ut ex. g. in opi­ nione chiliasmi proferenda. — llesp.: Patres ejusmodi doctrinam prorsus unanimiter praedicabant nemine reclamante ng. majore quadam multitudine subd. lanquam rem fidei et omnino certam ng. lanquam rem disputabilem tr. Ita v. g. Justinus de hac re in dial. c. Tryph: wTibi, inquit, et antea confessus sum me quidem el multos alios ita sentire, sicut etiam vos omnino nostis hoc futurum esse; mullos vero etiam Chri­ stianorum, qui purae et piae sententiae sunt, hoc non agnoscere, libi significavi" (n. 80). Similiter loquitur Irenaeus c. haer. V 35 in hac re, quam ceteroquin suam fecerat. Cf. Müller de verbo Dei revelato n. 52 sqq. § 2. Do theologis. De theologis tenemus: Scholarum seu theologo­ rum unanimis sententia pariter indubium divi­ nae traditionis critérium praebet, quando agi­ tur de doctrina fidei. De theologis 1. Prdenotationes. — 1. Status quaestionis, a) Nos loquimur de theologis et scholis theologicis sensu catholico; ita ut sub nomine theologorum eos intendamus magistros, qui sub tutela, providentia, vigilantia magisterii authentici sacram et revelatam doctrinam in academiis et scholis legitime erectis vel in operibus sive libris per ecclesiae auctoritatem approbatis docebant et propugnabant. < I j I I R I I | i| j ! j I Connexio vero inter scholas et ecclesiae magisterium ante concilium tridentinum longe arctior erat, quam post illud; tunc enim scholae, sub auspiciis ipsius ecclesiae erectae, ejusdem continua tutela et vigilantia non solum de jure, sed etiam de facto plene gaudebant. Postea plures scholae theologicae, praesertim in publicis academiis, ab influxu et directione pastorum ecclesiae ex parte saltem se emanciparunt. Quare priorum illarum scholarum et theologorum consensus facilius praebet praedicationis ecclesiasticae sive traditionis critérium, quamvis neque sensum posterioris aetatis liceat spernere. Inde quoque est, quod consensus scholae etiam vocatur consensus scholasticorum, quo nomine olim magistri in scholis theologicis appellabantur. I | il . I I b) Conditiones, sub quibus huic consensui theologorum ratio criterii competit, similes sunt iis, quas olim de consensu patrum stabilivimus: ■ ■ ■ a) Consensus iste praeprimis debet esse η o n u t c u n q u e c o mmunis, sensu latiore, quo communem vocent sententiam, quae invenerit jam mullos probatos auctores; sed debet esse universalis et stri de commun is i. e. theologorum sive simpliciter sive moraliter omnium.1) — Praeterea consensus ille debet esse cerri us et asserti vils-, qui rem sine ulla ambiguitate vel dubitalione profert; opinio enim, licet mullorum, manet opinio et intra fmes probabilitatis tantum. — Insuper consensus iste_co.nst.ajm, esse debet i. e. per tempus longum perdurare; deliciente enim con- .B ‘) Sic intellexeris verba Melch. Cani dicentis: «Theologorum scholasticorum etiam multorum testimonium, si alii contra pugnant viri docti, non plus valet ad faciendam fidem, quam vel ratio ipsorum vel gravior etiam auctoritas comprobavit. Videlicet in scholastica disputatione plurium auctoritas obruere theologum non debet; sed si paucos viros modo graves secum habet, poterii sane adversum plurimos stare. Non enim numero haec judicantur, sed pondere . . Quo loco sane arguendi sunt scholastici nonnulli, qui ex opinionum, quas in schola acceperunt, praejudiciis, viros alios catholicos nolis gravioribus inurunt idque tanta facilitate, ut merito rideantur· (de locis theol. VIII 4). il ■ I 'I [I I I 'B B B B B I B B j B B | ί j i . J I 1 750 De traditione ecclesiastica stantia etiam firmitas el certitudo assensus deficere et ad rationem opinionis probabilis delabi videtur. β) Ex parte objectiva consensus versari debet circa rem et doctrinam revelatam et fide tenendam, non circa rem simpliciter ul scientifice veram propugnatam. c) Unde ratio criterii huic theologorum consensui com­ petit? — Certo non ex directa institutione Christi Domini, quasi hi theologi ratione sibi insita de magisterio authen­ tico participarent et ideo per se infallibilitate divinitus ex­ ornati essent; sed indirecte, eo quod consensus theolo­ gorum certis sub adjunctis et conditionibus cum infallibili magisterio connectitur ejusque infallibilem sententiam ma­ nifestat, quemadmodum ex argumento mox patebit. Est igitur hac in re notabile discrimen inter consensum theo­ logorum et consensum patrum; nam, ut alia praetermittamus a) pa­ tres fere omnes episcopi, et sic vi muneris testes authentici revela­ tionis ejusque doclores erant; theologi vero maximam partem tales testes authentici non erant; β) patres fere singuli omnes ab eccle­ sia diserte vel aequivalenler vel saltem tacite approbati sunt, non vero theologi paucissimis exceptis. 2. Adversarii. — Auctoritatem theologorum summo odio habebant haeretici et reformatores saeculi XVI. Luther v. g.: „Ego, inquit, simpliciter credo, quod impossibile sit ecclesiam reformari, nisi funditus canones, decretales, scho­ lastica theologia, philosophia, logica, ut nunc haben­ tur, eradicantur et alia studia instituuntur" (De Wette Luthers Briefe I 108). Mel an ch thon similiter ait, „theo­ logiam scholasticam nil esse nisi vanam, fictam, damnatam, diabolicam cavillationem et monachorum somnium" (der Bapstesel, Wittenberg 1523, 3).— Ilis vero anteluserant humanistae ut Erasinus, II ut ten, Mu tian, qui commu­ niter scholasticos barbarorum nomine appellabant et ad pugnam contra eos cohortabantur.1) Sed et catholici quidam, maxime ex recentioribus temporibus auctoritatem scholasticorum theologorum con­ temnebant, ut Hermes, Ilirscher, Gunther. Ii ma­ xime hisce rationibus nituntur: theologi isti ab aetate apo‘) Cf Pesch L c. I n. 59 *8. De theologis 751 stolica nimis distantes, apostolicae doctrinae testes esse nequeunt; ipsi insuper speculationi nimis indulgentes ipsam traditionem etiam neglegebant; tandem revera nonnullos errores communiter fovebant. Contra hos adversarios de numero catholicorum (liberalium) verba P i i IX ex Iit. ad archiep. nionac. d. 21. Dec. 1863 dirigun­ tur: „Neque ignorabamus, in Germania etiam falsam invaluisse opi­ nionem adversus veterem scholam et adversus doctrinam summo­ rum illorum doctorum, quos propter admirabilem eorum sapientiam et vitae sanctitatem universalis veneratur ecclesia. Qua falsa opi­ nione ipsius ecclesiae auctoritas in discrimen vocatur, quandoqui­ dem ipsa ecclesia non solum per tot continentia saecula permisit, ut ex eorundem doctorum methodo et ex principiis communi om­ nium catholicarum scholarum consensu sancitis theologica excole­ retur scientia, verum etiam saepissime summis laudibus theologi­ cam eorum doctrinam extulit illamque veluli fortissimum fidei pro­ pugnaculum et formidanda contra suos inimicos arma vehementer commendavit." II. Demonstratio. — I. Ex indole theologorum propria. Inter theologos scholae plurimi omnino inveniuntur viri sanctissimi, ingenio p ra es t an tiss i mi, qui rejectis curis saecularibus toto animo studiis theologicis se dede­ rint, adhibitis omnibus mediis naturalibus et su­ pernatural ibus. Atqui fere a priori videtur patere, hos omnes non uno tenore in unum errorem aequaliter incidere vel ejusmodi errorem per saecula tanquam doctrinam revelatam proponere potuisse; si enim hoc iis accidere pQtuit, quis unquam de revelatione ad salutem tam necessaria recte inventa securus erit? Ergo si theologi scholae, inter quos tam multi sancti et sollertes viri erant, in unam sententiam conspirabant, critérium exhibent veritatis. Idem confirmatur ex noto theologorum principio, quo in docendo et scribendo dirigebantur, sibi nimirum non licere vel minimum discedere a definitis articulis, suique muneris esse id do­ cere quod didicerint; si qui vero nihilominus ab isto principio de­ flectebant, statim tum ab ipsis academiis per proscriptionem illa­ rum sententiarum, tum per auctoritatem episcoporum vel ipsius summi pontificis coërcebantur. Si porro quaestiones non liquidae, in quibus veritas non facile patebat, agebantur, controversiae mox exortae consensum facile turbabant. Atqui principio isto retento et adjunctis iis consideratis, sub quibus retinebatur, fieri non potuit ut I pfâ De traditione ecclesiastica consensus scholarum unanimis in Christiana institutione a prisca traditione et veritate deflecteret; et ideo concors theologo­ rum doctrina certissimum divinae traditionis critérium exhibet. 2. Argumentum alterum ex relatione horum theologorum ad magisterium authenticum desumitur. — Con­ cors theologorum sententia in Christiana institutione i. e. in re ad fidem vel mores pertinente singulis aetatibus aequivalet doctrinae ipsius ecclesiae. Atqui, ec­ clesia qua talis neque in docendo neque in credendo errare in ejusmodi rebus unquam potest. Ergo neque concors vel constans theologorum doctrina in re fidei falsa es^e unquam poterit, et certum traditionis divinae critérium exhibet. Prob. major: Theologi hi sunt, qui ex mandato ipsorum episcoporum instruunt eos, qui populum Christianum sive in contionibus sive in confessionibus edocent; theologi ii sunt, quorum consiliis ecclesia authentice docens semper utebatur in definitionibus edendis et in haereticis damnan­ dis; ex scholis theologorum ipsi episcopi et pastores eccle­ siae prodierunt et usque prodeunt. Si qua igitur doctrina non ab uno vel altero doctore, sed communi omnium scho­ larum consensu per longum tempus tenebatur, hoc fieri non poterat, quin mox totius ecclesiae propria doctrina evaserit. De hac re Canus: „Si qua, inquit, in quaestione universi theologi eadem inter se concinunt, profecto si in eo errant, eccle­ siam item errandi periculo exponunt; sive enim qui confessiones audiunt sive qui ad populum habent contiones, utrique plebem instituunt, ut a theologis acceperunt. Ita fit, ul ecclesia eorum in fide communem errorem dissimulando, Christi fideles suo silentio deciperet. .Error enim, cui non resistitur, approbatur; et veritas, cum non defenditur, opprimitur1, ut Innocentius ait dist. 93 c. error; atque Deus ipse, si theologorum omnium errorem non ape­ riret, in necessariis christiano populo deessel. Quid enim facturus est populus imperitus, nisi eos sequi, quos pro illo tempore eccle­ siasticae doctrinae magistros accepit! An post haec omnia scholae theologia contemnenda est? crederem, nisi ejus auctoritate ecclesia res plurimas delinisset * (l. c. VIII 4). 3. Experimentum etiam fieri potest a contrario. Teste nimirum historia ii. qui unanimi scholarum consensioni in Auctoritas theologorum defenditur 753 rebus fidei vel morum pertinaciter repugnarunt, aut ipsi haeretici fuerunt, aut serius ocius in foedos errores contra fidem delapsi sunt. „Connexae quippe sunt, inquit iterum Canus l. c. VIII I, et fuere semper post natam scholam scholae contemptio et haeresum pestes." Neque sic mirum quod summi pontifices auctoritatem scho­ lae semper et ipsi propugnaverunt. Praeter verba Pii IX supra re­ lata huc pertinent, quae Sixtus V declaravit in bulla, qua s. Bonaventuram doctorem ecclesiae declaravit; huc perlinent ea, quibus Pius VI in constit. auct. fidei sub prop. 76 insectationem pisto­ riensium a scholastica theologia repellit, et maxime quae Leo XIII non semel, praesertim in encycl. Aeterni Patris summa auctori­ tate statuit. Corollaria. 1. Ergo ubi constans et unanimis doctrina theologorum aliquid tanquam de fide tenendum pro­ ponit, id negare haereticum est. Consensus autem iste saepe probari potest ex consensu eorum, qui aliorum duces agniti sunt; ita cum v. g. Magister, Bonaventura, Thornas, Sco tus consentiebant, facile ad unanimem con­ sensum concluseris. 2. Si vero propositio vel conclusio theologica a scholis theologorum rata el unanimi sententia exhibetur ut vera et legi­ tima, sine nota temeritatis vel erroris sperni non potest. Non quidem agitur de re propria fidei divinae, cum de conclusionibus potius theologicis quaeratur; agitur tamen de rebus fidei connexis, in quibus theologi ut in propria provincia versantur. Sic autem eorum consentiens auctoritas vel secundum ipsius sanae rationis principia gravissima est; sed el ab ipsa ecclesia magni fit et tan­ quam elementum aliquod habetur, quo sollemnes definitiones prae­ parentur. 3. Si qua de re scholastici dissentiunt, ex eorum auctori­ tate certum argumentum fieri nequit. Ergo singulorum quorundam, licet numerosorum et insignium theologorum, sententia non est necessario admittenda, si aliae scholae vel theologi solidi contradi­ cunt, nisi forsitan eidem sententiae accesserit auctoritas major sive pontificis sive concilii sive consensus universalis ecclesiae. Scholion: I. Objectiones solvuntur. — 1. „Non est theo­ logorum efficere, ut aliqua doctrina sit de fide. — Resp.: Non est theologorum efficere ut aliqua doctrina sit de fide, conc.; non est theologorum ostendere, manifeDorsch. De ecclesia. 48 751 De traditione ecclesiastica stare, testificari, quod aliqua doctrina sil de tide, ng.u (Schultes o. c. p. 6S7). 2. Doctores scholae, ajunt, eo quod recentioris aetatis sunt, non possunt testes esse doctrinae vel traditionis apostolicae. Ergo neque ejusdem traditionis critérium. Resp.: Ng.antec. Ecclesia enim in propria institutionis suae ratione indefeclibilis est et ideo vera Christiana doc­ trina semper eadem omnino est per decursum saeculorum. Sic theologi directe quidem testes sunt doctrinae revelatae pro temporibus suis; cum vero haec eadem sit ac patrum et apostolorum, indirecte saltem et istam testificantur. — Objectio igitur ex falso protestantium principio proce­ dit: ecclesiam unquam in doctrina vere revelata deficere posse, vel semper recurrendum esse ad vetustissimos pa­ tres in pervestigandis rebus divinae fidei. 3. Excipiunt ulterius: theologos istos prae nimio speculationis studio genuinos revelationis fontes historicos et positivos neglexisse. Sed el haec assertio ita simpliciter prolata merito negatur. Doctores quidem isti speculationi magis indulgehanl quam positivae investigationi; attamen eos positivos fontes sprevisse vel neglexisse, id per ipsa eorundem theologorum scripta et opera refutatur. 4. Excipiunt denique: eosdem theologos in nonnullis rebus lidei revera communiter errasse vel saltem nonnullas res ut veras tenuisse, quae jam communiter in dubium vocantur. Ita v. g. tene­ bant, per claviuni potestatem poenam, non culpam deleri ; ordines minores veri nominis sacramenta esse; traditionem instrumento­ rum materiam constituere sacramenti ordinis, episcopatum non esse ordinem distinctum a presbyteratu. Resp.: Negamus ejusmodi veritates a theologis communiter traditas esse vel iis sub conditionibus, sub quibus eorum consensus veritatis demum critérium existai; nonnulla enim dubi­ tative tantum, non ul certa proponebant, oppositam doctrinam ul disputabilem admittentes etc. Cf. Franzelin th. 17 p. 210 sqq; Mazzella de rei. et eccl. n. 375 sqq. — Ergo distingue: theologi etiam, quae fidei adversantur, communiter tradebant tanquam de fide ny. tanquam doctrinam mere scienlificam subd.: communiter i. e. vere universaliter et tanquam certam doctrinam ny. communiter i. e. ex sententia mullorum et tanquam doctrinam disputabilem tr.1) II. De auctoritate s. Thomae. — Inter omnes theologos facile principem locum obtinet s. Thomas, cujus doctrinam ecclesia in Exempla invenias apud Müller de verbo Dei revelato p. 16!) sqq. Dc auctoritate s. Thomae 755 genere speciali quadam approbatione, quam electivam') vocant, cohonestavit et ul suam prae aliis elegii. 1. De ecclesiastica approbatione dubium non est. Thomam tot pontifices summis praeconiis extollebant el ob doctri­ nae puritatem et praestantiam commendabant. Ita Joannes XXII in bulla Redemptorem: „S. Thomas plus illuminavit ecclesiam quam omnes alii doctores, in cujus libris plus proficit homo uno anno, quam in aliorum doctrina toto tempore vitae suae" (cf. Ada ss.martii 1 682). Jam el praeceptive Urbanus V ad professores uni­ versitatis tolosanae scripsit: „Volumus et tenore praesentium vobis injungimus, ut b. Thomae doctrinam tanquam veridicam el catho­ licam sectemini eamque studeatis tolis viribus ampliare" (Constit. d. 12. aug. 1368). „ Hujus Thomae, ait Innocentius VI, doctrina prae caeleris, excepta canonica, habet proprietatem verborum, mo­ dum dicendorum, veritatem sententiarum, ita ul numquam, qui eam tenuerit, inveniatur a veritatis tramite deviasse; el qui eam impu­ gnaverit, semper fuerit de veritate suspectus1* (serm. d. s. Thoma). „Aequum [igitur] erat, ita Benedicius XIII, ut angelica doctrina tanti doctoris non vulgaribus efferretur encomiis, quae solis instar mundum universum illustrans uberrima christianae ecclesiae bona peperil paritque in dies singulos multiplici fructu, supremo aposlolicae sedis magisterio adversus quoscunque veteres ac recentes er­ rores, quos revincit, fidelissime famulans" (bulla Pretiosus a. 1727). Omnes vero laudibus sancio doctori attributis superat Leo XIII. in encycl. Aeterni Patris inter alia multa haec proferens: „S. Tho­ mas divina humanaque scientia praedives, soli comparatus, orbem terrarum doctrinae splendore complevit . . . Ita disputavit, ut in eo neque copiosa quaestionum seges, neque apta partium dispositio, neque optima procedendi ratio, neque principiorum firmitas aut argumentorum robur, neque dicendi perspicuitas aut proprietas, neque abstrusa quaeque explicandi facilitas desideretur . . . Illud a se impetravit, ut et superiorum temporum errores omnes unus debellarit et ad profligandos, qui perpetuo sive in posterum exorituri sunt, arma invictissima suppeditant . . . Ratio ad humanum fasti­ gium Thomae pennis evecta jam fere nequit sublimius assurgere, neque fides a ratione fere potest plura aut validiora adjumenta praestolari, quam quae est per Thomam assecuta". De aliis cf. Kleulgen Theol. d. Vorz. IP n. 54 sqq. Inde non mirum est, quod innumeri jam docti viri eum sibi magistrum elegerunt; quod multae academiae et religiosae familiae ejus doctrinam receperunt suisque praescripserunt se­ quendam; quod el ipsa concilia in fidei decretis condendis ejus maximam habebant rationem, ul conc. tridenlinum, in cujus aula ') De termino isto cf. Müller de verbo Dei revel, p. 171 sq. 48* 756 Oe traditione ecclesiastica cum ipsa s. Scriptura et pontificum constitutionibus summa quoque theologica hujus sancti doctoris proposita erat. Lege denique ec­ clesiastica statutum est inter canones codicis juris canonici : „ Phi­ losophiae rationalis ac theologiae studia et alumnorum in his disci­ plinis institutionem professores omnino pertractent ad angelici doc­ toris rationem, doctrinam et principia eaque sancte teneant * (cn. 1366 § 2). 2. Magna igitur hujus sancti doctoris auctoritas est et a quo­ libet theologo in genere saltem sequenda. Attamen infalli­ bilis auctoritas his omnibus sancto doclori non est attri­ buta; neque ulla doctrina ideo praecise absolute certa est, quia est s. Thomae. — Hoc etiam contra evidens facium esse invenitur. In iis nimirum, quae ipse de immaculata conceptione b. Virginis et de sollemnitate votorum proposuit, jam velamur eum sequi; in aliis theologi communiter ab ipso recedunt, ut in quaestione, utrum idem ab eodem sciri et credi possit, utrum mundus possit esse ab ae­ terno, utrum ordines minores vera sint sacramenta, ulrum episco­ patus peculiaris sil ordo sacramenlalis etc. Quare neque qua es lionesconlro versae sola s. Tho­ mae auctoritate solvi possunt; qui neque omnem scientiam theologicam sua doctrina comprehendit, quandoquidem el theologia post eum suos experta est progressus. Unde et quoad ipsum s. Thomain ipsius prudens consilium servare licel, quo declaravit: auc­ toritatibus doctorum ecclesiae (utitur theologia) quasi argumentando ex propriis, sed probabiliter * (S. th. I q. 1 a. 1 ad 2; ubi et verba Augustini ad Hieronymum ex ep. 19,1 adfert); imo el ipse pro­ prias sententias olim propositas revocat (e. g. in III d. 14 q. 3 a. 3 sol. 5 coli. 3 q. 9 a. 4) vel tacite correxit (e. g. in II d. 1 q. 1 a. 3 coll. I q. 45 a. 5). 3. Sepositis igitur paucis iisque magna ex parte obsoletis opi­ nionibus, theologus vere catholicus auctoritatem Thomae maximi faciei et, ubicunque aliunde gravis el certa ratio non se opponit, ejus sententiam caeleris paribus ut probabiliorem praeferet. Sic securo pede incedet, doctrinam communissime in ecclesia receptam ampleclelur, in opiniones a sensu catholico alienas, mullo minus in absurdas vel haereticas non incidet. § 3. De sensu catholico. Statuimus propositionem : Totius populi Christi­ ani quoad rem fidei unanimis consensus cer­ tum divinae traditionis critérium est. I. Declaratio sive status quaestionis. — 1. Hic inpri­ mis adverte nos non agere nunc de organo traditionis De sensu catholico 757 i. e. de medio, quo divina revelatio active a gene­ ratione ad generationem derivetur et propagetur; quae non est nisi ministerii ecclesiastici praedicatio. Agitur nunc de medio, quo cognoscere possimus ea, quae ad depositum per eam praedicationem nobis trans­ missum pertineant. Ejusmodi media nunc in ipsis organis authenticis eorumque enuntiationibus utique simul inveni­ untur; sed iis non absolvuntur. Ita in paragrapho ante­ cedente theologos statuimus esse in suo consensu me­ dium irrefragabile ad cognoscendam traditionem divinam propter multiplicem nexum, quem servant cum magisterio authentico; hi tamen in ipso docendo quadamtenus adhuc de ejusdem magisterii activitate participant. Jam de simplicibus fidelibus (utique non exclu­ sis pastoribus) agimus, qui ut tales nullo modo ac­ tive ad revelationem tradendam concurrunt. De his nunc dicimus: consensum ipsius populi christiani certum critérium veritatis praebere. a) Huic quoque consensui ratio criterii competit ob relatio­ nem ad magisterium authenticum, sed haec relatio jam est mere passiva, in quantum nimirum populus fidelis id relinet, quod a pastoribus audivit. Neque tamen in hac populi professione, quatenus ipsa qua talis ut revelationis critérium inservit, istum nexum illamque relationem ad pastores actu exercito attendi­ mus, sed immediate in ista professione lidei qua tali sistimus. Etsi nimirum hujus unanimis professionis principium ontologicum sunt ipsi pastores, in ordine tamen cogn i t ion is ad hanc fidem ipsam respicere possumus, qualem populus qua talis profitetur. Eodem modo hoc fit, quo et alias ex effectibus ad cau­ sam concludimus. b) Unde difficultatem solveris, quae primo intuitu contra rem praesentem exurgit: Populus christianus, ais, in ipsa fide a magi­ sterio et a traditione dependet et dirigitur; ergo qua talis hujus fidei vel traditionis critérium esse nequit. — Solvitur haec difficul­ tas notissima distinctione inter ordinem ontologicum et logicum, secundum quam aliquid, quod in ordine ontologico ab alio depen­ det, hujus jam principium cognitionis esse potest.1) ') Alii auctores hunc sensum communem in populo christiano ad dictamen reducunt, quod per viam magis affectivam adjuvantibus ha­ bitibus et donis supernaturalibus cum gratia sanctificante infusis in fi­ delibus efflorescat. Certum est, quod ejusmodi habitibus hac in re in- A 1 758 De traditione ecclesiastica 2. Patet ex iis, quae in antecedentibus jam notavimus, quod el hic consensus debet esse certus, clarus, uniformis de re ad fidem perlinente, quae tamen etiam in publica el con­ stanti praxi vel consuetudine se manifestare potesl. Ex natura rei autem est, quod hoc critérium non tam versatur circa quaestiones dogmaticas magis difficiles vel intricatas, quam circa dogmata, quae ad fidem magis communem pertinent. Cf. Canum l. c. IV 6 ad 14 coll. P 6 ad 12. 11. Demonstratio. — 1. Ex relatione populi christiani ad magisterium authenticum. — a) Finis magisterii infallibilis J II ' ecclesiae ex absoluta Christi voluntate est, ut in ipsa ec­ clesia, in ipsis ecclesiae fidelibus, fides recta semper imper­ cussa permaneat; cui fini manifesto felix successus promit­ titur verbis illis: „non praevalebunt adversus earn. * — Atqui hoc suo fine magisterium jam fraudaretur, si ipse populus Christianus communi consensu in doctrina fidei erraret. Ergo talis error ex voluntate Christi prorsus ab­ soluta simpliciter exclusus est, et consensus totius populi christiani infallibile veritatis revelatae et traditae crité­ rium existit. b) Hoc sensu ecclesia integra directe per aposto­ lum vocatur „columna et firmamentum veritatis * (1 Tini 3,15); id quod de eadem ecclesia dici non potest, si un­ quam in sua universalitate a veritate fidei aberraret. Quare merito hic consensus populi fidelis comparatur cum voce clamantis repercussa; et sicut haec ad amussim respondet sono clamantis, ita et fides populi accuratissime id exhibebit, quod magistri authentici praedicaverint vel quod est divinae traditionis. 2. Idem deinde etiam ex fontibus positivis, ex patrum el theologorum sensu et ex ipsius magisterii authentici declaratione ostendi potest. Paucis simus contenti. a) Ad hoc critérium provocavit Te rt u 11 i a n u s de praescr. c. 28 sq scribens: ,Age nunc, omnes erraverint: deceptus sit el apo­ stolus de testimonio reddendo, nullam respexerit Spiritus Sanctus, uti eam in veritatem deduceret, ad hoc missus a Christo, ad hoc postulatus a Patre, ut esset doctor veritatis; neglexerit officium Dei villicus ... Ecquid verisimile est, ul tot ac tantae in fluxus concedi debet, tamen quod hunc consensum proxime determinat, ipsa institutio per magistros authenticos facta remanere videtur. Ceteruni cf. Marin-Sola révolution homogène du dogme cath.3 p, S53 Sqg I ■ De sensu catholico 759 unam fidem erraverint . . . Aliquos Marciones et Valentinos liberanda veritas expeclabat. Interea perperam evangelizabatur, per­ peram credebatur, tot millia millium perperam tincta, tot opera fi­ dei perperam ministrata, tot virtutes, tot charismata perperam ope­ rata, tot sacerdotia, tot ministeria perperam functa, tot denique martyria perperam coronata! * Similiter omnino Vincenlius lir. commonit. c. 24. Saepis­ sime vero s. Augustinus eandem veritatem inculcat, cujus est illud ad Julianum (I 31) de peccato originali : «El ipse populus ad­ versus vos propterea murmurat, quia non est talis quaestio, quae possit etiam cognitionem fugere popularem. Divites et pauperes, ex­ celsi et infimi . . . noverunt, quod cuique aetati in baptismate re­ mittatur . . . Quasi parva sit istius veritatis assertio, quod in hoc fidei firmissimo et antiquissimo fundamento ipsa loto orbe diffusa non a se discrepat multitudo ; * simi­ liter de dono persev. 63; serm. 294, 7; de pecc. merito et remiss. 134. b) Inter theologos Pela vius rem ita premit: «Movet autem me, ut eam in partem [pro immaculato Virginis conceptu] sim pro­ pensior, communis maxime sensus fidelium * ; omnium et pro re sua adfert verba Pauli ni nolani (ep. 4) monentis: „ut de om­ nium fidelium ore pendeamus, quia in omnem fidelem Spiritus Dei spiral (de incarn. XIV 2). Similiter Gregorius de Valentia in * analys. fidei p. 8.') c) Ex suffragiis authenticis vero huc maxime pertinent litte­ rae apostolicae, quibus Pius IX immaculatam Virginis conceptio­ nem sollemniter definivit; quod dogma revera in hac populi fidelis communi conspiratione firmissimum invenit argumentum. 3. Rem denique Hurter ita illustrat: «Fidelium communis consensus, ita ille n. 141,4, in quaestionibus fidei, ideoque in ordine supernatural! haud inepte confertur secundum quandam ana­ logiam cum communi naturae humanae sensu et con­ sensu in ordine rationali. Sicut enim hic sponte veluli sua obo­ ritur e communi natura rationali, ac propterea est critérium mani­ festans veritatem rationalem, quae ad necessariam rationis supel­ lectilem ac velut depositum inprimis spectat: ita el fidelium mira in quaedam ordinis superrationalis judicia conspiratio oboritur ex communi tide a Spiritu S. (non tamen citra ministerium magisterii ecclesiastici) eorum cordibus inserta et insita, ac propterea crité­ rium censeri debet haud suspectum, quo dignosci possint, quae re­ velationis contineantur deposito .* III. Haec fidelium conspiratio nunc ex antiquis temporibus maxime nobis communicatur per picturas, monumenta, inscriptiones etc.; unde et momentum horum mediorum, de quibus supra com‘) Alia cf. Marin-So la o. c. p. 369 sq. 760 De traditione ecclesiastica memorationem fecimus, jam intellegitur. Sed hae res non sine di­ ligenti el sollerti inquisitione dilucidari possunt; in qua specialis disciplina, archaeologia nimirum Christiana, versatur; unde et rela­ tio hujus disciplinae ad theologiam agnoscitur. Nota. De dicto quodam celebri s. Hilarii. — Hic contra Auxentium «sanctiores declarat aures plebis, quam corda sacerdotum" ; id quod recte debet intellegi. Hilarius certe fidem populi non op­ ponit contra magisterium authenticum (pontificis vel consensum epi­ scoporum), sed contra praedicationem praesulum singularium. Si nempe adest consensus fidelium, utique ipse infallibilitate gau­ det; et ideo etiam praevalebit judicio singulorum quorundam, licet el plurium episcoporum. Unde contra errores singu­ lorum pastorum etiam ad «aures plebis" i. e. ad sensum fidelium provocari potest sine defectu reverentiae statui pastorum per se debitae. Caput IV. De progressu sacrae doctrinae.’) «Apostoli, ait Irenaeus III 4, in ecclesiam tanquam in depositorium dives omnia contulerunt, quae sunt veri­ tatis." Ast quid dein sentiendum erit de veritatibus, quae nostris demum temporibus definitae sunt, v. g. de imniaculata b. Virginis conceptione, de infallibilitate romani ponti­ ficis? de quibus antea non erat consensus in ecclesia, imo et dissensus. Sic jam quaestiones se offerunt: utrum in apostolis omnis revelatio finem nacta sit; et quinam pro­ fectus divinae revelationis admitti possit. Progressus nimirum non est unius speciei: 1. Est progressus objeci i vus, qui per se duplex cogitari potest: a) Potest fieri ul tota salutis oeconomia in aliam meliorem mutetur, quemadmodum facium est in transitu ex foedere velere ad novum. — b) Potest etiam fieri, ut eadem quoad es­ sentiam manente oeconomia, novae ex integro revelationes fiant, quemadmodum revelatio Abrahae facta postea aucta est reve‘) Ct. de hac re Marin-Sola O. P. l'évolution homogène du dogme catholique1 I et II. Fribourg, Suisse, 1924·.— R. Schultes o. c, p. 637 sqq. De progressu revelationis objective impossibili 761 latione per Mosen exhibita. — Uterque et ideo omnis progressus objecti vus in novo testamento exclusus est. 2. Est el progressus subjectivus, quo non quidem ipsa re­ velatio, sed potius revelationis cognitio vel et ipsa propositio authen­ tica crescit, ita ul revelatio eadem semper manens successive in mentibus fidelium evolvatur. — Eliam hac ex parte progressus ille il limi talus repudiandus est, qui nitalur in principio illo a conc. valicano condemnato, hominem ex seipso ad omnis tandem veri et boni possessionem jugi profectu pertingere posse el debere“ (s. 3 de revel, cn. 3). Intra certos limites vero talis progressus quoad revelationem fieri potest el revera factus est. De ulraque re, de progressu objectivo impossibili et de pro­ gressu subjectivo possibili deinceps paucis nobis agendum erit. § 1. De progressu revelationis objectivo impossibili. Tanquam certam theologicam doctrinam tenemus: quod revelatio Christiana morte apostolorum ita completa est, ut nullum jam object i vu m in­ crementum depositi revelationi s hac in terra expeclandum sit. I. Quod oeconomiae integrae Christianae nova oeco­ nomia perfectioris ordinis ampliorisve revelationis non sit substituenda per Deum, jam vidimus, ubi de perenni­ tate ecclesiae Christi egimus (p. 64 sqq). — Alteram quoque quaestionem, quod intra ipsam oeconomiam Chri­ stianam objectivum augmentum divinitus non tribuatur, jam strinximus supra, ubi demonstravimus apostolos totum revelationis depositum, sive per Christum ipsum sive per Spiritum Sanctum, charismatice recepisse; cf. p. 117. Paraclitum enim Dominus discipulis promiserat, qui eos in omnem veritatem introduceret (Jo 16,13). Unde et Judas fideles deprecatur, „supercertari semel [pro semper i. e. immutabiliter) tra­ ditae sanctis fidei“ (3); el Paulus anathema dicit ei, qui „evangelizaveril praeter id, quod accepistis / utique per apostolos (Gal 1, 9). — El sic fideles Eph 2, 20 dicuntur ^superaedificati super fundamentum apostolorum et prophetarum, ipso summo angulari lapide Christo Jesu"; quibus verbis iterum enuntiatur, ec­ clesiam in ordine doctrinae non habere aliud fundamentum, atque revelationem veteris testamenti per prophetas et revelationem novi 11 762 De traditione ecclesiastica testamenti per apostolos consummatam, cujus principium et finis Christus Jesus est. Cf. Franzelin de trad. th. 22. II. Clarius res ista ex traditione, manifesta est. — Semper nimirum in ecclesia persuasio vigebat, apostolorum successores non esse nisi custodes et testes doctrinae apostolicae. Ideo ad demonstrandam veritatem doctrinae necessario ejusdem apostolicitas semper requirebatur; de­ fectus vero hujus apostolicitatis ex sese semper tanquam nota haereseos considerabatur. Atqui haec omnia neces­ sario supponunt, demortuis apostolis jam nihil novi ad re­ velatam doctrinam nomine ecclesiae adjungi potuisse vel posse. — Haec porro persuasio tam firma erat, ut vel ipsi haeretici semper conarentur doctrinam suam ad sensum Scripturae vel antiquorum patrum reducere. Res facile testimoniis illustratur expressioribus. — 1. Ita jam Irenaeus: .Non per alios, inquit, dispositionem salutis nostrae cognovimus quam per eos, per quos evangelium pervenit ad nos * (III 1); et ideo ,vera cognitio apostolorum doctrina est et antiquus ecclesiae status * (IV 33, 8); „neque is qui multum potest dicere de fide, ampliat neque is qui minus, diminorat * (1 10, 2). — In eun­ dem sensum Tertullianus de praescr. 8 sq statuit: .Nobis curiositate opus non est post Christum Jesum nec inquisitione post evangelium; cum credimus, nihil desideramus ultra credere; hoc enim prius credimus, non esse quod ultra credere debemus . . . (9). Inprimis hoc propono: unum utique el certum aliquid institutum esse a Christo, quod credere omnimodo debeant nationes el idcirco quaerere, ut possint cum invenerint credere . . .; quaerendum est donec invenias, et credendum ubi inveneris: el nihil amplius nisi custodiendum quod credidisti; dum hoc insuper cre­ das, aliud non esse credendum ideoque nec requiren­ dum, cum id inveneris et credideris, quod ab eo institutum est, qui non aliud libi mandat inquirendum quam quod instituit . * — Quam regulam jam auctor ep. Barnabae proclamavit dicens: .Regula lucis est: custodi quod accepisti, neque addens aliquid neque detrahens * (n. 19). .Quod admonet Cyprianus, ait Λ u g u s l i n u s de bapt. c. donatist. Γ26, ut ad fontem recurramus i. e. ad apostolicam traditionem, et inde canalem in nostra tempora dirigamus : optimum est el sine dubio faciendum . * Et ita etiam Hieronymus in verba Ps.86,6: ,Dominus narrabit in Scripturis populorum et principum horum qui fuerunt in ea': .Qui fuerunt, non qui sunt in ea, ut exceptis apostolis, quodcunque aliud postea dicitur, ab scinda- IB H I B De progressu revelationis impossibili 763 tur, non habeat postea auctoritatem; quamvis ergo sanctus sit ali­ quis post apostolos, quamvis disertus sil, non habet auctoritatem . * Et Basilius ep.175: „Nos praecipimus iis, qui in Christum spe­ rant, nihil curiose praeter antiquam fidem inquirere . * Sic wChrisli ecclesia sedula et cauta, ut verbis utamur Vi li­ centi i lir., depositorum apud se dogmatum custos nihil unquam in his permutat, nihil minuit, nihil addit * (common. 23); el c. 21: „Mirari salis nequeo tantam quorundam hominum .. . errandi libi­ dinem, ut contenti non sint tradita semel et accepta antiquitus cre­ dendi regula, sed nova ac nova in diem quaerant semperque aliquid gestiant religioni addere, mulare, detrahere, quasi non coeleste dogma sit, quod semel revelatum esse sufficiat *. 2. Christus igitur, quae jam sunt verba conc. tridenti ni, „per suos apostolos tanquam fontem omnis el salutaris verita­ tis et morum disciplinae omni creaturae praedicari jussit * (Denz. 783). Id quod contra modernistes Pius X. denuo inculcat deer. Lamentabili (Denz. 2021). III. Negamus igitur post tempora apostolorum novas fieri revelationes novarum veritatum pro universa ec­ clesia recipiendas i. e. publicas. Inde non exclu­ dimus revelationes, quae liant privatis personis. Hae vero, quae etiam post apostolos factae sunt, fiunt et fient, non pertinent ad depositum fidei catholicae, quod eccle­ siae custodiendum et explicandum traditum est; neque enim ex hac parte homines isti constituuntur a Deo legali, ut olim prophetae et apostoli et sancti Dei homines inspirati ad divinos libros scribendos, sed accipiunt revelationem vel ad suam propriam vel etiam ad aliorum privatam aedificationem. Unde tales privatae revelationes non augent depositum revelationis Christianae, neque objectum consti­ tuunt fidei catholicae ab omnibus fidelibus profitendae. Si quaeritur, qua fide ejusmodi revelationes privatae ab iis admitti debeant quibus fiant, respondetur: Revelationes ejusmodi privatae ab iis, quibus certitudo in ipsis adsit, credendae sunt fide divina i. e. simpliciter ob auctoritatem Dei revelantis; attamen non, ut res revelationis publicae, admitti debent fide divina el catholica. De his plus audies in tract, de fide. Quod allinet approbationem, quam ejusmodi revelationes privatae hinc inde per auctoritatem ecclesiae nactae sunt, haec ap­ probatio declarat a) in ejusmodi revelationibus nihil inveniri, quod fidei catholicae bonisve moribus adversetur; b) sufficientia esse in. ΊΜ De traditione ecclesiastica dicia veritatis, ita ul hujusmodi revelationes generatim fide humana pie et prudenter ac sine superstitione credi et ad aedificationem a fidelibus legi possint. — Patet, quod post ecclesiae approbationem vel etiam ante eam, cum graves adsunt rationes, fas non est, tales revelationes temere contemnere (1 Thess 5,20sq). § 2. « De progressu revelationis subjectivo possibili. Repudiato jam omni profectu objective quoad revela­ tionem, recurrit difficultas. Si revelatio objectiva morte apostolorum prorsus completa est, ita ut nihil possit addi: quomodo fieri nihilominus potuit, ut aliquando doctrinae a magisterio demum ecclesiastico definitae sint, quae antea non creditae, imo in controversiam vocatae fuerint et ne­ gatae? Si ex. g. immaculata conceptio b. V. Mariae ut veritas revelata jam in deposito fidei ab apostolis tradito continebatur, quomodo fieri potuit, ut tamdiu in dubium vocaretur et tot homines docti et insignes et sancti eam etiam diserte negaverint, ut s. Thomas et post eum uni­ versa schola thomistica? Quoad istam difficultatem ab initio distingue inter ipsam re­ velationem objective factam, ejus authenticam propo­ sitionem (declarationem, explicationem) per sacrum magisterium, cognitionem ejus ex parle singulorum fidelium; quem­ admodum in omni lege, vel humana, distinguitur ejusdem legislatio, promulgatio, cognitio. Unde statim cognoveris, quod aliquid in ob­ jectiva quidem revelatione comprehendi possit, ex defectu vero au­ thenticae propositionis vel cognitionis olim non crederetur, propo­ sitione autem nunc facta jam ab omnibus credatur. Sic incidit quaestio de progressu revelationis subjectivo, qui se teneat praecise ex parte propositionis el cognitionis; cujus tractatio nostris temporibus suum peculiare momentum habet tum propter cavillationes adversariorum tum etiam propter errores quorundam catholicorum, qui de eadem re agentes theorias malesanas immiscuerint.1) I. Ipsa possibilitas ejusmodi progressus subjectivi fa­ cile perspicitur, duobus consideratis et demonstratis prin­ cipiis sequentibus. ------------‘) Litteraturam brevem invenies indicatam apud Bain vel de magisterio viro et traditione p. 117 sqq. — Inprimis cf. Marin-Sola l'évolution homogène du dogm. cath. p. 252 sqq; R. Schultes in di­ rus Thomas II (1916) 476 sqq; et quae supra p. 412 sq exposuimus. · - H *· De progressu revelationis possibili 765 1. Non omnia ab omnibus semper explicite cre­ denda sunt; sed multa sub implicita fidei professione conclu­ duntur. a) Declaratio rei. — Creditur explicite illa veritas revelata, quae ut talis in se propriis terminis cognoscitur el ob auctoritatem Dei (motivum formale fidei) firmiter tenetur; implicite credi di­ citur illa veritas, quae in se ipsa non concipitur nec cognoscitur ul revelata, continetur tamen in alia veritate, quam quis explicite cognitam habet el credit. Hoc multipliciter fieri potest; id enim, in quo aliquid implicite credi dicitur, esse potest a) motivum for­ male fidei sive auctoritas Dei revelantis; ita communiter actum fidei universalem eliciunt fideles: ,credo quidquid Deus infinita veri­ tas *revelavit . Idem potest esse β) regula fidei proxima sive ecclesia proponens revelationem; id quod fideles etiam in communi actu fidei addunt: ,credo quidquid Deus per ecclesiam credendum . *proponit Idem potest etiam esse γ) aliquod objectum mate­ riale fidei explicite credendum, in quo alterum licet non expres­ sius cognitum includitur. Hunc lerlium modum in praesenti quae­ stione praeprimis respicimus. Potest autem unum objectum materiale in allero ob­ jecto materiali includi iterum dupliciter: a) ita ut sine nova revelatione unum ex allero deduci possit; ita credens pro­ positionem universalem implicite credit propositiones particulares sub eadem comprensas etc. β) Potest unum in altero contineri etiam ita, ul sine nova revelatione haec comprehensio ab humana ratione detegi non possit, vel quia ipsa comprehensio, licet in se necessaria, tamen supra rationem est, vel quia ipsa com­ prehensio, in se non necessaria, a libera Dei voluntate prorsus dependet; ita in velere testamento qui credidit Deum, implicite credidit trinitatem; ita credens redemptionem per Christum, tunc credidit mortem redemptoris. b) Principium facile probatur. — Quod nimirum non omnia ab omnibus et singulis fidelibus credenda sunt, hoc ex ipsa rei na­ tura palet; neque enim infans vel rudis fidelis tot veritates ex­ plicite lenere poterit, quot doctus theologus vel episcopus neque hi ipsi lotum ambitum et virtutem principiorum revelatorum sim­ plici intuitu comprehendere valent, sed ad distinctam cognitionem reflexione el studio opus habent. Quare et ecclesia semper con­ tenta erat, si fideles symbolum profitebantur apostolicum et, quae ulterius ul revelata cognoverint, pariter admittebant; reliqua ex­ presse non negabant, parati ad ea etiam explicite pro opportunitate admittenda. 2. Fides singulorum demum determinatur per propositionem authenticam ab illo magisterio exhibendam, quod a Christo instilu- 766 De traditione ecclesiastica tum solum omnibus fidelibus accommodatum est et eam certitudi­ nem et securitatem praebere potest, quae pro actu fidei necessario praerequiritur. De hoc magisterio jam alterum simile principium valet : in ipsa authentica propositione non omnia se mper eodem modo continentur. Neque enim hoc magisterium omnia cognoscit ex immediata inspiratione divina, sed el ipsum propria investigatione hau­ rire debet, quae fidelibus proponat. Haec autem variis causis nunc juvari, nunc praepediri poterii. Ila sicul singuli fideles non semper omnia explicite credere debebant, ita neque ab auctoritate ecclesia­ stica omnia semper explicite proponi poterant. Id quod olim magis implicite in aliis objectis fidei continebatur absconditum, nunc jam explicite et enucleate docetur.1) 3. Eo ipso revelatio, licet objective statim ab initio perfecta et completa, quoad cognitionem et propositionem magis distinctam, et ideo quoad fidem explicitam progressum experiri poterat. — Inde etiam intellexeris, qua ratione salvo eodem dogmate salvaque uni­ tate ecclesiae quoad fidem nunc aliquid credendum sit, quod antea non; quod nonnunquam a singulis quibusdam fidelibus vel etiam ab aliquibus ecclesiis particularibus, aliquid negatum vel in dubium vocatum sil, quod nunc credendum est etc.2); II. Ex iisdem principiis jam facile exponitur, qua ra­ tione profectus in scientia et propositione revelationis de facto se evolverit et ulterius possibilis sil. Ex ordine haec accipias. 1. Apostoli non solum ipsum depositum integrum possidebant, sed insuper perfectam quoque intelle­ gentiam omnium veritatum revelatarum habebant. Etenim Spiritus Sanctus secundum verba ipsius Salvatoris illos docuit omnem veritatem, introduxit eos in omnem veritatem, suggessit eis omnia quaecunque eos Christus docuerat. ‘) Est tamen el hic progressus toto genere suo subjectivus, eo quod, quin objectum sive depositum revelationis ullo modo in se augeatur, sola operatione subjecti cognoscentis vel proponentis circa dlud iit: augetur igitur sola cognitio sive explicatio unius el ejusdem objecti cognoscibiliter jam propositi. Qua ratione nihilominus ejusmodi progressus in definitionibus ecclesiasticis respectum quondam objeclivum assumat, id Marin-So la evincere conatur, nixus in di­ stinctione rationis cum fundamento in re. quae intercedit inter nova dogmata et depositum revelationis originale. Cf. ejusdem auctoris opus cit. n. 177—182. ’) Cf. supra p. 565 III; Marin-Sola o. c. n. 173. ,Dc progressu revelationis possibili 767 Ergo non licet cum G tin th er’) recenlioribusque modernises dicere, eos habuisse cognitionem imperfectam tantum dogmatum vel eos ignorasse ea dogmata, quae ecclesia postea decursu tempo­ ris credenda proposuit. — Sententiam vero illam, apostolos hac im­ perfecta fidei scientia laborasse, theologi catholici olim communiter reprobabant ul temerariam (Suarez), aliqui eandem etiam erro­ neam declarabant (Valentia).’) t Sed longe aliud est, apostolos ex interna Spiritus illu­ minatione perfectam omnium veritatum revelatarum ha­ buisse cognitionem, et aliud est dicere, eosdem omnes has veritates explicite secundum totam earundem et distinctam cognoscibilitatem fidelibus proposuisse. Hoc ultimum negamus et dicimus: apostolos explicite pro­ posuisse solas eas veritates, quae tunc erant necessariae, has vero ita integre, ut veritates reliquae ulterius proponendae sine nova reve­ latione (maxime per magisterium authenticum assistente eodem magistro Spiritu) inde deduci et detegi po­ tuerint. a) Quod apostoli revera non omnes veritates explicite fidelibus proposuerint, satis innuitur per ipsam Scripturam. „Et ego, ait Paulus 1 Cor 3, 1 sq, fratres, non potui vobis loqui quasi spiritualibus, sed quasi carnalibus; tanquam parvulis in Chri­ sto lac vobis polum dedi, non escam; nondum enim poteratis. Sed nec nunc quidem potestis; adhuc enim carnales estis." Et iterum 1 Thess 3,10: wNocte ac die abundantius orantes, ut videamus fa­ ciem vestram et compleamus ea, quae desunt fidei vestrae.“ Simi­ liter Heb 5,11 sqq: BDe quo (Christo) nobis grandis sermo et in­ interpretabilis ad dicendum, quoniam imbecilles facti estis ad audi­ endum ; etenim cum deberetis magistri esse propter tempus, rur­ sum indigetis, ut vos doceamini, quae sint elementa exordii sermo­ num Domini; el facti estis, quibus lacte opus sil, non solido cibo. Omnis enim, qui laciis est particeps, expers est sermonis justitiae; parvulus enim est. Perfectorum autem est solidus cibus, eorum qui pro consuetudine exercitatos habent sensus ad discretionem boni et mali .* b) Alterum vero, quod apostoli ita tradiderunt veritates necessarias, ut nihilominus ceterae veritates revelatae in illis ita implicite continerentur, ul possent sine nova reve‘) De sententia hujus auctoris cf. Hurter 1 n. 152. 3) Cf. M a r i n - S o 1 a o. c. n. 57. r 768 De traditione ecclesiastica latione inde deduci, ex eo merito concluditur, quod secus veritates ejusmodi prorsus periissent, cum post mortem apostolorum nova re­ velatio objectivaexpectanda jam non sit; neque ecclesia eas ullo modo cognoscere vel fidelibus unquam ad credendum proponere posset. Conclusio: Terminus igitur, a quo omnis evolutio dogmatica exordium sumit, invenitur in deposito revelationis ab apostolis ec­ clesiae tradito sive in summa veritatum, quae sub quibusdam for­ mulis loquendi ab apostolis ecclesiae primitivae commissae sunt. Hae vero formulae deinde non secundum omnem sensum, quem habent de se possibilem, considerandae sunt, neque secundum sen­ sum, quem divina scientia sub iisdem conclusit, neque secundum sensum, quem ipsi apostoli in iis inveniebant, sed secundum sensum, quem formaliter fundunt vel quem ipsa pri­ mitiva ecclesia iisdem subjiciebat. Distinguitur enim sen­ sus, quem ejusmodi formulae secundum nativam earum virtutem significativam proxime et immediate intellectui praebent, a sensu, qui quodammodo sub iisdem latet et nonnisi per operationem men­ tis inde hauritur (virtualité)' implicite; cf. p. 413 sq). Cum deinde hic sensus sub cortice formularum absconditus aperitur, eaedem quoad sensum latius evolvuntur et habetur progressus in sacra scientia et in ipsa fide, ipsa revelatione objectiva eadem omnino permanente. Ita etiam possumus dicere: Tota revelatio catholica semper in fide ecclesiastica fuit, non quidem explicite, sed saltem implicite; et ideo quia non fuit ab initio perfecte et explicite proposita, reve­ latio potuit habere quendam progressum non modo in subjectiva fide fidelium, sed etiam in propositione et explicatione authentica ecclesiae. Sic habetur, ul ail Albertus M. in III dist. 25 a. 1 ad 1, ^potius profectus fidelis in fide, quam fidei in fideli . * 1) 2. Modi vero, quibus ejusmodi evolutio fieri potuerit, a card. F r a n z e li n hi fere indicantur : ‘) Numquid hic progressus tantum s u bj ec t i v us habetur? Ecce in ejusmodi progressu jam veritates habentur certe non plane idenlicae cum iis, quas prius Christiani in mente habuerunt, eaeque quae etiam objectivum fundamentum extra nos in ipsa revelatione in­ veniant! Revera haec est ratio, cur Marin-Sol a loquatur de objec­ tive quodam progressu, non quidem in ipsa revelatione, quae prorsus intacta maneat, sed in explicatione ipsius revelationis objectivae (cf. o. c. p. 27i sqq). Videtur potius lis de verbo heic subesse; ceterum quod incrementum sumit, semper est cognitio et largior intellectio, quando agitur de dogmatibus fidei, proxime ipsius ecclesiae docentis, conse­ quenter dein fides fidelium (pro qua propositio authentica ecclesiae ra­ tionem objecti assumit). Respectu ipsius revelationis totus progressus tamen in ordine subjectivo manere videtur, quia id quod intellectum fidelium proxime determinat, non est nova revelatio, sed intellectio (dispensatrix sive socialis) ejus, quod semel pro semper revelatum est. De progressu revelationis possibili 769 a) Ea quae vel exp 1 i ci te credebantur, aptis formulis circumscribebantur et definiebantur, et sic distinctius intel­ legebantur. Ita v. g. semper ab ipso initio dogma fundamentale trinitatis vel incarnationis retinebatur. Nihilominus et in his profectus factus est: aptioribus nimirum el accuratioribus formulis singula per de­ creta el canones conciliorum exprimebantur, eorundem dogmatum intellegentia ope variarum analogiarum magis aperiebatur, difïicultalesque obstantes luculentius removebantur; notiones ipsae ad my­ steria illa perlinentes expoliebantur subtiliusque limabantur. b) Ea quae implicite credebantur in alia veritate, jam per praedicationem distinctam clare proponebantur et pro­ mulgabantur. Ita ex. g. eo ipso quod Christus credebatur esse homo, impli­ cite jam credebatur, eum habere animam humanam, voluntatem vere humanam distinctam a divina etc.; el hae veritates haereticis quibusdam dubia moventibus determinate et ipsae praedicabantur. In veritate generali, quod gratia ad omnes actus salutares neces­ saria est, implicite latebat, quod eadem gratia ad fidei quoque actum ejusque initium necessaria est: exurgentibus semipelagianis et hoc dislinclim definitum est. Sic etiam de dogmate immaculatae con­ ceptionis factum est; et hoc in veritate manifesta plenitudinis gra­ tiae vel in summa puritate Virginis inclusum erat. c) Alia continebantur prius implicite in deposito fidei per usum solum et praxim universalis ecclesiae. Huc referas v. g. dogma de valore baptismi ab haereticis collati. Eo ipso nimirum, quod ecclesia usque ad tempora Agrippini episcopi haec baptismata practice tanquam valida agnoverat non reiterans ea, professa est el credebat eorundem valorem. Haec pro­ fessio deinde per expressam declarationem contra Cyprianum emis­ sam iterum progressum exhibebat cognitionis fidei in intellectu fidelium. d) Maxime vero profectum passa est doctrina revelata per modum sci en t i ficae exp 1 i ca ti ο n i s, cujus est conclusiones theologicas ex iis, quae sunt fidei, deducere; quae quamvis ad fidem Christianam proprie non pertineant, tamen cognitionem eorum quae sunt fidei quam maxime illustrant, dilatant, in harmoniam redigunt et ipsam fidem apte praeparare possunt. Ejusmodi conclusiones in singu­ lis tractatibus theologicis sat multae inveniuntur. Dorsch, Dc ecclesia. 49 770 De traditione ecclesiastica e) Neve excipias, quod illa quae postea demum ut dogmata declarata sint, ante definitionem non fuerint dogmata, et quod ideo habeatur progressus jam non subjectivus tantum, sed vere objec­ ti vus. Etenim ejusmodi veritates revelatae in se semper erant dogmata fidei, quamvis non semper fuerint quoad nos. Dog­ ma nimirum in se omnis veritas est, quae in revelatione divina quomodocunque continetur; dogma quoad nos veritas tantum illa erit, quae a Deo revelata etiam a nobis ut talis cognosci et credi potest. Intellegis etiam, quomodo ipsum depositum ab apostolis traditum vocari possit regula fidei remota, explicatio vero et propositio huj us deposili per magisleri um ecclesiae exhibenda regula fidei proxima; el quomodo multae veritates in illa regula fidei remota contineri possint, quae non semper per regulam proximam fidei singulorum accommodata fuerint. Quoad ejusmodi veritates deinde, quae per regulam fidei nondum sunt suf­ ficienter expositae, inter doclores vere catholicos etiam controversia haberi poterit. Nihilominus vel hi theologi, licet de facto in aliqua re erraverint, ratione principiorum, unde immerito ad errores aber­ raverint, actu saltem implicito totum depositum retinent et ipsi, neque in universa ecclesia admitti potest vel intellectus falsus de ullo dogmate, vel veritatis revelatae ea corruptio sive obscura­ tio, quam obiciunl protestantes el jansenistae. Cf. errores synodi pistor, damnatos D. 1501. 1512. 3. Secundum ea, quae modo exposuimus, triplex stadium quorundam dogmatum a theologis distinguitur. Primum sta­ dium erit, quando nulla adhuc urgente controversia nec quaestione adhuc diligenter digesta caput aliquod doctrinae tenelur vel impli­ cite in professione propositionis universalioris, vel tenetur usu et praxi magis quam theorelica et distincta propositione ac instanti praedicatione, cujusmodi exemplum habes in doctrina de baptismo ab haereticis collalo usque ad tempora Agrippini ineunte saeculo III. Secundum stadium est, quando hujusmodi caput doctrinae i ncipil vocari in controversiam et ideo examinari et inquiri diligentius. Orta el durante controversia sine dubio fluctuatio ali­ qua inducitur el apud aliquos major obscuritas, quam fuerat ante controversiam, donec paulatim inquisitione ipsa sub assistentia et directione Spiritus Sancti res ad liquidum adducatur. Sequitur dein tertium stadium, quando magisterii authentici sollemni judicio vel etiam consensu invalescente de dogmatis revelatione jam certo constat, illudque quaestione eliquata transit in ex pli ci tum intellectum catholicum et in ma­ nifestam praedicationem ecclesiasticam. Hac autem manifesta con­ sensione et explicita disertaque praedicatione posita, intra fines ec- De progressu revelationis in V. T. 771 clesiae jam nec dissensio neque obscuratio dogmatis locum habere potest. Ad rem cf. s. Augustini expositionem de bapt. II5,12sqq. Cf. Franzelin th. 23, IV; Billot de s. traditione contra hae­ resin novam evolutionisnii, Romae 1904. Conclusio: Evolutio igitur dogmatum fidei in eo consistit, ut explicita aptioribus formulis circumscribantur et definiantur, impli­ cita evolvantur et explicentur, obscura aut ambigua declarentur, minus diserta instantius praedicentur, impugnata defendantur, dis­ juncta in unum corpus doctrinae componantur, res fidei analogiis et opere rationis illustrentur. 4. Occasionem autem tali evolutioni communiter prae­ bent variae haereses et etiam quae fiunt inter catholicos contro­ versiae, quae temporum cursu incessanter accrescunt.1) — Causae vero vel principia ejusdem evolutionis cognoscitur intellectus humanus, cujus subtilitas tempore controversiarum et auxilio scien­ tiarum earum, quae theologiae ancillari dicuntur, movetur et exci­ tatur; el maxime Spiritus divinus, qui charismatibus suis tam va­ riis el suavi sua directione ecclesiam inducit in omnem veritatem humanamque industriam dirigit ad clariorem veritatis revelatae co­ gnitionem et distinctiorem declarationem. § 3. Quaedam corollaria. I. Quae hucusque disseruimus, valent de revelatione novi testamenti; quoad vetus testamentum, om­ nino concedendum est, et ipsum depositum revelationis objective per novas usque revelationes temporis lapsu pro­ phetis factas crevisse, donec suam perfectionem attigerit et ipsum in iis, quae „Deus locutus est nobis in filio, quem constituit heredem universorum" (Hebl,2). „Hoc quoque nobis sciendum est, ait Gregorius M. in Ez II hom 4, 12. quia per incrementa temporum crevit scientia spiritualium patrum; plus namque Moyses quam Abraham, plus prophe­ tae quam Moyses, plus apostoli quam prophetae in omni­ potentis Dei scientia eruditi sunt . . . quia quanto mun­ dus ad extremitatem ducitur, tanto nobis aeternae scientiae aditus largius aperitur". Cf. s. Thomam 2. 2 q. 174 a. 6; Scheeben § 6, praes, n. 54. Ast supra, ubi de ecclesia Christi in vetere testamento egimus, inculcavimus, quod fides veteris testamenti jam eadem fuerit quae ’) Cf. Hurter, opusc. IX 220 adn.; Bain vel 7. c. p. 143. 49· De traditione ecclesiastica novi foederis; pro qua re et testimonia patrum attulimus. Unde videndum breviter est, qua ratione hoc teneri possit. Et absque ulla difficultate intellegitur eandem fidem fuisse pa­ trum veteris foederis ex objecto sive motivo formali et ra­ tione pii credulitatis affectus sive dispositionis piae ad cre­ dendum omnia, quae Deus revelaturus sit. — Difficilius et non­ nisi cum restrictione idem teneri potest quoad objectum ma­ teriale. Aliquatenus tamen et hoc recte teneri potest; quatenus nimirum omnes articuli revelati in novo testamento in veritatibus jam in v. testamento creditis tanquam in quibusdam veritatibus principalibus continentur. Ast nunc attendendum est ad discri­ men illud, quod supra statuimus quoad modum, quo una veritas revelata in altera contineri potest. Cum enim veritates illae, secun­ dum quas in η o voiles tam en lo sacrae doctrinae evolutio fieri potest, in aliis veritatibus revelatis ita contineantur, ut inde sine nova revelatione erui possint, veritates fidei novi testamenti propriae pleraeque in doctrina sacra veleris foederis so­ lum materialiter ita includuntur, ut ad earundem cognitionem nova revelatio omnino requiratur, ita ul sine hac nova revelatione nullatenus inde erui potuerint. Cf. s. Thom am 2. 2. q. 1 a. 7 el in Ill dist. 25 q. 2 a. 2 qcla 1. II. Restat, ut et difficultatem quandam respiciamus quam nonnulli ex canone quodam Vincenti i desumunt contra omnem evolutionem dogmatis. Canon est hujusmodi: „In ipsa catholica ecclesia magnopere curan­ dum est, ut id teneamus, quod ubique, quod semper, quod ab omnibus creditum est; hoc est enim vere proprieque * catholicum (comm. 2). — Atqui, ita subsumunt, hisce ver­ bis manifesto excluditur omnis progressus. Ergo, cum iste canon ceteroquin semper in ecclesia acceptus fu­ erit,1) scientia fidei sive revelatio ullius progressus, vel sub­ jectivi, prorsus incapax est. Resp.: Brevitati hic consulentes rem distinctione ex­ pediamus hac: Canon iste verissimus est sensu affir­ mante cc. sensu excludente (acsi nihil unquam ad depositum fidei pertinere possit, quod non ubique ab ipso initio explicite creditum fuerit) subd. : excludente profectum, quo revera aliquid plane novum et inauditum adderetur, ‘) Sollemnissime canon assumptus esi a coucil. vaticano 3. 3 c. 4 ad finem. De canone Vincentii lirinensis 773 quod antea neque explicite neque implicite retentum erat cc. excludente etiam profectum cognitionis circa ea, quae olim implicite credebantur m/. — Gf. supra p. 374; Müller, l. c. p. 107 sqq et ipsius Vincentii verba haec ex c. 23: „Dicit aliquis: nullusne ergo in ecclesia Christi profectus habe­ bitur religionis? Habeatur plane, et maximus. Nam quis ille est tam invictus hominibus, tam exosus Deo, qui istud, prohibere conetur ? Sed. ita tamen ut vere profectus sit ille fidei, non permutatio. Si­ quidem ad profectum pertinet, ut in semetipsum unaquaeque res amplificetur; ad permutationem vero, ut aliquid ex alio in aliud transvertatur. Crescat igitur oportet et multum vehementerque pro­ ficiat tam singulorum quam omnium, tam unius hominis quam totius ecclesiae, aetatum ao saeculorum gradibus, intellegentia, scientia, sa­ pientia, sed in suo dumtaxat genere, in eodem scilioet dogmate, eo­ dem sensu eademque sententia. ' * TU Corrigenda : P. 31 pro inscriptione lege: de genuiuitate textuum quorundam. P. 40 linea 18 lege: duplici correptione. adnot. 1 lege: Schürer, Gesch. des jild. V.4 II, p. 506 sqq. P. 55 1. 12 lege: appositae. P. 59 1. 15 lege: Ad ΰ, 12 sq. 1. 17 sq lege: confirmatio (8, 14 sqq). P. 73 1. 40 lege: eorumque morte exspirare. P. 91 1. 14 lege: pro ecclesia. P. 110 1. 13 lege: conciliis. P. 142 1. 13 lege: potestatem Petro promissam. P. 149 1. 2 lege: Verbum nimirum. P. 214 1. 14 lege: § 3. P. 220 1. 16 lege: § 4. I’. 230 1. 17 lege: § 5. P. 262 I. 29 lege: Vaticanum, non nicaenum. P. 271 I. 39 lege: obligantur. P. 359 1 • U lege: Domini sui. P. 495 1 • 24 lege: schismatici. P. 556 1 • 8 supple : a grege. Alia prudens lector facile ipse corriget.