religione et ecclesia PRÆLECTIONES SCHOLASTICO-DOGMATICÆ QUAS HABEBAT CAMILLUS MAZZELLA SOC. JESD IN GREGOR1ANA UNIVERSITATE STUDIORUM PRÆFECTUS ET THEOLOG1Æ PROFESSOR ACADEMIÆ ROMANÆ S. TJIOMÆ AQ. SOCIUS E DECEM URBANIS K D I T I O ALTERA HOM /E EX typographia polyglotta S. C. DE PROPAGANDA FIDE 1880 Vi Editor sibi vindicat ius proprietatis. FRANCISOIJS VANNUTELLI PRAEPOSITUS PROVINCIAE ROMANAE S. I. Cum librum, cui titulus: de ReligioiNe et Ecclesia, Prælectiones etc.'a P. Camillo Mazzella nostrae societatis Sacerdote conscri­ ptum aliqui eiusdem societatis Theologi, quibus id commisimus, re­ cognoverint et in lucem edi posse probaverint, facultatem damus ut typis mandetur, si iis ad quos pertinet, ita videbitur. In quorum fidem has literas manu nostra subscriptas et sigillo societatis nostrae munitas dedimus. Romae die 8 Julii 1880. L. S. IMPRIMATUR Fr. Vincentius Maria Gatti O. P. S. P. A. Magister. IMPRIMATUR lulius Lenti Archiep. Siden. Vicesg. I (· JESV · SERVATORIS VERÆ · RELIGIONIS · ECCLESIÆQVE * AVCTORIS · PROVIDENTISSIMI MARIÆ · DEIPARÆ · IMMACVLATÆ TENERRIMÆ · CHRISTIANORVM · MATRIS CORDIBVS · SANCTISSIMIS PRÆLECTIONVM · DE · RELIGIONE · ET · ECCLESIA AVCTORIBVS · PRINCIPIBVS · SVAVISSIMIS » OPVS · IPSVM · QVALECVMQVE ■ EST VOTO · DICATVM & CVM · VOTIS · REDDITVR 5 d PROŒM1UM I. Quænam, juxta divinam oeconomiam a Domino nostro in­ stitutam, sint Ecclesiæ partes quum de revelatione cognoscen­ da agatur, ex iis quæ in tractatu de Fide superiore anno dispu­ tavimus nemini incompertum esse puto. Diximus quippe Ecclesîæ magisterium maxime obvium atque rei naturæ maxime ac­ commodatum esse medium quo Revelationis existentia certo innotescat; seorsum ab Ecclesia imparem quemquam esse reve­ lationis depositum integre assequendo; unam denique Eccle­ siam germanam revelationis intelligentiam authentico posse magisterio hominibus proponere. . II. His quæcumque ad fidei regulam pertinent, quam pro­ ximam vocant, complexi fuimus. Hæc tamen, ut ibi monui­ mus, constitui non poterant quin divinam Ecclesiam extare pro certo haberemus, omnibus prærogativis dotibusque præditam quibus Eam Christus exornare adamavit, atque illo imprimis perenni infallibilitatis charismate , quo aucta , ipsius vice Christi, omnem hominem usque ad consummationem saeculi illuminare nunquam desisteret. Quæ ergo illic ut constabilita VIII ·..· *·>'· PROCEMlUM adsumpsiunis. hie enucleare atque validissimis corroborare argumentis pro viribus conati sumus. III. Nec his limitibus coaretamlus fuit labor. Ab ipsa reli­ gione fuit exordiendum; hinc vero generalibus circa eam quae­ stionibus absolutis, ad revelationem gradum fecimus: cujus pos­ sibilitatem, necessitatem ipsamque existentiam postquam adstmxerimus. Christianam religionem unice esse veram osten­ dere sategimus. Ita dum aetatis nostræ late grassant es atheismi, natnralismi ae rationalism! errores refellere curavimus, prono alveo ad Ecclesiam devenimus, quippe quæ est ipsa Christiana religio in concreto existens. IV. In hac duplici tractatione, de'religione nempe et Eccle­ sia, ipsius Ecclesiæ magisterium, prout præcipueexS. Pontificis Pii IX.encyclicis. allocutionibus, syllabo, nec non exConc.Vat. innotescit, audire non destitimus. Vera ac integra Ecclesiæ constitutio diligenter fuit declaranda, ipsi usque prerogativæ et jura ab adversariorum oppugnationibus defendenda, et ita quidem ut non modo perversos haereticorum errores, verum etiam quorumdam adoriremur sententias, quos nomine tenus Catholicos, reapse infensissimos Ecclesiæ hostes jure meritoque dixeris. Quum demum orationem ad visibile Ecclesiæ caput contraximus, nihil nobis fuit potius quam ut Constitutionem a Pastor Æternus » tractandarum rerum normam atque re­ gulam haberemus. Singula proinde ipsius capita ex ordine expendere, ea conquisitis undique luminibus declarare, fir­ missimis argumentis communire, nec non contra omnes adver­ sariorum impetus qua licuit vi propugnare adnisi sumus; ita ut in tota hac nostræ tractationis parte veluti commentarium in illam constitutionem exhibuisse videamur. V. Vix necesse est indicemus non minimo nobis auxilio fuisse ea quæ superiore anno disputata fuere. Multa quippe ibi de munere Ecclesiæ et rationis in re fidei diximus, quæ huc etiam apte referuntur; multis ibi occurrimus objectioni­ bus, quas disjicere illo in loco necessarium duximus, quasque PKO(EMIUM IX hoc anno indicare tantum licuit, pro fusiori earumdem de­ claratione illuc lectores remittentes. Consulto id fecimus ne istius tractationis moles nimium excresceret ; nec tamen bre­ viores esse potuimus; plurimæ enim obversabantur quæstiones quas neque omnino omittere, neque pro rei gravitate brevio­ ri oratione exigere fas erat. VI. Has demum nostras disputationes legentibus profecto constabit nos ita maximorum quorumque theologorum , ac præsertim Suaresii et Bellarmini, praecipue vero omnium principis Divi Thoniæ usos, quum locus esset , auctoritate atque doctrina, ut nonnunquam ipsa eorum verba exscripse­ rimus. Id ex industria factum est; prout enim monuimus in præcedentibus nostris tractatibus, « consulendum iis pu­ tavimus, quibus illi auctores præsto esse non possunt; tum etiam quia quæ a tot tantisque viris tradita audiuntur majori excipiuntur reverentia; tum denique atque praesertim, ut ju­ venum mentes eorum modo quæstiones pertractandi, usurpatoque sermoni paulatim assuescant, atque ita cum Magistri auxilio primas, quæ in iis pervolvendis occurrunt, superave­ rint difficultates, facilius deinceps, theologiæ curriculo emenso, ad eos fontes adeundos alliciantur ». Recentiorum tamen au­ ctorum opera, uti par erat, minime negleximus; imo his omnibus, quorum nomina hic illic in tractationis decursu ci­ tata invenies, plurimas ab hoc ipso operis initio agimus gra­ tias, ingenue fatentes nos eorum laboribus et doctrina quamplurimum profecisse. VII. Ac ne lectores diutius detineam, unum etiam atque etiam rogo, ut si quid ex ista elucubratione emolumenti ca­ piant vel ad eos qui extra Ecclesiam versantur in Christi ovile reducendos, vel ad eos qui Ecclesiæ obsequuntur in vero christianæ religionis amore confir mandos; id omne Su­ premo muneris cuiusque Largitori acceptum velim unice re­ ferant. WE DE RELIGIONE ET ECCLESIA DISPUTATIO I. DE RELIGIONE GENERAT IM ARTICULUS PRIMUS II Germana Religionis Notio Traditur. 1. Religio, si vocis etymon spectes, trifariam præcipue sumitur. Nam —1) Lactantius (Divin, instit. 1. 4. c. 28.), religionis nomen ducit a religando; eo quod religionis proprium sit homines per cognitionem et amorem denuo ligare Supremo Numini, cui jam per dependentiam sive quoad esse , sive quoad cætera bona ab eo accepta devincti sunt. « Hoc vinculo pietatis, inquit, obstri­ cti Deo, et relegati sumus: unde ipsa religio nomen accepit. » — 2) Cicero (de nat. Deor. 1. 2. c. 28.). nomen illud ducit a relegendo; quia hominis religiosi est, quæ ad Deum, ejusque cultum perti­ nent, sæpe sæpius meditari, ac suo in corde revolvere, quasi re­ petitis vicibus ea legendo. Quod etymon Ciceronianum Lactantius improbat; nam post allata verba e vestigio subdit: « non ut Ci­ cero interpretatur a relegendo. » — 3) S. Augustinus (de civ. Dei, 1.10. c. 4.), nomen religionis a religendo profectum esse censet, quia Deum, quem homines per peccatum amiserunt, rursum per religionem acquirere satagunt. Communius tamen Lactantii ety­ mon valde probatur, quo ipse S. Augustinus (de vera Relig. c. ult.) usus est, cum dixit: « religet nos religio uni omnipotenU' Deo. » " 2, Quoad rem etiam, religio non unam habet significationem. Mazzella. Pe Religione et Ecclesia 1 DIS?, b DE RELIGIONE GRNEHATIM Quandoque enim late accipitur; et tunc, uti advertit S. Augusti­ nas (de civ. Dei 1. 10. c. 1.) æquivalere alteri « age juxta finem tibi a Creatore præstitutum, » cum sermo sit de ordine morali, qui nonnisi a fine desumitur. Atqui finis ultimus hominis, ut in philosophia probatur, est Deus (Vide D. Th. c. g. 1. 3. c. 17.). Ergo tenetur homo ad Deum ten­ dere. Atqui id efficere nequit, nisi cognoscat tum Deum, tum media quæ ad illum ducunt; atque operationes suas huic cogni­ tioni accommodet. Ergo id præstare tenetur homo. Atqui, si id præstet, jam agnoscit et perficit relationes morales, quæ inter ipsum et Deum existunt, in quo, ut diximus (n. 7.) consistit re­ ligio. Ergo. 23. Quare increduli, qui hominem religione expoliare nituntur, ipsius hominis perfectioni et felicitati adversantur. Perfectioni quidem; nam illam non consequitur homo, nisi consequendo suum bonum; nec summe perfectus est, nisi consequatur suum summum bonum. Sed summum hominis bonum est ultimus ejus finis. «Il­ lud ad quod, inquit D. Thomas, (c. g. 1. 3. c. 16.), aliquid tendit quum extra ipsum fuerit, et in quo quiescit quum ipsum ha­ buerit, est finis ejus. Unumquodque autem, si perfectione propria careat, in ipsam movetur, quantum in se est; si vero eam ha­ beat, in ipsa quiescit. Finis igitur uniuscujusque rei est ejus per­ fectio. Perfectio autem cujuslibet est bonum ipsius. Unumquodque igitur ordinatur in bonum sicut in finem. » Vide etiam cap. 3. — Adversantur autem hominis felicitati. Nam hominis felicitas con­ sistit in ultimo fine, quo solum possesso, quiescit. Finis autem ultimus esse non potest, nisi Deus, qui omnia creavit, providet, 12 DISP. I. DE RELIGIONE GENERA.TIM. conservat. Porro rune Deum ultimum finem agnoscit homo, cum propter ipsum operatur eumque colit ac glorificat : quod iit per religionem theoreticam et practicam. Homo igitur sicut carens religione theoretica, caret debita cognitione finis ultimi, ad quem tendere debet, ac mediorum quæ ad eum perducunt; ita carens religione practica, nequit ea peragere, ex quorum recta executione felicitas ejus æterna dependet. 24. III. Religio ordinatur ad exhibendum vero Deo debitum ho­ norem. Ut vero aliquis honore dignus habeatur, id requiritur, ut excellentia praefulgeat: sed Deus infinite excellens est; qui enim nutu suæ voluntatis omnia e nihilo condidit, omnium perfectiones formaliter aut virtualiter cum eminentia contineat oportet. Ex altera vero parte, ut quis hunc debitum honorem Deo exhibeat, debet pollere intelligentia, qua divinam excellentiam contemplari valens, in ejusdem admirationem rapi, eidemque subjici possit: huiusmodi autem est hominis natura. Quare, inspecta tum Dei, tum hominis natura, necessario exurgit religionis vinculum. Sed vinculum, quod tali nititur objectivo fundamento, totidem deinde titulos habet, quot sunt divina attributa: sive enim consideres Dei sapientiam aut infinitam sanctitatem, sive supremum ejus dominium aut justitiam, sive divinam providentiam: impossibile est ut Deus non exigat a creaturis intelligent ibus eam subjeciionem ac dependen­ tiam, quae secundum objectivum ordinem ei est debita, et qua rationales creatur» sunt capaces. 25. IV. Ex communi naturœ sensu, qui innotescit — 1) in na- ' turali inclinatione, in instinctu illo manifestata, quo, imminente periculo, ad orandum Deum impellitur homo: hoc testimonium vocare possumus cum Tertulliano testimonium animae naturali­ ter Christiana, vel saltem naturaliter religiosæ. « Quae anima, inquit (Apolog. c. 7.), licet carcere corporis pressa, licet institu­ tionibus pravis circumscripta, licet libidinibus et concupiscentiis evigorata, licet falsis Diis exancillata: cum tamen resipiscit vel ex crapula, vel ex aliqua valitudine, Deum nominat, hoc solo, quia proprie verus hic unus Deus, bonus et magnus. Et quod Deus de­ derit, omnium vox est. Indicem quoque contestatur illum: Deus videt, et Deo commendo... 0 testimonium animae naturaliter Chri­ stianae. » ART. H. DE NECESSITATE RELIGIONIS. 13 2) Ex sacrificiis. Etenim sacrificia inveniuntur apud omnes po­ pulos. Apud omnes quidem sacrificia animalium usui erant; sed apud ferociores quasdam nationes sacrificia etiarn humana inter­ dum· offerebantur, præsertim in maximis publicis calamitatibus. Christianismus sacrificia omnia cum animantium, tum praesertim humana abolevit; iis tamen sacrificium incruentum Jesu Christi substituit. 3) Ex disertis testimoniis. Ita ex. gr. Plutarchus (adversus Colot. Epicuræum), inquit: « Et si terras obeas, invenire possis ur­ bes muris, litteris, regibus, domibus, opibus, numismate carentes, gymnasiorum et theatrorum nescias: urbem templis, diisque ca­ rentem quæ precibus, jurejurando, oraculo non utatur, non bono­ rum causa sacrificet, non mala sacris avertere nitatur, nemo umquam vidit. Sed facilius urbem condi sine solo posse puto, quam, religione et Diis penitus sublata, civitatem coire, aut constare. » — Julianus (Ep. ad Heracl.): « Omnes ante doctrinam numen esse aliquod persuasi sumus, eo respiciendum, ad eum properandum; credoque sic animos nostros se habere ad Deum, ut visu praedi­ ta ad lucem. » Cicero (Orat, pro Flacco); « Sua cuique civitati religio est. Deum quippe natura venerari novit; nec quisquam est homo, qui lege quæ hoc præcipiat, careat. » Et (Tuscul. Disput. 1.1. c. 13.): « Ut porro firmissimum hoc afferri videtur, cur Deos esse credamus, quod nulla gens tam fera, nemo omnium tam sit immanis, cuius mentem non imbuerit Deorum opinio. Multi de diis prave sentiunt; id enim vitioso more effici solet: omnes tamen esse vim et naturam divinam arbitrantur. Nec vero id collocutio hominum aut consensus efficit : non institutis opinio est confir­ mata, non legibus. Omni autem in re consensio omnium gentium lex naturae putanda est». Et (de Nat. Deor. 1. 1. n. 23.) refert: «Abderites quidem Protagoras... sophistes temporibus illis vel ma­ ximus, cum in principio libri sic posuisset, de Divis neque ut sint, neque ut non sint habeo dicere , Atheniensium jussu urbe atque agro est êXterminatus, librique ejus in concione combusti ». 4) Ipsi impii, qui religionem omnem abolere vellent, ne gene­ ri humano universo opponi videantur, passim de religione loquun­ tor, quamvis genuinam ejus ideam pervertant. Dici ergo hic po­ test quod de Dei existentia observat Cicero (de Nat. Deor. § 5.): WE 14 DISP. I. DE RELIGIONE OENERA.TI.M « Itaque inter omnes omnium gentium constat. Omnibus enim innatum est, et in animo quasi insculptum esse Deos. Quales sint varium est; esse nemo negat. » Porro unn ex causis, qua re­ ligioni valedicendum censent, est quia, inquiunt, facit homines fanaticos. Tantum ergo abest ut homines sint quoad religionem indifferentes, ut potius maximi illam faciant! 5) Nonnisi inepte autem hunc communem humani generis con­ sensum infirmare contendit Baylius, dicens illum tribuendum esse hominis desidia?. Huic enim et similibus exceptionibus jam re­ sponderat Cicero (l.c. § 2.): « Non tam stabilis opinio permaneret, nec confirmaretur diuturnitate temporis , nec una cum sæculis, aetatibusque hominum inveterare potuisset. Etenim videmus cæteras opiniones fictas, atque vanas diuturnitate extabuisse... Opi­ nionum enim commenta delet dies: natura? judicia confirmat. Ita­ que et in nostro populo, et in cæteris Deorum cultus, religionum­ que sanctitates existunt in dies majores, atque meliores. » Hoc argumentum pluribus illustrari posset: vide inter alios, Valsecchi {Dei fondamenti della Religione etc. V. 1. c. 8-10.). 26. Prob. 2dl Pars. I. Cum veri Dei conceptu , hominis re­ rumque omnium Creatore, uti facile patet ex datis argumentis pro prima parte thesis, intime et necessario connectitur religio: quæ ergo probant nullam obligationem moralem existere, sublato Deo; probant etiam illam destrui, sublata religione. Unde: Omnis obli­ gatio fundatur in aliqua lege; lex autem a legislatore, auctorita­ te, potestateque prædito, emanat; nam est « quædam rationis or­ dinatio ad bonum commune, ab eo, qui curam communitatis ha­ bet, promulgata; » ergo si non existit lex, neque etiam obligatio moralis existit: hinc Apostolus ait (Rom. IV. 15.): « ubi non est lex, nec prævaricatio. » Atqui, sublato Deo, nullus existit legis­ lator auctoritate præditus. Etenim sicut sublato ente necessario nequit existere ens contingens, ita sine primo Legislatore abso­ luto et independente, nequit secundus et dependens existere. 27. Quod argumentum ita praeclare exponit D. Thomas (1. 2. q. 93. a. 3.): « In omnibus autem moventibus ordinatis oportet quod virtus secundi moventis, derivetur a virtute moventis primi, quia movens secundum non movet nisi in quantum movetur a 15 ART. II. UK NKCKS8ITATE RELIGIONIS. primo. Undo in omnibus gubernantibus idem videmus, quod ratio gubernationis a primo gubernanto ad secundos derivatur, sicut ratio eorum quæ sunt agenda in civitate, derivatur a rege per præceptum in inferiores administratores; et in artificialibus etiam ratio artifi­ cialium actuum derivatur ab architectore ad inferiores artifices, qui manu operantur. Cum ergo lex æterna sit ratio gubernationis in supremo gubernante, necesse est quod omnes rationes guberna­ tionis quæ sunt in inferioribus gubernantibus, a lege æterna deri­ ventur. » Hujusmodi autem rationes inferiorum gubernantium sunt quæcumque aliæ leges præter æternam. Unde omnes leges, in quantum participant de ratione recta, in tantum derivantur a lege æterna: et propter hoc Augustinus dicit in I. de liber. Arb. cap. 6. ad fin., quod in temporali lege nihil est justum ac legitimum, quod non ex lege æterna homines sibi derivaverint.’» 28. II. Sublato Deo, vero obligationis moralis fonte, ei substi­ tuunt humanam rationem. Atqui humana ratio nequit esse supre­ mus obligationis moralis fons. Etenim 1) Natura quæ non est independens, nec habet facultatem independentem; atqui humana natura, creata, contingens, finita est essentialiter dependens; ergo et ratio, quæ ejus facultas est, de­ pendens sit oportet. Atqui quod est natura sua dependens nequit esse supremus obligationis fons; siquidem ipsum subjicitur illi, a quo dependet. Ergo. 2) Rationis officium non est producere suum objectum, sed co­ gnoscere; ac proinde illud supponit, eidemque conformari debet, ut vera ac recta sit. Ergo si humana ratio moralem obligationem cognoscit et refert, eamdem non producit, sed potius supponit. 3) Nemo obligari moraliter potest nisi a suo Superiore. Atqui humana ratio non est superior homine. Ergo. 4) Si humana ratio, tamquam supremus moralis obligationis fons, aliquid præciperet aut vetaret; id faceret, libere aut necessario. Atqui, si libere id faceret, essentiale discrimen inter virtutem et vitium, bonum et malum destrueretur; nec ulla esset actio intrinsece bona aut mala: quod certe communi sensui repugnat. Sin autem id necessario faceret, antecedenter ad suum imperium ipsa ligaretur, adeoque non esset supremus 1 WE 16 DISP. I. DE. RELIGIONE GENERATIM fons obligationis. Dicent fortasse ligari quidem rationem antecedenter ad suum imperium; sed ligari ab ipso objective rerum or­ dine. At vero—1) sublato Deo, in quo fundatur immutabilitas, necessitas, universalitas rerum ordinis essentialis ? — 2) Quis obligat ad conformandas operationes nostras rerum ordini essentiali et objective? — 3) Præcipuæ obligationes, quæ ex rerum ordine objectivo exurgunt, profecto sunt officia erga Deum; si tamen jugum Dei excutere potest humana ratio (id faciunt qui religionem ne­ gant), quænam tandem obligatio salva consistet ? 5) Ipsi Pagani hujusmodi veritates agnoverunt, quas tamen in clarissima revelationis Christian® luce, recentiores increduli igno­ rare fingunt. Hinc Cicero (1. 2. de legibus, cap. 4.): « Hanc igitur video, inquit, sapientissimorum fuisse sententiam, legem neque hominum ingeniis excogitatam, nec scitum aliquod esse populo­ rum, sed aeternum quiddam, quod universum mundum regeret, imperandi, prohibendique sapientia. Ita principem legem illam et ultimam, mentem esse dicebant, omnia ratione aut cogentis, aut vetantis Dei: ex qua illa lex, quam dii humano generi dederunt, recte est laudata. Est enim ratio, mensque sapientis ad jubendum ] et ad deterrendum idonea. » Et paulo post ait: « Erat enim ratio profecta a rerum natura, et ad recte faciendum impellens, et a , delicto avocans: quæ non tum denique incipit lex esse, cum scripta est, sed tum, cum orta est: orta autem simul est cum mente di­ vina. Quamobrem lex vera atque princeps, apta ad jubendum et ad vetandum, ratio est recta summi Jovis. » 29. III. Res confirmari potest ex consectariis impiæ doctrinæ, quam impugnamus. Cum enim, Deo sublato et religione, humana ratio impar esset ad moralem obligationem fundandam, eo tan­ dem devenerunt, ut alii omnis honestatis et obligationis fontem ponerent in cumulandis divitiis, seu in utilitate; alii in voluptate; alii in jure physice fortioris; atque omnes juris notionem penitus amitterent. Unde damnatæ sunt in Syllabo prop. 58.: « Omnis mo­ rum disciplina honestasque collocari debet in cumulandis et au­ gendis quovis modo divitiis ac in voluptatibus explendis. » — 59.: « Jus in materiali facto consistit, et omnia hominum officia sunt nomen inane, et omnia humana facta juris vim habent. >■>— 61.: « Fortunata facti injustitia nullum juris sanctitati detrimen- 17 ART. Hl. DE NECESSITATE RELIGIONIS IN SOCIETATE. turn atfert. » Scilicet dum rationis vim ot jura nimis extollerent, justo Dei judicio, comparati sunt jumentis insipientibus, et similes facti sunt illis! Sed hæc prosequi alterius est loci. ARTICULUS TERTIUS An Religio Necessaria sit Societati. § I. Exponitur Status Quaestionis. 30. Non defuerunt nec desunt homines, qui licet religionis ne­ cessitatem pro homine individuo agnoscant, negant tamen pro societate; imo censent nullum in hanc salutarem influxum eam exercere. Putant scilicet societatem sine religione consistere sal­ vam posse, ac rempublicam, quamvis atheam, nulloque religionis vinculo colligatam, tuto rogi atque gubernari posse. Hypothesim • ·| absurdam et impiam confinxerunt de atheo virtuosam vitam agen­ te, a sola virtutis pulchritudine, suaeque conscientiae approbatio­ ne allecto: finem civilis societatis, quem in mutua civium con­ cordia ac pace collocabant, obtineri posse dixerunt absque reli­ gione, ex sola naturali honestate. 31. Quod hi somniaverant quidam Robertas Owen ortus in Angliae pago, cui nomen Newton, superiori saeculo, conatus est in actum traducere. Ingenio pollens ac potiori agendi efficacia do­ natus, librorum lectioni multum, ac potissimum industriae ani­ mum applicuit. Ideis impii philosophismi imbutus, societatem absque religione fundare et instituere aggressus est, solum de bonis materialibus, rerumque corporalium fruitione sollicitam. At vero exitu funestissimo, qui hujusmodi societati contigit, ad desisten­ dum e proposito compulsus est. 32. Vera hujus erroris origo latet in atheismo philosophico elapsi saeculi. Oum enim vellent increduli hominem religione exue­ re, in primis directe ac totis viribus id consequi conati sunt. Re tamen eorum votis minime cedente, moliti sunt eumdem finem con­ sequi via indirecta. Itaque religionem a publica rerum adminij'.ratione separare aggressi sunt, eo quidem consilio, ut, sublata religione a parte imperante, integra tandem societas absque reMaxzella De Religione et Ecclesia 2 18 DISP. I. DE RELIGIONE GKNERA.TIM. agione consisteret. Sibi enim stulte persuadebant, religionem ra­ dicitus ex omnium cordibus evelli, si publica religionis professio semel desineret. 33. Nunc temporis vero non modo religionem minime necessa­ riam, imo inutilem societati proclamant; sed insuper contendunt, neglectum religionis socialis maxime ad societatis bonum condu­ cere. Quare S. Pontifex Pius IX. (Encycl. Quanta cura, 8. Dee, 1884.), hanc ordine primam propositionem proscripsit: « Optimam societatis publie® rationem, eivilemque progressum omnino re­ quirere ut humana societas constituatur et gubernetur, nullo ha­ bito ad Religionem respectu ac si ea non existeret, vel saltem nullo facto veram inter falsasque religiones discrimine.» 34. Imo in eadem Encyclica sapientissimus Pontifex breviter indicat impii hujus principii pessimas consequentias. « Quoniam, inquit, ubi a civili societate fuit amota religio ac repudiata di­ vin® revelationis doctrina et auctoritas, vel ipsa germana justi­ tiae humanique juris notio tenebris obscuratur et amittitur, atque in ver® justiti® legitimurnque juris locum materialis substituitur vis; inde liquet cur nonnulli, certissimis san® rationis principiis penitus neglectis posthabitisque, audeant conclamare: volunta­ tem populi, publica, quam dicunt, opinione vel alia ratione ma­ nifestatam, constituere supremam legem ab omni divino huma­ noque jure solutam, et in ordine politico facta consummata, eo ipso quod consummata sunt, vim juris habere. » 35. Uti legenti patet, S. Pontifex docet hæc mala sequi tum-1) ex neglecta religione; cum-2) ex neglecta religione revelata. Sed hoc alterum infra pertractandum relinquimus, nondum enim agi­ tur de revelatione. His itaque praestitutis — ART. III. DE NECESSITATE RELIGIONIS IN SOCIETATE. 19 § Π. Solvitur Proposita Quaestio Prop. II. Religio, quœ est unicum juris justiliœque funda­ mentum, ita civili societati est necessaria, ut hœc sine illa non possit salva consistere. Qui ergo politicum atheismum induare conantur, verre justitice legitirnoque juri materialem vim substituunt; atque sub specie progressus, civilis societatis rui­ nam vere moliuntur. 36. Prob. I. Civilis societas nequit salva consistere sine officiis justitiae, fidelitatis, mutuæ dilectionis, etc. Atqui nequeunt hæc officia salva consistere absque religione. Ergo absque religione nequit civilis societas salva consistere-Prob. min.: 1) Nequeunt illa officia salva consistere sine vera necessitate morali, seu obligatione. Atqui sublata religione, ruit quæcumque moralis obligatio, ut diximus (n. 26.). Ergo — Revera quemad­ modum Dei Creatoris existentia secum necessario fert religionis officia; ita negatio religionis recta ducit ad atheismum. Si autem Deum esse neges, inficieris etiam oportet legis æternæ existentiam: ea enim nihil est aliud, quam summa supremaque rerum omnium gubernationis ratio in divina mente existens, movens ac dirigens omnia ad debitum finem. Sublata vero lege æterna, quæ­ cumque lex illico destruitur: omnis enim lex a lege æterna de­ rivatur, ac ab ea omnem vim obligandi habet; et iterum, sublata omni lege, tollitur omnis obligatio. Sublata ergo religione, tolli­ tur omnis obligatio. At quisque videt, societatem sine ordine mo­ rali consistere non posse, quemadmodum consistere nequit inter bruta, in quibus ordo moralis locum habere non potest. 2) Nequeunt officia illa justitiæ, fidelitatis, mutuae dilectionis, etc. salva consistere absque sufficienti sanctione. Atqui religione sublata, deest sufficiens sanctio. Etenim impossibile est, ut omnes boni virtuosique cives præmia a societate referant; mali vero pœnas. Nam-α) sæpe honestæ bonorum actiones ignotæ homi­ nibus manent: aut saltem non ita ad publicam notitiam perve­ niunt, ut reipublicæ administratori innotescant. Plures autem Wl 20 DISP. I. PE RELIGIONE GENERAT1M. sunt actus, qui privatim eduntur, quam qui publice, quin tamen n-gari possit ex actibus bonis etiam privatis plurima bona com­ munitati obtingere.-δ) Dato etiam, quod honestæ omnes actiones a societatis gubernatore cognoscantur, aliorum invidia) sæpe subsunt, calumniis appetuntur, atque ita merita deprimuntur: undo lit ut sæpe sæpius ipsi boni præferant ignorari, quam cognosci. Vioissim multi ex pravis hominibus pœnas effugiunt vel pecunia, vel fraudibus, vel machinationibus, aliisque subdolis mediis. Neque ergo boni omnes praemio donantur, neque mali omnes plectuntur pœnis. Sublata igitur religione, deest civibus medium efficax quo alliciantur ad legum observantiam, et ab earum transgressione arceantur. - e) Sane pcenæ a legibus sancitæ vix sufficiunt ubi re­ ligio viget; quid igitur esset absque religione? Praesertim, reli gione de medio sublata, quis finem societatis sibi potius in bono publico, quam in privato constituet? Quis pacem concordiamque cummunem suæ præferet utilitati ? Quid principes ipsos posset coercere? Legi quippe a se latæ, saltem coactive subjecti non sunt. Quare scribebat Tullius (de Leg. 1. 1. n. 15.): « Quod si justitia est obtemperatio scriptis legibus, institutisque populorum; et si, ut iidem dicunt, utilitate omnia metienda sunt; negliget leges, easque perrumpet, si poterit, is qui sibi eam rem fructuo­ sam putabit fure. Ita fit, ut nulla sit omnino justitia, si neque natura est; et ea quæ, propter utilitatem constituitur, utilitate alia convellitur. »-·>·* DISP. I. DE RELIGIONE «BNERATIM. secula disposuit donare. » Et (ad 1.), addit: <κ Non est necessarium nos Deo preces porrigere ut ei nostras indigentias vel desideria manifestemus , sed ut nos ipsi consideremus , in his ad divinum auxilium esse recurrendum. » 52. Dices IIL: Legitur (Jo. IV. 23.): < Venit hora, et nunc est, quando veri adoratores adorabunt Patrem in spiritu et veritate.» Resp. 1) indirecte. Nequeunt hæc verba excludere cultum ex­ ternum. siquidem Scriptura non contradicit Scripturæ. Jamvero Christus ipse externo cultu adoravit Patrem tum in Templo, tum in Horto . in quo positis genibus , et procidens in faciem suam oravit ; orare docuit Apostolos, qui post Ascensionem templum adierunt hora orationis nona, erant unanimiter perseverantes in oratione etc. 2) Directe cum Toleto (1. c.): « Respondeo, Christum duo ibi docuisse Samaritanam. Unum est, cessaturam illam adorationem, ' quæ fiebat et in Jerusalem et in monte illo, nam illa rogaverat tacite, utra adoratio esset melior. Alterum est, illam adoratio­ nem transformandam esse in quondam adorationem spiritualem; cui non repugnat, quod fiat in loco aut in templo, et cum cæremoniis exterioribus nostris. Nam adhuc totum hoc spiritualis adoratio esi: nostræ enim cæremoniæ duplici de causa assumun­ tur: V quia effectus sunt abundantiae devotionis internæ ; 2° ad excitandam devotionem internam: hoc autem non aufert spiritualitatem adorationi'. Sicut confessio exterior fidei spiritualis est, licet fiat voce : ita etiam laudare Deum ore , ut fecit Christus : Confitebor tibi. Pater, etc. In hoc igitur differunt nostræ cære­ moniæ a cærernoniis Judaicis , quod Judaicae assumebantur propter illasmet cæremonia quatenus erant figuræ futurorum mysteriorum ; quod voluit dicere Christus Samaritanae. » Ceterum impii non agnoscunt auctoritatem Scripturæ; Novatores et ipsi ejus auctoritate damnarentur, adhibent enim cultum externum— Sed de his redibit serrno, ubi de visibilitate Ecclesiæ. ART. IV. HE INhlEEEKENTlA IN RE RELIGIONIS. 29 ARTICULUS QUARTUS H An Indifferens sit Quamlibet ReligionemH Profiteri. Exponitur Status Quaestionis. 53. Quæ hactenus disputavimus satis ostendunt necessitatem ilicvjus religionis, relate sive ad hominem individuum sive ad societatem : adeoque satis evertunt impium systema de indiffe­ rentia absoluta in re religiosa. Sed, ut innuimus (n. 16.), præter indifferentistas absolutos sunt alii mitiores, qui Indifferentistœ relativi dici etiam solent: contra hos nunc dimicare aggredimur. Eorum error in eo consistit, quod licet fateantur necessitatem ilicojus cultus erga Deum, « tenent tamen varias religiones esse , aeque bonas et utiles , atque in qualibet earum posse hominem salvari. » Præcipuæ hujus erroris radices videntur esse—1) rationalismus, qui nimis extollens vim et jura privatæ r.ationis uniuscujusque hominis , ei tribuit supremum veluti judicium de veritate aut falsitate religionis: cum vero homines valde inter se dissideant, religionem ad quoddam veluti systema reducunt.—2) Ignorantia aut pervicax negatio veri fundamenti obligationis re­ ligionem profitendi; quo sublato, docent religionem accomodandam esse indoli cœli, ac moribus populorum: nequit ergo una eademque ubique et semper esse religio. 54. Duplex distingui debet Indifferentismus relativus ; unus nempe universalis, alius particularis. Primus complectitur omnes religiones quæ in mundo sunt, easque prædicat æque bonas, atque ad æternain salutem utiles. Alter admittit, aliquam religionem in inundo veram esse et alias falsas ; sed quia quælibet religio suas sectas habet, in quas divisa est, arbitratur, nullum essen­ tiale discrimen esse inter religionem et ejus sectas. Ita qui chriùianam religionem ceu veram admittit, vi indifferentismi exi­ stimat quemque posse in sua secta salvari, seu omnes Christianas •eetas utiles esse ad salutem seternam obtinendam. Particularis 30 «Λ*ς· r.. ·*· <3 ^*2 DISP. l. DE RELIGIONE GKNERA.T1M. indifferentismi refutatio petitur tum ex dictis in tract, de Vir­ tutibus (disp. 2. a. 7; et disp. 4. a. 3.), tum ex dicendis cum de Ecclesia sermo erit: proinde quæ directe illum impetunt hic vix attingimus. 55. Porro exitialem hunc errorem sæpe denuntiavit S. Ponti­ fex Pius IX. Ita (in Ep. Encycl. Qui pluribus, 9. Nov. 1846.) post enumeratos varios errores, subdit: « Huc spectat horrendum, ac vel ipsi naturali rationis lumini maxime repugnans de cujuslibet religionis indifferentia systema, quo isti veteratores, omni virtutis et vitii, veritatis et erroris , honestatis et turpitudinis sublato discrimine, homines in cujusvis religionis cultu æternam salutem assequi posse comminiscuntur, perinde ac si ulla umquam esse posset participatio justitia? cum iniquitate, aut societas lucis ad tenebras , et conventio Christi ad Belial. » — Et (in Ep. En­ cycl. Singulari quidem, 17. Mart. 1856.) postquam reprobaverit indifferentismum absolutum, addit: « A qua turpissima sane in­ differentismi forma haud admodum distat illud de religionum indifferentia systema e tenebris eruptum, quo homines a veritate alienati, veræque confessionis adversarii, suæque salutis imraemores, et inter se pugnantia docentes , et nunquam stabilitam sententiam habentes, nullum inter diversas fidei professiones dis­ crimen admittunt, et pacem passim cum omnibus miscent, omnibusque æternæ vitæ portum ex qualibet religione patere conten­ dunt. Nihil enim interest illis, licet diversa tractantibus, dum ad unius veritatis expugnationem conspirent. » — Et (in Allocu­ tione Maxima quidem, 9. Jun. 1862.): «Cum autem, inquit, omnes religionis veritates ex nativa human® rationis vi perverse deri­ vare audeant, tum cuique homini quoddam veluti primarium jus tribuunt, ex quo possit libere de religione cogitare et loqui, cum­ que Deo honorem et cultum exhibere, quem pro suo libito me­ liorem existimat. > 56. Hinc habemus damnatas in Syllabo sequentes propp.: 15. « Liberum cuique homini est eam amplecti et profiteri religio­ nem , quam rationis lumine quis ductus veram putaverit » —16. «Homines in cujusvis religionis cultu viam æternæ salutis reperire æternamque salutem assequi possunt » — 18. « Protestantismus non aliud est quam diversa veræ eiusdem Christian® Reli- ART. IV. I>K IND1FFKK.ENTIA IN KE RELIGIONIS. 31 gionis forma, in qua æque ac in Ecclesia catholica Deo placere datum est. » 57. Ab Indifferenti-smo relativo parum aut nullo modo differt Tolerant ism us, seu Tolerantia religiosa; quæ tamen duplex est, religiosa proprie dicta seu dogmatica., et politica seu civilis. Prima est « expressa vel tacita professio veritatis omnium reli­ gionum omniumque sectarum, qua scilicet quisque tenet religio­ nes omnes aut sectas æque veras ac bonas , hominique proinde omnes æque salutares esse. » Altera est « legum dispositio , qua publicum cultus exercitium permittitur , aut etiam æqualis pro­ tectio promittitur externæ professioni cujuscumque religionis. » üt quisque videt, Tolerantia dogmatica idem est ac Indifferen­ tibus relativus. 58. Verum idem error proponi etiam solet sub nomine liber­ tatis conscientiae, aut libertatis cultuum: quas formulas præstat breviter exponere: jam enim suo tempore animadverterat Tacitus (Histor. 1. 4. c. 73.), quod « sæpe libertas et speciosa nomina prætexuntur, nec quisquam alienum servitium et dominationem sibi concupivit, ut non eadem ista vocabula usurparet. » Itaque -1) libertas male confunditur cum independentia : nam libertas est etiam in creaturis, quæ, ut diximus, sunt intrinsece et essen­ tialiter dependentes ; nec conscientia potest dici independens , cum natura sua subjiciatur legi, quam particularibus casibus ap­ plicat. Vide quæ diximus in tract, de Virtutibus Infusis (no. 1013 -1016.) —2) Libertas proprie dicit exemptionem a necessitate et a vi; unde fit ut qui liber est, habeat in sua potestate sese de­ terminare ad unum vel aliud , seu habeat facultatem eligendi. Si adsit aliquod principium intrinsece determinans voluntatem ad unum, cessat libertas a necessitate , quæ est proprie dicta libertas; si principium determinans ad unum sit extrinsecum et contrarium inclinationi subjecti, cessat libertas a coactione: utra­ que hæc libertas dicitur physica—3) Si vis extrinseca ligans vo­ luntatem ad unum non est physica , sed 'moralis , uti est lex ; voluntas dicitur carere morali libertate, seu obligari ad aliquid faciendum vel omittendum, quamvis physice libera sit ad utrum­ libet. 59. Hic notandum est, principium determinans voluntatem an- 32 DISP. I. n E REUNION E GENERATIM. teeedenter ad uniun, vel illam obligans, posse illam determinare aut obligare ju.vta rectam tendentium subjecti; et est vera per­ fectio libertatis; vel contra eam tendentium; et est libertatis imperfectio. Etenim perfectio libertatis, sicut cujuslibet entis, consistit in conseqautione objecti ad quod naturaliter tendit: li­ bertas autem non est facultas quædam distincta in nobis; sed est radicaliter intellectus, et formaliter ipsa voluntas; objectum ergo, ad quod naturaliter tendit, et a quo nata est perfici, est illud idem, ad quod tendit intellectus et voluntas. Sed intellectus obje­ ctum est verum ; voluntatis bonum. Libertas ergo prosequendi verum et bonum est perfectio ejus; libertas e contra prosequendi falsum et malum est ejusdem imperfectio. Hinc Deus, Christus Dominus, Beati in cœlo carent facultate eligendi malum; et inde eorum libertas perfectior est nostra (1). Simili ratione lex im­ pediens prosequutionem veritatis, honestatis, etc., est contraria veræ libertati, seu perfectioni ejus; lex e contra dirigens nos ad prosequendum verum et bonum, est adjumentum libertatis pro­ movens veram ejus perfectionem. Sed hæc pro re nostra attigisse sufficiat; siquidem tradi solent in metaphysica. 60. His igitur præstitutis, quæritur quid intelligant nomine li­ bertatis qui libertatem conscientiœ et cultuum prædicant. Cer(1) - Ad rationem liberi arbitrii, inquit D. Thomas (2. Sent. dist. 25. q. 1. a. 1. ad 2.}, non pertinet, ut indeterminate se habeat ad bonum vel ad malum ; quia liberum arbit ium per se in bonum ordinatum est, cum bonum sit objectum vo­ luntatis, nec in malum tendat, nisi propter aliquem defectum.,.Ltïà.eo ubi perfe­ ctissimum est liberum arbitrium, ibi in malum tendere non potest, quia imperfectum esse non potest. Sed hoc ad libertatem arbitrii pertinet, ut actionem aliquam facere, vel non facere possit, et hoc Deo convenit; bona enim quæ facit, potest non facere nec tamen malum facere potest Cf. etiam (de Ver. q. 22. a. 6.). Præiverat S. Au­ gustinae, qui (Oper. Imperf. 1. 1. c. 103.) scripsit: « Dicturus es, ut video, Deum necessitate premi, ut peccare non possit, qui utique nec potest velle nec vult posse peccare. Imo vero si necessitas dicenda est, qua necesse est aliquid vel esse vel fieri; beatissima est ista omnino necessitas, qua necesse est feliciter vivere; et in eadem vita necesse est non mori, necesse est in deterius non matari. Hac neces­ sitate, si necessitas etiam ipsa dicenda est, beati non premuntur, sed fruuntur: nobis autem est futura non præsens Hæc recitavimus in tract, de Gratiaf exponentes verum conceptum libertatis ; sed non sine fructu hic repetuntur ; Liberales enim dum libertatem prædicant, veram ejus notionem perfectionemque minime assequi videntur. ART. IV. DK INDIFFERENTIA IN RE RELIGIONIS. 33 te—1) non agunt do libertate a necessitate; quis enim negat liane libertatem , quam miserrime oculis nostris conspicimus , profitendi quamlibet religionem? — 2) Asserunt ergo libertatem quamdam moralem, nempe exemptionem a lege: et si quidem sit exemptio ab omni lege etiam naturali et divina, libertas cultuum est unae idemque error cum indifferentismo relativo, aut tole­ rantia dogmatica — 3) Si vero asserant exemptionem solum a lege humana, sive ecclesiastica sive civili; tunc habetur error liberalism i. 61. Liberales itaque (sic vocis abusu vocantur sectatores hujus systematis) tenent— 1) jus inesse cuicumque homini, quoad so­ cietatem, tum civilem tum ecclesiasticam, profitendi religionem, piam vult; ac proinde injuste agere auctoritatem sive civilem sive ecclesiasticam, quae tolleret aut imminueret libertatem cul­ tuum — 2) Imo, addunt, libertas cultuum, seu tolerantia politi­ sa est per se bona, et per se in bonum societatis cedit: adeoque absolute et non solum hypothetice, seu nulla habita ratione con­ ditionum quibus versatur aliqua societas, concedenda est—3) Non desunt tamen qui hunc errorem mitigantes docent, quod licet so­ lum hypothetice concedenda sit libertas cultuum; ea tamen est præsens temporum conditio, ut non amplius ullibi expediat reli­ gionem catholicam tamquam unicam Status religionem haberi. 62. Quid autem Ecclesia sentiat de Liberalismo, liquet· ex cit. Encycl. Quanta cura (8 Dec. 1864.), ubi S. Pontifex, ait: « Ex qua falsa socialis regiminis idea haud timent erroneam illam fo­ vere opinionem, catholicæ Ecclesiae animarumque saluti maxime exitialem, a rec. mem. Gregorio XVI. Prædecessore Nostro de­ liramentum appellatam, nimirum libertatem conscientiæ et cul­ tuum esse proprium cujuscumque hominis jus, quod lege procla­ mari et asseri debet in omni recte constituta societate, et jus civibus inesse ad omnimodam libertatem nulla vel ecclesiastica, vel civili auctoritate coarctandam, quo suos conceptus quoscumque manifestare ac declarare valeant. Dum vero id temere affirmant, haud cogitant et considerant, quod libertatem perditionis prædi­ cant. » Unde habemus prop, ordine tertiam in eadem Encycl. damnatam, quæ sic se habet: « Libertatem conscientiae et cultuum esse proprium cujuscumque hominis jus, quod lege proclamari et Mazzella. De Religione et Ecclesia 3 Wl 34 DISP. I. DE RELIGIONE GENERA TIM. asseri debet in omni recte constituta societate, ot jus civibus inesse ad omnimodam libertatem nulla vel ecclesiastica, vel civili auctoritate coarctanduin, quo suos conceptus quoscumque sive voce, sive typis, sive alia ratione, palam publiceque manifestare ac declarare valeant. » Huc etiam faciunt sequentes propp. daninatæ in Syllabo, nempe 77: « Ætate hac nostra, non amplius ex­ pedit Religionem catholicam haberi tanquam unicam Status re­ ligionem, cæteris quibuscumque cultibus exclusis »— 78: « Hinc laudabiliter in quibusdam catholici nominis regionibus lege cau­ tum est, ut hominibus illuc immigrantibus liceat publicum pro­ prii cujusque cultus exercitium habere» — 79· « Enimvero falsum est civilem cujusque cultus libertatem, itemque plenam potesta­ tem omnibus attributam quaslibet opiniones cogitationesque palam publiceque manifestandi conducere ad populorum mores animosque facilius corrumpendos, ac indifferentismi pestem propagandam.» 63. At vero, si Ecclesia improbat systema liberalismi, agno­ scit tamen posse quandoque civilem aliquam societatem in iis cir­ cumstantiis versari, ut non modo possit, sed etiam debeat tole­ rantia politica admitti: quo in casu admitteretur hypothetice, seu suppositis illi' circumstantiis: non vero absolute. Recte ta­ men monet Card. Tarquini (Jur. Eccl. Pubi. Instit., ed. 4. pag. 67. in not.): « Nihil in hac re inconsulto Summo Pontifice esse de­ cernendum, tum quia agitur de casu gravissimo circa statum Ec­ clesia, de qno nonnisi Summus Pontifex judicare potest: tum quia tolerantia hæc civilis legibus ecclesiasticis perse prohibita est.» 64. Quærenti autem, quomodo libertas cultuum quæ per se il­ licita est, concedi quandoque possit et debeat; respondetur cum Card. Tarquini (1. c.): « Duplici ex causa, seposita lege positiva, eam esse illicitam: quia nefas est cooperari superstitioni heterodoxorum: tum quia nefas est catholicos periculo seductionis ex­ ponere. Inde consequi, ad eam honestandam eas conditiones ne­ cessarias esse, quæ ad honestandam cooperationem alterius pec­ cato, tum ad licite sese exponendum occasioni, sive periculo peccandi communiter a Theologis traduntur. » 65. D. Thomas (2. 2. q. 10. a. 11.), ita rem explicat: « Huma­ num regimen derivatur a divino regimine, et ipsum debet imitari. Deus autem quamvis sit omnipotens et summe bonus, permittit ART. IV. DE INDIFFERENTIA IN RE RELIGIONIS. 35 tamen aliqua mala flori in univorso, quæ prohibere posset; ne eis sublatis, majora bona tollerentur, vel etiam pejora mala sequerentur. Sic ergo et in regimine humano illi qui præsunt, recte aliqua mala tolerant, ne aliqua bona impediantur, vel etiam ne aliqua mala pejora incurrantur, sicut August, dicit, in lib. 2. de Ordine, cap. 4. circa med.: ‘ Aufer meretrices de rebus huma­ nis. turbaveris omnia libidinibus. ’ . . . . Aliorum vero infidelium ritus, qui nihil veritatis aut utilitatis afferunt, non sunt aliqua­ liter tolerandi, nisi forte ad aliquod rnalum vitandum; scilicet ad vitandum scandalum vel dissidium quod ex. hoc posset prove­ nire, vel impedimentum salutis eorum qui paulatim sic tolerati convertuntur ad fidem. Propter hoc enim etiam hæreticorum et paganorum ritus aliquando Ecclesia toleravit, quando erat magna infidelium multitudo. » 66.Veram doctrinam integre perstrinxit Becanus (de Virt. Theol. cap. 16. q. 4. n. 2.), dicens: « De hac re ita statuendum est—1) Libertatem religionis omnino esse illicitam, et divino præcepto repugnantem. —2) Reipublicæ esse perniciosam — 3) Non debere præcipi, approbari, aut introduci ab 'ullo Principe aut Magistratu: sed potius omnibus modis, si commode fieri potest, impediri et profligari —4) Si autem commode impediri non possit, nisi cum majori damno aut malo Rcipub. aliquo tempore tolerari posse—5) Et si hoc modo toleretur, et in pactum deducatur, fidem servandam esse. Hæc Catholicorum sententia est. » Atque ultimum assertum sic probat (n. 11.): « Fides servari debet in omni pacto licito et honesto; atqui licitum et honestum est tolerare liberta­ tem religionis ad majus malum evitandum; et de ea toleranda licite et honeste pacisci potest Princeps catholicus. Ergo, si pa­ tiscitur, fidem servare debet. » 67. His igitur adumbravimus Ecclesiae doctrinam, atque errores d contrarios: superest ut illam, quoad præcipua saltem capita, lindicemus. Id, claritatis gratia, distinctis §§ præstabimus, reji­ cientes—1) tolerantiam dogmaticam, ac dein — 2) veram de tolerantia civili doctrinam statuentes. Unde — DISP. I. DK religione generatim. à Π. Rejicitur Tolerantia Dogmatica. Prop,. III. Una est vera religio, quam omnes homines am­ plecti ac profiteri tenentur; adeoque impium et absurdum est systema de tolerantia dogmatica, qua cuique jus tribuitur li­ bere cogitandi et loquendi de religione, eumque Deo cultum exhibendi, quem pro regionum populorumque varietate, aut pro suo quisque lubito meliorem existimet. 68. Prob. I. Ex tradita notione religionis (art. 1.), liquet tria posse in religione considerari, nempe— 1) Deum cui debetur cul­ tus et obsequium—2) creaturam rationalem, seu hominem debita religionis Deo exsolventem — 3) ligamen morale conjungens homi­ nem Deo. Atqui ex quocumque capite res consideretur, religio non est nisi una. Er?o. Prob. min. quoad lam partem. Nam — 1), uti ipsa ratio osten­ dit, Deus non est nec potest esse nisi unus; ergo quantum ad Illum attinet, cultus ei debitus non est nisi unus; ac proinde nonnisi una potest esse vera religio — 2) Ideo Deo, vel in ordine naturæ, debetur cultu quia est in se summæ excellentiae, primum principium et ultimus finis; atqui talis semper et ubique est Deus relate ad omnes homines; ergo ab omnibus hominibus, nonnisi unus cultus ei semper et ubique debetur. — 3) Deus uti Supremus Dominus, jus habet non modo ut colatur sed ut colatur eo modo quo ipse vult: ergo si, supra naturam agens, ipse hunc modiim revelat, eo modo colendus est. Atqui Deus nonnisi unum modum quo colatur, seu unam religionem revelavit, (id patet contra hæreticos, qui admittunt revelationem Christianam, ex iis quæ traduntur alibi de unitate Ecclesiæ et de unitate fidei; contra alios ex contradictione inter varias religiones, de qua mox dicemus). Ergo. I Prob. min. quoad 2ira partem. Fundamentum religionis ex parte ' hominis reponendum est, ut diximus, in ipsa essentiali et totali dependentia ejus naturæ a Deo. Ergo ubi una est specie natura, ART. IV. DE INDIFFERENTIA IN RE RELIGIONIS. 37 9 atque eadem dependentia; ibi una oadornquc erit religio. Quare cum una sit specie natura in omnibus hominibus, cuiuscnmque temporis ac loci; omnes ubique et semper ad eadem grati animi, subjectionis, pietatisque obsequia tenentur erga Deum. Quæ ratio viget etiam si supponatur religio aliqua supra naturam: quemad­ modum enim Deus jus habet ut colatur eo modo quo vult; ita hominis officium est juri illi satisfacere: si igitur probetur, uti paulo ante diximus, revelatam religionem quam Deus omnibus pro­ ponit, unam esse; illam omnes homines amplecti ac profiteri te­ nentur. Prob. min . quoad partem. Ligamen conjungens hominem Deo oritur ex jure Dei, et ex iis quæ essentialia sunt humanæ naturæ, atque his corresponded Ergo si ex parte Dei et hominis una est religio; una etiam erit ex parte ligaminis conjungentis hominem Deo. Pro majori intelligentia tum huius partis minoris tum to­ tius argumenti, præstat imprimis distinguere officia religionis absoluta ab hypotheticis. Officia absoluta inspiciuntur in ordine creaturae rationalis ad Deum, attenta solum Dei perfectione ho­ minisque natura. Ordo autem ille necessario exprimitur quibus­ dam veritatibus (religio theoretica), ex quibus officia quædam generalia (religio practica), homines erga Deum sponte fluunt. Hujusmodi veritates et officia, utpote absolute fundata in ipsis rerum essentiis, eadem necessario sunt pro omnibus hominibus. Officia vero hypothetica pendere possunt ab hypothesi, quae afficit omnes homines, sicut esset ex. gr. hypothesis revelationis publicae ac universalis; atque haec etiam officià sunt omnibus communia: secus enim ipsa officia absoluta deficerent,. Pone quod possit quivis pro lubitu amplecti vel respuere revelationem, exequi vel negligere cultum quem illa dictat; destruitur absolutum officium adhaerendi summæ Veritati, obediendi supremo Domino, quod certe pertinet ad essentialem et absolutam dependentiam creatu­ rae rationalis a Deo. Officia hypothetica, verificata hypothesi, transeunt in absoluta. Sin vero hypothesis sit particularis, se­ quuntur particularia officia religionis: ita ex. gr. aliquis ex voto, quod emisit, teneri potest ad aliquid Deo reddendum, ad quod ceteri homines non tenentur. Applices haec ad modum manifestandi internum cnltum; si aliquis modus sit pro omnibus a Deo deter- Wl 38 DISP. I. DE RELIGIONE GENERATIM. minatus, debent omnes in eo convenire; quoad alios vero sufficit convenientia mediorum ad finem, fidelitas in expressione veritatis, quin obstet si modi illi sint materialiter diversi. 69. II. Religio est veritas et justitia; veritas quidem procedens a Deo, sive ut auctore natur» sive ut auctoro ordinis supernaturalis, determinante relationes hominis ad illum; justitia, quia inclinat ad reddendum Deo quod debitum est ei. Atqui veritas est una, et e contra error multiplex; justitia etiam est una: ne­ quit enim aliquid simul esse debitum et indebitum Deo. Ergo. 70. Re quidem vera religiones, quæ in mundo sunt, contradicto­ rie invicem opponuntur; ex contradictoriis autem, nonnisi unum potest esse verum. Secus verum esset, Deum verum esse tantum unum, uti Monitheistae tenent; et verum esset, Deos veros esse plures, uti volunt Polytheist». Verum esset nonnisi naturalem religionem esse admittendam, uti Rationalist» docent; et verum simul esset admittendam esse religionem revelatam. Verum esset Mahumetem esse Prophetarum maximum, ut sibi persuadent Mahumetani; et eum esse solemnem deceptorem, ut ipsum habent omnes Christiani et Hebræi. Item, verum esset, Jesum Christum seu Messiam a prophetis prænunciatum advenisse, ut profiten­ tur christiani; et verum etiam esset, eum nondum advenisse, ut putant hebræi: ipsum Jesum Christum esse verum hominem ve­ rumque Deum, ut credunt catholici ac fere omnes christiani; et eum esse puram creaturam, ut blasphemabant olim ariani, et blasphemant nunc eorum asseclae sociniani: Jesum Christum fun­ dasse unam'visibilem Ecclesiam extra quam non sit salus: et posse extra Ecclesiam homines salvari; etc. Fingas religionem accomodandam esse diversarum regionum indoli ac moribus: ergo Romæ ex. gr. credendum est Christum esse Filium Dei, et adorandum; apud Judaeos , cum esse impostorem , et crucifigendum ; apud Tureas, eum esse præcursorem Mahumetis, et abjurandum I 71. Dices I.: Judaismus et Christianismus sunt duæ religiones oppositæ, uti dicitur in ipso argumento: et nihilominus Christia­ ni censent Judaismum suo tempore fuisse veram religionem, sicut nunc Christianismus est verus. Resp.: dudaisrnus et christianismus non sunt duæ religiones divers» et oppositæ quoad essentiam, sed sunt una tantum eadem- ART. IV. DE INDIFFERENTIA IN RE RELIGIONIS. 39 que; quatenus idem objectum iis est, nempe Christus. At diversi­ tas et oppositio est solum quoad statum et formam: Judaismus enim recte credebat Christum venturum; cum nunc e contra recte credant Christiani, eum jamdiu advenisse. Pariter præcepta le­ gis moralia confirmata sunt in lege Christiana; sed cœremonialia, cum essent figurae Christi ©jusque Ecclesiae, recte adhibebantur quamdiu veritas non advenerat: nunc vero male adhiberentur, si­ quidem significarent Christum adhuc venturum. Sed de his paulo fusius, cum sermo erit de Institutione Ecclesiae. 72. Dices II. Plures e Protestantium sectis tenent in qualibet illarum posse homines salutem consequi, dummodo retineant fi­ dem in Christum. Ergo non omnes religiones ita invicem oppo­ nuntur, ut non possit homo nisi in una ad æternam vitam per­ venire. Respondetur: 1) Licet sectæ Protestantes habere videantur hanc mutuam tolerantiam; omnes tamen æque infensæ sunt Ecclesiæ Catholicæ: id vero hujus veritatem confirmat. Cum enim veritas sit una, et error multiplex (eo quod plures sunt viæ qui­ bus fit aversio a vero, et plures modi quibus ipsum impugnatur); necessario consequitur omnes errores opponi veritati, atque eam esse veram religionem revelatam, cui religiones omnes oppositae sunt — 2) Semel admissa veritate religionis christianæ, facile ostenditur ejus fidem debere esse unam, unam Ecclesiam in qua debent omnes illam profiteri, ac propterea unam religionem — 3) % Si vere putant Protestantes, posse quemquam in qualibet eorum secta æque salvari; cur dividuntur et subdividuntur in dies? si sufficit fides in Christum, cur excludunt ac impugnant catholicam Ecclesiam? — 4) Denique si concederetur, sectas Protestantes invicern non opponi, cum tamen opponantur omnibus aliis religio­ nibus in mundo existentibus; sequeretur solum, indifferens esse ad quamlibet illarum pertinere, quod absque incommodo eis con­ sentire posse videmur; at mimime sequeretur indifferens esse unam illarum, aut aliam religionem (catholicam) profiteri. 73. III. Constituto principio de unitate veræ religionis, ruit fundamentum tolerantice dogmaticœ. Juverit tamen magis directe illam impugnare. Ac imprimis si res sit cum hæreticis, qui Chri­ stianam revelationem retinent, sufficit hic excribere quæ brevi- w 40 •s TM Η Λ' 4 DISP. I. DE RELIGIONE GÉNÉRÂT IM. ter tradit Becanus (1. c. n. 3.); «; Sane, inquit, in Evangelio multa sunt, ex quibus constat, Christum unam fidem mandasse, variam ac multiplicem prohibuisse. Primo, voluit unam tantum esse Ecclesiam, unum ovile, unum baptismum. Hæc autem sine unitate fidei consistere non possunt. Secundo, voluit discipulos suos attendere a falsis prophetis: at in multiplici religione ne· cesse est alios esse veros, alios falsos Prophetas. Ergo si hi ex­ cludendi sunt, fides una retinenda est; varia explodenda. Tertio, voluit Ecclesiam suam esse perpetuam, cui omnes inferorum po­ testates resistere non possint: ac perpetua esse non potest si una omnium fides non sit, quod ipse testatur ‘ Omne regnum in seipsum divisum desolabitur. ’ Lucæ 11. 17. Apostolus disertis verbis id confirmat, Rom. 16 17, · Rogo autem vos fratres, ut observetis eos, qui dissensiones et offendicula præter doctrinam quam vos didicistis faciunt: et declinate ab illis. ’ Galat. 1. 8. ‘ Licet nos, aut Angelus de ccelo evangelizet vobis, præterquam quod evangelizavimus vobis, anathema sit. ’ » 74. IV. Generatim vero contra omnes Indiflerentistas relati­ vos, ita arguere possumus: tenetur homo debito religionis erga Deum: adeoque— 1) Illi ut suo Auctori obsequium et servitutem præstare;— 2) ad Illum tamquam ad suum ultimum finem ten­ dere;— 3) Illi tamquam infinite excellenti honorem et reveren­ tiam exhibere (nn. 19—24.). Atqui semel admissa tolerantia dog­ matica, non posset homo haec officia exhibere Deo. Ergo. Prob, min, quoad l,n3,n partem. 1) Ut servus debitam servitu­ tem exhibeat Domino suo, debet illi ea exhibere officia quæ Do­ minus vult; ergo ut homo debitam servitutem et obsequium ex­ hibeat Deo, debet illum colere eo moco quo vult ipse Deus. Sed Indifferentismus, quem impuguamus, contrarium statuit princi­ pium: docet enim hominem posse pro suo lubito quamlibet reli­ gionem profiteri. Ergo. 2) Revera, uti sæpe jam indicavimus, hoc non competit ho­ mini, neque ex natura rei, neque ex Dei concessione: non quidem ex natura rei; per se enim jus determinandi modum servitutem exhibendi apud Dominum est: neque ex Dei concessione; quis enim dicit religiones invicem oppositas æque Deum honorare? Num Deum æque honorat veritas et error, virtus et vitium? ART. IV. DE INDIFFERENTIA. IN RE RELIGIONIS. 41 Prob. min. quoad 2"" partem. 1) Nequeunt illi, qui per op­ positas currunt vias, omnes ad cumdem terminum pervenire. Atqui, admissu Indifferentismo, homines per oppositas vias currunt; si­ quidem vari» religiones in mundo existentes invicem opponuntur. Ergo. 2) Nequit homo suum ultimum finem consequi, nisi recte ad illum tendat, implendo omnia officia quibus adstringitur, ac prae­ sertim, qnæ praecipua sunt, officia erga Deum. Atqui, admisso Indifferentismo, homines non implerent officia erga Deum: non enim ei debitum obsequium et servitutem exhiberent. Ergo. Prob. min. -quoad 3lia,n partem. 1) Nequit honorem Deo exhi­ bere qui ea profitetur, quæ divinis attributis repugnant; hæc enim injuriosa potius sunt Deo. Atqui Indifferent is tœ ea profitentur, quæ divinis attributis repugnant; siquidem profitentur Deum de­ lectari mendacio et veritate; quod repugnat Dei veracitati; pro­ fitentur Deo æque placere malum et bonum; quod repugnat divi­ ns sanctitati, etc. Hæc quidem sequuntur, si animo retineamus veram religionem esse tum theoreticam tum practicam (nn. 11. seqq.), atque varias religiones invicem opponi. 2) Sane quænam esset indifferentiae radix? Putatne Indifferentista, omnes religiones esse veras? tunc insanus esset, putans contradictoria simul esse vera. Admitteret enim hæc et similia : Christum esse merum hominem et Christum esse Deum; Roma­ num Pontificem esse Christi vicarium et eumdem esse Antichristum, etc.— Censetne unam esse veram? tunc esset hypo­ crita, reliquas omnes æque adprobando. — ludicatne demum nul­ lam esse veram, sed omnes falsas? tunc esset impius in Deum, noxias in societatem, et hypocrita si aliquam exerceret. — Vide objectiones apud Perrone (de Vera Religione, part. ΙΓ. prop. 12.). DISP. l. DE RELIGIONE GENERA.TIM. Statuitur vera Doctrina de Tolerantia Civili. 1. Unitas in vera religione ad verum civilis so­ cietatis bonum per se apprime conducit —2. atque suprema au­ ctoritas jus habet et officium illam conservandi ac promoven­ di—3. si tamen graviora quandoque mala ex illa timeantur, ad ea vitanda poterit pluralitas cultuum tolerari. Civilis ergo seu politica tolerantia non absolute, sed hypothetice tantum admitti potest. Prop. IV. 75. Proh, prima pars. I. Societas, uti recte dixit S. Augusti­ nus, est « concors hominum multitudo >. Ergo quo major est con­ cordia sociorum inter se, et multitudinis cum auctoritate, eo per­ fectior erit ipsa societas. Atqui ex unitate religiosa major ha­ betur concordia. Ergo unitas religionis ad verum societatis bo­ num per se conducit. 76. Revera, nisi habeatur operatio, qua societatis membra conjunctis viribus prosequuntur aliquod commune bonum, non habetur operatio socialis, nec potest ipsa societas consistere. Sed societas est inter homines: operatio ergo socialis debet humana esse. Operatio autem humana procedere debet a voluntate, et vo­ luntas non agit nisi prævio lumine intellectus. Ergo nisi habea­ tur conjunctio voluntatum et intellectuum, non habebitur opera­ tio socialis humana, nec ipsa externa operatio socialis poterit, saltem ad longum tempus, salva consistere. larnvero intellectus non conjunguntur nisi cognitione ejusdem veritatis, sicut unio in­ ter voluntates consistit in amore ejusdem boni; religio vero do­ cet summum verum et summum bonum, et quæ ad illud ducunt. Nisi ergo habeatur unitas in religione, deerit unitas mentium, voluntatum, operationis externæ; deerit perfectio propria socie­ tatis.— Nec dici potest operationem externam societatis civilis non pendere a veritatibus religiosis. Nam religio ordinat ad ul­ timum finem, adeoque ad veram perfectionem et felicitatem (nn. 22. 23.); ultimo autem fini et amori felicitatis omnia subordinan- ■ ART. IV. DE INDIFFERENTIA IN HE RELIGIONIS. 43 tur: religio est præcipuum vinculum quo homines conjunguntur, est enim fons et origo omnis obligationis (nn. 26. seqq.): maximus ergo est religionis influxus in operationem socialem (1). 77. II. Præstnt fere idem argumentum paulo aliter proponere, ut melius ejus vis perspiciatur. Ubi deest unitas mentiurn, seu ubi adest animorum dissensio; ibi est germen perturbationis. Atqui ubi est pluralitas cultuum, seu ubi deest unitas religionis; deest unitas mentium. Ergo ubi deest unitas religionis, adest germen perturbationis. Sed perturbatio est malum societatis , ad cujus dissolutionem tendit. Ergo. 78. Revera—1) est in ipsa natura humanæ mentis, ut possidens veritatem velit illam propagare; eo vel magis quod veritas aliis communicata non amittitur, sed augetur: atque eo ardentior est amor veritatis propagandae, quo majoris momenti illa est, et cer­ tius possidetur. «Quant au changement moral, inquit Guizot (Hist, de la civil, lec. 1.), qui s’opère dans l’homme quand il acquiert une idée.... quel est le besoin qui s’empare de lui? c’est le be­ soin de faire passer son sentiment dans le monde extérieur etc.» Atqui veritas religiosa est maximi momenti, uti sæpe jam dixi­ mus; ergo maximus est ardor illam propagandi. Sed ubi plures sunt religiones, oppositae quidem sunt inter se (nn. 75. seq.); si ergo unusquisque suam propagare velit, eamque aliis persuadere; qualis animorum dissensio inde non exurget ? 2) Insitum est humanae voluntati , natura sua ad bonum ten­ denti, ut, cum possit sine sui jactura, illud aliis participare de­ sideret; atque eo ferventius est desiderium illud, quo pluris fit bonum quod possidetur. Imo est officium hominis erga alios , ut illis velit bonum, quod sibimetipsi vult; atque in quantum pot­ est, illud aliis etiam procuret. Sed bonum, ad quod ordinat re­ ligio, est summum bonum, a quo æterna felicitas pendet: maxima ergo est humanæ voluntatis tendentia ad illud aliis etiam procu(1) Hinc ipse Proudhon (Confessions d’un révolutionnaire), dixit: «Il est wrprenant, qu’au fond de tonte politique nous trouvions toujours la théologie. » Et Donoao Cortes (Essai sur le catholicisme, 1. 1. ch. 1.), addit: «Ce qui est sur­ prenant c’est l'étonnement qu’expriment ces paroles. La théologie n’est-elle pas la science de Dieu, l’océan qui contient et embrasse toutes les sciences, comme Dieu est i’océan qui embrasse toutes choses ? » 4Ί DISP. I. DE RELIGIONE GENERATIM. randum. Sed ubi adest pluralitas religionum, unusquisque aperit aliis viam, quam ipse sequitur, ad summum bonum perveniendi; atqui vi» ili» sunt opposita» inter se. Ergo. «Exemplo sit, in­ quit Becanus (de Virt. Theol. c. 15. q, 6. n. 7.), discordia inter Isaac et Ismaelem in familia Abrahæ : inter Jacob et Laban in Mesopotamia: inter Moysen et uxorem Sophorum, dum proficiscerentnr in Ægyptum; quomodo ergo in toto regno, provincia, ci­ vitate, pax et concordia sperari potest, ubi religionis ac fidei summa est discordia ? Vidit hoc olim Julianus Apostata, qui cum Christianorum Ecclesiam turbare ac pessumdare vellet, liberta­ tem ac veritatem doctrinarum introduxit. Refert Ammianus, et ex illo Lipsius. in libro contra Dialogistam de una religione. » 3) Unusquisque in id tendit, ut se et societatem, cujus est mem­ brum , a malis etiam materialibus liberet, ac suum jus quoad materialia etiam bona sartum tectumque servet. Atqui medium omnium efficacissimum id obtinendi, est religio, a qua omnis mo­ ralis obligatio pendet, et quæ sola firmiter docet sanctionem qu» sola valet homines in officio continere (n. 36.). Ergo , id. unus­ quisque curare debet, ut integra maneat religio. At quænam re­ ligio ? Si unicuique permittitur eam religionem profiteri , quam ipse vult; quamnam securitatem possumus inde capere? Sectato­ res Mahumeti ex. gr. putant sancte ac meritorie agere, si Chri­ stianos prodant, bonis expolient, et trucident ! 4) Neque hœc mala vitari possunt, dicendo, posse auctoritatem civilem principia naturalis religionis urgere, atque ea punire quæ publicam pacem perturbant. Nam—d) jam restringitur tolerantia civilis absoluta ad solam religionem revelatam; ac proinde atheismus, pantheismus, materialismus etc. proscribendus esset; quæ­ nam enim securitas, si negatur existentia naturæ spiritualis, hinc libertatis, immortalitatis etc.?—6) Rationes præcipuæ , quibus adstruere nituntur hanc absolutam tolerantiam, sunt quia debi­ tum religionis est solum erga Deum, cui soli reddenda est ratio: quia auctoritas civilis nequit aliis imponere veritatem quam non possidet infallibiliter etc.: atqui, si quid probant hujusmodi ra­ tiones, æque valent pro religione naturali—c) Ut habeatur secu­ ritas in exercitio justitiae, fidelitatis etc., non sufficit ut suprema solum religionis naturalis principia retineantur; sed requiritur ut ART. IV. DE INDIEEEJCKNTIA IN RE RELIGIONIS. 15 consequential propius praxim respicientes æque admittantur: quod quidoin, ut infra ostendemus, absque revelatione est moraliter impossibile—d) Quoniam Tolerantis tœ, absoluti suurn systema propugnant nomine libertatis; nonne videtur magis libertati contra­ dicere, ut homines adigantur externam operationem exerere quæ cum suis principiis pugnat; quam eos adjuvare ad vera principia profitenda? «Quid est enim libertas? inquit Tullius (Paradown V.), potestas vivendi, ut velis. Quis igitur vivit, ut vult? nisi qui recta sequitur, qui gaudet officio, cui vivendi via consi­ derata atque provisa est: qui legibus quidem non propter metum paret, sed eas sequitur atque colit, quia id salutare maxime esse judicat: qui nihil dicit, nihil facit, nihil cogitat denique, nisi litenter ac libere: cujus omnia consilia, resque omnes, quas gerit, ab ipso proficiscuntur, eodemque feruntur: nec est ulla res, quæ plus apud eum polleat, quam ipsius voluntas atque judicium; cui quidem etiam (quæ vim habere maximam dicitur) Fortuna ipsa cedit;, sicut sapiens poeta dixit: Suis ea cuique fingitur mori­ bus. Soli igitur hoc contingit sapienti, ut nihil faciat invitus , nihil dolens, nihil coactus. Quod etsi ita esse, pluribus verbis disserendum est: illud tamen et breve et confitendum est, nisi qui ita sit affectus , esse liberum neminem. Servi igitur omnes im­ probi. » 5) Hinc ipsi politici, quamvis ex falsis principiis, fassi sunt uni­ tatem religionis ad verum societatis bonum conducere. Ita ex. gr. Machiavelli (La mente di un uomo di stato, 1. 1. c. 12. § 4.), ait: «Quelli principi e quelle republiche le quali si vogliono mantenere incorrotte , hanno sopra ogni altra cosa a mantenere incorrotte le cerimonie della religione e tenerle sempre nella loro venerazione. Perché nessuno maggior indizio si puote avere della rovina di una provincia che veder dispregiato il culto divino. » Ita etiam Rogier (Journ. des Débats, 17 Avril 1844.): «En bonne politique , inquit, n’est-il pas préférable de réunir en un seul corps les divers membres d’un pays que d’en perpétuer la diviI■ sion ? Un corps politique ne devient nation, qu’autant qu’il a une àme nationale» — Cf. Bergier (Diet. Theol., V. Tolérance'), ubi philosophorum omnium nationum testimonia refert. β·Η| 9S| Mi : - I ] 16 nisr. i. ηκ religione generatlm. 79. Prob. 2di pars. I. Ipsa societas jus habet et olHciuin pro­ fitendi ac promovendi veram religionem (nn. 37. seqq.). Atqui vera religio est una (nn. 71. seqq.). Ergo jus habet et ofiicium profitendi ac promovendi unicam religionem. Porro jus est pote­ stas moralis , adeoque seoundum rectam rationem ; ergo nequit dari jus ad falsas religiones profitendas: pariter nequit dari offi­ cium prosequendi malum: at omnes religiones, præter unicam ve­ ram, malae sunt. 80. II. Tenetur suprema auctoritas verum societatis bonum pro­ movere ; sed unitas in vera religione maxime cedit in societatis bonum; ergo tenetur hanc unitatem promovere et conservare. 81. III. Tenetur civilis auctoritas jura subditorum tueri, atque debiles præsertim contra injustas fortiorum aggressiones defen­ dere. Atqui id non praestaret, si in societate jam possidente uni­ tatem in vera religione, pluralitatem cultuum permitteret atque protegeret. Ergo—Revera—1) quod facit publicum vitium in or­ dine practico , id facit error in ordine speculativo , qui tandem et ad praxim descendit: atqui publicum vitium est scandalum in­ ducens aliorum ruinam etc.—2) Quemadmodum abusus vis locum habere potest in ordine materiali . ita etiam in ordine morali. Quare qui majori ingenio, doctrina, eloquentia pollent, his donis abutentes facile possunt ignorantibus aut rudioribus nocere. Quem­ admodum ergo debet societas debiliores tueri contra potentiores sua vi abutentes in ordine materiali, ita etiam in morali. Sed id non facit, si, ubi viget unitas in vera religione, permittitur ut quisque propagare possit falsos cultus. Ergo—Hinc patet quam merito S. Pontifex hanc absolutam tolerantiam dixerit liberta­ tem perditionis. 82. IV. Contra Catholico-liberales possunt addi auctoritates Pa­ trum; siquidem S. Pontifex Pius IX. (in cit. Encycl. Quanta cu­ ra) ait: —Et (cap. 4.): «Hoc quoque perpetuus Ecclesiæ catholicæ consensus tenuit et tenet, duplicem esse ordinem cognitionis, non solum principio, sed objecto etiam distinctum; principio quidem, quia in altero naturali ratione, in altero fide divina cognoscimus; objecto autem, quia præter ea ad quæ naturalis ratio pertingere potest, credenda nobis proponuntur mysteria in Deo abscondita, quæ, nisi revelata divinitus, innotescere non possunt. Quocirca Apostolus, qui a gentibus Deum per ea, quæ facta sunt, cognitum esse testatur, disserens tamen de gratia et veritate, quæ per Jesum Christum facta est pronuntiat: Loquimur Dei sapientiam in mysterio, quæ abscondita est, quam prædestinavit Deus ante sæcula in gloriam nostram , quam nemo principum hujus sæculi cognovit: nobis autem revelavit Deus per Spiritum suum: Spiri- DISP. l. DE RELIGIONE GENERA.TIM. t tus enim omnia scrutatur, etiam profunda Dei. Et ipse Unigeni­ tus confitetur Patri, quia abscondit hffic a sapientibus, et pru« dentibus, et revelavit ea parvulis... Diviua enim mysteriasuapte natura intellectum creatum sic excedunt, ut etiam revelatione tradita et fide suscepta ipsius tamen fidei velamine contecta et quadam quasi caligine obvoluta maneant, quamdiu in hac mortali vita peregrinamur a Domino; per fidem enim ambulamus, et non per speciem. —Et (can. 2. in cap. 2.): « Si quis dixerit, fieri non posse, aut non expedire, ut per revelationem divinam homo de Deo, cultuque ei exhibendo edoceatur: anathema sit. »—Et (can.l. in cap. 4.): «Si quis dixerit, in revelatione divina nulla vernet proprie dicta mysteria contineri... anathema sit. » 94. Ut hæc intelligantur, advertatur, revelationem, quæ juxta vim vocis significat remotionem veli, proprie importare « mani­ festationem rei occultæ»; hic tamen sumi pro « manifestatione ve­ ritatis, sive ea possit sive non possit aliunde cognosci». Hinc revelatio potest esse humana vel divina, prout homo vel Deus est qui veritatem manifestat—Hic agitur de revelatione divina. 95. Sed divina revelatio, habita ratione principii ac medii quo veritas manifestatur, distingui solet in naturalem et superna· turalem. Revelatio naturalis in eo consistit, quod Deus se nobis manifestat, dum per exercitium virium intellectualium, quæ naturæ insunt, ex rebus creatis assurgimus ad cognitionem Dei, aliarumque veritatum, quæ naturali lumine ex illis erui possunt: atque hæc est cognitio , de qua Ecclesia docet: « Deum rerum omnium principium et finem naturali humanæ rationis lumine e rebus creatis certo cognosci posse: invisibilia enim ipsius, a crea­ tura mundi, per ea quæ facta sunt intellecta conspiciuntur. » Re­ velatio vero supernaturalis ea est, qua Deus ipse directe homi­ nibus veritates patefacit: consistit videlicet in manifestatione ve­ ritatum uni aut pluribus a Deo facta, non per naturalem evolu­ tionem intelligentiæ , sed per formalem locutionem ipsius Dei: atque hæc est illa cognitio, de qua docet Ecclesia, placuisse divinæ « sapientiæ et bonitati alia, eaque supernaturali via, seipsum ac æterna voluntatis suæ decreta humano generi revelare, dicente Apostolo: multifariam multisque modis olim Deus loquens patribus in prophetis; novissime diebus istis locutus est nobis in Filio. » ART. V. DE POSSIBILITATE REVELATIONIS. 57 96. Revolutionem hanc divinam supernaturalcm, quæ est proprie dicta revelatio , quatenus consideratur ex parte ipsius Dei revelantis, distinguere solemus in immédiat,ara et mediatam. Deus videlicet solet quosdam immediate alloqui, atque ita ipsis imme­ diate veritates communicare; deinde vero hisce utitur tanquam legatis suis qui revelatas veritates aliis hominibus communicent: ad hos igitur mediate revelatio Dei pervenit. 97. Quamvis nostrum non sit determinaro modum quo Deus ad homines loquitur; possumus tamen cognoscere varios modos possibiles, secundum quos revelatio immediata distinguitur in in­ ternam, et externam; vel in sensitivam, imaginariam et intellectualem. Ut enim docet D. Thomas (2.2. q. 173. a. 2.), « reprae­ sentantur autem divinitus menti prophetæ quandoque quidem me­ diante seusu exterius quædam formæ sensibiles; sicut Daniel vidit scripturum parietis, ut legitur Daniel 5.; quandoque autem per formas imaginarias , sive omnino divinitus impressas , non per sensum acceptas (puta si alicui cæco nato imprimerentur in imaginatione colorum similitudines), vel etiam divinitus ordinatas ex his quæ a sensibus sunt acceptæ; sicut Jeremias 4vidit ollam suc­ censam a facie aquilonis,’ ut habetur Jerem. 1.; sive etiam im­ primendo species intelligibiles ipsi menti: sicut patet de his qui accipiunt scientiam , vel sapientiam infusam , sicut Salomon et Apostoli. Et (c. g. 1. 3. c. 154.), hæc ipsa explicans, ait: «Re­ velatio fit quodam interiore et intelligibili lumine mentem ele­ vante ad percipiendum ea ad quæ per lumen naturale intellectus pertingere non potest; sicut enim per lumen naturale intellectus redditur certus de his quæ lumine illo cognoscit, ut de primis principiis, ita de his quæ supernatural! lumine apprehendit cer­ titudinem habet. Hæc autem certitudo necessaria est ad hoc quod aliis proponi possint ea quæ divina revelatione percipiuntur; non enim cum securitate aliis proferimus de quibus certitudinem non habemus. Cum prædicto autem lumine mentem interius illustrante adsunt aliquando in divina revelatione aliqua exteriora vel inte­ riora cognitionis auxilia, utpote aliquis sermo exterius sensibili­ ter auditus, qui divina virtute formetur, aut per imaginationem interius Deo faciente, perceptus, sive etiam aliqua corporaliter visa exterius a Deo formata, vel etiam interius in imaginatione Wl 58 DISP. I. DE RELIGIONE GENERATIM. descripta, ex quibus homo per lumen interius menti impressum cognitionem accipit divinorum; unde hujusmodi auxilia sine ink. riori lumine ad cognitionem divinorum non sufficiunt, lumen au­ tem interius sufficit sine istis. » 98. Porro ejusmodi revelatio, sive interna sit sive externa, ut audivimus a^Concilio Vaticano, vere est supernaturalis. Supernaturale enim id dicitur quod est naturæ indebitum (de Deo Cre­ ante, n. 664. seqq.); naturæ autem certe indebitum est quod ejusexigentiam superat. Jamvero humanæ naturæ (rationali) dehitum quidem est ut ad veritatem pervenire possit ; at ad id natura media subministravit, evolutionem nempe et exercitium virium intellectualium , ita ut inquirendo , discurrendo ex creaturis ad notitiam assurgamus Creatoris. Quod ergo hæc notitia habeatur per immediatam Dei communicationem , gratiæ adseribi debet. Itaque revelatio divina ac supernaturalis , de qua unice agitur, describi potest subjective: « alicujus veritatis manifestatio ho­ mini a Deo per loquutionem internam aut externam, mediate aut immediate facta»; objective vero inspecta, est « ipsa veritas vel veritatum complexus, perviam naturali rationis lumini indebitam, seu per formalem Dei locutionem manifestatus». — Hae notiones compleri debent iis quæ dedimus in tract, de Virtut. Infusis (n. 327. seqq.), ubi præsertim exponitur conceptus locutionis for­ malis. 99. Hæc quidem de germana revelationis indole. Nunc pauca exponenda sunt de ejusdem objecto. Illud generatim est duplicis ordinis, uti docet Concilium Vaticanum; revelatione enim possunt tum manifestari « ea ad quae naturalis ratio pertingere potest»; tum etiam proponi possunt « mysteria in Deo abscondita, quae nisi revelata divinitus, innotescere non possunt ». Quoniam est spe­ cialis difficultas quoad mysteria, juverit eorum naturam paulo accuratius exponere. 100. Mysterium generatim importat rem aut veritatem occul­ tam. Multiplici autem modo res aut veritates possunt esse nobis occultæ; nam — 1) aliæ sunt absolute occultæ, aliæ occultæ se­ cundum quid: absolute occultæ dicuntur illæ, quas mediis natu­ ralibus assequi nullo modo possumus; occultæ secundum quid sunt illæ, quæ etsi non possint cognosci cum certitudine, conjectura- ART. V. ΠΕ POSSIBILITATE REVELATIONIS. 59 liter tamen naturalibus mediis cognoscuntur (hujusmodi sunt ex. gr. quffidam futura libera); vel cognosci nequeunt defectu propo­ sitionis, ita tamen ut sit aliqua naturalis via eas proponendi (hu­ jusmodi sunt ex. gr. secreta < cordium, quæ tamen verbo externo possunt aliis manifestari). — 2) Res aut veritates possunt esse oc­ cultæ per se, vel per accidens: per se occultæ sunt illæ, quibus cognoscendis desunt omnino vires in natura; per accidens occultæ dicuntur illæ, quibus cognoscendis naturales vires minimo desunt, at cognosci nequeunt ob difficultatem earum exercitium præpedientem (hujusmodi est ex. gr. numerus stellarum). — 3) Res pos­ sunt esse occultæ quoad existentiam (an sint), vel quoad essen­ tiam (quid sint): quoad existentiam solum dicuntur occultæ eæ veritates, quas absque revelatione invenire non possumus, ea ta­ men supposita, intelligere valemus (hujusmodi sunt ex. gr. quædam positiva? institutionis, uti auctoritas R. Pontificis); occultæ aotem quoad essentiam sunt illæ, quarum intrinsecam rationem (cur et quomodo sint), nec post revelationem intelligimus. Porro mysteria proprie dicta, quæ Cone. Vat. docet in revelatione di­ vina contineri, sunt « veritates absolute et per se occultæ tum quoad existentiam, tum quoad essentiam » : quæ nempe « suapte natura intellectum creatum sic excedunt, ut etiam revelatione tra­ dita et fide suscepta, ipsius tamen fidei velamine contecta, et quadam quasi caligine obvoluta manent ». 101. Ex his facile est intelligere quid veri, quid falsi lateat in illo veluti axiomate « mysteria sunt incomprehensibilia ». Cer­ te—1) non possunt dici incomprehensibilia, quatenus verba, qui­ bo s enunciantur, nullum sensum habent, atque ideo nullam per­ ceptionem in animo excitant: enunciantur enim verbis communi hominum usu adhibitis, ita ut conceptibus, non quidem propriis sed analogicis, intelligamus quid revelatur, ac proinde quid cre­ dendum proponitur. Sic ex. gr. dum enunciatur hæc propositio: in Deo est una natura, et sunt tres Personæ; profecto intelligimus terminos, nexumque convenient!» inter subjectum et prædicatum adeoque aliquo modo intelligimus quid sit credendum — 2) Hinc est, quod, supposita revelatione, plane intelligimus existen­ tiam mysterii unius naturae ac trium personarum in Deo.—3) Quid est ergo quod non comprehenditur in mysterio, nec post re- 60 DISP. I. ΠΕ RELIGIONE GRNERATIM. velationem ejus existent!»? Est intima ejus natura, seu intrinse­ ca ratio qua prædicatum subjecto convenit, aut ab eo discrepat: in præiato mysterio Trinitatis ex. gr. nescimus cur et quomodo Tres person» sint unus Deus. Convenientia prædicati cum sab­ jecto constat in casu ex auctoritate, sed non perspicitur ejus in­ trinseca ratio. Verum est hujusmodi cognitionem esse imperfectam; sed » est incomparabili felicitate praestantius, uti docet S. Augu­ stinus (de Gen. ad lit. 1. 5. n. 34.), Deum ex quantulacumque par­ ticula pia mente sentire, quam illa universa [creata] comprehen­ dere ». Et D. Thomas (c. g. 1. 1. c. 5.): « de rebus nobilissimis quantumcumque imperfecta cognitio maximam perfectionem animæ confert, et ideo quamvis ea, qu». supra rationem sunt, ratio humana plene capere non possit, tamen multum sibi perfectionis acquiritur, si saltem ea qualitercumque teneat fide ». 102. Quæ hactenus exposuimus satis patefaciunt quid sit reve­ latio ad mentem Ecclesi». quidque ipsa proprie doceat, cum definit « possibilem esse revelationem etiam mysteriorum ». Huic tamen doctrinæ contradicit error his temporibus late per orbem diffusus, qui generali vocabulo Naturalismes dici solet. Natura· I listœ ita nominantur, quia nimis extollunt natur», seu humana rationis vires. Ipsis humana ratio plene sufficiens est ad cogno­ scendas veritates omnes ad religionem pertinentes; ipsa est unicus fons harum veritatum ac suprema religionis norma; non alia quam naturalis religio probatur. Hinc revelationem omnem respuunt: sive quia humano generi minime necessariam, sed superfluam censent, sive etiam quia impossibilem eam prædicant. Distingui a quibusdam solent Naturalismes et Rationalismes: non quod essentialiter inter se differant, sed quod rationalismus mitiorem quamdam formam induat, etsi non minus sit Christianismo inju­ riosus. Nat uralistœ, aiunt, id solum admittunt, Deum rerum uni­ versitatem produxisse, hominibusque tribuisse facultates intel­ lectuales, per quas iisdem satis providit, ut rationis viribus utentes, ex consideratione universi ipsum agnoscant, necessarias cognitiones religiosas proprio labore acquirant, easque magis magisque perficiant: verbo Specialem omnem directionem Dei in negotio religionis negant. Rationalistic vero admittunt, aliquam specialem curam providentialem tum populos tum singulos homi- I ART. V. DE POSSIBILITATE REVELATIONIS. 61 nes in negotio religionis dirigentem: Deus enim, aiunt, eosdem impellit ad veritatorn per vires su© rationis quærendam, ac dis­ positione providenti© su© et singulis occasiones sese instruendi praebeat, et viros excitet acriori ingenio præditos, qui veritates, quas ipsi melius cognoverint, etiam alios doceant. « Universalis revelatio, inquit Wegscheider (Inst, theol. christ, dogrn. proleg. c. 1.), ea est quæ naturalibus animi facultatibus aliisque univers© rerum natur© præsidiis efficitur, quibus homo ad concipiendam colendamque rerum divinarum notitiam adducitur. Particularis vero eademque mediata ea est, quæ continetur complexu rerum secundum naturam evenientium, quibus Deo auctore nonnulli homines excitati sunt, ad vera religionis principia cognoscenda, eaque populorum desideriis accommodata, insigni cum successu aliis tradenda. » 103. Quamquam semina aliqua rationalism! jam medio ævo apud doctores quosdam inveniantur, proprie tamen, quatenus systema religiosum est, suam originem hæc doctrina ex protestantium erroribus ducit. Quod quidem historice et philosophice ostendi posset: sed hujus rei testem habemus Cone. Vat., quod (initio Constit. Lei Filins') ait: « Nemo enim ignorat hæreses quas Tridentini Patres proscripserunt, dum, rejecto divino Ecclesise magisterio, res ad religionem spectantes privati cujusvis judicio permitterentur, in sectas paulatim dissolutas esse multiplices, qui­ bus inter se dissentientibus et concertantibus, omnis tandem in Christum fides apud non paucos labefactata est. Itaque ipsa sacra Biblia, quæ antea Christian© doctrinæ unicus fons et judex asse­ rebatur, jam non pro divinis haberi, imo mythicis commentis accenseri coeperunt. Tum nata est et late nimis per orbem vagata illa rationalism! seu naturalism! doctrina, quæ religioni Christian© utpote supernatural! instituto per omnia adversans, summo studio molitur, ut Christo, qui solus Dominus et Salvator noster est, •a mentibus humanis, a vita et moribus populorum excluso, mer© quod vocant rationis vel natur© regnum stabiliatur.» — Cf. de Vir­ tutibus Infusis (n. 980). 104. Itaque principium rationalist arum proprium, a quo deinde plures absurdas inferunt consequentias, est sufficentia, ac proinde autonomia seu independentia rationis. Ad præsentem autem Wl tv--·. • · ·* 02 DISP. I, PE RELIGIONE GENERA Π.Μ. quæstionem quod spectat — 1) Naturalistic simpliciter negant re­ velationem.— 2) Rationalistic videntur quidem revelationem ad­ mittere, sed nomine tenus: siquidem revelationis nomine intelligum vel cognitionem per naturalem evolutionem naturalium facultatum, vel cognitionem per mentem specialiter excitam naturalibus even­ tibus: rejiciunt ergo revelationem divinam super naturalem a nobis descriptam.—3) Utrique vero praesertim excludunt omnia mysteria, quæ humanæ rationis captum superant. — ·!) Aliqui denique peculiaribus argumentis impetunt possibilitatem revela­ tionis mediatie. Dicunt nempe impossibile nobis esse dijudicare utrum revera Deus quibusdam revelaverit ea quæ ab illis nobis deinde transmittuntur: adeoque repugnare divinae sapienti®, ut voluntates suas per alios homines nobis manifestet. Ita inter alios Rousseau (Emile, Profession de foi du Vicaire Savoyard). 105. Ex lus facile patet quænam sint statuenda, ut catholica doctrina de possibilitate revelationis integre propugnetur. Unde- Ϋ § IISolvitur Proposita Quaestio. I Prop. V. Divina revelatio, seu manifestatio veritatis per ■medium naturæ indebitum, sire 1. immediata — 2.— sive me­ diata possibilis dicenda est —'6. Imo non modo veritates, ad quas naturalis ratio pertingere potest; sed etiam mysteria, seu veritates absolute et per se rationis captum excedentes, supernaturalis revelationis ambitu contineri posse evidenter osten­ ditur. 106. Prob. l'“J pars. I. In actu revelandi tria considerari pos­ sunt: Deus qui revelat; horno qui revelationem accipit; objecta ipsa quæ manifestantur. Ergo si ulla esset repugnantia in reve­ latione ea repetenda esset vel — 1) ex parte Dei revelantis vel — 2) ex parte hominis revelationem excipientis, vel —3) denique ex parte rerum revelatarum. Atqui nullum horum dici potest. Ergo. Prob. min. quoad lam partem. — Sane cur diceretur Deus per se non posse revelare? Num quia veritates revelandas ignorat? .____ ART. V. DE POSSIBILITATE REVELATIONIS. 63 Id certe repugnat infinitæ ejus scienti». Num quia ipsi deest medium manifestandi veritates quas novit? Id repugnat infinitæ eius potenti®. Num denique quia non potest ipse velle manifestare veritates? At id solum nequit velle Deus quod repugnat suis attributis; sapienti», sanctitati, etc.: nihil autem hujusmodi reperitur in revelatione, quæ in hominum potius utilitatem, ac ipsius Dei gloriam cedere potest. Si enim Dei manifestatio per lumen rationis bæc bona procurat, cur eadem obtineri non possunt quando supernatural! modo Deum se manifestat? 2) Hæc confirmantur rejiciendo ipsas rationes repugnanti», quas rationalist» assignant. Dicunt enim primo, Deum revelando sibimetipsi contradicere, quatenus cum jam dederit naturale lumen ad veritates cognoscendas, vult deinde ut illas per aliud medium, per revelationem nempe, cognoscamus. Atqui id nihil est; potuit enim ab æterno velle ut duplex illa veritatis assequendæ via pa­ teret: quo in casu nulla est contradictio. Revera ille revelando sibi contradiceret, qui secus, aut contra ac sibi præstituerat, ageret. Sed Deus revelando, nedum ageret diverso, aut contrario modo, ageret prout sibi præstituerat. Ergo si revelat, nulla in eo est contradictio. Quemadmodum igitur ab æterno cursum na­ turæ modumque naturalis cognitionis Deus constituit; ita etiam ab æterno decrevit, per revelationem supernaturalem homini ve­ ritates communicare; atque duplicem hunc tum naturalis tum iupernaturaiis cognitionis ordinem harmonice disposuit. 3) Dicuntsecundo dedecere divinam majestatem, ut creaturas tam miseras alloquatur. At quid Deum deceat, vel dedeceat, finita nostra ratione non semper metiri valemus. Imo in casu ratio ipsa ostendit Deum haud dedecere ut homines alloquatur in iis potis­ simum quæ conferunt ad debitum cultum ei exhibendum, et ad eorarn bonum ac felicitatem. Deum non dedecuit hominem condere, et quidem ad felicitatem; ejus curam gerere, de eoque providen­ dam habere; eum propterea nec dedecet viam tutam eidem ho­ mini indicare, qua ad optatam beatitudinem possit pervenire. Prob. min. quoad 2dam partem. Nam — 1) homo facultate co­ gnoscendi præditus est ac proinde capax est cognoscendae veritatis: sicut autem ab aliis hominibus, ita multo magis ab ipso Deo eru­ diri potest. Nec dubium est hominem posse de obtenta hac eru- 64 s**·: * I DISP. I. OK RELIGIONE GENE11A.TIM. ditione divina certo sibi conscium fieri posse. Sæpiusenim homines cognitionum suarum adventitiarum originem perspicere soleat, et affirmare valent, au hanc et illam veritatem per institutionem oralem, an per librum, au per experientiam, an per reflexionem rationalem didicerint. Cur igitur homo non poterit certo cogno­ scere, se ab ipso Deo erudiri? Num dicemus ipsi Deo omne me­ dium deesse. quo nos certos reddat ipsum loqui, quando ipse es qui per formalem locutionem non edocet? 2) Absurdum autem est quod rationalist» contendunt, revelatio­ nem nempe repugnare dignitati humanæ rationis. Si enim non dede­ cet hominem ab homine edoceri, cur eum dedecet edoceri a Deo, cujus intellectus infinite superior est quocumque intellectu creata! Ex alia parte, vera dignitas humanæ rationis consistit in ampli­ tudine et certitudine cognitionum: multa autem ex revelatione discit homo, quæ absque revelatione ignoraret; ac de multis cer­ tus redditur, de quibus absque revelatione dubitaret—Cf. dicta in tract, de Virtutibus Infusis (nn. 1076—78.). Prob. min. quoad. 3liim partem. Cum enim veritas sit objectum ( intellectus, ejus manifestatio ipsius naturæ non repugnat, sed po- | tius convenit. Sive autem manifestatio fiat a Deo, sive ab homine, '■ a quo reapse fieri testes sumus; sive fiat tantum quoad existentiam, sive etiam quoad essentiam, semper erit quædam ipsius manife­ statio, ac proinde aliquid ejus naturæ congruum. 107. II. Quod potest homo, id a fortiori tribuendum est Deo nisi involvat imperfectionem. Homo autem suas cogitationes aliis hominibus manifestare potest ac manifestat. Cur igitur non pot­ erit Deus? Numquid quia involvit imperfectionem ? Sed enim posse manifestare conceptus aliis entibus intelligentia præditis idem esi ac posse communicare aliquid de propria scientia, quod eerie perfectionis est: et contra imperfectionis est, eam communicare non posse: etiam inter homines donum Dei judicatur facilitas communicandi proprios conceptus. Nonne melius est, Deum posse suam voluntatem notam facere, quam non posse? Profecto hoc postremum omnipotentiam Dei limitibus circumscribit. 108. III. Ideam Revelationis, extraordinario modo divinitus fact® ad homines edocendos, antiquissimam esse et inter omnes fere popu­ los viguisse historia testis est. Ut vim huius communis sensus ac con­ ART. V. DK POSSIBILITATE REVELATIONIS. 65 sensus effugiant rationalist®, cum repetunt ox ignorantia ac stupidi­ tate populorum, qui effectus omne», quorum causas non cognoverunt, influxui Divinitatis adseripsisso dicuntur. At vero — 1) nisi com­ munis jam esset persuasio do divinis communicationibus imme­ diatis et extraordinariis, haud facile rudis populus ex miro ali­ quo effectu ad immediatum divinitatis influxum assurgeret.—2) Praeterea idea, seu persuasio populorum de aliqua divina revela­ tione est factum historicum, cujus causa et origo non per meram speculationem ac veluti a priori, sed potius ex authenticis monu­ mentis determinanda est. Monumenta autem antiquissima (libri praesertim Moysis) mature a Deo, immo primis jam parentibus factam Revelationem ostendunt: ex facto igitur ipso, cujus noti­ tia, licet valde hinc inde corrupta, per oralem saltem traditio­ nem ad populos propagata fuit, persuasio universalis de facta divina revelatione repetenda est. Prob. ’S*3 pars. I. Quod hominibus competit, et nullam invol­ vit imperfectionem, Deo certe tribuendum est. Atqui homines tam per se quam per alios possunt suos conceptus ac voluntates aliis patefacere. Ergo. 109. II. Si repugnaret revelatio mediata, id esset vel — 1) quia nequit de ejus veritate certa haberi notitia — vel 2) quia corru ptioni est obnoxia: ad hæe fere reducuntur adversariorum difficul­ tates. Atqui ex neutro capite adstrui potest illa repugnantia. Ergo. Prob. min. quoad lam partem. Obtineret enim hæc difficultas ii ostenderetur nullum Deo præsto esse medium, quo possit authen­ ticam et credibilem reddere revelationem a se alicui factam; et per hunc aliis manifestatam. Atqui hoc medium Deo deesse nun­ quam probarunt adversarii — imo multa esse hujusmodi media ostendetur, cum de revelationis notis sermo erit. Ergo. Sane si rex terrenus certa ac authentica signa missionis suo legato col­ lât» præbere potest; cur negabimus, supremum regem ac dominum idem præstare posse erga praeconem suum? Prob. min. quod 2darr' partem. 1) Valeret enim hæc difficultas, si ostenderetur Deum non posse ullo modo hanc corruptionem impedire. Atqui id tum repugnat Dei omnipotentiae, tum destrue­ ret ornnem historicam fidem. Ergo. Mazzella. Pc Religione et Ecclesia DISP. I. DE RELIGIONE GENERA.TIM. 2) Si ulla inesset vis huic difficultati, a fortiori dicenda esset impossibilis revelatio immediata; quam jam ostendimus possibileni. Revera, uti bene arguit Perrone (do Religione par. 1. prop. 2.): « Eodem modo ac homines cupiditatibus irretiti abusi sunt ta. tionis lumine, quod omnibus affulget, atque in absurda non pau­ ci lapsi sunt, sic etiam communi ejusmodi revelatione abutereatur, eamque ad cohonestanda turpia quœque deducerent, quin uaquam argui possent falsitatis. Singuli enim a Deo ea se accepis­ se affirmarent, quæ non essent nisi propria mentis deliria, at totidem essent religiones quot capita, prout evenisse in ea, quam ipsi vocant primitivam revelationem, experientia demonstrat. Quare et hoc habetur emolumentum ex mediata revelatione, quod scilicet unitas atque consensio, quæ sunt præcipuæ veræ religio­ nis notæ, inde exsurgant, tum publica hominum societas atque professio, necnon publicum societatis istius et professionis vin­ culum. Alioquin, ne fraudi daretur locus, a singulis efflagitanda essent miracula et vaticinia, quod quam absurdum sit, nemo non videt. > Cf. tract, de Virtutibus Infusis (n. 975. seq.) 3) Hæc difficultas penitus evanescit in Ecclesia catholica, quæ agnoscit auctoritatem divinitus institutam, ad custodiendum infallibiliter revelationis depositum. 1 4 · <♦ · 110. Prob. 3lia pars. Si mysteriorum revelatio esset impossibi­ lis, id esset vel — 1) quia nulla sunt mysteria —2) vel quia etiamsi sint, nobis a Deo manifestari non possunt; ad hæc enim reducan­ tur omnia adversariorum effugia. Atqui neutrum dici potest. Ergo. Prob. min. quoad partem. Nam—1) intellectus majori vi ac perspicacitate præditus plura cognoscere potest quam alius in­ tellectus inferioris ordinis et acuminis: id patet vel inter homi­ nes; nemo enim dicet rudes ea omnia intelligere, quæ sapiens attingit, aut æque perfecte rerum rationes introspicere. Atqui in­ tellectus divinus perfectione sua infinite excedit quemlibet crea­ tum intellectum. Ergo plura ac melius intelligit, quam quilibet intellectus creatus. Sunt ergo veritates intellectui divino notæ, quæ tamen effugiunt intellectum creatum: eas dicimus mvsteria. «Duorum enim, inquit D. Thomas (c. g. 1. 1. c. 3.), quorum unas alio rem aliquam intellectu subtilius intuetur, ille cujus intelle- J11 AUT. V. DK POSSIBILITATE REVELATIONIS. 67 ctus est clevatior, multa intdligit quæ alius omnino capere non potest; sicut patet in rustico, qui nullo modo philosophise subti­ les considerationes capere potest. Intellectus autem angeli plus excedit intellectum humanum, quam intellectus optimi philosophi intellectum rudissimi idiotæ. . . . Multoque amplius intellectus di­ vinus excedit angelicum, quam angelicus humanum. . . . Unde non omnia, quæ angelus naturali cognitione capere potest; nec ad omnia, quæ angelus naturali sua virtute intelligit, humana ratio sufficit capienda. » 2) Alterum argumentum ita proponit idem Angelicus Doctor (1. c.): « Quum principium totius scientiae, quam de aliqua re ratio percipit, sit intellectus substantiae ipsius, eo quod, secun­ dum doctrinam Philosophi (Anal. post. 11, text. comm. 2.) de­ monstrationis principium est quod quid est; oportet quod secun­ dum modum, quo substantia rei intelligitur, sit eorum modus quæ de re illa cognoscuntur. Unde si intellectus humanus alicujus rei substantiam comprehendit, puta lapidis vel trianguli, nul­ lum intelligibilium illius rei facultatem hurnanæ rationis excedet. Qnod quidem nobis circa Deum non accidit. Nam, ad substantiam ipsius capiendam, intellectus humanus non potest naturali virtu­ te pertingere, quum intellectus nostri, secundum modum praesen­ tis vitæ, cognitio a sensu incipiat. Et ideo ea quæ in sensu non cadunt non possunt humano intellectu capi, nisi quatenus ex sen­ sibus eorum cognitio colligitur. Sensibilia autem ad hoc ducere intellectum nostrum non possunt, ut in eis divina substantia vi­ deatur quid sit, quum sint effectus causæ virtutem non æquantes. Ducitur tamen ex sensibilibus intellectus noster in divinam cognitionem, ut cognoscat de Deo quia est, et alia hujusmodi, quæ oportet attribui primo principio. Sunt igitur quædam intelli­ gibilium divinorum, quæ hurnanæ rationi sunt pervia: quædam vero, quæ omnino vim hurnanæ rationis excedunt. » Unde La­ ctantius (Inst. Divin. 1. 3. c. 6.): « Neque te omnia scire pu­ tes, quod est Dei; neque omnia nescire, quod est pecudis. Est enim aliquid medium quod sit hominis, idest scientia cum igno­ ratione conjuncta et temperata ». 3) Quot sunt vel in rebus creatis, de quorum existentia dubi­ tari non potest, occulta tamen manente intima eorum natura? Si 68 DISP. I. DE RELIGIONE GENERATIM. oculos conjiciamus in ea quæ nos circumstant , plano videmuj paœnomena ex. gr. electricitatis , magnetis, attractionis corpo­ rum, etc., de quibus experientia ipsa certos nos reddit: at nemo asseret intimam eorum naturam ac causam perfecte a nobis co­ gnosci , etsi præclara ingenia longo saeculorum cursu , atque no­ stris praesertim temporibus , ipsis explicandis, animum applicue­ rint. Si oculos ad nos convertimus , mysteria quædam in nobis ipsis invenimus: quæ enim ad triplicem vitam qua gaudemus per­ tinent, nemo hactenus perfecte cognovit quoad modum quo fiunt, etsi quisque certo percipiat quod fiant. Philosophorum confessio­ nes hac de re passim leguntur; cf. si lubet, Hettinger (Apologie dii Christianisme, t. 1. diss. 2. 10.). Porro si id contingit in re­ bus quæ sub sensus cadunt ; a fortiori mysteria inveniemus in Deo , cujus essentiam non intuemur , et de cujus perfectionibus nonnisi analogicos conceptus habemus ex creaturis desumptos. «Rerum enim, inquit idem S. Doctor (1. c.), sensibilium plurimas proprietates ignoramus, earumque proprietatum, quas sensu appre­ hendimus, rationem perfecte in pluribus invenire non possumus. Multo igitur amplius illius excellentissimæ substantiæ, transcen­ dentis omnia intelligibilia humana ratio investigare non sufficit.» Prob. min. quoad 2dlm partem. Nam—1) Probavimus universirn possibilitatem revelationis; ergo etiam veritates, quæ humanæ rationis vim exuperant, revelari possunt. 2) Revera ex eo revelatio mysteriorum præcipue impugnatur, quod ipsa, fatentibus Christianis, comprehendi nequeant et supra rationem sint. Unde inferunt adversarii, etiamsi mysteria reve­ lentur, a ratione humana nihil intelligi, adeoque ejusmodi reve­ lationem omnino inutilem esse. Atqui hæc ratio nullius est mo­ menti. Nam facta revelatione mysteriorum, ut diximus (n. 100. seq.) intelliguntur quoad existentiam, et licet impervia maneat intima eorum natura, ipsius tamen, revelatione supposita, aliquam ana­ logicam ideam efformamus. Unde Conc. Vat. docet: « Ratio qui­ dem, fide illustrata, cum sedulo, pie et sobrie quærit, aliquam, Deo dante, mysteriorum intelligentiam eamque fructuosissimam assequitur, tum ex eorum, quae naturaliter cognoscit, analogia, tum ex mysteriorum ipsorum nexu inter se et cum fine hominis ultimo ». ART. V. DE POSSIBILITATE REVELATIONIS. 69 111. Dices L: Veritates superintelligibiles videntur involvere contradictionem; si quid enim est superintelligibile, proportio­ nem non habet cum intellectu; sed veritas dicitur per relationem ad intellectum. Unde cum omne ens sit verum, si veritates superintelligibiles (mysteria) non habent rationem veritatis , nihil revera sunt, seu non sunt; nam super intelligentiam nihil potest esse, nisi contradictio seu nihil; omne enim ens intelligi potest; ergo veritates superintelligibiles non existant. Resp. Veritates prœ omni intellects superintelligibiles invol­ vunt quidem contradictionem; essent quippe veritates et non es­ sent; essent, ut dicitur; non essent, quia quamcuraque intelligentiam excedentes in nullo intellectu esse possent. At cum nos dicimus mysteria veritates superintelligibiles, loquimur de superintelligibili non absolute, sed relative ad intelligentsias creatas, et secundum ordinem naturalem. Unde dicimus veritates illas cognosci ab intellectu divino, et per revelationenm nobis quodam­ modo manifestari. 112. Dices II. Atqui nulla est veritas superintelligibilis rela­ tive ad intellectum humanum; ergo stat difficultas—Prob. antec. Intellectus humani objecturo est ipsum ens : sed præter ens non est nisi nihil; ergo. Resp. dist.: intellectus humani objectum- est ens cognoscibile juxta modum et gradum intellectionis humanae, conc.; cognosci­ bile juxta superiorem modum et gradum, suba.; si superius ad­ datur adjumentum, conc.; secus neg. Ita ex. gr. Deum in prae­ senti statu naturaliter non cognoscimus, nisi ex creaturis; crea­ turae autem nec repraesentant omnes divinas perfectiones, nec illae, quas repraesentant, ea perfectione repraesentantur , qua sunt in Deo. Si ergo solis naturae viribus relinquimur, plura sunt quæ de Deo cognoscere non possumus; nec eorum quæ de eo cognoscimus conceptum proprium , sed analogicum habemus. Ex alia parte, Dei potentia non coarctatur ordine creationis, ita ut nihil supra ipsum possit efficere; si quid autem supra illum ordinem efficiat, certe nequit ex eo colligi. Non videntibus ergo Deum intuitive, id nequit constare nisi per liberam Dei manifestationem, seu re­ velationem. Sed penitior hujus difficultatis solutio petitur ex iis quæ traduntur in metaphysica de modo nostræ cognitionis: cf. si Wl 70 DISP. I. DE RELIGIONE GF.NERATIM. lubet quæ diximus in tract, de Deo Creante, agentes de objecto ' cognitionis angelicæ, et de possibilitate visionis intuitivæ. 113. Dices III.: quæ sunt supra rationem non sunt rationi cobformiafsed quæ non sunt rationi conformia, sunt contra rationem, adeoque nihil: siquidem quæ repugnant non sunt. Ergo mysteria, I quæ supra rationem esse dicuntur, revera non sunt. Resp. dist. maj.: Quæ sunt supra rationem non sunt rationi conformia, idest non eruuntur ex principiis naturali lumine co­ gnitis, conc.; idest ostenduntur contraria principii naturali lumine ί cognitis, neg. Demonstravimus in tract, de Virt. (nn. 1048-1050.) nullam esse pugnam inter rationem et fidem: quisque videt totam difficultatem in misera sequi vocatione fundari (1). (1) Baylius eamdem objectionem proposuerat, dicens : « Les plus orthodoxa avouent, que nous ne connaissons pas la conformité de nos mystères aux principes de la philosophie. 11 nous semble donc, qu’ils ne sont point conformes à notre raison. Or, ce qui nous paraît n’être point conforme à notre raison, nous parait contraire à notre raison, de même que ce qui ne nous paraît pas conforme à h vérité ; et ainsi pourquoi ne dirait-on pas également et que les mystères sont contre notre faible raison, et qu’ils sont au-dessus de notre faible raison ? » Ei tamea respondit Leibnitz. (Discours de la conformité de la foi acec la raison, η. 6».): * Je réponds,... que la raison ici est l'enchaînement des vérités, que nous connais­ sons par la lumière naturelle; et dans ce sens l’axiome reçu est vrai, sans aucune équivoque. Les mystères surpassent notre raison, car ils contiennent des vérités, qui ne sont pas comprises dans cet enchaînement : mais ils ne sont point contraires à notre raison et ne contredisent à aucune des vérités, où cet enchaînement peut nous mener. Pour ce qui est de la question, si nous connaissons la conformité de nos mystères avec notre raison, je réponds, qu’au moins nous ne connaissons jamais, qu’il y ait aucune difformité ni aucune opposition entre les mystères et la raison; et comme nous pouvons toujours lever la prétendue opposition, si l'on appelle cela concilier ou accorder la foi avec la raison ou en connaître la con­ formité, il faut dire que nous pouvons connaître cette conformité et cet accord. Mais si la conformité consiste dans une explication rationelle du comment, nous ne la saurion: connaître. » ART. VL. DE NECESSITATE REVELATIONIS. Tl· ARTICULUS SEXTUS An Divina Supernatural!b Revelatio Bit Necessaria. § 1. Exponitur Statua Quaestionis. 114. Ecclesiæ documenta, quæ hac in re præ oculis habeamus oportet, hæc præcipue sunt. Conc. Vatic. (Const. Dei Filius , cap. 2.) postquam veram revelationis ideam tradiderit, subdit: «Huic divinæ revelationi tribuendum quidem est, ut ea, quæ in rebus divinis humanæ rationi per se impervia non sunt, in præsenti quoque generis humani conditione ab omnibus expedite, firma certitudine et nullo admixto errore cognosci possint. Non hac ta­ men de causa revelatio absolute necessaria dicenda est, sed quia Deus ex infinita bonitate sua ordinavit hominem ad finem supernaturalem , ad participanda scilicet bona divina , quæ humanæ mentis intelligentiam omnino superant; siquidem oculus non vi­ dit, nec auris audivit, née in cor hominis ascendit, quæ praepa­ ravit Deus iis, qui diligunt illum. » Et (can. 2. in eodem cap.): «Si quis dixerit, fieri non posse, aut non expedire, ut per reve­ lationem divinam homo de Deo, cultuque ei exhibendo edoceatur; anathema sit. » His addi debet prop. 4. damnata in Syllabo: «Omnes religionis veritates ex nativa humanæ rationis vi deri­ vant; hinc ratio est princeps norma qua homo cognitionem omnium cujuscumque generis veritatum assequi possit ac debeat. » 115. Ut recte intelligatur catholica doctrina de necessitate re­ velationis, quam Conc. Vat. proposuit, recolamus imprimis obje­ cta revelationis divinæ ad duplicem ordinem pertinere. Alia enim «humanæ rationi per se impervia non sunt»; alia vero «quæ humanæ mentis intelligentiam omnino superant. » Jamvero evi­ dens est revelationem veritatum hujus alterius ordinis esse abso­ lute necessariam, supposita humani generis elevatione ad ordinem ac finem supernaturalem: finis enim hujusmodi, eo ipso quod suI pernaturalis est, naturali rationis lumine hec inveniri nec expli­ cari potest; pariterque media positivæ institutionis et supernata- DISP. I. DK RELIGIONE GENERATING ralia (proportionata) ad illum finem assequendum naturale lûmes rationis excedunt. Unde Cone. Vaticanum dixit: « revelatio aW lute necessaria dicenda est.... quia Deus ex infinita bonitate su ordinavit hominem ad finem supernaturaleiu ». «Nullus, inquit D. Thomas (c. g. 1. 1. c. 7.), desiderio et studio in aliquid ten­ dit, nisi sit ei præcognitum. Quia ergo ad altius bonum, quao experiri in praesenti vita possit humana fragilitas, homines per divinam providentiam ordinantur... oportuit, mentem evocari ia aliquid altius, quam ratio nostra in præsenti possit pertingere, ut sic disceret aliquid desiderare et studio tendere in aliquid, quod totum statum præsentis vita? excedit. Et hoc præcipue Chri­ stian» religioni competit, etc. ». At quisque videt, hæc omnia non tam adstruere. quam supponere revelationis necessitatem, quam increduli impugnant: iota enim fundatur in elevatione ho­ minis ad ordinem supernaturalem; atque illa elevatio nonnisi ei revelatione innotescere potest. 116. Possumus quidem hic sistere , nec ulterius inquirere ne­ cessitatem revelationis. Cum enim Christiana religio et ceconomia tota quanta est uti omnino supernaturalis exhibeatur ; demon­ strata possibilitate revelationis atque ordinis supernaturalis, suf­ ficeret ad demonstrationem veritatis christianæ religionis osten­ dere, eam reapse divinam originem habere; quod, ut videbimus, conficitur ex criteriis revelationis, seu motivis credibilitatis. Ni­ hilominus ut funditus subruamus rationalistarum systema, veramque doctrinam integre evolvamus ; consideranda est revelationis necessitas, quoad primi ordinis veritates. 117. Coarctatur igitur quæstio ad eas veritates, « ad quas na­ turalis ratio pertingere potest», et quæ proinde « humanae rationi per se imperviæ non sunt ». Irno hic ipse « naturalium veritatum > ambitus restringendus est. Etenim—1) agitur de veritatibus per se non imperviis humanæ rationi, sed pertinentibus ad religio­ nem, seu ad debitum cultum vero Deo exhibendum, et ad bene instituendam vitam in ordine ad ultimum finem. Si enim agere­ tur de toto complexu veritatum rationalium , sive illæ ad reli­ gionem pertineant sive non, nimis evidens est, sine charismate prorsus extraordinario eas cognosci non posse; neque ulla est ne­ cessitas cognoscendi omnes hujusmodi veritates, neque sola reve- ART. V. DE NECESSITATE REVELATIONIS. 73 latione quæ pro omnibus facta est, cognoscuntur aut cognosci pos­ sunt—2) Nequo hæc cognitio complemus veritatum ad religio­ nem spectantium consideratur hic relate ad. omnes et singulos homines: non posse enim omnes et singulos totum illum cornplexum solo rationis lumino assequi fere ita evidens est, sicut im­ potentia cognoscendi omnes simpliciter veritates naturales. Neque determinamus quot et quæ sint veritates , quas singuli homines possent ac deberent sine revelatione cognoscere, ita ut ceterarum ignorantia excusaretur in illis ex ignorantia invincibili; ipsa enirn invincibilis ignorantia in maxima hominum parte circa veritates per se necessarias argumentum existeret necessitatis revelationis earumdem veritatum pro humano genere universo—3) Considera­ tur ergo necessitas revelationis veritatum ad religionem spectan­ tium relate ad humanum genus in communi spectatum; et pro­ prie quæritur, utrum hæ veritates ita ex intrinsecis ac objectivis principiis manifestae censeri debeant, ut humanum genus in communi non indigeat revelatione ad illas cognoscendas; an e con­ tra revelatio ad id sit necessaria. 118. Distinguenda est substantia cognitionis praedictarum ve­ ritatum a modo supernaturali easdem cognoscendi. Porro evi­ dens est revelationem, de qua agimus, in præsenti ordine provi­ denti». esse absolute necessariam ratione modi, quo veritates illæ cognoscendae sunt. Etenim cognoscendae sunt quatenus refe­ runtur ad ultimum finem , et modo illi proportionate ; sed in præsenti providentiae ordine finis est supernaturalis; ergo debent cognosci supernaturali modo. Atqui modus proprius supernatura­ lis cognitionis in via est fides ; ergo veritates illæ ita cognosci debent ut fide divina credantur. Sed fides nititur revelatione, uti ostendimus in tract, de Virtutibus Infusis (disp. 2. art. 4.); ergo in præsenti ordine providentiæ, ipsæ veritates rationi non imper­ viæ ad religionem spectantes, ratione modi quo cognosci debent, absolute exigunt revelationem. 119. Quæstio igitur versatur unice circa substantiam cognitionis; ac proinde inquirimus «utrum in præsenti .jjrdine revelatio veritatum naturalium ad religionem pertinen'tbim ita necessaria sit humano generi in communi, ut sine revelatione cognosci non possint». Dicimus in præsenti ordine; haud enim inficiamur plura 74 DISP. I. DE RELIGIONE GENERATING alia adjutoria pr»sto osse divina» omnipotenti» ad subveniendum defectui nostr» natui·»; adeoque etiam supposita impotentia na­ turalis luminis, non necessario sequeretur necessitas hujus adju­ torii, quod est revelatio. At cum Deus ex pluribus illis adjuto­ riis jam elegerit revelationem: hac electione supposita (in pr®senti ordine) recte dicitur revelatio necessaria. 120. Jamvero hac in re aliqui peccant per defectum, alii per excessum , doctrina vero catholica mediam tenet viam. Etenim Rationalist·?., si qui possibilitatem revelationis videntur admit­ tere, omnes absolute et simpliciter negant ejus necessitatem, sta­ tuentes tantam esse vim human» rationis sibi relict», ut ipsa sibi, in iis qua> ad religionem pertinent, sola sufficiat. « Est ra­ tionalismes, inquit Wegscheider (Instit. theol. § 7.), ea cogitandi lex seu regula, qua, cum in omnibus rebus, quæcumque nobis in vita universæque disciplinæ ambitu offeruntur, tum in rebus gra­ vissimis, qu» ad religionem moresque pertinent examinandis jodieandisque, rationis recte adhibitæ, ut summæ animi facultatis normam , strenue sequendam nobis esse censemus. » Et (proleg. c. 1.): «Ipsa, ait, human» mentis natura, et summi numinis idea recte efformanda omnem excludunt supernaturalis revelationis ne­ cessitatem. Quemadmodum enim omnia alia animantia iis viribus prædita sunt, quibus natur» su» fines attingere possunt, ita pro­ cul dubio homines ratione sibi concessa præstant reliquis ani­ mantibus, eisdemque facultas data est ea omnia intelligendi et observandi, qu» ad summos humani generis fines obtinendos, sci­ licet ad officia tuenda et ad religionem colendam spectant.... Qui­ cumque autem , spreto hoc rationis human» principatu , revela­ tionis, qu» modo supernatural! ad certos homines delata dicitur, eam esse auctoritatem statuit, ut ei sine ulla dubitatione coeco quodam instinctu aut sensu parendum sit [alibi probavimus as­ sensum fidei non esse cæcum neque ex instinctu], is veram homi­ nis naturam tollit atque evertit. » 121. Alii e contra, qui Traditionaliste? audiunt, existimarunt revelationem veritatum naturalium ad religionem pertinentium esse absolute necessariam; seu absque revelatione, hominem la­ borare impotentia physica cognoscendi veritates illas, aut ullam ART. VI. DK NECESSITATE REVELATIONIS. 75 moralem notionem claram et certam acquirendi (1). Refutatio philosophica hujus erroris tr.idi solet in Metaphysica, et legi potest praesertim apud Liberatore {Delia Conoscenza intellettuale, V. 1.); nobis hæc adnoiare sufficiat: — 1) Concilium Vaticanum docet «Deum rerum omnium principium et finern, naturali hu­ man® rationis lumine e rebus creatis certo cognosci posse »: at si homo laboraret illa impotentia physica, vere non posset co­ gnoscere Deum; quemadmodum si revelatio esset absolute neces­ saria ad cognoscendum Deum, non posset cognosci e rebus crea­ tis naturali lumine contra illud (Rom. I. 20.) « Invisibilia ipsius per ea quæ facta sunt etc., quod citat ipsum Concilium—2) Ipsum Cone, docet expedire quidem revelationem veritatum, quæ humanæ rationi non sunt per se imperviæ; sed immediate subdit: «Non hac tamen de causa revelatio absolute necessaria dicenda est, sed quia Deus ex infinita bonitate sua ordinavit hominem ad finem supernaturalem »: quod certe conciliari nequit cum physica im­ potentia cognoscendi illas absque revelatione—3) Ceteris omissis, facultas naturalis quæ non posset evolvi absque adjumento superna­ tural! importaret confusionem ac importaret destructionem utriusqueordinis: facultas enim illa exigeret illud adjumentum : adju­ mentum autem cujus est exigentia in natura est illi debitum, seu naturale, non vero indebitum seu supernaturale. 122. In doctrina catholica igitur revelatio veritatum rationa­ lium ad religionem pertinentium etsi non est absolute necessaria, est tamen morali ter necessaria. Antequam hujusmodi necessitas (1) Bonnetty ex. gr. scripserat {Annales de philos, chret. 4. Ser. vol. S): «quand nous avons dit que la philosophie ne doit pas rechercher la vérité ; par le mot vé­ rité none avons entendu seulement les vérités de dogme et de morale nécessaires à croire et à pratiquer, enseignées en philosophie, c’est-à-dire les vérités suîvantee: Dieu et ses attributs, l’homme, son origine, sa fin, ses devoirs, les règles de la société civile etc. etc. « Et D. Bontain, antequam se submitteret, scripsit ad Epi· acopum Argentoratensem (1837.) : «Quid assertio, hominem solis argumentis rationis posse demonstrare existentiam Dei ejusque infinitas perfectiones, aliud sibi vult, niai hominem posse ex propriis viribus ad Deum ascendere, et Deum sine Deo co­ gnoscere?*. Quæ respondent illi veluti axiomati a Lamennais invecto: «toute certitude repose sur la foi *. Cf. propp. quas emendandas judicavit S. Congregatio indicis (1843. 1844.): quod etiam mandatum confirmatum fuit (1864. 1866.) a S3. Congr. S. Officii et Indicis. DISP. I. DE RELIGIONE ORNERATIM. ART. VI. DE NECESSITATE REVELATIONIS. II adstruatur, paucis declarari indiget. Itaque necessitas revelatio­ gna sunt, ut praepediant facultatem ab aliquo actu, ad quem est nis non potest concipi, nisi supponatur in natura aliqua impoten- physice potens, necessarium est illi facultati extrinsecurn quod­ lia ad cognoscendas veritates, de quibus agitur: pro diversa er?, dam adjumentum, ut possit obstacula superare atque in actum impotentiæ indole, diversa etiam erit necessitas. Jam vero dupki prodire. Quemadmodum autem dantur gradus in morali impoten­ impotentia distingui hic debet, physica et moralis. Impotentia tia, ita etiam est diversitas graduum in morali nécessita physica proprie consistit in physico defectu proportionis inter 125. His igitur præstitutis— facultatem et actum, hic inter humanum intellectum et cognitio­ nem veritatum ad religionem pertinentium. Defectus autem ille potest ex duplici capite oriri, nempe—1) ex defectu intrinsecævû ad aliquem actum ponendum necessariae: ita ex. gr. sensus neqnit Solvitur Proposita Quaestio. universales conceptus habere, visus nequit percipere sonos, et*. —2) ex defectu alicujus extrinsecæ conditionis, juxta physicas ns· Prop. VI. Tantum abest ut omnes religionis veritates ex naturæ leges necessariae, ut facultas possit suas vires exerere, ses tira humanœ rationis vi derivent, ut, vel si agatur de veri­ in actum prodire : ita ex. gr. in præsenti statu unionis anime tatibus ad naturalem religionem pertinentibus, ea sit moraliter cum corpore, necessaria est debita dispositio sensuum ut intelle­ impotens ad eas assequendas: in præsenti enim humani gene­ ctus possit actum intelligendi exercere; debita distantia vel 1« ris conditione, nequeunt illæ ab omnibus expedite, firma cer­ est necessaria conditio , ut visus possit aliquod objectum attin­ titudine, et nullo admixto errore, absque revelatione cognosci. gere. Defectus tamen conditionis physice necessariæ quandoque talis est, ut possit removeri; et tunc erit impotentia physica tem­ 126. Prob. I. argumento D. Thomæ (c. g. 1. 1. c. 4.), qui simul poraria seu per accidens. Physicœ impotentiæ respondet physica ostendit causas moralis impotentiae, de qua agimus. « Hoc autem necessitas, in hypothesi quod actus sit ponendus. (revelationem esse necessariam), inquit, de illa (veritate) primo 123. Impotentia vero moralis habetur, cum facultas , physiee ostendendum est, quæ inquisitioni rationis pervia esse potest; ne capax alicujus actus, illum non exerit ob impedimentum quod forte alicui videatur, ex quo ratione haberi potest, frustra id su­ juxta mores hominum illius exercitium præpedire solet. Hinc im­ pernatural! inspiratione credendum traditum esse. potentia moralis supponit potentiam physicam, et unice fundatur «Sequerentur tamen tria inconvenientia, si hujus veritas solum­ in difficultatibus ordinis moralis, quæ illius exercitium impedi­ modo rationi inquirenda relinqueretur. rent. Hae vero difficultates possunt exurgere ex parte subjecti cogno­ «Unum est, quod paucis hominibus Dei cognitio inesset. A fru­ scentis, ex parte objecti cognoscendi, vel ex utraque parte: quænaa ctu enim studiosæ inquisitionis, qui est veritatis inventio, plurimi autem sint obstacula, quæ humanam rationem impediunt, que- impediuntur tribus de causis. minus absque revelatione cognoscere possit complexum veritatoE «Quidam siquidem impediuntur, propter complexionis indispoad religionem pertinentium, patebit ex demonstratione thesis sU· sitionem, ex qua multi naturaliter sunt indispositi ad sciendum. tuendæ. Ipsa denique natura et fundamentum hujus moralis im­ Unde nullo studio ad hoc pertingere possent ut summum gradum potentiae efficit, ut gradus admittat; et sic sit major vel minor bumanæ cognitionis at'ingerent, qui in cognoscendo Deum con­ pro majori vel minori impedimentorum numero et efficacia—CL sistit. quæ diximus in tract, de Gratia (n. 353-55.: 378-381.). «Quidam vero impediuntur necessitate rei familiaris. Oportet 124. Morali impotentiæ respondet moralis necessitas, in hvpn- enim esse, inter homines, aliquos qui temporalibus administran­ thesi quod actus sit ponendus. Quando enim obstacula tam ma- dis insistant, qui tantum tempus in otio contemplativae inquisi- /z Μ Vi DISP. ( DE RELIGIONE GKNERATIM. tionis non possent expendere, ut ad sumimini fastigium humant inquisitionis pertingerent, scilicet Dei cognitionem. «Quidam autem impediuntur pigritia. Ad cognitionem enim eo­ rum quæ de Deo ratio investigare potest, multa pracognosceri oportet, quum fere totius philosophia? consideratio ad Dei cogni­ tionem ordinetur. Propter quod metaphysica , quæ circa divini versatur, inter philosophi» partes ultima remanet addiscenda. «Sic ergo nonnisi cum magno labore studii ad prædictæ veri­ tatis inquisitionem perveniri potest; quem quidem laborem pauei subire volunt pro amore scienti», cujus tamen mentibus hominum naturalem Deus inseruit appetitum. «Secundum inconveniens est, quod illi qui ad prædictæ veri­ tatis cognitionem vel inventionem pervenirent, vix post longum tempus pertingerent, tum propter hujusmodi veritatis profundi­ tatem, ad quam capiendam per viam rationis nonnisi post longum exercitium intellectus humanus idoneus invenitur; tum etiam pr-> pter multa quæ præexiguntur, ut dictum est; tum propter hoc quod, tempore juventutis, dum diversis motibus passionum anima fluctuat, non est apta ad tam altæ veritatis cognitionem, sed in quiescendo fit prudens et sciens, ut dicitur in septimo Physico· rum (text. comm. 20.). Remaneret igitur humanum genus, si sola ■ rationis via ad Deum cognoscendum pateret, in maximis ignoran- . tiæ tenebris; quum Dei cognitio, quæ homines maxime perfectos ! et bonos facit, nonnisi quibusdam paucis, et his paucis etiam post | temporis longitudinem, proveniret. I «Tertium inconveniens est, quod investigationi rationis huma- I nae plerumque falsitas admiscetur propter debilitatem intellectus | nostri in judicando, et phantasmatum permixtionem. Et ideo apud multos in dubitatione remanerent ea, quæ sunt verissime etiam demonstrata , dum vim demonstrationis ignorant , et præcipue quum videant a diversis, qui sapientes dicuntur, diversa doceri. Inter multa etiam vera, quæ demonstrantur, immiscetur aliquan­ do aliquid falsum, quod non demonstratur, sed aliqua probabili i vel sophistica ratione asseritur, quæ interdum demonstratio re­ putatur. Et ideo oportuit, per viam fidei, fixa certitudine, ipsam veritatem de rebus divinis hominibus exhiberi. «Salubriter ergo divina providit clementia , ut ea etiam qu® ) ART. VI. DK NECESSITATE REVELATIONIS. 79 ratio investigare potest, fide tenenda præciperet; ut sic omnes de facili possent divinæ cognitionis participes esse et absque dubi­ tatione et errore. » 127. Hinc etiam Tullius deplorans hanc inveniendae veritatis difficultatem, praesertim ex educatione perversa et ex praejudiciis, scribit (quæst. Tuscul. 1.3. c. 1.): «Nunc natura parvulos nobis dedit igniculos, quos celeriter malis moribus opinionibusque de­ pravatis sic restinguimus, ut nunquam naturæ lumen appareat... simul atque editi in lucem et suscepti sumus , in omni continuo pravitate et in summa opinionum perversitate versamur, ut pene cum lacte nutricis errorem suxisse videamur. Quum vero paren­ tibus redditi, deinde magistris traditi sumus, tum ita variis im­ buimur erroribus, ut vanitati veritas et opinioni confirmatæ na­ tura ipsa cedat.... Quum vero accedit eodem, quasi maximus qui­ dam magister, populus atque omnis undique ad vitia consentiens multitudo, tum plane inficimur opinionum pravitate, a naturaque desciscimus. » 128. II. Factum est publicum, universale et constans, nullum populum, sive barbarum sive excultum, quamdiu revelatione de­ stitutus fuit, sive quod ab illa caruerit, sive quod illam abjece­ rit aut corruperit, cultum qui Deo dignus esset, eidem exhibuis­ se atque turpissimos errores contra sanæ ethices principia devi­ tasse. Atqui id arguit moralem humanæ rationis impotentiam assequendi complexum veritatum ad legem et religionem perti­ nentium, absque revelatione: siquidem hujus facti constantis et universalis nulla alia constans et universalis causa assignari pot­ est. Ergo. Major hujus argumenti pluribus posset illustrari: pauca selige­ mus. Atque — 1) Eminent certe inter gentes Græci et Roma­ ni, qui, licet in aliis scientiis, disciplinis et artibus floruerint, et in his ad plusquam mediocrem culturae gradum pervenerint, circa religionem tamen in maximis tenebris et erroribus versa­ bantur. Symbolum ipsorum non unum Deum, Deos proponebat Deasque, hisque non solum origo, dependentia, aliaque attributa humana, sed turpissima quoque crimina adseribebantur. Quid de cultu hujusmodi Diis exhibendo docere potuerunt? Eo vel magis quod circa Dei providentiam errantes, Fatalismo sæpe addicti, 80 DISP. I. DE RELIGIONE GENERATIM. donum quod maximum est sibi adscribobant, adeoque divinæremunerationis ideam deturpabant vel etiam penitus auferebant. Ea quæ profert Cotta apud Tullium (de Nat. Deor. 1. 3. c. 36.): «Hoc quidem omnes mortales sic habent, externas commoditates, vi­ neta, segetes, oliveta, ubertatem frugum et fructuum, omnem de­ nique commoditatem prosperitatemque vitae a Diis se habere. Virtutem autem nemo unquam acceptam Deo retulit. Nimirum recte: propter virtutem enim jure laudamur et in virtute recte gloriamur: quod non contingeret, si id donum a Deo non a nobis haberemus... Nam quis, quod bonus vir esset, gratias Diis egit un­ quam? » Quibus consonat Ovidius (ex Ponto, 1. 2. ep. 1): - Di tibi dent annos; a te nam cetera sumes; Sint modo virtuti tempora longa tuæ. - Ei Horatius (I. 1. Epist. 18. ad Lollium): • Sed satis est orare Jovem, qui donat et aufert; Det vitam, det opes: æquum mi animum ipse parabo. V '7 i- < I1 • <1 ! Hinc S. Augustinus licet celebret quasdam naturales Romano­ rum virtutes relate ad alias gentes, hæc tamen (de Civ. Dei, 1. 5. c. 12.), scribit: « Veteres igitur primi Romani, . . . quamvis ut aliæ gentes, excepta una populi Judæorum, deos falsos colerent, et non Deo victimas sed dæmoniis immolarent, tamen laudis avidi, pecuniæ liberales erant: gloriam ingentem, divitias honestas vo­ lebant; hanc ardentissime dilexerunt, propter hanc vivere volue­ runt, pro hac et mori non dubitaverunt; ceteras cupiditates hu­ jus unius ingenti cupiditate presserunt. > 2) Sane præcipui inter philosophos, Socrates, Plato, Cicero, quibus nihil sublimius novit ethnica antiquitas, qui privatim irridebant deos, colebant publice; docebantque uno ore, in iis quæ de religione patria consuetudine constituta sunt, nihil esse immutandum, neminemque same mentis id unquam suscepturum, i Socrates probabat illud oraculi Delphici responsura, Deos ex in­ stituto civitatis colendos esse ; et morti proximus rogavit fami­ liares suos, ut Esculapio gallum quem voverat pro se sacrarent, i Consentit Cicero qui scribit (lib. 2. de Leg.) : « A patribus ac- | 81 ART. V!. DE NECESSITATE REVELATIONIS. reptos Deos placuit coli.... illud ex institutis pontificum et aruspicurn non mutandum est, quibus hostiis immolandum cuique Deo.» Seneca, apud S. Aug. (de Civ. Dei, lib. 6. c. 10.) ait: — 4) Et (can. 3. in cap. 2.): « Si quis dixerit, homi­ nem ad cognitionem ct perfectionem, quæ naturalem superet, di­ vinitus evohi non posse, sed ex ipso ad omnis tandem veri et boni possessionem jugi profectu pertingere posse et debere; anathe­ ma sit. » 133. Ut bene iutelligatur status quæstionis, duplex error hic di­ stingui debet. Unus eorum, qui nomine saltem revelatione admissa e unita rationi subjiciunt, ut illi debeat accommodari. Cum autem, inquiunt, humana ratio legi continui progressus substet; juxta varias ætates diversimode intelligit et explicat revelatas verita­ tes: ac proinde scientia progrediente, ab earum veritatum sensu olim recepto recedendum est. Contra hunc errorem nihil in præseuii quæstione directe disputamus; tum quia supponit revelatio­ nem , cujus existentia hic nondum probata est ; tum quia satis illum refutavimus in tract, de Virtutibus Infusis ubi etiam ve­ rum in fide progressum demonstravimus (n. 583. seqq.). Alter vero est error eorum, qui ideo humanæ rationis progressum in­ ducunt, ut excludant necessitatem revelationis, quam thés. præc. adstruximus : si qua enim, ajunt, præstantia apparet in religione Christiana præ præcedentibus religionibus , ea non revelationi, sed rationis progressui est tribuenda; aut si qua fuit aut adhuc est ignorantia quoad religionem , ea non necessario per revela­ tionem, sed per jugem ipsius rationis progressum dispelli debet. Hunc errorem hic refutandum suscipimus, ea etiam mente ut re­ velationis necessitas melius confirmetur. 134. Juverit tamen quædam præstituere, ut clare procedat di­ sceptatio. Ac imprimis, vox progressus a verbo gradior et præpositione præ derivata, proprie significat gressum seu motum ad anteriorem partem; unde dixit Tullius (de offic. 1. 1.): «earumque progressus et quasi antecessiones non ignorat ». Ille ergo progreditur, qui ultra procedit ; sicut regredi dicitur qui re­ trorsum graditur. Translate vero progressus accipitur pro fructu, quem rei alicui operam dantes facimus: « Philosophiæ, inquit Ci- 88 •.i?·* ? •1 I DISP. l. DE RELIGIONE QENERATIM. cero (Tuse. 4.), ipsius principes numquam in suis studiis tantos progressus sine flagranti cupiditate facere potuissent »: hinc etiam communiter progredi aliquis dicitur in literis, scientiis, virtute, pietate etc. cum in illis fructum facit seu proficit. Ex qna vocis progressus significatione quisque colligit—1) progressum impor­ tare quidem motum seu mutationem: sed non omnem mutationem esse progressum: dari enim potest motus qui non sit ad anterio­ rem, partem, quo ultra non procedimus, qui uon sit mutatio tn melius—2) In omni progressu aliquid supponi quod immutatum permanet : non enim diceretur aliquis progredi , seu moveri ad anteriorem partem, seu mutari in melius; nisi idem esset ille qui prius erat retro, nunc ante; qui nunc melius se habet quam an­ tea. Quod quidem proprium est cujuscumque mutationis proprie dictæ. «De ratione mutationis est, inquit D. Thomas (1. p.q.45. a. 2. ad 2.), quod aliquid idem se habeat aliter nunc et prius. Nam quandoque quidem est idem ens actu aliter se habens nunc et prius, sicut in motibus secundum quantitatem et qualitatem; quandoque vero est idem ens in potentia tantum, sicut in muta­ tione secundum substantiam, cujus subjectum est materia.» Et (c. g. 1. 2. c. 12.), ait : « In omni mutatione vel motu oportet esse aliquid aliter se habens nunc, quam prius; hoc enim ipsum nomen mutationis ostendit. » 135. Hinc S. Augustinus, qui sæpe docet res omnes creatas mu­ tationi subjacere ; docet simul aliquid in eis esse quod semper idem permanet. Ita ex. gr. (in Ps. 121. n. 6..), scribit: «Quod corpus habet, non est idipsum: quia non in se stat. Mutatur per aetates, mutatur per mutationes locorum ac temporum , mutatur per morbos et· defectus carnales , non ergo in se stat. Corpora cælestia non in se stant, habent quasdam mutationes suas, etsi occultas: certe de locis in loca mutantur, ascendunt ab Oriente, in Occidentem , et rursum circumeunt ad Orientem : non ergo stant, nec sunt idipsum. Anima humana nec ipsa stat. Quantis enim mutationibus et cogitationibus variatur, quantis voluptati­ bus immutatur, quantis cupiditatibus diverberatur atque discin­ ditur? Mens ipsa hominis quæ dicitur rationalis, mutabilis est, nec est idipsum. Modo vult, modo non vult , modo scit, modo nescit; modo meminit, modo obliviscitur: ergo idipsum non habet I ART. Vil. DK JUOI RATIONIS PROGRESSU. 80 « se. » Hæc quidem directe do omnium rerum mutatione, quæ simul indirecte, uti legenti patet, aliquid immutatum permanere ostendunt. Sod hoc alterum etiam directe non semel docet. Ita (Soliloq, 1. 2. c. 12. n. 22.), ait: « Si quidem hujus corporis co­ lor potest vel valetudinis ratione vel ætate immutari, cum ipsum corpus nondum interierit. Et hoc non peræque in omnibus valet, sed in iis in quibus non ut sint ipsa subjecta , ea quæ in subje­ ctis sunt, coexistant. Non enim ut sit iste paries, paries hoc co­ lore fit, quem in eo videmus; cum etiarn, si quo casu nigrescat aut albescat, vel aliquem alium immutet colorem, nihilominus maneat paries ac dicatur. » Et generatim (de divers, quæst. 83. q. 46.): «Sunt namque ideæ principales formæ quædam, vel ra­ tiones rerum stabiles atque incommutabiles , quæ ipsæ formatæ non sunt, ac per hoc æternæ, ac semper eodem modo se haben­ tes quæ in divina intelligentia continentur »: divinis autem ideis rerum essentiæ assimilantur ac respondent. 136. His de voce ac natura progressus delibatis, concedendum sane est, humanam rationem esse perfectibilem; adeoque progredi posse. Nam—1) præscindendo etiam a revelatione, qua veritates I ediscere potest, in iis ipsis quæ naturalibus mediis humana ra­ tio investigatur, progreditur imprimis veluti negative; repudiando nempe errores qui veritatibus antea cognitis admiscebantur—2) Imo positivus etiam progressus admitti debet; cum enim de po­ tentia procedamus ad actum, neque intuitione omnia objecta co­ gnoscamus, sed ope discursus a notis ad ignota paulatim deve­ niamus; impossibile est veritates omnes illico perspicere , atque eas ipsas, quas perspicimus, illico clare et adaequate apprehen­ dere. Hinc S. Augustinus , qui veritatis immutabilitatem multis in locis defendit, alibi præclare advertit, mentem humanam re­ late ad verum , diverso in statu esse posse. Ita ex. gr. (in Jo. tract. 97. n. 1.), ait: « Ea ipsa ergo quæ de Dei aeternitate, ve­ ritate, sanctitate in promptu et palam sine cessatione dicuntur, ab aliis bene, ab aliis male intelliguntur, ab aliis non intelligun­ tur. Qui enim male intelligit, non intelligit. Ab iis ipsis autem, a quibas bene intelliguntur, ab aliis minus, ab aliis melius men­ tis vivacitate cernuntur, et a nullo homine, sicut ab angelis ca­ piuntur»—3) Quod autem dicimus de uno homine secundum di- DISP. 1. DE RELIGIONE GENERAT1M. versa suœ vitæ tempora considerato, dici etiam potest do pluribus hominibus, seu hominum societatibus, prout successivis temporibui existant. Etenim vera, quæ ab aliqua generatione jam cognita fue­ runt, succedenti generationi in inquisitione veritatis multum proderunt. Eidem scilicet illæ veritates veluti hæreditas quædam traduntur, quam continuo studio augere et amplificare potest. 137. Verum, his concessis, quæstio est— 1) utrum ejusmodi hu­ manae rationis progressus necessario sit continu us—2) Utrum eo­ dem modo in religione ac in aliis rebus accidere debeat—3) Utrum ita accidat progressus in religione, ut, revelatione exclusa, ad omnem religionis veritatem, ope solius rationis perveniamus. Id quidem asserunt Rationalistœ Germanise, et Eclectici Galliae. 138. Itaque en paucis eorum systema. Assumunt tamquam prin­ cipium, hurnanæ rationis indolem eam esse , ut sicut in artibus ac scientiis, ita etiam in religionis cognitione ac praxi continuo progrediatur. Supponunt autem primævam humani generis con­ ditionem rudiorem fuisse ac pene barbaram; adeoque religionem ipsam , ab initio valde imperfectam , sæculorurn decursu novas jugiter formas, perfectiores semper, induisse, ac fortasse adhuc induere; donec, philosophia progrediente, ipsa religio ad summum perfectionis gradum provehatur. Putant igitur , in prima mundi ætate, religionem pluribus permixtam erroribus ad feticismum inclinasse; successu vero temporis, erroribus rejectis, puriorem evasisse : quod factum autumant ope præsertim philosophorum ' aliorumque sapientium virorum, qui acriori ingenio præditi, tum ipsi melius cognoverunt, tum, speciali quadam providentia exci­ tati, alios edocuerunt religiosas veritates. 139. Una ergo eademque naturalis religio , sub diversa forma ac perfectione, pro diversa hurnanæ rationis cultura ac evolutio­ nis statu, relative vera fuit; quemadmodum cultus quilibet Deo exhibitus suo tempore bonus, legitimus ac laudabilis fuit. Nulla proinde facta distinctione , statuunt, feticismum , anthropomorphismum, polytheismum, dualismum, budhismum, mahumedanismum , christianismum denique diversas esse naturalis religionis phases, quarum unaquæque veritatem sibi vindicat pro tempore quo viguit aut viget. 140. Non inficiamur ajunt, quasdam extitisse excellentiores I ART. VII. DE JUGI RATIONIS PROGRESSU. 91 religionis formas seu phases ; adeoque summas tribuendas esse laudes, maximnsquo gratias agendas insignibus quibusdam viris, qui religionem pr» ceteris excolentes optime de humano genere meriti sunt. Inter hos eminent Moyses, Zoroaster, Solon, Numa, Confucius, Socrates, Christus, Muhamed. Imo, si excipias Draper, quem non puduit christianismo præferre inahumedisrnurn, generatim concedunt, in religionis progressu christianismum primas sibi partes vindicare, utpote qui ad insitas rationis leges magis exactus appareat. Christianismi tamen divinitatem penitus obliti, ita eum cæteris religionibus æquiparant, ut negent illum perfeI ctam religionis formam præseferre. Imprimis enim, ajunt, Apo­ stoli ingenio tardiores Christi doctrinam non semper recte as­ secuti sunt; tum neque Apostoli, neque Christus ip.se penitus exue­ runt Judæorum traditiones, gentiumque commenta; tum denique Christus veluti ex industria eam docendi methodum quandoque adhibuit, quæ accomodatio dicitur. Hanc tamen accomodationis doctrinam, olim rationalistis communem, nunc plerique reli­ quisse videntur; malunt enim Christum considerare tamquam unum e philosophis insignibus, qui veritates religiosas, ut potuit, suo tempore docuit, plures tamen, sicut ceteri, ipsis admiscens errores. Praetereo eos qui ita progressi sunt, ut Christi ipsam realem existentiam negent, mythicam tantum personam eum repræsentare autumantes. 141. Huc igitur redit impia æque ac absurda rationalistarum theoria, ut, revelatione qualibet repudiata , religionem rationis unice opus esse asserant; ejus profectum ac perfectionem succes­ sive rationis evolutioni unice adseribant; eam religionis formam agnoscant, quæ præsenti rationis culturæ respondeat; ac denique christianismum ita intellectum atque accomodatvm acceptent: se­ cas enim, ipsis judicibus, Christiana religio non posset amplius probari hominibus, qui adolescentiæ fines jam excesserunt. 142. Equidem omnes hujus impii systematis auctores supponunt theoriam de veritate relativa et mutabili; siquidem religiones omnes, etiam prorsus oppositas, veluti relative veras, atque sua aetate legitimas considerant. At Eclectici Galliæ, et Pantheistœ diserte asserunt theoriam illam, eaque tamquam fundamento mu­ tabilitatem et progressum religionis superstruunt. Veritas juxta DISP. I. DE RELIGIONE GENERATIM. istos pseudophilosophos ab hominibus non absolute et uti in se est attingitur, sed tantum relative et quodam veluti gradu: etsi enim objecta sint in se determinata ac fixa, nos tamen nonnisi particulam eorum assequimur, quæ absolut» veritati plus minusTe respondeat pro generali conditione progressus cujusvis ætatis. Hinc quæ vera , recta sanctaque sunt uno tempore , alia ætate falsa, pravaque inveniuntur: quod cum verum sit de veritate generatim, de veritate etiam religiosa pari ratione asserendum esiCf. si lubet Dublin Review (Mr, Mill's Denial of Necessary Truth, October, 1871.). 143. His itaque expositis— S Π· Solvitur Proposita Quaestio. Prop. Vif. 1. Divina revelatione rejecta , nequit humanum genus ab ignorantia veritatum circa naturalem legem et reli­ gionem, philosophia? aut. philosophorum ope revocari. Neque ad id juverit progressus hvmanitarius a rationalist is confictus·, qui— 2. si continuus adstruitur, historice ac experientia? con­ tradicit—3. si insuper ad. religionem transfert ur , quatenus religiones omnes unius primitiva? religionis diversœ formœ suc­ cessive perfectiores esse dicuntur, impius est et absurdus—I. si denique eo nomine adstrv.itur, quod omnis veritas relativa esi et mutabilis , non modo absurdus et impius est , sed omnem etiam humana? cognitionis certitudinem pessumdat. 144. Prob. I"13 pars. I. Ut philosophi possent humanum genus religionem edocere, deberent ipsi imprimis quæ ad cultum et mo­ res pertinent cum certitudine cognoscere. Atqui ipsi præstantiores inter philosophos revelatione destitutos , aut illam respuen­ tes , uti patet ex thesi præcedente , in turpissimos errores pro­ lapsi sunt. Ergo—Et sane vera religio nequit esse nisi una (nn. 68. seqq.); sed unam religionem non potuerunt philosophi docere: siquidem apud ipsos maxima semper fuit dissensio. Nulla profe­ cto philosophorum schola integram veritatem tenuit: atque ipsæ quæ de disciplina morali optime rneritæ sunt, ut Academia, Lv- ART. VU. DE JUGI RATIONIS PROGRESSU. 93 c«uti), Porticus, in absurdissimas opiniones abierunt. Philosophorutu ignorantiam graphice exponit Lactantius (divin, instit. epi­ tome c. 40.): « Innumerabilia sunt philosophorum dicta factaque, ■ quibus eorum insipientia redargui possit. Itaque quoniam cuncta enumerare non possumus, pauca suffecerint. Satis est intelligi, philosophos neque justitiæ, quam ignorabant, neque virtutis, quam mentiuntur, esse Doctores. Quid enim doceant, qui suam sæpe ignorantiam confitentur? Mitto Socratem, cujus est nota senten­ tia: Anaxagoras omnia circumfusa tenebris esse pronunciat. Em­ pedocles angustas ad inveniendam veritatem sensuum semitas esse. Democritus in profundo quodam puteo demersam veritatem jacere testatur, quam quia nusquam reperiunt, idcirco affirmant aeminem adhuc extitisse sapientem. Quoniam igitur nulla est (apud Platonem Socrates dicit) humana sapientia, sequamur ergo divinam, Deoque gratias agamus, qui eam nobis et revelavit et tradidit, ac nobis gratulemur, quod veritatem ac sapientiam coe­ lesti beneficio tenemus, quam tot ingeniis , tot aetatibus requisi­ tam philosophiam nemo potuit invenire » — Neque facile alicui foisset veritatem sparsam per singulos in summam redigere. « Fa1 tile est docere, ut ait idem Lactantius (lib. 7. div. Instit.) pene universam veritatem per philosophos et sectas esse divisam.. millamque sectam fuisse tam deviam , nec philosophorum quem­ dam tam inanem , qui non viderit aliquid ex vero. Sed dum contradicendi studio insaniunt, dum sua etiam falsa defendunt, alio­ rum etiam vera subvertunt, non tantum elapsa illis veritas est, quam se quærere simulabant, sed ipsi eam potissimum suo vitio perdiderunt. Quod si extitisset aliquis , qui veritatem sparsam per singulos, per sectasque diffusam, colligeret in unum ac redi­ geret in corpus, is profecto non dissentiret a nobis. Sed hoc nemo facere, nisi veri peritus ac sciens, potest». 145. II. At demus philosophos potuisse integram veritatem re­ ligiosam sibi comparare, nec tamen potuissent humani generis ignorantiam ipsi expellere. Quanam enim via populum edocuissent? Num 1) per scientificam institutionem et philosophicam institu­ tionem? Sed jam redirent eae omnes difficultates, quæ ut audi­ vimus a D. Thoma (n. 126.) necessariam reddunt revelationem: nam pauci sunt apti ad philosophicam investigationem , pauci 9 91 DISP. I. ΠΕ RKhIGIONB GENERAT!». eiusdem studiosi, ac illi ipsi nonnisi post longum tempus verita­ tem assequerentur. Attamen, uti habet Lactantius, (Inst. div. lib. 3. c. 13.); «Adjicienda est omnis philosophia, quia non stu­ dendum est sapientiæ, quod tine et modo careat; sed sapiendam est, et quidem mature. Non enim nobis altera vita conceditur, ut cum in hac sapientiam quæramus, in illa sapore possimus; in hac utrumque fieri necesse est: cito inveniri debet ut cito suscipi possit, ne quid pereat ex vita, cujus finis incertus est». Unde ipse Tullius scripsit: «est philosophia paucis contenta judicibus, multitudinem consulto fugiens, eique ipsa suspecta et invisa: ut si quis universam velit vituperare, secundo id populo facere possit ». Num 2) philosophi edocuissent populum religiosas veritates via auctoritatis? At quænam est eorum auctoritas? « Nihil ponderis, ait Lactantius (Divin. Inst. 1. 3. c. 27.), habent illa præcepta(a philosophis nempe proposita), quia sunt humana, et auctoritate majori, idest divina illa, carent. Nemo igitur credit, quia tam se hominem putat esse qui audit, quam est ille qui praecipit>At ipsi humanæ philosophorum auctoritati, quæcumque illa est, nonne ipsi vim omnern adimebant sua vivendi ratione? nam, uti advertit idem Lactantius (1. c. c. 10.) « qui autem docent tan­ tum, nec faciunt, ipsi præceptis suis detrahunt pondus: quis enim obtemperet, cum ipsi præceptores doceant non obtemperare?» En quid de philosophis scribit Tullius : « Quoties quisque philo­ sophorum invenitur, qui sit ita moratus, ita animo ac vita con­ stitutus, ut ratio postulat, qui disciplinam suarn non ostentatio­ nem scientiæ, sed legem vitæ putet? qui obtemperet ipse sibi, et decretis suis pareat? Videre licet alios tanta levitate et jacta­ tione, eis ut fuerit non didicisse melius; alios pecuniæ cupidos, nonnullos gloriæ , multos libidinum servos , ut cum eorum vita mirabiliter pugnet oratio, quod mihi videtur turpissimum ». 146. III. Demus etiam, philosophis non defuisse medium edo­ cendi humanum genus, nec inde tamen conficitur, absque revela­ tione potuisse illud veritatem religiosam addiscere. Etenim ad id requirerentur plurimi philosophi, pauci enim non sufficerent; de­ berent esse humani generis amantes ac religiosæ veritatis pro­ pagandas studiosi; qui praesertim religionis ac morum legibus id- art. VII. I>R IUGI RATIONIS PROGRESSU. 95 vestigandis serio animum applicuerint; qui animo essent parati ad ferendum molestias ac labores necessarios ad humanum genus rite instituendum; qui id præstarent etiam contra jussa et minas im­ perantium, quin accomodationis systema adoptarent: quis hæc expectet a philosophis revelatione destitutis? Libet igitur hanc argumentationem absolvero confessione ipsius Rousseau, qui (Emi· fc, 1. 1.) scribit: «Philosophos consului, eorum libros pervolvi, ae varias opiniones expendi, agnovi omnes animorum plenos af­ firmantes audacter, etiam in rebus dubiis ex tripode judicantes, qui scire se omnia profiteantur, extricent nihil, sese invicem ir­ rideant, quod quidem commune omnibus id mihi visum est, in quo minime hallucinentur. Elati et quasi ovantes , quum alios petunt; quum ipsi petuntur, fracti et abjecti; si eorum argumenta «plores, nulla plane invenies nisi ad evertendum aliquid compirata; si suffragia recenseas, id quisque fert, quod sibi quisque tribuit: nulla quidem in re nisi in contendendo sibi invicem co­ haerent, cum ipsi uni veritatis lumine illustrati, candidi, fide dignivideri volunt, tum nos jubent quodammodo ipsorum dicto aquiescere, et putida atque absurda commenta pro veris ac certis principiis obtrudunt.» Vide Hooke (de vera Relig., de leg. natur, diss. 1. art. 1. prop. 2.: extat etiam apud Aligne, cursus complet, vol. 2.). 147. Prob. 2th pars. I. Quoad artes quidem et scientias , hi­ storia ponit extra omnem dubitationis aleam factum omnibus no­ tum, nempe quibusdam temporum periodis humanum genus non modo non auxisse thesaurum cognitionum a præteritis genera­ tionibus acceptum , sed illum potius imminuisse; adeoque quin profecerit seu progressum fuerit, potius regressus viam sequutum est. Neminem latet ex. gr., Græciam artium perfectionem attigisse sub Pericle , eloquentiæ sub Demosthene , philosophise moralis sub Socrate, metaphysicæ, physicæ aliarumque scientia­ rum naturalium sub Platone et Aristotele, gloriæ militaris sub Alexandro. At quis ignorat hanc gloriam, subsequentibus tempo­ ribus, ad occasum vertisse ? Idem fere contigit in Latio. Spatio unius s'æculi floruere Tullius, Sallustius, Titus Livius, Tacitus, Virgilius, Horatius etc. qui eloquentiam , historiam, poësim ad perfectionis apicem provexere; at postea una cum Imperio latinao 96 DISP. I. DE RELIGIONE GENERAT1M. liter® continuo declinantes, fero interierunt. Nationum omnium memoriæ, quæ extant, earum docent ortum, incrementum, fasti­ gium , quod deinde sequutum est decrementum atque interitus, quoad artes et scientias. Scilicet hominum societates videntur hac in re imitari quod in organica individuorum natura oculis conspicimus: nascuntur, crescunt, dissolvuntur. 148. II. Quoad religionem vero—1) historia pariter testis est, in primordiis humani generis religionem ac moralem perfectas extitisse; unum Deum homines coluisse; nonnisi posterioribus tem­ poribus, populos ad polytheismum inductos esse, atque legitimo veri Dei cultui putidam substituisse idolorum adorationem. Di­ gnus est qui hac de re cf. Thébaud, S. J. (Gentilism: Religion previous to Christianity. New-York, 1876.). Norunt imo omnes eo præcise tempore quo polytheismus dominabatur apud gentes, Judaicam nationem monotheismum professam esse ; sicut monotheismus nunc invenitur non modo in populo Christiano, sed etiam apud Persas, Indos, Sinenses, etc. Itaque transitus a monothéisme ad polytheismum diciturne progress us ? Ergo gentes quæ nunc sunt monotheistæ regress» sunt: diciturne regressus? Ergo quæ olim a monotheismo ad polytheismum transiere regressae sunt. Utraque hypothesi falsa ostenditur theoria de religione jugiter progrediente. 2) At nostra ipsa experientia nobis manifestat, sicut hominum ita nationum discessum a vera religione, cum rejecta legitima auctoritate, ex catholicis hæretici, ex haereticis theistæ, ex theistis puri rationalist® ac denique athei effecti sunt. Quis ignorat hunc fuisse processum ex. gr. philosophismi qui obtinuit elapso saeculo ? Certe qui nunc novam philosophiam sequuti, nomine pro­ gressus naturalismum ac rationalismum profitentur, eo progressi sunt, ut materialismum aut pantheismum amplectantur. Ii igitur legem continui progressus seu rationis ac religionis jugiter pro­ gredientis teneant, qui reditum (sunt enim antiquissimi errores) ad materialismum ac pantheismum non verentur vocare pro­ gressum. 3) Adeo aperte historia contradicit assert® legi continui pro­ gressus, ut ipsi ejus propugnatores agnoscant tandem hanc con­ tradictionem. λ erum eam explicare nituntur, regressus, in histo­ ART. VII. DE JUGI RATIONIS PROGRESSU. 97 ria manifestos, anomalias vocando, et tales quidem, qu® occulta qaadam ratione ad progressum humanitatis conferant. Eo ferme pacto, ajunt, quo flumina haud raro suas aquas abscondunt sub terra, ut novis inde collectis aquis augeantur, atque abundantiores appareant. At quisque videt hujusmodi evasionem opus esse imaginationis; ut enim cetera prætereamus, nemo dicet ignoran­ tiam conferre ad augendam scientiam, aut errores per se conferre ad augendam veritatem. 149. III. Si intimam rationem penetrare velimus , qu® jugera humani generis progressum impedit, debemus oculos conjicere in ea quæ accidunt homini individuo. Sane vari® sunt caus®, sive voluntariae sive involuntari® , qu® continuum cujuscumque viri progressum ita impediunt, ut quin novas acquirat cognitiones, eorum potius obliviscatur qu® olim novit. Quod ergo individuis, id etiam nationibus , et cum proportione eisdem de causis acci­ dere potest. In religionis autem negotio facilius adhuc est re­ gredi, vel saltem non progredi : religios® enim veritates oppo­ nuntur corrupt® nostr® natur® passionibus; materialis ipse pro­ gressus obstare quandoque potest progressui religioso: quo enim magis ad terrena convertimur , eo magis possumus ab æternis averti, ita ut materialis homo non percipiat ea qu® sunt spi­ ritus. 150. Quæstionem hanc mire jam solverat D. Thomas (Eth. 1. lect. 11.), ubi ait: «Ad hominis naturam pertinet ratione uti ad veritatis investigationem. Rationis autem proprium est non statim apprehendere veritatem. Et ideo ad hominem pertinet paulatim in cognitione veritatis proficere. Substanti® vero separat® quæ intellectuales dicuntur , statim absque inquisitione notitiam veritatis habent.... Eorum qu® bene se habent ad aliquid circum­ scribendum , videtur tempus esse quasi adinventor, vel bonus cooperator, non quidem quod tempus per se ad hoc aliquid ope­ retur, sed secundum ea qu® in tempore aguntur. Si enim aliquis tempore procedente det operam investigand® veritati, juvatur ex tempore ad veritatem inveniendam, et quantum ad unum et eumdem hominem , qui postea videbit , quod prius non viderat, et etiam quantum ad diversos, utpote cum aliquis intuetur ea, qu® sunt a præcessoribus inventa, et aliquid superaddit. Et per hunc Mazzelu. De Religione cl Ecclesia 7 9S LHSP. I. DE RELIGIONE GENERATI.M. odum facta sunt additamenta in artibus , quarum a principio aliquod modicum fuit adinventum , et postmodum per diverso» paulatim profecit in magna quantitate, quia ad quemlibet perti­ net superaddere id quod deficit in consideratione praedecessorum. Si autem e contrario exercitium studii praetermittatur, tempi» est· magis causa oblivionis ut dicitur in 4. Phys. et quantum ad unum hominem, qui si se negligent!» dederit obliviscetur, quod scivit, et quantum ad diversos. Unde videmus multas scientias quæ apud antiquos viguerunt, paulatim cessantibus studiis in oblivionem abiisse. » I . 'J Ί .*· M ’ J r; 'i , a ·, ’ 15]. Prob. 3,L* pars. I. Si omnes religiones, quæ in mundo exi­ stant aut extiterunt, juxta legem progressus continui, non essent nisi divers» form» successive perfectiores unius ejusdemque re­ ligionis; sequeretur omnes pro variis ætatibus fuisse æque veras. Atqui id absurdum est; siquidem contradictorie inter se oppo­ nuntur aut etiam contrarie; contradictoria autem et contraria nequeunt esse simul vera. Quam veritatem ipse Cicero agnovit: postquam enim (de natura deor. 1. 1. n. 2.) varias de diis opi­ niones exposuerit: « Res nulla est, subdit, de qua tantopere non solum indocti sed etiam docti dissentiant. Quorum opiniones quum tam variæ sint , tarnque inter se dissidentes , alterum fieri pro­ fecto potest, ut earum nulla , alterum certe non potest, ut plus una vera sit. » Quare recoli hic debent omnia argumenta, quibus probavimus prop. III. 152. II. Systema, quod impugnamus, tamquam certum assumit religionem esse opus solius rationis, atque nullam esse revelatio­ nem. Atqui id tum historiae, tum ipsi rationi repugnat. 1) Repugnat historias. Nam monumenta authentica et historice certissima , uti sunt libri Moysis , (præscindimus pro tempore a divinitate ipsorum), testantur, initio rerum Deum per revelatio­ nem hominibus religionem veram et perfectam , monotheismum, communicasse; sed, ut diximus, labente tempore, maximum ho­ minum partem veram religionem deseruisse , et cultui veri Dei multorum deorum vanum et impium cultum substituisse. Cum hisce monumentis, quæ certos nos reddunt veram religionem, ope revelationis , initio exstitisse , consentiunt vel ipsæ traditione» ■' W ART. vil. Ill·: ll'G! RATIONIS PROGRESSU. 90 gentilium, quæ modo licet confuso et obscuro testantur aliquarn specialem Dei communicationem ad homines edocendos. 2) Repugnat rationi. Nani ratio, ut supra probavimus, eviden­ ter manifestat revelationem esso possibilem — imo necessariam quoad religionem, etiamsi intra naturæ limites sistamus— praeci­ puos etiam inter philosophos revelatione destitutos, circa res cultus et morum turpiter errasse. Ergo rationi repugnat quam­ libet revelationem veluti a priori excludere, ac progressum tri­ buere unice viribus rationis. 153. III. Qui quærit intrinsecum principium erroris, quem im­ pugnamus, illud inveniet in absurdo systemate Pantheismi: quod etiam historice probari posset. Juxta Pantheistas nonnisi unica esistit substantia, quæ indesinenter ac continuo se evolvit ac ex­ plicit, instar araneæ quæ ex suis veluti visceribus evolvit ac explicat suam telam. Ita humanitas, sicut res ceteræ, non est nisi manifestatio quædam et evolutio illius substantiae. Cum au­ tem ipsa religio non sit nisi humanæ naturæ veluti sequela; sicut humanitas, ita ipsa religio perpetuo evolvitur. Hæc quidem in­ dicasse sufficiat, ut quisque ea considerans per se colligere pos­ ât, iis tandem absurditatibus scatere systema quod hic impugna­ mus, quibus scatet ipse Pantheismus. 154. Prob. 4U pars. 1. « Veritas cognitionis , ait S. Thomas (c. g. 1. 1. c. 59.), est adæquatio intellectus et rei secundum quod intellectus dicit esse quod est, vel non esse, quod non est.» Hinc, ut adsit veritas cognitionis, «illud, quod intellectus intelligendo dicit et cognoscit, oportet esse rei æquatum, scilicet, ut ita in re sit, sicut intellectus dicit. » Ergo si dantur objecta, quæ im­ mutabiliter et necessario sunt id quod sunt, datur veritas immu­ tabilis et necessaria; ac proinde dici nequit quod omnis veritas •:>t relativa et mutabilis. Etenim conceptus, quem intellectus de objectis format, vel iis respondet , eademque exhibet , sicuti re­ vera sunt; vel non respondet, ea referens aliter ac sunt. Si pri­ mum, profecto veritas cognitionis est immutabilis, sicut ipsæ rerum essentiæ sunt immutabiles; in altera autem hypothesi nulla veritas adest, neque perfecta, neque imperfecta aut vitiata. Pa­ riter etiam enunjiabilia vel immutabilem veritatem continent, ART. VII. DE JUGI RATIONIS PROGRESSU. 100 : * 1 1 DISP. I. DE RELIGIONE GENERATIM. I vel falsitatem, prout res ita se habet sicut i enuntiatur, vel ee­ I cus. Quando enim dico ex. gr. «homo libertate præditus est>, judi?ium quod profero est immutabiliter verum; judicium e con­ tra «homo est necessitati subjectus x>, falsum est. Neque in indi­ visibili veritate (est, non est) gradus invenire possumus, ita ut judicium falsum aliquem gradum veritatis habeat. Ut aliquo pa­ cto declaremus hoc argumentum, advertamus dari certe objecta i quæ immutabiliter sunt id quod sunt. Nam— 1) rerum essenti» sunt immutabiles eo sensu, quod res aliqua , quamdiu est, neces­ sario habet omnia, per quæ est talis res, et non alia; sicut na­ i tura humana necessario et immutabiliter habet omnia constitu­ i tiva humanæ naturæ; et si demas animum aut corpus, eo ipso non concipis amplius hominem. 2) Idem de relationibus , quæ ex rerum essentiis necessario dimanant; sunt enim ipsæ quoque in se immutabiles et neces­ sariae. Profecto semper verum erit ex. gr. naturam humanam necessario præcellere naturæ brutorum; eamque esse dependentem a Deo. 3) Res singulares continuis subjiciuntur mutationibus, adeoque cognitiones veræ de iisdem mutabiles quodammodo sunt. Fieri videlicet potest, ut alio tempore de iisdem aliquid affirmari debeat, quod, quum mutentur, alio tempore negandum est. Attamen, uti D. Thomas notavit (1. p. q. 84. a. 1.): « Rerum mutabilium sunt im­ mobiles habitudines, sicut Socrates, etsi non semper sedeat, ta­ men immobiliter est verum, quod quando sedet, in uno loco ma­ net. Et propter hoc nihil prohibet de rebus mobilibus scientiam habere.... Potest etiam de generabilibus et corruptibilibus esse aliqua scientia, puta naturalis, non autem secundum particularia quæ generationi et corruptioni subduntur, sed secundum rationes universales, quæ sunt ex necessitate et semper. » 155. II. Si quis rationem quærat cur rerum essentiae sint ne­ cessariae et immutabiles, ac proinde cur earum vera cognitio de­ beat esse absoluta et immutabilis; recolendum est quod traditor in inetaphysica. Rerum nempe essentiæ respondere debent ideis intellectus divini; quas ideas Deus habet contemplando suam es­ sentiam uti imitabilem ad extra, —Cf. quæ exposuimus in tract. de Deo Creante, (n. 128. seqq.). Ergo nequit admitti mutabili- 101 (as in rerum essentiis , nisi admittatur mutabilitas in intellectu divino, et in ipsa divina essentia· quæ quidem aperte repugnant. 156. Hinc intelligitur—1) argumentatio, qua I). Thomas (1. p. q. 16. a. 1.) probat intellectum divinum, ei non intellectum no­ strum esso mensuram veritatis. « Cum verum, inquit, sit in in­ tellectu, secundum quod conformatur rei intellect», necessc est, quod ratio veri ab intellectu ad rem intellectam derivetur , ut res etiam intellecta vera dicatur, secundum quod habet aliquem ordinem ad intellectum. Res autem intellecta ad intellectum ali­ quem potest habere ordinem vel per se , vel per accidens. Per se quidem habet ordinem ad intellectum, a quo dependet.... Res naturales dicuntur esse veræ , secundum quod assequuntur simi­ litudinem specierum, quæ sunt in mente divina.» Et S. Anselmus (Dial, de Verit. c. 7.): « Mag. An putas aliquid esse aliquando, aut alicubi, quod non sit in summa veritate, et quod inde non acceperit, quod est in tantum est; aut quod possit aliud esse, quam quod ibi est?—Disc. Non est putandum.—Map. Quidquid igitur vere est, in quantum hoc est, quod ibi est.—Disc. Abso­ lute concludere potes, quia omne quod est, vere est; quoniam non est aliud, quam ibi est.—Map. Est igitur veritas in omnium quæ sunt, essentia, quia hoc sunt quod in summa veritate sunt.» Intelligitur—2) eos tantum docere mutabilitatem veritatis, qui intellectum nostrum constituunt ejus mensuram. Ita Protagoras, qui (Laert. 1. 9. segm. 311.) statuebat « omnis veri mensuram esse hominem », negabat consequenter verum absolutum, uti re­ fert Cicero (Accad. 1. 2. c. 46.): « aliud judicium est Protagoræ, qui putat, id cuique verum esse, quod cuique videatur.» Cum vero Dei notio sit absoluta et immutabilis; consequenter statue­ bat nos latere utrum Deus sit (cf. de Nat. Deor. 1. 1. n. 23.). Unde D. Thomas (1. p. q. 16. a. 1. ad 2.) scribit : «Dicendum quod antiqui philosophi species rerum naturalium non dicebant procedere ab aliquo intellectu, sed eas provenire a casu. Et quia considerabant quod verum importat comparationem ad intelle­ ctum , cogebantur veritatem rerum constituere in ordine ad in­ tellectum nostrum. » Et recentiores assertores veritatis relativæ ii sunt præcipue, qui juxta principia pantheistica, affirmant men­ tem nostram res cognoscendo, easdem creare '. 102 DISP. l. DE RELIGIONE GENERATIM. 157. HL Potest absurda theoria de veritate mutabili ex falsis consectariis refutari. Nam—1) ducit ad absolutum scepticismum. Etenim, si nullum objectum uti in se est attingimus, si rerum habitudines non cognoscimus sicut revera se habent; omnes na­ tiones nostræ mutabiles sunt, ita ut quæ modo veru existimamus decursu temporis merito falsa inveniantur. Ergo prudenter agi­ mus, si nihil nunc habeamus ut certum, sed de omnibus dubite­ mus. Ac certe tristis experientia confirmat illationem, ad quam ex adversariorum principiis ratiocinando 'devenimus. Generalis enim scepticismus eorum omnium animum occupat , qui rationiî jura nimis extulere; atque de praecipuis veritatibus religiosis, de Dei personalis existentia , de animæ humanæ immortalitate du­ bitant; imo de ipsis primis principiis, sicut de principio contra­ dictionis. 2) Imo ducit ad n ullismurn. Quod jam notaverat S. Augusti­ nus, qui (Sol. 1. 2. c. 5. n. S.), scribit: « A. Verum est quod ita se habet, ut cognitori videtur , si velit possitque cognoscere.— R. Non erit igitur verum quod nemo potest cognoscere. Deinde si falsum est quod aliter quam est, videtur, quid si alteri videa­ tur hic lapis, lapis; alteri lignum ; eadem res et falsa et vera erit?» Et (n. 7.): « At si dicis nihil esse verum, non times, ne sequatur, ut nihil sit per se? Unde enim lignum est hoc, inde etiam verum lignum est. Nec fieri potest, ut per seipsum, idest sine cognitore lignum sit, et verum lignum non sit. » ARTICULUS OCTAVUS Notarum Revelationis Indoles et Necessitas Adumbratur. 158. Demonstrata possibilitate, imo morali necessitate divinæ revelationis, inquirendum jam est, an et quomodo possit cogno­ sci, alieni doctrinæ divinam competere originem, seu aliquam re­ ligionem vere esse·divinitus revelatam. Inquirentes autem modum | quo nobis constare potest divinæ revelationis existentia, eo ipso investigamus media, per quæ ad hujusmodi cognitionem perve­ nire possimus. Media hæc dici solent not(B revelationis , quum ART. VIII. OE NOTIS REVELATIONIS. 103 ipsa divinam revelationem manifestent; dicuntur etiam criteria revelationis, quatenus ex iis dijudicatur et discernitur vera re­ velatio; vel etiam vocantur motiva credibili!alis, quia ipsorum ope factum revelationis redditur evidenter credibile ; adeoque certo innotescit, veritates ipsas revelatas omnino admittendas esse. 159. Necessitas cognoscendi , et quidem cum certit udine fa­ ctum revelationis facile ab omnibus intelligitur. Si enim Deus quidquam revelat, firma ûdes ei est adbibenda , uti ostendimus iutract.de Virtutibus (n. 1022. seqq.). Sed irrationabiliter ali­ quid crederetur assensu firmo et irreformabili tamquam divinitus revelatum, si aliquod esset dubium de ipsa revelatione. Ergo necesse est ut cum certitudine constet ipsa revelatio. Hinc inter propp. damnatas ab Innocentio XI., est XXV. quæ sic sonat : < Assensus fidei supernaturalis, et utilis ad salutem stat cum notitia solum probabili revelationis; imo cum formidine, qua quis formidat, ne non sit locutus Deus». Et S. P. Pius IX. (Encyclica Qui plv.rib us, 9. Nov. 1846.) docet: «Humana quidem ratio, ne in tanti momenti negotio decipiatur et erret, divinæ revelationis factum diligenter inquirat oportet, ut certo sibi con­ stet Deum esse loquutum, ac eidem, quemadmodum sapientissime docet Apostolus, rationabile obsequium exhibeat». Quæ jam do­ cuerat D. Thomas (c. g. 1. 3. c. 154.), dicens: «Quia sermo pro­ positus confirmatione indiget ad hoc quod recipiatur, nisi sit per se manifestus, ea autem quæ sunt fidei sunt humanæ rationi immauifesta, necessarium fuit aliquid adhiberi quo confirmaretur ser­ mo praedicantium fidem. Non autem confirmari poterat per aliqua principia rationis per modum demonstrationis, quum ea quæ sunt fidei rationem excedant. Oportuit igitur aliquibus indiciis confir­ mari praedicantium sermonem, quibus manifeste ostenderetur hu­ jusmodi sermonem processisse a Deo ». Sed hæc innuisse sufficiat; siquidem ea diserte demonstravimus in tract, de Virtutibus Infusis, (disp. 3. art. 8.). 160. Ex his facile infertur dari posse aliqua media revelatio­ nis certo cognoscendae ; atque hanc possibilitatem negare idem tandem esse ac negare possibilitatem revelationis ipsius. Si enim nullum esset medium quo certo credibilis reddi posset revelatio, 104 DISP. I. DK RELiniONE OKXERA.TIW. numquam posset homo firmiter erodero Deo loquenti: repugnaret autem divin» sapienti» veritates aliqu is sua locutione nobis ma­ nifestare, si impossibile nobis esset illis mento adhærere; sicut frustra, adeoque insipienter ageret qui sermonem suum dirigeret ad surdum, qui nullo modo audire aut percipere posset quæ alter profert. 161. Re quidem vera, si facta hypothesi revelationis, nullum suppetere posset medium ad ejus cognitionem certo ducens, unum ex his duobus concedendum esset: vel parvi referret utrum homo crederet aut non crederet Deo loquenti; vel parvi referret, utrum rationabiliter crederet aut secus. .Tamvero primum, uti modo re­ colebamus, aperte repugnat; alterum vero evidenter irrationabile apparet; eo vel magis, quod ex eo sequeretur posse hominem in­ differenter amplecti unam vel alteram religionem, cum hoc erro­ neum ac impium jam demonstratum sit contra indi/ferentistas relativos. 162. Sane proprium est divinæ providenti» , ut res omnes ad suos fines ducat per media conformia earum naturæ; si ergo fa­ cta hypothesi revelationis , tenetur homo credere Deo loquenti, oportet ut Deus iis mediis ducat hominem ad credendum quæ conformia sunt rationali naturæ. Sed rationalis naturæ est ratio­ nabiliter credere; neque rationabiliter crederet esse divinitus re­ velatum absque sufficienti motivo factum revelationis confirmante. Ergo adesse debent hujusmodi motiva, nec possunt divinæ provi­ denti® deesse. Huc ergo facit illud B. Petri (I. Pet. III. 15.): « parati semper ad satisfactionem omni poscenti vos rationem de ea, quæ in vobis est, spe ». Ac pari ratione Apostolus (Rom. XII. 1.) ait: « rationabile obsequium vestrum». Unde etiam Cone. Va­ ticanum (Const. Dei Filius, cap. 3.) testatur, Deum vuluisse, ut < fidei nostræ obsequium rationi consentaneum esset»; et « fidei assensum nequaquam esse motum animi coecum »—Cf. quæ dixi­ mus in tract, de Virtutibus Infusis (n. 745. seqq.). 163. His itaque in tuto positis, superest inquirendum, quaenam sunt media, seu criteria quibus divina revelatio certo discerni possit. Deistæ sæculi XVII. et XVIII., uti Herbert, Toland, Dodwel, Rousseau etc., sicut plerique nostri temporis rationaliste, qui revelationis nomen adhuc retinent, censent unicum medium ART. VIII. DE NOTIB REVELATIONIS. 105 dijudicandi divinam originem doctrinæ, quæ exhibetur uti reve­ lata, esse ejus con formitatem cum principiis rationis. Quod cri­ térium dignum omnino est rationnlistis. Etenim —I) conformitas alicujus doctrina?, cum principiis rationis ostendit quidem , earn eise veram: at nullo modo demonstrat earn esse revelatam, si rerum est quod ratio potest per suas vires quidquam veri cogno­ scere: revelatio est factum, quod testibus indiget ut verum pro­ betur—2) Hoc rationalistarum criterio deberet excludi quaelibet doctrina mysteria continens ; nequit enirn ratio positive demon­ strare conformitatcm mysteriorum cum principiis naturali lumine notis—3) Eodem criterio excludenda esset veluti a priori quælibet revelata doctrina exhibens religionem vere supernaturalem; hæc enim mentis aciem excedit. Unde, uti paulo ante audivimus a D. Thoma (c. g. 1. 3. c. 1.54.): «Non autem confirmari pote­ rat (sermo praedicantium fidem) per aliqua principia rationis per modum demonstrationis, quum ea guœ sunt fidei rationem extëdant); et subdit confirmatam fuisse revelationem Christianam , «dura praedicantes talia operarentur, sanando infirmos et alias vir­ tutes operando, quæ non posset facere alius nisi Deus. Unde Do­ minus, discipulos ad praedicandum mittens, dixit: Infirmos cura­ te, mortuos suscitate, leprosos mundate, dœmonesejicite, Mattii. X. 8.; et dicitur: illi autem profecti, praedicaverunt ubique, Do­ mino coopérante , et sermonem confirmante sequentibus signis , Mare. XVI. 20. »—4) Mirum videri posset, rationalistas crité­ rium revelationis quaerere, cum revelationem omnem respuant; eed quemadmodum abutuntur vocabulo revelationis (n. 102.); ita tale assignant revelationis critérium, ut eo semel admisso, nihil aliud credi possit nisi quod ex intrinsecis causis demonstratur esse verum: quem errorem refutavimus ' in tract, de Virtutibus Infusis (n. 1038. seqq.). 1&4. Pluribus Protestantibus nullum aliud est critérium certo dignoscendi revelatae doctrinae divinam originem, praeter revela­ tionem ipsam; putant nempe revelationem interius fieri ac imme­ diate unicuique, adeoque unumquemque habere illud qued vocant spiritus testimonium. Alii vero non agnoscunt, nisi instinctum qnemdam, quo quis impellitur ad credendum, quin sit ulla objeI 106 DISP. 1. DR RELIGIONE OENKRATIM. etiva ratio manifestans credibilitatem revelationis. Hos etiam errores refutavimus in tract, de Virt. Infusis (n. 774. seqq.). 165. His ergo sepositis, ut vera doctrina hac in re intelligatnr, notandum est imprimis, ex criteriis revelationis alia esso nepativa , positiva alia. Negativa dicuntur ea , quæ si desint alieni doctrinæ, illico concludi potest, eam non esse divinitus revela­ tam; si vero adsint, argui quidem potest, eam posse esse reve­ latam, sed nondum constat eam esse revelatam. Positiva autem criteria ea dicuntur, quæ si inveniantur in aliqua doctrina, irre­ fragabile exhibent testimonium divinæ illius doctrinæ originis— Iterum ex criteriis revelationis, alia sunt intrinseca, alia extrinseca. Intrinseca sunt illa, quæ veluti intrinsecus inhærent ipsi doctrinæ, ita ut recte illam consideranti statim appareat ut di­ vina. Extrinseca vero sunt ea, quæ ab ipsa doctrina distincta, extrinsecus ei superveniunt, tamquam externum testimonium illius divinam originem confirmans. 166. Porro inter criteria negativa praecipuum est conformité doctrinæ, quæ revelata exhibetur, cum principiis rationis; sea —1) si aliqua doctrina, quæ dicitur revelata, quidquam continet evidenter repugnans certis et evidentibus principiis rationis, il­ lico merito statuitur eam non esse revelatam: Deus enim qui re­ velat, ipse auctor est luminis naturalis; nec potest auctor Ve­ ritatis seu Veritas substantialis sibimetipsi contradicere. Cf. qu» diximus in tract, de Virt. Infusis (n. 1066. seqq.)—2) Pari ra­ tione, si doctrina, quæ dicitur divinitus revelata, quidquam con­ tinet evidenter repugnans sive certis et evidentibus principiis moralitatis, aut veræ hominis felicitati, prout hæc ex lumine rationis certo evidenter innotescit; illico concludi debet eam non esse revelatam: Deus enim, qui sanctitas est, nequit quidquam proponere sanctitati repugnans; nec, hominem ad veram felicita­ tem dirigens, quidquam docere quod eidem obstet—3) Pari ra­ tione, si diversa capita ipsius revelatæ doctrinæ evidenter inter se pugnent, statim judicatur eam doctrinam non esse a Deo; hæe enim contradictio , sicut praecedentes, in Deum refunderetur au­ ctorem—4) Cum proportione modus, quo aliqua doctrina dicitor ex revelatione propaganda, exhibere potest critérium negativum: ART. VIII. DK NOTIS REVELATIONIS. 107 si ex. gr. deberet propagari, vi aut fraude, merito diceretur il­ lam non esso revelatam. 167. Quoad hoc critérium hæc adnotare præstat: —1) Critérium «informitatis doctrinæ revelatæ cum principiis rationis non est prr jr necessario adhibendum. Neque enim est necessarium ut doctrinis revelatis adhæreamus, cum iis adhærondurn sit non propier intrinsecam earum evidentiam, sed propter auctoritatem Dei revelantis, si semel constiterit, eum revelasse ; neque est neces­ sarium ut rationabiliter assentiamur; narn rationabilis est noster assensus, si, intrinseca veritate doctrinæ non perspecta, adest sufficiens testimonium quod ea sit a Deo. Cf. quæ tradidimus in tract, de Virt. Infusis (n. 1038. seqq.)—2) Imo idem critérium nonnisi raro cum fructu et absque periculo adhiberi potest; tum quia revelatio continere potest mysteria; tum etiam quia, quoad ipsas veritates rationi non impervias, iisdem fere laborat incom­ modis, ac humana ratio sibi absque revelatione relicta. Unde in tract, de Virt. Infusis (n. 1020.) ostendimus, in inquisitione re­ velationis, investiganda potius esse testimonia, quibus factum re­ velationis nititur, quin instituatur philosophica veritatum, quæ revelatæ dicuntur, disquisitio—3) Hinc, uti satis ab initio innui­ mus, usui esse potest hoc critérium, quando statim apparet evi­ dens contradictio doctrinæ, quæ dicitur revelata, cum evidenti­ bus principiis rationis, moralitatis, etc.; et tunc per se non ha­ bet nisi vim negativam. Hinc merito ope hujus eriterii antiqui Ecclesiæ Patres et Apologctæ ostendebant gentilibus, eorum re­ ligionem non esse divinæ originis, cum immania crimina per eam sancirentur; sicut etiam nunc, ope ejusdem eriterii, facile ostendi potest mahumedismum, budhismum esse falsas religiones. 168. Ad critérium revelationis positivum et intrinsecum revo­ cari solet sublimitas, pulchritudo, harmonia doctrinæ quæ dici­ tor revelata. Quando enim tanta est illa sublimitas et harmonia, ut inspectis viribus human» rationis, certo innotescat, præconem Ulis doctrinæ non potuisse a se illam invenire, nec ab aliis ho­ minibus illam ediscere; merito concluditur eam accepisse a Deo extraordinario ac supernaturali modo illam communicante. Hinc hujusmodi critérium proprie revocatur ad unum ex criteriis extrinsecis, de quibus mox dicemus. Adverte interim, excellentiam IOS 35 IC' .·· • - Λ, niSP. I. DE RELIGIONE GENERATIM. ac sublimitatem doctrinæ inservire quidem confirmandafldoieo­ rum qui jam credunt, aut j mi aliis motivis comprobat»; sed pa­ ram esse aptum atque accommodatum ad veram revelationem inveniendam; nam nonnisi paucorum ingenium ita est excultum, ut possit diversa doctrinæ capita rite expendere, atque invicem comparare, ut totius revelationis sublimitatem et harmoniam admiretur; tum quodammodo subjectivum est et ambiguum idem critérium, eum difficile sit determinare sublimitatis gradum qii ' ad rem conficiendam requiritur, et plura quæ aliquibus sublimia apparent, aliis, urgentibus præsertim passionibus, sint contenu ptui : præsertim vero quando in eadem doctrina mysteria inve­ niuntur: tunc enim verificari potest illud Apostoli (I. Cor. 1. 18. seqq.): «Verbum enim crucis, pereuntibus quidem stultitia est: iis autem, qui salvi fiunt, id est nobis, Dei virtus. Scriptum est enim: perdam sapientiam sapientium, et prudentiam pruden­ tium reprobabo. Ubi sapiens? ubi scriba ? ubi conquisitor hojnj sæculi? Nonne stultam fecit Deus sapientiam hujus miindi?Nam quia in Dei sapientia non cognovit mundus per sapientiam Deum: placuit. Deo per stultitiam prædicationis salvos facere credentes. Quoniam et Judæi signa petunt , et Græci sapientiam quærunt: nos autem prædicamus Christum crucifixum: .Tudæis quidem scan­ dalum, Gentibus aurem stultitiam; ipsis autem vocatis Judæi’, atque Græcis, Christum Dei virtutem, et Dei sapientiam.» 169. Quare criteria revelationis positiva sunt præcipuc exlrin­ seca, quæ facta sunt quædam sensibilia omnium captui accom­ modata, atque ad miracula et prophetias reducuntur. Unde Chri­ stus Dominus ipse dixit (Jo. XV. 24.): « Si opera non fecissem, quæ nemo alius fecit, peccatum non haberent ». Et Cone. Vat. docuit (Const. Dei Filius, cap. 3.): «Ut.... fidei nostr» obse­ quium rationi consentaneum esset, voluit Deus cum internis Spi­ ritus Sancti auxiliis externa jungi revelationis suæ argumenta, facta scilicet divina, atque imprimis miracula et prophetias, qoe cum Dei omnipotentiam et infinitam scientiam luculenter eoamonstrent, divin» revelationis signa sunt certissima et omnino intelligent!» accommodata. Quare tum Moyses et prophet», tum ipse maxime Christus Dominus, multa et manifestissima miracula et prophetias ediderunt; et de Apostolis legimus: illi autem pro­ ART. IX. DE POSSIBILITATE MIRACULI. 109 fecti prædicaverunt ubique Domino coopérante, et sermonem con­ firmante, sequentibus signis. Et rursum scriptum est : Habemus firmiorem propheticum sermonem , cui bene facitis attendentes quasi lucern» lucenti in caliginoso loco. » 170. Nos auctoritate præsertim confecimus (de Virt. Infusis, n. 768. seqq.), revelationem christianam (quam unice veram de­ monstrabimus) credibilem fieri debere miraculis aliisque externis lignis. Nunc vero debemus intimam miraculi ac prophetiæ na­ turam scrutari; ut patefiat intrinseca, quam habent, vis pro­ bandi divinam originem doctrinæ, in cujus confirmationem eduntur. ARTICULUS NONUS Utrum Miracula sint Possibilia. § IGcrmanus Conceptus Miraculi declaratur. 171. Neminem latet, rationalistarum opus late nunc esse per orbem diffusum; illudque eo tendere, ut naturam rationemque no­ stram ita extollat, ut quidquid supernaturale sapit penitus reji­ ciat. Nemo ergo mirabitur si omni vi contendant non modo exi­ stentiam ac cognoscibilitatem miraculi, sed ipsam ejus possibili­ tatem denegare; optime enim norunt, miraculis semel admissis, % reflationem ac ordinem supernaturalem iis invicte probari (1). (I) Em. Episcopus Pictaviensis hæc ad rem piæclare scribit: (Troisième Instruetion etc., Œuvres V. 5. pag. 10G. seq.) : * Le miracle qui appartient à l'oidre des bits, est intiiiiinent plus probant pour les multitudes que tous les autres genres d’arguments; c’est par lui qu’une religion révélée s’impose et se popularise.... La ;b;art des doctrines révélées se donnant elles-mêmes pour des mystères, et ne puvâat avtir l’évidence intrinsèque en leur faveur, il eu resuite que, le thauma­ turge disparu, les cbjections rationelles et les fins de non recevoir abondent à Feceontre du révélateur. Guerre donc et guerre a mort au miracle: tel est le mot irrite, telle est la consigne de la coalition rationaliste. Pas de laison à alléguer. Cfit ici un principe premier de ut on n’a pas le droit de demander la preuve: le miracle n’existe pas, le miracle n’est pas possible; quiconque admet le miracle devient le transfuge de la raison, le maudit de la philosophie, l’excommunié de la critique; il y a un abîme entre lui et la science positive. » no DISP. I. I»E RELIGION E GENERATIM. Hinc est quod Concilium Vat. (Const. Dei Filius, oan.4. in cap. 3.) opportunissime docuit: «Si quis dixerit, miracula nulla fieri pejse, proindeque omnes de iis narrationes, etiam in Sacra Scripturi contentas, inter fabulas vel mythos ablegandas esse; aut miracula certo cognosci numquam posse, nec iis divinam religionis Christia­ nae originem rite probari; anathema sit. » 172. Cetera quae in hae definitione continentur deinde expositu­ ri, in hoc articulo de miraculi possibilitate quaestionem institui­ mus. Antequam tamen illam vindicemus, necesse est miraculi ipsius genuinam notionem tradere. Itaque notetur imprimis, quæ miracula audiunt saepe etiam vocari virtutes, signa, portenta, prodigia: quorum nominum differentiam explicat D. Thomas (2.2. q. 178a.l.), dicens: «In miraculis duo possunt attendi: unum quidem est id quod fit, quod quidem est aliquid excedens facultatem natura?;et secundum hoc miracula dicuntur virtutes. Aliud est id propter quod miracula fiunt, scilicet ad manifestandum aliquid supernatorale; et secundum hoc communiter dicantur signa: propter excel­ lentiam autem dicuntur portenta, vel prodigia, quasi procul ali­ quid ostendentia ». 173. Sed retineamus commune nomen miraculi: ipsa enim vis vocis rei declarandae inservit. Nam, uti monet D. Thomas(Qq. disp., de miraculis, a. 2.)« Miraculi nomen a mirando est sum­ ptum. zïd admirationem autem duo concurrunt; quorum unum est, quod causa illius, quod admiramur, sit occulta: secundum, quod in eo, quod miramur, appareat aliquid per quod videatur contra­ rium ejus debere esse quod miramur. Sic aliquis posset mirari, si videret ferrum ascendere ad calamitam, ignorans calamitæ vir­ tutem, cum videatur quod ferrum naturali motu debeat tendere deorsum. Hoc autem contingit dupliciter: uno modo secundum se, alio modo quoad nos. Quoad nos quidem, quando causa effectus, quam miramur, non est occulta simpliciter sed occulta huic ve! illi, nec in re, quam miramur, est dispositio repugnans effectui, quem miramur, secundum rei veritatem sed solum secundum opi­ nionem admirantis. Et ex hoc contingit quod id quod est uni mirum vel admirabile non est admirabile alteri: sicut sciens virtutem calamitæ per doctrinam vel per experimentum, non miratur prædictum effectum; ignorans autem miratur. Secundum se autem ART. IX. OF. POSSIBILITATE MIRACULE 111 aliquid est mirum vol admirabile, cujus causa simpliciter est oc­ culta et quando in re est contraria dispositio sccundurn naturam effectui, qui apparet; et ista non solum possunt dici mira in actu rei mira in potentia, sed etiam miracula, quasi habentia in so ad­ mirationis causam. Causa autem occultissima et remotissima a nostris sensibus est divina, quæ in rebus omnibus secretissime operatur. Et ideo illa, quæ sola virtute divina fiunt, in rebus illis, in quibus est naturalis ordo ad contrarium effectum vel ad contrarium modum faciendi, dicuntur proprie miracula: ea vero quæ natura facit, nobis tamen vel alicui nostrum occulta, vel etiam quæ Deus facit nec aliter nata sunt fieri nisi a Deo, mi­ racula dici non possunt, sed solum mira vel mirabilia. » 174. Ex quibus facile patet, juxta Angelicum Doctorem, duo ad rationem miraculi requiri: — 1) ut ejus causa sit per se ac sim­ pliciter occulta; ac proinde sit Deus, cujus « essentiam, ut inquit (c. g. 1. 3. c. 101.), nullus homo in statu hujus vitæ intellectu capere potest» — 2) ut «in re (q. 6. depot, a. 2. c.), sit contraria dispositio secundum naturam effectui qui apparet. » Hae duae conditiones accurate exponendae sunt, ut miraculi natura penitus cognoscatur, simulque praecipuae difficultates contra ejus possi­ bilitatem praeoccupentur. 175. I. Ab altera exordientes, juxta quam miraculum est « effe­ ctus præter ordinem naturae , seu contrarius rei dispositioni se­ cundum naturam », notamus imprimis necessitatem hujus condi­ tionis; defectu enim ipsius, effectus excedens facultatem naturæ, et consequenter habens causam per se occultam, nempe Deum, non dicitur nec est miraculum. «Creatio, inquit D. Thomas (1. p. q. 105. a. 7. ad 1.), et justificatio impii, etsi a solo Deo fiant, non tamen, proprie loquendo, miracula dicuntur, quia non sunt nata fieri per alias causas: et ita non contingunt præter ordi­ um naturæ, cum hæc ad ordinem naturæ non pertineant. » 176. Ut vero ejusdem conditionis indoles perspiciatur, adverte, ordinem semper dicere multiplicitatem reductam ad unitatem; hinc ubi dantur plures effectus, qui ad unam causam reducuntur, ibi datur aliquis ordo. Plures autem sunt causæ, quarum una­ quaque habere potest plures effectus; hinc etiam plures ordines existant ac considerari possunt. Distinguimus ergo, quod ad rem 112 DISP. l. DE RELIGIONE GKNERA.TIM. présentera attinet , triplicem ordinem : ordinem particularem, seu alicujus naturæ, cui potest esse oppositus aliquis effectui; ordinem universalem, seu rerum omnium creatarum ad invicem; ordinem denique universalissimum, qui est rerum omnium crea­ tarum ad primam causam, Deum. Sed præstat audire I). Tbomain, qui (c. g. L 3. c. 98.) ait: «Accipi potest duplicis ordinis consideratio , quorum unus quidem dependet ex prima omnium causa, unde et omnia complectitur; alius particularis, qui ei aliqua causa creata dependet, et continet illa quæ causæ illi sub­ duntur: et hic quidem multiplex est, secundum diversitatem cau­ sarum quæ inter creaturas inveniuntur , unus tamen eorum sub altero continetur, sicut et causarum una sub altera existit: unde oportet quod omnes particulares ordines universali ordine conti­ neantur, et ab illo descendant, qui inveniuntur in rebus, secun­ dum quod a prima causa dependent. Hujusmodi exemplum in po­ liticis considerari potest, nam omnes domestici unius patrisfamilias ordinem quemdam ad invicem habent, secundum quod ei sub­ duntur. Rursus autem tam ipse paterfamilias , quam omnes alii qui sunt suæ civitatis, ordinem quemdam ad invicem habent, et ad principem civitatis, qui iterum cum omnibus qui sunt in re­ gno, aliquem ordinem habet ad regem.» 177. Quando igitur miraculum dicitur opus prœter ordinem na­ tures, de quonam ordine id intelligi debet? Certe non debet iotelligi de ordine particulari. «Non sufiicit, inquit D. Thomas (1. p. q. 110. a. 4.), ad rationem miraculi, si aliquid fiat præter ordinem naturæ alicujas particularis ; quia sic cum aliquis projicit lapidem sursum, miraculum faceret, cum hoc sit praeter ordinem naturæ lapidis. Ex hoc ergo aliquid dicitur esse mira­ culum, quod fît prœter ordinem totius naturæ creatœ ». 178. Sed ipse ordo totius naturæ creatæ potest, ut diximus, considerari vel secundum quod res omnes creatæ ordinantur ad invicem (ordo universalis), vel secundum quod ordinantur ad Deum (ordo universalissimus) : quinam ergo est ille ordo totius naturæ, præter quem dicitur esse miraculum? Juverit fortasse quæsüonem ipsam paulo aliter proponere, ut clarius intelligatur tota D. Thoinæ doctrina de hac re. 179. In ordine universali possunt considerari —l)resipsæct- 113 AUT. IX. DE POSSIBILITATE MIRACULI. dînât®—2) principium, a quo ordo ille procedit; quod nihil aliud est nisi divina præordiuatio complectens scientiam dirigentem, voluntatem imperantem, et bonitatem ad quam omnia ultimo di­ riguntur. «Ordinem autem universalem, inquit I). Thomas (cit. c. 08.), secundum quem omnia ex divina providentia ordinantur, possumus considerare dupliciter, scilicet quantum ad res quæ* subduntur ordini, et quantum ad ordinis rationem, quæ ex prin­ cipio ordinis dependet..... Si autem consideremus prædictum or­ dinem quantum ad rationem a principio dependentem..... ordo ille procedit, ut dictum est (c. 97.) ex scientia et voluntate Dei omnia ordinante in suam bonitatem sicut in finem. » Hinc quando miraculum dicitur opus «præter ordinem totius naturæ» compa­ rari potest vel cum divina præordinatione , vel cum rebus ipsis naturalibus quæ ab illa ordinantur; ac propterea duplex exurgit quæstio:—1) estne miraculum opus præter divinam præordinationem, seu opus quod Deus non præordinavit (præter ordinem unitersalissimum) ?—2) estne opus præter res naturales quæ divinæ preordination! subduntur, seu præter ordinem ipsis inditum (præ­ ter ordinem universalem) ? 180. Jainvero evidens est, miraculum non ita dici «præter or­ dinem totius naturæ », ut sit præter divinam præordinationem. Nam «non est possibile, inquit D. Th. (cit. c. 98.), quod Deus aliquid faciat quod non sit ab eo volitum, cum creaturæ ab ipso non procedant naturaliter , sed per voluntatem, ut ostensum est (lib. 2. cap. 23.). Neque etiam est possibile ab eo aliquid fieri quod ejus scientia non comprehendatur , cum voluntas esse non possit nisi de aliquo noto. Neque iterum est possibile quod in creaturis aliquid faciat quod in suam bonitatem non sit ordina­ tum sicut in finem , cum sua bonitas sit proprium objectum vo­ luntatis ipsius. Similiter autem cum Deus sit omnino immutabi­ lis, impossibile est quod aliquid velit quod prius noluerit, aut aliquid de novo incipiat scire , vel in suam ordinet bonitatem. Nihil igitur Deus facere potest quin sub ordine suæ providentiae cadat, sicut non potest aliquid facere quod ejus operationi non subdatur.» 181. Ex qua D. Thomæ theoria funditus evertitur antiqua ob­ jectio contra possibilitatem miraculi, a recentioribus incredulis Maeella. be Religione et Ecclesia « 8 ‘ ■ Ί 114 MSP- I. DE RELIGIONE GENERATI». repetita. Dicunt nempe: si miraculum fieri posset, cum illud sit « præter totius naturæ ordinem », aliquid effugisset divinam scien­ tiam ordinem illum dirigentem: atque divina voluntas, quæ eumdem ordinem voluit, mutaretur etc. — « Deus, inquit D. Thomaj (de pot. q. 6. a. 1. ad 6.), non facit contra rationes naiuralej mutabili voluntate ; nam Deus ab aeterno prævidit et· voluit & facturum, quod in tempore facit. Sic ergo instituit naturæ cursum , ut tamen præordinaretur in æterna sua voluntate, quod præter cursum istum quandoque facturus erat.» Et (ibid, ad 12.): «Ars divina non totam seipsam explicat in creaturarum prode* ctione, et ideo secundum artem suam potest alio modo aliquid operari, quam habeat cursus naturæ. Unde non sequitur, quod si potest facere contra cursum naturæ, possit facere contra suam artem. Nam et homo artifex potest aliud artificiatum facere per suam artem contrario modo, quam prius fecit.» 182. Quare superest ut miraculum dicatur opus « præter totius naturæ ordinem » prout est præter naturam et ordinem ipsi icditum (præter ordinem universalem'). Quoniam igitur in hoc sita est ratio miraculi, notetur — 1) nomine naturæ hic significari « substantiam rei creatæ prout est suarum operationum idoneum principium »—2) Si sumatur complexus omnium creatarum sub­ stantiarum , habetur id quod dicitur natura universa—3) Cum in operatione creatarum substantiarum constantia quædam sit; rerum mundanarum vires concipi possunt velut normis quibus­ dam temperatæ ut constanter eodem modo operentur. Hæ norms, et in concreto ipsæ vires prout his normis affectæ concipiuntur, leges naturæ nominantur—4) Modus autem constans harum actio­ num et ad propositum finem collineans, ordo naturæ audit—5) Denique consequutio effectuum constanter a creaturarum viribus enascentium, cursus naturæ nuncupatur. Quæ tria, quoniam mu­ tuo se inferunt, promiscue usurpari solent (Liberatore , Cosmol cap. 4. a. 1.). Unde miraculum dicitur « præter totius naturæ ordinem » vel quia superat vires creatarum substantiarum (natu­ ræ universae), seu nulla vis est in natura producendi talem effec­ tum; vel quia, licet eas non superet, seu licet sint vires capace producendi effectum aliquem, earumdem tamen leges et modum operandi (ordinem naturæ) prætergreditur. b* · · !L ; Hal·· , ______ jjk · ρ; ART. IX. DE POSSIBILITATE MIRACULE 115 183. Atque ex his jam colligi potest, quomodo concipiatur, quod Deus operetur miraculum; ctsi necesse non sit aliquem de­ terminatum modum assignare. Potest enim Deus qui infinitæ vir­ tutis est, vel—1) producere effectum, ad quem producendum nulla est vis in natura—vel 2) producere effectum, quem vires naturae producere possunt, at sine illis—vel 3) continere vires rerum na­ turalium ne agant, quod natae sunt agere; potest ex. gr. impedire quominus ignis comburat: quod tertium efficere potest vel a) sub­ trahendo concursum—vel b) tribuendo agenti transeuntem activi­ tatem contrariam, quæ frustrat effectum activitatis propriæ; etc. Sed hæc clariora fient ex mox dicendis de divisione miraculi. 184. Ad absolvendam hanc doctrinam, unum adhuc quaeri pot­ est, utrum nempe miraculum dici possit opus contra naturam ? Ei respondeamus huic quæstioni, animadvertimus posse aliquid dici contra naturam vel simpliciter, vel secundum quid, prout repugnat omni etiam universalissimœ, vel solum alicui inclina­ tioni naturæ. Ad hanc pertinet nexus et dependentia operationis uniuscujusque creatur» tum respectu sui, tum aliarum causarum creatarum ; quemadmodum ad inclinationem universalissimam pertinet subjectio et dependentia omnimoda creaturarum a Deo. 185. Jamvero satis constat ex dictis , miraculum esse contra naturam secundum quid; at nullo modo potest dici simpliciter contra naturam. Etenim—1) non est simpliciter contra naturam id, ad quod natura est quodammodo in potentia; atqui respectu Dei omnes creaturae sunt in potentia (obedientiali) ut moveantur sine causis propriis, vel præter ordinem propriarum causarum. Ergo—2) Hinc docet D. Thomas (c. g. 1. 3. c. 100.): « In agen­ tibus etiam corporalibus hoc videtur quod motus qui sunt in istis inferioribus corporibus ex impressione superiorum, non sunt violenti, neque contra naturam , quamvis non videantur conve­ nientes motui naturali , quem corpus inferius habet secundum proprietatem suæ formæ. Non enim dicimus quod fluxus et redaxas maris sit motus violentus, cum sit ex impressione coelestis corporis; licet naturalis motus aquæ sit solum ad unam partem, scilicet ad medium (imum). Multo igitur magis quidquid a Deo fit in qualibet creatura, non potest dici violentum neque contra naturam. » 116 DISP. I. DE RELIGIONE GENERA.TIM. 186. Atque inde patet solutio difficultatis eorum, qui dicunt: Deus nihil facere potest contra ordinem moralem ; ergo neque præter aut contra ordinem physicum.—Jam responderat D. Tho­ mas (de pot. q. 6. a. 1. ad 3.), dicens: «Licet Deus possit facere contra ordinem, qui est unius ereaturæ ad aliam, quod est quasi naturæ particularis respectu ipsius: non tamen potest facere con­ tra ordinem ereaturæ ad seipsum: justitia autem hominis consi­ stit principaliter in debito ordine hominis ad Deum. Unde contra ordinem justitiae Deus facere non potest. Cursus autem naturæ est secundum ordinem unius creaturæ ad alium: et ideo contra cur­ sum naturæ Deus facere potest. » 187. II. His quidem satis explicata est una e duabus conditio­ nibus ad miraculum requisita; nunc de alia agendum est, juxta quam, uti diximus, miraculi causa debet esse occulta. Quæritur hic, utrum hujusmodi causa occulta sit solus Deus, an possit esse etiam Angelus; seu, utrum miraculum excedat facultatem totius naturæ sensibilis, an totius naturæ simpliciter, ita ut compre­ hendantur etiam spiritus. Hæc quæstio supervacanea videri pos­ set, postquam audivimus a D. Thoma, causam miraculi esse per se occultam, adeoque nonnisi Deum; præstat tamen illam expen­ dere, tum quia melius intelligetur natura miraculi, tum præsertim quia valde inservit vi probandi miraculorum adstruendæ. Nam «supponimus, inquit Suarez (de Relig. t. 1. 1. 2. c. 16. n. 2.), omnem virtutem e‘ potestatem operandi ad extra, seu actione transeunto et corporali, quæ angelis est naturalis, in dæmonibus post peccatum integram mansisse , quia per peccatum non fuerunt in angelis naturalia diminuta, nedum amissa, ut est axioma Theologorum cum D. Thoma, (1. p. q. 64. art. 4.), sum­ ptumque est ex Dionys. (cap. 4. de Divinis nominibus.). » 188. Ut paucis complectamur multa quæ de hac re disputari solent, animadvertimus—1) hic proprie quæri utrum Angeli sint aut esse possint causa principalis efficiens miraculi virtute sua naturali. Nam si agatur de causalitate ministerial^ aut impstratoria «dicendum, inquit D. Thomas (I. p. q. 110. a. 4.), quod Angeli aliqui dicuntur miracula facere; vel quia ad eorum desi­ derium Deus miracula facit, sicut et sancti homines dicuntur mi­ racula facere; vel quia aliquod ministerium exhibent in miraculis ART. IX. DE POSSIBILITATE MIRACULI. 117 quæ fiunt, colligendo pulveres in resurrectione communi, vel hu­ jusmodi aliquid agendo.» (1) Animadvertimus—2) in miraculo di­ stingui posse veritatem operis et veritatem miraculi. « Sciendum est, inquit D. Thomas (1. p. q. 114. a. 4.), quod quamvis hujus­ modi opera dæmonum, quæ nobis miracula videntur, ad veram rationem miraculi non pertingant, sunt tamen quandoque veræ res; sicut magi Pharaonis per virtutem dæmonum veros serpen­ tes et ranas fecerunt. » Uude quæri posset utrum Angeli possint miracula facere—a) vera quoad veritatem operis—ά) vera quoad veritatem miraculi. 189. Jamvero duo imprimis hic certa sunt apud omnes. Primum est: aliqua esse miracula, quæ Angeli nec quoad veritatem operis efficere possunt. Nam , uti docet D. Thomas (c. g. 1. 3. c. 102.): « Omnis creatura in sua actione requirit subjectum ali­ quod in quod agat; solius enim Dei est ex nihilo aliquid facere, ui supra ostensum est (lib. 1. cap. 16.). Nihil autem quod requiI rat in sua actione subjectum, potest agere, nisi in illa ad quæ subjectum illud est in potentia: hoc enim agens in subjectum ali­ quod operatur ut educat illud de potentia in actum. Nulla igitur creatura sicut nec creare potest, ita nec agere in aliqua re, nisi quod est in potentia illius rei. Fiunt autem multa miracula di­ vina virtute quod non est in potentia illius rei, sicut quod mor(1) Hæc ipsa fusius explicans S. Doctor (de Pot q. 6. a. 4.), docet pluribus mo­ is Ajjgelos esse posse ministros Dei in patrandis miraculis : « uno modo precibus iapetrando.....Alius modus est secundum quod Angeli materiam disponunt sua natarali virtute ad hoc quod miraculum fiat ; sicut dicitur quod in resurrectione ool- ■ lirent pulveres mortuorum, qui divina virtute reducentur ad vitam.... Tertius modus et quod operentur etiam aliquid coagendo.... Qualiter autem hoc esse possit conslieranduni est. Constat quod Deus solo imperio miracula operatur. Videmus an­ tra quod imperium divinum ad inferiores rationales spiritus, scilicet humanos, sediantibus superioribus, scilicet angelis, pervenit, ut in legis veteris latione ap­ paret; et per hunc modum, per spiritus angelicos vel humanos imperium divinum 1 ii corporales creaturas pervenire potest, ut per eos quodammodo natura» præsentetir divinum piæceptum ; et sic agant quodammodo spiritus humani vel angelici, it instrumentum divinæ virtutis ad miraculi perfectionem.... Nec est mirum si per Iwc modum spirituali creatura Deus instrumentaliter utitur ad faciendum miralilea effectus in natura corporali, cum etiam natura corporali utatur instrumenta­ it: ad spirituum justificationem, ut in sacramentis patet. * 118 DISP. I. DE RELIGIONE GENERATIM. tuus reviviscat. > Quare, uti monet idem S. Doctor (l.p. q. 114. a. 4. ad 2.), «si aliquando aliquid tale operatione dæmonum fleri videatur, hoc non est secundum rei veritatem, sed secundum ap­ parentiam tantum. Quod quidem potest dupliciter contingere; uno modo ab interiori , secundum quod dæmon potest mutare phan­ tasiam hominis , et etiam sensus corporeos , ut aliquid videatur aliter quam sit.... Alio modo ab exteriori. Cum enim ipse possit formare corpus ex aere cujuscumque ibrmæ et figuræ, ut illud assumens in eo visibiliter appareat, potest eadem ratione circum­ ponere cuicumque rei quamcumque formam corpoream ut in ejus specie videatur. » 190. Conceditur etiam ab omnibus , posse Angelos aliqua mi· racola facere quæ vera sint quoad veritatem operis. Quod du­ pliciter explicant—1) Per motum localem, id est, vel resex uno loco in alium celerrime transferendo; vel in altum hominem aut alia objecta attollendo, ita ut volare videatur; vel resex hominum conspectu subtrahendo, reddendo illas invisibiles; vel efficiendo, ut statuæ, tabulæ moveantur, ambulent, loquantur, etc.: nam ipsi eas movent et per eas loquuntur: etc. —2) Applicando activa passivis. «Possunt (Angeli), inquit D. Thomas (l.p.q.114. a. 4.), adhibere quædam semina, quæ in elementis mundi inve­ niuntur, ad hujusmodi effectus complendos, ut Augustinus dicit, 3. de Trin., cap. 8. Et ideo dicendum est quod omnes transmu­ tationes corporalium rerum quæ possunt fieri per aliquas virtutes naturales, ad quas pertinent prædicta semina, possunt fieri per operationem dæmonum, hujusmodi seminibus adhibitis. »—Cf. qu® diximus in tract. De Deo Creante, (n. 466. seqq.). 191. Solum ergo superest inquirendum , utrum effectus hujus­ modi extraordinarii, quos Angeli producere possunt, quoad veri­ tatem operis, si ab ipsis producantur, habeant etiam veritatem miraculi I Bened. XIV. (de Canoniz. SS. 1. 4. p. 1. c. 3. n. 13.), ita respondet: « Quod si quis ex hucusque adductis inferre vel­ let , a Dæmone sua naturali virtute miracula fieri posse exce­ dentia vires et facultatem naturæ visibilis et corporeæ , aperte falleretur: cum aliud profecto sit, Deum opera Dæmonis aliquan­ do usum esse et uti posse in patratione miraculorum, aliud, Dae­ monem facere miracula; cum, juxta nostrum loquendi modum et ART. IX. DK POSSIBILITATE MIRACULI. 110 communem intelligent iam, illo dicatur facere miraculum» qui opus aliquod extraordinarium e ft cit pro confirmatione veritatis, quam prædicat, aut ille, ad cujus intercessionem aliquid miran­ dum a Deo fit, ut dc ejus sanctitate apud homines constet.» 192. Verum hic proprie consideratur ontologica veritas mira­ culi; et dc illa docet I). Thomas (1. p. q. 114. a. 4.): « Si mira­ culum proprie accipiatur, dærnones miracula facere non possunt, nec aliqua creatura, sed solus Deus; quia miraculum proprie di­ citur quod fît præter ordinem totius naturæ; sub quo ordine con­ tinetur omnis virtus creata. Dicitur tamen quandoque miraculum large, quod excedit humanam facultatem, et considerationem; et sic dærnones possunt facere miracula , quæ scilicet homines mi­ rantur, in quantum eorum facultatem et cognitionem excedunt.» Et (q. 110. a. 4. ad 2.), docuerat: « Miracula simpliciter loquendo dicuntur, ut dictum est, in corp, art., cum aliqua fiunt præter ordinem totius naturæ creatæ. Sed quia non omnis virtus naturæ creat» est nota nobis , ideo cum aliquid fit præter ordinem natnræ creatæ nobis notæ per virtutem creatam nobis ignotam, est miraculum quoad nos. Sic igitur cum dærnones aliquid faciunt saa virtute naturali, miracula dicuntur non simpliciter, sed quo­ ad nos.»—Cf. etiam (c. g. 1. 3. c. 102.). 193. Quærenti vero , cur iidem effectus , qui veritatem operis bibent, sive fiant a Deo sive ab Angelis, non habeant tamen ve­ ritatem miraculi si ab Angelis fiant virtute propria, cum illam habeant si a Deo fiant ; respondet Suarez explicando D. Thomæ doctrinam (de Angelis , 1. 4. c. 39. n. 9.): « Quia (Angeli) nihil possunt facere sine inverventu et apparatu naturalium causarum. Quia in primis semper requirunt praejacentem materiam, quia ex nihilo nihil facere possunt. Deinde ipsa materia non eis ad nu­ tum obedit, ut etiam diximus cum Aug. lib. 3. de Trinit. cap. 8. Unde solum possunt materiam transmutare secundum aliquam naturalem capacitatem, non vero secundum potentiam obedientialem. Ac denique hanc ipsam transmutationem, si sit ad formam præter motum localem, facere non possunt per se, et sua virtu­ te, sed tantum applicando agens, quod virtutem habeat naturalem ad talem formam introducendam.» Et (n. 10.): «In quo etiam considerandum est in praesenti sermonem esse de operibus sensi- 120 DISP. I. DE RELIGIONE GliNERATIM. bilibus, qu® hominibus miraculosa apparent, de quibus concedi potest, et debet, ut sint vera miracula, necessarium et sufficiens esse, ut superent omnem naturalem virtutem causarum natura· lium, et corporalium. Quia hinc evidenter concluditur etiam esse supra omnem virtutem angelicam, cum hæc non possit, nisi applicando naturales et corporeas causas activas passivis, hujusmodi effectus sensibiles efficere.» Et (n. 11.): «Concedo non omnia miracula ver?, esse æqualia simpliciter, quia quædam sunt nobi­ liora aliis, vel ex parte effectus, vel ex parte modi. Nihilominus tamen in hoc omnia conveniunt, et quandam aequalitatem, seu univocationem habent , quod omnia sunt supra totum ordinem causarum naturalium, et supra naturalem capacitatem materis, vel saltem supra connaturalem modum, quo talis effectus perse fieri postulat. Unde subita sanitas, si tantum fiat per velocem applicationem causarum naturalium, non erit vere miraculosa:si tamen fiat per solam efficaciam superioris causæ, vel per solam imperium, vel si sanatio tam subita sit, ut causæ naturales, etiam sufficienter applicatæ non sufficiant virtute naturali tarn subito materiam disponere, tunc sanitas erit vere miraculosa. Idemque dicendum est de subita pluvia, et aliis similibus operibus. » Hæc eximii Doctoris testimonia exscribere volui, quia ipsa probant, i. nonnullis post Bened. XIV. (op. et 1. c. cap. 1. n. 17.), haud fideliter referri ejus, hac de re, doctrinam. 191. Igitur vera miraculi definitio est: « effectus facultatem et ordinem totius naturæ creatæ, transcendens»; vel, ut loquitar D. Thomas (1. p. q. 105. a. 7.; c. g. 1. 3. c. 101.): «opus quod fit divinitus præter ordinem communiter servatum ». Quemadmo­ dum autem hactenus exposita clare explicant hanc veram mira­ culi notionem; sic falsas, præsertim a Lockio, Clarkio etc., pro­ positas excludunt. Has non vacat hic singillatim referre et re­ futare ; siquidem non.miraculi utcumque, sed miraculi a nobis definiti possibilitatem et vim probandi demonstraturi sumus — Vide, si lubet, Hooke (de vera Relig. dissert. 2. cap. 1.). 195. III. Hactenus de natura miraculi. Nunc quoad miraculo­ rum partitiones, notat imprimis D. Thomas (1. p. q. 105. a. 8.), «quod nihil potest dici miraculum ex comparatione potentiæ di­ vina?; quia quodeumque factum divina? potentiæ comparatum est ART. IX. DE POSSIBILITATE MIRACULI. 121 minimum, secundum illud Isa. 40. 15.: ‘Ecce gentes quasi stilla situi», et quasi momentum stateræ reputatæ sunt. ’ Sed dicitur aliquid miraculum per comparationem ad facultatem naturæ, quaiu excedit. Et ideo, secundum quod magis excedit facultatem naturæ, secundum hoc majus miraculum dicitur. » 196. Dein vero proponit (1. c.) miraculorum partitionem , se­ cundum quod miraculum fit a causa per se occulta, et sic exce­ dit facultatem naturæ. « Excedit autem aliquid facultatem na­ tur» tripliciter: uno modo quantum ad substantiam facti , sicut quod duo corpora sint simul... aut quod corpus humanum glori­ ficetur; quod nulla natura facere potest; et ista tenent summum gradum in miraculis. Secundo aliquid excedit facultatem naturæ, non quantum ad id quod fit, sed quantum ad id in quo fit, sicut resuscitatio mortuorum, et illuminatio cæcorum, et similia; pot­ est enim natura causare vitam, sed non mortuo; et potest prae­ stare visum , sed non cæco ; et hæc tenent secundum locum in miraculis. Tertio modo excedit aliquid facultatem naturæ quan­ tum ad modum et ordinem faciendi; sicut cum aliquis subito per virtutem divinam a febre curatur absque curatione et consueto processu naturæ in talibus; et cum statim aer divina virtute in pluvias densatur absque naturalibus causis, sicut factum est ad preces Samuelis et Eliæ (1. Reg. 12. et 2. Reg. 18.); et hujusmodi tenent infimum locum in miraculis. » 197. Aliam etiam S. Doctor tradit miraculi divisionem, secun­ dum quod miraculum est præter ordinem totius naturæ, dicens: (Qq. Disp. q. De miraculis, art. 2. ad 3.): «Circa ea, inquit, qu» Deus miraculose facit, talis solet adhiberi distinctio, ut quæ­ dam dicantur fieri supra naturam, quædam contra naturam, quæ­ dam præter naturam. Supra naturam quidem, in quantum in il­ lum effectum, quem Deus facit, natura nullo modo potest; quod quidem contingit dupliciter, vel quia ipsa forma inducta a Deo omnino a natura induci non potest sicut forma gloriæ, quam in­ ducet Deus corporibus Beatorum et sicut etiam Incarnatio Verbi; vel quia etsi talem formam possit in aliquam materiam inducere, non tamen in istam , sicut ad causandam vitam natura potens est, sed quod in hoc mortuo natura vitam causet, hoc facere non potest. Contra naturam esse dicitur quando in natura remanet DISP. I. DE RELIGIONE GENERATIM. contraria dispositio ad effectum, quem Deus facit; sicut quando conservavit pueros illæsos in camino, remanente virtute com­ burendi in igne, et quando aqua Jordanis stetit, remanente gra­ vitate in ea, et simile est quod virgo peperit. Praeter naturam autem dicitur Deus facere quando producit effectum, quem natu­ ra producere potest, illo tamen modo quo natura producere noa potest. » 198. His itaque præstitutis—- Solvitur Proposita Quaestio. Prop. VIII. Habita ratione tum ordinis in rebus eteistentis, tum divinorum attributorum , miracula, seu «eventus totius nafurce creatœ facultatem, ordinemque consuetum excedentes» nullam involvere repugnantiam dicenda sunt: imo divïnœ vir­ tutis perfectio, etiam prout naturali lumine in notescit, pote­ statem ea patrandi sibi omnino vindicat. 199. Prob. I. Ex parte ordinis in rebus existentis. Eatenus aliqua repugnantia deprehenderetur in miraculo ex parte ordinis præter quem est, quatenus ordo ille esset necessarius. Atqui ordo universalis, præter quem est miraculum, non est necessarius, sed omnino contingens. Ergo ex parte ordinis rebus inditi nulla est repugnantia ut fiat miraculum. Prob. min. 1) Ordo ille nequit certe dici absolute, seu nulla facta hypothesi, necessarius. Nequit enim ordo intelligi absque substantiis seu rebus, quibus inest ; nec earumdem naturam ac perfectionem superare potest, cum naturalis dicatur et sit. Atqui res omnes quæ in mundo sunt, non necessario sed contingenter existant. Ergo ordo ipsis inditus, absolute inspectus, contingens sit oportet. 2) Nec potest idem ordo dici necessarius, facta hypothesi existentiæ earum rerum quibus inest. Etenim id solum est omnino necessarium, facta hypothesi existentiæ alicujus rei, quod perti­ net ad essentiam ejus: sicut facta hypothesi quod homo existât, ART. ΙΧ· DE POSSIBILITATE MIRACULI. 123 impossibile est ut sit aliud quam animal rationale. Atqui ordo rebus inditos, seu leges physicæ, quibus mundus regitur, non per­ tinent ud essentias rerum in mundo existentium. Ergo, facta hy­ pothesi oxistentiæ rerum quæ sunt in mundo, non sequitur ne­ cessitas ordinis qui ipsis inest. Supponas, quæso, flumen mutare cursum atque in caput refluere; motum telluris circa axern non ab ortu ad occasum, sed ab occasu ad ortum dirigi; motum plane­ tarum majori vel minori velocitate perfici, quam nunc perficia­ tur, et alia hujusmodi: num essentia fluminis, telluris, planeta­ rum, mundi, ita mutaretur, ut hæc non possent amplius concipi? 3) Nec ordo universalis dici potest necessarius, facta hypo­ thec existent!» ipsius, seu eo manente; ita ut si rara fiat mu­ tatio, eo ipso ordo destruatur. Nam—a) repugnat quidem ordini jam constituto, ut mutetur ab aliquo eorum qui eidem subdun­ tur; non vero ut mutetur ab eo qui illum constituit, et supra il­ lum est. Ratio est evidens: mutatio ordinis facta ab eo qui subji­ citur illi est veluti transgressio illius, adeoque illi repugnans; facta ab ipso qui ordinem constituit et supra illum est, est le­ gitima derogatio, quæ certe non repugnat, uti videre est in le­ gibus proprie dictis. Atqui, juxta nos, miraculum non fit nisi a Deo, qui ordinem universalem constituit et supra illum est. Er­ go. «Deas, inquit D. Thomas (1. p. q. 105. a. 6.), potest facere præter ordinem rerum, quia ordini secundarum causarum ipse «on est subjectus, sed talis ordo ei subjicitur quasi ab eo pro­ cedens, non per necessitatem naturæ, sed per arbitrium volunta­ tis. Potuisset namque et alium ordinem rerum instituere. Unde potest præter hunc ordinem institutum agere , cum voluerit. » Potest profecto homo sursum projicere lapidem , quia supra or­ dinem particularem lapidis est ; cur non poterit Deus , qui est supra universam naturam , aliquid facere quod sit præter ordi­ nem totius naturæ ?—ά) Ad eamdem devenimus conclusionem, si consideremus conceptum legis naturæ. Non enim est de essentia legis ut in nullo casu ei derogetur, ita ut derogatio sit abrogatio seu destructio legis ipsius ; sed ut ordinem habeat ad effectus proprios, et servetur in pluribus. Atqui, posito miraculo, adhuc leges physicæ in pluribus servantur, nec miraculum tollit ordi­ nem earum legum ad suos effectus. Ergo. « Licet Deus, ait D. Tho- 12-1 ♦* DISP. I. DE RELIGIONE GENERAT1M. mas (de Pot. q. 6. a. 1. ad 20.) faciat aliquem effectum præter actionem causæ naturalis , non tamen tollit ordinem causæ ad suum effectum; unde et in igne fornacis remanebat ordo ad com­ burendum, licet non combureret tres pueros in camino.» 4) Ut hæc declarentur ulterius ac cotirmentur, adverte, mira­ culum—a) quandoque proprie esse supra leges totius naturæ, quatenus aliquis effectus producitur, ad quem producendum nulla est vis in natura: id certo possibile est, nisi velimus dicere vir­ tutem infinitam Dei nihil amplius posse quam virtus finita re­ rum creatarum—i) Quandoque miraculum proprie est præter le­ ges naturæ, quatenus producitur aliquis effectus ad quem produ­ cendum est sufficiens vis in natura; sed producitur vel sine illa, vei non servato ejus agendi modo, sicut si in instanti fieret quod natura facit per longum tempus: id etiam evidenter possibile est, nisi velimus dicere aut Deum non posse efficere quod sua crea­ tura efficit, aut agentem per imperium voluntatis non posse sta­ tim efficere quod vult—c) Quandoque miraculum proprie est con­ tra leges naturæ, quatenus ex. gr. impeditur effectus quem juxta ordinarium cursum natura deberet producere. At id etiam facile ostenditur possibile; posita enim aliqua essentia, id solum abso­ lute necessarium est, ut nempe habeat exigentiam talium vi­ rium, non vero ut actu eas habeat, si vires ipsæ realiter ab ea distinguuntur: a fortiori autem non est absolute necessarium, ut eædern vires exerceant actu virtutem suam. Ut namque in actum prodeant quædam exiguntur conditiones, quæ contingentes sunt: ac proinde, iis ablatis, potest deesse effectus, integris manentibus substantiis earumque viribus. Quocumque modo igitur miraculum consideretur, ex parte ordinis et legum naturæ, nihil obstat quo­ minus illud patrari possit. 200. 11. Æ'æ parte Dei adhuc facilius demonstratur possibilitas miraculi. Etenim non repugnat—1) perfectioni divinæ scientiæ, quasi Deus non prævidisset suspensionem ordinis, quæ per mira­ culum habetur; nec immutabilitati divinæ voluntatis, quasi Deus postea velit quod antea noluit: diximus enim (n. 180.) miraculum non contingere præter divinam præordinationem —2) Nec repu­ gnat Dei justitiæ ac sanctitati, quasi derogando ordini naturæ, Deus tollat ordinem rerum creatarum ad seipsum: vidimus enim, ART. IX. DE POSSIBILITATE MIRACULI. 125 hunc ordinem profecto essentialem semper manere (n. 185.)—3) Neque repugnat Dei sapienti» , quasi Deus patrando miraculum emendet defectum legum naturæ, sicut humanus artifex quando­ que cogitur machin» a so extract» defectus emendare: leges enim naturæ perfect» sunt in suo ordine , et plane sufficiunt ad divi­ nas perfectiones manifestandas in eo gradu, quem Deus intendit. Unde finis miraculorum non est conservatio legum et ordinis na­ tur», uti statim dicemus. Atqui hæc sunt omnia, quæ, ex parte Dei, adversarii objiciunt contra possibilitatem miraculi. Nil mi­ rum igitur si ipse Bayle (in diction, art. Spinoza, not. B.) Spi­ no/» aliorumque difficultates contra possibilitatem miraculi, non­ nisi lusum verborum esse pronuntiaverit. 201. III. Hæc explicans D. Thomas (c. g. 1. 3. c. 99.), praeclare scribit: « Ordo enim inditus rebus a Deo, secundum id est quod in rebus frequenter accidere solet, non autem ubique, vel secun­ dum id quod est semper, mult» enim naturalium causarum effe­ ctus suos producunt eodem modo ut frequenter , non autem ut semper, nam quandoque, licet ut in paucioribus, aliter accidit, vel propter defectum virtutis agentis, vel propter materi» indispositionem, vel propter aliquod fortius agens; sicut cum na­ tura in homine generat digitum sextum. Non autem propter hoc deficit, aut mutatur providenti» ordo: nam et hoc ipsum quod naturalis ordo institutus secundum ea qu» sunt frequenter, quan­ doque deficiat, providentiæ subest divinæ. Si ergo per aliquam virtutem creatam fieri potest ut ordo naturalis mutetur ab eo quod est frequenter, ad id quod est raro, absque mutatione pro­ videntiæ divinæ ; multo magis divina virtus quandoque aliquid facere potest sine su» providentiæ præjudicio , præter ordinem naturalibus inditum rebus a Deo. Hoc enim ipsum ad suæ vir­ tutis manifestationem facit interdum : nullo enim modo melius manifestari potest quod tota natura divinæ subjecta est volun­ tati, quam ex hoc quod quandoque ipse præter naturæ ordinem aliquid operatur (1). Ex hoc enim apparet quod ordo rerum pro(1) lam scripserat S. Augustinus (in Io. tract. 24. n. 1.): «Miracula, quæ fecit D. J. Christus, sunt quidem divina opera et ad intelligendum Deum de visibilibus admoneat humanam mentem. Quia enim ille non est talis substantia, quæ videri oculis possit, ct miracula ejus, quibus totum mundum regit universamque naturam 126 ; ·· *· DISP. I. DE RELIGIONE GENERATIM. cessit ab eo, et non per necessitatem natum, sed per liberam voluntatein. Nec debet hæc ratio frivola reputari, quod Deus ali­ quid faciat in natura ad hoc quod se mentibus humanis manitestet, cum supra (cap. 17.) ostensum sit quod omnes creatur® corporales ad naturam intellectualem ordinentur quodammodo sicut in finem. Ipsius autem intellectualis natura? finis est divina cognitio, ut in superioribus est ostensum. Non est ergo mirum si ad cognitionem de Deo intellectuali natura? præbendam, fit ali­ qua immutatio in substantia corporali.» 202. IV. Tantum abest ut miraculum cum divinis attributis pugnet, ut infinita Dei perfectio potestatem illud patrandi omnino sibi vindicet. Id satis indicavimus in praecedentibus argumentis, sed nunc praestat, directe adstruere. Sane— 1) Eam potestatem sibi vindicat divinus intellectus. Cum enim divinus intellectus infinitus sit, non coarctatur ad hunc, quem in rebus cernimus, ordinem; secus cum iste sit finitus, finitus quo­ que esset ille. Unde Deus plures alios ordines cognoscit. «Ordo rerum, inquit D. Thomas (c. g. 1. 3. c. 99.), profluit a Deo in res, secundum quod est præcogitatus in intellectu ipsius; sicut videmus in rebus humanis quod princeps civitatis ordinem apud se praemeditatum omnibus imponit. Intellectus autem divinus non est determinatus ad hunc ordinem ex necessitate, ut nullum alium ordinem intelligere possit, cum et nos alium ordinem per intel­ lectum apprehendere possimus. Potest enim intelligi a nobis quod Deus hominem absque semine ex terra formet. Potest igitur Deus præter inferiores causas effectum illis causis proprium ope­ rari. » 2) Rursus eam potestatem sive vindicat divina sapientia. Ete­ nim, « ordo, inquit D. Thomas (1. p. q. 25. a. 5.), a divina sa­ pientia rebus inditus , in quo ratio justitiæ consistit, ut supra administrat, assiduitate viluerunt, ita ut pæne nemo dignetur attendere opera Dei mira et stupenda in quolibet seminis grano, secundum suam misericordiam servavit sibi quædam, quæ faceret oppoituno tempore præter usitatum cursum ordinemque naturæ, ut non majora sed insolita videndo stuperent, quibus quotidiana viluerant Majus enim miraculum est gubernatio totius mundi, quam saturatio millium homi­ num de quinque panibus; et tamen hæc nemo miratur: illud mirantur homines, non quia majus est, sed quia rarum est. * ART. IX. DE POSSIBILITATE MIRACULI. 127 dictum est, q. 21. a. 2. non adæquat divinam sapientiam, ut sic divina sapientia limitetur ad hunc ordinem. Manifestum est aulem quod tota ratio ordinis quem sapiens rebus a se factis im­ ponit, a tine sumitur. Quando igitur finis est proportionatus re­ bus propter finem factis, sapientia facientis limitatur ad aliquem determinatu in ordinem. Sed divina bonitas est finis irnproportionabiliter excedens res creatas. Unde divina sapientia non deter­ minatur ad aliquem ordinem rerum , ut non possit alius cursus rerum effluere. Unde dicendum est simpliciter quod Deus potest alia facere quam quæ facit. » 3) Eamdem potestatem sibi vindicat divina bonitas. Nam, « li­ cet ordo rebus inditus, inquit D. Thomas (c. g. 1. 3. c. 99.), a providentia divina bonitatem suo modo repræsentet, non tamen ipsam repraesentat perfecte, cum non pertingat bonitas creaturae ad æqualitatem bonitatis divinæ. Quod autem non repraesentatur perfecte per aliquod exemplatum, potest iterum præter hoc alio modo repraesentari. Repraesentatio autem divinæ bonitatis in re­ bus est finis productionis rerum a Deo, ut supra (cap. 20.) osten­ sum est. Non est igitur voluntas divina determinata ad hunc or­ dinem causarum et effectuum , ut non possit velle effectum ali­ quem in inferioribus producere immediate absque aliis causis. » 4) Eam sibi vindicat divina potentia. Nam—a) potentia Dei major est, quam potentia naturæ ; cum hæc finita sit, illa infi­ nita. At nisi Deus posset aliquem effectum producere naturæ vi­ res excedentem, major in eo potentia non esset, quam sit in na­ tura: ergo potest illum producere. Sed , ut diximus ac probavi­ mus, nomine miraculi intelligimus effectum totius naturæ vires, ordinemque excedentem. Deus igitur illuni producere potest—ά) «Quanto aliqua virtus activa, inquit D. Thomas (de pot. q. 6. a. 1. ad 18.), est altior, tanto eamdem rem potest perducere in altiorem effectum.... et inde est, quod res aliqua est in potentia ad diversa secundum habitudinem ad diversos agentes. Unde nihil prohibet, quin natura creata sit in potentia ad aliqua facienda per divinam potentiam, quæ inferior potentia facere non potest. Et ista vocatur potentia obedientiæ , secundum quam quaelibet creatura creatori obedit »—c) Agens non operans necessitate na­ turæ potest immediate producere effectum proprium inferioris 12S DISP. , I. DK RELIGIONE GENERAT1M. f agentis subordinate ; sicut peritus sculptor imperitioris statuas valet efficere. Atqui Deus agens ad extra non operatur necessi­ tate naturæ, et causæ omnes creat® ei subordinantur. Ergo pot­ est Deus immediate, seu sine illis causis, producere effectus pro­ prios earum. Hoc autem est miraculum. « In hoc enim differt, docet D. Thomas (c. g. 1. 3. c. 99.), agens secundum necessita­ tem naturæ, ab agente secundum voluntatem , quod ab agente secundum necessitatem naturæ effectus non potest sequi nisi se­ cundum modum virtutis activ® : unde agens quod est maxima virtutis, non potest immediate producere effectum aliquem par­ vum, sed producit effectum suæ virtuti proportionatum; in quo tamen invenitur quandoque minor virtus quam in causa; et sic per multa media tendens a causa suprema provenit aliquis par­ vus effectus. In agente autem per voluntatem non est sic: nam agens per voluntatem statim sine medio potest producere quem­ cumque effectum qui suam non excedat virtutem : artifex enim perfectissimus potest facere opus quale faciat artifex imperfectus. Deus autem operatur per voluntatem, et non per necessitatem naturæ, ut supra (lib. 2. cap. 23.) ostensum est. Igitur minores effectus, qui fiunt per causas inferiores, potest facere immediate absque secundis causis.» i ! i • ! ARTICULUS DECIMUS Utrum miraculis insit vis probandi id, in cujus confirmationem fiunt. ! § I. Exponitur Status Quaestionis. I I 203. Exposita natura miraculi , ejusdemque possibilitate ad- . structa, gradum facimus ad ejus probandi vim investigandam;si enim ca semel demonstretur , jam præsto nobis est præcipuum medium discernendi, num aliqua religio, quæ divinam originem sibi adseribit, vere a Deo per revelationem procedat. Hanc vim ' 129 ART. X. DE VI PROBANDI MIRACULORUM. probandi miraculorum dofini vit Cone. Vat. in can. citato (n. 171.), quem præ oculis habere oportet. 204. Ut vero hanc Ecclesiæ doctrinam recto intelligamus , at­ que invicte deindo asseramus, exponendus est status quæs'ionis. Ac imprimis vis probandi miraculorum considerari potest quoad it, et quoad nos. Vix dubitari potest utrum miracula hanc vim habeant in se; cum enim constet ex dictis (art. præc.), causam principalem miraculorum non esse nisi Deum : cumque aliunde constet, eum nihil, quod falsum sit confirmare posse uti verum (id enim suramæ ejus veracitati repugnat): eo ipso quod miracu­ lum fit in confirmationem revelatæ alicujus doctrinæ, certi red­ dimur eam esse revelatam et consequenter esse veram. Unde tota quæstio præcipue in eo versatur, utrum miracula vim probandi habeant quoad nos. 295. Jamvero ut miraculum vim probandi habeat quoad nos, oecesse est ut nos certi simus de objectiva eorum veritate. Ad id autem tria requiruntur: — 1) ut certo nobis constet veritas nar­ rationis illius facti physici, quod ceu miraculum proponitur (ve­ ritas historica miraculi)—2) ut certo constet, illud factum vere ita esse præter totius naturæ ordinem ac facultatem, ut nonnisi Deum auctorem habeat (veritas philosophica miraculi)—3) ut constet, illud vere factum esse in confirmationem revelationis , si existentiam revelationis eo probare intendimus (veritas relativa miraculi). Quare cum Concilium Vaticanum definierit, non modo miracula certo cognosci posse, sed etiam ita cognosci posse , ut iis divina religionis Christian® origo, rite probetur; profecto te­ nendum est, nos cum certitudine cognoscere posse ea quæ nar·< rantur miracula facta in confirmationem illius religionis , vere facta esse; vera fuisse miracula; vere facta fuisse in confirma­ tionem Christian® revelationis. 206. Revera aliqui I. ideo negant vim probandi miraculorum quoad nos, quia putant nos minime posse eorum historicam veritatem certo assequi. Id autem duplici præsertim ratione asse­ rant. Prima afficit moralem certitudinem generatim. Dicunt enim quod miracula patrata in confirmationem doctrinæ alicujus revelâiæ, et quæ oculis nostris minime conspicimus, non possunt aliter constare, quam ex humano testimonio. Atqui ex humano teHazzula. De Religione et Ecclesia 9 130 '· VJ DISP. I. DE RELIGIONE GENERATIM. stimoüio nequit exurgere nisi ea certitudo, quæ moralis dicitur: hæc autem minime vera est certitudo, sod ad summum magna probabilitas. 207. Altera vero ratio, qua cognoscibilitatem impugnant veri­ tatis historica miraculorum, afficit speciatim ipsa miracula. Di­ cunt enim post Hume (oper. v. 3. p. 178. ed. 1770.): «facilius est, mille testes errare aut decipere, quam factum legibus na­ tur» repugnans existere: primum moraliter tantum impossibile, et experienti» consonum; secundum vero physice impossibile, e*, experienti» contrarium est. In omni porro miraculo contra unum testem mille insurgunt ; sic e. g. si unus testetur, mortuum re· suscitatum fuisse, milleni testes affirmant, mortuos ad vitam haud redire. » Cf. tract, de Virt. Infusis (n. 753. 772.). Unde huic duplici difficultati occurrendum est, ut ostendatur nos posse historicam miraculi veritatem certo cognoscere. 208. Alii II. ideo negant miraculorum vim probandi quoad nos, quia censent nobis haud licere eorum philosophicam veritatem certo assequi. Atque id etiam duplici præsertim ratione asserunt. Prima est: Nemo perspectas habet omnes naturæ vires; ergo nemo discernere potest inter opus naturale ac prodigiosum. No­ vimus, homines non semel perperam judicasse, quidpiam naturam non posse, ejusque legibus adversari: idque rudibus præsertim ac­ cidere potest, quibus vires ac leges naturæ non sunt perspectae. Hinc dubium aliquod semper superesse potest in tali judicio efformando; ac propterea dici nequit, miraculum esse certissimam divin» revelationis, cui testificandæ assumitur, notam. Irno ali­ quis nostri temporis irnpius eo progressus est, ut audacter pe­ teret , ut miraculum patraretur in consessu hominum scientia præexcellentium, qui de veritate miraculi recte judicare possent. Quod nisi fiat, ajebat, notio miraculi ignoranti» est tribuenda. (1) ART. X. DE VI PROBANDI MIRACULORUM. 131 Altera autem ratio est hujusmodi: etsi, njunt, admittatur doctrina a nobis superius statuta, nernpc Angelos non possédera miracula efficere ; negari tamen nequit eos posse aliqua opera miraculosa quoad apparentiam imitari; alia vero efficere quoad veritatem operis, et quæ tamen non sunt vera miracula, quia efficiuntur ab iis applicando proprias causas. Saltem igitur incer­ tum semper erit, num ea, quæ miracula credimus, utpote exce­ dentia vires natur» nobis cognitas, divinæ an diabolic» opera­ tioni adseribere debeamus. 210. Porro haud contendimus de omnibus et singulis faeûs, qu» miracula dicuntur, nos semper posse judicium certum ferre; nec in aliquibus casibus id facile censeri debet. Unde etiam Ecclesia, uti constat ex Benedicto XIV. (de Canonis. Sanctorum , præsertim 1. 4.) severius examen instituit ; ita ut ipsi Protestantes Ecclesiæ, hac in re , prudentiam fateri coacti sint. (1)—Ad rem nostram igitur sufficit ostendere de aliquibus saltem hujusmodi eventibus, quando plures præsertim concurrunt ad revelationem confirmandam, nobis certo constare posse eos tum vires totius naturæ excedere, tum non ab Angelis malis sed a Deo processis­ se, ac proinde vera esse miracula. .11 , . ' I «prices et accepter Ia réglementation de sa créature au moment même où il va aanifester sa pins haute puissance ; c’est le condamner à ne pas agir en Dieu, à Heure où il veut prouver qu’il est Dieu. » (1) Notnm est ex. gr. quod refert P. Daubenton {La nie du bienheureux Jewi-Pr. lieyis, Paris. 1716, apud Perrone). «Romam venerat conspicuus Anglus petestans. Prtelatus quidum romanus, qui cum eodem amicitiam inierat, illi tabulas 215. Verum, ut penitius intelligatur hoc argumentum, juverit 1 alia S. Doctoris verba perpendere. «Quia, inquit, (3. p. q.-43. a. 1.), quæ sunt fidei, humanam rationem excedunt, non possunt per rationes humanas probari, sed oportet quod probentur per argumentum divinæ virtutis; ut dum aliquis facit opera quæ soi 1m Deus facere potest, credantur ea quæ dicuntur, esse a Deo ; sicut cum aliquis defert litteras annulo regis signatas, creditur ei voluntate regis processisse quod in illis continetur. » Hinc Bellarminus (de Sac. in gen. 1. 1. c. 14.), ait: «Eadem est vis sigilli, et miraculi. Semper enim sigillum Regium notius est, et firmius, quam literæ Regis: sigillum enim omnes norunt discer­ nere, literas non omnes discernunt; et sigillum sine literis aucto­ ritatem habet, literæ sine sigillo non habent. Sed etiam miracu­ lam notius est, et efficacius , quam prædicatio. Omnes enim qui rident cæcum illuminari, aut mortuum excitari, intelligunt illud esse opus supernaturale , et divinum, et proinde moventur ad credendum id, quod tali testimonio confirmatur: non autem omnes, qui audiunt prædicantem , continuo intelligunt , illa esse verba Dei.> Et De Lugo (de Fide, d. 2. s. 2. n. 25.), scribit: «Si au­ tem sigillum aliquod esset ita essentialiter regi affixum, ut non posset, nisi a rege ipso scripturæ conscio apponi; jam tunc rex per sigillum loqueretur, quia sigillum illud significaret sufficien­ ter scientiam quam rex habebat, et communicare intendebat tunc, quando sigillum apposuit. Talia autem sunt miracula vera a Deo in ejusmodi circumstantiis patrata: quæ cum non possint, nisi a Deo fieri, et quidem a Deo conscio doctrinæ, quæ tali miraculo sigillatur: eo ipso ostendunt, Deum per ejusmodi miracula et si­ gilla loqui, et manifestare mentem suam. » 216. II. Posset hic invocari communis hominum persuasio. Non enim soli Christiani, sed ipsi assertores falsarum religionum ad miracula provocant, imo et hominum excellentiam auctoritatemque miraculis, tamquam divinis signis probare contendunt. Quod ideo verum est, ut ipsi increduli , una ex multis sibi familiari­ tas contradictionibus , inde petant objectionem contra vim pro- 136 DISP. I. DE RELIGIONE OENERAT1M. bandi miraculorum. Scilicet ajunt: plurcs religiones, sibi invicem contradicentes, teque ad miracula provocant; ergo miraculum ne­ quit esse certum revelationis critérium—At vero nisi communis omnibus insideret persuasio de vi probandi miraculorum, profe­ cto ad miracula non provocarent—Minime tamen sequitur,mira­ culum non esse certam revelationis notam; sicut ex eo quod va­ rias philosophic» scholæ jactant evidentiam pro sua doctrina ne­ mo recte inferret, evidentiam non esse veritatis critérium. Opus est ergo diligentia et examine ad discernendam triplicem præiatam veritatem miraculorum. (1) 217. Prob. 2da pars. I. Si ideo denegatur possibilitas acquirendi historicam certitudinem miraculorum, quia ea nititur hominum 'A’3 (1) En ex. gr. quomodo arguit Origenes (cont. Celsum, 1. 3. n. 27.): « Τα qui omnino figmenta esse pntas quæ de Jesa miraculis discipuli litteris consignant, et incusas eoa, qui illis adjungunt fidem; quomodo res hujusmodi (quæ de Arista feruntur) prodigiose cv-nfictas, fabulasqne esse non judicas? Quomodo tu, qui aliis vitio das, quod Jesu miracula nulla latione admittant, talia videris admittere,nulls allata probatione, nnlloque argumento, res illas contigisse ? An Herodotum et Pin­ darum putas mendaciis non fallere; qui vero mori optant pro Jesu documentis, et scripta de rebus, quas perspectas habebant, ad posteros transmittenda reliquerunt, eos pro figmentis, pro fabulis, fietisque prodigiis usque adeo decertasse, ut misere vivere, et vi e medio tolli vellent? Te ipse potius arbitrum constituens interea quæ de Aristaea scripta sunt, et ea quæ de Jesu narrantur, vide ex eventu, et ex iis quæ ad morum emendationem ,’ pietatemque erga summum Deum inducendam nterque fecit, an non hoc judicium fieri debeat, credendum esse non sine Deo facta fuisse quæ de Jesu historia prodidit; non autem quæ de Aristaea Proconnesio*. Sane miracula, quæ gentiles jactabant, noverunt jam piimi Apologetæ Christiani; et plura nonnisi dæmonum præstigia esse censuerunt (cf. Tertull. Apolog. 0.22.23., S. Aug. de Tiinit. §. 4. c. 17.; de divinat, doemon. c. 5. seqq.); etsi ipsa fides eorna historica nutat. Ita ex. gr. Valerius Maximus (l. 1. c. 8. n. 6.) scribit: -Nec me prê­ tent de motu et voce Deorum immortalium humanis oculis auribusque percepta, quam in ancipiti opinione aestimatio ver»etur*. Et Curtius (1. 9. c. 1.): «Equidem plura transcribo, quam credo. Nam nec affirmare sustineo, de quibus dubito, nec subducere quæ accepi*. Ita de miraculis Adriani legitur apud 2E1. Spart, (in Adrian, c. 2b.), qui ea refert: < quamvis Marius Maximus haec per simulationem facta com­ memoret*. De miraculis Vespasiani sufficit legere quæ vel ipse Svetonius refert; facta enim dicuntur (in Vespas, c. 7.) ad conciliandam auctoritatem novo Impera­ tori. De miraculis Apollonii legi possunt quæ erudite disserit Huetius (Demonitr. Evang. prop. 9. c. 147. ART. X. DE VI PROBANDI MIRACULORUM. 137 testimonio fallibili; omnis historica et moralis certitudo erit reqnienda : quod tamen ipsi adversarii non admittunt. Et merito quidem; quis enim sanie mentis vim ullam tribueret argumentis, quæ impeterent omnem historicam certitudinem, ac incerta red­ derent quæcunque antiquitus gesta esse dicuntur? 218. II. Sane humanum testimonium debitis conditionibus ve­ stitum, præsertim si publicum sit et a multis testibus, indole, ætatc, educatione, natione, etc. diversis feratur, uti in Logica ostenditur, ultimo resolvi potest in principium metaphysice cer­ tum «non datur effectus sine causa»; seu non datur effectus ma­ jor sua causa (cf. tract, de Virt. Infusis nn. 754. seq.). Hinc si dari potest hujusmodi testimonium miracula referens , historica miraculi certitudo haberi potest. Atqui dari potest hujusmodi te­ stimonium miracula referens. Etenim—1) licet miracula sint eventus supernaturales, sunt ta­ men sensibiles , quatenus exteriores sensus visus , auditus etc. percellunt; et si publici sint, uti fuit suscitatio mortui quatriduani, plurium testium sensibus subjiciuntur. Unde si multi te­ stes oculati narrant, se vidisse mutum subito loquela donatum, auditum redditum surdo , et quod adhuc magis est, vitam mor­ tuo; profecto ii testes non minus digni fide sunt, quam cum nar­ rant, se quem nunc vident audientem , loquentem , vivum, etc., eum vidisse surdum, mutum, mortuum, etc. 2) Sane, uti recte observat Perrone , cum homines præteritorum temporum iisdem facultatibus præditi fuerint, quibus et nos donati sumus, ejusdemque fuerint naturæ, praesumendum est eos illa præstitisse , quæ et nos fecissemus, in iisdem rerum adjun­ ctis constituti. Si nos ex. gr. audiremus , hominem ad vitam e mortuis revocatum, num statim fidem adhiberemus? Omnia e con­ tra prius examini accuratissimo subjiceremus; an reipsa mortuus fuerit, qui excitatus perhibetur; quo tempore; per quem excita­ tus; quomodo; a quibus testibus id referatur, etc. Idem dicatur de visu cæco nato restituto aliisque similibus ; præsertim si in confirmationem alicujus doctrinæ hæc fierent; tunc enim ea con­ currerent , quæ hominum investigationem natura sua excitant acuuntque , atque facile perpendi ac cognosci possunt. Ergo sic præsumendum est se gessisse majores nostros, nisi velimus eos 138 · ARTICULUS UNDECIMUS Utrum Prophetia sit Possibilis, et quænam sit ejus vis Probandi. Exponitur Statua Quaestionis. 3 228. Duas quaestiones simul complectimur in hoc articulo, ut ipse titulus manifestat. Sed antequam illas attingamus, necesse est paucis exponere naturam prophetiie, de qua nobis est sermo. Ac imprimis notetur , vocabulum prophetice multiplicem habere acceptionem non modo apud profanos auctores, sed etiam in Sa­ cris Scripturis. Etenim sumitur quandoque sensu latissimo et minus proprio; et tunc significat—1) interpretationem: quo sensu ART. XI. I>E PROPHETIIS. 147 legitor (Exod. VIL 1.2.): «Aaron frater tuus erit propheta tuns (ideal tuus interpres apud Pharaonern). Tu loqueris ei omnia quæ mando tibi : et ille loquetur aci Pharaonern »—2) Propheta dici­ tur homo pr»di tus cognitionibus supra vulgus: quo sensu scri­ psit Apostolus (Tit. I. 12. seq.): « Dixit quidam ex illis, proprius ipsorum propheta: Cretenses semper mendaces, mal® bestiæ, ven­ tres pigri. Testimonium hoc verum est»—3) Propheta appellatur quandoque compositor hymnorum sacrorum et canticorum , imo etiaiu eorum cantor in laudem Dei: quo sensu sumitur (I. Reg. X. 5.6.): «cum ingressus fueris in urbem, obvium habebis gregem prophetarum, descendentium dc excelso , et ante eos psalterium et tympanum, et tibiam, et citharam, ipsosque prophetantes. Et insiliet in te Spiritus Domini, et prophetabis cum eis »—4) Propbetæ nomine veniunt etiam doctores et interpretes legis : unde nonnulli (licebantur filii prophetarum, quatenus nempe legis doctri­ nam edocebantur ab illis doctoribus, quorum aliquibus tamen divi­ num lumen sæpo communicabatur—δ) Scriptores inspirati omnes, licet prophetias proprie dictas non scripserint, dicuntur etiam Pro­ phetae, uti notavimus in tract, de Virt. Infusis (n. 947.). Prae­ stat has diversas acceptiones vocum Prophet ce et prophetiœ præ oculis habere, ut respondeatur iis, qui ambiguitate vocis abutenies vellent ostendere, prophetiam proprie dictam non esse donum snpernaturale. 229. Proprio tamen sensu Prophetæ antiquitus dicebantur qui cognoscebant et annuntiabant occulta, ea nempe quæ nonnisi su­ pernatural! modo cognosci poterant ; unde hujusmodi rerum co­ gnitio et prædictio proprie dicebatur prophetia. «Prophetia, in­ quit D. Thomas (2. 2. q. 171. a. 1.), primo et principaliter con­ sistit in cognitione, quia videlicet prophetæ cognoscunt ea quæ sani procul et remota ab hominum cognitione. Unde possunt dici prophetæ a ™ pro, quod est procul, et φα'νο; phanos, quod est apparitio, quia scilicet eis aliqua, quæ sunt procul apparent. Et propter hoc, ut Isidorus dicit in lib. 7. Etymolog., cap. S. ‘in veteri Testamento appellabantur Videntes, quia videbant ea quæ cæteri non videbant , et prospiciebant quæ in mysterio abscon­ dita erant.’ Unde et gentilitas eos appellabat Vates a vi mentis, ut ibidem præmittit. Sed quia, ut dicitur 1. ad Cor. 12. 6.: ‘Uni- ns DISI’. I. DE RELIGIONE GENERATIM. cuique datur manifestatio spiritus ad utilitatem;’ et infra, cap. 11. 12., dicitur: ‘Ad ædiâcationem Ecolesiæ quærite ut abundetis;’ .ude est quod prophetia secundario consistit in locutione, prout prophet» ea qu» divinitus edocti cognoscunt, ad ædiâcationem aliorum annuntiant, secundum illud Isai» 12. 10.: ‘Quæ audivi a Domino exercituum, Deo Israel, annuntiavi vobis.’ Et secundum hoc , ut Isidorus dicit in lib. 7. Etymol., cap. 8., possunt diei Prophetæ , quasi Prcefatores, eo quod porro fantur, id est, a remotis fantur, et de futuris vera praedicunt. » 230. Sub hac propria prophetice acceptione comprehenditur co­ gnitio omnium rerum a naturali cognitione remotarum. Unde S. Gregorius dicit (super Ezech. horn. 1., circa prine.), quod «prophetia quædam est de futuro; sicut id quod dicitur Isaiæl: ‘Ecce virgo concipiet, et pariet filium:’ quædam de præteriio, sicut id quod dicitur, Gen. 1.: ‘In principio creavit Deus cœlum et terram:’ quædam de præsenti sicut id quod dicitur I. Cor. 14.: •* «Si omnes prophetent, intret’autem quis infidelis, occulta cordis ejus manifesta fiunt. » 231. Strictissima autem acceptione prophetia importat cogni­ tionem eventus libere futuri ; atque hoc sensu Cassiodorus (in prol. super Ps. c. 1.) dixit: «Prophetia est inspiratio, vel reve­ latio divina rerum eventus immobili veritate denuntians». Ubi notat D. Thomas (de Ver. q. 12. a. 2. ad 1.) «eventus rerum po­ nuntur in definitione prophetiæ, quasi materia maxime propria prophetiæ»; et (corp.) jam dixerat: futura contingentia «praeci­ pue ad prophetiam videntur pertinere , in tantum quod , quasi præcipua prophetiæ materia, in definitione prophetiæ ponatur, in hoc quod dicitur prophetia est divina inspiratio rerum even­ tus etc. Ex quo etiam nomen prophetiæ videtur esse receptum. Unde dicit Gregorius super Ezechielem, quod cum ideo prophe­ tia dicta sit quod futura p redicat, quando de præterito vel præ­ senti loquitur, rationem sui nominis amittit. » 232. Cum de prophetia secundum strictissimam significationem nobis agendum sit, præstat definitionem Cassiodori paululum enu­ cleare. Itaque prophetia dicitur—1) inspiratio et revelatio; nam, uti docet D. Thomas (2. 2. q. 171. a. 1. ad 4.) « ad Prophetiam requiritur inspiratio quantum ad mentis elevationem, secundum ART. XI. DE PROPHETIIS. ' I I I ]49 illud Job. 32. Inspiratio omnipotentis dat intelligentiarn; revelatio autem quantum ad ipsam perceptionem divinorum: in quo perficitur prophetia, et per ipsam removetur obscuritatis et igno­ ranti» velamen, secundum illud Job. 12. Qui revelat profunda de tenebris. » 2) Dicitur inspiratio et revelatio divina; nam ut illud, quod procul est a naturali cognitione , cognoscatur , requiritur lumen sapematurale. «Sicut manifestatio, inquit I). Thomas (1. c. a. 2.), corporalis visionis fit per lumen corporale; ita etiarn manifesta­ tio visionis intellectualis fit per lumen intellectuale. Oportet ergo «manifestatio proportionetur lumini, per quod fit; sicut effectus proportionatur suæ causæ. Cum ergo Prophetia pertineat ad co­ gnitionem , quæ supra naturalem cognitionem existit,.... conse­ quens est, quod ad Prophetiam requiratur quoddam lumen intel­ lectuale excedens lumen naturalis rationis. » Qua in re animad­ verte «quod formale in cognitione prophetica est lumen divinum, a cujus unitate Prophetia habet unitatem speciei; licet sint diversa, quæ per divinum lumen prophetice manifestantur» (1. c. a. 3. ad 3.) (1). (1) Ut melias intelligatur indoles prophetici luminis, recolere etiam juvat quæ. docet D. Thomas (2. 2. q. 173. a. 4.): « Dicendum quod in revelatione prophetica movetur mens Prophetæ a Spiritu Sancto, sicut instrumentum deficiens respectu principalis agentis. Movetur autem mens Prophetae non solum ad aliquid appre­ hendendum, sed etiam ad aliquid loquendum, vel ad aliquid faciendum : et quan­ doque quidem ad omnia tria simul, quandoque autem ad duo horum, quandoque vero ad unum tantum. Et quodlibet horum contingit esse cum aliquo cognitionis defectu. Nam cum mens Prophetæ movetur ad aliquid æstimandum vel apprehen­ dendum, quandoque quidem inducitur ad hoc, quod solum apprehendat rem illam; quandoque autem ulterius ad hoc, quod cognoscat haec sibi esse divinitus reve­ lata. Similiter etiam quandoque movetur mens Prophetae ad aliquid loquendum, ita quod intelligat id, quod per hæc verba Spiritus Sanctus intendit... quandoque... non intelligit quid Spiritus Sanctus per haec verba intendat; sient patet de Caipha (Io. 11.). Similiter etiam cum Spiritus Sanctus movet mentem alicuius ad aliquid fidendum, quandoque quidem intelligit quid hoo significet.... (Hier. 13.); quando­ que vero non intelligit; sicut milites dividentes vestimenta Christi non intelligebant quid hoc significaret. Cum ergo aliquis cognoscit se moveri a Spiritu Sancto ad aliquid æstimandum, vel significandum verbo, vel facto, hoc proprie ad Prophé­ tie pertinet: cum antem movetur, sed non cognoscit, non est perfecta Prophetia, Kd quidam instinctus propheticus. » Il 41 150 * k 5S \ · r? DISP. I. DE RELIGIONE GENERaTJM. ART. XI. DE PRUPJIBTUS. 151 quatenus nop sit con jee.t urat is, sicut ea ex. gr. qua politici enun­ 3) Dicitur prophetia revelatio et inspiratio rerum eventus etc.: tiant ac praevident humanos eventus , aut medici infirmi sanitaquibus determinatur objectum prophetia' secundum strictissiniatn acceptionem , idest futuruw eoni ingens non cognoscibile in sois : tem vel mortem (1). 233. His de natura prophetiæ delibati-, accedimus jam ad excausis naturalibus; hinc D. Thomas hanc expendens definitionem (2. 2. q. 171. a. 3. ad 1.) dicit: « Prophetia ibi definitur secan­ ‘ p?neuΟ DISP. I. DE RELIGIONE GENERATIM. ART. XI. DE PROPHETIIS. venerint, quæ præsciebantur : quomodo jam præscientia dicitur, quando non est rerum futurarum. Jam enim praesentia sunt, quæ futura cernebat. » 240. II. Quidquid habet objectivam veritatem necessario esi objectum divin® scienti®. Atqui eventus libere futurus habet ob­ jectivam veritatem. Ergo. Prob. min. Propositio de præsenti, enuntians factum jam (‘li­ stens, vera est; ergo etiam propositio enuntians factum pro futu­ ro, seu pro ea temporis differentia in qua erit, vera erat ab æterno: si verum est me nunc loqui, antecedenter verum erat me esse lo­ cuturum. Hanc ergo objectivam veritatem me® præsentis liberæ locutionis Deus ab æterno novit. Hinc, uti recte notat Viva, 2) Deus liberas hominis determinationes futuras ab æterno, ac si præsentes essent, intuetur; adeoque, ut a S. Augustino audi­ vimus, hæc Dei cognitio scientia potius, quam prœscientia di­ cenda est. Atqui cognitio præsens objecti nunc libere existent)?, ejus libertatem non tollit, sicut ejus naturam non mutat. Ergo— Hinc Boetius (de cons. phil. 1. 5. pr. 6.), scribit : « Quid postu- j las , ut necessaria fiant, quæ divino lumine lustrentur, cum ne homines quidem necessaria faciant esse, quæ videant ? Num enim quæ præsentia cernis, aliquam eis necessitatem tuus addit intui­ tus ? minime. Atqui si est divini humanique præsentis digna col­ latio, uti vos vestro hoc temporario præsenti quaedam videtis, ita ille omnia suo cernit æterno. Quare hæc divina prænotio na- ’ turam rerum proprietaternque non mutat, taliaque apud se præ­ sentia spectat, qualia in tempore olim futuro provenient: nec re­ rum judicia confundit, imoque suæ mentis intuitu tam necessarie, quam non necessarie ventura dignoscit. Sicut vos , cum pariter AUT. XI. OK HIOPHKTIIS. 159 in terra ambulare hominem et oriri in codo solem videatis, quam­ quam simul utrumque, con-pectiim tamen discernitis, et hoc voluntarium, illud esso necessarium judicatis: ita cuncta dispi­ ciens divinus intuitus qualitatem rerum minime turbat, apud se quidam præsentium, ad conditionem vero temporis futurarum. » 3) Si aliqua priorilas considerari velit inter futurum eventurn liberum, et scientiam, quam habet de illo Deus, dicendum est quod divina præscientia supponit illum ut objectum , ad quod terminatur. «Non enim, inquit Auct. quæst. orthodox, (q. 58. inter oper. S. Justini), præscicntiam sequitur res futura, sed rem foturam sequitur præscientia. » Atqui quod præsupponit actum liberum, seu liberam voluntatis determinationem , nequit deter­ minare voluntatem antecedenter ad unum , seu nequit destruere libertatem. Ergo divina præscientia futuri eventus liberi non est libertati inimica. 243. Quare recentioribus rationalistis eadem respondere possu­ mus quæ Origenes sæc. III. respondit gentili philosopho, Celso, qui ita arguebat: « Deus erat qui prædixit (Judæ proditionem et Judæornm scelera), et omnino fieri debuit (s-αντως l·/^ yswOai) I quod erat prædictum. » Respondet ad hæc Origines (1. c.): « Cel­ sus putat, quod prædictum est ab aliqua præscientia ideo fieri, quia prædictum est: nos autem hoc minime concedentes dicimus, non in prædicente causam esse futuri , quia prædixit illud futu­ rum: sed rem futuram, quæ utique futura erat, etiamsi prædicta non fuisset, causam præbere præscientiæ praenuntiandi illam.» Cf. tract, de Gratia (n. 671. 701.). Hinc quando objiciunt : si Deus eventus liberos futuros prævidit, necesse est ut eveniant, secus enim Deus falli posset in sua scientia; responderi potest: did.: necesse est, ut eveniant necessitate consequente liberam hominis determinationem, et hypothetica, desumpta hypothesi ex veritate liberæ determinationis, cone.; necessitate antecedente liberam determinationem, et absoluta, neg. «Est necessitas, in­ quit S. Anselmus (Cur Deus homo, 1. 2. c. 18.), præcedens, quæ causa est, ut sit res, et est necessitas sequens, quam res facit... Sic est, quum dico, te ex necessitate loqui, quando tu loqueris» -Cf. tract. De Gratia (n. 84.). 2-14. Itaque, ut possibilis sit prophetia, duo requiruntur et suf- 160 DISP. I. DE RELIGIONE GENERATIM. ficiunt:—1) tn Deus lutura libera cognoscere possit—2) ut corum notitiam possit aliis communicare. Atqui primum patet ex moi datis argumentis , alterum ex supra disputatis (nn. 106. seqq.). Ergo. 245. Prob. 2τίζν/ ap­ pellant, id est, præsensionem et scientiam rerum futurarum. Ma­ gnifica quædam res, et salutaris, si modo est ulla; quaque prolime ad deorum vim natura mortalis possit accedere. Itaque ut dia nos melius multa quam Græci, sic huic præstantissimæ rei nomen nostri a divis, Græci, ut Plato interpretatur, a furore inierunt etc. » 246. Dices: Frustra Deo adseribuntur prophetiæ; explicari nam­ que possunt per vividiorem imaginationem ; haud enim difficile est, ut vehementior animi affectus imaginationem ita incendat, ut animus quasi praesentia fingat, quæ sperat vel metuit. Id præsertim ex magnetismi animalis phænomenis apertum esse so­ mniantur rationalist». Resp.: 1) « Anima, inquit D. Thomas (2. 2. q. 172. a. 1. ad 1.), quando abstrahitur a corporalibus, aptior redditur ad percipien­ dum influxum spiritualium substantiarum, et etiam ad percipien­ dum subtiles motus, qui ex impressionibus naturalium causarum in imaginatione humana relinquuntur; a quibus percipiendis ani­ ma impeditur, cum fuerit circa sensibilia occupata. Et ideo Gre­ gorius dicit, loc. cit. in arg., quod ‘anima, quando appropinquat ad mortem, præcognoscit quædam futura subtilitate suæ naturæ,’ prout scilicet percipit etiam modicas impressiones (adeoque in causis); aut etiam cognoscit futura revelatione angelica, non au­ tem propria virtute, quia, ut Augustinus dicit 12. super Gen. ad lift. cap. 13., a prine., ‘si hoc esset, tunc haberet, quandocume que vellet, in sua potestate futura præcognoscere’; quod patet esse falsum. » 2) Hinc S. Doctor comparans (1. c.) prævisiones quasdam na­ turales cum veris prophetiis, inquit: «Hæc præcognitio futuro­ rum differt a prima , quæ habetur ex revelatione divina, dupli­ citer: primo quidem, quia prima potest esse quorumcumque even­ tuum et infallibiliter ; hæc autem præcognitio , quæ naturaliter haberi potest, est circa quosdam effectus, ad quos se potest exMazzella. Dc Deligione ct Ecclesia 11 162 DISP. I. DE RELIGION» GENERA.TIM, tendere experientia humana. Secundo, quia prima prophetia est secundum immobilem veritatem; non autem secunda, sed potest ei subesse falsum. Prima autem præcognitio proprie pertinet ad prophetiam, non secunda, quia, sicut supra dictum est, qu. præc., art. 1., prophetica cognitio est eorum quæ naturaliter excedunt humanam cognitionem. Et ideo dicendum est quod prophetia sim­ pliciter dicia non potest esse a natura, sed solum ex revelatione divina.» 247. II. Ut prophetia vim habeat probandi quoad nos requiri­ tur et sufficit, ut nobis certo innotescere possit—1) eam esse ie­ ram prophetiam—2) eventum vere fuisse prædictum , ac deinde opere completum—3) prophetiam factam esse in confirmationem revelationis. Atqui hæc tria certo nobis innotescere possunt. Prob. min. quoad l3m partem. Nam—1) prophetia strictissime accepta, de qua nunc agimus, habet pro objecto futurum liberum, quod omnem intellectus creati cognitionem excedit—2) Imo sæpehu­ jusmodi futurum liberum relationem habet ad ordinem supemturalem, et ita pendet a libera Dei voluntate, ut non possit co­ gnosci, nisi ab eo qui illam intuetur, aut cui Deus illud revelat: in naturalibus enim causis est potius dispositio contraria, uti diximus de miraculis—3) Fieri quidem potest, ut aliquid teme­ rarie aut conjecturaliter praedicatur, idemque quandoque eveniat. At si eventus, qui prædicuntur, clari sintae determinati, si mul­ A tiplices, si aliqui eorum etiam supernaturales, si minutæ desi­ gnentur circumstantiæ, etc.; et tamen omnes opere impleantur: impossibile est ut eorum prædictio conjecturis aut temeritati tribuatur. Recole ex. gr. prophetias Messianas veteris Testa­ menti, quæ clare enuntiant, Messiam nasciturum ex progenie Pa­ triarcharum et ex Davidica stirpe; designant locum Nativitatis ejus, Bethlehem Juda; virginitatem matris; tempus in quo nasce­ tur; circumstantias ejus passionis et mortis; etc.: quis dicet hæc omnia fuisse temerarie prædicta, et casu impleta ? (1) (1) Hinc patet quam inepte scripsit Eousseau (Emile tom. 3.) : « Je dia qu’au­ cunes prophéties ne sauraient faire autorité pour moi, parce que pour qu’elles l» fissent, il faudrait..... qu’il me fut démontre que cet événement n’a pu quadrti fortuitement avec la prophétie: car fût-elle plus précise, plus claire, plus lumini”» qu'un axiome de géométrie, puisque la clarté d’une prédiction faite au hasard n’eu ART. XI. DE PROPHETIIS. 163 Prob. min. quoad 2J,m partem. Per se patet, nobis constare posse vel per propriam experientiam, vel per humanurn testimo­ nium, eventum fuisse prius determinate prædictum, ac deinde opere completum. Quapropter inepte omnino impugnat Rousseau (1. c.) vira probandi prophetiae, quia ad hoc requireretur « que j'eusse été témoin de la prophétie, que je fusse témoin de l’évé­ nement». Etenim prophetia quoddam factum est; adeoque iisdem subjicitur legibus ac cætera facta. Atqui certitudo de aliis fa­ ctis haberi potest etiam per aliorum testimonium. Prima igitur conditio, quam Rousseau postulat, aut necessaria non est; aut tollit certitudinem cujuslibet facti, quod propriis oculis non vide­ mus: id vero totius historiae certitudinem everteret. Ceterum Apo­ stoli ipsi immediate audierunt prophetias resurrectionis et ascen­ sionis Jesu Christi; item missionis Spiritus Sancti; alias quoque prophetias, ut negationis Petri, eversionis Jerosolimæ et tem­ pli etc.; ipsique fuerunt etiam testes oculati earum impletionis. Prob. min. quoad 3tia,n partem iisdem argumentis, quibus osten­ dimus cognoscibilitatem veritatis relativae miraculorum. 248. Dices: Nulla est religio, quæ suas non habeat prophetias; ergo dubium semper evadit argumentum ex prophetiis desumptum in confirmationem supernaturalis revelationis. Resp. dist. antec.: quæ suas non habeat prophetias veras vel fictas conc.; veras, neg. Itaque quoad ethnicorum oracula recte notat Perrone: «Licet enim demus (quod verius censemus ob aperta Patrum testimonia) cum P. Balto , S. J., adversus Van Dale et Fontenelle , non omnia gentilitatis oracula sacerdotum fraudibus esse adscribenda, attamen jure affirmamus dari characteristicas notas, quæ essentialiter oracula paganorum a biblicis distinguant. Ut enim cetera omittam, oracula et divinationes non erant—1) nisi effata singularia, nulla ratione inter se nexa—2) de eventibus proxime instantibus, adeoque alicui conjecturæ sub­ jectis, ut certis personis vel civitatibus consuleretur—3) adeo ambigua, ut quidquid accideret, prædictum fuisse videretur. Sic de celeberrimis oraculis Apollinis scribit Cicero: «Sed jam ad te rend pas l'accomplissement impossible, cet accomplissement, quand il a lieu, ne prouve rien à la rigueur pour celui qui l’a prédit.» 164 DISP. I. DE RELIGIONE GENERATIM. venio, sancte Apollo.... tuis enim oraculis Chrysippus totum vo­ lumen implevit, partim falsis, ut ego opinor, partim casu veris, ut fit in omni oratione saepissime, partim flexiloquis et obscuri?, ut interpres egeat interprete, et sors ipsa referenda sit ad sor­ tes, partim ambiguis et quæ ad dialecticam deferenda sint.» 2) Unde minime probanda videtur eorum sententia, qui omnia gentilitatis oracula sacerdotum fraudibus adscribunt; id enim contradicit non modo auctoritati veterum ethnicorum, Plutarcho excepto, sed etiam Patrum. Certe S. Justinus, Tertullianus, S.Cy­ prianus, S. Athanasius, Lactantius, S. Augustinus plura dœmonibus tribuebant; ita ut S. Augustinus scripserit: « Loquacissima simulacra, pulsis dæmonibus a Christianis, veluti sine flatu or­ gana siluisse». Et Bertier S. J., omnibus perpensis, concludit: « Veneratio, qua Ecclesiæ Patres prosequi debemus, non sinit nos dubitare, quin dæmonum arte quædam sint edita vaticinia». 3) Si quæ fuerunt inter ethnicos veræ prophetiæ, prædictiones nempe eventuum qui nonnisi Deo revelante certo cognosci pot­ erant, sicut nonnullis videntur oracula Sybillina (quidquid sit de eorum historica veritate, de qua vide Perrone in notis, si lubet); profecto non fuerunt editæ ad confirmandam paganam superstitio­ nem: imo potius veritati confirmandæ revelationis christianæ in­ serviunt. Hujusmodi autem vaticinia in confirmationem veritatis, uti jam audivimus a D. Thoma, vel a peccatoribus et infidelibus fieri possunt; quemadmodum Balaam, impius vir, prophetavit. DISPUTATIO II. DE REVELATIONE CHRISTIANA. 249. Praecedentis disputationis investigatio eo rem perduxit, ut revelatæ religionis possibilitas, congruentia, imo moralis necessitas ab omnibus agnosci debeant. Criteria insuper statuimus, ex qui­ bus divinæ revelationis veritas possit dijudicari. Opportune qui­ dem his statim subjicerentur quæ in perspicuo collocant munera rationis tum quoad obligationem ac methodum revelationem investigandi, tum quoad necessitatem eam semel inventam ample­ ctendi, tum denique quoad habitudinem quæ debet existere inter rationem ac revelationem. Verum cum de his satis egerimus in tract, de Virt. Infusis (disp. 4. art. 7-9.); superest, ut statuta criteria adhibentes, animum convertamus ad factum ipsum reve­ lationis inquirendum; ut inde innotescat num existât revelata re­ ligio, et quaenam illa sit. 250. Præstat tamen ab initio aperire viam , quam sequemur. Etenim primo, neminem latet non unam solum in mundo existere religionem, quæ divinam sibi originem per revelationem adscri­ pt, At minime necesse est omnes et singulas examini subjicere; cum enim una earum, Christiana scilicet, per universum orbem propagata, splendidiori luce fulgeat, omniumque oculos ad se trahat; eam statim examinandam suscipimus: eo vel magis, quod si semel constiterit eam a Deo revelante procedere, pronum de­ inde erit, reliquas omnes religiones, ipsi plane oppositas, optimo jure respuere. DISP. II. DE REVELATIONE CHRISTIANA. 251. Nec secundo nos latet , Deum ab initio seso hominibus manifestasse, ac postea per Moysen et Prophetas Israeliticum po­ pulum in vera religione instituisse ; revelationem , sive primae­ vam sive legis Mosaic», præparationem fuisse ad revelationem Christianam; Christum Dominum utriusque illius revelationis cen­ trum ac finem existere. Hinc ex ipsis antiqui Foederis scriptis validissima desumi possent argumenta ad Christian» religionis divinitatem comprobandam: nam prophetiæ praesertim Messianæ, dum divinam Christi naturam aut missionem directe ostendunt, consequenter etiam divinitus revelatam prædicant doctrinam, quam ipse annunciavit. Sed quominus hanc viam ineamus obstat, præ ceteris, instituta hac de re specialis disquisitio in tractatu de Incarnatione , qui hoc eodem anno in hac Universitate tra­ ditur. 252. At tertio nobis etiam investigationem nostram coarctantibus ad ea , quæ immediate et directe attingunt revelationem Christianam, latissimus aperitur dicendi campus; innumera enim sunt Apologetarum opera , a quibus argumenta derivare liceret. Verum memores esse debemus spatii ac temporis quod nobis con­ ceditur; ne unam materiam nimia amplitudine evolventes, cete­ ra, quæ etiam necessaria sunt, omittere cogamur. Præcipua ergo exponemus argumenta, quibus divina christianæ religionis origo ad rem nostram satis demonstratur; ac deinde fontes indicabimus, a quibus hujus religionis doctrina hauriri debet. ARTICULUS PRIMUS Utrum Quatuor Evangelia et Actus Apostolorum sint libri Authentici. Exponitur Status Quaestionis. 253. Miracula et prophetiæ, quibus, juxta statuta principia, comprobari debet veritas christianæ revelationis, potissimum col­ liguntur ex libris, qui apud nos Scriptures Sacres auctoritatem ART. I. DE HISTORICA EVANO. AUCTORITATE. 167 habent: potissimum , inquam , quia sicut non desunt alia monu­ menta, quæ plura eorum mirabilium factorum enarrant; ita ad­ sunt alii fontes, ex quibus, ut videbimus, argumenta possunt de­ promi. Nisi ergo imprimis ostendamus authentiam, seu vim fidem faciendi, quæ libris illis inest, non possumus uti narrationibus in iis contentis, ad demonstrationem nostram instituendam. Verum meminisse juvabit, duplicem considerari posse auctoritatem Scri­ pturarum; unam divinam, quatenus Spiritu Sancto inspirante conscriptæ sunt; aliam humanam, quatenus eas consideramus sicut cetera monumenta historica, quæ sunt fide digna. Cum hic verse­ mur in revelatione inquirenda, ejusque existentia contra incredulos propugnanda ; non divinam, quam ostendimus in tract, de Virt. Infusis (disp. 4. a. 4.), sed humanam Scripturarum auctor it atem ostendere aggredimur. Quare demonstrationis methodus hæc erit: Quatuor Jesu Christi Evangelia sunt veracia ; in ipsis nar­ rantur miracula patrata et prophetiæ eventu completæ in con­ firmationem divinæ originis revelationis christianæ; miracula et prophetiæ demonstrant id, in cujus confirmationem eduntur; ergo Christiana revelatio vere est a Deo (cf. tract, de Virtut. Infusis, n. 905. seq.). 254. Jamvero auctoritas historica alicujus libri, uti omnes no­ runt, in eo consistit, quod vera sint quæ in eo narrantur: hujus­ modi autem veritas maxime pendet ex scientia et veracitate au­ ctoris; ac proinde difficilius ostenderetur veritas libri historica, nisi aliquo modo cognosceretur ejus auctor aut epocha in qua scriptus fuit. Nihil tamen nobis prodesset cognoscere auctorem vera scripsisse, nisi constaret simul, ejus librum ita ad nos usque pervenisse, sicut ab eo primitus scriptus fuit. Quæstioni ergo de authentia historica Evangeliorum adnectitur quæstio de eo­ rum genuinitate, et integritate. Hæc paululum enucleanda sunt, ut quæstionis sensus clare innotescat. 255. Aliquibus idem est liber authenticus ac genuinus ; sed hi duo conceptus vere sunt diversi. Genuinus enim dicitur aliI · t . quis liber cum eum habet auctorem, cujus nomen præsefert, vel cui vulgo tribuitur; aut saltem conscriptus fuit ea circiter ætate, ad quam refertur. Hinc patet, genuinitatem valde conferre ad libri auctoritatem statuendam ; ex illa enim colligi potest non IttS DISP. I. DE REVELATIONE CHRISTIANA. modo sinceritas auctoris, sed etiam scientia; si quidem testis sil oculatus; aut si auritus, num ab iis saltem acceperit facta, quæ narrat, qui ipsi viderunt; et si facta publica sint, publica eorum narratio coram illis qui facile potuissent mendacium, si quod fuisset, discernere, erit novum veritatis argumentum. Cf. quae di­ ximus in tract, de Virt. Infusis (n. 990.) de conceptu authentic. 256. Integritas vero libri proprie dicit immunitatem a corru­ ptione. Corruptio autem in aliquo libro triplici modo contingere potest : nempe aliquid addendo textui auctoris ; et erit proprie interpolatio: aliquid ab eo demendo; et erit mutilatio : aliquid immutando, ita ut depravetur sensus auctoris; et erit proprie dicta corruptio. Integritas autem gradus admittit : nobis satis erit duplicem integritatem distinguere, substantialem unam, aliam absolutam. Ad primam requiritur ut nulla intervenerit interpo­ latio, mutilatio aut corruptio, quæ rerum substantiam immutet: unde ex. gr. Evangelia dicuntur substantialiter integra, si quæ pertinent ad fidem et mores, ad substantiam alicujus facti, etc. non sint immutata. Ad alteram vero requiritur immunitas a cor­ ruptionibus etiam accidentalibus, quæ nempe voces, circumstan­ tias quasdam minoris momenti, etc. respiciunt, salva rei substan­ tia. Cf. quæ diximus in tract, de Virt. Infusis (n. 993-95.). Nemo non videt, integritatem quodammodo pertinere ad genuinitatem li­ bri; perfecta enim genuinitas exigit, ut liber qui tribuitur alicui auctori vel ætati, talis sit qualis primo ab eo prodiit: ita ut si corruptio magna sit, jam non habeatur liber illius auctoris. 257- His positis ]) juxta limites, quos nobis præstituimus (n. 251.), ad nos minime pertinet in præsenti quæstione, vindicare auctoritatem historicam librorum veteris Testamenti; imo neque ad præsentern scopum requiritur ut omnium librorum novi Te­ stamenti A'eracitatem demonstremus: in Evangeliis enim, et Actis Apostolorum copiosam invenimus factorum segetem ad nostram demonstrationem instituendam—2) Quoad ipsa Evangelia, satis nobis erit integritatem substantialem propugnare; ea enim suffi­ cit ad stabiliendam eorum auctoritatem historicam , quam hic intendimus: profecto nullus probatæ fidei liber historicus aucto­ ritatem amittit in rebus gravioris momenti, quæ facile poterant ab auctore cognosci, ex eo quod aliquis error in eo deprehenda- I ART. I. DE HISTORICA EVANG. AUCTORITATE. 169 tur circa levissimas quasdam circumstantias—3) Hinc liquet, nos tuto relinquere posse Introductioni in S. Scripturam, de reliquis libris agere ; concordantium quarumdam apparentium contradi­ ctionum inter diversos scriptores ; verbo pleniorem rei tracta­ tionem . 258. Itaque «ad rei nostræ intelligentiam juvat ob oculos ponere quæ habet S. Hieronymus (Oatal. Script. Ecclesiastic.). « Mat­ thaus, qui et Levi, ex publicano Apostolus, primus in Judæa propter eos qui ex circumcisione crediderant, Evangelium Chri­ sti Hebraicis litteris verbisque composuit. Quod quis postea in Græcum transtulerit, non satis certum est. Porro ipsum Hebrai­ cum habetur usque hodie in Caesariensi bibliotheca (nunc vero non amplius extat)..... Animadvertendum quod ubicumque evangelista, sive ex persona sua, sive ex persona Domini Salvatoris, veteris Scripturae testimoniis utitur, non sequatur Septuaginta translatorum auctoritatem, sed hebraicam, e quibus illa duo sunt: ‘Ex Ægypto vocavi filium meum’; et ‘quoniam Nazaræus voca­ bitur’ .» «Marcus, discipulus et interpres Petri, juxta quod Petrum re­ ferentem audierat, rogatus Romæ a fratribus, breve scripsit evangelium. Quod quum Petrus audisset, probavit ; et Ecclesiis le­ gendum sua auctoritate edidit, sicut Clemens in sexto Upotuposeon libro scribit. Et Papias Hieropolitanus Episcopus meminit bujus Marci; et Petrus in epistola prima, sub nomine Babylonis figuraliter Romam significans : ‘Salutat vos quæ et in Babylone coelecta, et Marcus filius meus’. Assumpto itaque evangelio quod ipse confecerat, perrexit Ægyptum, et primus Alexandriæ Chri­ stum annuntians , constituit Ecclesiam , tanta doctrina et vitæ continentia, ut omnes sectatores Christi ad exemplum sui coge­ ret. Denique Philo disertissimus Judæorum , videns Alexandriæ primam Ecclesiam adhuc Judaizantem , quasi in laudem gentis snæ librum super eorum conversatione scripsit. Et quomodo Lu­ cas narrat, Hierosolymæ credentes omnia habuisse communia , sic ille memoriæ tradidit. Mortuus est autem octavo Neronis anno, et sepultus Alexandriæ, succedente sibi Aniano.» «Lucas, medicus Antiochensis, ut ejus scripta indicant, græci sermonis non ignarus fuit, sectator Apostoli Pauli, et omnis pe- 170 DISP. II. DE REVELATIONE CHRISTIANA. regrinationis ejus comes , scripsit evangelium de quo idem Pau­ lus: ‘Misimus, inquit, cum illo fratrem, cujus laus est in Evan· gelio per omnes Ecclesias’. Et ad Colossenses: ‘Salutat vos Lucas medicus carissimus’. Et ad Timotheum: ‘Lucas est mecum solus’. Aliud quoque edidit volumen egregium , quod titulo Apostolicarum Praxeon prænotatur, cujus historia usque ad biennium Romæ commorantis Pauli pervenit, idest usque ad quartum Neronis annum. Ex quo intelligimus in eadem Urbe librum esse compo­ situm...... Quidam suspicantur , quotiescumque in epistolis suis Paulus dicit: ‘Juxta evangelium meum’, de Lucæ significare vo­ lumine : et Lucam non solum ab Apostolo Paulo didicisse evan­ gelium , qui cum Domino in carne non fuerat, sed et a ceteris Apostolis. Quod ipse quoque in principio sui voluminis declarat, dicens: ‘sicut tradiderunt nobis qui a principio ipsi viderunt, et ministri fuerunt sermonis’. Acta vero Apostolorum sicut viderat composuit. Sepultus est Constantinopoli , ad quam urbem, vice­ simo Constantii anno , ossa ejus cum reliquiis Andreæ Apostoli translata sunt. » «Joannes, apostolus, quem Jesus amavit plurimum, filius Zebedæi, frater Jacobi apostoli, quem Herodes post passionem Do­ mini decollaverat, novissimus omnium scripsit Evangelium, ro­ gatus ab Asiæ episcopis, adversus Cerinthum, aliosque hæreticos, et maxime tunc Ebionitarum dogma consurgens , qui asserunt Christum ante Mariam non fuisse. Unde et compulsus est divi­ nam ejus nativitatem edicere. Sed et aliam causam hujus Seripturæ ferunt, quod quum legisset Matthæi, Marci et Lucæ vo­ lumina, probaverit quidem textum historiæ, et vera eos dixisse firmaverit, sed unius tantum anni, in quo et passus est, post carcerem Joannis, historiam texuisse. Prætermisso itaque anno, cujus acta a tribus exposita fuerant, superioris temporis ante­ quam Joannes clauderetur in carcerem, gesta narravit, sicut ma­ nifestum esse poterit his qui diligenter quatuor evangeliorum volumina legerint. Quæ res etiam diaphonian , quæ videtur .Jo­ annis esse earn ceteris, tollit... Confectus senio, sexagesimo octavo post passionem Domini anno mortuus, juxta eamdem urbem (Ephe­ sum) sepultus est. » Ipse autem S. Hieronymus (Proleg. in com. super Matth.) ait: ART. I. DE HISTORICA EVANG. AUCTORITATE. 171 liquent pas que dans la plus vieille opinion ces récite eussent été écrits d’un bout à l’autre far Matthieu, par Marc, par Luc, par Jean: (C’est ainsi qu’on disait: «l'évangile Mazzella. De Reliyionc et Ecclesia 12 178 DISP. Π. DE REVELATIONE CHRISTIANA. libro 17. 2., 27. 2., 33. 3. ex titulis Evangeliorum confici putavit, non esse ea ab ipsis quorum nomina gerunt, Evangeli­ sts conscripta, sed ab aliis, qui se secundum eos scripsisse pro· fiterentur. — Sed lapsus est Faustus ignorantia linguæ Grær®, quod nesciret χατά MarSaNz, χατ» Maaxo» etc., idem esse ac Matthæi, Marci etc. ». Quod deinde confirmat exemplis ductis ex Po­ lybio, ex Actibus Apostolorum, et ex Æliano. 263. Prob. 214 pars I. iisdem fere argumentis ac pars præce· dens. Nam—1) Critici omnes librum substantialiter integrum et 'incorruptum reputant , si ejusdem codices antiquissimi cum re· centioribus, quoad substantiam, plane conveniunt. Atqui si anti­ quissimi, qui detecti fuerunt, et. in variis Bibliothecis asservan­ tur, E ranged iorum codices inspiciuntur, omnes tum in Ecclesia % latina , tum etiam in Ecclesia græca, quoad substantiam, plane consentiunt. Ipsi, quorum intererat factam corruptionem as?ere· re, nunquam ex collatione vetustiorum et recentiorum codicum eam probare potuerunt. 2) Crescit argumentum si cum textu originali consentiunt etiam versiones variis ætatibus, vel ab antiquis temporibus, variis io locis fact». Sed constat versiones prope innumeras haberi ; aliquas antiquissimas esse: eminent syriaca et latina, qnæ jam pri­ mo saeculo factæ sunt. Omnes autem istae versiones, quoad sub­ stantiam, tam inter se quam cum textu originali consentiunt. Ci. Bryan. AValtonum (Proleg. 5. n. 3.). 3) Liber a criticis integer et incorruptus habetur, si ex illo frequenter ab antiquis scriptoribus textus citantur, qui in nostris quoque codicibus eodem modo leguntur. Atqui ex Evangeliis fre­ quentissime et ab antiquissimis scriptoribus, ut a S. Ignatio M., S. Clemente Rom., S. Justino M., S. Irenæo , Athenagora, Ter­ tulliano, S. Theophilo Anthioch., Clemente Alex., Origene etc. textus citantur, qui in nostris codicibus eodem modo leguntur. Imo similes citationes etiam frequenter occurrunt in genuinis Actis Martyrum, qui dum publice coram judicibus ethnicis fitem Belon lee Egyptiens») elles signifient Reniement que c'étaient là les traditions venant de chacun de ces Apôtres et se couvrant de leur autorité». Renan(.iede Jésus, Introduction). ART. I. DK HISTORICA EVANO. AUCTORITATE. 179 suam profitebantur, facta atque verba S. Scripturæ sæpissime allegarunt.— Innumera sunt autem testimonia sqbseqnentium sæculoruin. Quare hoc argumentum concludimus verbis Tertulliani, qui loquens do corrupto a Marcionitis Evangelio Lucæ (adv. Marc. 1.4. c. 4. 5.), scribit: « Ego meum (Evangelium Lucæ) dico ve­ rum, Marcion suum. Quis inter nos determinabit, nisi temporis ratio, ei praescribens auctoritatem, quod antiquius reperiétur, et ei prædicans vitiationem, quod posterius revincetur? In quantum euim falsum corruptio est veri, in tantum præcedat necesse est veritas falsum.... Dico itaque apud illas (Ecclesias Apostolicas), uetsolumj un Apostolicas, sed apud universas quæ illis de societa­ te Sacramenti confoederantur, id Evangelium Lucæ ab initio editiodûsuæstare, quod cum maxime tuemur, Marcionis vero plerisque nec nutum, nullis autem notum ut non eo damnatura... E.idem au­ ctoritas Ecclesiarum ceteris quoque pntrocin ibitur Evangeliis .» 264. II. Nullum assignari potest tempus , quo substantialis wruptio fuerit possibilis. Etenim claritatis gratia consideremus tria tempora: — !) tempus, quo Apostoli adhuc vivebant—2) tem­ ps quod statim secutum est Apostolorum mortem, nempe a sæcnlo I. exeunte usque ad saeculum II. medians—3) terapus, quod inde ad nos usque processit. Atqui .Voji Apostolis adhuc in vita degentibus. Quando enim agitur iecorruptione substantiali Evangeliorum, res est gravissimi moacnti: quis porro ausus fuisset sub ipsis Apostolorum oculis id attentare, putans scilicet Apostolos corruptionem illam cura pace permissuros? Imo si vel casu et sine malitia hujusmodi corru­ ptio accidisset, nonne totis viribus Apostoli obstitissent, ne scri­ pti, quæ suo nomine circumferebantur, falsam magistri sui dorrinam referrent ? Quis tantam indolentiam tribuat Apostolis , qai pro rera Christi doctrina disseminanda, innumeris periculis ic persecutionibus se se subjecerunt? Qui sanguinem pro Christo finierunt certe non poterant permittere, ut aliqui eorum nomine latentes, impune Christi doctrinam corrumperent. Λ’/η statim post Apostolorum mortem. Tunc enim recens adiac erat Apostolorum doctrina; autographa sacrorum codicum n*. saltem probata ab Apostolis exemplaria in Ecclesiis servaar.ur. Apostolorum ergo discipuli et successores immediati contra ART. I. DE HISTORICA EVA NO. A UCTORITATB. 180 DISP. II. DE REVELATIONE CHRISTIANA. inductas corruptiones réclamassent. Ar vero discipuli illi, quo­ rum scripta supersunt, Polycarpus, Ignatius, Papias, Clemens, non modo non refragantur, sed ipsi iisdem scriptis utuntur ut indubitatis apostolorum operibus; atque ea referunt quæ nos none legimus in Evangeliis. Eorum adversarii, Gnostici et Judaizantes scripta eadem agnoscunt, eademque eludere conantur non corru­ ptiones comminiscendo, sed potius præposteris interpretationibus. Non sequentibus saeculis. Nam—1) eo tempore multiplicata ’ jam erant in toto orbe exemplaria, et versiones Evangeliorum;plu­ ra jam extabant scripta Patrum, in quibus fere omnia Evangelii loca continebantur. Qui ergo, non quidem solus, sed cum aliorum adjutorio, Evangelia, clam vel palam, substantialiter corrumpere voluisset; is quidem omnes codices, non uno in loco extantes see in toto orbe dispersos , omnes versiones omnesque Patrum com­ mentarios in suam potestatem redigere, parem in omnibus mo­ tationem perficere, mutatos Christiano orbi absque ullo fraudis indicio iterum obtrudere debuisset : si tantum facinus attentare possibile est, quis non judicabit impossibile illud perficere ? Si enim aliqua tantum exemplaria corrupta essent , corruptio moi detecta fuisset ab aliis Ecclesiis; et quin illa ab his reciperentur, emendata potius fuissent juxta exemplaria antiquiora et integra. 2) Constat purro jam tribus primis sœculis in Oriente et Oc­ cidente multas et magna ex parte ab Apostolis fundatas Eccle­ sias fuisse: libros N. T. ac praesertim Evangelia, apud ipsas cosservari et publice prælegi. Si igitur in Oriente corruptio tentau fuisset, nonne eam detexissent et reprehendissent Occidentales?e: his libros sacros corrumpentibus nonne Orientales restitissent! 265. III. Nullus assignari potest auctor corruptionis. Vel enix Evangelia corrupissent—1) ethnici, vel—2) Judæi, vel—3) haere­ tici, vel—4) christiani. Atqui I Non ethnici, nam—1) hi Christianos sacrosque eorum libres contemnebant; eos proinde eliminare potius, quam corrumpeL satagebant. Christiani vero impediebant quantum poterant, nr sacri libri in ethnicorum manus inciderent : quanto minus er:: passi essent eos corruptos ab eis recipere ? Quod si substaniulem corruptionem pagani tentassent, quis sibi persuadebit, fieri potuisse, ut omnes codices in suam potestatem redigerent, om:e> i 181 depravarent, omnes corruptos Christianis restituèrent; ita ut hi sine murmure et contradictione eos reciperent tamquam libros sa­ cros ot fidei sme documenta? 2) Si ethnici libros sacros corrupissent, ea præcipue i m mu tas­ sent aut delessent, quæ in iis de vanitate idolorum, de miracu­ lis et divinitate Christi, de necessitate fidei in ipsum scripta le­ guntur; scilicet quæ paganam superstitionem destruunt. Non Judœi: quod probatur similibus argumentis. Nam restitis­ sent imprimis totis viribus Christiani ; et siquidem id illi tentassent, procul dubio corrupissent ea præsertim, quæ ipsis con­ traria erant et indecora: omisissent vel mutilassent, quæ de mi­ raculis Christi, de ejus resurrectione et ascensione in coelum, de praedicto excidio templi et urbis, de gentis judaicæ dispersione, de Judæorum vanis traditionibus, de Pharisæorum hypocrisi, de sacerdotum invidia, de Doctorum arrogantia, etc. narrantur. At­ qui haec omnia in cunctis exemplaribus Evangeliorum reperiuntur. Non hœretici. Nam—1) Revera tentarunt nonnulli haeretici cor­ ruptionem, sed frustra; constat enim statim repressos fuisse co­ natus Tatiani Paulum corrigentis (Euseb. 1. 4. c. 29.), Marcionis Lucam et Paulum mutilantis (Tertul. de præscript. c. 36.) Ar­ temonis et aliorum varia in sacris libris innovantium (Euseb. 1. 5. c. 26.). Et sane vel ab Ecclesiae primordiis exemplaria et versiones Evangeliorum erant ubique dift’usæ , per Asiam , Afri­ cam, Europam: scripta Patrum exscripta referunt plurima Evangeliorum loca , uti ex dictis constat. Si quis ergo corruptionem tentasset, statim reliqui réclamassent, quin corruptio posset umquam perfici. 2) Hinc S. Augustinus Manichaeos asserentes, apud catholicos sacras litteras corruptas haberi, de mendacio et calumnia accu­ sat, et (c. Faustum 1. 11. c. 2.) inquit: «0 vocem a veritate fugacem, in amentia pertinacem ! usque adeo invicta sunt quæ ad­ versus vos de divinis codicibus proferuntur , ut non sit aliud , quod dicatis nisi eos esse falsatos »: imo talem corruptionem S. Doctor impossibilem reputat: «Quisquis enim, ait (ibid. 1. 32. e. 16.), hoc primum ausus esset (hoc est, falsare sacros codices) inultorum codicum vetustiorum collatione confutaretur, maxime quia non una lingua, sed multis eadem Scriptura contineretur.» 182 DISP. Π. DE REVELATIONE CHRISTIANA. A7m demum Christiani. Vel enim supponitur—1) «/<7/«os Chri­ stianos libros sacros depravasse — vel 2) omnes in hoc facinus conspirasse. Alterum est evidenter absurdum; novimus enim et historia, Christianos univer-im spectatos, maxima reverentia fuis­ se a fleet os erga libros sacros, ac præsertim Evungelia: tantum abest , ut voluerint ea corrumpere. Sed præterea quomodo po­ tuissent homines multitudine innumerabiles, locis infiniti, diversi natione, indole, opinionibus simul in unam fraudem consentire!Nec minus absurdum est primum. Si enim p .uci corrupissent Evangelia , nonne Episcopi, quorum vigil mtiæ ac custodiæ ea erant commissa, ipsis restitissent ? Imo ipsa plebs Christiana, cui libri sacri publice prælegebantur, numqm.m admi-isset huju.-modi corruptionem. .Jam vidimus quomodo omnes restiterint Tatiano, Marcioni, aliisque hæreticis sacrorum librorum corruptionem len­ tantibus. Nonne strenue insurrexerunt Episcopi contra Apocry­ pha N. T. ? Sed, quod silentio præteriri non debet, cum quidam Triphyllus, uti narrat S, zomenus (Hist. Eccl. 1. 1. c. 11.), verba faciens coram pluribus Episcopis, vocem aliquam immutare vo­ luisset, grabato aliam vocem (scimpo Jion) elegantiorem, uti ipsi videbatur, substituendo; statim omnes commoti sunt, et S.Spiridion Episcopus publice eum reprehendit, atque a templo exivit. Et S. Augustinus, scribens ad S. Hieronymum, (ep. 71.), eum mo­ net, ut græcas potius septuaginta, quam hebræas Scripturas in­ terpretaretur ; et dat hanc rationem, ne scilicet, suborta aliqua | dissonantia, plebs turbaretur. Inter cetera scribit: « Quidam fra­ ter nosier Episcopus cum lectitari instituisset in ecclesia, cui præest, interpretationem tu im, movit quiddam longe aliter abs te positum apud Jonam prophetam, quam erat omnium sensibus memoriæque invet-ratum, et tot ætatum successionibus decanta­ tum. Factus est tantus tumultus iu plebe, maxime græcis ar­ guentibus et inclamantibus calumniam falsitatis, ut cogeretur Episcopus, (ea quippe civitas erat), Judaeorum testimonium fla­ gitare.... Coactus est. homo velut mendositatem corrigere, volens post magnum periculum non remanere sine plebe.» In quo vero consistebat illa mutatio? in hoc solum, quod in libro Jonæ Pro­ phet» ubi Septuaginta interpretes cucurbitam , S. Hieronymus cum Aquila hederam verterat. Concludamus igitur cum eodem ART. I. DIC HISTORICA EVANG. AUCTORITATE. 183 Augustino (do util, oreden. c. 3.): a. Nihil rnihi videtur ab eis impudentius dici, vel, ut mitius loquar, incuriosius et imbecil­ lius, quam Scripturas divinas osse corruptas, cum id nullis in tam recenti memuria oxtantibus exemplaribus possent convin­ cere. > 268. Proà. 3,îa pars. I. Ut quæ in Evangelii» aut aliis libris N. T. narrantur uti vera ab omnibus admittantur, supposita eo­ rum genuinitate et integritate, id solum requiritur, ut certo con­ stet eorum Auctores tum debita scientia ornatos esse, tum can­ dida sinceritate scripsisse. Atqui utrumque constat de scriptori­ bus eorum librorum, sed præsertim Evangeliorum , et Actuum Apostulorurn. Ergo Prob. min. quoad lma,n partem,, nempe , non defuit debita scientia. Nam—1) Plures eorum auctores testes erant oculati fa­ ctorum, quæ narrant. Hinc S. Joannes (I. Jo. I. 1. 3.), ait: «Quod audivimus, quod vidimus oculis nostris, quod perspeximus et ma­ nus nostræ contrectaverunt, de verbo vitæ,..... quod vidimus et audivimus, annuntiamus vobis. » Et S. Petrus idem inculcat, dum scribit (I. Pet. I. 16.): «Non enim doctas fabulas secuti, notam fecimus vobis Domini nostri Jesu Christi virtutem et præsentiam, sed speculatores facti illius magnitudinis.» Illi vero, qui testes sunt auriti , quatenus non ipsi viderunt et audierunt Christum Dominum, ea scripserunt, quæ ipsis communicata sunt a testibus immediatis fide dignissimis. Ita S. Lucas initio Evangelii sui ad­ vertit: «Quoniam quidem multi conati sunt ordinare narratio­ nem, quæ in nobis completae sunt rerum, sicut tradiderunt nobis, qui ab initio ipsi viderunt et ministri fuerunt sermonis : visum est et milii, assecuto omnia a principio diligenter, ex ordine tibi scdbere, optime Théophile. » 2) Neque obstat, quod Apostoli et Evangelistæ, exceptis Paulo et Luca, homines rudes fuerint. In iis enim, quorum notitia sen­ sibili experientia obtinetur, et ad quæ cognoscenda nonnisi sen­ sus sani requiruntur rectusque eorum usus, majoris auctoritatis est testis rudis et simplex, quam doctus, qui factis observatis sussæpenumero placita admiscet. Jamvero miracula ex. gr. Chri­ sti, consistebant in hujusmodi factis externis, quæ a quolibet ho- 181 .£ •VC DISP. Π. DE REVELATIONE CHRISTIANA. mine etiam maxime rudi per rectum sanorum sensuum usum co­ gnosci poterant. Apostolos autem et Evangelistas , ut non deci­ perentur, sed certam sibi notitiam compararent, sensibus suis rite usos esse et debita attentione ac diligentia omnia observasse, merito arguitur cx gravitate rei, cui, relicta religione avita, toto animo adhærebant ; ex natura factorum extraordinariorum, de quibus omnes stupebant; ex eorum narratione, qua minutas quoque circumstantias sæpe describunt. 3) Nec dici potest Apostolos et Evangelistas fuisse nimis cre­ dulos. Etenim quin in ipsorum historia ullum nimiæ credulitatis vestigium appareat, sæpius se nimis incredulos exhibuere, præcipue cum ageretur de Christi resurrectione; quam etsi ex ma­ gistri sui promissionibus expectarent, ad eam tamen credendam satis tardi luerunt. Profecto Thomas ceterorum Apostolorum qui Christum resurrectum jam viderant, testimonio minime credidit; sed contra magistri sui resurrectionem dubia movit et incredu­ lus mansit, donec ipsernet sacra Christi resuscitati vulnera vidit et palpavit. At nullus est locus nimiæ credulitati, quando testes sunt oculati; et tales plerique ex apostolis fuerunt. 4) Num decepti dicuntur Apostoli et Evangelistæ? At obstat — a) sublimis character Christi, qui tam sancte vixit, ut infen­ sissimi ipsius adversarii ad eum dicerent (Matth. XXII. 16.): « Magister, scimus quia verax es, et viam Dei in veritate doces, et non est tibi cura de aliquo: non enim respicis personam ho­ minum. » Adversarii obmutuerunt, cum eos provocaret Christus, dicens (Jo. VIII. 4G.): « Quis ex vobis arguet me de peccato?» Imo etiam uti refert S. Matthæus (XXVI. 59. GO.) in publico ju­ dicio « principes autem sacerdotum , et omne concilium quærebant falsum testimonium contra Jesum, ut eum morti traderent, et non invenerunt, cum multi falsi testes accessissent ». Obstat—b) ipsa natura factorum , de quibus Apostoli testimo­ nium ferunt; cum enim miracula Christi, de quorum veritate hi­ storica præcipue hic qnæritur, opera sint sensibilia, sine praepa­ ratione, in plena luce, multis spectantibus patrata, deceptio plane impossibilis dicenda est. Obstat—c) character inimicorum Christi, qui livore ac invidia exardentes , omnia ipsius opera non solum diligentissime obser- ART. I. DE HISTORICA EV ANO. AUCTORITATE. 185 varuut, sed et forenses de illis inquisitiones quandoque institue­ runt; si qua ergo fraus ibi latuisset , pro sua sagacitate illam certissime detexissent et libentissirno animo manifestassent. Prob. min. quoad 2'1”" 'partem, nempe non defuit sinceritas. Nam—1) Apostolorum et Evangelistarum vita adeo fuit integer­ rima, ut. nullus eorum ab infensissimis adversariis de ullo cri­ mine accusari unquam potuerit ; ipsorum vivendi ratio vivurn exhibebat exemplar sanctissimæ, quam prædicaverunt, doctrinae. Id fatentur non modo Christiani et haeretici omnes, sed ipsi in­ creduli, uti Celsus, Porphyrius , Julianus, et inter recentiores, Larruque, Salvador, etc. 2) Nihil ad fallendum inducere potuit auctores Evangeliorum. Quodnam enim ex falso testimonio emolumentum sibi comparare poterant in hac vita? Imo præclari Religionis christianæ praeco­ nes et scriptores pro veritate testimoniorum suorum invicto ani­ mo non solum plurimas ærumnas, sed ipsam quoque mortem to­ lerarunt. Neque mercedem pro altera vita sibi polliceri poterant, cum ipsimet scirent et profiterentur, deceptionem in gravissimo Religionis negotio æt rnis suppliciis mulctandam esse. 267. II. Confirmatur præcedens argumentum ex eo, quod etiamsi Christi Apostoli et discipuli decipere voluissent, numquam potuis­ sent. Etenim 1) Quomodo homines, qui rudes dicuntur, doctrinam tam su­ blimem, qualis est doctrina Christiana, suo veluti penu confinge­ re potuissent ? Eo vel magis, quod plures scriptores per varias regiones dispersi , Christi historiam ita enarrent, ut quin sibi contradicant, quoad substantiam , circa dicta et facta magistri sui apprime consentiant. Num dicitur unus alterum descripsisse ? Ai obstat diversitas stili, et occurrentes antilogiæ, quas tamen reales non esse recta exegesis ostendit (1). (1) Cude ipse Rousseau (Emile liv. 4.), scribere coactus est: « Dirons-nous que l’histoire de l'Evangile est inventée à plaisir ? Mon ami, ce n’est pas ainsi qu’on invente, et les faits de Socrate, dont personne ne doute, sont moins attestés que ceux de Jësus-Cbrist. Au fond, c’est reculer la difficulté sans la détruiie. Il serait plus inconcevable que plusieurs hommes d’accord eussent fabriqué ce livre, qu’il te l’est qu’un seul aie fourni le sujet; et l’évangile a des charactères de vérité si Srasda, si frappants, que l’inventeur serait plus grand que le Héros 186 DISP. II. DE REVELATIONE CHRISTIANA. 2) Facta quæ Evangelist» enarrant publica erant, in cou>p»«ctu plurimorum coævorum peracta; accurate designant locuru et tem­ pus; non negligunt varia adjuncta minutasque circumstantias: ei res non ita contigissent, prout descript» fuerunt, deceptio statim detegi poterat, et in maximum Apostolorum opprobrium ver­ gere debuisset. Eo vel magis quod de Christ i factis publice lo­ quebantur tamquam de re omnibus nota. Sic S. Petrus (Act. II. 22.) die Pentecostes Judæis prædicat «Jesuni Nazarenum, virem approbatum a Deo in vobis, virtutibus et prodigiis et signis,quæ fecit Deus per illum in medio vestri sicut et vos scitis». Et quum S. Paulus coram Festo et Agrippa rege Christum prædicaret, Festusque exclamaret: «insanis, Paule, multæ te litteræ ad insaniam convertunt »: ipse Apostolus respondet (Act. XXV. 24-26.): «Non insanio optime Feste; sed veritatis et sobrietatis verba loquor. Scit enim de his rex, ad quem et constanter lo­ quor: latere enim eum nihil horum arbitror. Neque enim in an­ gulo quidquam horum gestum est.» Jam supponas, facta quædi­ scipuli de suo Magistro enarrabant, falsa fuisse, facile profecto fuisset falsitatis aut mendacii eos accusare , nec præsumendum est, innumeros Christi inimicos , Judæos qui suam oeconomiam abolendam sentiebant ex Christi doctrina, ab illa accusatione ab­ stinuisse. Re quidem vera, uti legitur (Act. IV. 18.) « denunciaverunt ne omnino loquerentur, neque docerent in nomine Jesu»; conviciis, calumniis, cruciatibus, morte denique ipsa eos affece­ runt; at numquam, qu» Apostoli prædicabant, negare aut refu­ tare potuerunt. Nemo non videt quam firmum argumentum id existât pro Evangelistarum veracitate: facile enim potuissent in­ fensissimi Christian» religionis hostes se ab ea, quam dicebant, superstitione liberare, si potuissent discipulorum Christi falsitatem aut mendacium redarguere, atque ita omnem ipsorum aucto­ ritatem labefactare. Quid vero , si plures ex ipsis inimicis ad Christi fidem religionemque conversi sunt, atque ad mortem usque crudelissimam in ea perseveraverunt? 3) Sed scriptores etiam exteri , proxime sequentes, veritatem miraculorum Christi confirmant. Ita Flav. Josephus prædicationem, baptismum et mortem Joannis Baptist» enarrat; necem S. Jacobi, quem fratrem Jesu Christi dicit, commemorat; imo ce ART. I. DE HISTORICA EVANO. AUCTORITATE. 187 ipso Christo testimonium luculentissimum habet. Scribit videlicet (Antiq. Judaic. 1. 18. n. 3.): «Fuit autem hoc tempore Jesus vir sapiens: si tamen virum illum oportet dicere. Erat enim mirabi­ lium operum effector, magister hominum, qui vera libenter am­ plectuntur. Et plurimos quidem ex Judæis , plurimos etiam ex gentibus ad se pertraxit. Hic erat Christus; cumque eum a pri­ moribus gentis suæ accusatum Pilatus ad crucem darnnasset, ab eo diligendo non abstiterunt, qui primum cœperant. Nam post tertium diem redivivus ipsis apparuit: cum divini vates hæc aliaque quam plurima admiranda de eo prædixissent. Neque ad hanc diem defecit denominatum ab eo Christianorum genus. » Hu­ jus textus genuinitatem vindicatam vide apud Huetium (Demonst. Evang. prop. 3. n. 11. seqq.). Ita etiam teste S. Justino (Apol. 1. n. 48.), et Tertulliano (Apol. c. 21.) Pilatus in actis ad Impera­ torem missis miracula Christi enarravit. Pariter Celsus , Philo­ sophus epicuræus, teste Origene (c. Celsum 1. 1. et 2.) plurium miraculorum Christi veritatem historicam admisit. Idem de Por­ phyrio, Philosopho platonico, testatur S. Cyrillus Alex. (1. 10. c. Julian.). Plotinus omnia, Hierocles multa Christi miracula ut historice vera declararunt (apud Euseb. c. HierocL). Arnobius Afer (Adv. Gent. 1. 1. n. 43.) et Lactantius (Divin Inst. 1. 4. cap. 13.) alios Philosophos ethnicos allegant, qui miracula Chri­ sti nullatenus negarunt, sed magiæ adseripserunt. 268. Scholion. Quæ hactenus disputavimus ad vindicandam hi­ storicam Evangeliorum auctoritatem non modo eam satis demon­ strant, sed etiam difficultates præoccupant, quantum res nostra postulat. Juverit tamen speciminis gratia , quaedam objectionum capita indicare , ut quisque per se judicet quanti faciendae sint rationalistarum animadversiones. 269. I. Contra genuinitatem Evangeliorum nota est Eichhorn hypothesis. Cum nempe adverteret magnam priorum trium Evan­ geliorum consonantiam, non modo quoad res enarratas, sed sæpe etiam quoad verba; censuit unum ab initio extitisse Evangelium, quod ipse primitivum appellavit, illudque publice legi in fide­ liam cœtibus. At successu temporis, plures in ipsum mutationes inductæ fuere ; ita ut tandem in diversis Ecclesiis tres diversæ DISP. Π. PE REVELATIONE CHRISTIANA. • - > obtinuerint Evangelii editiones. line Mattheeo, Marco et Luca» adscribi cœperunt, non quod ipsi eas confecerint ; sed quod di« versæ essent opiniones de auctore primitivi Evangelii. Plures de­ inde exceperunt hanc imaginatione confictam hypothesim ; et Marsh Episcopus Anglicanus , ut illam voluti perficeret, suppo­ suit, primitivum Evangelium periisse, atque a diversis fuisse de­ inde restitutum, prout memoriter illud retinebant. Memoria au­ tem non semper est fidelis: inde enata sunt diversa Evangelia. 270. Verum quisque sentit —1) monumenta historica, quæ at­ tulimus. conficta; ab his auctoribus hypothesi omnino contradi­ cere: facta autem monumentis ac testibus sunt comprobanda. 2) Quærimus deinde quonam fundamento eorum hypothesis innita­ tur: nullum assignant, præter consonantiam verborum. At note­ tur, hujusmodi consonantiam nonnisi in paucis inveniri, eamque adesse in solis fere verbis Christi et Apostolorum referendis. Quid autem vetat, quominus dicamus, Apostolos verba illa memoriter retinuisse , atque Marco ac Lucæ communicasse? Eo vel magis quod simul diu vixerint, verba D. N. maximi fecerint, sæpius simul egerint de prædicatione Evangelii. Hæc quidem verisimilia sunt, et ita explicant præfatam verborum consonantiam in prio­ ribus tribus Evangelistis, ut simul integra maneat veritas histo­ rica plene demonstrata de genuinitate Evangeliorum. 271. II. Contra integritatem Evangeliorum objicere solent— 1) Christianos accusatos fuisse a Manichaeis, uti refert S. Augustinus, et a Celso, uti refert Origenes (c. Cels. 1. 2. c. 27.), de corruptione codicurn—2) Imo ipse S. Hieronymus (in Præf. ad Damas. super Evangelia) conqueritur , quod « in nostris codicibus error inolevit, dum quod in eadem re alius Evangelista plus di­ xit, in alio, quia minus putaverint, addiderunt»—3) Præsertim vero ex testimonio Victoris Tunonensis, et S. Isidori Hispalensis, constare dicunt, textum Evangeliorum fuisse corruptum opera Anastasii Imperatoris, initio sæc. VI. 272. Sed enim respondetur ad lBni, Origenem in ipso loco obje­ cto scribere: «Equidem non alios novi, qui Evangelii contextum immutaverint, quam Marcionis, Valentini, fortasse et Lucani se­ ctatores »: scilicet nonnisi hæretici corruptionem tentaverunt. lentaverunt, inquam; nam impossibile esse illam perficere, pro- ART. 1. DE HISTORICA EVANO. AUCTORITATE. 189 bat S. Augustinus contra Faustum, refellendo Manichæorum ca­ lumniam, iisdem fero argumentis, quibus nos usi sumus—Dicimus ad 2dw“, S. Hieronymum non conqueri de corruptione textus Græci, sed versionis latin»; unde scribit contra Helvidium (cap. 16.): «Stultissimo tibi persuasisti, græcos codices esse falsatos ». Ipsæ corruptiones in versione latina , uti liquet ex verbis Hieronymi, non erant ut plurimum nisi adnotationes declarativae, desumptæ ex aliis Evangeliis ; unde S. Hieronymus pauca et levissima invenit necessario corrigenda (cf. de Virt. n. 988. 995.)—Respon­ demus ad 3liu,n, non deesse graves rationes dubitandi de asserta corruptione per Anastasium Imperatorem; sed veritate historica transmissa, dicimus ex ea sequi, Anastasium tentasse, non vero perfecisse corruptionem. Quod, præter argumenta allata in thesi, probant tum plura exemplaria græca, pluresque versiones Anastasio antiquiores , tum etiam impossibilitas corrumpendi saecu­ lo VI. omnes codices, omnes versiones, omnes apud alios extantes citationes, quæ innumeræ erant, neque intra fines græci Imperii continebantur. Si quæ ergo fuissent in aliquibus codicibus corru­ ptiones, ex aliis emendari poterant. 273. III. Contra veracitatem Evangeliorum argumenta petunt præsertim ex differentiis inter Evangelistas quoad varias narra­ tiones. Sane hujusmodi objectiones singillatim prosequi ad Inter­ pretes pertinet; et S. Augustinus eas omnes jam ipse expendit ac solvit in suo opere de consensu Εν angelis tarum. Nobis adver­ tere sufficiet—1) hic agi non de divina Evangeliorum auctorita­ te, sed de historica atque humana eorum authentia. Hanc autem, uti in ceteris libris historicis patet, non tollunt minimae quædam differentiæ in accidentalibus, quando omnes conveniunt quoad sub­ stantiam. Quæ animadversio maximam vim hic habet, tum quia hic nonnisi substantialem integritatem Evangeliorum propugna­ mus; tura quia diflerentiæ objectæ non in eo consistunt, quod contraria referant Evangelistæ, uti Interpretes ostendunt—2) Imo ex hujusmodi differentiis, habita simul ratione consonantiæ evi­ dentis quoad plurima et praecipua, novum exurgit argumentum veracitatis Evangelistarum. Etenim si singuli fraudes et fabulas contexere voluissent, non esset tanta consonantia; et si omnes in unam communem fraudem convenissent , non essent tam multæ 190 DISP. II. DE REVELATIONE CHRISTIANA. differenti»—3) Certe increduli hac in re mire sibi contradicunt; quandoque enim tantam consonantiam, etiam verbalem, inveniunt in Evangeliis, ut ea ah uno auctoro sæculo II. conscripta dicant; nunc vero tantam inveniunt in iis discrepantiam, ut eorum veracitatern inficientur. Vere evanuerunt in cogitationibus suis! ARTICULUS SECUNDUS An Christiana Revelationis Veritas Miraculis Comprobetur. Prop. XII. Miracula in chistianœ revelationis confirmatio­ nem elita tam multa sunt, tam splendida» ut eujusque mens, nisi sponte coecutiat, facillime convincatur, religioni Christi divinam omnino originem esse adscribendam. 274. Prob. In libris N. T., ac præsertim in Evangeliis et Actis Apostolorum, multa ac splendida miracula narrantur, sive a Chri­ sto Domino sive ab ejus Apostolis patrata. Atqui de eorum ve­ ritate historica—philosophica—relativa ad revelationem Christia­ nam, nullatenus dubitari potest. Ergo illa omni modo· vera et certa sunt. Atqui miracula certo probant id in cujus confirmationem patrantur (214. seqq.). Ergo revelatio Christiana vere est divina. 275. I. Ad illustrandam majorem argumenti, adnotamus impri­ mis cum D. Thoma (3. p. q. 44. a. 4.), «quod miracula Christi ad hoc ordinabantur quod virtus divinitatis cognosceretur in ipso ad hominum salutem. Pertinet autem ad virtutem Divinitatis, ut omnis creatura sit ei subjecta. Et ideo in omnibus creaturarum generibus miracula eum facere oportuit. » Unde— Christus miracula patravit in natura inanimata. Nam—1) in Cana Galilææ (.Ιο. II. 1-11.), invitatus ad nuptias, deficiente vino , imperavit ut sex hydriæ lapide» implerentur aqua : quod cum ministri praestitissent, statim aquam in vinum convertit , testibus architriclino, sponso, ministris, hospitibus, ac praecipue discipulis, qui et crediderunt in eum. 2) Motus magnus (Matth. VIII., Mare. IV., Luc. VIII.), factus est in mari, ita, ut navicula, in qua erat Christus cum discipu- I ART. II. DE MIRACULIS CHRISTI ET APOSTOL. 191 lis, jun operiretur fluctibus: discipuli, imminens naufragium per­ timescentes, exclamarunt: « Domine, salva nos, perimus ! » Chri­ stus, e somno expergefactus «imperavit ventis et mari, et facta est tranquillitas magna». Omnes ibi præsenles admiratione cor­ repti ob repentinam aeris mutationem marisque tranquillitatem, dixerunt: «Quis est hic, quia venti et mare obediunt ei?» 3) Alia vice (Matth. XIV. 24. seqq.) cum discipuli essent in medio mari, eorumque navicula j ictaretur fluctibus, Jesus «ve­ nit ad eos ambulans super mare». Petrus quoque a Christo vo­ catus «descendens de navicula, ambulabat super aquam». 4) Christus bis (Matth. XIV. XV., Jo. VI.) panes et pisces mi­ rabili modo multiplicavit. Prima enim vice quinque panibus et duobus piscibus saturavit quinque virorum millia, præter mulie­ res et parvulos : cum vero tanta hominum multitudo saturata esset, « tulerunt reliquias duodecim cophinos fragmentorum ple­ nos». Altera vice saturavit septem panibus et paucis pisciculis «quatuor millia hominum , extra parvulos et mulieres; et quod superfuit de fragmentis, tulerunt septem sportas plenas». Non modo autem gratuita, sed falsa ostenditur hypothesis Horusii, qui imaginatus est, turbas victum necessarium secum attulisse; expresse enim legitur de ipsis: «Non habent quod manducent»; et de Christo: «Dabat discipulis suis, ut apponerent, et apposue­ runt turbæ ». Christus miracula patravit in hominibus, eorum praesertim morbos sanando. Nam—1) (Matth. IV. 23.) « circuibat Jesus to­ tam Galilaeam.... sanans omnem languorem, et omnem infirmita­ tem in populo »: ideoque uti legitur (Luc. VI. 19.) « omnis turba quærebat eum (Jesum) tangere, quia virtus de illo exibat, et sa­ nabit omnes ». 2) Cum Jesus esset (Matth. XV. 30. seq.) secus mare Galilææ «accesserunt ad eum turbæ multæ, habentes secum mutos, cæcos, claudos, debiles, et alios multos, et projecerunt eos ad pedes ejus, et curavit eos: ita ut turbæ mirarentur videntes mutos loquentes , claudos ambulantes , cæcos videntes , et magnificabant Deum Israel. » 3) Christus (Jo. V.) sanavit diu decumbentem, quem medici cu­ rare nullo m »do poterant. Id vero solo imperio eflecit; « Dicit ei 192 PISP. U. PE REVELATIONE CHRISTIANA. Jesus: surge, tolle grabatum tuum et ambula. Et statim sanus factus est homo ille, et tulit grabatum suum, et ambulabat.» 4) Item legitur (Luc. VIII. 43,): « mulier quædam erat in fluxu sanguinis ab annis duodecim, quæ in medicos erogaverat omnem substantiam suam, nec ab ullo potuit curari: accessit retro, et tetigit fimbriam vestimenti ejus: et confestirn stetit fluxus san­ guinis ejus. » 5) Christus , uti legitur (Matth. VIII., XV. Jo. IV.) absentes quoque sanavit, et longe dissitos, qui ip^um nec audire, nec vi­ dere poterant: id factum est cum servo Centurionis, filio reguli, et filio mulieris chananææ. 6) His addi possent quæ habet D. Thomas (1. c. a. 3.): «Sed tamen circa animas hominum, maxime quantum ad immutandas inferiores vires, Christus aliqua miracula fecit. Unde Hierony­ mus, super illud Matth. 9.: ‘Surgens secutus est eum’ (seu sup. illud: ‘Cum transiret, vidit hominem’, etc.), dicit: ‘Fulgor ipse et majestas Divinitatis occultæ, quæ etiam in facie relucebat hu­ mana, videntes ad se trahere poterat ex primo aspectu.' Et su­ per illud Matth. 21.: ‘Ejiciebat omnes vendentes et ementes’, etc. (seu sup. illud: ‘Principes sacerdotum’, etc.), dicit idem Hiero­ nymus: ‘Mihi inter omnia signa quæ fecit Dominus, hoc videtur esse mirabilius, quod unus homo, et illo tempore contemptibilis, potuerit ad unius flagelli verbera tantam ejicere multitudinem: igneum enirn quiddam atque sidereum radiabat ex oculis ejus, et Divinitatis majestas lucebat in facie ejus.’ Et Origenes dicit super Joan, (tomo 2., secundum ejus ordinem , ante med.), hoc esse majus miraculum eo quo aqua conversa est in vinum: eo quod ‘illic inanimata subsistit materia: hic vero tot millium ho­ minum domantur ingenia.’ Et super illud Joan. 18.: ‘Abierunt retrorsum, et ceciderunt in terram,’ dicit Augustinus, tract. 112. in Joan., ante med.: ‘Una vox tantam turbam odiis ferocem ar­ misque terribilem sine telo ullo percussit, repulit, stravit: Deus enim latebat in carne.’ Et ad idem pertinet quod dicitur Lucæ IV. 30. quod ‘Jesus transiens per medium illorum ibat’; ubi dicit Chrysostomus, hom. 47. in Joan, parurn a princ., quod ‘stare in medio insidiantium , et non apprehendi , divinitatis eminentiam ostendebat’; et quod dicitur. Joan. Λ III. 59.: ‘Jesus abscondit se, et 193 ART. Π. DK MIRACULIS CHRISTI ET APOBTOL. eiivit do templo’: ubi Theophylactus dicit: ‘Non abscondit se in angulo templi quasi timens , vel post murum aut colurnnarn di­ vertens; sed divina potestate se invisibilem insidiantibus consti­ tuens, per medium illorum exivit.’ Ex quibus omnibus patet quod Christus, quando voluit, virtute divina animas hominum immutavit, non solum justificando et sapientiam infundendo (quod pertinet ad miraculorum finem), sed etiam exterius alliciendo, vel terrendo, vel stupefaciendo, quod pertdnet ad ipsa miracula.» Christus mortuos suscitavit. Nam—1) (Matth. IX., Marc. V., Luc. VIII.) filia Archisynagogi certe erat mortua : id pater as­ seruit, servi nuntiarunt, et puellæ defunctæ adstantes adeo cre­ diderunt, ut irriderent Christum qui non quidem mortem negans, sed somno illam comparans, dixit: « Non est mortua puella, sed dormit». Ejus tamen manum Christus tenens, clamavit dicens: Puella, surge. Et reversus est spiritus ejus, et surrexit continuo. Et stupuerunt parentes ejus. 2) Juvenis in Nairn (Luc. VII.) tam certe mortuus erat, ut jam deferretur ad sepulchrum: et sane nemo prudens dubitabit, matrem viduam non omnem sollicitudinem adhibuisse pro unico filio suo, ne apparenter mortuus sepeliretur. At Christus funeri obviam factus, erga matrem plorantem misericordia motus accessit et tetigit loculum, et ait: Adolescens, tibi dico, surge. Et respon­ dit qui erat mortuus , et cœpit loqui. Accepit autem omnes ti­ mor, et magnificabant Deum. 3) De morte Lazari (Jo. XI.), quam Christus longe a Bethania dissitus apostolis annuntiaverat, plorantes illius sorores, omnesque qui ad ipsas consolandas venerant, testes sunt irrefragabiles. Imo quando Jesus præcepit, ut tolleretur lapis sepulchri, respon­ dit Martha, soror defuncti : « Domine , jam foetet, quatriduanus est». Attamen Jesus, elevatis sursum oculis, gratias agens Pa­ tri, voce magna clamavit: Lazare, veni foras. Et statim prodiit qui fuerat mortuus. Multi vero ex Judæis, qui venerant ad Ma­ riam et Martham, et viderant quæ fecit Jesus, crediderunt in eum. Apostoli etiam miracula patrarunt. Christus Dominus (Mare. XVI.) promiserat illis potestatem miracula patrandi ; et legitur (Act. II.): « Multa prodigia et signa per Apostolos in Jerusalem fiebant»; et (Act. V.): «Multa in plebe per manus Apostolorum Mazzella. De Religione et Ecclesia 13 104 DISP. II. DR REVELATIONE CHRISTIANA. flebant signa et prodigia; ita ut in plateas ejicerent infirmos, et ponerent in lectulis et grabatis, ut veniente Petro, saltem um­ bra illius obumbraret quemquam illorum, et liberarentur ab in­ firmitatibus suis»; et (Act. IX.) Petrus paralyticum sanavit; et (Act. XX.) Paulus mortuum suscitavit; imo (Act. XIX.) ejus sudaria morbos depellebant. Eminent vero ipsa Pauli conversio, et miraculum Petri, quod narratur (Act. III.). Accedunt signa , quibus Pater Christi divinitatem divinamque ejus missionem confirmavit. Etenim — 1) Dum Jesus (Luc. III.) a Joanne baptizatus esset, «apertum est cœlum, et descen­ dit Spiritus Sanctus corporali specie sicut columba in ipsum, et vox de cœlo facta est: Tu es filius meus dilectus, in te compla­ cui mihi. » 2) Alia vice (Matth. XVII.), Christus, assumpto Petro, Jacobo et Joanne « transfiguratus est ante eos. Et resplenduit facies ejus sicut sol, vestimenta autem ejus facta sunt alba sicut nix. Et ecce apparuerunt illis Moyses et Elias cum eo loquentes.... ecce nubes lucida obumbravit eos. Et ecce vox de nube dicens: hic est Filius meus dilectus, in quo mihi bene complacui: ipsum au­ dite!» Quibus verbis Christus, Moysi et Eliæ non quidem com­ paratus, sed prælatus est, tamquam Filius; et insuper ceu Lega­ tus Dei, ac divinæ revelationis præco magnificentissimam sanctio­ nem obtinuit « ipsum audite ». Hæc autem non omnia, sed quædam sunt ex miraculis quæ in Evangeliis narrantur. Neque omnia quæ Christus gessit, scripta sunt; siquidem (Jo. XXI. 25.) dicitur: «Sunt autem et alia mul­ ta, quæ fecit Jesus: quæ si scribantur per singula, nec ipsum arbitror mundum capere posse eos, qui scribendi sunt, libros». Liceat usurpare verba Cyrilli Hierosolymitani (Catech.lO.n.19.): «Inter flumina testis est Jordanis; inter maria, Tiberiadis mare. Testantur cocci, testantur claudi, testantur mortui ad vitam re­ vocati. Testimonium ferunt dœmones ajentes: Quid nobis et tibi, Jesu ? Novimus te quis sis, Sanctus Dei (Mar. I. 24.). Testifican­ tur venti ejus imperio pressi et refrenati: testantur quinque pa­ nes.... multiplicati, etc.» Et Arnobius (adv. gentes, 1. 1. c. 50.): «Quid? quod istas virtutes, quæ sunt a nobis summatim non ut rei poscebat magnitudo, depromptae, non tantum ipse perfecit vi ART. II. DE MIRACULIS CHRISTI ET APOSTOL. 195 sua, verum quod orat sublimius, multos alios experiri et facere sui nominis cum affectione permisit. Nam cum videret futuros TM esse gestarum abs so rerum divinique operis abrogatores, ne ■ qua subesset suspicio magicis se artibus munera illa beneficiaque largitum, ex immensa illa populi multitudine, quæ suam gratiam sectabatur afimirans, piscatores, opifices, rusticanos atque id ge­ nus delegit imperitorum, qui per varias gentes missi cuncta illa miracula sine ullis fucis atque adminiculis perpetrarent.» 276. II. Ad confirmandam minorem propositi argumenti, dici­ mus imprimis : De veritate historica miraculorum Christi et Apostolorum nullatenus dubitari potest. Quamvis id satis pa­ teat ex demonstrata authentia historica Evangeliorum , praestat Umeo in re tanti mornenti pauca adhuc recolere. 1) Huc facit animadversio S. Jo. Chrysostomi (Quod Christus sit Deus, n. 17.): « lidem ipsi qui narrarunt crucifixum et cola­ phis cæsum , illi etiam miracula dixerunt. Cur ergo fide dignos in illis putas, in his vero reprehendis quasi gesta non sint? At­ qui si ad Magistri gratiam hæc scripserunt ac temere frustraque jactitarunt, ea tacuissent, quæ tristia ignominiosaque apud mul­ los habebantur. Jamvero illi horum veritatem declarantes, in il­ lis maxime immorati sunt, omniaqne diligenter copioseque tra­ ctarunt, nec parvo nec magno quopiam prætermisso, sed in signis I et miraculis plurima tacuerunt. » Ac pariter huc faciunt quæ scribit Eusebius (Demonstr. evang. 1. 3. c. 5.): «Quod si menda­ cia hæc erant, quæ illi ex composito finxissent, operæ pretium erit admirari, quonam pacto tantus numerus consensum illum inter se in rebus fictis vel usque ad mortem servaverit , neque ollus umquam earum rerum formidine, quæ illis, qui prius sub­ lati erant, accidissent, a societate desciverit, neque reliquis pui Mice contradixerit, prodens ea, quæ inter ipsos composuissent.» Uude concludit: «Sane commode mihi dictum videtur: aut pror­ sas credere oportet Jesu discipulis, si reliquis quoque scriptoribus; aut si non his, ne reliquis quidem.... Aut si dicis aliis qui­ dem credere æquum esse, at his solis non credere, cur non hoc plane ad invidiam referatur ? » 2) Facta, de quibus agimus, inspecta eorum natura ac fine ad quem dirigebantur, erant maximi momenti , ac proinde nata ad 196 DISP. II. DE REVELATIONE CHRISTIANA. maxime excitandam omnium attentionem. Certe eorum rumor to­ tam Judæam statim commovit , innumerarumquo conversionum causa extitit. Erant insuper facta sensibilia, pi ura in ipsa civitate Jerusalem edita, sæpe diebus festis, haud raro coram am­ plissima populi multitudine, imo coram inimicis, qui nihil inten­ tatum reliquerunt, ut eorum vim negarent. Unde dicit Arnobius (adv. gentes, 1. 1. c. 54.) miraculorum Christi testes adesse «gen­ tes. populos, nationes, et incredulum illud genus humanum, quod nisi aperta res esset. èt luce ipsa , quemadmodum dicitur, cla­ rior, numquam rebus hujusmodi credulitatis suæ præberet assen­ sum. At numquid dicemus, illius temporis homines usque adeo fuisse vanos, mendaces, stolidos, brutos, ut, quæ numquam vide­ rant, vidisse se fingerent? et quæ facta omnino non erant, falsis proderent testimoniis, aut puerili assertione firmarent? cumque possent vobiscum et unanimiter vivere, et inoffensas ducere con­ junctiones , gratuita susciperent odia , et execrabiles haberentur in nomine?» 3) Miracula a Christo patrata talia fuere, ut quandoque de eo­ rum veritate juridica institueretur inquisitio , et quidem ab in­ fensissimis inimicis : hæc ipsa tamen inquisitio extra omne du­ bium posuit veritatem eventus. Id contigit quoad curationem lan­ guidi ad piscinam (Jo. V.); quoad hominem, qui manum aridam, ex Christi præcepto, in adversariorum conspectu, extendit (Matth. XII.); quoad cæcum præsertim a nativitate, quem curaturus Chri­ stus, « expuit in terram, et fecit lutum ex sputo, et linivit lu­ tum super oculos ejus, et dixit ei: Vade, lava in natatoria Siloe: abiit ergo, et lavit, et venit videns. » De resuscitatione autem Lazari dicitur (Jo. XL): « Multi ergo ex Judæis , qui venerant ad Mariam et Martham, et viderant quæ fecit Jesus, crediderunt in eum. Quidam autem ex ipsis abierunt ad Pharisæos, et dixe­ runt eis quæ fecit Jesus. Collegerunt ergo et Pontifices et Pharisæi concilium, et dicebant: quid facimus, quia hic homo multa signa facit? Si dimittimus eum sic, omnes credent in eum, et ve­ nient Romani, et tollent nostrum locum et gentem... Ab illo ergo die cogitaverunt, ut interficerent eum. » 4) Quoad Apostolos, recolamus, eorum prædicationem fuisse pu­ blicam , atque in solemnitate Pentecostes , quinquaginta scilicet ART. II. DE MIRACULIS CHRISTI ET APOSTOL. 197 diebus a morte Christi , cos Christum annuntiasse Judæis. En quomodo S. Petrus Judæorum multitudinem alloquitur (Act. II.): «Viri Israelitæ, audite verba hæc: Jesum Nazarenum virum ap­ probatum a Deo in vobis, virtutibus et prodigiis et signis, quæ I (ecit Dous per illum in medio vestri sicut et scitis: hunc definito consilio et præscientia Dei traditum per manus inimicorum affli­ gentes interemistis , quem Deus suscitavit solutis doloribus in­ ferni.... Hunc Jesum resuscitavit Deus , cujus omnes nos testes sumus. » Apostolorum testificationi nihil infensissimi adversarii potuerunt opponere ; ingens e contra multitudo credidit, certe non coulis clausis, sed propter factorum evidentiam—Nec solum i plebeii crediderunt; Jairus enim, Nicodemus, Zachæus, Lazarus, Joseph Arimathænsis, multi ex principibus viris, et ex sacerdo­ tali ordine (Joan. XII. 42.; Act. VI. 7.), Crispus archisynagogus, Sostlienes synagogæ princeps, Apollo vir facundus (Act. XVIII. 8. 17.24.), Paulus ipse, non erant de plebe viri. 5) Concludamus verbis S. Augustini, qui scribit (de Civ. Dei 1. 22. c. 8.): « Cur, inquiunt, nunc illa miracula quæ prædicatis facta esse, non fiunt ? Possem equidem dicere necessaria fuisse priusquam crederetur, ad hoc ut crederet mundus. Quisquis ad­ huc prodigia ut credat inquirit, magnum est ipse prodigium, qui mundo credenti non credit. Verum hoc ideo dicunt, ut nec tunc illa miracula facta fuisse credantur. Unde ergo tanta fide Chri­ stus usquequaque cantatur in cœlum cum carne sublatus ? Unde temporibus eruditis, et omne quod fieri non potest respuentibus, sine ullis miraculis nimium mirabiliter incredibilia credidit mun­ dus? Facta esse multa miracula, quæ attestarentur illi uni grandi salubrique miraculo, quo Christus in cælum cum carne in qua resurrexit, ascendit, negare non possumus. In eisdem quippe veracissimis libris cuncta scripta sunt, et quæ facta sunt, et pro­ pter quod credendum facta sunt. » 277. III. Dubitari nequit de veritate philosophica miraculo­ rum Christi. Hæc etiam pars argumenti satis innotescit ex dis­ putatis (n. 220. seqq.); sed pro rei gravitate juvat argumenta­ tionem instaurare. Ac — 1) Plura Christi Apostolorumque mi­ racula hujusmodi sunt, ut certo superent vires naturæ , artis , dœmonum. Resuscitatio mortuorum ex. gr. ad eum solum pertinet 198 DISP. II. DE REVELATIONE CHRISTIANA. tamquam auctorem, cujus est animam creare, eamque, conceptio­ nis tempore, corpori unire (cf. de Deo Creante, n. 771.). Hinc est quod, utut præstigiis ac miris operibus conati sint imitari ope­ ra Christi, numquam visum aut auditam est, ope magnetismi, spiritismi, dæmonum, mortuos fuisse revocatos ad vitam. Neque id mirum esse debet; si enim aliqua esset naturalis causa revo­ candi mortuum ad vitam, a fortiori esset aliqua naturalis causa impediendi mortem, quæcumque esset infirmitatis natura: at ipsa experientia constat illud «constituit Altissimus terminos ejus [ho­ minis], qui præteriri non poterunt». 2) Quoad cetera miracula, modus, quo Christus illa patravit, aliaque adjuncta evidenter ostendunt divinam virtutem. Sæpe enim solo vocis imperio usus est. Ut vitam, ex. gr., Lazaro jam foetenti restitueret, clamavit voce magna: «Lazare veni foras»; et statim Lazarus, qui erat ligatus manibus et pedibus, voci Christi obediens, exivit de sepulchro vivus. Profecto ars et na­ tura mediis atque tempore indigent, ut sanitatem restituant; at Christus, nullo adbibito medio, in instanti sæpe curavit infirmos, diuturno morbo laborantes, atque ita ut effectus permaneret. Imo, ut vidimus, Christus sanavit etiam absentes: quibus in casi­ bus , nulli causæ naturali possibile est effectum tribuere: quæ enim causa potest quidquam producere, in quod nec physicum, nec moralem ullum influxum exercere potest? Aut quinam pos­ sibilis influxus in absentes? Iterum, si qua esset naturalis causa occulta mirabilium operum Christi, quomodo illa maneret adhuc nobis occulta (ineptissimæ enim sunt explicationes quas rationa­ list® obtrudunt); cum tamen eam jamdiu noverit Christus? Chri­ stus, inquam, qui in adversariorum hypothesi, non esset nisi fabri lignarii filius, qui numquam literas didicit? Consideretur denique facilitas, qua Christus miracula patravit; multitudo ac varietas operum mirabilium, quæ perfecit; certitudo, qua ejus promissioni ac imperio respondit eventus; stabilitas, qua effectus sanitatis, vitæ etc. perseveravit; fructus, qui ex Christi miraculis conse­ cutus est: meridiana luce clarior erit expostulatio Arnobii (adv. gent. 1. 1. c. 43.): « Potestis aliquem nobis designare, monstrare ex omnibus illis magis, qui unquam fuere per saecula, consimile aliquid Christo millesima ex parte qui fecerit?» Concludamus lift f <·.,· - » ART, U. DK MIRACULIS CHRISTI ET ΛPOSTOL. 199 igitur cuin Zachæo Christiano (Consuit, curn Apollon, philos. 1. 1. c. 13.: ed. Migne, t. 20. coi. 1081.): «Si echo loquenti, aut fon­ tibus spuma, vel vero lumini umbra coæquanda est: non indigna comparatione junguntur opera hominum virtutibus Dei, curn hic hæc tantum remediorum mora sit, ut prodesse jubeantur [nihil requirebatur nisi nutus], illic præstita per laborem, prius pæno quam sentiantur evanescunt. » 3) Ad hæc confirmanda , libet referre eloquentia verba ipsius Arnobii (1. 1. c. 45.): «Quid dicitis [gentes alloquitur] o iterum ! Ergo ille mortalis aut unus fuit e nobis, cujus imperium , cujus vocem popularibus et quotidianis verbis emissam invaletudines, morbi, febres atque alia corporis cruciamenta fugiebant ? Unus fuit e nobis , cujus praesentiam , cujus visum gens illa nequibat ferre mersorum in visceribus dæmonum , conterritaque vi nova membrorum possessione credebat?.... Unus fuite nobis, qui clau­ dos currere præcipiebat ?.... Unus, inquam, fuit e nobis, qui de­ bilitatibus variis morbisque vexatos centum aut hoc amplius se­ mel una intercessione sanabat ? cujus vocem ad simplicem furi­ bunda et insania explicabant se maria ? procellarum turbines tempestatesque sidebant? qui per altissimos gurgites pedem ferebat inlutum ? calcabat ponti terga, undis ipsis stupentibus in famu­ latum subeunte natura? qui sequentium se millia quinque, quin­ que saturavit e panibus, ac ne esse praestigiae incredulis illis vi­ derentur et duris, bis senarum sportarum sinus reliquiarum frag­ minibus aggerebat? Unus fuit e nobis, qui redire in corpora jamdudum animas præcipiebat efflatas, prodire ab aggeribus con­ ditos, et post diem funeris tertium pollinctorum voluminibus ex­ pediri ? » etc. etc. 4) Quominus autem Christi miracula virtuti dæmonum adscribi possint, præter naturam quorumdam eorum aliaque quæ dixi­ mus, obstat quod ipsi dærnones e corporibus ejicerentur; quod ipsis invitis, Christus operaretur; quod ad eum finem miracula patraret, ut virtutem promoveret, Deum glorificaret. Christus enim, qui regnum doemonis evertere satagebat, simul ad regnum Dei diffundendum stabiliendumque adlaborabat. Si ergo dœmon operatus esset opera, quæ Christus ostendebat, dœmon potesta­ tem suam contra seipsum contulisset. Quo argumento usus est •B I 200 DISP. II. DE REVELATIONE CHRISTIANA. ipse Christus Dominus, qui (Luc. XI. Matth. IX.) Pharisæis, ve­ ritatem operum negare haud valentibus, atque virtuti diabolic» ea adscribentibus, respondebat: « Si Satanas in se ipsum divisus est, quomodo stabit regnum ejus ?.... porro si in digito Dei ejicio dæmonia, profecto pervenit in vos regnum Dei »: quibus verbis di­ vinam suam virtutem, quam ejiciens dæmonia manifestavit, aper­ tissime asseruit. Licet ergo usurpare verba Origenis (c. Celsum, 1. 1. n. 51.): « Itaque si, seposita omni de miraculis præjudicata opinione, quaeritur, bono ne an malo consilio illa fecerit, ut ne aut omnia vituperemus, aut omnia tamquam divina admiremur, et admittamus ; an non perspicuum est ex Moysi et Jesu mira­ culis, quibus integræ gentes constitutæ sunt, eos divina potestate fuisse, quæ ab illis facta fuisse Scripturae narrant ? Neque enim malis artibus, magicisque præstigiis constituta fuisset gens tota, quæ despectis non solum simulacris falsisque numinibus, quæ re­ liqui omnes colebant, sed etiam rebus omnibus creatis, ad Deum rerum omnium principium, principio carentem ipsum assurgit.» 278. IV. Dubitari nequit de veritate relativa miraculorum Christi. Ad hujus partis intelligentiam, præstat hic animadver­ tere, Christi miracula , sive directe patrata sint in confirmatio­ nem ejus divinitatis, sive ejus missionis, sive ejus doctrinæ, æque probare divinam ejusdem doctrinæ originem, uti facile patet. Unde— 1) Legitur (Matth. XL): «Joannes.... cum audisset in vinculis opera Christi, mittens duos de discipulis suis, ait illi: Tu es, qui venturus es, an alium expectamus? Et respondens Jesus, ait illis; Euntes renuntiate Joanni, quæ audistis et vidistis. Cæci vident, claudi ambulant, leprosi mundantur, surdi audiunt, mortui resur­ gunt, pauperes evangelizantur. » Jamvero cum ex Joannis peti­ tione, tum ex responso Jesu Christi manifestum est, Jesum Chri­ stum direxisse miracula ad suam divinam missionem compro­ bandam. 2) Cum Christus reposuisset Judæis, ipsum de violato sabbato falso accusantibus, se omnia operari simul cum Patre (Jo. V. 17.), cum eoque intime unitum esse, subdit (v. 36.): « ipsa opera, quæ ego facio, testimonium perhibent de me.» Idipsum discipu­ lis suis in ultima cœna asseruit (Jo. XIV. 10. seqq.): «Pater, ART. II. DE MIRACULIS CHRISTI ET Al’OSTOL. 201 autem in mo manens ipse facit opera. Non creditis , quia ego in Patre, et Pater in mo est? alioquin propter opera ipsa cre­ dite. » 3) Resusôitaturus Lazarum (Jo. XI.), « Jesus autem elevatis sursum oculis, dixit: Pater, gratias ego tibi, quoniam audisti me. Ego autem sciebam, quia semper me audis, sed propter populum, qui circumstat, dixi; ut credant, quia tu me misisti. » Et re­ vera « multi... ex Judæis, qui venerant ad Mariam et Martham, et viderant quæ fecit Jesus, crediderunt in eum. » 4) Saepissime Christus ad miracula provocavit, ut divinam suam missionem ostenderet. Cum Judæi ex. gr. dicerent (Jo. X.): «Quo­ usque animam nostram tollis ? si tu es Christus , dic nobis pa­ lam: respondit eis Jesus: Loquor vobis, et non creditis. Opera, quæ ego facio in nomine Patris mei, hæc testimonium perhibent deme. Si mihi non vultis credere, operibus credite, ut cogno­ scatis et credatis , quia Pater in me est, et ego in Patre. » Redarguens (Jo. XV.) etiam Judaeorum incredulitatem ait : « Si opera non fecissem in eis, quæ nemo alius fecit, peccatum non haberent, nunc autem et viderunt, et oderunt et me, et Patrem meum.» Quapropter merito scribit S. Augustinus (de util. cre­ dendi, n. 32.): «Quid enim aliud agunt tanta et tam multa mi­ racula , ipso etiam dicente illa fieri non ob aliud, nisi ut sibi crederetur?.... Ergo.... miraculis conciliavit [Christus] auctori­ tatem , auctoritate meruit fidem , fide contraxit multitudinem, multitudine obtinuit vetustatem, vetustate roboravit religionem.» 5) Neque aliter rem intellexerunt Christi discipuli et Apostoli. Etenim Nicodemus ad Jesum dixit (Jo. III. 2.): «Scimus, quia a Deo venisti magister: nemo enim potest hæc signa facere , quæ tu facis , nisi Deus fuerit cum eo. » Petrus (IL Pet. I. 16-18.) ut divinam Christi missionem probet, provocat- ad ejus transfi­ gurationem, et vocem e cœlo delapsam, « quam, ait, nos audivi­ mus de cœlo allatam, cum essemus cum ipso in monte sancto. > Item Paulus (I. Cor. XV.) exhibet resurrectionem Christi ceu publicum et irrrefragabile veritatis testimonium. Denique, ut ce­ tera omittamus, S. Joannes (XX. 30. seqq.) scribit: « Multa qui­ dem et alia signa fecit Jesus in conspectu discipulorum suorum, quæ non sunt scripta in libro hoc. Hæc autem scripta sunt ut 202 DISP. Π. DE REVELATIONE CHRISTIANA. I credatis, quia Jesus est Christus Filius Dei, et ut credentes vi· tam habeatis iu nomine ejus. » 6) Hæc omnia pleniore luce fulgebunt, si attendamus ad insi­ gnem Christi characterem. Etenim adeo fuit ab omni labe alie­ nus, ut in conspectu adversariorum suorum publice exclamare pbtuerit (Jo. Vili. 46.): «Quis ex vobis arguet me de peccato?> quin ullus adesset qui ipsum redargueret. Ipsi Judices, vcd inviti, coram populo , confessi sunt ejus innocentiam : Pilatus publice protestatus est «nullam invenio in eo causam»; et «innocens ego sum a sanguine justi hujus». Discipulus proditor in despe­ rationem actus, dixit: « Peccavi tradens sanguinem justum». Post Christi mortem vero, religio ab eo prædicata plurimos nacta est adversarios; at nullus eorum suspectam umquam reddidit ejus innocentiam ac virtutem eximiam; ita ut Apostolus, scribens ad Hebræos, confidenter eum proclamaverit « sanctum, innocentem, impollutum, segregatum a peccatoribus » (1). Jamvero ipse Chri­ stus est, qui sibi vindicat æqualitatem cum Deo, ac potestatem universalem; qui se «appellat viam, veritatem et vitam; qui pro­ inde plenam fidem exigit doctrinae , quam praedicat : atque hæc omnia, ut vidimus, miraculis confirmat. Possentne hae Christi af­ firmationes conciliari cum insigni ejus charactere , si illæ falsæ essent? Nonne deberet potius dici pessimus hominum, qui insigni superbia elatus, Deo aequalem se fecit, atque id falsis miraculis j confirmans, totum genus humanum in ruinam agere contendit? Re quidem vera hoc Christi testimonium miraculis ab eo confir­ matum, vel verum dicitur, et habemus quod volumus; vel dici­ tur falsum, et aperte pugnat cum Christi charactere ab ipsis ad(1) Esiminm hunc Christi characterem ipse Rousseau (Emile. t 1. 4.) fassos est, dicens: «Quelle douceur, quelle pureté dans ses mœurs, quelle grâce touchante dans ses instructions! Quelle élévation dans ses maximes ! Quelle profonde sagesse dans ses discours! Quelle présence d’esp.it, quelle finesse et quelle justesse dans ses réponses! Quel empire sur ses passions! Où est l’homme, où est le sage, qui sait agir, souffrir et mourir sans faib esse et sans ostentation?... Jésus-Christ avait-il pris chez les siens cette morale élevée et pure dont lui seul a d nné les leçons et T exemple? Du sein du plus furieux fanatisme la plus haute sagesse se fit en­ tendre , et la simplicité des plus héroïques vertus honora le plus vil de tons les peuples.. Oni, si la vie et la mort de Socrate sont d’un sage, la vie et la mort de Jésus s nt d’un Dieu. - ART. II. DE MIRACULIS CHRISTI ET APOSTOL. 203 versariis ejus admisso: quod si conseretur testimonium illud ne­ sciens Christus protulisse; quomodo cum tanta ignorantia posset conciliari sublimitas nc consonantia doctrinæ, quam praedicavit? Quomodo locutus esset, sicut numquam locutus est homo (Jo. VII. 46.)? Quomodo confudisset Pharisæos , adeo ut non auderent ei respondere verbum (Matth. XII. 46.)? Insigne est hoc argumehtum ex Christi charactere desumptum; ita ut vel ex illo solo, passim Apologet» demonstrent divinam Christian» religionis ori­ ginem. Cf. si lubet, Duvoisin (Démonstr. Evangélique, chap. 3.). 279. Dicas tamen : si Christus miracula edidit in confirmatio­ nem suæ doctrinæ, non debuit prohibere , sed potius promovere miraculorum promulgationem. Atqui Christus prohibuit miracu­ lorum a se editorum propagationem : ita ex. gr. leproso sanato praecepit: «vide, nemini dixeris»; surdo et muto, usum aurium et linguae restituens, « præcepit illis ne cui dicerent » (cf. Matth. IX. et Mar. VIII.). Ergo. Respondetur. Ex citatis testimoniis abunde patet, Christum dedisse miracula tamquam signa suæ missionis, publice ac pas­ sim ad ea provocasse, quandoque etiam expresse praecepisse mi­ raculi divulgationem, sicut liberato a dœmonibus dixit (Mar.V.): ) Si absorptum fuisset Christi corpus , nonne cum illo absorpta fuis­ sent linteamina et sudarium , quae tamen in sepulchro inventa sunt?—c) Terræmotus omnibus sensibilis fuit, et si qua fuisset petræ scissura, omnibus fuisset visibilis: cur ergo absurda hæc hypothesis sero invecta fuit, cum principes Sacerdotum et Pharisæi, quibus maxime cordi erat resurrectionem negare, scissuram / illam non observaverint ? 3) Somniarunt alii, Christi corpus a discipulis sublatum fuisse. At—λ) id certe factum non fuit : aut enim Apostoli credebant Christi resurrectionem; et frustra egissent: aut non credebant; et deceptos se putantes, numquam vitæ discrimini pro seductore se exposuissent—ά) Nec, si voluissent, potuissent Apostoli Chri­ sti corpus auferre. Quomodo enim id efficere potuissent? Num corrumpendo custodes? Sed, resurrectionis falsitate supposita, curn deerat omne motivum id aggrediendi , tum plura aderant motiva ab eo facinore abstinendi: facile enim timere poterant, ne custodes corruptioni resisterent, ne pravum eorum consilium pro­ pagarent, ne apud Judices eos accusarent. Num vim custodibus inferendo? Sed custodes reclamassent apud Pilatum et Synedrium, Apostoli capti, judicati, damnati fuissent: quin hæc facta sint, custodes retulerunt quæ acciderant, et Judæi Christi inimici eis persuadere tcntarunt ut dicerent, non se vim passos esse, sed Christum sublatum fuisse, ipsis dormientibus—c) Quare principes Sacerdotum et magistratus maxime dolebant, quod Apostoli Chri­ sti resurrectionem annunciarent; hujusmodi prædicationem omni modo prohibere conati sunt ; at numquam Apostolos traduxere I uti violatores sepulchri ac deceptores— d) Apostoli vero conte­ stabantur, se vidisse, audivisse, palpasse Christum redivivum; in oio w1 DISP. II. DE REVELATIONE CHRISTIANA. hac prædicatione constantes perstiterunt usque ad vincula, ad carceres, ad mortem; et innumeri ex ipsis Judæis ad Christi fi­ dem conversi sunt. 4) Adhuc ineptius, Paulus, Strauss, aliique, ad Christi resur­ rectionem impugnandam, negant Christi mortem, eumque tantum syncope oppressum asserunt. Absurdæ huic suppositioni obstant— d) innumera testimonia ac Calidissima. Nam Christum vere mor­ tuum esse , testantur omnes quatuor Evangelist». Mattbæus (XXVII.) ait: «Jésus.... damans voce magna emisit spiritum»; Marcus (XV.): < Emissa voce magna exspiravit »; Lucas (XXIII.): «Hæc dicens exspiravit»; Joannes (XIX.): « Inclinato capite tra­ didit spiritum». Imo ipse Joannes , testis oculatus, narrat (Jo. XIX.), milites latronum adhuc viventium crura fregisse, « ad Jesum autem cum venissent , ut viderunt, eum jam mortuum, non fregerunt ejus crura; sed unus militum lancea latus ejus aperuit, et continuo exivit sanguis et aqua ». Pilatus quoque nonnisi cer­ tus factus de morte Christi ex testimonio Centurionis, corpus ipsius Josepho ab Arimathæa concessit. Joseph ipse ab Arimathæa, cum corpus Christi exanime a Pilato accepisset, « involvit illud in sindone munda, et posuit illud in monumento suo novo quod exciderat in petra »; et « in quo nondum quisquam positus fuerat ». Dein « advolvit saxum magnum ad ostium monumenti, et abiit». Denique non solum christianis, sed omnibus Judæis et ethnicis mors Christi ceu factum extra omnem controversiam positum perpetuo fuit. Quin imo Judæis et ethnicis tanta erat de hoc facto certitudo, ut quamvis realem Christi resurrectionem impugnaverint, numquam exceperint eum mortuum non fuisse.— &) Ineptias incredulorum, præter alios, refellunt Grenerus Pater et Filius, protestantes {de morte Christi vera, non simulata, Halæ 1805). « Est syncope, inquiunt, si quis alius, corporis affe­ ctus omnium longe periculosissimus , auctore Aretæo. Debilitas summa præit, lipothymia incipit, syncope sequitur, mors ipsa demum clausulam malorum subitam facit... In loco saxoso frigi­ dissimo repositus [Christus] post grave vulnus atque syncopen ob debilitatem ct haemorrhagiam copiosissimam factam (flagellatus enim et in cruce profuderat largam sanguinis copiam), sanguis subito sisti atque congelari debuit. Aeris temperies abest fere a ART. HI. DE CHRISTI RESURRECTIONE. 213 profundis cellis et actis in saxum sepulcris. Neque homini viri­ bus exhausto, aereque spirabili privato longum reviviscendi spa­ tium sub terra superest.... Ecquis vero medicus prudens ex ho­ mine lipothymia presso, vena incisa, sanguinem educere audeat? Etenim si Christum vehemens syncope tenebat , is non poterat sanguinem modo adspectabili emittere , tunc enim fere quiescit sanguinis circuitus.... Expiravit Christus, sed revixit, hæc nosse Christianis satis est, cetera pertinent ad doctorum delitationes, ad quas si qui se velit in posterum exercere per me liceat. » 288. IV. Ut igitur hujus partis demonstrationem absolvamus, colligimus ex dictis, factum resurrectionis iis argumentis inniti, quæ, juxta omnes, irrefragabile reddunt humanum testimonium. Resurrectionem enim testantur testes numero plurimi—aptissimi ad ejus facti notitiam acquirendam—minime creduli, sed e con­ tra pæne obstinati—mire inter se consentientes—constantes in eo facto asserendo usque ad mortem—in iis circumstantiis constitu­ ti, in quibus impossibile illis erat velle aut etiam posse alios decipere (1). Referam eloquentissima verba S. Jo. Chrys. (Horn. S9. al. 90. in Matth.), qui omnia paucis comprehendit: «Perpen­ de igitur: credere oportuit, mortuum illum esse, et sepultura, ac resurrexisse: quæ omnia inimicorum opera credibilia fiunt. Vide igitur illa verba, quæ ista prorsus confirmant: ‘Recordati sumus, quod impostor ille dixerit adhuc vivens (mortuus est igitur), Post tres dies resurgam. Jube obsignari sepulcrum (ergo sepultus est), ne forte veniant discipuli ejus, et furentur eum.’ Si itaque sepulcrum munitum sit et obsignatum , nulla fraus erit ? Nulla certe. Ergo certa est resurrectionis demonstratio, ut patet ex iis quæ vos obtenditis. Cum enim obsignatum fuerit sepulcrum; nul(1) Post hæc facile quisqne deprehendet quam insulse levissimus Renan (Vie de Jésus snh finem capitis 26.), ad se extricandum a permolesto hoc a resurre­ ctione petito argumento, scripserit: «Son corps (de Jésus Christ) avait-il été enlité, ou bien l’enthousiasme toujours crédule fit-il éclore après coup l’ensemble de récits, par lesquels on chercha à établir la foi à la résurrection? C'est ce que, faute de documents contradictoires, nous ignorerons à jamais. Disons cependant qw la forte imagination de Maria de Magdala joua dans cette circonstance un rôle capital·,» concluditque vere poetice: «Pouvoir divin de 1*Amour ! moments sa­ crés où la passion d'une hallucinée donne au monde un Dieu ressuscité!» per­ inde ac si Mariæ Magdalenæ fuerit unicum resurrectionis testimonium ! 214 .·· ίI ' *- fl 1 •55 DISP. II. DE REVELATIONE CHRISTIANA. la fraus fuit. Si nulla fraus, et tamen sepulcrum vacuum reper­ tum est, palam et sine controversia est ipsum resurrexisse Perpende quam sint discipuli veritatis amantes ; quomodo nihil occultent ex iis quæ inimici dixerunt, quantumvis probrosa illa sint. Ecce enim impostorem vocant , neque illud ipsi tacent.... Quid igitur Pilatus?.... Non permittit ut milites soli obsignent: nam quasi de rebus ipsius edoctus, non ultra cum illis vult age­ re; sed ut sese ab illis expediat, hoc etiam permittit, était: vos ut vultis obsignate, ne alios incusaro possitis... Ipsi accesse­ runt, ipsi petierunt, ipsi obsignarunt cum custodia ; ita ut sese mutuo accusent et confutent. » Deinde vero ipsum Apostolorum testimonium perpendit accuratius, dicens: « Quando furati essent in sabato, et quomodo ?..... Quomodo persuadere turbæ potuis­ sent ? quam expectantes retributionem? quam mercedem? Cum viventem illum comprehensum viderent, fugerunt; et post mor­ tem audacter pro illo loquuturi erant, si non resurrexisset? Quo­ modo hæc cogitari possint? Quod enim nec voluissent, nec po­ tuissent resurrectionem, quæ non fuisset, fingere, hic palam est. Multa enim illis de resurrectione loquutus frequenter fuerat.... Si ergo non resurrexisset, manifestum est eos , utpote deceptos, et a tota gente propter ipsum impugnatos , ædibus et urbibus pulsos, ab illius cultu discessuros fuisse; neque enim voluissent de illo talem opinionem spargere, utpote qui decepti ab illo fuis­ sent, et in extrema pro illo deducti pericula. Quod vero non po­ tuissent, nisi vera resurrectio fuisset, illam simulare , id certe admodum probabile est. In qua re enim fiduciam habuissent? in sermonis gravitate? At omnium imperitissimi erant. In pecunia­ rum copia ? Neque virgam, neque calceamenta habebant. In splen­ dore generis? viles erant, ex vilibus orti. In patriæ splendore? Ex ignobilibus orti locis erant. In multitudine? Non erant plures quam undecim , in variis dispersi locis. In promissionibus magistri? Nisi resurrexisset, nullam in ipsis fidem habituri erant. Quomodo autem furentem populum sustinuissent ? Si namque cory­ phaeus ipsorum ostiariae mulieris verbum non tulit, et si reliqui illum vinctum videntes dispersi sunt; quomodo in animum indu­ xissent , ad extrema orbis occurrere , ut fictum resurrectionis verbum plantarent ?.... Quomodo poterant adversus reges et prin- ART. III. DE CHRISTI RESURRECTIONE. 215 cipes et populos stare, ubi gladii, sartagines, fornaces, et mille quotidie mortes, nisi ejus qui resurrexerat virtute et gratia ad­ juti fuissent ? » 289. Prob. 3U’ pars. Quando jam constat, Christum prædixisse suam a mortuis resurrectionem, eamque praedictionem fuisse even­ tu impletam ; post ea quæ diximus de vi probandi miraculi ac prophetiae, ab omnibus facile intelligitur argumentum , quod ex Christi resurrectione depromitur ad veritatem revelationis Chri­ stianae comprobandam. Etenim—1) resurrectio non est opus, qucd * in causis naturalibus praevideri possit, cum potius sit præter or­ dinem naturalium causarum; nonnisi a Deo ergo praecognosci pot­ est, et ab eo, cui illam Deus revelaverit. Certa igitur praedictio resurrectionis eventu completa est vera prophetia; atque adhibita in confirmationem revelationis cbristianæ, certe illam probat— 2) Ex dictis etiam constat , resurrectionem esse verum miracu­ lum, quod nonnisi Deum habet auctorem. Vel ergo Christus vir­ tute sua resurrexit; et jam ostenditur Deus: vel dicitur Deus eum a morte suscitasse ; et jam Deus confirmavit hoc miraculo divi­ nam Christi missionem. 290. Sed praestat breviter ostendere, quomodo Christi resurre­ ctio sit prœcipuum fidei nostrœ fundamentum: quod aperte as­ serit Apostolus (I. Cor. XV. 14.): «Si autem Christus non re­ surrexit, inanis est ergo praedicatio nostra, inanis est et fides vestra.» Sane—1) Si Christus non surrexisset, non vicisset mor­ tem, sed ab ea potius victus esset: difficilius autem est, uti ra­ tiocinatur S. Jo. Chrysostomus, vincere peccatum, quam mortem: Christus igitur nec peccatum vicisset, nisi resurrexisset. Atque id indicare videtur ipse Apostolus, cum (1. c. v. 17.) dicit: «Quod si Christus non resurrexit, vana est fides vestra, adhuc enim estis in peccatis vestris. » 2) Si Christus resurrexit; ergo mortuus fuit; si mortuus fuit, erat ergo verus homo : credita autem humana Christi natura , nulla est amplius difficultas credendi ceteras veritates , quæ ad ejus humanitatem pertinent. Iterum si Christus vere resurrexit, ipse, sicut dixerat, verus est Deus: vel enim sua virtute resur­ gendo Deum se ostendit, vel Deus eum ad vitam revocando, Deum • — 216 DISP. II. DE REVELATIONE CHRISTIANA. ipsum esse manifestavit. Si autem semel erodamus veritatem di­ vinæ naturæ in Christo , nulla superest. difficultas credendi ejus miracula, mysteria quæ revelavit, universam ejus doctrinam. 3) Verum est, quod Christus plura jam patraverat miracula in * confirmationem suæ divinæ missionis; nihilominus omnium veluti sigillum ac ultima confirmatio, ut ipse non semel dixerat, erat resurrectio. Imo ad suam futuram resurrectionem provocabat, tam­ quam ad signum suæ missionis de se sufficiens; dicit enim (Lue, XI. 29. seq.): «Generatio hæc, generatio nequam est: signum quaerit, et signum non dabitur ei, nisi signum Jonæ prophetæ. Nam sicut fuit Jonas signum Ninivitis; ita erit et Filius homi­ nis generationi isti.» Cf. Matth. (XII. 39.: XVI. ·!.). Supponas ergo, Christum non resurrexisse, deesset suis operibus sigillum, quod ipse proposuerat : nonne inde infirmarentur cetera opera ejus ? 4) Apostoli ipsi se exhibent tamquam testes præcipue resurre­ ctionis Christi ; perinde ac si ab hoc solo testimonio penderet vis omnium quæ testabantur. Unde Apostolus in cit. epistola ad Cor. (v. 14. seq.), ait : « Si Christus non resurrexit..... inveni­ mur.... et falsi testes Dei: quoniam testimonium diximus adver­ sus Deum, quod suscitaverit Christum, quem non suscitavit. » Profecto S. Petrus Apostolorum Princeps, cum ageretur de ali­ quo in locum Judæ substituendo (Act. I. 15—22.): « Exurgens in medio fratrum dixit (erat autem turba hominum simul, fere cen­ tum viginti).... Oportet ergo ex his viris, qui nobiscum sunt con­ gregati in omni tempore, quo intravit, et exivit inter nos Do­ minus Jesus, incipiens a baptismate Joannis usque in diem, qua assumptus est a nobis, testem resurrectionis ejus nobiscum fieri unum ex istis. » Ac (II. 24—32.) idem Petrus, in primo sermone ad populum, loquens de Jesu Christo, inquit: « Quem Deus susci­ tavit »: et· producit prophetiam David, qui ex ore ipsius Christi dixit (Psal. XV. 8.): « Quoniam non derelinques animam meam in inferno, nec dabis sanctum tuum videre corruptionem... Pro­ videns», subdit Petrus, «loquutus est (David) de resurrectione Christi, quia neque derelictus est in inferno, neque caro ejus vi­ dit corruptionem. Hunc Jesum resuscitavit Deus , cujus omnes nos testes sumus. » Et (IV. 3.) dicitur de cunctis Apostolis: « Et ART. III. DE CHRISTI RESURRECTIONE. virtute magna reddebant Apostoli testimonium resurrectionis su Christi Domini nostri. » 5) Imo ipsi Apostoli miracula operabantur directe ad confir­ mandam veritatem resurrectionis, et consequenter veritatem re­ ligionis, quam annuntiabant. Ita (Act. III.) narratur, Petrum et Joannem curasse virum, « qui erat claudus ex utero matris suæ... quem ponebant quotidie ad portam templi, quæ dicitur Speciosa, u( peteret eleemosynam ab introeuntibus templum.» Cui Petrus dixit: «Argentum et aurum non est mihi: quod autem habeo, hoc tibi do: In nomine Jesu Christi Nazareni surge et ambula. Et apprehensa manu ejus dextera , allevavit eum , et protinus consolidatae sunt bases ejus et plantae. Et exiliens stetit et am­ bulabat.» Admirant! autem populo statim declaravit Petrus, Deum in eo miraculo glorificare «Filium suum Jesum..... quem Deus suscitavit a mortuis, cujus uos testes sumus.» Imo (cap.IV.) confirmatur quod Apostoli « docerent populum , et annuntiarent in Jesum resurrectionem ex mortuis »; ac deinde (c. V.) additur: «Per manus Apostolorum fiebant signa et prodigia multa in ple­ be. Et erant unanimiter omnes in porticu Salomonis. Cæterorum autem nemo audebat se conjungere illis: sed magnificabat eos po­ pulus. Magis autem augebatur credentium in Domino multitudo virorum ac mulierum; ita ut in plateas ejicerent infirmos et po­ nerent in lectulis ac grabatis, ut veniente Petro, saltem umbra illius obumbraret quemquam illorum, et liberarentur ab infirmi­ tatibus suis. Concurrebat autem et multitudo vicinarum civita­ tum Jerusalem, afferentes ægros et vexatos a spiritibus immun­ dis, qui curabantur omnes. » Nullam vero vim haberent hæc mi­ racula, quibus Apostoli usi sunt ad confirmandam prædicationem suam, si falsa esset resurrectio, quam directe testabantur; ac propterea iterum innotescit illud Apostoli (I. Cor. XV.): «Si au­ tem Christus non resurrexit, inanis est ergo prædicatio nostra... Invenimur..... falsi testes Dei etc. » Vides ergo quantum repugnet Apostolo Wegscheider, scribens (p. 3. c. 2. § 131.): « Neque tamen totam religionis christianæ veritatem ex hoc solo facto [resurrectionis] pendere contendimus. » 291. Quare præstat insigne hoc argumentum pulcherrimis S. Au­ gustini (de Civ. Dei, 1. 22. c. 5.) verbis absolvere. « Incredibile 218 DISP. Π. DR REVELATIONE CHRISTIANA. est », inquit Sanctus Doctor, «Christum resurrexisse in carne, et in cœlum ascendisse cum carne; incredibile est, mundum rem tam incredibilem credidisse; incredibile est, homines ignobiles, infimos, paucissimos, imperitos, rem tam incredibilem tam effi­ caciter mundo et in illo etiam doctis persuadere potuisse. Horum trium incredibilium primum nolunt isti, cum quibus agimus, cre­ dere; secundum coguntur et cernere; quod non inveniunt unde sit factum , si non credunt tertium. Resurrectio certe Christi et in cælo cum carne in qua resurrexit ascensio, toto jam mundo prae­ dicatur et creditur : si credibilis non est, unde toto orbe terra­ rum jam credita est? Si multi nobiles, sublimes, docti eam se vidisse dixerunt, et quod viderunt diffamare curarunt, cis mun­ dum credidisse non mirum est ed istos adhuc credere nolle per­ durum est; si autem, ut verum est, paucis, obscuris, minimis, in­ doctis eam se vidisse dicentibus et scribentibus credidit mundus, cur pauci obstinatissimi, qui remanserunt, ipsi mundo jam credenti adhuc usque non credunt ? Qui propterea numero exiguo ignobilium, infirmorum, imperitorum hominum credidit , quia in tam contemptibilibus testibus multo mirabilius divinitas se ipsa persuasit. Eloquia namque persuadentium quæ dicebant, mira fuerant facta , non verba. Qui enim Christum in carne resurre­ xisse et cum illa in coelum ascendisse non viderant, id se vidisse narrantibus, non loquentihus tantum , sed etiam mirifica facien­ tibus signa, credebant. » Signis deinde recensitis ita concludit: «Si vero, per Apostolos Christi, ut eis crederetur resurrectio­ nem atque ascensionem prædicantibus Christi, etiam ista mira­ cula facta esse non credunt, hoc nobis unum grande miraculum sufficit, quod eam terrarum orbis sine miraculis credidit.» 292. Scholion. Statutam propositionem ea methodo demonstra­ vimus , ut simul satisfecerimus objectionibus, quæ alicujus mo­ menti videri possent. Nihilominus præstat indicare quasdam alias difficultates contra veritatem resurrectionis proponi solitas, ut inde omnibus appareat ob quas futiles argutias factum plenissime demonstratum iuficiari conentur. 293. Ac I. dicunt, multa esse in ipso Evangel io, quæ suadent, non realem sed apparentem fuisse Christi resurrectionem. Etenim ART. III. DE CHRISTI RESURRECTIONE. 219 ipsi Apostoli (Luc. XXIV. 37.) existimabant «so spiriturn vide­ re»; duo discipuli (ibid. 31.) euntes Emmaus non cognoverunt Je­ sum, nisi in fractione panis, et tunc «Ipse [Jesus] evanuit ex oculis eorum »; intravit Jesus in cœnaculum januis clausis, ut dicitur apud Joan. (XX. 19.); Maria Magdalene (ibid. 17.) non potuit illuni tangere; nec nisi apparentem resurrectionem indicare videntur illæ subsecivæ apparitiones sub forma hortulani, pere­ grini, etc. 294. Præ oculis habentes demonstrationem exhibitam, possumus paucis expedire hujusmodi difficultates. Sane Apostoli, ob conce­ ptum timorem ex subita Christi apparitione januis clausis, exi­ stimarunt brevi momento se spiritum videre ; sed statim certi facti sunt de veritate rei , si quidem Christus se videndum ac palpandum ipsis praebuit. Unde vidimus quanta animi constantia Christi resurrectionem Apostoli testati sunt — Pariter discipuli euntes Emmaus ab initio Jesum non cognoverunt, ob immutatam formam, sive corporis glorificati sive peregrini: sed cum postea eum cognoverint, atque id referatur ab eodem Evangelista, eumque annuntiaverint, pro eoque vitam dederint; quomodo recusa­ bimus eorum testimonium?—Corpus gloriosum, quale erat Chri­ sti corpus post resurrectionem, facile intrare poterat in cœnacu­ lum januis clausis; quin inde inferri possit illud non fuisse ve­ rum ac reale corpus—Non potuit Maria Magdalene tangere corpus Christi, quia ipse noluit ; sed non quia deerat verum corpus : certe Christus ostendit cicatrices, et se palpandum præbuit Tho­ mae— Diversæ denique apparitiones sub diversis illis formis certe non infirmant veritatem resurrectionis; ipsi enim Evangelistæ, qui ea referunt, testantur esse semper eumdem Christum redivi­ vum sub forma hortulani, peregrini, etc. Solum fateri debemus, rationes hujusmodi peculiaris œconomiæ in Christi apparitionibus nobis non esse satis perspectas. 295. II. Objicere solent quasdam apparentes antilogias, quæ occurrunt in narratione Evangelica resurrectionis Christi. Et­ enim, ajunt—1) Evangelistæ non concordant quoad tempus, quo ad sepulchrum venerunt mulieres; nam (Matth. XXVIII.) dicitur id factum esse vespere sabbati; (Marc. XVI. 2.), « valde mane... orto jam sole»; (Jo. XX. 1.), «cum adhuc tenebræ essent» — DISP. II. DE REVELATIONE CHRISTIANA. 2) Quoad objectum , quod mulieres viderant: nam unius tantum Angeli meminerunt Matthæus et Marcus; duorum Lucas ot Joan­ nes: stetisse Angelos , ait Lucas (XXIV. L); sedisse eos testan­ tur Marcus (1. c.) et Joannes (XX. 12.)—3) Quoad modum, quo discipuli primum nuncium receperunt Christi resurrectionis. Se­ cundum Marcum enim, mulieres de monumento exeuntes, timore perterritæ nemini quidquam dixerunt (v. 8.): at si audiamus Joannem (XX. 2. seq.) Maria Magdalene « cucurrit et venit ad Simonem Petrum, et ad alium discipulum quem amabat Jesus > neque aliud annunciare illis potuit, nisi quod « tulerunt Dominum de monumento, et nescimus ubi posuerunt eum ». 296. Verum, ut his difficultatibus occurramus, recolimus impri­ mis duas animadversiones supra factas. Primo quidem, substan­ tia facti, idest veritas resurrectionis unanimiter refertur ab omni­ bus Evangelistis; antilogiæ vero, quæ objiciuntur, non attingunt nisi quasdam ejusdem facti accidentales circumstantias. Hujus­ modi vero antilogiæ, etsi reales essent et non solum apparentes, minime impediunt , quominus fides adhibeatur substanti® facti, quam eodem modo testes omnes unanimiter testantur: scilicet cum hic asatur de sola humana auctoritate Evangeliorum, eam criticæ regulam adhibemus, quæ veracitati cujuscumque historiæ dijudicandæ omnibus usui esse solet. Secundo, objectæ antilogiæ suo modo confirmant veritatem testimonii Evangelistarum; si enim ex condicto fallere voluissent referendo Christi resurrectio­ nem, facile etiam ex condicto agentes potuissent vitare illas antilogias; atque, secundum ea quæ communiter accidunt, utique id praestitissent. 297. Hæc quidem præsenti scopo sufficiunt. Qui vero rectam expositionem apparentium illarum contradictionum cuperet, con­ sulere posset Interpretes, ac præsertim cl. Patrizi, qui (de Evan­ geliis, 1. 3. diss. 53.) solide et erudite, post Patres, hanc mate­ riam versat. Liceat nobis pauca excribere ex principiis, quæ statuit, ad difficultates solvendas, et ad totam narrationem di­ gerendam. Notat imprimis, Judæis diem inchoari ab occasu solis; Hierosolymis die aequinoctii crepusculum ad sesquihoram exten­ di; Christi sepulchrum a porta Judiciaria, qua illuc iter patebat, minus passibus trecentis fuisse remotum. Deinde subdit : « Quæ ART. Ill, PE CHRISTI RESURRECTIONE. 221 animadvertere oportet in hujus his tori æ explanatione, hæc sunt. Postquam Christus e sepulchre surrexorat, mulieres non pauciores quam quinque illuc iverunt.... Inter Mariæ Magdalenæ egressum domo interque earum, de quibus loquitur Marcus, adventum ad sepulchrum sesquihora saltem intercessit... Non igitur illæ mulie­ res omnes simul venere, neque omnes simul rediere, proinde ne­ que omnes simul omnibus simul apostolis, imo neque singulæ omnibus omnia ac singula nuntiatum venisse putandæ sunt, sed, ut aliæ post alias ad sepulchrum venerant, aliaque atque alia vi­ derant, ita aliæ aliis, aliæ prius, aliæ postmodo ea, quæ quæque earum viderant, apostolis nuntiasse.... Maria Magdalene venit mane cum adhuc tenebrœ essent, et vidit lapidem sublatum a monumento; ibi autem minime substitisse comperimus ex evangelio Joannis, qui ita scribere pergit: cucurrit ergo, et venit ad Simonem Petrum. Petrum autem et Joannem re audita cessasse haud credere sinit ipsa res, ipse autem Joannes vetat omnino, utpote qui narret ambos cucurrisse , quod Lucas quoque dicit de Petro. Non tamen egressi sunt nisi post reditum earum, de qui­ bus loquitur Lucas in v. 9.; hæ igitur Petro nuntium adtulerunt intra horæ momentum , ex quo Maria Magdalene ad eum vene­ rat. Sique exiguam viam, quæ emetienda erat, consideres, haud dubitabis ad sepulchrum eos pervenisse, quum nondum hora una esset, ex quo Maria Magdalene domo discesserat, proinde longe ante ortum solis, attamen quum jam adeo lucesceret, ut Joannes introspiciens in sepulchrum, etsi ingressus non esset, videre po­ tuerit posita linteamina. Quod Matthæus narrat, adparuisse mu­ lieribus Jesum redivivum, aliud est et posterius illo, quod Mariæ Jladgalenæ contigisse legimus in Joanne; Marcus enim hæc scri­ psit: Surgens autem Jesus mane prima sabbati apparuit Primo Mariæ Magdalenæ. Mulieres, quæ aliæ post alias iverunt ad se­ pulchrum, quum illuc pervenere, nondum sciebant, quid factum esset; non igitur euntes redeuntibus obviæ fuerunt. Singulos au­ tem hos itus reditusque , ut festinato brevique viæ spatio , ita etiam cito fuisse confectos putandum est. Hæc autem omnia si perspecta habeas, facile etiam intelliges, quibus distinctionibus opus sit in historia hac enarranda atque illustranda.... Accidit etiam, ut minus quis adsequatur hæc, quæ Marcus de illis mu- 222 DISP. Π. DE REVELATIONE CHRISTIANA. lierihus scripsit At ilice exeuntes fugerunt de monumento,., et Nemini quidquam dixerunt. Verum, in ipsa via. Etenim Marcus æque ac Matthæus narrat eas ab angelo jussas fuisse apostolis nuntiare, quæ viderant atque audierant, jussaque exequutas adparet ex Matthæo et Luca. Tum Marcus silentii hujus causam no­ bis aperit: timebant enim, inquit; qui timor credendus est eas habuisse, dum a sepulchro aufugiebant, sed procul dubio eo solutæ sunt, ut longius inde recesserant. > Sed cf. integram disserta­ tionem. 298. III. Dicunt denique: Christus praenuntiavit se resurrectu­ rum post tres dies, seque mansurum in corde terræ tribus die­ bus et tribus noctibus, uti refert Matthæus (XII. 40.). Attamen referunt Evangelistæ, Christum nonnisi per unum integrum diem mansisse in corde terræ. En igitur nova contradictio — Verum, suppositis quæ paulo ante adnotavimus, dicimus illos 1res dies sumi posse ac debere pro tribus diebus incompletis , non vero completis. Ita quidem sumi possunt, quia Judæis communis erat hic computandi modus, et constat veterem synagogam , fictione quadam juris , semper spectasse partem temporis velut tempus integrum: imo apud omnes pars diei, mensis, anni vocari solet dies, mensis, annus. Quod adhuc facilius intelligitur in alia lo­ cutione passim adhibita (Matth. XVI. 21., XVII. 22., XX. 19.; Marc. IX. 30., X. 34.; Luc. IX. 22., XXIV. 7. 46.), secundum quam Christus dicitur resurrecturus aut resurrexisse tertia die. Ita autem sumi debere illud tribus diebus et tribus noctibus in­ telligitur vel ex modo agendi principum sacerdotum et pharisæorum. Nisi enim ipsi ita rem intellexissent, sicut nos exponi­ mus, non se contulissent ad Pilatum, ac sepulchrum sigillo obsi­ gnavissent eo tempore, quo duplex sabbati ac paschatis concur­ rebat solemnitas: nam nisi putassent prænunciatam resurrectionem posse contingere sub initium diei tertiae, abunde eis suppetiisset tempus ad ea omnia praestanda die sequente — Cf. de toto hoc argumento a resurrectione desumpto Sherlock {Trial of the Wit­ nesses of the Resurrection of Jesus : extat etiam apud Migne, Démonstr. Evangél. vol. 7.); et Ditton (La vérité de la Reli­ gion chrétienne démontrée par la resurrection de Jésus-Christ: ART. IV. DE PROPAG. ET CONSERV. RELIGIONIS CHRISTIANAE. 223 exlat apud Migno, op. cit. vol. 8.; nec præ manibus nunc habeo opus originale anglice conscriptum), qui geometrica methodo de­ monstrationem instituit. ARTICULUS QUARTUS ütrum Divina christianæ religionis Origo ex ejus Propagatione et Conservatione rite probetur. Quaedam Praenotantur. 299. Præclarum omnibusque perspicuum est argumentum, quod, ad divinitatem christianæ religionis comprobandam, ducitur ex ejus propagatione ac conservatione. Ut tamen totam ejus vim ac efficaciam penitus assequamur, pauca praenotemus oportet. Ac imprimis, rninime nos latet, duplex a plerisque hic confici argu­ mentum , singillatim expendendo propagationem, ac conservatio­ nem christianæ religionis. Malumus tamen eas simul conjungere, ac uno veluti intuitu considerare: hanc enim methodum sequen­ tes, tum brevitati consulemus, tum ipsum argumentum efficacius evadét: ceterum eadem sunt principia , quibus arguitur sive ex universalitate sive ex perpetuitate religionis christianæ. 300. Jamvero tum propagatio tum conservatio praefata dupli­ cem habet vim probandi; ut miraculum, nempe, et ut prophetia. At vero de miraculo hic agitur, quod tale sit in ordine mora­ li; quemadmodum enim opus supra physicas omnes naturæ leges dicitur et est miraculum in ordine physico: ita opus quod supe­ rat leges omnes morales, quibus humana natura regitur, mira­ culum in ordine morali vocari solet. Scilicet quod humana in­ dustria, sapientia, potentia obtineri nullo modo potest; et tamen ita fit, ut contra leges omnes hurnanæ prudentiæ prosperum exi­ tum habeat; id profecto, Deo positive ac directe volente, eoque immediate agente, contigisse dicendum est. At si sedulo perpen­ damus omnia rerum adjuncta, facile deprehendimus nulla huma- DISP. II. DE REVELATIONE CHRISTIANA. na industria, sapientia, potentia , obtineri unquam potuisse uni­ versalitatem perpetuitatemque, quam Christiana religio obtinuit. Merito ergo illam tribuimus Deo positive ac directe agenti, eamque promoventi. Cum vero Deus nequeat directe intendere ac positive H icere quod falsum est ac malum ; vera dicenda est Christiana religio. 301. Nihilominus præstat hic advertere, specialem Dei prote­ ctionem, qua christiana religio propagata ac conservata est, mi­ nime excludere humanam industriam , ac media naturalia, quæ ad eumdem effectum concurrere possunt ; imo hujusmodi medio­ rum usus, secundum ordinariam providentiam, admittendus omni­ no est: sicut adjutorium gratiæ ad opus salutare efficiendum, mi­ nime excludit cooperationem ipsius naturæ per gratiam elevatæ. Dum tamen humana industria exseritur, humanaque media, quæ præsto sunt, adhibentur, Deus ita operatur ac cooperatur ad ef­ fectum producendum , ut evidens sit , illum esse supra omnem humanam industriam ac potentiam , adeoque speciali Dei inter­ ventui tribuendum esse. 302. Quod autem Christian» religionis prepagatio ac conserva­ tio, si prædicta fuerit , vim habeat efficacissimam ejus veritatem comprobandi, ut prophetia; facile desumitur ex dictis. Si enim ea nulli naturali causæ adseribi potest, sed est verum miracu­ lum: tribuenda est Deo libere agenti præter ac supra naturalium causarum ordinem; sed quæ Deus ita agit, nonnisi virtute divina præcognosci ac prædici possunt. Si ergo hujusmodi prædictio extet, atque eventu impleta sit, evidens est signum specialis inter­ ventionis divinæ. Sane nisi quis sit dominus spatii ac temporis, non potest cum veritate polliceri id quod omne spatium totum­ que tempus complectitur; siquidem opus est, ut in sua potestate habeat efficere id quod promittit. Id vero est quod Christus prae­ stitit per amplissimas ac indefinitas promissiones universalitatis ac perpetuitatis, quam ejus religio obtentura erat, ac de facto obtinuit. Eo ipso ergo Christus se ostendit Dominum omnis spa­ tii ac temporis , qui potestatem haberet efficiendi id quod pro­ mittebat; adeoque verum Deum. Divina igitur est ejus religio. 303. Unum est quod superest adnotandum; atque illud est, nos posse quidem mentis consideratione distinguere Christi religio ■ ,v -* : λ;.: ART. IV. DE PROPAG. ET CONSERV. RELIGIONIS CHRISTIANAE. 22θ nem a Christi Ecclesia; at impossibile esse ea separare, siquidem Christus ita instituit suam religionem ut esset Ecclesia. Hinc mirum esse non debet, si dum veritatem religionis Christian®, ex ejus propagatione ac conservatione probare contendimus , vide­ mur demonstrare veritatem catholicæ Ecclesiæ, quæ est vera Ec­ clesia Christi. Id præsentem demonstrationem non infirmat; sed solum quodammodo præoccupat, id quod disertius infra est asse­ rendum. Utemur autem ipsis verbis Patrum , qui plenissime ac eloquentissime totum hoc argumentum exposuere. 304. His itaque pro rei intelligentia præstitutis— Solvitur Proposita Quaestio. Prop. XIV. Celerrima et universalis christianæ religionis propagatio, ejusque mirabilis perpetua conservatio 1. non se­ mel clare a Christo prædicta—2. factum est ob omnium oculos positum—3. quod nulla humana industria aut creata vi expli­ cari potest, sed specialem postulat Dei protectionem: propterea cv.m ut prophetia, tum ut miraculum, divinæ ejusdem reli­ gionis origini juge et infallibile reddit testimonium. 305. Prob. lms pars. — 1) Christus promisit Ecclesiam suam fore universalem. Etenim id significavit, cum (Matth. VIII. 11.) dixit: «Dico autem vobis, quod multi ab oriente et occidente venient, et recumbent cum Abraham, et Isaac, et Jacob, in re­ gno cadorum » seu in Ecclesia sua. Et iterum (XXVI. 13.) de pia muliere quæ alabastrum unguenti fudit super caput ejus prænunciavit : «Ubicumque prædicatum fuerit hoc Evangelium in toto mundo, dicetur et quod hæc fecit in memoriam ejus ». Ac (Luc. XXIV. 26. seq.) post resurrectionem suam , inquit Jesus : .· <·♦ ΐ-’; ‘i’ . Λ 7?':' Z ART. IV. DE PROPAG. ET CONSERV. RELIGIONIS CHRIST1ANÆ. 235 præsitliis imperium suum muniunt, nec trans istas gentes porri­ gere vires regni sui possunt? Christi autem regnum et nomen ubique porrigitur , ubique creditur , ab omnibus gentibus supra enumeratis colitur, ubique regnat, ubique adoratur, omnibus ubi­ que tribuitur æqualiter; non regis apud illum major gratia, non barbari alicujus inferior lætitia , non dignitatum , aut natalium cnjusquam discreta merita, omnibus aequalis, omnibus rex, omni­ bus judex, omnibus Deus et Dominus est.» 310. II. Ex intrinsecis operis difficultatibus. Nam 1) praeci­ puum prædicationis Apostolorum objectum erat « Jesus crucifi­ xus, Judæis quidem scandalum, Gentibus autem stultitia». No­ runt omnes, Judaeorum gentem despectam esse, et, uti liquet ex veterum scriptis, frequentissimis irrisionibus ubique exposita ac subjecta erat. Supplicio autem crucis nullum ignominiosius re­ putabatur. Quantum enim horrori erant Romanis ii qui crucis supplicio affecti fuerant, ex eo videre licet, quod Cicero hoc sup­ plicii genus « a civium Romanorum non modo corpore, sed etiam cogitatione, oculis, auribus abesse», desideret, «quippe cujus non modo eventus et perpessio, sed etiam conditio et exspectatio, mentio denique ipsa indigna cive Romano et homine libero sit» (pro Rabirio, c. 5.). Hinc Chrysostomus (in Ep. I. ad Cor.), ait: «Videamus, numquid tandem doctrina hæc esset facile persuasi­ bilis. Atqui hac quoque in parte satis adduci increduli potuis­ sent. Quid enim praedicationibus suis profitebantur? Crucifixum adorandum, Deum illum habendum, qui ex muliere Judæa esset genitus. Et quisnam iis credidisset, nisi divina praeveniente vir­ tute? Quod enim crucifixus esset et sepultus, omnes sane norant. Quod autem resurrexit, et ad coelum ascenderit, praeter Aposto­ los, conspicatus fuerat nemo etc. » 2) In parte sua theoretica Religio Christiana res difficillimas credendas proponit. Credendus est Deus unus in essentia et trinus in personis; Filius Dei incarnatus; credendum est peccatum ori­ ginale, quod omnes homines infecit; credenda est carnis resurre­ ctio cum pluribus aliis mysteriis, quæ captum humanum longe superant, ac superbae rationi haud conformia videntur. Quis au­ tem ignorat quantum hominis mens illis assentire refugiat, quæ non solum incomprehensibilia sed etiam sibi adversantia putat? 236 DISP. H. DE REVELATIONE CHRISTIANA. 3) Neque minor est difficultas, quam continet Christiana reli­ gio, quoad partem suam praeficam , quæ omnibus cupiditatibus bellum indicit. Hiuc S. Augustinus (de vera relig. cc. 3. seqq.), | scribit: «Ne de praeteritis loquar, quæ potest quisque non cre­ dere, si hodie per gentes populosque praedicatur: ‘ In principio erat Verbum..... et sine ipso factum est nihil , etc. ’ Si ad hoc percipiendum, perfruendum, ut anima sanetur et tantæ luci hauriendæ mentis acies convalescat, dicitur avaris: ‘Nolite vobis condere thesauros in terra, etc.’; dicitur luxuriosis: ‘Qui semi­ nat in carne, de carne metet corruptionem ; qui seminat in spi­ ritu, de spiritu metet vitam æternam’; dicitur superbis: ‘Qui se exaltat, humiliabitur, et qui se humiliat, exaltabitur'; dicitur iracundis: ‘Accepisti alapam , para alteram maxillam’; dicitur discordiosis: ‘Diligite inimicos vestros’; dicitur superstitiosis: ‘Regnum Dei intra vos est'; dicitur curiosis : ‘Nolite quærere quæ videntur, sed quæ non videntur. Quæ enim videntur tempo­ ralia sunt, quæ autem non videntur, æterna sunt.' Postremo di­ citur omnibus: ‘Nolite diligere mundum, neque ea, quæ in mun­ do sunt; quoniam omne, quod in mundo est, concupiscentia car­ nis est, et concupiscentia oculorum et ambitio sæculi’. Si hæc per totum orbem jam populis leguntur et cum veneratione liben­ tissime audiuntur;.... si hæc sic accipiuntur, ut quomodo antea talia disputare, sic nunc contra disputare monstruosum sit.... si tam innumerabiles aggrediuntur hanc viam, ut, desertis divitiis et honoribus hujus mundi et omni hominum genere, uni Deo sum­ mo totam vitam dicare valentium desertæ quondam insulæ ac multarum terrarum solitudo compleatur ; si denique per urbes atque oppida, vicos et agros etiam, villasque privatas, in tan­ tum persuadetur et appetitur a terrenis aversio et in unum Deum verumque conversio, ut quotidie per universum orbem humanum genus una pene voce respondeat, ‘sursum corda se habere ad Do­ minum’, quid adhuc oscitamus?.... Cognoscant Deum et credant Deo, per quem populis jam omnibus hæc credenda persuasa sunt.» 311. III. Ex extrinsecis difficultatibus. Nam—1) «inveteratos superstitionis errores, ait Minutius Felix (Octav. n. 22.) et ab • e e imperitis parentibus discimus, et, quod est gravius, ipsis studiis et disciplinis elaboramus, carminibus præcipue poetarum, qui plu- ART. IV. DE PROPAG. ET CONSERV. RELIGIONIS CHRISTIANÆ. 237 fl rimum quantum veritati ipsi sua auctoritate nocuere. » Quo ma­ ps autem error aliquis inolevit, eo etiam tenacius eidem homi­ nes adhèrent, præsertim si eum tanquam hæreditatem a patri­ bus acceptam habent. Consideretur difficultas, quam vel in unius corrupti hominis emendatione quotidie experiri solemus; et inde colligatur quanto major debebat esse difficultas in conversione tot gentium ? 2) At quibus prædicanda erat Christiana Religio ? Judæis im­ primis, qui Religioni patrum suorum, quam divinitus revelatam noscentes, et cæremoniis externis, per Moysen præscriptis, tenacissime inhaerentes ad has dimittendas humanis mediis adigi haud poterant. Accedit, quod ex carnali suo corde, præconceptas ha­ bebant opiniones de Messia ut Rege potentissimo , qui ipsos a jugo Romanorum liberaret : hunc ergo desiderabant et expectabant, ac propterea a Christo humili et paupere necessario abhor­ rebant. 3) Prædicanda erat deinde Christiana religio Gentilibus, qui in Latio præsertim et in Graecia artibus scientiisque apprime flo­ rebant; at quoad mores, ipsis ethnicis scriptoribus narrantibus, valde illo tempore corrupti, deliciis voluptatibusque dediti erant, ac ideo prorsus inepti ad sublimem ac sanctam Christi religio­ nem suscipiendam. Specimen eorum, tum intellectualis tum mo­ ralis corruptionis, exhibuimus , asserentes necessitatem revela­ tionis. 4) Maximum insuper erat obstaculum, quod propagationi reli­ gionis christianæ opponebant sacerdotes gentilium; cum enim eo­ rum auctoritas ac sustentatio ab idolorum cultu penderet, iis qui­ bus poterant mediis, populum a fide Christi suscipienda avertere conabantur. Maximum etiam obstaculum proveniebat ex ethnicis philosophis; cum enim ex christianæ religionis mysteriis aliisque veritatibus eorum mens offenderetur, et inania eorum systemata improbarentur, verbis ac scriptis Christi religionem impetebant. Maxima denique erat oppositio ex parte Romanorum Imperato­ rum, qui antiquam idololatriam cum prosperitate Imperii con­ junctam censentes, ac jus honoremque Sacerdotii sibi conservare cupientes, nihil intentatum relinquebant, ut Christi religionem everterent. Hinc crudelitate vix in hominibus credibili, atrocis- DISP. II. DE REVELATIONE CHRISTIANA. simas persecutiones excitarunt, inhumana tormenta excogitarunt, quæ in amplissima sua dominatione adhibita, populos a iide Chri­ sti suscipienda deterrerent, atque ad deliciendum a fide suscepta impellerent. En, speciminis gratia, quæ scribit Tacitus (Annal, 1. 15. $ 44.): * Ergo abolendo rumori Nero subdidit reos, et quæsitissimis pœnis affecit, quos per flagitia invisos vulgus CAristianos adpellabat. Auctor nominis ejus Christus, Tiberio impe­ ritante . per procuratorem Pontium Pilatum supplicio adfectus erat. Repressaque in præsens exitialis superstitio rursus erum­ pebat, non modo per Judæam , originem ejus mali, sed per Ur­ bem etiam, quo cuncta undique atrocia aut pudenda confluunt, celebranturque. Igitur primo correpti qui fatebantur, deinde, in­ dicio eorum, multitudo ingens, haud perinde in crimine incendii, quam odio humani generis, convicti sunt (1). » (1) Norunt omnes ex solo martyrio Christiano novum ab Apologetis confici ar­ gumentum ad divinam originem christianæ religionis comprubandam. Et quidem martyrium illud duplicem habet probandi vim: - Uti factum, quod nulla natur&li causa explicari potest ; adeoque miraculum constituit in ordine morali - uti taliinoniun. qncd non aliter existere potest, quam supposita veritate religionis, quam testatur. Ut vero hanc duplicem probandi vim martyrium obtineat. debet illud considerari in omnibus suis adjunctis. Ac - 1) ingens est numerus martyrum: Sve- tonius, Plinius. Tacitus (1. sup. cit.j asserunt in sola persecutione Neronis-■ingeutem multitudinem - periisse; de persecutione Decii scribit Dionysius Alex. (ap. Euseb. 1. 7. c. 11.): «Nostros vero [martyres] superfluum est nominatim recensere, cnui et plurimi sini, etc. »; de persecutione Diocletiani scribit Lactantius (de moite persccnt. c. 16.): « Vexabatur ergo universa terra, et praeter Gallias ab Oriente usque ad Occasum tres acerbissimae bestia: saeviebant -. Cf. Kuinartium (Aet. Martyr.) - 2) Atrocia fuerunt tormenta : unde ecclesiae Viennensis et Lugdunensis (ep. Euseb. 1. 5. c. 1.) scribebant: « Et gravitatem quidem ipsam aerumnarum, et gentilium adversus sanctos furorem ac rabiem, quaeque et quanti beati martyres perpessi sunt, nec nos exprimere dicendo, nec quisquam scribendo complecti accu­ rate possit. Omni siquidem virium impetu in nos irruit adversarius »: idem vero de aliis dicendum esse, constat ex historia (cf. ex. gr. Lactantium, Divin. Instit. 1. &. c. 11.) - 3) Atrocior quandoque fuit pujnu adceveus ernem c.‘ wnjuinem: «maiorem violentiam, inquit 5. Augustinus (Enarr. in Ps. XLVT1. n. 12 ), habuerunt oculi flentium suorum, quam persecutiones insectantium. Quam multos enim tene bant ûlii, ne paterentur? Quam multorum genibus provivebantur uxores, ne viduæ relinquerentur? etc. - 4) Erant martyres omnis conditionis: unde S. Dionyj. Alex. (ap. Euseb. 1.7. c. 11.) ait: «id tantum in universum vos scire convenit, viros et mulieres, juvenes ac eenes, puellas et anus, milites et privatos, ex omni ART. IV. DE PROPAG. ET CONSERV. RELIGIONIS CHRISTIANÆ. 239 5) Adde his omnibus ætahiin omnium hæreticos , qui acriter pugnarunt contra Christi Ecclesiam, a qua defecerant; schisma­ ticos, qui Christianam unitatem scindere aggressi, debilem eam ac infirmam reddere conati sunt contra externos inimicos; Mahumedanos, quibus sanctum est ac meritorium Christianos interfi­ cere; incredulos ac secretas societates, quæ ipsa christianæ relidenique hominum genere atque ætate, alios flagrorum verberibus, alios ferri acie, alios ignibus in certamine superatis coronas retulisse »- 5) Constanter hilariterque tormenta sustinebant: unde Lactantius (1. 5. c. 13.) dicit eos lacerationes perferre * «inspirata patientia n; ac subdit: «Ecce sexus infirmus et fragilis aetas dilacerari se toto corpore uriquo perpetitur, non necessitate, quia licet vitare si vellent, sed voluntate, quia confidunt Deo». Et Tertullianus (Apolog. c. 1. n. 6.): «Si deno­ tatur, gloriatur ; si trahitur, non subsistit; si accusatur, non defendit; interrogatus confitetur; damnatus gratias agit ». Imo cum multis virtutum exemplis, cum magna in responsis sapientia, perfectam ostendebant animi tranquillitatem. - 6) Conside­ retur fructus martyrii. Tertullianus Romani imperii antistites alloquens (Apolog. c, 50. n. 176.) ait: Cruciate, torquete, damnate, atterite nos; probatio est enint innocentiæ nostræ iniquitas vestra......... Nec quidquam tamen proficit exquisitior quaeque crudelitas vestra. . .. Plures efficimur quoties metimur a vobis: semen est sanguis Christianorum ». «Nam, observat Lactantius (1. 5. c. 13.), cum videat vul­ gus dilacerari homines, et inter fatigatos carnifices invictam tenere patientiam, existimant, id quod res est, nec consensum tam multorum, nec perseverantiam morientium vanam esse, nec ipsam patientiam sine Deo cruciatus tantos posse superare ». His itaque perpensis evidenter apparet,-1) nullam humanam causam parem esse ad martyrium Christianum explicandum. Unde iam saeculo II. Ecclesia Smyrnensis in Epistola de martyrio sui sancti Episcopi Polycarpi, scribebat: «Eorum [martyrum] strenuitatem ac tolerantiam et erga Dominum caritatem quis non admiretur? Qui flagris quidem adeo lacerati, ut ad intimas usque venas et arterias corporis com­ pago spectaretur, tamen sustinuerunt, ita ut etiam qui aderant miserarentur et plangerent: ipsi vero eo fortitudinis venerant, ut nemo illorum vel strideret vel ingemisceret, omnibus ostendentes, martyres Christi se tunc dum torquerentur a came peregrinatos fuisse, aut potius Dominum ipsis adstitisse et cum ipsis esse versatum. - 2) Nisi ob religionis veritatem, non potuisse martyres testimonium tale ei exhibere. Hinc S. Hieronymus (Ep. 120. ad Hedibiam c. 10.) concludit: « Cum quis viderit tanta perseverantia stare martyres atque torqueri, et in suis cruciatibus gloriari, subit tacita cogitatio, quod nisi verum esset Dvangelium, numquam san­ guine defenderetur. Neque enim delicata et divitiis studens ac secura confessio est: sed in carceribas, in plagis, in persecutionibus, in fame, in nuditate et siti. Hic triumphus est Dei ». Cf. de hoc argumento praec'aram dissert. P. Hurter S. I. (Opnsc. select. SS. PP. t. 4.). j 240 DISP. II. DE REVELATIONE CHRISTIANA. gionis fundamenta concutere tentarunt; filios ipsos elutos, immorigeros, rebelles qui contra matrem arma verterunt: et videas num humana industria ac potentia potuerit Ecclesia hæc omnia superare ac vincere. 312. IV. Ex mediis naturaliter infirmis. Etenim—1) nonnisi pauci Christi discipuli tantum opus aggressi sunt; iique ita erant comparati, ut populos facilius a se avertere, quam Christo lu­ crari potuerint; erant enim rudes, illiterati, Judæi omnibus in­ visi. «Vere quæ stulta sunt», ita jam Apostolus (I. Cor. I. 27.), scripsit, «elegit Deus, ut confundat sapientes; et infirma elegit Deus, ut confundat fortia; et ignobilia mundi et contemptibilia elegit Deus, et ea quæ non sunt . ut ea quæ sunt destrueret. » Hinc ait S. Ambrosius (in Lucam, 1. 5. n. 4-1.): «Adverte, cœleste consilium: non sapientes aliquos, non divites, non nobiles, sed piscatores et publicanos quos dirigeret elegit (Christus), ne traduxisse prudentia, ne redemisse divitiis, ne potentiae nobilita­ tisque auctoritate traxisse aliquos ad suam gratiam videretur, ut veritatis ratio, non disputationis gratia prævaleret. » Et Eu­ sebius Cæsareensis (Demon. Evang. 1. 3.), relatis verbis Christi ad discipulos «euntes docete omnes gentes», addit: « Quid ? si discipuli, ut fit, suo præceptori respondissent, ac dixissent: quo tandem rnodo istud a nobis fieri poterit? Quomodo Romanos ex. gr. publice docebimus? Quomodo autem Ægyptios alloquemur? qua vero lingua, homines unam Syriacam vocem audire soliti, apud Græcos uternur ? qua apud Persas? Armenios? Chaldæos? Scythas? Indos? ac denique omnes quascunique offendemus bar­ baricas gentes? Quomodo illis prædicabimns ut Deos quidem pa­ trios deserant , unum vero omnium quæcumque sunt· opificem Deum colant? Qua porro dicendi vi freti, tantum facinus aggre­ diemur? Quæ autem perficiendi spes aderit hominibus qui leges figere audeant contrarias legibus quibuscumque omnes gentes de patriis diis a condito ævo serv verint ? Quibus tandem copiis aut qua vi nobis liceat, isti audaciæ superesse? Hæc ne dicerent, quemadmodum dicturos fuisse credibile est, aut etiam cogitarent Jesu discipuli, una verbi adjectione ipse praeceptor illos omni difficultate liberavit, cum dixit, illos in nomine suo voti compo­ tes futuros. Non enim simpliciter, aut indefinite , ut docerent ART. IV. DE PROPAG. ET CONSERV. RELIGIONIS CHRISTIANÆ. 241 omnes gentes imperavit, sed cum adjunctione necessaria: in no­ mine, inquit, meo.» 2) Et quibus armis pugnaro debebant Apostoli ? « Arma mili­ ti» nostræ», inquit Paulus, «spiritualia sunt, non carnalia.» Hinc S. Jo. Chrysostomus (Horn. 23. alias 24.), scribit: «Ut di­ scant (discipuli) novam esse hanc bellandi legem, et inauditum aciei modum , cum nudos mittat, una indutos tunica , sine cal­ ceis, sine virga, sine cingulo vel pera , quos ali jubet ab exci­ pientibus; non hic finem dicendi facit; sed suam ostendens inef­ fabilem potentiam dicit: Sic abeuntes ovium mansuetudinem ex­ hibete , etiamsi contra lupos ituri , nec modo contra lupos, sed etiam in medio luporum. Neque tantum ovium mansuetudinem jubet habere, sed etiam simplicitatem columbæ. Sic præsertim meam ostendam fortitudinem , cum oves lupos vicerint, etiamsi in medio luporum sint, et innumeris morsibus lacerentur ; nec modo non deleantur, sed etiam lupos convertant, quod longe mi­ rabilius est, et majus quam si occiderent, si nempe illorum mu­ tent voluntatem, animumque transforment; et hæc cum illi duo­ decim essent tantum , et totus orbis lupis esset plenus. » Vide etiam quæ, hac de re, ex S. Augustino indicavimus in tract, de Virt. (n. 771.). 3) Ac dum ardua quæque , ipsumque vitæ sacrificium , exige­ rent Apostoli, nonnisi futura, quæ nempe parum allicere solent, praemia pollicebantur. « Hoc ipsum igitur », inquit S. Jo. Chryso­ stomus (in Ep. ad Cor.), « præter ea quæ dicta sunt, maxime ostendit, nullam in nostra dignitate esse fallaciam. Siquidem omnia in hac vita difficilia, utilia autem post resurrectionem pro­ mittuntur. Hoc ipsum igitur , iterum enim dicam , divinum no­ strum dogma plane ostendit. Et quamobrem nemo credentium di­ xit: non accedam, neque patiar; difficilia in hac vita minaris, utilia autem post resurrectionem polliceris ? Unde constat resur­ rectionem futuram ? Quis vita functus unquam reversus est ? Quis sepultus resurrexit ? Quis eorum dixit, ullum præmium post hujus vitæ migrationem futuram? Sed cum nihil hujusmodi nossent, pro crucifixo tamen vitam posuerunt. Idcirco hoc vel maximæ fuit potentiæ, ut tam magnis de rebus , quas numquam antea audissent, certatim omnes fidem adhiberent, et persuaderi possent, ut Mazzella. De Religione et Ecclesia 16 *ew*#-·* UXti.’ur; — 242 DISP. II. DE REVELATIONE CHRISTIANA. reipsa maximas subirent calamitates: praemia autem in posterum expectarent. Nam si deceptionibus uti voluissent, contra potius fecissent. Praemia quidem hic essent polliciti, terribilia vero hæc siluissent. Hoc namque pacto deceptores et adulatores faciunt, nihil asperum, nihil molestum, nihil grave proponentes, sede regione: hæc autem fallacia est. » 313. V. Ex ipso exi fu, qui jam patet ex adductis testimoniis pro probatione secundæ partis hujus propositionis. Ut tamen cla­ rius innotescat vis argumenti, notetur-1) effectum prædicationis Apostolicæ quin fuerit superficietenus, humanum potius genus in­ time pervasisse, atque non modo hominem individuum, totam so­ cietatem humanam renovasse ; adeo ut hujus doctrinæ cultores in deliciis haberent ea, a quibus antea abhorrebant, illa vero quibus antea delectabantur , penitus detestarentur. Hinc S. Au­ gustinus (de morib. Ecclesiae, c. 33.), religionem alloquens, ait: «Tu pueriliter pueros, fortiter juvenes, quiete senes, prout cujusque non corporis tantum, sed et animi ætas est, exerces et doces; tu fœminas viris suis, non ad explendam libidinem, sed ad propagandam prolem, et ad rei familiaris societatem, casta et fideli obedientia subjicis; tu viros conjugibus, non ad illuden­ dum imbecilliorem sexum , sed sinceri amoris legibus praeficis ; tu parentibus filios libera quadam servitute subjungis; parentes filiis pia dominatione præponis ; tu fratribus fratres religionis vinculo firmiore quam sanguinis nectis ; tu omnem generis pro­ pinquitatem et affinitatis necessitatem, servatis naturæ volunta­ tisque nexibus, mutua charitate constringis; tu dominis servos, non tam conditionis necessitate , quam officii delectatione doces adhærere; tu dominos servis summi Dei, communis domini con­ sideratione placabiles et ad consulendum quam ad coercendum propensiores facis; tu cives civibus, tu gentes gentibus, ac pror­ sus homines hominibus primorum parentum recordatione, non so­ cietate tantum, sed quadam etiam fraternitate conjungis: doce? reges prospicere populis , mones populos se subdere regibus ostendens, quemadmodum et non omnibus omnia, et omnibus charitas et nulli debeatur injuria. » Et S. Justinus (Apolog. 1. n. 14.): «Qui olim stupris gaudebamus, nunc castimoniam unice comple­ ctimur; qui magicis etiam artibus utebamur, bono et ingenito nos ART. IV. DE PROPAG. ET CONSERV. RELIGIONIS CHRISTIANÆ. 243 consecravimus Doo ; qui pecuniarum et possessionum vias omni­ bus antiquiores habebamus, nunc etiam ea quæ habemus in com­ mune conferimus, et cum indigentibus quibuscumque communica­ mus; qui mutuis odiis et cædibus pugnabamus, et cura iis qui tribules nostri non essent communem forum ob diversa instituta non habebamus, nunc, postquam Christus apparuit, convictores sumus et pro inimicis rogamus.» Hinc etiam Tertullianus (Apolog. c. 44. n. 148.) confidenter provocat ad acta judiciaria im­ perii Romani, dicens: « Vestros jam contestamur actus, qui quo­ tidie judicandis custodiis praesidetis... de vestris semper æstuat career; de vestris semper metalla suspirant; de vestris semper bestiæ saginantur; de vestris semper munerarii noxiorum greges pascunt. Nemo illic Christianus, nisi hoc tantum »; idest non pro­ pter aliud crimen, quam ob Christianam professionem. Et. (1. 1. ad nationes, c. 1.) refert idem Tertullianus admirationem genti­ lium, si quando audirent aliquem Christianum esse fraudolentum, immitem, etc. Sed opus non est Apologetarum testimonia multiplicare ; ipse Plinius Secundus , Bithyniæ proconsul scribebat ad Trajanum (1. 10. ep. 97.): « Affirmabant autem [christiani] hanc fuisse sum­ mam vel culpæ suæ vel erroris, quod essent soliti stato die ante lucem convenire, carmenque Christo quasi Deo dicere secum in­ vicem, seque Sacramento non in scelus aliquod obstringere, sed ne furta, ne latrocinia, ne adulteria committerent, ne fidem fal­ lerent, ne depositum adpellati abnegarent. » Atque Julianus Apo­ stata ita (apud Sozom. 1. 5. c. 26.) de Christianis loquitur: «Quid cansæ est, cur non potius convertamus oculos ad ea, quibus Chri­ stianorum religio crevit, idest ad benignitatem in peregrinos, ad curam ab illis in mortuis sepeliendis positam , et ad sanctimo­ niam, quam simulant. Non turpe profecto est, cum nemo ex Ju­ daeis mendicet, et impii Galilaei non suos modo, sed nostros quo­ que alant. » 2) Atque Christianam doctrinam non rudibus tantum persuase­ runt Apostoli, sed viris doctrina, nobilitate, opibus florentibus. Plures supra recensuimus; addere illis possumus Polycarpum, Ignatium, Irenæum, Justinum, Clementem, /Ammonium, Origenem, Aristidem , Apollinarem , Athenagoram , Quadratum , Apollo- 244 DISP. IL DE REVELATIONE CHRISTIANA. nium, etc., ut posteriores omittamus; addimus Glabrionem, qui sub Trajano magistratum gesserat, Flavium Clementem , virum consularem , Domitiani consobrinum , ejusque uxorem , Flaviam Domitillam , Augusti sanguine natam ; eos denique quos Tertul­ lianus ex palatio, foro, senatu, quos omnis ordinis recenset Pli­ nius. Apposite Hieronymus (Præfat. in Oatal. Script. Eccl.): «Discant, igitur», inquit, «Celsus, Porphyrins, et Julianus, ra­ bidi adversus Christum canes, discant eorum sectatores» (qui putant, Ecclesiam nullos philosophos et eloquentes, nullos ha­ buisse doctores), « quanti et quales viri eam fundaverint, extra­ xerint ; et desinant fidem nostram rusticæ tantum simplicitatis arguere. Nonne jam publica existebat in urbe Alexandria schola a primis Ecclesiæ sæculis instituta, in qua viri doctissimi, Am­ monias, Pantænus, Clemens Alex., Origenes, etc. floruerunt, et ad quam vel ipsi ethnici turmatim confluebant?» Atque addit testimonium Eusebii. Et S. Joan. Chrysostomus sibi objecit: « Sed servi fuerunt credentes, mulieres, nutrices, obstetrices, eunuchi.» Respondet autem: «Imo, neque ab his solum ecclesia nobis con­ firmata est: et hoc plane constat omnibus. Quod si ab his con­ firmatam contenderis, hoc vel maxime admirabilem facit eorum prædicationem: quod quæ dogmata neque Plato, neque Platonici aperte intelligere valuerunt, ea repente piscatores, omnium in­ doctissimum hominum genus, persuadere potuerunt, ut suscipe­ rentur. Neque enim si sapientioribus tantum persuasissent, tan­ topere fuisset admirandum. Ex quo autem servos, nutrices, eunu­ chos in tantam allexerunt philosophiam , ut angelis æinulos fa­ ceret, maximum divinæ inspirationis praebuit argumentum. Etenim si vilia et abjecta præcepissent, fortasse non sine ratione per­ suasionem illam in abjectæ prædicationis argumentum referri potuisset. Quod si magna et profunda, et humanam fere naturam excedentia, et quæ perspicaci mente indigebant, philosophaban­ tur: quanto eos qui persuasi sunt, stultiores ostendis, tanto eos sapientiores et divinæ gratiæ pleniores qui persuaserunt, ostendis. » 3) Hujusmodi vero Apostolicæ prædicationis fructus non mo­ mentaneus, sed perennis est. Quæ animadversio, ut totam suam vim explicet, institui debet comparatio inter hoc Dei opus atque praeclara quaelibet humana opera. Quid enim perfecerunt prae- ART. IV. DE PROPAG. ET CONSBRV. RELIGIONIS CHRISTIANAE. 245 stantissimi philosophi in tota antiquitate , qui vires omnes ad humani generis reformationem contulerunt? Quid innumeræ fere sectœ ex Christiana professione exortæ, quarum plures tanta hu­ manorum mediorum copia erant instruet», ut viderentur perpepetuo duratur» ? Perpendas dissolutionem sectarum Protestan­ dum, et sterilitatem eorum missionum, etsi humanis mediis, di­ vitiis, eruditione, potentia abundent. Ipsi, uti Bucerus, (De regno Christi, Basile», 1551.) tum humanas causas primæ suæ propa­ gationis assignant, tum de tristibus reformationis fructibus que­ runtur. Hinc Erasmus (Epist. ad Vulturium Neocomum) scripsit confidenter: « Circumspice populum istum evangelicum et observa, num minus illuc indulgetur luxui, libidini et pecuniæ, quam fa­ ciunt ii, quos detestamini. Profer mihi quem istud evangelium ex commessatore sobrium, ex feroci mansuetum, ex rapaci libe­ ralem, ex maledico benedicum, ex impudico reddiderit verecun­ dum. Ego multos tibi ostendo , qui facti sunt seipsis deterio­ res etc. » Unde in hodiernas etiam Novatorum missiones optime quadrant quæ scribit Tertullianus (De Præscript. c. 17.): «Cum hoc sit negotium illis , non ethnicos convertendi, sed nostros evertendi, hanc magis gloriam captant, si stantibus ruinam, non si jacentibus elevationem operentur; quoniam et ipsum opus eo­ rum non de suo proprio ædificio venit, sed de veritatis destru­ ctione. Nostra suffodiunt, ut sua ædificent. » Cf. Perrone (par. 2. prop. 10.). Merito igitur exclamat S. Jo. Chrysostomus (Or. post Eutropium captum habita , n. 1.): « Nihil Ecclesiæ par est. Ne mihi commemores muros et arma; muri enim deteruntur, Eccle­ sia vero nunquam senescit. Muros barbari demoliuntur , Eccle­ siam ne dæmones quidem vincunt. Quod hæc non sint jactantiæ verba, res ipsæ testantur. Quot Ecclesiam oppugnarunt, ipsique perierunt? Ecclesia vero coelos transcendit. Talis est Ecclesiæ magnitudo, vincit impugnata, insidiis appetita superat, contume­ liis affecta splendidior evadit, vulnera excipit, nec ulceribus ca­ dit, agitata fluctibus non demergitur, procellis impetita naufraginm non patitur, luctatur nec prosternitur, pugilatu certat nec vincitur. » 314. Quamobrem eloquentissimis ipsius S. Jo. Chrysostomi ver­ bis argumentum hoc concludere liceat. « Si dixerit », inquit (Quod 246 •:· ·«*** DISP. II. DE REVELATIONE CHRISTIANA. Christus Deus, ec. 1. et 17.), «gentili Unde manifestum est, Christum esse Deum ? Non a cœlo demonstrationem petemus neque ab aliis id genus. Nam si illi dixero: Coelum creavit, ter­ ram item vel mare, id ipse non feret: si dixero: Mortuos susci­ tavit, cæcos curavit, dæmones fugavit, neque hoc admittet; si dixero : Regnum promisit et occulta bona, si de resurrectione verba fecero, hoc non modo uon recipiet, sed etiam ridebit. Unde igitur, maxime si idiota est, illum instituemus ? Unde, inquam, nisi ex iis. quæ apud me et illum in confesso sunt, nec in du­ bium vocari possunt. Quænam igitur sunt ea, quæ ipsum fecisse gentilis ipsi fatetur, neque negare potest ? Quod Christianorum genus ipse fundaverit, neque enim illud negaturus est, quod uni­ versas per orbem ecclesias condiderit. Hinc ejus potentiæ argu­ mentum ducemus, et ostendemus, ipsum vere Deum esse : dicemusque, non esse puri hominis tantum orbem, terram, mare tam brevi tempore pervadere et ad res tantas evocare: cum ma­ xime tam absurdis moribus assueti homines essent, et tot malis irretiti. Et tamen potuit ille humanum genus ab his omnibus li­ berare , non Romanos tantum , sed Persas et omne barbarorum genus. Hæc porro fecit non armis usus , non sumptibus, nullis exercitibus, non commissis praeliis; sed principio per undecim viros, ignobiles, viles, ignaros, idiotas, pauperes, nudos, inermes, calceis carentes, una tunica tectos. Quid dico fecit? Persuadere potuit tot hominum gentibus, ut non de præsentibus tantum, sed etiam de futuris philosopharentur, utque patrias leges evellerent, veteresque mores tanto tempore radicatos penitus tollerent, aliosque substituerent, qui ab assuetis et facilibus ad difficiliora ejus præcepta traducerent.... Cur non tecum hoc reputas : Nisi Deus esset Deusque fortis quomodo cultores ejus vexati et exagitati ita creverunt, qui autem illum crucifixerunt, ita dejecti sunt, ut tota republica sua exciderent et vagi, errones, profugi circum­ eant, nec quantumvis diuturno tempore alterutrum eorum muta­ tum est? » 315. Scholion. I. Mm præfati argumenti non assequi se osten­ dit Wegseheider (p. 1. c. 2. § 51. η. 1.), ubi scripsit: «Neque fausta Ecclesiæ propagatio et Conservatio , quod eadem et isla- » ART. IV. DE PROPAO. ET CONSERV. RELIGIONIS CHRISTIANÆ. 247 ! ’ ! I : : ' I I ' luiticæ religioni contigit, inter documenta veritatis atque originis divinæ referri potest.# De discrimine inter propagationem maliumedanismi et christianismi jam disseruerat D. Thomas (c. g. 1. 1. c. 6.), dicens: «Non armorum violentia, non voluptatum promissione, et quod est mirabilissimum inter persecutorum tyrannidern, innumerabilis turba non solum simplicium sed etiam sapientissimorum hominum ad fidem Christianam convolavit; in qua omnem humanum intellectum excedentia praedicantur, volu­ ptates carnis cohibentur, et omnia quæ in mundo sunt haberi contemptui docentur. Quibus animos mortalium assentiri et ma­ ximum miraculum est, et manifestum divinæ inspirationis opus, ut contemptis visibilibus sola invisibilia cupiantur. Hoc autem non subito neque casu factum esse, manifestum est ex hoc, quod hoc se facturum Deus multis ante prophetarum prædixit oracu­ lis.... Hæc autem tam mirabilis mundi conversio ad fidem Chri­ stianam indicium certissimum est praeteritorum signorum, ut ea ulterius iterari necesse non sit, quum in suo effectu appareant evidenter. Esset autem omnibus signis mirabilius si ad creden­ dum tam ardua et operandum tam difficilia et ad sperandum tam alta, mundus absque mirabilibus signis inductus fuisset a simplicibus et ignobilibus hominibus , quamvis non cesset Deus etiam nostris temporibus ad confirmationem fidei per sanctos mi­ racula operari. Hi vero qui sectas erroneas introduxerunt, pro­ cesserunt via contraria , ut patet in Muhamete , qui carnalium voluptatum promissis , ad quorum desiderium carnalis concupiscentia instigat, populus illexit. Præcepta etiam tradidit pro­ missis conformia, voluptati carnali habenas relaxans , quibus in promptu est a carnalibus hominibus obediri. Documenta etiam veritatis non attulit, nisi quæ de facile a quolibet mediocriter sapiente, naturali ingenio cognosci possint; quin potius vera quæ docuit multis fabulis et falsissimis doctrinis immiscuit. Signa etiam non adhibuit supernaturaliter facta, quibus solum divinæ inspirationi conveniens testimonium adhibetur, dum operatio vi­ sibilis quæ non potest esse nisi divina ostendit doctorem veritatis invisibiliter inspiratum ; sed dixit, se in armorum potentia missum, quæ signa etiam latronibus et tyrannis non desunt. Ei etiam non aliquid sapientes in rebus divinis et de divinis et hu- ■■■■ ■ ________________ _______________________________ DISP. H. DE REVELATIONE CHRISTIANA. r. <·» manis exercitati a principio crediderunt, sed homines bestiales in desertis morantes, omnis doctrinæ divinæ prorsus ignari, per quorum multitudinem alios , armorum violentia iu suam legem coegit.» Hæc quidem sunt omnia, quæ hic advertere opus est; sed si quis pluribus eadem evolvere cupiat , cf. Hoocke (in Ap­ pendice, cap. 3.), et Bergier (Art. Mahométisme). 316. II. Plura eidem argumento opposuit Gibbon (History of the decline and fall of the Roman Empire), quæ recte perpen­ denti quæ diximus, nihil omnino sunt. Ita ex. gr. celerrimam et universalem propagationem christianæ religionis tribuit—1) con­ junctioni tot populorum sub una imperii romani auctoritate. — Sed ampla hæc Romani imperii dominatio, quod favente divina providentia factum est, effecit quidem ut ad varias unius ejusdemque imperii provincias facilius Apostolis pateret via; sed non ideo minoris difficultatis erat, doctrinam mysteriis gravibusque præceptis refertam prædicare ac suadere, praecipue cum per tria sæcula imperatores ipsi non solum antiquo errori tenaciter inhærerent, sed et religionem novam dire persequerentur. 2) Eamdem tribuit communioni bonorum , et mutuæ charitati inter primos Christianos conspicuæ, qua pauperibus de necessaria sustentatione provisum erat.—Sed communio bonorum et mutua caritas post propagationem factam, seu in jam fundatis Ecclesiis Christianis conspicua fuit, sed minime inservire poterat primæ propagationi. Et aliunde si illa pauperes allicere potuit, divites naturaliter absterrere debuit; his vero absentibus quomodo pau­ peres de necessaria sustentatione sibi blandiri poterant ? 3) Item alii tribuunt Ecclesiæ catholicæ conservationem prin­ cipio auctoritatis.—Sed dicimus nullatenus nos inficiari, praecla­ ram esse eam constitutionem socialem, quam ab ipso Domino au­ ctore suo Ecclesia habuit ; sed ex vigente principio auctoritatis per se solum ut naturali causa, conservationem Ecclesiæ catho­ licæ explicari nequaquam posse. Etenim a) ut principium aucto­ ritatis pro sua parte concurrere possit ad conservandam Chri­ stianam religionem , seu Ecclesiam Christi ; supponi jam debet susceptum alteque in fidelium animis repositum : fieri ne autem potest, ut sine virtute prorsus divina, eidem principio, difficilli­ ma proponenti ac prsecipienti, humili fide et constanti obedientia r / ·■* ■ ■· . ι’ϊ· t ART. IV. DE PROPAG. ET CONSBRV. RELIGIONIS CHRISTIANÆ. 9 249 adhæreant homines, in magno numero, ex omnibus conditionibus, patria, indole, educatione diversi ? Præsertim vero , cum adver­ sariorum impetus in ipsam illam auctoritatem dirigantur , quin portæ inferi prævalere unquam possint?—b) Periculum ruinæ Ec­ clesiæ, uti ex historia præsertim trium primorum saeculorum li­ quet, non in sola dissolutione vinculi socialis consistebat, sed sæpe persecutiones ad completam Ecclesiæ destructionem dirige­ bantur ; ita ut nisi Deus singulari ratione suæ Ecclesiæ auxilio luisset, sanguis martyrum non evasisset semen Christianorum, sed ipsam Ecclesiam penitus exstinxisset. In his et aliis simili­ bus confunduntur media quibus divina providentia usa est ad adjuvandam Ecclesiæ propagationem ac conservationem, cum cau­ sa quæ par sit ad mirabilem hunc effectum producendum—Cf. si lubet, Spedalieri (contra Gibbon, sect. .6. p. 1., ac præsertim cap. 3.). 317. Sed post ea, quæ præclarissime a Patribus disputata au­ divimus, piget hæc referre. Libet potius in memoriam revocare judicium Gamalielis, cum Apostolis præciperent ne prædicarent Jesum ejusque doctrinam. « Surgens autem quidam, » (Act. V. 34. 35. 38. 39.), ‘in concilio Pharisæus, nomine Gamaliel, legis doctor honorabilis universæ plebi, jussit foras ad breve homines fieri; dixitque ad illos: Viri Israelitæ, attendite vobis super ho­ minibus istis, quod acturi sitis.... Et nunc itaque dico vobis: Di­ scedite ab hominibus istis, et sinite illos, quoniam, si est ex ho­ minibus consilium hoc aut opus, dissolvetur: si vero ex Deo est, non poteritis dissolvere illud, ne forte et Deo repugnare invenia­ mini. Consenserunt autem illi. » 250 DISP. U. DE REVELATIONE CHRISTIANA. ARTICULUS QUINTUS Utrum revelatio Christiana contineatur solum in libris scriptis, an etiam in sine scripto traditionibus. Exponitur Status Quaestionis. 318. Demonstrata existentia atque divina origine revelationis christianæ. sponte suboritur quæstio « ubinam ea inveniatur ». Cui quæstioni plenius satisfieret, si inquireremus medium a Chri­ sto institutum ad suam doctrinam propagandam, conservandam, atque uti vere credibilem proponendam. Verum hanc investigatio­ nem pro viribus exegimus, agentes de regula fidei (de Virt. In­ fix. disp. 4. a. 1. seqq.); adeoque hic solum generat im inquirimus fontes, ex quibus doctrina Christiana hauriri potest. Imo nec de omnibus hujusmodi fontibus agendum hic est; siquidem dogmati­ cas quæstiones pertinentes ad verbum Dei scriptzim absolvimus in eodem tract, de Virt. Infusis (1. c.). Hic igitur solummodo quæritur < utrum præter verbum Dei scriptum, admittendæ sint orales traditiones ». 319. Præstat autem genuinum imprimis traditionis conceptum exhibere, atque verum quæstionis statum definire. Ac — 1) tra­ ditionis nomen, secundum latissimam quamdam acceptionem, si­ gnificat quamlibet doctrinam aut institutum a majoribus acce­ ptum, atque ad posteros, sive scripto sive voce sive praxi, trans­ missum. Quo sensu dicitur (Exod. XVII. 14.): « scribe hoc ob monimentum in libro, et trade auribus .Josue »; et Apostolus (II. Thess. II. 14.) ait: tenete traditiones , quas didicistis, sive per sermonem sive per epistolam nostram ». Hujusmodi vero tradi­ tio considerari potest objective, et est ipsa doctrina, quæ poste­ ris transmittitur seu communicatur : active, et est complexus actuum et mediorum, quibus illa communicatur: complexive, et est objectum transmissum simul cum mediis, quibus transmissum i sr* ART. V. DE DIVINIS TRADITIONIBUS. I 251 est. Complexivo, uti patet, accipi debet traditio, ut plenus ejus conceptus habeatur. 2) Sensu minus lato, traditio importat quamlibet doctrinam aut institutum a majoribus ad nos transmissum veluti de aure in aurem seu sine scripto. Quo sensu scripsit Tertullianus (de Co­ ron. e. 4.): « Harum disciplinarum si legem expostules scriptura­ rum nullam invenies: traditio tibi prætenditur auctrix , consue­ tudo confirmatrix, et fides observatrix. » Hactenus tamen tradi­ tio abstrahit a sacra et profana, vera et falsa, pia et impia etc. 3) Stricto ac theologico sensu sumpta traditio, est doctrina aut institutum ad religionem, seu ad fidem et mores spectans, non scripto sed viva voce, quasi de aure in aurem transmissum, et ad nos usque perveniens. Traditionis sic acceptæ objectum est sa­ crum, verum, pium; atque de ea nos hic agimus. 320. Multiplex autem est hujus traditionis partitio. Etenim — 1) ratione objecti traditio dispescitur in dogmaticam et mora­ lem: prima doctrinam exhibet non scriptam vel divina fide proprie credendam, uti est ex. gr. divinitas totius Sacræ Scripturae qua catholica Ecclesia utitur, quaternarius numerus Evangeliorum, etc.; vel cum fidei doctrina necessario connexam, aut etiam revelatam sed nondum sufficienter propositam ad explicite credendam divina fide. Altera vero exhibet doctrinam non scriptam ad Ecclesiæ mores formandos pertinens: atque hæc vel est proprie morum, quatenus præcise continet bonum faciendum aut malum vitandum; vel est disciplinae, quatenus continet ea quæ externum Ecclesiæ et fidelium regirnen spectat, uti est ex. gr. poenitentia publica; vel est rituum, quatenus ea continet, quæ ad exteriorem Dei cultum pertinent, uti sunt ex. gr. rubricæ servandæ in sacrificio altaris. 2) Ratione subjecti, traditio alia est universalis, alia parti­ cularis: prima respicit universam Ecclesiam , seu fideles omnes ubique locorum, uti est ex. gr. authentia quatuor Evangeliorum, celebratio Paschatis, jejunium quadragesimale etc.; altera respi­ cit unam dumtaxat aut paucas particulares Ecclesias: talis erat ex. gr. jejunium, quod die Sabbati observabatur Romæ, et de quo S. Ambrosius, referente S. Augustino (ad Januar. ep. 118.) dicere solebat: « cum Romam venio, jejuno Sabbato; cum hic [Mediolani] sum, non jejuno ». -J ■h* 2θ2 • Μ · DISP. II. DE REVELATIONE CHRISTIANA. 3) Ratione durations, traditio dividitur in perpetuam et tem­ poraneam: prima illa dicitur, quæ ab initio instituta fuit, ut sem­ per duraret in Ecclesia, quin ab ulla auctoritate mutari possit; uti sunt ex. gr. quæ ad materiam et formam Sacramentorum per­ tinent, præceptum de aqua miscenda calici, de qua scripsit S. Cy­ prianus (1. 2. ep. 3.): » admonitos autem nos scias , ut in calice Domini offerendo, Dominica traditio servetur, neque aliud fiat a nobis, quam quod pro nobis Dominus prior fecit, ut calix, qui in commemoratione ejus offertur, mixtus vino offeratur ». Altera ea dicitur quæ vel ita instituta fuit, ut ad certum tempus duraret, vel talis est naturæ ut ab Ecclesia mutari possit; talis ex. gr. fuit traditio de abstinentia a suffocato, de baptismo per trinam immersionem, de communione fidelium sub utraque specie, etc. 4) Ratione obligationis, distinguitur traditio necessaria et libera: necessaria dicitur illa, quæ per modum praecepti instituta, servanda est; tales sunt ex. gr. imprimis traditiones dogmatic», majorum aliquorum festorum observatio, tempus Paschatis cele­ brandi etc.: libera est illa quæ fidelibus quidem commendatur aut proponitur per modum consilii, sed eorum arbitrio relicta est, quatenus non est instituta per modum præcepti; talis est ex. gr. usus signi crucis, aquae lustralis etc. 321. At praecipua traditionis partitio, quæ maxime usui esse debet in præsenti controversia, est in divinam, apostolicam, et ecclesiasticam. Hæc divisio sumitur ex parte auctoris: unde di­ vina dicitur traditio, quæ Deum habet auctorem; ac proinde est doctrina aut institutum divinitus revelatum, atque a majoribus ad posteros de ore in os transmissum; apostolica dicitur ea, quæ apostolos habet auctores, atque simili medio ad nos usque per­ venit; ecclesiastica denique auctricem habet ecclesiam post Apo­ stolorum tempora. Divina autem traditio subdividitur in domi­ fp nicam er. apostolicam; seu apostolica subdividitur in simpliciter apostolicam et apostolico—divinam: cui divisioni fundamentum præbet Cone. Tridentinum (sess. 4.), dicens: « omnem salutarem veritatem et disciplinam contineri in libris scriptis et sine scri­ pto traditionibus, quæ ipsius Christi ore ab Apostolis accept», aut ab Apostolis Spiritu, Sancto dictante, quasi per manus traditæ ad nos usque pervenerunt ». Dominica est traditio quæ Chri- i i I ART. V. DE DIVINIS TRADITIONIBUS 9 1 253 sti ipsius oro proposita fuit; apostolica est illa, quam apostoli a Spiritu Sancto acceperunt, et cujus ipsi fuerunt primi præcones (cf. de Virt. Infusis, n. 554. seq.). Pariter simpliciter apostolica est traditio, quæ primo emanavit ab apostolis, qui non Dei sed suo nomine illam proposuerunt; nempe tamquam Ecclesiæ recto­ res ac pastores, non vero tamquam divini eloquii præcones: hu­ jusmodi est quadragesimas institutio , observatio diei dominicæ loco Sabbati, Symbolum quod dicitur Apostolorum, etc. Divino— apostolica autem est traditio, quam primitus apostoli proposue­ runt, sed nomine ipsius Dei, adeoque tamquam præcones ejus: hæc igitur traditio vere est divina. Notari tamen debet, apostolicas ecclesiasticasque traditiones vocari quandoque a Patribus divinas, vel quia præ auctoritate divinitus accepta, vel Spiritu Sancto assistente institutæ fuerunt: ac vicissim traditiones divinas vocari quandoque apostolicas, aut ecclesiasticas, quia Apostoli et Ecclesia illas promulgarunt atque ad nos transmiserunt. Cf. Bellarminum (de ver. Dei, 1. 4. c. 2.). 322. Porro traditionibus Dominicis ac divino—apostolicis par inest vis, cum æque sint divince, et distinguantur solummodo ra­ tione primi præconis visibilis; adeoque non est necessarium posse semper illas discernere. Sed tantum abest, ut catholici eamdem vim tribuant traditionibus divinis, et simpliciter apostolicis aut ecclesiasticis, uti Novatores calumniantur, ut assignent accurate regulas ad illas discernendas. Sane—1) traditionem aliquam esse mere ecclesiasticam constare potest ex tardiori epocha qua in­ stituta fuit; ex documento a quo originem habet, et quod assi­ gnari potest; etc.: sed si dubium sit, utrum illa sit ecclesiastica an apostolica, adhiberi potissimum debet regula tradita a S. Au­ gustino (cont. Donat. 1. 1. c. 24.): « Quod universa tenet Ecclesia, nec conciliis institutum, sed semper retentum, nonnisi auctoritate apostolica traditum rectissime creditur ». 2) Ut vero discernatur, num ea sit simpliciter apostolica an divina, — a) inspicienda est ipsa traditionis materia. Etenim si est doctrina, quam universa Ecclesia tenet uti dogma fidei, et tamen in scripturis non continetur; ea ad divinam traditionem re­ ferenda est: nec enim Ecclesia universa in his errare potest, nec divina fides est possibilis in objectum divinitus non revelatum: 9 ♦Λ * Λ1 ► ■ ■- — 254 DISP. II. DE REVELATIONE CHRISTIANA. talis est ex. gr. perpetua virginitas B. Mari® Virginis. Si institu­ tum tale sit, ur omnino requirat potestatem divinam , et tamen in Scripturis non reperiatur; illud ad divinam traditionem refe­ rendum est: exempla habentur in materiis et formis Sacramen­ torum, in confessione sacramentali praemittenda sumptioni eucharistiæ, etc. — ô) Inspici debet a quo ac quomodo proponatur aliqua doctrina aut institutum. Etenim si pleriquo Patres ac Ec­ clesiæ Doctores ita aliquid proponunt, ut contrarium damnent uti hæreticum, ceteris non contradicentibu si œcumenicum Concilium etc. aliquid eodem modo doceat; illud certe ad divinam tra­ ditionem pertinet: hujusmodi est ex. gr. traditio de cultu sancta­ rum imaginum. Si doctrina aut institutum custodiatur, tamquam divinum, in ecclesia certe apostolica, rectissime divinum judica­ tur: exemplum habes in libris deuterocanonicis, in baptismo hæreticorum, etc. Si Ecclesia sua praxi ostendit se non posse insti­ tutum aliquod mutare, aut in eo dispensare; merito illud cense­ tur divinum.—c) Suprema autem ac tutissima regula est Eccle­ siæ judicium: quod satis constat ex alibi disputatis de munere Ecclesiæ in re fidei ; et confirmabitur ex dicendis de infallibili Ecclesiæ magisterio—Cf. Bellarminum (1. c. c. 9.). 323. His de traditionis natura et partitionibus præstitutis, scien­ dum est quaestionem inter nos et Novatores hic proprie versari circa traditiones (Zininas,sive dominicas sive divino—apostolicas— circa tr.iditiones dogmaticas seu fidei, et morales seu morum— circa traditiones non scriptas. Dicuntur autem hujusmodi tradi­ tiones non scripta, ut distinguatur hic christianæ revelationis fons a Scriptura Sacra : quare non excluditur omnis scriptio (possunt enim traditiones inveniri ex. gr. in scriptis Patrum); sed excluditur scriptio divinitus inspirata. « Vocatur autem, inquit Bellarminus (de Verbo Dei, 1. 4. c. 2.), doctrina non scripta, non ea quæ nusquam scripta est, sed quæ non est scripta a primo auctore [præcone]: exemplo sit baptismus parvulorum. Parvulos baptizandos, vocatur traditio Apostolica non scripta , quia non invenitur hoc scriptum in ullo Apostolico libro, tametsi scriptum est in libris fere omnium veterum Patrum. » 324. Jamvero Novatores non negant, divinas traditiones, si exi­ stant, eamdem auctoritatem habere ac Scripturas; sed ex statuto ART. V. DE DIVINIS TRADITIONIBUS 255 ab ipsis principio , quod Scriptura continet totum verbum Dei, adeoque sit unica regula fidei, negarunt imprimis existentiam ac necessitatem cujuscumque divinæ traditionis. Legitur in Formu­ la Concordiœ (p. 570.): « Credimus unicam regulam et normam, secundum quam omnia dogmata ornnesque doctores æstimari et judicari oporteat, nullam omnino aliam esse, quam prophetica et apostolica scripta cum V. tum N.T.» Et (Confess, helv. II. c. 2.): —c) Pariter agnoscunt valorem baptismi ab hæreticis collati, celebrandum esse diem sequentem sabbati, licitum quandoque esse jusjurandum, abstinentiam a sanguine et suffocato non esse necessariam, etc. quæ omnia ex Scripturis non habentur. 2) Multa credunt contra fidem Ecclesias Catholicae: hæc certe non continentur in Scripturis. Ita ex. gr. admittunt distinctionem inter articulos fundamentales et non fundamentales: hanc pro­ bent ex Scripturis, atque ex ipsis definiant quinam sunt articuli fundamentales. (Cf. de Virt. Infusis, n. 426. seqq.)—Admittunt solam fidem, seu fiduciam quod Deus non respiciat peccata, ju­ stificare: id probent ex Scripturis. Certe Lutherus ut id efficeret, corrupit Scripturas, ac praesertim inseruit particulam solam (per solam fidem) textui Apostoli (Rom. III. 28.); epistolam S. Jacobi, expresse tradentem contrarium dogma, rejecit uti minime euan­ gelicam, non apostolicam, vere stramineam (cf. Bayle, Diction.V. Luther not. O. P.)—Cf. Becanum (op. et 1. cit.). § ni. Praecipuis objectionibus satisfit. 335. Præstat præcipuis saltem objectionibus respondere, ut prae­ sertim ex solutione earum, quas ex Scripturis adversarii profe­ runt, evidens sit, eos nullo modo suam doctrinam ex Scripturis probare. Testimonia autem, quæ objiciunt ad tres classes redu­ cuntur:—!) Scripturae docent nihil esse addendum verbo Dei — DISP. II. DE REVELATIONE CHRISTIANA. 2) expresse docent Scripturas esse sufficientes—3) aperte damnant traditiones. Ac quoad Dm classem— 336. Objiciunt—1) verba Deuter. (IV. 2.): « Non addetis ad verbum, quod vobis loquor, nec auferetis ex eo»—2) Pariter ver­ ba (XII. 32.): «Quod præcipio tibi, hoc tantum facito; nec addas quidquam, nec minuas »—3) Verba denique Apocalypseos (XXII. 18. 19.): « Si quis apposuerit ad hæc, apponet Deus super illum plagas; et si quis diminuerit, auferet Deus partem ejus de libro vitae ». Respondetur: Primum et alterum testimonium non sunt ad rem. Nam imprimis agitur de verbo quod traditur viva voce (quod loquor, quod præcipio): sed, hoc etiam praetermisso, sensus ne­ quit esse, quod non liceat addere nova praecepta; secus nec li­ cuisset addere præcepta evangelica. Sensus igitur primi testim. est, præcepta Mosaica integre ac perfecte servanda fuisse, prout mandata erant, sine corruptione aut falsa interpretatione. Merito concludit Becanus (op. et 1. cit. n. 47.), «testimonium Deutero­ nomii nihil ad rem facere, nisi velint [adversarii] sic argumen­ tari: Judæi debebant perfecte et integre servare præcepta Mo­ saica. Ergo Christiani non debent admittere Traditiones Aposto­ licas, sed sola Scriptura esse contenti. Quæ sane consequentia absurda et ridicula est, ut omnes vident. Ut tamen res fiat cla­ rior, quæro ab adversariis, an ipsi putent hoc testimonium per­ tinere ad solos .Judæos, an etiam ad Christianos? Si pertinet ad solos Judæos, cur adducitur contra Christianos? Aut cur volunt Lutheran! et Calvinistæ, ut nos ad illud servandum obligemur? Si etiam pertinet ad Christianos, cur adversarii non servant præ­ cepta Mosaica? cur non circumcidunt se? etc.» — Verus autem sensus alterius testim., uti patet ex contextu, est: « Quando ve­ neris in terram Palaestinam, ad quam tendis, et obtuleris Domi­ no Deo tuo sacrificium (de hoc enim præcepto hic agebatur), non imitaberis gentiles, sed hoc tantum offeres, quod ego præci­ pio tibi.» Quoad objectum testim. ex Apocal., imprimis notari potest·, il­ lud condemnare Lntheranos, qui non solum diminuunt de verbis Prophetiae hujus, sed totum librum rejiciunt—Certe non prohi­ bet, ne præter Apocalypsim admittatur aliquid aliud; secus reji- ART. V. DE DIVINIS TRADITIONIBUS 271 ciendum esset Evangelium S. Joannis ipsius cum ejus epistolis— Sensus igitur est, Prophetiam illam non esse depravandam, neI que additione, aliquid nempe apponendo tamquam 'partem illius; neque diminutione, aliquid nempe detrahendo quod ad illam per­ tineat. 337. Objiciunt præsertim verba Apostoli (Gal. I. 8.): «Licet nos aut angelus de coelo evangelizet vobis praeterquam quod evanI gelizavimus vobis, anathema sit». Ergo, inquiunt, præter Evan­ gelium, non debent admitti traditiones. Respondetur — 1) Apostolus docet nihil esse evangelizandum praeterquam quod Apostoli evangelizav erant; sed, ex demonstra­ tis, omnia non evangelizaverunt Apostoli scripto, sed partim scri­ pto partim viva voce. Ergo. Sane post ep. ad Galatas, S. Joan­ nes scripsit Apocal. et Evangelium suum: num hæc etiam exclu­ duntur ab Apostolo ?—2) Illud praeter in objecto loco, significat contra; adeoque prohibet Apostolus ne dogmata ac præcepta con­ traria iis, quæ annunciabant Apostoli, proponerentur. Porro par­ ticula præter sæpe apud Latinos vim habet contra: unde dicitur aliquid esse præter (idest contra) spem, morem, legem, dignita­ tem. Eamdem vim sæpe habet particula παρά apud Græcos: exem­ pla habes (Act. XVIII. 13.; Rom. I. 26., IV. 18., XL 24.). Unde etiam versio Arabica et Ætiopica legit: «Si nos aut Angelus de coelo annuntiet vobis quidquam diversum ». Quod ipsum manife­ stum est ex contextu; legitur enim (v. 6.): «Miror quod sic tam cito transferimini ab eo, qui vos vocavit in gratiam Christi, in aliud Evangelium». Unde S. Augustinus (Tract. 98. in Jo.) ait: «Propterea admonitio Apostoli de cordibus vestris non recedat; si quis evangelizaverit præterquam quod accepistis etc. Non ait, plusquam accepistis; nam si illud diceret, sibi ipsi præjudicaret, quia cupiebat venire ad Thessalonicenses, ut suppleret quæ eo­ rum fidei defuerunt. Sed qui supplet, quod minus erat, addit; non quod inerat tollit: qui autem prætergreditur regulam fidei, non accedit in via, sed recedit a via ». Consentiunt S. Ambrosius et S. Hieronymus (in h. L), nec non S. Jo. Chrysostomus et Œcumenius. Quod si Theophylactus observat, Apostolum non dixisse si contraria; id est, ut doceat non solum eos anathematizari qui aperte contraria toti doctrinæ docent, sed etiam eos qui vel obii- DISP. II. DE REVELATIONE CHRISTIANA. que quidquam labefactant ex doctrina tradita. Revera S. Jo. Chrys. (horn. 1. ad Gal.), cujus verba aut recitare aut in com­ pendio referre solet Theophylactus, ait: « Neque dixit, si contra­ ria annuntiaverint, aut totum subverterint Evangelium; verum si vel paululum evangelizaverint præter quod accepistis, etiamsi quidvis labefactaverint, anathema sit». Contrarium ergo pro totali destruente usurpatur. 338. Quoad 2lljrn classem, objiciunt—1) verba Joannis (XX.): « multa quidem et alia signa fecit Jesus, quæ non sunt scripta in libro hoc: hæc autem scripta sunt, ut credatis, quod Jesus est Filius Dei, et ut credentes vitam habeatis in nomine ejus ». Er­ go, inquiunt, quæ scripta non sunt seu traditiones non requirun­ tur ad vitam æternam—2) Verba Apostoli (II. Tim. III. 16. seq.): «Omnis Scriptura divinitus inspirata utilis est ad docendum, ad arguendum, ad corripiendum, ad erudiendum in justitia, ut per tectus sit homo Dei ad omne opus bonum instructus ». Ergo, ajunt, traditiones sunt supervacaneæ. Respondetur ad l“m:—1) S. Joannes non loquitur de tota Scri­ ptura, sed de suo Evangelio, uti evidens est ex objectis verbis: si ergo vera esset interpretatio adversariorum, non solum tradi­ tiones, sed reliqui omnes libri sacri, præter Evangelium S. Joan­ nis, essent rejiciendi—2) Loquitur S. Joannes non de doctrina, sed de miraculis Christi; et dicit, ea miracula, quæ ipse in suo evangelio scripsit, sufficere ad persuadendum mundo, Christum esse Filium Dei: quod quidem est unum ex iis, quæ requiruntur ut consequamur vitam æternam, sed non totum. Etenim credentes Christum esse Filium Dei, debemus credere omnia quæ docuit, atque implere omnia quæ præcepit: hæc omnia vero, uti ex data demonstratione patet, continentur in verbo Dei, tum scripto tum ore tradito. Ad 2dnm:—I) Valde probabile saltem est, Apostolum loqui de solis Scripturis V. T.; siquidem loquitur de sacris litteris quas Timotheus ab infantia novit, uti ibidem dicitur: ergo superva­ caneæ essent non modo traditiones, sed etiam Scripturæ N. T.— 2) Laus, quam Paulus tribuit omni Scripturæ , judicio omnium latine scientium, tribuenda est singulis libris Sacræ Scripturæ; ergo, juxta interpretationem adversariorum, assumpto uno libro, JA.’ Vi T? r-f.S K ART. V. DE DIVINIS TRADITIONIBUS. ' 273 ceteri essent supervacanei—3) Quando Apostolus scripsit 2',am ad Tim. nondum extabant scripta S. Joannis, et fortasse nec 2d* Petri, Jacobi et Judie epistolæ; ergo in sententia adversariorum, hæc omnia scripta simul cum traditionibus essent rejicienda— 4) Apostolus docet, Scripturam esse utilem, ut perfectus sit ho­ mo Dei; et adversarii inferunt «éfgo su per vacane» sunt traditio4 nes:» sed Apostolus (ibid. IV. 11.) ait: « Marcum assume, et ad­ duc tecum: est enim mihi uiilis ad ministerium »: ergo, conclu­ dendum esset, Timotheum, Titum, Onesimum, etc. esse superva­ caneos—5) Itaque Apostolus non dicit, solam Scripturam sufficere ad docendum, arguendum, etc.; sed ad hæc omnia prodesse, et esse magni præsidii: quod ultro concedimus, quin inde sequatur exclusio traditionum. 4% ·I 339. Quoad 3lia,n classem, objiciunt illud Isaiæ (XXIX.): «In vanum colunt me, docentes mandata et doctrinas hominurn »; et (Matth. XV.): «Irritum fecistis mandatum Dei propter traditio­ nem vestram »; et (Gal. I.): « Æmulator existens paternarum mearum traditionum »; et (Coloss. II.): « videte ne quis vos de­ cipiat per philosophiam et inanem fallaciam, secundum traditio­ nem hominum »;. et (I. Pet. I.): « Redempti estis de vana vestra conversatione paternae traditionis»; etc. Unde, ajunt, sicut re­ prehenduntur traditiones, quas Judæi jactabant se accepisse a Moyse et Prophetis; ita reprehendendae sunt traditiones, quas di­ cimus a Christo per Apostolos nos accepisse. Respondetur: uti liquet ex ipsis objectis testimoniis, non re­ prehenduntur traditiones, quas Judæi a Moyse et Prophetis ac­ ceperunt; sed vel traditiones a quibusdam recent ioribus acceptae, quarum aliquae inanes, aliquae perniciosæ et contra Scripturam erant: (S. Hieronymus ep. ad Algas, q. 10. refert auctores harnm traditionum); vel Judaicae traditiones jam inutiles in lege Christiana ; vel instituta et corruptelae Philosophorum gentilium. Sed quid commune id habet cum veris traditionibus, quae Deum habent auctorem?—Cf. Bellarminum (de Verb. Dei, 1. 4. c. 10.). 340. Objiciunt plura eæ Patribus. Ita, ajunt, juxta Origenem (horn. 1. in Jer.) « sensus quippe nostri et enarrationes sine his testibus [Scripturis] non habent fidem»—juxta S. Atbanasium (ep.39.de libris canon.) «in his [Scripturis] solis pietatis schola Mazzella. Dc Religione et Ecclesia 18 274· DISP. II. DE REVELATIONE CHRISTIANA. beate annuntiatur »—juxta S. Jo. Chrys. (boni, in Ps. XCV.)«si quid dicitur absque Scriptura, auditorum cogitatio claudicat»— juxta Cyrilluin Hier. (Catech. 4.) « ne minimum quidem absque Scriptura tradi debet »—juxta S. Irenæum (adv. hœres. 1. 2.c.47.) «Scripturæ sunt perfect»»—juxta Tertullianum (cont. Hermog. c. 22.) adorare debemus Scriptura* plenitudinem—juxta S. Athauasium (in Or. cont. gentes) « sufficiunt per se sacræ Scripturæ ad veritatis indicationem »—juxta Tertullianum iterum (de Carne Chr.) «non recipio, quod extra Scripturam de tuo [Marcionem alloquitur] infers »—juxta S. Hieronymum (in c. 23. Matth.) «quod de Scriptura non habet auctoritatem, eadem facilitate contemni­ tur, qua probatur» — Videntur denique Patres usum traditionis vituperare: Ita S. Irenæus (1. 3. c. 2.) de haereticis ait: «Cum ex Scripturis arguuntur, in accusationem Scripturarum conver­ tuntur, quasi ex his non possit inveniri veritas ab his qui ne­ sciunt traditionem»; et Cyrillus Hier. (Catech. 16.): «Dicemus de Sp. Sancto ea tantum quæ scripta sunt: si quid autem scri­ ptum non est, non scrutabimur curiose ». Respondetur: Ex adductis testimoniis in probatione thesis li­ quet, tam unanimiter ac perspicue admisisse Patres, tum theoretice ium practice, divinas traditiones, ut sine manifesta con­ tradictione non possint illas rejicere. Nisi ergo velimus Patres traducere tamquam turpiter sibi contradicentes, impossibile est admittere adversariorum interpretationem in objectis testimoniis. Revera, ut id positive constet, Origenes (hom. 1. in Jer.) non agit de omnibus dogmatibus, sed de singulari figura V. T. Chri­ sto applicanda; unde addit: « ut firmem verbum intellectus mei, accipiam duos testes de veteri Testamento ; accipiam tres de Evangelio, de Propheta, de Apostolo: sic enim stabit omne ver­ bum»—S. Athanasius (ep. 39.) non excludit traditiones divinas, sed libros apocryphos ab hæreticis obtrusos; unde epistolam il­ lam ita exorditur: «Quandoquidem aggressi sunt aliqui descri­ bere sibi apocrypha, et cum inspirata divinitus Scriptura con­ fundere etc. »—S. Joannes Chrys. (hom. in Ps. XCV.) non opponit Scripturam traditionibus, sed soli animi cogitationi, uti integer textus legitur—Cyril. Hiers. (Cat. 4.) non loquitur de omni dog­ mate, sed de dogmate comprehenso in Symbolo Apost., et exclu- ART. V. DE DIVINIS TRADITIONIBUS. I ' j J 275 dit libros solum apocryphos; unde ibidem ait: « Disce quoque stu­ diose ab Ecclesia quinam sint vet. Testamenti libri, qui vero no­ vi: neque mihi legas quidquam apocryphorum »—S. Irenæus (1.2. c. 47.) Scripturam dicit perfectam quoad Dei unitatem adfltruendara, et excludit Valontinianorum commenta Scripturæ repvgnantia—Tertullianus (c. Hermog. c. 22.) adorat Scripturæ plenitudinem in ordine ad mundi exordium sine præjacente materia — S. Athanasius (Or. c. g.) docet Scripturam sufficere ad vanitatem idolorum ct divinitatem Christi ostendendam ; et ibid, agnoscit traditiones: « sufficiunt quidem, ait, per se tum Sacræ Scripturæ ad veritatis indicationem, tum plurimi de ea re libri a sanctis­ simis magistris conscripti, quos si quis evolvat, intelliget aliquo modo Scripturarum mentem, et fortasse eam, quam cupit, cogni­ tionem adipiscetur»—Tertullianus (de Carne Chr.) rejicit tradi­ tiones contrarias Scripturis et apocryphas, non veras traditiones; unde reprehendit Marcionem « originalia Christi instrumenta de­ lere ausum, et de suo inferre»—Similem sensum habet testimonium S. Hieronymi (in Matth. c. 23.); unde præmittit: «alii Zachariam patrem Joannis intelligi volunt ex quibusdam apocryphorum somniis approbantes... quod quia de Scripturis non habet auctoritatem etc.» — Vituperant Patres traditiones spurias, aut usum illegitimum traditionis authenticæ: ita S. Irenæus (1. 3. c.2.) impetit Valentinianos, qui exclusis traditionibus Apostolicis, suas obtrudebant; unde prosequitur: « cum autem ad eam iterum tra­ ditionem, quæ est ab Apostolis , quæ per successiones Presbyte­ rorum in Ecclesiis custoditur, provocamus eos, adversantur tra­ ditioni dicentes, se non solum presbyteris sed etiam Apostolis exiatentes sapientiores, sinceram invenisse veritatem »—Cyrillus (1. obj.) rejicit solum inutiles quæstiones circa modum divinæ generationis, et circa nomina Sp. Sancti; quin tamen respuat uti­ lem ac rectum traditionum usum; multa enim minime scripta de utroque mysterio ibid, profert. Cf. pro Cyrilli sententia, ToutUe, editorem illius operum, disputantem contra Rivetum. 341. Ex his generales quædam regulae statui possunt ad recte intelligenda et explicanda dicta Patrum, quoad apparentiam, re­ pugnantia assertæ a nobis doctrinæ. Ac—1) frequenter opponunt Patres Scripturas non divinis traditionibus, sed vel philosopho- 276 DISP. IL DE REVELATIONE CHRISTIANA. rum excogitationibus, quæ divinæ auctoritati substituebantur (Tertull. de Præscript. c. 7.; S. Gregorius Naz. Or. 27.; etc.); vel traditionibus, imo scriptis apocryphis (S. Iren. 1. 3. c. 2.; S. Hier, in Aggæi c. 1.; etc.)—2) Relinquunt traditiones, attenta natura adversariorum qui non agnoscerent, nisi Scripturas, ex quibus solis in suis erroribus convinci poterant: tales erant ex. gr. Ariani Christi divinitatem negantes; et sic intelliguntur ver­ ba Constantini (apud Theodoretum, h. e. 1. 6.), in quæ tamen plura advertit Bellarminus. Vel etiam certa quædam dogmata, sed non omnia ex Scripturis adstrui posse contendunt—3) Phrases negantes «quod scriptum non est» sæpe usurpant de eo quod est oppositum Scripturæ; sicut phrases affirmantes «Scripturam esse regulam fidei » nullatenus excludunt traditiones—4) Patres affirmantes sufficientiam Scripturarum , eas non sejungunt a tra­ ditionibus et ab interpretatione vivi et authentici magisterii; sed hæc potius supponunt ; quemadmodum etiam docent Scripturas omnia continere, immediate vel mediate; exigunt enim ac docent a traditione per authenticum magisterium accipienda esse ea, quæ ipsæ immediate non exhibent. « Quamvis, inquit S. Augusti­ nus (c. Cresconium, 1. 1. n. 39.), hujus rei [valoris baptismi ab hæreticis collatij certe de Scripturis canonicis non proferatur exemplum, earumdem tamen Scripturarum etiam in hac re a no­ bis tenetur veritas, cum hoc facimus, quod universæ jam placuit Ecclesiæ, quam ipsarum Scripturarum commendat auctoritas; ut quoniam S. Scriptura fallere non potest, quisquis falli metuit hujus obscuritate quæstionis, eandem Ecclesiam de illa consulat, quam sine ulla ambiguitate S. Scriptura demonstrat. »—Cf. pro singulis object. Bellarminum (1. c. cap. 11.). ARTICULUS SEXTUS Utrum Scripta SS. Patrum sint media conservandi ac cognoscendi divinas traditiones. Exponitur Status Quaestionis. 342. Cum jam constet Christianam revelationem comprehendi etiam traditionibus, jam inquirimus monumenta in quibus illæ reperiuntur, et quorum ope tum conservatæ sunt, tum possunt a nobis cognosci. Neminem imprimis fugit eorum monumentorum congruentia atque moralis necessitas. Etsi enim, ut innuimus (n. 329.) et alibi fusius ostendimus, Christus Dominus instituerit authenticum, vivum ac perenne magisterium, tamquam medium intrinsecum ac proprium conservandæ ac propagandae suæ doctrinæ; nihilominus Apostoli ac Christi discipuli, data occasione, Spiritu Sancto inspirante, ex parte illam scriptis consignarunt. Simili ratione dum ab apostolica successione per juge magiste­ rium Christi doctrina et instituta propagarentur, pro re nata monumentis etiam consignabantur. Neque, spectata Dei sapientia ac providentia ordinaria, res aliter contingere poterat; ex una parte enim promissa Spiritus Sancti assistentia Apostolico magi­ sterio humanorum mediorum subsidium minime excludit; ex al­ tera vero parte in societate Christiana, quæ hominum societas est, non poterant deesse circumstantiae, in quibus ederentur publicæ fidei professiones, solemnia Ecclesiæ docentis judicia, vindiciæ impugnatæ doctrinæ, catecheses ad instructionem populo­ rum, declarationes ad pleniorem doctrinae intelligentiam, etc.: quæ omnia et similia sunt monumenta nobis relicta, ex quibus cognoscere licet quænam fuerit Christiana fides ac disciplina tem­ poribus anteactis; quemadmodum ipsi magisterio semper viventi sunt connaturale subsidium conservandæ traditionis, et instrumen­ ta doctrinæ. 343. Jamvero hujusmodi monumenta, uti per se patet, multi­ plicis generis esse possunt; sed præcipue dividuntur in scripta et 278 DISP. II. DE REVELATIONE CHRISTIANA. non scripta. Certe ars Christiana, vel a primis sæculis, multa exhibet monumenta sculpta, picta, achitectonica in cryptis, sacra­ riis, cathedris etc.; quæ vitam, fidem, disciplinam ecclesiasticam illorum temporum oculis subjiciunt. Cujus rei testimonium habes in insigni ac eruditissimo opere P. Rnphaelis Garrueci S. .T. (Sto­ ria dell’ arte cristiana dei primi otto secoli). Præcipua tamen sunt monumenta scripta, cum distinctius ac plenius instituta ac doctrinas referre possint—Cf. Card. Franzelin (de Traditione etc. th. 13.). 3-14. Inter scripta vero monumenta principem locum obtinent definitiones ac judicia, quæ directe emanant ab ipso vivo et au­ thentico magisterio, sub assistentia Spiritus Sancti; sed de his nihil hic dicendum est, siquidem inferius statuemus infallibilitatern Ecclesiæ docenri Hic igitur inquirimus SS. Patrum aucto· ritatem, prout doctores sunt ac testes traditionis, quibus adhae­ rentes, uti loquitur Concilium VII. (in defin. de Sacris imagin.) viam regiam sequimur. De illis, nomine græcorum, scribit S. Basilius (Horn. 29.): « Patrum fidem prosequor. In hac certitudine etiam ipsi martyres, qui heic siti sunt, adepti sunt coronas. Hoc itaque nomine me accusa»; et nomine latinorum, dicit S. Hiero­ nymus (in epitaph. Paulæ): « Doceo quod didici, non a me ipso, id est, a præsumptione pessimo præceptore, sed ab illustribus Ecclesiæ viris. » 345. Sed imprimis, quid venit nomine Ecclesiæ Patris 1 Hæc appellatio originem habet ex analogia ducta ex paternitate natu­ rali; quemadmodum enim in ordine naturæ ille dicitur pater qui alium genuit, et cui consequenter incumbit cura rectæ illius, quem genuit, institutionis; ita Pater Ecclesiæ dicitur, qui filios Ecclesiæ genuit, eosque r cte instituit. Cum vero filii hujusmodi per fidem gignantur, et recta institutio præcipue postulet doctri­ nam salutarem; facile intelligitur cur eminens doctrina ingredia­ tur præcipuo quodam modo conceptum Patris Ecclesiæ. Hanc ideam exhibet Apostolus, qui Corinthios a se primum in Evangelio in­ stitutos appellat (I. Cor. IV. 14.) «filios meos carissimos»; nam, addit (15.) « in Christo Jesu per Evangelium ego vos genui ». Quam ipsam ideam inculcat scribens ad Galatas (IV. 19.): «Fi­ lioli mei, quos iterum parturio, donec formetur Christus in vo- ART. VI. I)K AUCTORITATE SS. PATRUM. 279 bis». Hæc eadem pulchre enucleavit S. Irenæus (c. hær. 1. 4. e. 41. n. 2.), dicens: «Quum igitur a Deo omnia facta sunt, et diabolus sibimctipsi factus est abscessionis causa, juste Scriptura eos, qui in abscessione perseverant, semper filios diaboli et an­ gelus dixit maligni. Filius enim, quemadmodum et quidam ante nos dixit, dupliciter intelligitur: alius quidem secundum naturam, alius autem secundum id, quod factus est, reputatur filius, licet sit differentia inter natum et factum. Quoniam ille quidem ex eo natus est, ille autem ab ipso factus est, sive secundum conditio­ nem, sive secundum doctrinæ magisterium. Qui enim ab alio edo­ ctus est verbo, filius docentis dicitur, et ille ejus pater». Similia ' habet Clemens Alex. (Strom. 1. n. 1.); S. Augustinus (cont. Julian. 1.1. c. 7. n.3L); S. Hieronymus (ad Principiam,'ep. 140. al. 65.). 346. Hactenus tamen conceptus Patris Ecclesiæ nondum est plene definitus; siquidem, juxta hactenus exposita, omnes Chri­ stiani scriptores doctrina conspicui vocari possent Patres, cum tales revera minime habeantur. Quare, ut strictius rem definia­ mus, usurpare possumus descriptionem Mabillonii, qui dicit (Præf. ad op. S. Bernardi, § 2. n. 23.): «Patres vocat [Ecclesia] eos, quos sanctitas, doctrina et antiquitas commendat; doctrina, in­ quam Scripturæ et traditioni potius quam rationibus philosophi­ cis inhaerens »; vel etiam plenius dici potest, Patres Ecclesiæ esse « viros, qui doctrina eminent, sanctitate florent, antiquitate vigent, qui expressa vel tacita Ecclesiæ designatione gaudent ». Hanc descriptionem per partes declarantes, perspicuum ac plenum Patrum Ecclesiæ conceptum exhibebimus. Unde: 1) Dicuntur Patres viri, qui doctrina eminent; nomen enim patris, nomen est excellentiae et auctoritatis; adeoque non conve­ nit omnibus utcumque docentibus, sed iis tantum qui in eo mu­ nere excellentes, auctoritatem sibi conciliant. Intelligitur autem, quod proprie hic agitur de doctrina Christiana, quam ab Aposto­ lis vel eorum successoribus acceperunt, cujus fuerunt solliciti cu­ stodes, invicti propugnatores, fideles expositores, praeclari praedi­ catores. Quod non semper ex eorum operum amplitudine et eru­ ditione dijudicandum est, sed quandoque ex simplici et orthodoxa doctrina conjuncta cum vetustate; sicut accidit ex. gr. in scriptis nonnullorum Patrum Apostolicorum, et Apologetarum. - Λ • u·’·® ■M» 280 ΐ : DISP. II. DE REVELATIONE CHRISTIANA. 2) Dicuntur Patres viri, sanctitate florent; quod utique supponit ac comprehendit etiam communionem ad linem usque cum Ecclesia catholica. Revera quemadmodum carnalis patris est liberos recte instituere non solum verbo, sed etiam exemplo; ita Patrum Ecclesiæ est, doctrina et exemplo gignere ac instituere filios .lesu Christo. Aerum quidem est eminentiam doctrinæ separari posse a sanctitate; at sublimis fidei doctrina vix obtineri potest absque sanctitate; hæc enim intimius conjungit cum Deo, omnis sapientiæ fonte; attentiores reddit in consideratione fidei ac disciplinæ; ardentem ingerit Ecclesiæ ac sinceræ doctrinæ amorem: hinc tantam conciliat auctoritatem ipsi doctrinæ, quanta certe non competit homini sanctitate destituto. 3) Dicuntur Patres viri, qui antiquitate vigent. Idea quidem patris quamdam prioritatem continet; ea autem pro ordinum va­ rietate, diversa erit; unde vel praestans, vel relativa quædam an­ tiquitas est necessaria, ut quis Pater habeatur. Id etiam suadet D. Thomas (in c. 4. I. ad Cor. lect. 3.), expendens illud Apo­ stoli « Et si decem millia paedagogorum habeatis in Christo, sed non multos Patres »; ubi ait S. Doctor: « Pater est, qui primo ge­ nerat, Pædagogus vero, qui jam natum nutrit, et erudit », et do­ cet, Apostolum « se patrem eorum [dicere], quia eis primo Evan­ gelium prie dicavit ». Nunc temporis fere communiter censent ex­ tremum limitem periodi Patrum esse sæculum duodecimum, ac consensu fere unanimi vocant S. Bernardum ultimum inter Pa­ tres. Veteres tamen nomine Patris appellabant omnes suos an­ tecessores, fidei integritate, doclrina et sanctitate insignes (cf. Cone. Ephes. Act. 1.); imo non defuerunt qui paucis annis post obitum eo nomine condecorati sunt (cf. Cone. Chalcedon. Act. 2. et 4.): ita certe S. Cyrillus Alex, vita functus an. 444,, Patribus annumeratus est an. 451. 4) Dicuntur Patres viri, qui expressa vel tacita Ecclesiæ de­ signatione gaudent; Ecclesiæ enirn commissum est integrum re­ velationis depositum sancte custodiendum; ergo sicut ad ipsam pertinet certum fixumque canonem librorum sacrorum declarare, ita ipsius jus ac munus est designare idoneos testes, tutosque ma­ gistros divinæ traditionis designare. Unde Ecclesia semper hoc jure usa est; tum in solemnibus actibus ac definitionibus aliquos ART. VI. DE AUCTORITATE SS. PATRUM. 281 uti S. Patres consulendo, aut eorum uti talium auctoritatem afferende, aut etiam expresse appellando Patres probabiles seu approbatos (cf. S. Hormisdae ep. 70. ad Possessorem Episcop.; Cone. Eph. Act. I.;Chalced. Act. I.; Const. III. Act. X.;Nicæn. II. Act.IV. et VI,); tum scriptores Christianos, antiquitate ac doctrina’ insi­ gnes, in censu Patrum nunquam referendo, qui propterea numquam Patres habiti sunt; tum horum unum vel alterum expresse reji­ ciendo tamquam Patrem: uti Tertullianum et Lactantium (Gelasii P. Decret, in Synod. Rorn. an. 494.), necnon Eusebium Caesa­ riensem (Cone. Nicæn. II. Act. V.). Diximus autem expressa vel tacita, quia revera diversis modis haberi potest Ecclesiæ designatio. Unde Patres habendi sunt, qui uti tales allegantur in Conciliis œcumenicis; qui a Summis Pontificibus, uti tales agniti aut propositi sunt in publicis monumentis; quorum scripta publice olim post S. Scripturam legi consueverunt, quod ex. gr. constat de S. Clemente Rom. (cf. Euseb. h. e. 1. 3. c. 16.), de S. Polycarpo (ci. S. Hieronym. de viris illustr. c. 17.), de S. Ephræm Syro (S. Hier. 1. c. c. 115.); qui ab insigni aliquo Patre, in disquisi­ tione dogmatica, inter S. Patres recensentur ad fidei doctrinam manifestandam; etc.—Of. Fessler (Inst. Patrol, t. 1. cap.l.g. 12.) (1). 347. Igitur nobis constat, aliquem esse S. Ecclesiæ Patrem ex espressa vel tacita Ecclesiæ designatione; Ecclesia vero, ut usu fit manifestum, ad hanc designationem postulat primas tres qua­ litates, quas descripsimus. Ex his autem facile desumitur speci­ fica notio Scriptoris Ecclesiastici, et Doctoris Ecclesiæ ; prout enim deficiunt ab una vel altera ex praedictis conditionibus re­ quisitis ad Patrem constituendum ceteras retinentes, Doctores sunt aut Scriptores Ecclesiastici. Ita qui doctrina et antiquitate insignes, vel non perseveraverunt in communione Ecclesiæ, vel perfectiorem sanctitatis formam non sunt assecuti, non Patres, (1) Ipse cl. Auctor (§. 11.) animadvertit: ^Ceterum per se patet, in S. Patre non requiri, ut sit Episc >pus vel Presbyter, quamvis plerique in hoo ordine reperiantnr, cum his docendi in Ecclesia munus a Christo proprie commissum fuerit. Ast eum nec laici a munere docendi penitus excludantur, et Spiritus Sanctus nonnunquam et in laicos abunde descendat, etiam laici, ex judicio totius Ecclesiæ egregie docentes, ceterîsque S. Patris dotibus instructi, inter S. Patres referri possunt, ex.gr. S. Prosper Aquitanus. * DISP. II. DE REVELATIONE CHRISTIANA. ;; ■·; sed Scriptores Ecclesiastici proprie vocantur. Una vel altera ra­ tione in hoc numero computantur Tatianus, Tertullianus, Origenes, Arnobius,Lactantius,Eusebius, Rutinus, aliique. «Magna pro­ fecto res, inquit Lirinensis (Com. c. 17.), et ad discendum utilis, et ad recolendum necessaria, quam etiam atque etiam exemplorum molibus illustrare atque inculcare debemus, ut omnes vere catholici noverint, se cum Ecclesia doctores recipere, non cum doctoribus ecclesiæ fidem deserere debere ». Doctores vero Ecclesiœ ii audiunt, qui insignes quidem sunt doctrina et sanctitate, sed quibus deest antiquitas. Notari hic debet, titulum Doctoris excellentiorem ampliorcmque doctrinam exigere, quam nomen Pa­ tris: hinc non omnes Patres condecoravit Ecclesia praerogativa Doctoris. Publico Ecclesiæ suffragio Doctores Ecclesiæ habentur S. Ambrosius, S. Augustinus, S. Hieronymus, S. Gregorius M. (hi etiam dicuntur magni doctores ecclesiæ occidentalis, secundum numerum quatuor Evangelistarum), S. Athanasius, S. Basilius, S. Gregorius Nazianzenus, S. Joannes Chrysostomus (hi sunt qua­ tuor magni doctores ecclesiæ orientalis), S. Leo M., S. Petrus Chrysologus S. Isidores Hispalensis, S. Petrus Damianus, S. IIdefonsns Toletanus, S. Anselmus Cantuariensis , S. Bernardus, S. Thomas Aquinas, S. Bonaventura, S. Hilarius Pictaviensis, S. Alphonsus Ligorius, S. Franciscus Salesius. 348. His, pro rei intelligentia , praestitutis de notione Patris Ecclesiæ. antequam quaestionem proponamus de eorum auctori­ tate, oportet, distinguere duplex doctrinae genus in eorum scri­ ptis, doctrinam nempe profanam, quæ ad humanas scientias aut artes refertur, et doctrinam sacram, pertinentem ad fidem et mo­ res. Doctrina autem fidei et morum non ea solum comprehen­ dit, quæ proprie revelata sunt ac proinde divina fide credenda; sed ea etiam, quæ propter necessarium nexum cum revelatis, constituunt veritates Theologicas. Porro omnes admittunt regu­ lam quam tradit Canu< (de Locis, 1. 7. c. 2. n. 2.), quoad primum doctrinæ genus: « sanctorum auctoritas, sive paucorum sive plu­ rium, cum ad eas facultates affertur, quæ naturali lumine conti­ nentur, certa argumenta non suppeditat; sed tantum pollet, quantum ratio naturæ consentanea persuaserit ». Quapropter quæstio de auctoritate Patrum respicit solum doctrinam sacram, sive > ϋ ART. VI. DE AUCTORITATE 88. PATRUM. 283 illam tradiderint interpretando Scripturas, sive fidem impugnatam vindicando, sive populum instruendo in credendis et agendis. 349. Quænam igitur est hæc auctoritas? Duo sunt hic exces­ sus; nam—1) Lutherus ejusque sectatores, traditionem negando, flocci faciunt auctoritatem Patrum. « Ita fit, inquit Lutherus (in lib. cont. Regem Angi i»), ut ego clamem Evangelium, Evangelium, Christus, Christus; ipsi respondent: Patres, Patres, usus, usus, sta­ tuta, statuta. Ubi vero dico, Patres, usum, statuta sæpius erras­ se, oportere ejusmodi firmiore, et certiore auctoritate munire, Christum vero non posse errare. Hic piscibus magis muti.... ut I Scriptura dicit: sicut aspides surdæ obturant aures, ne audiant vo­ cem incantantis. Aut hoc dentio, quod semper in summa natat sa< liva, mihi reddunt: Ambrosius sic dicit; tune doctior es Ambro­ sio?» etc. Apud nonnullos autem Protestantes honori haberi cœperunt Patres, præsertim priorum quatuor saeculorum; quod qui­ dem plures eorum scriptores diserte affirmant, alii adhibendo Pa­ trum testimonia , satis ostendunt—2) Jansenistæ e contra tanti facere visi sunt auctoritatem vel unius Patris, præsertim Augusti ni, ut eam præferrent auctoritati ipsius Ecclesiæ. Unde prop. XXX. damnata ab Alexandro VIII. (7. Dec. 1690.): « Ubi quis invene­ rit doctrinam in Augustino clare fundatam, illam absolute potest tenere et docere, non respiciendo ad ullam Pontificis Bullam ». Contradictoriam doctrinam jam statuerat D. Thomas (2. 2. q. 10. art. 12.) dicens: « ipsa doctrina catholicorum Doctorum ab Ec­ clesia auctoritatem habet; unde magis standum est auctoritati Ecclesiæ, quam auctoritati vel Augustini, vel Hieronymi , vel cujnscumque Doctoris ». 350. His excessibus rejectis , ut vera doctrina de auctoritate Patrum quoad sacram doctrinam (1) statuatur, juvat diversas (1) «Quod vero ejusmodi [pertinens ad doctrinam sacram] sit nec ne, recte advertit Schrader (de theolog. testium fonte, pag. 290.), judicari non contra men­ tem Patrum, sed, quantum fieri potest, etiam secundum eorum doctrinam sententiamve plane debet. Atque hæc cautio est, qua castigari regulæ vel conclusiones debent, qnas Melchior Canus (de loc. theol. 1. 7. c. 3.) ad Patrum auctoritatem deUniendam statuit. Quibus autem ab ipso confutatur conclusione quinta Cajetanus, detrahens patribus circa senium Scripturæ conspirantibus, his similiter emendan­ das ipse, detrahens conclusione prima patribus circa philosophise dogmata, ut ait, 284 DISP. II. DK REVELATIONE CHRISTIANA. hypotheses hic proponere. Ac primo considerare possumus sen­ tentiam unius vel alterius Patris, sejunctim a consensu; et tunc «venerationem quidem merentur tantam quantam uniuscujusque eoruin antiquitas, doctrina ac sanctitas exposcit; talis nihilomi­ nus non est illorum auctoritas; ut, si graves praesertim ratio­ nes id postulent, piaculum sit, debita semper cum reverentia, ab eorum placitis discedere». Sane neque singulis Patribus pro­ missa est infallibilitas, neque cum singuli seorsim a consensu spe­ ctantur, induti veluti apparent infallibilitate Ecclesiæ·. unde facto ipso constat, aliquem quandoque errasse (of. S. Aug. de S. Cypriano, de Bapt. 1. 1. c. 18.). Neque aliter senserunt ipsi Patres. Ita S.Au­ gustinus (ep. 148. ad Fortunat, n. 15.) scribit: «Neque enim quo­ rumlibet disputationes, quamvis catholicorum et laudatorum ho­ minum, velut Scripturas canonicas habere debemus, ut nobis non liceat, salva honorificentia quæ illis debetur hominibus, aliquid in eorum scriptis improbare atque respuere, si forte noverimus quod aliter senserint quam veritas habet, divino adjutorio vel ab aliis intellecta vel a nobis. Talis ego sum in scriptis aliorum, tales volo esse intellectores meorum». Et (de Trin. 1. 3. Pruoem.): « Sane cum in omnibus litteris meis non solum pium lectorem, sed etiam liberum correctorem desiderem, multo maxime in his, ubi ipsa magnitudo quæstionis ut,inani tam inultos inventores ha­ bere posset, quam multos contradictores habet. Verumtamen, sicut lectorem meum nolo mihi esse deditum, ita correctorem nolo sibi. Ille me non amet amplius, quam catholicum veritatem. Sicut illi dico, noli meis litteris quasi Scripturis canonicis inservire, sed in illis, et quod non credebas, cura inveneris incunctanter crede; in istis autem, quod certum non habebas, nisi certum intellexeris, Cunsentientibas, quum indubitate talia habeantur philosophiæ dogmata, sine quibus ipsa dogmata theologi® t circa quæ Patrum auctoritatem ipse tuetur, conservari defendique, uti oportet, non possint; hinc emendandus idem detrahens Patribus circa indolem qualitatemque rerum judicantibus, quas ad fidem illi, ipse ad rationem seu philosophiam refert; et emendandas quoque, dum levius negat, immaculatam Virginis conceptionem scripturis et traditione apostolica doceri, adeoque ut dogma iidei declarari non posse ; dumque facilius aliquot veterum ecclesiæ zluctorum lapsus dissensionesque a communi aliorum doctrina affirmat ». Cf. etiam Card. Franzelin (D· Tradit etc. pag. 182. seq., Romæ 1875.). ART. VI. I>E AUCTORITATE SS. PATRUM. 2X5 noli flrniitor retinere: ita illi dico, noli meas litteras ex tua opi­ nione, vel contentione, sed ex divina lectione, vel inconcussa ra­ tione corrigere». Et, ceteris omissis (ep. 82. ad Hier. n. 3.): «Alios præter Scripturarum libros ita lego, ut quantalibet sanctitate do­ ctrinaque praepolleant, non ideo verum putem, quia ipsi ita sen­ serunt; sed quia mihi vel per illos auctores canonicos, vel pro­ babili ratione, quod a veritate non abhorreant, persuadere potue­ runt». Similia saepe habet S. Hieronymus; et D. Thomas (1. p. q. 1. a. 8. ad 2.) hac eadem ratione scribit: « Auctoritatibus au­ tem canonicæ Scripturæ utitur [theologia] proprie ex necessitate argumentando. Auctoritatibus autem aliorum Doctorum Ecclesiæ, quasi arguendo ex propriis, sed probabiliter. Innititur enim fides nostra revelationi Apostolis et Prophetis factæ, qui canonicos li­ bros scripserunt, non autem revelationi, si qua fuit, aliis doctoribus facta». 351. Considerare secundo possumus hypothesim, in qua plures Patres aliquid affirmant aut negant, reliquis reclamantibus: tunc potest esse major vel minor probabilitas pro una vel altera parte, sed ex neutra desumi potest irrefragabile argumentum, quantum est ex auctoritate Patrum. Dicimus quantum est ex auctoritate Patrum; quia post dissensum, eliquata quæstione, accedere pos­ set Ecclesiæ definitio et subsequens consensus; quo in casu jam de veritate certo constaret (cf. de Virt. Infusis, n. 589. seqq.; G10. seqq.). Res ita intellecta est per se evidens. Solum adnotari hic debet, non facile admittendum esse dissensum inter Patres; sed pro auctoritate quæ ipsi inest, atque reverentia quæ ipsis debetur, satagere debemus, quantum possibile est, eos conciliare. Quod ipsi Patres verbis et exemplo docuere. Ita S. Ambrosius (ep. 48. n. 4.) ait: «Verbum si offenderit, virtutem professionis interrogato .... etiam sermonem dubium mens non dubia obumbrat ‘* et defendit a lapsu». Et S. Augustinus, ut defenderet S. Hilarium, scripsit (de Trin. 1.(5. c. 10. n. 11.): «Quidam cum vellet brevis­ sime singularum in Trinitate personarum insinuare propria; ae­ ternitas , inquit , in Patre, Species in Imagine, Usus in Munere. Et quia non mediocris auctoritatis, in tractatione Scripturarum et assertione fidei vir extitit, Hilarius enim hoc in libris suis po­ suit: horum verborum ... abditam scrutatus intelligentiam quan- 286 AA ART. VI. DE AUCTORITATE SS. PATRUM. DISP. IL DF. REVELATIONE CHRISTIANA. tum valeo, non eum secutum arbitror in aeternitatis vocabulo, nisi quod Pater non habet Patrem [principium] de quo sit». Idem praestitit S. Athanasius quoad Dionysium Alex., S. Basilius quoad Gregorium Thauraaturgum, etc. : de his exempla occurrunt in plu­ ribus specialibus questionibus in theologia. 352. Considerare possumus tertio Patres consentientes in aliqua re ad sacram doctrinam pertinente: et tunc eorum auctoritas est irrefragabilis. Cum hoc sit præcipuum in re de qua agimus, adeoque diserte asserendum, juverit idipsum accurate definire. Patrum omnium consensus seu unanimis consensus , non mathematice sed moraliter accipi debet. « Tunc, inquit Card. Perronius (Resp. ad Regem Angi.), unanimis Patrum consensus cumulate probatus sustineri debet, cum singularum nationum eminentissimi in alicujus rei assertione conveniunt: ita ut inter illos nemo, qui sem­ per orthodoxus semperque orthodoxis adhaesit dissentiat». Pot­ ent tamen res ipsa paulo enucleatius ita proponi: consensus Pa­ trum cognosci ac demonstrari potest directe et immediate, vel indirecte ac per illationem. Prirno modo ostenditur si ex scriptis eorum, moraliter omnium, diserta proferantur testimonia, ut inde constet unam iis de aliqua re inhæsisse sententiam. Sed hæc 11 methodus difficiliorem reddit Patrum usum; unde est alter modus, quo ex aliquorum testimoniis prolatis legitime infertur reliquorum condensus. Id autem tripliciter contingit: — 1) si plures insignes in idem consentiunt, ceteris non reclamantibus, præsertim si diversis in locis, diversisque ætatibus scripserint—2) Imo quandoque irre­ fragabile est testimonium etiam paucorum Patrum, si nempe cx omnibus adjunctis certo constat, illos referre communem Ecclesiæ fidem — 3) Denique sufficit etiam consensus exploratus occidenta­ lium tantum, etsi quando hic habetur, uti historice etiam constat, numquam adest talis orientalium dissensus, qui possit illum infir­ mare. Hæc igitur, ad Patrum auctoritatem vindicandam, demon­ stranda aggredimur. 287 § Π. Solvitur Proposita Quaestio. Prop. XVI.—Consensus Patrum moraliter unanimis in re­ bus fidei et morum, irrefragabile exhibet divinæ traditionis testimonium. Neque necesse est, ut consensus ille directe ac immediate semper demonstretur; sed optime infertur—2. ex ex­ plorato occidentalium omnium suffragio — 3. ex testimonio plu­ rium doctrina ac fama insignium, qui diversis aetatibus florue­ re, ceteris non reclamantibus—4. imo ex paucorum etiam testi­ monio, si in iis rerum adjunctis feratur, ut evidens sit, illud communem Ecclesiæ fidem referre. 353. Probatur lma pars. I. Supponimus hic, quod suo loco di­ serte demonstrabimus , juxta Christi promissiones , ex perenni S. Sancti assistentia, adesse in Ecclesia charisma infallibilitatis, tum activœ in Ecclesia docente, tum passivœ in universa Eccle­ sia. Atqui si unanime Patrum suffragium in rebus fidei et morum posset esse falsum, duplex illa infallibilitas deficeret. Ergo. Prob. min. 1) Ecclesia magisterium suum extendit ad fideles præsertim opera Patrum ; si ergo omnes Patres falsum docerent, videretur ipsa Ecclesia docens nos in errorem inducere—Saltem Ecclesia non posset non cognoscere Patres omnes errorem docere; si illum non emendaret, profecto deficeret in munere custodiendi depositum—Intelligi quidem potest, quod unus vel alter ex Patri­ bus erret, et tamen Ecclesia eorum errorem nondum reprehendat; ab aliis enim fideles edocerentur, et nunquam esset error univer­ salis in Ecclesia: at si omnes errent, et Ecclesia non contradicat, omnes in errorem facile inducuntur — præsertim vero si Patres testes se exhibeant doctrinæ ipsius Ecclesiæ. Quare scite animad­ vertit Card. Franzelin (de Trad. etc. th. 14.): «Hoc [consensus de quo agimus] sane idem est ac si universa ecclesia cum omnibus suis Pastoribus et doctoribus, martyribus ac populo fideli in sua connexione cum Apostolis , et per Apostolos cum praedicatione Christi ipsius, per saeculorum decursum, homogeneo semper pro­ gressu, coram sisteretur, testans suam fidem, fideique intellectum». 2) Ex his intelligitur perire etiam infallibilitatem passivam in t •< —--------- - 28S ’ ·*'— ■ · · X' DISP. Π. DE REVELATIONE CHRISTIANA. Ecclesia,seu Ecclesiam deficere a fide, si Patres unanimiter ducere possint errorem. Principium enim , a quo infallibilitas passiva procedit, juxta Christi institutionem, est Ecclesia docens activa infaliibilitate praedita; ergo si hæc deficiat, et illa deficiat necesse est. Revera populus fidelis instructionem accipit a præoipuis doctoribus, quales sunt Patres; si ergo aliquid erroneum hi unanimiter docerent. Ecclesia non contradicente, induceretur in errorem. 3) Hæc confirmantur ex divinæ providentiæ dispositione, quæ per temporum necessitates dedit præcipua laminaria, quæ lucem in Ecclesia diffunderent. De hae Dei dispositione loquitur S. Au­ gustinus (c. Julian. 1. 2. e. 10. n. 37.), dicens: «Fideles et multis excellentiores p tucos dispensatores suos Deus per diversas ætates, temporum locorumque distantias, sicut ei placet atque expe­ dire judicat, ipse dispensat». Et (n. 35.) dixerat·: «Usque adeo tenebræ lux. et lux tenebrae esse dicuntur, ut videant Pelagius, Coelestius, Julianus, et cæci sint Hilarius, Gregorius, Ambrosius? Sed qualiscumque homo sis, tamen quia homo es, videre mihi vi­ deor verecundiam tuam (si tamen non in te spes est omnis emor­ tua sanitatis), et quodam modo audio vocem tuam. Respondes, absit, ut audeam co.-cos istos viros vel cocitare vel dicere. Eorum ergo appende sententias». Et Leontius byz. (c. Nestor. 1. 1.35.): «Post Apostolos et Prophetas, Deus in Ecclesia doctores posuit secundum providentiam Spiritus Sancti incomprehensam in opus ministerii ad ædiflcationem corporis Christi. Quare qui Patres illos non recipit, qui in Ecclesia clari et celebres sunt, plane or­ dinationi et constitutioni Dei resistit». Similia habet S. Hieron. (in Ep. ad Eph. 1. 2. c. 4.). 354. II. Societas Christiana, sive theoretiee sive practice, sem­ per asseruit unanimi Patrum consensui illam auctoritatem, quam hic vindicamus. Nam eo usa est ad fidei quæstiones dirimendas; diserte peremptoriam ejus vim affirmavit; anathemate indicto sancivit, ne quis a communi Patrum sententia deflectat. S. Athana­ sius testatur (Ep. ad Afros, n. 6.), Concilium Nicænum I. adhi­ buisse vocem homov.sion < testimonio Patrum fretum »—Concilium Ephesinum (Act. I.) inquit: « Divinitus placuit , nihil aliud po­ steris credendum decernere, nisi quod sacra sibi consentiens San- ART. VI. DE AUCTORITATE SB. PATRUM. 289 ctoruni Patrum tenuerit antiquitas » — Concilium Chalcedonen.se (Aci. V.) fidei definitionem edidit «sequens Sanctos Patres»; et (Allocut. Cone, ad Marcion. Imp.) dicuntur Episcopi persuasi «li­ cere, ambiguitate quæstionis exorta, Patrum interpretationibus... accomodare confessionem, ac docere quod in nullo discordem intelligentiæ eorum detulerimus animum, sed his utamur testibus, ad nostræ fidei confirmationem»; et additur, eum «qui Patrum depravat intelligentiam praevaricationis existere reum » — Cone. Constantinop. II. (Collât. III.) declarat, se tenere fidem «quam Sancti Patres confessi sunt et explanaverunt » — Cone. Constanlinop. III. (Act. XVIII.) « Sanctorum ac probabilium [approbato­ rum] Patrum inoffense recto tramite iter consecutum, iisque con­ sonanter definiens, confitetur » rectam fidem — Cone. Nicænum II. (Act. I.) hunc anathematismum Basilio pœnitenti pronuntiandum praescribit: « Qui doctrinas Sanctorum Patrum et Ecclesiæ Catho­ lic» traditionem contemnunt, quique causantur, et voces Arii, Nestorii, Eutychis et Dioscori jactant dicentes, quod nisi satis ex V. et N. Testamento instructi essemus, Sanctorum Patrum et Ecclesiæ catholicae traditiones non sequeremur; anathema»—Cone. Constantinop. IV. (can. I.) ait: « ut rectam regiamque divinæ ju­ stitiae viam sine erroris offensa teneamus, SS. Patrum decreta, veluti inextinctæ quædam semperque lucentes faces, sequenda sunt» —Cone. Lateranense sub Martino I. (Consult. V.) definit «condemnatum esse et alienum sanctae Dei Ecclesiæ, quisquis non susceperit verbo et mente Venerabiles Patres, cunctaque, quæ ab illis pro fide orthodoxa exposita sunt » — Cone. Lugdunense II. (can. I.) et Florentinum (Definit. Fidei) « prolatis testimoniis ex divinis Scripturis, plurimisque auctoritatibus SS. Doctorum Orien­ talium et Occidentalium, in eandem denique sententiam unanimi­ ter concordarunt et consenserunt »—Cone. Tridentinum (Prooem. sess. VII.) « veram et sanam doctrinam, quam Jesus Christus, fidei nostræ auctor et consummator docuit, Apostoli tradiderunt, et Catholica Ecclesia, Spiritu S. suggerente, perpetuo retinuit, Patrum consensui inhærendo statuit »; et (sess. IV.), ut vidimus, prohibet «ne quis Scripturam Sacram contra unanimem SS. Pa­ trum sensum interpretari audeat»: quod ipsum renovavit Cone. Vat.—Hinc merito Pius IX. notavit in libris Guntheri (Breve ad Mazzella. De Religione et Ecclesia lu 290 /J disp. lI· DE RKVELa-tione curistiana. Card. Archiep. Colon. 1857.), quod ille « ea Sanctos Patres re­ verentia non habuit, quam Conciliorum canones praescribunt, quamque splendidissima Ecclesiæ lumina omnino promerentur»; et (Br. ad Ep. AVratislav. 30. Mart. 1857.) notavit, quod Guntherus «neque satis intellexit, quantopere deferendum sit venerandæ sanctissimorum patrum auctoritati, et quo studio cavendum, ne profan» novitatis amore, tuta illorum vestigia deserantur, et gra­ vissimi diffundantur errores ». 355. III. Supra jam indicavimus, ipsos Patres maximi fecisse praecedentium Patrum consensum, eunique invocasse ad hæreses profligandas. Hic igitur ad rem confirmandam unum vel alterum te­ stimonium subjiciemus. S. Augustinus (c. Julian. 1. 2. c. 10. n. 37.) scribit: «Isti episcopi sunt, docti, graves, sancti, veritatis acer­ rimi defensores adversus garrulas vanitates, in quorum ratione, eruditione, libertate, quæ tria bono judici tribuisti, non potes invenire quod spernas. Si episcopalis Synodus ex toto orbe con­ gregaretur, mirum si tales possent illic facile tot sedere. Quia nec isti uno tempore fuerunt, sed fideles et multis excellentiores paucos dispensatores suos Deus per diversas ætates temporum lo­ corumque distantias, sicut ei placet atque expedire judicat, ipse dispensat. Hos itaque de aliis atque aliis temporibus atque re­ gionibus, ab Oriente et Occidente congregatos vides, non in loco quo navigare cogantur homines, sed in libro qui navigare possit ad homines. Quanto tibi essent isti judices optabiliores, si tene­ res catholicam fidem, tanto tibi sunt terribiliores, quia oppugnas catholicam fidem, quam in lacte suxerunt, quam in cibo sumpse­ runt, cujus lac et cibum parvis magnisque ministraverunt, quam contra inimicos etiam vos tunc nondum natos, unde nunc reve­ lamini, apertissime et fortissime defenderunt. Talibus post Apo­ stolos sancta Ecclesia plantatoribus, rigatoribus, aedificatoribus, pastoribus, nutritoribus crevit. Ideo profanas voces vestræ novi­ tatis expavit... insidias vestri dogmatis subrepentis exhorruit, et tanquam caput colubri calcavit, obtrivit, abjecit » — Lirinensis (Com. c. 2.): « Antiquitatem sequemur ita, si ab his sensibus nul­ latenus recedamus, quos sanctos majores ac patres nostros cele­ brasse manifestum est»; et (c. 3.): «Quid si in ipsa vetustate, duorum aut trium hominum, vel certe civitatis unius aut etiam ART. VI. DE AUCTORITATE SS. PATRUM. 291 provincial alicujus error deprehendatur { Tunc omnino curabit, ut paucorum temeritati vel insciti», si qua sunt, universaliter an­ tiquitus, Ecclesiæ decreta præponat. Quid si tale aliquid emer­ gat, ut nihil ejusmodi reperiatur? Tunc operam dabit, ut colla­ tes inter se Majorum consulat interroget.que sententias, eorum dumtaxat, qui diversis licet temporibus et locis, in unius tamen Ecclesiæ Catholicæ communione et fide permanentes, magistri probabiles exstiterunt; et quidquid non unus aut duo tantum, sed omnes pariter uno eodemque consensu... scripsisse, docuisse co­ gnoverit, id sibi quoque intelligat absque ulla dubitatione cre­ dendum»—S. Basilius (ep. η. 1.): « Patrum vestigiis non insistere, nec sua sententia vocem illorum potiorem ducere, res est reprehensione digna, ut plena arrogantiæ»—Ut vis ac methodus hujus ac præcedentis argumenti percipiatur, recolantur animad­ versiones, quas præmisimus secundo argumento thés. præced. (n. 330.). 356. Prob. 2da pars. I. Solidum est fundamentum inferendi ex consensu Patrum Occidentalium etiam consensum Patrum Orienlalium. Atqui, ex probatis, unanimis Patrum consensus suppedi­ tat irrefragabile argumentum existentiæ divinæ traditionis. Ergo. Prob.maj.—1) historice constat, in rebus fidei et morum con­ venire Patres Orientales cum Occidentalibus ; ergo, si in aliqua quæstione, demonstratur consensus Occidentalium , merito infer­ tur consensus et Orientalium. Ad declarationem antec. faciunt imprimis verba S. Gregorii Μ. (Epp. 1. 10. ep. 35. ad Eulogium Alex.): «Cui ergo ante longum tempus, quam vestra scripta su­ sciperem, contra eandem hæresim [agnoetarum] respondi, quæ postmodum in epistola vestræ sanctitatis inveni, atque Omnipo­ tenti Deo magnas gratias retuli, quia de cunctis inquisitionibus romanorum [quos occidentales dicit] atque græcorum patres, quo­ rum nos sequaces sumus, uno spiritu sunt locuti. In multis enim eandem vestram epistolam ita reperi, ac si contra praedictam hæresim scripta latinorum patrum legerem». Huic.addi possent quæ habet Cœlestinus P. (ep. 13. ad Maximian. Episc.); Felix III. (ep. synodic, ad univ. presbyt. Constantinop. et Bythiniæ); Agatho (ep. ad Imper, cont. monothel.; extat in Cone. VI. Act. IV.); DISP. II. DE REVELATIONE CHRISTIANA. Gregorius II. ad Leon. Isauric.; etc.—Cf. Habert (Theol. græcor. de gratia, 1. 1. c. 1. n. 4.). 2) Orientalis et Occidentalis Ecclesia unam constituebant Ec­ clesiam; atqui Ecclesia est una, præsertim unitate fidei; ergo unam habebant fidem. Atqui si Occidentalibus omnibus aliquid asserentibus in re fidei et morum répugnassent communiter Orien­ tales Patres, defuisset hæc unitas fidei. Ergo. 3) In Occidente est principium ac centrum unitatis, nempe Pe­ tri successor, sub cujus cura ac vigilantia magis immediate erant Occidentales Patres. Atqui incredibile omnino est, ut, si Patres aliquid assererent contra fidem aut mores, cum periculum esset ne error Occidentales omnes imprimis pervaderet, principium ac centrum unitatis non resisteret. 357. III. Hæc ipsa auctoritate confirmari possunt. S. Augusti­ nus (c. Julian. 1. 1. c. 4. n. 12.) ait imprimis: «Iterum te ad­ moneo, iterum rogo, aspice tot ac tales Ecclesiæ Catholicæ de­ fensores atque doctores: vide quibus tam gravem tamque nefa­ riam irrogaris injuriam*. Deinde (n. 13.) subdit: «An ideo con­ temnendos putas, quia Occidentalis Ecclesiæ sunt omnes, nec ullus est in eis commemoratus a nobis orientis episcopus? Quid ergo faciemus, cum illi græci sint, non latini ? Puto tibi eam partem orbis sufficere debere, in qua primum Aposfolorv.m suorum vo­ luit Dominus gloriosissimo martyrio coronare. Cui Ecclesiæ prae­ sidentem B. Innocentium si audire voluisses, jam tunc periculosam juventutem tuam pelagianis laqueis exuisses. Quid enim potuit ille vir sanctus africanis respondere conciliis, nisi quod antiqui­ tus apostolica Sedes et romana cum ceteris [orientalibus et oc­ cidentalibus] tenet perseveranter ecclesia?» Et (n. 14.) addit: «Non est ergo cur provoces ad orientis antistites, quia et ipsi utique Christiani sunt, et utriusque partis terrarum fides ista una est, quia et fides ista Christiana est». Bessarion in Florentino Con­ cilio (Or. dogm. c. 4.) idem asseruit: « Et rneo quidem judicio tum orientales tum occidentales patres clare manifestoque locuti sunt, et veritatem fidei nobis tradiderunt. Et facile quis posset alterius partis auctoritatibus usus, per eas dumtaxat propositam quæstionem concludere. Et hoc paulo post, si Deus concedet, probabimus. Concedatur tamen non ita clare, nec ita expresse orien- ART. VI. DE AUCTORITATE SS. PATRUM. 293 tales locutos fuisse do Spiritus S. ex Filio processione, quemad­ modum occidentales: quid igitur faciendum est? Nempe nihil aliud, nisi quum occidentales Patres apertissime hanc praedicaverint fidem, orientales quoque putandum hoc idem dicere... Qui enim in illis, idem et in his locutus est Spiritus ». Rem probavit G-eorg. Scholarius in orationibus habitis in eodem Concilio, et Josephus Methonensis Episcop. in refutatione Marci Ephesini—Cf. Card, du Perron (Resp. ad Regem mag. Britan, tom. 3. pag. 648.): et de Rubeis (de Pecc. Orig. c. 20. n. 4.). 358. Prob. 3lia pars. I. Ex rei veluti natura. Nam—1) incre­ dibile videtur ut plures doctores, doctrina ac sanctitate insignes, per diversas ætates diversaque loca unum idemque sentiant, nisi illud vere pertineat ad sacram doctrinam. Huc faciunt illa S. Au­ gustini (c. Julian. 1. 1. c. 6. n. 22.): «Alia sunt, in quibus inter se aliquando etiam doctissimi atque optimi regulæ'catholicæ de­ fensores, salva fidei compage, non consonant, et alius alio de una re melius aliquid dicit, et verius. Hoc autem, unde nunc agimus, ad ipsa fidei pertinet fundamenta ». 2) Imo impossibile est, ut Patres numero plures, præsertim si insignes sint, aliquid ad fidem aut mores pertinens asserant, ce­ teris non reclamantibus, quin fideles omnes in errorem inducan­ tur, et Pastores ipsi omnino deficiant in munere custodiendi de­ positum. Atqui hoc impossibile est. Ergo. — Historia ipsa testis est, ceteros reclamasse, semper ac aliquis insignis Doctor erro­ rem docuit; ut constat ex. gr. in casu S. Cypriani; sicut constat eos reclamasse semper ac novitas exorta est. Quare Lirinensis ait (Com. 1. n. 9.): «Annuntiare ergo aliquid christianis catho­ licis, præter id, quod acceperunt, numquam licuit, nusquam licet, nunquam licebit». 359. II. Auctoritate idipsum confirmari potest. Lirinensis (Com. n. 29.) exhibet regulam, quam sequuti sunt Ephesini Patres: «Ex­ emplum adhibuimus Sancti Concilii, quod ante triennium ferme in Asia apud Ephesum celebratum est... ubi quum de faciendis fi­ dei regulis disceptaretur, ne qua illic forsitan profana novitas in modum perfidiæ ariminensis obreperet, universis sacerdotibus, qui illo ducenti fere numero convenerant, hoc catholicissimum, fide- 294 DISP. II. DE REVELATIONE CHRISTIANA. lissimum, atque optimum factu visum est ut in medium SS. Pa­ trum sententiæ proferrentur». Refert autem (η. 30.) nomina eo­ rum Patrum, quorum testimonia recitata sunt; et concludit: « Hi sunt igitur omnes apud Ephesum sacrato decalogi numero magi­ stri, consiliarii, testes judicesque producti, quorum beata illa Sy­ nodus doctrinam tenens, consilium sequens, credens testimonio, obediens judicio, absque tædio, præsumptione et gratia de fidei regulis pronuntiavit. Quamquam multo amplior majorum nume­ rus adhiberi potuerit; sed necesse «on fuit, quia neque multitu­ dine testium etc. »—S. Augustinus (c. Julian. 1. 1. c. 1. n. 3.): «Non quidem omnium de hac re sententias, nec omnes eorum, quos commemorabo, me congregaturum esse polliceor, quia nimis longum est, et necesse esse non arbitror; sed ponam pauca pau­ corum, quibus tamen nostri contradictores cogantur erubescere et cedere, si ullus in eis vel Dei timor, vel hominum pudor tan­ tum malum pervicaciæ superavit ». Adductis deinde quorumdam Patrum testimoniis, ait (c. 5. n. 20.): « Tantumne apud te pos­ sunt Pelagius et Coelestius, ut a solis ortu usque ad occasum tot (non sunt omnes) ac tantos catholicæ fidei doctores et defensores, antiquos et nostræ ætati contiguos, dormientes et manentes, non solum deserere, verum etiam manichæos audeas appellare? Miror, si hoc aliquando ex tuo poterit ore procedere, quod te tamen clamare pravitas tui compellit erroris. Sed mirum, si in facie ho­ minis tantum intervallum est inter frontem et linguam, ut in hac causa frons non comprimat linguam ». Cf. etiam quæ habet S. Do­ ctor (1. 3. c. 17. n. 32.). (1) (1) Ex bis evidens est, immerite» omnino quosdam protestantes contendere, dogmata controversa probanda esse ex primorum sæculorum Patrum testimoniis. Hunc errorem diserte persequitur Petavius, qui provocans ad Conc. Ephesinum, Cyprianum re­ ferens, inter reliquos tempore primum , ad adstruendum dogma de Deo nato ex Virgine, aubdit (de Incarn. 1. 14. c. 15.): « Nunc illud velim, nt mihi respondeant adversarii, utrum existiment synodum illam, quia nullos priorum sæculorum suf­ fragatores decreti sui proferre poterat, recentiores et paucis ante se annis mortuos advocasse, an cum alios antiquiores nominare posset, novis istis utpote idoneis fuisse contentam. Horum utrum dixerint, tum causam nostram adiuvabunt, tum deteriorem facient suam. Nam si nemo fuit Ecclesiæ Doctor primis illis sæculis, qui catholico de Christi divinitate dogmati fidem faceret, ut ex nuperis affirmari illud oportuerit, frustra nobis invidiam ex antiquissimorum illorum temporum si- ART. VI. DE AUCTORITATE SS. PATRUM. 295 360. Prob. 4,a pars. I. Ex dictis satis constat, quod si pauci Patres vere referant fidem totius Ecclesiæ, recte infertur Patrum consensus. Unde demonstrari potius debet existere posse et exi­ stera ea rerum adjuncta, ex quibus dijudicari merito debeat, pau­ cos illos referre Ecclesiæ fidem. Id autem certe accidit 1) Si in aliqua fidei controversia contra insurgentem hæresim, aliquis insignis e Patribus, veluti dux aciem ducat, ac in con­ spectu totius Ecclesiæ aliquod doctrinæ caput, uti ad fidem per­ tinens, vindicet, nemine reclamante, imo quandoque omnibus plau­ dentibus. Talis ex. gr. fuit conditio, in qua decertabant S. Atha­ nasius, S. Hilarius, S. Augustinus, S. Basilius pro mysterio SSmae Trinitatis; Cyrillus Alex., Sophronius, S. Leo M. pro mysterio Incarnationis D. N. Jesu Christi; S. Augustinus, S. Prosper, S. Ful­ gentius pro divina Christi gratia (cf. de Gratia, n. 41. seqq.). 2) Si Patres vel pauciores, sed quorum magna semper fuit au­ ctoritas in Ecclesia, aliquid fidenter doceant tamquam ad fidem pertinens, aut testentur communi fide teneri; idque publice præstent, ita ut eorum doctrina aut testimonium potuerit facile in­ notescere, quin tamen ullus unquam reclamaverit in Ecclesia; Patres illi merito censentur communem Ecclesiæ fidem referre. 3) Si scripta quædam ab uno quidem Patre processerint, sed ab aliis approbata uti orthodoxa , vel etiam tamquam propria adoptata fuere; ex sententia illius Patris merito infertur reliquo­ rum consensus. Hujusmodi sunt ex. gr. plures epistolæ S. Basilii, S. Augustini, S. Leonis M.; liber de S. Sancto a S. Basilio conscriptus; opus S. Procli de Fide ad Armenos; liber S. Fulgentii de Incarnatione et Gratia ad Petrum Diaconum ; etc. A lentio comparare student. Quod si extabant aliqui primis illis sæculis, sed consulto his antepositi sunt qui proxime præcesserant, nihilo nos magis accusare deberent, li in appellandis novissimis illorum exempla sequeremur..... Sic etiam Chalcedomdm Concilium auctores inscribit sibi vix toto sæculo anteriores ; unum etiam proxime h. e. ante sex annos vita functum , Cyrillum Alex. ». Idipsnm confirmat deinde aliorum Conciliorum ac Patrum auctoritate. Sane cum nullo tempore Ec­ clesia deficere possit in fide, si probetur consensus pro uno tempore, licet recentiore ώ aliquo dogmate , illud solide statuitur. Hinc merito Bossuet (Défense de la tradit, de SS. Pères, 1. 8. c. 1.) inter principia, quæ statuit ex S. Augustino, hoc quarto loco ponit: “ Quatrième et dernier principe: Le sentiment unanime de FEglise présente suffit pour ne point douter de V Eglise ancienne ». ··. 296 « - .« :- ·' i 1 /5 · DISP. H. DE REVELATIONE CHRISTIANA. fortiori id valet, si scriptum approbatum aut receptum fuerit iamquam regula fidei in aliquo Concilio; uti Epistola S. Cyrilli Alexand. ad Nestorium (ep. -1.), et ad Joannem Antiochenum (ep. 34.); etc. 361. II. Idipsum auctoritate et usu confirmari potest. S. Cyrillus Alex. (ep. 1. ad monachos) affirmat de S. Athanasio: «Sane idoneus est hic vir apprimeque dignus, cui tuto fidem adjungere licet, ut qui nil protulisset, quod a divinis litteris esset alienum. Quo enim pacto illustris ille, celebrat usque pater, qui in sacra illa magnaque Synodo Nicœna in tanta omnium admiratione habitus est, a veritatis tramite aberraret ?—S. Augustinus non semel disputat c. Julianum, innixus auctoritate unius S. Gregorii Nazianzeni; et (1. 1. n. 16.) ait: «Est tanta persona, ut neque ille hoc nisi ex fide Christiana omnibus notissima diceret, nec illi (episcopi suæ regionis ac ætatis) eum tam clarum haberent atque venerandum, nisi hæc ab illo dicta ex regula notissimæ veritatis cognoscerent ». Et idem S. Doctor, ut probet S. Jo. Chrysostomum cum aliis sentire in dogmate de peccato originali, ait (ibid, n. 22.): «absit, ut tu [Joannes] aliud saperes, et in ea [Ecclesia] tam præcipuus emineres» — S. Leo (ad Julian, ep. 117. al. S8. c. 3.): « Quæ [rebellis imperitia] si de nostra putat ambigendum esse doctrina, saltem beatæ memoriæ Athanasii, Theophili et Cyrilli Alexandriæ sacerdotum scripta non renuat; cum quibus ita fidei nostræ forma concordat, ut in nullo a nobis discrepet qui se illis consentire profitetur»—Cf. etiam Scholarium in oratione coram Florentinis Patribus (apud Harduin. t. 9. p. 448.) et Bessarion. in oratione dogmatica (c. 7. apud Harduin. ibid. p. 356.). 297 ARTICULUS SEPTIMUS Utrum Theologorum consensus, ac Fidelium sensus certum H exhibeant divinæ Traditionis Testimonium. Exponitur Status Quaestionis. 362. Duas quæstiones simul complectimur in hoc articulo, cum enim earum solutio iisdem fere principiis nitatur ac Patrum au­ ctoritas, post ea quæ de hac disputavimus, facile est illas bre­ vius expedire. At imprimis pauca prænotemus oportet ad utriusque intelligentiam. 363. I. Ac quoad l3,n, diximus (n. 346.) periodum Patrum claudi sæculo XII.; post quod tempus sequuta est Scholœ institutio, cujus est doctrinam a Patribus acceptam nova ac pressiori me­ thodo proponere ac docere. Hinc Scholastici Doctores subrogati sunt in Patrum loco; et huc faciunt quæ scribit S. Gregorius (Moral. 1. 36. c. 17.): «cum annosa arbusta succiduntur, in eo­ rum robore tenera virgulta succrescunt». Verum est, ut inquit Canus (1. 8. c. 1.) « fuisse in schola quosdam theologos ascriptitios, qui universas quæstiones theologicas frivolis argumentis ab­ solverint, et vanis invalidisque ratiunculis magnum pondus rebus gravissimis detrahentes, ediderint in theologiam commentaria vix digna lucubratione anicularum. Et cum in his Sacrorum Bibliorum testimonia rarissima sint, Conciliorum mentio nulla, nihil ex antiquis Sanctis oleant, nihil ne ex gravi philosophia quidem, sed fere e puerilibus disciplinis, scholastici tamen, si superis placet, theologi vocantur: nec scholastici sunt, nedum theologi, qui sophismatum fæces in scholam inferentes, et ad risum viros doctos incitant, et delicatiores ad contemptum ». 364. Verum quorumdam defectus non debent in ipsam Scholam transferri. Quare eos theologos hic consideramus, qui recte im­ plent ipsius scholasticæ Theologiae munera. Hæc vero ad tria re- I 298 DISP. II. DE REVELATIONE CHRISTIANA. vocat idem Canus (1. c. cap. 2.): « primum est, ut quæ in sacris litteris et Apostolorum traditionibus abdita continentur, ea in lucem quasi e tenebris eruantur. Colligit enim theologus ex prin­ cipiis fidei a Deo revelatis conclusiones suas, atque in principiis ipsis implicitas per argumentationem naturæ consentaneam expli­ cat... Habet rursum hæc disserendi in schola facultas alium pro­ positum scopum, fidei nostræ adversus hæreticos defendendæ.... Quod si scholæ doctor non possit docere fideles doctrinam sanam, et eos, qui sanam non habent, redarguere, apud vulgus theologus esse aliquando poterit, revera numquam erit... Spectat denique ad scholasticorum functionem Christi Ecclesiæque doctrinam, quantum fieri potest, ex disciplinis humanis aut illustrare, aut etiam confirmare Quæ omnia scholasticus theologus præstat apta methodo, res accurate definiendo, distincte partiendo, solide probando. 365. Hæc quidem est germana idea theologorum scholastico­ rum. Nunc ad eorum auctoritatem statuendam, recolendæ sunt distinctiones adhibitæ ad Patrum auctoritatem definiendam. Ac primo non agitur hic de doctrina mere humana, sed de doctrina sacra; ad quam tamen pertinent non modo ea, quæ theologi do­ cent tamquam de fide, sed etiam ea quæ docent tamquam theo­ logice vera, quatenus etsi proprie revelata non sint, ex revela­ tis tamen inferuntur, ac cum illis sunt intime connexa. Patet autem non eamdem notam mereri propositionem oppositam doctrinæ, quam theologi communiter tradunt tamquam de fide, et aliam oppositam doctrinæ, quæ communiter traditur tamquam theologice vera: de qua re cf. quæ diximus in tract, de Virt. Infusis (n. 526. seqq.). 366. Nec agitur de sententia unius vel alterius, aut etiam plu­ rium theologorum , ceteris contradicentibus. Tunc enim obtinet quod profert Canus (1. c. cap. 4.): «Theologorum scholasticorum etiam multorum, si alii contra pugnant viri docti, non plus va­ let ad faciendam fidem, quam vel ratio ipsorum, vel gravior et­ iam auctoritas comprobarit. Videlicet in scholastica disputatione plurium auctoritas obruere theologum non debet; sed si paucos viros modo graves secum habeat, poterit sane adversum plurimos stare. Non enim numero hæc judicantur, sed pondere... Quo loco ART. Vil. DE CONSENSU TIIEOLOGOR. ET FIDELIUM. 299 arguendi sunt scholastici nonnulli, qui ex opinionum, quas in schola acceperunt, praejudiciis, viros alios catholicos notis gra­ vioribus inurunt... Alia sunt scholæ placita, de quibus mox di­ cturi sumus [quæ communi consensu traduntur]; alia sunt præcepta sectæ, de quibus rnodo loquimur. Quæ ab illis dissident, ea notam habent; quæ ab his, non habent. Nec enim si quid aut Scoticis aut Thomisticis pronuntiatis contrarium est, error illico est. » (1) 367. Quæritur igitur de auctoritate Theologorum, quando una­ nimi consensu aliquid docent, non ut opinionem, sed uti certam sententiam vel de fide, vel theologice certam. Certe hujusmodi auctoritas non est contemnenda eo prætextu, quod doctores illi recentiores sunt; ut enim optime advertit Canus (1. c. cap. 4.): «Quemadmodum qui theologos Christo succedentes contemnebat, Christum is etiam Dominum contemnebat; ita qui theologos ju­ niores antiquis succedentes despicit, hic Christum quoque ipsum despiciat necesse est. Unde Chrysost., sive quis alius fuerit, in Commentariis super Matthaeum Imperfectis, hom. 42.: ‘Cum au­ dieris, inquit, aliquem beatificantem antiquos doctores, proba qualis est circa suos doctores. Si enim illos, cum quibus vivit, sustinet et honorat, sine dubio illos, si cum illis vixisset, hono­ rasset. Si autem suos contemnit, si cum illis vixisset, illos con­ tempsisset’.... Nimirum pharisæorum instar haeretici ratiocinan­ tur. Si essent scholastici doctores, quales erant Hilarius, Hiero­ nymus, Basilius, sequeremur eos; si in diebus Augustini, Ambrosii, (1) Recte tamen advertit Card. Franzelin (de Traditione etc. th. 17. pag. 212.), qnod in his qnæ ambigua manent, quantum est ex auctoritate theologorum, non statun negligenda est quæstio, nec principum theologiæ auctoritas contemnenda ; sed rationum inquisitio est instituenda. « Hoc autem examine rite instituto , per­ spicuum flet, doctrinam principum scholæ, Lombardi, Halensis, S. Bonaventuræ et maxime S. Thomæ in sententiis quidem constantibus ac communibus nonnisi com­ pendium esse ac summam doctrinæ Patrum, et prœdicationis ecclesiastic®; tum vero in iis etiam capitibus, quæ magis ambigua sunt et in opinione posita, congruen­ tiam et nexum magis minusve arctum cum eadem prædicatione ecclesiastica non deease.....Propter hanc intimam connexionem cum doctrina Patrum et cum intel­ lectu catholico universim, auctoritas principum scholæ, et præ ceteris S. Thomæ, perae sola non quidem irrefragabilis est, veneranda tamen et inter privatos doctores præcipua ». l 300 ♦ ■ i κ 1 DISP. H. DE REVELATIONE CHRISTIANA. Hieronymi fuissemus, non essemus socii Manichaei, Novati, Vigi­ lant», Pelagii, Joviniani. Itaque testimonio sunt, quod filii sunt eorum, qui sanctos antiquos contempserunt, cum juniores scholæ theologos pro nihilo putant.... Quamdiu igitur Christi corpus, hoc est. Ecclesia fuerit, ad divinam procurationem pertinebit, ut ii, qui in Ecclesia sacræ doctrinæ doctores habentur, tamquam a Deo dati veritatem in tide teneant, ne populus parvulorum more circumferatur». 368. Quoad 2datn quœstionem, duo monenda sunt. Primum est, communem fidelium sensum in rebus fidei et morum, non solum manifestari explicitis theoreticis sententiis ; sed etiam implicite usibus, ritibus, precibus, externis quibuscumque actionibus, quæ utpote revelatis veritatibus innixae, eas supponunt, easdemque manifestant. Alterum exponemus verbis Cani (1. 4. c. 6. ad 14,um): «Dno sunt rerum genera, ut alias dictum est, quæ ab Ecclesia creduntur. Unum est earum, quæ ad omnes æque pertinent... et in hoc genere non est valde difficile omnium fidem sensumque co­ gnoscere... Alterum est genus earum rerum, quas cognoscere non rudium et imperitorum in Ecclesia, sed majorum et sapientium interest... Quo in genere, si vulgarem plebis sententiam roges, perinde erit, ut si a cæco sensum colorum postulares. Caute igi­ tur atque prudenter, cum hujusmodi fortasse res in sermonem popularem incidunt, qui in vulgo paulo modestiores sunt, nihil omnino affirmate asseveranterque pronuntiant; sed id se credere ac sentire in hisce rebus profitentur, quod Ecclesia credit ac sen­ tit.... Nunc illud dicimus, in communi omnium controversia cer­ tum argumentum ex communi fidelium sensu depromi.... In fide autem earum rerum, quæ propriæ sunt doctorum atque sapientum, solam horum sententiam expetendam, vulgi ne expectandam quidem ». 369. His itaque adnotatis — ART. Vil. DE CONSENSU THELOGOR. ET FIDELIUM. 301 § Π. Solvitur Proposita Quaestio. theologorum doctrina de re ad. fi­ dem aut mores pertinente, legitimum ac certum critérium est divinæ traditionis—2. Atque idipsum tribuendum est catholico sensui ac consensui totius populi Christiani, sive ille expli­ cita professione declaretur, sive implicite factis ac praxi con­ tineatur. Prop. XVII.—1. Concors 370. Prob. l,na pars. I. Concors Theologorum sententia in re ad fidem aut mores pertinente æquivalet, singulis ætatibus, ipsius Ecclesiæ doctrinæ. Atqui Ecclesia neque in docendo, neque in credendo errare unquam potest in rebus ad fidem ac mores per­ linentibus. Ergo neque concors illa ac certa theologorum senteniia falsa potest inveniri. Prob. maj.—l) Scholæ catholicæ, sed præcipue theologicæ, jure semper sunt sub tutela Ecclesiæ, a qua debent institui, dirigi ac gubernari. Licet hoc jus, recentioribus temporibus alicubi fuerit violatum; inde tamen a sæc. XII. usque ad XVIII., scholæ et academiæ theologicæ « nonnisi auctoritate Sedis Apostolicæ erant et censebantur legitimæ. Pontificis diplomate erectæ ac munitæ, sub continua ipsius Sedis Apostolicæ vigilantia constitutae, jus suum omne, sua privilegia, suam in docendo auctoritatem deri­ vabant ab Ecclesia»—Recentiori etiam ætate, semper ac aliqui e doctoribus ad periculosas doctrinas inclinare videbantur, sive ab Academiis, sive ab Episcopis, sive denique ab ipso S. Ponti­ fice coercebantur—Si qua ergo doctrina, ad fidem aut rnores per­ tinens, traditur non ab uno vel altero doctore, sed communi scho­ larum consensu, quin custodes depositi reclamaverint unquam; nonne merito censetur eam esse doctrinam ipsius Ecclesiæ ? 2) «Sive qui confessiones audiunt, inquit Canus (1. c.), sive qui ad populum habent conciones, utrique plebem instituunt, ut a theologis acceperunt». Addi potest, S. Pontifices ac Concilia Academias ac doctores in consilium adhibere. « Ita fit, prosequitur Λ ' 302 •Λ ι DISP. Ile DE REVELATIONE CHRISTIANA. Canus, ut Ecclesia eorum in fidem communem errorem (lissiinulando, Christi fideles suo silentio deciperet. ‘Error enim, cui nun resistitur, approbatur; veritas cum non defenditur, opprimitur’, ut Innocentius ait dist. 83. c. Error: atque Deus ipse, si theo­ logorum omnium error non aperiret, in necessariis christiano po­ pulo deesset. Quid enim facturus est populus imperitus, nisi eos sequi, quos pro illo tempore ecclesiastic® doctrinæ magistros accepit ? ». 3) Imo theologorum auctoritate plurima Ecclesia definivit. «Quip­ pe trecentos abhinc annos (tempore Cani), si quas Ecclesia hæreses condemnavit, si quæ de fide et moribus decreta tulit, in utris­ que Scholasticorum subsidio et diligentia vehementer adjuta est. Id quoniam constat inter omnes, quibus vel conciliorum gesta, vel negotia cognitionis fidei sunt cosrnita, fateamur necesse est, doctores scholasticos simul omnes in fide et moribus errare non posse ». -1) Experientia denique constat, tum nihil unquam unanimiter docuisse theologos, tamquam ad fidem ac mores pertinens, quod falsum deinde fuerit inventum ; tum Patrum ac Ecclesiæ ipsius auctoritatem denique despexisse, qui communem initio theologo­ rum consensum contempsere. «Nullum dogma, inquit Canus (cap.4.) reperietur, quod eadem mente oreque scholastici omnes certe ac firmiter asseruerint, quin idem in universum Ecclesia teneat.... Si aliquid invenire hæretici possunt, proferant, et tacebimus». Et (cap. 1.): « Lutherani omnes ad unum scholæ nostræ auctori­ tatem et mirifice contemnunt, et inimice insectantur. Atque hinc fortasse, tamquam ex primo fonte, reliquæ istorum hæreses derivatæ sunt. Principio namque, quod erat facile, scholæ auctori­ bus contemptis, scholæ quoque judicia contempserunt. His negle­ ctis, mox necesse erat, ut Hieronymus, Augustinus, Gregorius, Ambrosius, Basilius negligerentur, quos theologi recentes dogma­ tum suorum auctores habebant. At antiquis Sanctis posthabitis, despectui quoque habita sunt eorum Concilia. Unde consecutum est, ut et libros quosdam canonicos, et ecclesiasticam auctorita­ tem Lutherani conciderent....... Connexæ quippe sunt, ac fuere semper, post ortam scholam, scholæ contemptio et hæresum pestes. » ART. VII. DE CONSENSU THEOLOGOR. ET FIDELIUM. 371. II. Hæc eadem auctoritate confirmari possunt. Etenim Mar­ finas V. (later annotas) hanc Wicleffi propositionem proscripsit: c ■■■ 312 DISP. II. DE REVELATIONE CHRISTIANA. quos adnoiavimus in tract, de Virt. Infusis (n. 689.)—6) Si vero aiiquis textus legatur tum in Vulgata latina editione tum in textu originali, sensus tamen sit in una vel alio ambiguus, prævalere debet sensus clarus, si in una vel alio talis inveniatur—7) Subintelligitur autem, retinendum semper esse sensum, quem vel Ec­ clesia vel unanimis Patrum interpretatio declaraverit — Cf. de Virt. Inf'usis (disp. 4. art. 6. ac 5.). '381. Quoad regulas vero respicientes sensum S. Scripturæ, ne­ cesse est imprimis advertere, plures in ea sensus distingui. Nam— 1) est sensus literalis seu historicus, quem verba immediate præseferunt; et sensus spiritualis seu mysticus, qui alio refertur quam ad id quod verba immediate significant. Cujus duplicis sen­ sum rationem ita reddit D. Thomas (1. p. q. 1. a. 10.): «Auctor enim S. Scripturæ est Deus, in cujus potestate est, ut non solum voces ad significandum accomodet (quod etiam homo facere pot­ est), sed etiam res ipsas. Et ideo cum in omnibus scientiis voces significent, hoc habet proprium ista scientia, quod ipsæ res signiiicatæ per voces etiam significant aliquid. Illa ergo prima si­ gnificatio, qua voces significant res, pertinet ad primum sensum, qui est sensus historicus vel literalis. Illa vero significatio, qua res significatae per voces iterum res alias significant, dicitur sen­ sus spiritualis, quia super literalem fundatur et eum supponit». 2) Sensus literalis bifariam dispescitur. Alius enim est proprius, ille nempe qui exurgit immediate ex verbis secundum propriam acceptionem: sicut ex. gr. in illo «Diliges Dominum Deum tuum»; alius est figuratus, qui nempe immediate exurgit ex verbis a propria in alienam significationem translatis: sicut in illo « alias oves habeo, quæ non sunt ex hoc ovili ». Cf. S. Augustinum (de Doctrina Christiana, 1. 3.). Notari hic debet cum D. Thoma (l.c.), quod non est « literalis sensus ipsa figura; sed id quod est figu­ ratum. Non enim cum Scriptura nominat Dei brachium, est li­ teralis sensus, quod in Deo sit rnembrum hujusmodi corporale; sed id quod per hoc membrum significatur, scilicet virtus ope­ rati va ». 3) Sensus item mysticus triplex a recentioribus distinguitur. Est nempe allegorieus, si verba S. Scripturæ, præter literalem sensum, significant aliquid in N. T. ad Christum vel Ecclesiam ART. VIII. DE U8U SCRIPT. ET TRADIT. IN THEOLOGIA 313 pertinens. Ita literaliter verum est, Abraham habuisse duas uxo­ res, unam liberam aliam ancillam, et duos filios, Isaac et Ismael: hæc vero, testo Apostolo (Gal. IV.) significant Deum auctorem duorum Testamentorum, et Patrem duorum populorum. Est in­ super sensus spiritualis tropologicus, cum verba aut facta refe­ runtur ad significandum aliquid pertinens ad mores. Ita illud (Deuter. XXV.) « Non alligabis os bovi trituranti », teste Apo­ stolo (I. Cor. IX.), mystice significat, non esse prohibendum prae­ dicatoribus, quin victum accipiant a populo. Est denique sensus anagogicus, qui habetur quando verba vel facta referuntur ad significandam vitam æternam. Ita illud (Ps. XCIV.) « Quibus ju­ ravi in ira mea, si introibunt in requiem meam » intelligitur li­ teraliter de terra promissionis, sed teste, Apostolo (Heb. IV.), spiritualiter significat etiam vitam æternam. Cujus triplicis sen­ sus rationem etiam reddit D. Thomas, inquiens: «Lex vetus fi­ gura est novæ legis; et ipsa nova lex, ut dicit Dionysius Eccles. Hierarch, p. 1. c. 5. est figura futuræ gloriæ. In nova etiam lege, ea quæ in capite sunt gesta sunt signa eorum quæ nos agere de­ bemus»—Cf. Bellarminum (de Verbo Dei, 1. 3. c. 3.). 4) Addi potest alius sensus, quem vocant accomoclatitwm, seu per accomodationem, cum verba S. Scripturæ rem aliquam signi­ ficantia usurpantur ad aliam significandam, ex convenientia, quam usurpans judicat existere inter utramque rem: exempla passim habes in textibus, quos Sacri Oratores applicant ad sanctos, quo­ rum laudes celebrant. 382. His expositis—1) ex sensu literali semper desumi potest argumentum certum; ex sensu mystico aliquando, quando nempe certo de eo constat ex Scriptura vel ex interpretatione Ecclesiæ, aut unanimi SS. Patrum; ex sensu vero accomodatitio numquam. Ratio est evidens: sensus enim literalis, et mysticus, quando de eo constat, est intentus a Spiritu Sancto, et habet infallibilem veritatem: secus autem sensus accomodatitius—2) verba S. Scri­ pturæ sumenda sunt sensu proprio, nisi necessitas cogat ea su­ mere sensu improprio, juxta regulam S. Augustini (de Genes, ad lit. 1. 8. c. 7.). Necessitas cogeret, si ex verbis proprio sensu ac­ ceptis sequeretur aliquod absurdum, aliquid contra fidem, contra mores, etc.: ita ex. gr. absurdum sequeretur, si sensu proprio 31-1 DISP. π. DE REVELATIONE CHRISTIANA.’ acciperentur testimonia, quæ videntur Deo tribuere humana mem­ bra; aliquid contra morum honestatem sequeretur, si sensu pro­ prio acciperentur verba illa (Matth. XVII. 8.) «si manus tua vel pes tuus scandalizat te, abscinde eum, et projice abs te »; et (9.) «si oculus tuus scandalizat te, erue eum, et projice abs te» etc.— 3) Ad verum ac genuinum sensum assequendum faciunt reguhe, quas suppeditat hermeneutica, et quas hic supponimus: unde sæpe opus est perpendere vim verborum, contextum, scopum, etc. ut inde eruatur sensus ille—4) Norma tamen princeps semper erit judicium Ecclesiae, et unanimis Patrum sensus, si extet. 383. Animadverti hic debet, in locis S. Scripturae discernen­ dum esse id quod ipsi sacri Scriptores dicunt, ab eo quod ipsi referunt tamquam dictum ab aliis. Illud semper habet infallibilem veritatem, siquidem est sententia divinitus inspirata; de hoc, pari ratione, semper verum est, quod ita dictum est ab alio, sicut refertur. Num vero sententia ab alio prolata et a Scriptore Sa­ cro relata veritatem contineat, si approbata ab eo non sit, de­ bet desumi ex persona et auctoritate illius, cujus est illa senten­ tia. Ita si referatur aliquid dictum a Deo ipso, a Prophetis, ab alio Scriptore inspirato, illud habet infallibilem veritatem. Si au­ tem referatur aliquid dictum ab homine sibi relicto; illud habet humanam ac fallibilem auctoritatem; sicut ex. gr. verba illa Judæorum (Jo. II. 20.): « Quadraginta sex annis ædificatum est tem­ plum hoc ». Quandoque etiam sententia veraciter relata potest esse falsa; sicut ex. gr. verba coeci nati (Jo. IX. 31.): « Scimus quia peccatores Deus non audit»; vel verba insipientis (Ps. LII. 2.): «Non est Deus»; vel verba Satan (Job. II. 5.): «Tunc vide­ bis quod in faciem benedicat tibi etc. ». 384. Hæc quidem de regulis pertinentibus ad usum Scriptura­ rum in theologia. Nunc exponamus oportet regulas respicientes usum Traditionis. Ac notetur imprimis, traditionem, sicut Scri­ pturam duplicem habere auctoritatem (n. 252.), historicam seu humanam, et divinam. Historica adhiberi potest ac debet, pro natura adversariorum, ac pro stadio quæstionis; sicut adhibuimus historicam auctoritatem Evangeliorum ad probandam divinam originem revelationis christianæ, et auctoritatem historicam tra­ ditionis (n. 330.) ad probandam ejus divinam auctoritatem. Histo- ART. VIII. DE USU SCRIPT. ET TRADIT. IN THEOLOGIA. 315 rica auctoritate supposita, quæ ost communis ceteris humanis te­ stimoniis, iisdem vestitis, ut ajunt, conditionibus; nos, uti argu­ menta perpendenti liquet, adstruximus divinam, quæ est critérium et effectus charismatis veritatis,residentis in Ecclesia ex perenni Sp. Sancti assistentia. Atque hæc divina auctoritas usui est in theolo­ gia, quando hæc ex propriis res adstruit fidei et morum. Ut au­ tem plenam habeat vim probandi, debet certo constare existentia traditionis ejusque vora indoles. Quapropter huc faciunt regulæ, quas tradidimus (n. 322.) ad dignoscendas traditiones vere divinas, sive illæ sint Domini cœ sive Apostolico-divinœ. Nihilo­ minus, quemadmodum potuerunt exurgere quæstiones circa canonem Scripturarum, et exurgere possunt aliæ circa genuinum ea­ rum sensum; ita exurgere etiam possunt circa existentiam, natu­ ram ac sensum traditionis. In his dubiis, sicut pro Scriptura ita pro traditione, norma princeps quæ valeat rem authentice defi­ nire, modo etiam omnibus accomodato, est judicium vivi et au­ thentici magisterii, ex Christi institutione, semper in Ecclesia existentis—Cf. Valentia (de Fide, disp. 1. q. 1. p. 7. §. 12.). 385. Inter monumenta vero quæ traditiones conservant ac exibent, præcipua, ut diximus (n. 344.), sunt ea, quæ continent Ec­ clesiæ docentis judicia ac definitiones. Vel unum ex his judiciis, in rebus fidei et morum, rem plene conficit; siquidem, ut hic sup­ ponimus, latum illud est ex infallibili assistentia Sp. Sancti. Ve­ rum sequentia sunt animadvertenda:—1) si de fide credendis aga­ tur, certo constare debet ea monumenta continere fidei definitio­ nem. Certe hujusmodi non sunt, si «verbis opinandi utuntur ju­ dices, aut responsa non ad totam universalem Ecclesiam, sed ad privatas Ecclesias et Episcopos referuntur. Intelligendi sunt enim eo tantum casu de fide pronuntiare, ubi judicium in omnes Christifideles spectat, omnes ligat. Certitudo quippe fidei judicibus a Deo constitutis, non propter Ecclesias privatas promissa et con­ cessa est, quæ singulæ errare possunt, sed propter Ecclesiam uni­ versalem, quæ errare non potest. Itaque summorum Pontificum Conciliorumque doctrina, si toti Ecclesiæ proponatur, si cum obli­ gatione etiam credendi proponatur, tum vero de fidei causa judi­ cium est »—2) Etiam quando constat monumentum aliquod exhi­ bere fidei definitionem, notari debet: « quæ in Conciliorum vel ART. VIII. DE USU SCRIPT. ET TRADIT. IN THEOLOGIA 316 DISP. IL DE REVELATIONE CHRISTIANA. Pontificum decretis, vel explicandi gratia inducuntur, vel ut ob­ jectioni respondeatur, vel etiam obiter et in trascursu præter in­ stitutum præcipuum, de quo erat potissimum controversia, ea non pertinent ad fidem; hoc est non sunt catholic» fidei judicia.» — 3) Caveas tamen ne hæc et præcedentia, quæ ad fidei judicium pertinere negavimus, illico censeas omni auctoritate destituta: de qua re plura disseruimus in tract, rfe 17/7. infusis (n.508.seqq.), et aliquid infra attingemus—4) Ut vero fidei indicia internosci queant, sequentes assignantur notæ: prima, si contrarium asseren­ tes, pro hæreticis judicentur ; altera, si hæc formula adhibea­ tur « Si quis hoc aut illud senserit, anathema sit »; tertia, si in eos qui contradixerint, excommunicationis sententia ipso jure fe­ ratur: quarta, si quidquam expresse a fidelibus firmiter creden­ dum, aut tamquam dogma fidei catholicæ accipiendum dicatur, vel aliis similibus verbis aliquid esse Evangelio doctrinæve /Aposto­ lorum contrarium, utique non opinando sed certo ac firmo judi­ cio. Cf. Canum (de Locis, l.a.c.5.)—5) Si his notis adhibitis, adhuc supersit dubitatio; « in hac re djiudicanda, inquit Tanner (de Fide, q. 4. dub. 6. n. 262.), multum valere tum virorum sapientum ju­ dicium, tum (multo magis) Ecclesiæ sensum et consensum ». 386. Monumenta traditionis, quæ dignitate proxime sequuntur Ecclesiæ definitiones, sunt scripta SS. Patrum. « In ipsa vetustate, inquit Lirinensis (Com. c. 38.), unius sive paucissimorum temeri­ tati primum omnium generalia, si qua sunt, universalis Concilii decreta præponent [filii Ecclesiæ]; tunc deinde, sequantur, quod proximum est, multorum atque magnorum consentientes sibi sen­ tentias magistrorum ». Jamvero diximus, irrefragabilem esse au­ ctoritatem Patrum, quando consensu moraliter unanimi aliquid docent (n. 352.); illudque pertinet ad sacram doctrinam (n. 348.). Quandonam autem censeri debeat, adesse unanimem consensum, plane innotescit ex disputatis (n. 353. seqq.); superest ergo, ut regulæ assignentur ad dignoscendum , num quod Patres docent pertineat ad sacram doctrinam. Ac—1) generatim si aliquid tra­ dant consensu vere unanimi, id censeri generatim potest perti­ nens ad sacram doctrinam; in aliis enim discrepare solent — 2) Certa nota est rei, tamquam ad sacram doctrinam pertinen­ tis, a Patribus traditae, si verba adhibeant fidei professionem ex- 317 priinentia: si dicant ex. gr. « Credimus, confitemur, edocti sumus, Christus dixit vel jussit, credit vel tenet Ecclesia, etc. —3) Si vix exorta nova sententia, in eam Patres insurrexerunt, tamquam in reni a fide Ecclesiæ catholicæ alienam , adversantem Ecclesiæ fidei, vel ejus auctorem insectati sunt, uti novatorem, hæreticum, etc.—4) Si in catechesibus aut sermonibus ad catechume­ nos vel ad neophytos, illam proposuere tamquam credendam, aut præcepere agendam—5) Quoad scripturarum interpretationem, « il­ lud etiam, inquit Fessler (Instit. Patrolog. cap. 1. §. 20.), silentio haud est prætermittendum , non tam opera Patrum exegetica, in quibus genio suicevi indulgentes allegoriis captandis nimium quandoque intendebant; sed opera dogmatica, moralia et polemica, in quibus sat frequenter Scripturæ loca, ex quibus dogmata fidei morumque probantur, luculenter tractant, et solide expo­ nunt.... Sic S. Cyrillus Alex., si ex Commentariis ipsius judicium erit ferendum, inferioris subsellii censebitur interpres; si autem ex operibus dogmaticis et polemicis eum æstimemus, in vero et literal! Scripturæ sensu inveniendo et exponendo versutissimus est, primoque loco habendus. » 387. Hæc ipsa cum proportione servanda sunt in usu auctoritatis. Theologorum.Quoad sensum fidelium vero,præter dicta (n.368.),hæc adnotabimus: 1) Sensus ille ac consensus non est unicum, sed unum ex criteriis dijudicandi de existentia traditionis; adeoque adhiberi quidem potest, sed non est semper necessario adhibendus: suppe­ tunt enim alia criteria—2) Si sensus ille communis deprehendatur vel ante exortam quæstionem, vel præsenti tempore, æque valet ad certo probandam existentiam divinæ traditionis; nullo enim tem­ pore potest Ecclesia universa errare in rebus fidei et morum. Unde debemus sequi vel antiquitatem vel universitatem (cf. de Virt. Infusis, n. 610.)—3) Potest quidem fieri ut aliquo tempore non appareat communis ille sensus quoad rem, de qua posteriori tem­ pore habetur (cf. ibid. n. 584.); at si semel invaluerit communis ille sensus in Ecclesia, dissensus tempore posteriori nunquam pot­ est esse universalis: secus enim utrove tempore erraret Ecclesia. 318 SERIES ROMANORUM PONTIFICUM NΟΜ INA N." NΟΜINA N.· Migne Ann. Patrol, lat. Saeculo I. 3 6 9 10 11 .4 13 14 16 18 19 20 21 22 24 25 29 30 31 32 319 SERIES ROMANORUM PONTIFICUM. S. S. S. S. Petrus. Linus . Cletus. Clemens . . . I Saeculo II. S. Anacletus................... S. Evaristus.................. S. Alexander I................. S. Sixtus I....................... S. Telesphorus............... S. Hvginus...................... S. Pius I.......................... S. Aniceius...................... S. Soter .......................... S. Eleutherius............... S. Victor............... S. S. S. S. S. S. S. S. S. S. S. S. S. S. S. Saeculo IU. Zepbyrinus............... Calli xtus I.................. Urbanus I.................... Pontianus.................. Anterus...................... Fabianus.................. Cornelius............... Lucius I.................. Stephanus I................ Sixtus II.............. Dionysius .... Felix I................. Eutychianus .... Caius.............. Marcellinus . Saeculo IV S. Marcellus .... S. Eusebius. S. Melchiades. S. Silvester I. . * ’ 42 67 78 91 101 110 119 130 140 152 156 165 177 192 201 219 224 231 235 251 253 255 258 275 283 296 304 309 311 314 36 37 38 39 40 41 S. Marcus . . . S. Julius I. . . Liberius . . . S. Felix II. . . S. Damasus I. . S. Siricius . . · S. Anastasius L 130 130 130 130 130 130 130 130 130 130 130 130 130 130 130 130 130 130 3 3 3 5 5 5 6 6 6 8 42 43 44 45 46 47 48 50 51 53 55 56 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 S. S. S. S. S. S. S. S. S. S. S. S. S. S. S. S. S. S. S. . . . . . . . Migne Ann. Patrol, lat. 326 337 352 355 367 385 398 8 8 8 13 13 20 Saeculo V. Innocentius I................ Zosimus....................... Bonifacius I................. Caelestinus I................ Sixtus III..................... Leo I. Magnus .... Hilarius....................... Simplicius................... Felix III....................... Gelasius I..................... Anastasius II................ Symmachus................ 402 417 418 423 432 440 461 467 483 492 496 498 20,33 20 20 50 50 54,6 58 58 Saeculo VI. Hormisdas................... Joannes I...................... Felix IV. .................... Bonifacius II............... Joannes II.................... Agapetus I.................... Silverius................... Vigilius....................... Pelagius I.................... Joannes III................... Benedictus I................ Pelagius II................... Gregorius L Magnus . 514 523 526 530 532 535 536 538 555 561 575 579 590 63 Saeculo VII. Sabinianus. . Bonifacius III S. Bonifacius IV S. Deusdedit . . Bonifacius V. Honorius I. . Severinus . . 604 607 608 616 610 626 640 59,74 62 65 66 66 66 69 69 75,79 80 80 80 80 320 SERIES ROMANORUM PONTIFICUM 321 SERIES ROMANORUM PONTIFICUM. . Migne Ann. Patrol. N.’ NOMINA Migne Ann. Patrol. LAT. quas enumerat Apostolus (I. Cor. XII.), et de quibus egimus in tract, de Gratia (n. 10. seqq.); sed etiam potestatem ordinis et jurisdictionis, ad baptizandum, ad remittenda peccata, ad sacri­ ficium offerendum, ad praedicandum verbum Dei, ad leges feren­ das, etc. etc.: quæ omnia unum finem communem respiciunt, nem1 pe conservationem et incrementum Ecclesiæ, sanctificationem et perfectionem membrorum ejus. Vita enim et sanctitas Ecclesiæ non in eo solum consistit, ut membra sancta habeat, et veluti passive sancta sit; sed, si adæquate sumatur, importat etiam activitatem et energiam supernaturalem, qua tum sua membra doceat, regat, promoveat in vita supernaturali ad vitam aeter­ nam consequendam, tum extraneos vocet, instruat, convertat in ordine ad eumdem finem. Ad id autem praestandum maxime con­ ferunt dona gratis data, gratia propria sacramenti ordinis, pe­ rennis Spiritus Sancti assistentia, etc.: quæ proinde sub hoc re­ spectu, merito dicuntur ad Ecclesiæ animam pertinere. 415. Quidquid autem externum est, visibile, veluti determina­ bile in Ecclesiæ corpore recensendum est. Unde—1) ad corpus Ecclesiæ spectant ipsi homines plane adspectabiles, ad Ecclesiam pertinentes, prout cœtum efformant, ex quo materiale Ecclesiæ consortium resultat; eo ferme pacto, quo personæ militum, prout simul aggregatæ considerantur, corpus exercitus constituunt — 2) Hinc regimen, quo personæ illæ in unitate continentur, et a quo impulsum accipiunt ad socialem operationem exercendam, ad corpus pariter Ecclesiæ pertinet—3) Pari ratione ad Ecclesiæ corpus revocantur media omnia externa, prædicatio, Sacramen­ torum administratio, ritus, etc., quæ ad finem ipsius Ecclesiæ prosequendum adhibentur—4) His adjici debet ipsa externa inte­ riorum donorum manifestatio. Certe praedictae virtutes theologicæ innumeris modis, tum per actus individuorum tum publico Ecclesiæ cultu manifestantur; potestas etiam spiritualis, sive or­ dinis sive jurisdictionis, apparet in variis modis in quibus et confertur et exercetur; denique vigor ille Apostolici ministerii, qui, juxta verba Christi, perpetuo in Ecclesia mansurus est, quo- 346 ART. II.— DE GENERALI ECCLESIÆ IDEA DISP. III. DE INSTIT. ET CONSTITUTIONE ECCLESIÆ. tidie se prodit in confirmatione justorum, in conversione pecca­ torum et acatholicorum. -116. Ex his omnibus quædam jam licet inferre, quæ summariam hanc Ecclesiæ constitutionis ideam clarius exhibeant. Atque primo quidem gravissimi momenti controversia, quæ de natura et definitione Ecclesiæ agitatur catholicos inter et protestantes, in hoc potissimum consistit, quæ sit nimirum Ecclesia cui pri­ vilegia multa immediate a Christo concessa sunt, et quam dire­ cte afficiant promissa Christi de ejus perennitate, infallibilitate, etc.: quæ omnia hæretici, ut innuimus, Ecclesiæ invisibili tribuunt. Verum hic error, passim in tractatus decursu refutan­ dus, satis jam detegi ac respui potest. Etenim si Ecclesia constat anima et corpore, vel si est corpus Christi, admitti nequit Ec­ clesia quæ sit solum invisibilis; neque duplex admitti potest Ec­ clesia, invisibilis una, altera risibilis. Quemadmodum enim cor­ pus et anima non constituunt duplicem hominem, sed duo sunt elementa essentialia unum hominem constituentia, quorum si unum ex. gr. corpus, desit, jam non amplius habeatur homo; ita visibile et invisibile elementum non duas sed unam Ecclesiam constituunt, quorum si unum ex. gr. visibile, desit, jam non am­ plius habeatur Ecclesia Christi. Ergo Ecclesia promissionum est Ecclesia visibilis. 417. Colligitur secundo Ecclesiam, licet humanis individuis constet tamquam materia; esse tamen societatem intrinsece, es­ sentialiter , et suo genere svpernaturalem. Non enim origine tantum, fine ac mediis est supernaturalis ; sed etiam intrinseca forma et vivificante principio, quod ipsum, ex disputatis, est es­ sentialiter supernaturale. Quoniam autem ejusmodi supernaturale elementum non inexistit tantummodo Ecclesiæ corpori; sed illud in esse talis corporis socialis constituit, permeat quaqua versus et informat, ejusque omnem motum et actionem producit et ad­ ministrat; hinc ipsum corpus Ecclesiæ per se materiale, quandam veri nominis elevationem ac supernaturalitatem induit; adeoque tota societas, seu Ecclesia, supernaturalem dignitatem et or­ dinem nanciscitur ». 418. Hinc tertio, cum dona gratiæ per appropriationem tri­ buantur Spiritui Sancto, oni intime per sanctificationem conjun4 349 gimur (cf. de Gratia, n. 1032. seqq.), merito Ecclesia dicitur— 1) habitaculum Dei, juxta illud (Ephes. II. 20. seqq.) : « Superædificati super fundamentum Apostolorum et prophetarum, ipso summo angulari lapide Christo Jesu: in quo omnis ædificatio con­ structa crescit in templum sanctum in Domino; in quo et vos coædificamini in habitaculum Dei in Spiritu».—2) Dicitur Spon­ sa Spiritus Sancti: « siquidem apparet intimam dari communica­ tionem inter hunc et Ecclesiam: eandem Spiritus Sancti jugi af­ flatu foveri et ali, ac subjectum esse immediatum et adæquatum effusionis omnium charismatum, quæ Spiritus Sanctus eidem per­ petuo confert. Ex sui vero parte Ecclesia totam se Spiritui San­ cto figendam et regendam tradit; ejusdem dona rite sancteque commissis sibi fidelibus administrat. Ipsa demum Spiritu Sancto fecundata non cessat Deo procreare filios, quos etiam materna sollicitudine ultra ipsos vitæ mortalis fines complectitur»—3) Imo dicitur Spiritus Sanctus Cor Ecclesiæ. « Caput, inquit D. Tho­ mas (3. p. q. 8. a. 1. ad 3.), habet manifestam eminentiam respe­ ctu cæterorum exteriorum membrorum; sed cor habet quamdam influentiam occultam. Et ideo cordi comparatur Spiritus Sanctus, qui invisibiliter Ecclesiam vivificat et unit; capiti autem com­ paratur ipse Christus secundum visibilem naturam, secundum quam homo hominibus praefertur». 419. Similiter quarto, si Ecclesia est corpus Christi, qui est Ecclesiæ Caput, perpetua debet esse unio inter Christum et Ec­ clesiam. Unde Christus ipse (Jo. XV. 1. seqq.) exhibet fideles omnes uti totidem palmites uni sibi tanquam viti adhærentes, et ex una vite haurientes vitales succos. Sed· præclare D. Thomas (1. c. c.) explicat hanc rationem Capitis^ dicens: « Sicut tota Ec­ clesia dicitur unum corpus mysticum per similitudinem ad natu­ rale corpus hominis, quod secundum diversa membra habet di­ versos actus, ut Apostolus docet (Rom. 12. et 1. ad Corinth. 12.), ita Christus dicitur caput Ecclesiæ secundum similitudinem hu­ mani capitis: in quo tria possumus considerare, scilicet ordinem, perfectionem et virtutem. Ordinem quidem, quia caput est prima pars hominis, incipiendo a superiori: et inde est quod omne prin­ cipium consuevit vocari caput, secundum illud Ezech. (16. 35.): ‘Ad omne caput viæ ædificasti signum prostitutionis tuæ’. Per- 350 DISP. III. DE INSTIT. ET CONSTITUTIONE ECCLESIÆ. fectionem autem, quia in capite vigent omnes sensus et interiores et exteriores, cum in cæteris membris sit solus tactus: et inde est quod dicitur (Isa. IX. 15.): ‘Senex et honorabilis ipse est ca­ put’. Virtutem vero, quia virtus et motus cæterorum membrorum, et gubernatio eorum in suis actibus est a capite, propter vim sensitivam et motivam ibi dominantem : unde et rector dicitur caput populi, secundum illud (1. Reg. XV. 17.): « Nonne cum esses parvulus in oculis tuis, caput in tribubus Israel factus es?’Hæc autem tria competunt Christo spiritualité!*. Primo enim secun­ dum propinquitatem ad Deum gratia ejus altior est et prior, etsi non tempore, quia omnes alii acceperunt gratiam per respectum ad gratiam ipsius, secundum illud (Rom. VIII. 29.): ‘Quos praesci­ vit, hos et praedestinavit conformes fieri imaginis Filii sui, ut sit ipse primogenitus in multis fratribus’. Secundo vero perfectionem habet quantum ad plenitudinem omnium gratiarum, secundum illud (Joan. I. 14.): ‘Vidimus eum plenum gratiæ et veritatis’, ut etiam supra ostensum est, (quæst. præc., art. 9.). Tertio, vir­ tutem habet influendi V*gratiam in omnia membra Ecclesiæ, se* eundum illud (Joan. 1.16.): ‘De plenitudine ejus nos omnes acce­ pimus'. Et sic patet quod Christus convenienter dicitur Ecclesiæ caput ». 420. Ex quo quinto ulterius sequitur, quod sicut in humano corpore non omnia membra sunt ejusdem perfectionis, neque eun­ dem actum habent, quamvis omnia ad commune hominis bonum concurrant; ita, si consideremus dona gratis data, non omnia membra Ecclesiæ, quæ est corpus Christi, possident eadem dona, quamvis ad totius corporis aedificationem ordinentur : propterea Ecclesia est societas inœqualis. Quæ omnia non semel docuit Apo­ stolus, sed præsertim (I. Cor. XII. a v. 12.), scribit: « Sicut enim corpus unum est, et membra habet multa, omnia autem membra corporis cum sint multa, unum tamen corpus sunt, ita et Christus... Nam et corpus non est unum membrum, sed multa. Si dixerit pes: Quoniam non sum manus, non sum de corpore: num ideo non est de corpore? Et si dixerit auris: Quoniam non sum oculus non sum de corpore: num ideo non est de corpore? Si totum corpus oculus: ubi auditus? Si totum auditus: ubi odo­ ratus? Nunc autem posuit Deus membra, unumquodque eorum ρ.7’·«·_».·. ART. I ■i.-'l ■ -.«a · *pr«'‘-ZJ - ' . - II.— DE GENERALI ECCLESIÆ IDEA. '.■■·-■'· :,;·. -r*.-: .■■&-■ 351 in corpore, sicut voluit. Quod si essent omnia unum membrum, ubi corpus/Nunc autem multa quidem rnembra, unum autern cor­ pus. Non potest autem oculus dicere manui: Opera tua non indi­ geo; aut iterum caput pedibus: Non estis mihi necessarii.... Et si quid patitur unum membrum, compatiuntur omnia membra; sive gloriatur unum membrum, congaudent omnia membra. Vos autem estis corpus Christi, et membra de membro. Et quosdam quidem posuit Deus in ecclesia primum Apostolos, secundo Pro­ phetas, tertio Doctores, deinde virtutes, exinde gratias curatio­ num, opitulationes, gubernationes, genera linguarum, interpreta­ tiones sermonum. Numquid omnes Apostoli? numquid omnes Pro­ phetæ? numquid omnes Doctores? numquid omnes virtutes? num­ quid omnes gratiam habent curationum? numquid omnes linguis loquuntur? numquid omnes interpretantur?» 421. Imo sexto, vel si inspiciamus dona, quæ ad omnes ordi­ nantur, cum non omnes, qui sunt in Ecclesia, ea possideant in eadem mensura, nec omnes semper omnia possideant; non omnes eadem perfectione aut ratione conjunguntur Christo Capiti, ac propterea non eadem ratione sunt membra Ecclesiæ. « Chri­ stus, inquit D. Thomas (3. p. q. 8. a. 3.), est caput omnium hominum, sed secundum diversos gradus. Primo enim et princi­ paliter est caput eorum qui actu uniuntur ei per gloriam ; se­ cundo, eorum qui actu uniuntur ei per charitatem; tertio, eorum qui actu uniuntur ei per fidem » etc. Et Bellarminus (1. 3. de Eccl. milit. c. 2.), ait: «Notandum autem est ex Augustino in breviculo collationis, collât. 3. Ecclesiam esse corpus vivum, in quo est anima et corpus, et quidem anima sunt interna dona Spi­ ritus Sancti, Fides, Spes, Caritas, etc. Corpus sunt externa pro­ fessio fidei, et communicatio Sacramentorum. Ex quo fit, ut qui­ dam sint de anima et de corpore Ecclesiæ, et proinde uniti Christo capiti interius et exterius; et tales sunt perfectissime de Eccle­ sia; sunt enim quasi membra viva in corpore, quamvis etiam inter istos aliqui magis, aliqui minus vitam participent, et aliqui etiam solum initium vitæ habeant, et quasi sensum, seu non motum, ut qui habent solani fidem sine caritate. Rursum aliqui sunt de anima, et non de corpore ut catechumeni, vel excommunicati, si fidem et caritatem habeant, quod fieri potest. Denique, aliqui .·i .» ·. - 352 DISP. in. DE 1NSTIT. ET CONSTITUTIONE ECCLESIÆ. ART. Ill ίΠ’· . ’-*· ΊίΓ. 'ϋ . - i* f : > *·-*! 353 DE IMMEDIATO ECCLESIÆ AUCTORE. sunt de corpore, et non de anima, ut qui nullam habent inter­ ritas satis excreverit, Christiani in ipsam Synagogam insurrexenam virtutem, et tamen ipsi, aut timore aliquo temporali pro­ | runt, atque ejus locum occuparunt. In hac itaque hypothesi, non­ fitentur fidem, et in Sacramentis communicant sub regimine pa­ nisi sæculo secundo labente potuit Christi Ecclesia existere ac storum, et tales sunt sicut capilli, aut ungues, aut mali humores llorero; sicut ad hoc tempus refertur ipsa Evangeliorum scriptio in corpore humano». — Sed haec omnia infra per partes asserenda (Strauss, La vie de Jésus, trad uct. par F. Littré, Paris, 1839. atque enucleanda sunt. tom. 1. p. 1. p. 85.). 424. Ex principiis paulo diversis ad eamdem devenere conclu­ sionem Sociniani (Bibliotheca FF. Polonor. tom. 1.), qui WalARTICULUS TERTIUS denses sæc. XII. sequuti, auctoritatem apostolorum eorumque II An Christus sit Immediatus Ecclesiæ Auctor, eique veræ II Societatis formam dederit. § IExponitur Status Quaestionis. 422. Binas quæstiones, nti ex titulo art. liquet, simul comple­ cti videmur; tam intimo tamen nexu simul colligantur, ut non modo iisdem rationum momentis utrique satisfiat, sed etiam una cum altera fere confundatur. Id evidens fiet ex ipsa earum ex­ positione. 423. Inter eos, qui negant Ecclesiam a Christo institutam, pri­ mum locum obtinent rationalist» mythici, quibus Christus non est nisi purus homo, licet pius ac sapiens; qui propterea merito habetur tamquam typus perfectionis, ad quam humana natura contendere debet. Perfectio h»c exhibetur in doctrina, quam Chri­ stus annunciavit; neque Ecclesia refertur ad Christum auctorem, nisi per doctrinam quam profitetur, et quæ a Christo est. Quo­ modo igitur potuerunt Christi asseclæ in unum coetum coalescere, et Ecclesiam constituere? Studentes semper Christi doctrinæ, philosophematis assueti, numero adaucti, facili gressu a Christo ideali vel ab ejus doctrina, ad institutam ab eo societatem asse­ rendam transiere. Quæ de temporali gloria gentis Judaicæ prae­ nuntiata fuere ad Abraham et Jacob in Ecclesiam transtulerunt, quemadmodum a Synagoga acceperunt ideas de ritibus, regimine, ac sacerdotio. Cum vero novæ hujus ecclesiæ numerus et aucto- successorum in Ecclesia rejicientes, Ecclesiam definiverunt ccetum hominum Deo adunatorum per fidem. Ex quo pronum erat infer­ re, Ecclesiam non fuisse a Christo institutam, nisi quatenus Chri­ stus doctrinam proposuit tenendam, et sua redemptione omnibus meruit fidem et justificationem. Quam doctrinam libenter exce­ perunt Protestantes. Ipsi enim, statuto principio, quod Ecclesia sit coetus fidelium Deo immediate adhærentium per fidem, adeo­ que invisibilis, negant, Christum separatum quemdam ccetum a synagoga distinctura instituisse. Revera, ajunt, Christus synago­ gis intersit, ibidem sicut alibi doctrinam suam annunciavit, illuc etiam convenere qui eum sequebantur. Post Christum, Apostoli minime se separarunt a Judaeorum coetibus, sed synagogam ac templum frequentarunt, atque ibi Christi doctrinam praedicarunt; donec excitata persecutione a synagoga, atque adaucto numero conversorum a gentilitate, qui jugum mosaic» legis repudiabant, necesse fuit ut coetus fidelium a Judæis separaretur. Tunc demum Apostoli, accepta norma non a Christo sed a synagoga, ea insti­ tueront, quæ coetum fidelium ad veram ac distinctam societatem revocarunt (Bohemerus, jur. eccl. ant. d. 8. c. 2.; Grotius, de imp. sum. potest, c. 11.). Hinc est, quod Salvador asseruit, Christum nihil novi mundo attulisse ; nihilque proprie instituisse, quod a gente hebraica non desumpserit. 425. Ex concinna hac errorum indicatione quisque videt, tria hic esse asserenda ad veram doctrinam adæquate vindicandam:— 1) Christus ipse immediate Ecclesiam instituit—2) eam instituit in formam ver» societatis—3) societatis quidem a synagoga di­ stinet». Pauca de singulis adnotanda sunt, antequam thesim sta­ tuamus. Mazzella. De Religione et Ecclesia 23 354 DISP. III. DE INSTIT. ET CONSTITUTIONE KOCLKBl.E. I ART. III. DE IMMEDIATO ECCLESIÆ AUCTORE. 355 426. Quoad lnm, ut Christus dicatur fundator Ecclesiæ, necesse i sed plane mortua; Ecclesia vero proprie in lucem tunc edita est, est ut ipsius fundamenta posuerit, legos præscripscrit, finem ac seu vere fundata fuit. Tertium in die Pentecostes, quo Ecclesia, media ad illum assequendum proposuerit, ac diversa membra si­ jam nata quidem sed nondum promulgata, nec juris publici quo­ mul aliquo vinculo conjunxerit; ita ut auctoritate sua ipsi dede­ dammodo facta , illud hoc die consecuta est, et legalis ac obli­ rit robur ac virtutem. «Ille instituit, aliquid, ait S. Thomas (3. gatoria evasit. Qua animadversione refelluntur M. A. de Domi­ p. q. 64. a. 2.), qui dat ei robur et virtutem, sicut patet de insti­ nis (de Rep. Christ. 1. 1. c. 1. n.23.) cavillationes, quibus adstruere tutionibus legum». Dicitur vero Christus immediatus Ecclesiæ * contendit, quod ‘Ecclesia Christi revera per Apostolos fuit ædiauctor, si per seipsum, et non aliis mediantibus personis, Ec­ ficata post Christi ascensionem’ ». clesiæ instituendae veluti manum admovit: sicut hac ratione di­ 428. Quoad 2dnn·, notari debet, plura ex argumentis, quibus citur ipse immediate elegisse duodecim Apostolos, ipse imme­ ostenditur, Christum Dominum immediate Ecclesiam instituisse, diate fuisse a Joanne baptizatus, etc. Notetur autem, ad id so­ simul probare, eam instituisse ut societatem : quare ne eadem lummodo exigi, ut essentialia principia idonee ipse constituat, repetere cogamur, hæc duo simul complectimur. Porro, uti ex apte invicem disponat, et Ecclesiæ sic constitutæ imprimat vira modo dictis patet, quod præcipue inficiantur adversarii, est quod et efficaciam, ut evolutione essentialium principiorum debitam Christus societatem fundavit: idque plane cohæret cum Novato­ amplitudinem ac facultatem adipiscatur: non autem necesse est, rum principio de Ecclesia invisibili; invisibilis enim societas in­ ut ab initio statim ejusmodi evolutio contingat. Nam, juxta or­ ter homines existere nequit. Hinc Bohemerus (Jus eccles. protest, dinarium rerum cursum, hæc instantanea esse non potest; nec si dissert, prælim.) docet, ecclesiam externam seu visibilem esse ea requireretur ulla jam humana societas legitime instituta dici de institutione ecclesiastica, quatenus non a Christo, sed ab Apo­ posset, aut ullus veri nominis fundator posset existimari. Simi­ stolis originem ducit; sed ecclesiam veram, a Christo fundatam, liter ergo disserendum est de Christo et Ecclesia. Christus enim iis omnibus coalescere, qui fide ac spiritu Christo conjuncti sunt. omnia a principio ipse præformavit, quæ ad perfectam et essen­ Ex hac invisibili cordium unione, ait, facile oritur visibilis unio tialem Ecclesiæ constitutionem pertinerent, ita ut Ecclesia a prin­ ac congregatio. cipio hanc integram absolutamque habuerit; sed hæc ipsa suc­ 429. Præstat autem ad rei intqlligentiam, breviter hic recolere cessu temporis, nihil aucta vel immutata primigenia constitutio­ societatis ideam. Societas est « conjunctio plurium in communem ne, evolvi debuerunt. aliquem finem suis actibus conspirantium»—vel «multitudo ho­ 427. Si quis autem quærat, quandonam Christus fundavit Ec­ minum (de societate enim inter homines agitur) ea ratione coeun­ clesiam ? Respondere possumus tria tempora distinguendo. «Pri­ tium, ut conjunctis viribus media adhibeant ad certum commumum ante Christi mortem, quo jam quasi concepta erat Ecclesia; nemque finem assequendum ». siquidem sacramenta præcipua, baptismus scilicet, Eucharistia, 430. Ex qua definitione, ad rem nostram, inferre liceat—1) so­ sacrificium pariter et sacerdotium jam erant instituta; item Apo­ cietatem nonnisi ex entibus ratione aut intelligentia præditis coa­ stoli electi, leges plurimæ promulgatæ: nondum tamen erat nata lescere posse. Ea enim dumtaxat finem, prout præsertim commu­ quia sacramenta generatim non erant administranda, nec sacri­ nis est, apprehendunt atque ad illum obtinendum una cum aliis, ficium celebrandum, nec Apostoli auctoritate regendi populum quibuscurn sociantur, actiones suas dirigunt: quæ quidem in anipotiti, ideoque vigebat adhuc Synagoga. Alterum in morte Chri­ i mantibus ratione destitutis locum habere nequeunt. Etsi enim sti: tunc cum ipso expiravit Synagoga, in cujus rei signum, juxta ipsa in unum quandoque coeant, adeoque junctione aliqua mate­ Patres, scissum est in duas partes templi velum: nondum tamen riali teneantur; bonum tamen commune, cujus socii participes mortifera erat juxta sententiam S. Augustini contra Hieronymum, efficiantur, nequaquam percipiunt. ART. III. DE IMMEDIATO ECCLESIÆ AUCTORE. 356 357 DISP. lu. DE INSTIT. ET CONSTITUTIONE ECCLESIÆ. 2) Elementa cujuslibet societatis quatuor esse, Multitudinem hominum — Moralem eorum conjunctionem — Finem ad quem conspirant— Media ad finem consequendum; ex quibus Multi­ tudo hominum societatis veluti materiam exhibet, reliqua vero formam; ita tamen, ut Finis sit præcipuum elementum, ratione cujus et media et sociorum conjunctio desideratur. 3) Notetur præsertim necessitas moralis conjunctionis; si enim homines simul alicubi existant, singuli idem bonum forte procu­ rent; minime tamen societatem constituunt: ad id namque requi­ ritur, m bonum illud, quatenus commune est, intendant, eideinque, prout in omnes, redundare debet, conspiratione mutua ope­ rentur. Cf. Taparelli (Saggio etc. no.301. seqq. ediz. 1855., qua semper utimur). 4) Hinc sequitur, ad societatem constituendam, necessariam esse auctoritatem. Nam membra Societatis quæ in eumdem finem per multiplicia media procurandum coalescunt, intellectu et vo­ luntate prædita sunt. Hinc pro sua quodque parte diversa media ad finem attingendum eligere possent. Hac vero posita medio­ rum ingeniorumque diversitate, deficere facile posset conspiratio socialis, in qua tamen residet societatis essentia. Necessarium est ergo societati principium quoddam intelligens, conspirantium intelligentiis eumdem operandi modum præscribens, eorumdemque voluntates ad illum servandum obligare valens. Sed principium istud vim possidens obligandi voluntates liberas, dicitur auctori­ tas; ergo auctoritas ab ipsa societatis essentia requiritur. Cf. Taparelli (op. cit. nn. 421. seqq.). 431. Quoad 3tiu,n, doctrina communis est apud Patres et Doctores, Christi Ecclesiam quodammodo extitisse ab ipso mundi initio. S. Augustinus (Serm. 4. al. 44. de Jacob et Isaac) scribit: « Ecclesiam accipite non in his solis, qui post Domini adventum et nativitatem esse cœperunt sancti; sed quotquot fuerunt sancti ad Ecclesiam ipsam pertinent». Et D. Thomas (‘3. p. q. 8. a.3.) docet: « Hæc est differentia inter corpus hominis naturale et corpus Ecclesiæ mysticum, quod membra corporis naturalis sunt omnia simul: membra autem corporis mystici non sunt omnia simul; neque quantum ad esse naturæ, quia corpus Ecclesiæ con- stitilitur ex hominibus qui fuerunt a principio mundi usque ad finem ipsius », etc. 432. Quod quidem intelligi debet, quoad gene ricam essentiam Ecclesiæ, ut ajunt; quemadmodum enim Ecclesia Dei seu socie­ tas religiosa est cœtus hominum rite colentium verum Deum; ita societas existons propter merita Christi, et fidem habens in Chri­ stum, aliquo vero sensu vocatur Ecclesia Christiana. Unde Ec­ clesia Christi eadem dicitur esse ac illa quæ ante Christum extitit, quatenus habet eumdem finem, interiorem nempe sanctita­ tem in hac vita et vitam æternam in futura vita; idem habet internum principium, fidem nempe in Christum et gratiam per Christum; idem proinde habet invisibile caput, nempe Christum ipsum. Hine S. Augustinus (ep. 190., alias 157. ad Optatum, c.2. n.8.), inquit: « Profecto quod scriptum est, ‘non esse aliud nomen sub cœlo in quo oporteat nos salvos fieri’, ex illo tempore valet ad salvandum genus humanum, ex quo in Adam vitiatum est ge­ nus humanum. ‘Sicut enim in Adam omnes moriuntur, ita in Christo omnes vivificabuntur’. Quia sicut in regno mortis, nemo sine Adam, ita et in regno vitæ, nemo sine Christo.» Et (ep.102., alias 49. n. 12.), ait: « Sicut nos in eum (Christum) credimus et apud Patrem manentem, et qui in carne jam venerit; sic crede­ bant in eum antiqui, et apud Patrem manentem, et in carne ven­ turum. Nec quia pro temporum varietate nunc factum annuntia­ tur, quod tunc futurum prænuntiabatur, ideo fides ipsa variata, vel salus diversa est» — Cf. Bergier (F. Révélation), ubi plura invenies Patrum testimonia. 433. Hinc non probatur nobis sententia quorumdam Theologo­ rum (Tournely, Legrand, etc.), qui putant Ecclesiam incipere ab Abel, et non ab Adam, cui (G-en. III. 15.) facta fuit prima promissio de hominis reparatione per Christum. Sed subscribi­ mus Suaresio (de Fide, disp. 9. sect. 2. n. 3.) dicenti: « Ecclesia produci incepit Adamo; et, formata Eva, proprie dici potuit Ec­ clesiam esse: atque adeo certum videtur in utroque, saltem post lapsum, ante generationem Cain et Abel, fuisse Ecclesiam. Hæc est nunc communis opinio ». Multos deinde refert Theologos qui sunt in eadem sententia. 434. Nec obstat—1) quod primus omnium legitur Abel, ut «&·.·*· r • Λ ,___ 358 DISP. in. DE INSTIT. ET CONSTITUTIONE ECCLESIÆ. aiunt, sacrificia obtulisse; exinde enim minime sequitur, primum revera illud obsequium Deo exhibuisse. Abelis potissimum sacri­ ficia Scriptura commendat, quia eruent» ejus mortis occasio ex· titere; at vero etiam Cain dicitur in SS. litteris sacrificia Deo offerre consuevisse : adeoque mos ille non Abeli unice proprius, sed omnibus iu communi propositus antecedenter fuit. Quis autem proponere illum potuit ac debuit, nisi Adam, omnium parens et magister, qui primam reparatoris et salutis revelationem acce­ perat ? Nec obstant—2) quædam dicta Patrum, quibus videntur asse­ rere, Ecclesiam initium habere ab Abel, sicut mala civitas a Cain. Etenim in locis, quæ objiciuntur, Patres procul dubio illis lo­ quendi formulis protoparentes excludere nequaquam intendunt, cum sæpe, ut vidimus, eos ad Ecclesiam referant ; nec eam ibi quæstionem versant, quodnam nempe sit Ecclesiæ exordium: si­ lentio pressis illis Ecclesiæ initiis, quæ obscuriora erant, ejus quasi omnium primi meminerunt, qui tum sæpius in Scripturis laudatur, tum sua innocentia ac cruenta morte Christum clarius expressit. 435. Quo tamen magis appropinquabat plenitudo temporis, eo etiam expressior fiebat primitiva Ecclesia, Hinc (Gen. XVII.) præcepta fuit Abrahæ, ejusque posteris, quæ antea non extabat, circumcisio. Ea vero, juxta Apostolum (Rom. IV.) hunc inter cæteros finem et effectum habuit, ut populum Dei fide et caritate ipsi adhaerentem designaret; eos qui ad illum populum pertine­ rent arctius invicem conjungeret; fidei denique ipsorum et expectationis messianæ simul esset impressa in carne indelebilis me­ moria, ejusdemque publica ac solemnis protestatio. 436. Per Moysen vero adhuc perfectius praeformata fuit Eccle­ sia. Nam fides, per frequentiora atque apertiora de Christo va­ ticinia, jugiter confirmata auctaque fuit; instituta fuerunt sacra­ menta, sacrificia, expiationes, unctiones, initiationes, quibus tum fides ipsa abundantius aleretur, tum homines in ejusdem profes­ sione efficacius continerentur. Inauguratum pariter fuit Aaronicum sacerdotium (Exod. XXVIII. 1. seqq.), constans summo sacerdo­ te, sacerdotibus vulgaribus, atque levitis: qua profecto institu­ tione quædam veri nominis excitata fuit hierarchia , cui tribue­ ART. III. DE IMMEDIATO ECCLESIÆ AUCTORE- 359 batur administratio cultus, legum interpretatio, sacrorumque dogmatum custodia. 437. At quamvis hæc vera sint, si tamen consideremus statum, et formam Ecclesiæ post Christum, ea debet certe dici a Christo fundata; adeoque merito ipse dixit «ædificabo Ecclesiam meam ». Etenim, ut præcipua commemoremus—1) quoad ipsam fidem, non modo ea erat prius in Christum venturum , nunc in Christum qui jam advenit; sed successu temporis, usque ad complementum Christianae revelationis, tum explicatior facta est, tum verum in­ crementum accepit, ut exposuimus in tract, de Virtutibus Infin­ ite, (nn. 565. seqq.). 2) Quoad vim ac efficaciam sanctificandi, lex vetus nonnisi le­ galem justitiam conferebat; quod si inter Judæos erant sancti interiori ac vera sanctitate, hæc illis minime conferebatur vi legis, sed vi fœderis initi cum Christo, hominum mediatore ac capite: unde eamdem sanctitatem consequuti etiam sunt nonnulli inter gentes, ad quas tamen lex mosaica non pertinebat. Hinc veteris legis sacramenta erant «infirma et egena elementa», uti loquitur Apostolus (Gal. IV.), quæ signum quidem erant et pi­ gnus gratiæ obtinendæ per Christi merita, sed illam non confere­ bant. Ecclesia vero Christi vim habet sanctificandi, seu tribuendi veram ac internam sanctitatem; atque ad id accepit a suo divino auctore sacramenta, quæ vere sunt causa gratiæ, eamque produ­ cunt ex opere operato. 3) Quoad regimen, spectata ejus origine, forma ac potestate, illud, quod viget in Ecclesia Christi aliud omnino est ab eo, quod obtinuit in veteri Synagoga. Immediatus enim auctor Synagogæ fuit Moyses Dei famulus (Heb. III. 5.); at regimen Apostolicum immediate instituit ipse Christus Dominus; adeoque Apostoli, Ec­ clesias fundantes, nequaquam mutuati sunt normam regiminis a Synagoga, sed sequuti sunt normam, quam a Christo acceperant. Unde unicuique Ecclesiæ Episcopum praefecerunt, collata illi po­ testate jurisdictionis, cui omnes subessent; omnesque particula­ res Ecclesias ad unitatem imperii revocarunt, eas subjiciendo uni Snpremo Capiti, juxta Christi institutionem: ita ut ex omnibus particularibus Ecclesiis unum constitueretur Christi regnum in terris. 360 DISP. III. DE INSTIT. ET CONSTITUTIONE ECCLESIÆ 4) Quoad privilegia et praerogativas, magna est discrepantia, inter veterem Ecclesiam, et Ecclesiam a Christo institutam. Illa enim erat typus et adumbratio, hæc antitypus, uti docet Apo­ stolus (Heb. X.); hinc illa, juxta prophetarum oracula, erat in­ teritura, hæc vero usque ad consummationem sæculi duratura est. Synagoga instituta fuit pro solo populo Judaico, qui proinde so­ lus ejus præpositis subdebatur; Ecclesia instituta est pro omni­ bus gentibus, ita ut extra illam non sit salus. Unde ad munus docendi omnes gentes in universo mundo usque ad consummatio­ nem sæculi, instructa est charismate infallibilitatis, qui deficere numquam possit; adeoque Ecclesia Christiana semper futura est columna et firmamentum veritatis. 438. Hæc quidem sufficiunt pro re præsenti ad innuendum dis­ crimen inter Ecclesiam ante et post Christum; nam ex iis satis intelligitur, quid proprie importet, Christum esse auctorem Ec­ clesiæ, juxta formam ac statum, quem nunc habet. Solvitur Proposita Quaestio. Prop. XVIII. Etsi aliquo vero sensu Ecclesia Christiana a mundi exordio exstiterit; 1. habita tamen ratione praesentis status et formez, Christum immediatum sui Auctorem habuisse dicenda est.—2. Cum autem Christus, qui Deus est, in for­ mam verœ societatis eam fundaverit ac instituerit, aperte se­ quitur, Ecclesiam, spectata ipsius origine immediata, societa­ tem esse divinam. 439. Prob. lma pars. Testimonium antiquum, perenne, univer­ sale, quod societas Christiana, seu Ecclesia de sua origine, deque suo Auctore reddit, quodque externorum etiam suffragio robora­ tur, admitti omnino debet. Atqui societas Christiana seu Ecclesia constanter et universaliter asserit et asseruit, se Christum ha­ buisse immediatum Auctorem; atque ejus testimonium externorum etiam suffragio roboratur. Ergo Prob. maj.—1) Si, posito tali testimonio, non posset deduci ART. IU. DE IMMEDIATO ECCLESIÆ AUCTORE. 361 Ecclesiæ per Christum institutio, nullius societatis fundatio et origo posset simili methodo constabiliri. Atqui omnes consen­ tiunt reliquarum societatum institutionem ac originem legitime illa methodo adstrui, et eam perpetuo usurpant—2) Revera nul­ lum datur de ullo humano facto plenius et constantius testimo­ nium. Quainobrem, si nihilominus hoc rejici queat, jam nullum testimonium, historia nulla ineluctabilis videri poterit; adeoque fides historica plane concidet, et in putidum scepticismum omnino prolabemur. Prob. min.: 1) Quoad praesens tempzis,—a) per se proditur ampla quædam existens societas toto orbe diffusa, quæ se Chri­ stianam dicit et a Christo auctore conditam, ac catholicæ Ec­ clesiæ agnomine donatur. In ea fideles singuli propriis episcopis obtemperant: hi vero una cum suis gregibus supremo antistiti parent, seu romano Pontifici, a quo etiam proprio in munere in­ stituuntur, quemque quasi centrum totius suæ communionis re­ verentur.— ô) Existant aliæ sectæ , quæ mutuo inter se, et a catholica societate quamplurimis in rebus discordant; omnes ta­ men invicem in eo conveniunt, quod scilicet Christus instituerit aliquam Ecclesiam. Hoc omnibus sanctum est et ineluctabile; immo eo ipso quod invicem disceptent, penes quos reperiatur vera Christi Ecclesia; apertissime perhibent, exploratam a se haberi institutionem primitus a Christo perfectam suæ Ecclesiæ. 2) Si a præsenti tempore assurgimus ad sæcula præcedentia, nobis tamen propinquiora, res est manifestissima. Loquuntur enim omnes historiæ, templa, altaria, icones, successiones epi­ scoporum ac romanorum Pontificum; ipsa legum civilium ratio ac forma regnorum, quatenus in his manifesta relatio perspicitur ad aliquam existentem christianam societatem; sacræ expeditio­ nes; et sexcenta hujusmodi. 3) Ita ulterius assurgere possumus ad antiquiorem ætatem, puta ad tria priora sæcula post Christum. Atque—a) huc faciunt scri­ pta apologetarum christianæ religionis, in quibus perpetuo Chri­ stiana societas perhibetur; eaque designatur ut vera Christi Ec­ clesia, et ab hæreticorum sectis distinguitur. Plures scriptores horum operum partim ad tertium a Christo sæculum, partim ad secundum pertinent. Ab ipso autem Apostolorum ævo non defuere 362 9 DISP. III. DE INSTIT. ET CONSTITUTIONE ECCLESIÆ. qui non cæterorum a se dissidentium ccetum, sed suum dixere coetum a Christo, veluti suam Ecclesiam, fundatum. Contra ve­ ro, qui nomine catholicorum censebantur, non negabant Christum fundasse Ecclesiam; sed eos reprehendebant, quod suam tradu­ cerent uti veram Christi Ecclesiam. Quare utrimque convenieba­ tur circa originem ac institutionem Ecclesiæ; hæretici enim im­ pugnantes cœtum catholicorum, illius ad eam ætatem produnt existentiam; itidemque catholici, nisus adversariorum retunden­ tes, affirmantes apud se Ecclesiam Christi consistere, sui coetus existentiam evidenter demonstrant—ό) Testimonium sectarum ma­ jorem vim habet, si animadvertamus, eas a prædominante Ec­ clesia fuisse divulsas; adeoque quodammodo cogi ad cohonestan­ dam suam defectionem ab illa. Potuissent quidem notam perduel­ lionis facile a se avertere, dicendo, Christum suum Evangelium hominibus nuntiasse; sed nullius Ecclesiæ fundationi operam de­ disse. Id tamen quod expeditissimum erat, nunquam tentarunt; sed maluerunt tueri veram Ecclesiam apud se existere : scilicet factum Ecclesiæ a Christo institutæ tam patens erat, ut a nemine posset in dubium revocari—e) Addi possent scripta, sive histo­ rica sive alterius cujusque generis, profanorum scriptorum, etiam vetustissimorum, uti Celsi, Porphyrii, Plinii, Ammiani Marcellini, Suetonii, Josephi Flavii, etc.: omnes hi scriptores essent in multis inexplicabiles, nisi supponeretur, existentia christianæ Ecclesiæ. Quare, uti liquet, adduci hic possent quæ in præcedente disputatione tradidimus de authenticitate Evangeliorum, et Act. Apost.—Sed quæ hactenus innuimus sufficiunt; hæc enim pars thesis ex mox dicendis de altera parte confirmabitur. Cf. interim Cercià (de Eccles. Christi, lect. 3.4.). 440. Prob. 2^ pars. Probavimus (nn. 260. seqq.) historicam au­ ctoritatem Evangeliorum; ex iis ergo ita inspectis jure deduci­ mus argumenta. Hæc autem potiorem vim obtinent contra Pro­ testantes, qui nobiscum agnoscunt divinam Evangeliorum aucto­ ritatem. Unde probatur, Christum instituisse Ecclesiam in veræ societatis formam I. ex nominibus, quæ Ecclesiæ tribuuntur in Scripturis. Etenim—1) Ecclesia a Christo fundata sæpissime in Scripturis vocatur Regnum. Atqui regnum ideam exhibet socie­ ART. III. DE IMMEDIATO ECCLESIÆ AUCTORE. 363 tatis. Ergo— Prob, maj.: — a) ex. V. T.: nam legitur (Isai. IX. 6......... seqq.): «Parvulus. natus est nobis, et filius datus est no­ bis Multiplicabitur ejus imperium, et pacis non erit finis: super solium David, et super regnum ejus sedebit, ut confirmet illud, et corroboret in judicio et justitia, amodo et usque in sem­ piternum». Et (.1er. XXIII. 5.): « Ecce dies veniunt, dicit Domi­ nus, et suscitabo David germen justurn, et regnabit rex, et sa­ piens erit, et faciet judicium et justitiam in terra; in diebus illis salvabitur Juda, et Israel habijtab.it confidenter: et hoc est nomen quod vocabunt eum, Dominus justus noster». Et (Dan. II. 44.): «Suscitabit Deus cceli regnum, quod in æternum non dissipabi­ tur, et regnum ejus alteri populo non tradetur: comminuet autem et consumet universa regna hæc: et ipsum stabit in æternum ».— b) Ex N. T.; nam (Matt. XXV. 1.) dicitur:«Tunc simile erit Regnum cœlorum decem virginibus »; et (XXI. 43.) « Auferetur a vobis regnum Dei, et dabitur genti facienti fructus ejus »; et (Coloss. I. 13.): «Qui [Deus Pater] eripuit nos de potestate tenebrarum, et transtulit in regnum filii dilectionis suæ ». Unde: ex his et aliis pluribus similibus testimoniis evidens est, Christum dici regem, et verum regem, cui tribuitur sedere super solium, facere justi­ tiam, imperio potiri. Agitur autem de Christi regno in terris, seu inter homines mortales: quod tum diserte affirmat Jeremias, tum liquet ex muniis regi obeundis. Agitur etiam de regno spi­ rituali ac supernatural!, quo fit ut Deo cultus exhibeatur, ut ju­ stitia et pax regnet, ut homines salventur per Christum. Denique non agitur de illo dominio, quod Deo competit super omnes crea­ turas; sed, eo supposito, sermo est de imperio Christi, cujus fundamentum est redemptio. Jamvero aut nullum est hujusmodi Christi regnum in terris, contra aperta Scripturarum oracula ; aut illud est Ecclesia, quam Christus fundavit, cujus ipse est Ca­ put, in qua ipsi omnes obediunt. 2) Ecclesia vocatur Civitas; sed civitas ideam exhibet multi­ tudinis unitæ et r ordinatæ; ergo—Revera dicitur (Ps. LXXXVL): «Fundamenta ejus in montibus sanctis: diligit Dominus portas Sion super omnia tabernacula Jacob. Gloriosa dicta sunt de te, civitas Dei. Memor ero Rabab et Babylonis scientium me. Ecce alienigenæ, et Tyrus, et populus Æthiopum, hi fuerunt illic. 364 DISP. HI. DE INSTIT. ET CONSTITUTIONE ECCLESIÆ. Numquid Sion dicet: Homo et homo natus est in ea: et ipse fun­ davit eam Altissimus ? » Et (Is. LX.): « Gens enim et regnum quod non servierit tibi, peribit.... Et venient ad te curvi filii eorum, qui humiliaverunt te, et adorabunt vestigia pedum tuorum omnes qui detrahebant tibi, et vocabunt te civitatem Domini, Sion San­ cti Israel». Et (Matth. V. 14.): «Non potest civitas abscondi su­ pra montem posita ». 3) Ecclesia vocatur Domus Dei. Ita (I. Tim. III. 15.): « Ut scias quomodo oporteat te in domo Dei conversari, quæ est Ecclesia Dei vivi ». Et (Heb. III. 6.): « Christus vero tanquam filius in domo sua, quæ domus nos sumus»; et (X. 21.): « Sacerdotem ma­ gnum [scilicet Christumj super domum Dei »: Et (I. Pet. IV. 17.): « Tempus ut incipiat judicium a Domo Dei ». Atqui domus, si ipsum spectes materiale aedificium, ex multis lapidibus coagmen­ tata plurium unionem exhibet; si vero spectes incolas, est una familia ex multis membris sub unius regimine. Ergo 4) Ecclesia vocatur Ovile: ita (Jo. X. 16.): «Alias oves habeo quæ non sunt ex hoc ovili ». Vocatur Grex, cui praepositi pasto­ res attendere habent ; ita (Act. XX. 28.): « Attendite vobis et universo gregi in quo vos Spiritus Sanctus posuit Episcopos re­ gere Ecclesiam Dei ». Hæc autem præseferunt multitudinem ad unitatem reductam, et quidem per auctoritatem, adeoque socie­ tatem significant. 5) Ecclesia vocatur Corpus, aut Corpus Christi (nn. 412. 419. seq.). Jamvero, uti pulchre observat Cornelius a Lapide (in Rom. XII. 4.): « Sicut in corpore sunt quatuor. Primo, unitas corpor ris. Secundo, diversitas membrorum. Tertio, diversitas officiorum in membris singulis. Quarto, aptitudo et dos cujusque membri ad suum officium exequendum: ita prorsus per omnia se res habet in Ecclesia, ejusque singulis membris, puta fidelibus Christianis ». (1) (1) Kobiason (apud Murray/ notât, primariam corporis significationem ingenerare ideam alicojus totius ex diversis partibus et membris organice confecti (as an or­ ganized whole made up of paris and members). Hinc appellationes illæ « corpus legislativum -, « corpus politicam », - corpus militum - , u totum reipnblicae corpus ». Inde etiam derivatur Anglica vox corporation : « Corporation, inquit Webster a body politic or corporale, formed and authorized by Imo to acl as a single individual. -·» ART. III. DE IMMEDIATO ECCLESIÆ AUCTORE. 365 111. II. Instituit Christus Ecclesiam in veræ societatis for­ mam, si in ejus institutione ea elementa posuit, quæ societatis essentiam constituunt. Atqui in Ecclesiæ institutione a Christo facta inveniuntur omnia hujusmodi elementa. Ergo Prob. min.—1) quod inveniatur multitudo, et conjunctio quætlam apertissimum est. Hoc enim imprimis dicit ipsum nomen Ecclesiæ. Deinde Christus misit Apostolos ad prædicandum Evan­ gelium ad omnes gentes, ad baptismum conferendum, per quem in Ecclesiam cooptarentur (Marc. XVI.). Voluit, insuper, ut fi­ deles aliorum etiam Sacramentorum participatione, mutuo inter se et cum Ecclesiæ pastoribus conjungerentur; ut iisdem tam­ quam sibi ipsi obtemperarent; utque cum ipsis invicem unum es­ sent solemniter Patrem flagitavit (Jo.XV. 12.; XVII. 20. seq.). 2) Constituit principium hujus unitatis in multitudine, a/uctoritatem. Nam ab exordio suæ prædicationis duodecim Apostolos elegit (Matth. X. 1.); Petrum reliquis Apostolis et universis in Christum credituris præfecit (Matth. XVI. 18.); eidem et ceteris, pro gradu ipsorum , Apostolis reliquum vulgus fidelium subjecit (ibid, et Luc. X. 16.); iisdem ligandi atque solvendi potestatem concessit; ex ipsis etiam constituit Ecclesiæ tribunal, cui subjici universi deberent, quotquot in censu fidelium perseverare vel­ lent (Matth. XVIII. 17.); addidit et alios discipulos , qui in congregandæ novæ Ecclesiæ munere Apostolis adjutores essent (Luc. X. 1.). 3) Finem proprium Ecclesiæ præstituit. Nam (Ephes. IV.), le­ gitur: « Qui descendit, ipse est et qui ascendit super omnes cœlos ut impleret omnia. Et ipse dedit quosdam quidem apostolos, quos­ dam autem prophetas, alios vero evangelistas, alios autem pa­ stores et doctores, ad. consummationem sanctorum, in opus mi­ nisterii, in aedificationem corporis Christi ». Hæc art. seq. cla­ riora fient. 442. III. Libet hæc omnia confirmare ex uno speciali testimo­ nio. Dicitur (Matth. XVI.): «Tu es Petrus, et super hanc Pe­ tram ædificabo Ecclesiam meam........et tibi dabo claves regni coelorum; quodeumque ligaveris super terramerit ligatum et in cœlis, et quodeumque solveris », etc : quibus verbis exprimitur quidquid ad societatis rationem pertinet. Hoc testimonium, quo 366 DISP. IU. DE INSTIT. ET CONSTITUTIONE ECCLESIÆ. sa'piüs usuri sumus, in ultima disp., tamquam suo loco præcipuo, accurata analysi expendemus; sed cetera nunc supponentes, adnolamus. quod in eo exprimitur—1) multitudo seu certus populus; dicitur enim: «aedificabo Ecclesiam meam»: Ecclesia autem im­ portat congregationem, seu congregatum populum—2) Exprimi­ tur moralis unio in ea multitudine; dicitur enim «aedificabo Ec­ clesiam meam »: scilicet diversos homines, tamquam tot lapides apte jungam, ita ut unum evadant spirituale ædificium. Unde etiam (I. Petri II. 5.) fidelibus dieitur: «Et ipsi tamquam lapides vivi superædificamini, domus spiritualis »; itemque fideles (I. Cor. III. 9.) «Dei ædificatio» nuncupantur—3) Exprimitur auctoritas, seu supremum visibile Ecclesiæ Caput; dicitur enim: « Tu es Pe­ trus, et super hanc petram ædîficabo Ecclesiam meam»; scilicet tu, qui nomine accepto significas soliditatem, tu illam Ecclesiæ conferes. Quæ sequentibus confirmantur: « tibi dabo claves regni ccelorum »—« Quodcumque ligaveris etc. ». Quamvis autem diser­ ta hic mentio ceterorum rectorum minime occurrat; in aliis tamen locis habetur: imo quodammodo hic indicantur ; quemadmodum enim in suprema potestate omnis potestas comprehenditur, ita in Supremo Monarcha magistratus inferiores continentur—4) Expri­ mitur proprius finis novæ hujus societatis; ea enim appellatur « regnum ccelorum ». Revera nuncupatio hæc significat sanctita­ tem et salutem æternam per hanc societatem obtinendam; atque hac ratione dici potest hæc societas coelestis, seu regnum ccelo­ rum, ratione nempe finis et mediorum, alioquin in cæteris est terrena, id est ex hominibus in terra degentibus conflata—5) Ul­ terius etiam exprimitur, societatem a Christo fundandam diver­ sam esse a synagoga; dicitur enim « aedificabo (agitur nempe non de ædificio jam existente, sed futuro) Ecclesiam meam» (contradistinciam nempe a synagoga, quam solum Apostoli noverant, et dc qua potuissent Christum loquentem intelligere). 443. Scholion. Quæ hactenus disputavimus satis superque osten] dunt, Christum Dominum fundasse Ecclesiam suam a synagoga plane diversam. Ne tamen videamur omnino negligere adversario­ rum, ac præsertim Salvador (op. cit. 1/2. et 3., ac præcipue tom. 1. p. 154., Paris, 1838.) objectiones ; præstat eas breviter expendere. - ■ ART. III. DE IMMEDIATO ECCLESIÆ AUCTORE. 367 111. Dicunt primo, Christum Dominum sancte custodivisse ri­ ms mosaioos; sose minimo separasse a synagoga; professum esse (Matth. XV. 17.), se non fuisse missum nisi ad oves quæ perie­ runt domus Israel—At respondetur : 1) Christus Dominus pro­ misit se ædificaturum Ecclesiam suam ; illam vero non ædificavit, nisi cum oves pascendas Petro commisit—3) Servavit ritus niûsaiços ex œconomia quadam prudentiœ et aharitatis ; non vero excludendo Ecclesiæ a Synagoga distinctae institutionem. Œconomia illa in hoc erat, ut imprimis irrefragabilibus argu­ mentis probaret suam divinam missionem; ex cujus persuasione, veluti necessario sequeretur exitus synagogae. Si enim ab initio voluisset Christus primum abolere ritus, quibus acriter adhaere­ bant Judæi, periculum erat ne eorum animus a Christi praedica­ tione ac fide statim avocaretur. Quod vero Christus Dominus non excluserit Ecclesiae suœ fundationem, satis patet ex demonstra­ tione thesis. Sed saepius etiam aperuit quid ipse sentiret de ri­ tibus mosaicis; nam (Luc. XXL 5. seqq.) praenunciavit urbis et templi mox futuram eversionem; annunciavit (XXII. 20.) novum testamentum a se induci; declaravit (Matth. XVI.) novam Eccle­ siam a se fundandam, quæ utique synagogæ, ejus figuræ, succe­ deret; satis etiam insinuavit mosaicorum rituum abolitionem, cum dixit (Jo. IV. 21.): «venit hora quando neque in monte hoc, neque in Jerosolimis adorabitis Patrem» etc.—3) Certum est, quod ab initio fideles, etiam ex Judæis, agebant cœtus separatos ab ipsis Judæis; unde, ceteris omissis, legitur (Act. V. 12. seq.): «Per manus autem Apostolorum fiebant signa, et prodigia multa in plebe. Et erant unanimiter omnes in porticu Salomonis. Cæterorum autem nemo audebat se conjungere illis »—4) Christus pro­ fessus quidem est, se missum esse ad salvandas oves domus Is­ rael, sed non exclusive. Ipse enim declaravit (Jo. III. 17.), se missum fuisse, « ut salvetur mundus per ipsum »; misitque apo­ stolos suos in mundum universum, ad docendas omnes gentes, ad prædicandum evangclium omni creaturæ. Incipiendum solum erat a domo Israel. 445. Dicunt secundo, Apostolos ipsos observasse ritus mosaicos; imo Petrum favisse circumcisioni; timide accessisse ad edo­ cendas gentes, uti legitur (Act. X.); unde a reliquis discipulis 368 3 - 1 '.Ί I DISP. ni. DE INSTLT. ET CONSTITUTIONE ECCLESIÆ. reprehensus fuit (Act. XL). Oh persecutiones, ajunt, a synagoga excitatas separari deinde coeperunt Christi fideles; ac Pauli tan­ dem prævaluit phasis, ut ajunt, qua novam formam induxit, Ec­ clesia1) nempe universalis gentibus omnibus accommodatæ—At respondetur:—1) recolenda sunt tria veluti stadia in mosaicis cæremoniis ; nam usque ad prædicationem Messiae necessariae exti. terunt pro Judæis; dein adhuc licebat illas usurpare, quin tamen earum obligatio urgeret; denique, significavit ipse Deus (Act. X.) tempus jam advenisse eas abolendi: tunc ritus mosaici illiciti ac noxii evaserunt—2) Falsum est, Petrum favisse circumcisioni; si­ quidem (Act. XV. 11.) ait: « Nunc ergo quid tentatis Deum im­ ponere jugum super cervices discipulorum, quod neque patres no­ stri, neque nos portare potuimus?» Ad summum dici posset, Petram (si tamen idem est, de quo agitur Gal. II.) se subtraxisse a gentilium convivio, advenientibus iis qui erant ex circumcisio» ne, ex timore; sed id minime tribuendum est patrocinio circum­ cisionis—3) Timide quidem accessit Petrus ad prædicandum evangeliurn gentibus: sed non quia dubitabat, num illis esset an­ nuntiandum, sed quia incertus erat de tempore, quo inchoanda erat prædicatio ad gentes. Sane audierat Petrus a Christo, evangelium prædicandum esse in mundo universo, omnibus gentibus, omni creaturæ: audierat illud (Matth. X. 18.) « ad præsides et ad reges ducemini propter me, in testimonium illis et gentibus»·, unde ipse (Act. II. 39.) dixit, repromissionem esse « omnibus qui longe sunt, quoscumque advocaverit Dominus Deus noster»; et (X. 43.) « annunciavir peccatorum remissionem omnibus qui cre­ dunt in Christum »—4) Petrus non ab Apostolis, sed ab iis qui erant a circumcisione, quique licet ad Christum conversi mordicus tamen adhærebant legi circumcisionis, reprehensus dicitur (Act. XI. 2.); unde vitio ei vertitur non quod ad gentiles accessisset, sed ad incircumcisos (v. 3.). Sed illi ipsi judaizantes christiani cito errorem suum deposuerunt; siquidem a Petro edocti respon­ derunt (v. 18.): « ergo et gentibus pœnitentiam dedit Deus ad vitam »—5) Tam longe abest, ut occasione persecutionis a syna­ goga excitatæ se separaverint christiani, ut potius eorum sepa­ ratio causa extiterit persecutionis. Id quidem patet ex tota illa primitiva historia—6) Falsa omnino sunt quæ adduntur de nova ART. IV. DE VISIBILITATE ECCLESIÆ. 369 phasi Ecclesiæ universalis a Paulo inducta; satis enim constat ex dictis, Christum ipsum instituisse Ecclesiam universalem. In Con­ cilio voro Jorosolimitano, Potri potius prævaluit sententia, si ita loqui fas ost; cum enim Judæi vellent, gentes ad Christum- con­ versas circumcidi, et Paulus et Barnabas rem ad Apostolos de­ tulissent; « surgens Petrus (Act. XV. 7. seqq.), dixit ad eos: Viri fratres, vos scitis quoniam ab antiquis diebus Deus in nobis ele­ git, per os meum audire gentes verbum Evangelii et credere. Et qui novit corda Deus, testimonium perhibuit, dans illis Spiritum Sanctum sicut et nobis. Et nihil discrevit inter nos et illos, fide purificans corda eorum. Nunc ergo quid tentatis Deum, imponen­ tes jugum super cervices discipulorum, quod neque patres nostri, neque nos portare potuimus? Sed per gratiam Domini nostri Jesu Christi credimus salvari, quemadmodum et illi». Quod decretum, licet directe latum pro gentilibus, pro omnibus tamen valere pa­ tet, sive quia agitur generatim de discipulis, sive quia de riti­ bus mosaicis agitur tamquam de re jam transacta (portare po­ tuimus'), sive denique" quia generalis redditur ratio (per gratiam Jesu Christi credimus salvari). ARTICULUS QUARTUS An ex Christi Institutione Ecclesia sit Essentialiter Visibilis. Exponitur Status Quaestionis. 446. Perperam censuit Zacharias (Animadv. ad cap. 8. Approquinq. Cami, extat etiam apud Migne vol. 5. 942.), quæstionem de visibilitate Ecclesiæ esse nominis et non rei. Imo, ut statim patebit, quæstio hæc haberi potest uti caput omnium controver­ siarum nos inter et Novatores : idque non modo Theologi Catho­ lici, sed et Protestantes passim fatentur. (1) (1) Hinc legimus ( The British and Foreign Evangelical .Review, June 1855. No. 13. p. 295.): « Everything depends upon the answer to the question, What is Mazzella. De Religione et Ecclesia 24 370 BISP. III. BE INST1T. ET CONSTITUTIONE ECCLESIÆ. ART. IV. DE VISIBILITATE ECCLESIÆ. 371 447. Iraque certum est imprimis, plures ox antiquis hæreticis logice devenisse ad errorem de Ecclesia invisibili: siquidem se­ mel statuto principio quod Ecclesia est « cœtus justorum » vel «coetus perfectorum» vel «cœtus prædestinatorum (η. 404.)»; cum hi omnes non videantur, consequens erat dicere Ecclesiam esse invisibilem. 448. Enmdem errorem certe docuerunt e Protestantibus plures, ac praesertim eorum principes. Lutherus (lib.de abrog. miss. priv. p. 1.) inquit: «Quis Ecclesiam nobis monstrabit cum sit occulta in spiritu, et solum credatur, sicut dicitur: credo Ecclesiam san­ ctam ? » Calvinus vero (lib. 4. Instit. c. 1. n. 7.) « Bifariam», aft, «de Ecclesia sacræ litteræ loquuntur: interdum enim cum Ec­ clesiam nominant, eam intelligunt quæ est revera coram Deo». Et inferius: « Nobis invisibilem, solius Dei oculis conspicuam cre­ dere Ecclesiam necesse est ». Ac (n. 3.) « Cæterum ad amplexan­ dam eo modo Ecclesiæ unitatem, nihil opus est Ecclesiam ipsam oculis cernere, aut manibus palpare ». Plures similes confessiones de Ecclesia invisibili refert Bossuetius (hist. Variat. 1.15. nn. 16. seqq.); et Fratres Walemburchii (1.1. de unit. Eccl. c. 5., et tract.3. de Eccles.). 449. Vera hujus erroris origo apud Novatores hæc est: cum Catholici ab ipsis quaererent ubinam fuisset reformatorum Eccle­ sia ante Lutheri et Calvini discessionem ab Ecclesia Romana, nec iidem possent ullatenus ab hac sibi permolesta interrogatione se expedire: necessitate quadam in professionem de Ecclesia invi­ sibili lapsi sunt. Quam erroris originem agnoscit ipse Palmer. (1) 450. Verum cum doctrina de Ecclesia invisibili, spectata tum rei natura tum positiva Christi institutione, prout in Evangeliis legitur, nimis aperto absurda videatur; non pauci inter Prote­ stantes eum errorem, ejusque assignatam originem uti calumniam indignanter rejiciunt. Ita, inter alios Field (1. l.c. 10.); Gerhard (c.7.); Chillingworth (c. 5. n. 13.). 451. Hinc alii e Protestantibus ipsis, sententiam temperantes do absoluta invisibilitate Ecclesiæ, docuerunt Ecclesiam esse ex ordinatione divina visibilem; at negarunt eam esse essentialiter et indefectibiliter visibilem, ita ut nullo temporis spatio, quan­ tumvis exiguo, possit aut in aliquo gradu, aut etiam penitus obscurari. Hinc contendunt ipsam Ecclesiæ fidem adeo corrumpi posse, eamque corruptionem adeo diffundi ac propagari ad tem­ pus, ut vera Ecclesia non appareat. Hunc errorem insinuavit im­ primis ipse Calvinus, qui (præf. inst.) inquit: « Fremunt nisi Ec­ clesia digito semper ostendatur.... Quin potius permittamus Deo, ut quando ipse solus novit qui sui sunt, interdum etiam Ecclesiæ suæ exteriorem notitiam ab hominum aspectu auferat ». Quibus accinens confessio calviniana gallica (artic. 31.) « Interdum », ait, «ut nostris etiam temporibus, interrupto Ecclesiæ statu, necesse fuit nonnullos extra ordinem excitari, qui Ecclesiæ collapsæ rui­ nas instaurarent ». Idem etiam logica necessitate teneant oportet quotquot ausi sunt dicere, Rom. Pontificem esse Antichristum, aut Ecclesiam Catholicam per aliquot sæcula ante hæresim Lu­ theri idololatriæ et superstitioni induisisse, siquidem tunc eorum Ecclesia nondum extabat. (1) 452. At aliis adhuc durum videtur concedere Ecclesiam vel ad tempus omnino defecisse: adeoque statuunt theoriam de duplici Ecclesia, invisibili et visibili, primæ solum tribuentes indefectibilitatem ceterasque Christi promissiones, quam proinde vocant the Church? If it is an external society of professors of the true religion, then it is visible as an earthly kingdom ; if that society is destroyed, the. Church is (1) Unde Auctor libri, cui titulus « The Church in the Middle Ages » (p. 3.), scribit: « In full agreement, then, with the authorized teaching of the Church of destroyed; and even thing that is true of the Church is true of that society. Then, in short, Romanism must be admitted as a logical necessity. » (1) Ita scribit (p. I. c. 3. vol. 1. pag. 26.): . In fact, the Reformed seem gene­ rally to have taught the doctrine of the visibility of the church , until some of them deemed it necessary, in consequence of their controversy with the Romanists [Catholics], who asked them where their Church existed before Luther, to main­ tain that the Church might sometimes be invisible. « Idem ingenue fatetur Jorien. apud Bossuet, (Variat. 1.15. η. 17.). England, in her Articles and Homilies; and with the views of all her leading di­ vines from the Reformation downward..... Jewel, Hooker, Hall, L’ssher, Downame, Mede, Chandler , Halifax , Newton , More , Hurd , Lowth , Van Mildert, Davi­ son, etc.,..... we regard the history of the Middle Ages as the history of the Papal Apostacy; and in seeking for the Church of Christ in those ages, we look to find it, in conformity with the predictions of Daniel and St. John, ‘ warred with', ‘ pre­ vailed against, ’ * worn out, ’ ‘ overcome; ’ but still always visibly existing; to sulfer these things for an allotted period, and in the end to revive and triumph. » 4 DISP. 111. DE INSTIT. El CONSTITUTIONE ECCLESIÆ 41 Ecclesiam promissionum, Hunc errorem docuit ipse Lutherus, ui diximus (n. 405.); aique ftdhærent non pauci recentiores, inter quos Litton, cujus verba retulimus (n. 406. not.): eumdemque re­ fert Suarez (Def. L 1. c. 7. η. I.), dicens: x Qua supposita di­ stinctione [duplicis Ecclesiæ, visibilis et invisibilis] respondent [multi ex antiquiis Protestantibus], Ecclesiam invisibilem esse veram Christi Ecclesiam et Catholicam, cui promissum est ut nunquam deficiat, nec porta? inferi contra eam prævalerent. Al­ teram vere Ecclesiam apparentem et visibilem, licet in hac ex­ terna specie perseveret, dicunt in veritate fidei, et subinde in subsistentia veræ Ecclesiæ posse deficere, et jam defecisse in Ec­ clesia Romana, cujus formam et speciem ita depingunt ipsi». Quare immerito Gerhard (de Eccl. c. 7. n.70.) incusat Bellarminum perversæ interpretadonis, eo quod Protestantibus tribuat doctrinam de duplici Ecclesia. 453. Denique aliis hæc omnia nimis absurda videntur, adeoque fatentur Ecclesiam esse visibilem « sic tamen, advertit Bellarminus (1.3. c. 11.), de antiquis hæreticis (idem rccentioribus qua­ drat), ut nomine visibilis, re invisibilis esset». (1) Hæc quidem attulimus, ut innotesceret quam multæ discrepantes sententiae de visibilitate aut invisibilitate Ecclesiæ inter Protestantes vigent: quod tandem ipsi fatentur. (2) 454. Ad nos quod spectat, ne singulas aberrationes prosequi (1) Exemplo sit Palmer, qui (p. 1. c. 3.), scribit: « By the visibility of the Church is me^ut the manifest, public, known existence of congregations or chur­ ches professing Christianity , and joining in external acts of Christian worship. The point which I am about to establish is, that there were always to exist such societies, according to the Divine appointment : and that Christianity was never to be reduced at any time to obscurity·, or t · be a secret profession, held by a few scattered individuals , living and uniting externally in the profession of a faite religion. » (2) Ita Browne (Expos· 39. Art., 19.) scribit: « It is, however, certain that the Article confines itself to the consideration of the visible Church, and gives us no authoritative statement concerning the invisible Church. And indeed the Refor­ mers themselves vary considerably in their statements on the subject, though the sad corruptions in the visible Church in their days led them naturally to apply some of the promises in Scripture to a secret body , and not to the universal Church ■> — CL Murray (de Ecclesia, disp. V. sect. 4.). 373 cogamur, verum imprimis visibilitatis Ecclesiæ conceptum sta­ art.iv.de visibilitate ecclesiæ. Î tuero, cumque doin firmis argumentis communire conabimur: inde I mole veluti sua contrarii errores omnes concident. Atque ut a primo exordiamur^ quum de Ecclesiæ visibilitate agitur, non quæritur profecto, utrum visibilis sit materialiter, ut ajunt, spe­ ctatis scilicet membris e quibus conflatur, ritibus quibus socian­ tur, ministerio quo reguntur, etc.; evidens enim est hæc omnia visibilia esse oportere quamdiu agitur de coetu hominum. Quod itaque in quæstione adducitur id est, utrum Ecclesia sit visibilis etiam formaliter, nempe uti cera ecclesia, ita ut ecclesia a Chri­ sto instituta, ecclesia, ut ajunt, promissionum, certo discernatur ab aliis cœtibus, qui non sunt ea vera ecclesia Christi—Cf. Suarez (de Fide, disp. 9. sect. 8. n. 1.). 455. Cum autem vera. Ecclesia Christi constet anima et corI pore (nn. 410. seqq.), si videtur solum corpus et nullo modo anima, proprie non videtur vera Ecclesia Christi, quæ certe non est corpus mortuum. Pariter veræ Ecclesiæ Christi, sicut cuilibet enti, competunt aliquæ proprietates : nisi hæ proprietates sint aliquo modo visibiles, dici nequit Ecclesiam, uti veram Chri­ sti Ecclesiam, esse visibilem. Sed inde exurgit difficultas: quo­ modo, ajunt, potest interior fides, gratia sanctificans, cæteraque dona, quæ Ecclesiæ animam constituunt, videri ? quomodo aliquæ proprietates, ex. gr. unitas, sanctitas, quoad omnes suas partes videri possunt? Ad quam difficultatem explicandam, notandum est aliquid posse esse visibile vel per se, vel per aliud (dicunt per accidens), in quo et per quod manifestatur; sicut in homine corpus est per se visibile; anima autem rationalis illud informans licet per se visibilis non sit, per externa tamen signa, ex. gr. per loquelam, manifestatur: nisi aliquis visibilis sit ut animal rationale, non est visibilis formaliter, seu ut homo. Ecclesia igi­ tur, quoad corpus est visibilis per se; quoad animam est visibi­ lis per signa, quibus se manifestat; quoad proprietates est visi­ bilis partim per se partim per aliud ; atque ideo formaliter vi­ sibilis est seu uti vera Ecclesia Christi. Equidem n.on apparet, neque per se manifesta est interna fides, justitia interna seu san­ ctitas, etc. quæ est velut anima corporis Ecclesiæ; sed nec hominis anima perse ipsam apparet: nihilominus quemadmodum anima ipsa 374 DISP. ΠΙ. DE INSTÏT. ET CONSTITUTIONE ECCLESIÆ. veluti relucet per corpus, quoi! informât, vivificat, per quod agit, adeo ut videatur verus homo; ita anima Ecclesiae, corpus infor­ mans, movens, vivificans, per illud manifestatur, adeo ut visi­ bilis sit rera Ecclesia Christi—Cf. Suarez (1. c. n. 0.). Visibi­ litas itaque Ecclesiae est < certa manifestatio veræ Ecclesiæ Chri­ sti », quæ determinat hoc certum judicium « hæc est vera Eccle­ sia Christi*. 456. Hæc sat patefaciunt conceptum visibilitatis, quam nos Ec­ clesiæ vindicamus. Solum addamus oportet, eamdem visibilita­ tem, in doctrina catholica, ad ipsam Ecclesiæ essentiam pertinere, adeoque nullo tempore ab ea deesse posse. Sicut enim si deesset anima, vel corpus, vel unio inter animam et corpus, jam non haberetur homo, ad cujus essentiam ea omnia pertinent; ita de­ ficiente visibilitate, deficeret ipsa Ecclesia. Non ideo tamen hic asserimus perpetuam indefectibilitatem Ecclesiæ, quæ infra suo loco probanda est; sed dicimus Ecclesiam tamdiu esse visibilem quamdiu perdurat. 457. Ex dictis facile quisque videt Ecclesiam esse visibilem, seu certo cognoscibilem, uti factum vere divinum. Etenim Ec­ clesia visibilis est formaliter, seu uti vera Christi Ecclesia; sed cera Christi Ecclesia est divina institutio, divinum opus: ergo Ecclesia visibilis est, seu certo cognoscibilis uti opus divinum. Hinc Cone. Vatic. (Const. Dei Filius , cap. 3.), ait : « Deus per Filium suum unigenitum Ecclesiam instituit suæque insti­ tutionis manifestis notis instruxit, ut ea tamquam custos et ma­ gistra verbi revelati ab omnibus posset agnosci. Ad solam enim catholicam Ecclesiam ea pertinent omnia, quæ ad eviden­ tem fidei christianæ credibilitatem tam multa et tam·, mira di­ vinitus sunt disposita. Quin etiam Ecclesia per se ipsa, ob suam nempe admirabilem propagationem, eximiam sanctitafem et in­ exhaustam in omnibus bonis fœcunditatem, ob catholicam unita­ tem, invictamque stabilitatem , magnum quoddam et perpetuum est motivum credibilitatis et divinæ suæ legationis testimonium irrefragabile. Quo fit ut ipsa veluti signum levatum in nationes, et ad se invitet qui nondum crediderunt, et filios suos certiores faciat, firmissimo niti fundamento fidem, quam profitentur». 458. At inquies: Ecclesiam esse, est articulus fidei, quippe in ART. IV. DE VISIBILITATE ECCLESIÆ. 375 symbolo dicimus «credo «anctam Ecclesiam »; sed quod est arti­ culus fidei non videtur, «ed creditur; ergo Ecclesia non est /brmaliter visibilis. 459. Curn huic difficultati varie responsum fuerit a Theologis, juverit hæc breviter adnotare—1) Responderunt aliqui in Eccle­ sia aliquid videri, et aliud credi: videri cœturn hominum qui est Ecclesia; sed, quod ille cœtus hominum sit vera Christi Ecclesia, non videri sed credi. Sicut, inquiunt, baptismus quatenus est ablatio exterior, cernitur; quatenus vero est sacramentum, cre­ ditur; atque hoc modo in symbolo dicimus: credo unum baptisma. 2) Verum hæc responsio, quæ in aliquo forte stadio controversiæ, attenta adversariorum natura, tolerari posset, absolute probari minime potest. Ex ea enim sequeretur, Ecclesiam non esse formaliter visibilem; adeoque nec posse nos per notas veræ Ec­ clesiæ, ut inferius præstituri sumus, demonstrare illum ccetum visibilem hominum qui profitentur Christi fidem sub rom. Pon­ tifice, esse veram Christi Ecclesiam, sed hoc tantum haberi per fidem; quod profecto nullus Catholicus admittere potest. 3) Exinde autem patet, Theologos illos, si absolute dederint hujusmodi responsionem, ad summum sibi non cohærere; at nul­ latenus censendi sunt adversi doctrinæ de visibilitate Ecclesiæ, prout a nobis exposita est. Omnes enim fatentur Ecclesiam per aliquas notas visibilem esse, uti veram Christi Ecclesiam; omnesque, iis notis adhibitis, ostendunt Ecclesiam Romanam esse ve­ ram Ecclesiam Christi. 4) Plures ex illis Theologis ideo adhibuisse videntur prædictam responsionem, quia, in eorum sententia, quod est evidenter co­ gnitum aut clare visum nequit esse objectum fidei. Verum hanc sententiam minime amplexi sumus in tract. deVirtut.; ac proinde, juxta ea, quæ ibi tradidimus, facilis nobis est responsio propo­ sita difficultati. Distinguimus enim prop. min. « quod est arti­ culus fidei non videtur, sed creditur », dist. non videtur formaliter prout creditur, seu ob ipsum motivum propter quod cre­ ditur, conc.; non videtur materialiter, seu ob aliud, motivum, neg. Quemadmodum ergo unitatem Dei evidenter notam possu­ mus credere, quatenus ei assentimur ob solam auctoritatem Dei 376 DISP. III. ΠΕ INSTIT. ET CONSTITUTIONE ECCLESIÆ. revelantis, non attendendo ad rationes intrinsecas, quibus est evi­ dens: ita Ecclesiam ex suis notis formaliter visibilem credere possumus, quatenus praescindendo ab argumentis, quibus visibilis et credibill· redditur, eam tenemus ob solam Dei revelantis au­ ctoritatem. Sed vide quæ diximus in tract, de Virtut. (disp. 2. a. 8.; et disp. 3. a. 4.). 460. His itaque præmissis— § n. Solvitur Proposita Quaestio. Prop. XIX. Ecclesia Christiana ita est formaliter visibilis, seu risibilis uti cera Ecclesia, uti Ecclesia, quam vocant, di­ vinarum promissionum, ut, ex Christi institutione, visibilitas ad ipsam ejus essentiam pertineat: Ecclesia igitur, spectata ipsius natura, non Divina aut humana tantum, sed indivise Dirino-humana societas dicenda est. 461. Proh. I. Constat ex thesi præc. ita Christum instituisse Ecclesiam, ut ea, licet ex multis capitibus spiritualis et divina, esset tamen societas hominum et inter homines. Atqui ad essen­ tiam verre societatis hominum et inter homines spectat visibili­ tas. Ergo Prob. min. « Nequeunt homines invicem in aliquod sociale con­ sortium copulari absque mutua externa conjunctione, absque si­ gnis sensibilibus quibus inter se communicent, et ad communem finem societati præstitutum sese promoveant; absque adspectabilibus mediis et adspectabili principio auctoritatis, quod societatis unitatem conservet». Ergo— 462. II. Id quod necessario nectitur cum fine proprio, propter quem Christus Ecclesiam instituit, ad ipsius essentiam pertinere dicendum est. Atqui visibilitas formalis necessario nectitur cum fine, propter quem Ecclesia est a Christo instituta. Ergo Prob. min. Uti paulo infra demonstrabitur—1) « intendit Chri­ stus in Ecclesia et per Ecclesiam perennem facere suam in ter­ ris missionem et juge reddere suum orale magisterium. Sed mis- 377 ART. IV. DE VISIBILITATE ECCLESIÆ. sio Christi ejusque magisterium fuere visibilia; nec item posset Ecclesia illi muneri satisfacere, nisi esset adspectabitis societas». Ergo—2) «Christus intendit in Ecclesia et per Ecclesiam arcam salutis hominibus patefacere, et in ea ac per eam omnia exclu­ sive media salutis suppeditare. Sed nisi esset Ecclesia conspicua, nec talia media salutis extarent, nec posset eadem Ecclesia mi­ nistrare, nec homines possent ipsam agnoscere atque adire, ut mediis idoneis ad salutem proveherentur ». Ergo — Cf. Cercià y (sect. 2. 1. 2.), qui pluribus evolvit hæc argumenta. > ' 463. III. Idipsum confirmari potest directe ex Scripturis. Quod argumentum sumimus a Bellarmino (de Eccles, milit. 1. 3. c. 12. seq.), qui præclare illud exponit. Ac—1) ubicumque in Scriptu­ ris invenitur nomen Ecclesiæ, semper eo visibilis congregatio significatur; nec unum saltem locum Calvinus proferre potuit, nec protulit, ubi hoc nomen tribueretur congregationi invisibili. Sane cum dicitur (Num. XX.) «Cur eduxistis Ecclesiam Domini in so­ litudinem ? » Ecclesia vocatur populus ille notissimus Israel, qui exierat de Ægypto—Item (III. Reg. VIII.) de Ecclesia manifeste loquitur Scriptura, dicens : « Convertitque rex faciem suam, et benedixit omni Ecclesiæ Israel. Omnis enim Ecclesia Israel sta­ bat». — Pariter (Matth. XVI.) dixit Christus: «Super hanc pe­ tram ædificabo Ecclesiam meam »: jamvero nomine petrœ sive intelligas Christum aut fidei confessionem, ut hæretici volunt, sive Petrum, ut nos credimus, semper fundamentum Ecclesiæ est aliquid sensibile ut patet, ac proinde Ecclesia ipsa est sensibilis, sive visibilis. Et (Matth. XVIII.): «Dic Ecclesiæ si Ecclesiam non audierit» etc.: certe neutrum servari posset, si esset Eccle­ sia invisibilis. Et (Actor. XXVIII.) « Attendite vobis et universo gregi, in quo vos Spiritus sanctus posuit episcopos regere Eccle­ siam Dei»: quomodo poterant regere Ecclesiam, quam non nove­ rant?—Item (Actor. XV.): « Illi quidem deducti ab Ecclesia pertransibant Phoenicem »; et (ibidem): « Cum venissent Hierosolymam, suscepti sunt ab Ecclesia»; et (c. XVIII.): «Ascendit, Pau­ lus, et salutavit Ecclesiam »: quomodo ista conveniunt Ecclesiæ invisibili ?—Denique (I. Tim.III.) Apostolus ait: «Hæc tibi scri­ bo, fili Timothee, ut scias, quomodo te oporteat conversari in domo Dei, quæ est Ecclesia Dei vivi» etc.: at sane non poterat ■ .·<λ ■· ‘'ν' f'·’- 378 DISP. III. DE INSTIT. ET CONSTITUTIONE ECCLESIÆ. in ea conversari, nisi sciret, quænam esset. Ergo aut dicendum est a Christo nullam fundatam esse Ecclesiam, aut eum fundasse Ecclesiam visibilem. 2) Idem patet ex ipso ortu, et progressu Ecclesiæ. Nam, ut omittamus statum Testamenti veteris, in quo adeo visibilis erat Ecclesia, ut in ipsa carne portarent visibile signum circumcisio­ nis; in Testamento novo procul dubio Ecclesia Christiana tota erat in principio in apostolis et discipulis Christi, qui adeo vi­ sibiles erant, ut super illos visibiliter Spiritus Sanctus descende­ rit in die Pentecostes. Deinde istis additi sunt visibiliter una die homines ad tria millia, et rursum ad quinque millia, per fidei confessionem et baptismum , ut refertur (Act. I. seqq.); ac dein­ ceps semper illi omnes, et soli habiti sunt de ecclesia Christi, qui ad illos primos se adjunxerunt per baptismum et confessionem fidei. Hoc argumentum præclare evolvit Moehler {Symbolism, c. 5. § 48.). 3) Accedunt parabolae, quibus omnium consensu significatur ec­ clesia. Area enim, in qua sunt grana et paleæ; rete, in quo sunt boni et mali pisces; ager, in quo sunt frumenta et zizania; con­ vivium, in quo sunt boni et mali discumbentes; ovile, in quo sunt oves et hcedi, significant ecclesiam visibilem, ut etiam hæretici fatentur: nam ecclesia invisibilis non habet malos et bonos, sed tantum bonos, secundum eorum sententiam. Atqui eædem parabolæ docent, istam ecclesiam visibilem numquam interituram usque ad diem judicii; nam (Matth. III.) dicitur: « Ipse permun­ dabit aream suam, et triticum congregabit in horreum suum, paleas autem comburet igni inextinguibili »: quod sine dubio non fiet ante diem judicii; et (Matth. XIII.) dicitur: «Sinite utraque crescere usque ad messem »; et infra: « Messis autem consumma­ tio sæculi est»; et infra: «Sic erit in consummatione sæculi; exibunt angeli, et separabunt malos de medio justorum ». Ergo Ecclesia promissionum est Ecclesia visibilis. 4) Confirmatur ex nominibus Regni, Civitatis, Domus, Ovilis, Corporis, quæ, ut vidimus, (n. 440.), tribuuntur Ecclesiæ; quæ omnia plane ostendunt Ecclesiam esse natura sua visibilem, et quidem formaliter visibilem. Etenim dicitur Regnum Dei, Civi­ tas sancta, Domus aut Tabernaculum Spiritus Sancti, Corpus ART. IV. DE VISIBILITATE ECCLESIÆ. 379 Christi, quod certo non ost corpus mortuum etc. Hinc præser­ tim Christus (Matth. V. 14.), de Ecclesia dicit: « Non potest ci­ vitas abscondi supra montem posita». Quæ expendens S. Augu­ stinus (cp. 52. n. 1. ad Severin. Donatist.), ait: « Facile tibi est attendere et videre civitatem super montem constitutam, de qua Dominus ait in Evangelio, quod abscondi non possit. Ipsa est enim Ecclesia Catholica; unde χαχόλικη græce appellatur, quod per to­ tum orbem terrarum diffunditur. Hanc ignorare nulli licet; ideo, secundum verbum Domini nostri Jesu Christi, abscondi non potest ». 464. Quare, ut hæc omnia paucis perstringentes argumentum hoc absolvamus, dicimus: « Ecclesiæ populus concipitur per prae­ dicationem et auditionem fidei, quæ profecto sunt aliquid sensi­ bile; nascitur per baptismum, quod est signum maxime visibile; pascitur per sacramenta, quæ item signa sunt sensibilia interio­ ris gratiæ ; ejus pastores quemadmodum assumuntur per signa certa et visibilia, ita assumpti gubernant per leges externas et patentes : unde Ecclesia natura sua est coetus hominum visibi­ lium, visibiliter illum ineuntium, multiplici visibili signo in eo sub pastoribus visibiliter assumptis degentium. Si igitur Christus visibilem ecclesiam instituere voluisset, ut revera, juxta catho­ licos, instituit, et protestantes negant, dicant isti quid amplius præstare debuisset. Si enim, uti revera est, non intelligitur quo­ nam clariori modo potuerit illam visibilem constituere ; vel di­ cendum est, ecclesiæ visibilitatem impossibilem esse ipsi Deo, quod absurdum est; vel fatendum, ecclesiam vere esse visibilem. Rursus: Ex dictis, negari non potest, plura Ecclesiæ elementa esse visibilia; ea vero certe pertinent ad essentiam Ecclesiæ, tum quia nonnisi ea instituendo Christus Ecclesiam instituit, tum quia ea necessaria omnino sunt fini proprio Ecclesiæ. Ergo impossibile est, ut detur vera Ecclesia Christi, quæ sit invisibilis; sic enim jam deesset aliquod essentiale elementum: quo deficiente, nequit eadem Ecclesia consistere—Elementa denique Ecclesiæ per se in­ visibilia, per aliud, ut diximus, manifestantur; nec ea manife­ statio dubia esse potest pro toto cœtu. Fieri enim potest ut pro­ fessio fidei in uno vel altero membro sit mendax, ut pariter ex­ terna sanctitatis signa in uno vel altero sint hypocrisis; sed præter 380 DISP. III. DK INSTIT. ET CONSTITUTIONE ECCLESIÆ. specialem providentiam, qua regitur Ecclesia, ipsa moralis lex, qua regitur humanum genus, vetat quominus hypocrisis ac men­ dacium sit in tota multitudine. •105. V. Ecclesia a Christo visibilis instituta, a Prophetis prædicta jam erat visibilis extitura. Etenim (Is. II.), legitur: «Et erit in novissimis diebus præparatus mons domus Domini in ver­ tice montium, et elevabitur super colles, et fluent ad eam omnes gentes. Et ibunt populi multi et dicent: Venite et ascendamus ad montem Domini, et ad domum Dei Jacob, et docebit nos vias suas, et ambulabimus in semitis ejus», etc.—Et (Mich. IV.) iisdem fere verbis eadem habetur prophetia: «In novissimo dierum erit mons domus Domini præparatus in vertice montium, et su­ blimis inter colles: et fluent ad eum populi. Et properabunt gen­ tes multæ, et dicent: Venite ascendamus ad montem Domini, et ad domum Dei Jacob: et docebit nos de viis suis, et ibimus in semitis ejus », etc. Unde: in his testimoniis certe sermo est de Ecclesia: id patet ex illis novissimis diebus, quæ designant ultimam œconomiam; ex appellatione domus Déi, quæ saepissime tribuitur Ecclesiæ (440.): ex verbis docebit vias suas, quæ exprimunt munus proprium Ec­ clesiæ; etc. Atqui in iisdem Ecclesia repræsentatur uti formaliter visibilis; siquidem dicitur Mons; mons Domini; ad quem ac­ cedunt omnes gentes, ut discant vias Domini, ut ambulent in semitis ejus, id est ut recte credant et sancte vivant. Ergo. Quæ interpretatio confirmari potest ex consensu Patrum. Se­ positis enim quibusdam mysticis interpretationibus, quæ propriam non excludunt, sed potius supponunt, Patres unanimiter intelligunt cit. testimonia de Ecclesia; et si qui dicant, Christum esse Montem, id dicunt de Christo, uti Capite Ecclesiæ, et se mani­ festante per illam. S. Optatus Milevitanus (de schism. Donatist. 1. 3. n. 2.), ait: « Scriptum est in Isaia Propheta; ‘Ex Sion prodiet lex, et ver­ bum Domini de Hierusalem’ (2. 3.). Non ergo in illo monte Sion Isaias aspicit vallem; sed in monte sancto, qui est Ecclesia, qui per omnem orbem Romanum caput tulit sub tofo cado.... Est ergo spiritalis Sion Ecclesia, in qua a Deo Patre rex constitutus· ART. iv. DE VISIBILITATE ECCLESIÆ. 381 est Christus; quæ ost in toto orbe terrarum, in quo est una Ec­ clesia catholica». S. Basilius (in Is. n. 66.). « Quomodo enim tunc rnons Domini (Isa. 2. 3.) îlot conspicuus («//.i«y»vérai) ? quo item pacto domus Dei collocabitur in montium cacuminibus 'l Neque enim carnalis Israel ortum expectat alterius montis: neque secundæ domus fa­ bricam præstolatur aliis cacuminibus superimponendam: mons autem Sion ac templum etiam vaticinantis Isaiæ tempore con­ spiciebatur.... Domus Dei, in montium cacuminibus sita Eccle­ sia », etc. S. Jo. Chrysostomus (in Is. c. 2. n. 2. ad illa verba. « Erit in novissimis diebus manifestus mons Domini »,) inquit: « Manife­ stus. Id .nulla deinceps interpretatione indiget. Si ipsa rerum natura tuba clariorem emittit vocem, splendorem ostendens Ec­ clesiæ. Etenim neque sol ita splendidus, neque ejus lux ita clara est, ut sunt res aci Ecclesiam spectantes. Nam ‘Domus Dei supra verticem montium’ ». S. Augustinus (in Jo. tract. 1. n. 13.): «Quando volunt homi­ nes videre lunam novam, dicunt: ecce luna, ecce ubi est; et si sunt ibi qui non valeant intendere aciem, et dicant: ubi? inten­ ditur illis digitus ut videant. Aliquando dum erubescunt, ne cæci putentur, dicunt se vidisse quod non viderunt. Numquid sic osten­ dimus Ecclesiam, fratres mei? Nonne aperta est ? nonne mani­ festa ? nonne tenuit omnes gentes ?.... Ecce mons implens univer­ sam faciem terræ: ecce civitas de qua dictum est. Non potest civitas abscondi super montem constituta. Illi autem (I. Jo. II. 11.) offendunt in montem. Et cum eis dicitur: ascendite; non est mons, dicunt; et facilius illuc faciem impingunt, quam illic ha­ bitaculum quærunt. Isaias hesterna die lectus est: quisquis ve­ strum vigilabat, non oculis tantum, sed aure, nec aure corporis, sed aure cordis, advertit, ‘Erit in novissimis diebus manifestus mons domus Domini, paratus in cacumine montium’ (Isai. II. 2.). Quid tam manifestum quam mons ? Sed sunt et montes ignoti, quia in una parte terrarum positi sunt. Quis vestrum novit Olym­ pum montem? quomodo ibi qui habitant, Giddabam nostrum non norunt. In partibus sunt isti montes. Ille autem mons non sic, Wgra&SBBB 382 DISP. III. DE INSTIT. ET CONSTITUTIONE ECCLESIÆ. ·Ρ·. ·■ ·. r..i. >/, ART. iv. DE VISIBILITATE ECCLESIÆ. 383 quia implevit universam faciem terræ, ot do illo dicitur, Paratus pheta de nova Ecclesia præ veteri; sed hujusmodi non esset in­ in cacumine omnium montium ». visibilitas: eo vel magis, quod, juxta adversarios, tum fieret inS. Cyrillus Alex, (in Is. 1. 1. orat. 2.): « Hinc igitur mons in- I visibilis Ecclesia, cum corrumperetur—Ad 2dum: illud certe non telligibilis Domus Dei jure dici possit. Et est illustris (δια^α^ί), dicitur ad exclusionem externi magisterii ; secus non dixisset utpote supra colles elevata. De illa voro istud merito quis dixe­ Isaias (LIII. 7.): « quam pulchri super montes pedes annuncianrit, quod illustris exempli loco Salvatoris voce dictum est: ‘Non tis et praedicantis pacem, annunciantis bonum, prædicantis salu­ potest civitas abscondi supra montem posita'. Sunt vero plura tem» etc.: et quid fieret de illis «docete omnes gentes», «qui alia quæ facillime colligi possent, undo videre est in Scripturis vos audit, me audit », et innumeris hujusmodi testimoniis ? Dedivinitus inspiratis, Jerusalem intelligibilis apicem, id est, Ec­ 1 bent ergo verba objecta intelligi de majori facilitate assequendi clesiæ celsitudinem (το ύψο»-), collibus et montibus comparari ». veritatem in nova lege præ veteri ; vel de cognitione veri Dei, 466. His addi possent testimonia insigniorum interpretum Prosublata idololatria; vel oppositio est in eo, quod Israelitæ debe­ testantium, quorum nomina refert Murray. Sed cf. quæ Cl. Au­ bant docere solum fratrem et proximum, seu Israelitas, quos ctor habet (disp. 5. sect. 2.), ubi diligenter has aliasque ex V.T. solos respiciebat illa lex; cum in nova lege, quæ omnes respicit, probationes evolvit et propugnat. missio sit ad docendas omnes gentes (cf. Interpret.)—Ad 3lium: Ex rationibus mox indicatis liquet, objecta verba non posse accipi 467. Scholion. Breviter indicabimus difficultates, quæ directe ad exclusionem externi ac visibilis magisterii. Unde aliqui cum impetunt Ecclesiæ visibilitatem, cum earum solutionibus; dire­ Cvrillo ea verba utique intelligunt do doctrina Evangelii; et sen­ cte, inquam; nam plures eo tendunt, ut statuant, solos justos aul sus est, ipsam non jam per Prophetas, sed per ipsum Dei Filium solos prædestinatos esse membra Ecclesiæ : eas indicabimus ubi prædicandam esse, juxta illud (Heb. I. 1.): «olim Deus loquens de Ecclesiæ membris sermo erit; aliæ proprie opponuntur indepatribus in prophetis » etc. Alii cum S. Augustino eadem verba fectibilitati Ecclesiæ, de qua infra etiam agendum est. exponunt de divina gratia; et sensus est, Deum ipsum, per gra­ 468. Itaque I. Ex F. Testamento objiciunt—1) illud Jer.(XXX.): tiam utique nunc abundantiorem, interius persuasurum, quod per « Hoc erit pactum quod feriam cum domo Israel post dies illos... externum magisterium proponitur, juxta illud (Jo. VI. 45.) «est dabo legem meam in visceribus eorum, et in corde eorum scri­ scriptum in Prophetis: et erunt omnes docibiles Dei: omnis qui audivit a Patre et didicit, venit ad me ». bam eam»: ubi vetus Ecclesia novæ videtur opponi, quatenus illa visibilis, hæc sit invisibilis—2) Illud quod subdit (v. 34.): 469. II. Objiciunt dicta quaedam ipsius Christi Domini. Ac— « Non docebit vir ultra proximum suum , et vir fratrem suum 1) illud (Luc. XVII. 20.): «Non venit regnum Dei cum observa­ dicens: cognosce Dominum; omnes enim cognoscent me a minimo tione. Neque dicent: ecce hic, aut ecce illic. Ecce enim regnum eorum usque ad maximum, ait Dominus »: quibus videtur excludi Dei intra vos est »: quibus aperte dicitur Ecèlesia inadspectabivisibile magisterium—3) Similiter (Is. LIV. 13.) dicitur: «Dabo lis—2) Illud (Jo. IV.): « mulier, crede mihi , venit hora quando neque in monte hoc, neque in Jerosolymis adorabitis Patrem... omnes filios doctos a Domino ». Respondetur ad 1““: Oppositio non est inter visibilitatem ve­ Sed venit hora, et nunc est, quando veri adoratores adorabunt teris Ecclesiæ, et novæ invisibilitatem, uti abunde jam patet ex Patrem in spiritu et veritate.... Spiritus est Deus, et eos qui ' data demonstratione thesis; sed inter majorem gratiæ abundan­ adorant eum in spiritu et veritate oportet adorare »: adoratio tiam, quæ in nova lege vi ejus confertur, et minorem gratiam, autem in spiritu non est visibilis. Respondetur ad. lnm: illud sine observatione non est idem ac quæ in veteri lege obtinebat, et quæ, ut diximus, non vi illius invisibile, quemadmodum regnum Dei in objecto loco proprie et foederis conferebatur. Sane aliquid præcellens hic enunciat Pro- 384 DISP. III. DE INSTIT. ET CONSTITUTIONE ECCLESIÆ. directe significat Messiam seu ejus adventum. Cum enim .ludtei quærerent, «quando venit regnum Dei ?» putantes Messiam ven­ turum cum sæculari pompa et regio apparatu ; Christus respon­ dit, adventum ejus esse sine observatione, idest sine ullo appa­ ratu; adeoque non dicitur ecce hic, aut ecce illic, sicut fieret admiratione excitata per illam pompam. Quod, ut confirmet Chri­ stus Dominus, subdit regnum Dei intra vos est, idest Messies per praesentiam est in vestro consortio, in medio vestrum. Alii ita rem explicant: «regnum Dei venit sine observatione», idest non opus est subtili indagatione ad illud cognoscendum; nam «in­ tra vos est », idest jam præsens est—Ad 2du,n: Evidenter illud in spiritu et veritate non est idem ac invisibile; secus enim non modo excluderetur Ecclesia visibilis, sed quilibet externus cul­ tus: quod nec adversarii hic contendunt. Itaque adorare in obje­ cto loco, uti ex contextu patet, idem est ac sacrificium ofterre: opponitur ergo sacrificium novi fœderis sacrificiis Judaeorum et Samaritanorum. Hinc dicitur adoratio in spiritu contra sacrifi­ cia carnalia; quibus nempe carnales victimæ immolabantur a Judæis; nec amplius erit determinatus locus novum sacrificium offerendi, sed offeretur in omni loco : dicitur autem in veritate vel per oppositionem ad sacrificia typica Judæorum, vel etiam per oppositionem ad cultum falsum Samaritanorum, qui adora­ bant quod nesciebant. 470. III. Objiciunt quœdam dicta Apostolorum. Ac—1) illud (I. Pet. II.): «et ipsi tamquam lapides vivi superædificamini, do­ mus spiritualis, sacerdotium sanctum, offerre spirituales hostias»: quod autem, ajunt, spirituale est, est invisibile—2) Illud (Heb. XII.): «Non enim accessistis ad tractabilem montem, accensibi­ lem ignem, et turbinem, et caliginem, et procellam.... Sed ac­ cessistis ad Sion montem, et civitatem Dei viventis, Jerusalem cœlestem » etc.: ubi, ajunt, Ecclesia dicitur mons non tractabilis, idest invisibilis. Respondetur: ad 1“"*: Certe per domum spiritualem S. Petrus non intelligit Ecclesiam invisibilem; turn enim scribit, uti præses visibilis visibili Ecclesiæ, tum subdit (V.): « Seniores qui in vo­ bis sunt obsecro consenior et testis Christi passionum.... pascite qui in vobis est gregem Dei» etc. Quare Ecclesiam vocat domum AUT. IV. DE VISIBILITATE ECCLESIÆ. 385 spiritualem non per oppositionem ad visibilem; sed vel per op­ positionem ml domum materialem ex ligno et lapido composi­ tam; vel ut exprimat praerogativam novi Foederis, quod sit Fœdus gratiæ, fideles vi illius vivant vita gratiæ, et templum sint Sp. Sancti. Hinc offerunt hostias spirituales, idest non carnales et cruentas—Ad 2dum: aliqui curn Theophylacto, Œcurnenio, I). Tho­ ma, etc. per Sion montem intelligunt Ecclesiam triumphantem; et sic textus esset extra rem: alii intelligunt Ecclesiam genera­ liori quadam acceptione, et tunc est Sion mons, Jerusalem cœlestis etc. qua triumphans est, non qua militans est. Certe sco­ pus Apostoli est extollere novum Fœdus præ veteri; ad id autem non erat necessarium omnia Ecclesiæ elementa efferre, ejusque definitionem tradere: satis erat quæ nobiliora sunt commendare. Seligit duo: lex vetus data fuit in loco terrestri et accessibili, quia fœdus erat in bonis temporalibus situm; cum novum fœdus sit spirituale e coelo datum (id significant tropice Sion et Jeru­ salem), per quod communio habetur cum Angelis, etc. Lex vetus data fuit cum signis timoris; cum novum fœdus sit misericordiæ et amoris. Quod autem fideles in nova lege dicantur accessisse ad « multorum millium Angelorum frequentiam» etc.; id impor­ tat communionem, quæ existit inter coetum fidelium et Angelo­ rum, et illorum ordinationem ad beatitudinem cum his possiden­ dam; sed nullo modo importat quod coetus fidelium in terris, Ec­ clesia militans, sit invisibilis. Mazzella. Uc Religione et Ecclesia 25 38Ô DISP. III. DE INSTIT. 1.1' CONS ri ru NONE ECCLESl.E. 387 ART. V. DE FINE INSTITUTÆ ECOLES! E. lendit in Ecclesia instituenda, fuit, ut in Ecclesia et per Eccle­ siam perennem faceret suam visibilem in terris missionem, et ARTICULUS QUINTUS I suum visibile magisterium. Hinc quemadmodum in Ecclesia do­ cente ac regente perseverat Christi magisterium, gubernatio, mi­ Quemnam Sibi Finem praestituerit Christus in Ecclesiæ nisterium sanctificationis; ita fideles adiiærendo doctrinæ ab illo Institutione. propositæ, ei obediendo, accipiendo ab eodem sanctificationis me­ dia, in Ecclesia inveniunt tutam salutis viam. § I. 474. Quare, ut adæquate cognoscatur institut» Ecclesiæ finis, quærendum est, quinam fuerit finis ipsius Christi missionis? Is Declaratur Status Quaestionis. certe fuit hominum æterna salus, et Dei gloria per hominum sa­ lutem obtinenda. Id declarat ipse Christus (Jo. X. 10.), dicens : 471. Ex hactenus disputatis compertum solum habemus, Ec­ «Ego veni ut vitam [utique supernaturalem gratiæ] habeant, et clesiam ex Christi institutione veram esse societatem—eamque abundantius habeant». Et (I. Jo. V. 11.), dicitur: «Et hoc est risibilem: atque in hoc generice convenit Ecclesiafcum qualibet testimonium, quoniam vitam æternam dedit nobis Deus. Et hæc alia societate inter homines existente/ Nunc ad specificam Eccle­ vita in Filio ejus est ». Et (Jo. XXVII. 4.): « Pater........ ego siæ naturam rimandam progredimur, seu inquirimus id per quod te clarificavi super terram: opus consummavi quod dedisti mihi, a cæteris societatibus distinguitur; idque nonnisi ex fine dignosci ut faciam ». Hinc patet, eadem ratione ac dicitur finis , propter £ potest. quem Christus instituit Ecclesiam, fuisse continuatio perpetua 472. Etenim, uti bene ratiocinatur Card. Tarquini (Jus. Eccl. suæ visibilis missionis in terris, dici etiam, eum finem esse Dei pubi. n. 7.), «determinare alicujus rei essentiam idem est, ac gloriam per æternam hominum salutem obtinendam. assignare notam aliquam eidem intrinsecam et immutabilem, quæ 475. Exinde etiam patet, finem hunc salutis æternæ obtinendæ, sit ei unice propria. Atqui nota intrinseca et immutabilis, quæ qui Ecclesiæ Christi inest, esse pariter ipsi omnino proprium, singulis societatibus sit unice propria, non potest esse, nisi finis: cum nulla alia societas illum tamquam proprium habeat. Qua in quia ex quatuor elementis essentialibus (n. 392.) duo priora, re recolendum est, quod supra (n. 38. 85.) innuimus , cæteras idest multitudo hominum, eorumque conjunctio, quatenus in se nempe societates quæ in mundo sunt, si legitimæ sint et hone­ spectantur, abstractive facta a fine, sunt communia generi; ter­ st», salutem æternam intendere aliquo modo debere; eum tamen tium autern, idest media, non est per se determinatum, siqui­ finem non esse in ipsis nisi generalem et remotura , non autem dem media natura sua sunt ad finem ordinata, ita ut eatenus ut in Ecclesia proprium et immediatum; ideoque ipsæ indigent tantum expetantur, quatenus ad finem conducunt: contra vero Ecclesia, ut postea melius videbitur, ad illum finem remotum quartum, idest finis in societatum genere est plane indetermi­ obtinendum, ut recte procedant in prosecutione finis proprii ac natum, determinatur autem tantum in singulis societatibus, ita immediati. ut uniuscujusque sit unice proprium. Ergo ex fine tantum essen­ 476. Ecclesiæ fine ita declarato, inferri statim potest—1) Ec­ tia societatum determinari potest. Quæ vero sçcietates inter se clesiam esse societatem spiritualem et supernaturalem. Etenim, distinctæ sunt, et nihilominus eundem adœquate finem habent, ut diximus (n. 472.), natura et essentia societatis determinatur eæ sunt totidem repetitiones ejusdem societatis, quæ non specie a fine, propter quem instituta est; atqui Dei gloria per hominum sed numero distinguuntur. » æternam salutem obtinenda (finis Ecclesiæ) spiritualis est finis 473. Jam age, uti statim probabimus, finis, quem Christus inet supernaturalis. Ergo. Revera, statuto fine supernatural!, recte t 388 DISP III. DE INSTIT. ET CONSTITUTIONE ECCLESIÆ. infertur ipsam Ecclesiam tum elementa tum media habere supernaturalia: media enim proportionem habent ad Unem, sicut finis proportionatur subjecto cui proponitur. 177. Frustra autem objicitur: si Ecclesia est spiritualis socie­ tas, nullum jus habet utendi mediis materialibus. Uti enim recte advertit Taparelli (Saggio etc. n. 1432.), si societatis spiritualis nomine, societatem audiunt ex spiritibus conflatam, falsum est antecedens; si societas intelligitur, quæ ad finem spiritualem ten­ dit, falsum est consequens. Quod statim constabit si quæ duo iu argumento subintelliguntur, in medium proferantur. En totum ar­ gumentum: Ecclesia est societas quæ ad finem spiritualem tendit: ergo ad illa media jus habet quæ ad talem finem consequendum necessaria sunt; atqui finis spiritualis media exigit mere spiri­ tualia; ergo Ecclesia jus habet ad media ruere spiritualia; ergo in materialia nullum jus potest sibi vindicare. Jamvero falsam esse tertiam propositionem nemo est qui non videat; quum de societate humana agatur, de societate nempe cujus membra ex anima et corpore composita sunt, quæ proinde vel quum de spi­ ritualibus rebus inter se agunt, materialibus mediis utantur necesse est. 478. Infertur—2) Ecclesiam esse societatem religiosam, imo ipsam religionem Christianam veluti in concreto spectatam. Est quidem religiosa societas; nam religionis est debitum Deo exhi­ bere cultum, hominemque ad sui finis, adeoque suæ felicitatis consequutionem promovere (nn. 21-23.). Atqui Ecclesia instituta est ad æternam hominis salutem et Dei gloriam procurandam. Ergo—Est autem ipsa religio Christiana; si enim Ecclesia reli­ giosa societas est, cum a Chri< /·■<·> ’ f k4'i,iU .-·■ .^. ·'■- G î-*·’- ? £* h ART. VI. I»E LEOALITATE ET NECESSITATE ECCLESIÆ. 309 cit iis quæ præcedunt: « Revocare illos contendite a tanta mentis perversitate, exponentes nimirum nihil esse praestabilius a pro­ videntia Dei concessum hominibus, quam fidei divinæ auctorita­ tem, hanc nobis esse quasi facem in tenebris, hanc ducem quam sequamur ad vitam, hanc necessariam prorsus esse ad salutem, utpote quod '•Sine fide impossibile est placere Deo, et qui non crediderit condemnabitur’ ». Apostolus autem loquitur de fide stricte sumpta, uti exposuimus ac demonstravimus in tract, de Virt. Infusis (n. 852. seqq.). Qui autem plura cupit de Dei pro­ videntia circa salutem infidelium, cf. dicta (n. 130. seq.) et cit. ibi loc. ex tract, de Gratia Christi. 497. His igitur accurate præhabitis— Solvitur Proposita Quaestio. i Prop. XXI. 1. Quemadmodum Ecclesia, habita etiam ratio­ ne sive constitutionis populi Judaici, sive status societatum gentilium, legitime fuit instituta—ita 2. nunc jus habet se propagandi apud omnes gentes—3. imo, ex Christi institutione, ita omnibus incumbit necessitas ei adhaerendi, ut culpabiliter extra eam versantibus nulla sit spes salutis. Ecclesia itaque societas est tum legalis, tum etiam ethice necessaria. 498. Prob. l,na pars. I. Habita ratione constitutionis populi Jwlaici. Ea enim societas legitime constituta est relate ad con­ stitutionem populi Judaici, quæ, juxta ipsius fundamentalem le­ gem, erat constituenda. Atqui, juxta legem fundamentalem con­ stitutionis Judaicæ, Ecclesia a Christo erat constituenda. Ergo Prob. min.—1) Lex fundamentalis Ecclesiæ Judaicæ erat, ut esset in statu viæ non termini, promissionis non implementi, fi­ gura expectantis figuratum: unde Apostolus (Gal. III., 23. seqq.), inquit: «Prius autem quam veniret fides, sublege custodiebamur conclusi, in eam fidem quæ revelanda erat. Itaque lex pædagogus noster fuit in Christo.... At ubi venit fides, jam non sumus sub pædagogo ». Atqui promissio, si vera sit, impleri debet; figura 4M MSP. IU. DE INSTIT. ET CONSTITUTIONE ECCLESIÆ cessare deber, adveniente realitato; imperfectum do se ad perfe­ ctum tendit. Ergo Judaica Ecclesia ex promissoria debuit effici realis, ex typica substantialis et verax, ex imperfecta perfecta: quod quidem factum est per Christum ejusque Ecclesiam. Unde Apostolus (Rom. X. 4.), ait: « Finis legis Christus in justitiam omni credenti»; scilicet lex eo demum fuit ordinata, et hoc mu­ nus habuit, ut ad Christum duceret. 2) Hinc idem Apostolus, ut alia omittamus (Heb. VII.) ostendit imperfectionem veteris pacti præ novo; et (v. 18. seq.) pronunciat: «Reprobatio quidem lit præcedentis mandati, propter infirmita­ tem ejus et inutilitatem: Nihil enim ad perfectum adduxit lex » etc. Deinde vero (c. VIII.) ostendit necessitatem ut antiquum fœdus aboleretur, novo superveniente: quod rursum confirmat (cap. X.), typicam revelando naturam omnium rituum, et ipsius Ecclesiæ judaicæ: ac denique (cap. XI.) perfecta inductione demonstrat, praecipuos V. T. sanctos nonnisi per fidem in Christum potuisse sequi iter salutis, ad eamque pervenire. Hæc omnia principia si­ mul collata, et ad mentem Pauli intellecta evidenter patefaciunt, veterem legem ac synagogam nonnisi præparationem fuisse ad Ecclesiam Christianam, qua instituta, cessare illa deberet. Sed de his vid. Becanum (Analogia V. et N. T.). 499. II. Inspecto statu societatum gentilium, Ecclesia fuit le­ gitime instituta. Nam—1) quælibet societas jus habet et officium se conservandi, suamque perfectionem propriam promovendi. At­ qui id nullimode efficere potest sine religione, uti demonstravi­ mus (nn. 36. seqq.). Ergo quælibet societas jus habet et officium amplectendi ac profitendi religionem. Jamvero—«) unica vera re­ ligio est religio Christiana, quæ in concreto est ipsa Ecclesia, uti demonstratum est—b) insuper in civili societate gentilium, tempore adventus Christi, vel praecipua religionis naturalis dog­ mata obscurata erant, vel penitus extincta, uti patet ex dictis (nn. 128. seqq.); atque ex alia parte Ecclesia veritates illas ite­ rum promulgabat ac confirmabat. Ergo hoc saltem titulo paga­ norum civilis societas debebat Ecclesiam admittere. 2) Societas, quæ vel juxta suas leges vel secundum suas con­ suetudines quemlibet cultum ac quamcumque religionem admittit, si aliquam deinde excludat, contra suas leges consuetudinesve 401 ART. VI. DK LKQALITATE ET NECESSITATE ECCLESIÆ. agit. Atqui gentilium civilis societas, apud quam primo propa­ gata fuit Ecclesia, quemlibet, vel absurdissimum cultum admit­ tebat. Ergo —Hoc argumento saepe usi sunt priores Apologefæ ; et S. Leo (serm. 1. de SS. Apost.) apertam mentionem facit de ea conditione, scribens: « Hic conculcandae philosophiae opinione’, hic dissolvend® erant terrenae sapient iæ vanitates, hic confutandi dæmonum cultus, hic omnium sacrilegiorum impietas destruenda, ubi diligentissima stipers titione habebatur collectum, quidquid usquam fuerat vanis erroribus institutum. Ad hanc ergo Urbem tu beatissime Petre Apostole venire non metuis: et conOrte glo­ riæ tuæ Paulo Apostolo, aliarum adhuc Ecclesiarum ordinationi­ bus occupato, silvam istam frementium bestiarum, et turbulcntissimæ profunditatis Oceanum, constantior, quam cum supra mare gradereris, ingrederis». Et (in nat. Ap. Pet. et Pauli): «Hæc autem civitas (Roma) ignorans suæ provectionis auctorem, cum pene omnibus dominaretur Gentibus, omnium Gentium serviebat erroribus: et magnam sibi videbatur assumpsisse religionem, quia nullam respuebat falsitatem. Unde quantum erat per dia­ bolum tenacius illigata, tantum per Christum est mirabilius ab­ soluta Sed vid. Taparelli (Sag g io etc. nn. 1412. seqq.). 500. Prob. 2da pars. Supponimus hic imprimis animadversio­ nem propositam (n. 489.); nec opus est disserere de guberniis aut nationibus catholicis ; quoad illas enim res est apertissima: Cf. Taparelli (Saggio etc. nn. 1449. seqq.). Rem igitur expendimus. 501. I. Quoad nationes protestanticas. Sane—1) Protestantes, uti tales, agnoscunt Christianam religionem uti unice veram; il­ lam tantummodo intelligunt suo modo, ade pe pervertunt. Fun­ damentale tamen principium iis omnibus commune est interpre­ tatio Sacræ Scripturæ (quæ sola, juxta ipsos, Christianam reli­ gionem exhibet) per privatum judicium. Idem ergo jus concedant oportet catholicæ Ecclesiæ, ut ipsa nempe christianam revela­ tionem suo modo intelligat, ac proinde christianam religionem suo modo profiteatur. Id si denegent soli Catholicæ Ecclesiæ, sibi contradicunt, ac fundamentale dogma suæ professionis religiosæ aperte violant. 2) In pluribus nationibus, nunc protestantisme addictis, vigeMazzella. De Religione et Ecclesia 26 402 J Λ* DISP. III. DE INSTIT. ET CONSTITUTIONE ECCLESIÆ. bat jam catholica Ecclesia, quando protestantismua eas invasit: ea ergo jam erat in legitima possessione, a qua nonnisi injuste deturbari potuit. Eo vel magis, quod Ecclesiæ Christi jura ejus­ modi sunt naturæ, ut nulli præscriptioni subjacere possint; quod nullis signis protestantismus probare potuerit novam suam, sive ordinariam sive extraordinariam, missionem; quod imo coactus tandem fuerit fateri, in Ecclesia catholica, a qua separabatur, non deesse media salutis. Cum igitur apud illas nationes nonnisi injuria catholica Ecclesia suis juribus expoliata fuerit; jus suum vindicat si apud easdem se stabilire contendit. 502. II. Quoad nationes schismaticas—1) ipsæ, si adhæreant doctrinæ apud suos auctores communi, agnoscant oportet, Ro­ manam Ecclesiam veram esse Christi Ecclesiam ; imo fatentur, salutem in ea obtineri posse, et quamvis perperam negent pri­ matum jurisdictionis in successore S. Petri, non renuunt tamen admittere primatum honoris. Porro si Ecclesia Romana ipsis est vera Christi Ecclesia, ipsi concedere coguntur saltem eadem ju­ ra, quæ suæ tribuunt: cum ergo legalem censeant existentiam suæ Ecclesiæ, nonnisi injuria impedire possunt propagationem et existentiam catholicæ Ecclesiæ—2) Historice constat Ecclesias schismaticas separatas esse ab Ecclesia Romana sub Photio; et nomen ipsum schismatis separationem seu divisionem dicit. Antea igitur Romana Ecclesia vigebat cum omnibus suis juribus; nec nisi injuria iis expoliari potuit. Ergo eadem jura adhuc retinet. Quemadmodum igitur iis in locis, ubi nunc schisma dominatur, catholici olim legitime profitebantur suam religionem; ita etiam hodie nunc idem jus ipsis inest eamdem ibidem profitendi. 503. III. Quoad mahumedanos , et ethnicas nationes , apud quas nunc etiam annunciatur verum Evangelium, praecedentes animadversiones cum proportione valent. Sane in locis, ubi pri­ mum propagari coepit mahumedismus, jam erat in pacifica pos­ sessione Ecclesia; ab ea non fuit deturbata, nisi armis ac tyran­ nide: violentia autem sicut nullum confert jus, ita nullum aufert. Status ethnicarum nationum, quoad ea ipsa quæ religionis sunt naturalis, est ille quem supra (n. 499.) diximus; apud nonnullas earum ceteris religionibus aut sectis conceditur plena libertas; nemo potest juste impedire a vera religione capessenda; etc. Una ART. VI. DE LEOALITATE ET NECESSITATE ECCLESIÆ. 403 posset adhuc adjici consideratio ex maxima utilitate, quam Chri­ sti Ecclesia affert civili cuicurnque consortio. Res non potest hic pro dignitate evolvi; sed præstat saltem referre præclarissima verba S. P. Leonis XIII. (Ep. Encycl. Arcanum, 10. Feb. 1880.): < christiano rerum ordine semel condito, hominibus singulis feli­ citer contigit, ut ediscerent atque adsuescerent in paterna Dei providentia conquiescere, et spem alere, quæ non confundit, coe­ lestium auxiliorum; quibus ex rebus fortitudo, moderatio, con­ stantia, æquabilitas pacati animi, plures denique præclaræ vir­ tutes et egregia facta consequuntur. Societati vero domesticæ et civili mirum est quantum dignitatis, quantum firmitudinis et ho­ nestatis accesserit. Æquior et sanctior effecta principum aucto­ ritas; propensior et facilior populorum obtemperatio; arctior ci­ vium conjunctio; tutiora jura dominii. Omnino rebus omnibus, quæ in civitate habentur utiles, religio Christiana consuluit et providit; ita quidem ut, auctore S. Augustino, plus ipsa afferre momenti ad bene beateque vivendum non potuisse videatur, si esset parandis vel augendis mortalis vitæ commodis et utilitati­ bus unice nata ». 504. Prob. 3tia pars. I. aliqua colligendo ex dictis. Nam—1) Fi­ des necessaria est, et quidem necessitate medii ad salutem ; sed qui fidem amplectitur, jam pertinet, saltem in voto, ad Eccle­ siam; per illam enim subjicitur Deo loquenti, ac proinde impli­ cite subjicitur magisterio Ecclesiæ, quod Christus instituit — 2) Baptismus certe est necessarius, et quidem necessitate medii ad salutem; sed qui baptismum suscipit, aut ejus votum habet, jam implicite Ecclesiæ subjicitur (n. 400.); ergo—Ex art. præc. constat, Christum instituisse Ecclesiam, ut perennem per eam faceret suam visibilem missionem in terris; adeoque in ea posuit omnia salutis media. Ergo qui scienter esset extra Ecclesiam, ipse se salutis mediis privaret. Sed qui ita agit, nequit ad sa­ lutem pervenire. Ergo — Confirmatur. Verum est, Deum posse extraordinaria providentia fidem ceteraque ad salutem necessitate medii necessaria suppeditare; at saltem Ecclesia est medium or­ dinarium ea communicandi. Jamvero extraordinaria providentia eos solum respicit, qui non possunt ordinaria uti: qui autem cui- % 404 mfep. ΙΪΪ. BE INSTIT. ET constitutione ecclesiæ. pabïiiter sunt extra Ecclesiam, eo ipso sunt extra ipsam quia nolunt, non quia non possunt; adeoque ab extraordinaria provi­ dentia excluduntur. 505. Π. Hæc ip··»·» .<·-· ART. VII. DE ECCLESIA SOCIETATE INÆQUALI 409 choamus de regiminis ferma a Christo in Ecclesiam inducta, ad­ eoque ad ipsius intimarn constitutionem penitius rimandam pro­ pius accedimus. Ut perspicue proponatur quæstio, breviter impri­ mis exponemus doctrinam catholicam; errores deinde ei contrarios referemus; facile inde erit verum quaestionis statum definire. 510. I. Ex innumeris Ecclesiasticis documentis, quæ ad rem præsentem faciunt, sequentia seligimus. Cone. Trid. (sees. 23. cap. 4.), docet: « Quod si quis omnes Christianos promiscue Novi Testamenti sacerdotes esse, aut- omnes pari inter se potestate spirituali præditos affirmet; nihil aliud facere videtur, quam ec­ clesiasticam hierarchiam, quæ est ut castrorum acies ordinata, confundere ; perinde ac si contra beati Pauli doctrinam omnes Apostoli, omnes Prophetae, omnes Evangelistæ, omnes pastores, omnes sint doctores. Proinde sacrosancta Synodus declarat, præ­ ter cæteros ecclesiasticos gradus episcopos, qui in Apostolorum locum successerunt, ad hunc hierarchicum ordinem praecipue per­ tinere; et positos, sicut idem Apostolus ait, a Spiritu Sancto, regere Ecclesiam Dei; eosque presbyteris superiores esse.... Do­ cet insuper sacrosancta Synodus in ordinatione episcoporum, sa­ cerdotum, et cæterorum Ordinum, nec populi, nec cujusvis sae­ cularis potestatis, et magistratus consensum, sive vocationem, sive auctoritatem, ita requiri, ut sine ea irrita sit ordinatio: quin potius decernit eos qui, tantummodo a populo aut saeculari potestate ac magistratu vocati et instituti, ad haec ministeria exercenda ascendunt, et qui ea propria temeritate sibi sumunt, omnes non Ecclesiæ ministros, sed fures et latrones, per ostium non ingressos habendos esse ». Hinc (can. 2.): « Si quis dixerit, præter sacerdotium non esse in Ecclesia catholica alios Ordines, et majores et minores, per quos, velut per gradus quosdam, in sacerdotium tendatur; anathema sit». Et (can. 6.): «Si quis di­ xerit, in Ecclesia catholica non esse hierarchiam divina Ordina­ tione institutam, quæ constat ex episcopis, presbyteris, et mini­ stris; anathema sit ». Et (can. 7.): « Si quis dixerit.... Ordines ab ipsis (Episcopis) collates, sine populi vel potestatis sæcularis consensu aut vocatione, irritos esse; aut eos, qui nec ab eccle­ siastica et canonica potestate rite ordinati, nec missi sunt, sed aliunde veniunt, legitimos esse verbi et sacramentorum ministros; i r/i 410 DISP. ni. DE INSTIT. ET CONSTITUTIONE ECCLESIÆ. anathema sit ». His adjicimus propp. II. et III. damnatas a Pio VI. {Auctorem fidei, 28. Aug. 1794.): «Propositio quæ statuit, po­ testatem a Deo datam Ecclesiæ, ut communicaretur Pastori­ bus, qui sunt ejus ministri pro salute animarum; sic intellecta, ut a communitate fidelium in Pastores derivetur ecclesiastici mi­ nisterii ac regiminis potestas; Hæretica—Insuper quæ statuit, Ro­ manum Pontificem esse caput ministeriale ; sic explicata, ut Romanus Pontifex non a Christo in persona beati Petri, sed ab Ecclesia potestatem ministerii accipiat, qua, velut Petri Succes­ sor, verus Christi Vicarius, ac totius Ecclesiæ caput, pollet in universa Ecclesia; Hæretica ». 511. Porro, juxta hæc documenta, tenendum est primo totum Ecclesiæ corpus in duas classes distingui, in Clericos nempe et Laicos. Quid autem hæc nomina clerici atque laici sibi velint, «nemini, inquit Bellarminus (de Membr. Eccl. 1. 1. c. 1.), du­ bium esse puto: tametsi Græcam originem habeant, tamen trita sunt, ac promulgata. Quis enim ignorat idem esse λαόν Græcis, quod populum Latinis ? Idem illis χλωρόν, quod sortem, sive hæreditatem nobis ? Inde igitur laici dicti sunt quasi plebeii, ac populares, quibus nulla pars functionis Ecclesiasticæ demandata est; Clerici autem quasi Domini sors, et hæreditas, qui divino cultui consecrati, procurandæ religionis, ac rerum sacrarum, Deo ipso jubente, providentiam ac sollicitudinem susceperunt: ‘Cleri­ cus’, inquit S. Hieronymus in epist. ad Nepot., interpretetur primo vocabulum suum, et nominis definitione prolata, nitatur esse quod dicitur; si enim χλ^ο,- Græce, sors Latine appellatur; propterea vocantur Clerici, vel quia de sorte sunt Domini, vel quia ipse Dominus sors, id est, pars Clericorum est’ ». 512. Patet secundo ex iisdem documentis, in clericali ordine veram constitutam fuisse Hierarchiam. Hierarchiæ nomen a dua­ bus græcis vocibus derivata, nempe ΰ?ό,- (sacer) et (prin­ cipatus), juxta vim etymologicam idem est ac sacer principa­ tus. At ubi est principatus, ibi etiam sunt ministri; inter mini­ stros vero quædam inæqualitas est, quæ a diversis potestatis gradibus constituitur: nomine igitur hierarchiæ venit «quidam ordo complectens diversos gradus, infimos, medios et supremos; ac quamdam inter eos praelationis et subjectionis relationem in- * ··- ♦ -»1 Γ » *.· ART. VII. DE ECCLESIA SOCIETATE INÆQUALI. 411 eludens». Quo sensu S. Dionysius Areopagita distinguit in ange­ lis tres hierarchias in novom choros distributas.—Cf. de Deo Cre­ ante (n. 294. seqq.). 513. Verum, ne quæstiones inter se distinctæ confundantur, adnotamus varias esse ordinis acceptiones. Quandoque sumitur pro cœtu eorum, qui ecclesiæ servitio addicti sunt, vel pro sacra­ mento, quo ministri sacro et solemni ritu servitio ecclesiæ con­ secrantur; quandoque vero pro diversis gradibus. Prima signifi­ catione transmissa (siquidem proprie pertinet ad tract, de Sacr. Ord.), hic ordinem spectamus prout complectitur « personas in diversis officiis per diversam acceptam potestatem constitutas». «Placuit, inquit Catechismus Cone. Trid. (de Sacr. § 9.) Sanctis Patribus hoc vocabulo ordinis uti, quod latissimam significatio­ nem habet, ut dignitatem et excellentiam ministrorum Dei indi­ carent. Est enim ordo, si propriam ejus vim et notitiam acci­ piamus, dispositio superiorum et inferiorum rerum, quæ inter se ita aptæ sunt, ut una ad alteram referatur. Cum itaque in hoc ministerio multi sint gradus, et variæ functiones, omnia vero certa ratione distributa sint et collocata: recte et commode or­ dinis nomen ei impositum videtur». 514. Sequitur tertio ex iisdem documentis tum distinctionem inter Clericos et Laicos, tum hierarchiam in ordine clericali con­ stitutam juris esse divini; ac proinde ipso divino jure excludi a regimine Ecclesiæ formam democraticam. Hæc enim obtinet quando suprema auctoritas residet in tota multitudine; non qua­ tenus tota multitudo actu imperet et gubernet, quod esset impos­ sibile; «sed quatenus, inquit Bellarminus (de Rom. Pont. 1. 1. c. 6.), ubi est populare regimen, magistratus ipsa plebe consti­ tuuntur, atque ab eadem auctoritatem sumunt: cum enim plebs per se ad jus dicendum sedere non possit, debet saltem alios con­ stituere, qui nomine suo id faciunt». At supposita hierarchia di­ vinitus constituta in ordine clericali, jam huic et non toti plebi communicata est a Christo auctoritas; ac proinde ex Christi in­ stitutione non inest populo jus constituendi rectores, neque hi nomine plebis Ecclesiam regunt. 515. Quod ut clarius intelligatur, animadvertamus—1) cum Bellarmino (de mem. Eccles. 1. 1. c. 2.), in creatione Episcoporum 4 DISP. III. DE INSTIT. ET CONSTITUTIONE ECCLESIÆ. « tria contineri; electionem, ordinationem et vocationem seu missionem,- electio nihil est aliud, quam designatio eortæ personæ ad Ecclesiasticam præfecturam; ordinatio sacra caeremonia est, qua certo ritu futurus Episcopus inungitur et consecratur; missio seu vocatio jurisdictionem tribuit, ac re ipsa Pastorem, ac præsulem facit —2) Quare res sunt longe divers» eligere, petere, testimonium reddere. Qui enim bonum testimonium pro aliquo reddit, vel eumdem eligi petit, nullum ei jus confert ad digni­ tatem obtinendam; sed tantum laudantis et obsecrantis personam gerit. Qui vero eligit, canonice vocat ad dignitatem, ad eamque obtinendam verum jus tribuit—3) Jus autem eligendi magistra­ tus, nisi in ipsa societatis constitutione aliud statutum fuerit, per se spectat ad potestatem supremam ; nequit enim quispiam populum obligare ad obediendum alicui nisi populus ipsi subsit. —4) Quapropter Episcoporum electio per se ad Romanum Ponti­ ficem pertinet, si semel constet, eum supremam in Ecclesia po­ testatem possidere. Nihilominus ejus vel lege vel approbatione ac consensu potuit jus illud ad alios recte deferri ; quod enim cujuspiam lege vel consensu fit, ejusdem innititur auctoritati. 516. En igitur quomodo Ecclesiastica hierarchia definiri pot­ est: « coetus seu ordo præsidum et sacrorum ministrorum, ad re­ gendam Ecclesiam, gignendamque in hominibus sanctitatem divi­ nitus institutus ». « Cum ejusmodi Ecclesiæ finis, inquit Card. Tarquini (Jus Pubi. Eccl. 1. 2. cap. 1. n. 3.), idest sanctificatio animarum habeatur per gratiam sanctificantem, quam Christus per sacramenta haberi voluit, accedente cooperatione hominis, sive per idoneas dispositiones ad illam acquirendam, sive per bona opera ad eam conservandam et augendam; ad duo capita curam finis Ecclesiæ Clericis commissam direxit: Γ. ad efficienda sacramenta; 2*. ad fideles recte et quantum fieri potest efficaci­ ter dirigendos, ut divinæ gratiæ, quæ per sacramenta confertur, quemadmodum par est, cooperentur: unde duas constituit in Ecclesia potestates, quæ Hierarchies appellantur, alteram Ordinis, alteram Jurisdictionis , quarum prior definitur Potestas , qua ordinatur ad efficienda sacramenta,- altera dicitur Potestas pa­ scendi, seu gregem Christi regendi tum quoad intellectum per doctrinam rectæ fidei, quæ præcepti ritu credenda proponitur, ART. VII. DR ECCLESIA BOClETATtt INÆQUALI. 413 tum quoad voluntatem per verum proprioque dictum imperium, quo in tota mediorum oeconomia fideles dirigantur». 517. II. Contra prædicta catholicae doctrinæ capita scripsit im­ primis Marsilius Menandrinus, quem Patavinum dicunt, et ceteri plus minus exscripserunt. Adblandiri cupiens Ludovico Bavaro, Romanis Pontificibus infenso, divinam Ecclesiæ constitutionem penitus pervertit. Etenim in libro, quem inscripsit Defensorivm pacis— 1) docuit, subjectum in quo primo residet suprema aucto­ ritas Ecclesiæ esse totum cœtum fidelium: id desumit veluti a priori ex jure naturæ, juxta quod, ipso teste, hujusmodi est cujuslibet societatis constitutio; nec putat, Ecclesiæ constitutionem petendam potius esse ex positiva Christi voluntate ac institutio­ ne—2) Potestatem, primo in cœtu fidelium residentem, transla­ tam deinde dicit ad Principes saeculares: quod si hi infideles sint, eam transferri autumat ad Episcopos; ita tamen ut hi tum po­ pulo tum principibus subjiciantur—3) Vehe tandem negat ipsam potestatem; nullam enim coactivam vim ei agnolscit, sed totam in monendo, condonando, et aliis hujusmodi sitam esse censet. Joannes XXII. eum datanavit, praesertim in Constit. Licet (23. Oct. 1327.); eumdem vero refutavit Albertus Pighius (de Hierarch. Eccles. 1. 5.). 518. Ex disciplina Marsilii prodierunt primum Novatores. Hi docuerant—1) nullam esse jure divino, seu ex Christi institutione, distinctionem inter Clericbs et Laicos. Lutherus (de abrog. mis. priv. par. 1.), scribit: «Hoc dixisse contenti sumus, Christianum populum esse simplicem, in quo prorsus nulla secta, nulla diffe­ rentia personarum, nullus clericus^ nullus laicus, nullus unctus, nullus rasus, nullus monachus esse debeat ». Et Calvinus (in 1. 4. suæ Instit. cap. 4. § 9.): « Hæc appellatio aut errore, aut certe ex prava affectione nata est, cum tota Ecclesia clerus, id est, hæreditas Domini a Petro dicatur ». Et (in comment, cap. 5. prio­ ris epist. B. Petri): « Utinam nunquam Patribus venisset in men­ tem, ut hac voce uterentur». Cf. Bellarm. (de mem. Eccles. 1. 1. c. 1.). 2) Potestatis plenitudinem in populo Christiano residere asse­ ruerunt. Cum vero nequeat populus immediate per se saoris mu­ neribus fungi; aliquos ab eodem deputari dixerunt, qui illa præ- 414 DISP. III. DE INSTIT. ET CONSTITUTIONE ECCLESIÆ. stent. Hac ratione eos ministros generatim vocant; qui vero in­ ter istos eminent, episcopos: ita tamen ut hi ministrorum ordinem minime transcendant. Pari ratione tribuunt quidem solis pasto­ ribus ordinationem, per manus impositionem fieri solitam; sed ideo dumtaxat, quia totus populus non posset manus imponere. Unde hac in re nomine totius populi agunt, ejusque vices gerunt; totus enim populus per se posset novos pastores instituere. 3) Inde vero praesertim interunt necessitatem popularis suffra­ gii in electione ministrorum. Calvinus (Inst. 1. 4. c. 3. §. 15.), inquit: « Habemus esse hanc legitimam ex verbo Dei ministri vo­ cationem, ubi ex populi consensu et approbatione creantur, qui visi fuerint idonei. Præesse autem electioni debere alios Pasto­ res, ne quid vel per levitatem, vel per mala studia, vel per tu­ multum a multitudine peccetur». Et apud Magdeburgenses Centuriatores (Cent. 1.1.1. c. 4.), legitur: « Habet Ecclesia in quolibet loco, hoc est, totus coetus, tum, ut nunc vocamus, laicorum, tum clericorum conjunctim potestatem eligendi, vocandi et ordinandi, ministros idoneos ». Cf. Bellarm. (1. c. c. 2.). 519. Hæc quidem de ipsis Auctoribus Reformationis; siquidem de eorum asseclis, en quid scribit Sckenkl (Inst. Jur. Eccles. Prolegom. § 46. in not.): « Protestantes nova identidem cudunt Ec­ clesiæ systemata, quorum decem inter se diversa Pfaffius, nec pauciora enumerat Moshemius; sed multo plura excogitata fuisse, in diesque pene nova procudi ex Protestantium scriptis lucu­ lentum est». 520. Alter Marsilii Patavini surculus est Edmundus Richerius, doctor et syndicus Collegii Sorbonici. Ut gallicanas doctrinas cir­ ca præstantiam concilii œcumenici supra Pontificem solido, ut ipse putabat, fundamento constabiliret, anno 1611 libellum anonymum Parisiis edidit inscriptum de ecclesiastica et politica po­ testate. Tuetur, Christum in fundanda Ecclesia prius, immedia­ tius atque essentialius claves, sive jurisdictionem, toti Ecclesiæ, quam Petro contulisse; adeoque Petrum ejusque successores, non­ nisi uti ministros ^ab Ecclesia deputatos, nomine ejus, potestatem exercere. Nequaquam autem refert ad præsentem quæstionem alios hujus Auctoris errores commemorare; quamvis de hoc ipso, quem indicavimus, redibit sermo in ultima disputatione. Auctor sæpe ART. VII. DE ECCLESIA SOCIETATE INÆQUALI. 415 damnatus a synodis Provincialibus Parisiensi an. 1612., et Aquensi eodem anno; tum pluribus S. C. Indicis decretis, et peculiari Brevi ah Innocentio XI. an. 1681, bis, ut videtur, simulato, deinde sin­ cero animo suam doctrinam reprobavit anno antequam e vita ce­ deret, 1730. 521. Ejus tamen systema adoptarunt Van-Espen, Febronius (sub eo nomine latet Nicolaus Hontheim, Suffraganeus Trevirensis), plus minus Jansenistæ etc. Febronius directe tendit ad deprimendum Pri­ matum R. Pontificis; et, quoad præsentem quæstionem, docet legi­ timum modum hujusce Primatus officium exercendi, id est uni­ tatis curandæ, esse tantum in advigilando et in dirigendo, per consilium et admonitiones, non vero regendo per coactionem : unde consequi ait, Primatum illum proprie esse consociationis, inspectionis et directionis: de qua se fusius suo loco agemus. 522. His itaque praestitutis. § n. Solvitur Proposita Quaestio. Prop. XXII. 1. Ex Christi institutione essentiale viget dis­ crimen Clericos inter et Laicos—2. atque in ordine clericali veri nominis hierarchia, seu sacer principatus fuit institutus, cui non dirigendi solum facultatem sed regendi potestatem Christus tribuit. Ecclesia ergo jure divino est societas inae­ qualis, atque a democratica regiminis forma penitus aliena. 523. Prob. lmn pars. I. Ex V. T. Sane in lege veteri Tribum Levi sibi inter cæteras elegit Deus, cui solum peragendi sacri­ ficia et sacra obeundi munia, jus competeret: unde sacerdotium, ipso ita ordinante Deo, erat a reliquo Hebraeorum populo omnino separatum; nec cuiquam alteri extra eam Tribum licebat se sa­ cris immiscere. Hinc est quod Saul reprobatus fuit (I. Reg. XIII.); Ozias lepra percussus (Parai. XXVI.): Core, Dathan et Abiron terra absorpti (Num. XVI.); cum enim essent ex aliena Tribu, sacerdotalibus muniis se immiscuerant. Quare speciali ratione Levitæ dicuntur esse Dei: «Ego tuli Levitas.... eruntque Levitæ "Μ’ίίι.ΑίΚ'■-•M'*·' —«W ‘ 416 Τβ 4 *>? Ii A, ft '7 DISP. III. DE INSTIT. ET CONSTITUTIONE ECCLESIÆ. mei » (Num. III.); speciali ritu debebant consecrari Deo (Exod. XXIX.; Num. VIII. 13.); et ipse Dominus eorum sors et hæreditas dicitur (Deut. XVIII. 2.). Atqui si electio eorum qui sacra ministrarent in Veteri lege ad Deum pertinebat, id a fortiori obtinere debet in Novo T., etsi propagatio sacerdotii non am­ plius fiat per carnalem generationem ex aliqua tribu vel ex ali­ quibus familiis, sed per electionem aut institutionem, ab iis fa­ ctam qui eam potestatem jam possident: «cessante, inquit S. Leo (Serm 3. in Nat. suo), privilegio Patrum, et familiarum ordine prætermisso, eos rectores accipit Ecclesia, quos Sp. Sanctus præparavit». Unde Apostolus cum (II. Cor. III.) dixisset: «Qui et idoneos nos fecit ministros novi Testamenti non littera sed spi­ ritu»; ministerium Evangelicum ministerio veteris legis ita præfert: «si ministratio mortis fuit in gloria.... quomodo non magis ministratio spiritus erit in gloria ? ». 524. II. Ex N. T. Sane Christus ipse non acceperat a populo suam potestatem: cui autem directe ac immediate illam commu­ nicaverit, non a priori sed ab ejus positiva institutione desumi debet. Atqui Christus—1) distinctis quibusdam personis, quas jam sibi speciali modo devinxerat, et non populo fideli, immediate communicavit suam potestatem—2) Nullum est indicium, quod person» ill» jam a reliquo populo discret», ea in re populum repræsentarent—3) Imo nec poterant ex populi veluti delegatione potestatem accipere; siquidem tum in illis personis et in colla­ tione potestatis illis facta instituebatur Ecclesia; tum hæc non fuit promulgata, nisi post descensum Sp. Sancti. Ergo. Ad illu­ strandum hoc argumentum, advertamus: 1) Nonnisi Apostolis, quos elegit, (Matth. XXVIII.) dixit: «Data est mihi omnis potestas in cœlo et in terra; euntes ergo doce­ te »; etc.; nonnisi iisdem ex numero omnium discipulorum quos sibi adjunxerat, contulit potestatem ligandi atque solvendi (Matth. XVIII.); nonnisi iisdem (Joan. XX. seqq.) ait: «Accipite Spiritum Sanctum: quorum remiseritis peccata, remittuntur eis» etc.: item solis Apostolis contulit (Luc. XXII. 19.) potestatem confi­ ciendi Eucharistiam; ex solis Apostolis constitui declaravit (Matth. XVIII. 17.) publicum tribunal Ecc lesi»; ipsos solos (Matth. V. 13.) sal terræ et lucem mundi nuncupavit. Denique ut auditores __ _ j.-i 417 ART. VU. DE ECCLESIA SOCIETATE INÆQUALÏ. ei socios in apostolicis muneribus obeundis Apostoli haberent, alios septuaginta duos discipulos ( Luc. X. 1.) designavit Chri­ stus, qui sacrorum administrationem data proportione partici­ parent. 2) Apostoli ita rem intellexerunt, atque expressis verbis docue­ runt. Etenim docent, sacerdotes a Deo vocari debere (Hebr. V. 4. ): «Nec quisquam sibi sumit honorem, sed qui vocatur a Deo tanquam Aaron. Sic et Christus non semetipsum clarifieavit, ut Pontifex fieret, sed qui locutus est ad eum: Filius meus es tu, ego hodie genui te ». Dicunt Episcopos a Spiritu Sancto esse po­ sitos, ut regant Ecclesiam Dei (Act. XX. 28.): « Attendite vobis i et universo gregi; in quo vos Spiritus Sanctus posuit Episcopos regere Ecclesiam Dei »: non Ecclesia tunc recens ab Apostolis collecta, non magistratus, nop populus eos posuerat; sed Spiritus Sanctus a quo acceperant potestatem ordinis et jurisdictionis, (etsi diversa ratione), non solum ut docerent, sed etiam ut regerent Ecclesiam Dei. Quibus addi possunt qu» retulimus (n. 420.). 8) Idem praxi ostenderunt Apostoli. Neque enim significarunt se agnoscere in coetu fidelium ullam potestatem; nec disposuerunt ut populus sacros ministros institueret seu delegaret, prout in hypothesi adversariorum faciendum fuisset; sed independenter a populo, plerumque etiam nec ejus testimonio exquisito, quos ipsi probarent, sacerdotio inaugurarunt. Sic (Act. XIV. 20.) Paulus et Barnabas dicuntur propria auctoritate constituisse presbyteros per singulas ecclesias. Paulus (I. Tim. I. 3.) Timotheum præfecit ecclesiæ Ephesin», et Titum Cretensi (Tit. I. 6.); idem præstitit 5. Petrus per universas occidentis ecclesias, testibus Tertulliano (lib. de præscript. c. 25.), Innocentio I. (Ep. ad Decent, n. 2.), S. Augustino (in brevic. collât, et lib. de unie, bapt.) etc. Denique S. Joannes, juxta S. Irenæum, Clementem Alex. (ap. Euseb. 1.3. c. 22.) et Hieronymum (de vir. illustr. c. 9.), viros a se delectos præfecit ecclesiis Asi» quas fundaverat, etc. Ergo. Nec vero ipsi tantummodo hac facultate sunt usi, sed in alios etiam exercen­ dam transfuderunt. Unde (Tit. I. 5.) inquit Paulus: « Hujus rei gratia reliqui te Cret», ut ea qu» desunt corrigas, et constituas per civitates presbyteros, sicut et ego disposui tibi ». Cf. BellarMazzella, De Heligione et Ecclesia 27 •ils DISP. III. DE INSTIT. ET CONSTITUTIONE ECCLESIÆ. minum (de Rom. Pont if. 1.1. c. 6.). Apud eumdem (de momb. Eccles. 1. l.c. 1-4.) videri possunt SS. Patrum testimonia. 525. Prob. 2th pars. I. recolende jam allata testimonia. Nam— 1) evidenter Christus misit Apostolos ad docendum et baptizan­ dum cum potestate; dixit enim (Matth. XXVIII. 18.): « Data est mihi omnis potestas in cœlo et in terra: euntes ergo docete » etc. Unde (Matth. XVI. et XVIII.) Petro et reliquis Apostolis, data proportione, claves regni coelorum, itemque potestatem ligandi atque solvendi contulit. Jamvero notio illa clavium, sicut, facul­ tas ligandi atque solvendi verissimam ac plenam potestatem ju­ risdictionis importat, cum qua notio principatus necessario con­ funditur. 2) Quod Christus (Jo. XXL, 10.17.) dixit Petro: « Pasce agnos meos, pasce oves meas » certe importat potestatem ac jurisdi­ ctionem, uti patet ex ipsa vi græci vocabuli quæ pro­ prie significat pascere cum imperio, seu præsidendo pascere. At­ qui declarat S. Petrus (I. Ep. V. 1.2.), hoc ipsum ad eos omnes pertinere, quibus Ecclesiæ cura concredita sit; nam ait: « Senio­ res obsecro.... pascite (ί-σψα,αν =-) qui in vobis est gregem Dei». Unde etiam Paulus dixit loco supra citato (Ephes. IV. 11.), da­ tos a Deo esse Ecclesiæ pastores; atque adhuc expressius (Act. XX. 28.) asseritur, positos fuisse Episcopos a Spiritu Sancto re­ gere Ecclesiam Dei. Hæc testimonia accuratiori analysi infra ex­ pendemus. 3) Apostoli sua praxi idipsum confirmarunt; in fundandis enim et ordinandis ecclesiis, ut veros earum principes sese gesserunt. Revera, ut nuper ostendimus, tamquam proprio ure præpositos singulis ecclesiis præficiebant; leges ferebant, uti factum legimus ex. gr. in concilio Hierosolymitano (Act. XV. 22. seqq.); poenas etiam aut minabantur aut irrogabant. Ita ex. gr. Apostolus in virga se ad Corinthios venturum comminatur (I. Cor. IV. 21.), et omnem inobedientiarn ulturum (II. Cor. X. 6.). Ex quibus li­ quet, se ea præstitisse, quæ a cujuslibet rite constitutæ societa­ tis principibus expectari possent. Imo hoc ipsum exigebant ab illis, quos particularibus Ecclesiis præponebant. Nam (Tit. I. 5.) declarat Apostolus, se reliquisse Titum Cretæ, ut ea quæ dees- ART. VII. DE ECCLESIA SOCIETATE INÆQUALI. 419 sent corrigeret, sive suppleret quæcumque ad Ecclesiæ utilitatem expedire viderentur. Eidem præcipit (ibid. v. 13.): « Hæc loquere et exhortare, et argue cum omni imperio ». Denique nullurn est illustrius argumentum jurisdictionis, quam potestas expellendi rebelles ab Ecclesia eoaque a societate separandi : at potestas illa, uti compertum est, in illo Christi effato fundamentum habet (Matth. XVIII. 17.): «Si Ecclesiam non audierit, sit tibi sicut ethnicus et publicanus». 526. II. Cum supra demonstratum sit Ecclesiam fuisse a Chri­ sto institutam uti veram societatem, si in ordine clericali Chri­ stus non constituisset veri nominis hierarchiam ; potestas data fuisset toti Ecclesiæ, seu omnibus fidelibus (id quidem adversarii contendunt); ac consequenter, uti patet, electio ministrorum ita necessario et semper fieret a populo, ut secus (adversarii id et­ iam contendunt) non esset valida. Atqui id repugnat toti tradi­ tioni et praxi. Sane Cone. Nicaenum II. (can. 3.) ait: «omnem electionem quæ fit a magistratibus, episcopi vel presbyteri, vel diaconi, irritam manere. Oportet enim, eum, qui est promoven­ dus ad episcopatum, ab episcopis eligi ». Concil. Constantinop. IV. (can. 28.): «Sancta et universalis Synodus definit, neminem laicorum principum vel potentum semet inferre electioni vel promo­ tioni Patriarchæ vel Metropolitani, aut cujuslibet episcopi; præsertim cum nullam in talibus potestatem quemlibet potentum vel ceterorum laicorum habere conveniat, sed potius silere ac at­ tendere sibi ». Cf. etiam Cone. Laodicenum (can. 13.), Antioche­ num (can. 19.), Bracharense II. (cap. 1.), etc. (1). (1) Liceat excribere ex Card. Tarquini (op. c.) quæ breviter et dilucide tradit de hac re. « In Ecclesiæ praxi referenda, inquit, de Episcoporum electionibus id primum animadverti volumus: licet variæ ætates distingui possint, quibas varia electionis methodus servata est, nihilominus nunquam eamdem fuisse omnibus lo­ cis place communem, ita ut varietas non mediocris non modo in omnibus ætatibuB collective, verum etiam in singulis facile deprehendatur. Itaque quod per sin­ gulas ætates communius actum eat, exponimus. Fuit autem ejusmodi. 1. In ipsis Ecclesiæ exordiis Episcopos ab Apostolis, vel eorum mandato con­ stitutos esse , ex S3. Litteris patet Act. 14. 22.; Tit. 1. 5. et ex traditione cf. 8. Greg. M. L. V. ep. 60.; 6. 37.; 8. 35.; S. Hieronym. in cap. 1. et 3. ep. ad Titum etc. 2. Apostolis mortuis, vel etiam adhuc viventibus (cf. S. Clem. ep. 1. ad Cor.) 420 DISP. III. DE INSTIT. ET CONSTITUTIONE ECCLESIÆ. 527. Scholion. Præstat difficultates præcipuas paucis expen­ dere. Contra 1·® partem, objiciunt I. ea testimonia, quibus sa­ cerdotium videtur fidelibus omnibus tribui. Ita S. Petrus (L ep. usque ad Concilium Nicænum L Episcoporum electiones ceteris ejusdem Provincia Episcopis constat fuisse attributam; atque ita quidem, ut populus aliquando etiam expresse fuerit repulsus. (Cf. Cone. Laodic. can. 12. et 13.; Antioc. 1. cau. 16., et Ccnc. Nicænum I. can. 4.) ubi eadem doctrina non modo confirmatur , verum etiam antiquis moribus conformis esse dicitur. Unde sequitur: a) Verba 5’ λαό; α=ρ7το. quæ veluti altera conditio adjecta legitur a Pa­ tribus Concilii Nicæni I. in Epist la Synodica (Theodor. Histor. Eccl. 1. 1. c. 9.) post primam conditivnem « ut digni esse videantur - quoad eos, qui in locum de­ mortuorum Episcoporum sufficiendi erant, non ita esse vertenda « et [eos] populas elegerit»; sed «et [e.s] populus optaverit». Utrumque enim sensum et eligendi et optandi habet graecum ulssouar, sed eligendi sensus prædicto canone 4. ejusdem Concilii excluditur. b) Item si qua pars in hujus ætatis monumentis tribui plebi videatur in eli­ gendis Episcopis, id ita intelligendum esse, quemadmodum concinne explicat Goffridus Abbas Vindocinensis opnsc. 2.; qui ait: « Populus concurrebat ad electiones postulatione et bonæ vitæ testimoniis: Clerus vero jure suffragii. Neque enim po­ pulus in re ecclesiastica dare poterat jus electo ». Quod expresse videre est apud S. Cyprianum (ep. 63. al. 67.), ubi asseritur, » plebem præsentem oportere esse eligentibus ad testimonium ferendum »; facta nimirum distinctione inter electores et plebem, eique tantummodo testis parte assignata. 3. A Concilio Nicæno I. ad Concilium Constantinopolitanum IV. quod est VIII. ex œcumenicis, eadem disciplina reperitur, idest ut a ceteris Provinciæ Episcopis Episcoporum electio fieri deberet (cf. S. Julium Rom. Pont, apud S. Athau. in ejus Apol. contra Arianos; Canones ad Gallos Episc.), quos Constantius Siricio tribuit (cap. 6.; canones Nestorianorum, qui secnlo V. ab Ecelesia recesserunt, in Collectione Ebediesu tract. 8. in ipso initio apud Majum in ejus nova serie Script, vet. tom. 8.; Concil. Nicænum II., act. 8. can. 3.; Cone. C. P. 4. post Act. 10. Reg. 22.; Stephanum V. alias VI. in deer. Gratiani can. 12. dist. 63. etc.): atque ita quidem, ut, quod attinet ad populum, hæc firma haberentur. o) Opinionis popularis habendam esse rationem hoc sensu, ut ab Episcopis ele­ ctoribus is non eligeretur·, qui communi populi opinione censeretur indignus; vel contra is eligeretur , qui dignissimus communi consensu haberetur ; quo quidem sensu etiam eorum testimonium, qui foris sunt, attendendum esse monuit S. Leo (ep. 10. alias 89. ad Episcopos provinciæ Viennensis). ό) Præter hoc testimonium nonnisi facultatem postulandi populo competere posse; ita tamen ut electores imprudenter populi votum sequi minime deberent, ejusmodi sententia axiomatis loco in hac materia electionis iisdem proposita: « Do­ cendus est populus, non sequendus ». c) Regulariter populum in electionibus « silere oportere ao attendere sibi, us- ART. VII. DE ECCLESIA SOCIETATE INÆQÜALI 421 II. 9.), «vos autem», inquit, «genus electum, regale sacerdo­ tium» etc.; et S. Joannes (Apoc. I. 6.): «Fecit nos [Christus] regnum et Sacerdotes Deo»; et (v. 10.): «Fecisti nos Deo nostro regnum et sacerdotes ». Ergo Resp. dist. antec.: fideles omnes dicuntur sacerdotes propria significatione, neg.; minus propria seu lata, cone. Sane—1) ne­ queunt hi textus ita explicari, ut contradicant aliis a nobis in probatione thesis recitatis: exurgeret autem contradictio, si sa­ cerdotium, quod hic tribuitur fidelibus omnibus, idem esset ac illud quod antea tribuebatur privative aliquibus electis a Deo. 2) Re quidem vera licet simplices fideles a sacerdotibus pro­ prie dictis divino jure distinguantur, iisdemque subjiciantur, vo­ cari tamen possunt aliquo minus proprio sensu sacerdotes, qua­ tenus quamdam consecrationem accipiunt in baptismo, ac debent offerre Deo spirituales hostias, uti docet ipso objecto loco S. Pe­ trus (c. 5.); vel etiam hostiam labiorum confitentium nomini ejus, ut loquitur Apostolus (Hebr. XIII. 15.). queqno regulariter e Collegio Ecclesiæ suscipiat finem, electio faturi Pontificis ", quæ verba snnt Concilii Constantinopolitani IV. post Act. 10. Reg. 22. 4. Circa dimidium sæculi IX. usus investiturarum in Occidente inolere coepit; quæ quidem investitura primum post electionem canonicam ritu minime damnando dari consueverunt; at deinceps electionum libertatem coeperunt sensim opprimere, ita ut ab ipsis principibus secularibus electiones re ipsa fierent, pravam ejusmodi consuetudinem Romanis Pontificibus reprobantibus, summaque vi adversus ipsam obnitentibus. (Cf. Acta S. Greg. VII. et insequentium Pontificum; præsertim vero Cone. Lateran. I. Œcumen. ann. 112b.), quod præcipue ad investituras abolendas coactum est. 5. Seculo XII. ad solum Ecclesiæ cathedralis Capitulum jus eligendi devenisse constat ex toto Decretalium titulo, qui est de electione. 6. A Clemente V. (Extrav. Ac? regimen eod. tit.) idest ab initiis seculi XIV. ac deinceps a ceteris Pontificibus per Regul. 2. Cancell, jus Episcopos eligendi revocatum est ad Apostolicam Sedem, et primum quidem absolute, deinceps vero, facta principibus laicis potestate praesentandi unum, vel plures, ut plurimum ta­ men tres sacerdotes episcopali munere dignos, ex quibus Apostolica Sedes, si re­ vera dignos reperiat, eum eligat, quem ipsa magis idoneum existimet. Atque hæc quidem hoc sensu, ut ejusmodi facultas Principibus laicis concessa, inniti intelligatnr mero induito Apostolicæ Sedis, non autem juri cuipiam sive eorum pro­ prio, sive populi, cujus scilicet personam ii gerant; quandoquidem dogmatica do­ ctrina Concilii Tridentini declaratum est.” DISP. III. DE INSTIT. ET CONSTITUTIONE ECCLESIÆ. 3) Hinc unanimiter Patres eadem testimonia exponentes, (lo­ cent sacerdotium omnibus fidelibus attributum a Petro non in sa­ crorum administratione consistere; sed vel in eo quod quis «mem­ bra sua ab omni concupiscentia carnis mortificet, et mundo sit crucifixus » etc. uti loquitur Origenes (Horn. 9. in cap. 14. Levitici); vel in eo quod quispiam sit per confirmationem sacro chris­ mate delibutus, uti loquitur S. Ambrosius (lib. 4. de sacr. c. 1.); vel quod « conscientiam puram, et immaculatas pietatis hostias de altari cordis, offerant », uti explicat S. Leo M. (serm. 3. de anniv. suæ elect.); vel quod membra sint Christi sacerdotis, quod expressit Augustinus (lib. 20. de Civ. Dei, c. 10.) etc. Præclare autem et eleganter Hieronymus (Dial. adv. Lucifer, n. 12.) ba­ ptismum vocat sacerdotium laici, illudque opponit sacerdotio clericorum, quod et proprie tale sit, et propria ordinis consecra­ tione conferatur. 4) Hinc etiam intelligitur illud (I. Pet. V. 3.): «Neque ut domi­ nantes in cleris, sed forma facti gregis ex animo »; ubi populas fidelium videtur vocari clerus. Etenim—a) haud improbabiliter censent S. Hieronymus (tp. ad Nepot.), et Œcumenius (in h. 1.), in cit. textu nomine cleri venire veros clericos Episcopis infe­ riores, qui magis ipsis subjiciuntur quam simplices fideles, et re­ spectu quorum majus consequenter est periculum dominationis non rectæ in Episcopis—b) Quod si nomine cleri intelligantur fi­ deles omnes; id dicitur secundum genericam quamdam acceptio­ nem, quatenus nempe vocati sunt ad Ecclesiam, baptisma susce­ perunt, etc. et sic pertinent ad sortem Domini: vetant autem jam data argumenta quominus vox cleri proprie accipiatur, cum de fidelibus omnibus agitur. 523. Objiciunt II.: Tertullianus (de exhort, cast. c. 7.), scri­ bit: «Nonne et laici sacerdotes junius ? Scriptum est: regnum quoque nos et sacerdotes Deo et Patri suo fecit. Differentiam inter ordinem et plebem constituit Ecclesiæ auctoritas, et honor per ordinis consessum sanctificatos; adeo ut ubi ecclesiastici or­ dinis non est consessus, et offers et tingis, et sacerdos es tibi solus. Sed ubi tres, Ecclesia est, licet laici ». Ergo Resp.: 1) Tertullianus adhuc catholicus (de præs. c. 14.), hæc scripsit: « Non omittam ipsius etiam conversationis hæreticæ de- ART. VII. DE ECCLESIA SOCIETATE INÆQUALI. 423 scriptionem quam futilis, quam terrena, quam humana sit; sine gravitate, sine auctoritate, sino disciplina... Ordinationes eorum temerariæ, leves, inconstantes. Nunc neophytos collocant; nunc sæculo adstrictos; nunc apostatas nostros, ut gloria eos obligent, quia veritate non possunt.... Itaque alius hodie episcopus ; cras alius; hodie diaconus, qui cras lector: hodie presbyter qui cras laicus. Nam et laicis sacerdotalia munera injungunt». 2) Tertullianus ipse factus Montanista, cum vellet ostendere bigamiam successivam interdictam esse laicis, usus est hoc ar­ gumento; interdicta est clericis; atqui omnes fideles sunt clerici, siquidem omnes sunt sacerdotes; ergo et laicis—Cf. tamen Petavium (de hierarch, eccles. 1. 3. c. 3.). 529. Contra 2dûln partem objiciunt I.: Non videtur in ordine clericali constitutus verus participatus. Nam Christus ipse eum a clericis repulit illis verbis (Luc. XXII., 25-26.): «Reges gen­ tium dominantur eorum, et qui potestatem habent super eos be­ nefici vocantur. Vos autem non sic : sed qui major est in vobis fiat sicut minor: et qui praecessor est sicut ministrator». Resp. Christus arcet ipsum in se sacrum principatum, neg.; pravum usum ejus, conc. Sane Christus Dominus non dixit: « vos non præsidebitis ullo modo»: sed «non sic ut reges gentium», nempe cum superbia et fastu : at qui dicit « non sic praeeris ut ille», certe significat: « præeris quidem, sed aliter quam ille». Unde eodem loco (v. 26.) subjungitur : « qui major est in vobis fiat sicut minor, et praecessor (graece ηγούμενο?, idest dux et princeps) sicut ministrator»: est ergo major et praecessor, licet debeat se gerere in suo officio cum modestia et humilitate. Rem ipsam Christus exemplo suo confirmat : « Sicut ego » , inquit (v.27.), «non veni ministrari sed ministrare»: et «Ego in medio vestrum sum sicut qui ministrat »: nemo tamen negat regiam Christi dignitatem, et ipse de se dicit (Joan. XIII. 13.): « Vocatis me, magister et domine, et bene dicitis ». Atque eadem ratione scripsit S. Petrus (I. ep. V. 2. seq.): « Pascite qui in vobis est gregem Dei.... neque ut dominantes.... sed forma facti gregis ex animo ». -- 434 i—· t· DISP. III. DE INSTIT. ET CONSTITUTIONE ECCLESIÆ. 530. Objiciunt IL: Matthias (Act. I. 15-26.), ot septem dia­ coni (Act. VI. 1-6.) ab universo populo electi dicuntur. Resp. 1) Ex iis, quæ facta sunt ab Apostolis non licet illico inferre jus divinum; plura enim gerere poterant Apostoli, uti Ecclesiæ Rectores, quin tamen illa facerent ex divino mandato (n. 321.)—2) Re tamen vera in utroque objecto casu qui conve­ nerant cum Apostolis, seu populus non elegit nec constituit Apo­ stolum loco Judæ, aut Diaconos. Nam imprimis (Act. I. 23.) «sta­ tuerunt duos^y Barsabam et Matthiam; et deinde subditur (v. 24.): «Tu, Domine, qui corda nosti omnium, ostende quem elegeris'». De Diaconis vero legitur (VI. 3.): «Considerate ergo, fratres, viros ex vobis boni testimonii septem, plenos Spiritu Sancto, et sapientia, quos constituamus super hoc opus»: ubi aperte fide­ les testimonium reddunt, sed «duodecim» nempe Apostoli con­ stituerunt Diaconos—3) Quidquid vero egerunt fideles in duplici occasione, de qua agitur, uti patet ex ipsis objectis locis, non jure suo, sed Apostolorum concessione præstiterunt: cf. Act. (I. 21.; VI. 1-3.). 531. Objiciunt III.: S. Cyprianus (ep.68. alias 67.), ait: « Ipsa maxime (plebs) habet potestatem vel eligendi dignos sacerdotes, vel indignos recusandi: quod et ipsum videmus de Divina aucto­ ritate descendere ut sacerdos, plebe praesente, sub omnium ocu­ lis deligatur, atque idoneus publico judicio ac testimonio com­ probetur ». Respondetur : S. Cyprianus non tribuit populo jus eligendi> sed jus testimonium ferendi de idoneitate. Revera—1) in ipsis objectis verbis distinguit plebem ab eligentibxis (plebe praesente... deligatur): unde dicens initio, plebem habere potestatem eligen­ di, vocabulum eligendi sumit latiori sensu pro testimonium fe­ rendi: quod non est novum apud latinos auctores—2) Hanc in­ terpretationem confirmant sequentia; immediate enim subdit S. Do­ ctor: «sicut in numeris Dominus Moysi praecepit dicens: Appre­ hende Aaron fratrem tuum, et Eleazarum filium ejus, et impones eos in monte coram omni Synagoga »: num Eleazarus electus est a populo? Minime sane. Addit autem: «coram omni synagoga jubet Deus constitui sacerdotem, idest instruit et ostendit ordi­ nationes sacerdotales nonnisi sub populi assistentis conscientia ART. VIII. DE FORMA REGIMINIS IN ECCLESIA 425 Heri oportere, ut plebe præsonte vel detegantur malorum crimina, vel bonorum merita prædicentur », (en quid competit populo)— 3) Ad hunc ipsum finem præsentia plebis non est absolute neces­ saria; potest enim testimonium de idoneitate alio modo accipi : quod pendet a vigente in Ecclesia disciplina. Unde fatetur ipse S. Cyprianus, non in omnibus provinciis adhiberi praesentiam po­ puli («quod apud nos quoque, et fere per provincias universas tenetur»): at hoc obtinere haud potuisset, si præsentia populi fuisset jure divino necessaria. ARTICULUS OCTAVUS Quamnam Regiminis Formam in Ecclesia Instituerit Christus. § I. Declaratur Status Quaestionis. 532. « Tres sunt », inquit Bellarminus (de Romano Pont. 1. 1. c. 1.), « formæ bonæ gubernationis: Monarchia, id est, unius prin­ cipatus, cujus contrarium vitium est Tyrannis : Aristocratia, id est, regimen optimatum, cui opponitur Oligarchia, hoc est, factio paucorum: et Democratia, hoc est, populi totius imperium, quod in seditiones non raro degenerat. Docent hoc principes philoso­ phorum.... nec sine magna ratione id docent. Nam si multitudo gubernanda est: fieri non potest, quin aliquo modo ex tribus gu­ bernetur. Aut enim unus praeficietur Reipublicæ , aut aliqui de multis, aut omnino omnes. Si unus, Monarchia erit, si aliqui de multis, Aristocratia; si omnes omnino, Democratia ». 533. « Quamquam autem, addit, tres tantum sunt formæ simplicis gubernationis : possunt tamen inter se illæ quasi per­ misceri, ex qua permixtione quatuor aliæ formæ mixti regiminis producentur. Una, temperata ex omnibus tribus: riltera, ex Mo­ narchia et Aristocratia: tertia, ex Monarchia et Democratia: po­ strema, ex Democratia et Aristocratia». 534. Jamvero—1) ex statutis in art. præc. constat, formam re- 426 DISP. HI. DE INSTIT. ET CONSTITUTIONE ECCLESIÆ. giminis a Christo in Ecclesiam inductam non esse democraticam— 2) Si monarchieam regiminis formam adstruimus, eo ipso exclu­ dimus aristocraticam—3) Monarchica autem forma plenissime adstruitur, si demonstretur plenitudo potestatis in Rom. Pontifice quoad omnes et singulos fideles et Episcopos, etiam congregatos— 4) Hic igitur generaliora potius adhibemus argumenta, rem ab­ soluturi in ultima disputatione. Necesse tamen est quædam in antecessum declarare. 535. Itaque constat· apud Catholicos, veram monarchiam fuisse a Christo in Ecclesia institutam; at convenit etiam inter eos, ec­ clesiasticam monarchiam -novam omnino et singularem esse. Et­ enim—1) in humanis monarchiis , qui supremam habet auctori­ tatem vere est Rex; cum in monarchia ecclesiastica, qui suprema auctoritate potitur, non rex sed Vicarius regis sit; siquidem Christus, qui jam non moritur, adhuc Ecclesiam gubernat, nec ullus potest ei succedere. Cf. Taparelli (Saggio etc. 1453. seqq.). Hinc D. Thomas (c. g. 1. 4. c. 76.), ait: « Si quis autem dicat, quod unum caput, et unus pastor est Christus, qui est unus unius Ecclesiæ sponsus: non sufficienter respondet. Manifestum est enim quod ecclesiastica sacramenta ipse Christus perficit : ipse enim est qui baptizat , ipse est qui peccata remittit, ipse est verus sacerdos, qui se obtulit in ara crucis, et cujus virtute corpus ejus in altari quotidie consecratur ; et tamen quia corporaliter non cum omnibus fidelibus præsentialiter erat futurus elegit mi­ nistros, per quos prædicta fidelibus dispensaret, ut supra (cap.74.) dictum est. Eadem igitur ratione, quia praesentiam corporalem erat Ecclesiæ subtracturus, oportuit ut alicui committeret qui loco sui universalis Ecclesiæ gereret curam. Hinc est quod Pe­ tro dixit ante ascensionem: ‘Pasce oves meas’ (Joan. 21.17.) ». 2) Notat Bellarminus (de Rom. Pont. 1. 1. c. 9.) «summum Pon­ tificem si conferatur cum Christo, non habere plenitudinem po­ testatis, sed tantum suam quandam portionem, secundum mensu­ ram donationis Christi. Christus enim regit omnem Ecclesiam, quæ est in cœlo, in purgatorio, in terris: et quæ fuit ab initio mundi, et erit usque ad finem : ac præterea pro arbitrio potest leges condere, Sacramenta instituere, gratiam tribuere, etiam sine Sacramentis. At Papa solum regit eam Ecclesiæ partem ART. VIII. DE FORMA REGIMINIS IN ECCLESIA 427 quæ est in torris, dum ipse vivit, nec potest leges Christi mu­ tare, aut Sacramenta instituere, aut peccata sine Sacramento re­ mittere. Si tamen summus Pontifex curn Episcopis ceteris com­ paretur; merito habere dicitur plenitudinem potestatis. Quia ce­ teri definitas habent regiones quibus præsint, definitam etiam potestatem; ipse voro toti orbi Christiano præpositus est, et to­ tam, ac plenam habet earn potestatem, quam Christus ad Eccle­ siæ utilitatem in terris reliquit ». 3) In monarchia Ecclesiastica sub supremo principe et Monarcha existunt veri et proprie dicti principes, qui in solidum, ut habet c. Loquitur, c. 24. q. 1., absque detrimento, imo cum in­ cremento summi principatus principantur et ipsi. Hæc forma no­ va porro est et singularis, nec facile humana mens imitari illam posset. Etenim si in uno plenum collocatur imperium, eo ipso ceteri a propria et nativa illius participationes removentur: erunt quidem ministri, vicarii, praefecti etc. Monarcham repræsentantes, administrabunt provinciam alienam non propriam, exer­ cebunt jurisdictionem delegatam non ordinariam; adeoque numquam erunt comprincipes et fratres. E contra vero, si supremum imperium non in uno sed in pluribus, in optimatibus nempe col­ locatur, eo ipso non erit plenitudo potestatis in uno, ac proinde destruetur Monarchia; si enim singuli illi habent propriam et nativam auctoritatem, jam veluti dividitur suprema potestas, ne­ que hæc amplius est plena, absoluta, expedita in uno. Cf. Zallinger (Inst. jur. eccl. pubi. c. 362.). 536. At vero, si quæratur , utrum in Ecclesia admittenda sit monarchia simplex, an temperata aristocratia aut etiam democratia; non una videtur esse Catholicorum sententia. Nam Cart dinalis Ursius (de Pontificis in synodos œcumenicas et earum ca­ nones potestate, par. 2. 1. 7.), cui innumeri subscribunt theologi et canonist®, tuetur Ecclesiæ regimen esse simpliciter et abso­ lute monarchiciim ; alii vero illud aristocratia aut etiam democratia temperatum esse statuunt. Quin, quod certe admiratione dignum est, inveniuntur quidam veri assertores simplicis et ab­ solut» monarchiæ quoad substantiam, qui tamen deinde, si de nomine agatur, illam non simplicem, sed mixtam tum aristocra­ tia, tum etiam democratia nuncupant. Ita Bellarminus (Contro- 428 DISP. III. DE INSTIT. ET CONSTITUTIONE ECCLESIÆ. vers. 1. 1., de Roman. Pontif. c. 3.). Dum e contra ex adversa parte alii reperiantor, inter quos Natalis Alexander, non medio­ criter simplicis monarchiæ Ecclesiastic» doctrinæ re infensi, qui tamen verbo formam Ecclesiæ monarchicam sine addito appellare non dubitant: venia profecto digniores essent, si offenderent in verbo, re autem recte sentirent. 537. Ut hujus quæstionis crisis statim habeatur, adnotamus imprimis, Natalem Alex. (dist. 4. in hist, eccles. sæc. XV. et XVI.) cum aliis Gallicanis veram aristocratiam in Ecclesia adstruere, quamvis eam monarchiam sine addito appellet. Etenim docet—1) supremum principem (Rom. Pontificem) nullam legem ferre posse, nisi ab ordine aristocratico (Episcoporum corpore), aut disperso in variis provinciis, aut in concilio coadunato ap­ probetur—2) eumdem ordinem complexive spectatum, seorsim ab ipso Summo Pontifice, eodem esse superiorem, et esse supremum tribunal, ac fontem supremum potestatis omnis in Ecclesia — 3) Quod consequens est, jus agnoscunt appellationis a decisioni­ bus Pontificiis ad futurum Concilium. Hæc quidem non tam mo­ narchiam aristocratia temperatam, quam puram putamque ari­ stocratiam præseferunt ; in ordine enim aristocratico suprema auctoritas tota sita esse dicitur. Quare non aliis indiget hic er­ ror refutari, quam illis quæ ad naturam et vim Primatus Rom. Pontificis vindicandam suo loco afferemus; hic vero ea sufficiunt, quæ ad veram monarchiam statuendum indicabimus. 538. Bellarminus vero, qui, ut innuimus, dicit, Ecclesiæ regi­ men non esse simplicem monarchiam, sed monarchiam tempera­ tam aristocratia et democratia, ita (de Rom. Pont. 1. 1. c. 3.) explicat mentem suam : « quæ sane , inquit, gubernatio id re­ quirit ut sit quidem in Repub. summus aliquis Princeps, qui et omnibus imperet, et nulli subjiciatur: praesides tamen provincia­ rum vel civitatum, non sint Regis vicarii, sive annui judices, sed veri principes, qui et imperio summi Principis obediant, et interim provinciam vel civitatem suam, non tanquam alienam, sed ut propriam moderentur. Ita locum haberet in Repub. tam regia quædam Monarchia, quam etiam principum optimatum ari­ stocratia. Quod si his adderetur, ut neque summus ille Rex, ne­ que principes minores hæreditaria successione dignitates illas I ART. VIII. DE FORMA REGIMINIS IN ECCLESIA. 429 acquirerent, sed ex universo populo optimi quique ad eas evehe­ rentur: jam esset etiam suus quidam locus democratise in Repu­ blics attributus ». 539. Sed enim theologi omnes et canonists?, qui simplicem mo­ narchiam in Ecclesia agnoscunt, ea omnia admittunt quæ Bellarminus dicit, ut per se patet; neque, attenta Christi institutione, negare ullo modo possunt. Discrimen ergo inter hos theologos et Bellarrninum non rei est, sed nominis; aut si rei dici velit, il­ lud non ipsam Ecclesiæ constitutionem respicit, sed potius con­ ceptum quem sibi de regimine simpliciter monarchico efforrnant. Ad hanc ergo apparentem discordiam componendam, juverit pau; cis genuinum monarchiæ conceptum exponere. 540. Monarchia definitur ab Aristotele « summum penes unum imperium, sine superioris aut æqualis, populi, vel alterius prin­ cipis consortio». Hinc alii hæc illustrantes, ajunt: «forma monarchica simplex et absoluta sita est in plenitudine libera et ex­ pedita potestatis uni collata in ordine ad regendam societatem universam ». A qua definitione nec ipse Bellarminus abludit, si­ quidem, ut vidimus (n. 532.) monarchiam definit « unius princi­ patum » aut regimen, quo «unus præficitur reipublicæ ». Hinc tuto asserere potuerunt Wirceburgenses (de Rom. Pont. n. 160.) «insensu proprio et communi (accipitur monarchia) pro regimine, quo unus imperans habet supremam potestatem, præscindendo an subjecta alia potestas proprio vel vicario nomine ab inferioribus exerceatur: hæc Monarchia simplex audit ». 541. Ex qua monarchiæ definitione sequitur, tria ad eam con­ stituendam requiri; nempe—1) unitatem imperii in capite—2) uni­ versalitatem subjectionis in membris—3) quod consequens et prae­ cipuum est, indivisionem summæ potestatis in uno capite resi­ dentis. Quare ut monarchicum regimen dicatur proprie democratia aut aristocratia temperatum, necesse est ut suprema potestas non tota resideat in uno capite, sed in multos veluti divisa , in eo sit diminuta; ita fieret, si imperium capitis, quoad vim et effi­ caciam, ab aliorum suffragio penderet, adeo ut hoc deficiente, illud inefficax esset atque invalidum. 542. Si talis monarchiæ conceptus, qui verus est, retineatur, facile patet constare, quoad rem, apud catholicos, Ecclesiam esse "f' i-t-Ί . ·’' . 430 DISP. HI. DE INSTIT. ET CONSTITUTIONE ECCLESIÆ. Ss: ART. VIII. DE FORMA REGIMINIS IN ECCLESIA. Z ç- Z /·’.· , 431 tamen monarchiam ecclesiasticam aristocratia temperatam vo­ lunt. Verum cum inter catholicos omnes conveniat Rom. Ponti­ ficem juro divino præosse Ecclesiæ universæ , et vere præesse non solum honore ac loco, sed etiam petestate et jurisdictione, facile intelligitur Ecclesiæ regimen monarchica ratione contineri. Nam monarchiæ nomen designat summum imperium quod apud unum est. Nihil autem monarchiæ detrahit potestas Episcoporum quæ etiamsi non precaria sed propria et nativa sit, tamen cum pendeat a Summo Pontifice, non hujus certe monarchica potestas ex illorum potestate imminuitur. » 544. Quæ cum ita sint, sufficit nobis asserere Ecclesiæ regimen esse monarchicum, idque, indicando potius quam evolvendo argumenta, comprobare: plenior argumentorum expositio trade­ tur ubi de visibili Ecclesiæ Capite sermo erit. simplicem monarchiam. Constat enim apud ipsos—1) plenitudi­ nem supremæ potestatis in Ecclesia fuisse a Christo Petro coilatam, eamqae permanere integre in Petri successoribus—2) Apud simplices fideles nullam esse potestatem in regimine Ecclesiæ— 3) Episcopos, sive singillatim sive collective sumptos, pendere a Petri successore; hunc vero ita esso ab ipsis independentem, ut ab eorum suffragio minime pendeat vis et efficacia eorum quæ decernit—4) Quid ergo superest? Id solum, quod Episcopi debeant esse in Ecclesia jure divino, qui proinde non sint tamquam vi­ carii Summi Pontificis, sed ordinariam jurisdictionem habeant. At id, proprie loquendo, non efficit, ut Ecclesiæ regimen non sit vere monarchicum: Episcoporum enim potestas subordinata est Supremo Capiti, ab eoque dependens ; Capitis e contra potestas non pendet ullo modo ab Episcoporum potestate; nulla ergo est di­ visio supremæ potestatis, ejusque diminutio in capite. Quare qui ob originariam Episcoporum potestatem, regimen Ecclesiæ mere monarchicum negant, vel monarchicum Aristocratia temperatum appellant, minus accurate minusque proprie loqui convincuntur; cum aut Monarchiam aut Aristocratiam alieno ac improprio sen­ su intelligi oporteat; ac tale temperamentum admittunt, quod vere non temperat supremam unius Capitis potestatem. 543. Hinc merito Zallinger (Jur. Eccles. Pubi. § 362.), scribit: « Temperamentum istud aristocraticum non tale intelligi debet quale in statibus profanis esse solet, quorum forma mixta ex di­ visione jurium summi imperii ita oritur ut quod in uno subje­ cto inest jus, non idem in altero insit, neque ab altero pendeat. Discrimen facit singularis unitas , atque unitatis conservandæ obligatio quam Christus suæ Ecclesiæ propriam fecit. Nam 1'ipsa potestas Episcoporum quæ temperamentum illud aristocraticum efficit, perpetuo et ex natura sua illigata est ad centrum unita­ tis, ac supremam potestatem Vicarii Christi, eidemque subordi­ nata, ut proinde hæc mixtio aristocratica non absoluta, sed limi­ tata sit. 2’. Quidquid juris competit Episcopis, id eminenti qua­ dam ratione inest in Primate Ecclesiæ Christi. Hæc, ni fallor, de aliis formis profanis ex monarchia et aristocratia mixtis as­ seri haud possunt. » Et Devoti (Inst. Can. Prolegom. c. 2. § 19.), ait: « Sunt autem catholici qui puram aristocratiam respuentes, t·* ' ' § Π. Solvitur Proposita Quaestio. Prop. XXIII. Etsi forma regiminis in Ecclesia non uno ex capite nova est et singularis; si tamen monarchicum regimen ad exim revocetur conceptum, quem communiter philosophi tra­ diderunt, illud nempe esse « summum penes unum imperium, sine superioris aut œqiialis, populi vel alterius principis con­ sortio »; nemini dubium esse potest, in Ecclesia Christi, ex ipsa sui Auctoris institutione, veram et simplicem monarchiam vigere. < 545. Prob. I. ex Scriptura. Si consideremus Ecclesiæ Christi figuram, qua fuit adumbrata—exemplar, ad cujus imaginem fuit condita—similitudines, quibus illustratur—usum denique et ana­ logiam; omnia exprimunt penes unum esse summum imperium in Ecclesia, seu ejus regimen vere esse monarehicum. Ergo tale re­ vera est. Prob. antec. 1) quoad, figuram. Etenim, uti supra ostendimus et Scriptura sæpe testatur, Ecclesia V. T. fuit figura Ecclesiæ a Christo fundandæ. Atqui in synagoga viguit auctoritas unius, qui omnibus præesset in rebus ad legem ac religionem pertinen- z 432 DISP. III. DE INSTIT. ET CONSTITUTION E ECCLESIÆ. tibus; præsertim postquam hebræi egressi ex Aegypto formam induerunt populi, qui propriis legibus ac magistratibus regere­ tur: tum vero usque ad Christi tempora nunquam defuit unus princeps sacerdotum qui omnes synagogas gubernaret. Igitur ra­ tio omnino exigit, ut sicut illa, quæ erat figura, præter Deum invisibilem rectorem, unum habuit rectorem visibilem; ita quo­ que Ecclesia N. T., quæ est figuratum, habeat. Confirmatur con­ sequentia— a) quia nulla perfectio in figura extare debet, quæ non reperiatur et quidem plenius in figurato—b) Ratio cur ha­ buerit unum caput populus Judæorum fuit, ut in unitate fidei et religionis contineretur; at hæc ratio a fortiori obtinet in Ecclesia Christianorum; nam unitas fidei christianæ conservari debet in majori multitudine longe lateque per universum orbem diffusa, a pluribus hostibus impetitur, ac majoribus sane periculis est obnoxia. 2) Quoad exemplar. Certum enim est coelestem Angelorum hierarchiam exemplar esse Ecclesiæ militantis: id Apostolus in­ dicare videtur (Hebr.), et S. Bernardus diserte affirmat (lib. 3. de consideratione ad Eugenium), ubi docet militantem Ecclesiam appellari in Apocalypsi, « Hierusalem novam descendentem de cœlo », quia ad exemplum coelestis illius civitatis instituta et ex­ pressa sit. Atqui imprimis coelestis illa hierarchia spirituum unum habet supremum Regem, Deum. Imo videntur Patres docere, in­ ter ipsos Angelicos spiritus, unum esse qui ceteris omnibus præsit. « Ac initio quidem, inquit Bellarminus, hac dignitate prædiditum fuisse eum, qui nunc Diabolus dicitur, testes sunt Tertul­ lianus (lib. 2. contra Marcionem), Gregorius (homil. 34. in Evangelia, et lib. 32. moral, cap. 24.), Hieronymus seu potius Beda (in cap. 40. Job.), Isidorus (lib. 1. de summo bono c. 12.), etc. Post casum vero diaboli S. Michælem principem esse omnium Angelorum, colligitur ex cap. 12. Apocalypsis, ubi dicitur: « Mi­ chael et Angeli ejus ». Quid enim est, « Michael et Angeli ejus> nisi Michael et exercitus ejus? ut enim cum ibidem dicitur, Dia­ bolus et Angeli ejus, intelligimus omnes Angelos malos Diabolo esse subjectos ut milites imperatori: ita cum dicitur, Michael et Angeli ejus, intelligere debemus, omnes Angelos bonos Michaelem principem suum agnoscere: quocirca recte in Ecclesiastico officio ·- 4 433 ART. VIII. DE FORMA REGIMINIS IN ECCLESIA sanctus Michael paradisi praepositus, et princeps cœlestis militiae nominatur ». 3) Quoad similitudines. Ecclesia in Scripturis comparatur exer­ citui ordinato (cant. VI.); Corpori humano, et mulieri speciosae (Cant. VII.); Regno, Ovili, Domui, ut diximus (n. 440.); Navi, seu arcae Noe (I. Pet. III.). Atqui hæc omnia ideam exhibent regiminis summi penes unum existentis, seu monarchiæ. Revera— a) Nulla sunt castra ordinata, ubi non sit unus supremus Dux: unde dicit S. Hieronymus (ep. ad Rustic.): «in quamvis grandi exercitu unius signum expectatur»—6) In quolibet corpore unum est caput, quod cetera membra veluti regit (1).—c) Constat au­ tem regnum nonnisi unum regem habere; atque unum ovile pa­ storem quoque unum requirere: unde dicitur (Jo. X.): «Fiet unum ovile, et unus pastor» (2).—d) Domus etiam unum habet domi­ num juxta illud (Luc. XII.): «Quis putas est fidelis dispensator' et prudens, quem constituet Dominus super familiam suam?» Quæ verba dicuntur Petro, et de ipso Petro, uti ex contextu pa­ tet. Imo, ut ostendat Christus se loqui de uno, qui præsit omni­ bus conservis, et qui soli Domino subjiciatur, subjungit: « Quod (1) « Ac ne forte dicas, inquit Bellanninus, habet Ecclesia suum Caput, Chri­ stum : propterea non comparamus hoc loco Ecclesiam cum Christo, ut membra cum capite, sed ut sponsam cum sponso qua similitudine Scripturæ utuntur (Apoc. 21.j 2. Cor. 11., Epii. 5. et in Canticis frequentissime). Ac profecto si Ecclesia, quæ est in terris, Christo secluso, non inepte comparatur sponsæ : secluso etiam Christo unum caput habere debet, præsertim cum diserte (Cantic. 9.) inter alia ejus membra etiam caput numeretur : u Caput tuum *» , inquit sponsus ad sponsam, a sicut Carmelus -. Et sponsa de sponso: u Caput ejus aurum optimum*» (Cantic. 5.). Et sponsus quidem comparat caput sponsæ monti Carmelo, quoniam etsi sum­ mus Pontifex ingens est mons: tamen nihil aliud est quam terra, id est, homo.. Comparat autem sponsa sponsi caput auro optimo, quia caput Christi Densest (2). Hinc Cyprianus (lib. 1. ep. 6. ad Magnum), loquens de Novatiano, qui voluit fieri Episcopus Romæ, cum jam creatus esset, et sederet Cornelius : « Et idcirco *», inquit, “ Dominus insinuans nobis unitatem de divina auctoritate venien- · J % tem, ponit et dicit: Ego et Pater unum sumus: ad quam unitatem redigens Eccle­ siam suam denuo dicit: Et erunt unus grex, et unus Pastor. Si autem grex unus, quomodo potest gregi annumerari, qui in numero gregis non est? aut pastor haberi quomodo potest, qui manente vero pastore, et in Ecclesia Dei ordinatione suc­ cedanea praesidente, nemini succedens , et a seipso incipiens, alienus fit et pro­ phanus?*» Mazzella. De Religione ct Ecclesia S 28 434 DISC. HI. t‘E INsrir. KT CONSTITUTIONE ECCLESIÆ. si dixerit malus ille servus in corde suo, moram facit Dominus iimus venire, et cœperit percutere servos et ancillas, ot mandu­ care et bibere cum ebriosis: veniet Dominus servi illius in die, qua non sperat, et hora, qua nescit, et dividet eum, partemque ejus cum infidelibus ponet».—e) Denique «in navi, inquit S. Hie­ ronymus (in epist. ad Rusticum), unus gubernator»; et S. Cy­ prianus (lib. 1. epist. 6.) posteaquam docuerit, arcam Nue ty­ pum fuisse Ecclesiæ, probat, Novatianum non potuisse fieri hujus arcæ gubernatorem, quia jam Cornelius factus erat, et navis una unum rectorem postulat, non plures. I) Quoad analogiam et usum.—a) Christus cum in terris dege­ ret, Ecclesiam visibiliter administrabat, ut summus ejus pastor et rector. Ergo et ille, qui nunc vices gerit Christi in terris, so­ lus integre possidet supremam potestatem: ita quidem Ecclesia, quæ nunc existit, eadem est civitas atque idem regnum, ac Ec­ clesia quam initio Christus regebat—b) In locis singulis singuli constituuntur Episcopi, qui ceteris omnibus ejus loci ministris et pastoribus præsint: in provinciis singulis constituuntur singuli Metropolitani, qui suæ provinciae Episcopis præsideant: in majo­ ribus urbibus Primates seu Patriarchae constituuntur. Æquum est igitur, ut sit etiam unus aliquis, qui toti Ecclesiæ præsit, et cui ipsi Primates et Patriarch® subjiciantur. Cum enim monarchies principatus conveniat uni civitati, uni provinciæ, uni nationi; Ecclesiæ etiam universæ convenire dicendus est : nulla namque ratio postulat, ut partes monarchice, totum autem secus guber­ netur—Cf. Bellarminum (de Rom. Pontif. 1.1. c. 9.), a quo totum hoc argumentum desumpsimus. 546. II. Iterum ex Scriptura. Etenim (Matth. XIV.) dicit Chri­ stus Simoni Petro: «Tu es Petrus et super hanc petram ædificabo Ecclesiam meam....... tibi dabo claves regni cælorum. Et quodcumquc ligaveris » etc. Hæc autem verba promissionem con­ tinent potestatis, quam deinde Petro contulit Christus (Jo. XXL), dicens: « Pasce agnos meos. . . . pasce oves ineas ». Jam vero constat —1) contineri in his verbis unitatem imperii in capite; nam verba « Tu es Petrus, et super hanc petram.... Tibi dabo claves» ad solum Petrum referuntur; sicut etiam so­ lum Petrum respiciunt illa « Dicit ei [Jesus]: Pasce agnos meos... ART. VIII. DE FORMA REGIMINIS IN ECCLE'IA. ; 435 Pasce oves meas». Quid vero his verbis Petro promittitur ac confertur? Suprema potestas in Ecclesia, quæ est ovile Christi: verbum enim Pasce, exprimit potestatem instar regiæ, et pro­ prie significat regere cum imperio, nec ullo adjecto verbo re­ stringitur: sicut etiam potestas clavium absoluta est et rnonarchica (cf. Is. 22.; Apoc. 1.): ipsa denique fundamentalis petrae metaphora significatur, omnia et singula in Ecclesia dependere ab uno Petro. 2) Constat contineri iisdem verbis universalitatem subjectionis in membris. Quid enim uni Petro subjicitur? Id, cujus est fun­ damentum, nempe tota Ecclesia super ipsum ædificanda; id, quod pastorali curæ Petri committitur, nempe agni et oves seu sim­ plices fideles et præpositi eorum, omnes omnino qui de Ecclesia sunt. 3) Hinc iisdem verbis contineri constat indivisionem supremœ potestatis in uno Petro. Etenim si potestas imprimis promissa, deinde collata uni Petro talis est, ut ad omnia, sine ulla restri­ ctione, se extendat; et omnes in Ecclesia ei subjiciantur: necesse est ut plenitudo summœ potestatis in uno capite, nempe in Pe­ tro, indivisa resideat. — Sed hujusmodi argumentum hic in­ nuere sufficiat; siquidem evolvi debet, ubi de Petri primatu sermo erit. 547. III. Ex Patribus , qui docent—1) unitatem imperii in capite. Ita Optat. Milev. (1. 2. c. Parmen.), ait: «Cathedra una est, et negare non audes scire te, Petro primum in urbe Roma cathedram esse collocatam, ubi sederit omnium Apostolorum ca­ put Petrus, inde Cephas appellatus». —S. Cyprian. (1. de unit. Eccles.): « Quamvis Apostolis omnibus post resurrectionem suam parem potestatem tribuat,... tamen ut unitatem manifestaret, unitatis ejusdem originem ab uno incipientem sua auctoritate dis­ posuit. Hoc erant utique cæteri Apostoli quod fuit Petrus, pari consortio præditi honoris et potestatis: sed exordium ab unitate proficiscitur, et primatus Petro datur, ut Ecclesia una monstre­ tur».—S. Jo. Chrysost. (Horn. 3. in Act. Apost.) agens de Petro electionem Matthiæ ordinante ait: « Merito primus omnium usur­ pat auctoritatem in negotio, ut qui omnes habeat in manu».— Maximus Constantinopolitanus (in epist. ad Orient.): «Petrum ex 436 DISP. III. DE INSTIT. ET CONSTITUTIONE ECCLESIÆ. cæteris mortalibus de toto orbe conditor orbis elegit, cui cathe­ dram magisterii principaliter possidendam tenere perpetuo pri­ vilegii jure concessit». Docent—2) universalitatem subjectionis in membris. Ita En­ chorius (serm. de SS. Petro et Paulo), inquit: « Non solum pa­ storem, sed pastorum pastorem constituit: pascit igitur Petrus agnos, pascit et oves, pascit filios, pascit et matres, regit sub­ ditos, regit et prælatos: omnium pastor est; quia præter agnos et oves in Ecclesia nihil est». — S. Leo (serm. 3. de Assumpt. sua): «De toto mundo unus Petrus eligitur, qui universarum gen­ tium vocationi et omnibus Apostolis cunctisque Ecclesiæ Patri­ bus præponatur: ut quamvis in populo Dei multi Sacerdotes sint multique pastores, omnes tameu proprie regat Petrus, quos prin­ cipaliter regit et Christus».—Cyrill. Alex. (1. Thesaur.): «Petro omnes jure divino caput inclinant, et Primates mundi tanquam ipsi Domino Jesu obediunt ».—Nazianzenus (Orat. 26.): «Vides, quemadmodum ex discipulis Christi, magnis utique omnibus et excelsis , hic [Petrus] petra vocetur et Ecclesiæ fundamenta in fidem accipiat, ille [Joannes] impensius ametur et supra pectus Jesu requiescat ; ac reliqui discipuli eos sibi præferri æquo ani­ mo ferant».—S. Gregorius (1. 4. ep. 32.): «Cunctis Evangelium scientibus liquet quod Beatissimo et omnium Apostolorum prin­ cipi Petro Dominica voce totius Ecclesiæ cura commissa est.... Ecce claves regni cælestis accepit, potestas et ligandi atque sol­ vendi tribuitur, cura ei totius Ecclesiæ et principatus tribuitur». Docent—3) in divisionem summce potestatis in capite- Ita Cyrillus Alex, (in Thesaur.): «Petro plenissimum commisit; et nulli alii Christus, quod suum est plenum, sed ipsi soli dedit ».—Optat. Milev. (1. cit.): «In quo uno cathedræ unitas ab omnibus serva­ retur, nec cœteri Apostoli singulas sibi quisque defenderet; ut jam schismaticus et peccator esset, qui contra singularem cathe­ dram collocaret alteram: ergo cathedra una est ». — Hieronym. (1. 1. contr. Jovin.): «Inter duodecim unus eligitur, ut capite constituto,schismatis tolleretur occasio».—Item Cyprian, (epist. 55.): «Neque enim aliunde hæreses obortæ sunt aut nata schis­ mata, quam inde, quod Sacerdoti Dei non obtemperatur, nec unus ART. VIII. DE FORMA REGIMINIS IN ECCLESIA. 4: in Ecclesia ad tompus Sacerdos et ad tempus judex vice Christi cogitatur ». 548. Quæ omnia simul complexus S. Bernardus, verum Galli­ can® Ecclesiæ decus, ita (ad Eugenium Pap.) pulcherrime expri­ mit: « Age», inquit, « indagemus adhuc diligentius quis sis, quam geras videlicet pro tempore personam in Ecclesia Dei. Quis es? Sacerdos magnus, Summus Pontifex. Tu princeps Episcoporum, tu hærcs Apostolorum, tu primatu Abel, gubernatu Noe, Patri.archatu Abraham, ordine Melchisedech, dignitate Aaron, aucto­ ritate Moyses, judicatu Samuel, potestate Petrus, unctione Chri­ stus. Tu es cui claves traditæ, cui oves creditæ sunt. Sunt qui­ dem et alii cœli janitores et gregum pastores , sed tu tanto gloriosius quanto et differentius utrumque præ cæteris nomen hæreditasti. Habent illi sibi assignatos greges, singuli singulos, tibi universi crediti, uni unus, nec modo ovium sed et pastorum. Unde id probem quæris. Ex verbo Domini. Cui enim, non dico Episcoporum sed etiam Apostolorum, sic absolute et indiscrete totæ commissæ sunt oves ? Si me amas, Petre, pasce oves meas. Quas? Illius, vel illius populi, civitatis aut regionis, aut certi regni? oves meas, inquit: cui non planum designasse aliquas, sed assignasse omnes? Nihil excipitur, ubi distinguitur nihil». 549. IV. Ex ratione , quæ maximam rei congruentiam ostendit. «Manifestum est, inquit D. Thomas, (c. g. 1. 4. c. 76.), quod, quamvis populi distinguuntur per diversas dioeceses, et civitates, tamen sicut est uua Ecclesia , ita oportet esse unum populum Christianum. Sicut igitur in spirituali populo unius Ecclesiæ re­ quiritur unus episcopus, qui sit totius populi caput; ita in toto populo Christiano requiritur quod unus sit totius Ecclesiæ caput. « Item. Ad unitatem Ecclesiæ requiritur quod omnes fideles in fide conveniant. Circa vero ea quæ fidei sunt, contingit quæstiones moveri; per diversitatem autem sententiarum divideretur Ec­ clesia, nisi in unitate per unius sententiam conservaretur. Exi­ gitur ergo ad unitatem Ecclesiæ conservandam, quod sit unus qui toti Ecclesiæ præsit. Manifestum est autem quod Christus Ecclesiæ in necessariis non deficit, quam dilexit, et pro ea sanguinem suum fudit, cum et de synagoga dicatur per Dominum; ‘Quid ul­ tra debui facere vineæ meæ, et non feci?’ (Isa. 5. 4.). Non est a 43S DISC. III. DE INSTIT. ET CONSTITUTIONE ECCLESIÆ. igitur dubitandum quin ex ordinatione Christi unus toti Ecclesia præsit. < Adhuc. Nulli dubium esso debet quin Ecclesiæ regimen sit optime ordinatum, utpoie per eum dispositum per quem ‘reges regnant, et legum conditores justa decernunt’ (Prov. 8. 15.). Opti­ mum autem regimen multitudinis est ut regatur per unum: quod patet ex tine regimini qui est pax: pax enim, et unitas subdilorum est finis regentis. Unitatis autem congruentior causa est unus quam multi. Manifestum est igitur regimen Ecclesiæ sic esse dispositum ut unus toti Ecclesiæ præsit ». 550. Nota.—Objectiones, quæ hic. afferri possent, proprie im­ petunt Primatum Petri, ejusque naturam. Ab iis ergo expenden­ dis consulto hic abstinemus. ARTICULUS NONUS Utrum ex Christi Institutione Ecclesia Societas sit Perfecta. Exponitur Status Quaestionis. 551. Post ea quæ disputavimus in art. præc. vix necesse esset hanc proponere quæstionem : si enim , supposito præsertim line proprio Ecclesiæ, qui supremus est, semel constat, vigere in Ec­ clesia monarchical!! regiminis formam, ac proinde eam esse Re­ gnum; nisi omnibus regnis rationem societatis perfectæ denegare velimus, eam Ecclesiæ tribuamus oportet. Attamen cum nunc tem­ poris sat communis sit error, quod Ecclesia instar sit collegii & civili societate dependens, haud abs re erit directe hunc errorem impugnare. 552. Igitur ex errore eorum, qui democraticam regiminis for­ mam in Ecclesia adstruebant (nn. 517. seqq.) facilis fuit transi­ tus ad proclamandam Ecclesiæ subjectionem societati civili: nam si jus in sacra est patrimonium populi ; illi potissimum tribui debet, qui in civili republica populi personam gerit. Recentiores ART. IX. DE ECCLESIA SOCIETATE PERFECTA. •139 tamen politici et regalistæ paulo diverso processu in camdem consequentiam devenerunt. Ipsis enim Ecclesia nihil aliud est, nisi collegium quoddnm in societate civili existons, eo ferme modo se habens quo societas mercatorum: hinc sicut hæc pars est civilis societatis et ab ea dependens; ita et Ecclesia. 553. Hinc—1) S. P. Pius IX. (Alloc. Multis gravibusque 17. Dec. 1860.) hunc errorem denuntians, simul primum ejus fontem manifestat, dicens : « Id porro ex falsa protestantium doctrina derivatum intelligimus, qui autumant Ecclesiam in civili Imperio quoddam velut i Collegium existere, nullisque proinde pollere ju­ ribus, præter ea quæ concessa illi sint atque attributa a civili potestate. Id autem quantopere abhorreat a veritate ecquis non intelligat? Ecclesia nempe ut vera et perfecta societas a divino auctore suo fuit instituta, quæ nullis circumscripta regionum fi­ nibus, nulli etiam civili subdatur imperio, suamque potestatem ac jura ubique terrarum in hominum salutem libere exerceat. Nec sane aliter indicant solemnia illa Christi Domini ad Aposto­ los verba: ‘ Data est mihi omnis potestas iu cælo et in terra, ite docete omnes gentes... docentes eas servare omnia quæcum­ que mandavi vobis’». 2) Proximiorem etiam causam assignat: «Sunt enimvero, in­ quit, (Alloc. Singulari quadam, 9. Dec. 1854.) plerique, qui re­ bus publicis tractandis praepositi fautores se religionis, et adsertores dicant, illam laudibus attollant, humanæque societati quam maxime accommodatam, atque utilem praedicent ; nihilominus ejus moderari disciplinam volunt, sacros ministros regere, sacro­ rum procurationem attingere, uno verbo civilis intra status li­ mites coercere nituntur Ecclesiam, eique dominari, quæ tamen sui juris est, divinoque consilio nullius imperii terminis contineri debet, sed ad ultimas terras propagari, omnesque complecti gen­ tes ac nationes, ut sempiternae illis beatitatis iter designet, ex­ pediat ». 3) In allocutione Maxime quidem (9. Jun. 1862) pessimas il­ lius falsi principii consequentias indicat, dicens: «Siquidem haud erubescunt asserere.... Ecclesiam non esse veram perfectamque societatem plane liberam, nec pollere suis propriis et constanti­ bus juribus sibi a divino suo Fundatore collatis, sed civilis po- 1 440 DISP. III. DE INSTIT. ET CONSTITUTIONE ECCLESIÆ. testatis asse definire, quæ sint Ecclesiæ jura et limites, intra quos eadem jura exercere queat. Hinc perverse comminiscuntur, civilem potestatem posse se immiscere rebus, quæ ad religionem, mores, et regimen spirituale pertinent, atque etiam impedire, quominus Sacrorum Antistites et fideles populi cum Romano Pon­ tifice, supremo totius Ecclesiæ Pastore divinitus constituto, li­ bere ac mutuo communicent, ut plane dissolvatur necessaria et arctissima illa conjunctio, quæ inter membra mystici corporis Christi et adspectabile suum Caput ex divina ipsius Christi Do­ mini institutione esse omnino debet. Nihil vero timent omni fal­ lacia ac dolo in vulgus proferre, sacros Ecclesiæ ministros, Romanumque Pontificem ab omni rerum temporalium jure ac domi­ nio esse omnino excludendos».—Cf. propp. damnatas in Syllabo, quæ §§ 5. et 6. continentur. 554. At corollariorum refutatione nunc seposita, insum princi­ pium, a quo fluunt, nobis est hic evertendum ; seu asserendum nobis est, Ecclesiam institutam fuisse a Christo uti societatem perfectam: quo dum Ecclesiæ naturam penitius intelligimus, si­ mul ejus a civili societate independentiam vindicamus. Juverit in antecessum paucis aperire quid societatis perfecta nomine veniat. 555. Ea societas dicitur perfecta, quæ ita est in se completa, ut media sufficientia ad suum finem assequendum in semetipsa habeat. Si paululum evolvamus hanc definitionem, palam fiet, hæc requiri ad rationem perfecta societatis:—1) ut non sit pars alterius societatis; si enim pars esset, eo ipso non esset comple­ ta, cum pars nonnisi in toto suum complementum habeat—2) Ut non habeat finem alterius societatis fini in eodem genere subordinatum; cum enim finis det sjeciem societati (n.472.), si unius finis alterius fini subordinatur, una etiam societas subordinatur alteri, cujus propterea illa est veluti pars. « Sicut homo, inquit D. Thomas (1.2. q. 90. a. 3. ad 3.), est pars domus, ita domus est pars civitatis: civitas autem est communitas perfecta.... Et ideo sicut bonum unius hominis non est ultimus finis, sed ad commune bonum ordinatur: ita etiam bonum unius domus ordinatur ad bo­ num unius civitatis, quæ est communitas perfecta»—3) Ut con­ sequenter media necessaria ad sui conservationem suique finis ART. IX. DE ECCLESIA SOCIETATE PERFECTA. 441 assecutionem in semetipsa habeat; secus enim ab alia deberet accipere, adeoque non esset in se completa—4) Denique, quod ex his sequitur, ut sit in suo genere independens: independens pro­ fecto est societas, quæ non habet finem ad alterius societatis fi­ nem ordinatum, et quæ in semetipsa habet media sufficientia. 556. Notari solummodo debet, societatem aliquam posse in se­ metipsa habere media sufficientia vel re vel virtute. Re in se habçt, quando nullo modo repetere ea debet ab alia societate ; virtute vero, quando ab alia quidem repetere ea debet, sed pro­ prio jure, ita ut hæc neque facultatem habeat ea negandi, nec ultimo judicandi utrum ea sint concedenda. Quod si e contra societas aliqua ita media sibi necessaria ab alia repetere cogi­ tur, ut penes hanc sit jus ea denegandi, vel saltem litem diri­ mendi utrum præstari ea debeant nec ne; nec re nec virtute ha­ bet in semetipsa media sufficientia, adeoque non est societas perfecta. Solvitur Proposita Quaestio. Prop. XXIV. Ecclesia a Christo fundata, habita ratione tum finis ei propositi tum positiva voluntatis sui divini instituto­ ris, perfecta societatis formam obtinere censenda est : proinde propriis et constantibus juribus pollens eam sibi vindicat li* bertatem, ut suo muneri obeundo nulli civili potestati sub­ jaceat. 557. Prob. 1. Cum societatis natura ac species, uti sæpe dixi­ mus, determinetur ex fine, ut innotescat utrum Ecclesia sit so­ cietas perfecta nec ne, finis ipse considerandus est: si autem finis talis sit, ut ex eo Ecclesia dijudicari debeat societas perfecta, talis ea erit natura sua. Jamvero 1) Finis natura sua supremus nequit ad alium finem ordinari atque ejus veluti pars esse; atqui finis a Christo Ecclesiæ pro­ positus supremus est, sanctitas nempe in hac vita et æterna salus in futura vita; ergo nequit ad alium finem quemcumque ordinari 442 DISP. ni. DE INSTIT. ET CONSTITUTIONE ECCLESIÆ. atque ejus esse pars. Ergo Ecclesia ipsa est. societas ad nullam aliam societatem ordinata, ac nullius alterius societatis pars: id vero importat quod Ecclesia est societas perfecta. 2) Revera, præter hæc, ad perfectam societatem constituen­ dam, nihil aliud requiritur, nisi ut media sufficientia in semetipsa habeat, ac proinde in ceconomia mediorum non pendeat ab alia societate. Atqui societas ad nullam aliam ordinata ac nul­ lius pars, nequit in ceconomia mediorum ab ulla societate pen­ dere. Ergo si Ecclesia talis est societas, eo ipso habere in semetipsa debet media sufficientia, ac proinde independens esse a qua­ cumque alia societate in ceconomia mediorum—Prob.min. Si ab alia penderet in ceconomia mediorum, jam ei subesset; si ei sub­ esset, jam non esset suprema, sed ad illam ordinata—Confirmatur: ceteræ omnes societates, relate ad societatem, quæ ad nullam aliam est ordinata, vel nullum nexum cum ipsa habent, vel ad ipsam or­ dinatae sunt. Atqui impossibile est ut in ceconomia mediorum ali­ qua societas pendeat ab aliis ad ipsam ordinatis, aut nullum ne­ xum cum ipsa habentibus. Ergo. 558. II. Ex supra statutis liquet, Christum ipsum immediate constituisse Ecclesiæ præpositos, eisdemque contulisse plenam perfectamque potestatem. Præstat nunc ejus potestatis indolem peni­ tius scrutari; si enim ea nulli subest potestati in terris, Ecclesia ipsa ex Christi institutione ad nullam aliam societatem est orΛ. dinata, ac propterea est societas perfecta. Jamvero Christus dixit (Matth. XVI. 18. seq.): «Tu es Petrus, et super hanc petram ædificabo Ecclesiam meam.... Et tibi dabo claves regni coelorum:S et quodcurnque ligaveris super terram, erit ligatum et in ccelis: et quodcurnque solveris super terram, erit solutum et in ccelis>. Atqui hæc verba potestatem exhibent a quacumque alia potestate in terris independentern. Nam—1) supponas Ecclesiæ potestatem pendere a potestate civili, hæc jure posset impedire quod Ec­ clesia statuit; ar si jure illud impediret, Deus non confirmaret id quod Ecclesia statuit; falsa ergo esset universalis illa affirma­ tio, quod ligatur aut solvitur in coelis, quodcurnque Ecclesia ligat * aut solvit in terris—-2) Contra, si verum est ligari aut solvi in coelis quodcurnque ab Ecclesia ligatur aut solvitur in terris, nulla potest esse potestas in terra quæ Ecclesiæ statuta impedire pos- ART. IX. DE ECCLESIA SOCIETATE PERFECTA. 443 sit, adeoque a quacumque alia societate independens erit Eccle­ sia: nulla onim humana potestas potest ligare aut solvere quod solutum aut ligatum in coelis est, neque ulla est media potestas inter potestatem Petri et Dei. 559. III. Cum Ecclesia dicitur societas perfecta, seu ad aliam non ordinata, talis revera dicitur relate ad societatem civilem; omnes enim societates ad religiosam vel civilem revocantur, prout unius vel alterius finem partialiter prosequuntur. Jamvero Eccle­ sia nequit esse ad civilem societatem ordinata ab eaque pendere. Nam dici nequit, Christum Dominum ita constituisse Ecclesiam suam, ut ei sufficienter non providerit. Atqui id dicendum esset, si Ecclesia non esset societas perfecta a civili societate indepen­ dens. Etenim—1) suprema potestas civilis in qualibet republica ha­ beret etiam supremam potestatem ecclesiasticam; adeoquenon dare­ tur una suprema potestas Ecclesiæ pro quacumque natione, atque ita actum esset de unitate Ecclesiæ-2) Primis tribus Ecclesiæ sæculis, et nunc etiam in regionibus infidelibus et achatolicis, Ecclesia tra­ deretur hostibus gubernanda. 560. IV. Ex Patribus. Nam S. Ign. M. (epist. ad Trail.) ait: «Quid aliud est Episcopus, quam is, qui omnem principatum, ac potestatem in Ecclesia obtinet? » Si omnem potestatem Episcopi habent, reges nullam habent in Ecclesia—S. Greg. Naz. (Orat. 17. ad Theodos.): «Te quoque, Imperator, imperio meo et throno lex Christiana subjicit. Imperium enim et nos quoque'Episcopi geri­ mus: addo etiam præstantius et perfectius». Si praestantius est imperium Episcoporum, nequit subesse potestati civili — Unde S. Jo. Damas. (Or. 1. et 2. de Imaginibus) scribit: « Ne tentes, Imperator, ecclesiasticum statum dissolvere. Ait enim Apostolus: Quosdam quidem posuit Deus in Ecclesia Apostolos, quosdam au­ tem Prophetas, alios vero Evangelistas, alios autem Pastores et Doctores: non autem dixit Reges»—Et S. Athanasius (Hist. Arian, η. 53.): «Si illud Episcoporum decretum est, quid illud attinet ad Imperatorem ? sin imperatoriæ minæ sunt, quid opus homini­ bus qui vocantur Episcopi ? Quandonam a sæculo res hujusmodi audita est? Quandonam Ecclesiæ decretum ab Imperatore accepit auctoritatem, aut pro decreto illud habitum est ? Multæ antehac Synodi coactæ sunt, multa prodiere Ecclesiæ decreta; sed num- DISP. Ill· DE INSTIT. ET CONSTITUTIONE ECCLB8IÆ. quam Patres res hujusmodi Imperatori suasore, numquam Impe­ rator ecclesiastica curiose perquisivit»—S. Ambrosius (c. Auxent. n. 35.): « Tributum Cæsaris est, non negatur: Ecclesia Dei est, Cæsari utique non debet addici, quia jus Cæsaris esse non potest templum Dei... Imperator intra Ecclesiam, non supra Ecclesiam est*. Eadem habent Hosius Cordub. (apud Athanas. Hist. Arian, η. 44.); S. Hilarius (ad Constantium, 1. 1. n. 1.); etc. Sed prætermitti non debet Lucifer Calarit. qui (1. 1. pro Athanasio ad Constantium Imperat.) scribit: « Sed dicis, isto in loco (Deut. 17. 9.) Deo devotissimus Moyses quomodo Sacerdotum fe­ cit mentionem, sic et Judicis. Proba te super nos factum judicem, proba ad hoc te constiiutnm Imperatorem, ut nos armis tuis ad omnem implendam voluntatem amici tui Diaboli perduceres. Cum probare non possis, quia præceptum sit tibi non solum non do­ minari Episcopis, sed et ita eorum obedire statutis, ut si sub­ vertere eorum decreta tentaveris, si fueris in superbia compre­ hensus, morte mori jussus sis, quomodo dicere poteris, judicare te posse de Episcopis, quibus nisi obedieris, jam quantum apud Deum, mortis pcena fueris mulctatus». Quæ Luciferi Calaritani doctrina non ipsius solummodo est; nam ita ad eumdem Lucife­ rum scribit S. Athanasius : « Accepimus epistolas et libros religiosissimæ ac sanctissimae animæ tuæ, in quibus perspeximus imaginem Apostolicam... magisterium veritatis... doctrinam veræ fidei... traditionem integram Patrum nostrorum, regulam rectam Ecclesiastici ordinis... Videris esse templum Salvatoris, qui in te habitans hæc ipsa per te loquitur... Crede mihi, Lucifer, non tu solus hæc locutus es, sed Spiritus Sanctus tecum », etc. Et (Ep. ad Monach.) præter alios doctores, pro eadem sententia ci­ tantur Summi Pontifices Liberius et Julius. 561. V. Ex ipsorum regum confessione. Sane Francorum Rex Ludovicus VII. quemadmodum refert Baronius (Ann. 1162. n. 10.), ita scribit de Friderico I. qui Ecclesiæ potestati reluctabat: «An ignorat prædictus Imperator, quod Dominus noster Jesus Chri­ stus, cum esset in terris, B. Petro, et per eum universis succes­ soribus ejus oves suas pascendas commisit? Nonne audivit in Evangelio ab eodem Dei Filio eidem Principi Apostolorum esse dictum: Simon diligis me? Pasce oves meas? Numquid sunt hic AUT. IX. DK ECCLESIA 80CIETATE PERFECTA. 44ο- Francorum Reges, vel aliqui Prælati excepti?» Earndem vero doctrinæ professionem jam antea alii Reges, atque Imperatores ediderant; atque notissima sunt testimonia Constantini M. (apud S. Optatum); Valentiniani I. (apud Sozomenum); Honorii (in ejus epistola ad Arcadium fratrem in caussa S. Jo. Chrysostorni); Va­ lentiniani III. (in Novella de Episcoporum Ordinationibus in Co­ dice Theodosiano); Theodosii junioris ad Synodum Ephesinam; Theodorici; licet hæretici (in IV. Syn. Rom. sub Symmacho Pa­ pa); Justiniani (in Nov. 83. c. 1.); Caroli M. (Can. In memoriam Dist. 19.); Basilii Macedonis (Act. ult. Cone. Constant. IV. an. 869.); etc. — Cf. Suarez (de Legib. 1. 4. cc. 1. et 8.; et Defens. Fid. 1.3. cc. 6. seqq.); et Zaccaria (Dissert, inscripta: Rendete a Cesare etc.). Quare si facta quædam producuntur, ex quibus constare vide­ tur Imperatores quidquam decrevisse in rebus ecclesiasticis, re­ ponendum est—1) id quandoque accidisse per abusum, idemque Ecclesiam ad tempus tolerasse ad graviora mala vitanda—2) Sed sæpissime Ecclesiam reclamasse, uti liquet ex allatis documen­ tis—3) Quandoque Imperatores id suis legibus sancivisse, quod jam ab Ecclesia decretum erat, ad exeeutionem scilicet urgen­ dam—4) Aut id praestitisse delegatione Ecclesiæ (cf. Justin. Nov. 6. §. 1., et Nov. 123. in Prœm.; Bianchi, della esterior polizia etc. 1. 2. cap. 3.)—5) Cum Ecclesia societas sit perfecta ex divina institutione, nullum humanum factum ejus jura abrogare valet. 562. Dices I.: Si Ecclesia esset societas perfecta, deberet pro­ prium territorium habere ; atqui Ecclesia proprium territorium non habet. Ergo Resp. dist. maj.: deberet habere proprium territorium, idest dominium proprietatis, neg.; idest locum in quo jus habeat exer­ cendi suam jurisdictionem, conc. Porro dominium proprietatis non est necessarium; secus neque Rex posset in toto suo regno potestatem civilem exercere: locum autem, in quo suam jurisdi­ ctionem exerceat, Ecclesia eo ipso habet, quod sit societas, uti ostendimus, legitima et necessaria. Unde idem territorium per­ tinet simul ad magistratus civiles, ut temporalem curent suæ so­ cietatis finem, atque ad Ecclesiam, ut finem suum, qui est homi­ num sanctificatio, et salus æterna per eam obtinenda, persequa- 416 DISP. IH. DK INST1T. ET CONSTITUTIONE KCCI.ESIÆ. tur. Jamvero Ecclesiæ finis ad omnes homines extenditur, adeoque Ecclesia est societas natura atque institutione sua catholica; to­ tus ergo terrarum orbis est territorium Ecclesiæ. Quare S. Ber­ nardus scribens ad Eugenium III. Summum Pontificem (de Con­ sider. 1. 3. c. 1.), ait: «Orbe exeundum est ei, qui forte volet explorare, quæ non ad tuam pertinent curam». Atque huc perti­ net, addit Card. Tarquini (pag. 38.), decretum Cong. S. Officii (anno 1644.), approbante Innocent io X., editum, quo schismatico et haeretica dicta est propositio affirmans. Summos Pontifices, cum suas constitutiones in ea loca mittunt, quæ temporali alio­ rum Principum ditioni subjecta sunt, in territorio alieno legem ferre: quam propositionem iterum reprobavit et damnavit Cle­ mens XI. (Const. Accepimus 11. Jan. 1715.). 563. Dices IL: Si in eodem territorio duplex perfecta societas, ecclesiastica et civilis, suam exerceret jurisdictionem, frequentes orirentur inter utramque conflictus. Atqui hujusmodi ordinatio ad­ mitti nequit. Ergo Resp.—1) indirecte: Si quid valeret argumentum, uti sapien­ ter advertit Card. Tarquini, valeret ad expoliandam societatam civilem potestate sua, quia absurdum est rationem magis haberi felicitatis temporalis, quæ est finis societatis civilis, quam vitæ æternæ, quæ est finis Ecclesiæ. Resp.— 2) directe: dist. maj. orirentur conflictus ex ipsa rei natura, neg.: vitio hominum, subd., ita ut sit ratio eos confli­ ctus componendi, conc.; ita ut nullus sit modus eos componendi, neg. Porro id dici nequit a natura ordinatum quod ex natura sua malum producit; at si malum ex hominum vitio procedit, id nullo modo arguit aliquid non esse a natura ordinatum, siquidem nullum est bonum, quo homo abuti non possit. In hoc casu id solum postulat recta ordinatio, ut sit medium aptum ad malum vitandum aut reparandum. Jamvero conflictus objecti non oriun­ tur ex ipsa natura illius duplicis potestatis; utraque enim habet suum proprium finem, et una alteri subordinatur; oriuntur ergo ex hominum vitio, præsertim scilicet magistratus civilis, siqui­ dem notum est, inquit S. Ambrosius (ep. ad Soror.) «cupidiores esse Imperatores Sacerdotio, quam Sacerdotes imperio». Ipsa au- ART. IX. DK ECCLESIA SOCIETATE PERFECTA. 447 tem subordinatio unius societatis ad alteram præbet modum subortos conflictus componendi. 564. Dices III.: Axioma est « status in statu repugnat ». Sed haberetur status in statu, si in eodem territorio Ecclesia et ci­ vilis societas, utraque uti perfecta societas, dominaretur. Ergo Resp. dist. maj.: «Status in statu repugnat circa eundem fi­ nem conc., circa finem diversum subdist. si agatur de finibus op­ positis absolute conc. si de oppositis per accidens iterum dist., si nullo modo sint coordinati, transeat, si sint coordinati, nego». Hæc difficultas eadem fere est ac præcedens. Retineatur igitur, finem Ecclesiæ diversum esse a fine societatis civilis, adeoque in eodem territorio et circa easdem personas diversam ab una­ quaque exerceri jurisdictionem ; eosdem fines non esse inter se oppositos, sed mutuo se adjuvare, uti ostendit S. Augustinus (ep. 5. al. 138. ad Marcellin.), et ipse Leibnitz (ep. cens. c. Puffendorf, §. 6.); eosdem denique fines esse inter se coordinates, adeoque recte ordinari posse utriusque potestatis exercitium: et evanescit difficultas—Reliquae difficultates aptius solventur, ubi de potestate coactiva Ecclesiæ sermo erit. ARTICULUS DECIMUS Qninam sit Habitus Ecclesiæ ad Reliquas Societates. Exponitur Status Quaestionis. 565. Cum ex supra disputatis Ecclesiasticæ societatis indoles nobis bene perspecta esse debeat; jam facile definire possumus in quo gradu Ecclesia Christi sit respectu ceterarum societatum. Qua in re mira est analogia inter errores circa Christum Redem­ ptorem, in quo duæ distinctæ naturæ conveniunt in unitate per­ son»; et errores circa Ecclesiam, in qua continuationem quam­ dam Incarnationis conspicimus (nn. 411. seqq.); quæque cum reli- DISP. HI. DE INSTIT. ET CONSTITUTIONE ECCLESIÆ. quis societatibus coordinata unam supremam oeconomiam consti­ tuit (1). 566. Verum, ut nostræ quæstionis limites præfiniantur, atque ea quae facilioris solutionis sunt aut non hujus looi paucis expedian­ tur; præstat in antecessum quædam adnotare. (1) Etenim, « ad Cbristain quod attinet, inquit Schrader (de Unit. Rom. 1.1. n. 50.), errando alii 1. negabant divinam assumentem hypostasim (gentiles cum impiis Jndæis): alii 2. negabant humanam assumptam naturam (docetre phantasiastæ); 3. alii vero habitum intercedentem inter Deum assumentem humanitatemque as· sumpram evertebant — a) vel separatione (nestoriani); vel — 6) confusione (eutychiani), qua humanitatem a deitate absorptam diversimode comminiscerentur: vel contra — c) corruptione» qua assumptam humanitatem modo hac modo illa naturali perfectione proprietateque privarent» vel assumentis Verbi Dei naturam partes il­ las explentem absorberi prope conditione humana contenderent ( apollinariani, ariani, monophysitæ, monotheletæ); sicut tandem —4) alii universam Christi oeco­ nomiam inter fabulas mythosque rejiciunt. Similiter» * ad humanitatem redemptam in Christianorum societatem collectam quod attinet, ab aliis 1. negatur salutaris auctoritas ecclesiæ Christi, cui omnis hominum societas atque potestas in negotio salutis (cf. Suarez de legib. 1. 3. c. 6. n. 3.» 1. 4. ec. S. 9.) subjecta ac subdita sit (ita paganismus gentilium veterum et qui in eum relabantur inûdeles ac impii) ; ab aliis excluditur 2.ipsa hominum societas respondente illi potestate civili eversa: a credentibus, inquiunt, uni Deo obedieadnm (ita Judas galilæns apud Suares de legib. 1. 3. c. o. et ita ab initio reforma­ tores); ab aliis 3. evertitur inter Christi ecclesiam civilemque societatem intercedens habitus copulationis (de quo apud Suares de legib. 1. 4. c. 9. n. 3.) sive in­ vecta— o) separatione juxta adagium donatianum: Quid ad ecclesiam imperator? (huc spectat Machiavellismus de quo apud Suares de leg. 1. 3. c. 12. sanciens so­ cietatem neque religionem neque etiam mores, sed solam suam felicitatem adeo­ que justitiam curare; hinc meri juris quam vocant societas prodit, in qua lex sta­ tuitur athea); sive—6) inducta potestatum confusione, qua vel a spirituali tem­ poralem absorptam existimant (de quibus Snares 1. c. 1. 3. cc. 6. 11.), vel spiritualem temporali immiscent (ita territorialismns quem vocant cum cæsareopapismo ad quem J ·/ *' . M ■ I , - 3 ij r . i spectant Suares 1. c. 1. 5. cc. 8. 9. defens. fid. orthod. cont. angi. sec. error. 1. 3. et Becan, vol. 3. de prim, reg.); eive — c) corruptione illata modo potestati civili, · quam absque pietate superna nullam declarant (ita Waldenses, Wickleffitæ, Hassitæ, sequentesqne phantasiastæ ac mystici, de quibus Suares de leg. 1. 3. c. 10.); j modo auctoritati ecclesiastics?, quam prærogativis juribnsque suis in subditos spo­ liant ac privant (quo faciant systemata febronianismi, gallicanismi, josephinismi atque multiplicis aulicismi ac libertinism!): ab aliis tandem 4. christianæ societa­ tis tota ratio et explicatio veluti sanima habetur felicitatis humanæ calamitas ac prope pestis λ. ART. X. DK HABITU CIVILIS .SOCIET. AD ECCLESIAM. 449 Ac—1) societates omnes, uti supra innuimus, facile revocantur ad Ecclesiam et societatem civilem. Societas enim a fine speciticatur; finis autem, seu bonum, ad quod homines conjunctis vi­ ribus contendere possunt, vel est temporalis felicitas: et habetur societas civilis; vel est felicitas æterna: et habetur Ecclesia. Qua­ re cum ceteri omnes fines sub duplici illo felicitatis temporalis etæternæ contineantur; societates omnes sub duabus prædictis com­ prehenduntur. 2) Quæ comprehenduntur sub Ecclesia, tamquam partes ejus, quatenus partialiter aut speciali quadam ratione habent ipsum Ecclesiæ finem, respectu ipsius dicuntur homoçjeneœ ; quæ vero proprie sunt partes societatis civilis, quatenus partialiter tam­ quam proprium prosequuntur ipsum finem ejus, respectu Ecclesiæ dicuntur societates heterogenew. 3) Nulli dubium esse potest, quin homogeneæ societates Eccle­ siæ subsint, siquidem partes subsunt toti, cujus sunt partes. Ne­ que ullatenus dubitari potest, quin societates heterogeneæ eum­ dem ordinem habeant ad Ecclesiam, ac ipsa civilis societas. Qua­ propter tota quæstio hic revocatur ad habitum inter Ecclesiam et civilem societatem. 4) Societas vero civilis vel est—a) societas infidelium, eorum nempe qui numquam per baptismum subjecti Ecclesiæ fuere—vel δ) hæreticorum aut schismaticorum, qui per baptismum Ecclesiæ subjecti fuere, sed ab ea sunt separati—vel c) catholicorum, qui tum baptismum suscepere, tum manent Ecclesiæ conjuncti, eique obediunt. Unde quæri posset, quinam sit habitus Ecclesiæ ad hanc triplicem civilem societatem. 567. Verum, quæ ad infidelium aut hæreticorum societates spe­ ctant, possunt statim indicari. Etenim—1) quoad infideles, con­ stat eos nullo modo esse de Christi Ecclesia; «quid enim, inquit Apostolus (I. Cor. V. 12. seq.), mihi de iis, qui foris sunt, ju­ dicare ? Nonne de iis, qui intus sunt, vos judicatis? Nam eos, qui foris sunt, Deus judicabit ». Quare—d) Ecclesia potest quidem ac debet fidem annunciare apud infideles etiam nationes (n. 489. 499.); sed non potest uti iis mediis, quæ adhibet aut adhibere potest in subditos—ά) Illegitimum est ac injustum quodlibet ob­ staculum a nationibus infidelibus oppositum prædicationi EvanMazzella. De Religione et Ecclesia 450 DISP. III. DE INST1T. ET CONSTITUTIONE ECCLESIÆ. gelii, adeoque jure Ecclesia, exercens suam missionem, repetit illud (Act. V. 29.): «Oportet obedire Deo magis, quam homini­ bus »—c) Sola igitur inculpabilis ignorantia poterit infideles excusare, si ministros Evangelii persequantur; sed per se injusta est hæc persecutio. 2) Quoad hareticos, recte docet Bellarminus (de Eccles. 1.3. c. 4.), eos non esse de Ecclesia, sed ad Ecclesiam pertinere; sen non esse membra Ecclesiæ, sed esse Ecclesiæ subditos (id infra melius patebit). Quisque revera Ecclesiæ subjicitur per baptis­ mum, qui utique in haereticis perseverat; nec quia in crimen hæresis incidunt, ab Ecclesiæ subjectione subtrahuntur. Unde perse posset Ecclesia in eos animadvertere tamquam in subditos: cf. Suarez (de Leg. 1.4. c. 18.); Bellarrninum (de Membr. Eccles. 1.3. c. 21.). Dixi per se; quia distinguenda est potestas ab ejus exer­ citio; potestas ex dictis semper inest Ecclesiæ; exercitium vero posset aliquando impediri, quatenus, attentis circumstantiis, illud non in ædificationem, sed in destructionem cederet. Judicium au­ tem de hac re Ecclesiæ ipsi relinquitur; et ipsa experientia con­ stat, noluisse quandoque Ecclesiam suis legibus hæreticos obli­ gare: exemplum habes apud Benedictum XIV. (Constit. Singula­ ri, 9. Febr. 1749.). 568. Solum ergo superest, ut investigemus habitum civilis so­ cietatis catholicorum ad Ecclesiam. Consideramus scilicet socie­ tatem, cujus membra dum sub imperio magistratus civilis tem­ porali felicitati quærendæ vires intendunt, simul sub Ecclesiæ imperio sanctitatem æternamque vitam acquirere satagunt. Com vero Ecclesia doceat vitam æternam esse supremum finem, cui vita temporalis tota subsit oporteat; profiteatur necesse est, fe­ licitatem temporalem æternæ felicitati subordinari. Quare civilis societas catholicorum dicitur «hominum cœtus, qui temporali felicitati quærendæ ita student, ut profiteantur, eam subesse de­ bere studio felicitatis æternæ, quam sub Ecclesiæ catholicae regi­ mine obtineri tantum posse credunt». 569. Jamvero triplex hujus civilis societatis habitus ad Eccle­ siam concipi potest; vel enim—1) ea dicitur æqualis Ecclesiaevel 2) ea superior—3) ea inferior. Porro, si Ecclesia et so­ cietas civilis essent æquales, nulla posset esse subordinatio unius ART. X. DE HABITU CIVILIS SOCIET. AD ECCLESIAM. 451 ad alteram; sicut nulla est subordinatio unius civilis societatis perfectæ ad aliam ejusdem ordinis: hinc non tam essent societa­ tes distincta, quam separata. Id quidem affirmant recentiores qui­ dam politici (1); atque huc facit prop. LV. damnata in Syllabo: «Ecclesia a statu, statusque ab Ecclesia sejungendus est». Quæ diximus in præcedente thesi satis ostendunt, civilem societatem non esse Ecclesia superiorem; idernque confirmabitur ex mox di­ cendis. Superest ergo, ut Ecclesia dicatur superior societate ci­ vili, ac proinde hæc illi subordinetur. 570. Hæc doctrina declarari indiget, antequam adstruatur. Ac— 1) duplex subordinatio distingui hic debet, directa et indirecta. Directa habetur cum societas inferior in omnibus suis actibus circa proprium finem ita superiori subjicitur, ut hæc possit illos irritare aut validos reddere. Indirecta vero habetur, cum socie­ tas superior eatenus tantum jurisdictionem exercere potest in in­ feriorem, quatenus sui finis suæque conservationis necessitas id exigit. Prior subordinatio non potest competere, nisi societatibus inferioribus homogeneis, nec per se cadere potest in societatem perfectam. Asserimus ergo indirectam subordinationem civilis societatis catholicorum respectu Ecclesiæ. 2) Indirecta hæc subordinatio considerari potest negative ac positive. Prout negativa est, postulat, ut civilis societas, intra limites etiam proprii objecti, nihil agere possit, quod redundet in damnum Ecclesiæ: qua in re judicio Ecclesiæ ipsius acquie­ scere debet. Prout vero est positiva illa subordinatio, postulat, ut civilis societas ea auxilia præstare Ecclesiæ debeat, quæ Ec- (1) Eornm errorem Em. Card. Ep. Pictaviensis (Troisième instruction etc., (F.urres V. B.), ita describit : » Les pins mitigés sont assurément ceux qui. ac­ ceptant la présence et l’autorité de Jésus-Christ dans l’o.d.edes choses privées et religieuses, l’evinceut seulement des choses publiques et temporelles. Le Veibe, de qui saint Jean nous dit energiquemeut qu' «il s’est fait chair, » ils veulent qu’il n’ait guère pris de l’humanité que les côtés spirituels ; et, tandis que le symbole enseigne qu’ « il est descendu du ciel et s’est incarné pour les hommes,'* c’est-àdire pour des êtres essentiellement composés d’un corps et d’une finie et appelés à la vie sociale, ils insinuent que les consequences de l’incarnation n’on trait qu’aux individus pris en dehors de la vie civile et publique. De là une separation formelle entre les devoirs du chrétien et les devoirs de citoyen » etc. 452 0Τ8Ρ.ΙΠ. DK INSTIT. ET CONSTITUTIONE ECCLESIÆ. cleeia ipsa ad suum proprium finem necessaria osso aut conferre judicat. 571. Ut hæc clariora fiant, animadvertamus, Ecclesiam es«e quidem societatem spiritualem rationo finis, exigere tamen media etiam materialia, cum sit societas hominum, qui non sunt puri spiritus (n. 477.). Hæc autem media temporalia in individuo in­ specta quandoque inserviunt tini societatis civilis, quin sint ne­ cessaria ad finem proprium Ecclesiæ; atque in his nihil Ecclesia potest. At quandoque eædem res temporales seu materiales ne­ xum habent tum cum fine proprio societatis civilis, tum cum fine proprio Ecclesiæ; adeoque inter utriusque jura collisio exurgere potest. Ita ex. gr. Ecclesia posset omnibus aditum patefacere ad clericatum, cum civilis societas aliquas classes hominum excipe­ ret, sicut tempore S. Gregorii M., Mauritius excepit milites, et Marcianus excepit quosdam certis publicis muneribus detentos; item Ecclesia potest clericos a quibusdam civilibus muneribus excipere, quos tamen politica potestas vellet eisdem subjicere; Ecclesia prohibere posset matrimonia mixta, quæ tamen civilis potestas, judicans ea conducere ad opulentiam aut multiplicatio­ nem sociorum, permitteret; Ecclesia posset præscribere dies quos­ dam festos, quos tamen respublica nollet agnoscere; etc. etc. In his et omnibus similibus casibus, si civilis societas indirecte sub­ jicitur Ecclesiæ, huic tandem cedere debet. « Hæc, ait Joannes Archiep. Cantnar. ad Eduardum Regem Angliæ (an. 1281. apud Mansi, Cone. Torn. 24. pag. 426.), .attendentes Imperatores catho­ lici leeres ne schismatici O suas omnes sacris canonibus subdiderunt, * vel hæretici putarentur. Cum igitur ad vos, excellentissime Do­ mine rex, pertineat pax inclita imperii, et vos etiam tenemini leges vestras canonibus subjicere, et contrarias abolere». 572. Hanc doctrinam sæpe asseruit Ecclesia; et Bouix (de Pa­ pa, p. 4. sect. 3.) refert sex Rom. Pontifices anteriores S. Gre­ gorio VII., ac viginti duos qui eum subsequuti sunt, sibi vindi­ cantes superioritatem, de qua agimus. Pius IX. etiam damnavit in Syllabo hanc ordine XXIV. prop.: « Ecclesia vis inferendæ potestatem non habet, neque potestatem ullam temporalem dire­ ctam vel indirectam ». 573. Sed præstat accuratius expendere celebrem Const. Unam ART. X. DE HABITU CIVILIS SOCIET. AD ECCLESIAM. 453 Sanctam a Bonifacio VIII. editam an. 1302., ubi S. Pontifex— 1) statuit unitatom Ecclesiæ—2) Infert unum esse ejus caput, di­ cens: « Igitur Ecclesiæ unius et unicæ unum corpus, unum caput, non duo capita quasi monstrum, Christus videlicet, et Christi vicarius Petrus Petrique successor; dicente Domino ipsi Petro, ‘Pasce oves meas’, ‘meas’, inquit, et generaliter non singulariter has vel illas, per quod commisisse sibi intelligitur universas »— 3) Distinguit duas potestates, quas in Ecclesia esse dicit, sed di­ verso modo: « In hac cujusque potestate duos esse gladios, spiri­ tualem videlicet et temporalem, Evangelicis dictis instruimur. Nam dicentibus Apostolis, ‘Ecce gladii duo hic’, in Ecclesia scilicet, cum Apostoli loquerentur, non respondit Dominus nimis esse sed satis. Certe qui in potestate Petri temporalem gladium esse negat, male verbum attendit Domini proferentis, ‘Converte gladium tuum in vaginam'. Uterque ergo est in potestate Eccle­ siæ, spiritualis scilicet gladius et materialis. Sed is quidem pro Ecclesia, ille vero ab Ecclesia exercendus. Ille sacerdotis, is manu regum et militum, sed ad nutum et patientiam sacerdotis »— 4) Docet subordinationem temporalis spirituali potestati: « Opor­ tet autem gladium esse sub gladio et temporalem auctoritatem spirituali subjici potestati : nam cum dicat Apostolus, ‘Non est potestas nisi a Deo, quæ autem sunt a Deo ordinata sunt’: non autem ordinata essent, nisi gladius esset sub gladio, et tanquam inferior reduceretur per alium in suprema........ Nam veritate te­ stante, spiritualis potestas terrenam potestatem instituere habet et judicare, si bona non fuerit, sic de Ecclesia et ecclesiastica potestate verificatur vaticinium Hieremiæ: ‘Ecce constitui te ho­ die super gentes et regna’, et cætera quæ sequuntur. Ergo si de­ viat terrena potestas, judicabitur a potestate spirituali, sed si deviat spiritualis minor a suo superiori; ' si vero suprema, a solo Deo non ab homine poterit judicari »—5) Denique concludit: « Qui­ cumque igitur huic potestati a Deo sic ordinatæ resistit, Dei ordinationi resistit, nisi duo sicut Manichæus fingat esse princi­ pia: quod falsum et haereticum judicamus: quia testante Moyse, non in principiis, sed in principio coelum Deus creavit et terram. Porro subesse Romano Pontifici omni humanæ creaturæ declara- 454 ART. X. DE HABITU CIVILIS SOCIET. AD ECCLESIAM. 455 DISP. HI. DE INSTIT. ET CONSTITUTIONE ECCLESIÆ. mus, dicimus, defluimus et pronunciamus omnino esse de necessi­ tate salutis». 574. Oportet nunc paucaadnotare do hac Constitutione, contra quarn omnia adversariorum tela diriguntur. Ac primo nos minime latet, nuperos quosdam scriptores in periodicis quibusdam collectionibus dubia movisse de authenticitate hujus Constitutionis. Eorum ta­ men dubia nos commovere haud debent; ut enim cetera hic si­ lentio prærereamus, certum est, eam approbatam ac innovatam fuisse a Cone. Lateranensi V. Nullam autem potuit hoc Cone. approbare ac♦ innovare Const. Unam Sanctam a Bonifacio VIII. editam, nisi illam quæ jam omnibus erat nota, utpote jam inserta in corpore juris, unde illam desumpsimus. Quidquid ergo sit de autographo, ejus Constit. auctoritas integra omnino manet. 575. Neque secundo ulli dubium esse potest, S. Pontificem locutum fuisse ex cathedra, et eam constitutionem esse dogmati­ cam. Nam—1) ibi S. Pontifex, uti Doctor universalis, universa­ lem Ecclesiam alloquitur, eam doctrinæ capita maximi momenti edocens.—2) Expresse dicit: « Subesse Rom. Pontifici, omni humanæ creaturæ, declaramus, dicimus, definimus, et pronuntia­ mus omnino esse de necessitate salutis »—3) Eadem Const, con­ firmata fuit, ut diximus, a Leone X. in Cone. Lateran. V., his verbis: «Cum de necessitate salutis existât, omnes Christi fide­ les romano Pontifici subesse, prout divinæ Scripturæ et sancto­ rum Patrum testimonio edocemur, ac constitutione fel. mem. Bonifacii Papæ VIIL, similiter prædecessoris nostri, quæ incipit Unam sanctam, declaratur; pro earundem animarum salute, ac Romani Pontificis, et hujus sanctæ Sedis suprema auctoritate,et Ecclesiæ sponsæ suæ unitate et potestate, Constitutionem ipsam, sacro præsenti Concilio approbante, innovamus et approbamus»— 4) Doctrina, quæ in eadem Const, traditur, habetur etiam ei Cone. Later. IV. an. 1215.; et Cone. Lugdun. I. an. 1245. 576. Post hæc, tertio mirum est, aliquos nunc insinuare quod Bossuet jam dixerat, nempe Clementem V. emendasse aut restrin­ xisse Bonifacii VIII. constitutionem; cura Pontifex ille solum eam vindicaverit a falsis interpretationibus eorum, qui ad invidiam creandam, in eadem Constitutione videbantur legere quod ibi non erat. Id patet ex ipsis verbis Clem. V.: «Hinc est», ait, «quod dicto regi (Philippo) ct regno per definitionem seu declarationem bonæ memori® Bonifacii PP. VIII. præcedessoris nostri, quæ in­ cipit Unam sanctam, nullum volumus vel intendimus præjudicium generari. Nec quod per illam rex, regnum, regnicolæ prælibati amplius Ecclesiæ sint subjecti quam antea existebant. Sed omnia intelligantur in eodem esse statu quo erant ante definitio­ nem præfatam, tarn quantum ad Ecclesiam quam etiam quod re­ gem et regnum superius nominatos ». Porro non docet Clemens V., Regem non esse subjectum Ecclesiæ, sed non esse amplius subje­ ctum quam existebat ante Const. Unam sanctam; atqui ante hanc Const, ex Cone. Later. IV., Lugdun. I. etc., jam existebat eadem subjectio, quæ in illa Const, declaratur. Ergo 577. Jamvero, quarto non minus certum est, in eadem consti­ tutione, uti legenti patet, expresse doceri subjectionem civilis potestatis spirituali potestati Ecclesiæ. Quamvis autem vere et proprie definitum id solum sit, quod illis verbis continetur « sub­ esse Romano Pontifici, omni creaturæ hurnanæ.... definimus.... omnino esse de necessitate salutis »; negari tamen nequit, ad vim et amplitudinem horum verborum assequendam valde conducere examen contextus et finis, propter quem edita fuit illa definitio. Finis, ut historice constat, fuit compescere injustas exigentias Regis Galliarum (Philippe le Bel); et contextus aperte agit de potestatis temporalis subjectione potestati spirituali. Illud ergo «subesse omni creaturæ» etc. intelligendum est de subjectione Regis etiam ut Rex est, ita ut in iis, quæ uti caput reipublicæ disponit, indirecte subsit Ecclesiæ. Hinc exposita doctrina de superioritate spiritualis Ecclesiæ potestatis præ potestate civili, non est mera opinio; sed, nisi sit proprie et immediate de fide (quod tamen cum gravissimo fundamento asseri posset), saltem ad de­ positum catholicæ doctrinæ certo pertinet. Id etiam aperte docet Suarez (de Leg. 1. 4. c. 9.); Bellarminus (de potest. Sum. Pont, cap. 3.) etc. (1). (1) Præstat heic addere testimonium viri minime hac in re suspecti, etsi inte­ gram doctrinam minime referat. Dollinger (Hist, IV. p. 91.), scribit: *It is a truth of faith that all men , even kings, are subject to the Pope; if, therefore, they should be guilty of grievous sins , in peace or in war, or in the government of their kingdoms, and the treatment of their subjects, and should thus lose sight 456 DISP. in. DE INSTIT. ET CONSTITUTIONE ECCLESIÆ. ART. X. DE HABITU CIVILIS SOCIET. AD ECCLESIAM. 457 est Ecclesia; ergo ea nequit esse indifferens circa Ecclesiam. Hinc si societas tenetur reipublicæ pacem, tranquillitatem, conserva­ tionem, incrementum curare; si hæc bona, quæ pertinent ad pro­ prium ejus finem, consequi non potest absque vera religione: so­ cietas civilis catholicorum, tenetur Ecclesiæ subesse — Cf. dicta (n. 36. seqq., et 75. seqq.). 3) Quare cum societates civiles sint membra seu partes Eccle­ siæ, non modo nihil moliri debent contra Ecclesiam ipsam, sed positive concurrere tenentur ad ejus bonum. Fac ut eam negli­ gent, cum nullam extra Ecclesiam agnoscant veram religionem, omnem revera negligent religionem: eo vel magis, quod, rejecta religione revelata, ipsa principia atque officia religionis natura­ lis obscurantur aut pereunt (n. 126. seqq.). Hinc civilibus socie­ tatibus catholicorum, quibus nota est Ecclesia, et quæ tamen il­ lam contemnunt aut negligunt, merito aptantur (heu ! experientia nostra id constat) illa Apostoli (Rom I. 18. seqq.): « Revelatur enim ira Dei de coelo super omnem impietatem, et injustitiam hominum eorum qui veritatem Dei in injustitia detinent : quia quod notum est Dei, manifestum est in illis. Deus enim illis ma­ nifestavit.... Cum cognovissent Deum, non sicut Deum glorificaverunt, aut gratias egerunt: sed evanuerunt in cogitationibus suis, et obscuratum est insipiens cor eorum: dicentes enim se esse sa­ pientes, stulti facti sunt». 4) Igitur concludamus cum Becano, qui (Duell, de prim, regio 1.3. c. 8.) scribit: «statuendum est contra politicos, reges et principes Christianos non ita debere sua regna ac provincias ad­ ministrare, ut omnem religionis et ecclesiæ curam abjiciant, tanquam nihil ad se pertinentem, et usurpent illud donatistarum : ‘Quid imperatori cum ecclesia?’ quod tantopere reprehendit Au­ gustinus (1. 2. c. litt. Petii, c. 92.). Hoc enim et sacris litteris et bonorum regum exemplis, et rationi ipsi contrarium est. Lau­ dantur in sacris litteris David, Ezechias, Josaphat, Asa et Josias, quod cultum ac religionem Dei vel promoverint vel restau­ raverint. Eorum exemplum in novo Testamento imitati sunt Con­ stantinus M., Theodosius, Honorius, Carolus M., Ludovicus et alii. Contra vero non solum reprehensi, sed etiam puniti sunt, qui religionem et fidem contempserunt, Jeroboam, Achab, Achaz, § Π. Solvitur Proposita Quaestio. Prop. XXV. Si de habitu quaeratur Ecclesiam inter et civi­ lem catholicorum societatem, is 1. neque in separatione consi­ stit, qua civilis societas indifferenter se habeat in iis quæ ad religionem pertinent—2. neque in tali subjectione , ut in re­ bus temporalibus et sub respectu finis temporalis, civilis socie­ tas Ecclesiæ subsit.—3. Sed in ea subjectione, qua in rebus vel temporalibus, concurrente ratione seu necessitate finis spi­ ritualis, civilis societas Ecclesiæ cedere debeat. Merito igitur Ecclesia dicitur civili societate superior. 578. Prob. lm3 pars. I. recolendo principia supra statuta. Et­ enim—1) homo nequit esse indifferens circa veram religionem; atqui catholicis unica vera religio est Ecclesia; ergo catholici nequeunt esse indifferentes circa Ecclesiam. Jamvero unus idemque est homo qui et socialis et religiosus est; ergo etiam prout membrum est civilis societatis, si catholicus sit, Ecclesiæ subji­ citur. Sane vera religio, seu religio Christiana totam vitam ho­ minis pervadit, ejusque officia, etiam ut socialis est, determinat; absurdum autem est duplicem veluti conscientiam in eo fingere, unam prout privatus homo est, alteram prout est civis; quando enim agitur de una actione circa idem objectum, respiciens idem subjectum, ea in concreto vel licita vel illicita est — Cf. dicta (n. 20. seqq.). 2) Societas ipsa formaliter inspecta nequit esse indifferens cir­ ca veram religionem; atqui societati catholicæ unica vera religio of the object to which the power of a Christian Prince should be directed, and should give public scandal to the poople, the Pope can admonish them, since in regard to sin they are subject to the spiritual power ; he can correct them; and, if necessity should require it, compel them by censure to remove such scandals. For if they were not subject to the censures of the Church, whenever they might sin in the exercise of the power entrusted to them, it would follow that as kings they were out of the Church. » - Ex translatione Anglica. 9 458 DISP, IU. DE INSTIT. ET CONSTITUTIONE ECCLESIÆ. Amon. Et· ratio est, quia reges qui iu sublimi potestate positi sunt, sicut ipsi ab inferioribus jure honorantur; sic Deum ipsum, a quo potestatem consequuti sunt, et cui jure naturæ subjiciun­ tur, merito honorare debent, et ipsius gloriam ac majestatem ubique propagaro ». 579. II. Idem comirmari posset ex Patribus. Sed recole testi­ monia quæ dedimus (nn. 37. 40. 82.): alia etiam invenies apud Bellarminum (de membr. Ecclesiæ, 1. 3. c. 18.). Quoniam autem hic cum catholicis agitur, libet addere quod Cone. Trid, habet (sess. 25. c. 20. de Reform.): « Sancta Synodus... sæculares quo­ que principes officii sui admonendos esse censuit, confidens eos, ut catholicos, quos Deus sanctæ fidei Ecclesiæque protectores esse voluit, jus suum Ecclesiæ restitui non tantum esse concessuros, sed etiam subditos suos omnes ad debitam erga clerum, parochos et superiores Ordines reverentiam revocaturos.... Decernit ita­ que et præcipit sacros Canones et concilia generalia omnia, nec non alias Apostolicas sanctiones, in favorem ecclesiasticarum personarum, libertatis ecclesiasticae, et contra ejus violatores editas, quæ omnia præsenti etiam decreto innovat, exacte ab omnibus observari debere. Proptereaque admonet imperatorem, reges, respublicas, principes, et omnes, et singulos, cujuscumque status et dignitatis exstiterint, ut quo largius bonis temporali­ bus, atque in alios potestate sunt ornati, eo sanctius quæ eccle­ siastici juris sunt, tanquam Dei præcipua, ejusque patrocinio te­ cta, venerentur; nec ab ullis baronibus, domicellis, rectoribus, aliisve dominis temporalibus, seu magistratibus, maximeque mi­ nistris ipsorum principum, lædi patiantur; sed severe in eos qui illius libertatem, immunitatem atque jurisdictionem impediunt, animadvertant ». Huc etiam faciunt quæ docuit Gregorius XVI. (Encycl. 18. Sept. 1832.): «Neque», inquit, « lætiora et religioni et principatui ominari possemus ex eorum votis, qui ecclesiam a regno separari, mutuamque imperii cum sacerdotio concordiam abrumpi discupiunt. Constat quippe, pertimesci ab impudentissimæ libertatis amatoribus concordiam illam, quæ semper rei et sacræ et civili fausta exstitit ac salutaris».—Idemque nuper ex­ pressit praeclarissimis verbis Leo XIII. (Ep. Ency. Arcanum, 10. Febr. 1880.): « Nemo autem dubitat, quin Ecclesiæ conditor ART. X. DE HABITU CIVILIS SOCIET. AD ECCLESIAM. 459 Jesus Christus potestatem sacram voluerit esse a civili distin­ ctam, et nd suas utramque res agendas liberam atque expeditam; hoc tamen adjuncto, quod utrique expedit, et quod interest omnium hominum, ut conjunctio inter eas et concordia intercederet, in iisque rebus quæ sint, diversa licet ratione, communis juris et judicii, altera, cui sunt humana tradita, opportune et congruen­ ter ab altera penderet, cui sunt cœlestia concredita.... Si cum sacra Ecclesiæ potestate civilis auctoritas amice congruat, ma­ gna utrique necesse est fiat utilitatis accessio. Alterius enim am­ plificatur dignitas, et, religione præeunte, numquam erit non ju­ stum imperium : alteri vero adjumenta tutelæ et defensionis in publicum fidelium bonum suppeditantur. » 580. Prob. 2da pars. I. Ecclesia non habet jus, nisi ad ea quæ pertinent ad suum finem, et quatenus ad illum pertinent; ergo si res aliquæ temporales, de quibus disponit civilis auctoritas, hu­ jusmodi sint, ut nec impediant finem Ecclesiæ neque ad illum requirantur, in eas nullum jus habet Ecclesia: ac proinde civilis societas, uti perfecta in suo ordine, sine ulla dependentia de iis disponit. Antecedens liquet ex ipsa notione juris, quod est pote­ stas, secundum rationem (n. 41.); tota autem ratio cujuslibet societatis consistit in fine; de iis ergo quæ aliena sunt a fine, sine ulla sufficiente ratione disponeretur. 581. II. Sed frustra moraremur in hujus partis demonstratio­ ne, cnm ipsa Ecclesia diserte asserat doctrinam, quæ in ipsa enunciatur. Revera—1) S. Gelasius Papa (ad Anastas. Imper.) ait: « Quantum ad ordinem pertinet publicæ [civilis] disciplinæ, co­ gnoscentes, imperium tibi superna dispositione collatum, legibus tuis ipsi quoque parent religionis antistites ». 2) S. Gregorius II. (ep. 2. ad Leonem Isaurum): « Quemadmo­ dum Pontifex introspiciendi in palatium potestatem non habet, ac dignitates regias deferendi, sic neque Imperator » etc. 3) Cone. Later. IV. (cap. 42.): «Sicut volumus, ut jura cleri­ corum non usurpent laici, ita velle debemus, ne clerici jura sibi vindicent laicorum. Quocirca universis clericis interdicimus, ne quis prætextu ecclesiasticæ libertatis suam de cetero jurisdictio­ nem extendat in præjudicium justitiæ secularis, sed contentus ART. X. DE HABITU CIVILIS SOCIET. AD ECCLESIAM. 460 461 DISP. III. DE INSTIT. ET CONSTITUTIONE ECCLESIÆ. existât constitutionibus scriptis, ot consuetudinibus hactenus ap­ probatis, ut quæ sunt Cæsaris reddantur Cæsari, et quæ sunt Dei Deo recta distributione reddantur ». 582. Prob. 3‘u pars. T. ex Scripturis. Etenim—1) legitur (Act. V., 28. 29.): « Præcipiendo præcepimus vobis, ne doceretis in no­ mine isto, et ecce replestis Jerusalem doctrina vestra, et vultis inducere super nos sanguinem hominis istius. Respondens autem Petrus et Apostoli dixerunt : Oportet obedi re Deo magis quam hominibus». — Unde: ex hoc testimonio liquet, legitimam aucto­ ritatem nationis judaicæ impedire voluisse praedicationem nomi­ nis Jesu et Ecclesiæ institutionem apud ipsam; idque, ut putabat, ob temporale bonum ac publicam tranquillitatem, seu finem pro­ prium societatis civilis (vultis inducere super nos sanguinem ho­ minis istius). Atqui tamen Apostoli censuerunt, posthabendum esse bonum illud, cum in conflictu veniret cum bono superioris ordi­ nis, fine proprio Ecclesiæ. Ergo. 2) Ceterum hæc doctrina inculcatur iis omnibus Scripturæ lo­ cis , quæ edocent, felicitatem omnem temporalem subesse felici­ tati æternæ. Ita ex. gr. (Matth. VI. 33. seq.): « Quærite ergo primum regnum Dei, et justitiam ejus: et hæc omnia adjicientur vobis. Nolite ergo solliciti esse » etc.; et (Matth. V. 29. seq.): « si oculus tuus dexter scandalizat te, erue eum, et projice abs te... Et si dextera manus tua scandalizat te, abscide eam, et pro­ jice abs te: expedit enim tibi ut pereat unum membrorum tuorum, quam totum corpus tuum eat in gehennam »; et (XVI. 26.): « Quid enim prodest homini, si mundum universum lucretur, animæ vero suæ detrimentum patiatur? Aut quam dabit homo commutatio­ nem pro anima sua?» Quibus omnibus edocemur omnia bona esse relinquenda, atque omnia mala toleranda, quando id necesse est ad sanctitatem conservandam et vitam æternam consequendam, seu quando id exigit finis proprius Ecclesiæ. 583. II. Ex Patribus. S. Jo. Chrysostomus (in 2. Cor. Hom.15.): « At vero heic aliud quoque imperii genus est, ac civili quidem imperio sublimius. Ecquod illud est? Quod in Ecclesia viget, cujus etiam Paulus mentionem facit, cum ait: Obedite præposi- (is vostris ct subjacete eis: hoc enim imperium tanto civili ex­ cellentius est, quanto cœlurn terra, et quantum inter corpus et animam discriminis est, tantum item ab illo hoc distat ». S. Gregorius Nazianzenus (Orat. 17.): « Submittamns nos tum Deo, tum invicem, tum iis, qui in terra imperant. Deo quidem omnibus de caussis, invicem pro charitatis foedere, principibus propter ordinem... At vos quoque (Principes et Præfecti) imperio meo ac throno lex Christi subjecit. Imperium enim et nos geri­ mus; addo et praestantius et perfectius, si quidem æquum videa­ tur spiritum carni, coelestia terrenis cedere». S. Isidorus Pelusiota (1. 3. ep. 449.): «Ex sacerdotio et regno rerum administratio confecta est. Quamvis enim permagna utriusque differentia sit (illud enim velut anima est,♦ ' hoc velut corpus), ad unum tamen et eundem finem tendunt, hoc est ad homi­ num salutem ». Ivo Carnutensis ad Henricum Regem Angliæ (ep. 51.): «Quia res omnes non aliter bene administrantur, nisi cum regnum et sacerdotium in unum convenerint studium, Celsitudinem vestram obsecrando monemus, quatenus in regno vobis commisso verbum Dei currere permittatis, et regnum terrenum cælesti regno, quod Ecclesiæ commissum est, subditum esse debere, semper cogite­ tis. Sicut enim sensus animalis subditus debet esse rationi, ita potestas terrena subdita esse debet ecclesiastico regimini. Et quantum valet corpus, nisi regatur ab anima, tantum valet ter­ rena potestas, nisi informetur et regatur ecclesiastica disciplina». Hugo a S. Victore (1. 2. de Sacr. p. 2. c. 4.): « Terrena pote­ stas caput habet regem; spiritualis potestas habet summum Pon­ tificem. Ad potestatem Regis pertinet, quæ terrena sunt, et ad terrenam vitam facta omnia. Ad potestatem summi Pontificis pertinent, quæ spiritualia sunt, et vitæ spirituali attributa uni­ versa. Quanto autem vita spiritualis dignior est, quam terrena, et spiritus, quam corpus, tanto spiritualis potestas terrenam, sive saecularem potestatem honore ac dignitate præcedit »—Cf. etiam quæ dedimus (n. 560.). 584. III. Ex consensu Theologorum. D. Thomas (2. 2. q. 60. a. fi. ad 3.): «Dicendum, quod potestas saecularis subditur spi- 462 DISP. HI. DE 1NSTIT. ET CONSTITUTIONE ECCLESIÆ. rituali, sicut corpus animæ : et ideo non est usurpatum judi­ cium » etc. Eadem vero habet S. Bonaventura (1. de Eccles. Hierarch, p.2.), et, ceteris omissis, eadem habent Theologi Concilii Constantly, sis, (in Append. Cone. Constant, n. 23. ad Art. 12.): « Nec licet tali Clerico appellare a judice et foro ecclesiastico ad judicem et forum temporale, cum hoc sit appellare a majore ad minus. Sicut enim se habet spiritus ad corpus, et regio spiritus ad re­ gionem corporis, sic proportionabiliter judex ecclesiasticus ad judicem terrenum, et forum ecclesiasticum ad temporale; sicut dicit Ven. Hugo de S. Victore, et Alexander de Hales, et alii Doctores, et sacri Canones » — Cf. si lubet, Bouix (de Papa, tom.3. pag. 90-94.). 585. IV. Ex rationibus, quas indicabimus ex Suaresio qui (de Leg. 1. 4. c. 9.), scribit: «Sicut homo non esset recte composi­ tus, nisi corpus esset animæ subordinatum ; ita neque Ecclesia esset convenienter instituta, nisi temporalis potestas spirituali subderetur.... Ubi est unum corpus, necesse est esse unum ca­ put, ad quod omnia aliquo modo revocentur; quoniam alias ne­ que pax, neque perfecta unitas posset esse in corpore. Ecclesia autem Christi unum corpus est, ut diximus. Ergo quamvis in eo sint plures potestates, seu magistratus, necesse est, ut inter se habeant subordinationem, ita ut ad unum aliquo modo revocentur propter rationem factam. Ergo vel spiritualis potestas subordinatur temporali, vel e contrario. Primum dici non potest : nam ut ibidem ex Paulo affert Pontifex: ‘ Quæ a Deo sunt, ordinata sunt’ ; esset autem perversus ordo, si spiritualia subjecta essent temporalibus. Ergo Secundum necessario dicendum est».—Et (defen. fidei etc. 1. 2. c. 22.), ait: «Utraque potestas, temporalis et spiritualis, prout in Ecclesia existunt ita conferri et possideri debuerunt, ut communi bono et saluti Christiani populi proficiant. Ergo necessarium est ut hæ potestates aliquem ordinem inter se observent, alias non posset pax et unitas in Ecclesia servari; nam sæpe temporalia commoda repugnant spiritualibus, et ideo vel erit bellum justum inter utramque potestatem , vel necesse est alterum alteri cedere, ut omnia recte ordinentur. Ergo vel potestas spiritualis erit sub temporali vel e contrario. Primum ART. X. DE HABITU CIVILIS SOCIET. AD ECCLESIAM. 463 nec dici nec cogitari potest secundum rectam rationem; quia tem­ poralia omnia ordinari debent ad spiritualem finem. Ergo dicen­ dum e contrario est potestatem temporalem subjectam esse spi­ rituali, ut a suo fine non deflectat. Nam ita subordinantur pote­ states, sicut et fines »—Sed præstat consulere hæc eximii Doctoris loca, nec non præclara, quæ de hac re scribit Taparelli (Saggio etc. nn. 1419-29.). 586. Scholion. Præstat solvere præcipuas difficultates. Unde, dices L: Ecclesia est in republica, et non respublica in Ecclesia. Ergo Ecclesia pendet a Statu, et non Status ab Ecclesia. Resp. dist. antec.: Ecclesia est in republica uti pars in toto, nego; uti anima in corpore, conc. Certe cum amplior sit Ecclesia qualibet civili societate (est enim catholica), nequit Ecclesia ha­ beri uti pars civilis societatis, seu materialiter esse in civili aliqua societate. Pari ratione, cum finis Ecclesiæ supremus sit, neqbit contineri intra limites finis proprii societatis civilis; adeoque nec formaliter Ecclesia est pars societatis civilis. Si ergo est in republica, juxta similitudinem jam expositam ex doctrina PP. et DD., est sicut anima in corpore. Sed anima non est cor­ pore inferior. Ergo—Cf. Liberatore (Lo Stato e la Chiesa, cap. 1. art. 3.). 587. Dices 11.: attamen axioma illud est S. Optati, qui (1. 3. de Schism. Donat.), ait: « Ecclesia est in republica, non Respu­ blica in Ecclesia ». Ergo Resp. dist. antec.: S. Optatus ait, «Ecclesiam esse in Repu­ blica» idest in imperio Romano, et quatenus liberum in ea ha­ bet exercitium jurium suorum conc.; in civili societate, qua tali, et quatenus Ecclesia civilis societatis sit pars, eademque infe­ rior, nego. Porro impossibile est, ut S. Optatus asserat « Ecclesiam esse in republica » eo sensu quod ipsi subsit. Etenim Donatistæ accu­ sabant catholicos, quod Ecclesiam Imperatori subjicerent: S. Opta­ tus vero (eod. lib. et lib. 1.) hanc calumniam indignanter remo­ vet. Quare communis erat catholicorum et schismaticorum sen­ tentia, Ecclesiam subesse nullatenus posse societati civili. Quo ergo sensu scripsit S. Optatus « Ecclesiam esse in republica » ? 464 DISP. III. DE INSTIT. ET CONSTITUTIONE ECCLESIÆ. Loquebatur S. Doctor non do societate civili generatim, sed de imperio Romano: et asserebat Ecclesiam esse in imperio romano, quatenus in eo imperio, libero potiebatur exercitio Jurium suorum. Id aperte liquet ex eo, quod, reprehendens Donatum, qui maledicta pro gratiis retulerat Constanti Imperatori ob eleemo­ synas missas in pauperes erogandas, scribit: «Jam tunc medita­ batur (Donatus) potestatibus et regibus injuriam facere, pro qui­ bus, si apostolum audiret, quotidie rogare debuerat. Sic enim docet B. Apostolus Paulus: Rogate pro Regibus, Potestatibus, ut tranquillam vitam cum ipsis agamus. Non enim Respublica est in Ecclesia, sed Ecclesia in Republica est, ‘idest in imperio Ro­ mano. ... ubi et sacerdotia sancta sunt, et pudicitia, et virginitas, quæ in barbaris gentibus non sunt, et si essent, tuta esse non possent’ ». Unde distinguit Imperium Romanum a barbaris genti­ bus, apud quas tamen vigebat civilis societas, et in ea religio, Ecclesia, virginitas etc.: at cum hæc omnia non libere exerce­ rentur apud illas, hac ratione negat S. Optatus Ecclesiam apud ipsas esse. Ex quibus profecto sequitur—1) contra id quod J?egalistœ contendunt, ad mentem S. Optati, Ecclesiam non esse in societate civili, in qua Ecclesiæ jura non sunt tuta, seu in qua Ecclesia subjicitur potestati civili—2) Dixisse S. Optatum « Rempublicam non esse in Ecclesia », quia Imperium romanum ea ætate non Ecclesiæ patrocinio, sed suis exercitibus vim adversa­ riorum propulsabat. Scilicet quemadmodum Ecclesia erat in re­ publica, quatenus ejus patrocinio fruebatur; ita respublica non erat in Ecclesia, quia hujus patrocinio non utebatur. Ceterum doctrina catholica non ex unius Patris sententia desumenda est; nec unus e Patribus velut ceteris omnibus contradicens facile traduci debet. Vidimus autem communem esse Patrum doctrinam, quod • i ’ potestas civilis indirecte· subordinatur Ecclesiæ; licet simul doceant, potestatem civilem non habere superiorem, quatenus in suo ordine est independens, adeoque non subordinatur directe po­ testati Ecclesiæ: id proprium est cuilibet societati perfectæ. 588. Inst.: Juxta S. Optatum, eatenus Ecclesia · est in republi• ca, quatenus indiget ejus protectione; sed societas, quæ indiget pro­ tectione alterius, ea est inferior; ergo Ecclesia inferior est socie­ tate civili. ART- X. DE HABITU CIVILIS SOCIET. AD ECCLESIAM 465 Respondetur, dist. maj.: Ecclesia indiget protectione, quam uti medium ad sui conservationem jure exigit a potestate civili in societate catholicorum, conc.; secus, neg. Itaque—1) cum Eccle­ sia jure exigere possit protectionem societatis civilis, ita ut pe­ nes ipsam Ecclesiam sit judicium, num et qualis sit concedenda; id potius infert superioritatem Ecclesiæ (n. 556.)—2) Cum Ec­ clesia exigere possit protectionem a societate civili ad sui con­ servationem, bonum Ecclesiæ seu Ecclesia ipsa est finis: finis au­ tem præstantior est mediis : secus societas civilis dicenda esset inferior suo exercitu, cujus tutela ac opera quandoque indiget. 589. Dices III.: Nonne—1) in societatibus paganis negotia re­ ligiosa et Sacerdotes Regibus subjiciebantur ?—2) Nonne societas civilis erat in legitima hujus juris possessione, quando fundata fuit Ecclesia ?—3) Ut ergo aliqua societas catholica fieret, necesse esset ejus jura imminuere: id autem invidiosum est. Resp. aperte futiles esse hujusmodi difficultates, adeoque suffi­ cere, ut paucis disjiciantur. Unde—ad lnm dico, utrum absolute affirmari possit, apud Gentiles, sacerdotalem potestatem fuisse subjectam regibus, videri potest apud Lessium (Defens. potest. Summi Pontif., p. 2. sect. 1. rat. 12.): nobis advertere sufficit, impium atque absurdum esse ex superstitione Paganorum argu­ mentum ducere contra Ecclesiam. Revera finis Ecclesiæ est supernaturalis, ac proinde excedit finem proprium societatis civilis; aliunde vero religio Paganorum tota inserviebat temporali bono principatus civilis. Unde (de Regim. Prine, p. 1. c. 16.) legitur: «Sacerdotium gentilium et totus divinorum cultus erat propter temporalia bona, quæ ordinantur ad multitudinis bonum com­ mune temporale, cujus Regi cura incumbit: unde convenienter gentilium Sacerdotes Regibus subdebantur». Christus Ecclesiæ fundator non designavit certe reges uti Ecclesiæ Pastores — Ad 2dam. omissis iis, quæ ostendunt, Ecclesiam sub generico conceptu antiquiorem esse quacumque civili societate ; omissis etiam iis, quæ ostendunt, post Christum omnes teneri ad Ecclesiam ab eo institutam amplectendam, adeoque, objective loquendo, societates nonnisi injuria extra Ecclesiam constitui: advertimus solum, Ec­ clesiam fundatam fuisse a Christo, qui Deus est; ac consequenter Ma. :lu. De Religione et Ecclesia 30 466 DISP. HI. DK IN3TIT. ET CONSTITUTIONE ECCLESIÆ. societatem civilem legitime potuisse spoliari aliquo jure, quod for­ te antea possidebat—_4 fi. DISP. IU. DE INSTIT. ET CONSTITUTIONI·: ECCLESIÆ. «Inter hæresim et schisma hoc intéressé arbitramur, quod hæresis perversum dogma habeat, schisma propter Episcopalem dis­ sensionem ab Ecclesia pariter separet». S. Augustinus (1. de Fide et Symbolo cap. 10.): «Credimus et Sanctam Ecclesiam, utique Catholicam. Nam et hæretici et schismatici congregationes suas Ecclesias vocant. Sed hæretici de Deo falsa sentiendo, ipsam fi­ dem violant; schismatici autem discissionibus iniquis a fraterna caritate dissiliunt, quamvis ea credant, quæ credimus. Quapro­ pter nec hæretici pertinent ad Ecclesiam Catholicam, quæ diligit Deum, nec schismatici, quoniam diligit proximum ». S. Fulgen­ tius (1. de Fide c. 37.): «Firmissime tene... hæreticos atque schis­ maticos, qui extra Ecclesiam Catholicam præsentem finiunt vi­ tam, in ignem æternam ituros ». 2) Idem ratio confirmat. Societates enim schismaticorum certe non sunt Ecclesia universalis; cum numquam ubique fuerint dif­ fusée : neque haberi possunt uti pars Ecclesiæ universalis; cum initio schismatis ab illa vel ipsæ discesserint, vel expulsæ fue­ rint, ac separatee maneant. 3) Neque obstat quod meri schismatici veram fidem retinent. Etenim, ex præstitutis principiis, id non sufficit ut quis dicatur proprie et simpliciter membrum Ecclesiæ. Profecto qui adversus aliquam humanam societatem insurgit, et ab ejus legitima aucto­ ritate se subducit, nullatenus membrum censetur talis societatis, etsi cæteroquin finem illius proprium et media omnia haud abji­ ciat; immo etsi quandoque ea usurpet—Neque par est ratio ca­ techumenorum, qui fidem solam haberent, et schismaticorum. Li­ cet enim sint catechumeni extra corpus Ecclesiæ, ab eo tamen non contrarie, sed negative arcentur, ita ut desiderio ad Eccle­ siæ corpus jam pertineant: propterea veluti societatis candidati, et ab ea quasi jam concepti, merito possunt animæ Ecclesiæ adnumerari. At vero ii qui contrarie a corpore Ecclesiæ arcentur, nullam conventionem aut affinitatem habere possunt cum Eccle­ sia—Sed de schismaticis plura dicemus, ubi de unitate Ecclesiæ sermo erit. 608. VI. Jam de excommunicatis agendum est. Notetur—1) ser­ monem esse de excommunicatione majori—2) fere communiter W;.-.'4·;..'•J-.·.·-'.·.-- ■ ART. XT. I>E MEMBRIS ECCLESIÆ nunc admitti excommunicates excommunicatione majori, sed to­ leratos, esse membra Ecclesiæ—3) quæstionern igitur esse de ex­ communicatis vitandis. Excommunicato» hujusmodi esse membra Ecclesiæ simpliciter affirmat Suarez (de Fide disp. 9. sect. 1. n. 14.) cum aliis; negat vero Bellarminus (c. 6.), Liberius (n. 15*3.) etc. Aliis videtur hæc nominis potius quam rei quæstio; et Valentia (Torn. 3. disp. 1. q. 1. p. 7. § 15.), monet: «Ex eodem illo fundamento, quod sint videlicet Ecclesiæ Christianæ partes multæ ac diversæ intelligi potest, qua ratione excommunicati, licet fideles sint, tamen dicantur præcisi ab Ecclesia, neque mem­ bra ejus esse. Hoc sane verissimum est, si intelligantur esse præ­ cisi ab ea parte Ecclesiæ, quæ non modo fide, sed etiam solemnium precum atque suffragiorum mutua communicatione con* jungitur». Attamen, cum ipse loquendi modus proprius sit reti­ nendus, secundæ sententiæ adhaerendum videtur. 609. Revera certum est—1) Ecclesiam habere potestatem præcidendi et extra se penitus ejiciendi non tantum hæreticos et schismaticos, sed. etiam alios peccatores qui gravissimi alicujus criminis rei existant. Quæri ergo solummodo potest utrum de facto intendat Ecclesia per excommunicationem membrum prae­ cidere. Id autem affirmandum videtur. Nam in sententia excom­ municationis lata a Concilio Arausicano, hæc leguntur: « Eccle­ siarum Dei violatores, auctoritate Dei et judicio Sancti Spiritus a gremio Sanctæ Matris Ecclesiæ, et consortio totius Christiani­ tatis eliminamus, quoadusque resipiscant, et Ecclesiæ satisfa­ ciant». Porro hic Ecclesiarum violatores expresse dicuntur a gre­ mio Sanctæ Matris Ecclesiæ eliminati: sed hic non infligitur ali­ qua nova pœna, sed fertur excommunicatio, cujus solum effectus magis diserte declaratur. Ergo ex mente Ecclesiæ, excommunicatio eliminat, seu separat- ab Ecclesia. 2) Confirmatur ex Scriptura. Nam legitur (Matth. XVIII. 17.): «Si Ecclesiam non audierit, sit tibi sicut ethnicus et publica­ nus». Jamvero fatentur omnes hic agi de pœna excommunicatio­ nis; at eos, qui hanc pœnam incurrunt, ita non esse de Ecclesia significat Christus, uti non sunt de Ecclesia ethnici et publicani: hi profecto ad Ecclesiam minime spectant. 3) Idipsum asserunt Patres. S. Cyprianus (ep. 62. ad Pompon.) >r»rv*·.. · * 476 DISP. III. DE INSTIT. ET CONSTITUTIONE - ·· ECCLESIÆ. scribit: « Spiritali gladio superbi et contumaces necantur, dum de Ecclesia ejiciuntur. Neque enim vivere foris possunt, cum do­ mus Dei una sit, et nemini salus esse, nisi in Ecclesia possit». S. Hieronymus (in cap. 2. ep. ad Titum) : « Fornicator, adulter, homicida, et cætera vitia per Sacerdotes de Ecclesia propellun­ tur. Haeretici autem per semetipsos sententiam ferunt, suo ar­ bitrio de Ecclesia recedentes ». S. Augustinus (lib. de Corrept. et Grat. cap. 15.), ait : « Per excommunicationem separari ab ovibus sanis ovem morbidam, ne per plures serpant dira con­ tagia ». 610. VII. His delibatis, refutandi jam sunt, ut proposuimus, hæreticorum errores, qui, ut diximus (404. seqq.) ad veram Christi Ecclesiam, vel solos praedestinatos, vel solos perfectos, vel solos justos pertinere censent. Ex quo quidem principio facile suam rebellionem cohonestant: qui enim de Ecclesia non est, nequit in Ecclesia potestatem obtinere: nemini vero cum certitudine con­ stat aliquem (superiorem) esse praedestinatum, perfectum, aut justum. Si autem ostenditur etiam fideles peccatores esse veræ Ecclesiæ membra ; eo ipso evertitur error eorum, qui duplicem Ecclesiam comminiscuntur; quatenus uua justis, alia peccatoribus coalescat—Cf. Bellarminum (1. 3. c. 2.); nec non ex 30 articulis Jo. Huss damnatis a Cone. Constant, et Martino V., art. 1.3.5.; ex propp. damnatis in Quesnello, propp. 72-77.; et censuram XV. ex Bulla Auctorem fidei. -VrT’i ART. XI. DE MEMBRIS ECCLESIÆ. 477 § Π. Statuitur Catholica Doctrina de Membris Ecclesiae. Christi Ecclesiæ natura perspecta , compertum omnibus esse debet, eam 1. nec omnibus et solis praedestinatis—2. nec solis perfectis—aut 3. justis solis tam­ quam membris coalescere : cum idea enim societatis visibilis, quam omnes, ne pereant, ingredi tenentur, ea omnia componi nullatenus possunt. Prop. XXVI. Germana 611. Prob. lma pars. L Non omnes prædestinati semper sunt membra Ecclesiæ. Etenim—1) nequit ullo modo dici membrum Ecclesiæ , qui nihil participat de iis quæ Ecclesiæ animam et corpus constituunt. Atqui multi sunt prædestinati ex Judæis, Tureis, Idololatris, qui aliquo tempore, antequam nimirum su­ pero aturalem revelationem agnoscant, vel per baptismum Eccle­ siæ corpori aggregentur, nihil habent de iis quæ animam aut corpus Ecclesiæ constituunt. Ergo—2) Unde ab universa Scriptura abhorret, eos omnes, quamdiu in infidelitate, judaismo, aut etiam odio christianismi manent, Ecclesiæ membra vocare. Ecclesiæ enim membra ita alloquitur S. Petrus (L ep. II., 9. 10.): « Vos autem genus electum, regale sacerdotium, gens sancta, populus acquisitionis: ut virtutes annuntietis ejus, qui de tenebris vos vo­ cavit in admirabile lumen suum. Qui aliquando non populus, nunc autem populus Dei: qui non consecuti misericordiam, nunc autem misericordiam consecuti». 612. II. Non soli prædestinati sunt membra Ecclesiæ. Nam ex mox dicendis in 3lia parte thesis, omnes fideles particularium ec­ clesiarum Romæ, Eph., Corinthi, etc., quibus suas epistolas de­ dit S. Paulus, et boni et mali, certissime et verissime erant mem­ bra Ecclesiæ Christi. Atqui tamen dici nequit, eos omnes fuisse prædestinatos: id enim repugnat universo tenori illarum Episto­ larum, in quibus acriter reprehendens Apostolus peccatores, non modo nullum dat indicium eos esse prædestinatos, sed maximam 478 DISP. III. DE INSTIT. ET CONSTITUTIONE ECCLESIÆ. suam anxietatem manifestat circa suam ac bonorum Agidem per­ severantiam. 613. III. Ex Patribus unum hic audiamus, S. Augustinum; si­ quidem plurium testimonia infra exhibebimus. S. Doctor (tract. 45. in Joan.), scribit: «Secundum præscientiam Dei, et praedesti­ nationem, quam multa? oves foris, quam multi lupi intus»; et (tract. 122. in Joan.): «Dominus alia piscatione significavit Ec­ clesiam, qualiter nunc sit. Quod autem illud fecit in initio prædicationis sum; hoc vero post resurrectionem suam, hinc ostendit illam capturam piscium bonos et malos significare, quos nunc habet. Ecclesia; istam vero tantum bonos, quos habebit in æternum, completa in fine hujus saeculi resurrectione mortuorum»; et (1. 2. contra literas Petiliani cap. 47.): « Eadem Pascua sub uno Pastore et oves et hirci pascuntur, donec ut debita recipiant, segregentur ». 614. IV. Si solis praedestinatis Ecclesia constitueretur, ea es­ set invisibilis, nec ab hominibus dignosci posset: hinc cum nema ad impossibilia teneatur, nulla urgeret obligatio veram Eccle­ siam inquirendi: multo minus eam ingrediendi. Perditissimis ergo quibusque daretur ansa se subtrahendi ab obedientia legitimis Pastoribus debita; dicerent enim illi, hos non esse praedestinatos, aut saltem id non constare : qui autem Ecclesiæ membra non sunt, nulla auctoritate praecipiendi et pascendi in Ecclesia potiri possunt. Quæ sane adversantur iis omnibus quæ supra statuimus de vera Ecclesiæ constitutione. 615. Prob. 2dl pars. Vera Christi Ecclesia debet esse cœtus fi­ delium ubique diffusus ac vere catholicus. Atqui si fideles imper­ fecti, qui venialiter peccant, ab illa excluderentur, Ecclesia non esset cœtus fidelium ubique diffusu< seu catholicus. Ergo. Prob. min. Excepto Christo, qui capax non erat peccati, et Beatissima ejus Matre, quæ ex speciali privilegio immunis certo fuit ab omni vel levissima labe peccati, ceteri omnes , propter humanam fragilitatem, in venialia quandoque labuntur peccata, juxta illud Jacobi (III.): « In multis offendimus omnes »; (I. Joan. I.): «Si dixerimus, quoniam peccatum non habemus, ipsi nos se­ ducimus, et veritas in nobis non est ». Hinc merito S. Augustinus ART. XI. DE MEMBRIS ECCLESIÆ. 479 (1. 1. contra duas ep. Pelag. c. 14.): «Nullus», inquit, « in Ec­ clesia recte posset ordinari minister, si dixisset Apostolus, si quis sine peccato est, ubi dixit, siquis sine crimine est; aut si dixisset, peccatum nullum habentes, ubi dixit, nullum crimen habentes. Multi quippe baptizati fideles sunt sine crimine, sine peccato autem in hac vita neminem dixerim »—De hac re egimus in tract, de Gratia (disp. 2. art. 5.); atque insuper hæc pars thesis ex seq. confirmabitur. 616. Prob. 3tia pars. I. Ex Scriptura. Seligimus duo specialia testimonia. Ac—1) legitur (Matth. XVIII. 15. seqq.): «Si peccaverit in te frater tuus, vade corripe eum.... si eos non audierit dic Ecclesiæ. Si Ecclesiam non audierit sit tibi sicut ethnicus et publicanus ». Hic certe sermo est de Ecclesia quæ tum visibilis sit tum vera Ecclesia Christi. Atqui tamen in ea dicuntur esse peccatores, et tales peccatores, quibus emendandis fraterna cor­ reptio non su cit : dicuntur imo manere in Ecclesia, donec ab ipsa per praelati sententiam ejiciantur. Ergo. 2) Fornicarius Corinthius (I. Cor. V.) graviter certe peccavit: et ibidem haud obscure insinuare videtur Apostolus alios quoque fuisse fornicarios apud Corinthios. Profecto peccatores erant illi multi, qui Eucharistiam« indigne sumpserant, judicium sibi manducantes et bibentes (XI., 29. 30.). Atqui hi.omnes erant mem­ bra Ecclesiæ. Ergo.—Prob. min.-Y) Certe Apostolus et reliqui fideles justi erant in Ecclesia; atqui Apostolus ipse loquitur de illis peccatoribus ac de ceteris, tanquam in una et eadem Ec­ clesia inter se et cum seipso coadunatis: « Omnino, inquit, au­ ditur inter vos fornicatio—Convenientibus vobis in unum.... alius quidem esurit, alius autem ebrius est.... ideo inter vos multi in­ firmi et imbecilles, et dormiunt multi.... itaque fratres mei, cum convenitis », etc.—2) Apostolus voluit ut fornicarius tolleretur de medio Corinthiorum (« ut tollatur de medio vestrum ») et ipse illum excommunicari jussit. Ergo usque ad illud tempus fornica­ rius adhuc pertinebat ad Ecclesiam. 617. Huic argumento opponunt verba Apostoli (vv. 3-5.): « Ego.... jam judicavi.... qui sic operatus est.... tradere hujusmodi satanae»: ex quibus, ajunt, colligi videtur, Apostolum habuisse II 480 DISP. III. DE INSTIT. ET CONSTITUTIONE ECCLESIÆ. incestuosum Corinthium uti jam excisum ab Ecclesia.·—Sed respondetur:—1) Etiamsi diceretur Corinthius fornicarius præcisus ab Ecclesia per sententiam Pauli; verum tamen esset, quod ante illam sententiam, licet notus fornicarius, manebat tamen in Ec­ clesia—2) Sed vere illud jam judicavi non significat tuli sen­ tentiam, sed statui eam ferre. Sententia enim illa tunc lata fuit, cum Corinthius traditus est Satante; sed Apostolus judicavit illum tradere, sed nondum tradidit: in congregatione deinde Co­ rinthiorum illum tradidit. En integer contextus: «Ego quidem absens corpore, præsens autem spiritu, jam judicavi ut præsens, eum qui sic operatus est, in nomine Domini nostri Jesu Christi, congregatis vobis et meo spiritu, cum virtute Domini nostri Jesu Christi, tradere Satanæ in interitum ». Unde ita rem intelligunt ipsi interpretes Protestantes, uti Bloomfield, Parkhurst, Robin­ son, Whitby, etc. Sit pro omnibus Rosenmüller, qui (in h. 1.) scribit: « Non continuo Apostolus animadvertit in reum, sed propositum sibi esse dicit, si officio deesse pergerent Corinthii, apostolica sua uti potestate, tamquam si præsens esset, homi­ nemque scelestum, quem Ecclesia ipsa ejicere recusaret, exturbare Domini auctoritate ». 618. II. Ex Scriptura iterum, recolendo parabolas, quas in­ dicavimus (n. 463.). Nam comparatur Ecclesia—1) areæ (Matth. III. 12.): « Permundabit aream suam, et congregabit triticum suum in horreum; paleas autem comburet igni inextinguibili >— 2) Sagenæ (XIII. 47.): « Iterum simile est regnum coelorum sa­ genae missæ in mare, et ex omni genere piscium congreganti. Quam, cum implera esset, educentes, et secus littus sedentes, elegerunt bonos in vasa, malos autem foras miserunt. Sic erit in consummatione sæculi »—3) Convivio nuptiali, ad quod intra­ runt boni et mali, qui postea cum non haberent vestem nuptia­ lem, missi sunt in tenebras exteriores (Matth. XXII.)—4) Decem Virginibus, quarum quinque erant prudentes, et quinque fatu» (Matth. XXV.). Ergo in Ecclesia sunt etiam peccatores ac re­ probi, qui significantur per paleas, per pisces malos, per hominem non vestitum veste nuptiali, per virgines fatuas. Tanta fuit vis hujus argumenti contra Donatistas, ut, teste S. Augustino (Bre- * >W · 481 ART. XI. DE MEMBRIS ECCLESIÆ. vie. Collât, c. 8. 9.), eo victi fassi tandem sint, malos bonis per­ mixtos in Ecclesia existere. 619. III. Ex Patribus. Ac—1) communiter docent Patres do­ ctrinam, quam hic tuemur. S. Cyprianus (ep. 51.), scribit: « Im­ pediri non debet aut fides, aut charitas nostra, ut, quoniam zi­ zania in Ecclesia esse cernimus, ipsi de Ecclesia recedamus ».— S. Chrysost. (in Psalm. 39.): « Nec ex perfectis quidem universa constat Ecclesia; sed habet eos etiam, qui otio et socordiæ se dedunt, mollemque et dissolutam vitam amplectuntur, et liben­ ter serviunt voluptati : Et quoniam est unum corpus, tamquam ex una persona, hæc et illa pronuntiat». —S. Hieronymus (in dial, contra Luciferianos): « Arca Noe Ecclesiæ typus fuit. Ut in illa omnium animalium genera, ita et in hac universarum et gentium et morum homines sunt.'Ut ibi pardus et hædi, lupus et agni: ita et hic justi et peccatores, id est, vasa aurea et ar­ gentea cum ligneis et fictilibus commorantur ». — S. Fulgentius (de Fide ad Pet. c. 43.): « Firmiter tene, et nullatenus dubites, aream Dei esse Catholicam Ecclesiam, et intra eam usque ad fi­ nem sæculi frumento mixtas paleas contineri, id est, bonis ma­ los Sacramentorum communione misceri».—S. Gregorius M. (hom. 12. in Evang.): «In qua [Ecclesia] quia mali cum bonis, et re­ probi cum electis admixti sunt, recte similis Virginibus pruden­ tibus et fatuis esse perhibetur ». 2) Sed quoniam adversarii abutuntur præsertim auctoritate S. Augustini, præstat ex innumeris S. Doctoris testimoniis pau­ ca saltem recitare. Itaque (serm. 264. n. 5.), ait S. Augustinus: «Quadraginta diebus arca in diluvio fluctuavit, quæ arca Eccle­ sia est: lignis imputrabilibus facta; ligna imputrabilia sunt animæ sanctorum et justorum : habens tamen animalia munda et immunda; quia quamdiu vivitur in hoc sæculo, et per baptismum tanquam per diluvium Ecclesia purgatur, non potest nisi habere bonos et malos: ideo arca illa, et munda et immunda habebat. Sed posteaquam exivit inde Noe, non fecit sacrificium Deo nisi de mundis animalibus. Unde debemus intelligere quia in arca ista et munda et immunda animalia sunt, sed post diluvium istum non accipit Deus nisi eos qui se mundaverunt. Ergo totum boc tempus quod videtur, Fratres, pro quadraginta diebus habeMazzella. De Religione ct Ecclesia 31 483 DISP. ni. DE INSTIT. ET CONSTITUTIONE ECCLESIÆ. tote. Totum hoc tempus, quamdiu hic sumus, area est in diluvio: quamdiu baptizantur Christiani et per aquam mundantur, natare videtur arca in fluctibus ». Et (in Ps. 8. n. 13.): « Veniant in mentem..... area, continens paleas et frumentum; et retia, quibus inclusi sunt pisces boni et mali; et arca Noe, in qua et immunda et munda erant animalia: et videbis Ecclesiam interim hoc tempore usque ad ultimum ju­ dicii tempus, non solum oves et boves continere, id est sanctos laicos et sanctos ministros, sed ‘insuper et pecora campi, volu­ cres cœli et pisces maris, qui perambulant semitas maris’. Pe­ cora enim campi congruentissime accipiuntur homines in carnis voluptate gaudentes ; ubi nihil arduum, nihil laboriosum adscendunt. Campus est enim lata via, quæ ducit ad interitum». Et (in Ps. 48. n. 8.): « Sicut lilium », inquit, « in medio spi­ narum, ita proxima mea in medio filiarum. Numquid dixit, in medio alienarum ? Non, sed in medio filiarum. Sunt ergo filia rnalœ, et inter illas est lilium in medio spinarum. Itaque illi qui sacramenta habent, et bonos mores non habent, et Dei dicuntur, et non Dei, et ejus dicuntur et alieni: ejus, propter sacramen­ tum; alieni propter proprium vitium. Ita et filiæ alienæ: filiæ, propter formam pietatis; alienæ, propter amissionem virtutis». Et (serm. 4. de Jacob et Esau n. 31.): « Sunt mali in Eccle­ sia pertinentes ad Esau; quia et ipsi filii Rebeccæ, filii matris Ecclesiæ, de utero ipsius nati, et pilosi in peccatis carnalibus perseverantes, de illius tamen utero nati. Habent ergo a rore coeli, et a fertilitate terræ, a rore coeli omnes Scripturas, omnem sermonem divinum: a fertilitate vero terræ, omnia visibilia sa­ cramenta; visibile enim sacramentum ad terram pertinet. Hæc omnia communia habent in Ecclesia et boni et mali ». Et (serm. 137. n. 1.): «Jésus Christus.... Caput est Ecclesiæ, et est corpus ejus Ecclesia, et in ejus corpore unitas membrorum et compago caritatis, tanquam sanitas existit. Quicumque autem in caritate friguerit, infirmatur in corpore Christi. Sed potens est ille, qui jam exaltavit caput nostrum, etiam infirma mem­ bra sanare: dum tamen non nimia impietate præcidantur, sed hœreant corpori donec sanentur. Quicquid enim adhuc haeret corpori, non desperatæ sanitatis est: quod autem praecisum fue- ART. XI. DE MEMBRIS ECCLESIÆ. 483 rit, noc curari, nec sanari potest». Et (1. 4. de baptis. con. Do­ nat.c.7.): «Distinguamus inter cos, qui mali foris sunt, et eos, qui intus mali sunt ». 620. IV. Ex ratione theologica. Nam—1) Peccatores pertinent ad corpus Ecclesiæ; profitentur enim fidem authentice in baptismo susceptam, retinent eorumdern Sacramentorum communionem, subjiciuntur legitimæ Ecclesiæ potestati : hæc autem sunt vin­ cula, quibus Ecclesiæ corpus compaginatur, ut diximus (n. 594.). 2) Pertinent, licet imperfecte, ad animam Ecclesiæ: retinent enim fidem, atque etiam spem, nisi peccaverint per desperationem— 3) Existit in Ecclesia potestas remittendi peccata, quæ exercetur in sacramento pœnitentiæ, per verum judicium, veramque jurisdi­ ctionem: sacramenta autem sunt pro iis qui pertinent ad Ecclesiam, et jurisdictio exercetur in subditos,: supponitur ergo quod esse possint peccatores in Ecclesia. Quamvis vero remitti possit per Sacramentum pœnitentiæ ipsum peccatum hæresis, requiritur ta­ men ut imprimis hæresis abjuretur, siquidem fides est necessaria dispositio ad Sacramentum : at non requiritur status gratiæ, ut quis absolutionem recipiat peccatorum. 621. Sgholion. I. Ut probent adversarii solos prædestinatos ad Ecclesiam pertinere, plura afferunt testimonia S. Scripturæ et SS. Patrum, præsertim S. Augustini. Si bene retineantur quæ di­ cta sunt in expositione et probatione thesis, fere omnia facile solvuntur. Juverit solum hæc adnotare: 1) Comparatur Ecclesia arcæ Noe, quatenus nemo salvatur nisi in Ecclesia; sed non quatenus in Ecclesia non sunt nisi sal­ vandi: alter hic sensus excluditur ab animalibus mundis et im­ mundis, quæ erant in arca, et repraesentabant justos et pecca­ tores. 2) Aliquis potest pertinere ad aliquam societatem, quin vero ejus spiritu informetur; et secundum hoc dicitur non esse de ea societate, quamvis externis vinculis, et aliquo etiam interno (fide) ei adhaereat. 3) Aliquis potest esse de Ecclesia, filius Dei, ovis Christi vel secundum praedestinationem, vel secundum praesentem justitiam; seu vel veritate finis, vel veritate essentiae. Secundum praede- f: <184 r' 5 ; DISP. III. DE INSTIT. ET CONSTITUTIONE ECCLESIÆ. stinationem sunt soli salvandi, veritate essentia· sunt omnes ju­ sti, et, licet imperfecte, etiam peccatores. Hinc si quandoque Christus Dominus loquens de suis ovibus (Jo. X. 2.) intelligit forte solum prædestinatos; alibi oves dicuntur omnes qui sunt in Ec­ clesia, etiam peccatores, juxta illud ex. gr. (Jo. XXI.) «Pasce agnos meos, pasce oves meas»; et (Ps. LXXIII.) « iratus est fu­ ror tuus super oves pascuæ tuae»: unde (Matth. XXV.32.) sepa­ rantur in die judicii oves ab hcedis. Hinc etiam S. Augustinus (tract. 45. in Jo.) ait : « Quid est quod dixi quam multæ oves foris? quam multi luxuriantur», casti futuri ? «quam multi blas­ phemant Christum», credituri in Christum? «Et hi oves sunt. \rerumtamen modo alienam vocem audiunt , alienos sequuntur. Item quam multi intus laudant», blasphematuri ? «casti sunt», fornicaturi? «stant», casuri? « «et non sunt oves: de prædestinatis enim loquimur». 4) Christus vere dicitur Caput Ecclesiæ, quam salvabit ; sed id intelligendum est—a} in multis membris, non in omnibus — b} si de omnibus sermo sit, salvabit sufficienter, non efficaciter. 622. II. Ut autem solvantur ea, quibus ostendere nituntur aut solis perfectis, aut solum justis Ecclesiam constare; præter dicta, hæc præ oculis habenda sunt: 1) Ecclesia dicitur quidem tota pulchra, non habens maculam neque rugam etc.; sed id intelligi debet—«) ratione suæ essenI tiæ, non omnium individuorum. Quemadmodum enim respublica quælibet dici potest perfecta, si servet finem honestum, idoneum regimen, leges justas, ac publicam felicitatem debite promoveat; etsi in ea plura sint membra qui haud recte se gerant’: ita dici potest Ecclesiam esse totam pulchram etc., etsi aliqua ejus mem­ bra a recto tramite deflectant—6) Intelligi debet ratione termini, non ratione viæ. Hinc D. Thomas (3. p. q. 8. a. 3. ad 3.), ait: «Dicendum, quod esse Ecclesiam gloriosam, non habentem ma­ culam neque rugam, est ultimus finis ad quem perducimur per passionem Christi. Unde hoc erit in statu patriæ, non autern in statu viæ.... Percipiunt autem tales (peccatores) a Christo quem­ dam actum vitre, qui est credere; sicut si membrum mortificatum moveatur aliqualiter ab homine». Et S. Augustinus (Retract. 1. 4. c. 18.): « Ubicunque in his libris commemoravi Ecclesiam ART. XI. DE MEMBRIS ECCLESIÆ. 485 non habentem maculam, aut rugam, non sic accipiendum est, ac si jam sit, sed quæ præparctur, ut sit, quando apparebit etiam gloriosa ». 2) Simili ratione, Ecclesia dicitur sancta; sed non est sancta quia omnia ejus membra sancta sunt, uti probant jam data ar­ gumenta. Dicitur ergo sancta ratione finis, doctrinæ, mediorum, Capitis invisibilis, aliquorum membrorum, destinationis, etc. In­ fra melius explicabitur propria ratio sanctitatis, quæ tribuenda est Ecclesiæ. / 3) Si quando S. Augustinus (idem dicatur de aliis Patribus) videtur coarctare Ecclesiæ corpus ad cœtum justorum; id non de corpore Ecclesiæ adæquate sumpto debet intelligi, sed prout vivum est, et gratia sanctificante informatum : scilicet denomi­ natur Ecclesia a nobiliori parte. Certe cum Donatistæ calumnia­ rentur catholicos, quod duas fingerent ecclesias, unam quæ solos bonos, aliam quæ bonos malis admixtos contineret; responderunt catholici, et S. Augustinus (in Brev. coli. 3.) ipsis annuit, se duas ecclesias nequaquam adstruere, sed partes distinguere, vel tempora unius Ecclesiæ: partes quidem quia aliter boni aliter mali ad Ecclesiam pertinent; tempora autem, quia alius est sta­ tus Ecclesiæ in terris alius in coelis. 623. III. Dicunt etiam—1) axioma est «qui non habet Deum patrem, neque habet matrem Ecclesiam »: peccatores vero non habent Deum patrem, siquidem non sunt filii Dei—2) Uti dicitur (Rom. VIII. 9.) «Si quis spiritum Christi non habet, hic non est ejus»; sed peccatores non habent spiritum Christi; nec qui non sunt Christi, capitis Ecclesiæ, possunt esse Ecclesiæ. Respondetur aci lu,n: Qui nullo modo habent Deum patrem, non possunt certe habere Ecclesiam matrem; sed peccatores, licet non sint actu filii Dei per adoptionem, sunt tamen per institutionem et doctrinam: unde sub uno respectu dicuntur filii diaboli, secun­ dum aliurn filii Dei. Quemadmodum ergo imperfecte sunt filii Dei, ita imperfecte sunt de Ecclesia—Ad 2dam: Qui non habet spiritum Christi, non est Christi, prout Christus vivificat per caritatem; at si retineat fidem Christi, habet quodammodo spi­ ritum Christi, seu accipit aliquem influxum a Christo Capite, et ■ · .■· ,··■·-.< ·.·,■. if? 486 DISP. III. DE INSTIT. ET CONSTITUTIONE ECCLESIÆ. - j •| sic quodammodo etiam pertinet ad Ecclesiam. Imo prout adbæret externis vinculis corpori Christi mystico, quud est Ecclesia, aliquem externum motum simul cum aliis a Christo recipit: i sicut membra corporis arida, ob continuitatem cum reliquo cor­ pore vivo ac perfecto, aliquem externum motum a capite habent, vel saltem non marcescunt. disputatio DE ECCLESIÆ PROPRIETATIBUS ET DOTIBUS, 624. Cum ex praecedente disputatione perspecta nobis sit Ec­ clesiæ intima constitutio et essentia, gradum jam facimus ad ejus essentiales proprietates inquirendas: quod enim in subjecti cujuspiam exploratione essentiæ vestigationem consequitur, sunt essen­ tiales proprietates, quæ ab ea dimanant. 625. Proprietates autem Ecclesiæ, ut ex Symbolo Cpno novi­ mus, ad Unitatem, Sanctitatem, Catholicitatem, et Apostolicitatem revocantur. Verum hæ sub duplici respectu considerari possunt; nimirum prout sunt mere intrinsecae, ex ipsa Ecclesiæ essentia prodeuntes: et sic vocantur proprietates, ex quibus du­ cimur in cognitionem ecclesiæ Christi in abstracto. Considerari possunt prout sunt etiam extrinsecce, ac veram Christi eccle­ siam manifestant; et sic appellantur notœ, ex quibus ducimur in cognitionem ecclesiæ in concreto. Scilicet imprimis quaeritur, quænam proprietates competant veræ Christi ecclesiæ; et respon­ detur, ipsam debere esse unam, sanctam, catholicam et apostolicam: deinde vero quaeritur, cuinam ex tot societatibus, quæ se veram Christi ecclesiam jactant, dictae proprietates competant; et respondetur, ipsas nonnisi uni convenire posse; ac eam, quæ illis praedita est, esse in concreto veram Christi ecclesiam. 626. Ad adæquatam autem Ecclesiæ notitiam nobis comparan­ dam, valde conducit eas, quas vocant, dotes investigare; et quæ concipiuntur tamquam Ecclesiæ superinductae, eamque condeco­ rantes: ejusmodi sunt Indefectibilitas, Auctoritas , Infallibili­ tas. His simul cum proprietatibus rite statutis, in fine agemus de notis. 627. Unum tamen moneamus oportet: hae, quæ dicuntur pro­ prietates ac dotes, vere pertinent ad ipsam essentiam Ecclesiæ, 488 DISP. IV. DE ECCLESIÆ PROPRIETATIBUS AC DOTIBUS. si hæc non a priori qualis potuerit esse, sed a posteriori qualis a Christo instituta est, consideretur. Verum illum loquendi mo­ dum, qui fere communiter obtinuit, et juxta quem proprietates et dotes ab Ecclesiæ essentia velati distinguuntur, libenter usurpa­ mus, ad æquam quamdam hujus tractationis distributionem: hæc ipsa enim non parum adjuvat totius subjecti distinctam intelligentiam, eorumque omnium, quæ traduntur, memoriam. ARTICULUS PRIMUS Utrum Ecclesia Christi debeat esse Una. § i. Exponitur Status Quaestionis. •< 628. Tam multa sunt, tam clara Sacrarum Scripturarum ora­ cula, quibus Ecclesiæ Unitas asseritur; ut Novatores ipsi (paucis omnino exceptis, qui sibi non constant) eam negare minime au­ deant. Imo perfectissimam voluit Christus in sua Ecclesia’unitatem; ita enim (Jo. XVII. 20-28.) Patrem alloquitur: «Non pro eis autem rogo tantum [scilicet Apostolis] sed et pro eis, qui credituri sunt per verbum eorum in me. Ut omnes unum sint, sicut tu Pater in me et ego in te , ut et ipsi in nobis unum sint....... Et ego claritatem quam dedisti mihi dedi eis, ut sint unum, sicut et nos unum sumus. Ego in eis, et tu in me: ut sint consummati in unum », etc. 629. Manifestum est pariter, multiplicem unitatem in Ecclesia attendi posse:—1) ratione ejusdem principii, idest Dei vocantis, juxta illud (Joan. VII. 44.): «Nemo potest venire ad me nisi pa­ ter meus traxerit eum»—2) ratione ejusdem ultimi finis, quod significatum est (Matth. XX. 9.) in illo uno denario omnibus pro­ misso—3) ratione eorundem mediorum, idest fidei, sacramento­ rum, legum, juxta illud (Eph. IV. 5.): «Una fides, unum baptis­ ma», etc.—4) ratione ejusdem Spiritus Sancti, a quo tamquam interno rectore universa Ecclesia gubernatur, juxta illud (I. Cor. XII. 4.): «Divisiones gratiarum sunt, idem autem spiritus» — ART. I. DE UNITATE ECCLESIÆ. 489 5) ratione ejusdem capitis invisibilis, omnis enim Ecclesia eidem Christo tamquam Capiti conjungitur, juxta illud (Eph. I. 22.): « Ipsum dedit caput super omnem Ecclesiam »—6) ratione conne­ xionis membrorum inter se juxta illud (Rom. XII. 5.): «Unum corpus sumus, singuli autem alter alterius membra». G30. Verum his suppositis, exponendus est conceptus unitatis, quam heic Ecclesiæ asserimus. Generatim unitas, de qua agimus, in eo consistit, quod non plures sed unica est Ecclesia, et quod eadem illa est, quam Christus fundavit et instituit. Hinc distin­ gui solet unitas simultanea et successiva. Ecclesia enim dicitur una— 1) quatenus nullo tempore ab ejus institutione per ChriItum simul fuerint aut futuræ sint duæ aut plures Christi Ec- jlesiæ: quæ unitas est simultanea—2) quatenus in tota tempo’um successione unica vera Ecclesia quæ existit, eadem semper et sibi constans perseveret, non mutata in aliam: quæ unitas est successiva.—Cf. Suarez (de Fide, disp. 9. sect. 4.). Quamvis Ec­ clesiæ unitas hæc omnia comprehendat, cum tamen unitas suc­ cessiva facile revocetur ad Apostolicitatem et indefectibilitatem; hic proprie et directe consideramus unitatem simultaneam. 631.’ Ut genuina indoles hujus unitatis, quæ Ecclesiæ propria est, bene intelligatur, in mentem revocemus oportet, Ecclesiam esse « cœtum fidelium» seu «societatem hominum qui conjungun­ tur eadem fidei professione, et subjectione legitimis Pastoribus » (n. 401.); ergo proprietas unitatis talis esse debet, qualis exigitur ut societas dicatur una; et una societas fidelium. Hinc di­ stingui solet unitas fidei, quæ arctissimam in fide concordiam, seu omnium christifidelium in veram fidem profitendam conspi­ rationem exhibeat; et unitas regiminis , sine qua nulla societas potest esse una. Porro ad hanc duplicem unitatem revocantur aliæ unitatis species, a quibusdam assignari solitæ. Ita unitas, quæ dicitur communionis seu caritatis, proprie respicit unionem membrorum inter se, et dicit mutuam conspirationem omnium sociorum ad eumdem finem per eadem media sub directione unius ejusdemque regiminis: ex qua unione resultat, utidipsum invicem sen­ tientes, pacis vinculo unitatem custodiant. At quisque videt, uni­ tatem fidei ac regiminis in Ecclesia necessario includere hanc communionis unitatem. Pariter assignari solet unitas, quam di- 490 DISP. IV. DE BCCLESI.fi PROPRIETATIBUS AC DOTIBUS. eunt ritualem, vi cujus omnes servent in Ecclesia eos ritus, qui sunt divinæ institutionis: unde unus idemquo apud omnes est ri­ tus initiationis, nempe baptismus ; commune est consortium eorumdem Sacramentorum; unum est apud omnes sacrificium, quod cum sit praecipuus religionis actus, præcipua quadam ratione spe­ ctat ad Ecclesiam Christi, quæ est societas religiosa Christiana. At quisque etiam videt, hanc ritualem unitatem deesse minime posse, ubi adest unitas fidei et regiminis. Sufficit igitur de hac duplici unitate agere. 632. At vero, in quo consistit I. unitas fidei; ipsi enim Nova­ tores, nisi penitus ad rationalistarum placita deflexerint, non dif­ fitentur Ecclesiam esse quodammodo unam in fide? Multiplici certe ratione fides potest dici una:—1) ratione objecti formalis seu motivi, quod unum est, nempe auctoritas Dei revelantis— 2) ratione objecti primarii, quod est ipse Deus—3) ratione prin­ cipii seu habitus, qui unus cum sit, æque extenditur ad omnia objecta quae creduntur, etc. Sed his præsuppositis aut praeter­ missis, unitatem fidei, de qua agitur, in eo collocatur, ut «fide­ les per orbem diffusi, omnes et eosdem credant (profiteantur cre­ dere) articulos, quos Ecclesia ipsis credendos proponit». Omnes quidem et eosdem articulos, juxta illud (I. Cor. I. 10.): «Obse­ cro autem vos fratres, per nomen Domini nostri Jesu Christi, ut idipsum dicatis omnes, et non sint in vobis schismata: sitis au­ tem perfecti in eodem sensu, et in eadem sententia»—Quos Ec­ clesia credendos proponit, juxta illud (Rom. I. 5.): «Per quem [Jesum Christum] accepimus gratiam et apostolatum ad obediendum fidei in omnibus gentibus pro nomine ejus»; idest accepimus apostolatum, ut annuntiemus fidem, et auctoritate nostri apostolatus exigamus obedientiam fidei in omnibus gentibus pro nomine ejus, ut scilicet propter ejus auctoritatem et nomen præstent obe­ dientiam fidei—Cf. de Virt. Infusis, (n. 920.). 633. Ex quo patet 1) unitatem fidei non solum importare fa­ ctum, quo omnes et eædern veritates ab omnibus ubique credun­ tur; verum etiam, ut ajunt, jus, seu principium a quo illud fa­ ctum perpetuo producitur et conservatur. Quod principium est Ecclesiæ regentis magisterium, utique infallibile sub assistentia Spiritus Sancti, in veritatibus fidei definiendis. Charisma infalli- i ART. I. DE UNITATE ECCLESIÆ. 491 > bilitatis in hoc magisterio infra adstruemuB : pro re præsente sufficit dicere, unitatem fidei comprehendere consensum omnium in easdem veritates, per omnium adhæsionem eidem principio consensionem determinanti, quod est apostolicum magisterium. 2) Patet, quod si supponatur collectio Ecclesiarum, quarum sin­ gulae suam propriam professionem fidei completam et a ceteris diversam habent, ita ut quod una amplectitur ut doctrinam per­ tinentem ad fidem, alia rejicit, aut solum liberae disputationi relin­ quit: concludendum est, omnes illas ecclesias, collective sumptas, non efficere unam veram ecclesiam; neque singulas, seorsum sum­ ptas, tot veras ecclesias efficere; sed vel unam tantum ex illis esse veram Ecclesiam, vel omnes esse falsas. 634. Ne autem Ecclesiam accusent Novatores, quasi multitudine credendorum fideles obruat , animadvertatur , non esse necessa­ rium ut omnes fideles veritates omnes ab Ecclesia propositas credant fide explicita, sed potius prohiberi ne cognito tali ar­ ticulo, de eo dubitent aut eidem contradicant. Fide quidem ex­ plicita credenda omnibus sunt, quæ necessaria dicuntur necessi­ tate medii et praecepti; sed, ad reliqua quod attinet, sufficit ut ea credant fide generali et implicita, qua universe credimus a Deo revelata, quæ ab Ecclesia ut talia proponuntur. Obligatio igitur, quæ ex horum dogmatum propositione oritur, negativa potius est quam positiva; prohibetur nempe eisdem contradice­ re, non vero jubetur actu speciali ea explicite credere— Cf. de Viri. Infusis (n. 432-34.). 635. Age dum, in quo II. consistit unitas regiminis? Duplicem ejusmodi unitatem distinguere solent: unam, quam similitudinis vocant et habetur cum diversi cœtus eandem habent formam re­ giminis, quin tamen eidem numero supremo regimini subjiciantur: hujusmodi est unitas duarum nationum independentium quæ ea­ dem forma regiminis, ex. gr. monarchica gubernantur. Sed hæc non est nisi similitudo inter duas societates, et nullo modo vera unitas, nec uiritas vocari recte potest. Altera vero, quam vocant unitatem identitatis, habetur cum omnes eidem supremo regiIII (mini subjiciuntur. Hac unitate Ecclesia dicitur et est essentialiliter una in regimine, unitate scilicet identitatis. Ex quo profe;to sequitur, quod supposita existentia plurium cœtuum, qui se I ART. I. DE UNITATE ECCLESIÆ. 492 493^ DISP. IV. DE ECCLESIÆ PROPRIETATIBUS AC DOTIBUS. Christi Ecclesias dictitant, et quorum singuli suum regimen in· dependens habeant, dicendum est eos omnes collectivo sumptos minime efficere unam veram ecclesiam, nec singulas seorsum sum­ ptas tot veras ecclesias efficere: sed vel unam solam ex illis esse veram Christi Ecclesiam, vel omnes esso falsas. 636. Duo igitur sunt, quæ scindunt unitatenf Ecclesiæ, hæresis et schisma. Hæresis est « error in fide pertinax »; Schisma vero est « spontaneus ab unitate Ecclesiæ recessus » (1). Schismatici dicuntur, ait D. Thomas (2. 2. q. 39. a. 1.), << qui propria sponte et intentione se ab unitate Ecclesiæ separant, quæ est unitas prin­ cipalis. Ecclesiæ autem unitas in duobus attenditur, scii, in con­ nexione membrorum Ecclesiæ ad invicem seu communicatione, et iterum in ordine omnium membrorum Ecclesiæ ad unum caput... Et ideo schismatici dicuntur, qui subesse renuunt Summo Ponti­ fici, et qui membris Ecclesiæ ei subjectis communicare recusant». Quæ exponens Cajetanus (in h. 1.), notat non quamlibet inobedien· tiam constituere schisma, « nisi sit rebellio ad officium Papæ vel Ecclesiæ, ita ut renuant illi subesse, illum recognoscere ut su­ periorem ». Et: « ex eo aliquis est schismaticus , quod renuit ut pars Ecclesiæ operari »: quod quidem necessario accidit, quando aliquis renuit operari uti motus a superiore (n.37.). 637. Hæresis igitur et schisma in aliquo inter se conveniunt, in aliquo vero ab invicem discrepant. « Inter hæresim et schisma hoc interesse arbitramur », ait S. Hieronymus , « quod hære­ sis perversum dogma habeat, schisma vero propter episcopalem dissensionem ab Ecclesia pariter separat »; sive, ut ait S. Augu­ stinus, « quod hæretici de Deo falsa sentiendo, ipsam fidem vio­ lant, schismatici autem discissionibus iniquis a fraterna caritate (l) Ut hæc schismatis definitio recte intelligatnr, praestat advertere cum Fra­ tribus de Walenburch (de Unit. Eccles. 1. 3. c. 8. n. 2. seq.), rationem schismatis non absolvi per recessum ab Ecclesiæ unitate; Christianus enim qui transiret ad Turcs» vocaretur apostata non schismaticus. Similiter recessus pro pvie dictus ab unitate Ecclesiæ non est omnino necessarius ad schismaticum constituendum ; secus qui nati et educati sunt in schismate, parti sobismaticæ adhærentes, non essent veri schismatici. Ut quis itaque proprie schismaticus habeatur, requiritur ac snfiicit ut instituat vel sectetur privata Christianorum conventicula congregata ex Eccle­ siæ desertoribus. dissiliunt, quamvis oa credant , quæ credimus ». Notari tamen debet, quod hæresis directe unitatem fidei, et indirecte sem­ per violat unitatem communionis; schisma vero etsi proprie violet unitatem communionis, deveniat tamen necesse est ad uni­ tatem fidei scindendam; nam, uti ait S. Hieronymus, ‘-2'^ ■· -..·· ..Λ-.· ·... ;·. ■ ART. I. DE UNITATE ECCLESIÆ 495 643. Specialem mentionem hic meretur Oxoniensiurn perversa opinio de unitate Ecclesiæ. Ipsi verbo saltern rejicientes distin­ ctionem inter articulos fundamentales et non fundamentales, fatentur ad unitatem fidei requiri, ut omnes fideles profiteantur omnes articulos quos Ecclesia, saltem congregata, credit, aut le­ gitimo judicio proposuit credendos. At.—1) Ecclesiam universalem coalescere autumant ex Ecclesia Romano-Catholica, Græca, Russiaca, et Angliæ Constituta: huic ergo universali Ecclesiæ auctoritatem tribuunt definiendi quid sit de fide tenendum—2) Nul­ la alia Concilia pro oecumenicis habent præter sex priora, et omnes, dicunt, necessario convenire debere in articulis ab his definitis—3) Sed nec stabiles in hac sententia videntur; siquidem ipse Pusey in sua Epistola ad Episcopum Protestanticum Oxonienseni (pag. 28.) dicit, ad communionem ab Ecclesia * f Constituta requiri tantum fidem in Articulos Symboli Apostolorum (1). 644. Quoad unitatem vero regiminis dicunt eam, quæ a Catho­ licis adstruitur, perfectiorem quidem esse, et fortasse cadere sub prœcepto; minime vero essentialem: adeoque deficere posse quin deficiat ipsa Ecclesia. Hinc docent obligationem servandi com­ munionem cum Ecclesia, sicut et alias quasdam graves obligatio­ nes ex praecepto positivo, posse quandoque ob gravem circumstan­ tiarum mutationem cessare; imo non tantum licitum, sed etiam obligatorium esse posse huic vel illi particulari ecclesiæ, vel ec­ clesiarum collectioni, a communione totius Ecclesiæ (seu, ut di­ cunt anglice, « the rest of the Church »,) se subducere. Tunc, aiunt, separatio non est totalis et perfecta, neque est ab Ecclesia quatenus vera; sed quatenus fide aut moribus, aut utrisque cor­ rupta. Manet communio essentialis, in iis scilicet quæ vera et recta sunt; rejiciuntur tamen ea quae in doctrina sunt erronea, incul­ ta superstitiosa, in regimine tyrannica. - Cf. de his cl. Murray. 645. Exinde ortum duxit Londini societas, anno 1857 fundata, ad procurandam, ut aiunt ipsius institutores ac promotores, pre(1) For this [the essentials to Communion] she requires only belief in the Apostles’ Creed”). Atque in eadem epistola magis explicans mentem suam, (pag. 53.), dicit: Nostræ Ecclesiæ obsequium, judiciis Universalis Ecclesiæ fidem debemus: « To our own Church we owe submission ; to the decisions of the Universal Church, Faith », 496 DISP. IV. DE ECCLESIÆ PROPRIETATIBUS AC DOTIBUS. cum ope, christianitatis unitatem; seu ad preces Deo fundendas ut tres Christianas Communiones, Romano-catholicam, graeco-schi· smaticam, etanglicanam ad unitatem adducat. S. R. U. I. in Ep. ad Episcopos Angliæ, inquit: « Apostolicae Sedi nuntiatum est, catholi­ cos nonnullos et ecclesiasticos quoque viros societati ad procu­ randam, ut aiunt, christianitatis unitatem, Londini anno 1857. erectæ nomen dedisse etc. . . . v Ac dein addit: « A protestantibus quippe efformata et directa eo excitata est spiritu, quem expresso profitetur, tres videlicet Christianas communiones, Romano-Catholicam, Græco-schismaticam, et Anglicanam, quamvis invicem sepa­ ratas ac divisas, æquo tamen iure catholicum nomen sibi vindi­ care > etc. Prohibuit vero ne cbristifideles nomen huic societati darent, aut quoquomodo ei faverent. 646 His itaque praestitutis- §- Π- · Statuitur Ecclesiae Unitas in Fide. Prop. XXVII. 1. Unica est vera Christi Ecclesia—2. quae eam imprimis sibi vindicat unitatem fidei, qua fideles per or­ bem diffusi, omnes et eosdem credant articulos, quos Ecclesia ipsis credendos proponit. Quœlibet ergo hæresis ab rcnitate se­ parat— nec 3. ulla ratione admitti potest invecta a Novatori­ bus inter articulos fundamentales et non fundamentales distin­ ctio, quæ quin■ adstruat, evertit potius fidei unitatem. 647. Prob. lm’ pars. I. Ecclesia vocatur in Scripturis Regnum Dei et Christi: hoc autem unum est, ad illud enim pertinent omnes gentes — vocatur Civitas supra montem posita, ad quam conve­ niunt omnes gentes, quae proinde etiam una est — vocatur Domus Dei et Christi, quae ut inquit Apostolus (Heb. III. 6.) « nos su­ mus: » est ergo una Domus—vocatur Ovile ad quod reduci debent omnes oves, quodque nonnisi unum Pastorem habet: illud ergo unum est — vocatur Sponsa Christi, et hæc est una — vocatur denique Corpus, et Corpus Christi, quod pariter unum est(nn. 400. 463.). Ergo una est Ecclesia Christi. ART. I. DE UNITATE ECCLESIÆ. 497 618. II. Christus Ecclesiam constituit ut societatem (nn. 439. seqq.), cujus ipse est unicum Caput invisibile —cui dedit unum visibile Caput, ut innuimus (nn. 545. seqq.), et infra disertius ostendetur —quam voluit extendi ad omnes gentes (euntes docete omnes gentes), seu esse catholicam — cui toti unum finem præstituit —etc. Atqui haec omnia exhibent ideam unicæ Ecclesiæ. Ergo. 649. III. Vera Christi Ecclesia est societas, quæ veram, divi­ namque Christi religionem, quæ in mundo est, profitetur ac docet (n. 478.): vera autem, divinaque religio non potest esse nisi una, ut pluries ostendimus: ergo vera Christi Ecclesia est tantum una: ac propterea unitas est essentialis proprietas veræ, divinæque Christi Ecclesiæ.—Sed ab aliis argumentis afferendis abstinemus, tum quia haec pars thesis, seu unitas Ecclesiæ sub generali acce­ ptione, facile ab omnibus conceditur, tum quia ex mox dicendis confirmabitur. 650. Prob. 2da pars. I. ex generali œconomia a Christo insti­ tuta. Nam - 1) quamdiu Salvator noster in terris versatus est, ipse solus discipulis suis fuit adæquata credendorum regula, et qui­ dem externa, et viva: visibili enim carne indutus, homo homi­ nes,9 voce sensibili et hominum more,7 divinam suam religionem o edocebat. Hæc autem continebat veritates omnes, non tantum eas quarum fides explicita omnibus et singulis esset ad salutem neces­ saria, sed etiam illas, quarum fides explicita ab omnibus non po­ stulatur. lamvero quis dixerit licitum fuisse discipulis inter ve­ ritates a Christo propositas distinguere, ita ut illas quidem ad­ mitterent, has vero repudiarent? 2) Ad perpetuandam suam doctrinam discipulos suos eadem, qua ipse fuerat a Patre missus, auctoritate, Christus instruxit; atque per totum orbem misit Evangelium prædicaturos. «Data est mihi», ajebat ipsis, «omnis potestas in coelo et in terra. Euntes ergo docete omnes gentes ». Apostoli igitur legati erant Christi, sicut Christus legatus erat Patris; atque eadem obliga­ tione, qua discipuli tenebantur obedire Christo docenti, teneban­ tur et populi obedire Apostolis, nomine Christi prædicantibus. Unde dixerat Salvator: « Qui vos audit, me audit, qui vos sperMazzella. De Ileligionc et Ecclesia 32 408 DISP. IV. DE ECCLESIÆ PROPRIETATIBUS AC DOTIBUS. nit, me spernit; qui autem me spernit, spernit eum qui misit me ». Quemadmodum ergo verus Christi discipulus dici non po­ tuisset, qui veritates aliquas, ab ipso propositas, rejecisset; ita verus Apostolorum discipulus censeri non poterat, qui doctrinam quamdam ab ipsis praedicatam, tamquam non necessariam, répu­ diasse!. 3) Revera nullam inter veritates distinctionem fecerat Christus, sed apostolos suos mittens, dixerat : « Euntes.... docete omnes gentes.... Docentes eos servare omnia quæcumque mandavi roMs»; «Prædicate Evangelium omni creatur»», integrum utique, et non mutilatum. Hinc est, quod Apostolus Romanos adhorta­ tur, « ut observent eos qui offensiones et offendicula præter do­ ctrinam quam didicerant, faciunt»; et (in ep. ad Galatas), «Ana­ thema dicit omni qui evangelizaverit praeterquam quod ipse evangelizaverat y>: numquid Apostoli gentibus, aut S. Paulus Ga­ latis solos articulos fundamentales prædicarunt? Id nemo sanus dixerit. Jussit enim Christus Apostolis, ut «omnia quæcumque mandaverat», servare docerent, eaque gentes fide susciperent.Ut unum adhuc commemoremus, S. Paulus anathema in eos pronunciat, qui, contempta ejus doctrina, «observationem legalium» necessariam esse contenderent: sed nec ipsi Protestantes diffite­ buntur « observationem legalium » articulis non fundamentalibus esse adnumerandam. 4) Munus autem praedicandi Evangelium Apostolis impositum, non erat mere personale, adeoque transitorium, sed publicum ac permanens, uti patet ex dictis (nn. 482. seqq.) de fine, propter quem Christus instituit Ecclesiam : sicut ergo in successoribus Apostolorum perseverat obligatio docendi universam Christi do­ ctrinam, ita manet obligatio fidem adhibendi integrae eorum prae­ dicationi. 651. II. Juverit hic expendere paucis testimonium Apostoli (Eph. IV.), ubi ait: «Solliciti servare unitatem spiritus in vin­ culo pacis. Unum corpus, et unus Spiritus, sicut vocati estis in una spe vocationis vestrae. Unus Dominus, una fides, unum ba­ ptisma, unus Deus et Pater omnium.... Et ipse dedit quosdam quidem Apostolos, quosdam autem Prophetas, alios vero Evan­ gelistas, alios autem Pastores et Doctores, ad consummationem ART. I. DE UNITATE ECCLESIÆ 499 sanctorum, in opus ministerii, in ædiflcationem corporis Christi; donec occurramus omnes in unitatem fidei, ad agnitionem Filii Dei, in virum perfectum, in mensuram ætatis plenitudinis Chri­ sti; ut jam non simus parvuli fluctuantes, et circumferamur omni vento doctrinæ in nequitia hominum, in astutia ad circumventio­ nem erroris. Veritatem autem facientes in charitate, crescamus in illo per omnia, qui est caput Christus; ex quo totum cor­ pus» etc. Unde— 1) Voluit Christus unitatem fidei, qua non «circumferamur omni vento doctrinæ.... in astutia ad circumventionem erroris »; atque ad eam unitatem obtinendam dedit Apostolos, Pastores, Do­ ctores; qui manere debent «donec occurramus omnes in unitatem fidei ». Ergo ex Christi institutione, ea est unitas fidei in Eccle­ sia, qua fideles credunt omnes articulos a Pastoribus, Apostolis, Doctoribus propositos, ita ut quemcumque vitent errorem circa doctrinam Christi. 2) Apostolus hortatur Ephesios ad fraternam charitatem, quam, uti compertum est (n. 628.), perfectissimam voluit Christus in suis discipulis. Ad eam vero inculcandam utitur, tamquam exem­ plo et stimulo, unitate quæ eximie viget in fine religionis quam profitentur, in auctore illius, in fide. Jamvero si fides Ecclesiæ divisa et diversa esset aut esse posset, unitas in fide, non ut exemplum imitandum, sed ut vitium declinandum proponi debe­ ret iis, qui excitantur ad servandam perfectam unitatem'carita­ tis. Unde Apostolus non deberet dicere: sicut habetis unam fidem, ita unum habeatis cor; sed: etsi fide disjuncti estis, unum tamen ■cor habeatis oportet. Sane, uti recte observat Murray, si aliquis Catholicos et Protestantes, aut etiam diversas sectas Protestantium, ad unitatem charitatis hortaretur, argumentum ducens ex unitate fidei inter eos vigente, et diceret: « Uniti esse debetis in charitate, sicut, aut quia una est apud vos fides»; ille aut pro insano aut pro ludente haberetur. Cf. argumenta ex Scriptura, quæ dedimus in tract, de Virt. Infusis (nn. 437-39.; 927-31.). 652. III. Ipsa Ecclesia, juris et obligationis suæ optime con­ scia, tanta sollicitudine fidei integritati perpetuo advigilavit, ut nullum unquam passa sit vel minimum in fide errorem. Hinc omnes, sine ullo discrimine, damnavit hæreticos, qui aliter quam 500 DISP. IV. DE ECCLESIÆ PROPRIETATIBUS AC DOTIBUS. ipsa sentire præsumebant: non modo Arianos, qui Christi impu­ gnabant divinitatem; sed et Novatianos, Montanistas, Quartadecimanos, etc., nullo certe fundamentali errore infectos, anathe­ matizavit, et a sua abscidit unitate. Cone. Nicænum I. (can. 8.), inquit: « De iis qui se Gatharos quandoque nominant, ad Catho­ licam autem et Apostolicam Ecclesiam accedunt, sanctæ mago» Synodo visum est, ut impositis eis manibus sic in clero mane­ ant».— Cone. Cpnum. I. (can. 7.): «Eos qui rectæ fidei adjun­ guntur, ex parte eorum qui ex hæreticis, salvantur..... Arianos quidem et Macedonianos et Sabbatianos et Novatianos qui et di­ cunt se Catharos..... Tesseradecaditas, seu Tetraditas et Apollinaristas recipimus, dantes quidem libellos et omnem hœresim anathematizantes quæ non sentit ut Sancta Dei et Apostolica Ecclesia».— Similia habent omnes synodi subséquentes.—Cf. quæ de hoc argumento scripsimus in tract, de Virt. (nn. 440., 983.). 653. IV. Idem confirmatur ex Patribus. Hi enim—1) omnes ab unitate catholica præcisos habebant, qui vel in minimo pun­ cto ab Ecclesiæ doctrina recederent. S. Epiplianius jam suo tem­ pore enumerabat hæreses septuaginta; post ipsum S. Augustinus, octoginta octo; Theodoretus, quinquaginta duas. Etsi vero inter hæreses, quas allegant, plures sint quæ nullum fidei dogma fun­ damentale, ad mentem adversariorum, attingunt; unum tamen fuit illis Patribus de omnibus judicium. «Non omnis», inquit S. Augustinus (de hæres. in fin.), « qui ista [hæreses quas enu­ meraverat] non credit, consequenter debet se Christianum Catho­ licum jam putare, vel dicere. Possunt enim et aliæ hæreses, quæ in hoc opere nostro commemoratæ non sunt, vel esse vel fieri, quarum aliquam quisquis tenuerit, Catholicus Christianus non erit ». 2) Nostram de fidei unitate doctrinam constanter prædicant. S. Irenæus (adv. hæres. 1. 4. c. 63.), statuto principio, quod Ec­ clesiæ prædicatio vera regula est, qua una et eadem salutis via in universo mundo manifestatur, infert, Ecclesiæ creditum esse lumen, quod qui reliquerint, eo ipso hæretici constituuntur. Quem­ admodum autem Ecclesia nihil addit aut demit veræ Christi do­ ctrinæ; ita qui ejus lumen recipiunt, nihil addere aut demere debent. «Agnitio vera est», inquit S. Martyr, «Apostolorum ART. I. DE UNITATE ECCLESIÆ 501 doctrina et antiquus Ecclesiæ status in universo mundo, et cha­ racter corporis Christi, secundum successiones episcoporum, qui( bus illi eam quæ in unoquoque loco est Ecclesiam tradiderunt, quæ pervenit usque ad nos custodita sine fictione, Scripturarum tractatione plenissima, neque additamentum, neque ablationem recipiens ». Tertullianus (de præscrip. hæret. c. 21.): « Si Dominus Jesus Christus», inquit, « Apostolos misit ad prœdicandum, alios non esse recipiendos praedicatores, quam Christus instituit; quid au­ tem prædicaverint.... non aliter probari debere nisi per easdem Ecclesias, quas ipsi Apostoli condiderunt, ipsi eis praedicando, tam viva, quod ajunt, voce quam per epistolas postea. Si hæc ita sunt, constat proinde omnem doctrinam, quæ cum illis Ec­ clesiis Apostolicis matricibus et originalibus fidei conspiret, ve­ ritati deputandam.... omnem vero doctrinam de mendacio præjudicandam, quæ sapiat contra veritatem Ecclesiarum ». Origenes, ut testatur S. Pamphilus (Apolog. pro Orig.) , duo distinguebat dogmatum genera, alia « quæ manifeste ecclesiastica prædicatione tradita sunt », et alia « quæ non aperte definiun­ tur». Docebat autem «illam solam recipiendam et credendam esse veritatem, quæ in nullo Apostolicis dogmatibus adversatur; illud autem teneri debere, quod Apostolicus et ecclesiasticus le­ ctor probaverit». Hanc regulam et non aliam sequebatur, ait idem Pamphilus, « cum hæreticorum discutiebat sectas ». Haereti­ cas autem sectas hac regula dijudicatas adeo ipse in unitate ca­ tholica non collocabat, ut contra haberet uti unitatis hostes, qui «adversus Ecclesiæ unitatem incessanter dimicant ». S. Cyprianus (Ep. 69. ad Magnum): «Neque.... Dominus no­ ster Jesus Christus, cum in Evangelio suo testaretur, adversa­ rios suos esse eos, qui secum non essent, aliquando speciem hæreseos designavit; sed omnes omnino hœreticos, qui secum non essent, et secura non colligentes, gregem suum spargerent, ad­ versarios suos esse ostendit, dicens: Qui non est mecum adver­ sum me est; et qui mecum non colligit, spargit. Beatus Joannes Apostolus nec ipse ullam hœresim aut schisma decrevit, sed universos qui de Ecclesia exiissent Antichristos appellavit dicens: Audistis quod Antichristus venit, nunc autem Antichristi multi 502 DISP. IV. DE ECCLESIÆ PROPRIETATIBUS AC DOTIBUS. facti sunt... Unde apparet adversarios Domini Antichristos omnes esse, quos constat a charitate atque ab unitate Ecclesiæ catho­ lic» recessisse ». S. Augustinus docet in primis, hæreticos et schismaticos quos­ cumque ad Ecclesiam non pertinere: «Totus Christus», inquit (de Unit. Eccles, c. 4.), « caput et corpus est; caput Unigenitus Dei Filius, et corpus ejus Ecclesia, sponsus et sponsa, duo in carne una. Quicumque de ipso Christo a Scripturis dissentiunt, etiamsi in omnibus locis inveniantur in quibus Ecclesia designata est, non sunt in Ecclesia. Et rursus quicumque de ipso capite Scripturis Sanctis consentiunt, et unitati Ecclesiæ non commu­ nicant, non sunt in Ecclesia». In quibus minime discernit inter errores fundamentales aut non fundamentales ; imo si hanc di­ stinctionem agnovisset, plures ex octoginta octo hæresibus, quas enumeravit, sine dubio excepisset. Suprema credendorum regula Augustino hæc erat: «Ecclesiæ nolle primas dare (c. epist. Fund, c. 5.), vel summæ profecto impietatis est, vel præcipitis arro­ ganti»»; «Ego, vero (de Util. cred. c. 17.) Evangelio non cre­ derem, nisi me catholic» Ecclesiæ commoveret auctoritas». S. Hieronymus aperte tradit, unam Ecclesiæ doctrinam et au­ ctoritatem sufficere ad omnes hæreses destruendas: «Poteram», inquit (Dial. adv. Lucif. n. 27.), « diem istiusmodi eloquio du­ cere, et omnes propositionum rivulos uno Ecclesiæ sole siccare»; et (ibid. v. fin.): «Apertam animi mei sententiam proferam, in illa esse Ecclesia permanendum, quæ ab Apostolis fundata usque ad diem hanc durat. Sicubi audieris eos, qui dicuntur Christi, non a Domino Jesu Christo, sed a quocumque alio nuncupari, utpote Marcionitas , Valentinianos, Montenses sive Campitas, scito, non Ecclesiam Christi, sed Antichristi esse synagogam ». S. Vincentius Lirinensis (Comm. c. 31.) pulchre exprimit quid fieret de religione Christiana, si quidam fidei articuli ut minus principales rejici possent. « Si semel admissa fuerit hæc impia fraudis licentia, horreo dicere, scribit, quantum exscindendæ at­ que abolendæ religionis periculum consequatur. Abdicata enim qualibet parte catholici dogmatis, alia quoque atque item alia, et deinceps alia, jam quasi ex more et licite abdicabuntur. Por­ ro autem singulatim partibus repudiatis, quid ad extremum se- ART. I. DE UNITATE ECCLESIÆ. 503 quitur, nisi ut tota pariter repudietur. Sed et e contra, si novitia veteribus, extranea domesticis, et profana sacratis, admi­ sceri coeperint, prorepat hic mos in universum necesse est, ut nihil posthac in Ecclesia relinquatur intactum, nihil integrum, nihil immaculatum; sed sit ibi deinceps impiorum ac turpium errorum lupanar, ubi erat ante castæ et incorruptae sacrarium veritatis ». 3) Hinc omnia Patrum testimonia, quæ innumera prope sunt, quibus fidei unitatem in Ecclesia necessariam prædicant, de ea unitate intelligenda sunt, quam in cit. testimoniis explicant. Nil mirum igitur, si ipse Jurieu fatetur, veteres omnes talem unita­ tem fidei in Ecclesia docuisse; sed eos omnes errasse proterve affirmat. 654. Prob. 3lia pars. Licet hæc inferatur ex dictis, juverit ta­ men eam propriis argumentis confirmare. Itaque I. Id quod con­ stituit veram unitatem, quæ essentialis Ecclesiæ proprietas est, nequit novum aliquod inventum esse. Atqui distinctio inter arti­ culos fundamentales et non fundamentales nova est. Ergo. Prob. min.—1) Sane hanc distinctionem ignorarunt Patres; si enim illam cognovissent, procul dubio ipsam alicubi adhibuissent, praesertim quum in scriptis suis polemicis sæpe occurreret occa­ sio mentionem faciendi de hac distinctione. Verum quin illam in­ dicent, unanimiter excludunt, uti liquet ex supra allatis testi­ moniis, et ex confessione ipsius Jurieu, qui verus est ejus distin­ ctionis auctor. 2) Eamdem Protestantium distinctionem ignorarunt quotquot fuerunt ante Pseudo-Reformationem hæretici; qui numquam ad hanc recursum habuerunt, ut Ecclesiam catholicam tyrannidis accusarent. Si cognovissent, libenter eam amplexati fuissent Novatiani, Ariani, Donatistæ, Pelagiani, Monothelitæ; atque catho­ licam Ecclesiam reprehendissent, quod rejicientes solum articu­ los non necessarios, ab ea expellerentur: at tantum abest ut hæ­ retici id Ecclesiæ objecerint, ut, contra, Ecclesiam damnarent erroris, cœtus vero suos veram et catholicam dicerent Ecclesiam. 655. II. Quod constituit unitatem fidei Ecclesiæ propriam, debet 504 DISP. IV. DE ECCLESIÆ PROPRIETATIBUS AC DOTIBUS. certum habere fundamentum. Atqui distinctio, do qua agimas, nullum habet. Ergo. Prob. min. Cum Novatores respuant verbum Dei ore traditum, fundamentum illud collocaretur vel—1) in Scripturis—vel 2) in ipsa rei natura. Atqui in neutra invenitur. Ergo. Prob. min. quoad 1·“ partem. Nam—1) Jurieu omnem S. Seripturam perscrutatus, unum tantum objecit locum, ex quo distin­ ctionem suam probari posse putaverit: est illud Apostoli (I, Cor. III.): «Fundamentum aliud nemo potest ponere, præter id quod positum est, quod est Christus Jesus; si quis autem superædificat super fundamentum hoc, aurum, argentum, lapides prætiosos, li­ gnum, fœnum, stipulam », etc. Quæ Apostoli verba ita interpre­ tatur Jurieu: fundamentum sunt articuli quorum fides ad salu­ tem est necessaria; aurum et argentum sunt articuli, quorum fides minime est ad salutem necessaria; lignum denique fœnum et stipula sunt errores in articulis non necessariis, qui errores admitti possunt sine salutis dispendio. Verum—a) locus hic, quem tanta facilitate exponit Jurieu, difficilis visus est S. Augustino, qui testatur (de fide et oper. cc. 15.16.) præfata Apostoli verba obscura esse et plane difficilia ad intelligendum. Et re quidem vera, multiplices et variæ de iis adferuntur Patrum interpreta­ tiones; inter quas tamen nulla prorsus est, quæ vel indicet vel supponat expositionem ab adversario confictam; ipsi ergo obstat vel ipsa ejus novitas—b) Praeterea arbitraria omnino est illa in­ terpretatio; nam, ut unum advertamus, dicuntur quidem fœnum, lignum et stipula non obstare saluti; sed qua tandem ratione adversarius hæc intelligenda esse asserit de erroribus in articulis non necessariis ?—Cf. Estium (in h. 1.). 2) Chillingworth, Hobbius, Lockius et alii docuerunt unicum esse articulum propositum in S. Scriptura uti necessarium ad salutem, fidem nempe in Christum Jesum, verum Deum. His autem praecipue nitebantur S. Scripturæ sententiis: «Qui credit in Filium habet vitam æternam—Quisquis confessus fuerit quo­ niam Jesus est Filius Dei, Deus in eo manet, et ipse in Deo— Hæc autem scripta sunt ut credatis quia Jesus est Filius Dei, et ut credentes vitam habeatis in nomine ejus ». Verum—a) in his locis fides in Christum dicitur quidem necessaria ut quis habeat ART. I. DE UNITATE ECCLESIÆ. / 505 vitam, sed non dicitur sola sufficere, neglectis fidei articulis re­ liquis. Imo altor hic sensus alibi expresse excluditur; nam ipsemet Christus dixit: « Si vis ad vitam ingredi serva mandata; et uisi quis renatus fuerit ex aqua et Spiritu Sancto non potest in­ troire in regnum coelorum ». Secus de Hyrnenæo et Alexandro, qui certe Christo subditos se esse gloriabantur, haud dixisset Apo­ stolus, « quod circa fidem naufragaverunt »; nec scripsisset de il­ lis, qui dicebant resurrectionem esse jam factam, « quod a veri­ tate exciderant»; nec denique Galatas terruisset dicens: «Quo­ niam si circumcidamini, Christus nihil vobis proderit».—b) Re­ vera credere in Christum uti in Filium Dei est credere ipsum esse talem, qualis fuerit a prophetis annuntiatus, a se ipso de­ claratus, ab apostolis praedicatus; cujus scilicet et verbis omni­ bus adhibenda est fides, et omnibus mandatis obtemperandum — Cf. de Gratia (n. 1088. seqq.). Prob. min. quoad 2dam partem. De ratione fidei divinæ est ut revelatae veritates credantur ob auctoritatem Dei revelantis; at­ qui hoc motivum unum idemque est quoad omnes veritates reve­ latas, sive fundamentales sive non fundamentales dicantur; ergo, attenta natura fidei, seu ex rei natura, rejicienda potius est illa articulorum distinctio in ficndamentales et non fundamentales ad mentem adversariorum intellecta—Cf. de Virt. Infusis (n. 43739.; 722. seq.). 656. III. Cum Christus Dominus absolute voluerit unitatem in fide, medium illam obtinendi certum ratumque sit oportet. Atqui distinctio illa inter articulos fundamentales et non fundamenta­ les non est hujusmodi medium. Profecto constare cum certitudine deberet quinam articuli sint fundamentales, quinam non sint: at nulla regula definiri id certo potest. Ad quod collocandum in plena luce, sufficit praecipuas regulas expendere , quas ipsi pro­ testantes assignarunt. Dicunt igitur primo.: « Omnia ea ad fundamentalia pertinent, quæ clare in Scripturis continentur. » Verum—1) eo admisso cri­ teria, res minimæ uti flexus caudae canis Tobiæ et alia hujusmo­ di, clare expressa in SS. Literis, essent articuli fundamentales; alia e contra maxime ad pietatem pertinentia, ut realis Christi præsentia in Eucharistia, sacrificium Missæ, etc., inter adiaphora 506 DISP. IV. DE ECCLESIÆ PROPRIETATIBUS AC DOTIBUS. essent amandanda—2) Etsi demus, fundamentales esse articulos, qui clare in S. Scriptura continentur , nihil tamen profecimus; oporteret enim insuper determinare, quinam tandem sint illi ar­ ticuli, qui ita clare in Scriptura exprimuntur—3) Quod si dican­ tur articuli fundamentales clare determinari in S. Scriptura; quid causæ est cur Protestantes inter se non conveniant in iis assi­ gnandis? Cf. quæ diximus in tract, de Virt. Infusis (nn. 969. seq.). Dicunt secundo: « Fundamentalia sunt quæ cum religionis Ghristianæ fundamento necessariam habent connexionem »—Porro coecus sit oportet, qui non videat ludicram esse hanc regulam, quum reducatur ad hanc: Fundamentalia sunt quæ sunt fundamentalia. Revera quid respondere possent Novatores catholico quaerenti: quænam sunt illa dogmata quæ cum religionis Christianæ fun­ damento necessariam habent connexionem ? Hoc tantum: ea esse quæ sunt fundamentalia. Dicunt tertio: « ad articulos fundamentales pertinent omnes illi quos communi consensu tenent omnes Christianorum sectæ. > Ve­ rum—1) hæc regula pugnat cum Novatorum principio de inter­ pretatione Scripturarum (quæ ipsis unica fidei regula sunt) ex privato uniuscujusque spiritu—2) Quando singulæ hæreses primo ortæ sunt ac novæ sectæ enatæ , constanter repudiarunt fidem in veritates, quas Ecclesia communi consensu credebat: quod hi­ storice constat etiam de hæresi Novatorum. Ergo sectæ illæ omnes errarunt ac errant in fundamentalibus. Num quia nova hæresis surgit et nova secta efformatur, cessare dicitur consensus circa aliquem articulum, qui proinde desineret esse fundamentalis? Sed hac ratione nullus erit articulus fundamentalis—3) Si fundamen­ talis est articulus quem communi consensu professae sunt omnes Christianorum societates, certe fundamentalis est articulus, quod Ecclesia catholica ita est una unitate fidei, ut excludat omnes hæreticorum sectas, in quolibet articulo errantes; quum, uti vi­ dimus, tota retro antiquitas in Ecclesiam ita unam crediderit. Dicunt quarto dari « sensum quemdam internum, a Spiritu Sancto inditum, quo aliquis, quid fundamentale sit, quid non, tam facile discernat, quam gustus amarum discernit a dulci. » Verum hanc regulam, quæ ipso facto ostenditur vana ac falsa, refutavi­ mus in tract, de Virt. (nn. 974. seqq.). ART. I. DE UNITATE ECCLESIÆ 507 G57. IV. Hinc patet distinctionem, de qua agimus, esse unita­ tis subvcrsivam: si enim unitas deficit vel in regula, qua unitas fidei procuranda est; quænam in fide unitas obtineri tandem po­ terit? Quod insuper confirmari potest— 1) Ex confessionibus Protest antium. Mosheim (Elemen. theol. dogm. tom. 1. c. 1.), scribit: « Quamdiu in abstracto quæritur, quid sit articulus fundamentalis, quid non, consentiunt; longe au­ tem alia est rerum facies, si hi conceptus applicentur ad dog­ mata theologica.... tum oriuntur lites quæ non facile solvi pos­ sunt. » Buddæus (Inst, theol. dogm.l. 1. c. 1.): «Vehementer disce­ ptari solet, ex quibus characteribus, seu indiciis , articuli fidei dignoscantur fundamentales.» Limmerman (opusc. theol. tom. 1.): « Is solus discernere potest, qui est salutis et exitii Dominus. » 2) Ex facto. Quid enim jam credunt Protestantes? Protestati sunt ab initio contra aliquos articulos; in dies protestantur con­ tra alios; protestabuntur, donec aliquod fidei supernaturalis dog­ ma supersit: et vere eo jam res devenit, ut plures nihil amplius credant, plures nesciant an aliquid credant, aut quid tandem cre­ dendum sit. Hoc factum in perspicuo ponunt illa praesertim co­ namina, nostris diebus a gubernio Borussiæ frustra adhibita, ad Ecclesiam suam pseudo-evangelicam sustentandam. Quis ignorat, Protestantismum maxima ex parte in rationalismum degenerasse? Contendunt (apud Malou, Lecture de la Sainte Eible etc. tom. 2. p.392.) «nulli fidei symbolo esse adhaerendum, nihil magis esse antiphilosophicum quam vocabulum hæreseos; mirantur quomodo homines fallibiles audeant adhuc se dicere orthodoxos »; adeoque veteriProtestantium orthodoxies opponunt «orthodoxiam quamdam modernam et progressivam. »—Cf. pro hac ultima parte thesis Fratres de Walenburch (de articulis necessariis, tract. 3.). 508 ART. I. DE UNITATE ECCLESIÆ. DISP. IV. DE ECCLESIÆ PROPRIETATIBUS AC DOTIBUS. § III. Statuitur Unitas Regiminis in Ecclesia. Prop. XXVIII. 1. Una est etiam Ecclesia unitate regiminis, vi cujus quotquot sunt in orbe fideles uni supremœ auctori­ tati subjiciuntur. Quodlibet ergo schisma, uti nomen ipsum in­ dicat, a vera unitate separat—2. nec ulla umquam ratione licet illud introducere, aut in eodem permanere. 658. Prob. lraa pars I. ex Scriptura. Nam Legitur (Matth. XVI. 18. 19.): « Et ego dico tibi, quia tu es Petrus, et super hanc pe­ tram ædificabo ecclesiam meam, et portæ inferi non prævalebunt adversus eam. Et tibi dabo claves regni coelorum. Et quodcumque ligaveris super terram , erit ligatum et in coelis : et quodcumque solveris super terram, erit solutum et in coelis. »—Unde: hoc in loco promittitur Petro suprema potestas, uti ostendimus (nn. 546.558.), et fusius demonstrabitur ubi sermo erit de Pri­ matu jurisdictionis in B. Petro divinitus instituto. Atqui suprema illa potestas extenditur ad quotquot sunt in orbe fideles. Ergo quotquot sunt in orbe fideles aut Ecclesiæ particulares, supremæ illi auctoritati subjiciantur oportet. Prob. min. 1) Ecclesia, de qua hic agitur, ea est quam Chri­ stus ædificavit; atqui non aliquam particularem, sed universalem Ecclesiam ædificavit Christus—2) Ecclesiam super Petrum aedi­ ficandam vocat Christus suam, simpliciter et sine addito (« Ec­ clesiam meam »); atqui Ecclesia quæ simpliciter Ecclesia Christi dicitur non est hæc vel illa particularis, sed Ecclesia universa­ lis—3) Loquitur Christus de Ecclesia , contra quam « portæ in­ feri non prævalebunt »; sed promissio hæc, portas inferi non esse prævalituras adversus Ecclesiam, de sola Ecclesia universali intelligi potest—4) Constat ex usu Scripturarum N. T., nomen Ec­ clesia, simpliciter et sine addito usurpatum, significare univer­ sam Ecclesiam; quando enim Ecclesia particularis significatur, aut restringitur nomen disertis verbis (« Ecclesia quæ erat Jerosolymis »—« Ecclesiæ Dei quæ est Corinthi » etc.); aut ex sub- 509 jocta materia noscitur, uti ex. gr. (Act. XX. 17.):« Mittens Ephe­ sum vocavit majores natu Ecclesiæ»etc. Atqui in cit. textu Matth. nomen Ecclesiæ simpliciter et sine addito usurpatur, neque ulla ex dictis rationibus restringitur. Ergo. 659. II. iterum ex Scriptura. Extat enim Prophetia, quam per os Caiphæ edidit Spiritus Sanctus (Jo. XI. 50-52.): « Expedit vobis, ut unus moriatur homo pro populo, et non tota gens pe­ reat. Hoc autem a seraetipso non dixit; sed cum esset Pontifex anni illius, prophetavit, quod Jesus moriturus erat pro gente; et non tantum pro gente, sed ut filios Dei, qui erant dispersi, con­ gregaret in unum. »—Unde: hic agitur de omnibus fidelibus, ubi­ cumque ii sint (non tantum pro gente.... sed ut filios Dei qui erant dispersi etc.), qui omnes dicuntur congregandi in unam societa­ tem: unica vero societas, quam Christus sua morte fundavit, est Ecclesia. Atqui non datur una societas, ubi non est unum supre­ mum regimen. Ergo. Ad maj. confirmandam, recolantur ea quibus supra statuimus, Christum Ecclesiam fundasse in formam veræ societatis; et si­ mul perpendatur vocabulum congregaret, (σοναγαγ^), quo signifi­ catur homines per orbem dispersos non solum convertendos esse, sed una ponendos congregandos (1). 660. III. adhuc ex Scriptura, recolendo jam sæpe dicta. Nam —1) Ecclesia vocatur Regnum (n. 440. 545.), et quidem unum re­ gnum in singulari, regnum Dei, regnum Christi. Sed regnum non est unum, nisi unus sit apud quem suprema potestas resideat. Ergo. Regnum autem hoc visibile est (nn. 461. seqq.): ergo uni ejus Capiti visibili omnes subjiciantur oportet. 2) Ecclesia vocatur Civitas. Jamvero—a) est una civitas; nam constanter vocatur Civitas in singulari, et additur de te, in ea, (1) Id fatentur ipsi Protestantes interpretes. KuinoeI ait: « ut in unum coetum colligeret cum Judæis (Ephes. IL, 13. 14., ΙΠ., 6.); ut unus evaderet grex unius pastoris (s. 16.), e Paganis et Judæis grex promiscuus. » Rosenmiiller: « in unam societatem colligeret, ut omnes fierent unum, ratione animi emendati et divinioris, ut postea sæpe Christus loquitur, ut sic unus existeret grex atque pastor. » Bloom­ field: « As it were into one Catholic and universal Church, united in one holy communion, under one common head. « A. Clarke: « That he should collect into one body; form one Church out of the Jewish and Gentile believeis - » (apud Murray). 510 DISP. IV. DE ECCLESIÆ PROPRIETATIBUS AC DOTIBUS. super te, in te, ad te, tui, tibi etc. (cf. dicta n. 405.; et Is. LX.; Ps. LXXXAT.)—b) Est civitas universalis; ad eam enim consu­ unt omnes gentes, et omnia regna, « Rahab et Babylonis, et Ty­ rus et populus Æthiopum , filii peregrinorum , et reges eorum omnes qui detrahebant tibi. » Atqui esse non posset una univer­ salis civitas, nisi una ei suprema potestas præsideret. Ergo. 3) Ecclesia a Christo instituta est in formam societatis visibilis, uti supra demonstravimus. Sed, uti facile conceditur (n. 628.), non est nisi una Ecclesia. Ergo non est nisi una ut societas. Sed so­ cietas non est una nisi una sit suprema auctoritas. Ergo. 661. IV. Ex Patribus, quorum testimonia brevitatis gratia, ad quasdam veluti classes revocabimus. Ac — 1) huc faciunt ea testimonia, quibus unitas regiminis ab iis ponitur in ipsa Eccle­ siæ definitione. Ita ex. gr. S. Cyprianus (ep. 69. ad Florent. Pupianum) postquam dixerit Ecclesiam esse « plebem sacerdoti aduna­ tam, et pastori suo gregem adhærentem »; addit, Episcopum in Ecclesia esse, et Ecclesiam in Episcopo; eum, qui cum Episcopo non est, in Ecclesia non esse; frustra eos sibi blandiri, qui pa­ cem cum Dei sacerdotibus non habentes, obrepunt et latenter apud quosdam se communicare credunt: « quandoquidem, subdit, Eccle­ sia quæ catholica est, una est, scissa non est, nec divisa, sed utique connexa, et cohærentium sibi sacerdotum glutino co­ pulata. » 2) Nisi Ecclesia esset una externa universalis societas, seu nisi haberet unam pro toto orbe supremam potestatem, non pos­ set ut universalis docere, ac judicare: id fatetur ipse Jurieu (apud Nicole, Unité de VEglise, liv. 1. ch. 9.); et liquet ex ipsa rei na­ tura: si enim magisterium ac judicium supremum pertineret ad Ecclesias inter se dissidentes, nihil definiri posset, quod omnes obligaret: quæ ab una negarentur, affirmarentur ab alia. Atqui uçiversale magisterium ac supremum judicium semper Patres asse­ ruerunt Ecclesiæ. Hinc S. Irenæus (adv. bæres. 1. 1. c. 10. η. 2.), scribit: « Ecclesia tametsi per orbem sparsa,... miro consensu quasi uno ore prædita, hæc praedicat, docet et tradit. » « Haere­ ticos revertentes recipimus, inquit Synodus Cp. I. (apud Labbe, t. 2. p. 952.) dantes quidem libellos et omnem hæresim anathe­ matizantes, quæ non sentit ut sancta Dei et Apostolica Ecclesia.» ART. I. DE UNITATE ECCLESIÆ. 511 Leporius in suorum errorum abjurations , postulantibus id Epi scopis Africanis, profiteri tenebatur se suscipere et tenere, « quod ordo Ecclesiæ tenet aut suscipit » (ibid. p. 1683.)—Recole dicta 3) Existit in Ecclesia potestas, qua quis ab unitate catholica abscindi potest. Tertullianus (Apol. c. 93.), excommunicationem vocat « futuri judicii praejudicium , si quis ita deliquerit, ut a communione orationis, et conventus, et omnis sacri commercii relegetur. » S. Cyprianus (ep. 2. ad Pomp.) eam vocat gladium spiritualem, « quo superbi et contumaces necantur, dum de Ec­ clesia ejiciuntur. » « Fornicator, adulter, homicida, et cetera vi­ tia », inquit S. Hieronymus (in cap. 3. ep. ad Tit.), « per sacer­ dotes de Ecclesia propelluntur; hæretici autem in semetipsos sen­ tentiam ferunt, suo arbitrio de Ecclesia recedentes. » (1) Atqui ea potestas esset impossibilis, nisi una suprema auctoritas toti Ecclesiæ præsideret; qui enim ab una Ecclesia separaretur, reci­ peretur ab alia, nec omnes Ecclesiæ uni judicio subjicerentur.Ergo. 4) Toties docuerunt Patres unitatem regiminis in Ecclesia, quoties dixerunt Rom. Pontif. esse centrum catholicce unitatis divinitus institutum. Hujusmodi vero testimonia innumera sunt. S. Irenæus (adv. bæres. 1. 3. c. 3.) docet « ad Ecclesiam [Ro­ manam] propter potiorem ejus principalitatem necesse esse omnem convenire Ecclesiam, hoc est eos, qui sunt undique fideles. » — S. Cyprianus (ep. 70. ad Januar.) docet: « Sicut Deus unus est, ita unam Ecclesiam esse, et cathedram unam super Petrum Do­ mini voce fundatam »; simul autem dicit (ep. ad Cornei. 55.) Ro­ manam Ecclesiam « hanc Petri cathedram esse et Ecclesiam prin(1) Mirum videri potest, ab ipsis Protestantibus banc doctrinam quandoque agno­ sci. Synod. II. Paris, an. 15G5 habita (discip. c. 5. ait. 17.), ita excommunicationem definit: «Excommunicare,'’ aiunt, «est aliquem abscindere a corpore Ecclesim ut membrum putridum, ipsumque privare communione ej usque bonis omnibus." Eodem modo rem intellexerunt ministri reformati in synodo XX. congregati; nam excom­ municantes Jeremiam Feriez, haec habent: «Abjecimus eum et abjicimus extra fidelium congregationem, ut satanæ tradatur. Abscidimus eum et abscindimus a sanctorum communione, declarantes quod non amplius debeat censeri vel reputari ut J. C. et Ecclesiae membrum, sed haberi ut ethnicus et publicanus, ut prophanus et contemptor Dei.” Concinunt denique plures PiOtestantium Synodi, quas videre est apud Malou {Lect. de la Sle Bible etc. t. 1. p. 113.). 512 DISP. IV. DE ECCLESIÆ PROPRIETATIBUS AC DOTIBUS. cipalem, undo unitas sacerdotalis exorta est. » Hinc eam vocat (ad eumd. ep. 45.) « radicem et matricem Ecclesia) catholic». > —S. Ambrosius (in Ps. 50. n.30.) asserens quod ubi Petrus, ibi est Ecclesia, narrat de Satyro fratre suo (1. de excessu fratris, n. 47.), quod ab episcopo loci, ubi morabatur, interrogatus fuit, « utrum cum episcopis catholicis, hoc est, cum Romana Eccle­ sia conveniret. » — S. Hieronymus (ep. 16. 14.) ad Damasum scri­ bens, hæc præclara profert: « Ego.... Beatitudini tuæ, id est cathedræ Petri, communione consocior: super illam petram ædificatam Ecclesiam scio. Quicumque extra hanc domum agnum comederit profanus est. Si quis cathedrae Petri jungitur, meus est. Plu­ ra suo loco videbimus. 662. V. Bene perpendenti allata argumenta facilis est respon­ sio exceptioni quam proponit Palmer, qui putat Ecclesiam fuisse quidem a Christo institutam unam, non ita tamen ut sine inter­ ruptione debeat semper una etiam quoad regimen permanere: unitas illa est de necessitate praecepti, non vero essentiœ. Verum—1) liquet ex dictis, unitatem regiminis tribui Ecclesiæ prout est una societas, et societas catholica; sed id pertinet ad ipsam essentiam Ecclesiæ : unde Patres id etiam ponunt in ipsa Ecclesiæ definitione. Propterea cum Ecclesia sit indefectibilis, erit semper una unitate etiam regiminis. 2) In Ecclesia, fatente etiam Palmer, debet semper esse uni­ tas fidei; atque unitas fidei, uti patet ex prop, præced. pendet a regimine Apostolico tamquam a principio. Ergo si unitas re­ giminis potest aliquando deesse, deesse etiam poterit unitas fi­ dei (1). 3) Patres non modo affirmant Ecclesiam esse unam unitate re­ giminis, sed insuper dicunt non posse scindi in partes. Ita S. Cy­ prianus agens de Ecclesia « quæ luce Domini perfusa per totum orbem radios suos spargit », et in qua « unus tantum est grex (1) Consideratione digna sunt quæ habet auctor ille (p. 1. c. 5. §. 4.); « Wemsy infer then that Christ having enjoined unity in the belief of the truth on all Chiistians, there must necessarily be in His Church some means for preserving or restoring this unity, as well in particular churches as in the church universal, and, therefore, all those societies which are prevented by their fundamental prin­ ciples from sustaining unity in the truth, cannot he churches of Christ. « 513 ART. I. DK UNITATE ECCLESIÆ et unus Pastor »; docet (de Unit. Eccl. cc. 6. 7.), quod vestis Chri­ sti inconsutilis, typus Ecclesiæ, scindi non potest: « Christi po­ pulus», inquit, «scindi non potest. Quis ergo sic est sceleratus et perfidus, quis sic discordiæ furore vesanus, ut credat scindi posse unitatem Dei, vestem Domini, Ecclesiam Christi? Monet ipse in Evangelio suo, et docet dicens: ‘et erit unus grex et unus pastor; et esse posse uno in loco aliquis existimat aut multos pastores, aut plures greges? »—S. Ambrosius (1. 1. de Fide c. 1. n. 11.) dixerat Ecclesiam esse unum corpus; quod deinde confir­ mat, quia, « non dividitur unitas, nec scinditur, et ideo nec cor­ ruptelas subditur, nec cetati ».—S. Epiphanius (expos, fid. c. 6.) discrimen inter Ecclesiam catholicam et sectas in eo constituit, quod dum illa semper virgo est, intemerata ac una, sectæ e contra continuo scinduntur : « Observatione dignum est », in­ quit, «sæpenumero quamlibet per sese hæresim scissam ac di­ visam, varias in partes et vocabula distrahi».—Id confirmabitur ex mox dicendis. 663. Prob. S03 pars. I. Nulla unquam ratione licet schisma in­ troducere aut in eodem permanere, si necessitas unitatis externæ servandæ absoluta est, et nullam patitur exceptionem. Atqui talis est hujusmodi necessitas. Ergo Prob. min.—1) Scripturae aperte excludunt quamlibet exce­ ptionem. Id quidem facile patet recolendo jam data argumenta: cum enim Ecclesia sit Corpus Christi, Templum aut Pomus Dei, Regnum Christi, Ovile Christi; si quandoque liceret Ec­ clesiæ unitatem scindere, liceret scindere corpus Christi, domum Dei, Regnum Christi, ovile Christi; seu liceret non habere Chri­ stum Caput, vivere extra domum ac Regnum Christi, non habere Christum Pastorem. Atqui hæc apertissime numquam licita esse possunt, sicut numquam licere potest privari vita, quam Christus nobis communicat. Ergo. 2) Si absoluta non esset necessitas servandæ unitatis Ecclesiæ, ex principiis adversariorum sequeretur nullum esse hujusmodi præceptum quoad externum regimen : quod tamen ipsi negant. Revera, juxta ipsos, liceret scindere eam unitatem ratione cor­ ruptionis, hæresis etc.: sed in hoc casu a quo causa separationis Mazzella, De Religione ct Ecclesia 33 514 λ DISP. IV. PE ECCLESIÆ PROPRIETATIBUS AC DOTIBUS. e) Unitas fidei, ut prop. præc. vi­ dimus, pendet ab unitate regiminis—c) Si per hypothesim impos­ sibilem hæresi commacularetur Ecclesia, eo ipso desineret esse vera Ecclesia Christi; atque qui separarentur, eam constituerent: una proinde semper maneret vera Christi Ecclesia.—Cf. sæpe cit. Fr. Walen. (1. c. capp. 5-8.). 665. III. Hæc, uti patet, æque quadrant introductioni schis­ matis et permanentice in illo. Sed alterum hunc casum expresse etiam contemplantur Patres. Ita ex. gr. S. Optatus Milev. (1.1. p. 21.): « Vides ergo, frater Parmeniane, hæc duo crimina tam mala, tam gravia traditionis et schismatis, ad tuos principes pertinere. Agnosce vel sero.... cum priores tuos constet operatos esse hoc alterum nefas (schismatis), etiam vos sceleratis vesti­ giis sequi laboratis: ut quod illi priores in titulo schismatis fe­ cerant, et vos jamdudum fecisse et nunc facere videamini. Illi ruperunt suis temporibus pacem: vos exterminatis unitatem. De parentibus vestris et de vobis merito dici potest, ‘Cæcus cæcum si duxerit, utrique in foveam cadunt’ (Matth. XV. 14.). Oculos patrum vestrorum furiosus excæcavit livor, æmulatio vestros or­ bavit»— Voluntaria autem est separatio ab Ecclesia, sive ali­ quis ab ea recedat, sive causam ponat aut conservet, propter quam præcidatur aut præcisus maneat. Difficultatibus Quibusdam Satisfit. . Plura ab adversariis, præsertim a Jurieu et Palmer, af­ ferri solent ecclesiastica documenta, ex quibus evertere conten­ dunt ejus unitatis necessitatem in Ecclesia, quam nos hactenus 518 DISP. IV. DE ECCLESIÆ PROPRIETATIBUS AC DOTIBUS. exposuimus et probavimus. Non vacat quidem omnia singillatim refellere: sed præcipua referemus, quibusdam animadversionibus praemissis, quibus facile singulis respondetur. Distinguamus im­ primis triplicem in Ecclesia unitatem:—1) unitatem membrorum inter se—2) unitatem membrorum, aut particularium Ecclesia­ rum cum una Ecclesia universali—3) unitatem ipsius Ecclesiæ, qua sublata, existèrent plures veræ Christi Ecclesiæ. Non nega­ mus inter varia Ecclesiæ membra existere posse dissensiones, di­ visionesque; concedimus etiam posse ipsa membra vel Ecclesias aliquas particulares ab unitate Ecclesiæ deficere; imo concedi­ mus ipsius Ecclesiæ unitatem a nobis adsertam posse quandoque concuti ac turbari. Sed negamus omnino ipsius Ecclesiæ unitatem (de qua solum est quæstio) ita tolli aut interrumpi umquam pos­ se, ut Ecclesia ipsa in varias communiones scindatur, quarum unaquæque sit vera Ecclesia Christi. 667. Jamvero quæ ab adversariis hic congeruntur, ad duas ve­ luti classes reduci possunt. Prima complectitur varias separatio­ nes haereticorum et schismaticorum ab Ecclesia catholica: ea ad rem non faciunt; siquidem, uti patet ex dictis; separari illi pos­ sunt, et poni extra Ecclesiam, una tamen manente vera Ecclesia Christi. Altera vero classis ducitur ex divisionibus et schismatis, quæ intra ipsam veram Ecclesiam extitisse quandoque dicuntur; at de pluribus aperte constat eas fuisse contentiones inter varia Ecclesiæ membra, non vero intervenisse veram separationem ab ipsa Ecclesia. Unum tamen est factum, quod specialem præseferre difficultatem videtur, magnum nempe, quod dicitur, schisma occidentale: de hoc paulo fusius agendum est. His itaque adnotatis, præcipua commemoremus. 668. Objiciunt I.: S. Victor Asiaticas excommunicavit Eccle­ sias; quæ tamen, non obstante hac excommunicatione, perman­ serunt in unitate Ecclesiæ catholicæ; ergo Ecclesia tunc tempo­ ris erat veluti in duas partes divisa, ac proinde minime una. Respondetur—1): Cum fundamento asseri potest, S. Victorem ultra minas non fuisse progressum; nam—a) Eusebius (1. 5. c. 24.) dicit quod Victor Ecclesias illas « a communione abscindere, co­ naretur»: qui autem conatur abscindere, nondum abscindit — t) Narrat idem auctor de S. Irenæo (idemque tradunt S. Hierony- ART. I. DE UNITATE ECCLESIÆ. 519 mus, catal. Script, cedes, c. 25.; Photius, in Bibliotheca, Nicephorus, h. e. 1. 4. c. 38.), quod admonuit S. Victorem «ne in­ tegras Dei Ecclesias a communione abscinderet »: at qui admo­ netur ne abscindat, nondum abscidisse videtur. 2) Si detur latam fuisse excommunicationis sententiam a S. Vi­ ctore, cum fundamento asseritur, eam, instantibus Episcopis, re­ vocatam aut suspensam fuisse. Etenim—a) controversiam tunc fuisse sopitam narrat Sozomenus: «Statutum est», inquit, «ut singuli festum prout consueverant, celebrantes, a mutua inter se communione nequaquam discederent »—b) Testatur S. Firmilianus (ep. ad Cypr.) ob hanc quæstionem, communionem non fuisse interruptam—c) Id confirmat silentium Eusebii, qui Victoris agen­ di rationem carpsisset si, ad preces S. Irenæi et tot aliorum epi­ scoporum, «ut ea potius sentire vellet quæ paci... congruebant», sententiam, si lata fuisset, execution! mandavisset, ita ut commu­ nio fuerit abrupta. 3) Si denique detur excommunicationem et latam esse et exet cutioni mandatam, Ecclesiæ Asiaticæ vere fuissent schismaticæ, sicut tales habitæ sunt post Nicænam Synodum. Id patet ex ipsa illius controversiæ historia; nam Victor asserebat se habere po­ testatem separandi Asianos ab unitate Ecclesiæ; S. Irenæus et alii, eo ipso quod rogarent Victorem non uti ea potestate, hanc agnoscebant. Si ergo lata fuisset sententia, execution! mandata, et Asiani illam sprevissent, extra Ecclesiæ unitatem positi fuis­ sent. 669. II. Argumentum sumunt ex notissima inter S. Stephanum et S. Cyprianum controversia. Hic enim cum episcopis Afri­ ca, et Firmilianus cum quibusdam episcopis Orientis, contende­ bant haereticorum baptisma esse invalidum, adeoque rebaptizan­ dos esse illos qui ab hæreticis baptizati Ecclesiam petebant; S. Stephanus e contra cum reliquis omnibus docebat baptisma ab hæreticis collatum esse validum, adeoque nihil innovandum esse, nisi quod traditum est. Quamvis Stephani sententiæ non acquieverit Cyprianus; nemo tamen dissolutam censuit unitatem fidei et communionis inter ipsum et S. Stephanum, interque romanarn Ecclesiam et Africanam. Respondetur, varias esse solutiones hujus difficultatis. Ac — 520 DISP.IV. DE ECCLESIÆ PROPRIETATIBUS AC DOTIBUS. 1) S. Cyprianus non ipse recessit a communione Stephani: id ipsemet testatur in concilio Carthaginensi III. dicens: «Superest, ut de hac ipsa re quid sentiamus proferamus, neminem judican­ tes, aut a jure communionis aliquem, si diversum senserit, amo­ ventes ». Unde S. Augustinus (1. 1. de Bapt. c. 18.): Ergo«noa se ille.... a cœteris diversa sentientibus, separata communione disjunxit»; sed «in communione eorum, subdit S. Hieronymus (Dial. c. Lucif.), permansit, qui sententiæ suæ contraierant». ! Quomodo autem intelligi id potest ? Putavit S. Cyprianus, licet per errorem, quæstionem de baptismo hæreticorum non esse fidei | sed disciplinae (cf. Nat. Alex. sæc. 3. diss. 12. a. 4.); hinc pec­ cavit non obediendo S. Pontifici, sed non recessit ab Ecclesia; eo vel magis, ajunt, quod S. Stephanus ex quadam prudenti oeco­ nomia censuit ad tempus id esse tolerandum. Denique, ajunt, falce martyrii inobedientiam purgavit. 2) Nec videtur S. Stephanus separasse unquam S. Cyprianum ab unirate Ecclesiæ. Etenim—a) id indicat ipse S. Cyprianus, qui exprobanti animo ita compellat S. Pontificem : « Dat honorem Deo, qui hæreticorum amicus, et inimicus Christianorum, sacer­ dotes Dei, veritatem Christi, et Ecclesiæ unitatem tuentes, ab­ scindendos putat » ? Ergo S. Stephanus, abscindendos putaverat sed non absciderat—6) Id confirmat Dionysius Alex. (ap. Euseb. 1. 7. c. 2.) qui in epistola ad Xistum, Stephani successorem, re­ fert Stephanum in suis litteris significasse, se « ob eam causam ab illorum communione discessurum, quod hæreticos rebaptiza­ rent»: ergo non discesserat.—c) Unitatem non fuisse abruptam multoties aperte declarat S. Augustinus. Ita ex. gr. (1. de unie, bapt. c. Petii, c. 12.; et 1. 5. c. Donat, c. 25.): « Ecce », inquit, «duo erant, ut de aliis taceam, eminentissimarum Ecclesiarum, Roman» scilicet et Carthaginensis episcopi, Stephanus et Cypria­ nus, ambo in unitate catholica constituti; multi cum illo, pauci cum isto etiam sentiebant, utrique cum eis in unitate consisten­ tes. Vicit pax in cordibus eorum, ut in tali disceptatione nullum inter eos schismatis malum oriretur». Quomodo iterum intelligi id potest? Uti liquet, S. Stepha­ nus proposuit quidem doctrinam Ecclesiæ Romanæ, sed abstinuit a ferenda definitiva sententia, permittens ut interea aliter Cy- ART. I. DE UNITATE ECCLESIÆ. 521 prianus crederet, donec eliquata quæstio tandem definiretur. Nec obstat, quod Firrailianus censere videatur, S. Stephanum tulisse sententiam; nam plures dubitant de genuinitate illius epistolæ, in qua Firmilianus id asserit; alii vero tenent eum fuisse dece­ ptum: quod mirum non est, si consideretur animus nimis ex­ asperatus, quo scribebat, atque loci distantia (cf. Raymundum Missorium, disp. in Firmil. epist. c. 11.). Major certe fides adhibenda est S. Augustino, qui (1. de unico bapt. c. 14.) testatus est Stephanum, licet minas excommunicationis intentarit, com­ munionem tamen non abrupisse. « Cum ergo Stephanus », inquit, «non solum non rebaptizaret hæreticos, verum etiam hoc fa­ cientes, vel ut fieret decernentes, excommumicandos esse cense­ ret, sicut aliorum Episcoporum, et ipsius Cypriani litteræ osten­ dunt, tamen cum eo Cyprianus in unitatis pace permansit·». 3) Non desunt, qui historiam hujus controversiæ, ex toto vel ex parte, inter fabulas amandandam censent. Sane—a) S. Augu­ stinus dubitanter loquitur de scriptis S. Cypriani, quæ in con­ troversiam veniunt; nam (c. Crescon. 1. 2. c. 31.) ait: « si scripta ejus esse constat, quæ pro vobis proferenda arbitramini»: et (c. 35.): « si autem putatis et Cyprianum vobis in hac sententia (de invaliditate baptismi hæreticorum) favere jactatis »; et (c.32.): «vel quicumque illam scripsit epistolam » (ad lubaianum)—Z>) Con­ sideratione digna sunt ea præsertim, quæ S. Augustinus habet (ep. 93. ad Vincent. Rogatistam): «Cyprianus autem, inquit, ali­ ter sensisse de baptismo, quam forma et consuetudo habebat Ec­ clesiæ non in canonicis, sed in suis et in Concilii litteris inve­ nitur. Correxisse autem istam sententiam non invenitur; non incongruenter tamen de tali viro existimandum est quod correxe­ rit, et fortasse suppressum sit ab iis, qui hoc errore nimium delectati sunt, et tanto velut patrocinio carere noluerunt: quam­ quam non desint, qui hoc Cyprianum prorsus non sensisse con­ tendant, sed sub ejus nomine a præsumptoribus atque mendacibus fuisse confictum » etc.—Sed satis heic de hac difficultate, de qua iterum in seq. disp. 670. Dicunt III.: Galli impune—1) restiterunt Concilio Nicæno II.—2) iidemque Florentinum ex albo legitimorum et oecumenicorura expungunt. 522 DISP. IV. DE ECCLESIÆ PROPRIETATIBUS AC DOTIBUS. Respondetur ad l“,n: Notetur imprimis, Cone. Francofordiense (a. 794.) sub Carolo M. habitum, fuisse quidem approbatum ab Hadriano I. quoad ea quæ statuit contra Felicem Urgellitanum et Elipandum Toletanum; minime vero quoad ea quæ improvide dixit contra Synodum Nicaenam. Quoad hæc errarunt Francofordienses duplici errore facti:—1) putarunt ex perversa versionej quod Nicæni Patres decreverint, sanctas imagines adorandas essel sicut SSmam Trinitatem; cum e contra (Act. 3.) dicatur: « su-’’ scipio et amplector venerandas imagines: adorationem autem quæ fit secundum latriam, tantummodo supersubstantiali et vivificæ Trinitati conservo»—2) Putarunt, Synodum Nicænam non fuisse approbatam a Romano Pontifice, uti patet ex libris Carolinis id asserentibus, et ex Hincmaro Rhemensi. Addunt—3) alii, Francofordienses errasse quoque errore juris, debitum cultum SS. ImaI ginum negantes: Hadrianum vero ejusque Legatos, ex quadam {prudente œconomia reliquisse Francos in sua ignorantia ad alijquod tempus, ne graviora mala sequerentur. Ceterum, rebus ex­ plicatis ac rite perspectis, Germani et Galli Nicænam Synodum suscepere, et cultum SS. Imaginum ab ea definitum—Cf. Cabassutium (Notitia Eccles, ad sæc. VIII.); et Ch. Lupum (Dissert, de VII. Synod. Gen. c. 15. seqq.). Ad 2dam: Cone. Florentinum numquam rejectum fuit ab eccle­ sia gallicana, sed tantum a nonnullis Gallis, qui ei restiterunt; non formaliter ob voluntatem obsistendi Ecclesiæ, sed materia­ liter ob errorem facti. Patent hæc omnia—1) ex Natali Alex, auctore cæteroquin sententiis gallicanis addictissimo, qui inquit: « Gallicana ecclesia Florentinae synodo nusquam intercessit, nec Graecorum unioni et definitioni fidei in ea editæ adversata fuit; immo eam perpetuo est venerata »—2) Ex Berthier (Histoire de l’êglise gallicane, tom. 16. liv. 48.), qui testatur non secus sen­ sisse clerum gallicanum et facultatem theologicam Parisiensem— 3) Adstipulantur etiam praecipui quique scriptores galli, uti Bossuetus, de Marea etc. 671. Dicunt IV.: tempore schismatis occidentalis, Ecclesiæ uni­ tas fuit interrupta.—Ut hujus difficultatis vis, ejusque solutio bene intelligantur, juverit ejus schismatis historiam paucis recolere. Unde—1) postremus Pontificum, omnium opinione et consensu, ART. I. DE UNITATK ECCLESIÆ. 523 legitimus fuerat sæculo Ecclesiæ XIV. Gregorius XI., qui hortatu S. Catharinæ Senensis, Avenione relicta, Rornæ se restituit. Eo defuncto, populus romanus minis et armis Pontificem patria romanum, vel certe Italum exposcebat: creatus est Bartholomæus Prignanus, Neapolitanus, archiepiscopus Barensis, qui Urbani VI. nomen accepit. Ipse litteras de sua electione statim misit, et uni­ versa Ecclesia eum agnovit summum Pontificem: per duos sal­ tem menses nulla mota est quæstio de electionis validitate. 2) Verum cum Urbanus VI. vix jussus Pontifex Cardinalium mo­ ribus reformandis non sine severitate insisteret, Cardinales Galli cum Hispano (ceteri erant Itali) Ananiam secesserunt; irritam Ur­ bani electionem dec-lararunt, sub prætextu quod ex metu suffragati fuerint; atque de ea re litteras dederunt die 9. Augusti, quarto nempe post electionem mense. Deinde vero de nova electione age­ re cœperunt, conciliatisque etiam tribus Cardinalibus Italis (quar­ tus intermortuus fuerat), Fundis in campania, elegerunt Cardi­ nalem Gebennensem, dictum Clementem VII. 3) Initio nonnisi pauci huic adhæserunt; at quando innotuerunt encyclicæ Cardinalium literæ, in quibus continebatur unanime te­ stimonium de vi, quam sibi dicebant illatam in electione Urbani, amplificatis simul tumultibus sat gravibus, qui electionis tempore coorti fuerant, magna facta est animorum commotio, et integræ provinciæ ad Urbano recesserunt. 4) Urbano VI. successerunt Bonifacius IX. 1389.; Innocentius VII. 1404.; Gregorius XII. 1406.—Ex alia vero parte Clementi VII. suc­ cessit Petrus de Luna, dictus Benedictus XII. 1394. Hactenus duas habemus, ut aiunt, obedientias. 5) Cum hæc ita haberent, Cardinales utriusque obedientiæ Pisis concilium generale cogere decreverunt, quod tum unicum visum est medium restituendi Ecclesiæ pacem. Uterque Pontifex ad con­ cilium vocatus est, et juxta editum jusjurandum, propositum est, ut ambo infulam pontificalem deponerent; sin vero, canonice exauctorarentur. Utroque Pontifice deposito, electus est ab utriusque obedientiœ Cardinalibus Petrus Pbilargus, vulgo de Candia di­ ctus SS. XII. Apostolorum presbyter Cardinalis, qui sibi nomen imposuit Alexandri V. Schisma tamen non conquievit ; nam Be- 524 DISP. IV. DE ECCLESIÆ PROPRIETATIBUS AC DOTIBUS. nedictus XIII., et Gregorius XII. synodi sententiæ minime so subiecerunt. Hinc factæ sunt très obedientiœ. 6) Interim die 3. Mail anni 1410. moritur Alexander V., in cuius locum sufficitur die 17. ejusdem mensis Balthassar Cossa Neapolita­ nus, creatus Cardinalis a Bonifacio IX.,et Joannis XXIII.appellatio­ nem gessit. Nonnullæ civitates Italiæ adhuc reverebantur Gregorium XII., et magna pars Hispaniæ Benedictum XII, eo quod nôn constaret de auctoritate Concilii Pisani; hinc Joannes XXIII. indixit generale concilium habendum Constantiae; cujus etiam primæ sessioni præfuit. 7) In hoc Concilio—a) depositus fuit. Joannes XXIII, qui sen­ tentiam ratam habuit—b) Lege cautum est, ne vel ipse, vel Petrus de Luna, aut Angelus Corarius in Pontificem eligi posset —c) Recepta est (Ses. XIV.) cessio Gregorii XII., qui ante ces­ sionem convocavit, per Cardinalem Ragusinum suæ obediential, concilium—iZ) Depositus fuit (Sess. XXXVII.) sententia decreto­ ria Petrus de Luna seu Benedictus XII.—e) Legati Hispaniarum Synodo se adjunxerunt ; et a Cardinalibus triplicis obedientiœ, aliisque electoribus a synodo destinatis, creatus est summus Pon­ tifex Otho Columna, diaconus Cardinalis, qui Martini V. nomen elegit. G 672. Quibus positis, en, quæ exurgit, difficultas: ibi deest uni­ tas regiminis, ubi sunt plures societates independentes. Atqui per 40. annos in Ecclesia Romana fuerunt primo duæ, deinde tres obedientice, nempe societates christianæ independentes. Ergo. Resp. Neg. Min. Etenim fuerunt quidem duæ, deinde tres ve­ luti factiones ejusdem societatis; non autem duæ aut tres socie­ tates separatæ et independentes. Ad hanc solutionem intelligendam, consideremus non jam Ecclesiam, sed regnum quodcumque, et videamus quandonam illud dici debet divisum, ita ut non am­ plius sit unum regnum. Id profecto contingit, quando in plures scinditur partes, quarum unaquæque habet suum regem, et nul­ lus eorum censet se esse regem totius regni, sed partis illius: tum certe haberentur plures societates perfectæ unius ejusdemque ordinis, quarum unaquæque esset independens, et consequen­ ter omnes simul non possent unum regnum constituere. At vero si eadem multitudo scindatur in plures partes, quarum unaquæ- ART. I. DE UNITATE ECCLESIÆ. 525 que habet suum regem, qui simul curn multitudine sibi adhærente censeat ac contendat se esse regem totius regni, et non solius partis sibi adhærentis; tunc error quidem erit quoad subjectum, in quo legitime residet suprema potestas, sed regnum manet unum: perturbata ac concussa est unitas, non vero abolita ac destructa. Jamvero durante scissione, de qua agitur. 1) Omnes obedientiœ profitebantur Ecclesiam catholicam esse essentialiter unam unitate etiam supremi regiminis; supremum hoc regimen pertinere ad eum, qui legitime electus in Romanum Pontificem, legitimus esset successor S. Petri; non posse simul existere plures legitimos successores S. Petri. Unde ergo orta divisio ? Ex errore facti; quælibet enim obedientia putabat suum Pontificem fuisse legitime electum, ac proinde principatum supre­ mum obtinere; non in partem quæ de facto ei jam subjiciebatur, sed in omnes obedientias, seu in universam Ecclesiam. 2) Hac fide moti , omnes cujuscumque obedientiæ , serio adlaborabant ad errorem facti removendum, et certo cognoscendum Pontificem legitime electum, qui omnibus obedientiis , seu universæ Ecclesiæ præsideret. Cumque, stante dubio de legitima ele­ ctione Pontificis, nullum sit supremum tribunal, valens dubium expellere, præter coetum Episcoporum; obedientiœ omnes ad eum rem detulerunt, omnes interim paratæ uni legitimo Pontifici cer­ te agnito obedientiam præstare. 3) Quare in prima scissionis periodo, ab electione nempe Clemen­ tis λ II. usque ad Cone. Pisanum, cum corpus Episcoporum non­ dum judicium protulisset, omnes fideles illud invocabant; in se­ cunda periodo, a Concilio nempe Pisano usque ad Constantiense, cum judicium latum esset a concilio quod videbatur oecumenicum, magna fidelium pars, relicto Gregorio XII. et Benedicto XII., susceperunt Alexandrum V. Cum tamen de illius concilii œcumenicitate non certo constaret, non pauci inter catholicos ei acquie­ scere recusarunt; donec in tertia periodo Concilium certe œcumenicum rem definivit: tunc omnes ejus sententiæ acquiescentes uni supremo Capiti legitime electo et certo agnito paruerunt. Il­ lud igitur, quod schisma dicitur occidentale, quin obstet unitati Ecclesiæ Romanæ (veræ Christi Ecclesiæ) novum ejusdem existit arcumentum. 526 DISP. IV. DE ECCLESIÆ PROPRIETATIBUS AC DOTIBUS. ARTICULUS SECUNDUS Utrum Christi Ecclesia debeat esse Sancta. Exponitur Status Quaestionis. 673. Altera Ecclesiæ proprietas est Sanctitas; dicimus enim in Symbolo: « Credo Unam, Sanctam... Ecclesiam. » Iis certe nominibus in Sacris Litteris Ecclesia insignitur, quæ sanctitatem ejus clarissime ostendunt. Dicitur enim passim « regnum coelorum,» corpus Christi », * sponsa Christi », « templum sanctum, habita­ culum Dei », « domus Dei », « civitas Dei ». Præsertim Ecclesia, teste Apostolo (Eph. I. 23.), est Corpus Christi; et proinde capi­ ti adhærens, ex ipso percipiens jugem sanctitatis influxum, nequit non esse sancta. 674. At si nulla est difficultas in Ecclesiæ sanctitate generatim asserenda; difficultate non caret verum ejus sanctitatis conceptum definire: dum enim Novatores Ecclesiam sanctam confitentur eidemque ob plures titulos, quos et nos agnoscimus , sanctitatem adscribunt : ob alios tamen, qui et veri sanctitatis tituli sunt, eam esse sanctam negant. 675. Juverit imprimis adnotare generales quasdam rationes, se­ cundum quas Ecclesia dicitur et est Sancta. Itaque Ecclesia est Sancta—1) ratione sui Auctoris, et Capitis invisibilis, quod est Jesus Christus — 2) ratione finis; qui idem est ac ille quem Christus sibi præstituit in sua missione, uti supra demonstravimus —3) ratione mediorum; si enim debetur Ecclesiæ sanctitas finis, negari ei nequit sanctitas mediorum. Hinc præcipue sancta debet esset ejus doctrina, non modo quia a Christo , qui sanctus est, promanat; sed etiam quia ad sanctitatem ducit; sancta sunt sa­ cramenta, quæ ad sanctificationem ordinantur, sanctitatemque producunt, etc.—4) Præsertim Ecclesia appellatur sancta, quod ut ait Cat. Conc. Trid. (de 9. art. Symb. n. 15.) « Deo consecrata ART. II. DE SANCTITATE ECCLESIÆ. 527 dicataquo sit: sic enim cetera hujusmodi.... sancta vocari con­ sueverunt, quum divino cultui addicta et dedicata sunt: cujus ge­ neris sunt in lege veteri vasa, vestes, altaria, in qua primoge­ niti quoque, qui Deo albissimo dedicabantur, sancti sunt ap­ pellati. » 676. Arerurn, ut propius accedamus ad ejus sanctitatis conce­ ptum definiendum, quem hic Ecclesiæ vindicamus, advertendum est, quod, licet sanctitatis nomen multipliciter accipiatur in ipsis Scripturis, proprie tamen, uti inquit Suarez (de Incarn. disp. 17. sect. 6.) « dicitur sanctum quod est coram Deo purum et mun­ dum, ut ex usu Scripturæ constat. » Cui consonant quæ scribit Benedict. XIV. (de Can. Sanet. 1. 3. e. 21. n. 3.): « Sanctitas ni­ hil aliud est, quam ab omni immunditia libera et perfecta, et omnino immaculata munditia. » Cum autem , in præsenti statu , 'immunitatem ab immunditia spiritus, seu a peccato, adipiscamur per infusionem gratiæ sanctificantis et virtutum: societas illa jure merito sancta nuncupabitur, quæ pro fine habet gratiam sancti­ ficantem et exercitium virtutum; media idonea hæc efficaciter procurandi; et populum qui de facto interiorem gratiam jugiter consequatur virtutesque exerceat. 677. Hinc Ecclesiæ sanctitas dupliciter considerari potest, acti­ ve et passive. Sanctitas Ecclesiæ active inspecta , est continua ejus .actio et efficacia, nec non sollicitudo et industria in sancti­ ficandis suis membris, per doctrinæ institutionem, per sacramenta, regimen, etc. quæ omnia sunt media per se efficacissima sancti­ tatis: hæc potius sanctificatio quam sanctitas appellanda videtur. Sanctitas vero passive accepta, est effectus sanctitatis activæ, scilicet exercitium virtutum et gratia interna vigens in membris Ecclesiæ. Utraque porro competit Ecclesiæ, sed diverso modo et gradu. 678. Porro, quoad activam Ecclesiæ sanctitatem, notari solum debet mira Ecclesiæ fœcunditas, qua et filios Deo constanter ac perpetuo parit, et eorum aliquos ad eximium promovet virtutis exercitium atque eminentem gratiam. Ad quod etiam facit gra­ tia miraculorum, qua ad hominum conversionem et Christus usus est et voluit Apostolos uti. Sed quoad passivam sanctitatem, necesse est quædam animadvertere, ne ejus conceptu perperam in- 528 msr. iv. de ecclesiæ proprietatibus ac dotibus. tellecto, difficultates suboriantur. Ac—1) quidem, subjectum, de quo asseritur passiva sanctitas, est ipsum Corpus Ecclesiæ, seu societas quam Christus instituit, non vero omnia et singula mem­ bra ejus corporis seu societatis. Sanctitas enim passiva non pen­ det solum ab activitate Ecclesiæ , sed a libera etiam homi­ num cooperatione: cum vero hæc in singulis deficere possit ac quan­ doque deficiat; sanctitas Ecclesiæ in terris, sub hoc respectu, non est consummata sed inchoata. Hæc patent ex jam statutis de mem­ bris Ecclesiæ. 2) Verum, membra mortua aut languida quæ in Ecclesia sunt, minime impediunt quominus Ecclesia sit ac vere dicatur sancta. Nam—d) quod aliqua membra sint languida aut mortua, id cer­ te non habent ab Ecclesia; imo ut talia sint, resistere potius de­ bent jugi Ecclesiæ actioni ac influxui, et impedire ne vita Ec­ clesiæ ad se dimanet ipsisque communicetur—Z>) Uti recte obser­ vat Suarez (de Fide, disp. 9. sect. 7. n. 2.): « Recipit.... hanc de­ nominationem [sanctam] Ecclesia, primum a potiori parte; sem­ per enim in ea plurimi sunt justi, et quamvis numero pauciores quam peccatores, attamen, quia coram Deo majoris æstimationis est unicus justus quam peccatores multi, ideo ab eis potest denominari, præcipue cum sanctitas justorum sit ex intentione et instituto Ecclesiæ, cui contraria est malitia. » Cf. etiam (n. 3.) —3) « Nec mirum cuiquam videri debet, inquit Cat. Conc. Trid. (1. c.), Ecclesiam dici sanctam, tametsi multos peccatores con­ tinet. Sancti enim vocantur fideles qui populus Dei effecti sunt, quive se, fide et baptismate suscepto, Christo consecrarunt: quam­ quam in multis offendunt, et, quæ polliciti sunt, non præstant: quemadmodum etiam qui artem aliquam profitentur, etsi artis præcepta non servent, nomen tamen artificum retinent.... Prae­ clare S. Augustinus, interpretans verba illa Prophetæ: ‘Custodi animam meam, quoniam sanctus sum’: ‘Audeat, inquit, et Corpus Christi, audeat et unus ille homo, clamans a finibus terræ, cum capite suo, et sub capite suo dicere: Sanctus sum. Accepit euim gratiam baptismi et remissionis peccatorum. » 3) Cum « unicuique detur gratia secundum mensuram dona­ tionis Christi », et diversa sit hominum cooperatio gratiæ acce­ ptée; sanctitas passiva Ecclesiæ, in ipsis membris, quæ actu san- ART. II. DE SANCTITATE ECCLESIÆ. 529 cta sunt, diversos habet gradus (cf. de Gratia, n. 1109. seqq.). Hinc datur—a) aliquis sanctitatis gradus, qui communis dici pot­ est; qui in eo consistit, quod homines gratia Dei adjuti præce­ pta servent, et in statu gratiæ conserventur — b) Datur gradus sanctitatis perfectior in iis, qui præceptis solum servandis mi­ nime contenti, consiliis etiam evangelicis servandis adlaborant, ac eum vitæ statum amplectuntur, qui perfectionis vocatur_ c) In his ipsis gradibus alii et alii dantur gradus: « stella enim differt a stella in claritate. » Sed præcipue considerandus est gra­ dus sanctitatis, qui dicitur heroicus, et describitur a Card. Laura (apud Bened XIV. op. cit. 1. 3. c. 21. n. 10.): « ille virtutis gra­ dus, perfectio, seu fulgor et excellentia, quæ facit ut homo circa materiam illius virtutis [quod dicitur de una singulari virtute dicatur etiam de virtutum complexu] supra communem aliorum hominum [justorum] operandi modum operetur, et in hoc Deo si­ milis sit ». 4) Ecclesiæ igitur non modo asseritur sanctitas quatenus plura ejus membra actu sancta sunt, sed etiam quatenus in diversis membris reperiuntur diversi illi sanctitatis gradus: unde merito illi applicantur verba (Ps. XLIV. 10.) « astitit regina a dextris tuis in vestitu deaurato, circumdata varietate ». Sane, si sermo sit de sanctitate, quæ consilia etiam complectitur, evidens est illam non posse Ecclesiæ deesse; Christus enim vult ac promovet in Eccle­ sia sanctitatem secundum normam in Evangelio propositam: con­ silia autem illa evangelica sunt. Hinc etiam semper aliqui sunt in Ecclesia, qui heroicum virtutis gradum attingunt ; nec intelligi potest, quod Christus Dominus in nullo suo membro inveniat perfectionem, ad quam hortatus est, et quam intendit, eam sci­ licet qua quis perfectus est sicut Pater coelestis. 679. Ut penitius intelligamus hanc activam et passivam Eccle­ siæ sanctitatem, quæ germana ejus sanctitas est, præstat reco­ lere, quod supra statuimus (nn. 410. seqq.), Ecclesiam nempe ani­ ma constare et corpore, eamdemque esse Corpus Christi (n. 412.); quod proinde non ad instar cadaveris sine vita et sine motu est, sed vivum vita Christi, et operans. Jamvero—1) sicut anima, licet sit principium vitæ in corpore, illud tamen non vivificat, nisi intime ei uniatur, eique communicet novum esse novasque Mazzella. Dc Religione et Ecclesia 34 630 DISP. iv. DE ECCLESIÆ PROPRIETATIBUS AC DOTIBUS. operationes, atque corpus vicissim animæ ipsius operationibus inserviat; ita etiam in Ecclesia ut viva dici possit et sit, seu corpus vivum, necesse est ut suo modo intercedat inter ejus animam et corpus unio, qua ejusdem ecclesiæ anima in corpus vim exerat suam, et corpus ei serviendo vitam quam accepit· veluti manifestet et exerceat. 2) In humano individuo, semine creto, prius evolvitur corpus, cui deinde anima infunditur quæ illud informat et vivificat: ita pariter Ecclesia incipit a generatione, quæ ei obtingit per ba­ ptismum, ac, si sermo sit de adultis, præparatur per verbi Dei praedicationem (quæ externa sunt), donec per infusionem fidei spei, caritatis, grati» sanctificantis (quæ sunt dona interna), ha­ beatur anima, qua quis vivum Ecclesiæ membrum efficitur (1). 3) Quemadmodum corpus alimentis extrinsecus perceptis nutri­ tur, atque animus verbo seu institutione informatur ac perfici­ tur: ita Ecclesia verbo Dei reliquisque subsidiis exterioribus ali­ tur, cum hæc totidem gratiæ ac sanctitatis vehicula sint, et ad animam ipsam perficiendam conducant: corpus inservit animæ. Vicissim anima corpus vivificans, in eo, cum eo, per illud ope(1/ Præclaie in hanc rem scribit Moehler (Symbolism, p. 1. c. 4. §. 4S.): « The Catholics teach: the visible Church is first, then comes the invisible; the former gives birth to the latter. On the other hand, the Lutherans say the reverse: from the invisible emerges the visible Church : and the former is the ground-work of the latter. In this apparently very unimportant opposition , a prodigious difference is avowed. When Christ began to preach the kingdom of God, it existed nowhere but in Him, and in the Divine idea. It came from without to men, and first of all to the apostles, in whom the divine kingdom was thus founded by the Word of God: speaking from vithout, and after a human fashion unto them ; so that it was conveyed to them from vithout. When, through external media, the religions consciousness of these had been awakened, by the incarnate Son of God, and they had, acordingly, receveid the outward calling, to announce the Gospel unto others, they went into countries where, in like manner, the kingdom of God loan not but the dominion of Satan ; and, as instruments of Christ, working within them, they impressed, from without, the image of the celestial man on the inte­ rior of those, who before had been stamped with the image of the earthly one. And as Christ had done unto them, they also did again unto others: they appoin­ ted disciples, who, like them, continued to preach the doctrine of salvation, as the Holy Scripture, in numerous passages, loudly declares, and so on perpetually did the invisible spring out of the visible Church. » (Ex Angjica versione). ΛΙΙΤ. II. DE SANCTITATE ECCLESIÆ. 531 vans, illud etiam perficit; atque ita interiorem vitarn, seu sancti­ tatem Ecclesia exterius manifestat. 4) At Ecclesia, ut vidimus (nn. 454. seqq.) ex suo fine, et ex Christi institutione est veluti eminenter visibilis uti vera Ec­ clesia Christi; ergo ejus vita debet ita manifestari, ut nullus esse possit deceptioni locus. Propterea non sola fidei professione, exteriori Dei cultu, sanctis operationibus etc.; sed mira etiam fœcunditate, miraculis, ceterisque supernis charismatibus hæc vi­ ta Ecclesiæ manifestatio honestatur. 5) Cum autem hic agatur de vita supernaturali, cujus Auctor est Spiritus Sanctus, qui proinde (n. 418.) dicitur Cor Ecclesiæ; merito Albertus Magnus (de Sacr. Missæ, tract. 2. c. 9.) ita ex­ plicat Symboli articulum «Credo Sanctam Ecclesiam»: «Respi­ ciens autem », inquit, « ad hoc quod Spiritus Sanctus datur et mittitur ad sanctificandam creaturam, quæ sanctitas nunquam fallit in Ecclesia, sed nonnunquam fallat in persona, dixit, Sanctani Ecclesiam. Et quia omnis articulus fundatur in divina et æterna veritate, non super creatam veritatem, quia omnis crea­ tura vana est et non habet solidam veritatem, ideo iste articulus sic resolvendus est ad proprium opus Spiritus Sancti, hoc est, credo in Spiritum Sanctum, non tantum secundum se sicut dicit præcedens articulus, sed etiam in eum credo secundum proprium : opus ejus, quod est, quod sanctificat Ecclesiam, quam sanctitatem t perfundit iri sacramentis et virtutibus et donis quæ dat ad san­ ctitatis perfectionem, et tandem in miraculis et donis gratis da­ tis, sicut sapientia, scientia, fides, discretio spirituum, operatio sanitatum et prophetia et hujusmodi, quæ dat spiritus ad sancti­ tatis Ecclesiæ demonstrationem. » 680. Hæc est genuina Sanctitatis Ecclesiæ idea. Protestantes vero—1) haud inficiantur aliquam Ecclesiæ sanctitatem activam, licet præcipua media, uti Sacramenta, regimen etc. excludant (sed hæc non sunt hujus loci).—2) Sanctitatem passivam alii ita exaggerant ut nonnisi sanctis membris Ecclesiam constare autu­ ment: quem errorem refutavimus (nn. 616. seqq.); alii, inter quos, ot videtur, Litton, et Ecclesia Angliæ Constituta, in suis homiliis (apud Murray, disp. 8. sect. 1. η. 16.), ita extenuant, ut eam in omnibus membris deficere posse censeant—3) Omnes vero plus 532 DISP. IV. DE ECCLESIÆ PROPRIETATIBUS AC DOTIBUS. minus negare videntur præolaram illam, quæ dubium omne ex­ pellat, sanctitatis manifestationem per miracula, ceteraque cha­ ! rismata. Cujus negationis causam candido exponit Middleton (Introductory Discourse, p. 51.), dicens: «Si Scriptores veteres, qui istorum miraculorum historias narrant, ut testes probos excipias, et consuetudines et doctrinas admittas necesse est, ad quas fir­ mandas facta sunt, vel cum quibus indivulse copulantur, ista mi­ racula. Sed consuetudines et doctrinæ istæ eæ ipsæ sunt, quas, ut Protestans, respuis, scii, instituta monastica, reliquiarum et imaginum cultus, orationes pro defunctis, invocatio sancto­ rum » etc. 681. Ex his plane intelligitur quam sanctitatem debeamus Ec­ clesiæ vindicare. Lritur — X— § Π. Solvitur Proposita Quaestio. Prop. XXIX. Ecclesiæ Christi, quæ in sacris litteris multi­ plici ratione sancta praedicatur, praecipue tribuenda est san­ ctitas tum 1. activa, qua hominum sanctificationi efficacissimis mediis jugiter adlaborat—tum 2. passiva, qua in ejus sinu numquam sancta membra desunt.—3. Utraque autem tam ex­ cellens est, ut non modo fidei professione bonorumque operum exercitio, verum etiam mirabili fæcunditate, miraculis, ceterisque supernis charismatibus, Ecclesiam, tamquam corpus supernaturali vita vivens, conspicuam omnibus reddat. 682. Prob. l,na pars. I. Legitur (Ezech. XXXVII. 26. seqq.): «Et fundabo eos, et multiplicabo, et dabo sanctificationem meam in medio eorum in perpetuum. Et erit tabernaculum meum in eis: et ero eis Deus, et ipse erunt mihi populus. Et scient gentes, quia ego Dominus Sanctificator Israel, cum fuerit sanctificatio mea in medio eorum in perpetuum». Et (Eph. IV.): «Et ipse de­ dit quosdam Apostolos ,» quosdam autem Prophetas, alios vero Evangelistas, alios autem Pastores et Doctores, ad consummaiio- ART. Π. DE SANCTITATE ECCLESIÆ. 533 nem Sanctorum, in opus ministerii, in ædificationem corporis Christi » etc. (vide n. 651.). In citatis vorbis Ezechielis immediate agitur de Juda et Israel, qui sub uno roge David unum regnum erant constituturi ; sed quemadmodum Juda et Israel repræsentant omnes populos, ita David repræsentat Christum, cum quo de populo illo, seu de Ec­ clesia Deus iniit pactum sempiternum. Quare : ex. cit. testimo­ niis constat Deum esse Sanctificatorem populi sui, nempe Ec­ clesiæ, in perpetuum ; atque sanctificationem operari per mini­ sterium Apostolorum, Pastorum et Doctorum, nempe Ecclesiæ docentis. Ergo Ecclesia hæc in perpetuum adlaborat sanctifica­ tioni hominum. Sed in hoc consistit sanctitas activa. Ergo. 683. II. Christus communicavit Ecclesiæ suam ipsam missio­ nem; ac proinde voluit ut vice ejus per externum ministerium homines doceret salutis viam, a peccato mundaret, sanctificaret; atque ad id assequendum idoneis efflcacibusque mediis eam in­ struxit (nn. 482. seqq.). Atqui Ecclesia numquam potest a suo fine suaque institutione deficere (id clarius patebit ubi de Eccle­ siæ indefectibilitate). Ergo Ecclesia jugiter adlaborat per me­ dia, quæ a Christo accepit quæque efficacissima sunt hominum saluti. Sed in hoc consistit sanctitas Ecclesiæ activa. Ergo. 684. III. Ecclesia, utpote Sponsa Christi, conjunctissima ei est voluntate; et, utpote interiori Spiritus Sancti influxui subjecta, ab eo mota jugiter operatur (n. 419.). Atqui voluntas Christi est sanctificatio hominum, et Spiritus Sancti operatio in nostram sanctificationem tendit. Ergo huic sanctificationi Ecclesia jugi­ ter adlaborat, ac proinde activa sanctitas numquam ab ea deesse potest. 685. IV. In Ecclesia, ut mox probabimus, numquam deesse pos­ sunt sancti. Atqui in Ecclesia posuit Christus omnia salutis me­ dia. Ergo semper adhibentur hæc media ab Ecclesia ad sua mem­ bra sanctificanda ; adeoque semper in Ecclesia viget sanctitas activa. 686. Prob. 2da pars. I. ex Scriptura. Nam—1) sæpissime in Scripturis exprimitur ardens et efficax desiderium Christi sancti­ ficandi populum suum, idest Ecclesiam; atqui incredibile est 534 DISP. IV. DE ECCLESIÆ PROPRIETATIBUS AO DOTIBUS, omnino ut tale desiderium vol nd tempus omni effectu carcat. Ergo numquam desunt sancti in Ecclesia — Prob. maj. Dicitur (Luc. XII. 49. seq.): «Ignem veni mittere in terram, et quid volo nisi ut accendatur? Baptismo autem habeo baptizari, et quomodo coarctor usque dum perficiatur»; et (Jo. XV. 16.): «Ego elegi vos, et posui vos ut eatis, et fructum afferatis, et fructus vester maneat»; et (XVII. 10.): «Et ego pro iis sacrifico meipsum, ut sint et ipsi sanctificati in veritate. Non pro iis autem rogo tantam », etc.; et (Ephes. V. 25.): « Christus dilexit Eccle­ siam, et seipsum tradidit pro ea ut illam sanctificaret», etc.; et (Tit. II. 14.): « Dedit semetipsum pro nobis, ut nos redimeret ab omni iniquitate, et mundaret sibi populum acceptabilem, sectato­ rem bonorum operum v—Conf. argumentum, quia ab Adam usque ad Noe, a Noe usque ad Moysen, et toto tempore Legis Veteris, numquam defuerunt aliqui sancti, licet quandoque numero pauci essent. Ergo, cum post Christum major sit gratiarum abundantia, adeo ut dicamur vivere sub Lege gratiœ, numquam deesse pos­ sunt Sancti in Ecclesia. 2) Legitur (Is. LXII. 3. seqq.): « Et eris corona gloriæ in manu Domini, et diadema regni in manu Dei tui. Non vocaberis ultra Derelicta: et terra tua non vocabitur amplius Desolata: sed vo­ caberis voluntas mea in ea, et terra tua Inhabitata; quia com­ placuit Domino in te: et terra tua inhabitabitur. Habitabit enim juvenis cum virgine, et habitabunt in te filii tui. Et gaudebit sponsus super sponsam, et gaudebit super te Deus tuus, etc.... Et vocabunt eos, Populus sanctus redempti a Domino. Tu autem vocaberis, Quæsita civitas, et non Derelicta». Et (Eph. V.): «Vi­ ri, diligite uxores vestras sicut et Christus dilexit Ecclesiam, et seipsum tradidit pro ea, ut illam sanctificaret, mundans lavacro aquæ in verbo vitæ; ut exhiberet ipse sibi gloriosam Ecclesiam non habentem maculam, aut rugam, aut aliquid hujusmodi; sed ut sit sancta et immaculata. Ita et viri debent diligere uxores suas ut corpora sua ». Recolantur similia testimonia supra jam data—Unde: Ecclesia sæpe dicitur in Scripturis—a) objectum di­ vinæ complacentiæ, et præcipuæ dilectionis, et quidem in perpe­ tuum, siquidem est civitas non derelicta: sed talis complacentiæ et dilectionis objectum non sunt nisi justi (cf. de Gratia, n. 1008. ART. Π. DE SANCTITATE ECCLESIÆ. .5.50 geqq.). Ergo—b) Ecclesia dicitur terra inhabitata a Deo; Domus Dei; Templum Dei; habitaculum Spiritus Sancti. Atqui Deus non dicitur inhabitare nisi per gratiam sanctificantem (cf. de Gra­ tia, n. 1027. seqq.). Ergo—c) Ecclesia dicitur Sponsa Christi : eam ergo diligit Christus amore amicitiæ, atque eodem amore ab ea diligitur. Sed hoc amore non diliguntur a Deo nisi justi, nec nisi justi eum ita diligunt. Ergo—d) Ecclesia dicitur Corpus Christi. Sed corpus Christi nequit esse mortuum, sed vivit ipsa vita Christi: vita autem Christi est vita gratiæ. Ergo. 3) Idem confici potest ex pluries citatis parabolis. Nam—a) crescit bonus fructus simul cum malo usque ad consummationem seculi (Matth. XIII. 24.)—6) in parabola sagenæ, pisces boni et mali simul manent, nonnisi in fine mundi separandi (Matth. ibid. 47.)—c) in parabola magnæ domus, vasa aurea et argentea in ea existant æque ac vasa lignea et fictilia (I. Tim. II. 20.). Sed per segetem, sagenam, magnam domum significatur Ecclesia; et per fructus bonos, pisces bonos, vasa pretiosa significantur justi. Ergo. 687. II. Ex Patribus. S. Irenæus (1. 23. c. 24. n. 1.): «Ubi enim Ecclesia, ibi et Spiritus Dei; et ubi Spiritus Dei, ibi Ec­ clesia et omnis gratia: Spiritus autem veritas» — S. Cyr. Hier. (Cat. 18. n. 23.): «Catholica enimvero vocatur [Ecclesia]... Tum etiam eo, quod omne hominum genus recto cultui subjiciat, prin­ cipes et privatos, doctos et imperitos. Ac denique, quia genera­ liter quidem omne peccatorum genus quæ per animam et corpus perpetrantur, curat et sanat: eadem vero omne possidet, quovis nomine significetur, virtutis genus, in factis et verbis, et spiri­ tualibus cujusvis speciei donis »—S. Ambros. (Hex. 1. 4. n. 22.): «Synagoga dicit in Canticis Canticorum: ‘Annuntia mihi quem dilexit anima mea, ubi pascas, ubi maneas in meridiano, ne forte fiam circumamicta super greges sodalium tuorum’, hoc est, an­ nantia mihi, Christe, quem dilexit anima mea. Cur non potius quem diligit? Sed Synagoga dilexit, Ecclesia diligit, nec umquam circa Christum suum mutat affectum» — Quoad S. Augustinum, post tot loca allata (n. 619.) quibus affirmatur Ecclesiam ex bo­ nis et malis membris constare, supervacaneum esse videtur alia ex eodem hic testimonia proferre. Subjiciam tantum quæ habet 536 DISP. IV. DE ECCLESIÆ PROPRIETATIBUS AC DOTIBUS. (serm. 214.): « Sanctam quoque Ecclesiam, matrem vestram, tam­ quam supernam Jerusalem sanctam civitatem Dei, honorate, di­ ligite, prædicate. Ipsa est quæ in hac fide, quam audistis, fru­ ctificat et crescit in universum mundum, Ecclesia Dei vivi, co­ lumna et firmamentum veritatis : quæ malos in fine separandos, a quibus interim discedit disparilitate morum, tolerat in com­ munione sacramentorum. » — S. Prosper (in Ps. 131.) expendens illud, « quoniam elegit Dominus Sion, præelegit eam inhabitatio­ nem sibi»; ait: «Sion ipsa est Ecclesia, et ipsa est Jerusalem cælestis, ad cujus pacem currunt, qui etiam nunc peregrinantur. Ipsa est civitas Dei, quæ ex meliore sui parte, semper cum au­ ctore suo mansit : et partem, quæ per Dei gratiam quotidie ab exilio revocatur, expectat, ut simul tota sit sui habitatoris ædificatio».—S. Cyrillus Alex. (in Michæam v. 5. 6.): «‘Gloriosa di'4 cta sunt de te, civitas Dei’. Inhabitat enim Christus Ecclesiam et tanquam propriam sibi civitatem fecit, etsi natura divinitatis universa compleat. Hæc itaque civitas Dei quasi quædam tellus, et regio sanctificatorum, et unitate in Deo per spiritum locuple­ tatorum est». 688. Prob. 3tis pars. I. Ex Scriptura. Nam legitur (Jo. XIV. 12.): « Amen, amen, dico vobis: Qui credit in me, opera, quæ ego facio, et ipse faciet, et majora horum faciet, quia ego ad Patrem vado». Et (Marc. XVI., 17. 18.): «Signa autem eos, qui crediderint, hæc sequentur: In nomine meo dæmonia ejicient, lin­ guis loquentur novis, serpentes tollent, et si mortiferum quid bi­ berint, non eis nocebit, super ægros manus imponent et bene ha­ bebunt ». Et (I. Cor. XII.): «Divisiones operationum sunt, idem vero Deus, qui operatur omnia in omnibus. Unicuique autem da­ tur manifestatio Spiritus ad utilitatem. Alii quidem per Spiri­ tum datur sermo sapientiæ; alii autem sermo scientiæ secundum eundem Spiritum: alteri fides in eodem Spiritu; alii gratia sani­ tatum in uno Spiritu; alii operatio virtutum, alii prophetia, alii discretio spirituum, alii genera linguarum, alii interpretatio sermonum ». Unde: 1) in citatis testimoniis continentur Christi pollicitatio­ nes de charismatibus, quæ debent esse in Ecclesia. Atqui hujus- ART. II. DE SANCTITATE ECCLESIÆ. 537 modi pollicitationes ad nullum definitum tempus coarctantur. Ergo semper debent osse in Ecclesia. 2) Eos Christus alloquitur, quibus promisit se affuturum usque ad consummationem sæculi, atque ea charismata in bonum so­ cietatis a se institutæ, seu Ecclesiæ, promittit. Ergo eadem cha­ rismata tamdiu durare debent, quamdiu durat Christi assisten­ tia, et ipsa Ecclesia, nempe usque ad consummationem sæculi. 3) Imo, cum ex Apostolo (I. Cor. XIV. 22.) signa data sint in­ fidelibus, non autem fidelibus, tamdiu, perseveratura sunt extra­ ordinaria hæc Dei dona, quamdiu infideles fuerint ad Christum per Ecclesiam convertendi. Sed plenitudo gentium, ut idem lo­ quitur Apostolus (Rom. XI. 25.), nonnisi sub mundi finem ingres­ sura est in Ecclesiam; ergo usque ad mundi finem illa debent in Ecclesia perdurare. 4) Revera Christus successionem instituit Apostolorum, ut per eam obtinere pergeret illos fructus, quos per Apostolos conse­ quebatur; ergo non potest activitas Ecclesiæ ab illa Apostolorum substantialiter differre in activitate et fœcunditate; ergo illa me­ dia habeat oportet, quibus Apostolorum prædicatio fœcunditatem obtinuit. Sed inter hæc eminebant prodigia; ergo neque hæc ab Ecclesiæ ministerio abesse possunt. Sicut igitur Apostoli suam missionem contestabantur signis, atque ita populos convertebant; ita Ecclesia eget prodigiis, ut infideles ad fidem adducat, et juge divinitatis suæ existentiæ testimonium habeat. Quapropter quamdiu remanent gentes convertendæ aut revocandæ ad Christum, tamdiu permanet et objectum missionis et ne­ cessitas fœcunditatis in Ecclesia. Clarissima autem et veterum prophetarum et ipsius Christi vaticinia prænuntiant gentes omnes fore ad Christum convertendas. Ita Isaias (LIV. 1. seq.) allo­ quitur Ecclesiam: «Lauda, sterilis, quæ non paris; decanta laudem et hinni, quæ non pariebas, quoniam multi filii desertæ, magis quam ejus quæ habet virum, dicit Dominus. Dilata locum tentorii tui, et pelles tabernaculorum tuorum extende, ne parcas: longos fac funiculos tuos, et clavos tuos consolida. Ad dexteram enim et ad lævam penetrabis, et semen tuum gentes hæreditabit ». Hæc vero de Ecclesia Christi ex gentibus colligenda expo­ nit Apostolus (Gal. IV. 17.). Plura hujusmodi vaticinia extant in -J 538 DISP. IV. DE ECCLESIÆ PROPRIETATIBUS AC DOTIBUS. Ps.; et Christus ipse (Matth. VIII. 11.), affirmat quod « inulti ab oriente et occidente venient, et recumbent cum Abraham, Isaac et Jacob in regno cœlorum »; imo suum Evangelium prædicandum in universo mundo praedicit. 689. II. Ex Patribus. Nam—1) non modo referunt plura mi­ racula suo tempore in Ecclesia patrata, verum etiam ex iis pro­ bant Ecclesiam catholicam esse veram Christi Ecclesiam. Ita ex. gr. S. Irenæns (adv. hæres. 1. 1. c. 56.), scribit: « Non possunt [hæretici] cæcis donare visum, neque surdis auditum, neque omnes dæmones effugare, præter eos qui ab ipsis immittuntur, si tamen et hoc faciunt: neque debiles aut paraliticos, aut claudos restau­ rare; tantum absunt ab eo ut mortuum excitent, quemadmodum Dominus excitavit, et Apostoli per orationem, et sæpissime in fraternitate propter aliquid necessarium, Ecclesia in quoquo loco universa per jejunium, et supplicationem multam postulante, re­ versas est spiritus mortuo, et donatus est homo orationibus San­ ctorum, ut credant esse resurrectionem a mortuis». Similia ha­ bent Tertullianus (in Apol. adv. Gentes, c. 23.; ad Scapulam, c. 2.); S. Athanasius (1. de Incarnat. Verbi); Origines (1. 1. cont. Celsum); Theodoretus et Eusebius (passim in hist. Eccles.); S. Hie­ ronymus (Ep. 17. ad Marcellam); S. Chrysost. (Hom. 4. in Matth.); S. Augustinus (de Civ. Dei, c. 8.), etc. 2) Quod si aliqui, uti S. Augustinus (de ver. Rei. c. 25. η. 47.), S. Gregorius (hom. 29. in Evang.), videntur miracula et alia si­ gna coarctare ad Ecclesiæ exordia; id non absolute, sed relative intelligunt, quatenus nempe non tam frequentia nunc sunt quam antea erant. Quod patet—a) ex diserta eorum doctrina. Sane S. Augustinus, (I. c. de Vera Rei.), scripserat quidem : « Cum Ecclesia catholica per totum orbem diffusa atque fundata sit, nec miracula illa in nostra tempora durare permissa sunt, ne animus semper visibilia quæreret, et eorum consuetudine frige­ sceret genus humanum, quorum novitate flagravit». At (lib. 1. Retract, c. 13. n. 7.) ait: «Sed non sic accipiendum est quod dixi, ut nunc in Christi nomine fieri miracula nulla credantur. Nam ego ipse, quando istum ipsum librum scripsi, ad Mediola­ nensium corpora Martyrum in eadem civitate cæcum illuminatum fuisse jam noveram, et alia nonnulla, qualia tam multa etiam ART. Π. DE SANCTITATE ECCLESIÆ. 530 istis temporibus fiunt, ut nec omnia cognoscere, nec ea, quæ co­ gnoscimus, enumerare possimus » — Pariter S. Gregorius M. ea, quæ scripserat (in horn. 29. in Evang.), exponit (1. 27. in Job, c. 18. n. 36., edit. Maur.) dicens: «Tunc quippe sancta Ecclesia miraculorum adjutoriis indiguit, cum contribulatio persecutionis pressit. Nam postquam superbiam infidelitatis edomuit, non jarn virtutum signa, sed sola merita operum requirit; quamvis et illa per multos, cum opportunitas exigit, ostendat». Et (n. 27.): « Quid est ergo mirum», inquit, «si propagata fide, crebro miracula non fiunt?» Certe uterquo Pater plura miracula sua ætate pa­ trata refert.—Z>) Constat etiam ex rei veluti natura. Etenim cha­ rismata illa sunt media in ordine ad conversionem gentium, et ad testificationem divinitatis Ecclesiæ; ergo ea ætate debuerunt esse frequentiora, qua plura exigebantur ad utrumque finem. At nunc fides Christiana manifestior facta jam est per triumphum fere ubique de idololatria relatum; per Ecclesiæ Christi mirabi­ lem propagationem et conservationem ; per tot prodigia quæ in sinu ipsius jampridem sunt gesta. Mirum igitur esse non debet si prodigia, nostris temporibus præ ævo Apostolorum minus fre­ quentia sunt (1). (1) Facile hinc intelligitur, qua ratione dixerit S. Augustinos (de Unit. Eccl. c. 19), quæstionem de veritate Ecclesiae se nolle inde definire, quod « per totum orbem in locis sanctis, quæ frequentat nostra communio, tanta mirabilia vel exau­ ditionum vel sanitatum flante. Non repudiat absolute probationem ex miraculis; sed disputans contra Donatistas, qui sua jactabant miracula, longam censuit hanc viam, adeoque faciliorem ex catholicitate adhibere maluit demonstrationem. Unde scribit S. Doctor : « Nemo ergo vobis fabulas vendat : et Pontius fecit miraculum, et Donatus oravit, et respondit ei Deus de coelo : aut falluntur aut fallunt ». Ad­ ductis autem sacris testimoniis de catholicitate Ecclesiae, subdit (c. 5.): «Apeita veritas clamet, luceat, in obturatas aures irrumpat, dissimulantium oculos feriat ». Clarissime demonstratione ex catholicitate Ecclesiae absoluta, merito contra Donalistas concludit: «quaecumque talia in Catholica fiunt, ideo sunt approbanda, quia in Catholica fiunt ; non ideo manifestatur Ecclesia, quia haec in ea fiunt ». 540 DISP. IV. DE ECCLESIÆ PROPRIETATIBUS AC DOTIBUS. ARTICULUS TERTIUS Utrum Vera Christi Ecclesia Debeat esse Catholica. §D Exponitur Status Quaestionis. 690. Tertia Ecclesiæ proprietas, juxta Symbolum, est Catholi­ citas ; dicimus enim: «Credo. . .. Catholicam Ecclesiam». Vox Catholicus, græce Καθολίζο;, idem sonat ac universalis : quam­ vis autem hæc appellatio Catholicæ in vetustioribus formulis la'tinis desiderari videatur, invenitur tamen in vetustissimis for­ mulis grecis jam ante Cone. Nicænum, eamque notissimam fuisse constat. Ita S. Ignatius M. (ad Smyrnaeos n. 8.), ait: « Ubi comparuerit Episcopus, ibi et multitudo sit; quemadmodum ubi fuerit Christus Jesus, ibi Catholica est Ecclesia ». Et in Ep. Encycl. Smyrnæorum (de martyr. S. Polycarpi), legitur: « Ecclesia Dei, quæ Smyrnæ peregrinatur, Ecclesiæ Dei, quæ Philomelii pere­ grinatur et omnibus ubique terrarum, Sanctae et Catholicæ Ec­ clesiæ paroeciis misericordia et pax » etc. 691. Multiplici autem ratione Ecclesia dici potest Catholica, uti eruitur ex verbis Christi apud (Matth. XXVIII.). Dicitur enim «euntes in mundum universum»: en catholicitas loci; «Docete omnes gentes »: en catholicitas personarum; « Docentes eos ser­ vare omnia quæcumque mandavi vobis »; en catholicitas doctri­ nes; « Ecce ego vobiscum sum usque ad consummationem sæculi»: en catholicitas temporis. 692. Verum—1) catholicitas doctrinæ liquet ex dictis de uni­ tate fidei, et uberius confirmabitur ubi de Ecclesiæ infallibilitate agetur. Nam, inquit Suarez (de Fide, disp. 3. sect. 7. n. 5.), « di­ citur Ecclesiæ doctrina catholica et universalis, tum quia non privato uniuscujusque judicio nititur sed universali consensu et communi generalique regula fidei fundatur... tum etiam quia per­ petua et universali traditione recepta est.... tum denique.... do­ Λ · AUT. IU. DE CATHOLICITATE ECCLESIÆ. 541 ctrina Ecclesiæ catholica est, quia plene et perfecte omnia dog­ mata, quæ in notitiam hominum pervenire debent de visibilibus et invisibilibus, do coelestibus atque terrenis complectitur. Item qnia in ea omne genus virtutis continetur, adversum vitia et con­ tra peccata omnia remedium invenitur». Eadem fusius prosequi­ tur (Defens. Fid. 1. 1. c. 14.)—2) Catholicitas temporis facile re­ vocatur ad indefectibilitatem ; cum enim temporum universitas non sit simultanea, sed successiva, catholicitas temporis idem est ac perpetuitas—3) Hic ergo solum agitur de catholicitate loct et personarum, quæ proprie dicitur Catholicitas Ecclesiæ. Ea autem nihil aliud est, quam « lata per orbem diffusio cum ma­ gna et conspicua membrorum multitudine». Hinc duo catholicitatis conceptui subsunt:—a) magnus membrorum numerus—b) la­ ta eorumdem per orbem disseminatio: societas enim aut multis constans membris sed in una regione coarctatis, aut late diffusa sed in singulis regionibus nonnisi paucis constans, non dicere­ tur, nec esset catholica; præsertirn non esset eminenter catholi­ ca, qualem esse Ecclesiam profitemur. 693. Ut melius definiatur hic catholicitatis conceptus, juvat distinguere catholicitatem materialem et formalem. Prima est mera hominum diffusio per omnia loca et apud omnes gentes, quin attendatur utrum sint unius aut plurium societatum, quæ non aliter efficiant quid unum, nisi quod communi Ecclesiæ chri­ stianæ nomine (jure vel injuria) appellantur. Altera vero dicit Ecclesiæ per orbem diffusæ identitatem quoad fidem, et regimen. Porro cum vera Ecclesia sit una, et catholicitas sit veræ Ec­ clesiæ proprietas; nequit dari vera catholicitas, nisi ea sit etiam formalis: ea essentialiter prærequirit et clarissime significat uni­ tatem; est enim quidam unitatis modus, unitatis scilicet ampli­ tudo. Hinc Suarez (def. Fid. 1. 1. c. 15. η. 7.), loqiiens de mul­ titudine, quam efformant variæ sectæ, dicit: « Illa vero multitudo nec unum corpus politicum est, ut per se constat, nec mysticum aut ecclesiasticum, quia neque in eadem fide, neque in uno ec­ clesiastico regimine, neque in eadem regula credendi conveniunt; ergo nec tota illa multitudo populorum aut sectarum potest dici Ecclesia catholica, cum una Ecclesia non sit, neque aliqua secta particularis illarum dici potest catholica, cum nec pars sit aliι-λ-λ i ·-■ '? i 512 DISP. IV. DE ECCLKSI.E PROPRIETATIBUS AC DOTIBUS. cujus Ecclesiæ Catholicæ, neque per so sola ad constituendam Ecclesiam Catholicam sufficiat ». 691. Insuper catholicitas formalis est vel juris, vel facti: illa consistit in juro, ac proinde in aptitudine, virtute, efficacia, quam habet Ecclesia sese propagandi per universum orbem; hæc est ipsa actualis lata diffusio per orbem. De catholicitate juris nulla potest esse controversia, uti patet ex dictis de tine Ecclesiæ, de necessitate eam ingrediendi, etc. Catholicitate juris gaudet Ec­ clesia, inquit Suarez (defens. Fid. 1. 1. c. 16. n. 4.) «tum quia pro toto mundo instituta est, et non sicut synagoga pro quadam natione; tum etiam quia ex tunc accepit jus prædicandi fidem Christi per universum mundum.... tum denique quia habet pote­ statem in terris ad gubernandum universum orbem in iis, quæ ad salutem animæ spectant, vel ad illam referuntur ». Superest igitur quæstio de catholicitate formali facti. 695. Catholicitas hæc vel est physica, vel moralis. Physicam catholicitatem haberet Ecclesia, si ita totum orbem occuparet, ut nulla esset regio, in qua non haberet magnam membrorum multitudinem; a fortiori autem, si nulla esset persona, quæ ad Ecclesiam non pertineret. Moralem vero catholicitatem haberet Ecclesia, si ita diffunderetur, inquit Suarez (op. cit. c. 16. n. 10.), ut haberet « in mundo splendorem quemdam universalem, quo possit ejus dignitas et majestas cognosci, et ab hæreticorum tur­ bis discriminari ». Notat autem (ibid. n. 8.), « quanta extensio quantusve membrorum numerus ad id requiratur statui non posse mathematice». Utraque autem catholicitas potest esse simulta­ nea et successiva. Simultanea est diffusio Ecclesiæ totum ter­ rarum orbem (physice aut moraliter) eodem tempore comprehen­ dens; successiva haberetur, si in omnes (physice aut moraliter) mundi partes aut regiones, idest in unam post alteram propagare­ tur Ecclesia, ita ut ab una recedens aliam occuparet. — Quibus positis, quæritur utrum catholicitas Ecclesiæ debeat esse physica an moralis, simultanea an successiva ? 696. Qua in re dicendum videtur primo, Ecclesiæ non esse adscribendam catholicitatem physicam. Etenim—1) legitur (Matth. XXIV. 14.): « Ei prædicabitur hoc evangelium regni in universo orbe, in testimonium omnibus gentibus: et tunc veniet consum- ··'*· *·'Γ· .............. .... · · ·-"■*·■ · - ···;■:*-·. ART. III. DE CA.THOLICITA.TE ECCLESIÆ. 543 niatio». Prœdicandum est igitur Evangelium omnibus gentibus, sed non antequam adveniat consummatio, seu quando instat mun­ di dais—2) Pariter Apostolus (Rom. XII. 25.) scribit : «Nolo enim vos ignorare fratres mysterium.... quia cæcitas ex parte contingit in Israel, donec plenitudo gentium intraret »: dicit nempe non esse convertendos Judæos nisi prius gentibus omnibus adi­ tus evangclii sit patefactus. Novimus autem Judæos non esse ad fidem adducendos nisi in mundi exitu—3) Ipse Apostolus (I. Cor. XI. 19.) universim pronunciat : «Oportet et hæreses esse, ut et qui probati sunt manifesti fiant in vobis »; et (II. Tim. IV. 3.) Apostolus vaticinatur, inquiens: « Erit tempus cum sanam doctri­ nam non sustinebunt, sed ad sua desideria coacervabunt sibi magistros prurientes auribus, et a veritate quidem auditum aver­ tent, ad fabulas autem convertentur ». Si autem hæreses futuræ sunt in mundo, Ecclesiæ catholicitas nequit esse physica—4) Un­ de S. Augustinus (ep. 199. de fin. sæc. η. 48.), scribit; « Si ergo, quia prophetia veritatis mentiri non potest, necesse est ut omnes gentes, quotquot fecit Deus, adorent eum; quomodo adorabunt eum, nisi invocent eum ? Quomodo autem invocabunt, in quem non crediderunt, aut quomodo credent quem non audierunt? Quo­ modo autem audient sine prædicante, aut quomodo prædicabunt, nisi mittantur ? Mittit enim Angelos suos, et congregat electos suos a quatuor ventis, id est, ab universo orbe terrarum. In qui­ bus ergo gentibus nondum est Ecclesia, oportet ut sit, non ut omnes qui ibi fuerint credant: omnes enim gentes promissæ sunt, non omnes homines omnium gentium. Non enim omnium est fi­ des. Credit itaque omnis gens in omnibus, qui electi sunt ante constitutionem mundi; in ceteris non credit, et credentes odit. Quomodo enim et illud implebitur, ‘Eritis odio omnibus gentibus propter nomen meum’ (Matth. XXIV. 9.); nisi in omnibus genti­ bus sint, et qui oderint, et quos oderint ? »—Sed de his cf. Bellarm. (1. 4. c. 7.); et præsertim Suarez (de myster. vitæ Chri­ sti, disp. 56. sect. 1.), ubi plura PP. testimonia invenies. 697. Cum igitur non competat Ecclesiæ catholicitas physica, superest ut ei tribuatur moralis. At vero hæc moralis catholi­ citas debetne esse successiva, an simultanea 1 Certum est im­ primis, quod si consideretur exordium Ecclesiæ, ejus catholici- 544 DISP. IV. DE ECCLESIÆ PROPRIETATIBUS AC DOTIBUS. tas dici debet successiva; seu actualis catholicitas non debuit si­ mul esse cum primordiis Ecclesiæ. Etenim—1) ex divina ordina­ tione Evangelium prius Judæis prædicandum erat quam gentibus; nam (Act. XIII. 46.) dicitur: « Tunc constanter Paulus et Barnabas dixerunt: Vobis [Judæis] oportebat primum loqui verbum Dei; sed quoniam repellitis illud, et indignos vos judicatis æternæ vitæ, ecce convertimur ad gentes ». Necesse autem erat, ut per aliquot annos incumberent Apostoli in conversionem Judæorum, antequam Evangelium annunciarent gentibus. Ergo Ecclesia quæ semper habuit catholicitatem juris, non potuit statim habere catholieitatem facti—2) Sane non potuit a sui exordio esse actu catholica societas, quæ per paucorum prædicationem ac persua­ sionem propaganda ubique erat. Hinc merito S. Augustinus (1. 2. c. Petii, c. 38.), exponens prophetiam Danielis, quæ est de Ec­ clesia, ait: «clausis oculis offenditis in montem, qui ex parvo lapide secundum prophetiam Danielis crevit, et implevit univer­ sam terram ». 698. Quapropter tum solum assequi Ecclesia potuit moralem catholicitatem facti, cum jam præcesserit prædicatio sufficiens ad eam producendam. Licet autem labente sæculo II, possit Ec­ clesiæ tribui hujusmodi catholicitas, uti probare videntur testi­ monia, quæ dedimus (n. 306.); certum saltem est Ecclesiam ad eam jam pervenisse initio sæc. V.: « certum est inquit Suarez (Def. Fid. 1. 1. c. 16. η. 9.), ita crevisse Ecclesiam usque ad tempora Augustini et aliorum Patrum, ut simpliciter dici posset per orbem diffusa, sicut ipsi loquuntur; ergo saltem eo tempore jam dictum statum habebat, ut ipsi prædicant ». 699. Ex quo satis liquet quod saltem uno tempore Ecclesia ha­ buit simultaneam catholicitatem facti; adeoque non sufficit adstruere catholicitatem solum successivam. « Certum esse debet, ait Suarez (1. c.), ex communi sensu omnium Patrum ita intelligentium Scripturas, Ecclesiam catholicam consecutam esse non solum nostris temporibus, sed etiam multis retro sæculis, statum (ut sic dicam) universalitatis sufficientis, ut dicatur per totum orbem diffusa. Nam præter prædictionem Prophetarum et pro­ missiones Christi, Paulus jam suo tempore dixit de Apostolorum prædicatione: lin omnem terram exivit sonus eorum et in fines ART. 111. DE CATHOLICITATE ECCLESIÆ. . 545 Mazzella. De Religione el Ecclesia Atii*-? r' •% * orbis terræ verba eorum’. Quod, licet Augustinus interpretatur esse prophetiam de futuro prolatam per verbum præteriti propier certitudinem, nihilominus Hieronymus intelligit jam tunc fuisse aliquo modo impletam, et est consentaneum contextui Pauli in eodem loco, et aliis; nam ad Colos. I., de Evangelio dicit: ‘Pervenit ad vos, sicut et in univorso mundo est, et fructificat, et crescit sicut in vobis’». 700. Bellarminus vero (1. 4. c. 7.) censere videtur, Ecclesiæ catholicitatem simultaneam, quæ semel obtinuit, posse quando­ que per accidens veluti deficere, manente semper catholicitate juris; at communis theologorum sententia, quam adstruemus, perennem catholicitatem facti Ecclesiæ tribuit. Revera si catho­ lica ditio Ecclesiæ sæcul. V. cum hac nostra sæculi XIX. com­ paretur, æqualis fere reperietur; quod enim in meridie et oriente amisit, in septentrione et occidente reparavit. Quæ amissionis et recuperationis æqua vicissitudo mediis sæculis inter quintum et decimumnonum constanter recurrit. Sæculo V., VI., VIL, VIII., detrimenta a Nestorianisme et Monophysitismo allata compen­ santur per novas acquisitiones Illyriæ, Hiberniæ, Angliæ, Frisiæ, Germanise meridionalis et occidentalis; sæculo IX., X., XI. da­ mna per Photium et Mahometum accepta resarciuntur in Panno­ nia, Polonia, Germania septentrionali et orientali et Scandinavia; sæculo XVI. quæ Ecclesia Catholica amittit in Europa, in Indiis et in America recuperat. 701. Denique catholicitas moralis facti alia est absoluta alia relativa: prima consistit in lata illa Ecclesiæ diffusione per to­ tum orbem, nulla facta comparatione cum aliis sectis ; altera consistit in tali diffusione, quæ cum aliis sectis comparata, eas ■aiperet. Hæc autem comparatio fieri potest vel cum sectis omni­ bus, sive infideles sint, sive christianæ dicantur; vel cum sectis solum Christianis, collective aut distributive sumptis. 702. Jamvero—1) Ecclesiæ certo competit catholicitas absolu­ ta—2) Certum est etiam Ecclesiæ competere catholicitatem re­ lativam, comparatione facta cum sectis haereticis distributive— 3) Si vero comparatio fiat etiam cum infidelibus, «concedimus», inquit Suarez (Def. Fid. 1. 1. c. 16. η. 12.), «non pertinere ad universalitatem Ecclesiæ per nomen Catholicæ explicatam, ut in 35 c C- / ’ i' 546 DISP. IV. DE ECCLESIÆ PROPRIETATIBUS AC DOTIBUS. ea sit major hominum multitudo quam in falsis sectis; nam hoc nullibi ei promissum est, et pendet ex altissimo Dei consilio in sua prædestinatione. Et quantum ex Scripturis colligere possu­ mus, divino consilio potius permissum est, plures esse in mundo malos quam bonos, infideles quam fideles.:.. Id declarat S. Augu­ stinus per comparationem areæ, in qua frumenta pauca sunt com­ paratione palearum, tamen multa sunt per se ipsa, et ‘congre­ ganda a quatuor ventis, a summis coelorum usque ad terminos eorum ’ etc. Idem tradit (1. 13. con. Faust. , c. 16. ; et optime 1. 20.), cujus hæc sunt ultima verba: ‘Agnoscenda est paucitas illa, quam Dominus praecipue commendat in ingenti atque innu­ merabili multitudine orbe diffusa; quæ paucitas tanquam grano­ rum in comparatione multitudinis palearum paucitas dicitur; per se autem ipsam tantam massam frumenti facit, ut omnes probos et reprobos vestros, quos pariter veritas reprobat, incomparabili multitudine superet’ >. 703. At quid dicendum, si comparatio instituatur cum solis quidem sectis hœreticis , sed collective sumptis ? Per se non vi­ deretur necessarium hanc relativam catholicitatem Ecclesiæ tri­ buere. Ea enim relativa catholicitas per se necessaria dicenda est, per quam vera Christi Ecclesia a falsis sectis acatholicis clare discernatur ; at quæcumque sit diffusio sectarum acatholicarum, simul sumptæ numquam efficerent catholicitatem veram: formalis enim catholicitas deesset. Si tamen factum ipsum constans consideremus, evidens est, sectas omnes hæreticas ac schismaticas collective sumptas numero superari a catholica Ecclesia. Merito ergo concludimus, Deum præ nimio amore suo erga homines, ef­ fusissima liberalitate decrevisse hac etiam gloria Ecclesiam suam augere atque ornare. 704. Ita igitur catholicitatis Ecclesiæ conceptu declarato— ART. III. DE ΠATHOLICITATE ECCLESIÆ. '''' / ' *· <■) C.njs3 iCrrt 547 I-'* § Π -. Solvitur Proposita Quaestio. Prop. XXX. Ecclesia, accepta a suo Divino Auctore missio­ ne et virtute sese ubique propagandi, 1. actu etiam diffundi debuit, et late diffusa est per universum orbem; non quidem universalitate physica , sed morali—2. quæ tamen non modo successiva sit, sed etiam simultanea. Ecclesia igitur societas est jure et facto catholica. 705. Prob. lma pars. I. Eco V. T. S. Augustinus disputans con­ tra Donatist. (de unit. Eccles, cc. 6-17.) ex ordine expendit im­ primis loca ex Lege, ex Prophetis, ex Psalmis; deinde vero ex N. T.: ipsum sequemur. 1) Ex Lege. Nam (Gen. XII. 18.) promissum est Abrahæ: «In semine tuo benedicentur omnes gentes »: quæ promissiones reno­ vat® sunt Isaac (Gen. XXVI. 4.); et Jacob (Gen. XXVIII. 14.). Hoc autem semen esse Christum, docet Apostolus (Galat. III. 16.). Jamvero in his omnibus testimoniis enunciatur factum diffusio­ nis universalis regni Christi; adeoque non possunt ea intelligi de sola catholicitate juris. Quare, iis omnibus prolatis, merito con­ cludit S. Augustinus (in fine cap. 6.): « Date mihi hanc Eccle­ siam, si apud vos est: ostendite vos communicare omnibus gen­ tibus, quas jam videmus in hoc semine benedici. Date hanc, aut furore deposito accipite, non a me, sed ab illo ipso, in quo be­ nedicuntur omnes gentes ». 2) Ex Prophetis. Legitur apud Isaiam (LX. 4. seqq.): « Leva in circuitu oculos tuos, et vide: omnes isti congregati sunt ve­ nerunt tibi: filii tui de longe venient, et filiæ tuæ de latere surgent. Tunc videbis, et afflues, et mirabitur et dilatabitur cor tuum, quando conversa fuerit ad te multitudo maris, fortitudo gentium venerit tibi. Inundatio camelorum operiet te», etc. Cf. etiam quæ dedimus testimonia (nn. 465.)—Et apud Danielem (II. 27. seqq.): «Respondens Daniel coram rege, ait.... est Deus in cælo revelans mysteria, qui indicavit tibi rex Nabuchodonosor, ■HA 548 DISP. IV. DE ECCLESIÆ PROPRIETATI BUS AC DOTIBUS. quæ ventura sunt in novissimis temporibus.... Tu rex videbas, et ecce quasi statua una grandis.... Videbas ita, donec abscis­ sus est lapis de monte sine manibus: et percussit statuam in pe­ dibus ejus ferreis et fictilibus, et comminuit eos.... Lapis autem, qui percusserat statuam, factus est mons magnus et implevit uni­ versam terram. Hoc est somnium; interpretationem quoque ejus dicemus coram te, rex.... In diebus autem regnorum illorum, suscitabit Deus cœli regnum, quod in æternum non dissipabitur, et regnum ejus alteri populo non tradetur: comminuet autem et consumet universa regna hæc: et ipsum stabit in æternum »—Et apud Malachiam (I. 11.): «Ab ortu enim solis usque ad occasum, magnum est nomen meum in gentibus; et in omni loco sacrificatur, et offertur nomini meo oblatio munda: quia magnum est no­ men meum in gentibus, dicit Dominus exercituum ». Sed merito asserit S. Augustinus (c. 7.): « Quid in Prophetis? quam multa et quam manifesta sunt testimonia Ecclesiæ per omnes gentes toto terrarum orbe diffusæ?» Certe recitata verba manifestant agi de catholicitate Ecclesiæ: sed nec ulli dubium esse potest agi etiam de catholicitate facti. Agitur enim de gen­ tibus quæ veniunt, congregantur, et hinc ex hac gentium con­ gregatione dilatabitur cor; agitur de monte, qui implevit uni­ versam terram; agitur de sacrificio, quod ubique terrarum of­ fertur. 3) Ex Psalmis. Legitur (Ps. II.): « Dominus dixit ad me: Fi­ lius meus es tu, ego hodie genui te. Postula a me, et dabo tibi gentes hæreditatem tuam, et possessionem tuam terminos terræ »—Et (Ps. XVIIL): « Non sunt loquelæ, neque sermones, quo­ rum non audiantur voces eorum. In omnem terram exivit sonus eorum: et in fines orbis terræ verba eorum ». Hæc ultima verba citat Apostolus (Rom. X. 18.)—Et (Ps. XXL): « Reminiscentur et convertentur ad Dominum universi fines terræ. Et adorabunt in conspectu ejus universæ familiæ gentium. Quoniam Domini est regnum, et ipse dominabitur gentium»—Et (Ps. LXXI.): «Domi­ nabitur a mari usque ad mare, et a flumine usque ad terminos orbis terrarum. Coram illo procident Æthiopes: et inimici ejus terram lingent. Reges Tharsis et insulæ munera offerent: reges Arabum et Saba dona adducent: et adorabunt cum omnes reges ART. III. DE CATHOLICITATE ECCLESIÆ. 549 terræ: omnes gentes servient ei.... Et benedicentur in ipso omnes tribus terræ: omnes gentes magnificabunt eum». Jamvero hæc omnia testimonia intelligenda sunt de Christo et Ecclesia, uti probat S. Augustinus (c. 9.): agitur autem de catholicitate etiam facti, uti verba ipsa præseferunt. Hinc cum Donatistæ his testimoniis reponerent, cœpisse quidem Ecclesiam crescere per orbem terrarum; sed deinde, hominum malitia, ubi­ que defecisse Christianam Religionem, excepta parte Donati; sic respondet S. Augustinus (c. 9.): « Quasi vero nescierit Spiritus Dei futuras hominum voluntates. Quis hoc insanissimus dixerit? Cur ergo dictura Lucæ (XXIV. 44.) quod oportebat adimpleri omnia quæ scripta sunt in Lege, et Prophetis, et Psalmis ? ». 706. II. Ex N. T. Legitur apud Marcum (XV. 15.20.): « Eun­ tes in mundum universum praedicate evangelium omni creaturae. Qui crediderit, et baptizatus fuerit, salvus erit... Illi autem profecti prædicaverunt ubique, Domino coopérante, et sermonem confir­ mante, sequentibus signis»—Et apud Matthæura (VIII. 11.): «Ve­ nient [multi] ab oriente, et occidente, et aquilone, et austro, et accumbent in regno Dei »—Et (Apoc. VII. 9.): « Post hæc vidi turbam magnam, quam dinumerare nemo poterat, ex omnibus gentibus, et tribubus et populis, et linguis, stantes ante thro­ num », etc.—Et (Act. I. 8.): « Accipietis virtutem supervenien­ tis Spiritus Sancti in vos, et eritis mihi testes in Jerusalem, et in omni Judæa, et Samaria, et usque ad ultimum terræ». Hinc merito S. Augustinus (c. 10.), concludit: « Teneamus ergo Ecclesiam ex ore Domini designatam, unde coeptura, et quo usque perventura esset; coeptura scilicet ab Jerusalem, et perventura in omnes gentes ». Et (c. 19.): observat nullo interprete indi­ gere Canonicarum Scripturarum testimonia, qua? commendant Ec­ clesiam in totius orbis communione consistere». Et postea iterum urgens Donatistas: «Aliquid ergo», inquit, «proferte quod non contra vos verius interpretetur... Tale aliquid proferte vel unum quo apertissime Africa declaretur, vel in reliquis sola derelicta, vel ad principium renovandi, et implendi orbis servata... Si au­ tem non potestis, quod tam juste a vobis flagitamus, ostendere : credite veritati, conticescite, obdormiscite». 707. III. Ex Patribus. S. Augustinus (de ver. Relig. c. 7. 550 DISP. IV. DE ECCLESIÆ PROPRIETATIBUS AC DOTIBUS. n. 12.), scribit : « Tenenda est nobis Christiana religio, et ejus Ecclesiæ communicatio quæ Catholica est, et Catholica nomina­ tur, non solum a suis, verum etiam ab omnibus inimicis. Velint nolint enim, ipsi quoque hæretici et schismatum alumni, quando non cum suis, sed cum extraneis loquuntur, Catholicam nihil aliud, quam Catholicam vocant. Non enim possunt intelligi, nisi hoc eam nomine discernant, quo ab universo orbe nuncupatur Cum vero de sua paucitate, quam Catholici ipsis exprobrabant, gloriarentur Donatistæ, dicentes: « Ideo magis justi sumus, quia pauci sumus». « In paucis», inquiebat Cresconius apud Augustinum, «frequenter est veritas, errare multorum est»: ipsis, sicut et Pelagianis reponebat S. Augustinus (1. 2. Op. imp. con. Jul. c.3.): «Nolite de paucitate gloriari. Parricidæ, et pauci, et pessimi sunt. Non intelligentes [Donatistæ] quomodo a Domino dictum sit, paucos intrare per ’angustam portam: cum et multos dixerit ab Oriente et Occidente recubituros cum Abraham, Isaac et Jacob... qui profecto multi sunt per se ipsos, et iidem ipsi pauci sunt in comparatione longe plurium qui cum diabolo puniendi sunt». S. Optatus, (1. 2. con. Parmen.): « Eam [Ecclesiam] tu, frater Parmeniane, apud vos solos esse dixisti ; nisi forte quia vobis specialem sanctitatem de superbia vindicare contenditis; ut ubi vultis, ibi sit Ecclesia; et non sit ubi non vultis. Ergo ut in par­ ticula Africæ, in angulo parvæ regionis, apud vos esse possit: apud nos in alia parte Africæ non erit ? In Hispaniis, in Gallia, in Italia, ubi vos non estis, non erit ? Si apud vos tantummodo esse vultis, in tribus Pannoniis, in Dacia, Moesia, Thracia, Achaia, Macedonia, et in tota Græcia, ubi vos non estis, non erit? Ut apud vos esse possit, in Ponto, Galatia, Cappadocia, Pamphylia, Phrygia, Cilicia, et in tribus Syriis, et in duabus Armeniis, et in tota zEgypto, et in Mesopotamia, ubi vos non estis, non erit ? Ubi ergo erit proprietas Catholici nominis, cum inde dicta sit Catholica, quod sit rationabilis, et ubique diffusa ? » S. Cyrillus Hieros. (catech. 8.): < Quod si forte veneris in ci­ vitates, tfon simpliciter interroga ubi sit Dominicus, seu domus Domini: nam et reliquæ impiorum hæreses, Dominicos, quamvis pollutas, appellare nou dubitant. Neque id tantum quæras sim­ pliciter, ubi sit Ecclesia, sed ubi Catholica Ecclesia. Hoc enim n- - ------ - ·—'■' w< · ART. III. DE CATHOLICITATE ECCLESIÆ. 551 proprium nomon est sanctæ hujus, et matris omnium nostrum, quæ est sponsa Domini nostri Jesu Christi unigeniti filii Dei». S. Pacianus (ep. 1. ad Sympron. Novatian.), observat, ante subortas hæreses, Ecclesiam generatim non vocatam fuisse Ca­ tholicam, nam nomine Christianæ ea satis a Synagoga Judaeo­ rum, Scholis Philosophorum, a variis infidelium Religionibus di­ stinguebatur: at obortis deinde hæresibus, cum multi sese Chri­ stianos vocarent, Ecclesia dicta fuit Catholica, ut fideles ab Hæreticis secernerentur, « Catholicum istud», inquit, «nec Marcionem, nec Apellem, nec Montanum sonat, nec haereticos sumit auctores »; et: « Christianus mihi nomen est, Catholicus vero co­ gnomen. Illud me nuncupat, istud ostendit; hoc probor, inde si­ gnificor». S. Cyprianus (de un. Eccles.): «Ecclesia», inquit, «Domini luce perfusa, per orbem totum radios suos porrigit....... ramos suos in universam terram copia ubertatis extendit ; profluentes largiter rivos latius expandit ».—Sed hæc et alia innumera legi possunt apud Tournely, aliosque passim. 1 708. Prob. 2da pars. I. Ex Scriptura, recolendo quædam ex cit. testimoniis. Ac 1) in Psalmis omnes gentes (Ecclesia) dicun­ tur hœreditas Christi, cujus possessio ad terminos orbis terrarum extendi dicitur. Atqui hæc important catholicitatem simultaneam. Nam—λ) proprie loquendo, et quidem cum emphasi dici non potest, gentes omnes hæreditate accipi, si nonnisi paucæ quædam gentes primo accipiantur, deinde, his amissis, aliæ quæ­ dam paucæ, et ita porro—δ) Dici non possunt termini terrae pos­ sideri, nempe universum orbem a termino ad terminum, si quo­ libet tempore nonnisi minima pars ejus possideatur. 2) Tacite instituta comparatione inter sonum praedicationis Apostolicæ et humanam vocem, præ hac ille extollitur, quod exive­ rit in omnem terram ; atqui nulla esset ratio illum extollendi, nisi simul audiretur in fines orbis terrae: quis enim putaret ma­ gnificari vocem meam, si ea diceretur implere quidem amplissi­ mam aulam, sed loquendo aut canendo successive in diversis ejus locis, ita ut qualibet vice nonnisi in parte illius aulae au­ direr ? 552 DISP. IV. DE ECCLESIÆ PROPRIETATIBUS At’ DOTIBUS. 3) Dicitur Ecclesia extendi a mari usque ad mare, seu Chri­ stus universale regnum possidere super omnes gentes. Sed id intelligi nequit, nisi catholicitas sit simultanea. Qui enim unam vel alteram provinciam alicujus regni occuparet, et deinde, ea amissa, aliam occuparet, nequaquam diei posset Rex totius illius regni. 4) Juxta textum Danielis, lapis in montem magnum crevit im­ plendo universam terram : sed mons a regione in regionem suc­ cessive translatus certe non implet universam terram. Similiter, regnum illud Messiæ, de quo loquitur Daniel, non recte dicere­ tur alia regna universa comminuere et consumere, si regna ista successive tantum et per singula debellaret, ceteris, et olim de­ bellatis et postea debellandis, tutis interea manentibus et in­ tegris. Notetur etiam, regnum, quod Deus suscitabit esse sempi­ ternum; sed regnum ipsum repræsentatur per montem qui implet universam terram: perennis ergo erit ejusdem regni universalitas. 5) Ex textu Malachiæ. talis Ecclesiæ diffusio eruitur, ut sacri­ ficetur et offeratur omni loco, ab ortu solis usque ad occasum: hae vero tam amplæ ac magnificæ prædictiones vim amitterent, si Ecclesiæ diffusio non esset simultanea, præsertim cum nullam præseferant temporis limitationem. 709. II. Ex Patribus , recolendo etiam testimonia jam data. Nam—1) sæpe utuntur Patres iisdem S. Scripturæ testimoniis, quæ modo expendebamus, ad comprobandam catholicitatem Ec­ clesiæ. Atqui eadem testimonia loquuntur, ut vidimus, de catholicitate simultanea. Ergo. 2) Sæpe loquuntur Patres de catholicitate quæ eorum tempore vigebat, quæque permansura erat, et amplior futura. Ita ex. gr. S. Gregorius Naz. (Orat. 4., cont. Julian. 1. n. 67.), scribit: «Ho­ mo stultissime, et impiissime, et in magnis rebus imperitissime! Tune adversus tantam sortem, ac per totum orbem fusam Eccle­ siam, quæ per sermonis vilitatem, prædicationisque, ut ipsi fortasse dixeritis, stultitiam (I. Cor. I. 21.), omnes terræ fines com­ plexa est, quæ sapientes vicit, et dæmones oppressit, et tempus superavit; eadem vetus simul et nova, ut vos deorum quemdam portentose confingitis; illa paucis, hæc promiscuæ multitudini; illa adumbratione, hæc perfectione mysterii ad sua tempora re- ART. Ill. DE CATHOLICITATE ECCLESIÆ. 553 servati 'i Tune (quis autem, et quantus, et unde?) adversus ma­ gnam Christi hæreditatem ? magnam, inquam, illam, nec, etiam si quidam majori quam tu furore atque insania præcipites feran­ tur, finem habituram, verum magis semper ac magis progressu­ ram, altiusque assurrecturam». 3) Adhibent, tamquam Ecclesiæ notam, catholicitatem veluti ob omnium oculos tunc positam (recole exhibita testimonia); imo ita eam essentialem Ecclesiæ dicunt, sicut essentiale ei est, ut Petrus dominetur toti terrarum orbi. Ita S. Augustinus (Enar. in Ps. 56.): « Qualem vero vesaniam patiantur haeretici [Donatistæ], quæso ut adtendatis. Illi præcisi a compagine Ecclesiæ Christi, et partem tenentes, totum amittentes, nolunt communi­ care orbi terrarum, qua diffusa est gloria Christi. Nos autem Catholici in omni terra sumus, quia omni terræ communicamus quocumque gloria Christi diffusa est. Videmus enim quod tunc cantatum est, modo completum. Exaltatus est super cælos Deus noster, et super omnem terram gloria ipsius. O hæretica insa­ nia ! Quod non vides credis mecum, quod vides negas: credis me­ em exaltatum Christum super cælos, quod non videmus; et ne­ gas gloriam ejus super omnem terram, quod videmus. ‘Exaltare super cælos Deus, et super omnem terram gloria tua’ » — Et S. Joan. Chrysostomus (Homil. 54. al. 55. in Matth. n. 2.): « Quæ uni Deo sunt propria, nempe peccata solvere, Ecclesiam in tanto fluctuum concursu immotam reddere, hominemque piscatorem, toto impugnante orbe, petram firmiorem reddere, hæc se illi (Petro) daturum pollicetur: ut Pater Jeremiam alloquens dicebat, se posuisse illum sicut columnam æream et sicut murum (Jer. I. 18.); sed illum (Jeremiam) uni genti, hunc (Petrum) autem in universo terrarum orbe.... Filius vero et Patris et sui ipsius cognitionem per totum orbem illi disseminare commisit, ac mor­ tali homini omnem in cælo potestatem dedit, dum claves illi tra­ didit, qui Ecclesiam per totum orbem terrarum extendit, et coe­ lis firmiorem monstravit ». 710. Scholion. Difficultates plures in ipsa expositione thesis præoccupatæ sunt; alias infra expendemus agentes de indefectibilitate Ecclesiæ; sufficit ergo sequentes hic indicare. 554 DISP. IV. DE ECCLESIÆ PROPRIETATIBUS AC DOTIBUS. 711. Dices I.: Ecclesia (Luc. XII. 32.) vocatur pusillus grex «nolite timere pusillus grex». Ergo non est catholica. Resp. 1. Etsi plura quæ in contextu habentur ad omnes per­ tineant, soli tamen discipuli vocari videntur «pusillus grex», et quidem juxta literam. Nam initio capitis, «multis turbis cir­ cumstantibus, ita ut se invicem conculcarent, ccepit (Jesus) di­ cere ad discipulos» (v. 1.); deinde (v. 15.), turbas alloquitur; at (v. 22.), sermonem iterum ad discipulos convertit usque ad v. 40.: (« Dixitque ad discipulos suos »); merito igitur objecta verba (v. 32.) ad discipulos directa censentur. Revera autem Discipuli nu­ mero pauci fuere—2) Quod si verba illa ad omnes fideles referri velint, respondemus cum Suarez (Def. Fid. 1. 1. c. 16. η. 14.): « Aliis etiam titulis et rationibus grex Christi potuit dici pusil­ lus; comparatione infidelium; vel si dicatur de prædestinatis com­ paratione reproborum; vel ob humilitatis devotionem, ut dixit Beda (1. 4. in Lucam c. 54.); vel propter abjectionem conditionis discipulorum, qui tunc Christum audiebant, quia erant pauperes et infimæ conditionis; vel quia ob voluntariam paupertatem, vel gloriæ mundi abnegationem servi Christi in mundo tamquam vi­ les reputantur». 712. Dices II.: Si catholicitas esset essentialis Ecclesiæ pro­ prietas, numquam posset ab ea abesse. Atqui abesse potest. Nam (Luc. XVIII. 3.) Christus dicit in mundi exitu vix futuros qui credant: « Cum venerit filius hominis, putasne inveniet fidem in terra? » Et (Matth. XXIV. 24.; Marc. XIII. 21.) prænunciatur tantam fore tribulationem dierum illorum, ut breviandi sint dies illi propter electos; et tot præstigias editurum Antichristum, ut in errorem inducendi essent etiam electi, si fieri posset. Resp.—1) Hæc duo certa sunt ; persecutionem Antichristi fu­ turam omnium teterrimam; Ecclesiæ victoriam futuram omnium gloriosissimam. Sed etiamsi illud « accideret, ut maxima christianorum pars in ea persecutione ab Ecclesia deficeret, hæc mo­ mentanea defectio, secundum moralem existimationem, catholicitatem non tolleret; eo ferme pacto, quo si belli initio, alicujus regni provincias hostis occuparet, illa momentanea invasio se­ cundum moralem existimationem illius regni amplitudinem non imminueret, si paulo post in eodem bello hostis ejiceretur—2) Ec- ART. III. DE CATHOLICITATE ECCLESIÆ. 555 clesiæ Christi non convenit nisi ea catholicitas, quam Christus voluit: quam autem Christus voluerit ex Scripturis edocemur. Si ergo ex Scripturis constet valde obscurari catholicitatem tem­ pore Antichristi, id certe non obstat catholicitati Ecclesiæ; imo ipsum prophetiæ adimplementum ejus divinitatem confirmat. Cum vero quod futurum est tempore Antichrist! prædictum sæpius sit a Christo et ab Apostolis, ut homines sibimet ab errore cave­ rent; si de aliis aetatibus nihil hujusmodi fuerit prænuntiatum, id indicio esse debet quod nihil hujusmodi sit unquam futurum. 713. Inst. Atqui desiisse videtur catholicitas etiam aliis tem­ poribus, uti ex. gr. tempore Arianorum; scribit enim S. Hierony­ mus (dial. adv. Lucif. n. 19.): «Tunc Usiæ nomen abolitum est; tunc Nicænæ fidei damnatio conclamata est. Ingemuit totus orbis et se esse Arianum miratus est ». Resp. Negandum est tempore hæresis Arianæ hæreticos supe­ rasse numero Catholicos. « Nam », inquit Suarez (Def. Fid. 1. 1. c. 16.η. 17.), «licet in Ariminensi conciliabulo major pars Epi­ scoporum ab Arianis decepta fuerit, et ideo Hieronymus dixerit, ingemiscentem orbem terrarum se Arianum miratum esse, nihi­ lominus ille error non fuit animo haeretico (secus cur miraren­ tur?), ut idem Hieronymus et Augustinus significant, et Ambro­ sius (1. 3. de Fide c. ult.). Et ideo fere omnes, fraude intellecta, statim veram fidem profiteri clareque docere coeperunt. Deinde licet fortasse in Oriente major esset multitudo hæreticorum, non tamen in Occidente, nec simpliciter in toto orbe. Id enim aperte Basilius testatur (ep. 72. in Evaisenenses) scribens: ‘State in fi­ de, ipsum orbem inspicite, et videte quam modica sit ea portio, quæ hoc morbo laborat; reliqua vero Ecclesia, quæ ab orbis fi­ nibus usque ad fines Evangelium recepit, sanam hanc et rectam doctrinam sectetur’. Athanasius etiam (in ep. Synodica ad Jovinianum imperatorem), quam refert Theodoret. (1. 4. Histor.,c.3.), loquens de fide definita in Concilio Nicæno, inquit: ‘Huic omnes ubique Ecclesiæ assensæ sunt, ut Hispaniæ, Britanniæ, Gralliæ, Italiæ, totius’, etc.; et post plures alias numeratas subdit: ‘Orien­ tis denique Ecclesiæ, exceptis paucis, qui sectæ favent Arianæ; nam istarum omnium re ipsa explorate cognita habemus senten- 556 DISP. IV. DE BOOLESIÆ PROPRIETATIBUS AC DOTIBUS. tiam, litterasque ab illis accepimus, proque certo scimus, Augu­ ste sanctissime, non tamen præjudicium inde potest orbi terra fieri universo’ ». ARTICULUS QUARTUS Utrum vera Christi Ecclesia debeat esse Apostolica. § IExponitur Status Quaestionis. 714. Ultima Ecclesiæ proprietas, quam in Symbolo profitemur, est Apostolicitas; dicimus enim: «Credo.... Apostolicam Eccle­ siam». Quod autem in Symbolo exprimatur potius causa mini­ sterialis Ecclesiæ, quam principalis, et sic dicatur Apostolica potias quam Christiana; hæc inter alias ratio reddi solet, quod nempe appellatio Apostolicœ plenior sit. Quando enim Ecclesia dicitur Christiana designatur solummodo causa principalis; quan­ do vero dicitur Apostolica designatur causa ministerialis simul cum principali : Apostoli enim (Missi) nomen est essentialiter relativum, adeoque designat causam ministerialem cum sua de­ pendentia a principali. 715. Jamvero, Christi Ecclesiam debere esse aliquo sensu Apo­ stolicam concedunt quotquot Christiani nomen sibi tribuunt. Sane Christus missionem dedit Apostolis instituendi seu fundandi Ec­ clesias per universum mundum (Joan. XX. 21.; Matth. ult.); Apo­ stolus (Eph. II. 20.) admonebat fideles se superædificatos esse « super fundamentum Apostolorum et Prophetarum »; S. Joannes (Apoc. XXL 14.) dicit, se vidisse civitatem Hierusalem, nempe Ecclesiam, cujus murus habebat « fundamenta duodecim, et in ipsis duodecim nomina duodecim Apostolorum Agni ». Hinc illi ipsi qui solam fidem ad Ecclesiam constituendam requirunt, ipsamque fidem ad articulum fundamentalem de Christo redu­ cunt (n. 639.), Ecclesiam Apostolicam dicunt, quatenus quoad ' ·Λ ·^·*?λ···^·ί'··'··«·'* - · ■i’W ART. IV. ■»· . DE APOSTOLICITATE ECCLESIÆ 557 hanc fidem convenit cum Ecclesia Apostolorum (1). Curn autem divers® sint soctæ christianæ, nec nisi una esse possit vera Ec­ clesia Christi, quæ proinde vere etiam sit Apostolica; maximi refert verum apostolicitatis conceptum definire. 716. Itaque Ecclesiæ apostolicitas adæquata quadam, sed ge­ nerali acceptione, importat «permanentem et non interruptam existentiam ejusdem Ecclesiæ, quæ fuit in Apostolis et ab Apo­ stolis fundata »; hinc ea Ecclesia nunc dicitur apostolica, quæ «identitatem habet cum primitiva Ecclesia Apostolorum». Sed ut bene intelligatur in quo consistat hæc identitas, tria Institutorum genera in primitiva Ecclesia sunt distinguenda: Instituta divina, quæ ab ipso Christo promulgata sunt; Instituta divino-apostolica, quæ a Spiritu Sancto post Christi Ascensionem accepta ab Apostolis, ab ipsis primo sunt promulgata; Instituta apostolica, quæ absque nova revelatione Apostoli sua pastorali auctoritate induxerunt (n. 321.). 717. Jamvero Instituta primæ et secundæ classis pertinent ad illam Ecclesiæ formam, in qua perpetuo perseverare debet; insti­ tuta tertiæ classis pleraque quidem ab Ecclesia perpetuo servan­ tur, non ea tamen sunt quæ sint absoluta necessitate servanda. Cum enim apostolica potestas tota in Ecclesiam perpetuo trans­ missa fuerit, transmittitur etiam potestas abrogandi apostolica instituta, novaque Ecclesiastica statuta sanciendi. Dum hoc fa­ cit Ecclesia, tantum abest ut ab apostolica forma recedat, quin imo apostolica utitur auctoritate, ad quam essentialiter pertinet, ut a nulla queat creata voluntate ligari. 718. Ecclesia igitur apostolica, sub hac generali acceptione, ea est quæ permanenter habet omnia quæ ad ejus essentiam, pro­ prietates, dotes ex divina institutione pertinent; quæ permanen­ ter est societas visibilis, una in fide, in communione, in regimi­ ne: sancta excellenti quadam et perspicua sanctitate tum activa tum passiva etc. Hinc, uti recte notat Perrone (de loc. theol. p. 1. n. 172.) cum aliis, apostolicitas sic intellecta non est quid distinctum ab Ecclesiæ constitutivis et proprietatibus simul sum(1) Hinc Protestant Palmer (p. 1. c. 8.), scribit: « The Church of Christ is, by the admission of all parties, apostolical , or derived in some manner from the Apostles.* 558 DISP. IV. DE ECCLESIÆ PROPRIETATIBUS AC DOTIBUS. ptis: sed eorum omnium conjuncta , continua et indeficiens existentia. 719. At vero, hic inquirimus proprium apostolicitatis conce­ ptum, qui ab unitate ceterisque Ecclesiæ sive constitutivis sive proprietatibus distinguitur: in quo ille ponendus est? Ecclesia di­ citur apost otica triplici potissimum ratione:—1) origine, quate­ nus in Apostolis fundata est—2) doctrina, seu fide quatenus il­ lam fidem retinet , quam Apostoli praedicarunt—3) successione seu missione, quatenus sinu suo complectitur qui in ordine hierarchico legitime ab Apostolis descendunt. « Ex origine etiam, inquit Cat. Cone. Trid. (de 9. art. Symb. n. 17.), quam revelata gratia ab Apostolis ducit, Ecclesiae veritatem agnoscimus; siqui­ dem ejus doctrina veritas est, non recens , neque nunc primum orta, sed ab Apostolis jam olim tradita, in omnem orbem terra­ rum disseminata.... Spiritus Sanctus, qui Ecclesiæ præsidet, eam non per aliud genus ministrorum, quam per Apostolicum guber­ nat. Qui Spiritus primum quidem Apostolis tributus est, deinde vero summa Dei bonitate semper in Ecclesia mansit ». 720. Verum—1) apostolicitas originis est extra controversiam (n. 715.), eamque necessario supponit et includit apostolicitas successionis; nemo enim potest in Ecclesia Apostolis succedere in ordine hierarchico, nisi antea eumdem ordinem Apostoli te­ nuerint—2) Apostolicitas fidei, quam Tertullianus (de præscr. c. 33.) vocat doctrine consanguinitatem, nempe cum doctrina Apostolorum, aperte constat, si semel demonstretur apostolicitas successionis; tum quia, ut probavimus (nn. 650. seqq.), vera Ec­ clesiæ fides consistit in credendis omnibus veritatibus, quas Ec­ clesia (Apostoli eorumque successores) uti divinitus revelatas cre­ dendas proponunt; tum quia Apostolos eorumque successores, ut infra probabitur instruxit Christus infall i bili tatis charismate in fidei doctrina proponenda. Unde Patres apostolicam successionem quasi jure suo cum praesumptione doctrinae apostolicæ copula­ runt. « Eis, » inquit S. Irenaeus (adv. hæres. 1. 4. c. 33. η. 2.), « qui in Ecclesia sunt presbyteris obaudire oportet, his qui suc­ cessionem habent ab Apostolis, sicut ostendimus; qui cum epi­ scopatus succcessione » charisma veritatis certum « secundum pla­ citum Patris acceperunt: reliquos vero qui obsistunt a principali ART. IV. DE ATOHTOLICITATK ECCLESIÆ. 559 successione, et quocumque loco colligunt, suspectos habere, vel quasi hæreticos et make scntentiæ; vel quasi scindentes et ela­ tos et sibi placentes > — 3) Tota igitur apostolicitas continetur apostolicitate successionis. 721. Id revera nomon ipsum indicat. Apostoli enim nornen, unde Apostolicitas , a græcis vocabulis derivatur απ·ο et στολον, quod idem est ac cum mandatis missus: agitur autem de apostolicitate, seu missione divina in negotio religionis, imo Religionis Christia­ næ; nec enim Apostolos nominamus eos, qui divinitus rnissi sunt ante Christum. Apostolicitas ergo est illa legitima missio a Deo certis hominibus concredita Ecclesiam vice ministerial! propa­ gandi, docendi, gubernandi. Cum vero Apostoli mortales sint, et perpetuam acceperint missionem ; necesse est alios subrogari, qui decedentium hæredes et successores facti, missionem susci­ piant et teneant, subsequentibus iterum ininterrupta serie trans­ mittendam, usque ad consummationem sæculi. Igitur Ecclesia Apostolica ea est, quam primi Christi legati, seu Apostoli fundarunt et gubernarunt, ac etiamnum per eorum legitimos successores tenent ac gubernant. Ex his evidens est, verum apostolicæ mis­ sionis et successionis conceptum exponendum esse, ut germanam Apostolicitatis ideam assequamur. 722. Age dum, quid est apostolica successio? Describi ea pot­ est: « publica, legitima, perennis seu numquam interrupta per­ sonarum in locum Apostolorum ad regendam et pascendam Ec­ clesiam suffectio. » Dicitur—1) suffectio, ut significetur succes­ sores Apostolorum non esse eorumdem vicarios; sed gerere illud ipsum munus, quod Apostoli, quatenus ecclesiarum rectores et administratores, gesserunt—2) Dicitur publica; cum enim agatur de auctoritate regendi externam et publicam societatem, consta­ re debet per determinatos et omnibus notos characteres, quod hi et non alii apostolico muneri vere successerint—3) Dicitur legitima, ut nimirum tum ex parte dantis potestatem, tum ex parte accipientis, tum ex parte modi, quo potestas confertur, ex juris norma sit præstita transmissio — 4) Dicitur perennis seu non interrupta, tam scilicet materialiter, quatenus non desint omnino personæ quæ jugiter Apostolis substituuntur; quam formaliter, quatenus hæ ipsæ personæ substitutæ potiuntur auctori- 560 DISP. IV. DE ECCLESIÆ PROPRIETATIBUS AC DOTIBUS. Ute ab Apostolis derivata, ab eo illam accipientes, qui actu il­ lam habet, et communicare potest. 723. Qua' ut plenius assequamur, recolendum est, in succes­ soribus Apostolorum distingui posse ordinationem seu consecra­ tionem, et vocationem seu missionem; et hinc duplicem potesta­ tem, ordinis et jurisdictionis. Verum necesse non est, ut hic di­ serte de ordinatione agamus. Nam — 1) quæ ad illam pertinent partim patent ex dictis de distinctione juris divini inter cleri­ cos et laicos, partim ac præcipue traduntur in tract, de ordine —2) Licet successio Apostolica necessario includat ordinationem, attamen in terminologia ecclesiastica nec solum nec principali­ ter significat successionem hominum , quæ per jugem transmis­ sionem characteris episcopalis ascendat usque ad apostolos: sed principaliter significat hominum successionem , quæ per jugem transmissionem auctoritatis docendi et pascendi fideles ascendit usque ad Apostolos—3) Ex legitimitate vocationis seu missionis per ceteras conditiones agnita, legitime infertur (si de Ecclesia sermo sit et de certo ejus Capite, non vero de aliquo individuo) validitas ordinationis: si enim nunquam in Ecclesia deesse pot­ est apostolica successio, nec conditio aut elementum ad eam ne­ cessario requisitum—Cf. de Virt. Infusis (n. 501.). 724. At vero quoad missionem, seu collationem actualis et ex­ pedit» jurisdictionis in corpus Christi mysticum, quod est Ec­ clesia, notari debet—1) quod potestas hæc secus ac potestas or­ dinis amitti potest; ac proinde actus ejusdem potestatis illegiti­ me exercitæ non modo sunt illiciti sed etiam invalidi; cum, e contra, actus potestatis ordinis illegitime exercitæ sint illiciti, sed validi. Supponas ex. gr. Episcopum haereticum aut schisma­ ticum (agimus de eo qui vere accepit consecrationem Episcopa­ lem) alium in Episcopum consecrare; hic valide consecraretur, et haberet potestatem ordinis, non vero jurisdictionis; secus enim hanc acciperet ab eo, qui illam non habet, quod certe repugnat. 2) Ut quis possideat missionem apostolicam, necesse est ut ad­ haereat centro unitatis, quod Christus instituit; si enim illi nor. adhaereret, jam esset extra Ecclesiam: qui autem extra Eccle­ siam est, nequit potiri auctoritate illam regendi. Unde S. Gre­ gorius Nazianzenus (Or. in laudem S. Athanas. n. 8.) scribit: ART. IV. DE 561 APOSTOLICITATE ECCLESIÆ. «Neque enim qui per vim irrupit, successor habendus est.... nec qui leges violavit.... noc qui contraria dogmata tenet.... nisi quis fortasse ita successorem dicat, quemadmodum morbo sanitati, et tenebras luci, et tempestatem tranquillitati, et mentis alienatio­ nem prudentiæ succedere dicimus ». Et S. Cyprianus (ep. 76.): « Ecclesia una est, quæ una et intus esse et foris non potest. Si enim apud Novatianum est, apud Cornelium non fuit. Si vero apud Cornelium fuit, qui Fabiano Episcopo legitima ordinatione suc­ cessit, Novatianus in Ecclesia non est: nec Episcopus computari potest qui evangelica et apostolica traditione contempta, nemini succedens a se ipso ortus est ». 3) Cum in centro unitatis resideat plenitudo auctoritatis apo­ stolicæ., hinc fit ut illud communicare valeat apostolicitatem et sanare quemcumque defectum qui apostolicitati obstet. Fingas ex. gr. aliquem baptizatorum cœtum ab Eutychianis fundatum; ille profecto non erit apostolicus: at si deinde, hæresi abjurata, subjiceretur centro unitatis, eo ipso fieret pars ecclesiæ aposto­ licæ·, ,abdicata enim priori adulterina nativitate, veluti secundam legitimam obtineret. Fingas etiam cœtum legitima auctoritate apostolica primo coadunatum, apostolicam successionem amisis* se per separationem a centro unitatis: si deinde ad illud redeat, reparatur jactura facta originis apostolicæ. Hæc facile intelliguntur vel ex iis quæ requiruntur ut quis fiat membrum alicujns societatis, vel ut aliqua provincia fiat pars alicujus regni. 725. Ex his sequitur corollarium maximi momenti, nempe com­ munionem cum centro unitatis sufficere ad agnoscendam aposto­ licitatem; si enim hæc aliunde deesset alicui cœtui, qui dicitur Christianus, per ipsam adhaesionem centro unitatis, in quo est ple­ nitudo apostolicæ auctoritatis, suppleretur, uti diximus, aut ob­ tineretur. Quare ut paucis perstringamus quæ hactenus exposui­ mus, dicimus præfatam adhæsionem centro unitatis vere esse ca­ put in tota hac controversia de apostolicitate Ecclesiæ. Etenim apostolica dicitur Ecclesia origine, doctrina, successione (n. 719); statuta apostolicitate successionis , recte infertur apostolicitas originis et doctrinæ (n. 720); apostolicitas vero successionis com­ prehendit ordinationem seu consacrationem et missionem (n. 723); legitima ordinatio merito supponitur aut infertur, si de legitima Mazzella. De Religione et Ecclesia 36 56? DISP. IV. DE KCCLBSI K PROPRIETATIBUS AC DOTIBUS. missione conster (n. 723.); ipsa legitima missio obtinetur aut sup­ pletur per adhaesionem centro unitatis. Ergo si probetur hæc adhæsio, eo ipso ostenditur adæquata apostolicitns. 726. Hæc est germana Apostoiicitatis idea , quæ vel sola ex­ positione perspicua est; sed clarior fiet argumentis mox afferen­ dis. Interim placet auctoritate Tertulliani (de præscript. c. 32.) eam statim confirmare. « Cærerum », inquit, « si quæ (hæreses) audent interserere se ætati Apostolicæ.... possumus dicere: Edant ergo origines Ecclesiarum suarum; evolvant ordinem Episcopo­ rum suorum, ita per successiones ab initio decurrentem, ut pri­ mus ille Episcopus aliquem ex Apostolis vel Apostolicis viris, ‘qui tamen cum Apostolis perseveraverit’, habuerit auctorem et antecessorem. Hoc enim modo Ecclesiae apostolicæ census suos deterunt.... Ad hanc itaque formam probabuntur ab illis Eccle­ siis, quæ licet nullum ex Apostolis vel Apostolicis auctorem suum proferant, ut multo posteriores, quæ denique quotidie instituun­ tur, tamen in eadem fide conspirantes, non minus apostolicæ de­ putantur pro consanguinitate doctrinæ. Ita omnes hæreses, ad utramque formam a nostris Ecclesiis provocatae, probent se qua­ qua putant apostolicas. Sed adeo nec sunt, nec probare possunt, quod non sunt, nec recipiunt in pacem et communicationem ab Ecclesiis quoquo modo apostolicis, scilicet ob diversitatem Sa­ cramenti nullo modo apostolicæ. » 727. Novatorum autem errores in hac re ad hos reduci pos­ sunt—1) Verbo tenus concedunt apostolicitatem doctrinæ; sed ejus verum conceptum pervertunt: errores iidem sunt, ac illi quos retulimus contra unitatem fidei—2) Quoad apostolicitatem succes­ sionis imprimis recurrunt errores, quos refutavimus adstruentes distinctionem ex jure divino inter laicos et clericos, et exclu­ dentes formam regiminis democraticam ab Ecclesia — 3) Qui ad eam, quam vocant High Church, pertinent præsertirn infician­ tur necessitatem communionis cum unitatis centro (1)—4) Error (1) Imo quandoque et hanc videntur admittere; siquidem Palmer (Epiecopaey Vindicated, c. 2.), scribit: « We do not contend that unlawful consecrations trans­ mit the apostolical jurisdiction; » et (on the Church, vol. I. p. 142.): « This suecession from the Apostles is a certain note of a Church, unless it be clearly con­ victed. of schism or heresy. * Verum errant quoad naturam schismatis, ut vidimus agentes de unitate regiminis in Ecclesia. ■ . AR.T. IV. DE APOSTOLiniTATE ECCLESIÆ. 563 igitur proprius hujus loci est extraordinaria rnissio, quam con­ fixerunt, ut obtegerent defectam apostolicitatis missionis et ori­ ginis in suis sectis. Quando enim, ajunt, status Ecclesiæ hujus­ modi est, ut vel nulli possint vocatione ordinaria ad ecclesiasti­ cas functiones obeundas constitui; vel qui sunt constituti, fidei morumque vitiis sint infecti, adeo ut et ipsorum emendatio spe­ rari non possit; quando aliunde meliorum vocatio ordinaria sit impossibilis; tunc, aiunt, nihil vetat quominus illi qui non sunt ordinarie vocati per extraordinariam vocationem munia apostolica obeant: imrao, addunt, in eo Ecclesiæ statu teneri quemvis in conscientia, vi communis Christianorum omnium vocationis, pro viribus, apostolicis officiis fungi. Id vero contigisse autumant Novatores in Luthero et Calvino , qui præterea occulto divino motu, adeoque extraordinaria vocatione, ad Ecclesiæ reformatio­ nem suscipiendam sint excitati. 728. His itaque praestitutis— § HSolvitur Proposita Quaestio. Prop. XXXI. 1. Ecclesia Christi in Apostolis fundata, Apo- stolica semper perseverare debet, tum origine et doctrina, tum publica et perenni successione, qua numquam interpolata pa­ storum serie ab Apostolis profecta cum iisdem semper conjun­ gitur— 2. quin invecta a Novatoribus extraordinariae missionis hypothesis, juxta Christi institutionem et promissa, admitti ullo modo possit.—3. Quemadmodum vero sola Apostolica suc­ cessio satis ostendit Apostolicitatem originis et doctrinæ—4. ita solius centri unitatis legitima successio veram Apostolicam Ec­ clesiam manifestat. 729. Prob. lma pars. I. quoad Apostolicitatem originis. Eccle­ sia illa semper sit oportet quam Christus instituit: sed Eccle­ siam Christus instituit in Apostolis, et per Apostolos eam pro­ pagari voluit; ergo Ecclesia debet semper esse origine Aposto­ lica. Revera si ex una parte Christus Ecclesiam, perpetno dura- 564 DISP. IV. DF ECCLESIÆ PROPRIETATIBUS AC D0T1DUB. turam, condidit origine apostolicam; et ex alia, aliquando pos­ set vera Eccl· sia non esse una eademque eum ea quam fundarunt Apostoli: jam non una adstrueretur,sed duplex Ecclesia.Atqui Chri­ stus unam ex dictis, imo unieam esse voluit suam ecclesiam.Ergo. 730. II. Quoad Apostolicitatem doctrines. Fides Ecclesiæ quo­ cumque tempore non potest esse alia a fide et doctrina Christi: sed doctrina Apostolorum non est nisi doctrina Christi; ergo do­ ctrina Ecclesiæ debet semper esse doctrina Apostolica. 731. Hinc Patres constanter usi sunt novitate doctrinæ, tam­ quam certissimo signo hæresis; ratum enim apud ipsos erat, Ec­ clesiæ doctrinam seu fidem identicam debere esse cum doctrina Apostolorum. Ita ex. g. S. Irenæus (adv. hæres. 1. 3. c. 3.): « Tra­ ditionem itaque Apostolorum in toto mundo manifestatam, in Ecclesia adest respicere omnibus qui vera velint audire, et ha­ bemus annumerare eos qui ab Apostolis instituti sunt Episcopi in Ecclesiis, et successores eorum usque ad nos, qui nihil tale j docuerunt, neque cognoverunt quale ab his [Hæreticis] deliratur. Etenim si recondita mysteria scissent Apostoli, quæ seorsim ac latenter ab reliquis perfectos docebant, his vel maxime traderem ea quibus etiam ipsas Ecclesias committebant. Valde enim per­ fectos et irreprehensibiles in omnibus eos volebant esse, quos et successores relinquebant, suum ipsorum locum magisterii traden­ tes, quibus emendate agentibus fieret magna utilitas , lapsis au­ tem summa calamitas. »—Tertullianus (de præscr. c. 20.): « Apo­ stoli primo per Judæam contestata fide in Jesum Christum et Ecclesiis institutis, dehinc in orbem profecti, eamdem doctrinam ejusdem fidei nationibus promulgaverunt, et proinde Ecclesias apud unamquamque civitatem condiderunt, a quibus traducem fidei et semina doctrinæ, cæteræ exinde Ecclesiæ mutuatae sunt, et quotidie mutuantur ut Ecclesiæ fiant. Ac per hoc et ipsae Apostolicæ deputantur, ut soboles Apostolicarum Ecclesiarum.»S. Hieronymus (ep. ad Pammachium et Oceanum); « Quisquis as­ sertor es novorum dogmatum, quæso te, ut parcas Romanis au­ ribus, parcas fidei, quæ Apostolico ore laudata est. Cur post quadringentos annos docere nos niteris quod ante nescivimus! Cur profers in medium quod Petrus et Paulus edere noluerunt! Usque in hanc diem sine ista doctrina mundus Christianus fuit.» 565 ART. IV. DE APOSTOLICITATK ECCLESIÆ. 732. III. Quoad successionem—1) Ecclesia nequit regi ac gu­ bernari, nisi ea auctoritate, quam Christus instituit: id patet, tum quia Christus est auctor Ecclesiæ, tum quia potestas re­ gendi Ecclesiam est supernaturalis, ac proinde nonnisi a Deo pro­ ficisci potest. Atqui Christus voluit, ut Ecclesia regeretur per auctoritatem apostolicam perpetuo duraturam in eorum succes­ soribus. Ergo Ecclesia semper debet esse successione, seu regimine Apostolica—Prob. min.—d) Christus contulit Apostolis po­ testatem regendi Ecclesiam, eamque transmitti voluit eorum suc­ cessoribus (n. 482-84.; 524.)—5) Apostoli prœdicarunt hanc suam a Christo acceptam potestatem. Ut enim sese fidelibus commen­ darent, sæpe revocabant eis in memoriam eximiam illam potesta­ tem regendi ac docendi, quam a Christo acceperant. Ita (II. Cor. V. 20.): «Pro Christo legatione fungimur tanquam Deo exhortante per nos»; (I. Cor. IV. 1.): «Sic nos existimet homo ut ministros Christi et dispensatores mysteriorum Dei »; (I. Thess. II. 13.): < Gratias agimus Deo sine intermissione, quoniam cum accepis­ setis a nobis verbum auditus Dei, accepistis illud non ut verbum hominum, sed (sicut est vere) verbum Dei». Hac vero persuasio­ ne praediti, exigunt a fidelibus hanc suæ vicariæ potestatis agni­ tionem, plenam scilicet obedientiam: ita (II. Cor. II. 9.): «Scripsi ut cognoscam experimentum vestrum, an in omnibus obedientes sitis»; (II. Thess. III. 14.): «Si quis non obedit verbo nostro, hunc per epistolam notate et ne commisceamini cum illo »—c) Apostoli exercuerunt eamdem potestatem; aliis communicarunt ab ipsis aliis communicandam (n. 524. seq.). 2) Voluit Christus unitatem fidei, quæ in eo consistit, ut fide­ les per orbem dispersi eas omnes credant veritates, quas Apo­ stoli praedicarunt, eorumque successores proponunt credendas (nn. 650. seqq.). Atqui talis unitas, uti patet, haberi non posset » sine apostolica successione ; hæc enim est unitatis fidei princi­ pium. Ergo debet semper in Ecclesia esse hæc apostolica suc­ cessio. 9 733. Prob. 2da pars. I. Ex Scriptura. Nam—1) rejicienda est hypothesis de extraordinaria missione, si ex Christi institutione successio Apostolica numquam potest deficere. Atqui ita est. Nam— 566 DISP. IV. DE ECCLESIÆ PROPRIETATIBUS AC DOTIBUS. a) Christus Dominus misit Apostolos in universum mundum; ad docendum omnes gentes ; et ipsis docent ibus promisit se affuturum omnibus diebus; usque ad consummationem saeculi. At­ qui talsa hæc essent si successio Apostolica posset unquam dehcere—b) Christus, juxta Apostolum (Ephes. IV.) dedit apostole.-, pastores et doctores «ad consummationem sanctorum, in opus ministerii, in ædificationem corporis Christi, donec occurramus omnes in unitatem fidei et agnitionis Filii Dei, in virum perfe­ ctum, in mensuram ætatis plenitudinis Christi ». Quibus verbiordinaria ac mediata missio apostolica praedicitur duratura, dcnec mysticum Christi corpus fuerit plene aedificatum; ergo num· quam dari possunt pastores ac doctores, qui per extraordinarian missionem, priorum defectum suppleant. 2) Ipsa missio S. Pauli, qua nonnulli abutuntur, subvertit hypothesim Novatorum. Verum enim est quod Apostolus extraor­ dinariam quamdam missionem accepit immediate a Christo Do­ mino; sed quia id factum est post Christi ascensionem in cœlum, seu post Ecclesiam in Apostolis fundatam * et per eos annuncia** * '’ \ ■ * tam—a) Paulus remittitur ad ipsos Apostolos, aut ad alios ab iis constitutos—b) cum Apostolis confert Evangelium ab ipso prædicandum—c) ad Apostolos in Jerusalem defert quæstionem delegalibus Antiochia ortam. Quin ergo subvertat auctoritatem Apostolicam jam existentem, et ejus loco sufficiatur, illam potius agnoscit. 734. II. Si Deus vellet aliquos homines extraordinaria missio­ ne donare, quam omnes deberent agnoscere sub æternæ damna­ tionis poena, illam certe talibus signis deberet confirmare, ut omnibus esset plane comperta. Jamvero signa hæc sunt praecipue miracula: his Christus ipse suam missionem ostendit; iisdem Apo­ stolorum missio fuit confirmata, uti in prima et altera disp.de­ monstravimus. Nec aliter sensit hac in re ipse Lutherus, qui (torn. 2. Jenensi ad Senatum Mülhusanum scribens in causa Μΰεzeri) ait: «Inclytus Senatus vocet Thornam Münzer ad se, et, ii fieri potest, ad totam communitatem, et quærat ex eo, quis ipsus ad praedicandum miserit, aut vocaverit? Si dicat a Deo, et Spi­ ritu hujus se fuisse missum, sicut olim Apostoli, probet hoc si Pm s z " · * ART. IV. UE AP0ST0LIC1TATE ECCLESIÆ. 567 guis et miraculis. Nam quando Deus ordinarium modum immu­ tari vult, semper simul miracula operatur». At. quænam sunt miracula Novatorum ? Tentavit quidem Lutherus ex puella obsessa dæmonem expellere: at tam infelici suc­ cessu, ut incoepto desistere coactus fuerit, uti refert Staphylus testis oculatus. Quid dicam de miraculis Calvini? Hieronymus Bolsec testis ocularis narrat, Calvinum excitare voluisse quem­ dam Brulæum, cui spe lucri ac pecuniæ persuaserat, ut se mor­ tuum fingeret; at ipsum vere mortuum invenisse. Hanc historiam ab hæreticorum oppositionibus vindicat Card. Gotti (de Eccles, tom. 1. c. 2. § 6.). Hine Erasmus (Diatribe de lib. arb.) loquens de Lutheranis: «Nullus », inquit, « illorum adhuc extitit, qui vel equum claudum sanare potuerit ». Cui Lutherus (in lib. de servo Arbitrio) respondebat: « A nobis, qui negamus liberum arbitrium, miracula exigi non debent »; et Calvinus (præf. Instit.): « Impro­ be faciunt », ait, « quod miracula a nobis poscunt ».—Cr. Fr. de Walenburch (tract. 8. sect. 14. seqq.). 735. 3tia Pars non indiget hic demonstrari; nam—1) patet ex argumentis quæ indicavimus (n. 720.)—2) ex auctoritate Patrum, quorum aliqua testimonia in hoc ipso art. dedimus—3) confirma­ bitur ex testimoniis , quæ pro sequenti parte thesis exhibituri * sumus. 736. Prob. 4ta pars. I. Patres, ut probarent apostolicitatem doctrinæ, recursum habuere ad apostolicitatem successionis; ut vero hanc probarent, constanter ostenderunt successionem apostolicam in centro unitatis. Ita S. Irenæus (adv. hæres. 1. 3. ο. 3.), ait: «Sed quoniam valde longum esset in hoc tali volumine omnium ecclesiarum enumerare successiones: maximæ et antiquissimæ et omnibus cognitæ a gloriosissimis duobus Apostolis Petro et Paulo fundatæ et constitutæ ecclesiæ, eam quam habet ab Apostolis traditionem et annuntiatam hominibus fidem per suc­ cessiones episcoporum pervenientem usque ad nos indicantes, con­ fundimus omnes eos, qui quoquo modo vel per sibi placentia, vel vanam gloriam, vel per caecitatem et malam sententiam præterquam oportet colligunt. Ad hanc enim ecclesiam propter potio- 568 DISP. IV. DE ECCLESIÆ PROPRIETATIBUS AC DOTIBUS. rem principalitatem necesse est omnem convenire ecclesiam hoc est eos, qui sunt undique fideles, in qua semper ab his qui sunt undique conservata est ea quæ est ab Apostolis traditio —Cf, quæ de hoc testimonio S. Irenæi erudite disserit Schrader (de unit. Rom. p. 1. nn. 109. seqq.). Tertullianus, postquam eadem, quæ exposuimus doctrinæ ca­ pita confirmaverit, tandem (de præscr. cc. 32. 36.), extollit «.Rv>mam, unde nobis quoque », inquit, « auctoritas præsto est. Ista quam felix ecclesia ! cui totam doctrinam Apostoli cum sanguine suo profuderunt. Ubi Petrus passioni dominicæ adæquatur. Ubi Paulus Joannis (Baptist®) exitu coronatur. Ubi Apostolus Joannes posteaquam in oleum igneum demersus nihil passus est, in insu­ lam relegatur. Videamus quid didicerit, quid docuerit, quid cum africanis ecclesiis contesserarit ». S. Cyprianus (de unit. Eccles.): « Probatio est ad fidem facilis compendio veritatis. Loquitur Dominus ad Petrum, Ego dico ti­ bi, inquit, quia tu es etc.... Et iterum post resurrectionem suam dicit : Pasce oves meas. Super illum unum ædificat ecclesiam suam, et illi pascendas mandat oves suas.... ut unitatem mani­ festaret, unitatis ejusdem originem ab uno incipientem sua auctoritate disposuit». S. Optatus Milev. (de schism. Donatist. 1. 1. c. 2.): «Igitur negare non potes, scire te in urbe Roma Petro primo cathedram episcopalem esse collatam, in qua sederit omnium Apostolorum caput Petrus; unde et Cephas appellatus est: in qua una cathe­ dra unitas ab omnibus servaretur : nec ceteri Apostoli singulas sibi quisque defenderent; ut jam schismaticus et peccator esset, qui contra singularem cathedram alteram collocaret». S. Ambrosius (de sacr. 1. 3. c. 7.): « Ipse est Petrus cui dixit Christus: tu es Petrus et super hanc Petram ædificabo ecclesiam meam. Ubi ergo Petrus, ibi ecclesia ». Et: « in omnibus cupio se­ qui Romanam Ecclesiam ». S. Hieronymus (adv. Lucif.) ita concludit: « Poteram diem istiusmodi eloquio ducere, et omnes propositionum rivulos uno eccle­ siæ sole siccare. Verum quia jam multum sermocinati sumus, et prolixitas concertationis audientium studia lassavit, brevem tibi apertamque animi mei sententiam proferam, in illa ecclesia per­ ART. IV. DE AP08T0LICITATE ECCLESIÆ. 569 manendum, quæ ab Apostolis fundata usque ad diem hanc durat». Jamvero constat Hieronymo Ecclesiam antonomastice Apostolicam esse Romanam; respondens enim Theophilo Patri Alex., qui di­ xerat ecclesiæ regulis cautum esse, ne quis a proprio episcopo divortium faceret; inquit (ep. 63. n. 2.): se sequi «Romanam fi­ dem apostolico ore laudatam, cujus se participare alexandrina gloriatur ecclesia». Et disputans adversus Rufinum (1. 1. n. 4.), ita eum perstringit: «Fidem suam quam vocat? eamne qua roruaua pollet ecclesia, an illam quæ in Origenis voluminibus con­ tinetur ? Si romanam responderit, ergo catholici sumus ». S. Augustinus sæpissime in eandem scripsit sententiam; sed præsertim in psalmo contra partem Donati, et in epistola (ep. 23. n. 2.) quam ipsemet, Fortunatus et Alypius ad Generosum dede­ runt. Ut enim demonstret Donatistas ab ecclesia praecisos utrim­ que seriem romanorum Pontificum ad Anastasium usque pertexit; postquam autem evicerit in ea serie nullum donatistam episco­ pum reperiri, nullumque adesse antistitem quocum communica­ rent donatistæ, concludit: ipsos alienos esse ab ecclesiæ aedificio, quod, auctore Christo, romanis Pontificibus veluti fundamento in­ cumbit. Hinc etiam (c. ep. Manich. c. 4. n. 5.), scribit: «In catholica enim ecclesia.... tenet ab ipsa sede Petri Apostoli, cui pascendas oves suas post resurrectionem Dominus commendavit usque ad praesentem episcopatum successio sacerdotum ». Concludimus pulcherrimis verbis Petri abbatis cellensis, qui (ep. 23. epp. 1. 6.; et ep. 10. 1. 9.), ait: « Est tamen auro locus, in quo conflatur, et habet argentum venarum suarum principia, sedem Petri et curiam romanam, quæ clavos cœli principaliter tenet ». Et iterum: «Versa et reversa, in quolibet statu venera­ tionis et glorificationis tecum vado, tecum sentio. Si vero extra communis monetæ formam vis fabricare aliam, quam non adprobavit sedes Petri, cujus est vel adprobare vel improbare ordi­ nem universalis ecclesiæ, pedem sisto et terminos constitutos non transgredior». — Plura vide apud Schrader (op. cit. præsertim nn. 109-134.). 737. II. Satis ostenditur adaequata apostolicitas, adeoque ipsa apostolica Ecclesia, si inveniatur—1) plenitudo potestatis apostolicæ—quæ 2) aliis valet missionem apostolicam communicare— • «■ 570 h» DISP· IV. DE ECCLESIÆ PROPRIETATIBUS AC DOTIBUS. et 3) cum qua omnes communicare debent ut ad apostolioam ec­ clesiam pertineant. Atqui statuta successione in centro unitatis hæc omnia inveniuntur. Ergo. Prob. min. quoad plenitudinem potestatis. Centrum unitatis in quavis societate est supremum regimen—in Ecclesia est regi­ men monarchicum—regimen monarchicum postulat ut auctoritas suprema apud unum indivisa resideat. Inventa ergo legitima suc­ cessione in hoc uno, eo ipso invenitur plenitudo potestatis, quæ utique in Ecclesia est apostoiica. Prob. min. quoad facultatem communicandi missionem apostolicam. Ad eum certe, qui jure divino possidet plenitudinem potestatis apostolicæ, jure etiam divino perpetuandae in ecclesia, pertinet illam ceteris communicare (n. 515.). Difficultas aliqua posset hic enasci ex eo, quod jure ipso divino debeant esse epi­ scopi in ecclesia. Sed notetur—1) Institutionem episcoporum pro­ prio jure pertinere ad S. Pontificem—2) hic non tam agi de po­ testate ordinis, quæ est immediate a Deo, quam de potestate ju­ risdictionis, quam principaliter significat missio apostoiica (n.723.) —3) Etsi daretur (quod nos minime concedimus, ut seq. disp. pa­ tebit) jurisdictionem in episcopis esse immediate a Deo; semper ea esset penitus dependens a S. Pontif. ut omnes concedunt. Hinc proprio jure ad eum pertinet eligere ac instituere episcopos; par­ tem Ecclesiæ, quam gubernent, eis assignare; jurisdictionem li­ mitare, suspendere, revocare, etc. Unde Patres non dubitant asserere potestatem a Petri succes­ sore in reliquos episcopos dimanare. Sic Optatus Milev. (lib. 7. con. Parm.) ait: « Bono unitatis B. Petrus, cui satis erat, si post­ quam negavit, solam veniam consequeretur, et præferri omnibus Apostolis meruit, et claves regni coelorum communicandas cœteris solus accepit».—Ante S. Optatum, Nyssenus (adv. eos qui castigat, aegre ferunt): « Nihil », inquit, « falsi aut mendacii scri­ ptum est in evangeliis, neque Christi prædilectio exitum fallacem habet. Per Petrum episcopis dedit claves regni ccelorum·». — S. Leo M. (ep. ad épis. Galliæ, seu prov. Vienn.) sic disserit: « Hujus muneris [praedicationis scilicet veritatis] sacramentum ita Dominus ad omnium Apostolorum officium voluit pertinere, ut in beatissimo Petro Apostolorum omnium summo, principaliter t ART. IV. DE AP08TOLICITATE ECCLESIÆ. 571 collocaret, v.t ab ipso quasi quodam capite dona sua velut in corpus omne diffunderet ». — Innocentius I. (ep. ad cone. Car­ ting.) sic loquitur : « Scion tes quid apostolicæ sedi (cum omnes hoc loco positi sequi desideremus Apostolum) debeatur, a qua ipse épiscopat us, et tota auctoritas nominis hujus emersit ».— Cæsarius Arelatensis idem fatetur, scribens ad 8ymmacum Pa­ pam: «Sicut a persona B. Petri episcopatus sumit initium, ita necesse est, ut disciplinis competentibus, sanctitas vestra singu­ lis ecclesiis, quid observare debeant evidenter ostendat». — Et, ceteris omissis, S. Cyprianus (de unit. Eccles.), ait: «Ecclesia Domini luce perfusa per orbem totum radios suos porrigit, unum tamen lumen est quod ubique diffunditur, nec unitas corporis se­ paratur: ramos suos in universam terram copia ubertatis exten­ dit, profluentes largiter rivos latius expandit; unum tamen ca­ put est et origo una ». Prob. min. quoad necessitatem communionis cum centro uni­ tatis. Id patet—1) ex disputatis de unitate regiminis, quam Chri­ stus voluit in Ecclesia—2) ex indicatis in hoc eodem artic., prae­ sertim (n. 724.).—3) Pro omnibus sit S. Cyprianus, qui imme­ diate ante verba mox citata scribit: « Ecclesia una est, quæ in multitudinem latius incremento fœcunditatis extenditur. Quomodo solis multi radii, sed lumen unum, et rami arboris multi, sed robur unum tenaci radice fundatum, et cum de fonte uno rivi plurimi defluunt, numerositas licet diffusa videatur exundantis copiæ largitate, unitas tamen servatur in origine. Avelle radios tolis a corpore, divisionem lucis unitas non capit. Ab arbore frange ramum, fructus germinare non poterit; a fonte prœcide rivum, praecisus arescet: sic et Ecclesia», etc. 572 DISP, IV. DE ECCLESIÆ PROPRIETATIBUS AC DOTIBUS. ARTICULUS QUINTUS Utrum vera Christi Ecclesia sit Indefectibilis. § IExponitur Status Quaestionis. 738. Absoluta quæstione de proprietatibus Ecclesiæ, ejusdem dotes expendere aggredimur, incipientes ab indefectibilitate. In­ defectibi litas Ecclesiæ importat non modo quod Ecclesia num­ quam deficiat, sed quod nec possit deficere; spectata scilicet Chri­ sti institutione, quæ comprehendit etiam finem, necesse est ut Ecclesia tamdiu in suo esse perseveret, quamdiu sunt homines in terris degentes in stadio viæ. Distinguunt aliqui Ecclesiæ inde­ fectibilitatem ab ejus perpetuitate: perpetuitas enim, ajunt, pro­ prie importat « durationem Ecclesiæ usque ad mundi exitum >; cum indefectibilitas proprie dicat « identitatem perpetuae pennanentiae in eadem natura ». Hinc etiam dicunt, perpetuitatem affi­ cere existentiam, indefectibilitatem vero essentiam Ecclesiæ. 739. Verum identitas in eadem natura potest vel ita intelli­ gi, ut nomine naturæ significetur id solum quod Ecclesiæ essen­ tiam constituit; vel ut, sensu quodam ampliori, significetur tum essentia, tum quidquid ex Christi institutione essentiam Ecclesiæ consequitur. Primo modo perpetuitas Ecclesiæ necessario inclu­ dit indefectibilitatem ; mutata enim essentia Ecclesiæ, non ipsa perduraret usque ad mundi exitum, sed nova aliqua institutio ejus loco poneretur. Altero autem modo, indefectibilitas non in­ cluditur per se et absolute in perpetuitate : absolute enim fieri potest ut res permaneat absque aliqua ex suis proprietatibus, a fortiori vero absque una vel pluribus ex sibi additis praerogati­ vis: sicut homo perdurare potest in sua existentia usque ad se­ nectam ætatem, manens idem in sua essentia, imo et in suis pro­ prietatibus ; quamvis annorum et morborum pondere gravatus, plurium sensuum aut etiam rationis usum amittat. 740. Quare ut conceptus indefectibilitatis, quæ Ecclesiæ asse- Vf ART. V. DE ECCLESIÆ INDEFECTIBILITATE. 573 rends est, adæquate proponatur et explicite, dicendum est eam consistere . To­ tus pene Ps. LXXXVIII. agit de perpetuitate regni Christi: præsertim vv. 36-39. dicitur: « Semel juravi in sancto meo si David mentiar. Semen ejus in æternum manebit. Et thronus ejus sicut sol in conspectu meo, et sicut luna perfecta in æternum et testis in coelo fidelis». Cf. etiam quæ dedimus testimonia (n. 465.) — Unde: in cit. testimoniis sermo est de fœdere et de regno, qui­ bus diserte tribuitur perpetua permanentia. Atqui foedus est il­ lud quod Deus iniit per Christum, et regnum de quo agitur est Ecclesia. Sane—a) regnum David typice est regnum Christi, cum quo solum pepigit Deus foedus sempiternum: hinc (Luc. I. 32.) de ART. V. DE ECCLESIÆ INDEFECTIBILITATE. Jesu dicitur: « Hic erit magnus, et filius Altissirni vocabitur, et dabit illi Dominus Deus sedem David patris ejus: et regnabit in domo Jacob in aeternum »—1>) Ex intellectu autem Christiano et es ipsis Scripturis edocemur, regnum Christi in terris esse Ec­ clesiam. Ipsum enim regnum exhibetur uti ovile sub pastore, corpus sub capite, ædificiurn super fundamentum: quæ omnia evi­ denter significant Ecclesiam. Hæc certe est coetus hominum, qui obediunt Christo: id autem idem valet ac regnum Christi. Ergo in cit. testimoniis christianæ Ecclesiæ perennitas asseritur. 2) In V. T. sæpe opponitur regnum Christi, novum foedus, Ec­ clesia Christiana, antiquo foederi et Synagogæ, quatenus hæc de­ sinere aliquando debeat, illa in perpetuum durare (cf. Jer. XXXI. 32.; Aggæ. II. 7. seq.; etc.). Atqui synagoga desinere debebat et desiit quoad statura (n. 437.). Ergo Ecclesia a Christo fundata debet quoad statum in perpetuum perseverare, ac proinde vere est indefectibilis—Hoc argumentum sæpe proponit et evolvit Apo­ stolus explanans Scripturas V. T. Sed præsertim (Heb. VII. seq.) docet imprimis sacerdotium veluti identificari cum lege (trans­ lato sacerdotio, necesse est ut translatio legis fiat); dein vero opponit sacerdotium leviticum sacerdotio novæ legis: illud ineffi­ cax et abrogandum declarat; hoc vero efficax, æternum, numquam abrogandum. Comparat etiam V. T. novo Testamento, tam­ quam mobile immobili, imperfectum perfecto; et (I. Cor. XIII., Heb.X.)N.T. seu fidei præsentis œconomiæ visionem intuitivam in patria successuram deprædicat—Sed cf. quæ de hoc argumento diximus in tract, de Viri. Infusis (nn. 576. seq.). 748. II. Ex N. T. Ex multis quæ afferri possent unum vel al­ terum seligimus. Ac—1) arguimus ex loco classico (Matth. XVI. 18.); «Et ego dico tibi, quia tu es Petrus, et super hanc petram ædificabo Ecclesiam meam, et portæ inferi non praevalebunt ad­ versus eam». Ex quo testimonio liquet, Ecclesiam in se esse aedi­ ficium firmissimum, utpote fundatum supra petram; relative vero ad suos hostes, esse arcem inexpugnabilem, contra quam portæ inferi non prævalebunt. Nulla ergo est causa, sive intrinseca sive extrinseca, qua Ecclesia corrumpi aut deficere possit. 2) Ex perpetuitate et indefectibilitate muneris Apostolici, a quo cetera pendent in Ecclesia, et quod vel si solum stet, causa Mazzella. Dc Religione ct Ecclesia 578 DISP. IV. DE ECCLESIÆ PROPRIETATIBUS AC DOTIBUS. cum Novatoribus finita est. Jamvero (Matth. XXVIII.) Christus mittit Apostolos ad docendum et baptizandum, simulque promit­ tit se cum iis futurum, utique docentibus et baptizantibus, usqut ad consummationem sœculi. Et (Jo. XIV. 16.) Christus Dominus ait: « Et ego rogabo Patrem, et alium Paraclitum dabit vobis, v.t maneat vobiscum in cetera ums>. Et (Eph. IV.) docet Paulu? Christum dedisse Apostolos, pastores et doctores « ad consum­ mationem sanctorum »; « donec occurramus omnes in unitatem fidei»: «in virum perfectum». Hoc argumentum sæpe jam evol­ vimus. 749. III. Si conferamus cit. loca V. et N. T., jure quaerimus: quomodo omnia quæ in iis dicuntur de Ecclesia vera essent, si Ecclesia, vel ad tempus, unam vel alteram ex suis proprietatibus ac dotibus amittere posset ? Etenim — 1) supponas unitatem in fide, et regimine deficere, ita ut Ecclesia in duas vel plures partes scissa non sit amplius unica: evidens est de Ecclesia sic divisa non amplius affirmari posse, eam non dissipari, in œternum stare, comminuere et consumere omnia alia regna; sed e contra eam dilacerari, comminui et consumi: evidens est, ini­ micum contra eam prævaluisse, eam expugnasse, eamdemque esse a Christo derelictam. 2) Nec dici potest praedictiones et promissiones de perpetua Ecclesiæ indefectibilitate fuisse conditionatas , si nempe ea ma­ neret fidelis. Nam—a) hujusmodi promissiones non modo factæ sunt a Christo Ecclesiæ, sed ipsi Christo, cujus meritis rependi­ tur præmium regni sempiterni ; unde ipsi, qui acquisivit Eccle­ siam sanguine suo, dicitur: «postula a me, et dabo tibi gentes hæreditatem tuam». Num conditio aliqua est ex parte Christi, aut si ulla sit, potest ex parte ejus deficere ?—δ) promissiones Ecclesiæ factæ nullam prorsus conditionem exprimunt: imo cum factæ sint Ecclesiæ universæ, conditiones fidelitatis ex parte ec­ clesiæ ipsius excludunt; tunc enim promissiones hujusmodi hunc haberent sensum: Ecclesia non errabit, si a veritate non deflexerit: puram doctrinam tradet, si eam non corruperit ; etc.: quæ sane ridicula sunt—c) Accedit communis sensus Patrum. 750. IV. Patribus. Innumera sunt eorum testimonia; sed pauca seligimus, in quibus non modo Ecclesia dicitur perpetuo w ................. ART. V. DE ECCLESIÆ INDEFEOTIBILITATE. 579 duratura, sed semper florens, fulgens, crescens, numquam se­ nescens, quæ non modo non vincitur, sed nec inclinatur, etc. Quæ omnia sane præseferunt adæquatam indefectibilitatem. S. Ambrosius (1. de Salom. c. 4.), ait: « Navem, Ecclesiam debemus accipere, . . . quæ etsi undarum fluctibus aut procellis sæpe vexatur, tamen nunquam potest sustinere naufragium, quia in arbore eius, id est, in Cruce Christus erigitur, in puppi Pater residet Gubernator, proram Paracletus servat spiritus. Hanc per angusta hujus mundi freta duodeni in portum remiges ducunt »; id est, duodecim Apostoli.—S. Hieronymus (comment, in c. 4. Isaiae); « Super petram fundata Ecclesia nulla tempestate concu­ titur, nullo turbine ventisque subvertetur ». S. Jo. Chrysost. (in Orat. Quod Christus sit Deus): « A die, qua dictum est, constat Ecclesia solida et stabilis, ac invicta, florens, ac fulgens, et in dies magis ac magis vigens, crescens et plus ro­ boris sumens, et omnibus, qui ab illo die usque ad Domini ad­ ventum futuri sunt, præstans, ut summos inde fructus et ineffa­ bilem utilitatem capere queant ». Et (Hom de capt. Eutropio n. 6.): « Ab Ecclesia ne abstineas: nihil enim fortius Ecclesia. Spes tua Ecclesia, salus tua Ecclesia, refugium tuum Ecclesia. Caelo ex­ celsior et terra latior est illa. Nunquam senescit, sed semper vi­ get. Quamobrem ejus firmitatem stabilitatemque demonstrans Scriptura, montem illam vocat», etc. S. Augustinus (in Ps. 71.): « Putant [gentiles] religionem no­ minis Christiani usque ad certum tempus in hoc sæculo victu­ ram, et postea non futuram. Permanebit ergo cum sole, quamdiu sol oritur, et occidit; hoc est, quamdiu tempora ista volvuntur, non deerit Ecclesia Dei, id est, Christi Corpus in terris ». Et (Enarra, in Ps. 103. sermon. 2. n. 5.): « Firmavit Ecclesiam su­ per firmamentum Ecclesiæ. Quid est firmamentum Ecclesiæ? Quod est fundamentum Ecclesiæ, nisi.... Christus Jesus ? Et ideo tali fundamento suffulta, quid meruit audire? ‘Non inclinabitur in sæculum sæculi’.... Nutabit Ecclesia si nutaverit fundamentum : sed unde nutabit Christus, qui antequam veniret ad nos, et carnem susciperet, omnia per ipsum facta sunt, et sine ipso factum est nihil; qui omnia continet majestate, et nos bonitate? Non nu­ tante Christo, ‘non inclinabitur in sæculum sæculi’. Ubi sunt 580 DISP. IV. DK ECCLESIÆ PROPRIETATIBUS AC DOTIBUS. qui dicunt periisse de mundo Ecclesiam , quando nec inclinari potest ? > 751. V. E.v ratione theologica. Nam—1) Ecclesia instituta fuit a Christo, ut ejus missionem in terris continuaret ad sanctifica­ tionem et salutem animarum (n. 482. seqq.). Ergo tamdiu durare debet, quamdiu sunt homines salvandi per Christum, seu usque ad finem saeculorum; ita ut omnibus ac semper Christus sit via, veritas et vita. Atqui nisi perduraret vere indefectibilis non posset suum finem prosequi, suamque missionem continuare. Ad id enim requiritur ut homines possint ad eam accedere ad salu­ tem per ipsam obtinendam ; adeoque necesse est ut Ecclesia sit agnoscibilis uti vera Ecclesia Christi (n. 462.). Sed si vel in una ex suis proprietatibus aut dotibus deficere quandoque posset, Ec­ clesia non esset agnoscibilis. Id autem multipliciter probari pot­ est: ut aliquid innuamus, dicimus id patere ex intimo nexu, quo ea quæ Ecclesiam constituunt aut ejus constitutionem consequun­ tur, invicem colligantur. Fac enim ex. gr., pereat visibilitas; jam peribit apostolica successio, quæ ex illa dependet, adeoque et unitas. Fac pereat apostolicum regimen; jam cessabit principium efficiens unitatis, nec amplius Ecclesia erit societas: quod si aliud regimen substituas, jam non erit ea societas, quam Christus in­ stituit. Fac pereat infallibilitas; jam desinet extrinsecum prin­ cipium unitatis fidei. Protestantes dicunt Ecclesiam deficere posse quoad fidem. Sed si hanc tollas aut mutes, subvertis radicale germen animæ Ecclesiæ ; et quid fiet de sanctitate, quando id. deest quod dicitur initium et radix totius justitiæ? Hæc quisque prosequi potest. 2) Si Ecclesia quandoque deficere posset, nullo tempore pos­ set suam missionem et auctoritatem efficaciter exercere. Nam. si antecedenter constaret posse missionem Ecclesiæ vel peni­ tus concidere, vel saltem interrumpi, jam nullius ponderis red­ deretur , seu nulla foret ejus practica vis. Omnis namque re­ fractarius statim diceret defecisse vel corruptam esse missio­ nem Ecclesiæ; adeoque non esse amplius ei fidem habendam, nec ei parendum. Sane id confirmat exemplum Novatorum, qui ex ea suppositione ita se gesserunt, et commenti sunt missionem extra­ ordinariam. II ART. V. DE ECCLESIÆ INDEFECTIBILITATE. 581 752. Scholion,—Objectiones fere omnes partira in hoc articulo præoccupatæ sunt, partira eædem sunt ac illæ quæ contra unita­ tem regiminis et catholicitatem urgeri solent. Una tamen est, quæ es synagoga petitur, et cui præstat paucis respondere. Di­ cunt ergo I.: Synagoga Judæorum sæpe defecit; ergo et Ecclesia deficere potest — Prob. antec.—1) quia tempore Moysis, Aaron cum toto populo adoravit vitulum (Exod. XII. 4.)—2) tempore Heliæ, quando conquerebatur (III. Reg. XIX. 4.), dicens: « De­ relictus sum ego solus, et quaerunt animam meam, ut auferant eam »—3) Idem accidit tempore Isaiæ et Jeremiæ (Is. I. 7.: Jer. II. 13.): quod confirmatur ex illis (Parai. XV. 3.): « Transibunt multi dies in Israel absque Deo vero, et absque sacerdote, Doctore, et absque lege ». Resp. 1): quidquid sit de antec. neganda est consequentia. Et­ enim non de synagoga, sed de Christi Ecclesia dictum est: «por­ ts inferi non prævalebunt adversus eam »—2) Sed negari etiam debet antec. Sane quoad lum, pars synagogæ et non tota syna­ goga defecit in fide tempore Moysis; nec enim defecit ipse Moyses, nec Levitæ et Sacerdotes ; unde etiam (Num. III. 39.) dici­ tur: «Videns ergo Moyses populum, ait: si quis est Domini, jun­ gatur mihi. Congregatique sunt ad eum omnes filii Levi. Erant autem filii Levi viginti duo millia».—Quoad 2dam, et 3,ium reco­ lendum est, tempore Heliæ, Isaiæ et Jeremiæ duo regna perti­ nuisse ad Synagogam; regnum Juda, quod duabus, et regnum Is­ rael quod reliquis decem tribubus constabat. Alterum quidem ad idololatriam deflexit; non ita tamen; ut nulli fuerint verum Deum adorantes; unde cum Helias putaret se esse relictum solum, re­ spondit ei Deus (III. Reg. XIX. 18.) : « Dereliqui mihi in Israel septem millia virorum, quorum genua non sunt incurvata ante Baal ». Regnum vero Judæ diversas subiit vicissitudines, pro di­ versis, quos habuit, Regibus, bonis aut malis ; usque tamen ad captivitatem Babylonicam semper perseveravit usus Sacrificiorum juxta legem Mosaicam, uti liquet ex illis (II. Mach. I.): « cum in Persidem ducerentur Patres nostri, Sacerdotes, qui tunc cul­ tores Dei erant, acceptum ignem de altari occulte absconderunt in valle, ubi erat puteus altus, et siccus». 753. II. Dicunt: saltem synagoga tota cum suis cæremoniis 582 DISP. IV. DE ECCLESIÆ PROPRIETATIBUS AC DOTIBUS. expiravit tempore Christi; et tamen perpetuas permanenti» pro­ missiones ei facta’ videbantur. Ergo pariter deficere potest Ec­ clesia Christi. jResp. 1) Cessavit quidem synagoga tempore Christi, quatenus tunc repudiata fuit cum suis cæremoniis et sacrificiis, et in ejus locum successit Ecclesia Christi. « Cum in lege et prophetis, in­ quit Maldonatus (in illud ‘ nolite putare quoniam veni solvere le­ gem ’ etc. ), quatuor essent partes, promissa et vaticinia; præcepta decalogi; cæremonialia; judicialia: Christus omnia complevit; promissa et vaticinia, exhibendo quæ promissa quæque prædicta erant; praecepta decalogi moralia melius interpretando; cæremo­ nialia, quæ per cæremonias significabantur exhibendo, ut pro cir­ cumcisione carnis baptismum et circumcisionem cordis; judicia­ lia, quia praemia et supplicia corporea et temporalia in spiri­ tualia, et æterna commutavit. Quo ergo modo legem abrogavit? Non solvendo sed implendo, non violando sed perficiendo, sicut pictor, ut Theophylactus ait, inchoatae et extremis tantum linea­ mentis adumbratae imagini, dum extremam apponit manum, et colores adhibet, priorem imaginem abolet, novam inducit. Abolet autem non dissolvendo, sed absolvendo, non delendo, sed perfi­ ciendo ». 2) Ex promissionibus factis synagogae, aliæ ipsi ut tali fact® sunt et in ea implendae; uti ex. gr. promissio felicitatis tempo­ ralis prout’populus servaret aut transgrederetur legem: aliæ factæ ipsi sunt, prout figura erat Ecclesiæ Christi, et in hoc im­ plendae; uti ex. gr. promissio aggregationis gentium in eam, et aliæ hujusmodi. Unde S. Augustinus (de Civ. Dei, 1. 7. c.6. n. 1.) ait: «Quando ei [sacerdotio Aaronico] aeternitas promissa est, non ipsi umbræ ac figurae, sed ei quod per ipsam adumbrabatur figurabaturque, promissa est ». Certe si in aliquibus testimoniis indefectibilitas ecclesiæ Judaicae promitti videtur, in aliis plurimis eadem intra quosdam limites circumscribitur. At nullus est textus limitans indefectibilitatem, quæ passim promittitur Eccle­ siæ Christi. 3) Quare merito concludit Becanus (Man. Controv. 1. 1. cap.3. n. 47.), ex eo quod repudiata fuit synagoga non sequi, Ecclesiam Christi similiter esse repudiandam : « imo contrarium sequitur. 9 ART. VI. DE AUCTORITATE ECCLESIÆ. 583 Primo, quia Synagogam repræsentabat ancilla Abrahæ, quæ fuit repudiata: Ecclesiam vero uxor Abrahæ, quæ non fuit repudiata. Secundo, Synagoga præterea fuit repudiata, quod neque perfecta esset, neque sufficiens ad salutem , juxta illud (Heb. VII. 19.): ‘Nihil ad perfectum adduxit lex’.... At Ecclesia Christi est per­ fecta et sufficiens ad salutem... Unde Augustinus (inPs. LXXIII.) ‘sacramenta, inquit, novi Testamenti dant salutem: sacramenta veteris Testamenti promiserunt Salvatorem’. Tertio, Synagoga continebat umbram futurorum (Heb. X. 1.): Ecclesia continet lu­ cem, quæ est Christus (Jo. I. 9.). At umbra necessario deficit, accedente luce: debuit ergo cessare synagoga cum sacrificiis Mosaicis, quando venit Ecclesia cum Christo. Quarto, synagoga erat instituta pro servis, Ecclesia pro filiis : at servi accipiunt tem­ poralem mercedem a suis dominis, et sic dimittuntur: filii autem succedunt in perpetuam hæreditatem. Quod insinuat Apostolus (Gal. IV. 30.): ‘Ejice ancillam et filium ejus. Non enim hæres erit filius ancillæ cum filio liberæ’ ». II ARTICULUS SEXTUS An et qualis Auctoritas Christi Ecclesiæ sit tribuenda. § IExponitur Status Quaestionis. 754. Quæ ad Ecclesiæ potestatem pertinent immediate inferun­ tur ex iis quæ in præc. disputatione statuimus, præsertim ubi veram hierarchiam et rationem societatis perfectæ Ecclesiæ vin­ dicavimus. Juverit tamen, sive ad plenitudinem doctrinæ sive ad aliquos errores convellendos, directe agere de potestate Ecclesiæ, statuendo saltem principia, eorum applicatione ad diversa obje­ cta Canonistis relicta. 755. « Duplex est »; inquit D. Thomas (2. 2. q. 39. a. 3.), « spi­ ritualis potestas; una quidem sacramentalis, alia, jurisdictionalis. Sacramentalis quidem potestas est quæ per aliquam conse- 58 i DISP. IV. DE ECCLESIÆ PROPRIETATIBUS AC DOTIBUS. crationem confertur et talis potestas secundum suam essentiam remanet in homine qui per consecrationem eam est adeptus quamdiu vivit, sive in schisma, sive in hæresim labatur.... Potestas autem jurisdictionalis est quæ ex simplici injunctione hominis confertur, et talis potestas non immobiliter adhæret, unde in schismaticis et hæreticis non manet». Eamdem divisionem Trid. synodus satis insinuat, cum (sess. 23.) in Episcopo duo requirit, legitimam scilicet ordinationem et legitimam missionem, quarum illa potestatem ordinis confert, ista jurisdictionis. 756. Hujus distinctionis rationem, quæ adæquatam eam esse probat, dedimus (n. 516.); attamen recentioribus quibusdam tum theologis tum canonistis placuit novam distinctionem proponere, juxta quam ecclesiastica potestas alia est ministerii, alia magi­ sterii, alia imperii. Per potestatem ministerii intelligunt illam quam nos cum communi sententia potestatem ordinis nuncupa­ mus; potestatem vero magisterii et imperii distinguunt, quum nos utramque, juxta communem loquendi modum, potestatem jurisdi­ ctionis appellemus. Verum, uti recte animadvertit Card. Tarquini (1.1.n.4.not.) «tertium potestatis genus quod magisterii appellavit, frustra invexit cl. Phillips. Si enim purum sit magisterium, po­ testas dici nequit; sin autem ita concipitur, ut jus eidem insit inclinandi Fideles in obsequium fidei eorumque assensum impe­ randi, pars est potestatis jurisdictionis. Non erat igitur disce­ dendum a doctrina in scholis catholicis communi ». De potestate ordinis agitur in tract, de Sacram.; de potestate jurisdictionis prout respicit munus docendi in seq. artic. dicemus; cetera hic pertractari debent. 757. Porro potestas jurisdictionis trifariam dividitur. Nam vel—1) determinantur media ad finem proprium societatis perfectæ, et ita illius membris proponuntur, ut obligatio inducatur ea adhibendi; et habetur potestas legifera—2) vel efficitur, ut media jam proposita rite applicentur, habita ratione veri sensus legis et naturæ actionis quæ illi conformis aut ab ea difformis est; et habetur potestas judiciaria—3) vel denique renuentes ap­ plicare eadem media, aut ea impedientes coguntur aut coercen­ tur; et habetur potestas coactiva. Coactiva autem dicitur pote­ stas, non qucd præcise vim physicam inferat, id enim etiam per injuriam fleri potest; sed quod obligationem imponat ad pœnam, eamque obligationem etiam invitis inferat. 758. Potestatem legiferam Ecclesias dupliciter impugnarunt heterodoxi. Nam —1) complures ex Novatoribus docuere, Prælatos Ecclesiæ nullam habere auctoritatem ferendi leges Ecclesiasticas. Hos inter præcipue numerantur Pauperes de Lugduno, sive Waldenses, Marsilius Patavinus, Joannes Wickleffus, Joannes Huss, Joannes de Vesalia, Calvinus et Lutherus. Hic (lib. de captiv. Babylon., cap. de Baptismo) ita scribit : « quo jure Papa super nos leges constituit? Quis ei dedit potestatem captivandæ liber­ tatis nostræ, per baptismum nobis donatæ? cum neque Papa, ne­ que Episcopus, neque ullus hominum habeat jus unius syllabæ constituendæ super Christianum hominem, nisi fiat ejusdem con­ sensu».—2) Alii vero, Principum adulatores, admittunt quidem dari in Ecclesia potestatem ferendi leges Ecclesiasticas; sed eam a civili potestate pendere autumant; eamque Ecclesiæ a Princi­ pibus laicis concessam, non ab ipso Christo Apostolis datam et ab Apostolis ad Successores transmissam esse contendunt cum M. Antonio de Dominis, Richerio, etc. 759. Verum si semel probetur Ecclesiæ competere potestatem legiferam, eamdem ei competere jure proprio, seu divino, et non concessione principum , tum iisdem argumentis conficitur, tum patet ex dictis (nn. 582. seqq.) de Ecclesiæ independentia a civili societate. Qua in re notari potest, quod etsi potestas etiam civilis sit a Deo, diverso tamen modo ab eo est ac potestas eccle­ siastica. Nam si de ipsa institutione auctoritatis agatur, et non de actuali ejus collatione determinato subjecto;—1) potestas civilis eatenus est a Deo, quatenus Deus est auctor naturæ homi­ nis, qui socialis est, ac proinde auctoritatem exigit ; potestas vero Ecclesiastica immediate instituta est ab ipso Christo Domi­ no—2) Hinc Deus non determinavit ipse formam regiminis pro societate civili ; sed formam regiminis in Ecclesia determinavit Christus Dominus. Cf. Bellarminum (de Laicis, c. 6.). 760. Ex independente autem Ecclesiæ potestate legifera, evi­ denter percipitur, quod merito in Encyclica Quanta cura damnatæ sint sequentes propositiones: «Ecclesiæ leges non obligare in conscientia, nisi cum promulgantur a civili potestate; — acta 586 DISP. IV. DE ECCLESIÆ PROPRIETATIBUS AC DOTIBUS. et decreta Romanorum Ponti ileum ad Religionem et Ecclesiam spectantia indigere sanctione et approbatione, vel minimum as­ sensu potestatis civilis ; Constitutiones Apostolicas quibus da­ mnantur clandestin» Societates, sive in eis exigatur, sive non exigatur juramentum de secreto servando, earumque asseclæ et fautores anathemate mulctantur, nullam habere vim in illis orbis regionibus ubi ejusmodi aggregationes tolerantur a civili guber­ nio ». Quibus addi possunt plures propp. damnat» in Syllabo (§ 5. 6.). 761. Potestatis judiciariœ, ut diximus, proprium est efficere, ut leges statut» rite applicentur: id autem duo importat:—1) ut applicentur juxta sensum ac modum, quo lat» sunt—2) ut ad hanc normam actiones subditorum exigantur: duplex ergo requi­ ritur judicium, de sensu nempe legis, atque de relatione, quam ad illam habent individu» actiones; ac propterea hæc potestas merito vocatur judiciaria. Hanc vero Ecclesiæ potestatem, uti per se patet, inficiantur omnes, qui legiferam aut coactivam po­ testatem impugnant; præstat tamen recolere prop. XXXI. damna­ tam in Syllabo: « Ecclesiasticum forum pro temporalibus Cleri­ corum causis sive civilibus sive criminalibus omnino de medio tollendum est, etiam inconsulta et reclamante Apostolica Sede». 762. Potestas coactiva Ecclesiæ multipliciter impugnata est. Nam—1) aliqui omnem hujusmodi potestatem Ecclesiæ denega­ runt. Ita præter alios errores Marsilii Patavini a Joanne XXII. proscriptos, celebris est propositio: « Nec Papa, nec tota Eccle­ sia congregata potest ullum hominem, quantumcunque malum, punire pcena coactiva, nisi habeat ab Imperatore potestatem».— 2) Alii concedunt quidem Ecclesiæ potestatem infligendi poenas spirituales, sed negant eam posse temporales etiam poenas adhi­ bere; nec per auxilium brachii sæcularis. Id docebant olim Donatistæ in Africa, ut scribit S. Augustinus (in lib. con. Iit. Parmeniani, Petiliani, et Gaudentii Donatistarum). Eorum doctrinam amplexi recentiorum temporum Novatores, Waldenses, Albigen­ ses, etc. Ecclesiam idcirco crudelitatis accusarunt. Joannes Huss (prop. 14. inter damnatas a Constantiensi) ait: « Doctores ponen­ tes, quod aliquis per censuram Ecclesiasticam emendandus, si corrigi noluerit, saeculari judicio est tradendus, pro certo sequun- ART. VI.— DE AUCTORITATE ECCLESIÆ. 587 tur in hoc Pontifices, et Scribas et Pharisæos, qui Christum non volentem eis obedire in omnibus, dicentes, ‘nobis non licet inter­ ficere quemquam’, ipsum sæculari judicio tradiderunt, et quod tales sint homicidæ praviores quam Pilatus».—3) Alii denique agnoscunt potestatem coactivam Ecclesiæ etiam quoad pcenas temporales; tenent tamen eam non per proprios magistratus, sed per magistratus civiles posse eas infligere. 763. Ad catholicam doctrinam, hac in re intelligendam, adnotamus cum Suarez (de Fide, disp. 20. sect. 3. n. 13.): «Cum ma­ lum pœnæ consistat in violenta privatione alicujus boni, quot sunt genera bonorum, tot distingui posse genera poenarum; dicun­ tur ergo spirituales pœnæ, quæ privant spiritualibus bonis, qui­ bus ecclesia subditos suos privare potest, ut sunt censurae eccle­ siasticae, irregularitates et inhabilitates ad ecclesiastica munera, et similes: temporales autem pœnæ dicuntur, quæ privant exter­ nis bonis fortunae, ut confiscatio bonorum, et inhabilitas ad tem­ poralia officia , vel honores : corporales autem pœnæ dicuntur, quæ corpus ipsum attingunt, inter quas etiam exilium computa­ tur». De temporalibus autem et corporalibus poenis eadem est ratio. 764. His positis—1) certum est, quod « Ecclesia catholica ha­ bet potestatem ad puniendos et coercendos haereticos (eadem est ratio de aliter delinquentibus).... quod tamquam certum de fid& tenendum est ». Cf. Suarez (1. c. n. 10.). 2) Certum est hanc potestatem extendi ad poenas etiam tempo­ rales. Pius VI. in Bulla Auctorem fidei, propositionem synodi Pistoriensis affirmantis, « multo minus ad eam [ecclesiam] perti­ nere exigere per vim exteriorem subjectionem suis decretis », damnat ut inducentem in systema alias damnatum ut haereticum. Prop. XXIV. damnata in Syllabo sic se habet: «Ecclesia vis in­ ferendae potestatem non habet, neque potestatem ullam tempora­ lem directam vel indirectam ». In Encyclica Quanta cura S. P. Pius IX. has, inter alias, damnavit propp.: « Ecclesiam nihil de­ bere decernere, quod obstringere possit fidelium conscientias in ordine ad usum rerum temporalium; Ecclesiæ jus non competere violatores legum suarum pœnis temporalibus coercendi ». Quare merito docuerat Suarez (1. c. n. 21.): «Dico ergo, potestatem 58S DISP. IV. DE ECCLES1.E PROPRIETATIBUS AC DOTIBUS. puniendi hæreticos etiam temporalibus et corporalibus pœnis, , jure divino esse in pastoribus ecclesiæ, et præsertim in Romano ' Pontifice, quamvis secundario etiam pertineat ad Catholicos prin­ cipes, præsertim ut ecclesiæ protectores, et juxta ejusdem eccle­ siæ determinationem ». 3) Distinguendum est ipsum jus coercendi pœnis temporalibus a modo utendi eo jure: si jus inspiciatur, Ecclesia potest etiam per suos magistratus eas inferre, uti probant, documenta, quæ 1 profert ipse Suarez (1. c.): modus vero potest accommodari loco­ rum, temporum ac personarum adjunctis, prout semper factum est ab Ecclesia (1). 765. His ergo declaratis— (1) Si quia autem quærat, utrum hæc coercitiva Ecclesiæ potestas extendatur etiam ad Jus gladii; en quæ habet Card. Tarquini (pag.42.seq.):·· Quoad rem ipsam, de qua agitur, immediatum exercitium ejusmodi potestatis lege tantum ecclesia­ stica et quidem inferioribus Ecclesiæ magistratibus interdictum esse. Quod vero pertinet ad supremum Ecclesiæ magistratum, idest Romanum Pontificem, et Con­ cilium generale, quorum potestas nulla ecclesiastica lege restringi potest, hæc animadvertenda sunt : -· a) Hoc sine ullo dubio tenendum esse, saltem mediate ejusmodi jns penes eoe esse; ita scilicet, ut a catholico Principe jus habeant exigendi, ut eapœnain delinquentes animadvertat, si Ecclesiæ necessitas id postulet. Ecclesiæ enim non esset satis provisum, nisi ad ea, quæ necessaria sibi sunt, verum jus eidem datum esset. « b) Quod vero immediate, cum necessitas postulat, a supremo Ecclesiæ magi­ stratu tale jus exerceri non possit, nulla ratione id probari ; cum ex jure natu­ rali, ex eo quod Ecclesia societas perfecta est, contrarium imo demonstretur; er jure autem positivo divino nullus afferri possit locus, quo id vere interdictum fue­ rit; quandoquidem ineptissima sunt, quæ objiciuntur sive ex Matth. (26. 52.), ubi Christus Petro , homini eo temporis privato, ait : « Converte gladium tuum in locum suum, » etc.; sive ex (2. Cor. 10. 4.), ubi Paulus vim potestatis suæ denun­ tians scribit : « Arma militiæ nostræ non carnalia [id est non fragilia, ac futilia] sunt, sed potentia Deo ad destructionem munitionum ; » parique ineptia vilescit argumentum ex mansuetudine Ecclesiæ deductum, quasi vero mansuetudinis virtuti opponatur necessariæ justitias administratio : unum vero illud, quod paullo solidius opponi potest ex perpetuo non usu. ad justam probationis vim non assurgit, cum definiri nequeat, an ex potestatis, an potius ex opportunitatis defectu id evenerit, elve quia ex usu gravius damnum timeretur, sive quia praesto esset ministerium societatis civilis.” ART. VI. DE AUCTORITATE ECCLESIÆ. 589 § π. Solvitur Proposita Quaestio. Prop. XXXIII. 1. Ecclesiæ, utpote societati ecc Christi insti­ tutione , perfecta, nativo jure et non principum concessione, suprema et independens competit tum legifera tum judiciaria potestas.—'2. Leges autem suas ita sancire potest, ut earum violatores pœnis non modo spiritualibus, sed etiam temporali· bus coerceat. 766. I. Prob. lma pars, quoad potestatem legiferam. Chri­ stus Jesus (Matth. XVIII. 18.) dixit apostolis: «Arnen dico vobisr quæcumque alligaveritis super terram, erunt ligata et in cœlo; et quæcumque solveritis super terram, erunt soluta et in cœlo». Atqui hæc verba comprehendunt potestatem legiferam. Ergo. Prob. min.—1) Ligare et solvere vinculum aliquod supponunt: non agitur autem de vinculo materiali et physico, sed de vinculo morali ; lex vero vinculum quoddam morale est, siquidem obli­ gat, seu ligat hominum voluntates ad aliquid faciendum vel omit­ tendum: universalissima sunt verba Christi (quæcumque alliga­ veritis). Ergo cit. verba comprehendunt potestatem legiferam.— 2) Id etiam patet ex loquendi usu communi apud Judæos: ipsis enim ligare et solvere idem erat ac legem ferre et abrogare: unde in Talmude vocabula illa frequenter eodem sensu usurpantur— 3) Imo ipse Christus ostendere volens, se non venisse ad legem, abrogandam, dixit (Matth. V. 17-19.): «Non veni solvere legem aut prophetas, sed adimplere»; ac loquens de Pharisæis (Matth. XXIII. 4.) inquit: « Alligant onera gravia et importabilia et im­ ponunt in humeros hominum »: quo etiam sensu apostolus (ad Rom. VII. 2.), ait: « Quæ sub viro est mulier, vivente viro al­ ligata est legi; si autem mortuus fuerit vir ejus, soluta est a lege viri ». Ex quo testimonio patet etiam, Ecclesiæ potestatem legiferam esse supremam. Nam legislator cujus leges semper ratihabentur ab ipso Deo, supremam habet potestatem legislativam. Atqui Ecclesiæ 590 DISP. IV. DE ECCLESIÆ PROPRIETATIBUS AC DOTIBUS. leges a Deo ipso semper ratihabentur, uti liquet ex verbis Christi cit. Ergo. Cf. dicta (n. 558.). 767. II. Apostoli potestate legifera usi sunt. Etenim (Act. XV, 29.) veram legem in concilio Hierosolymitano tulerunt fidelibm præcipiendo, ut «se abstineant ab immolatis simulacrorum et sanguine, et suffocato». Nec dici potest, Apostolos declarasse so­ lummodo legem jam existentem, non vero novam legem condidis­ se. Primi enim christiani certe non tenebantur ea lege, vel quia Christus illam abrogaverat, vel quia non fuit lata ea intentione, ut post Christum obligaret. Secus adhuc vigeret ea lex, nam es­ set lex divina, quam Ecclesia abrogare non potest, sicut inferior nequit superioris legem abrogare—Pariter Apostolus (I. Tim. III.) legem statuit, ne Bigami ordinentur; (I.Cor. XI.) mulierem orare I jubet velato capite; (ILCor.VIII.) in Sabbatis collectationes fieri pro iis, qui omnia sua bona ad pedes Apostolorum Jerosolymii deposuerunt. Idipsum confirmari posset ex antiquissima praxi Ec­ clesiæ, quæ plura fidelibus præcepit, ut constat ex Actis, et Ca­ nonibus Conciliorum tam Generalium quam particularium: sed res tam obvia est, ut frustra congereremus testimonia. 768. III. Potestas legifera propria est cujuslibet societatis perfectœ. Sed Ecclesia est societas perfecta; ergo Ecclesiæ competit potestas legifera. Ab ipso autem Christo Domino constituta fuit talis societas; ergo jure suo, et non ex concessione principum potestate illa potitur. Aftn. hujus argumenti, sicut subs., pro­ bata est (n. 557. seq.); maj. vero assumi potest ex ipsa conces· sione adversariorum, qui nequeunt societati perfectæ potestatem legiferam denegare. Sed confirmari potest ex dictis (n. 430.). Et­ enim concedenda est societati perfectae potestas id exigendi, quod necessarium est ad consequutionem sui finis; sed potestas legife­ ra ad id est necessaria; per eam enim determinantur media, quæ ab omnibus adhiberi debent, ita ut omnes conspirent ad eumdem finem: habita ratione diversitatis humani ingenii, atque humanæ voluntatis inconstantiae, mutua illa conspiratio in adhibendis iis­ dem mediis, absque lege, esset impossibilis. Omnia igitur argu­ menta, quibus Ecclesiæ vindicavimus rationem societatis perfe­ ctae, confirmant hanc partem thesis. /69. Prob. lraa pars, quoad potestatem judiciariam. I. Chri- ART. VI. DE AUCTORITATE ECCLESIÆ. 591 stus Dominus (Matth. XVIII. 15-17.), inquit: « Si peccaverit in te frater tuus............dic ecclesiæ: quod si ecclesiam non au­ dierit, sit tibi sicut ethnicus ct publicanus ». Jamvero si ec­ clesia ipsum judicare non posset, inutile esset eum illi denunciare: si autem denunciatum absque ullo judicio et sententia Ec­ clesia sicut ethnicum et publicanum haberet, injustum id esset. Ergo Christus qui præcepit, ut peccator ecclesiæ denunciaretur, ac nisi eam audiret, haberetur tamquam ethnicus et publicanus, ju­ diciariam potestatem Ecclesiæ contulit. 770. II. Apostoli hac potestate usi sunt. Sic Petrus judicium tulit de Anania et Saphira (Act. V.). Paulus judicavit incestuosum Corinthi: unde (I. Cor. V. 3.) scripsit: « Ego quidem absens corpore præsens autem spiritu, jam judicavi [ex notitia delicti, fama aut informationibus accepta] ut præsens eum, qui sic ope­ ratus est »; quamvis, distulerit sententiam (n. 617.). Si autem Apostolus judicium de turpissima Corinthii actione ferre potuit; id potest etiam Ecclesia, in qua manet apostolica auctoritas. Idem Paulus (ib. 12.) ait: « Quid enim mihi de iis, qui foris sunt, judicare ? » ergo poterat de iis, qui intus sunt, id est in ecclesia, judicare: quod confirmatur ex oppositione ; addit enim (v. 13.): «nam eos, qui foris sunt, Deus judicabit». 771. III. Ecclesiæ, societati perfectæ, competit potestas legi­ fera; atqui potestas judiciaria in ea comphehenditur aut eam ne­ cessario consequitur; ergo tribuenda est etiam Ecclesiæ potestas judiciaria—Prob. min. Parum aut nihil confert ad finem socie­ tatis determinare media (quod fit per potestatem legiferam), nisi eadem rite applicentur; atqui absque potestate judiciaria, deesset debita applicatio mediorum. Nam—1) ea potestate sublata, unusquisque e sociis sibi relinqueretur in applicatione mediorum; supposita vero humani ingenii varietate, et habita ratione pas­ sionum, socii facile dissentirent; non haberetur ergo unitas ope­ rationis, quæ necessaria est ad commune totius societatis bonum assequendum—2) Revera potestas judiciaria duplex importat ju­ dicium (n. 761.), unum de vero sensu legis, alterum de relatione, conformitatis aut difformitatis, operationis ad legem: at si nulla esset auctoritas hæc judicia ferens, ct cui omnes parere tenentur, facile quisque detorqueret legem ad proprium sensum, et excu­ saret suam actionem, tamquam a lege non difformem. 592 DISP. IV. DE ECCLESI.E PROPRIETATIBUS AC DOTIBUS. 772. Ρ?όΑ 2,b pars. I. Ex Scriptura. Nam—1) dicitur (Maith. XVIII.): «Si Ecclesiam non audierit, sit tibi sicut ethnicus et publicanus ». Εκ quo ita cum Valentia (de effle. excoin. c. 3.) arguimus: Ecclesia ex concessione Christi erga refractarium ita se gerere potest, sicut erga ethnicum vel publicanum. Atqui er­ ga illos ita se gerere solet Ecclesia, ut illis non communicet bona quædam spiritualia communium suffragiorum: neque etiam cum illis consuetudinem conversationis extern® habeat, quam habet cum suis membris. Ergo potest Ecclesia subditos suos re­ fractarios eodem illo bonorum genere privare. Ergo potest illos excommunicare; cum excommunicatio nil aliud sit, quam cen­ sura Ecclesiastica privans baptizatum communione bonorum Ec­ clesiæ. 2) Legitur (Matth. XVL): « Quodcumque ligaveris super ter­ ram erit ligatum et in cœlis ». Certe ligatur invitus; agitur,ut diximus, de vinculo morali; unum ex moralibus vinculis est obli­ gatio ad poenam subeundam; inter pœnas sunt etiam privationes bonorum temporalium; nulla est restrictio in cit. verbis; ergo ea comprehendup.t etiam potestatem infligendi pœnas temporales— Apostolus autem (I. Cor. IV. 18. 21.) ait: «tamquam non ventu­ rus sim ad vos, sic inflati sunt quidam... . Quid vultis? in virga veniam ad vos, an in charitate et spiritu mansuetudinis?»—Et (II. Cor. XIII.): « Prædixi et prædico, ut præsens et nunc absens iis qui ante peccaverunt et cœteris omnibus, quoniam si venero iterum nou parcam. An experimentum quæritis ejus qui in me loquitur Christus ? » Et (X. 6.) : « in promptu habentes ulcisci omnem inobedientiam »: potestas vero ulciscendi est potestas pu­ niendi etiam invitum. Revera haud raro Apostolus non pepercit, sed incestuosum Corinthium tradidit « Satanæ in interitum car­ nis , ut spiritus salvus sit » (I. Cor. V.) ; pariter Hymenæum et Alexandrum tradidit « Satanæ ut discant non blasphemare ». Notentur hæc: « Ego.... judicavi tradere hujusmodi Satanæ in in­ teritum carnis». Illa excommunicatio et «traditio Satanæ» in detrimentum, « in interitum carnis » erat. Affligebatur ergo ille insignis peccator Corinthius, cruciabatur in corpore, « incarne», per ministerium quidem Satanæ, sed traditione Pauli. « Nam », ut bene advertit Anton. Paulutius (de Eccl. c. 2.), « traditus Sa- ART. VI. HE AUCTORITATE ECCLESIÆ. 593 tanæ, primo illo ævo, sæpius a Dæmonibus tanquam a tortoribus corripiebatur, ut ex Ililario et Hieronymo testatur Baronius. Unde et dæmones carnifices Reipublicæ Christianæ sæpius a SS. Pa­ tribus appellati ». 773. II. Ex Patribus. S. Hieronymus (ep. ad Theoph. Alex.), scribit: « Quod super nefaria hæresi multam patientiam geris, et putas Ecclesiæ visceribus incubantes tua posse corrigi lenitate, multis sanctis displicet, ne dum paucorum poenitentiam præstolaris, nutrias pertinaciam perditorum, et factio robustior fiat». Rursus (ep. ad Vigilant.): « Miror Episcoporum in cujus paro­ chia Vigilantius presbyter esse dicitur, acquiescere furori ejus, et non virga apostoiica, virgaque ferrea confringere vas inutile, et tradere in interitum carnis, ut spiritus salvus fiat». Quid est virga ferrea ? Quid confringere vas, tradere in interitum car­ nis ? Agitur de virga quæ cadit in corpus, quæ tradit corpus in interitum carnis quæ proinde est coactiva, et aj h activa. S. Augustinus, quem adversarii ad suam sententiam pertrahere nituntur (2. Retract, c. 5.), retractans, quod prius dixerat, non sibi placere hanc compulsionem schismaticorum, ait: « Non pla­ cet, dixi quia nondum expertus eram, vel quantum mali eorum auderet impunitas, vel quantum in eis in melius mutandis con­ ferre posset diligentia disciplinæ »: et idem latius prosequitur (in epist. 48. ad Vincent.; et 30. ad Bonifac.), ubi, loquens de legibus Imperatorum contra Hæreticos, ait: « magis pro illis sunt istæ leges, quæ illis videntur adversæ, quoniam multi per illas correcti sunt, et quotidie corriguntur: nam per has leges terren­ tur sævientes et corrigitur intelligens ». Et idem S. Doctor (invenitur textus c. Si Ecclesia Causa 23. q. 4.), ait: « Si Ecclesia vera ipsa est quæ persecutionem pati­ tur, non quæ facit, quærant ab Apostolo quam Ecclesiam signi­ ficabat Sara quando persecutionem faciebat ancillæ. Liberam quippe matrem nostram cœlestem Jerusalem, id est veram Dei Ecclesiam, in illa muliere dicit fuisse figuratam quæ affligebat ancillam; si autem melius discutiamus, magis illa persequebatur Saram superbiendo, quam illam Sara coercendo. Illa enim Dominæ faciebat injuriam, ista imponebat superbiæ disciplinam. Deinde quæro si boni et sancti nemini faciant persecutionem, sed Mazzella. De Religione et Ecclesia 38 Odl DISP. IV. DK ECCLKSl.E PR0PRIKTATL11US AC DOTIBUS. tantummodo patiuntur, cujus putant esse in psalmo vocem ubi legitur (Ps. 17.): persequar inimicos meos, et comprehendam illos, et non convertam donec deliciant. Ergo si verum dicere, vel agnoscere volumus, est persecutio injusta quam faciunt impii Ecclesiæ Christi, et est justa persecutio quam facit impiis Eccle­ sia Christi. Ista itaque beata est qua? persecutionem patitur pro­ pter justitiam, illi vero miseri qui persecutionem patiuntur pro­ pter injustitiam. Proinde ista persequitur diligendo, illi sævieudo; ista ut corrigat, illi ut evertant; illa ut revocet ab errore, illi ut praecipitent in errorem». 774. III. Ex Praxi Ecclesiæ. Abundant enim constitutione* pontificiae, et decreta Conciliorum œcumenicorum ex. gr. Lugdun. II., Later. IV., Viennensis, Constantiensis etc., quæ pœnas temporales, carceris, mulctæ pecuniariae, aut gravioris etiam afflictationis corporeae in criminosos statuunt. Has pœnas legere quisque potest in libro 5. decretalium, integris titulis de ffareticis, de Poenitentiis et remissionibus, latissime vero Causa 13. q. 4. — Sed plura invenies Conciliorum, Pontificum, et Pa­ trum monumenta jam collecta apud Suarez (de Fide, d.'20. sect. 3.). 77ο. IV. Addi hic possunt testimonia ipsorum Novatorum, qui in hac re, sicut in ceteris, narum sibi constant. Calvinus numquam quievit, donec Senatum Genevensem permovit, ad Michaelem Servetum, Antitrinitariorum nostri temporis parentem, flam­ mis addicendum : moxque librum edidit, cui titulus , Defensio Orthodoxæ Fidei, et in quo errores Serveti confutans, fuse pro­ bat, hæreticos jure gladii coercendos esse. Cum vero Sebastianus Castellio , latens sub Martini Bellii nomine, libellum opposuis­ set, quo Haereticorum causam suscipiebat, Theodorus Beza, ad Calvini, Magistri sui, sententiam tuendam, librum de haereticis a civili Magistratu puniendis conscripsit. In eo non solum propu­ gnat, hæreticos a civili Magistratu capitali supplicio plecti pos­ se; verum etiam hujus sententiae suffragatores citat Lutherum (in Postillis minoribus Dornin. V. post Epiphaniam), Melanchtonem (lib. de Officio Principis), Brentium (in libello de Republic» bene administranda), Bucerum (Enarratione in cap. 12. S. Mat­ thæi), Capitonem (lib. de jure Magistratus in Religionem), etc. i., » · ART. VI.— DE AUCTORITATE ECCLESIÆ. fr 595 776. V. Ex ratione. Nam Suarez (1. c. n. 12.)—1) statuit gemratim potestatem coercitivam Ecclesiæ contra hæreticos (idem est de infectis aliis criminibus), dicens: « potestas ad puniendos malefactores est necessaria in ornni Republica, bene instituta, ad illitis conservationem et bonum regimen.... quod adeo evi­ dens est, ut seclusa etiam Fide, et revelatione divina, ex vi ra­ tionis omnes homines intellexerint, hanc potestatem esse connaturalem, et datam ab Auctore naturæ eo ipso, quod homines in corpus mysticum unius reipublicæ congregantur : sed Christus Dominus instituit suam ecclesiam, ut esset unum corpus mysti­ cum per unam Fidem, perducendam ad unum supernaturalem fi­ nem; ergo reliquit in illa potestatem ad puniendos et coercendos malefactores, qui maxime huic corpori nocere possunt, et ab illo fine, quo tendit, illud perturbare ». 2) Deinde (1. c. n. 16.) asserit in specie de pœnis corporalibus eamdem potestatem. «Nam», inquit, «sine illis, solæ spiritua­ les parum movere solent carnales homines; quia licet revera gra­ viores sint, earum nocumentum non ita sensibiliter percipitur: isti autem vulgares homines sensu maxime ducuntur, et cogun­ tur. Atque hoc præcipue locum habet respectu hæreticorum, quia tota vis, et efficacia poenarum spiritualium pendet ex fide, perquam et ecclesiæ potestas, et veritas censurarum creditur. Unde cum haeretici fidem abjiciant, quasi nihil reputant hujus­ modi pœnas.... et ideo quoties August, hanc hæreticorum coa­ ctionem defendit et persuadet, de hac, quæ corporaliter sit, lo­ quitur ». 3) Denique (1. c. n. 26.) ostendit eamdem potestatem proprio jure pertinere ad Ecclesiam. « Nam », inquit, « hæc potestas erat necessaria ad rectam gubernationem et conservationem Ecclesiæ, ut supra probavi.... ergo debuit talis potestas esse in Ecclesia, ut Ecclesia est a Christo instituta.... et non quasi per accidens emendicata a potestatb inferiori; tum quia ecclesiæ regimen in se, et intrinsece debuit esse perfectum; tum etiam quia alias po­ testas superior in re maxime necessaria ab inferiori penderet; tum præterea quia contingere potest, ut temporalis princeps no­ lit hanc potestatem concedere ecclesiæ, vel ut nolit dare nisi sibi subordinatam, et cum recursu, et appellatione ad ipsum: quod 596 DISP. IV. DE ECCLESIÆ PROPRIETATIBUS AC DOTIBUS. esset maximum inconveniens ; tum maxime quia non posset esse universalis supra omnes Christi oves: nam saltem reges ipsi tem­ porales essent excipiendi, quod cederet in magnum dispendium Ecclesiæ ». 777. Scholion. Recoli hic debent objectiones, quas supra solvi­ mus (n. 529. seqq.; 562. seqq.; 586. seqq.). Præstat insuper pau­ cas alias referre. Ac—I. contra potestatem legiferam Ecclesiæ opponunt plura loca, in quibus Apostolus deprædicat nostram li­ bertatem per Christum : lex vero ajunt, obligationem imponens, opponitur libertati illi—Respondetur: Certe Apostolus non prædicat libertatem, quæ legem excludat; et ipse enim, ut vidimus, leges tulit. Quandoque igitur extollit libertatem, qua liberati su­ mus a cæremoniis legalibus, quibus Judæi, etiam post Christi adventum se obstrictos censebant. Ita ex. gr. scribit (IL Cor. III. 17.): «ubi autem spiritus Domini, ibi libertas»; sed immediate ante dixeratJ(v. 15. seqq.): «Usque in hodiernum diem, cum le­ gitur Moyses,'velamen positum est super cor eorum. Cum autem conversus fuerit ad Dominum, auferetur velamen. Dominus autem Spiritus est» etc. Quandoque etiam agit de libertate, propria fi­ liorum Dei, et qua per Christi gratiam liberi sumus a servitute peccati: ita (Rom. VI. 14.) dicitur : « non enim sub lege estis, sed sub gratia »; sed subditur (v. 20.): « Cum enim servi essetis peccati, liberi fuistis justitiæ ». Quandoque nihil aliud vult Apo­ stolus, nisi quod liberi sumus a timore servili, cui subjiciebantar Judæi, legem libenter et amore servantes. Cf. De Deo Creante (n. 913.). 778. II. Dicunt: Ex Christi ipsius voluntate servanda est li­ bertas tum’ in prosecutione finis spiritualis Ecclesiæ propositi, tum præsertim in fide: Ecclesia ipsa profitetur non esse adhiben­ dam potestatem coactivam, ut infideles convertantur; adeoque, ajunt, neque ad hæreticos aut schismaticos revocandos, neque ad fideles conservandos. Non habet igitur Ecclesia hanc pote­ statem. Respondetur: in hac difficultate tum confunditur libertas phy­ sica, (exemptio a necessitate intrinseca) cum libertate morali (exemptione ab obligatione); tum falso supponitur, vim externam, ART. VI. DE AUCTORITATE ECCLESIÆ. • 597 seu coactionem proprio dictam auferre libertatem. Contenti ergo esse possemus iis quæ diximus (n. 58. 88.), et in tract, de Virt, Infusis (n. 851.). Sed cum sæpe renovetur hæc difficultas, præstat referre verba Suaresii, quæ dum illam plene solvunt, simul ostendunt antiquam et non novam eam esse. « Eadem difficultas, inquit Suarez (1. c. n. 17.), objici potest contra omnem coactio­ nem, quæ per similes pœnas fit, ut alia maleficia vitentur, vel bona opera fiant, quia etiam reliqua opera moralia libere fiunt, et peccata libere vitanda sunt. Unde ulterius dicimus liberum dupliciter dici, scilicet, vel a necessitate naturali, quæ est in causa naturaliter agente, vel a necessitate, ut ita dicam, mora­ li, id est, ab obligatione aliquid faciendi. Prima ergo necessitas repugnat Fidei, ex vi libertatis ad illam requisitae. At vero hæc pœnalis coactio non inducit hanc necessitatem, ut per se notum est, et ideo non repugnat libertati ad Fidem requisitæ; immo ad illam juvat inducendo hominem, ut libere credat: et quamvis in principio talis coactio aliquo modo videatur minuere indifferen­ tiam libertatis, nihilominus relinquit actum simpliciter liberum: et minus malum est sic credere, quam simpliciter non credere. Et deinde ipsa vexatio solet dare intellectum, ut jam homo cum perfecta libertate credat. Quod si interdum contingunt simulatæ conversiones: illud est accidentarium, et ex malitia hominum et propter vitanda majora mala permittitur. At vero secundo modo loquendo de libertate, sic, Fides non est libera, præsertim in ba­ ptizatis, quod dico quia in hoc differunt a non baptizatis: nam istis etiam non est omnino libera Fides, quia obligantur ex præcepto divino ad illam suscipiendam : tamen illa obligatio solum est respectu Dei. At vero baptizati obligantur et Deo, et eccle­ siæ ratione baptismi, et ideo specialiter possunt ab ecclesia cogi, vel ad perseverandum in illa, vel ad redeundum ad illam. Cf. tamen quæ diximus (n. 66. 764.). 779. III. Marsilius Patavinus, et Richerius (de Pot. Eccl. 1. 3. c. 3.) plura opponunt testimonia Patrum,’ ut denegent Ecclesiæ potestatem cogendi per pœnas temporales. Limites præsentis tra­ ctationis non sinunt, ut singula expendamus; nec revera necesse est post ea quæ disputavimus tum in hoc art. tum ubi agebamus de Ecclesia societate perfecta, et de ejus habitu ad societatem 598 DISP. IV. DE ECCLESIÆ PROPRIETATIBUS AC DOTIBUS. civilem. Sufficit ergo advertere,—1) quod etiamsi aliqui Patres id docuissent, quod Richerius contendit, nihil tamen ipse profi­ ceret; nam consensus Patrum exhibet irrefragabile argumentum: consensum vero deesse satis ostenderent testimonia a nobis ci­ tata—2) Etsi autem veritas, quam hic propugnamus, non posset demonstrari ex consensu Patrum (quod tamen minime concedi­ mus); satis tamen demonstraretur ex Scriptura, et ex aliis docu­ mentis traditionis, uti liquet ex hactenus disputatis—3) Sed ut aliquid magis directe attingamus de hoc difficultatis capite — λ) distinguantur diversi actus qui possent tribui huic potestati: sunt enim aliqui, quos minime exercendos ab Ecclesia, ex una vel altera ratione, Patres docent; quin tamen sequatur deesse ipsam potestatem, aut exercitium ejus legitimum quoad alios actus. Ita ex. gr. S. Ambrosius, cujus auctoritate plurimum ab­ utuntur adversarii, nesat Ecclesiam debere seditionem ciere adversus reges; at quomodo potest inde inferri, Ecclesiam carere coactiva potestate ?—δ) Distinguantur personne, contra quas ad­ hiberetur potestas Ecclesiae coactiva: negant enim Patres, adhi­ beri eam posse contra infideles, qui Ecclesiæ subditi non snnt; negant etiam, in quibusdam rerum adjunctis, eam esse adhiben­ dam directe ut quidam revocentur ad fidem ; at ex his minime sequitur deesse potestatem illam in Ecclesia, aut illam adhiberi non posse in tutelam ordinis, vel correptionem malorum—3) Di­ stinguantur circumstantiae, in quibus Patres aliqui scribebant, aut in quibus versari potest Ecclesia. Nam Ecclesia vivens snb infesto Ethnicorum imperio, non poterat plenitudinem suæ po­ testatis exerere; adeoque Patres historice potius asserunt quod fiebat, non vero juridice negant potestatem Ecclesiæ. Ita etiam legitimæ potestatis usus potest quandoque esse illicitus, attentis circumstantiis: sed ex eo quod tunc excluditur exercitium pote­ statis, nec negatur ipsa potestas, nec excluditur ejus usus in aliis rerum adjunctis. • ’* T>—î*· ·t*.·?*< « ' ■ ART. VII. DE ECCLESIÆ IN’FALLIBILITATE. 599 ARTICULUS SEPTIMUS An vera Christi Ecclesia debeat esse Infallibilis. § I. Exponitur Status Quaestionis. > 780. Nomine infallibili tatis significatur immunitas ab errore. Immunitas vero ab errore intelligi potest vel quatenus aliquis, licet errori obnoxius, de facto tamen non errat ; et habetur id quod melius dicitur inerrantia : vel excluditur ipsa possibilitas errandi; et habetur id quod proprie dicitur infallibilitas : hæc duo tamen nomina sæpe promiscue usurpantur. 781. Nobis sermo est de immunitate ab errore quæ excludat ipsam possibilitatem errandi. Ea duplex est: una essentialis, et est propria Dei; altera participata, quæ creaturis rationalibus a Deo communicatur ea mensura et lege, quam Deus ipse vult: su­ per naturalis autem hæc erit, si naturæ vires et exigentiam su­ peret, ita ut sit ei indebita. 782. Infallibilitas, quam Ecclesiæ asserimus, participata est et supernaturalis; unde generatim describi potest: « privilegium a Christo Ecclesiæ concessum, quo, in rebus fidei et morum, ea nec falli nec fallere potest ». Quare jam patet quam parum ca­ tholicam doctrinam de Ecclesiæ infallibilitate intelligant qui ideo eam impugnant, vel quia, ajunt, Deus solus infallibilis est ; vel quia omnis homo errori est obnoxius. Deus solus infallibilis est infallibilitate essentiali, et homo naturaliter est errori obnoxius: a+ infallibilitas, quam Ecclesiæ tribuimus, participata- et supernaturalis est. 783. Infallibilitas hæc participata et supernaturalis adhuc bi­ fariam dispescitur : una dicitur passiva, quam etiam vocant infallibilitatem in credendo; altera est activa, quæ dici etiam so­ let infallibilitas in docendo. Prioris subjectum est Ecclesia uni­ versalis, quæ propterea (I. Tim. III. 15.) dicitur « columna et 600 DISP. IV. DE ECCLESIÆ PROPRIETATIBUS AC DOTIBUS. firmamentum veritatis », et (Matth. XVI. 18.) dicitur quod sit « ædificata supra petram, et port» inferi non prævalebunt ad­ versus eam ». Alterius vero infallibilitatis subjectum sunt Pasto­ res et Doctores, quos (Eph. IV.) Christus dedit in ædificationem corporis sui mystici. Hæc est principium extrinsecum efficiens ve­ ritatis, quæ tamquam in sede firmissima semper est in Ecclesia; illa rationem habet causæ finalis. 784. Jamvero quoad infallibilitatem in credendo duo præcipue notari debent. Primum est: etsi fides et sensus fidelium seorsum spectari et explorari possit; a fide tamen Ecclesiæ docentis nun­ quam potest re sejungi, aut esse ab ea diversa eique opposita. Obedientia enim fidei, quæ in fidelibus invenitur, respondet tam­ quam effectus, auctoritati docendi, quæ residet in Pastoribus: quemadmodum ergo semper erit multiiudo fidelium veram fidem profitens ; ita semper erunt cum illa Pastores et Doctores ve­ ram fidem docentes: adeoque manebit semper unitatis vinculum, quod, ex Christi institutione, interesse debet Pastores inter et plebem. •'.^3® 785. Alterum, quod notari debet quoad infallibilitatem in cre­ dendo , est haud oportere hic diserte ac directe ejus existentiam demonstrare. Nam—1) ea satis colligitur ex dictis: siqui­ dem ostendimus Ecclesiam esse unam unitate etiam fidei; aposto­ licam apostolicitate etiam doctrinæ, indefectibilem in suis con­ stitutivis , proprietatibus ac dotibus. Atqui si Ecclesia universa errare posset in fide vel credendo ut divinitus revelatum quod revelatum non est, vel negando esse revelatum quod revelatum est; Ecclesia deficeret in unitate, apostolicitate etc. Ergo. Unde de ea dicitur (Os. II.): « Sponsabo te mihi in fide: sponsabo te mihi in sempiternum ». 2) Imo haud raro adversarii ipsi concedere videntur infallibi­ litatem Ecclesiæ passivam; licet huic concessioni plures errores admisceant. Ita Calvin. (Ins. 1. 4. c. 8. § 11-15.) dicit istam propositionem « Ecclesia non potest9 errare » esse veram, si intelligatur de sola Ecclesia universali, non autem extendatur ad Episcopos, qui sunt Ecclesia repræsentative (cf. Bellarm. de Ec­ cles. milit. 1.3. c. 14.). Et Hodge {system. theol. vol. 1. p. 183.) statuit, Scripturam esse unicam regulam fidei; at simul addit, ART. VII. DE ECCLESIÆ INFALLIBILITATE. 601 quod in interpretatione Scripturarum «they should also pay the greatest deference to the faith of the Church ». At omnes mor­ dicus negant infallibilitatem in docendo, seu authenticum et vi­ vum magisterium (cf. de Virt. Infusis, n. 956. seqq.); adeoque in hoc adstruendo maxime adlaborandum est. 3) Ceterum infallibilitas Ecclesiæ in credendo est effectus, uti diximus, infallibilitatis in docendo, quæ proinde, ut indicavimus etiam (n. 633.) est illius principium : hinc infallibilitas activa Pastorum sibi vindicat necessario passivam fidelium infallibili­ tatem. Ergo si semel probetur existentia activez infallibilitatis in Ecclesia, supposita Christi institutione et ipsius promissis, ex ea necessario infertur et passiva. 786. Nobis igitur agendum hic est de infallibilitate Ecclesiæ in docendo. Quoad hanc tria considerari possunt:—1) ejus natu­ ra et existentia—2) ejus objectum—3) ejusdem subjectum. Sed enim objectum infallibilitatis art. seq. investigabimus; pauca hic pro rerum intelligentia declaranda sunt de ejus subjecto ; præsens ergo quaestio proprie est de existentia activez infallibilitatis. 787. Quoad subjectum hæc notanda sunt:—1) Illud duplex est: nempe Petri successor, Caput Ecclesiæ visibile per se spectatum; et corpus Pastorum, seu successorum Apostolorum, simul cum Capite. Quam distinctionem indicare videtur Synod. Vatican. (Const. Pastor Æternus, cap. 4.), ubi definiens infallibilitatem Rom. Pontificis (en unum subjectum), docet eum « infallibilitate pollere, qua divinus Redemptor Ecclesiam suam (en alterum sub­ jectum) in definienda doctrina de fide vel moribus instructam esse voluit ». 2) De infallibilitate S. Pontificis per se spectati directe agetur in sequente disp.; ceteri vero Pastores, seu Episcopi spectari pos­ sunt singillatim, vel simul conjuncti. Inter Catholicos convenit singulos Episcopos (Rom. Pont, excepto) errare posse; nec No­ vatores, qui omnem activam infallibilitatem Ecclesiæ denegant, illam singulis Episcopis ullo modo tribuunt. Superest ergo ut eis simul conjunctis, prout Corpus Pastorum efficiunt, tribuatur. Sane, ut paulo infra patebit, promissiones de infallibilitate factæ sunt corpori successionis Apostolicæ in communi, prout sunt Ec­ clesia docens. 602 DISP. IV. DE ECCLESIÆ PROPRIETATIBUS AC DOTIDUS. 3) Corpus illud Pastorum considerari potest separatum a visi­ bili Ecclesiæ Capite, vel cum illo conjunctum eique subordina­ tion. Si separatum spectetur, illud non est infallibile; nam munus infallibiliter docendi in Apostolis ordinarium, idest ad successo­ res transmittendum in iisque perseveraturum, a Christo Domino declaratum est verbis, quæ numquam ad singulos, sed semper ad totum collegium in unione cum Petro dirigebantur. Hinc Bellarminus (de Conc. et Eccles. 1. 2. c. 19.), ait: « Etsi Concilium sine Papa non potest definire nova dogmata fidei, potest tamen ju­ dicare tempore schismatis, quis sit verus papa, et providere Ec­ clesiæ de vero pastore, quando ei nullus aut dubius est, et hoc est quod recte fecit concilium Constantiense ». Infallibilitas ergo corporis Pastorum propria, ei competit prout cum Petri succes­ sore conjuncto. Hinc patet duplex illud activœ infallibilitatis subjectum non esse adaequate distinctum; unum enim est Rom. Pontifex solus; aliud corpus Pastorum, in quo necessario inclu­ ditur Rom. Pontifex. 4) Corpus Pastorum consentiens cum Rom. Pontif. potest esse vel in Concilio coadunatum, vel extra Concilium per orbem di­ spersum. Utroque modo ei tribuitur infallibilitas in docendo; Christus enim promittens ei infallibilitatem nullam distinctio­ nem fecit inter Pastores congregatos aut per orbem dispersos. 5) Necesse autem non est directe hic ostendere subjectum in­ fallibilitatis activæ esse corpus Pastorum Capiti visibili adhærentium. Ipsis enim testimoniis, quibus ostenditur existentia acti­ vœ infallibilitatis in Ecclesia, si ea excipias quæ successoris Pe­ tri infallibilitatem demonstrant, aperte conficitur eam residere in corpore Pastorum tamquam in subjecto (1). (1) «Hinc, præclare scribit Schrader (de unit. Eom. 1. 2. pag. 333.), petitur ipsa veluti ratio œconomiæ, ordo ac prope via, qua semet charisma præsidiumque infallibilitatis in Ecclesia explicat. Videlicet non secus, ac qui sibi secundum Sal­ vatoris parabolam habere firmam domum proponit: fundamento adfert firmitatem primum potissimumque, ut idem in se stabilitum absolute stet, nec ipso vacillante omnia corruant : tum vero columnis sic consulit, ut iis non tribuat firmitaten, qua in se absoluteque consistant, verum eosdem collocando in obfirmato illo fun­ damento, cui quousque institerint, licet magnam domus vim sustineant, de se ncn trahent ruinam; sed quum primum ab illo deflexerint, collapsæ ruinam illico da­ bunt , quamvis minimum ferendum pondus habeant. "Ubi etiam hoc adparet, in ART. VU. DE ECCLESIÆ INFALLIBILITATE. 603 788. Hæc de infallibilitatis subjecto nunc attigisse sufficiat. Jam ad ipsius infallibilitatis naturam declarandam accedamus. lEa sic describi potest : « supernaturalis Dei in Christo per Spi- / Iritum Sanctum assistentia, qua Ecclesia docens in rebus fidei et/ morum definiendis ab omni errore præservatur immunis ». 789. Dicitur I. assistentia : quo imprimis exprimitur donum infallibilitatis in docendo non esse confundendum cum inspira­ tione. Naturam inspirationis alibi (de Virt. Infusis, n. 939.) de­ claravimus; sed ad rem nostram adnotare sufficit, donum infalli­ bilitatis non importare novam revelationem; sed divinam specia­ lem providentiam, qua in revelatione, jam facta et in Apostolis completa, custodienda explicanda tuenda, Ecclesia ab errore ser­ vatur immunis. Id Ecclesia ipsa in suis definitionibus non semel expresse declaravit. Cf. de Virt. Infusis (n. 479. seqq.). 790. Quare patet—1) quam parum intelligant infallibilitatis conceptum, qui illam impugnant quasi Ecclesia, aliquod dogma definiens, novam acciperet revelationem, per quam doctrinæ Chri­ sti et Apostolorum aliquid adderet, atque ita Apostolicam fidem mutaret (cf. de Virt. n. 579. seqq.)—2) Quam immerito objicia­ tur ab aliquibus: si Ecclesia est infallibilis, cur in suis decretis dogmaticis aliorum testimonia profert? Ea profert, ut ostendat doctrinam, quam proponit, novam non esse, sed contineri in ver­ bo Dei sive scripto sive tradita; ut gloria fidei clarius elucescat; ut adversariorum calumnias retundat. 791. Dicitur II. assistentia, ut intelligatur etiam infallibilitamagna domo eaque a suo fundamento solida, in qua plurimæ columnæ vastam sustinent molem , contingere posse, ut earum nonnullæ a fundamento excidant, quin ipsa domus collabatur tota vel etiam notabile damnum pati videatur ; eo tamen sapientis provisoris curæ convertendæ, ne simul illæ omnes a suo funda­ mento devient, atque sic domus ad sola basis rudera redacta aut nulla amplius aut vix ulla esse deprehendatur. Consistentibus autem plerisque illis firmiter in ânno fundamento, partes singuke ob interna cum his vincula consertosque nexus continebuntur, junctaque domus tota firmiter stabit. Atqui hæc est ecclesiæ adcu- rata imago ac vera, quia ab ipso ecclesiæ fundatore usurpata, ab Apostolis porro 9 plus semel repetita, et a Patribus explicata. Qui ergo ecclesiæ firmitati consulit * ac providet, Christus iu Spiritu Sancto in infallibilitatis dispensando charismate erga fundamentum illius, romanum inquam pontificem, ecclesiæque columnas, epi­ scopos, non alia œconomia usus est. " <50-1 DISP. IV. DE ECCLESIÆ PROPRIETATIBUS AC DOTIBUS. tern Ecclesiæ non excludere, sed exigere humanam industriam; uti enim verbum ipsum indicat, Deus assistit Ecclesiam docen­ tem ne erret: vult ergo ut ea adhibeat operam suam ad errorem vitandum. Id Ecclesia ipsa sua constanti praxi fassa est (cf. de I7ri. n. 581.). Hinc per se ruit alia difficultas communis apud Protestantes: si Ecclesia, ajunt, infallibilis esset in docendo, cur tantas tamque diligentes investigationes, deliberationesque suis definitionibus præmitteret ? Certe Ecclesiæ quovis tempore existenti non competit perfectior assistentia, quam illa quæ Aposto­ lis concessa fuit: at de concilio Apostolico, habito in Jerusalem, legitur (Act. XV. 6. 7.): « Convenerunt Apostoli et seniores videre de verbo hoc. Cum autem magna conquisitio fieret, surgens Pe­ trus etc ». 792. Hic tamen sedulo distinguenda est causa efficiens infallibilitatis, quæ est promissa assistentia Spiritus veritatis, ab obli­ gatione Pastorum inquirendi diligenter, et orandi. Recte enim observat Valenda, communem doctrinam exprimens (torn. 3. d.l. q. 1. p. 7. § 41.):—1) « Sive Pontifex [idem dici debet de cor­ pore Pastorum definiente cum S. Pont.] » in definiendo studium adhibeat, sive non adhibeat: modo tamen controversiam definiat; infallibiliter certe definiet, atque adeo reipsa utetur auctoritate sibi a Christo concessa. Quod ex promissionibus divinis de veri­ tate per magisterium unius pastoris Ecclesiæ factis certissime colligimus, ut sæpius argumentati sumus. Itaque studium ac di­ ligentia Pontifici necessaria est, non ut omnino definiat, atque infallibili sua auctoritate utatur ; sed ut convenienter ac recte (hoc est sine peccato) utatur ». 2) «Quod si diligentia Pontificis necessaria esset, ut omnino definiat, tamen eadem fide credere deberemus, illum quando rem controversam definit, sufficientem adhibuisse diligentiam; qua su­ pra demonstratum est, debere nos credere, quod tunc ille infalli­ biliter ac vere definiat. Ratio est, quoniam eo ipso, quod Christus promisit Ecclesiæ, nunquam futurum, ut ipsa fallatur, atque adeo neque ut Pontifex controversiam falso definiat ; etiam pro­ misisse censendus esset, nunquam futurum, 'ut is praetermissa debita diligentia definiat; si ejusmodi quidem diligentia necessa­ ria omnino Pontifici esset ad definiendum. Quemadmodum si Dens ART. Vil. DE ECCLESIÆ INFALLIlJlLITATE. 605 nobis promitteret, futuram anno sequenti magnam frugum co­ piam; promittere hoc ipso quoque censeretur aeris temperiem, quæ ad eum effectum necessaria esset, ut apposite ad hanc rem inquit Melchior Canus (lib. 5. de locis Theologicis, c. 5.)». 3) Et paulo ante agens de casu, in quo Pontifex aliquo privato errore imbutus, ad eum definiendum accederet, ait: « Ad fideli­ tatem Dei erga Ecclesiam spectare, ut impediret in eo casu, quo­ minus per Pontificem illum controversia falso definiretur. Id quod facere Deus posset, aut Pontificem de medio tollendo, ne ipse, sed successor potius rem decerneret: aut interna mentis illustra­ tione, vel alio aliquo modo Pontificem ab errore revocando. Ne­ que vero hujusmodi providentia Dei in similibus casibus miraeulosa esset censenda, sed esset potius quidam effectus ejus legis ordinarim, qua Deus per promissiones de veritate factas, sese obstrinxit Ecclesiæ ». Idque deinde exemplo confirmat. Ex qui­ bus plane evanescit eorum difficultas, qui dicunt: nulla definitio haberi potest uti certa, siquidem nequit certo constare utrum Ecclesia docens debitam adhibuerit diligentiam necne, antequam definitionem ederet. 793. Dicitur III. in definienda doctrina fidei et morum. Omis­ so infallibilitatis objecto (de quo infra), quod his verbis expri­ mitur, ad intelligentiam eorum verborum duo notanda sunt. Pri­ mum attingit ipsum modum, quo aliqua doctrina infallibiliter ab Ecclesia proponitur : propositio enim hæc potest esse impli­ cita vel explicita. « Porro », inquit Cone. Vatic. (Const. Dei Filius, cap. 3.), «fide divina et catholica ea omnia credenda sunt, quæ in verbo Dei scripto vel tradito continentur, et ab Ecclesia sive solemni judicio, sive ordinario et universali ma­ gisterio tamquam divinitus revelata credenda proponuntur ». Ec­ clesia enim, uti sedula veritatis magistra, quotidiano etiam mi­ nisterio, qua viva voce qua praxi, fideles instruit. Hinc in liturgia, in publica sacramentorum administratione, in cultu, templa atque altaria erigendo, sanctorum reliquias et imagines publicæ fidelium venerationi exponendo, etc. eas implicite docet veritates, sine quibus hujusmodi praxes consistere non possent. Cf. de Virt. Infusis (n. 432.). 794. Alterum quod indicatur illis verbis in definienda do- 606 DISP. IV. DE ECCLESIÆ PROPRIETATIBUS AC DOTIBUS. ctrina etc., est Ecclesiam non esse infallibilem nisi in ipsa defi­ nitione. Hinc Ecclesiæ infallibilitas non modo non extenditur ad investigationes, quæ præcedunt definitionem; sed nec ad ea omnia quæ leguntur in ipsis monumentis definitionem continentibus. In his ex. gr. si quid inveniatur obiter ac incidente!’ dictum, si­ gnum est Ecclesiæ docentis intentionem in illud definiendum non ferri: qua ratione negant Theologi (cf. de Deo Creante, n. 279.) de fide esse naturam pure spiritualem Angelorum. Sed de hisci, quæ supra disseruimus (n. 385.). 793. His itaque prænotatis— § n. Solvitur Proposita Quaestio. Prop. XXXIV. Constituit Christus in Ecclesia visibile, au­ thenticum et perpetuum Magisterium, cui promisit et contulit speciale infallibilitatis charisma, quo, per Spiritus Sancti as­ sist entiam , in doctrina de fide et moribus definienda, num­ quam possit a veritate deflectere : quemadmodum ergo ipsum jus habet doctrinam Christi cum auctoritate docendi, ita ex parte omnium fidelium eidem debetur consensus et obedientia fidei. 796. Prob. I. ex verbis quæ leguntur apud Matth. (XXVIII. 16-20.): «Undecim autem discipuli abierunt in Galilæam, in montem ubi constituerat illis Jesus.... Et accedens Jesus locutus est eis, dicens: Data est mihi omnis potestas in cœlo et in terra. Euntes ergo docete omnes gentes, baptizantes eos in nomine Pa­ tris et Filii et Spiritus Sancti, docentes eos servare omnia, quæcunque mandavi vobis. Et ecce, ego vobiscum sum omnibus die­ bus usque ad consummationem sæculi ». Cum quibus conferri de­ bent quæ habet Marcus (XVI. 15.): « Et dixit eis: Euntes in mun­ dum universum, prædicate Evangelium omni creaturæ. Qui cre­ diderit, et baptizatus fuerit, salvus erit: qui vero non crediderit, condemnabitur ». Unde:—1) in his verbis Christus Dominus promittit assisten- ART. VII. DE ECCLESIÆ INFALLIB1LITATE. 607 tiam suam Apostolis ut exercentibus munus docendi omnia quœcumque ipse mandaverat—2) eamdem assistentiam promittit Apostolorum successoribus, usque ad finem mundi duraturam— 3) hæc assistentia importat infallibilitatem in docendo. Ergo in Apostolorum successoribus semper est ac perseverat infallibilitas activa in Ecclesia. ·\> 797. Ac primo quidem: Christus promisit se adfuturum Apo­ stolis ut docentibus. Id eruitur—1) ex orationis serie; nam vel illa verba « ecce ego vobiscum sum » nexum habent cum verbis immediate praecedentibus « euntes docete..... docentes eos serva­ re etc. »; vel nullum habent nexum—2) ex conjunctione illa et (et ecce, ego vobiscum sum), quæ omnino manifestat nexum cum iis, quæ immediate praecedunt: quemadmodum si Rex mittens le­ gatum suum ad aliquod munus implendum, simul diceret « et ego tecum ero »; quisque intelligeret Regem dixisse: tecum ero, tuus adjutor, tuus sponsor in hoc munere implendo—3) ex scopo ora­ tionis, uti animadvertit ipse Grotius (in h. 1.). Praeoccupat enim Christus secretam ac obviam discipulorum difficultatem. Scilicet munus, quod ipsis imponebatur, gravissimum erat, et simul Chri­ stus subtracturus ab illis erat suam visibilem praesentiam: timere ergo poterant discipuli, ne, hoc auxilio privati, impares essent ad munus docendi omnes gentes. Hinc Christus, ad eorum ani­ mum erigendum, dixit: « ecce ego vobiscum sum »; perinde ac si diceret: forti animo sitis, vobis auxilio ero in hoc munere, non secus ac si visibiliter manerem vobiscum. Unde S. Jo. Chrys. (in h. L), scribit: « ‘Ecce ego vobiscum sum omnibus diebus usque ad consummationem sæculi’. Videsne rursum auctoritatem? Videsne quomodo illa sese attemperandi causa dixerit ?. . . . Ne mihi, inquit, difficultatem rerum dixeritis: ego enim vobiscum sum, qui omnia facilia reddo. Hoc enim prophetis in veteri lege dicebat: et Jeremiæ pueritiam obtendenti, et Moysi et Ezechieli subterfu­ gientibus, ‘Ego vobiscum sum’ inquit ». Cf. etiam pulcherrima verba Eusebii Cæsareensis, quæ dedimus (η. 312.). 798. Secundo : Christus promisit se futurum cum Apostolo­ rum successoribus. Etenim—1) Christus promisit se futurum cum Apostolis usque ad consummationem sæculi; sed id adimpleri non potuit in ipsa persona Apostolorum, qui communi fato ob- 608 DISP. IV. DE ECCLESIÆ PROPRIETATIBUS AC DOTIBUS. euntes, omnibus diebus usque ad consummationem sæculi non erant docturi; nisi ergo velimus dicere Christum non adimple­ visse promissionem suam, necesse est dicere Christum in hac promissione Apostolos spectasse non ut homines individuos, sed ur personam moralem, quæ semper in suis successoribus perse­ verat ac vivit.—2) Assistentia, quam Christus promittit, quæ· cumque ea sit, ordinatur ad efficaciter juvandam Apostolicam missionem baptizandi et docendi; ita ut missio et assistentia sint veluti una institutio: « euntes docete......... et ecce ego vobiscum sum». Sed missio Apostolorum cum ipsis non desiit, sed usque ad finem mundi duratura est (n. 482. seqq.)—3) Eadem assisten­ tia promissa est ad implendum munus docendi omnes gentes: at Apo­ stoli per seipsos id præstare non poterant—4) Unde, præter Grotium, plurimi interpretes Protestantes, quos longo agmine citat Murray (n.62.), concedunt quod hic contendimus. 799. Tertio: Christxis promisit Apostolis, eorzvmque successo­ ribus infallibilitatem. Ut id clare innotescat, notetur—1) Singu­ larem et extraordinariam quamdam assistentium certe hic pro­ mitti, liquet ex maxima gravitate missionis, quæ confertur; ei sublimi modo, quo Christus exorditur, invocans suprepiam et di­ vinam potestatem ipsi datam; ex ipsa denique fJrma promissio­ nis adeo gravi et insigni « et ecce, ego vobiscum » et'e^Profecto hæc nequeunt intelligi de communi dumtaxat auxilio quod omni­ bus rite dispositis confertur—2) Certum est etiam promitti ta­ lem assistentium, quæ importet felicem exitum operis, ad quod datur. Id apertissime constat ex usu Scripturarum, juxta quem phrasis illa « ecce ego vobiscum sum » constanter eum sensum habet. Unde si Deus promittat se cum aliquo futurum in aliquo opere aut munere implendo, significatur felix ejus exitus; si of­ feratur oratio ad Deum, ut nobiscum sit in aliquo opere, petitor felix ejusdem exitus; si e contra affirmetur Deum non esse cum aliquo in aliquo opere aut munere implendo, id significat infeli­ cem exitum ejusdem. Ita ex. g. dicitur (Exod.III.il.seq.): «Dixiique Moyses ad Deum: quis sum ego ut vadam ad Pharaonem,et educam filios Israel de Ægypto ? Qui dixit ei: Ego ero tecumt. Et (Judic. VI. 12. seqq.): « Apparuit ei [Gedeoni] Angelus Domi­ ni, et ait: Dominus tecum... Dixitque ei Gedeon... si Dominus 609 ART. VII. DE ECCLESIÆ INFALLIRILITATE. nobiscum est, cur apprehenderunt nos hæc omnia?.... Obsecro, mi Domine, in quo liberabo Israel ?... Dixitque ei Dominus: Ego ero tecum: et percuties Madian quasi unum virum ». Et (Is.XLIII. ?.): «Cum transieris per aquas, tecum ero, et flumina non ope­ rient te». Et (.1er. XV. 20.): «Bellabunt adversum te, et non prævalebunt: quia ego tecum sum, ut 'salvem te, et eruam te». Et (Judith, VI. 18.): « sit et tecum Deus in medio nostri». Sed innumera prope invenies hujusmodi testimonia. Unde: Christus promisit se futurum cum Apostolis eorumque successoribus do­ centibus, omnibus diebus usque ad consummationem sæculi; ergo munus docendi Apostolorum eorumque successorum felicem exi­ tum habiturum est omnibus diebus usque ad consummationem sæ­ culi. At infelix esset exitus, si pro veritate errorem docerent; et eo infelicior, quo maior esset numerus eorum, qui errore im­ buerentur. Sane primum quod requiritur, ut docendi munus exer­ ceatur, et felicem exitum habeat, est ut non doceatur nisi veritas et haec persuadeatur: si alteri persuaderetur error, exitus magi­ sterii infelix esset. Confirmari id potest ex locis parallelis, in quibus magis ex­ plicite enunciatur quid comprehendat illa Christi promissio « eun­ tes, docete... et ecce, ego vobiscum sum ». Etenim in ultima coena, effundens Christus ingentem charitatem suam, Apostolis mœstis promisit Spiritum Consolatorem; et ait (Jo. XIV. 16.): «Ego rogabo Patrem et alium Paraclitum dabit vobis, ut maneat vobis­ cum in æternum, Spiritum veritatis, » qui « apud vos manebit, et in vobis erit ». Et (ibid. 26.): « Ille vos docebit omnia, et sug­ geret vobis omnia, quæcumque dixero vobis » (cf. Jo. XV, 26.; et XVI. 13.). Christus ergo promittens se futurum cum Apostolis suis, permanentem Spiritum veritatis in docendo promisit, ut sci­ licet in praedicatione Evangelii errare nullatenus possent. 800. II. Apostolus (Eph. IV.), scribit: « Et ipse [Deus] dedit quosdam quidem Apostolos, quosdam autem Prophetas, alios vero Evangelistas, alios autem pastores et doctores, ad consummatio­ nem sanctorum, in opus ministerii, in ædificationem corporis Christi, donec occurramus omnes in unitatem fidei et agnitionis Filii Dei in virum perfectum.... ut jam non simus parvuli fluctuantes, Mazzella. De Religione et Ecclesia 39 610 DISP. IV. DE ECCLESIÆ PROPRIETATIBUS AC DOTIBUS, et circumferamur omni vento doctrinæ, in nequitia hominum, in astutia ad circumventionem erroris ». Unde:— 1) Magisterium a Christo in Ecclesia institutum est, ut homines perfectam doctrinam acquirant, qua efficiantur di­ gna mystici Christi corporis membra; cui per Apostolicum ma­ gisterium proposita? tam firmiter inhæreant, ut per nullam ho­ minum astutiam aut circumventionem ab ea removeantur. Mu­ nus autem hujusmodi magisterii perdurare debet, donec occurra­ mus omnes in unitatem fidei et agnitionis filii Dei. Atqui idem magisterium impar esset ad consequendum finem, propter quem fuit instiruxum, nisi esset infallibile. Fallibile enim magisterium non sufficit, ut imperari possit assensus super omnia firmus at­ que irreformabilis, qualis est assensus fidei; nec ope illius satis cavere possemus a nequitia et astutia hominum. Ergo.—2) Hinc recoli hic possunt omnia testimonia, quibus ostendimus (nn. 650. seqq.) Christum voluisse, ut omnes tenerent doctrinam ab Apo­ stolis eorumque successoribus prædicatam. Ergo vel eos instruxit inf.illibilitate in docendo; et habemus quod intendimus : vel non instruxit infallibilitate, et tunc tota Ecclesia posset a fide defi­ cere, quod repugnat Ecclesiæ indefectibilitati. 801. III. Sed in re tanti momenti, ne pigeat recolere argumen­ tum sæpe propositum (cit. n. 650.), et fusius declaratum in tract. de Virt. Infusis (disp. 4. art. 2. 3. 5.), quod petitur ex œconomia fidei, quam Christus instituit. Illud autem potest ita proponi. Absurdum est dicere, Deum ipsum et Christum directe errorem velle, in eumque nos directe ac positive inducere. Atqui si ma­ gisterium Apostolicum non auctum fuisset infallibilitatis prærogativa, absurdum illud sequeretur. Ergo. Ad prob. min. hæc imprimis adnotemus:—1) Quemadmodum Deus Pater misit Filium suum, ipsumque audire jussit, dicens (Matth. XVII. 5.): « Hic est filius meus dilectus , in quo mihi bene complacui, ipsum audite·»: ita Christus misit Apostolos, dicens (Jo. XX. 21.): « Sicut misit me vivens Pater, et ego uiitto vos »; et voluit ut docerent omnes gentes, praedicarent Evange­ lium omni creatura? , ut sibi essent testes usque ad ultimum terree, ut portarent nomen ipsius coram gentibus et regibus etc.; atque ut hoc munere bene fungerentur, promisit eis Spiritum ART. Vli. DE ECCLESIÆ INFA LLIB1LITATE. 611 veritatis, qui doceret et suggereret omnia; promisit se eis adfuluruui omnibus diebus usque ad consummationem sæeuli. 2) Quemadmodum, Christo auctore, incumbit Apostolis munus docendi, ita u fidelibus exigitur obedientia fidei prædiçationi Apo­ stolorum; ot quidem sub æternæ damnationis pœna. Ita (Matth. X. 14.) Christus mittens Apostolos ad annuntiandum regnum Dei: «Quicunque», ait ipsis, «non receperit vos, neque audierit ser­ mones vestros, exeuntes foras de domo vel civitate, excutite pul­ verem de pedibus vestris; amen dico vobis: tolerabilius erit ter­ ne Sodomorum et Gomorrhæorum in die judicii, quam illi civi­ tati»; et (Marc. XVI.): «Qui non crediderit, condemnabitur»; ei (Jo. III. 18.): « Qui non credit, jam judicatus est »; et (Luc.X. ): « Qui vos audit, me audit, qui vos spernit, me spernit: qui 16. autem me spernit, spernit eum qui misit me». 3) Apostoli autem, accepta missione, ut dicitur (Marc. XVI. 20.) « profecti prædicaverunt ubique ». Prædicationem quoque suam ut unicam credendi normam proposuerunt (Gal. L, 6.; I. Jo. II. 24.); et contra doctores, quibus ipsi non mandaverant, protestati sunt (Act. XV. 24.). Cum vero controversia orta esset, an legalia Moysis adhuc obligarent necne, Apostoli, licet singuli infallibiles, pro norma tamen futurorum saeculorum, ad contro­ versiam finiendam, Concilium Jerosolymis habuerunt (Act. XV. 28.), ab omnibus subjectionem exigentes : paulo post, Paulus, «perambulabat Syriam et Ciliciam, confirmans Ecclesias praeci­ piens custodire præcepta Apostolorum et Seniorum » (ib. 41.). 4) Ut autem auctoritatem conciliaret prædiçationi Apostolo­ rum, Deus signis et portentis eam confirmavit. Cum complerentur dies Pentecostes (Act. II.), Apostoli « repleti sunt omnes Spiritu Sane. », qui visibili modo super ipsos venit, « et cæperunt loqui variis linguis, prout Spiritus Sane, dabat eloqui illis ». Ab hoc tempore (Marc. XVI. 20.): « Illi profecti prædicaverunt ubique, Domino coopérante, et sermonem confirmante sequentibus signis ». Et (Act. XIV. 3.), de Apostolis generatim dicitur: « Multo tem­ pore demorati sunt, fiducialiter agentes in Domino, testimonium perhibente verbo gratiæ suæ, dante signa et prodigia fieri per manus eorum». 5) Porro paulo ante ostendimus, munus docendi Apostolis coi- 612 DISP. IV. DE ECCLESIÆ PROPRIETATIBUS AC DOTIBUS. latum in successoribus duraturum esse usque ad consummatio­ nem sæculi; atque itlipsuin immediato ae clare infertur ex dictis (n. 482. seqq., 521. seqq., 650. seqq., 730. seqq.). Quamvis au­ tem daremus, quod falsum esse ostendimus (688.), post sufficien­ tem Evangelii promulgationem extraordinaria illa dona in Ec­ clesia cessasse, cum tamen illorum ope primi fideles in Eccle­ siam se receperint, adeoque ad seram usque posteritatem illis, tanquam credibilitatis moti vis, Ecclesia auctoritatem sibi conci­ liaverit, ad scopum nostrum perinde est. Semper enim verum esset, Deum prodigiis obsignasse illius Ecclesiæ missionem, qu® posset quovis tempore homines in falsam doctrinam inducere, et quidem Dei ipsius nomine et auctoritate. Quare: a Deo ipso induceretur in errorem, qui erraret, fidem adhibendo magisterio quod Deus instituit; quod omnes jussit au­ dire, ne æternum darent interitum; quod miraculis comprobavit. Atqui, si Apostolorum magisterium non esset infallibile, homines errarent, adhibendo fidem magisterio a Deo instituto; cui voluit ut omnes obedirent; quod miraculis comprobavit. Ergo si magi­ sterium illud non esset infallibile, Deus ipse induceret homines in errorem (1). 802. Scholion. Plures Novatorum objectiones in hujus quaestio­ nis expositione præoccupatæ sunt; aliis vero satisfactum est in articulis præc. Ita I. ex. gr. opponunt illud Isaiæ « Ponam.... filios.... doctos a Domino »; illud Jeremiæ «non docebit ultra vir proximum suum»; illud Joannis «erunt omnes docibiles Deis. Porro si hæc testimonia sumerentur in sensu adversariorum, non modo excluderent magisterium infallibile, sed etiam quodlibet visibile magisterium. Quapropter cf. quæ supra diximus (n.468.). (1) Plura argumenta possemus hic congerere ex natura revelationis, quam di­ vina procidentia nequit hominum arbitrio permittere, absque ulla infallibili regnis; ex unitate et univer?alitate fldei, quam Christus voluit in Ecclesia; ex aliis regulis, quas Novatores, rejecto visibili magisterio infallibili, invexerunt: a priori enim et a posteriori illæ probantur insufficientes; ex antiquissima et constanti Ecclesiæ praxi; imo ex testimonio ipsorum hæreticorum quoad hæreses suam praecedentes ab Ecclesia damnatas. Sed ab his exponendis abstinemus; peti enim possunt es cit Locis tract, de Viri. Infusis ubi agebamus de regula fidei. ART. Vil. UE ECCLESIÆ INI'A LLIBILITATE. 613 Ceterum cum magisterium Ecclesiæ sit continuatio magisterii Christi ipsius, ot Ecclesia doceat nomine et auctoritate ejus; qui ab Ecclesia edocentur, merito dicuntur docibiles Dei, et docti a Deo. 803. II. At si ita ros se habet, cur, instant , dixit Christus Dominus (Matth. XXIII.) « Vos autem nolite vocari Rabbi, unus est enim magister vester» ?—Respondetur: id dixit Christus Do­ minus ad excludendam ambitionem ac vanitatem ab exercitio ma­ gisterii; non vero ad excludendum ipsum magisterium (cf. dicta n. 529.). Revera id dixit Christus per oppositionem ad Pharisæos, qui « amant primos recubitus... primas cathedras... saluta­ tiones in foro, et vocari ab hominibus Rabbi » (ibid, v- 6. seq.): unde etiam subjungit (ibid. v. 9.): « patrem nolite vocare vobis super terram »; nec tamen inde eliminatur officium et nomen pa­ tris. Ut autem cum humilitate hæc officia exerceantur, maxime juvat meminisse et agnoscere unum esse supremum magistrum ac patrem (unus est magister vester.... unus est Pater vester, qui in cœlis est), a quo, sicut omnia dona, officium docendi et adju­ toria ad illud rite exercendum, procedunt. Nonne Christus dixit: «euntes docete omnes gentes»? Nonne Apostolus (II. Tim. I.) vocat seipsum doctorem et magistrum ? 804. III. Objiciunt contra primu^n datum argumentum:—1) Pro­ missio infallibilitatis, prout ad ipsas Apostolorum personas re­ fertur, respicit singulos, et non solum omnes collective; ergo si verba Christi referrentur etiam ad Apostolorum successores, sin­ guli Episcopi essent infallibiles—2) Revera, ajunt, illud « usque ad consummationem sæculorum » non significat finem mundi, sed interitum synagogæ, excidium Jerosolimæ, seu consummationem datus judaici—3) Ceterum promissiones Christi semper essent sub conditione, quamdiu nempe Apostolorum successores veræ doetrinæ adhæserint : èx quo profecto non sequitur, futurum esse ut semper illi adhæreant. Resp. ad lu,n. Ex data demonstratione constat omnino promis­ sionem infallibilitatis respicere tum Apostolos, tum eorum suc­ cessores: quomodo autem eos respiciat, distributivene an colle­ ctive sumptos, quantum est ex verbis ipsis (Matth. XXVIII.) am­ biguum videri potest. Imo, cum verba Christus dirigeret ad omnes 614 msp. iv. de ecclesiæ. proprietatibus ac dotibus. simul Apostolos, negari posset tenore horum verborum Apostolos singulos fuisse infallibiles. At vero, si verba ipsa Sacræ Scri­ ptura' ambiguitatem quamdam præseferunt, vera rei intelligentia petenda est ex antiqua et constante Traditione : semper autem ubique et ab omnibus creditum est, Apostolos singulos fuisse in­ fallibiles, sed eorum successores solummodo collective et conjun­ ctos cum capite privilegio infallibilitatis potiri. Ad 2dum: Promissiones Christi perseveraturas esse in Apostolorum successoribus, non evincitur solum ex verbis* usque ad con­ summationem saeculi », uti ex expositione argumenti apparet. Sed praeterea falsa est adversariorum interpretatio. Jerosolymæ enim excidium dicitur quidem consummatio (Matth. XXIV. 14.); sed non consummatio sœculi. Hæc ultima locutio (Matth. XXVIII. 20.) certe significat finem mundi. Id constat ex parallelismo ver­ bali, siquidem (ibid. XIII. 39. seq.) dicitur: « messis vero coasummatio sœculi... Sic erit in consummatione sœculi»: ubi hæc locutio aperte significat finem mundi. Id constat etiam ex paralle­ lismo reali; regnum enim Christi dicitur esse perpetuum, juxta illud (Luc. I. 55.) « et regni ejus non erit finis». Liquet, denique Christum cum emphasi complexum esse omnia tempora usque ad consummationem sœculi. Ad 3liam: Nulla est conditio vel in eodem textu vel alibi ex­ pressa, quæ afficiat promissionem, de qua agimus; ergo gratis as­ seritur. Imo in textu excluditur conditio, cujus defectus frustrare possit effectum assistentiæ a Christo promissæ; siquidem verba illa «et ecce, ego vobiscum sum », uti vidimus, praenuntiant fe­ licem exitum muneris impositi. Praesertim vero quaelibet conditio excluditur a fine, propter quem infallibilitas promissa est Apo­ stolis eorumque successoribus: finis est stabilitas Ecclesiæ universalis in fide, et hæc est absolute indefectibilis (n. 749.). ART. VIII. DE OBJECTO INFALLIBILITATIS. 615 ARTICULUS OCTAVUS Quodnam sit Infallibilitatis Objectum. § I. Exponitur‘Status Quaestionis. 805. Hæc quæstio, uti per se patet, agitari nequit nisi inter eos qui jam agnoscunt activez infallibilitatis existentiam in Ec­ clesia: unde iis præsertim utemur argumentis, quæ ipsis valida ac rata esse debent. Concilium Vaticanum definiens infallibilitatem Rom. Pontificis, elocet illum « ea infallibilitate pollere, qua divinus Redemptor Ecclesiam suam in definienda doctrina de fide vel moribus instructam esse voluit». Quibus verbis expresse de­ claravit objectum infallibilitatis esse « doctrinam de fide vel mo­ ribus ». 80o. At quænam est vera horum verborum intelligentia, eorumque extensio? Ut huic quaestioni respondeamus, duplex distin­ guendum est fidei christianæ depositum, unum stricte sumptum, aliud late sumptum: primum dici solet objectum infallibilitatis directum, aliud indirectum. 807. Depositum fidei christianæ stricte sumptum comprehendit eas omnes veritates, quæ, explicite vel implicite, ita continentur i in verbo Dei scripto vel tradito, ut vere sint a Deo revelatae, ac proinde certo divina fide credendae (cf. de Virt. Infusis, n. 473. seqq.). Depositum vero fidei late sumptum eas comprehendit ve­ ritates, quæ etsi revelatae non sint, tam intime tamen cum reve­ latis sunt connexae, ut sine illis depositum stricte sumptum re­ velationis catholicae, aut non possit aut minus bene possit integre custodiri, explicari atque defendi. Scilicet si aliqua veritas ita Ise habeat, ut, errore circa illam admisso aut permisso, fides in veritates revelatas reddatur impossibilis aut saltem periclitetur; veritas illa pertinet ad fidei depositum indirectum. 808. Porro ex demonstratis in art. præc. manifestum est, sal- ( 616 DISP. IV. DE ECCLESIÆ PROPRIETATIBUS AC DOTIBUS. tem depositum fidei stricte acceptum esse objectum infallibilitatis Ecclesiæ. Unde hujus auctoritas infallibilis sub promissa as­ sistentia Spiritus Sancti pertinet in primis ad custodiendas, pro­ ponendas, explicandas veritates revelatas, ac proinde ad arcendos errores his directe oppositos seu ad condemnandas hæreses. 809. Tota igitur quæstio contrahitur ad depositum fidei late sumptum. Ut autem ea bene intelligatur, duo præcipue sunt ani­ madvertenda. Primo: non sunt confundendæ duæ quæstiones val­ de inter se distinct»;—1) « utrum veritates pertinentes ad depo­ situm fidei late sumptum sint objectum auctoritatis infallibilis Ecclesiæ docentis? » —2) «utrum hæc vel illa veritas, quæ omnium sententia, subest infallibilitati Ecclesiæ, pertineat ad depositum fidei directum an indirectum; ac proinde, num credenda sit fide divina nec ne?» Primœ quæstioni unanimiter respondent affirma­ tive Theologi, ut videbimus, et alii contrariam sententiam vo­ cant errorem gravissimum, plures etiam hœresim; quoad alte­ ram vero non semper eadem est Theologorum responsio. 810. Ut rem exemplo illustremus, quæri potest, utrum fide di­ vina credendum sit hoc in individuo conc. oecum, habere aucto­ ritatem in Ecclesiam universam. Affirmant aliqui; nam, ajunt, eo ipso quod revelata est propositio universalis « omnia Gone. Œcumenica legitime celebrata habent auctoritatem in universam Ec­ clesiam »; revelata est etiam particularis , quæ in ea formaliter et implicite continetur, propositio «hoc Gone. Œcum. legitime celebratum habet auctoritatem in universam Ecclesiam ». Nec obstat, non esse revelatum, quod hoc Conc. est legitime celebra­ tum; sufficit enim, ajunt, ut id certo constet: quemadmodum suf­ ficit ut certo constet, Petrum natum esse ex Adamo ex naturali generatione, ut credamus eum esse infectum peccato originali, eum esse mortalem; cum revelatura sit omnes naturaliter genitos ex Adamo (nisi de privilegio constet) contrahere peccatum ori­ ginale, et subjici morti. Alii vero tenent veritatem, de qua agi­ tur, non esse proprie revelatam, sed solum connexam cum reve­ latis, quatenus, nutante certitudine auctoritatis hujus in indivi­ duo Concilii, nutaret certitudo eorum, quæ definit. Hinc dicunt veritatem illam non posse credi ob auctoritatem Dei revelantis, seu fide divina ; sed fide, quam aliqui vocant Ecclesiasticam, AUT. VIII. DE OB I ECTO INFA LLIBILITATIS. 617 alii mediate divinam : Ecclesiasticam , quatenus veritates illæ creduntur ού infallibilitalem Ecclesiæ; mediate divinam, qua­ tenus hæc ipsa infallibilitas, ob quam illæ creduntur, creditur ob auctoritatem Dei revelantis. Cf. quæ de hac re disputavimus in tract, de Virt. Infusis (nn. 499. seqq.); cf. etiarn , si lubet, Muzzarelli ( Se un fat to dommatico sia oggetto di fede feologica). 811. Sed enim constat apud omnes, veritatem quam adduximus ad exemplum aliasquo similes, subesse infallibilitati Ecclesiæ. Si ergo illa non sit revelata, adeoque non credibilis fide immediata divina; dicendum est, objectum infallibilitatis Ecclesiæ latius patere, quam objectum divinæ fidei: hoc enim comprehendit so­ lummodo veritates divinitus revelatas; illud præter has, compre­ hendit etiam veritates habentes cum revelatis necessariam con­ nexionem, de qua diximus. Hinc male argueret qui diceret: hæc vel illa veritas non est revelata; ergo nequit Ecclesia illam infallibiliter definire. 812. Alterum quod notari hic debet, est distinctio inter quæstionem generalem, et quæstiones aliquas speciales. Scilicet quæri potest:—1) Ecclesiæ infallibilitas extenditurne ad depositum fi­ dei indirectum ?—2) Ecclesia est ne infallibilis in hoc determi­ nato objecto definiendo ? Primæ quæstioni unanimiter respondent Theologi affirmative; quoad aliqua vero particularia objecta dis­ sentiunt. Sed ex hoc dissensu non sequitur quod dubitent de infallibilitate Ecclesiæ quoad depositum fidei indirectum ; dubi­ tant potius utrum determinatum aliquod objectum ad illud per­ tineat. 813. Rem illustremus exemplis. Si quçeratur ex. gr. an Ecclesia sii infallibilis in Beatificatione Servorum Dei; duplex est Docto­ rum sententia: utriusque argumenta profert Bened. XIV. (de Can. Sane. 1. 1. c. 42.). Si vero agatur de Canonisatione Sanctorum, etsi pauci veteres negaverint Ecclesiam esse in ea infallibilem, uti refert Benedict. XIV. (1. c. c. 43. n. 3.); attamen ipse cum communi docet (ibid. n. 27.): «Si non hæreticum, temerarium tamen, scandalum toti Ecclesiæ afferentem, in Sanctos injurio­ sum, faventem hæreticis negantibus auctoritatem Ecclesiæ in canonizatione Sanctorum, sapientem hæresim, utpote viam steimen- 618 DISP.IV. DE ECCLESIÆ PROPRIETATIBUS AC DOTIBUS. tem infidelibus ad irridendum fideles, assertorem erroneae propo­ sitionis, et gravissimis poenis obnoxium dicemus eum, qui auderet asserere Pontificem in hac aut illa canonizatione errasse, huncque aut illum Sanctum ab eo canonizatum non esse cultu duliæ colendum; quemadmodum assentiuntur etiam illi, qui docent de fide non esse hunc aut illum canonizatum esse Sanctum» (1). 814. Similiter quaeri solet, an Ecclesia sit infallibilis in adprobatione Religiosorum Ordinum. Qua in re notandum est imprimis cum Valentia (torn. 3. disp. 1. q. 1. p. 7. § 41.): « Cum Pontifex Religionem aliquam, hoc est, certum aliquod vitæ institutum ap­ probat, duo in ejusmodi facto Pontificis considerari debent. Unum est in ipsa definitione Pontificis atque judicio positum: nimirum quod is asseverat, institutum illud vitæ malum non esse, sed Evangelicæ potius perfectioni omnino consentaneum. Alterum vero spectat ad quandam Pontificis prudentiam in gubernando: nempe quod tali vitæ instituto, tali tempore, etc. suum quem­ dam in Ecclesia concedit locum ». Jamvero in primo illo Eccle­ siam errare non posse, concedunt omnes. Sed quoad alterum id negant Bannez, Sylvius, Tanner etc. Attamen Valentia (1. c.) cum pluribus aliis affirmat, dicens: « ea tamen opinio jure ac merito reprehenditur. Neque enim debet ullo modo concedi, posse Pon­ tificem universam Ecclesiam ad rem aliquam obligare, quæ ipsa (1) Sufficiet nobis hac de re indicare quæ habet D. Thomas (Quodb 9. q. 8. ». 1.)— n) u In Ecclesia, * inquit, * non potest esse error damnabilis: sed hic es­ set error damnabilis, si honoraretur tamquam sanctus, qui fuit peccator: quia ali­ qui scientes peccata ejus, crederent, hoc esse falsam; et si ita contigerit, possent ad errorem perduci: ergo ecclesia in talibus errare non potest ». b) « Præterea Aug. dicit in'epistola ad Hieronymum, quod si in Scriptura ca­ nonica aliquod mendacium admittatur, nutabit fides nostra, quæ ex Scriptura canonica dependet: Sed sicut tenemur credere illud quod est in Sacra Scriptura; ita illud quod eat per ecclesiam determinatum: unde haereticus judicatur qui sen­ tit contra determinationem conciliorum: ergo commune judicium ecclesiæ erroneum esse non potest : et sic idem quod prius. » c) Respondens autem objectionibus, ait: « Ad 1 dicendam quod pontifex, cujus est canonizare sanctos, potest certificari de statu alicuius per instinctum Spiritus Sancti, » qui omnia scrutatur etiam profanda Dei, ut dicitur 1. ad Corinth. 2. «Ad 2. dicendum, quod divina providentia præservat ecclesiam, ne in talibus per fallibile testimonium hominum fallatur. » ART. VIII. DE OB I ECTO INFALLIBILITATIS. 619 tamen non ad ædilicationein, sed ad destructionem (quacunque tandem ratione) pertineat Ecclesiæ, ut satis superque jam ex diI cti< intelligi potest. At eum Pontifex locum concedit in Ecclesia alicui Religioni; certe universam Ecclesiam eatenus etiam ea re obstringit et obligat, ut nequeat illa obsistere , quominus 'tales Ordines Religiosi inter fideles ipsos versari possint. Hoc igitur si incommodum ipsi Ecclesiæ esse posset, jam illam Pontifex obligaret ad rem, quæ non ad fidelium aedificationem spectaret, sed ad destructionem potius ». 815. Itaque, omissis his particularibus quaestionibus, generalem quæstionem imprimis versamus, utrum nempe præter directum I infallibilitatis objectum, agnoscendum sit etiam indirectum: ita nt Ecclesiæ infallibilitas non sit coarctanda ad ea solum, quæ, si definiantur, juxta omnes credenda sunt fide immediate divina. Cum vero de duobus determinatis objectis mota sit specialis quae­ stio; inquiremus utrum praesertim Ecclesia infallibilis sit—1) in damnandis propositionibus cum nota inferiori hæresi — 2) in fa­ ctis dogmaticis? Utrumque hoc objectum paucis declarari indiget. 816. Quoad primum notari debet quod si constet Ecclesiæ ju­ dicium esse infallibile in decernendis censuris infra hœresim; eo ipso refutatur quorumdam recentiorum in Germania scriptorum sententia, qui absolutam scientiae independentiam proclamantes, (cf. de Virt. Infusis nn. 1058. seq.), dicunt (Syl. prop. XI.): < Ecclesia non solum non debet in philosophiam unquam animad­ vertere, verum etiam debet ipsius philosophiae tolerare errores, eique relinquere ut ipsa se corrigat ». Etenim vel—1) philosophia aut alia humana scientia aliquid docet, quod nullum habet nelum cum doctrina revelata, nullam oppositionem cum illa; et tunc Ecclesia, ut diximus in tract, de Virt. (n. 1044.) de eo non judicat. Unde Conc. Vatic. (Const. Dei Filius, cap. 4.), docet: A ad depositum late sumptum extendunt.—Suarez (de Fide, disp.5. sect. 6.) docet: «Veritas catholica est Pontificem definientem ei cathedra esse regulam fidei, quæ errare non potest quando aliquid authentice proponit toti Ecclesiæ, tanquam de fide credendum >: loquens vero (de Relig. Soc. Jesu, 1. 3. c. 4. n. 5.) de Bulla Ascen­ dente Domino, qua Greg. XIII. declaravit vota simplicia consti­ tuere posse statum religiosum, addit, in hac declaratione S. Pontif. fuisse « omnino infallibilem, ita ut sine errore in fide negare non possit. Ratio est, quia sententia Pontificis in his quæ ad doctrinam pertinent, infallibilem continet certitudinem ex Chri­ sti institutione et promissione: ‘Ego rogavi pro te’. . . . Valde autem diminuta fuisset Christi Domini providentia circa suam Ec­ clesiam si in decidendis talibus quaestionibus ex cathedra Vica­ rium suum labi permitteret ». —De Valentia (tom. 3. disp. 1. q. 1. p. 7. § 40.) infallibilitatem extendit ad omnia spectantia ad pietatem; et (q. 5. § 27.) ad ea quæ ad bonum Ecclesiæ statum pertinent; et (§ 36.) ad ea quæ ad bonum Ecclesiæ pertineant. Libet exscribere solum quæ docet (§ 40.): « Non est negan­ dum», inquit, « quin quod dictum est de infallibili certitudi- ART. VIII. DE OBJECTO INFALLIBILITATIS. 629 ae definitionum Pontificis, imprimis locum habeat, in iis quæ Pontifex ad doctrinæ controversias finiendas erroresque extermi­ nandos fidelibus proposuit, tanquam a Deo revelata et credenda ex fide. Cæterum, quoniam Pastorem suum semper audire tenetur Ecclesia, et Ecclesiam divina Scriptura absolute prædicat esse columnam et firmamentum veritatis (I. Tim. 3.), adeoque nun­ quam errare tota potest ; dubium esse non debet, quin in aliis quoque rebus omnibus asserendis, quæ ad pietatem spectent, et Ecclesiam totam concernant, infallibilis sit Pontificis auctoritas. Neque sane arbitror, hoc absque errore negari posse. . . . Quæ sane certitudo iisdem illis Dei promissionibus nititur ex quibus com­ pertum habemus nunquam esse futurum ut universa Ecclesia in rebus religionis fallatur ». Cf. etiam Bellarminum (de Rom. Pontif. 1. 4. c. 5.). 825. Prob. 2da pars , allata jam argumenta factis dogmaticis applicando. I. Ecclesia sua constanti praxi asseruit, sibi jus com­ petere judicandi de sensu librorum objective; quem sæpeeodemana­ themate perstrinxit ac ipsam doctrinam per se spectatam, fide­ libus injungens ut huic suæ sententiæ acquiescerent. Atqui, ut diximus, Ecclesiæ est suæ infallibilitatis intensionem ac extensio­ nem declarare ac definire. Ergo. Prob. maj.: Sæculo IV. Nicæni Patres, in Epist. Synodica ad Ecclesiam Alexandrinam (apud Socrat. 1. 1. c. 6.), ajunt: « Pla­ cuit Concilio communibus suffragiis anathemate denuntiare, et ei ipsi, et nefariae ejus opinioni, et verbis sententiisque execrdbihbus, quibus usus est ad Filium Dei blasphemiis onerandum ». Idem Socrates (1. 2.) testatur, proscriptum pariter fuisse a Nicae­ nis Patribus Arii librum, quem Thaliam inscripserat. » Sæculo V. Pelagius compulsus fuit erroneum , quein in ejus scriptis Ecclesia detexerat, sensum damnare. Unde Innocentius I. (in ep. ad quinque Episcopos, quæ inter Augustinianas est 183.), scribit : « Librum , qui ejus esse diceretur, evolvimus, in quo multa contra Dei gratiam legimus esse conscripta, multa blas­ phema, nihil quod placeret, et nihil pene quod non penitus dis­ pliceret, a quovis damnandum, atque calcandum.... Anathema­ tizet ergo ista quæ sensit». Ô30 >' DISP. IV. DE ECCLESIÆ PROPRIETATIBUS AC DOTIBUS. In Concil. Ephesino (Act. 1.) lecta imprimis fuit prolixa Epis. S. Cyrilli Alexandrini ad Nestorium, quam Patres quoad omnia approbarunt: postea vero lecta etiam fuit Epistola Nestorii ad S. Cyrillum, quam ab orthodoxa fide alienam esse declararunt, dicentes: «Omnia, quæ Epistola hæc complectitur, cum fide Nicæna aperte pugnant; suntque ab eadem omnino aliena : quare omnes, qui ita credunt a recta fide alienos esse judicamus. Omnes Episcopi simul clamaverunt: Quicunque Nestorium non anathe­ matizat, anathema sit. Omnes Nestorii Epistolam et dogmata anathematizamus,... impiam fidem Nestorii anathematizamus». Famosa est causa trium capitulorum, idest operum Theodori Mopsuesteni, scriptorum quorumdam Theodoreti, et epistolae Ibas. Conc. Constantinop. II. (Collât. VII.) dicit: « In memoria tenentes promissiones de Sancta Ecclesia factas , et qui dixit, quod portæ inferi non prævalebunt adversus eam... necessarium putavimus capitulis comprehendere et prædicationem veritatis, et hæreticorum necnon impietatis eorum condemnationem ». Deinde subdit (can. XII.): « Si quis igitur defendit prædictum im« pium Theodorum, et impia ejus conscripta, in quibus tam prædictas, quam alias innumerabiles blasphemias effudit.... sed non anathematizat eum, et impia ejus conscripta.... talis anathema sit». Et (can. XIII.): «Si quis defendit impia Theodoreti con­ scripta, quæ contra rectam fidem, et contra primam Ephesinam Sanctam Synodum, et S. Cyrillum... conscripsit... talis anathe­ ma sit». Et (can. XIV.): «Si quis defendit Epistolam, quam di­ citur Ibas ad Marim Persam hæreticum scripsisse... Si quis igi- I tur memoratam impiam epistolam defendit, sed non anathemati­ zat eam... et eos qui dicunt eam rectam esse... talis anathama sit». Condemnationem trium Capitulorum ratam habuit Vigilius Papa (Ep. ad Euthychium Constantinopolitanum), dicens: «Prædicta itaque tria Capitula anathematizamus et condemnamus.... Quin etiam quemcumque qui crediderit aliquo ullo tempore ea Capitula debere suscipi aut defendi, vel conatus fuerit hanc præsentem condemnationem subvertere, simili anathemati subjici- i mus » (1). (1) Ut hæc a cavillationibus vindicentur, recolatur-1) falso ab initio Latinos putasse contra Graces, quod Conc. Chalcedonense probaverit epistolam llæ: qccd ART. VIII. DE OBJECTO INFALLIPILITATIS. 631 826. II. ChristuK instituit Ecclesiam, ut per eam suppeditaret hominibus modium tutum ad salutem; atque hac ratione, uti osten­ dimus, eam infallibilitate instruxit. Atqui non minus necessaria est ad hunc finem obtinendum infallibilitas in factis dogmaticis, quam infallibilitas quoad depositum fidei stricte sumptum. Er­ go, nisi absurde affirmare velimus, Christum idoneo medio ad finem obtinendum Ecclesiæ suæ minime dedisse, fateamur necesse est, infallibilitatem in factis dogmaticis decernendis eidem con­ tulisse. Prob. min. 1) Christus (Jo. XXI.) dixit: « Pasce oves meas... pasce agnos meos »; Petrus adhortatur Episcopos (I. Pet. V.), scribens: «Pascite, qui in vobis est gregem Dei»; et Paulus (Act. XX.) sic alloquitur majores natu, quos ex Epheso congre­ gaverat: « Attendite vobis et universo gregi, in quo vos Spiritus Sanctus posuit Episcopos regere Ecclesiam Dei ». Rationem vero reddens hujusmodi admonitionis, subdit: « Ego scio, quoniam in­ trabunt post discessionem meam lupi rapaces, non parcentes gre­ gi. Et ex vobis ipsis exurgent viri loquentes perversa, ut abdu­ cant discipulos post se. Propter quod vigilate ». Jamvero offi­ cium pascendi, ut rite impleatur, exigit ut venenosa pascua certo discernantur, et sic tuto oves ab iis arceantur; sicut opor­ tet certo noscere lupos, ne eorum morsibus oves lacerentur. Id vero non posset efficere Ecclesia , nisi esset infallibilis in factis dogmaticis, de quibus agitur: utut enim haereticorum blasphemias damnaret, ipsi semper exciperent Ecclesiam non fuisse asipsi Latini, errore facti detecto, deinde agnoverunt - 2) Etsi hroretica scripta damnationis digna sint; possunt tamen esse circumstantiœ, in quibus, damnata prava doctrina, ex prudenti quadam oeconomia, silentium ad tempus servetur de scriptis, in quibus illa continetur. Ita in Conc. Ephes, actum est quoad opera Theodori Mopsuesteni; « ne scilicet, nti testatur Cyrillus (Ep. ad Proclum Epi sc. Constantinop.), aliqui magnam viri opinionem spectantes, se ab Ecclesiis separarent « - 3) Falsum est quod Vigilius retractavit condemnationem primo ab eo latam ante Synod. V.: prudenti tantummodo dispensatione usus, ne schismati imminenti ansam daret, de disciplinae severitate aliquid remisit. Elapso vero periculo, cum pauci snperessent trium Capitulorum defensores, confirmavit Vigilius præcedentem con­ demnationem ; nec dissentientes ad communionem recepti fuere, nisi prins tria Ca­ pitula condemnaverint. -4) Episcopi Venetiarum et Istriæ adhuc dissentientes, schi­ smatici extiterunt. Cf. Nat. Alex. (Histor. Ecoles. Sæc. VI. Dissert. 3.). . - 632 DISP. IV. DE ECCLESIÆ PROPRIETATI B US AC DOTIBUS, secutam eorum mentem, adeoque perperam eorum doctrinam da­ mnasse. 2) Ipsi Janseniani fateri debent, Ecclesiam infallibilem esse ia dignoscendo sensu singulorum Patrum, quibus series traditionis ostenditur; secus enim quomodo judicare posset hanc vel illam doctrinam ad nos profectam esse etiam ex traditione, nisi prius judicasset, ita Patres illam tradidisse. Si ergo de sana doctrina, prout in scriptis Patrum exhibetur, etiam de perversa prout in scriptis hæreticorum prostat, infallibiliter judicat Ecclesia. 3) Quod argumentum majorem adhuc vim habet contra Jansenianos, qui asserunt Ecclesiam infallibili judicio approbasse do­ ctrinam S. Augustini de gratia (n. 349.). Unde Claudius Pajot Præco Calvinianus in celebri concertatione quam habuit cum An­ tonio Arnaldo, auctore libri « de perpetua fide Ecclesiæ circa realem Christi praesentiam in Eucharistia», ait: « Si tibi Arnalde licet de sensu Jansenii litigare post Ecclesiæ definitionem, quidni licebit nobis de sensu Augustini, Chrysostomi, et aliorum dispu­ tare in nostra de reali praesentia disceptatione ? ». 4) Quare merito Fénelon (dissert. 1. de Ecclesiæ infallib. circa textus dogm. cap. 2. apud Perrone) demonstrat « hac sublata infallibilitate, totam ruere infallibilitatem Ecclesiæ; decipi enim semper posset in intelligendis textibus Patrum, in intelligendis propositionibus hæreticorum , decretis Conciliorum ; ac proinde posset præbere ut hæreticam doctrinam, quæ reipsa orthodoxa est, aut e converso judicare uti orthodoxam doctrinam, quæ sit hæretica, et sic eludi posset quodvis Ecclesiæ judicium. Ex hoc præterea fieret, ut infallibilitas Ecclesiæ theoretice semper ad­ mitteretur, practice semper eluderetur; omnia illius anathemata lata in doctrinam, quam judicavit hæreticam, ex. gr. Nestorii, Pelagii, Lutheri, Calvini, essent inane terriculum; tunc ipsa iner­ mis, et succiso censuræ nervo, imbecillis jaceret; unde porta inferi praevalerent adversus eam ». Hæc autem omnia exemple illustrat. ART. IX. DE ECCLESIÆ CHRISTI NOTIS. ,■ , - ' Γλ■■ ■ W. 633 ARTICULUS NONUS Quænam sit Vera Ecclesia Christi. § L Exponitur Statua Quaestionis. 827. Quæ hactenus disputavimus sufficientem notitiam exhibent Ecclesiæ veluti in abstracto considerat» (n. 625.): cum enim * Christi institutionem scrutati simus, ejus naturam, proprietates ac dotes investigando; facilis est responsio quæstioni : quid, et qualis sit Ecclesia Christi. Ut totius disputationis fructum ca­ piamus, ad Ecclesiam in concreto contemplandam animum con­ vertimus: si enim, uti inquit Tertullianus (cont. Valent.) «fa­ ciunt favos et vespæ, faciunt ecclesias et Marcionitæ »; necesse est, ut considerantes diversos cœtus, qui ecclesiæ videri volunt, possimus veram Ecclesiam a falsis discernere, atque ita respon­ dere quæstioni: quænam est vera Christi Ecclesia. 828. Post ea omnia quæ jam statuimus licet hanc quæstionem breviter expedire. Etenim necesse imprimis non est diserte hic probare, quod vera Christi Ecclesia certo dignosci potest: nam— 1) Ecclesia est societas necessaria ; nisi ergo velimus dicere Deum deficere in necessariis, dicendum est veram Ecclesiam esse certo cognoscibilem—2) Ecclesia est formaliter visibilis ; ergo vera Ecclesia certo discerni potest. Recole igitur quæ disserui­ mus (n. 159.), et in tract, de Virtut. Infusis (n. 885.). 829. Si autem vera Ecclesia certo discerni potest, quisque intelligit, dari aliquas notas> per quas certo manifestatur; nisi enim eæ darentur, cum plures sint coetus qui nomen christianæ Ecclesiæ sibi vindicant, vera a falsis ecclesiis discerni minime posset. Hinc ipsi Novatores, licet sæpe dixerint Ecclesiam invi­ sibilem, parum tamen sibi consentientes, non renuunt externas notas admittere, quibus vera Christi Ecclesia dignoscitur. Ita ex. gr. legitur in Apologia confessionis August, (art. 4. § 144.): 634 DISP. IV. DK ECCLESIÆ PROPRIETATIBUS AC DOTIHU8. «Ecclesia non est tantum societas externarum rerum, sicut alis politiæ, sed priucipaliter est societas fidei, spei et Spiritus San­ cti in cordibus, quæ tamen habet externas notas, ut cognosei possit». Recole dicta (n. 160.). 830. Natura etiam ac munus notarum facile intelligitur es su­ pra præstitutis. Præstat tamen aliquid hic recolere. Notæ igitur Ecclesiæ ita describi possunt: « externi, proprii ac permanentes characteres, per quos facile et ab omnibus vera Christi Ecclesia certo cognosci potest ». Dicitur—1) characteres externi: agitur enim de discernenda Ecclesia, quæ societas est essentialiter vi­ sibilis; neque, si interni omnino essent, ab hominibus cognosci possent—2) Proprii; «si enim, inquit Bellarminus, velim desi­ gnare tibi certo hominem, quem nunquam vidisti, ut mox atque eum videris, discernas ab aliis, non debeo dicere: est quidam, qui habet duos oculos, duas manus, etc., nam hæc sunt commu­ nia omnibus »—3) Permanentes; cum enim Ecclesia sit societas semper necessaria, semper debet posse cognosci: characteres igi­ tur, per quos cognoscitur, debent semper permanere. Ceteram, uti statim videbimus, notæ Ecclesiæ sunt ejus proprietates prout exterius manifestantur: illæ autem ad ipsam essentiam Ecclesiæ spectant, aut necessario illam consequuntur: quamdiu ergo Ec­ clesia est, tamdiu permanere debent characteres, quibus cogno­ scitur—4) Per quos Ecclesia cognoscitur: scilicet notæ sunt me­ dium nos ducens ad cognitionem Ecclesiæ; ergo debent esse no­ tiores ac prius nobis cognitae , quam ipsa Ecclesia: mens enim nostra nonnisi a notis ad ignota procedit in acquisitione verita­ tis. Adverte tamen, notas nos adducere in cognitionem veræ Christi Ecclesiæ in concreto et in individuo, non vero Ecclesiæ in abstracto; ergo debent nobis esse notiores, quam Ecclesia in concreto, non vero prius nobis cognitœ quam Ecclesia in abstra­ cto. Imo cognitio notarum præsupponit cognitionem Ecclesiæ in abstracto; non enim pro libitu confingi possunt notæ Ecclesiæ. sed ab ipsa Ecclesiæ natura, juxta Christi institutionem, debent derivari: ergo prius cognosci debet quid et qualis sit Ecclesia Chri­ sti, ut inde notis statutis, per eas discernamus inter varios cœ­ tus, qui christiano nomine gloriantur, quinam sit vera Ecclesia— 5) Facile et ab omnibus; pro omnibus enim hominibus, doctis et aasz?'·:·?. - ART. IX. DE ECCLESIÆ CHRISTI NOTIS. 635 indoctis, instituta est Ecclesia, atque omnibus est necessaria; tales ergo sint oportet characteres, per quos Ecclesia dignosci­ tur, ut etiam rudibus possint illam manifestare (cf. de Virt. In­ fusis, n. 884.). Observa tamen, demonstrationem de vera Christi Ecclesia in concreto per notas institutam, eamdem esse quoad substantiam, sive pro doctis sive pro indoctis instituatur; iisdem enim omnino nititur principiis: modus autem quo demonstratio proponitur, amplitudo qua evolvitur, vis qua propugnatur, di­ versa sunt pro diversitate ingeniorum, culturæ, præjudiciorum. Hinc simplex ac obvia notarum applicatio, quæ simplicibus ac sinceris animis sufficit, scientifica quadam methodo proponenda esset ac propugnanda pro iis, quorum animus præjudiciis ac diffi­ cultatibus praeoccupatus esset. Huc faciunt quæ fusius hac de re disputavimus, agentes de modo efformandi judicium credibilitatis, quod ad actum divinæ fidei prærequiritur (de Virt. Infusis, n. 814. seqq.). 831. Ex his intelligitur jam munus notarum Ecclesiæ. Sed ad illud clarius determinandum , advertatur—1) in hoc quæstionis stadio nos non amplius considerare Ecclesiam sub generico re­ spectu veræ religionis, illam cum ceteris sectis antichristianis comparando: hæc quæstio absoluta fuit in secunda disputatione, per notas veræ revelationis, quas in prima disputatione designa­ vimus. Hic igitur quæstio est inter eos, qui jam fatentur religio­ nem Christianam esse unice veram; atque comparatio instituitur inter cœtus, qui etsi diversi, contendunt tamen omnes se esse ve­ ram Christi Ecclesiam. Quæ animadversio si præ oculis habea­ tur, vitantur plures difficultates, utpote extra locum. Si quis objiceret ex. gr.: in religione etiam mahumedana viget unitas doctrinæ; ergo hujusmodi unitas nequit esse veræ Ecclesiæ nota: responderi posset (præscindendo a multiplicitate sectarum apud mahumedanos), non unitatem doctrinæ cujuscumque, sed unita­ tem in professione doctrinæ christianæ esse notam Ecclesiæ; do­ ctrinam vero ac religionem mahumetis, aliis characteribus, sive intrinsecis sive extrinsecis, probari falsam. 2) Neque neeesse est omnes omnino hæreticas aut schismaticas sectas ad trutinam revocare. Plures enim extinctæ, aliæ fere ex­ tinct® jam sunt. Numerat Theodoretus 76 diversas hæreses, qua- 636 DISP. IV. DE ECCLESIÆ PROPRIETATIBUS AC DOTIBUS. rum, uti ipse testatur, paucissima* eraiit suo tempore superstites; enumerat S. Augustinus 88., sed (in P. LVII.) earum pluri­ mas periisse dicit; Bellarminus (de Notis Eccl. c. 6.) numerati? usque ad tempora Lutheri hæresibus 200., addit: « ex his autem non supersunt, nisi reliquiæ quædam Nestorianorum, et Eutychianorum in Oriente, et Hussitarum in Bohemia: reliquæ omnes funditus interierunt >. Satis ergo erit quæstionem instituero de Ecclesia Romana, de cœtu Protestantium, atque de cœtu Græcorum Schismaticorum: quæ de his dicuntur facile etiam aliis, si qui sint, aptari possunt. 3) In his vero dijudicandis ex notis, negative aut positive pro­ cedere possumus. Nam—a) si vel una ex notis alicui sectæ deest, illico licet concludere, eam non esse veram Christi Ecclesiamb) Si omnes simul alicui coetui conveniant, certo constat eum constituere veram Christi Ecclesiam—c) Si autem singulæ note applicentur, nonnulli censent aliquas earum positive, alias solum negative rem conficere: verum si quaelibet nota adaequate suma­ tur, quælibet positive discernere videtur veram Christi Eccle­ siam. Cf. dicta (n. 165.). 4) Denique ad cavillationes vitandas, notetur denominationem Ecclesiæ Romanæ dupliciter sumi posse : vel enim significat Ecclesiam particularem, quæ olim fuit et adhuc est Romæ; vel collectionem omnium fidelium, qui toto orbe dispersi, adhærebant olim et adhuc adhaerent Romano Pontifici. Altero hoc sensu hic accipimus denominationem Romance: unde eadem Ecclesia vocari solet Catholica , seu universalis : Pontificia , quia S. Pontifici adhæret ac obedit; Romana a nobiliori sui parte. 832. At vero quænam sunt istæ notae ? Lutherus (1. de Gone, et Eccles.) assignavit imprimis septem notas, excludendo semper eas quæ in Symbolo habentur, ac præsertim Apostolicitatero; de­ inde vero communiter Novatores nonnisi duas agnoverunt, nempe sinceram praedicationem verbi Dei, et legitimum usum Sacra­ mentorum: quæ duæ comprehendunt quinque priores Lutheri (Cf. Bellar. 1. c. cap. 2.). 833. Verum hœ duæ notae nullatenus admitti possunt; desuat enim conditiones illæ, quæ ad notam constituendam requiruntur. Revera—1) illæ non sunt propriæ solius veræ Ecclesiæ note. 4 ART. IX. DE ECCLESIÆ CHRISTI NOTIS. 637 Nam secundum rei veritatem inveniri possunt in iis cœtibus, qui certo non sunt vera Christi Ecclesia: apud puros schismatico» vigere ad tempus potest tum sincera doctrina, tum legitimus usus Sacramentorum, uti factum est apud Luciferianos et Donatistas sub initium schismatis. Secundum opinionem vero eorum quos impugnamus, quælibet secta sibi vindicat sinceram verbi Dei prædicationem atque sincerum Sacramentorum usum: alio ergo indi­ cio opus est, ut discernamus apud quam illarum vere sincera sit verbi Dei prædicatio, apud quam falso illam jactari. 2) Neque eædem duæ notæ notiores nobis sunt ipsa Ecclesia. Nam sinceritas prædicationis et usus Sacramentorum, uti adver­ sarii contendunt, desumenda est ex conformitate cum verbo Dei; at difficilius est cognoscere verum verbum Dei, quam Ecclesiam; quis enim facile dijudicabit apographorum authentiam, versionum fidelitatem, interpretationis veritatem, etc. ? Hinc est quod Patres de doctrinæ veritate, nonnisi per Ecclesiam dijudicandum esse doceant: cf. jam data testimonia (n. 653.), et quæ diximus in tract, de Viri. Infusis (disp. 4.). 3) Hinc per easdem duas notas non facile et ab omnibus dis­ cerni posset vera Ecclesia Christi a falsis sectis: num omnes ac facile 'cognoscere possunt quodnam est genuinum verbum Dei, in quanam versione fideliter illud exhibetur, quinam est germanus ejus sensus, etc. 834. Frustra autem ad has duas notas adstruendas allegant No­ vatores—1) testimonia quædam S. Scripturæ: ea enim omnia, uti omnibus facile constat, vel nullo modo sunt ad rem, vel ad sum­ mum probant, sinceram verbi Dei praedicationem pertinere ad veram Christi Ecclesiam, adeoque ontologice eam discernere; non vero per eamdem praedicationem nobis innotescere veram Christi Ecclesiam, seu hanc per illam logice et quoad nos discerni — 2) Frustra etiam allegant quædam Patrum testimonia, in quibus docere videntur veram Christi Ecclesiam cognosci per Scriptu­ ram. Etenim—a) docent Ecclesiam per se omnibus splendescere: «Ecclesia, inquit Origenes (Horn. 30. in Matth.), plena est ful­ gore ab Oriente usque ad Occidentem »; et S. Cyprianus (de Unit. Ecclesiæ): « Ecclesia Domini luce perfusa per orbem totum ra­ dios suos porrigit»; et S. Augustinus (Tr. in ep. Jo.): « Numquid 638 DISP. IV. DE ECCLESIÆ PROPRIETATI 11 AC, digito ostendimus Ecclesiam ? nonne aperta est ? »—6) Ut paulo ante indicavimus, constantor docent nos Scripturam accipere ab Ecclesia—c) Hinc docent per Scripturas cognosci veram Christi Ecclesiam in abstracto, cone. (cf. de Virt. Infusis, n. 905. seq.); in concreto, subd.: absolute et per se, neg.: hypothetice et prr accidens, cone. Scilicet si res habeatur cum adversariis, qui jam admittant aliquid in Scriptura ad Ecclesiam pertinens, attenta eorum natura, possunt ex Scripturis convinci se non pertinere ad veram Christi Ecclesiam. Cf. Bellarminum (1. c. cap. 2.). 835. His igitur rejectis, quænam sunt veræ Ecclesiæ notæ? S. Augustinus (c. ep. fund. cap. 4.) sex notas enumerat; S. Hiero­ nymus^. Luciferian.) duas; S. Vincentius Lirin. (Com.) tres, etc.: atque ita etiam veteres Theologi plures aut pauciores notas as­ signant. Nunc vero unanimi consensu quatuor omnes agnoscimus et adhibemus, quin propterea a veteribus re dissentiamus. Ipsi enim Patres quatuor illas notas adhibuere; pauciores assignando, reliquas minime rejiciebant, sed ad illas has reducebant; plures vero enumerando, eas in illis quatuor contineri docebant. Hinc Bellarminus ex. gr., qui quindecim notas expendit, dicit (1. c. cap. 3.): « quindecim notas proponemus, quæ, si quis velit, pote­ runt aliquo modo revocari ad illas quatuor, quæ communiter a recentioribus assignantur ex Symbolo Constantinopolitano, Unam, Sanctam, Catholicam et Apostolicam ». Nostrum igitur est has notas adstruere, ipsarumque ope veram Christi Ecclesiam in con­ creto definire. Solvitur Proposita Quaestio. Prop. XXXVI. 1. Unitas, Sanctitas, Catholicitas, Apostoli- citas sunt veræ Ecclesiæ notœ—2. Usque rite adhibitis, quem­ admodum certo constat Ecclesiam Romanam esse unicam ve­ ram Christi Ecclesiam ; ita reliqui omnes cœtus qui extra communionem ipsius, Christianum nomen sibi vindicant, veram Christi Ecclesiam minime constituere convincuntur. 836. Prob. pars. I. Res quaelibet optime ac certo digno­ scitur ex ejus proprietatibus, si exterius illæ innotescant. Si ha­ ART. IX. DE ECCLESIÆ CHRISTI NOTIS. 639 beas ex. gr. definitionem hominis, ot cx loquela aut aliis signis, videas in aliquo individuo rationis usum, inde colligis in eodem individuo esso animam rationalem: cum deinde corpus in se ipso videas; merito concludis, hoc individuum esse hominem. Atqui Unitas, Sanctitas, Catholicitas, Apostolicitas, uti jam demonstra­ tum est, sunt Ecclesiæ proprietates; et exterius innotescunt, uti statim confirmabimus. Ergo Unitas etc. sunt Ecclesiæ Christi not®, seu characteres, per quos vera Christi Ecclesia certo co­ gnoscitur. 837. II. Unitati, Sanctitati, Catholicitati,. et Apostolicitati com­ petunt omnes conditiones, quas diximus requiri ad Ecclesiæ no­ tam constituendam. Ergo illæ sunt veræ Ecclesiæ notæ. Prob. antec. Ac—1) sunt aliquid proprium et non commune; nam, uti liquet ex earum conceptu exposito et demonstrato, aut pertinent ad ipsam essentiam Ecclesiæ, aut saltem sunt proprie­ tates ejus—2) Hinc sequitur, easdem esse permanentes in Eccle­ sia—3) Sunt etiam eœternœ et agnoscibiles. Sane unitas fidei manifestatur per externam professionem fidei, quæ nequit esse hypocrisis in toto coetu (n. 464.); regimen hominum debet esse externum, sicut externa esse debet obedientia. Sanctitas externe manifestatur per excellens virtutum exercitium in gradu etiam heroico, per miram fœcunditatem, per miracula, quæ facta sunt sensibilia. Apostoiica successio externa etiam est: cum autem, ei dictis, successio Apostoiica in se comprehendat adæquatam Apostolicitatem (n. 720. seqq.); Apostolicitas Ecclesiæ est sim­ pliciter visibilis, seu certo cognoscibilis. Catholicitas pariter fa­ cti et simultanea est quid externum : hujusmodi autem esse Ec­ clesiæ catholicitatem, jam demonstratum est—4) Sunt insuper facile et ab omnibus agnoscibiles. Id patebit ex ipsa applicatione earum notarum. Sed, ut statim rem illustremus, quisque facile intelliget ex. gr., Christi Ecclesiam debere esse unam unitate do­ ctrinæ; nequit enim dici, Christum contradictoria docuisse, aut unum idemque docuisse et non docuisse: at quisque etiam facile deprehendet in propria secta tot fere esse sententias, quot capi­ ta, nec ullum esse sufficiens principium unitatis in fide ; sicut e contra, in Ecclesia catholica, ipsa communis professio alicujus magisterii externi et infallibilis arguit unitatem doctrinæ. Sic 040 DISP. IV. DE ECCLESIÆ PROPRIETATIBUS AC DOTIBUS. pariter, quisque facile intelliget regimen Ecclesiæ debere es«e Apostolicum, neme enim ignorat Ecclesiam in Apostolis a Christo fuisse fundatam: at ipsum nomen diversarum sectarum, epocha earum fundationis, etc. manifestat defectum Apostolicitatis io illis; cum e contra in Ecclesia catholica, conspicua sit successio Apostolica in Sede Romana, et communio ceterarum cum illa. Quisque poterit hæc prosequi, et res evidens erit, si præsertim retineatur animadversio jam facta de diverso modo proponendi totam demonstrationem secundum diversas ingeniorum dispositio­ nes (n. 830.), et quæ diximus in tract, de Virt. Infusis, (n. 813. seqq.)—5) Denique iidem characteres Unitatis, etc. sunt notiorei quoad nos ipsa vera Ecclesia in concreto et in individuo specta­ ta. Illi enim, cum externi sint, primo ac immediate veluti in oculos offendunt; ex illis autem, supposita notitia verae Christi Ecclesia in abstracto, veluti ratiocinando colligimus Awnc coe­ tum et non alios esse veram Christi Ecclesiam: illud vero quod nos ducit ad alterius rei notitiam notius est quoad nos, quam res illa: ergo.-Hinc Patres usi semper sunt iisdem notis ad ve­ ram Ecclesiam discernendam (n. 653. 661.689.707.736.). 838. Prob. 2da pars. I. ex Unitate Ecclesiæ. Ac primo qui­ dem: Ecclesia Romana est Una. Sane ipsi competit—1) unitas fidei quoad factum (n. 633.); omnes enim fideles per orbem dis­ persi eamdem habent fidei professionem, qua credunt veritate ab Ecclesia definitas; veritas semel authentice definita numquam fuit retractata; novæ quidem successu temporis latæ sunt defini­ tiones, quibus tamen eadem antiqua revelatio disertius ac magis explicite proposita est (cf. de Virt. Infusis, n. 583. seqq.): dis­ sensus esse potest inter catholicos circa aliquas veritates non­ dum ab Ecclesia definitas, at omnes paratos se profitentur ejus judicium acceptare; constanter Ecclesia a suo sinu ejecit, qui vel unam ex veritatibus certo revelatis negavit (cf. de Virt. Infu­ sis, n. 983.). Tanta est unitas ac stabilitas in eadem fide, in Ec­ clesia catholica, ut adversarii id vitio illi vertant; sive quia, ajunt, stabilitas illa est indicium mortis, sive quia est inimica progressus (cf. de Virt. Infusis n. 923. 585.)—2) Eidem competit unitas fidei quoad jus; siquidem agnoscit principium extrinsecum ART. IX. DE ECCLESIÆ CHRISTI NOTIS 641 effectivum unitatis, idest apostolicurn magisterium, cui tribuit infallibilitatem in docendo—3) Omnia autem, ubicumque sint, membra adhærent Uni Capiti, nempe Romano Pontifici, in quo agnoscunt primatum jurisdictionis in universam Ecclesiam: adeoque Ecclesiæ Romanæ competit unitas regiminis. Secundo: Nulla secta habet notam unitatis. Ac—1) ipsi au­ ctores Reformationis secum ipsis pugnant. Lutherus docuit Sanctos esse invocandos (Serm. de X. præcept.), quod negavit, scribens ad Waldenses (Serm. de Mammon.); affirmavit Ecclesiam esse infal­ libilem (Resp. ad Dialog. Sylvestri Prieratis), quod negavit (Po­ stilla in Dorn. I. post Epiph.); affirmat (de Virtute Excommun.) obediendum esse Prælatis, quod negat (de Captiv. Babylon.); etc. Nec minor fuit inconstantia Calvini: nam (Inst. 1. 1. c. 18.) af­ firmat Deum esse auctorem peccati, quod negat (Harmon, et ad cap. IV. Matth.); affirmat (in c. III. Jo.) necessitatem baptismi, quam negat (Inst. 1. IV. c. XVI.); etc. Cf. Card. Gotti (de Vera Christi Ecclesia, cap. 10.). Hinc imprimis illis quadrat illud S. Hilarii (1. adv. Constant.): « modo unum modo aliud cogis conci­ lium, et in unoquoque varias fidem. Accidit tibi quod imperitis ædificatoribus, quibus sua semper displicent, accidere solet, ut semper destruas quod semper ædificas »—2) Auctores Reforma­ tionis a fortiori pugnant inter se; nota sunt convicia Lutheranorum in Calvinianos, et vicissim: sectæ quotidie in sectas dis­ solvuntur, donec in rationalismum se recipiant, (cf. de Virt. Infusis, n. 979. seq.). Hinc Novatoribus aptari possunt quæ scribit S. Athanasius (Or. 1. cont. Arian.): «illud quoque, ait, prorsus mirabile, omnes quotquot sunt hæreses in fingendo, diversa pugnantiaque inter se afferre, nec alibi nisi in falsitate consenti­ re»: vel etiam quæ habet S. Hieronymus (in cap. VII. Is.): «qui inter se discrepant, in Ecclesiæ oppugnatione consentiunt, juxta illud, quod Herodes et Pilatus inter se discordantes, in Domini Passione amicitia foederantur»— 3) Deest ipsis principium unita­ tis in fide; immo ipsis inest principium unitatis destructivum, nempe judicium privatum, quod habent tamquam supremam regulam fidei. De ipsis ergo repeti possunt quæ scribit Tertullia­ nus (de Præscript. c. 42.): « Mentior si non etiam a regulis suis variant inter se, dum unusquisque proinde suo arbitrio modulatur Λ Mjuzella. De Religione el Ecclesia 642 DISP. IV. DE ECCLESIÆ PROPRIETATIBUS AC DOTIBUS. quæ accepit, quemadmodum de suo arbitrio composuit ille qui tradidit. Agnoscit naturam suam, ot originis sum morem profe­ ctus rei. Idem licuit Valentinianis quod Valentino; idem Marcionitis quod Marcioni, de arbitrio suo fidem innovare»—4) Quoad unitatem regiminis, absurde contenderent illam possidere. Sane diversa' sectæ sunt invicem independentes; singulæ sectæ umbram habent regiminis, siquidem, ut vidimus, illi deuegant veram po­ testatem; eædem sectæ, in diversis regionibus existentes, diver­ sas ac independentes efformant communitates; certe, si quod re­ gimen affectam, illud non est apostolicum, ut statim probabimus. 839. II. Ex Sanctitate Ecclesiæ. Ac primo quidem: Ecclesia Romana est Sancta. Sane—1) in ea semper floruere qui et vi­ tam perfectionis in praxi consiliorum evangelicorum professi sunt, et ad heroicum virtutis gradum pervenere; et quidem in tanto numero, ut eorum fulgidissima sanctitatis lux totam Ecclesiam, ad quam pertinebant, illuminet. Professio religiosa sicut conspi­ cua est in Ecclesia catholica, ita semper acatholicorum odia ex­ citavit. Sancti Patres, quos orbis universus veneratur, in com­ munione Romana vixere ac mortui sunt; primis octo Ecclesiæ sæculis, vix tres aut quatuor e Romanis Pontificibus non fuerunt inter Sanctos adnumerati; mira sanctitatis exempla enarrat S. Au­ gustinus (de Mor. Eccl. I. 1. c. 31. seqq.) de anachoretis, coeno­ bitis, sanctimonialibus et clericis; ipse Lutherus (in cap. V. ad Gal.) admiratur sanctitatem « Benedicti, Gregorii, Bernardi, Fran· cisci, et similium*; Calviniani scriptores (apud Bohours, Vita S. Fr. Xaverii, 1. 6.) tanti faciunt S. Franciscum Xaverium, ut dicant: « Si Xaverius fuisset nostræ religionis, etiam apud nos, ut alter Paulus cum veritate esset æstimandus »; imo Lutherus (Ep. ad duos Parochos de Anabaptismo) scribit: « Ego dico, sub Papatu esse verum christianismum, immo nucleum christianismi, et multos pios magnosque Sanctos ». Seriem autem Sanctorum numquam defecisse, patet ex causis de Beatificatione et Canonizatione; et sufficit consulere Bollandianorum collectionem. Prsgrandis martyrum numerus nonnisi ad Romanam communionen pertinet—2) Conspicua etiam est fœcunditas Roman» Ecclesiæ. cujus solummodo ministerio conversæ sunt nationes infideles ad fidem christianam. Corruptelæ exordia in Rom. Ecclesia commi- J- MIT. IX. DE ECCLK8IÆ CHRISTI NOTIS. · 643 niscuntur Protestantes præsertim a sæc. VI.: nihilominus eodem sæculo S. Gregorius M. misit monachos in Majorem Britanniam, qui Anglos ad fidem Christi adduxere; sæculo VII. opera S. Kiliani a Conone R. P. missi, conversi sunt Francones; sæculo VIII. magna pars Germaniae ad fidem adducta opera S. Bonifacii, quem miserat Gregorius II.; sæculo IX. per monachos Corbeienses, Vandali Conversi ad fidem, Bulgari, Poloni, Dani, Moravi subje­ cti fuere R. Pontifici; sæculo X. Albertus Bohemorum, et Metho­ dius Moravorum archiepiscopi integra regna Christi adscripserunt; sæculo XI. Hungari, Christi fide suscepta, Episcopos a R. Ponti­ fice acceperunt; sæculo XII. Adrianus II. ante suum Pontificatum ab Eugenio missus convertit Norwegiam; notum est cujus opera Christi fides disseminata sit recentioribus temporibus in India Orientali, Japonia, in amplo Sinarum imperio, etc. etc.—3) Nec mirum; siquidem perenne fuit in Romana Ecclesia donum mira­ culorum caeterorumque charismatum. Pro remotiore ætate con­ suli possunt S. Irenæus (adv. hæres. 1. 2. c. 32. 66.), S. Basilius (de Sp. Sancto, c. 29.), S. Gregorius Nyssenus (in Vita S. Gre­ gor. Thaum.), S. Hieronymus (Catal. auctor, ecclesiastic.), S. Hi­ larius (1. in Const. Imper.), S. Gregorius Nazianzenus (Or. 18.), S. Augustinus (de Civ. Dei, 1. 22.), Theodoretus (or. 8. adv. Græcos). Pro recentioribus temporibus, ceteris omissis, recolantur quæ habentur, in vitis Sanctorum, et in Actis pro eorum Canonizatione. Cf. dicta (n. 210.). Secundo: nulli sectæ competit nota Sanctitatis—Ac—-1) ma­ ximum praejudicium est vita ac mores auctorum Reformationis, ejusdemque occasio. Lutherus, monachus et sacerdos, contra fi­ dem Deo datam, uxorem duxit monialem, a qua filium suscepit paucis diebus post nuptias celebratas. Si eum judices ex suis scriptis, eum invenies blasphemum in Deum, conviciosum in pro­ ximum, insigni superbia elatum. Zwinglius (apud Gretserum, toni. 13.) Claronæ ac Tiguri insolentiae ac fœdæ libidinis exem­ pla dedit; ipse de se testatur, genium, quem nescit utrum ater aa albus fuerit, sibi auctorem fuisse negandi realem Christi prae­ sentiam in Eucharistia. Calvinus ob infame crimen stigmate no­ tatus, blasphemus in Deum, vindictæ cupidus, inter blasphemias, execrationes, dœmonum evocationes animam evomuit. Quænam 644 DISP. IV. DE ECCLESIÆ PROPRIETATIBUS AC DOTIBUS. fuerit occasio in Anglia discedendi ab avita religione, ct qui­ bus atrocissimis mediis tentarunt fidem romanam eradicare, omnibus compertum est. Quis credat hos aliosque similes a Deo rnissos ad Christi Ecclesiam reformandam ?—2) Doctrina Protestaittica non ea certe est, quæ ad sanctitatem conducat. Scilicet docent solam fidem justificare, bona opera non esse necessaria ad salutem, homines peccare quidquid agant, Deum peccata non pu­ nire si quis per fidem sibi applicet justitiam Christi, liberum arbitrium esse extinctum, Deum esse auctorem peccati; etc. Si qui ergo inter eos inveniantur boni, vel tales sunt naturali aut externa quadam honestate; vel bona fide in erï*ore permanentes, divinitus aliqui illustrantur ac adjuvantur medio extraordinario, sicut etiam inter infideles accidere potest, et contra suæ sectæ principia vitam instituunt—3) Hinc nil mirum si desint præclara illa sanctitatis insignia, quæ tum in ccetum ipsum redundent, tum conspicuam ac certam reddant ejus sanctitatem: praxis con­ siliorum evangelicorum proscribitur, quin promoveatur; viri san­ ctitate insignes, qui magno numero antea floruerunt, non amplius inveniuntur apud eos, qui separati fuerunt ab unitate romana; miracula potius irrident, nec quaerenda esse censent (n. 680.734.): atque hæc communia sunt etiam Græcis schismaticis — 4) Quoad fœcunditatem, hæc certa sunt: Græci schismatici nec contendunt illam possidere; Protestantes ab initio ne cogititndum quidem censuerunt de infidelium conversione; sub finem sæculi XVII. ad imitationem Ecclesiæ Romanæ missiones instituerunt; licet mate­ rialibus mediis abundaverint, steriles omnino fuerunt missiones illæ quoad conversionem infidelium; totus missionariorum Protestantium labor eo dirigitur, ut catholici pervertantur, aut ipsi divites fiant. Horum omnium documenta indicata invenies apud Perrone (de Vera Relig. par. 2. prop. 10.). 840. III. Ex nota Catholicitatis. Applicationem hujus notæ brevius expedire licet. Materialis diffusio amplior est in commu­ nione Romana, quam in sectis omnibus simul sumptis (n. 307.); nunc, sicut tempore S. Augustini communio Romana a sectis discer­ nitur apud omnes denominatione catholicce (n. 707.); sectis omni­ bus simul sumptis semper deest catholicitas formalis (n. 693.). Huc ergo faciunt quæ scribit S. Augustinus (serm. 46. al. 165. ART. IX. DE ECCLESIÆ CHRISTI NOTIS. 645 de tempore, c. 8. n. 18.): « Non omnes hæretici, inquit, per to­ tam faciem terræ, sed tamen hæretici per totam faciem terræ. Alii hic, alii ibi.... ipsi se non norunt. Alia secta in Africa, alia hæresis in Oriente, alia in Ægypto, alia in Mesopotamia.... Di­ versis locis sunt divor.sæ. . . . Sed tamen illa [Ecclesia Romana] omnes novit, quia cura omnibus fusa est. Verbi gratia est in Africa pars Donati; eunomiani non sunt in Africa; sed cum parte Donati est hic Catholica. Sunt in Oriente Eunomiani; ibi non est pars Donati: sed cum eunomianis ibi est Catholica. Illa sic est tamquam vitis crescendo ubique diffusa: illi sic sunt tamquam sarmenta inutilia agricolæ falce præcisa merito sterilitatis suæ, ut vitis putaretur, non ut amputaretur ». 841. IV. Ex nota Apostolicitatis. Porro Apostolicam esse Ro­ manam Ecclesiam, jam probavimus (n. 736. seqq.). Nulli autem sectæ ApoStolicitatem competere, multis facile probari potest. Ac—1) Successio Apostolica, in qua tota Apostolicitas compre­ henditur (n.720.), supponit consecrationem Episcopalem (n. 723.): at vero Calvinus nec fuit sacerdos, etsi diceretur Episcopus Genevensis; Lutherus, Zwinglius, (Ecolampadius, uti certo constat et ipsi fatentur, numquam fuerunt ordinati Episcopi. Hinc neque agnoscunt distinctionem ex jure divino inter clericos et Laicos, atque hierarchiam a Christo institutam in ordine clericali: quem errorem supra refutavimus—2) Sed ipsam missionem a quo ac­ ceperunt Novatores? Ecclesia Romana, a qua separabantur, juxta ipsos, non erat amplius vera Christi Ecclesia : hæc, ajunt, eo tempore defecerat: ab ea igitur, juxta sua principia, non potue­ runt missionem accipere. Hinc contra ipsos merito urgemus ar­ gumentum, quo passim usi sunt Patres contra antiquas hæreses. «Quiestis vos, quaerit Tertullianus (de Prsescript.), unde et quan­ do venistis? Ubi tamdiu latuistis?». Et S. Optatus (cont. Parmen. 1.2.): « Vestræ cathedræ originem ostendite, qui vobis vultis sanctam Ecclesiam vendicare». Et S. Hilarius (de Trin. 1. 6.): «Tarde mihi hos piissimos Doctores ætas nunc hujus sæculi pro­ tulit. Sero hos habuit fides mea, quam tu erudisti, magistros, inauditis ergo his omnibus in te credidi etc. ». Et S. Augustinus (de Bapt. 1. 3. c. 2.): «Unde ergo Donatus apparuit? de qua terri\ germinavit? ex quo mari emersit? de quo cœlo cecidit?» — 6-16 DISP. IV. DE ECCLESIÆ PROPRIETATIBUS AC DOTIBUS. 3) Hinc supervacaneum fere est ostendere, deesse sectis Protcstantibus Apostolicitatem doctrinae ; deficiente enim Apostolica successione, deficit principium quo doctrina tuto custoditur. Bel· larminus(de Notis Ecclesiæ, cap. 9.) tum refert Calvini testimonia, expresse profitentia repugnantiam suæ doctrinæ cum antiquita­ te, tum catalogum texit hæresum longe ante reformationem da­ mnatarum, quæ a Novatoribus renovatæ fuere—4) Sed defectus Apostolicitatis in sectis Novatorum adeo evidens est, ut invocent missionem extraordinariam, quam supra (n. 733. seq.) rejecimus5) Ad negandam Apostolicam successionem apud Græcos schis­ maticos, sufficeret recolere quæ jam statuimus (n. 724. seq., 736. t seq.). Sed unum addimus ad plenam rei evidentiam : notum esi, Ecclesiam Græcam ante separationem adhæsisse Ecclesiæ Roma· næ, atque in Romano Pontifice agnovisse centrum unitatis: aut ergo ante separationem erat vera Ecclesia; et eo ipso quod se· parata sit a vero centro unitatis, per schisma constituta est ex­ tra Ecclesiam Christi, ac proinde nullam habet missionem apo­ stolicam: aut ante separationem erat falsa Christi Ecclesia, et per separationem coepit fieri vera Ecclesia ; et quæritur a quo tunc accepit missionem ? Hæc vim habent a fortiori pro Ecclesia Russiaca, quæ sub finem sæculi XVII. separata est a Patriarcha Constantinopolitano, cui, auctoritate Imperatoris, substituta fuit Synodus, cujus ipse Imperator est præses. Quis non videt, hanc Ecclesiam, duplicis schismatis ream, carere apostolica missione! Num Russiarum Imperator illam possidebat, ut posset illam com­ municare; aut communicare aliis poterat quod ipse non habe­ bat ? Atque hæc eadem aptari possunt, si opus est, Ecclesiæ An· glicanæ. 842. V. Demonstrationem hujus theseos vix delineavimus, et praestat illam hic absolvere tribus animadversionibus, quas quis­ que per se evolvere potest, ut plenam rei demonstrationem con­ sequatur. Ac—1) ipsæ notæ consideratae in seipsis, et veluti pro­ scindendo a positiva Christi institutione, constituunt moiiva eredibilitatis, quibus religio Christiana ostenditur divinitus revelata, et unica vera religio. Porro sanctitas comprehendit miracula: unitas est verum miraculum in ordine morali; naturaliter enis fieri non potest, ut innumeri homines per orbem dispersi subji- ART. IX.— DE ecclesiæ curisti notis. 647 ciant intellectum uni visibili magisterio, omnia constanter cre­ dendo, quæ ipsum docet: apostolicitas et catholicitas revocantur ad propagationem et conservationem religionis christianæ (n.303.), de quibus egimus in 2da disp. Hinc Cone. Vat. (Const. Dei Fi­ lius, cap. 3.) dixit : « Ecclesia per se ipsa, ob suam nempe ad­ mirabilem propagationem, eximiam sanctitatem, et inexhaustam in omnibus bonis fœcunditatem, ob catholicam unitatem, invictamque stabilitatem, magnum quoddam et perpetuum est motivum credibilitatis, et divinæ suæ legationis testimonium irrefra­ gabile. Quo fit ut ipsa velut signum levatum in nationibus » etc. 2) Ex hactenus disputatis una perspicua demonstratio confici potest sic: aut nulla nunc est Ecclesia Christi, aut illa est Ec­ clesia Romana; sed dici nequit non amplius nunc existere Eccle­ siam, quam Christus promisit ac voluit indefectibilem; Ergo Ec­ clesia Romana est vera Christi Ecclesia. Ad prob. maj. recoli debet, nullam esse sectam, in quam saltem tam bene quadrent nolœ, quam in Ecclesiam Romanam ; hæc est, quæ saltem pro­ pius accedit ad primitivam Ecclesiam, quæ, omnium confessione, erat vera Christi Ecclesia; ea sola constanter provocat ad anti­ quam traditionem, servat idem unitatis principium, æque est te­ nax unitatis, atque impatiens hæresis ac schismatis; visibilis semper fuit, neque defectionis ejus occasio, tempus, locus, auctor assignari potest ab adversariis. Contrarium omnino accidit cete­ ris sectis omnibus. 3) Qui semel demonstraverit institutionem Primatus in Petro, ejusque perpetuam durationem in Romanis Pontificibus, Petri suc­ cessoribus, jam facile dijudicabit Romanam Ecclesiam esse ve­ ram Christi Ecclesiam. In Romano enim Pontifice habetur cen­ trum unitatis; adeoque apostolica successio, principium unitatis fidei, unitas regiminis, principium catholicitatis formalis. Hinc merito S. Cyprianus (n. 736.) docuit, facilem ac compendiosam demonstrationem veræ Ecclesiæ Christi eo Primatu contineri. DISPUTATIO V. DE VISIBILI ECCLES1Æ CAPITE 843. Hactenus totum Ecclesiæ Corpus considerantes, ejus inti­ mam constitutionem , proprietates dotesque introspeximus ; jam ad præcipuam visibilis Ecclesiæ visibilem partem, quæ est ejus Caput, studium investigationemque nostram convertimus. Quanti momenti sit hujusmodi investigatio clare expressit Bellarminus, cum (præf. in lib. de Sum. Pont.) scripsit : « De qua re agitur cum de Primatu Pontificis agitur? brevissime dicam, de summa rei Christianae. Id enim quaeritur, debeat ne Ecclesia diutius con­ sistere, an vero dissolvi et concidere. Quid enim aliud est quae­ rere, an oporteat ab aedificio fundamentum removere, a grege pastorem, ab exercitu imperatorem, solem ab astris, caput a corpore, quam, an oporteat aedificium ruere, gregem dissipari, exercitum fundi, sydera obscurari, corpus jacere ? Porro adver­ sarii, id est, haeretici, cum in aliis fere dogmatibus non minus inter se, quam a nobis dissentiant, in hoc tamen omnes conve­ niunt, ut totis viribus, summaque animi contentione Romani Pon­ tificis sedem oppugnent, nulli fuerunt unquam hostes Christi at­ que Ecclesiæ, qui simul cum hac sede bellum non gesserint ». 844. Neque aliter nunc sentiunt catholicae Ecclesiæ inimici, in­ ter quos Palmer (p. 7. de Rom. Pont. c. 1. apud Perrone) asse­ rere non dubitat : « Doctrinam de primatu Episcopi Romani in Ecclesiam universalem cardinem esse, circa quem reliquæ omnes volvuntur controversiae, quæ inter Ecclesiam romanam et eccle­ sias ceteras incalescunt; quoniam si Christus Dominus primatum ex officio proprium alicujus Episcopi instituit in Ecclesia catho­ lica, qui semper perdurare debeat, et hunc primatum hæredita- 650 DISP. V. DE VISIBILI ECCLESIÆ CAPITE. verit Episcopus romanus, illico consequitur Ecclesiam catholicam coarctari ad solam Ecclesiam obedientiæ romanæ, et concilia, doctrinam ac traditiones illius Ecclesiæ obsignatas esse auctori­ tate totius mundi christiani ». 845. Hinc Cone. Vaticanum (Const. Pastor Æternus), ait: « Quoniam portæ interi ad evertendam, si fieri posset, Ecclesiam contra ejus fundamentum divinitus positum majori in dies odio undique insurgunt; Nos ad catholici gregis custodiam, incolumi­ tatem, augmentum, necessarium esse judicamus, sacro approbante Concilio, doctrinam do institutione, perpetuitate, ac natura sacri Apostolici t primatus, in quo totius Ecclesiæ vis ac soliditas consistit, cunctis fidelibus credendam et tenendam, secundum anti­ quam atque constantem universalis Ecclesiæ fidem, proponere, atque contrarios, dominico gregi adeo perniciosos, errores proscri­ bere et condemnare ». 846. Tutissimam igitur insistentes viam, quam Cone, nobis ape­ ruit, agemus imprimis de institutione Primatus in B. Petro; de­ inde de ejus perpetua duratione in B. Petri successoribus Rom. Pontificibus; de ejus vi et ratione; denique de praeeminenti ejus­ dem praerogativa, quæ in infallibili magisterio collocatur. ARTICULUS PRIMUS II An Christus in B. Petro Primatnm Instituerit in II Universam Ecclesiam. § I. Exponitur Status Quaestionis. 847. Concil. Vatic. (Const, cit. cap. 1.) — 1) proponit doctri­ nam catholicam de Primatu Petri, dicens: «Docemus itaque et declaramus, juxta Evangelii testimonia primatum jurisdictioni’ in universam Dei Ecclesiam immediate et directe beato Petro Apostolo promissum atque collatum a Christo Domino fuisse». ART. I. DR INSTITUTIONE PRIMATUS IN B. PETRO 651 2) Indicat duo præcipua Sac. Scripturæ testimonia, quibus, clarissimo doctrina do Primatu traditur. «Unum enim», inquit, «Simonem, cui jam pridem dixerat: Tu vocaberis Cephas, postquum ille suam edidit confessionem inquiens Tu es Christus, Fi­ lius Dei vivi, solemnibus his verbis allocutus est Dominus: Bea­ tus es Simon Bar-Jona, quia caro et sanguis non revelavit tibi, sed Pater meus, qui in coelis est: et ego dico tibi, quia tu es Petrus, et super hanc petram œdificabo Ecclesiam meam, et por­ tæ inferi non praevalebunt adversus eam, et tibi dabo claves re­ gni coelorum : et quodcumque ligaveris super terram, erit liga­ tum et in cœlis: et quodcumque solveris super terram, erit so­ lutum et in cœlis. Atque uni Simoni Petro contulit Jesus post suam resurrectionem summi pastoris et rectoris jurisdictionem in totum suum ovile, dicens: Pasce agnos meos: Pasce oves meas ». 3) Exponit errores huic doctrinæ oppositos, subjiciens: « Huic tam manifestæ sacrarum Scripturarum doctrinæ, ut ab Ecclesia catholica semper intellecta est, aperte opponuntur pravæ eorum sententiæ, qui constitutam a Christo Domino in sua Ecclesia re­ giminis formam pervertentes negant, solum Petrum præ ceteris Apostolis, sive seorsum singulis sive omnibus simul, vero proprioque jurisdictionis primatu fuisse a Christo instructum; aut qui affirmant, eundem primatum non immediate, directeque ipsi beato Petro, sed Ecclesiæ, et per hanc illi ut ipsius Ecclesiæ ministro delatum fuisse ». 4) Denique veritatem expresse definit, concludens: «Si quis igitur dixerit, beatum Petrum Apostolum non esse a Christo Domino constitutum Apostolorum omnium principem et totius Ec­ clesiæ militantis visibile caput; vel eundum honoris tantum, non autem veræ propriæque jurisdictionis primatum ab eodem Do­ mino nostro Jesu Christo directe et immediate accepisse; anathe­ ma sit ». 818. Ad hæc intelligenda pauca adnotare sufficiet. Ac imprimis duplex Primatus distingui potest; honoris unus, alter jurisdictio­ nis. Primus est « præeminentia, prœcisa auctoritate > qualis in collegio æqualium primo inter pares competere solet ». Altor ve­ ro est « praerogativa, qua quis verus aliorum superior veramque φ. 652 DISP. V. DE VISIBILI ECCLESIÆ CAPITE. in eos tamquam in sibi subditos potestatem habens constituitur>. Seu, ut inquit Valentia (torn. 3. disp. 1. q. 1. p. 7. § 27.): « Neque aliud nomine ejusmodi Primatus intelligimus, quam talem auctoritatem, cui omnes fideles, in utroque foro, interno et ex­ terno, parere debeant in iis, qua> spectant vel ad mores, vel ad cultum, vel ad fidem, idest in salutis negotio ». Hæc modo suf­ ficiant, siquidem, de vi et ratione Primatus infra directe agen­ dum est. 849. Etsi non desint inter adversarios qui primatum quemdam honoris Petro collatum esse concedunt, aut saltem non denegant; omnes tamen inficiantur Primatum jurisdictionis. Propositio XXV. I II BHH ■■■■ η J damnata in Luthero hæc est: « Romanus Pontifex, Petri succes­ sor, non est Christi vicarius super omnes totius mundi Eccle­ sias, ab ipso Christo in beato Petro institutus». In doctrina ca­ tholica vero uterque primatus Petro est asserendus; at in pri­ matu honoris vindicando non est cur immoremur; ex primatu enim jurisdictionis tota ratio primatus etiam honoris in Petro exurgit, seu potius hæc in illo continetur; qui enim supremam in omnes jurisdictionem habet, eo ipso præ omnibus supremum tenet honoris ac dignitatis locum. 850. Verum negatio institutionis primatus jurisdictionis in B.Pe­ tro non habet apud omnes eamdem rationem. Novatoribus enim— 1) est sequela quædam totius eorum systematis de constitutione Ecclesiæ. Etenim cum ipsi negaverint distinctionem juris divini inter clericos et laicos, veri nominis hierarchiam in ordine cle­ ricali institutam, ac proinde asseruerint formam regiminis, quæ in Ecclesia viget, esse democraticam (n. 518.)-r necesse erat insti­ tutionem Primatus in uno Petro inficiari. 2) Alii licet concedere videantur auctoritatem non fuisse im­ mediate collatam toti populo fideli , sed Apostolis ; contendunt tamen omnibus Apostolis collatam fuisse a Jesu Christo œqualem regendi Ecclesiam potestatem, absque ulla inter ipsos prælatione. Hinc inter articulos Marsil. Patavini a Joan. XXII. da­ mnatos (Licet juxta, 1327.), secundus est: «Beat. Petrus non fuit plus caput Ecclesiæ, quam quilibet aliorum Apostolorum, nec habuit plus auctoritatis, quam habuerunt alii Apostoli: Christus nullum caput dimisit Ecclesiæ, nec aliquem fecit Vicarium suum». ■nm ART. I. DE INSTITUTIONE PRIMATUS IN B. PETRO 653 3) Fuit et alius modus Primatum Petri impugnandi. Nam (an. 1645.) edita fuerunt in Gallia quorumdam Jansenistarum scripta, in quibus plura pravæ doctrinæ capita tradebantur. Sequentes propp., ad rem nostram, ex iis excerptas damnavit Innocentius X. (in Congr. Inquis., 24. Jan. 1647.): «'Sanctissimus.......... propo­ sitionem hanc: ‘S. Petrus et S. Paulus sunt duo Ecclesiæ princi­ pes, qui unum efficiunt;’ vel, ‘Sunt duo Ecclesiæ Catholicæ coryphiei ac supremi duces summa inter se unitate conjuncti;’ vel, ‘Sunt geminus universalis Ecclesiæ vertex, qui in unum divinissime coaluerunt;’ vel ‘Sunt duo Ecclesiæ summi pastores ac praesides, qui unicum caput constituunt’; ita explicatam, ut ponat omni­ modam aequalitatem inter S. Petrum et S. Paulum, sine subordinatione et subjectione S. Pauli ad S. Petrum in potestate su­ prema, et regimine universalis Ecclesiæ, hæreticam censuit et de­ claravit >. 4) Denique Primatum impugnarunt non pauci pseudo-catholici, non quidem ejus divinam institutionem negantes, sed dicentes eum immediate Ecclesiæ fuisse collatum, a qua translatus veluti fuit in Petrum, qui, tamquam Ecclesiæ ipsius instrumentum, Pri­ matus munia exerceret. Qua in re primæ partes debentur Edmundo Richerio, a quo, tamquam a communi fonte, rivos suos locuple­ tarunt cæteri omnes pontificiæ potestatis osores; Febronius, Dupinius, apostata de Dominis, Riccius, Tamburinius, Jansenistæ universim, libertatum ecclesiæ Gallicanæ patroni, ac denique quotquot nostra etiam ætate horum vestigiis insistere non veren­ tur (n, 520. seq.). Hujusmodi systema sæpe, ut vidimus, ab Ec­ clesia damnatum, cum renovatum fuerit a Synod. Pistor., ite­ rum damnatum fuit a Pio VI. (Auctorem fidei, cens. II.): « Pro­ positio quæ statuit ‘Romanum Pontificem esse caput ministeriale’; sic explicata ut Romanus Pontifex non a Christo in persona B. Petri, sed ab Ecclesia potestatem ministerii accipiat, qua velut Petri successor, verus Christi vicarius, ac totius Ecclesiæ caput pollet in universa Ecclesia. Hœretica». 851. Ex his facile intelligimus totam amplitudinem doctrinæ de institutione Primatus, quam Cone. Vat. declaravit, erroresque contrarios, quos proscripsit. Ut igitur hanc partem Constitutio­ nis Pastor Æternus integre tueamur, sequentem statuimus ΰϋ-1 DISP. V. DE VISIBILI ECCLESIÆ CAPITE. Prop. XXXVII. 1. Quemadmodum ex Christi verbis (Matth. xvi.) constat Primatum jurisdictionis in universam Ecclesiam B. Petro fuisse promissum—2. ita ex ejusdem Christi verbii (Jo. xxi.) eruitur eum fuisse Petro immediate et directe col­ latum. Manifesta: ergo Script urarum doctrince omnino oppo­ nuntur qui—3. negant, solum Petrum prce ceteris Apostolis, sive seorsum singulis sive omnibus simul, vero proprioque ju­ risdictionis primatu a Christo fuisse instructum—4, aut qui affirmant, eumdem primatum immediate ac directe non ipsi B. Petro, sed Ecclesiae, et per hanc illi ut ipsius Ecclesiæ mi­ nistro delatum fuisse. § Π· Demonstratur Primatus Petri ex verbis Matth. xvi. 852. Itaque legitur (Matth. XVI. 13. seqq.): « Venit autem Je­ sus in partes Caesareae Philippi, et interrogabat discipulos suos: quem dicunt homines esse filium hominis ? At illi dixerunt: Alii Joannem Baptistam, alii autem Eliam^alii vero Hieremiam, aut unum ex prophetis.^Dicit illis Jesus Vos autem quem me esse dicitis ? Respondens Simon Petrus dixit : Tu es Christus Filias Dei vivi. Respondens autem Jesus dixit ei: beatus es Simon BarJona: quia caro et sanguis non revelavit tibi, sed Pater meas qui in cœlis est. Et ego dico tibi : quia tu es Petrus, et super hanc petram aedificabo Ecclesiam meam: et portae inferi non prae­ valebunt adversus eam. Et tibi dabo claves regni coelorum; et quodcumque ligaveris super terram, erit ligatum et in cœlis, et quodcumque solveris super terram, erit solutum et in cœlis». 853. Argumentum, quod ex his verbis conficitur, ita enunciari potest: Christi promissio, quam haec verba continent, directe et immediate respicit Petrum. Atqui iis verbis Christus promittit primatum jurisdictionis in universam Ecclesiam. Ergo hujusmodi primatus jurisdictionis directe et immediate Petro a Christo pro­ missus fuit. 854. Antequam majorem et minorem probemus, juverit duo ad- ART. 1. DE INSTITUTIONE PRIMATUS EX MATTH. XVI. 655 notare. Primum est: quoniam Christus lingua chaldaica vel Sy­ riaca, qua tunc utebantur Judsei, locutus est, procul dubio idem vocabulum Kepha, in utroque inciso adhibuit: « Tu es Kepha et super hoc Kepha». Id voro confirmatur ex verbis Christi cum primum ad eum adductus fuit Petrus (Jo. 1.42.): «Tu es Simon filius Jona : tu vocaberis Cephas quod interpretatur Petrus »; idemque fassus est, inter alios Protestantes, etiam Beza, qui scri­ bere non dubitavit (in h. Matthæi textum): «Dominus syriace loquens, nulla usus est agnominatione; sed utrobique dixit Cepha: quemadmodum et vernaculum nomen, Pierre , tam de proprio, quam de appellativo dicitur ». Si autem quæras cur latinus in­ terpres non vertit « Tu es petra, et super hanc petram »; imme­ diata responsio est quod græcum codicem sit secutus. At cur Graecus interpres vocabulis diversi generis usus est? Ratio est, quia etsi π-ίτρ; et πέτρα, idem significant, masculina tamen termi­ natio congruentior est viro ; ideoque in primo inciso ponitur in secundo vero inciso femininum adhibetur genus, quia etsi significare etiam possit saxum rupem (1); in universa ta­ men Scriptura ne unum quidem est ejus usus exemplum; cum usus vocabuli Trsrfa ad saxum significandum valde communis sit. Ita Eiod. (XVII. 6., XXXII. 21. 22.) ; Num (XXII. 8. 10.); Deuter. (VIII. 15.); III. Reg. (XIX. 11.); Isai. (II. 1.); Matth. (VII.; 24. 24.; XXVII. 51. 00.) etc. Cf. Bellarminum (de Rom. Pontif. 1. 1. c. 10.). Unde reliquæ versiones habent constanter utrobique petram ; et ex illis persica, apud Waltonum, energice reddit : «Et ego dico tibi: tu es petra religionis meæ, et fundamentum ecclesiæ meæ super te extructum erit, et portæ inferi illam non destruent ». 855. Alterum , quod hic notari debet, hoc est : si agatur de integro textu Matth. supra cit. verificatur quod ex Cajetano Bellarminus observat (de Rom. Pontif. 1. 1. c. 12.), tot nempe modis Christum in toto contextu Petri personam designasse, ut non plu­ ribus adjunctis describere soleant aliquem certum hominem no(1) Alii simpliciter affirmant hanc significationem χετρος : cf, Parkurst (in v. Bloomfield (in h. 1.); alii vero eam negant, uti Liddell, qui scribit: απιτρος, a piece of a rock, a stone, and thus distingnished from πΞτρχ 656 DISP. V. DE VISIBILI KC0LE81JK CAPITE. tarii, qui publica instrumenta conficiunt. Expressit enim substan­ tiam personae singularis per pronomen tibi; deinde addidit nomen inditum in nativitate, cum ait: «Beatus es Simon». Adjunxit nomen patris cum dixit: « Filius Jonæ ». Mox etiam adjicit no­ men a se recens impositum subjungens: « Ego dico tibi quia tu e? Petrus ». Atqui nihil absurdius quam tam accurata personæ de­ signatio, quin tamen ipsam Petri personam designare Christos revera intenderet. Quare tota quæstio est, utrum hæc etiam ver­ ba «super hanc petram ædificabo Ecclesiam meam» directe et immediate ad Petrum referantur. 856. Jam, prob. maj.: promissio Christi directe et immediati respicit Petrum. Id liquet—1) ex ipsa forma loquendi. Nama) totus sermo Christi ab initio ad finem ad Petrum dirigitur, neque alium praeter Petrum ipsum facie ad faciem alloquitur Christus: «..... Tesus dixit ei: Beatus es.... non revelavit tibi.... ego dico tibi, quia tu es Petrus.... tibi dabo claves.... quodcumque ligaveris.... quodcurnque solveris.... » Si igitur verba « hanc petram » in medio sermone posita, non Petrum sed aliam personam vel rem significarent, deberet id aliquo modo indicari; secus narratio Evangelistæ lectorem induceret in errorem inevi­ tabilem—b) Præsertim cum Christus dixerit « Tu es Kepha, et super hôc Kepha*, seu «Tu es petra, et super hanc petramr. quando enim idem nomen usurpatur in duobus incisis immediate conjunctis, idem objectum (rem vel personam) in utroque inciso significat, nisi diversa suppositio nominis ex appositis vel ex in­ dole subjecti erui possit: id exigit communis loquendi usus, De· cessariumqne est ne audiens aut legens in errorem inducaturc) Sed in contextu est ratio exigens identitatem suppositionis petrœ in utroque inciso. Nam adhibetur pronomen demonstrati­ vum « et super hanc petram ». Jamvero pronomen hanc debet necessario referri ad petram illam quæ sit proxime nominata: at petra proxime nominata non alia est, quam petra quæ sit Pe­ trus: «Tu es Cephas et super hoc Cepha ædificabo Ecclesiam meam ». Imo nisi pronomen hanc referatur ad Petrum proxime nominatum, nullum est subjectum in toto anteriori contextu, ad quod possit referri; nihil enim in eo est, quod sub petrœ conce- 657 ART. I. DE INSTITUTIONE PRIMATUS EX MATTII. XVI. ptu fuerit exhibitum, ut correlative ad ipsum subjungi potuerit: }£ας), Stanley (Sermons and Essays on the Apostolic age, pag. 118.), etc. Mazzella, De Religione cl Ecclesia » 42 658 DISP. V. DE VISIBILI ECCLESIÆ CAPITE. plias ». Cum vero Christus subdit: « Et super hoc Cepha ædificr.bo Ecclesiam meam», aperte rationem revelat cur Cephœ no­ men Petro imposuerit, atque hujus rei a se gestæ prodit my­ sterium. 3) Id ipsum confirmatur ex iis quæ sequuntur in contextu. Ille enim—a) appellatur petra , cui mox dicitur: * Et tibi dabo claves regni cœlorum; et quodcumque ligaveris super terram erii ligatum et in ccelis », etc. Sed hæc omnia non dicuntur nisi ex­ clusive Petro: ergo. Sane quod ad majorem attinet, nemo non videt promissionem clavium arcte conjungi cum eo qui antecedenter designatus fuerat petra Ecclesiæ; et veluti ratione conse­ quentia?. ad eumdem referri. Quod autem attinet ad min., Petro clavium fit promissio: id aperte ostendit pronomen personale tibi, quod nihil omnino designare potest nisi personam Petri; idemque confirmant verba «ligaveris et solveris », quæ cum actus individuales et personales exprimant, rursus in contextu nonnisi Petri personæ congruere possunt—δ) Rem confirmat ratio ob quam Christus Petro præ cæteris hanc promissionem facit; patet enim promissionem illam merced.em quamdam esse; quæ ad eum profecto refertur, qui meritum posuit. Petrus enim solus dixerat: « Tu es Christus filius Dei vivi »; adeoque Christus, veluti vicem rependens, ait: et ego dico tibi, quia tu es Petrus, et super hanc petram etc. Secus en sententia, quæ prodiret ex Christi verbis: Tu, Petre, mei nominis laudem celebrasti; et ego dico tibi quod tu es Petrus, sed non supra te ædificabo Ecclesiam meam, sed super aliam petram ’. 857. Prob. min.: Christus promittit primatum jurisdictions. Id patet—1) ex ipsis verbis « super hanc petram ædificabo Ec­ clesiam meam ». Etenim Christus mutando nomen Simonis in illud Kepliœ, seu Petri, aliquid certe voluit significare; vel enim ab homine prudente alienum est, ut absque justa causa nomen alicui immutet. Unde quoties in Scripturis similis commutatio aut impositio nominis divinitus facta refertur, singularis alicujus dignitatis symbolum eam fuisse intelligimus. «Ipse est Deus, ait i Clirysost. (Hom. 18. in Jo.), qui nomina apte imponit. Qui Abram, I Abraham, et Sarai Saram, et Jacob Israel vocavit. Multis a naφ e tivitate nomina imposuit. Ut Isaac et Samson, et iis, quorum ART. I. DE INSTITUTIONE PRIMATUS EX MATTH. XVÎ. 659 meminit linias ot Osce. Quibusdam quam acceperunt a parenti­ bus appellationem mutavit, ut praedictis, et Jesu. Mos etiam an­ tiquitus erat a rebus nomina imponi. Quod et Elias fecit. Hoc autem non temere fit: sed ut ea appellatio imponatur, quæ sit divini beneficii perpetuum monumentum ot memoria per praedi­ cta nomina auditorum anirnis imprimatur». Vide etiam D. Th. (3. p. q. 37. a. 2.). Jamvero novum nomen, quod Christus Simoni imposuit fuit illud Kephœ, quod, ut vidimus, non petram quameumque significat, sed saxum solidum et infrangibile, imo rupem ' et saxum cui extruendum ædificium apte innitatur: unde addidit Christus «. super hanc petram ædificabo Ecclesiam, meam ». Quod sane respondet ideæ, quam Scriptura sæpe adhibet de Ecclesia, dum eam vocat domum, quam Spiritus Sanctus inhabitat, cujus fideles sunt lapides, et quæ tandem Dei aedificatio est (n. 442.). His positis, en argumentum: id est Petrus in Ecclesia, quod est fundamentum in ædificio. Atqui munus fundamenti est ut in ipso, et per ipsum primo et per se componatur unitas ædificii ; super fundamentum enim congregantur omnes lapides, et singulæ par­ tes ex quibus coalescit ædificium, quæ licet mutuo etiam conjungendæ sint, eatenus tamen unum ædificium conflant, quatenus uni dumtaxat fundamento superextruuntur. Pariter ratio fundamenti praecipue poscit, ut ab ipso soliditatem, ac immobilitatem mutuetur ædificium ; cujus proinde conservatio et unitas a funda­ mento præcipue pendet. Munus igitur Petri est ut per eum ha­ beatur unitas in Ecclesia et conservetur, per eum habeatur fir­ mitas Ecclesiæ quæ numquam dissolvatur. Atqui id importat primatum non honoris tantum, sed jurisdictionis. Nam—a) Ec, dena, ut supra ostendimus, est vera et perfecta societas; id ergo dat unitatem et firmitatem Ecclesiæ , quod et Societati cuicumψι.’. Atqui illud est auctoritas. Ergo Petro, a quo unitas et fir­ mitas Ecclesiæ pendet, collata est auctoritas— b) Certe unitas, '•asm Christus voluit in Ecclesia, est tum fidei tum regiminis, ut iupra etiam demonstravimus. Atqui unitas regiminis habetur per ’■abjectionem uni supremæ auctoritati ; unitas fidei per adhæsionem uni authentico et infallibili magisterio. Ergo Petro, a quo unitas Ecclesiæ pendet, collata est suprema illa potestas quæ authenticum etiam magisterium includit—c) Id confirmatur ex ■ -i 660 DISP. V. DK VISIBILI ECCLESIÆ CAPITK. ART. I. DE INSTITUTIONE PRIMATUS EX MATTH. XVI. 661 verbis immediate sequentibus, « et portæ inferi non praevalebunt beat eos constituere rectores subordinates, qui valeant societa­ adversus eam». Per portas inferi hic aperte intelliguntur omnes tem recte administrare, eas ferre leges, quæ ad societatis bonum Ecclesiæ hostes (1); et sententia illa « portæ inferi non prévale- requiruntur, ad id subditos adigere, quod societatis defensio po­ bunt adversus eam » certe connectitur cum verbis præcedentiboj stulat: hæc vero nonnisi ab co, qui supremam auctoritatem obti­ « Et super hanc petram ædificabo Ecclesiam meam »; nisi veli, net præstari possunt. Id vero eo magis locum habet in Ecclesia, mus dicere verba illa præter rem quæ agebatur et absque ullo quo numerosiores, callidiores, infensiores sunt ejus hostes; quo nexu incongrue a Christo fuisse inserta. Perinde autem est, sive major est unitas ac firmitas, quæ in ea exigitur; quo major est illud eam (adversus eam) referatur ad petram paulo ante nomi­ necessitas eam illæsam conservandi usque ad consummationem natam, sive ad ipsam Ecclesiam. Si enim eam referas ad petram, sæculi. sensus erit portas inferi non esse prævalituras adversus Petrum I 3) Novum argumentum desumitur ex addita promissione* « Et qui est petra Ecclesiæ. Si vero eadem referas ad Ecclesiam, si­ tibi dabo claves regni coelorum ». Notetur imprimis, regnum cœgnificatur portas inferi non esse prævalituras adversus Ecclesiam, lonon, de quo sæpe occurrit mentio in Scripturis, et quod sæpe quatenus fundatur in Petro, et ab eo stabilitatem mutuatur; si etiam vocatur regn um Dei, vel simpliciter regnum, esse regnum enim ex se posset habere stabilitatem, frustra diceretur a Chri­ spirituale ac supernaturale (Cf. Patrizi, de Evangeliis, 1. 3. diss. sto fundanda in Petro, seu super petram. Unde: Petrus constitutus 46.); vocari autem regnum coelorum vel ratione originis (Cf. Jo. est in Ecclesia, ut per eum hostes numquam praevalerent contra XVIII. 36., Apoc. XXI. 2.), vel ratione sedis regis ejus, vel ra­ illam; seu Petro promissum est munus Ecclesiam invincibiliter tione termini in quem tendit. Jamvero hoc regnum est Ecclesia; tuendi contra omnia pericula, omnesque hostes. Atqui ad id requiri­ sed quandoque appellatio illa significat Ecclesiam triumphantem, tur primatus jurisdictionis. Nam in qualibet societate, ut quis possit sæpius Ecclesiam militantem in terris, præsertim in parabolis, ejus incolumitati efficaciter advigilare, eamque contra hostiles quandoque adæquata significatione utramque complectitur. Jamomnes incursus invicte defendere, necesse est ut potestatem ha- vero hic regnum ccelorum significat illam Ecclesiam, cujus men­ tio immediate præcedit (ædificabo Ecclesiam meam, et tibi dabo (1) Asseruerant nonnulli (apud Bloomfield in h. 1.) per portas inferi intelligi claves regni coelorum), seu Ecclesiam militantem in terris, sal­ mortem; quod confirmare contendunt ex illis (Is. XXXVIII. 10.) « Ego dixi : ix tem significatione directa; agitur enim de illa Ecclesia, in qua dimidio dierum meorum vadam ad poitas inferi ■>; quas proinde, aiunt, David voat promittitur Petro potestas ligandi atque solvendi, seu jurisdictio: poitas mortis, dicens (Ps. IX. 15.) : - Qui exaltas me de portis moitisn; nude sensu promissionis Christi esset, mortem non esse praevalituram contra Ecclesiam, quis hanc autem Petrus non obtinuit nisi in Ecclesiam militantem in fideles resurgent gloriose—Tota ratio contextus, et scopas orationis Christi hujta- terris. Quare plerique omnes interpretes Protestantici id conce­ modi interpretationem aperte excludunt, uti liquet ex dictis. Sed præstat addere, dunt, uti Schleusner, Rosenmüller, Kuinoel, Bloomfield, etc.; et k'jXxi αδοο proprie significare sedem animarum post mortem, præsertim impiorua: nonnisi inepte scripsit Robinson, hic significari Ecclesiam « as id optime ostendit Cl. Patrizi (De Interpret. Script. Sacr. 1. 2. q. 10. a. 3. sect.1. perfected in the future world ». Cf. quæ diximus (n. 440. 747.). Arg. 2.). Unde ipsi Protestantes nostram interpretationem admittunt. Ita EosenHis positis, en argumentum: in cit. verbis continetur promis­ müller ait: - Quam [meam Ecclesiam) nulla, ne potentissimorum quidem hostica sio—1) veræ potestatis—2) imo supremæ potestatis in Ecclesiam; vis destruet..... ΠΆχι xo>y, taitareæ potestates, consultationes, et molimina dia­ bolorum, tyrannorum et hostium Ecclesiæ. Nam... ττηλαι... notat ejnsmodi purtao. atqui hæc verba, uti diximus, directe et immediate respiciunt ubi habetur judicium vel imperium, aulam principis, dominandi potestatem; nnle Petrum. Ergo Petro promissa est suprema potestas, seu Prima­ regia Imperatoris Turearum Porta nuncupatur: aSu; autem inferi est wcw, tus jurisdictionis in Ecclesiam. t artaro, tota umbrarum respublica »·. Idipsum tenet Kuinoel (Comment, in libros Prob. maj. quoad l",n: Collatio vel traditio clavium est signum N. T. historicos, in h. 1.), et ipse Calvinus (Comment, in harmon. ex tiibusevsn· potestatis: unde tempore hebraicæ monarchiæ dispensator domus geliatis). 662 DISP. V. DE VISIBILI ECCLESIÆ CAPITE. regiæ elavem in humero gestabat, tamquam insigne potestatis. Quamobrem (Isai. XXII. 22.) legimus de Eliacim filio summi sa­ cerdotis Heliæ: « Et dabo elavem domus David super humerum ejus: et nperiet, et non erit qui claudat; et claudet et non erit qui aperiat». Quin et suprema Christi potestas (Apoc. III. 7.) eodem clavium symbolo designatur: « Hæc dicit sanctus et verus, qui habet elavem David, qui aperit et nemo claudit ; claudit e», nemo aperit». Quamvis autem symbolorum usus magis invalue­ rit apud antiquos, præsertim orientales; vestigia tamen et nunc manent symbeli clavium ad significandam potestatem. Unde qui claves civitatis tenere dicitur, civitati præest; regi civitatem in­ gredient! offerri solebant claves, ut symbolum suæ supremæ po­ testatis: qui usus perseveravit etiam postquam civitates non am­ plius muris clausæ portas non habebant; obsessæ etiam arcis de­ ditio traditione clavium perficiebatur. — Prob. maj. quoad 2*“: potestas clavium est suprema in suo ordine; hic vero promittun­ tur Petro claves regni; ejus ergo potestas est regia, quæ scilicet suprema est. Unde si ipse claudit, nemo aperit, et viceversa: quod certe falsum esset, si haberet superiorem potestatem in ter­ ris, a qua penderet. 4) Confirmatur denique ex aliis verbis « Quodcumque ligave­ ris », etc. Hæc enim verba—1) important veram potestatem le­ giferam, judiciariam, coercitivam (n. 766. 772.)—2) potestatem universalem quoad objectum (guodcumque ligaveris etc.)—3)po­ testatem universalem quoad personas; est enim potestas in totum regnum; et Ecclesia, cujus Petrus dicitur fundamentum, est Eccle­ sia universalis, uti ostendimus (n. 658.)—4) potestatem independentem, adeoque supremam, uti etiam ostendimus (n. 558.). 858. Exegetica textus Matth. interpretatio, per se evidens, con­ firmari etiam potest consensu Patrum. Sane si agatur de primi illa promissione «super hanc petram ædificabo Ecclesiam meam» quam Novatores præcipue impugnant, certum est—1) ante Arianam hæresim (hujus distinctionis ratio inter Patres ante et post Arianismum scribentes infra apparebit) nostram interpretationem tradidisse ex Orientalibus Firmilianum Cæsarææ Episcopum (ep. ad Cypr.); Origenem (in Exod. torn. 5. p. 145., ed. Migne toro.2. p.329.) qui Petrum appellat «magnum illud Ecclesiæ fundamen' ART. I. DE INSTITUTIONE PRIMATUS EX MATTH. XVI. 663 turn et petrain solidissimam , super quaro Christus fundavit Ec­ clesiam »; Latinos autem ab illis nullatenus recessisse apud ornnes constat, atque S. Cyprianus (epp. 60-73.), et Tertullianus (præscrip, c. 22.) luculenter testantur. 2) Post Arianas vero controversias eamdem apud Græcos Pa­ tres viguisse interpretationem , facile patet. Nara S. Epiphanius (Aneor, c. 9.) dicit quod Petrus est « inter Apostolos primus, solida illa petra, supra quam est Ecclesia Dei fundata et portæ inferi nou praevalebunt illi ». S. Basilius (in Is. c. 2. n. 66.) de Petro loquens, ait; «supra quam petram pollicitus fuerat Domi­ nus suam se ædificaturum Ecclesiam ». S. Gregorius Nazianzenus (Or. 26.) docet, quod unus discipulorum Christi « sublimium ex­ celsorumque atque electione dignorum petra vocatus fuit, atque Ecclesiæ fundamenta in fidem suam accipit ». S. Joannes Chrysostomus (in illud Vidi Dom. hom. 4. n. 3.) dicit, quod est « Pe­ trus basis Ecclesiæ, fundamentum fidei, chori illius coryphæus, os Apostolorum omnium, caput illius familiæ, orbis totius præfectus, fundamentum Ecclesiæ, ardens Christi amator, primus Apo­ stolorum, fundamentum Ecclesiæ, princeps cœtus discipulorum, omniumque coryphæus ». Cyrillus Alexandrinus (in Jo. ev. 1. 42.) enarrat quod Jesus accedentem ad se Petrum noluit amplius « Si­ monem vocari, eum sibi pro sua potestate jam tum ut suum vin­ dicans, sed congrua similitudine Petrum a petra vocari placuit, puta super quem fundaturus erat suam ecclesiam »; et hinc eum mat « SS. Apostolorum principem». 3) Latinorum etiam PP. eadem est sententia. S. Hilarius Pictaviensis (com. in Matth. 16.) exclamat: « 0 in nuncupatione novi nominis felix Ecclesiæ fundamentum, dignaque ædificatione illius petra, quæ infernas leges et tartari portas et omnia mortis clau­ stra dissolveret ! » S. Hieronymus (ep. ad Damas. 57.) appellat Petrum « principem Apostolorum: super quem fundatur Ecclesia: qui propterea inter duodecim unus eligitur, ut capite constituto schismatis tollatur occasio ». S. Ambrosius (de Virgin. 1. un. c. 16. etc.) describit Petrum uti «virum sapientem et gravem, in quo esset Ecclesiæ firmamentum et magisterium disciplinæ. » Pacianus Barcinonensis (ep. 3. ad Symphor.) enarrat « ad Petrum loqnutum esse Dominum, ad unum ideo, ut unitatem fundaret ex uno ». 661 DISP. V. DE VISIDILi ECCLESIÆ CAPITE. S. Leo M. (ad epp. metrop. per Illyrie, const, ep. 5. c. 2.) scri­ bit: « Et quia per omnes ecclesias cura nostra distenditur, exi­ gente hoc a nobis Domino, qui apostolicæ dignitatis beatissimo Apostolo Petro primatum fidei sua» remuneratione commisit, uni­ versalem Ecclesiam in fundamenti ipsius soliditate constituens, necessitatem sollicitudinis quam habemus cum his qui nobis col­ legii caritate juncti sunt sociamus. » Hoc ipsum Patres Synodis Ephesina et Chalcedonensi coadunati pronuntiarunt. 4) Ipse denique S. Augustinus, qui quandoque aliam, ut mox videbimus, indicavit interpretationem, multis in locis Petrum a Christo dici petram et fundamentum Ecclesiæ interpretatus esi. Ita in sermone de Cathedra Petri (15. de Sanctis), inquit: < Pe­ trum fundamentum Ecclesiæ Dominus nominavit, et ideo digne fundamentum hoc Ecclesia colit, supra quod Ecclesiastici aedificii altitudo consurgit ». Item (in Psalm. 69.), « Petrus Christum confessus erat Filium Dei, et in illa confessione appellatus erat petra, supra quam fabricaretur Ecclesia». Item (tract. 11. in Joan.): «Respondit Petrus, petra illa, voce omnium: Domine ad quem ibimus?» De ipso autem principatu, quem habuit Petrus in Ecclesia, quique vocabulo petrœ, capitis, fundamenti, jani­ toris cœli, metaphorice significari solet, nullo pacto dubitavit unquam S. Augustinus. Quare (tract. 56. in Joan.) scribit: «Quis i nesciat, primum omnium Apostolorum esse beatissimum Petrumb item (q. 75. ex novo Testamento): « Ipsum », inquit, « constituit Dominus esse caput eorum, ut pastor esset gregis Dominici»; item (enar. prima in Psal. 108.): « Primatum in discipulis ha­ buit »; item (lib. 2. de baptis. con. Donat, c. 1.): « Quis nesciat illum Apostolatus Petri principatum cuilibet Episcopatui præfeferendum ? » 859. Si vero sermo sit de altera promissione « Tibi dabo cla­ ves », etc. unanimiter eam Patres interpretantur sicut nos: cf. si lubet eorum testimonia apud Schrader (de unit. Rom. p. 1. na. 174-84.). Multa etiam Patrum testimonia pro utraque promissione invenies apud Valentia (tom. 3. disp. 1. q. 1. p. 7. §28.); et apud Bellarm. (de Rora. Pont. 1. 1. cc. 10. 12.): recole etiam testimo­ nia, quæ dedimus (n. 547.). / G ART. I. DE INSTITUTIONE PRIMATUS EX MATTII. XVI. 665 § ni. Difficultatibus Contra Allatum Argumentum Satisfit 860. Dices I.: Apostolus (I. Cor. III. 11.) ait: « Fundamentum aliud nemo potest ponere præter id quod positum est, quod est Christus Jésus». Unde: Ecclesia nequit habere aliud sui fundamen­ tum præter Christum. Ergo si (Matth. XVI.) nomine petrce desi­ gnatur Ecclesiæ fundamentum; id non alius præter Christum potest intelligi. Resp. dist. antec.: Ecclesia nequit habere præter Christum aliud sui fundamentum primarium et imparticipatum; conc. se­ cundarium et participatum, cujusmodi est Petrus; neg. Altero tantum sensu loqui Paulum patet-1) ex eo quod ipsemet Paulus (Eph. II.. 20.) dicat Ecclesiam superædificatam «super funda­ mentum Apostolorum et Prophetarum »; ergo, juxta Apostolum, non ita Christus est fundamentum, ut quodcumque aliud exclu­ dat.—2) Unde ipsemet Apostolus hoc loco (ad Ephesios) distin­ guit fundamentum primarium quod est Christus, a secundario, quod sunt Apostoli; nam subjungit: «ipso summo angulari la­ pide Christo Jesu ».—3) Idipsum confirmat scopus Apostoli, qui loco objecto (ad Corinthios) eos carpit evangelii ministros, qui sublimioris cujusdam prædicationis specie vanam quærentes glo­ riam, Pauli apud Corinthios auctoritatem minuere conabantur. His respondens Apostolus ait, posse ipsos varie superædificare fundamento a se semel penes Corinthios jacto; at minime posse præstare quod ipse fecerat, scilicet novum ponere fundamentum: cujus rei hanc rationem dat , quod non est alius Christus prædicandus, præter eum quem ipse prædicaverat, nec alia fides, alia spes, alia dilectio : « Ut sapiens architectus fundamentum posui: alius autem superædificat. Unusquisque autem videat, quo­ modo superædificet. Fundamentum enim aliud», etc. 861. Dices II. : Etiam inter Patres variæ sunt interpretationes illius petrœ (super hanc petram)-, cum alii per illam petram intelligant Christum—alii fidem Petri—alii confessionem fidei—alii 9 II sH | . ; (566 DISP. V. DE VISIBILI ECCLESIÆ CAPITE. Petrum. Præsertim vero S. Augustinus, qui non semel petram in­ terpretatus erat de Christo, hanc interpretationem recolens (retract. 1. 1. c. 2.) eam lectoris electioni relinquit. Ergo Resp.— 1) indirecte. Novatores nec possunt ex suis principiis ita arguere contra nos; siquidem traditionem rejiciunt, et Scri­ pturam juxta regulas exegesis interpretantur: nec possunt ita ar­ guere ad hominem; nam licet nos catholici teneamus Scripturam intelligendam esse juxta unanimem consensum Patrum, non tamen dicimus hunc consensum esse unicum medium Scripturam inter­ pretandi. Quare si in casu deesset talis consensus (quod negamus omnino), eo ipso aliud interpretationis medium esset adhibendum: interpretationem autem, qnam dedimus, ad omnes exegesis regu­ las exactam esse constat. Resp. 2) generatim: dist. antec: Patres intelligunt illam petram de alio quam de Petro, sensu proprio, immediato et litterali neg.; sensu minos proprio, mediato et quandoque per accomodationem, subd.: ita ut primariam interpretationem excludant, neg.: ita ut illam supponant, conc. lidem Patres, qui videntur aliter intelligere illam petram, alibi, ut vidimus, interpretationem a nobis datam ipsi tradunt. Hæc generalis responsio confirmatur, singu­ las objectas interpretationes considerando. Unde Resp. 3) quoad interpretationem de fide aut. fidei confessione, dist. antec.: Tradunt Patres hanc interpretationem metonymies. et non excludendo sensum proprium, conc.; secus neg. Communi usu probatissima est ea Metonymia, qua nomen qualitatis alicujus, sive bonæ sive malæ, usurpatur pro persona, in qua insignis est illa qualitas: sic, si princeps rempublicam a summis pericu­ lis sapientia sua servaret, diceremus sapientiam principis ser­ vasse rempublicam. Constat eumdem usum viguisse apud anti­ quos: unde Cicero (in Verrem) ait: « Quas res luxuries in flagitiis, crudelitas in suppliciis, avaritia in contumeliis efficere po­ tuisset »; ubi luxuria, crudelitas, avaritia sumitur pro luxurioso, crudeli, avaro. Neque ipsa Scriptura ab hoc usu abnuit; dicitur I enim (I. Joan. V. 4. seq.): « Hæc est victoria quæ vincit mun(dum, fides nostra. Quis est qui vincit mundum, nisi qui credit Iquoniam Jesus est Filius Dei ? » L Resp. 4) quoad interpretationem de Christo, dist. antec.: Pa- ' · ' ■ —' ART. I. DE INSTITUTIONE PRIMATUS EX MATTH. XVI. 7·: 667 tres nomine Petræ intellexerunt Christum, ut ipsam petram prin­ cipalem et meritoriam firmitatis petræ secundariæ , cone.; ad exclusionem potræ secundarim, Petri nempe, qui in petra prin­ cipali firmetur, neg. Patres scilicet per ejusmodi interpretatio­ nem significarunt, Christum solum esse petram principalem Ec­ clesiæ, juxta illud Pauli (I. Cor. III., 11.): «Fundamentum aliud nemo potest ponere præter id quod positum est, quod est Chri­ stus Jesus»; at minimo inficiantur, Petrum esse petram secun­ dariam in Christo fundatam, prout postulare vidimus exegetica interpretatio textus Matth. Resp. 5) quoad S. Augustinum intelligentem petram de Chri­ sto—d) eum istam interpretationem protulisse ut privatam suam opinionem, et nullomodo ut communem traditionem seu fidem Ec­ clesiæ: id patet tum ex eo quod ipse testatur, eam non fuisse communem interpretationem ; tum etiam ex eo quod interpreta­ tionem, quæ revera communis est, alibi suam fecit; tum denique ex iis quæ in suis de Rectract. dicit: si enim interpretatio de Christo fuisset in communi fide Ecclesiæ, eam non reliquisset lectorum electioni—b) Videtur in eam interpretationem devenisse S. Augustinus ex ignorantia linguæ Hebraicæ. Scribit enim S.Do­ ctor (1. 1. Retract, c. 21.) : « In quo [libro con. epistolam Do­ nati] dixi in quodam loco de Apostolo Petro, quod in illo tam­ quam in petra fundata sit Ecclesia: qui sensus etiam cantatur ore multorum in versibus beatissimi Ambrosii, ubi de gallo gal­ linaceo ait, ‘Hoc ipsa petra Ecclesiæ canente, culpam diluit.... Sed scio me postea sæpissime sic exposuisse, quod a Domino di­ ctum est, ‘Tu es Petrus, et super hanc petram aedificabo Eccle­ siam meam’: et super hunc intelligeretur quem confessus est Pe­ trus dicens, ‘Tu es Christus Filius Dei vivi’: ac si Petrus ab hac petra appellatus personam Ecclesiæ figuraret, quæ super hanc petram ædificatur, et accepit claves regni coelorum. Non enim dictum est illi, Tu es petra: sed, ‘Tues Petrus’. Petra autem erat Christus, quem confessus Simon sicut eum tota Ecclesia con­ fitetur, dictus est Petrus. Harum autem duarum sententiarum quæ sit probabilior eligat lector » (1). (1) Quare concludi potest cum Schrader (de unit. Rom. p. 1. n. ISO. net. 6.), qai, relatis quatuor illis interpretationibus, subdit : « animadverti debet, quatuor - — <368 DISP. V. DE VISIBILI ECCLESIÆ CAPITE. 862. Dices HL: Potestas ligandi atque solvendi, quæ Petro promittitur, eadem est ac potestas quæ ceteris Apostolis traditur (Jo. XX. 23.). Atqui hæc est potestas remittendi vel retinendi peccata. Ergo per potestatem ligandi atque solvendi non promit­ titur Primatus jurisdictionis. Resp. Potestas remittendi aut retinendi peccata includitur qui­ dem in potestate ligandi atque solvendi; at hæc non ad illam so­ lam restringitur, ac proinde non nisi inadéquate eadem cum illa est. Revera—1) verba Matthæi universalissima sunt, « quodcun­ que ligaveris »; verba Joannis rem definitam diserte significant, « quorum remiseritis peccata ».—2) Unde in utroque textu inver­ titur ordo: nam in Matthæo poiestas ligandi (cui respondet inadæquate petestas retinendi) primo loco ponitur; in Joanne vero potestas remittendi (quæ inadæquate respondet potestati solven­ di) primo loco ponitur. Potestas enim regendi primario et præcipue ordinatur ad libertatem hominum coercendam legibus, prae­ ceptis, pœnis : ad ligandum; potestas vero remittendi et reti­ nendi peccata, primario ac præcipue, imo ultimo omnino ordi­ natur ad extinctionem peccati: ad remittendum.—3) Præcedentia verba « super hanc petram ædificabo Ecclesiam meam»; et «Tibi dabo claves regni cœlorum » non sinunt, ut potestas ligandi atque solvendi ad solam remissionem peccatorum coarctetur—4) Deni­ que semper ac in Scriptura mentio fit remissionis peccatorum, vel usurpatur vocabulum « peccatum » aut aliud adhibetur, inhas interpretationes simul omnes adæquatam plenissimamque verborum Christi sen­ tentiam referre: adeoque unam neque alteram excludere, neque ab altera excludi, sed potius omnes una postulari. Sane prima postulatur sensu litterali immediato. Postulatur altera, quum neque Petrus sit ecclesiæ petra ex sese ac princeps, neque Christi ecclesia sine Christo fundamento ex sese ac principe concipi possit. Postu­ latur tertia, quum ex nexu cum præcedentibus iutelligatur, causam ob quam Pe­ trus designaretur ecclesiæ petra fuisse ejus fidem, adeoque Petrum uti habentem fidem esse ecclesiæ petram; quasi Christus dixisset, per fidem tu es petra, vel etiam tua fides est petra super quam ædificabo ecclesiam meam. Postulatur quarta, quum fides Petri non absolveretur interno fidei actu, sed esset publica fidei in Christum Filium Dei vivi professio : hanc ergo emittens Petrus constitutas fuit ecclesiæ petra. Si ergo quidquid verba Christi significant tam immediate quam mediate, tam di­ recte quam indirecte, tam absolute quam relative simul accipiatur, tota et plena et adæqu&ta eorum sententia prodit.» art. i. de institutione primatus ex MATTH. XVI. 66D dicans quod do peccato agitur; in toto autem contextu Matth. XVI. nec vocabulum « peccatum » usurpatur, nec quidquam aliud ponitur, quo ullatenus peccatum significetur. 863. Dices IV.: Si per verba Christi (Matth. XVI.) significa­ tus esset primatus jurisdictionis Petro promissus, id intellexissent Apostoli. Atqui id minime intellexerunt; siquidem disputabant inter se, quis eorum primatum haberet. Ergo. Resp. 1) Illæ ipsæ contentiones Apostolorum satis ostendunt, eos aliquo modo cognovisse primatum quemdam fuisse constituen­ dum; non enim disputabatur inter eos, utrum primatus aliquis futurus esset; sed «quis ecrum major esset», seu quis illum esset consecuturus. Hinc S. Hieronymus (in Matth. XVII. 1.), scribit: « Quia viderant pro Petro et Domino idem tributum red­ ditum , ex aequalitate pretii, arbitrati sunt, Petrum omnibus apostolis esse prælatum, qui in redditione tributi Domino fue­ rat comparatus ; ideo interrogant, quis major sit in regno coe­ lorum ? ». Resp. 2) (list, maj.: id Apostoli intellexissent post acceptum SpiIritum Sanctum, conc.; quo tempore Christus promissionem illam fecit, neg. Certum est Christum non semel reprehendisse Apostolos, dicens: «Adhuc et vos sine intellectu estis?» (Matth. XV. 15.); «Quare non intelligitis ? » (ibid. XVI.) etc. Præsertim cum age­ retur de passione Christi, de Apostolis dicitur (Luc. IX. 45.): « At illi ignorabant verbum istud »; et (ibid. XVII.): « Et ipsi nihil horum intellexerunt»: neque tamen inde infertur, quod Christus non praedixerit, et quidem sæpe et clare, suam passionem. Hinc S. Jo. Chrys. (in Matth. hom. 65. al. 66. n. 2.) ait: «Ne­ mo turbetur, apostolos sic imperfectos videns. Nondum enim crux advenerat, nondum Spiritus gratia data erat. Si velis autem ipso­ rum virtutem ediscere, post hæc illos considera, videbisque ipsos omni morbo animi superiores. Ideoque enim illorum imperfectio­ nes revelat, ut postea scias quales ex gratia facti sunt. Quod igitur nihil spirituale quærerent [filii Zebedæi], neque ullam su­ perni regni notitiam haberent, hinc [vers. 22.] palam est........ Volebant autem, ut ego arbitror, quia audierunt, ‘Sedebitis super thronos duodecim’ [Matth. XIX. 28.], primum consessum impe­ trare. Sciebant porro se alios antecedere; timebant vero Petrum, 670 DISP. V. DK VISIBILI ECCLESIÆ CAPITE. ac dicunt: ‘Dic ut sedeat unus’, etc.». Et (n. 4.): « Videsno quan· tum imperfecti omnes essent, tum hi qui decem illos præcedere tentabaut, tum decem illi qui duobus invidebant? Sed, ut dixi, post hæc ostende illos mihi, et videbis omnibus hisce affectibus vacuos. Audi quomodo hic ipse Joannes, qui nunc hac de causa accessit, primas semper Petro cedat, et concionanti, et miracula edenti in Actibus Apostolorum ». 864. Dices T'..· Ligare et solvere proprie significat declarare aliquid illicitum aut licitum, uti constat ex Scriptoribus Thalmudicis, penes quos Rabbini ligant ac solvunt, prout docent aliquid illicitum aut licitum esse. Atqui hujusmodi facultas non importat Primatum jurisdictionis. Ergo. Resp. (list, maj.: Ligare et'solrere quandoque, sicut pro Rabbinis in Thalmude, significat declarare etc., cone.; semper, ac nominatim in textu, de quo agitur, neg. Itaque fatemur verba illa ligare et solvere sumi in Thalmude in sensu objecto; sed inde non probatur, sensum hunc esse exclusivum. Imo positive constat, hunc sensum non esse exclusivum; nam græca vocabula ab interprete Matthaei adhibita, teste Diodoro Siculo, et verba hebraica vel chaldaica, teste Josepho, ampliorem habent signifi­ cationem. Certe quando potestas ligandi atque solvendi asseritur de eodem subjecto, de quo immediate ante asseritur potestas cla­ vium, potestas illa nequit coarctari ad declarandum illicitum ac licitum. Unde manca interpretatio Protestantium ignota fuit toti antiquitati. Ceterum vix intelligo quid Protestantes lucra­ rentur hac sua nova interpretatione; etsi enim ea daretur, Pri­ matus jurisdictionis satis probaretur ex praecedentibus partibus textus Matth.; et aliunde, si Petro concessa est potestas docendi seu declarandi quid licitum vel illicitum sit, in hoc ergo obediant Petro—Plures objectiones præoccupatæ sunt in ipsa demon­ stratione, seu expositione argumenti; aliæ pertinent ad sequentes ejusdem thesis partes, ac proinde illas infra expendemus. art. l. i>e institutione primatus ex jo. xxi. 671 § IV. Demonstratur Primatus Petri ox Joan. xxi. « 865. Legitur apud Joannem (XXI. 15. seqq.): « Cum ergo pran­ dissent dicit Simoni Petro Jesus: Simon Joannis, diligis me plus his ? Dicit ei: etiam Domine, tu scis quia amo te. Dicit ei: pasce agnos meos ( Boaxs τα οφνια /zoy). Dicit ei iterum: Simon Joannis, diligis me? Ait illi: etiam Domine, tu §cis quia amo te. Dicit ei: pasce (κοιμαι>ε) agnos meos. Dicit ei tertio: Simon Joannis, amas me ? Contristatus est Petrus quia dixit ei tertio, amas me? et dixit ei: Domine, tu omnia nosti: tu scis quia amo te. Dixit ei: pasce oves meas (Βοσχε τα πρόβατα, al. προβατια. μου)». 866. Ex quibus ita arguimus: Pascendi munus, de quo agit Chri­ stus in cit. testimonio, Petrum solum respicit, eique soli impo­ nitur. Atqui munus illud nihil aliud est, quam Primatus jurisdi­ ctionis in universam Ecclesiam. Ergo Petro soli collatus est ille Primatus. 867. Prob. maj.: munus pascendi hic respicit solum Petrum. Et quidem—1) eoa nomine « Simon Joannis », quod est proprium Petri. Nec sine mysterio, uti récte notat Bellarminus, eodem nomine Christus Petrum appellat, et cum promittit ei claves (Matth. XVI.), et cum oves pascendas committit (Joan, ult.): ut scilicet intelligeremus, illud ipsum reipsa dari, quod fuerat promissum, et eidem illi Simoni dari, cui fuerat ante promissum. 2) Ex illis verbis « Diligis me plus his?» Illi enim dicitur: < Pasce oves meas», cui dicitur: « Diligis me plus his?» Hoc autem soli Petro dicitur. Nam disertis verbis excluduntur ceteri illa comparatione « plus his »: ceteri autem qui excluduntur, non quicunque homines, sed præcipue sunt Apostoli. Ibi enim prae­ sentes tunc erant cum Petro Nathanael, quem multi Bartholomæum esse putant, Jacobus, Joannes, Thomas et duo alii disci­ puli, quorum alterum credibile est fuisse Andream : non igitur omnibus Apostolis sed soli Petro dicitur: «Pasce oves meas». Neque obstat, quod id petierit Christus a Petro, quod Petrus » ■- 672 DISP.IV. DE VISIBILI ECCLESIÆ CAPITE. nesciebat. Petrus enim nesciens utrum Christum plus ceteris Apo­ stolis diligeret, humiliter respondit: c. Tu scis, Domine, quia amo te »; at Christus non ideo interrogavit, ut a Petro edisceret sui amoris præeminentiam, sed ut alios doceret quemnam amoris gra­ dum in Petro postulabat: «Dominus, inquit S. Ambrosius (1.10. n. 175.), interrogat non ut disceret, sed ut doceret quem elevan­ dus in coelum amoris sui nobis velut Vicarium relinquebat ». 3) Ex trina interrogatione. Nam juxta Cyrillum, S. Augusti­ num et alios (in hunc locum) ideo Petrus ter fuit interrogatus, an diligeret plus ceteris, quia ter negaverat : at trina negatio nonnisi ad Petrum pertinet. Solus igitur Petrus interrogatur, ac proinde soli ipsi dicitur: « Pasce oves meas ». 4) Ex illis verbis : « Contristatus est Petrus », etc. Etenim, uti notat S. Jo. Chrys., ideo enim contristatus est Petrus, quia metuebat, ne forte falleretur, respondens: « Tu scis Domine, quia amo te »; quemadmodum falsus fuerat, dicens: « Et si oportuerit me mori tecum, non te negabo ». Sed ista caussa tristitiae solius Petri, qui Dominum negaverat, est propria: ergo sicut solus Pe­ trus tristabatur, ita solum Petrum alloquitur Christus, cum ait: « Pasce oves meas ». 5) Ex verbis immediate sequentibus (v. 18. seq.) « Cum senue­ ris extendes manum tuam », etc. Illi enim dicitur: « Pasce », cui prædicitur crucifixio: at his verbis soli Petro mors in cruce prædicitur—Cf. Bellarm. (de Rom. Pont. 1. 1. c. 14.). 8G8. Minor propositi argumenti resolvitur in duas partes: 1) Verba Christi efferunt Primatum jurisdictionis—2) in uni­ versam Ecclesiam—Prob, l"’a pars 1) Ex ipsa vi vocis. Nam, uti ex textu jam recitato liquet, Christus Dominus usus est duplici verbo (βοσζΕ s-oi/xam); etsi vero primum non habeat tam amplam ac nobilem significationem, quam alterum; quando tamen in eodem sermone, de eodem subje­ cto atque objecto usurpantur, merito habentur ut synonima. Certe cum adhibitum etiam sit verbum ποι/zarzsr?, quidquid illud impor­ tat retinendum est. Jam vero idem verbum cum aliquo adcito si­ gnificat auctoritatem magisterii, uti ex. gr. (Jer. III. 15.): dabo vobis pastores juxta cor meum, et pascent vos scientia et doctrina »: sine addito vero significat auctoritatem regendi; unde ART. J. DE INSTITUTIONE PRIMATUS EX JO. XXI. 673 factor hominum vocatur Pastor; et pascere sumitur pro regere cum imperio. Id constat—a) ex usu Scripturarum; nam, ut ali­ qua exempla afferamus, dicitur (II. Reg. V. 1. seq.): « Et vene­ runt universae tribus Israel ad David in Hebron, dicentes... cum esset Saul rex super nos, tu eras educens et reducens Israel: dixit autem Dominus ad te: Tu pasces ( ) populum meum Israel, et tu eris dux [»>; νίγαν/*£νον] super Israel ». Et (Ps. XLVII. 15.): « Hic est Deus noster in æternum, et in saeculum sæculi : ipse reget (zroi/xay-s) nos in sæcula »; et (Ps. LXXIX. 2.): «Qui regis (ό ποι/χαίνων) Israel, intende: qui deducis velut ovem Jo­ seph». Et (Is. XL. 10. 11.): « Ecce Dominus Deus in fortitudine veniet, et brachium ejus dominabitur. . . . Sicut pastor gregem suum pascet»: ως ποιμην ποιμανεϊ τό τταίρ.νιον αυτού. Et (Ezech.XXXIV. 23.24.): «Suscitabo super eos pastorem unum, qui pascat eos, servum meum David, qui pascat (πο»/4α>=ΐ) eas.... David princeps («?/?■>) iQ medio eorum». Et Mich. (V. 2. 4.): «Et tu Bethlehem Ephrata parvulus es in millibus Juda: ex te mihi egredietur qui sit dominator [άρχοντα] in Israel.... et pascet ( ffoj/zavsF τό π·οί^>ιον ) in fortitudine Domine». Et Matth. (II. 6.): «Et tu Bethlehem, terra Juda, nequaquam minima es in principibus Juda: ex te enim exiet dux (ηγου^νος), qui regat (ποι/ζανέΓ, «rule», juxta versionem Anglicam Protestanticam) populum meum Israel ». Et Apoc. (XII. 5.; XIX. 15.): « Et peperit filium masculum qui recturus erat (όί ρ'λλεχ ποιμαίνει») omnes gentes in virga ferrea ».—2) Con­ stat etiam ex usu profanorum scriptorum : videri possunt quæ habet Homerus de Agamennone (Iliad. II. 243.), de Menelao (V. 566.), de Achille (XVI. 2.), de Hectore (XIV. 423.); apud Hesychium autem ποι/ζ-όν explicatur βασιλεύς—3) Bellarminus exponit etiam originem hujus metaphorae, cujus tam universalis est usus: notat enim quod apud Orientales antiquos, principes tribuum exer­ cebant munus pastorum ovium: qua de re exempla habentur et­ iam in Genesi (1). His positis—1) quisque intelligit Christum dixisse Petro rege cum imperio agnos meos et oves meas, dum illi dixit Pasce; adeoque (1) -This term, ioquit Arnold (Fragment of the Church eta. pag. 26.), of ‘feed­ ing ûb a shepherd feeds his flock’ is one of the oldest and most universal meta­ phora to espress a supreme and at the same time a beneficent governement ». Mazzella. De Religione cl Ecclesia 43 674 DISP. V. DE VISIBILI KCOLKSIÆ CAPITE. illi contulisse Primatum jurisdictionis. Quod quidem confirmari potest insistendo verbo Pasce. Nam—a) alios pascere dicitur non ille qui utcumque cibum ministrat, sed qui familiæ, civitati, Re­ gno praepositus ex officio procurat ac providet cibum; juxta illuc (Luc. XII. 43.): «Quis putas est fidelis dispensator et prudens, quem constituit Dominus super familiam suam, ut det illis ic tempore tritici mensuram?»—2) Neque pastoris est solum cibum ovibus procurare; sed etiam eas ducere, reducere, tueri, regere, castigare; quæ omnia, cum homines respiciunt, important veram præeminentiam ac jurisdictionem. Cf. quæ habentur apud Jo. (X.), Jerem. (XXIII.), Ezech. (XXXIV.), ubi pastoris muneradescribuntur. 2) Idipsum confirmari potest, simul conferendo textum Matth. et Jo. Nam ex una parte vidimus, Christum apud Matth. pro­ misisse Petro primatum jurisdictionis; promissio autem, utpote respiciens bonum essentiale Ecclesiæ, quam Christus absolute vo­ luit, fuit ipsa absoluta; ergo debuit illam Christus quandoque implere. Sed nullus est locus in Scriptura, præter illum Jo. quem expendimus, ubi melius intelligitur impleta illa promissio; ergo in illis verbis Pasce agnos.... Pasce oves meas Christus contulit Petro Primatum jurisdictionis. Ac vicissim ita arguere licet: id contulit Christus Petro apud Jo., quod promiserat apud Matth.; atqui promiserat Primatum jurisdictionis, uti probatum est; ergo hunc primatum contulit — Frustra igitur excogitarunt nonnulli quod Christus solummodo hortatus est Petrum, ut ostenderet di­ lectionem suam pascendo agnos et oves; si enim illud Pasce im­ portat Rege cum imperio, non potuit Christus hortari Petrum ad pascendum gregem suum, quin ipsi conferret illud imperium, seu potestatem. 869. Prob. min. quoad 2dam partem. Christus contulit Petro jurisdictionem in universam Ecclesiam. Notetur—1) parvi re­ ferre, utrum una vice debeat legi oviculas potius, quam oves, uti notavimus in textu; semper enim verum manet, Christum commisisse Petro pascendos agnos et oves—2) Per agnos et oves certe intelliguntur fideles: unde Christus prænuntiatus fuit a Pro­ phetis uti Pastor, ipse se dixit Pastorem, qui habet oves, pro quibus dedit animam suam; Apostolus denique cœtum fidelium ART. 1. DE INSTITUTIONE PRIMATUS ET JO. XXI. 675 vocat gregem, in quo Sp. Sanctus posuit Episcopum, ut illum re­ geret—3) At quænam est vera significatio illius distinctionis fi­ delium in agnos et oves ? Aliqui intelligant Judæos et gentiles; alii perfectos et imperfectos; alii denique communius simplices fideles et Pastores. « Prius agnos, inquit Bruno astensis, (in h. 1., Migne, T. 165.), deinde oves commisit ei, quia non solum pasto­ rem, sed pastorem pastorum eum constituit. Pascit igitur Petrus agnos, pascit et oves, pascit filios, pascit et matres, regit et sub­ ditos et praelatos. Omnium igitur pastor est, quia præter agnos et oves in Ecclesia nihil est ». Unde 1) Christus commisit Petro pascendos seu regendos regnos et oves; atqui per agnos et oves, sive intelligantur Judæi et genti­ les, sive perfecti et imperfecti, sive fideles et pastores, semper significatur universus Christi grex, seu Ecclesia universa; ergo contulit Christus primatum Petro in universam Ecclesiam. 2) Revera Christus non dixit simpliciter « pasce agnos... pasce oves»; sed «pasce agnos meos.... pasce oves meas.... Eos ergo Christus commisit Petro pascendos, qui sunt agni vel oves Chri­ sti; atqui quotquot sunt in Ecclesia certe sunt agni vel oves Christi; ergo Christus contulit Petro Primatum in universam Ec­ clesiam. Certe verba illa « pasce agnos meos... pasce oves meas» æquivalent huic: rege ovile meum: sed ovile Christi unum est, et comprehendit omnes fideles. 3) Uti arguit Bellarminus (1. c. c. 16.) cum Dominus ait «Pa­ sce oves meas », vel commendavit Petro oves suas omnes; vel nullas; vel aliquas certas ac definitas; vel aliquas indefinitas. At nemo dixerit, nullas aut aliquas certas esse commendatas. Id enim est manifeste falsum : nec etiam aliqua indefinitas, quia non est sapientis provisoris relinquere indefinitam curam cum possit eam definire, praesertim cum certa confusio et perturbatio ex illa indeterminatione oriatur: præterea commendare aliquas, et non indicare quas, idem esse videtur, ac si commendarentur nullæ. Quas enim, quæso, pascet, qui gregem suum non cogno­ scit? Restat igitur, ut omnes omnino suas oves Petro Christus pascendas assignaverit. 870. Exegetica hæc textus interpretatio Patrum traditione con­ firmatur. Ita Origenes (in ep. ad Rom. c. 6.): «Petro», inquit, 676 DISP. V. DE VISIBILI ECCLESIÆ CAPITE. « cum summa rerum de pascendis ovibus traderetur, et supra ipsum velut petram fundaretur Ecclesia, nullius confessio virtu­ tis alterius ab eo, nisi caritatis, exigitur ». S. Ambrosius (1. 10. in Luc. ad c. 24.): « Dominus », ait, «non dubitabat, qui interrogabat non ut disceret, sed ut doceret, quem elevandus in ccelum amoris sui velut vicarium relinquebat...... quia solus profitetur ex omnibus, omnibus antefertur.... Tertio Dominus, non jam diligis me ? sed amas me? interrogavit, et jam non agnos, ut primo quodam lacte pascendos, nec oviculas, ut secundo; sed oves pascere jubetur, perfectiores ut perfectior gu­ bernaret ». Gregor. M. (1. 4. ep. 32. ad Maurit. imp.): « Cunctis », ina quit, « evangelium scientibus liquet, quod beatissimo omnium Apostolorum principi Petro dominica voce totius Ecclesiæ cura commissa est». Epiphanius (in Aneor.): « Hic est qui audivit: pasce oves meas, cui concreditum est ovile ». Chrysostomus (in h. 1.): « Aliis omissis, Petrum dumtaxat af­ fatur, fratrum ei curam committit ». Et infra: «Nam cum magna Dominus Petro communicasset, orbis terrarum curam demandas­ set »; etc. Theophylactus (in cap. ult. Joan.): «Finito», inquit, $ pran­ dio, praefecturam ovium totius mundi Petro commendabat, non autem alii, sed huic tradidit ». Et (in cap. 22. Luc.): « Tu », ait, «Petre, conversus bonum exemplum pœnitentiæ omnibus eris, qui cum Apostolus fueris, et negaveris, iterum receperis primatum omnium et praefecturam orbis». Leo (serm. 3. de assumpt. sua): « De toto mundo unus Petrus eligitur, qui et universarum gentium vocationi, et omnibus Apo­ stolis, cunctisque Ecclesiæ patribus praeponatur : ut quamvis in populo Dei multi sacerdotes sint, multique pastores, omnes tamen regat Petrus, quos principaliter regit Christus ». Denique, ne nimius sim, S. Bernardus (lib. 2. de consid. cap.8.) ita in verba illa Christi egregie disserit : « Pasce oves meas. Quas ? hujus vel illius populos civitatis, aut regionis, aut certi regni? Oves meas, inquit; cui non planum non designasse ali- ART. I. DE PETRI PRIMATU SUPRA IPSOS APOSTOLOS. 677 quos, sed assignasse omnes? nihil excipitur ubi distinguitur ni­ hil». Cf. integrum textum quorn dedimus (n.548.) (1). § v. Diserte ostenditur Petrum Primatum obtinuisse supra ipsos Apostolos. 871. Licet ex argumentis hactenus expositis aperte pateat Pe­ tri præeminentia præ ipsis Apostolis; juverit’ tamen id magis di­ serte demonstrare, sive ad speciales errores convellendos, sive etiam ut locus sit quarumdam difficultatum solutioni. Cum vero aliqui Apostolos omnes, alii saltem S. Paulum parem omnino Petro dixerint (nn. 850. seq.); argumenta imprimis dabimus, qui­ bus Petri Primatus respectu omnium Apostolorum; dein vero ali­ quid subjiciemus, quo magis directe respectu ipsius Pauli adstruitur. 872. Itaque Petrus Primatum, habuit supra omnes Aposto­ los. Prob. I. recolendo breviter supra exposita argumenta. Nam— 1) Petrus constitutus est totius Ecclesiæ fundamentum, a quo Ecclesia firmitatem unitatemque accipiat: id autem, uti ostendi(1) Qnare si aliqui Patres verba, quae expendimus, videntur quandoque intel- ligere non de solo Petro, sed de aliis etiam Apostolis, imo Episcopis et Sacerdo­ tibus; ea tum sumunt sensu non formali et praecisivo, sed extensivo illum non deludente sed supponente. Hinc merito ait Schrader (1. c. n. 212.): “Contulit Chri­ stus juxta litteralem Scripturarum sensum ex communi Patrum sententia Petro eique soli immediate ac directe potestatem omnem quæ enarratis apud Mattbæum et Joannem potissimum locis expressa legitur, et hac accepta potestate Petras est diciturque vere proprieque coriphaeus apostolorum. Quod si in Petro omnibus ucerdotibus collata dicitur potestas, tum enimvero—a) id non... ita accipi debet, ac si sna Petro praerogativa detraheretur ; verum accipi — b) ita debet, ut Petri pnerogativa supponatur ; ideoque ita accipi debet, ut Petrus instar Λ·αρα5ίίγ/ζατο£ aliorum ac instar summæ juridicae, ut aiunt, personæ consideretur, quæ uti in sese, aonseens ac princeps vel caput societatis vel corporis cnjusdam fastigium potestatis tûtins possideat, ita plane tamquam typica atque juridica persona repræsentare alios possit. Qnare si verba Christi tam apud Mattbæum quam apud Joannem etiam hoc typico, juridico eodemque mediato sensu ad ômnes Apostolos sacerdotesque refe­ renda perhibeantur, manifestam confirmationem involvunt, qua Petri summa au­ ctoritas ac pnerogativa asseritur." 678 DISP. V. DE VISIBILI ECCLESIÆ CAPITE. mus, importat supremam potestatem in universam Ecclesiam. Atqui ipsi Apostoli maxime erant de Ecclesia. Ergo supra ipsos Apostolos Petrus constitutus fuit. Porro si nullam dependentiam a Petro habuissent Apostoli, potuissent Ecclesias fundare quin illas Petri auctoritati subjicerent: at tunc quid factum esset de ea Ecclesiæ unitate, quam Christus voluit ? Quomodo diceretur Petrus totius Ecclesiæ fundamentum? 2) Soli Petro commisit Christus pascendos omnes agnos oves­ que omnes, omnes qui pertinent ad ovile Christi. Sed ipsi Apo­ stoli erant oves Christi. Ergo supra ipsos Apostolos fuit Petrus constitutus. 3) Si plures rei alicujus peragenda? ex aequo praeficiantur, non singulorum, sed omnium munus est rem illam gerere: sicut ex. gr. si potestas leges ferendi alicui coetui, puta senatorum, conceda­ tur, singuli non habent potestatem leges condendi, sed omnes aut plures, seu ipse cœtus. Pari ergo ratione, si unus aliquis eidem operi, eadem mandati forma, per se seorsum præficiatur, huic creditur plenum ac summum munus opus illud exequendi. Finge quod unus, mandato singulari, dux totius exercitus, in quo sunt alii duces, constituatur ; planum est eum esse totius exercitus ducem, in se habere plenitudinem auctoritatis et quidem supra ipsos duces. Cum ergo Christus exegerit unum Petrum ex duode­ cim Apostolis, ipsum constituerit totius Ecclesiæ fundamentum, ipsi dederit claves regni coelorum; evidens est Petrum esse super omnes constitutum. Cf. Veith (de Rom. Pont. § 9.). 873. II. His præsuppositis vim omnem probandi habent sequen­ tes animadversiones; his præsuppositis; inquam; nam si animad­ versiones illæ, per se inspectae, non clare et apodictice ostende­ rent Primatum Petri ; consideratæ tamen cum praecedentibus argumentis, cum quibus harmonice cohaerent, lucem ab ipsis mu­ tuantur. Itaque—1) quatuor leguntur syllabi nominum Apostolo­ rum (Matth. X. 2. seq.; Marc. III. 16. seq.; Luc. VI. 14. seq.; Act. I. 13.). Jamvero—a) in singulis, Petrus primo loco nomi­ natur; cujus rei causa non fuit vocatio, siquidem Andreas antea vocatus fuit; nec aetas : quomodo enim ostenderetur Petrum se­ niorem Andrea fuisse ? cur Joannes poneretur quarto vel etiam secundo loco? nec favor aut gratia, quibus Joannes Petrum vin- ART. !. DE PETRI PRIMATU SUPRA IPSOS APOSTOLOS. 679 cebat — b) Petrus semper ponitur primo loco; et in ceteris nomi­ nandis (si Philippum excipias qui sexto, et Jacobum Alphæi qui nono loco semper nominatur), idem semper ordo non servatur Andreas ex. gr., qui secundum apud Matth. et Luc. tenet locum; apud Marc, et Act. quarto loco nominatur —c) In indice nomi­ num apud Matth., et, in quibusdam MSS., apud Marcum, Petrus non solum primo loco nominatur, sed titulo Primatis augetur: < Duodecim autem Apostolorum nomina sunt hæc: Primus Simon, qui dicitur Petrus, et Andreas frater eius, Jacobus Zebedæi et Joannes frater eius », etc. Jamvero si illud Primus 'adhibitum solum fuisset, ut adiectivum numerale, orationis series hæc de­ buisset esse: « Primus Simon, secundus Andreas, tertius Jaco­ bus», etc.: cum ergo solum de Petro dicatur primus, quin po­ natur secundus, tertius etc., signum est illud primus significare dignitatem Petri supra reliquos. Quod confirmari videtur ex usu Scripturæ; nam dicitur (Matth. XX. 27.) : « Qui voluerit inter vos primus [πρώτος] esse »; et (Mar. XII. 28. seqq.); «Primum omnium mandatum »; et (Act. XVI. 12.): « Prima partis Macedoniæ civitatis »; et (ibid. XXVII. 7.). « In locis autem illis erant praedia principiis [τω πρωτ«] insulæ ». 2) Non solum in istis indicibus nominum Apostolorum, sed pas­ sim Petrus, cum aliis nominatis, primo loco ponitur: ita (Matth. IV. 18.): «Simonem, qui vocatur Petrus, et Andream fratrem eius»; (Matth. XVII. 1.; Marc. V. 37.; IX. 1.; XIII. 3.; XIV. 33.; Luc. VIII. 51.; IX. 2-8.; Matth. XXVI. 37.): « Petrum et Jacobum et Joannem »; et (Luc. XXII. 3.; Act. III. 14.): « Pe­ trum et Joannem »; et (Jo. XII. 2.): « Simon Petrus, et Thomas, qui dicitur Didymus, et Nathanael, qui erat a Cana Galileæ, et filii Zebedæi, et alii ex discipulis ejus duo ». 3) Quatuor tantum loca excipiuntur, quæ tamen facilem ac idoneam explicationem habent. Nam—a) dicitur apud Jo.: « Erat aniem Philippus a Bethsaida, civitate Andreæ et Petri » : Sed hic commemorantur duo fratres non ut Apostoli sedi ut incolæ civitatis, et Andreas fortasse ideo prior nominatur, quod natu maior est—δ) Textus (I. Cor. I. 12.), nobis potius favet: « Unus­ quisque vestrum dicit: «Ego quidem sum Pauli, ego autem Apollo, ego vero Cephæ, ego autem Christi »: Apostolus hic a seipso mo- : 680 DISP. V. DE VISIBILI ECCLESIÆ CAPITE. destiæ et humilitatis causa, incipit, juxta illud (ibid. XV. 9.)ι « Ego enim sum minimus Apostolorum, qui non sum dignus vo­ cari Apostolus»; et ascendit ad maximum, Christum, quem pro­ ximo præcedit Petrus—c) Idem dicendum de alio textu (ibid. III. 22.)—d) Quoad textum vero (Gal. II., 9.), respondet Estius (in h. 1.): «Jacobum primo loco nominat ad honorem Domini, cujus erat frater; et quia Jerosolymorum Episcopus erat, ubi hæc ge­ rebantur; idemque maximi nominis apud Judæos ob sanctitatis opinionem; ur liquet ex Josepho et Hegesippo ». Addunt alii: « Cum rei veritate omnino consonat, ut Paulus Hierosolymam veniens, Jacobum omnium primum obviam habuerit, cum eo con­ tulerit, societatemque iniverit. Reliqui enim, ut impositum sibi propagandæ evangelicæ lucis munus obirent, ab urbe frequenter aberant, in qua Jacobus, utpote proprius ejusdem pastor, stabilis permanebat. Conjectura est igitur minime negligenda, primam idcirco Jacobum numerari, quod ipse tempore primus suam cam Paulo consensionem declaraverit. Quare neque ille præponitur, quod reliquis dignitate non antecelleret ». 4) Post Christi in cœlum ascensionem, prout tunc rerum con­ ditio ferebat, Petrus statim se ut Primatem gessit. Nam (Act. I. 15.) « exurgens Petrus in medio fratrum » electionem novi pro Juda Apostolo juxta prophetarum oracula indixit. Post adventum Spiritus Sancti (Act. II. 14.) « stans Petrus cum undecim leva­ vit vocem suam », Christum annuntiavit, et credentes baptizari jussit. Post patratum insigne miraculum (Act. III.); ad populum et (Act. IV.) repletus Spiritu Sancto, ad principes populi et se­ niores gravem sermonem habet. Petrus (Act. VIII.) Simonem magum, eo quod sacram potestatem pecunia comparare voluerit, redarguit et damnat. Petrus (Act. IX.) universos coetus in Judæa, Galilæa et Samaria pertransit, tanquam imperator, uti advertit S. Chrysostomus (Horn. 21. in Act.) suas copias recensens. Ha­ bita visione comperit (Act. X.) Gentiles quoque ad fidem Chri­ stianam admittendos esse, et ideo ipse Cornelium cum aliis Gen­ tilibus Ecclesiæ adjungit. Dum ab Herode Petrus in carcere de­ tinetur (Act. XII.) «oratio fiebat sine intermissione ab Ecclesia ad Deum pro eo ». In Concilio Jeros. (Act. XV.), surgens Petrus ser­ monem habet, pertractanda proponit, et primus sententiam edicit. ART. I. DE PETRI PRIMATU SUPRA IPSOS APOSTOLOS. 681 Jamvero—a) licet Apostoli contentiones antea habuerint de pri­ matu; nullo tamen modo post Spiritus Sancti adventum, Petrum ob prædictum modum agendi reprehenderunt; imo constat potius, quod eum in maximo honore habuerint—b) Nec ea omnia prima­ tum meri honoris exhibere possunt. Id enim imprimis non con­ veniret cum iis quæ aperte probant primatum jurisdictionis; ac deinde, ceteris omissis, voluit Deus ut Ecclesia in humilitate fundaretur, ac præsertim Apostoli crucis humilitatem præ se fer­ rent; voluit ut omnibus pateret, Ecclesiam suam Dei solius opus esse, non vero hominum, neque consiliis aut viribus humanis propagandam ac conservandam. Igitur ad Ecclesiæ initia « quæ stulta sunLÿmundi elegit Deus, ut confundat sapientes: et infirma mundi », etc. — Sed hæc omnia fusius prosequitur Bellarm. (de Rom. Pont. 1. 1. a cap. 17.). 874. III. Patres constanter et unanimiter affirmant Petrum eminentiorem ceteris Apostolis auctoritatem obtinuisse. Origenes (in divers. Evang. hom. 2.) loquens de Petro, quærit, « Quis esset altior Apostolorum illo, qui est et dicitur vertex eorum?» — S. Hilarius Pict, (in Matth. 6.) inquit: «Petrus primus credidit, et Apostolatus est Princeps. » — Eusebius Cæs. (hist. Eccl. 1. 2. c. 11.) nominat Petrum « fortissimum et maximum inter Aposto­ los, et virtutis merito reliquorum omnium principem ac patro­ num».—S. Cyril. Hier. (Catech. 2. 7. et 18.) nuncupat Petrum «Apostolorum summum, et Principem ac regni coelestis clavi­ gerum.»—S. Basilius (Proœm. de judic. Dei) inquit: «Beatus Petrus omnibus discipulis prælatus fuit, cui soli majora data sunt quam aliis testimonia, qui prædicatus est beatus, cui claves regni ccelorum concreditae sunt». — S. Gregorius Naz. (Carm. de seipso et adv. Episc. ) Petrum appellat « Principem Apostolorum » ac < Ecclesiæ Columen. »—S. Gregorius Nyss. (serm.2. de Steph.) ait: «Celebratur Petri memoria, qui Apostolorum est caput, et una cum ipso caetera Ecclesiæ membra glorificantur». —S. Optatus Milev. (1. 2. c. Parmen.) scribit: «Cathedra una est... ubi sedit omnium Apostolorum caput, Petrus,... in quo uno cathedrae unitas servaretur. — S. Ambrosius (in 1. Cor. 12.) scribit: « Prior Andreas secutus est Salvatorem, sed Primatum non accepit, sed Petrus».—S. Epiphanius (in Aneor, post init.) dicit: «Hoc testatur 682 DISP. V. DE VISIBILI ECCLESIÆ CAPITE. princeps Apostolorum (Petrus), quom Dominus constituit primum Apostolorum... cui concreditum est ovile; » et (Hær. 5.): «Petrum elegit, ut dux esset discipulorum». — S. Chrysostomus (hom.88. in Joann.) ait: « Christus Petro fratrum præfecturam commisit... et Petrus totius orbis magister a Christo statutus est; » et (orat, 8. adv. Judæos) inquit: « Petrus sic abluit illam negationem, ut etiam primus Apostolorum fuerit factus, eique totus terrarum orbis commissus fuerit. » Insignibus nominibus Petrum honorat; nam vocat illum « Chori apustolici principem, os ac verticem di­ scipulorum, Ecclesiæ pastorem et caput, columnam Ecclesiæ, fir­ mamentum fidei, confessionis fundamentum, orbis tei^a.rum pisca­ torem ».—S. Augustinus (I. 2. de Bapt.) ait: « In Scripturis san­ ctis didicimus Apostolum Petrum, in quo primatus Apostolorum excellenti ratione præeminet »; et (ibid.) addit: « Quis nescit, illum Principatum Apostolatus Petri cuilibet Episcopatui praeferendum esse?» et enarr. in Ps. 108.) ait: « Ideo beatum Petrum paullulum Dominus deseruit, ut Ecclesiæ rectori futuro ignoscendi peccan­ tibus quædam regula poneretur ». 875. Hæc testimonia sufficiant; alia enim dedimus supra (nn. 547. 736. seq.). Recoli etiam possunt quæ paulo ante exhibuimus in interpretatione textus Matth. XVI., et Jo. XXL Adnotamus tantummodo—1) Patres unanimiter affirmant Petri præeminen- : tiam præ ceteris Apostolis, eamque institutam esse a Christo bono unitatis unanimiter etiam affirmant.—2) Varias autem reddunt rationes, cur Primatus ille Petro potius quam alteri collatus fuerit: nonnulli enim putant id factum fuisse ob ejus confes­ sionem de divinitate Christi; alii id adscribunt ejus zelo et dile- | ctioni erga Christum etc. Sed, uti patet, sententiarum diversitas i quoad hoc alterum non destruit unanimitatem quoad primum. ! 876. Jam probandum est, quod secundo loco proposuimus, nem- ! pe Primatum Petri non fuisse communem ac divisum cinn Paulo. Id quidem præcipue constat recolendo iterum jam data argumenta de promissione et institutione Primatus in solo Petro: quæ proinde semper præ oculis habenda sunt. Sed insuper pro­ batur. 877. I. Ex Patribus, qui Paulum Petro inferiorem diserte di­ cunt. Ita S. Augustinus (1. 2. de bapt. c. 1.) ait: «Commemorat ART. 1. DE TETRI PRIMATU SUPRA IPSOS APOSTOLOS. 683 Cyprianus Apostolum Potrum, in quo primatus Apostolorum tam excellenti gratia præerninet, aliter quam veritas postulabat de circumcisione agere solitum, a posteriore Apostolo Paulo esse correctum». Similiter (in ep. ad Galat.) Paulum vocat «poste­ riorem Pastorem»; et (in ep. 82. ad Hier.) hæc addit: «Petrus, quod a Paulo fiebat libertate charitatis, pietate humilitatis ac­ cepit; atque ita posteris praebuit exemplum, etiam a posteriori­ bus, quam Paulus, corrigi; quo confidenter auderent etiam mino­ res majoribus pro deferenda Evangelica auctoritate, salva fra­ terna charitate, resistere». S. Greg. (1. 2. super Ezech. hom. 18.) ea eadem reprehensione loquens scribit : « Ecce a minori suo reprehendi nou dedignatur: non ad memoriam revocat quod cla­ ves regni coelorum acceperit: minori fratri se ad consensum de­ dit; et factus est sequens, ut jam et in hoc præiret; quatenus qui primus erat in Apostolatus culmine, esset et primus in hu­ militate». Theodoret. (de Paulo Petrum invisente in ep. ad Galat.) sic commentatur: « Etenim cum Paulus humana doctrina non in­ digeret, ut qui ab universorum Deo eam accepisset, Apostolorum Principi, quem par est, honorem tribuit». Hugo Victorin. (serm. 64.) ita disserit: « Petrus cæteris eminentior excellentia potesta­ tis, Paulus excellentia prædicationis ; Petrus sol, Paulus luna ; Petrus sol per collatam sibi divinitus potentiam, Paulus luna per collatam sibi divinitus sapientiam », etc. 878. II. Recolendo quæ supra statuta sunt, facile potest hæc pars theseos confirmari. Ut aliquid innuamus, notetur—1) omnia argumenta, quibus ostendimus, Ecclesiæ regimen, ex Christi in­ stitutione esse monarchicum, excludere divisionem supremæ po­ testatis in Petro—2) Institutionem Primatus in Petro plene de­ monstravimus; at ubinam sermo est de Institutione ejusdem Pri­ matus in Paulo, qui illum condivideret cum Petro ?—3) Imo ipsa testimonia, quæ demonstrant institutionem Primatus, manifestant illum exclusive pertinere ad Petrum—4) Si Paulus aequalem omnino cum Petro potestatem accepisset, quomodo factum esset, ut Petrus semper habuerit successorem in Primatu, Paulus numquam ? 684 DISP. V. DK VISIBILI ECCLESIÆ CAPITE. § VI. Quibusdam contra proxime statuta difficultatibus satisfit. 879. Dices L: Quidquid Petrus a Christo accepit, acceperant et ceteri Apostoli; ergo dici nequit Petrum super ipsos Aposto­ los obtinuisse Primatum — Prob. antec.—1) Sicut Petrus consti­ tutus fuit Apostolus, ita etiam reliqui qui Apostoli vocantur2) Sicut Petrus accepit potestatem quæ universam terram compre­ henderet immediate a Christo, ita reliqui Apostoli—3) Sicut Petrus dicitur fundamentum Ecclesiæ, ita (Eph.II. 20.) reliqui Apostoli— 4) Sicut Petro commissum fuit munus pascendi gregem Christi, ita tum Apostolis tum aliis ab ipsis constitutis (Act. XX. 28.; I. Pet. V. 1-4.)—5) Sicut Petro data fuit potestas ligandi atque solvendi, ita reliquis Apostolis—6) Unde S. Cyprianus ait: « Hoc erant utique ceteri Apostoli, quod erat Petrus, pari consortio praediti et honoris et potestatis ». Et S. Hieronymus (I. 1. cont. Jov.): < Super omnes Apostolos ex aequo Ecclesiæ fortitudo fun­ datur ». Similia etiam leguntur apud alios Patres. 880. Cum hæc, in re praesenti, sit potissima difficultas, præstat eam breviter quoad fieri potest, sed plenissime solvere. Itaque 1) Quædam praenotanda sunt circa 3,iain et 4l3m prob. antec. L· primo Petrus ipse dictus fuit a Christo Petra seu fundamentum, super quod Ecclesia extruenda erat; at non pariter Apostoli di­ cuntur fundamenta Ecclesiæ, sed Ecclesia dicitur superaedificata super fundamentum Apostolorum: quæ phrasis significare potest non quod ipsi Apostoli sint fundamentum, sed quod posuerint fundamentum (doctrinam) super quod aedificata est Ecclesia. Quæ interpretatio (Eph. IV.) cohæret cum contextu, ubi dicitur et Prophetarum; id enim importare videtur, Ecclesiam esse super­ aedificatam super fundamentum Apostolorum eodem modo ac su­ per fundamentum Prophetarum : cum autem agatur ibidem de Prophetis V. T., uti liquet ex immediato contextu (II. 20.), ubi fit allusio ad Isaiam (XXVIII. 16.) et Ps. (CXVII. 22.), et uti testatur S. Augustinus (De Verbis Dom. Serro. 49.); nonnisi de «."■AV ART. L DE PETRI PRIMATU SUPRA IPSOS APOSTOLOS. 685 doctrina prredicari potest dignitas fundamenti—2) Sed etsi dican­ tor Apostoli ipsi fundamentum, non erunt fundamentum in eo­ dem ordine, sed in diverso ordine ac Petrus; sicut Petrus ipse non est in eodem ordine ac Christus (n. 860.). Revera—a) Pe­ trus solus vocatur fundamentum apud Matth.; et ex alia parte omnes Apostoli appellarentur fundamentum: eadem vero praero­ gativa tributa uni, ot pluribus, intensione saltem differt—b) Pe­ trus dicitur fundamentum universæ Ecclesiæ, quæ cum compre­ hendat ipsos Apostolos, ipsi sunt aedificati supra Petrum; at vero Apostoli apud Paulum essent fundamentum, super quod sunt aedi­ ficati reliqui fideles. Quoad munus pascendi, illud, ut vidimus, commissum fuit Pe­ tro relate ad Ecclesiam universam ; at textus qui citantur pro eodem munere aliis ab Apostolis imposito, exhibent certum quem­ dam ac determinatum gregem pascendum. Ita (I. Pet. V. 2.) dicitur: « Pascite qui in vobis est gregem Dei »; et (Act. XX. 28.): «Attendite vobis, et universo gregi, in quo vos Spiritus San­ ctus posuit episcopos regere Ecclesiam Dei»: ubi illud universo restringitur per verba sequentia. 2) Nunc ad generale argumentum, resp. imprimis neg. antec., quod nempe quidquid Petrus a Christo accepit, acceperint et Apostoli. Quando autem subditur, Apostolos etiam singulos ac­ cepisse potestatem universalem ligandi atque solvendi , etc.; resp. dist.: potestatem ordinariam, neg.; extraordinariam, subd.r parem omnino potestati Petri, eique non subordinatam, neg.; secus, conc. Ad hanc responsionem statim confirmandam, recola­ mus, unam testimoniorum classem exhibere potestatem omnibus Apostolis factam, alteram exhibere potestatem factam soli Petro quemadmodum ergo illa indicat aliquam aequalitatem inter Apo­ stolos ; ita hæc præsefert quamdam præeminentiam in Petro. Quare si Apostoli conferantur invicem, insignes omnes exsistunt universali auctoritate docendi, ac regendi; at præ reliquis Petrus personam induit Capitis, cui reliqui, ut Doctores et Pastores, sunt obnoxii. Sane testimonia, quæ Petrum respiciunt, conciliari debent cum iis, quæ pro ceteris Apostolis afferuntur. At nulla est alia conciliandi via, nisi ut aliqua Petro præ reliquis Apo­ stolis tribuatur prærogativa, ratione cujus nominatim promissum -: 686 DISP. V. DK VISIBILI ECCLESIÆ CAPITE. et concessum sit ei quod commune cæteroquin cætcris videretur. Prærogativa autem illa vel honoris sit oportet, vel jurisdictio­ nis. At vero meri honoris esse non potest; siquidem quæ de ea Christus enunciat ad honorem dumtaxat non referuntur, sed ma­ xime ad jurisdictionem, ut vidimus. Promittitur ergo Petro aut confertur prærogativa jurisdictionis, quæ sit ipsi propria et per­ sonalis præ cæteris Apostolis, et quam iidem non communicent: ac proinde habetur in Petro caput quoddam singulare ac praeci­ puum inter ipsos Apostolos. 881. Arerum ut hanc responsionem paucis enucleemus, præstat hic tria considerare: —1) quid Apostoli habuerint commune cum Petro, quid hic præ illis habuerit—2) Quid ab Apostolis accepe­ rint Apostolorum successores, quid Petri successores a Petro3) Ex his intelligetur ipsum exercitium prærogativæ tum Petri quoad Apostolos, tum successorum Petri, quoad Episcopos succes­ sores Apostolorum. 882. A primo exordientes, dicimus—1) non esse necessarium hic considerare potestatem ordinis, cum Primatus importat po­ testatem jurisdictionis. Notari tamen potest, omnes Apostolos fuisse Episcopos, adeoque pares in potestate ordinis; at si origo quaeratur hujus potestatis, in Petro certo fuit immediate a Chri­ sto: in reliquos vero censent nonnulli, eam potestatem nonnhi mediate a Christo processisse, quatenus Christus ipse ordinavit Petrum, Petrus reliquos (cf. Bellarm. de Rom. Pont. 1.1. c. 23.)2) Nec necasse est hic considerare aliquas prærogativas Aposto­ lis concessas, uti fuit confirmatio in gratia, donum quo facti fuere novarum revelationum organa, etc.; cum enim hujusmodi prærogativæ per se non sint adnexæ Apostolatui aut Primatui, neque ad Apostolorum neque ad Petri successores transiere 3) Prærogativa igitur propria Apostolatus, adeoque omnibus ac solis Apostolis communis, potestatem jurisdictionis respicit; at­ que duo comprehendit, uti notavit Valentia (torn. 3. disp. 1. q. 1. p. 7. § 28.). Unum est, quod ab ipso Christo proxime auctori­ tatem Ecclesiastici ministerii Apostoli acceperunt (1). Quam(1) De hac re dubitari nullatenus potest- Si qua enim esset difficultas, ea ei· ceret missionem Matthiœ, qui loco Judæ substitutus fuit, et Pauli, qui post Christi ascensionem in cœlum vocatus fuit ad Apostolatum. At de primo optime demon- V ART. I. DE PETRI PRIMATU SUPRA IPSOS APOSTOLOS. 687 obrem et ab eo missi, sicut ipse missus erat a Patre dicuntur. Alterum est, quod eam auctoritatem sic a Christo acceperunt, ut non tantum in hac vel illa orbis parte, sed ubique prorsus possent rite ac legitime fungi muneribus Ecclesiasticis: «Euntes enim », inquit Matth. 18., « docete omnes gentes ». Et: « Praedicate, Evangelium omni creatura» (Marc. XVI.). In his duabus rebus, atque adeo in hujusmodi dignitate atque prærogativa Apostola­ ts, pares omnes Apostoli fuerunt. 883. At vero in quo proprie consistit ratio Primatus, seu, quo­ ad potestatem jurisdictionis, in quo Petrus eonstitulus fuit su­ pra ceteros Apostolos ? In duobus preeeipue antecellit Petrus re­ liquis Apostolis, quoad hanc potestatem. Primum est, quod pote­ statem accepit independentem, et in ipsos Apostolos, uti constat ex demonstratione jam data; cum ceteri Apostoli singuli non haberent in alios Apostolos potestatem, singuli autem et colle­ ctive penderent a Petro. Alterum est, quod potestas Petri in universam Ecclesiam (Primatus) erat ordinaria, adeoque ad successores transmittenda, uti infra magis diserte probabitur; cum potestas universalis in singulis Apostolis esset extraordi­ naria, cum ipsis proinde extinguenda (cf. Valentia 1. c.). At quaeres, unde probari id possit? Adverte—1) ex Scripturis aperte probari jurisdictionem universalem Petri, et omnium simul Apo­ stolorum cum Petro ; sed sola Scriptura difficile saltem esset ostendere jurisdictionem universalem et infallibilitatem singulo­ rum Apostolorum. Pro iis igitur, qui profitentur Scripturam esse unicam fidei regulam, ridiculum esset rejicere Primatum Pe­ tri, sub prætextu quod illi obesset universalis potestas singulo- strat Bellarminus (de Kom. Pont. 1. 4. c. 23.) » Matthiam Apostolum non fuisse ab Apostolis electum, nec datam ei ullam auctoritatem, sed implorata divinitus et impetrata electione ejus, mox inter Apostolos annumeratum Apostolus autem de se ipso scribit (Gal. I. 1.): u Paulus Apostolus non ab hominibus, neque per homi­ nes, sed per Jesum Christum node etiam addit: « neque enim ego ab homine accepi illud [Evangelium], neque didici, sed per revelationem Jesu Christi *. Ut antem ostenderet, se accepisse missionem a Jesu Christo, a quo vacatus fuerat, □onet quod antequam iret Jerosolimam ad suos antecessores Apostolos, se contulit Arabiam, et inde reversus est Damascum (XV. 17.), in qua civitate Christum pr»dicabat (Act. IX. 19. 22.). 688 DISP. V. DE VISIBILI ECCLESIÆ CAPITE. rum Apostolorum—2) Ipsi Apostoli constituebant suos successo­ res, Episcopos per singulas civitates (Tit. I. 5. 7.); Petrus mo­ net « consenior seniores » dicens: « pascite qui in vobis est gregem Dei». Cf. alia testimonia, quæ dedimus (n. 523.)—3) Unde numquam fuit ullus Episcopus, præter Romanum, qui sibi, uti Apo­ stolorum successor, vindicaverit potestatem in universam Eccle­ siam; imo contrarium sancitum invenies vel in primis Conciliis, et in canonibus Apostolicis (cf. can. XIV. XXXII. XXXV.). Ipsa vero quorumdam Episcoporum defectio a vera fide, ostendit in­ fallibilitatem quæ singulis Apostolis tributa fuit, non transiisse ad singulos successores. 884. Atque ex his jam intelligitur alterum quod proposuimus, nempe quid sint Apostolorum successores (Episcopi) respectu successorum Petri. Scilicet potestas Primatus, utpote ordinaria debet in Petri successoribus integra inveniri; at potestas Aposto­ lorum, cum quoad dicta, extraordinaria fuerit, ad eorum succes­ sores non transiit. Hinc Petri successores, ut videbimus, adhuc regunt et docent universam Ecclesiam; at successores Apostolo­ rum possunt quidem omnes simul cum Petro universam Ecclesiam infallibiliter docere, atque pro universa Ecclesia leges ferre; possunt quidem singuli dependenter a Petro partem gregis sibi commissam gubernare etc., (hæc erant munera ordinaria)] sed singuli non possunt Ecclesias ubique fundare aut regere, seu universalem jurisdictionem exercere ; non possunt infallibiliter docere etc., (hæc in Apostolis erant munera extraordinaria). 885. Hinc colligitur quoque tertium, quod propositum est, nempe exercitium potestatis Petri ejusque successorum quoad Apostolos eorumque successores. Ac primo Petri quoad Aposto­ los.—1) Petrus constitutus fuit omnium caput et centrum unita­ tis; ergo necesse fuit, ut Apostoli ecclesias quas fundabant non sibi retinerent, sed Petro tamquam centro aggregarent, eique subjicerent; quod si per impossibile Apostoli neglexissent, eccle­ siæ illæ fuissent schismaticæ, utpote extraneæ unitatis centro, ab eoque divulsæ—2) Sed Apostoli præditi erant personali infal­ libilitate: ergo quoad fidem cum veritate edocendam, Petrus nihil habuit quod in Apostolis ageret—3) Item, quoad missionem in hac illave orbis parte suscipiendam; cum Apostoli a Christo mis- «i?.· . 689 ART. I. DE PETRI PRIMATU SUPRA IPSOS APOSTOLOS. sionem acceperint in universum orbem—4) Nec dicatur Petrus forsan potuisse munus alicujus Apostoli infringere, ob manife­ stam necessjtatem Ecclesiæ (quomodo Pius VIL, ineunte hoc sæculo, jurisdictionem Episcopis Galli® abstulit), vel ob culpam admissam. Nam — d) Deo speciali sua providentia Ecclesiam et Apostolos regente, necessitas illa existere non potuit, et de facto non oxtit.it—6) Apostoli per descensum Spiritus Sancti con­ firmati fuerunt in gratia, ac proinde nullum eorum grave aliquod peccatum admittere poterat. Imo necesse fuit, ut summa es­ set vit® christianæ perfectio in Apostolis; nam constituti fuerunt in summo perfectionis gradu, et abundantiam Spiritus omnibus modis acceperunt (cf. Suarez, de Mysteriis vitæ Christi, d. 8. sect.l. n. 9.). 8S6. Secundo in Apostolorum successoribus, ob absentiam mu­ nerum personalium, quæ Apostolis propria extitere; vis prima­ tus debuit et olim sub Petro, et jam sub Rom. Pontificibus Pe­ tri successoribus omnem suam exerere facultatem. Ac—1) Epi­ scopi tum in fide tum in moribus desciscere possunt, ac sancti­ tatem et unitatem Ecclesiæ violare : potest igitur qui prima­ tum iu Ecclesia tenet, omnem exercere episcopos regendi et coercendi potestatem—2) Item Episcopi Apostolorum successores non habent missionem et institutionem immediate ab ipso Chri­ sto: necesse est ergo ut eam accipiant ab eo qui vices Christi in primatu totius Ecclesiæ gerit, et in quo tanquam in centro uni­ tatis plenitudo potestatis residet—3) Denique Apostolorum suc­ cessores, episcopi, non habent, ut Apostoli , missionem et potestatem universalem in omnem Ecclesiam : ergo necesse est, ut definitam regionem in quam jurisdictionem exerceant ab eo obtineant, in quem a S. Petro transfusa fuit potestas consulendi terrarum orbi, et ubique amplificandae et conservandæ Ecclesiæ. 887. Præfatam vero dependentiam Apostolorum a Petro com­ probari potest vel ipsis Patrum testimoniis objectis. Etenim juxta S. Hieronymum et Cyprianum, Apostoli cum Petro pares sunt in potestate ordinis, et praerogativis propriis Apostolatus; sed mi­ nime fuerunt omnino pares, ita ut excluderetur aliorum depen­ dentia a Petro, hujusque proinde Primatus. Sane integer textus S. Hieronymi est: « Licet super omnes Apostolos ex aequo EccleMazzella. De Religione et Ecclesia 41 690 DISP. V. DK VISIBILI BCCLKSIÆ CAPITE. siæ fortitudo solidetur, tamen propterea inter duodecim μν eligitur, ut capite constituto, schismatis tollatur occasio*. Ei integer textus S. Cypriani est: « Hoc erant utique et cæteri Apo­ stoli quod fuit Petrus, pari consortio praediti et honoris et po­ testatis. Sed exordium ab unitate proficiscitur, ut Ecclesia «na monstretur ». Quod præclare his verbis declarat: «LoquiturDo­ minus ad Petrum: Ego dico tibi, inquit, quia tu es Petrus et super hanc Petram ædificabo Ecclesiam meam, et portæ infero­ rum non vincent eam : tibi dabo claves regni cœlorum; etc. Et post resurrectionem suam dicit: pasce oves meas. Super illum unum ædificat Ecclesiam suam, et illi pascendas mandat oves suas. Et quamvis Apostolis omnibus post resurrectionem suam parem potestatem tribuat et dicat: sicut misit me Pater, et ego mitto vos; accipite Spiritum Sanctura; etc.: tamen ut unitatem manifestaret, unitati·; ejusdem originem ab uno incipientem sua auctoritate disposuit ». Sequuntur verba objecta; et deinde pro­ sequitur S. Doctor: « Ecclesia una est quæ in multitudinem la­ tius incremento fœcunditatis extenditur ; quomodo solis multi radii, sed lumen unum, et rami arboris multi, sed robur unum tenaci radice fundatum ; et cum de fonte uno rivi plurimi dif­ fluunt, numerositas licet diffusa videatur exundantis copiæ lar­ gitate, unitas tamen servatur in origine. Avelle radium solis a corpore; divisionem lucis unitas non capit. A fonte præcide ri­ vum; praecisus arescit. Sic et Ecclesiæ etc. »—Hæc quidem ple­ nissime solvunt difficultatem propositam. 888. Dices II.: — 1) Petrus (Act. XI.) rationem reddidit excur­ sionis susceptæ ad Gentiles edocendos: id autem non fit, nisi re­ spectu superioris aut aequalis.—2) Imo (Act. VII.) a fratribus ad Samaritanos confirmandos mittitur: qui autem ab alio mittitur non est eo superior. Ergo Petrus non est cæteris Apostolis su­ perior. Hesp. ad 1°'": Petrus rationem reddidit susceptæ ad gentiles excursionis, ex p iri cura cæteris conditione; neg.; ex prudenti œconomia, qua præsertim in illis rerum exordiis uti par erat, conc. S ine utrave ratione potest id fieri; altera vero et non pri­ ma ratione in casu id f ictura esse, satis imprimis ostendunt quæ de Petri praeeminentia jam dicta sunt. Sed praeterea, uti ex ob- ART. I. PE PETRI PRIMATU SUPRA IPSOS APOSTOLOS. 691 jecto textu (Act. XI. 2.) patot, non ipsi Apostoli difficultatem moverunt ob gentiles in fido edoctos, sed illi «qui erant ex cir­ cumcisione» seu judaizantes: num dicitur Petrus inferior non modo reliquis Apostolis, sed ipsis judaizantibus ? Resp. ad 2um: Missus est Petrus cum Joanne Samariam, mis­ sione auctor it at iv a, neg.; exhortatoria et meri consilii vel sua­ sionis, conc. Certum est quod etiam inferiores possunt hortari superiorem eique consulere ut aliquid agat, quo in casu consu­ lendo eum mitterent: ita (Jo. XXII. 13. 14.) Phinees et princi­ pes tribuum missi sunt ab Israelites ad Rubenitas, qui ad idolo­ latriam defecerant; Paulus et Barnabas missi sunt ab Antiochenis ad consulendos Apostolos (Act. XV. 2.); Petrus et Joannes Sa­ mariam ire compulsi sunt. Id vero quin minuat, commendat po­ tius præeminentiam S. Petri : cum enim ageretur de re magni momenti, de compescendis nempe præstigiis Simonis Magi; maxi­ me expedire visum fuit, ipsum Apostolorum principem cum Jo­ anne discipulo prædilecto, illi opponere. 889. Dices III.: Dicitur (I. Cor. XII. 28.): «Quosdam quidem posuit Deus in Ecclesia primum Apostolos, secundo prophetas, tertio doctores, deinde virtutes etc. ». Unde : S. Paulus primo loco recenset eos, qui munere supremo, excellentissimo potiti sunt. Atqui Apostolos primo recenset, quin ullam mentionem faciat de Primatu. Ergo Resp,—1) Apostolus hic recenset munera ecclesiastica quate­ rnis in iis praecipue relucent charismata Sp. Sancti; non qua­ tenus ad hierarchiam pertinent ; hinc ad ejus scopum minime pertinebat vel omnes gradus, vel primum hierarchicum gradum distincte referre. Id patet—a) ex toto contextu; nam ab initio c. XII. usque ad XIV., exceptis quæ pulcherrime disserit de charitate c. XIII., Apostolus hanc materiam de charismatibus versat—b) ex ipso textu objecto; in eo enim plura enumerat, quæ diversa omnino sunt a jurisdictione, nempe prophetas, virtutes, gratias curationem, etc. Æesp.—2) Dato etiam quod Apostolus voluerit hierarchiam re­ censere, et quidem secundum ordinem præeminentiæ, recte Apo­ stolos primo loco posuit; quia primum gradum Apostoli obtinue­ rant, etsi inter eos unus fuit primus omnium, Apostolus Aposto­ 692 DISP. V. DE VISIBILI ECCLESIÆ CAPITE. lorum. Revera Primatus est veluti supremus Apostolatus gradus. Distincte igitur non recensuit Apostolus Primatum, sed neque illum negavit ; ea fere ratione, qua Cone. Trid. docuit hitrarchiam Ecclesiasticam constare Episcopis, Presbyteris et Diaco­ nis; quin tamen inferri inde possit, quod ex mente Cone, non sit primus inter Episcopos, qui sit Episcopus Episcoporum. 890. Dices IV.: Videtur saltem Paulus æqualis Petro. Nam1) Paulus per antonomasiam vocatur Apostolus : quod videtur innuere, eum fuisse Principem Apostolorum—2) Ipse se æquiparat Petro; scribens ad Gal. (II. 7. et 8.) ait: « Creditum est mihi Evangelium præputii, sicut et Petro circumcisionis, qui enim operatus est Petro in Apostolatum circumcisionis, operatus est et mihi inter gentes»—3) Idem dicit (ibid. vers. 5.): «Se neque ad horam cessisse subjectione»; et (vers. 11.): «Cephæin faciem restitisse». Resp. ad lnul: Paulus vocatur per antonomasiam Apostolus praecellentia potestatis, neg. praecellentia operis, conc. Id jam probe adverterat Augustinus, qui (1. 3. ad Bonif. c. 3.) ita scri­ bit: « Apostolus cum dicitur, si non exprimatur quis Apostolus, non intelligitur nisi Paulus; quia pluribus epistolis est notior, et plus omnibus laboravit ». Ad 2uœ: Paulus æquiparat se Petro, quoad destinationem, yV mariam ac specialem praedicationis, conc. quoad auctoritatem et Apostolici officii primatum, neg. Hinc S. Hieronymus (in h. 1.) scribit quod Petrus et Paulus « partiti sunt non potestatem sed opera», quatenus uni Judaeorum, alteri gentilium conversio fuerit specialiter commissa. Cæterum ex Apost. Actis aperte liquet Judaeis etiam Paulum, sicut Gentibus etiam Petrum prædicasse. Ad 3lium: Dicit quidem Apostolus, se non cessisse subjectione; at loquitur de « subintroductis falsis fratribus », uti liquet ei v. præc., quibus solum, et non Petro non cessit neque ad horam. Quod autem Paulus Petrum reprehenderit, id fecit non ex aucto­ ritate, sed ex caritate, secundum quam etiam inferiores resistere quandoque possunt superioribus. Unde Patres, ut vidimus (n.877.) aperte dicunt in hoc casu superiorem reprehensum fuisse ab inferiore. Omittimus autem opinionem eorum, qui censent Cepham, de quo hic agitur, alium esse a Simone Petro; id enim non satis ART. I. DE PETRI PRIMATU SUPRA IPSOS APOSTOLOS. 693 probatur, et videtur esso contra communiorem Patrum senten­ tiam. Addi potest, hanc ipsam reprehensionem Pauli confirmare potius Petri Primatum. De qua enim re agebatur? Petrus verbis et exemplo docuerat non esse judaice vivendum; at ex quadam œconomia prudentiæ et ch ari tatis erga conversos Judæos, ne ipsis scandalum crearet, quandoque se subtraxit a gentibus, nec cum illis manducavit. At Paulus timuit potius ne hæc Petri agendi ratio crearet scandalum, quatenus alii, Petri exemplo induceren­ tur ad judaizandum. Unde advertit S. Jo. Chrys. « si quispiam alius Petrus fuisset, non tantum valuisset ejus mutatio, ut cete­ ros etiam Judæos attraheret. Neque enim adhortatus est, neque consuluit, sed tantum subtrahebat et segregabat se; atqiie illa subtractio et segregatio ceteros omnes discipulos attrahere pdtuit propter personæ dignitatem ». 891. Dices V. Apostolus in eadem epistola ad Galatas videtui aperte excludere omnem sui superiorem. Nam (II. 6. 9.) scribit: «Ab iis autem qui videbantur esse aliquid, quales aliquando fue­ rint nihil mea interest.... mihi enim qui videbantur esse aliquid nihil contulerunt.... Et cum cognovissent gratiam, quæ data est milii, Jacobus, et Cephas, et Joannes, qui videbantur columnæ esse, dexteras dederunt mihi, et Barnabas societatis ». Respondetur. Si præ oculis habeatur generalis scopus Apostoli in hac Ep. ad Galatas, haud difficilis erit explanatio verborum, quæ ex illa objiciuntur. Certe scopus Apostoli non erat osten­ dere se nullum habere superiorem, et nec Petro subjici quoad Ecclesiæ regimen: id enim nec ullo modo enunciat Paulus, ned colligitur ex controversia, quam cum Galatis habebat. ScopuS Apostoli erat ostendere, evangelium suum esse æque divinum ac illud Jacobi, C._phæ et Joannis, illudque simul cum Apostolatu immediate se accepisse a Christo, non secus ac illi. Pseudoapostoli enim, ut minuerent Pauli auctoritatem, dictitabant, Petruffi, Jacobum et Joannem fuisse doctos ab ipso Domino, a quo et mis­ sionem acceperant; Paulum e contra esse hominum discipulum, atque ab hominibus missum: ex quo inferebant, Pauli evange­ lium non esse tanti faciendum, quanti Evangelium aliorum. HihC est quod epistolam suam exorditur Apostolus, dicens: «Paulus Apostolus, non ab hominibus, neque per hominem, etc. ». Quibus 69-1 DISP. V. DE VISIBILI ECCLESIÆ CAPITE. præmissis facile intelligitur, Paulum negare se evangelium aut Apostolatum accepisse ab hominibus, neque ab illis qui videbantur culumnæ esse; affirmare, illos qui videbantur column» esse non contulisse ipsi potestatem praedicandi evangelium, neque com­ municasse ipsi evangelium; siquidem hæc acceperat immediate a Christo; quod autem dicit « quales aliquando fuerint, nihil mea interest» importat, se agnoscere illos esse columnas, quamvis antea fuerint idiotae et piscatores ; sufficit cognoscere quales a Christo constituti fuerint: nihilominus, se nihil ab ipsis accepis­ se. Quisque ergo videt, hic nullatenus agi de æqualitate cum Petro quoad regimen Ecclesiæ, quatenus denegetur Petri Prima­ tus; reliqui enim Apostoli acceperant etiam immediate a Christo Apostolatum et evangelium, et tamen subjiciebantur Petro. 892. Dices VI.:—1) Ipsi Romani Pontifices in suis constitutio­ nibus saepius decernunt et definiunt « auctoritate'beatorum Apo­ stolorum Petri et Pauli »—2) Imo in sigillis diplomatum Ponti­ ficiorum exprimuntur etiam imagines utriusque Apostoli, et qui­ dem Paulus plerumque dexteram obtinet. Resp. ad lnra: Romani Pontifices definiunt ex auctoritate Petri et Pauli, quatenus utriusque auctoritatem invocant, conc.; qua­ tenus utrique parem auctoritatem adscribunt, neg. Profecto R. Pontifices omnium Apostolorum auctoritatem invocare possent; cum enim obtineant totam auctoritatem Petri, eo ipso totam possident auctoritatem totius collegii apostolici. Specialem tamen mentionem Pauli faciunt, quia ipse cum Petro Romanæ Ecclesiæ fundandæ adlaboravit, ipse et Petrus Romæ ultimum clauserunt diem, atque coronam martyrii adepti sunt. Sunt ergo ambo tum Romani Pontificis tum Romanæ Sedis patroni speciales. Ad 2um: Eadem ratione effigies utriusque Apostoli exprimitur in sigillis diplomatum. Revera cathedra et potestas Coadjutoris una eademque est cum potestate Ordinarii et Pastoris, cui ta­ men ille subest; in annulo tamen Piscatoris, quo Brevia signan­ tur Apostolica, unius Petri imago invenitur. Notum est autem, dexteram non semper et ubique habitam esse honoratiorem: in Conc. Chalcedonensi, Dioscorus mox damnandus dexteram tene­ bat, Legati Pontificii sinistram; et sæpe mos fuit ut senior et 1 honoratior ad lævam esset, junior vero dexterum ipsi latus te- ART. I. DE INSTITUT. PRIMATUS IMMEDIATE IN B. PETRO. 695 geret: Cf. do hac re S. Petrum Damianum, et D. Thomam (lect. 2.ado. 1. ep. ad Gal.); sed præsertirn vide quæ habet Bellarminus (de Rom. Pont. 1. 1. c. 27.). § VII. Primatus Immediate et non Mediante Ecclesia Petro Promissus fuit atque collitus. 893. Postrema hæc pars thesis facile etiam demonstratur re­ colendo argumenta jam data. Sane I. In allatis testimoniis (Matth. XXVI.; et Jo. XXI.) nullum vestigium deprehenditur, quo significetur non de Petro, sed de Ecclesia immediate et directe verba Christi esse intelligenda. Consideravimus enim verba, quibus promissio et collatio Prima­ tus continetur, tum in seipsis, tum in eorum nexu cum antece­ dentibus ac consequentibus in contextu; et vidimus, secundum omnes respectus, orationem Christi promittentis aut conferentis Primatum ita ad Petrum dirigi, ut nullatenus possint ad aliud subjectum detorqueri. Unum saltem ad exemplum revocemus in mentem. Christus dixit Petro: «Ego tibi dabo claves: Ego», in­ quit, dabo, non « Ecclesia » dabit: « Tibi» dabo, non « Ecclesiæ » dabo. In sententia tamen, quam hic impugnamus, non Christus sed Ecclesia dedisset claves Petro, et Christus non Petro sed Ec­ clesiæ illas dedisset. Unde, cum Christus Petro dederit claves, Petro immediate consequenter dixit: tu ipse poteris solvere et ligare in terris quidquid solvi potest aut ligari in ordine spiri­ tuali. Quibus loquendi formulis nihil clarius ad rem nostram de­ siderari potest; si enim ipsimet adversarii debuissent ponere in ore Christi sententiam quam nos tuemur; non alia verba potuis­ sent suggerere, quam quæ jam a Christo fuerunt adhibita. 894. II. Multa e contra sunt in illis testimoniis, quæ apertis­ sime obstant Richerianæ interpretationi. Nam—1) in textu Matthæi, Ecclesia fundanda dicitur super petram: si ergo hæc petra esset immediate Ecclesia, consequens esset, Ecclesiam ædificandam esse super Ecclesiam, seu super seipsam: quo nihil absur- 696 DISP. V. DE VISIBILI ECCLKS1/K CAPITE. dins fingi potest—2) Similiter porfæ inferi non prævalituræ di­ cuntur contra Ecclesiam, quatenus Ecclesia sit æditicanda super illam petram : ergo si hæc petra Ecclesiam designaret, sensos esset: inferi portas non esse prævalituras contra Ecclesiam, qua­ tenus super seipsam ædiflcata et fundata Ecclesia consisteret.— 3) In testimonio autem Joannis, Christus injungit Petro munus pascendi suos agnos suasque oves, seu totum gregem dominicum: agni autem et oves Christi, seu grex dominicus est ipsa Eccle­ sia. Unde, in sententia adversariorum grex dominicus juberetur pasci ab ipso grege dominico, nempe Ecclesia ab Ecclesia. Non­ ne hæc omnia absona et pugnantia invicem evidenter sunt?4) Si Christus non Petro sed Ecclesiæ potestatem clavium im­ mediate conferre voluisset, postquam dixerat: « Et pt rtæ inferi non prævalebunt adversus eam », sermonem suum naturaliter ita prosecutus fuisset: «Et illi [Ecclesiæ] dabo claves regni cœlorum ? » Cur ergo post illa « adversus eam » ad Petrum oratio­ nem convertens dixit: « Et tibi dabo claves?»—5) Hæc denique tam evidentia sunt, ut Richerius ipse nihil invenire potuerit quod exhibitae textuum interpretationi opponeret. Febronius vero ita vim textuum ac interpretationis sensit, ut contenderit (op. cit. c. 1.), institutam analysim et exegesim locorum Matth. et Jo. ad futiles scholasticorum tricas pertinere: unde concludit, rem definiendam esse ex traditione, quam per impudens mendacium sibi favere asserit. 895. III. Re quidem vera sufficeret jam data Patrum testimo­ nia recolere; sed pauca subjicimus, quæ pressius rem nostram attingunt. Tertullianus (scorpiac. c. 10.) scribit: «Memento», inquit, « claves Dominum Petro, et per eum Ecclesiæ reliquis­ se ». Juxta adversarios debuisset dicere: «Claves Dominus Ec­ clesiæ, et per eam Petro reliquit ». S. Optatus (1. 7. con. Parmen, c. 3.): « Bono unitatis B. Pe­ trus et praeferri omnibus Apostolis meruit, et claves regni coe­ lorum communicandas cæteris solus accepit ». Juxta adversa­ rios dicendum fuisset: «Ecclesia sola accepit claves communi­ candas Petro et cæteris», summo nempe Pontifici et Episcopis. S. Jo. Chrysost. (hom. 54. in Matth.) sic loquitur: «Et tibi dabo, inquit, claves regni cœlorum : quasi diceret, sicut Pater ART. I. DE INSTITUT. PRIMATUS IMMEDIATE IN B. PETRO. 697 dedit tibi me cognoscere; ita et ego aliquid dabo, scilicet claves regni coelorum». Ergo sicut non caro ct sanguis, sed Pater coe­ lestis Petro revelavit divinitatem Christi; atque Petrus ipse confessus fuit « Tu es filius Doi vivi »; ita et Christus dedit Petro claves regni cœlorum, cum suprema in Ecclesiam potestate. S. Augustinus (1. 2. c. Gaudent, c. 23.): « Numquid », ait, « me­ lior Razias quam Petrus Apostolus, qui ubi dixit : Tu es Chri­ stus filius Dei vivi, tam beatus a Domino appellatus est, ut cla­ ves regni cœlorum accipere mereretur? Nec tamen ideo creditur imitandus, ubi mox eodem momento reprehensus audivit: vade post me, Satana, non enim sapis quæ Dei sunt ». Igitur, juxta Augustinum, ille ipse a Christo claves accepit, qui in propria persona a Christo fuit reprehensus: sed illo ipso capite XVI. Mat­ thaei, quarto vix versiculo post clavium promissionem, Petrus a Christo reprehenditur , nec certe reprehenditur ejus nomine Ec­ clesia. S. Hilarius (in Ps. 134. n. 4.) idem pertractans argumentum, ait: «Gum quædam de passione sua locutus [Christus] ad disci­ pulos suos fuisset, et Petrus tamquam indignum hoc Dei filio de­ testatus esset, Petrum cui superius claves regni cœlorum dede­ rat.... hunc tali convicio detestantem hoc sacramentum passionis excepit, vade post me Satana, scandalum mihi es ». Et (lib. 6. de Trin.): « Tanta ei », inquit, « religio fuit pro humani generis salute patiendi, ut Petrum primum filii Dei confessorem, Eccle­ siæ fundamentum, coelestis regni janitorem, et in terreno judicio judicem cœli, Satanæ convicio nuncuparet», etc. Hinc Concilium Florentinum, quod cit. etiam a Cone. Vatica­ no, sub Eugenio IV., subscribentibus æque græcis atque latinis, solemniter definivit: « Ipsi [Rom. Pontifici] in B, Petro [et non in Ecclesia] pascendi, regendi, et gubernandi universalem Eccle­ siam a D. N. J. C. [et non ab Ecclesia] plenam potestatem tra­ ditam esse ». 896. IV. Huc revera faciunt ea argumenta, quibus democrat!cam regiminis formam ab Ecclesia exclusimus, et monarchicam adstruximus :nec satis mirari possumus contradictionem Richerii, qui statuit: « Ecclesia est politia monarchica regimine aristocra- 60S DISP. V. DE VISIBILI ECCLESIÆ CAPITE. tico temperata »; et tamen docet supremam potestatem residere tamquam in subjecto in Ecclesia universa. 897. Dices I. Claves, seu potestas ligandi atque solvendi, uti passim docet S. Ambrosius, S. Augustinus, S. Gregorius aliiqae Patres, data fuit a Christo ipsi Ecclesiæ. Ergo non fuit data immediate Petro. Resp. dist. antec.: data fuit Ecclesiæ, nempe pastoribus Eccle­ siæ, Ecclesiæ regenti, conc.; Ecclesiæ, nempe toti fidelium coe­ tui, sitbd.: fin alit er, hoc est potestas illa fuit data in bonum totius Ecclesiæ, conc.; formaliter, hoc est data fuit toti Ecclesiæ nt subjecto, neg. Veritas hujus responsionis patet—1) ex scopo Patrum. Patres enim, qui nobis objiciuntur, toti in eo erant, ut Novatianos ac Montanistas refellerent. Hi contendebant Ecclesiam non pollere amplius potestate dimittendi omnia crimina; cum enim, juxta ipsos, ea data fuerit personaliter Petro et Apostolis, cum his expiravit. Huic errori quid aliud opponi debuit a Patribus, nisi potestatem Petro collatam non fuisse privilegium personale, sed officium institutum in bonum Ecclesiæ, adeoque in ipsa usque ad finem sæculorum propagandum ? 2) Ex disertis verbis eorumdem Patrum. Nam S. Ambrosius (enarrat, in Ps. 38. n. 37.), ait : « Tibi, inquit [Christus], dabo claves regni cœlorum, ut et solvas et liges. Novatianus non au­ divit, sed Ecclesia Dei audivit: ideo ille in lapsu, nos in remis­ sione: ille in impoenitentia, nos in gratia. Quod Petro dicitur, Apostolis dicitur. Non potestatem usurpamus, sed servimus im­ perio ». Ac, caeteris praetermissis, S. Augustinus (serm. 149. al. 24. de divers, n. 7.): « Petrus», ait, «in multis locis Scriptura­ rum apparet quod personam gestet Ecclesiæ; maxime illo in loco ubi dictum est: Tibi dabo claves regni coelorum... Numquid istas claves Petrus accepit, et Paulus non accepit? Petrus accepit, et Joannes et Jacobus non accepit, et cæteri Apostoli ? Aut non sunt istæ in Ecclesia claves, ubi peccata quotidie dimittuntur? » Ex quibus patet, Patres nihil aliud intendere, nisi quod potestas cla­ vium adhuc perseveret in Ecclesia, non quatenus ipsa Ecclesia universalis eas acceperit, sed quatenus in bonum illius claves acceperint Petrus et Apostoli. Ceterum hic patres agunt de po- ART. I. DE INSTITUT. PRIMATUS IMMEDIATE IN B. PETRO. 699 testate clavium, prout comprehendit potestatem remittendi pec­ cata: num hanc potestatem adversarii, quos hic impugnamus, omnibus fidelibus tribuunt ? Cf. Bellarm. (de Rom. Pont. 1. 1. c. 12.). 898. II. Inst.: Atqui potestas clavium immediate data fuit toti Ecclesiæ tamquam subjecto. Nam, juxta eosdem Patres, cla­ ves datæ fuerunt Petro, quatenus « personam Petrus gestabat Ec­ clesiæ ». Resp. dist.: Petrus repræsentabat Ecclesiam uti persona juri­ dica ex prærogativa capitis et exemplaris pastorum omnium, conc.; ex delegatione sive pastorum sive Ecclesiæ, neg. Itaque Petrus repræsentabat Ecclesiam non sicut legatus principis, qui hujus nomine et vice acciperet claves civitatis; sed sicut prin­ ceps et moderator totius Ecclesiæ ab ipso Christo constitutus: eo ferme pacto, quo dicimus regno dari quod regi ipsi datur, si id in publicam utilitatem cedat: hujusmodi vero repræsentatio non confert, sed supponit dignitatem Capitis. Atque hanc esse S. Au­ gustini mentem, ex eo manifeste colligitur, quod ipse, fere ubi­ cumque dicit Petrum fuisse figuram Ecclesiæ, repræsentare Ec­ clesiam, explicat se id asserere ratione primatus. Sane (tract, ult. in Joan.): « Cujus Ecclesiæ », inquit, « Petrus apostolus, propter apostolatus sui primatum, gerebat figurata, generalitate personam »; et (in Ps. 10S.): «Cujus [Ecclesiæ] ille agnoscitur ges· sisse personam propter primatum, quem in discipulis habuit»; rursus (serm. 13. de verb. Dom.): « Petrus », ait, « a petra cogno­ minatus, beatus, Ecclesiæ figuram portans, apostolattis princi­ patum tenens », etc. Ex quo iterum concludit S. Doctor, ad suum scopum, potesta­ tem remittendi peccata perdurare in Ecclesia. Si enim Petrus . claves accepit uti summus Ecclesiæ præsul, significavit omnes ejus successores, aliosque præsules easdem habituros esse claves; sed his a Petro, nec sine mensura communicandas. Petrus enim eas accepit non ut solus illis uteretur, sed ut eas cum episcopis et presbyteris communicaret, Apostolis solum exceptis, qui ex­ traordinaria quadam ratione, eas a Christo immediate accepe­ rant, ut supra demonstravimus. Itaque exemplar fuit Petrus to­ tius cœtus ecclesiasticorum ministrorum, in quorum persona nun- 700 DISP. V. DE VISIBILI ECCLK8IÆ CAPITE. quam defutura est possessio et usus clavium in Ecclesia. z\tquo hoc sensu dixit Augustinus (tr. 4. in Joan.): « Si hoc Petro tan­ tum dictum est, non facit hoc Ecclesia: si autem hoc in Ecclesia fit, Petrus quando claves accepit, Ecclesiam sanctam significa­ vit»—-Cf. Schrader (de Unit. Rom. p. 1. n. 185-87.). 899. III. Inst.: Si hæc vera essent, non dixissent Patres ipsam Ecclesiam solvere et ligare, seu dimittere peccata. Atqui id pas­ sim asseruit S. Augustinus, ejus discipulus S. Fulgentius, V. Beda etc. Ergo Resp. dist. min.: S. Augustinus aliique docent, ipsam Eccle­ siam regentem, hoc est pastores Ecclesiæ ligare et solvere, conc.; ipsam Ecclesiam sumptam pro coetu fidelium, subd.: auctoritative, sive ex potestate clavium immediate per se tamquam in subjecto residente, nego; per suam caritatem et orationes, edeoque improprie, conc. « B. Augustinus, notat Bellarm. (1. c.) propter Donatistas excogitavit novum modum loquendi de clavi­ bus et remissione peccatorum: præter enim eum modum, quo di­ cimus a sacerdotibus remitti peccata in administratione sacra­ mentorum baptismi et pœnitentiæ, quo modo loquendi cum cæteris Patribus ipse passim utitur; solet etiam frequenter dicere, peccata remilti «a caritate Ecclesiæ, a gemitu columbæ, ab orationibus sanctorum », et hoc modo claves regni esse tantum justorum, et hoc significasse Petrum, cum accepit claves.... Cæterum per hæc verba non significat S. Augustinus, Ecclesiam justorum ex auctoritate peccata remittere, sed nemini peccata remitti, quantumvis baptizetur vel reconcilietur, nisi ad eum extendatur caritas Ecclesiæ. Hinc S. Augustinus (1. 3. de bapt. c. 17., qui locus objicitur), ait: « Nam quod in typo imitatis Do­ minus Petro dedit potestatem, ut id solveretur in terris quod ille solvisset, manifestum est, quod illa unitas etiam una colum­ ba perfecta sit dicta ». Et infra: « Per orationes sanctorum spi­ ritualium, qui sunt in Ecclesia, tamquam per columbæ gemitum creberrimum, magnum geritur sacramentum, et occulta dispen­ satio misericordiæ Dei, ut eorum etiam peccata solvantur, qui non per columbam, sed per accipitrem baptizantur, si ad illud sacramentum cum pace catholicae unitatis accedunt ». 900. Dices IV. cum ipso Richerio (de Eccles, et polit, potest. ART. 1. DE INSTITUT. PRIMATUS IMMEDIATE IN B. PETRO. 701 c. 1.): Deus et natura prius atque immediatius ad totum suppo­ situm, quam ad aliquam suppositi partem, quamvis nobilissimam, intendunt : facultas videndi ex. gr. non tam oculis, quam toti data est homini, ut nempe homo per oculum, tamquam per or­ ganum et ministrum suum exerceret facultatem videndi; oculus enim et per hominem et propter hominem existit. Ergo a pari ratiocinandum de Ecclesia. Resp. dist. anteced.: Deus et natura etc.: dist. in ratione fi­ nis, conc.; in ratione subjecti, neg. Quod placet explanare ver­ bis ipsius Richerii (in sua ult. retract, ad prop. 2.): «Similitu­ do», inquit, « ipsamet auctorem suum convincit: nam sicut fa­ cultas videndi est in oculo formaliter et subjective, solusque oculus essentialiter videt, et immediate; homo vero mediate tantum, nimirum per oculum: ita ut bene quadret reductio simi­ litudinis ad similitudinem, Rom. Pontif. et alii episcopi, quos oculo comparavi, jurisdictione ecclesiastica formaliter essentialiterque potiuntur. Nam si proprium et essentiale non sit Rom» Pontifici et aliis episcopis populum fidelem in spiritualibus re­ gere, quid erit pontificiae et episcopali dignitati proprium et es­ sentiale, quo ab aliis humanis vitæ muneribus officiisque distin­ guatur?» Hoc tamen non tollit quominus potestas ipsa in bonum totius ecclesiasticae reipublicae sit ordinata; sicut visio in homine ad bonum totius hominis dirigitur. « Oculus solus videt in cor­ pore», inquit S. Augustinus (tract. 22. in Joan.), «sed numquid soli sibi oculus videt? Et manui videt, et pedi videt, et cæteris membris videt ». Sic jurisdictio ecclesiastica. 702 DISP. v. DE VISIBILI ECCLESIÆ CAPITE. ARTICULUS SECUNDUS Ii An Primatus Petri, ex Christi Institutione, debeat esse Perpetuus, et in quo ille resideat. Exponitur Status Quaestionis. V 901. Hactenus vindicavimus institutionem Primatus jurisdictio­ nis in B. Petro: sequitur nunc controversia, utrum Petro colla­ tus sit ceu privilegium ita personale, ut cum eo perire debuerit; an potius ad successores traducendus debuerit esse in Ecclesia perpetuus. Quod alterum si constet, iterum quæritur, quis sit legitimus Petri successor, in quo Primatus resideat. 902. Doctrinam catholicam hac de re docuit Con. Vaticanum (cit. Const. Pastor Æternus cap. 2.). Ibi enim—1) tradit Pri­ matum ex Christi institutione debere esse perpetuum, inquiens: «Quod autem in beato Apostolo Petro princeps pastorum et pa­ stor magnus ovium Dominus Christus Jesus in perpetuam salu* tem ac perenne bonum Ecclesiæ instituit, id eodem auctore in Ecclesia, quæ fundata super petram ad finem sæculorum usque firma stabit, jugiter durare necesse est ». 2) Docet successorem legitimum B. Petri esse Romanum Pon­ tificem. «Nulli sane dubium», addit, «imo sæculis omnibus no­ tum est, quod sanctus beatissimusque Petrus, Apostolorum prin­ ceps et caput, fideique columna et Ecclesiæ catholicæ fundamen­ tum, a Domino nostro Jesu Christo, Salvatore humani generis ac Redemptore, claves regni accepit: qui ad hoc usque tempus et semper in suis successoribus, episcupis sanctæ Romanæ Sedis, ab ipso fundatae, ejusque consecratæ sanguine, vivit et præsidet et judicium exercet ». 3) Declarat quo jure Romanus Pontifex Petri Primatum obti­ neat. «Unde», ait, «quicumque in hac Cathedra Petro succedit, ART. Π. DE PERPETUITATE PRIMATUS B. PETRI. 703 is seeundum Christi ipsius institutionem primatum Petri in universam Ecclesiam obtinet. Manet ergo dispositio veritatis, et beatus Petrus in accepta fortitudine petrae perseverans suscepta Ecclesiæ gubernacula non reliquit. Hac de causa ad Romanam Ecclesiam propter potentiorern principalitatem necesse semper fuit omnem convenire Ecclesiam, hoc est, eos, qui sunt undique fideles, ut in ea Sede, e qua venerandae communionis jura in omnes dimanant, tanquam membra in capite consociata, in unam corporis compagem coalesceret. » 4) Rem denique totam canone concludit : « Si quis ergo dixe­ rit, non esse ex ipsius Christi Domini institutione seu jure divi­ no, ut beatus Petrus in primatu super universam Ecclesiam ha­ beat perpetuos successores ; aut Romanum Pontificem non esse beati Petri in eodem primatu successorem; anathema sit». 903. Hæc vero omnia iterum confirmat Concil. Vatie, initio cap. sequentis ubi ait: « Innovamus Concilii Florentini definitio­ nem, qua credendum ab omnibus Christi fidelibus est, sanctam Apostolicam Sedem, et Romanum Pontificem in universum orbem tenere primatum, et ipsum Pontificem Romanum successorem esse beati Petri principis Apostolorum, et verum Christi Vica­ rium, totiusque Ecclesiæ caput, et omnium Christianorum patrem ac doctorem existere: et ipsi in beato Petro pascendi, regendi ac gubernandi universalem Ecclesiam a Domino nostro Jesu Christo plenam potestatem traditam esse; quemadmodum etiam in ge­ stis œcumenicorum Conciliorum et in sacris canonibus conti­ netur». 904. Ut hæc, antequam demonstrentur, probe intelligamus, non­ nulla de more prænotanda sunt. Ac imprimis adversarios hic ha­ bemus non eos modo, qui ipsam institutionem Primatus in B. Pe­ tro inficiantur; verum et alios, qui vel præter eam, directe etiam impugnant perpetuitatem Primatus in Petri successoribus Rom. Pontificibus; vel hanc solum inficiantur, illa aut concessa aut praetermissa. Verbo impetimus hic schismaticos et hæreticos, Græcos, Protestantes, Russos, Anglicanos, etc., qui ad hanc Rom. Pontificum praerogativam impugnandam nervos omnes semper con­ tenderant. D 5. Quod si historicis argumentis victi negare non valent con­ 704 DISP. V. DE VISIBILI ECCLESIÆ CAPITE. stans aliquod primatus exercitium in Rom. Pontificibus; vel illum honoris tantum et non jurisdictionis luisse dicunt; vel etiam humana institutione et non divina fuisse ipsis concessum, IU Marsilius Patavinus, Joannes Wiclef et Joannes Huss jam olim docuerunt, Rom. Pontificem a Constantino Magno mutuatum esse suam auctoritatem. Calvinus (1. 4. instit. c. 7. § 19.) censuit, primatum in Græcos donatum fuisse R. Pontifici a Phoca impe­ ratore; in Gallos autem et Germanos primum a Pipino, deinde a Garolo regibus Francorum. Lutherus (1. de potest. Papæ) com­ mentus est a Constantino IV. Rom. Pontifici primatum delatum fuisse; alibi tamen (in 1. de supp. tempor.) tradit, a Phoca pri­ matum Papae introductum fuisse: a qua sententia non abnuunt Centuriatores (centur. 6. c. 1.); Illyricus (in hist, de Prim,); lib. Smalchaldicus (de Prim. Papæ); Theodorus Bibliander (in chronol. tab. 2.), etc. Antea vero, Nilus Thessalonicensis episcopus (1. 4. Instit. cc. 6. 7.) jam scripserat R. Pontificem proprie non succedere Petro in primatu totius catholicæ Ecclesiæ, sed solum in Rom. Episcopatu; sed ex conciliorum decretis primatum quem­ dam eum obtinuisse, ut videlicet primus episcoporum esset, pri­ mus sederet, primus diceret sententiam, non tamen cæteris omni­ bus potestate præesset.—Cf. Bellarm. (1. 1. c. 12.). 906. Verum ordinis ac perspicuitatis gratia, tres quæstiones, uti jam constat, distinguamus oportet:—1) utrum Petri Primatus, ex Christi institutione, debeat esse perpetuus—2) utrum perpetuo perseverare debeat in successoribus Petri, ita ut hi Primatum pos­ sideant jure divino—3) utrum Romani Pontifices sint successores Petri jure divino, ac proinde ut Romani Pontifices primatum ob­ tineant jure divino. 907. Jamvero de fide est, Primatum debere esse perpetuum in Ecclesia, et quidem perpetuitatem hanc esse juris divini: quemadmodum enim Christus Jesus Primatum in beato Apostolo Petro instituit; ita, eodem auctore, uti loquitur Conc. Vatica­ num, Primatus ipse ad finem sæculorum usque jugiter durare necesse est. III 8. Eadem certitudine constat, eumdem Primatum perpetuo permansurum esse in successoribus Petri, et quidem ex juri divino: cum enim Christus in Petro instituerit Primatum in per- -4- '..-’r/ ART. 11. OK PERPETUITATE PRIMATUS B. PETRI. 705 petuam salutem ac perenne bonum Ecclesiæ·, qui Primatum obti­ net successor est Petri, et uti Petri successor, ex ipsa Christi institutione, seu jure divino, Primatum obtinet. Atque id saltem important verba Conc. Vatie.: «quicumque in hac [Romana] ca­ thedra Petro succedit, is secundum Christi ipsius institutionem Primatum Petri in universam Ecclesiam obtinet ». Scilicet, cum de facto R. Pontifex sit successor Petri, ille uti successor Petri jure divino obtinet Primatum : nexus inter Primatum et succes­ sorem Petri est juris divini. «Tametsi, inquit Bellarminus (1.2. e.22.), forte non sit de jure divino, Romanum Pontificem, quia Romanus Pontifex est, Petro succedere in præfectura totius Ec­ clesiæ; tamen si quis absolute petat, an jure divino Romanus Pontifex Pastor sit et Caput totius Ecclesiæ, omnino esse id as­ serendum. Nam ad hoc nihil aliud requiritur, quam ut ipsa suc­ cessio sit de jure divino ». Quare si semel demonstretur Prima­ tum fuisse a Christo institutum in Petro ut esset perpetuum, satis etiam demonstratur successorem Petri obtinere Primatum jure divino. 909. Neque obstat quod electio determinatæ personæ in suc­ cessorem Petri sit factum humanum non divinum. Etenim re­ sponderi potest—1) cum Perrone aliisque theologis: illa electio non est institutio, sed mera conditio, ut quod jure divino consti­ tutum est suo implemento donetur. Quod ut exemplo familiari illustremus, ex divina institutione fit ut panis per consecratio­ nem convertatur in Christi corpus: a sacerdotis tamen arbitrio pendet ut illam in hunc potius numero panem, quam in alium, proferat. Ast si semel panem aliquem consecraverit, in nullius jam potestate est consecrationem inde removere, ac vere dicere­ mus, jure divino seu ex divina institutione panem illum factum esse Christi corpus. Sic igitur in re nostra, ex divina institutione est, juxta dicta, ut aliquis (Rom. Episcopus) in Petri primatum succedat: divina institutio per factum humanum electionis imple­ tur: electus in se verificans divinam institutionem, jure divino dici potest gerere dignitatem quam gerit—Vel 2) cum Bellarm. de Rom. Pont. 1. 2. c. 17.): « Observandum est in Pontifice esse tria: Pontificatum ipsum (nempe primatum), qui est forma quæ­ dam: personam, quæ est subjectum Pontificatus (seu primatus): Mjuzella. De Religione et Ecclesia 706 DISP. V. DE VISIBILI ECCLESIÆ CAPITE. et conjunctionem unius cum altero. Ex quibus robus, prima,sci­ licet ipse pontificatus, a solo Christo est; persona autem est qui­ dem a suis causis naturalibus absolute, sed, prout electa et de­ signata ad Pontificatum, est ab electoribus; illorum enim est designare personam; ipsa vero conjunctio est a Christo, mediante (vel præsupposito) actu humano electorum... Itaque electores vere dicuntur creare Pontificem, et esse causa, ut talis sit Pontifex;... non tamen dant ipsi eam potestatem, neque sunt causa ejus po­ testatis. Sicut in generatione hominis anima infunditur a solo Deo: et tamen, quia pater generans, disponendo materiam, est causa conjunctionis animæ cum corpore, dicitur homo generare ho­ minem, et tamen non dicitur homo producere animam hominis». 910. Statuto jure, quo quis succedit in Primatum Petri eoque potitur, inquirendum superest quis sit successor Petri. Cui quae­ stioni respondet Conc. Vaticanum, Primatum existere « ad hoc usque tempus et semper in suis [Petri] successoribus, Episcopis Sanctæ Romanæ Sedis, ab ipso [Petro] fundatæ, ejusque conse­ cratae sanguine »: unde credendum proponit « sanctam Apostolicam Sedem, et Romanum Pontificem in universum orbem tenere primatum, et ipsum Pontificem Romanum successorem esse beati Petri, principis Apostolorum». Ad id vero demonstrandum cer­ tissima thesis historica de Petri adventu et sessione Romæ, ejus­ que morte in eadem Sede, absolute necessaria non est, etsi valde confert ad rationem successionis illustrandam.—1) Necessaria noa est; quia ex antiqua, perenni, universali traditione, sive historice sive theologice inspecta, apertissime constat, Episcopum Roma­ num, et nullum præter ipsum, habitum semper et ab omnibus fuisse uti Petri successorem: ergo vel ipse est Petri successor, vel nullus est. Sed altera hypothesis repugnat institutioni Chri­ sti, qui voluit Primatum perpetuum: ergo prima admittenda est.2) Est tamen utilis; quia quærenti, cur Romanus Episcopus so­ lus habeatur uti Petri successor, respondendum est, quia Petru’ fuit Episcopus Romæ, in ea Sede martyrio fuit coronatus; qui ergo Romanus Episcopus est, Petri successor est. Hanc‘.igitur histori­ cam thesim diserte hic non adstruimus, eo vel magis quod diligenter pertractari consueverit a Professore Historiæ Ecclesiasticæ ia ART. II. DE PERPETUITATE PRIMATUS U. PETRI. 707 hoc Arcbigymnasio. Cf., si lubet Bcllarm. (1. c. cap. 1-11.), Pe­ trum Foggini (do Rom. D. Petri itinere, etc.). 911. Quro hactenus exposuimus aperto traduntur a Conc. Vati­ cano. At voro superest alia quæstio utrum Episcopus Romanus, uti talis, obtineat Jure divino Primatum. Scilicet constat—1) Pri­ matum debere esse perpetuum jure divino—2) obtineri jure di­ vino a successoribus B. Petri, adeoque connexionem Primatus cum successoribus Petri esse juris divini—3) Constat, de facto successores Petri non alios esse quam Romanos Pontifices—^Quae­ ritur ergo, utrum connexio Primatus cum Romana Sede sit ju­ ris divini, ita ut Rora. Pontifex, uti talis, et non solum uti successor Petri, primatum jure divino obtineat: quod si affirme­ tur, profecto sequitur, nulla humana auctoritate, neque suprema auctoritate Ecclesiæ, separari unquam posse Primatum a Romana Sede. 912. Porro de hac re nihil est proprie definitum. Non quidem exConc.Vat., uti legenti cit. decreta patet; neque ex prop. XXXV. damnata in Syllabo, quæ sic sonat: « Nihil vetat alicujus conci­ lii generalis sententia aut universorum populorum facto, summum pontificatum ab Romano Episcopo atque urbe ad alium Episco­ pum aliamque civitatem transferri ». Etenim hac in re nihil posse factum populorum, apud omnes exploratum est: etiamsi Roma esset Sedes Primatus ex humana et non ex divina institutione, mutatio tamen nonnisi a Suprema Ecclesiæ auctoritate fieri pos­ set. Certum autem non est nomine Concilii generalis in dicta propos, venire Conc. a Papa confirmatum (tunc haberetur supre­ ma potestas); illa enim propositio desumitur ex libro Nuytzii, qui repetit errores Febronianos et Jansenianos : Febronius vero et Jansenistæ disserentes de auctoritate Conc. generalium, passim loquuntur de Conc. sejunctim a Papa consideratis. 913. Nihilominus nostram facimus sententiam affirmantem, con­ nexionem Primatus cum Rom. Sede esse juris divini. Præstat ergo illam paululum illustrare antequam adstruatur. Observamus imprimis cum Bellarmino (de Rom. Pont. 1. 2. c. 22.), « aliud esse successionem, aliud rationem successionis: nam successio Rom. Pontificis in pontificatum Petri ex instituto Christi est; ra­ tio autem successionis, qua Rom. Pontifex potius quam Antio- 708 DISP. V. DE VISIBILI ECCLESIÆ CAPITE. chenus, vel aliquis alius succedat, ex facto Petri initium habuit. Successio, inquam, ipsa ex Christi instituto et jure divino est, quia Christus ipse instituit in Petro pontificatum duraturum usque ad finem mundi; et proinde quicumque Petro succedit, a Christo accipit pontificatum. At vero quod episcopus Romanus, quia episcopus Romanus est, sit Petri successor, ex facto Petri ortum habuit, non ex prima Christi institutione. Nam potuisset Petrus nullam sedem particularem sibi unquam deligere, sicut fecit primis quinque annis; et tunc moriente Petro, non episcopos Romanus, neque Antiochenus successisset, sed is quem Ecclesia sibi elegisset. Potuisset quoque semper manere Antiochiæ; et tunc Antiochenus sine dubio successisset. Quia vero Romæ sedem fi­ xit, et tenuit usque ad mortem; inde factum est ut Rom. Pontifex ei succedat». 914. Hinc veteres quidam theologi putarunt, annexionem Pri­ matus ad Sedem Romanam ita a Petro fuisse ortam, ut sola ejus auctoritate fuerit constituta; adeoque in potestate Summi Ponti­ ficis situm esse, ajunt, disjungere Primatum ab episcopatu Ro­ mano. Communissima tamen sententia, quam sequimur, tenet Pe­ trum ex ipsius Christi Domini præcepto et voluntate conjunxisse summum pontificatum cum episcopatu Romano; adeoque nulla humana auctoritate posse ab eodem separari : quæ enim divins institutionis sunt non possunt ab hominibus immutari. 915. Verum auctores hujus sententiæ probe distinguunt Sedem, seu locum ubi ecclesia aliqua fundata fuit, atque in hac vel illa dignitate, ex. gr. episcopali, constituta ; Residentiary seu com­ morationem eo in loco ad munera pastoralia peragenda; Titu­ lum, seu ipsius ecclesiæ, unde Sedes denominatur, nomen. Ex his, residentia non ita uni affixa est loco, ut, justis interceden­ tibus causis, non possit alio transferri, uti sæpe contigit, eo præsertim tempore, quo Romani Pontifices Avenione commorati sunt: quod facilius intelligitur in Rom. Pontifice qui cum sit episcopus in tota Ecclesia, quocumque commoretur, non est ibi uti extra­ neus seu sicut episcopus extra suam diœcesim, sed tamquam Or­ dinarius in territorio suæ residentiæ. Sedes vero, prout Petri est, ac sedis titulus a nulla humana auctoritate immutari potest, aut in aliam sedem titulus transferri. Quare fieri quidem potest, ut ζ . . . ' ' J . · . . ^,7 r<· r. 1 · . *. ·Λί .’Γ ART. II. DEC PERPETUITATE PRIMATUS B. PETRI. 709 summus Pontifex, resideat Neapoli, Mediolani, Avenione, etc.; at ’ -r numquam potest fieri, ut episcopus Neapolitanus, Mediolanensis, Avenioncnsis etc.: sit summus Pontifex; ubicumque ergo resideat, semper erit Episcopus Romanus, ut possit dici ac vere esse in pri­ matu Petri successor. 916. Ut autem clarius innotescat quomodo conjunctio primatus cum Rom. episcopatu sit concipienda, plures in Summo Pontifice dignitates considerare possumus. Est enim—1) Pastor supremus Ecclesiæ universæ—2) Particularis ecclesiæ Romanæ episcopus— 3) Romanæ Provinciæ Metropolitanus—4) Provinciarum Italiæ Primas—5) Patriarcha Occidentis. Attamen observandum est, in­ quit Bellarminus (1. c.) « Romanum episcopatum, et Ecclesiæ uni­ vers» præfecturam, non esse duos episcopatus, neque duas sedes, nisi in potentia. Nam Petrus Pontifex totius Ecclesiæ a Christo institutus non adjunxit sibi episcopatum urbis Romæ ,rquoTmodo episcopus alicujus loci adjungit sibi alium episcopatum, vel canonicatum, aut abbatiam: sed Romanæ urbis episcopatum erexit ad summum orbis terræ Pontificatum ; quemadmodum cum epi­ scopatus simplex erigitur in archiepiscopatum vel patriarchatum, episcopus vel patriarcha non est bis aut ter episcopus, sed semel tantum; et in hujus rei signum, non datur Pontifici summo nisi unum pallium, etiamsi episcopus, archiepiscopus, patriarcha, et summus pontifex sit: hæc enim omnia sunt unum actu, et tantum in potentia multa. Ex quo sequitur ut qui eligitur Romanus episcopus, eo ipso sit Pontifex summus Ecclesiæ totius >. 917. Quibus expositis, ad doctrinam de perpetuitate et succes­ sione in Primatu integre tuendam, sequentem statuimus Prop. XXXVIII.—1) Primatus, quem in B. Petro in peren­ ne Ecclesiæ bonum instituit Christus, eodem auctore, in Petri successoribus jugiter durare necesse est.—2. Cum autem con­ stet Romanos Episcopos Petri esse successores, ipsi in univer­ sum orbem Primatum jure divino tenent.—3. Imo ipsa Pri­ matus cum Romana Sede connexio divini juris esse videtur : adeoque sicut nulla humana auctoritate fieri potest ut Petri successor non sit totius Ecclesiæ Primas; ita nulla, nec su- 710 DISP. V. DE VISIBILI ECCLESIÆ CAPITE. prema Ecclesiæ auctoritate, potest Primatus ab Romano Epi­ scopo atque urbe ad alium Episcopum aliamque civitatem transferri. § Π. Primatus Perpetuitas juxta Christi Institutionem adstruitur. 918. Prob. I. Munus, quod Christus instituit et ordinavit unice ad Ecclesiæ bonum essentiale, tamdiu perdurare debet, quamdiu Ecclesia, quæ indefectibilis est, perseverat; seu debet esse per­ petuus. Atqui hujusmodi est munus Primatus a Christo in Petro institutum. Ergo Primatus debet esse perpetuus. 919. Declaratur maj., quæ licet sit per se evidens potest tamen difficultatem ex eo pati, quod etiam munus Apostolicum, proprie dictum, fuerit in Ecclesiæ bonum institutum, quin tamen esse debuerit aut fuerit perpetuum. Cui exceptioni ut statim occurra­ mus, advertimus, ad novam aliquam societatem primo conden­ dam ac constituendam, aliquas in primis moderatoribus necessa­ rias esse dotes, quibus, societate jam fundata, ac sufficienter dif­ fusa, successores non amplius indigent. Id in Ecclesiæ institutione ac prima diffusione maxime locum habet: cum enim esset socie­ tas natura sua catholica, promulgatoribus indigebat, qui univer­ sali auctoritate præditi, innumeris prodigiis adjuti, ubique pos­ sent Ecclesias fundare ac Christi fidem ubique diffundere. Illa igitur auctoritate instructi fuerunt Apostoli ; sed, Ecclesia jam sufficienter per orbem diffusa, promulgatorum numero aucto, universalis Apostolorum auctoritas in successoribus desiit. Verum ahæ sunt moderatorum dotes quæ ad bonum societatis semper requiruntur, ac proinde per se debent tamdiu permanere, quam­ diu ipsa societas: talia sunt, ex. gr., munera quæ diximus in Apostolis ordinaria (cf. n. 880. seqq.). Jamvero Primatus Petri ita ad Ecclesiæ bonum pertinet, ut non modo ad eam primo condendam, sed ad eam conservandam etiam necessarius sit; adeoque luit in Petro munus ordinarium, non extraordinarixxm. Hinc diximus, Primatum pertinere ad essentiale Ecclesiæ bonum, ac λ ART. 11. DE PERPETUITATE PRIMATUS B. PETRI. 711 dici potest eum esse essentialem partem Ecclesiæ a Christo insti­ tut®. Quare 920. Prob. min.—V) Cujuslibet societatis suprema potestas ad essentiale bonum ipsius societatis instituitur et ordinatur et est illius pars essentialis. Atqui, uti liquet ex thesi præc. Primatus Petri est suprema potestas a Christo in Ecclesia constituta. Er­ go—Quod argumentum confirmatur ex disputatis de vera Eccle­ siæ indefectibilitate. Nam aliam formam seu constitutionem nun­ quam habere potest Ecclesia, præter eam quam accepit a suo fundatore Christo: « Omnis plantatio, quam non plantavit Pater meus coelestis, eradicabitur» (Matth. XV. 13.). Ex dictis autem constat quod Christus ita constituit Ecclesiam suam, ut tota es­ set sub uno supremo rectore, cui omnes, agni et oves, subjice­ rentur; ut unum esset regnum sub uno rege, cui omnes obedirent: Pastor autem seu Rector supremus constitutus fuit Petrus. Si igitur Petri auctoritas sub ea forma, in qua Christus illam instituit, periret; jam desineret esse ea Ecclesia, quam Chri­ stus instituit. Num, ex Christi institutione, alia debet esse Ec­ clesiæ constitutio sub regimine Apostolorum, alia sub regimine successorum eorum? Sed id tum G-ræci, tum Protestantes eo mi­ nus probare valent, quo magis illi, se antiquæ fidei insistere, et hi, se verbis S. Scripturae inhaerere, contendunt. 2) Imo post Apostolorum tempora multo magis necessaria fuit plena potestas Primatus. Etenim etsi oportuerit ut Petrus ipse interdum exerceret munus aliquod primatiale, etiam in exemplum saeculorum sequentium ; usus tamen ejus potestatis, viventibus adhuc Apostolis, et præsertim quoad ipsos Apostolos nequaquam ita necessarium erat (n. 885.): cum e contra, mortuis Apostolis, et cessantibus donis extraordinariis in successoribus Episcopis, oportuit ut Petri Primatus plenam vim exereret. Vel ergo dicen­ dum est Christum, Primatum instituendo, voluisse ut, quamdiu fere nulla ejus usus existeret necessitas, duraret et exerceretur (exerceretur, inquam, quia munus certe non instituit quod nun­ quam exerceretur) et, necessitate jam urgente, extingueretur; rei dicendum est Christum munus illud maxime et primario, de­ stinasse ad tempora Apostolos subsequentia. Nemo non videt priorem hypothesim esse absonam. 712 DISP. v. DE VISIBILI ECCLESIÆ CAPITE. 3) Juxta testimonium Matth. XVI.—d) Petrus creatus' est pe­ tra seu fundamentum Ecclesiæ, nempe ut ea secura et firma io perpetuum consisteret—b) Per eamdem Petram Ecclesia facta esi invincibilis, ita ut. portæ inferi numquam prævalerent contra illam—c) Eamdem relationem ad Petrum habet Ecclesia, quam aedificium habet ad solum firmum super quod ædificatur: si so­ lum amoliaris, illico corruit domus; ergo si demas petram, cor­ ruit Ecclesia. 4) Juxta testimonium Jo. XXL, cum Petro dixerit Dominus «Pasce oves meas, > supremi pastoris officium constituit: at hoc officium ordinarium est et perpetuum ; siquidem ex rei natura tamdiu durare debet, quamdiu manet ovile : ovile autem, quod est Ecclesia, manet et manebit usque ad mundi consummationem. 5) Revera cum Dominus ait Petro; « Pasce oves meas,» omnes suas oves ei commisit, ut supra ostendimus: omnes scilicet non modo ratione loci, sed etiam ratione temporis, cum non minus nobis quam primis fidelibus ChrLtus prospicere voluerit. Sed Petrus non semper victurus erat in carne: igitur cum ei Domi­ nus ait: « Pasce oves meas», in illo omnes successores ejus de­ signavit. Unde inquit Chrysostomus (lib. 2. de Sacerd.): « Qua­ nam, de causa ille sanguinem effudit suum ? Certe ut pecudes eas acquireret, quarum curam tum Petro, tum Petri successoribus committebat». Et S. Leo (serm. 2. de anniv. assumpt. suæ): «Ma­ net», ait, «dispositio veritatis, et B. Petrus in accepta fortitu­ dine petræ perseverans suscepta Ecclesiæ gubernacula non reli­ quit: perseverat videlicet Petrus et vivit in successoribus suis». —Cf. Bellarm. (de Rom. Pont. 1. 2. c. 12. initio). 921. II. Munus, quod Christus instituit ad Ecclesiæ unitatem inducendam tuendamque, tamdiu durare debet quamdiu ipsa uni­ tas: adeoque debet esse perpetuum, siquidem, ut ostendimus agen­ tes de Ecclesiæ proprietatibus, unitas est Ecclesiæ essentials ac numquam abesse ab ea potest. Atqui Primatus Petri a Chri­ sto institutus fuit ad unitatem instruendam ac conservandam. Ergo Prob. min.—1) recolendo breviter testimonia Matth. et Joan. Nam—a) suprema auctoritas in societate constituitur ad unita­ tem inducendam et conservandam in multitudine: Primatus est ART. 11. DE PERPETUITATE PRIMATUS B. PKTRI. 713 juprema jurisdictio in universam Ecclesiam—b) Cum Christus dixit « Super hanc petram», sive «super te, Petre, ædificabo Ecclesiam meam », innuit, nonnisi per Petrum et in Petro con­ gregandum fore ædificium Ecclesiæ: congregari autem ædificium Ecclesiæ nihil est aliud, quam ejus conflari unitatem—c) Item di­ cens: super hanc petram ædificabo, innuit Christus, in Petro et per Petrum sustentandum esse ædificium Ecclesiæ. Sed ædificium sustentatur impediendo partium dissolutionem; dissolutioni oppo­ nitur unitas. Ergo hoc etiam postulatur a Petro, ut impediendo dissolutionem, unitatem perpetuo conservet Ecclesiæ (n. 442.).— d) Idipsum suggerunt verba collationis primatus. Dicens enim Christus : «Pasce oves, pasce agnos meos», omnes sub unius colligit imperio. Et inquiens: pasce, seu rege, imponit Petro ut prospiciat conservationi gregis, seu caveat ejusdem dissolutionem. 2) Ex Patribus. « Bono unitatis , ita ex communi sententia S. Optatus milevitanus (de schism, donat, cont. Parmen. 1.7. c. 3.; et 1. 2. c. 2.) beatus Petrus (cui satis erat, si postquam negavit, solam veniam consequeretur), et præferri omnibus Apostolis me­ ruit·, et claves regni ccelorum communicandas ceteris solus acce­ pit». Et iterum: « Stant tot innocentes, et peccator accepit cla­ ves: ut unitatis negotium formaretur, provisum est, ut peccator aperiret innocentibus, ne innocentes clauderent contra peccatores, et quæ necessaria est unitas esse non posset »—S. Cyprianus (de unit. Eccles.) enarrata institutione Primatus Petri illiusque vi ac fine explicato, pergit: « Qui ecclesiæ renititur et resistit, qui cathedram Petri, super quem fundata est ecclesia deserit, in ec­ clesia se esse confidit? quando et beatus Apostolus Paulus hoc idem doceat, ut sacramentum unitatis ostendat dicens ; Unum corpus et unus spiritus, una spes vocationis vestræ, unus Domi­ nos, una fides, unum baptisma, unus Deus. Quam unitatem firmiter tenere et vindicare debemus, maxime episcopi, qui in ecclesia præsidemus, ut episcopatum quoque ipsum unum atque indivisum probemus » — S. Hieronymus (con. Jovin. 1. 1. n. 26.; et con. Lu­ cifer. n. 9.) eadem habet— Pacianus (ep. 3.) docet: « Ipso refe­ rente Matthaeo paulo superius ad Petrum locutus est Dominus, ad umira ideo, ut unitatem formaret ex uno. » Hinc illud apud Patres receptissimum : Romanos Pontifices 714 DISP. V. DE VISIBILI ECCLESIÆ CAPITE. aeque ac Petrum esse ecclesiastici mdificii petram et fundamen­ tum. Porro S. Augustinus (in Ps. contra partem Donati) recensitis Romanæ Sedis Pontificibus, Petri successoribus, addidit: «Ipsi est petra, quam non vincunt superbæ inferorum port» » — S. Leo (serm. 5. al. 4. in anniv. assumpt. sum cap. 4.): « Soliditas enim illa, quam de petra Christo etiam ipse (Petrus) petra factus ac­ cepit, in suos quoque se transfundit hæredes. » Et Bonifacius I. (ep. 4. ad Rufum thessalonicensem n. 1.): «Quam (romanam sedem) constat dignatione petræ spiritalis elatam.—Cf. Schrader (de unit. Rom. p. 1. a n. 90. 3) Id fassi sunt ipsi pontificiæ potestatis osores, aut mino? ejusdem studiosi. Nam —a) Grotius protestans (in vot. pro. pac. ad art. 7.), haec habet: « Ordo, sive in partibus sive in toto, con­ tinetur in principatu quodam, sive in praepositi unitate; et hoc est quod in Petro Christus nos docuit. » Et aliquanto post: «Hic ordo semper in Ecclesia manere debet, quia semper manet caussa, idest periculum a schismate. » Similia habent Cowellus Calvinista (in exam. doct.,cont. act. cans, innoc.); Cartuvrigtus (in def. Wirgisti); Hospinianus (in hist, sacram.); Hookerus (de eccles. po­ lit., in præf. sect. 6.).—b)Comitia vero Cleri Gallicani (an. 1682.) in declaratione de ecclesiastica potestate, qua (die 19 Martii) famosi articuli constituti fuerunt, romanam sedem illam esse pronuntia­ runt, « in qua unitas servatur Ecclesiæ ». Unde in epistola ad omnes archiepiscopos et episcopos regni, ex S. Cypriano hæc præfantur: « Fidenter cum S. Cypriano pronuntiamus, Christum, nt unitatem manifestaret, unam cathedram constituisse, et unitatis originem ab uno incipientem sua auctoritate disposuisse; eumque qui cathedram Petri, super quam fundata est Ecclesia , deserit, in Ecclesia non esse; qui vero unitatem non tenet, nec fidem ha­ bere. ». Quibus quidem accinens Bossuetus (in expos, doctr. cathol.) circa pontificium primatum, hoc fide ratum statuit (cap. 21.): « Dei Filium, cum suam Ecclesiam unam esse, et supra uni­ tatem firmiter aedificatam vellet, tuendæ ac firmandae unitati Petri primatum instituisse, sedemque apostolicam hujus unitatis eentrum ac radicem esse ». 922. Antiquam ergo et universalem Ecclesiæ fidem exponebat Pius VI. (Const. Super soliditate, 28. Nov. 1786.), dicens: «In ART. II. DE SUCCESSORIBUS IN PRIMATU B. PETRI. 715 hoc scilicet apostolicæ cathedr» principatu firmum voluit Chri­ stus constrictumque tenori unitatis vinculum, quo ecclesia per universum mundum propaganda, ex membris quantumcunque dis­ sitis, mutua omnium in uno capite consociatione in unam corpo­ ris compagem coalesceret, fieretque adeo, ut hujus vis potestatis non tantum ad primæ Sedis amplitudinem , sed et maxime ad corporis totius integritatem , incolurnitatemque valeret. Minime proinde mirum, quotquot omnibus retro sæculis extitere, quibus antiquus humani generis hostis hostile suum in ecclesiam odium infudit, in hanc primam Sedem irruere consuevisse, qua unitatis firmitas continetur, ut disjecto, si fieri posset, fundamento, ac dirempta ecclesiarum cum capite conjunctione, qua potissimum nituntur, vigent, ac efflorescunt, ipsammet ecclesiam, fractis vi­ ribus misere afflictam, ac dilaceratam, libertate spoliarent, qua Christus eam donavit, indignaeque servituti addicerent ». § ΠΙ. Ostenditur R. Pontifices esse Petri successores, et, uti tales, Primatum divino jure obtinere. 923. Duo hic probanda assumimus:—1) Rom. Pontifices esse suc­ cessores Petri—2) et uti successores Petri Primatum obtinere jure divino. At vero alterum jam demonstratum censeri potest; siquidem divino jure fit Primas totius Ecclesiæ, qui talis fit ex divina lege; sed Petri successor divina lege fit Primas totius Ec­ clesiæ: nam divina lege statutum est, ut sit perpetua successio in Primatu Petri (cf. n. 908. seq). Hinc est, quod Concilia et Patres, nt affirment jura Primatus in Rom. Pontifice, provocant ad verba Evangelii, quibus Christus instituit Primatum in Petro. Conc. Flo­ rentinum, ex. gr., docet « Romano Pontifici fuisse a Christo Do­ mino in B. Petro traditam potestatem regendi » etc. Conc. Later. IV. dicit: «Romana Ecclesia, disponente Domino, super omnes alias ordinariae potestatis obtinet principatum ». Lanfrancus Epi­ scopus Cantuariensis in Synodo anglica ait: « Quando D. N. J. C. dixit Petro : Tu es Petrus etc. potuisset adjicere, si voluisset : 716 DISP. V. DE VISIBILI ECCLESIÆ CAPITE. eamdem potestatem successoribus tuis concedo. Verum dicti prae­ termissio nihil reverentiae imminuit successoribus Petri.... Enim· vero omnium Christianorum conscientiis est inditum, ut nihilo minus quam B. Petro, successoribus ejus et minantibus attre­ mant, et serenam dignitatem indulgentibus gaudenter applaudant; cstque tum demum omnium ecclesiasticarum rerum rata dispen­ satio, si successorum B. Petri fuerit comprobata judicio. Quid illud agit nisi vis divinæ liberalitatis per Dom. Jesum a B. Petre in vicarios [successores] ejus diffusa? »—Quare si jura Rom. Se­ dis videntur quandoque tribui synoditis constitutionibus, iis­ dem tribuuntur quatenus ab ipsis agnita sunt vel asserta con­ tra eos qui illa detrectabant ; non quatenus ab ipsis constituta sunt. 924. Primum ergo est potius demonstrandum ex antiqua, peren­ ni ac universali traditione. Cum vero plurima diserta testimonia jam dederimus (n. 547. 661. 736. etc.) contenti erimus paucis exhibere monumenta traditionis, quæ huc faciunt, eo ordine quo proposita sunt a Wirceburg. 925. Itaque I. Constans traditio adscribit Rom. Pontif. ipsam Primatus dignitatem. Patres in Cone. Chalcedonensi (Act. 16.) ita loquuntur: « Perpendimus omnem primatum et honorem præcipuum secundum Canones Antiquæ Romæ Archiepiscopo conser­ vari ». — In epistola Adriani ad Tarasium in Cone. Nicæ. II. (Act. 2.) lecta et probata sic legitur: « Cujus Sedes per totum terrarum orbem primatum obtinens lucet, omniumque Ecclesia­ rum Dei caput existit». — Jam dedimus verba Cone. Later. IV. —S. Iren. (1. 3. adv. bær. c. 3.) ait: « Ad hanc Ecclesiam [Ro­ manam] propter potentiorem principalitatem necesse est omnem convenire Ecclesiam ». — Anastasius II. (in ep. ad Anast. Imp.): « Per ministerium meum, sicut semper est, sedes B. Petri in uni­ versali Ecclesia assignatum sibi a Domino tenet principatum».— Verbis etiam æquipollentibus idem docent Patres Cone. Constantinopolitani I. (in ep. ad Damasum); nam fatentur « Romanam Ecclesiam esse caput, se autem membra ». — Patres Chalcedon, (act. 1. 2. et 3.) Leonem vocant « universalis Ecclesiæ Pontifi­ cem».—Patres Constantinopolitani III. (ep. Synodali ad Agathonem) hæc habent: < Itaque tibi ut primæ Sedis Antistiti univer- ART. II. DE SUCCESSORIBUS IN PRIMATU B. PETRI. 717 salis Ecclesiæ, quid gerendum sit, relinquimus, stanti super fir­ mam fidei petram: litteras confessionis vestræ, ut a Summo Apostolorum vertice divine præscriptas agnoscimus».—Joan. II. (in. ep. ad Justinian. Imp.) scribit : « Romanam Sedem omnium vero Ecclesiarum caput et Patrum regulæ et Principum statuta declarant ».—Theodoret. (in ep. ad Renatum): « Tenet sancta ista Sedes gubernacula regendarum cuncti orbis Ecclesiarum ». — S. Ambros. (in 1. ad Timoth. 1.): «Cum totus mundus Dei sit, tamen domus ejus Ecclesia dicitur, cujus hodie rector est Damasus>, etc. 926. II. Constans traditio tribuit Rom. Pontif. Petri succes­ sionem et hœreditatem. Romanos Pontifices Petro successores datos dicunt et enumerant S. Irenæus (1. 3. c. 3.) usque ad Eleu­ therium: Tertul. (1. 3. cont. Marcion. c. ult.) usque ad Telesphorum; S. Optat. Milev. (1. 2. cont. Parmen.) usque ad Siricium; S. Augustin, (ep. 165.) usque ad Anastasium; S. Hieronym. (in ep. ad Damas, de hypostas.), qui ait: «Cum successore piscato­ ris et discipulo crucis loquor: ego nullum primum nisi Christum sequens, Beatitudini tuæ, id est, cathedræ Petri communione con­ socior: super illam petram aedificatam Ecclesiam scio.—S. Leo (serm. 1. de Natal. Apost.) scribit : « Per sacram B. Petri se­ dem, Roma caput orbis effecta, latius præsidet religione divina quam dominatione terrena». — S. Prosp. (in Carm. de Ingratis) canit: «Sedes Roma Petri, quæ pastoralis honoris facta caput inundo, quidquid non possidet armis, religione tenet». 927. III. Constans traditio Rom. Pontif. adseribit Petri actio­ nem et auctoritatem. Sane in Cone. Ephesin. (Act. 3.) Philippus Legatus S. P., nullo reclamante, dixit: « Nulli dubium est, imo URCulis omnibus notum , quod S. Petrus Apostolorum princeps et caput, fideique columna et Ecclesiæ Catholicæ fundamentum, a Domino nostro Jesu Christo claves regni accepit, solvendique ac ligandi peccata potestas ipsi data est, qui ad hoc usque tem­ pus et semper in suis successoribus vivit et judicium exercet».— In Chalcedon. (Act. 2.) lectis Leonis litteris, Episcopi excla­ marunt: « Hæc Patrum fides, hæc Apostolorum fides: omnes ita credimus: anathema ei qui ita non credit: Petrus per Leonem ita locutus est».—Et (Act. 18.) Synodi VI. PP. dixerunt: « Sum- 718 DISP. V. DE VISIBILI ECCLESIÆ. CAPITE. mus nobiscum concertabat Apostolorum princeps; illius enim imi­ tatorem et Sedis successorem habuimus fautorem: charta et atra­ mentum videbatur, et per Agathonem Petrus loquebatur ».—Siricius (in ep. ad Himer.) scribit: « Portamus opera omnium, qui gravantur: quinimo hæc portat in nobis Petrus Apostolus, qui w in omnibus, ut confidimus, administratîonis suæ protegit ac tue­ tur hæredes ». — Leo (in ep. 2. ad Pulcher.) ait: «Consensione» Episcoporum, Nicænis regulis repugnantes, unica nobiscum fidei vestrae pietate, in irritum mittimus, et per auctoritatem B. Petri Apostoli generali definitione cassamus ». 928. IV. Ad Roni. Pont if. pertinet cura universa Ecclesia. Id quidem testantur PP. Conc. Chalced. (in ep. ad Leonem) di­ centes: « Et post hæc omnia insuper et contra ipsum, cui vineæ custodia a Salvatore commissa est, extendit insaniam, id est, contra tuam quoque Apostolicam sanctitatem ». — Athanas. (in ep. ad Felicem): « Ob id vos Prædecessoresque vestros, Apostolicos videlicet Præsules, in summitatis arce constituit, omniumque Ecclesiarum curam habere præcepit ».—Aeacius (in epist. ad Simplicium): « Sollicitudinem omnium Ecclesiarum secundum Apostolum circumferentes, nos indesinenter hortamini ».—Leo (ep.4.): «Divinis praeceptis et Apostolicis monitis incitamur, ut pro omnium Ecclesiarum statu impigro vigilemus affectu». 929. V. Rom. Pontif. tribuitur potestas leges ferendi pro Ec­ clesia universa. Id probant Patres Ephesini (Act. 1. in damna­ tione Nestorii) sic pronuntiantes: «Coacti per sacros canones et epistolam Cœlestini Romanæ Ecclesiæ Episcopi, ad hanc contra eum sententiam necessario venimus». — Damasus (in ep. 5. ad Aurelium) ait: « Ea te custodire optamns, et aliis prædicandaae publicanda mandamus, ut ab omnibus inviolate debita veneratio­ ne custodiantur».—Leo (ep. 87. ad Epp. Africæ) inquit: «Quod utcumque patimur esse veniale, inultum postmodum esse non po­ terit, si quisquam, quod omnino interdicimus, usurpare praesum­ pserit ».—Hinc potestatem supremam solvendi a legis obligatio­ ne, sive per dispensationem sive per abrogationem, probant Gre­ gorius (ep. 31. ad Felicem) dispensans cum Anglis circa gradus matrimonii prohibitos, et cum Siculis circa Concilia singulis an­ nis celebranda ; Adrianus (in ep. ad Basil. Imp. in Constanti- ΑΚΓ. II. DE SUCCESSORIBUS IN PRIMATU B. PETRI. 719 nopolitano IV. Act. 1.) ob delinquentium multitudinem Canone» relaxans; Gelasius (in ep. 1.) in aliis multis indulgens. Sed Gelasius (ibid.) ita praefatur: «. Necessaria rerum dispositione con­ jungimur, et Apostolicæ Sedis moderamine convenimur, sic cano­ num paternorum decreta liberare, et retro Præsulum Decessorum­ que nostrorum præcepta metiri, ut quæ præsentium necessitas temporum restaurandis Ecclesiis relaxanda deposcit, adhibita consideratione diligenti, quantum potest fieri, temperemus ».—Et Nicolaus (in ep. ad Michaelem Imp.) scribit: «Quoniam secundum canones, ubi est major auctoritas, judiciumi nferiorum sic defe­ rendum, ad dissolvendum scilicet vel ad roborandum; patet pro­ fecto sedis Apostolicæ, cujus auctoritate major non est, judicium a nemine retractandum ». 930. VI. Rom. Pontif. competit superiorum magistratuum ordinatio. Conc. Chalcedon. (Can. 28.) Sedi Constantinopolitanæ primum post Romanam Patriarchatus locum detulit: id tamen Leo rescidit, adeoque nec viguit; quamvis ex ejus consensu fir­ mitatem obtinere potuisse, Patrum supplicatio testatur; inquie­ tant enim: « Rogamus et tuis decretis nostrum honora judicium; et sicut nos capiti in bonis adjicimus consonantiam, sic et sum­ mitas tua filiis, quod licet, adimpleat ». — Pluribus constat ad Romanos Pontifices pertinere Episcoporum institutionem: ita Leo (ep. ad Epp. Afr.) ait : « Donatum Salicinensem ex Novatiano cam sua plebe conversum ita Dominico volumus gregi præsidere, ut libellum fidei suæ ad nos meminerit dirigendum ». Gregorius (ep. 34. ad Const. August.) scribit: « Salonitanæ civitatis Episco­ pus, me ac Responsali meo nesciente, ordinatus est: et facta res est, quæ sub nullis anterioribus principibus evenit ».—Ad ipsos pariter spectat Episcoporum depositio: factum docet Nicolaus (in ep. ad Michael. Imp.) circa octo Patriarchas Constantinopolitanos; Gelasius (in ep. ad Epp. Dardan.) circa Petrum Alexandri­ nam; Theodoret. (1. 5. hist. c. 23.) circa Flavianum Antioche­ nam; Acta Sixti III. circa Polychronium Jerosoly.: jus autem as­ seritur a Patribus Ephesinis in testimonio nuper recitato—Denique ad Rora. Pontifices pertinere Episcoporum restitutionem, præter plurimorum alia exempla, testatur factum supplicantium Athanisii et Chrysostomi: quibus accedit evocatio in Conc. Ephesino i DISP. V. DK VISIBILI ECCLESIÆ CAPITE. (Act. 1.) his verbis prolata: « Ingrediatur Reverendissimus Epi­ scopus Theodoretus, ut sit particeps synodi; quia restituit ei Epi­ scopatum Sanctissimus Rom» Archiepiscopus ». 931. VII. Majorum causarum judicium Rom. Pontifici reservatur. Et quidem—1) quoad causas majores universim testator Syn. Sardicensis (in ep. ad Julian.): « Hoc optimum et valde congruentissimum videbitur, si ad caput, id est, Petri Sedem, de singulis quibusque provinciis referant Domini Sacerdotes». Ad eamdem provocat Innoc. T. (in ep. ad Victricium Rothomageosem): «Si autem majores causae in medium fuerint devolutæ, ad Sedem Apostolicam, sicut synodus statuit, et beata consuetudo exigit, post judicium Episcopale referantur».—2) De causis ei magnitudine rei majoribus loquitur Gregorius IV. (in epistola ad Episcopos universos) scribens : « Nulli dubium est, quod non solum Pontificis causatio, sed omnis sanctæ Religionis relatio ad Sedem Apostolicam, quasi ad caput Ecclesiarum, debeat referri, et inde normam sumere, unde sumpsit exordium, ne caput insti­ tutionis videatur omittere ». Et Innoc. IV. (in ep. ad Archiep, Arelatensem) ait: « Majores Ecclesiae causas, praesertim articulos fidei contingentes, ad Petri Sedem referendas intelligit, qui cum quaerenti Domino, quem Discipuli dicerent ipsum esse, respondisse narrabat: Tu es filius Dei vivi, et pro eo Dominum exorasse, ne deficiat fides ejus »—3) Quoad causas majores ex dignitate per­ sonarum, quae Patriarchas respiciunt, ad Rom. Pontificem per­ tinere constat, dum Patres Ephesini in relatione ad Cœlestinum, causam Joannis Antiocheni summo Pontifici reservant; quæ Me­ tropolitas autem, dum Romana Synodus, sub Damaso, Imperato­ res sic compellat: «Jubere Pietas vestra dignetur, quicumque vel Fratris nostri Damasi vel nostro judicio fuerit condemnatus, atque injuste voluerit retinere Ecclesiam; accitus Romam veniat, aut ad Metropolitani deducatur examen: vel si ipse Metropolita­ nus fuerit, Romam necessario, vel ad eos, quos Rom. Episcopus judices dederit, contendere sine dilatione jubeatur ». De Episcopis denique hæc habet Julius I. (in ep. ad Orientales, can. 9. caus.3. q. 6.): « Dudum a sanctis Apostolis et successoribus eorum in antiquis statutis fuit decretum, quod hactenus sancta et univer­ salis tenet Ecclesia, non oportere præter sententiam Romani Pon- ART. II. DE PERPETUITATE PRjMATUS B. PETRI. 721 tiflcis Concilia celebrari, nec Episcopum damnari; quoniam san­ ctam Ecclesiam Romanam primatem omnium Ecclesiarum esse voluerunt». Quod ipsum confirmat Tridentin. (sess. 24. c. 5. de Reform.) statuens: « Causæ criminales graviores contra Episco­ pos, etiam hæresis, quod absit, quæ depositione aut privatione dignte sunt, ab ipso tamen Summo Romano Pontifice cognoscan­ tur et terminentur ». 932. Simplex indicatio hujus constantis traditionis per se rem plene conficit. Ad urgendam tamen demonstrationem, quæ inde exurgit, duo addimus, quorum primum factum, alterum jus suc­ cessionis directe confirmat. Ac I. certum est—1) Christum vo­ luisse ut Primatus Petro collatus perpetuus esset in ejus succes­ soribus: unde S. Ambrosius (in Ps. 40.) scripsit: «Ubi Petrus, ibi Ecclesia »; S. Cyprianus (ep. 55.) testatur « hinc oriri hæreses et schismata, quod unus in Ecclesia ad tempus Sacerdos et ad tempus judex vice Christi non cogitatur»; S. Jo. Chrys. (1.2. Sacerd.) docet Christum sanguinem fudisse « ut pecudes eas ac­ quireret, quarum curam tum Petro, tum Petri successoribus com­ mittebat».—2) Certum pariter est, successorem Petri quovis tempore unam tantum personam esse posse: secus mutaretur for­ ma regiminis, quæ a Christo immediate instituta est, et nova inducta institutione, mutaretur Ecclesiæ constitutio. Unde S. Cy­ prianus (ep. 52.) ait: « Cum post primum secundus esse non pos­ sit; quisquis post unum, qui solus esse debeat, factus est, non jam secundus illi, sed nullus est »—3) Certum denique est, non­ nisi Rom. Pontificem haberi posse uti Petri successorem: illum enim semper et ubique uti talem agnovit Ecclesia, et nullum prae­ ter illum. Ergo Romanus Pontifex solus est Petri successor; nisi velimus dicere, contra Christi institutionem, successionem Petri in Primatum defecisse: quod absonum est. 933. II. Ex traditione paulo ante exposita constat, ineunte sal­ tem sæculo V., universam Ecclesiam credidisse, Rom. Pontifi­ cem, uti Petri successorem, jure divino obtinere Primatum totius Ecclesiæ. Adversarii autem, quos hic impetimus, dicunt sæculo I. Ecclesiam credidisse Episcopos omnes ita jure divino æquales esse, ut nullus eorum ceteris præesset. In hac hypothesi necesse fuisset, ut, inter sæculum ln,n et 5um mutata fuisset univers» EcMazzella. Dc Religione et Ecclesia 4G DISP. V. DE VISIBILI ECCLESIÆ CAPITE. clesiæ tides de hac re. Atqui hæc mutatio nullatenus admitti pol· est. Etenim 1) Si hujusmodi mutatio contigisset, cum ageretur de re ma­ ximi momenti, omnibus nota esse debuisset; hinc aliqua monu­ menta historica, aliqua saltem vestigia ipsam testarentur. Atqui in tota antiquitate nullum extat hujusmodi monumentum, nullum ejus mutationis vestigium. Quod eo magis mirum videri deberet, quod sæpe occurrit mentio Romanæ Sedis Romanique Pontificis; multæ prærogativæ, multa gesta de iis enarrantur: cur factum esset, ut de facto omnium gravissimo, de illa nempe mutatione Sedem Romanam afficiente, servaretur altum silentium? 2) Imo multa sunt , quæ excludunt hujusmodi mutationem. Nam—a) agitur de mutatione in fide, quæ unitatem ac regimen Ecclesiæ perverteret: potuisset-ne ilia absolvi, quin ullus in Ec­ clesia reclamaret? aut ubi sunt vestigia hujusmodi resistentiæî Mutationes in rebus minoris momenti, uti ex. gr. in ritibus, ma­ gnas difficultates semper excitarunt: substantialis autem mutatio in fide et regimine Ecclesiæ omnium consensu aut silentio abso­ luta fuisset!—ό) Episcopi, Patres qui semper summa diligentia fidei depositum custodiere, quorum plures insigni sanctitate flo­ ruere, alii martyrio pro Christi fide coronati sunt, omnes sui officii immemores permisissent ut tanta in Ecclesia mutatio fieret, nemine reclamante 1—c) Sed ipsi Romani Pontifices, qui eo tem­ pore extiterunt, fere omnes Sanctorum honores adsecuti sunt, plures pro Christo sanguinem fuderunt; et tamen ipsi tanti cri­ minis rei extitissent !—d) Adde denique, orientales etiam Episcopos agnovisse Romani Pontificis Primatum: si incredibile videtur, ut tot Occidentales Episcopi sponte ac contra jus divinum se subji­ cerent Uni; incredibilius censeri debet ut omnes Episcopi Orientis Uni in Occidente Episcopo omnes parerent. Ut de ceteris silea­ mus, sexcenti Episcopi ad Chalcedonense Concilium convenerunt; exceptis Legatis Apostolicis, reliqui omnes Orientales erant: et tamen non modo in eo sæpe , nemine reclamante, assertæ fue­ runt Rom. Pontificis prærogativæ ; sed etiam, ut vidimus, Pa­ tres omnes, in ep. ad S. Leonem, dogma de ejus Primatu aperte asserunt ac declarant. 9 ART. II. DE PERPETUITATE PRIMATUS B. PETRI. 723 § IV. Quibusdam Difficultatibus Satisfit. 934.Lices L: Romanorum Episcoporum, seu Romanæ Sedis præcellentiam non esse juris divini aperte docent Patres Chalcedoueoses, qui (can. XXVIII.): « Antiquae,» inquiunt, «Romae throno, quod urbs illa imperaret, jure patres privilegia tribuerunt. Et eadem consideratione moti centumquinquaginta Deo amatissimo novæ Romæ [Constantinopolitanæ civitati] throno æqualia privi­ legia tribuerunt; recte judicantes urbem quæ et imperio et se­ natu honorata sit, et æqualibus cum antiquissima regina Roma privilegiis fruatur, etiam in rebus ecclesiasticis non secus ac illam extolli ac magni fieri, secundam post illam existentem ». jResp.—l) Nullam esse huius canonis auctoritatem. Etenim—a) canon ille editus fuit a solis Græcis Patribus, absentibus Legatis Pontificiis—b) Hi antea rogati ut canoni illi sanciendo assentirent, declararunt se non habere mandatum ad id præstandum — c) Hinc (Act. seq.) conquesti de fraude, petierunt ut canon ille de­ leretur: «sin alias, dixerunt, contradictio nostra his gestis inse­ ritur, ut noverimus quid Apostolico viro universalis Ecclesiæ Episcopo referre debeamus »—cZ) S. Leo vero canonem illum re­ jecit: unde nec ipsi Græci illum admittunt. Sane antiqua colle­ ctio Græca, quam latine reddidit Dionysius exiguus, habet tantum vigintiseptem canones, et omittit penitus vigesimum octavum ; eomdem canonem omittunt Theodorus Anagnostes, (1. 1. colleetau,), et Theodoretus in collectione canonum , quam ipse adoruvit. Of. Nat. Alexan. (Dissert. XV. a. 3.). 2) Serrno non est in cit. can. de jure Primatus. Nam in epi••'ola, quam Patres Chalced. ad Leonem dederunt, extat aperta «messio de Primatu Romanæ Sedis; inter eos Patres erat etiam Anatolius Episcopus Constantino politanus: quomodo ergo potuissent simul asserere Primatum Ecclesiæ Constantinopolitanæ pa':a Primatui Romano ? Certe ipse Anatolius suppliciter petiit a Leone, ut canonem illum confirmaret; ergo professus est Primatam Rom. Pontificis super ipsam Sedem Constantinop. 724 DISP. V. DE VISIBILI ECCLESIÆ ΟΛ.ΡΙΤΕ. 3) Sermo igitur est in eo can. de jure patriarchali, qui, fatentibus omnibus, est juris ecclesiastici. De iis enim juribus Pa­ tres Chalcedonenses loquuntur relate ad Sedem Romanam, qus volebant obtinere ac declarari pro ecclesia Constantinop. Sed huic non alia certe jura vindicare nitebantur, nisi jura patriarchalia. Ergo. Arguunt nempe Patres Chalcedonenses a Sede Romana ad Constantinop. ex similitudine conditionis politic»; et dicunt, quod sicut Constantinopolis facta erat nova Roma, im­ perio et senatu ornata: ita post antiquam Romam, patriarchatum teneret Ecclesia Constantinop. loco Ecclesiae Antiocbenæ et Alexandrinae, penes quas antea viguerat. 935. Dices II.: In can. III. Conc. Cpni I. legitur: « Cpnæ ci­ vitatis episcopum habere oportet primatus honorem post rom. episcopum, propterea quod sit nova Roma»: hic vero canona Patribus Chalcedonensibus laudatus fuit. Ergo Patres plane censuerunt, jus præeminentiæ, quo gaudet Rom. Episcopus, ex digni­ tate urbis Primœ derivari. Resp.—1) Concilium Constantinop. I. nec convocatione nec ce­ lebratione œcumenicum fuit; non fuit enim indictum a Rom. Pon­ tifice; non fuerunt ad illud vocati omnes Episcopi; non convene­ runt in eo nisi Orientales. Accedente tamen assensu Occidentslium, ac præsertim approbatione Rom. Pontificis, œcumenicum evasit. At in quo approbatum fuit? in iis quæ ad fidem perti­ nent. « Romana autem », inquit S. Gregorius M. (1. 7. c. 34.), « Ecclesia eosdem canones vel gesta synodi illius hactenus nos habet nec accepit; in hoc autem eandem synodum accepit, quod est per eam contra Macedonium definitum. Reliquas vero hæreses, quæ illic memoratæ sunt, ab aliis jam Patribus damnatas reprobat ». 2) Negari potest cons.; nam sensus canonis posset hic esse: « R. Pontifex primatum quidem obtinet jure divino in universas Ecclesiam; sed, cum post eum aliæ sint dignitates jure ecclesia· stico inductæ, decet ut Episcopus urbis, quæ prima post Romae principatu civili effulget, et nova Roma dicitur, primum inter istas dignitates locum habeat: ita ergo statuimus ». 93G. Dices Ill. Potestas Romani Pontificis coarctatur ad cer­ tas Provincias a can. VI. Conc. Nicæ.; si enim legatur ex inter- ART. Π. DE PERPETUITATE PRIMATUS B. PETRI. 725 pretationo communi, ita sonat: «Antiqua consuetudo servetur per Ægyptum, Libyam, et Pentapolim, ita ut Alexandrinus Epi­ scopus horum omnium habeat potestatem; quia et urbis Romeo Episcopo parilis mos est». Sin vero audiatur Rufinus interpres (1. 10. hist. c. 0.), ita exprimitur: « Et ut apud Alexandriano et in urbe Roma vetusta consuetudo servetur, ut vel ille Ægypti vel hic suburbicariarum sollicitudinem gerat». Resp.—1) Certum est, hoc canone jus novum minime statui, sed tantum confirmari consuetudinem veterem, uti patet ex ver­ bis quibus incipit : « Antiqua consuetudo servetur per Ægy­ ptum», etc. Jamvero certum pariter est, Leonem I., tanquana successorem Petri, totius Ecclesiae rectorem se firmissime exhi­ buisse; imo, adversariis ultro concedentibus, jurium suæ Sedis propugnatorem extitisse acerrimum: ipse tamen, hunc canonem omnino probavit uti constat ex epistola ejus ad Episcopos qui Concilio Chalced. interfuere: «....admoneo ut jura ecclesiarum, sicut ab illis trecentis decem et octo patribus divinitus inspi­ ratis sunt ordinata permaneant» (Hard. 2. 688.). Certum est ergo eum minime putasse canone isto primatum suum ullatenus lædi. 2) Sed, his etiam omissis, objectus canon non fuit conditus ad limites Rom. Pontifici praescribendos, sed ad tuenda jura Patri­ archae Alexandrini. Cum enim Meletius Episcopus Lycopolitanus ausus fuisset Episcopos in Ægypto ordinare, Alex. Patriarcha querelas movit; hinc Concilium jussit antiquam consuetudinem servari. Si qua igitur fit comparatio inter Sedem Romanam et Alexandrinam, ea id respicit in quo Sedes illæ conveniunt: at non conveniunt quoad jus Primatus ; nemo enim Alexandrinæ Sedis Primatum umquam asseruit. Dici ergo nequeunt jura Pri­ matus Romani ad certas Provincias coarctata. Quæstio autem est inter criticos, utrum ageretur de Rom. Pontifice uti Primate Episcoporum Italiæ, an uti Patriarcha totius Occidentis. Parvi nostra refert hanc litem dirimere; siquidem satis nobis est quod non ageretur de jure Primatus in Ecclesiam universam. Videtur tamen in eo canone potius agi de juribus Primatialibus in Epi­ scopos Italiæ; nam secundum Epiphanium (hær. 68.) et Theodoretum (1.1. hist. c. 9.). Meletianis ordinationibus hoc unum jus violatum erat; atque Nicæni ætate, uti liquet etiam ex subseri- 720 DISP. V. DK VISIBILI ECCLESIÆ CAPITE. ptionibus in Cone. Chalced., nullum adhuc Metropolitani Ægj. ptus habebat, qui Alexand. ut Patriarch® subesaet. 3) Ceterum canon ille, si ad literani latine vertatur, ita habet: « Antiqua» consuetudines serventur, quæ in Ægypto et Libya et Pentapoli [sunt], ita ut Alexandria? Episcopus omnium isto­ rum habeat potestatem: quoniam et Episcopo Roniæ hoc consue­ tum est». Jamvero ad quid referendum est illud «hoc» (hoc consuetum est)? Certe ad immediate praecedentia, nempe ad au­ ctoritatem Episcopi Alexandrini in provincias memoratas; neque aliud est in toto canone ad quod ullomodo referri possit. Unde sensus totius canonis perspicuus et germanus est: «Serveturve­ tus consuetudo, secundum quam Episcopus Alex, jurisdictionem habet in Ægypto etc.: quia hæc est consuetudo quam sequitur R. Pontifex»; seu, «quæ apud R. Pontificem recepta est et ab eo probata »: vel aliis verbis: quoniam consuetudo est apud Rom. Pontif. ut Episcopus Alex, curam habeat. Ægypti, hanc curam jure habet. Ita can. interpretantur Baronius, Bellarminus, et inter recentiores Bouix (de Episcop. p. 4. sect. l.c. 1. §2.). Quid autem in hoc est quod limites imponat Romano Primatui ? Imo eo ipso quod quæstio definitur ex consuetudine Rom. Pontificis, hujus Primatus agnoscitur. Versio autem seu paraphrasis compendiaria Rufini nullo modo movere nos debet; tum quia notum est Rutinum in vertendis græcis scriptis sæpe fuisse minus fidelem; tum quia paraphrasis illa aliena est a textu græco, prout habe­ tur in ipso Cone. Nicæno et in Cone. Chalcedonensi juxta Legatos et /Etium. 937. Dices IV. Romanæ Sedis præeminentia originem ducere videtur ex synodo Sardicensi, quæ prærogativas plerasque omnes eidem decrevit. Semel autem ac Romana Sedes potentiam fuit assecuta, pronum erat, ut illam in dies magis magisque exten­ deret. Itesp. Absonum omnino est Concilio Sardicensi adseribere præeminentiam Sedis Romanæ. Etenim—1) Concilium Sardicense ha­ bitum fuit sæculo Ecclesiæ IV.: innumera prope extant, ut vidi­ mus, vetera monumenta, ad quatuor priora sæcula pertinentia quibus constat praecellentiam Sedis Romanæ jamdudum viguisse. Certe sæc. II. Tertullianus vocabat Rom. episcopum « episcopum ART. Π. DE PERPETUITATE PRIMATUS B. PETRI. 727 episcoporum»; et ejusdem sæculi initio, S. Irenæus appellabat Ecclesiam Romanam centrum unitatis « propter potentiorern prin­ cipalitatem ». 2) Ipsa imo Synodus Sardicensi» opera et jussu Julii I. Romani Pontificis habita fuit; concilio præfuit Hosius, ut legatus Rom. Pontificis, sicut præfuorat Cone. Nicæno I.; denique habita est synodus Sardicensis, ut restitutionis sententia, jam lata a Ju­ lio I., ad quem appellaverant Athanasius, Marcellus, Asclepas, Paulus, Lucius, ab Arianis depositi, Concilii quoque suffragio confirmaretur. Non igitur primatum Rom,. episcopus accepit a synodo Sardicensi; sed contra ex primatu Rom. episcopi synodus Sardicensis existentiam et dignitatem habuit. 3) Demum synodus Sardicensis aperte supponit primatum Rom. episcopi; agnovit enim jus appellationis ex toto orbe ad Roman, episcopum : cujus rei hoc unanimes Patres motivum adducunt (can. III.), ne in persona successoris debitus honor denegetur B. Petro: quisque videt, hanc rationem futilem fuisse, nisi in successoribus agnoscerent easdem illas primatus praerogativas, quæ propriæ fuerant B. Petri. 938. Dices V. Munera, quæ dicuntur propria Primatus, com­ munia esse videntur omnibus Episcopis; ergo Romanus Episcopus non videtur Primatum obtinere præ ceteris—Prob. ant. Episco­ pis convenit—1) cura Ecclesiæ universalis : S. Ignatius M. (in ep. ad Philadel.) Episcopis tribuit « ministerium communis Ec­ clesiæ»; S. Cyprianus Episcopis tradit (in ep. ad Quint.) « gubernandæ Ecclesiæ libram tenendam »; Venantius (in Cone. Carthag.) sub S. Cypriano Episcopis « commendat sponsam Christi »; Alexander Patr. Alex, (in ep. encycl.) Episcopis dicit « traditum corpus Ecclesiæ Catholic»»; denique Hormisdas (in ep. 77.): « Si­ milem secum fidei curam commissam » scribit—2) Episcopis com­ petit potestas leges ferendi pro universa Ecclesia; nam S. Greg. Naz. de S. Athanasio memorat, « leges eum rursus orbi terra­ rum præscribere »; ipse autem Athanasius (in ep. Synod.) testa­ tur, celebratum a se concilium «ex Italia, Arabia et Lybia »— 3) Generatim vero S. Hieronymus scribit (in ep. ad Evagrium): E PERPETUITATE PRIMATUS B. PETRI. i 735 tum ex D. Bernardo (in ep. 242.) ad populum Romanum, et (243.) I ad Conradum imperatorem. Quarta occasio fuit quando Romani Pontifices per septuaginta annos manserunt in Galliis; etc. »—· Merito hic quærimus, unde ortum duxerit tam constans, tam universalis, amicorum et hostium, persuasio de indissolubili nexu inter Primatum et Romanam Sedem: si factum illius nexus eonstitutivum mere humanum ac ab aliqua auctoritate mutabile existi­ matum esset, Pontificiæ auctoritatis osores tentassent quandoque illum abrumpere. 945. IV. Sed videamus quid hac de re traditio doceat. Ac—1) ple­ nam vim obtinere videntur quæ habet Bellarminus (1. 4. c. 4.): «Deus ipse », inquit, «jussit Romæ figi Apostolicam Petri se­ dem; quæ autem jubet Deus, mutari ab hominibus non possunt. Id autem Deum jussisse testatur B. Marcellus Papa et Martyr in epistola ad Antiochenos; ubi dicit, Petrum, jubente Domino, Ro­ mam sedem suam ex Antiochia transtulisse. Testatur etiam B. Ambrosius in orationes de tradendis basilicis, ubi refert Chri­ stum omnino voluisse, ut Petrus Romæ moreretur. Et idcirco ei fugienti dixisse; venio Romam iterum crucifigi. Quod est mani­ festum signum, Deum voluisse per mortem Petri Romæ firmari ejus sedem ». Irrident utique hanc historiam protestantes non­ nulli, Velenus, Petrus et Basnagius ; sed eam strenue propugna­ runt Fogginius (de Rom. Petri itinere exercit. 17.), Mazzochius (in Kalen. Neap.); et alii. Porro incredibile est, ut Ambrosius illam historiam adversus Auxentium proponeret , nisi sua ætate de illius genuinitate constaret. Sed ejusdem historiæ memoria occurrit in actibus, quæ S. Lino inscribuntur sicut in actis SS. Processi et- Martiniani; ejus quoque meminit Hegesippus (lib. 3.); atque ad eandem alludere videtur Origenes (torn. 21. in .Joan.), illam referens ex Actis Pauli, quæ fortasse olim vulgata erant sub titulo Act. Petri et Pauli, cujusmodi sunt quæ refert Combefisius ex biblioth. reg. Parisiens). Denique idem factum com­ memorat S. Gregorius M. (in Ps. 4. Pceniten.). 2) Testimonia ipsa quæ successores Petri in Primatu respiciunt, nulla facta distinctione, atque eadem ratione loquuntur de Romaais Episcopis; ita ut videantur dicere, Christum conferentem Pe­ tro Primatum, in eo Romanam Ecclesiam seu Rom. Pontifices, 736 DISP. V. DE VISIBILI ECCLESIÆ CAPITE. qua tales, respexisse. Ut ex multis quæ dedimus, aliqua ad exen. plum recolamus, Gelasius Papa aperte scribit: « Sancta Romani Catholica et Apostolica Ecclesia nullis synodicis constitutis ce­ teris Ecclesiis prolata est, sed evangelica voce Domini et Sal­ vatoris nostri primatum obtinuit: Tu es Petrus», etc.; velati si verba Domini ad Petrum, immediate ad Ecclesiam Romanam fuerint directa. Similiter Pelagius II. (ep. 1.) dicit: « Sedes R<> mana instituente Domino caput est omnium Ecclesiarum San­ ctus Leo M. (ep. 12. ad Africanos): « Ratio pietatis exigit ut pro sollicitudine, quam universæ Ecclesiæ ex divina institutio­ ne dependimus, etc.» — Recole canones Sardicenses, et videbis episcopum Romanum, qua talem, considerari tamquam Ecclesiae Caput. 3) Idipsuni Conciliorum decretis confirmari videtur. Etenima) Synodus œcumenica Nicæna II. (Act. 2.) recipit et probat epi­ stolam Adriani Papæ ad Tharasium, in qua hæc habentur: «Ca­ jus », inquit, «sedes per totum terrarum orbem primatum obti­ nens lucet, omniumque Ecclesiarum Dei caput existit (ab urbe Roma), unde et ipse beatus Petrus Apostolus Dei jussu Eccle­ siam pascens, nihil omnino praetermisit, sed ubique principatum obtinuit et obtinet»: hic omnino videtur agi de jure etiam si­ dis, non autem de jure solius personæ—b) Concilium Lateranen­ se IV. sub Innocentio III., in quo Græci et Latini simul inter­ fuerunt (can. 5.) ait: « Romana Ecclesia, disponente Domino, soper omnes alias ordinariæ potestatis obtinet principatum, ntpote mater universorum Christifidelium et magistra»: hic illud « disponente Domino» afficit ipsam Romanam Ecclesiam—c) Pariter Concilium Lugdunense in quo interfuerunt Græci et Latini sub Gregorio X., vocat Romanum Episcopum vicarium Christi, suc­ cessorem Petri, rectorem universalis Ecclesiæ. Igitur hæc attri­ buta adseribuntur simpliciter Romano Episcopo, et quidem ab­ solute, et pro omni tempore; ac propterea inhaerere ea videntur Romano Episcopo, qua tali, adeo ut Episcopus Romanus, qua talis, sit vicarius Christi, successor Petri , rector universalis Ecclesiæ. 4) Sed præsertim recoli hic debet definitio Conc. Florentini,i Conc. Vaticano innovata, quam supra (n. 903.) retulimus. Cone. I . ART. II. DE PERPETUITATE PRIMATUS B. PETRI. I 737 i docet icredendum esse ah omnibus Gh risti fidei i bus.... Romanum Pontificem in universum orbem tenere Primatum.... ipsum.... successorem esse B. Petri.... et tpsi in Beato Petro.... regendi... universalem Ecclesiam a D. N. J. Christo plenam potestatem traditam esse». Unde: agitur hic de aliqua re, quæ utpote infallibiliter vera, proponitur credenda (credendum esse), ac propterea debet semper esse vera. Quænam. autem est res illa, seu quodnam est objectum hujus definitionis ? Quod Romanus Ponti­ fex tenet Primatum, est successor S. Petri, et ipsi in B. Petro tradita est suprema potestas. Atqui si separabilis esset Prima­ tus ab Episcopatu Romano, non esset semper verum, quod Ro­ manus Episcopus tenet Primatum et est successor Petri. Ergo inseparabilis est Primatus ab Episcopatu Romano—Num dicitur definitum esse, Romanum Episcopum, uti successorem Petri, et wj uti Rom. Episcopum tenere Primatum ; ita ut sensus defi­ nitionis sit: Successor Petri, qui nunc est Rom. Pontifex, tenet primatum? At—a) hujusmodi interpretatio vim infert verbis Con­ cilii; subjectum enim definitionis, cui tribuitur Primatus, est Ro­ manus Pontifex: de eo ergo debet esse semper verum, quod te­ neat Primatum—ά) Saltem a sensu obvio et naturali definitionis nnmquam recedere licet absque cogente ratione : hic vero nulla esi cogens ratio, cum possibile sit ut Christus ipse jusserit conjungi Primatum cum Sede Romana; imo cum independenter ab hac Conc. definitione, conjunctio illa ex jure divino saltem sit pro­ babilissima—c) Sed insuper Conc. non modo definit, Romanum Pontificem tenere Primatum, sed etiam ipsiim esse successo­ rem B. Petri; ergo semper debet esse verum quod talis sit: at potestne esse sensus hujus definitionis: Romanus Pontifex, uti successor S. Petri, est successor S. Petri ? Quisque videt absurditatern hujus interpretationis—d) Unde etiam Conc. Vaticanum in canone citato (n. 902.), definita imprimis perpetua successione ex jure divino in Primatu Petri, subdit: «Si quis dixerit.... Romanum Pontificem non esse B. Petri in eodem Primatu suc­ cessorem; anathema sit ». Ex quo confirmatur, in perpetuum de­ bere esse verum, quod Romanns Pontiiex est successor S. Petri; sed successor S. Petri semper erit ex institutione divina, et Mazzella. Dc Religione et Ecclesia 47 738 DISP. V. DE VISIBILI ECCLESIÆ CAPITE. semper tenebit Primatum; ergo Romanus Pontifex semper tene­ bit Primatum; seu Primatus inseparabilis est a Romana Sede. 9-16. Scholion. Supposita veritate doctrinæ, quam hic propu­ gnamus, merito quæri potest, quid fieret si Roma dcstruereturl Cui quæstioni responderi posset: — 1) si exposita doctrina vere irnplicet perpetuam existentiam urbis Romæ, dicendum est, Ro­ mam numquam esse destruendam, adeoque esse civitatem vternam, sicut ferebat vetus paganorum traditio. « Neque obstat>. inquit Bellarminus (1. c.), « quod tempore Antichristi Roma de­ solanda et cremanda videatur, ut deducitur ex c. 17. Apoc. Nnn hoc non fiet nisi in fine mundi, et prmterea etiam tunc Sumrau? Pontifex Romanus Pontifex dicetur et erit, licet Romæ non ha­ bitet, sicut accidit tempore Totilæ regis Gothorum, ut supra di­ ximus. Adde quod Augustinus et alii multi non volunt in hto loco Apocalypsis per urbem cremandam intelligi Romam, sed multitudinem impiorum quæ est civitas diaboli ». 2) Sed, uti citata Bellarmini verba innuunt, ut primatus sii Sedi Romanæ indivulse annexus, necesse non est ut Ruma vel etiam ipsa dicecesis Romana semper existât: satis est ut subsi­ stat titulus cum vero jure Romanam Ecclesiam regendi,si hæc exi­ stât ct quarndiu existet. Porro hic titulus ac jus etiam destructi Roma subsistere posset: unde quicumque huic juri et huic titulo succederet, verus esset Petri successor, ac primatum in universae Ecclesiam obtineret. Revera si de mera possibilitate agatur, sicut potest Roma, permittente aut dBponente Deo, destrui; ita potes» iterum erigi: interea autem immutatum stabit jus Romanorua Pontificum sibi legitime succedentium, Romanam Ecclesiam re­ gendi, statim ac denuo existere incipiet. Huic juri annexus re­ maneret primatus; neque id ullatenus pugnat. Cf. Suarez (de Fide, disp. 10. sect. 3. n. 11.). , 917. Notari etiam potest quod ex doctrina mox statuta videtor sequi quod docet idem Bellarminus: « Non solum Pontifex Rogiinus non potest errare in fide, sed neque Romana particularis Ec­ clesia. Est autam observandum hoc loco in alio sensu accipi de­ bere firmitatem Ecclesiæ in fide, in alio firmitatem Pontificis. Nam Pontifex non potest errare errore judiciali, idest dump- ART. It. DE PERPETUITATE PRIMATUS P.. PETRI. 739 dicat et defluit quæstionem fidei. At Ecclesia Romana, idest po­ pulus et clerus romanus, non potest, erraro errore personali, ita ut omnes omnino errent, ct nulli sint in Rornana Ecclesia et Pon­ tifici adhærentes. Tametsi enim unusquisque seorsim errare potest, Limen id fieri non potest, ut otnnos errent simul, et tota Roma­ na Ecclesia apostatica efficiatur ». «Observandum est præterea », prosequitur Bellarminus, « Ec­ clesiam Romanam non posse errare modo explicato... persistente Romæ Sede Apostolica. » Secundum quem sensum, inquit, propo­ rtio nostra est verissima: nam auctores citati, ut Lucius et Felix pipæ et martyres; Agatho et Nicolaus papæ et confessores; item Cyrillus et Rufinus, non solum Pontificem sed etiam Romanam Ecclesiam asseruerunt non posse errare. Præterea S. Cyprianus (lib. 1. ep. 3.): « Navigare audent », inquit, « ad Petri cathedram et Ecclesiam principalem, nec cogitant eos esse Romanos ad quos perfidia habere non potest accessum ». S. Hieronymus (lib. 3. Apol. contra Rufinum): « Scito, » inquit, « romanam fidem apo­ stolica voce laudatam ejusmodi præstigia non recipere: etiamsi aliter angelus annuntiet quam semel prædicatum est, Pauli aucto­ ritate munitam non posse mutari. » S. Gregor. Nazianzenus: « Ve­ tus Roma », inquit, « ab antiquis temporibus rectam habet fi­ dem et semper eam retinet, sicut decet Urbem, quæ toti orbi praesidet, semper de Deo integram fidem habere. » Addi etiam possunt duorum pontificum testimonia. Unum est Martini V. qui in Bulla, quam edidit Concilio Constantiensi approbante, hære­ ticos haberi censuit eos qui de sacramentis aut fidei articulis aliter sentiunt quam Romana Ecclesia sentiat. Alterum est Sixti IV. qui primum per synodum Complutensem, deinde etiam per se, damnavit articulos Petri Oxoniensis, quorum articulorum unus erat: Ecclesiam urbis Romæ errare posse. Quamvis autem hæc intelligi præcipue debeant ratione Pontificis; quia tamen Ecclesia Romana non est solus Pontifex, sed Pontifex et populus, ideo cum dicunt Patres aut Pontifices Romanam Ecclesiam non posse errare, proprie asserunt in Romana Ecclesia semper futurum Episcopum catholice docentem ct populum catholice discentem-— Cf. La Civiltà Cattolica (G. Ap. 18G7.). <· . 740 DISP. V. DE VISIBILI ECCLESIÆ CAPITE. ARTICULUS TERTIUS II QuænamII sit vis ac Ratio Primatus Romani Pontificis. Exponitur Status Quaestionis. 94S. Asserta et vindicata Primatus in B. Petro institutione, ejusque in Romanis Pontificibus perpetuitate, ad ejusdem nata­ ram intimius rimandam progredimur: atque hac etiam in redu­ cem habemus Conc. Vaticanum. Innovata enim Concilii Florentini definitione, qua Romani Pontifices Petri successores plenam di­ cuntur habere potestatem gubernandi universalem Ecclesiam (n. 903.): Concil. Vatican, (cit. Const. Pastor Ætermis, cap. 3.)1) veram'Primatus indolem declarat, dicens: «Docemus proinde et declaramus, Ecclesiam Romanam, disponente Domino, super omnes alias ordinariæ potestatis obtinere principatum, et hanc Romani Pontificis jurisdictionis potestatem, quæ vere episcopalis est, immediatam esse: erga quam cujuscumque ritus et dignitatis pastores atque fideles, tam seorsum singuli quam simul omnes, officio hierarchicæ subordinationis, veræque obedientiæ obstrin­ guntur, non solum in rebus, quæ ad fidem et mores sed etiam in iis, quæ ad disciplinam et regimen ecclesiæ per totum orbem diffusæ pertinent; ita ut custodita cum Romano Pontifice ♦ tam communionis, quam ejusdem fidei professionis unitate, Ecclesia Christi sit unus grex sub uno summo pastore. Hæc est catholicæ veritatis doctrina, a qua deviare salva fide atque salute nemo potest ». 2) Præoccupat deinde objectionem fieri solitam, inquiens: «Tan­ tum autem abest, ut hæc Summi Pontificis potestas officiat or­ dinariæ ac immediatae illi episcopalis jurisdictionis potestati, qua Episcopi, qui positi a Spiritu Sancto in Apostolorum locum suc­ cesserunt, tamquam veri pastores assignatos sibi greges, singuli ART. III. DE VI AC RATIONE PRIMATUS. 741 singulos, pascunt et regunt, ut eadem a supremo et universali Pastore asseratur, roboretur ac vindicetur, secundum illud san­ cti Gregorii Magni: meus honor est honor universalis Ecclesiæ. Meus honor est fratrum meorum solidus vigor. Tura ego vere honoratus sum, cum singulis quibusque honor debitus non ne­ gatur ». 3) Infert quædam jura a potestate Primatus dimanantia, con­ trariosque damnat errores qui ab ejusdem natura perperam inI tellecta derivantur. Dicit enim:—«) « Porro ex suprema illa Ro­ mani Pontificis potestate gubernandi universam Ecclesiam jus eidem esse consequitur, in hujus sui muneris exercitio libere communicandi cum pastoribus et gregibus totius Ecclesiæ, ut iidem ab ipso in via salutis docere ac regi possint. Quare da­ mnamus ac reprobamus illorum sententias, qui hanc supremi ca­ pitis eum pastoribus et gregibus communicationem licite impediri posse dicunt, aut eandem reddunt sæculari potestati obnoxiam, ita ut contendant, quæ ab Apostolica Sede vel ejus auctoritate ad regimen Ecclesiæ constituuntur, vim ac valorem non habere, nisi potestatis sæcularis placito confirmentur—δ) « Et quoniam divino Apostolici primatus jure Romanus Pontifex universæ Ec­ clesiæ præest, docemus etiam et declaramus, eum esse judicem fidelium, et in omnibus causis ad examen ecclesiasticum spectantibus ad ipsius posse judicium recurri; Sedis vero Apostolicæ, cujus auctoritate major non est, judicium a nemine fore retra­ ctandum, neque cuiquam de ejus licere judicare judicio. Quare a recto veritatis tramite aberrant , qui ‘affirmant, licere ab judi­ ciis Romanorum Pontificum ad œcumenicum Concilium tamquam ad auctoritatem Romano Pontifice superiorem appellare ». 4) Demum totam hanc doctrinam canone concludit, dicens: « Si I < Y E -J 3 ζ E ; quis itaque dixerit Romanum Pontificem habere tantummodo officium inspectionis vel directionis, non autem plenam et supre­ mam potestatem jurisdictionis in universam Ecclesiam, non so­ lam in rebus, quæ ad fidem et mores, sed etiam in iis, quæ ad disciplinam et regimen Ecclesiæ per totum orbem diffusæ pertiInent; aut eum habere tantum potiores partes, non vero totam plenitudinem hujus supremæ potestatis; aut hanc ejus potestatem non esse ordinariam et immediatam sive in omnes ac singulas — .V* 'J-' ART. HI. DE VI AC RATIONE PRIMATUS. 742 DISP. V. DE VISIBILI ECCLESIÆ CAPITE. 743 totius ovilis competit. Unde etiam, quod ultimo et primario Tamecclesias, sive in omnes et singulos pastores et fideles; anathe­ burinius cum suis asseclis intendit, regimen Ecclesiæ, ajunt, ex ma sit >. Christi institutione non est monarchicum; sed nonnisi ex errore 949. Ut vis harum definitionum innotescat, simulque præsenfis et abusu, atque usurpationibus Rom. Pontificum, monarchicum quæstionis limites praefiniantur, adnotamus imprimis nos hic sup­ evasit. ponere quæ superius statuta sunt de institutione Primatus im­ 952. Addit II. Cone. Vat., episcopalem illam potestatem juris­ mediate in B. Petro; deque ejus perpetuitate, ac R. Pontificuc dictionis plenam et supremam esse « immediatam sive in omnes in eodem successione. Hinc præsens quæstio non tam est contn et singulas Ecclesias, sive in omnes et singulos Pastores et fide­ Novatores, quam contra Jansenianos eorumque sectatores; Psea- les». Potestas immediata mediatae opponitur: mediatam autem ! docatholicos, qui in Italia Repalistæ, in Gallia Parlementera potestatem in aliquos ille habet, qui eos non attingit nisi me­ i audiunt; contra Gallicanos , qui Primatus institutione admissa, diantibus eorum superioribus immediatis; ergo immediata est po­ f veram ejus naturam pervertunt. testas, quæ eosdem attingit tamquam proprios subditos, nulla ; 950. Jamvero, ut eorum omnium erroribus se opponeret Conc. alia potestate interposita. Revera post Febronium, nonnulli Theo­ ' Vaticanum, declaravit I. Primatum Romanorum Pontificum, Pe­ logi Galli docuerunt totam potestatem Primatus in eo consiste­ tri successorum, esse « jurisdictionis potestatem, quæ vere epi­ re, ut Rom. Pontifex moveat episcopos diversarum diœcesum ad scopalis est»; adeoque errare eos qui dicunt « Romanum Pon­ proprium munus rite exercendum, ita ut nonnisi mediantibus il­ tificem habere tantummodo officium inspectionis vel directionis, lis exercere possit suam jurisdictionem in omnes fideles. Affir­ non autem plenam et supremam potestatem in universam Eccle­ mant, inquit Bailly (et ipse sententiæ subscribit), « Papam non siam ». Ex quibus liquet Primatum vere consistere in pote­ posse, invitis Episcopis, in dioecesibus munera Episcoporum con­ state episcopali: non proprie ordinis (siquidem quoad potestates sueta exercere; non posse, v. g. ordinarie sacerdotes approbare, ordinis convenit R. Pontifex cum reliquis Episcopis), sed juris­ ministros ordinare, fideles aliis Episcopis subditos a piorum dictionis; jurisdictionis quidem plenæ et supremæ. Cum autem communione secludere; uno verbo, Summum Pontificem non esse Primatus divinæ institutionis sit, atque ad intimam et essentia­ Pastorem immediatum in alienis dioecesibus. Fatentur tamen, at­ lem Ecclesiæ constitutionem pertineat ; illa Episcopalis potestas que in confesso est apud omnes, S. Pontifici, utpote capiti omnium jurisdictionis plena et suprerna, in qua Primatus consistit, in­ ecclesiarum, incumbere solicitudinem universalem; ipsius esse trinseca est tum Primatui tum Ecclesiæ, idque ex jure divino. invigilare omnibus dioecesibus; eum posse, ratione primatus, si 951. Quæ catholicæ doctrinæ affirmatio directe est contra eos, urgeat necessitas, aut in aliis casibus extraordinariis, ac juxta qui cum Febronio, Tamburini ( Vera idea della S. Sede, cap.2.) canonum præscripta, Episcoporum munera exercere, aut ad id et aliis distinguunt in Rom. Pontifice duplicem dignitatem: Epi­ delegare ». scopalem nempe, in qua, nulla facta distinctione inter potesta­ 953. Itaque, juxta hanc partem definitionis Vatican», tenentem ordinis et jurisdictionis, eum dicunt simpliciter æqualem fe­ dum est, Rom. Pontificem, qui vi Primatus habet universalem teris Episcopis; et Primatialem. R. Pontifex, ajunt, ut Episcopw jurisdictionem Episcopalem, posse tamquam proprios subditos et exercet episcopalem jurisdictionem in romana dioecesi; uti Pri­ non alienos immediate attingere sicut Episcopos ita reliquos fi­ mas vero so habet ad totam Ecclesiam, sicut Metropolita ant deles omnes: hos scilicet non mediantibus illis. Adverte tamen— Patriarcha ad provinciam aut provincias sibi respective subje­ 1) ex hoc minime sequi nullum alium, præter Rom. Pontificem, ctas. Non est ergo Rorn. Pontifex proprie totius Ecclesiæ Epi­ jurisdictione potiri ; sicut in soeietate vere et absolute monarscopus, sicut episcopi suut illi, quibus singulares dioeceses guber chica, etsi Rex sua potestate immediate agere possit in omnes naiidæ traduntur; sed merus inspector, cui præsidium ac directis <4-1 DISP. V. DE VISIBILI ECCLESIÆ CAPITE. subditos; inde tamen minime excluduntur inferiores magistratus: quod a fortiori obtinet in monarchia ecclesiastica , in qua jure divino debent esse Episcopi—2) Necesse autem non est ut Rom. Pontifex per seipsum exerceat hanc immediatam potestatem in omnes fideles; sed exercere illam potest etiam per suos delega­ tos, absque ope tamen Episcoporum’ particularium diœcesum3) Possuut in Ecclesia distingui superiores mediati et immediati ad designandum ordinem præsidum inter se, quatenus qui uno gradu simplices fideles excedit dicitur immediatus superior prs illis qui duobus aut pluribus gradibus excedunt, ac proinde di­ cuntur mediati ; non vero ad designandum ordinem subditorum ad præsides, quatenus unius jurisdictioni immediate subjacent, alterius vero nonnisi mediante illo. Unde sicut Parochus respectu Episcopi est superior immediatus fidelium, quin tamen se­ quatur non posse Episcopum in sua dioecesi per se facere quod Parochi possunt; ita Episcopi particulares dici possunt superio­ res immediati in sua diœcesi, quin tamen negetur posse Rom. Pontificem per se aut per suos delegatos in illa efficere quidquid Episcopus potest, et aliquid amplius. 954. Declarat III. et definit Conc. Vat. immediatam potesta­ tem Primatus in universam Ecclesiam esse ordinariam. Potestas dici pote-t ordinaria per oppositionem vel ad delegatam vel ad extraordinariam: primo modo potestas ordinaria ea dicitur, quæ jure divino vel humano alicui officio adnexa est, ita ut qui offi­ cium obtinet, vi illius et non vi specialis delegationis jurisdictio­ nem exercet: altero modo potestas ordinaria ea dicitur quæ sem­ per viget, et non solum extraordinariis concurrentibus circumrstantiis. Jamvero delegatam dicerent potestatem Primatus, qui eum immediate Ecclesiæ collatum assererent, ita ut nonnisi de­ legatione Ecclesiæ illam Rom. Pontifices exercerent (qui error supra refutatus est): extraordinariam vero dicerent, qui, uti jam innuit Bailly, concederent quidem Rom. Pontifici potestatem immediatam in omnes Pastores et fideles, sed solum in quibus­ dam casibus extraordinariis, id exigentibus specialibus circum­ stantiis; in casu negligentiœ aut malitiae Episcoporum, uti ait Febronius. 955. Hunc errorem proprie damnavit Conc. Vat. (alium enim ART. III. DE VI AC RATIONE PRIMATUS. 745 jam damnaverat cap. 1.: cf. n. 847.), dum asseruit immediatam potestatem Primatus esso ordinariam. Quare asserendum est of­ ficium Pastoris universalis ot immediati in Rom. Pontifice or­ dinarium esse et nativum, non vero accidentale; ex intrinseca natura monarchiæ ecclesiastica), prout a Christo fuit instituta, promanaro, non autem nasci ex circumstantiis occurrentibus: hæ quidem illius exercendi præbent occasionem, non autem ei dant originem. Juverit tamen hic adnotare, aliud esse, quod ex defe­ ctu auctoritatis fieri non potest; aliud esse quod non expedit aut non licet ut passim et pro libitu fiat. Episcopus ex. gr. quos­ cumque suos dicecesanos valide matrimonio jungere potest; non expedit tamen ut in parochias suæ diœcesis perpetuo excurrens hoc munus exerceat. Pari ratione non expedit ut negotiis mino­ ribus, nulla urgente causa, sese passim immisceant Rom. Ponti­ fices (ita nec agunt nec unquam egerunt): at si velit Papa rem aliquam, quæ minutior videatur, decernere, sive per se sive per suum delegatum, jure suo utitur; neque ab ullo impediri aut ju­ dicari ullomodo potest. Huc facit illud S. Bernardi ad Eugenium III. (de Consid. 1. 3. c. 4.): «Quid tam indignum tibi, quam ut totum tenens non sis contentus toto, nisi minutias quasdam, atque exiguas portiones ipsius tibi creditæ universalis, tamquam non sint tuae, satagas nescio quomodo adhuc facere tuas?... Sic factitando probatis vos habere plenitudinem potestatis , sed justitiæ forte non ita. Facitis hoc quia potestis , sed utrum hoc debeatis quæstio est ». 956. Definita Roman. Pontificis suprema episcopali potestate immediata et ordinaria, Conc. Vatie, subdit IV.: « erga quam (potestatem) cujuscumquc ritus et dignitatis pastores atque fide­ les, tam seorsum singuli quam simul omnes, officio hierarchic» subordination!?, veræque obedientiæ obstringuntur. » Quibus verbis definitum est S. Pontificem esse superiorem Concilio. 957. « Quæstio hæc (num Papa sit superior Concilio) exorta est, » inquit Bellarminus (de Gone. 1. 2. c. 13.),« tempore con­ cilii Pisani: quia cum duo Pontifices, qui simul sedebant in schi­ smate, Gregorius XII. et Benedictus XIII., non videbantur serio cogitare de tollendo schismate per spontaneam abdicationem, quemadmodum ante Pontificatum uterque voverat, et juraverat; ■*A*V** J*'.,t 746 msr. v. ·ιν') Ecclesiam Dei. Immo (I. Pet. II. 25.) Christus dicitur E VI AC RATIONE PRIMATUS. 751 Pap® et summo omnium prœsulum Pontifici.'»—Episcopi Orien­ tales (in ep. ad Symmach. Papam anno 512.) scribunt: «Quotidie a sacro doctore tuo Petro doceris oves Christi per lotum habi­ tabilem mundum creditas libi pascere.»—In epistola S. Aviti ! episcopi Viennensis, nomine episcoporum Gallicanorum scripta ad I synodum Palmarem in caussa Papie Symmachi, hæc de Romano Pontifice leguntur : « Reddet rationem qui ovili Dominico præcst, qua commissam sibi agnorum curam administratione dispenset: cæteriun non est gregis pastorem proprium terrere.» lain recitavimus verba Tertulliani, qui in libro de Pudicitia (cap. 1.) Romanum Episcopum vocat «Summum Pontificem, et Episcopum Episcoporum : » verum est quod prædictum librum post lapsum in hæresim Montani exaravit, atque Romanum Epi­ scopum reprehendit, quod etiam adulteria absolvat, et veluti ir­ ridens dicit: «Summus autem Pontifex, et Episcopus Episcoporum dat veniam etiam moechis;» nihilominus his verbis testis existit de denominatione Romano Episcopo illo tempore dari solita. — S. Augustinus (1.2. con. Faustum c. 7.) Rom. Episcopum nominat «Pastorem totius Ecclesiæ;» et (1. 4. con. 2. ep. Pelag. c. 12.) com appellat «Pastorem pastorum.»—Ad Rom. Pontificem spe­ ctant verba quae supra recitavimus ex sermone de natali Apo­ stolorum: «Prius agnos, deinde oves commisit ei: quia non solum pastorem, sed pastorum pastorem eum constituit.»—Unde S. Ber­ nardus merito Eugenium III. sic alloquitur: «Habent illi [episcopi] sibi assignatos greges singuli singulos: tibi universi crediti : uni unas. Nec modo ovium, sed et pastorum tu unus omnium pa­ stor. Unde id probem quæris? Ex verbo Domini: pasce oves meas.» 965. IV. Exinde facile ostenditur potestatem Primatus esse im­ mediatam. Cum enim—1) ea sit episcopalis potestas in universam ecclesiam, seu in omnes et singulos pastores et fideles; talis erit auctoritas Primatus supra omnes in ecclesia, qualis est potestas episcopi supra omnes suae diœceseos fideles. Atqui, latentibus ad­ versariis, hæc est immediata. Ergo. 2) Cum Rom. Pontifex in B. Petro constitutus sit Pastor, ali­ quos certe debet immediate regere : quos autem nisi illos qui ei regendi sunt traditi? et quinam ei regendi sunt traditi, nisi oves et agni? Sane sicut Christus dixit Petro «pasce oves meas» (Pa- 752 DISP. V. DE VISIBILI ECCLKSI.E CAPITE. stores), ita dixit «pasce agnos meos» (fideles): proinde eamdempo. I ART. III. DE VI AC RATIONE PRIMATUS. ■) f < • 753 t omnes et singulos pastores et fideles, id potest in omnes quod testatem habent Petrus ejusque successores in Pastores et fideles. episcopi in suos subditos—c) quia Scriptura et traditio agnoscunt Atqui potestas in Pastores est certo immediata. Ergo iidirisionem summæ potestatis in uno Ecclesiæ Capite, nempe 906. V. Eodem modo ostenditur immediatam potestatem Pfi. in Petro ejusque successoribus. matus esse etiam ordinariam. Nam — 1) non minor est potestas i 96S. Concludamus igitur verbis Pii VI., qui in Respons. ad MeRom. Pontificis in universam Ecclesiam , quam sit potestas epitrop. Mogunt., Trevirensem, etc. clare expressit catholicam do­ scopi in sua dicecesi, cum utraque sit potestas episcopalis. Atqui ctrinam: «Patres, inquit, et Concilia, tam ante quam post GreEpiscopus in sua dioecesi habet ordinariam potestatem. Ergo. gorium M., inito veluti inter se fcedere, Rom. Pontificem certa2) Ut paulo ante vidimus, eodem modo exprimitur in Scripturis tim appellaverunt Sacerdotem Sacerdotum, Patrem Patrum, Papotestas episcoporum pro ecclesiis particularibus, et potestas Pri­ iiorem Pastorum, Episcopum Episcoporum, et Episcopum univer­ matus pro universa Ecclesia: quemadmodum enim episcopis dici­ salem... Hæc auctoritas pascendi cum clavium potestate coniuncta tur «pascite qui in vobis est gregem; » ita Petro et ejus succes­ Petro peculiarem in modum attributa, sicut auctoritatem præsesoribus dicitur «pasce agnos meos, pasce oves meas.» Atqui per fert in omnes fideles ordinariam atque immediatam, ita eamdem illud pascite dictum episcopis exprimitur potestas ordinaria. brasefert auctoritatem ordinariam atque immediatam in omnes Ergo. ’Pastores, qui quacumque demum praefulgeant dignitate, non solum 967. VI. Sed quæ hic asserimus de potestate immediata facile Ion sunt Pontifici pares , sed ita ejus auctoritati subduntur, ut confirmari possunt ex supra statutis. Immediata enim in qualibet ai pastores appellantur et sunt si populos respicias, ii, si Ponsocietate haberi debet ea potestas, quæ—1) a nulla alia auctori­ ificem spectes, nonnisi ovium numero habeantur». tate in eadem societate pendet — 2) ad omnia ejusdem societatis membra extenditur—3) atque in iis omnibus et singulis ea omnia § m. sola potest, quæ cuilibet alii ejusdem societatis superiori tribui­ ··■■•‘i · · *·θ ' tur. Atqui hujusmodi est potestas Primatus in ecclesia. Ergo. m àfi.-.i Quibusdam difficultatibus contra proxime statuta satisfit. Ac—1) quod independens sit, patet—«) quia Petrus fuit superior ipsis Apostolis—b) quia consequenter successor Petri est superior 969. Dices I.: S. Cyprianus (de unit. Eccl. n. 5.), scribit: «Episuccessoribus Apostolorum; ac proinde sicut Petrus, debet pascere ieopatus unus est, cujus a singulis in solidum pars tenetur ». seu regere ipsas oves seu Episcopos—c) quia sententia solius Petri, feue — 1) si episcopatus est unus, non potest in Rom. Pont, esse nulla alia interposita auctoritate, firmatur in cœlis—d) quia de­ hremus et universalis ; in ceteris episcopis inferior seu depennique si qua esset in ecclesia visibilis potestas Primatu superior, et circumscriptus—2) Si a singulis in solidum pars tenetur, ea esset potestas concilii cecumenici, seu coetus episcoporum: at in omnes episcopi pares sunt, et nonnisi omnes simul episcopaulo infra probabimus Rom. Pontificem esse eo concilio superio­ :a.’plenitudinem habent. rem— 2) Quod potestas Primatus ad omnia Ecclesiæ membra Rap. dist. text.: Episcopatus unus est ratione naturæ, origi­ extendatur iisdem argumentis ostenditur , et abundanter liquet nel corporis quod omnes episcopi simul efformant, conc.; ra­ ex sæpe disputatis—3) Quod omnia, quæ cuilibet ecclesiæ supe­ pe potestatis, subd.: potestatis ordinis, conc.; potestatis juriori competunt, possit solus Rom. Pontifex vi Primatus efficere, dictionis, iterum dist.: quæ tamen non ab omnibus possideatur patet—a) quia Petro dictum est : quod cumque ligaveris... quodfciem plenitudine conc.; quæ ab omnibus eadem plenitudine poscumque solveris.... erit ligatum.... solutum in coelis»—b) quia ille I ntur, neg. — Et similiter distinguitur illud « a singulis in qui habet potestatem episcopalem immediatam et ordinariam in t.idnm pars tenetur»: servata proportione potestatis cuilibet Iuzzlla. De. Religione et ^Ecclesia 48 754 DISP. V. DE VISIBILI ECCLESIÆ CAPITE. propriæ, conc. ; æqualiter ac omnimode ah omnibus posside-I tur, neg. Itaque 1) verba objecta considerari possunt in seipsis, præscùdendo a mente S. Cypriani, atque ita intelligi possunt: Episco­ patus unus est in omnibus Episcopis, ea fere ratione qua naiun humana una est in omnibus hominibus, in iis scilicet quæ cos· | stituunt essentiam naturæ humanæ. Quemadmodum ergo unity humanæ naturæ essentialis in omnibus hominibus non impedii quominus singuli homines ingenio, eruditione, auctoritate, etc. aliis alii præstanriores sint; ita unitati essentiali episcopatus noa obstat quominus unus inter Episcopos plenius Episcopatum pos­ sidens, alios regat. Sane tenent adversarii fieri posse ut, salva ista unitate, jure humano alii aliis præsint; et hinc Patriarchs, Metropolitani superiores sint Episcopis: quid ergo vetat, ut ejus­ modi inaequalitas statui possit in uno jure divino, integra mi­ nente unitate essentiali Episcopatus in omnibus? — Ita Toumelv cura aliis Theologis. 2) Verba S. Cypriani, juxta ejus mentem inspecta, hunc præ· seferunt sensum: Episcopatus unus est, quatenus omnes Episcopi unum corpus efficiunt, quod est Ecclesia regens et docens, «Epi­ scopatus », inquit Ballerinius, (de vi ac ratione etc. c. 12.O.10.), «unus est ex Cypriani sententia, quomodo Ecclesia est una; ac proinde pars episcopatus in solidum tenetur ab unoquoque Epi­ scopo, quatenus ab unoquoque regitur sua particularis ecclesia, seu suus particularis grex, qui est pars Ecclesiæ totius. Summni autem Pontifex, S. Petri successor, etsi ut Episcopus unum par­ ticularem Romanum gregem regit, qui item Catholicæ Ecclesiæ pars est; cum tamen ex primatu, quo toti Ecclesiæ præsidet. unitatis totius Ecclesiæ centrum et origo sit ex ipsa Cypriani sententia etc. ». Atque hæc interpretatio ex contextu eruitor; contextus enim habet: « Quam unitatem [Ecclesiæ] firmiter tenere et vindicare debemus maxime Episcopi, qui in Ecclesia pren­ demus, ut episcopatum quoque ipsum unum atque indivise probemus. Nemo fraternitatem mendacio fallat, nemo fidei veri­ tatem perfida praevaricatione corrumpat. Episcopatus unus est cujus a singulis in solidum pars tenetur. Ecclesia quoque uni est, quæ in multitudinem latius incremento fœcunditatis eiten- ART. III. DE VI AC RATIONE PRIMATUS. 755 ditur ». Eamdem igitur do Episcopatu et de Ecclesia unitatis speciem affirmat S. Cyprianus. Quam doctrinam aliis etiam in locis inculcat S. Doctor: « Et cum sit a Christo, ait, una Eccle­ sia per totum mundum in multa membra divisa, item episcopa­ tus unus Episcoporum multorum concordi numerositate diffu­ sus», etc. « Una Ecclesia. ... et fides una in solidam corporis unitatem concordiæ glutino copulata ». 3) Uti ex ipso contextu patet, unus est etiam Episcopatus ra­ tione originis, ad mentem S. Cypriani. Immediate enim post, verba contextus modo recitata, subdit: «Quomodo solis multi radii, sed lumen unum; et rami arboris multi, sed robur unum te­ naci radice fundatum; et cum de fonte uno rivi plurimi defluunt, numerositas licet diffusa videatur exundantis copiæ largitate, unitas tamen servatur in origine. Avelle radium solis a corpore; divisionem lucis unitas non capit. Ab arbore frange ramum; fru­ ctus germinare non poterit. A fonte præcido rivum ; præcisus arescit. Sic et Ecclesia Domini luce perfusa per orbem totum radios suos porrigit. Unum tamen lumen est, quod ubique, nec unitas corporis separatur ». Paulo ante vero docuerat unitatem a Petro proficisci (n. 887.). Quare juxta S. Cyprianum, Episco­ patus originarie et plenarie existit in Petro ejusque successori­ bus; participative vero in ceteris : ita Episcopatus in Petro et in aliis est unus, sicut ejusdem naturæ est lux in radio ac in so­ le; ejusdem substantiae sunt rami cum sua arbore; rivi etiam cum fonte: at sicut plenitudo, dependentia, vis ac intensitas lucis non est eadem in radio et in sole; plenitudo, dependentia, quantitas aquæ non est eadem in rivis et in fonte; ita plenitudo Episco­ patus, intensio et extensio jurisdictionis non est eadem in Pe­ tro, a quo tamquam a fonte procedit, et in ceteris Episcopis, qui a Petro illam derivant. 970. Dices II.: S. Cyprianus in suis scriptis de rebaptizandis, et Concilia Carthagin. sub eodem habita de eadem controversia, multa docent quæ aperte pugnant cum Primatu, seu jurisdictione Episcopali Rom. Pontificis in ceteros Episcopos; ac præsertim (ep. 74. ad Pompeium), exprobat S. Stephano «obstinationem, presumptionem, animi ccecitatem, pravitatem», etc.: at vir San­ ctus, qualis erat S. Cyprianus, ab his conviciis certe abstinuis- DISP. V. DE VISIBILI ECCLESIÆ CAPITE. set si respexisset Stephanum Rom. Pontificem, tamquam suum superiorem. Resp. 1) Non pauci tenent hujusmodi S. Cypriani scripta et Conc. acta esse adulterina : cf. præclaram dissert. Marcellini Molkenbuhr, (extat apud Aligne Patrol. Lat. vol. 3. pag. 1357.); Tizzani in op. quod Romæ edidit an. 1862.; et Revue des scien­ ces ecclésiastiques (vol. 7. pagg. 211. 305. 419.513.). Neque hæc sententia nova est; siquidem (non pigeat hæc recolere) S. Augu­ stinus (ep. 93. ad Vine. Rogatistam, nn. 38. 40.) jam scripserat: « Cyprianus autem sensisse aliter de baptismo, quam forma et consuetudo habebat Ecclesiæ, non in canonicis, sed in suis et in concilii litteris invenitur: correxisse autem istam sententiam non invenitur; non incongruenter tamen de tali viro existimandum est quod correxerit, et fortasse, suppressum sit ab iis, qui hoc errore nimium delectati sunt, et tanto patrocinio carere no­ luerunt. Quamquam non desint, qui hoc Cyprianum prorsus non sensisse contendant, sed sub ejus nomine a praesumptionibus atque mendacibus fuisse confictum. Neque enim sic potuit in­ tegritas atque notitia litterarum unius quamlibet illustris Epi­ scopi custodiri, quemadmodum Scriptura canonica, tot linguarum litteris, et ordine, et successione celebrationis ecclesiasticae cu­ stoditur, contra quam tarnen non defuerunt, qui sub nominibus Apostolorum multa confingerent ». Cf. dicta, (n.669.). 2) Frustra autem hic commemorarentur convicia S. Cypriani in Steph. Rom. Pontificem, etsi vere fuissent prolata: quemad­ modum enim potest homo agere contra fidem et dictamen ratio­ nis, ita potest resistere legitimæ auctoritati ex passione, quin .i · e tamen illam neget. Neque obstat quod S. Cyprianus fuerit vir sanctus: nam ad ejus sanctitatem tuendam sufficit ut talis fuerit ante exortam controversiam cum Stephano, ac præsertim in fine vitæ: at si ea convicia protulit in Stephanum, dum ea protulit, certe sanctus non erat. Hinc S. Augustinus (cit. loc.) scribit: «Porro autem Cyprianus aut non sensit omnino quod eum sen­ sisse recitatis [vos Donatistæ], aut hoc postea correxit in regula veritatis; aut hunc quasi nævum sui candidissimi pectoris coo­ peruit ubere caritatis, dum unitatem Ecclesiæ toto orbe crescen­ tis et copiosissime defendit, et perseverantissime tenuit vinculum 757 ART. HI- DE VI AC RATIONE PRIMATUS. pacis. Scriptum est enim, ‘Caritas cooperit multitudinem pec­ catorum’ [l. Pet. 4.]. Accessit huc etiam, quod tamquam sar­ mentum fructuosissimum, si quid in eo fuerat emendandum, pur­ gavit Pater falce passionis quoniam alia etiam via solvi possunt objectiones, quæ hic petuntur a S. Cypriano, illam quo­ que seqnemur. 971. Dices IIP: S. Cyprianus in Gone. Carthag. VII. (quod est tertium de baptismo), ait: « Neque quisquam nostrum episcopum se episcoporum constituit, aut tyrannico terrore ad obsequendi necessitatem collegas suos adigit». Ergo negat Rom. Pontificem esse Episcopum Episcoporum. Resp. neg. cons. Etenim—1) loquitur S. Cyprianus de Africa­ nis Episcopis, qui in eo Concilio congregati (quisquam nostrum) quæstionem agitabant de rebaptizandis ; non vero de Rom. Pontifice absente. Et revera, decretum Stephani de non rebaptizan­ dis hæreticis nondum pervenerat S. Cypriano; siquidem lectum non fuit in eo Concilio, sicut legi solebant similia documenta S. Pontificis: quomodo ergo poterat S. Cyprianus queri de eo? Cf. dissert, editam Parisiis an. 1724. (De dissidio inter S. Steph, et S. Cypr.)—2) Nihil aliud contendit S. Cyprianus, nisi quod cuique Episcopo jus inest libere proferendi sententiam suam in Concilio, quin ullus possit alios cogere in suam sententiam: sed agit semper de Episcopis ibi præsentibus. « Quamobrem, inquit, superest ut de hac ipsa re singuli quid sentiamus, proferamus, neminem judicantes, aut jure communionis aliquem, si diversa senserit, amoventes. Neque enim quisquam nostrum episcopum se episcoporum constituit, aut tyrannico terrore ad obsequendi necessitatem collegas suos adigit ; quando habeat omnis episco­ pus, pro licentia libertatis et potestatis suæ, arbitrium proprium; tamque judicari ab alio nou possit, quam nec ipse potest alterum judicare ». 972. Inst.: Atqui S. Cyprianus negat etiam de Rom. Episcopo eum posse alios judicare· nam subdit: «Sed expectemus universi judicium Domini nostri Jesu Christi, qui unus et solus habet potestatem et præponendi nos in Ecclesiæ suæ gubernatione, et de actu nostro judicandi ». Respondetur: hæc verba S. Cypriani intelligenda sunt de re• ! < 5 * 1 Br^| * B ’’L Λ 1 » . ‘‘ DISP. V. DE VISIBILI ECCLESIÆ CAPITE. ART. III. DE VI AC RATIONE PRIMATUS. 759 bus dubiis et obscuris: quamdiu enim tales sunt, investigai.rI Resp. dist.: respuit nomen Episcopi universalis eo sensu, quod veritas; in hac autem investigatione asserit S. Cyprianus liber- sit solus Episcopus, conc.; co sensu, quod servata aliorum Epi­ tatem Episcoporum. Unde etiamsi aliquis Episcopus in hac re­ scoporum jurisdictione, auctoritate episcopali regat universam rum adhuc dubiarum investigatione a recto tramite aberret, ra­ Ecclesiam, neg. Hanc esse mentem S. Gregorii patet ex ipsis tionem hujus rei reddet Christo, cui secreta conscientiæ soa». locis objectis. Nam (ep. 32. ) inquit: « Sed absit a cordibus nostris nota. Ceterum si investigatione absoluta, res ultimo definiatur: I nomen istud blasphemiæ, in quo omnium sacerdotum honor adi­ sententiae standum est. Sane si S. Cyprianus existimasset, Ros. mitur, dum ab uno sibi dementer arrogatur ». Et (ep. 36.): « Sed Pontificem de episcopis sententiam ferre non posse, quomodo (ep. nullus unquam decessorum meorum tam profano vocabulo uti 67.) potuisset S. Stephanum exhortari ut Marcianum Arelate· consensit: quia, videlicet, si unus patriarcha universalis dicitur, sem episcopum, qui ad Novatianos defecerat, jubeat in ordinet patriarcharum nomen cœteris derogatur ». redigi, et alium ejus loco constitui? « Quamobrem, » inquit, « fa­ 975. Inst.: si ita est, cur ergo S. Gregorius absolute respuit cere te oportet plenissimas litteras ad coepiscopos nostros in Gal- ipsum nomen « Episcopi universalis »? Resp. Duplex hujus rei ratio assignari potest. Imprimis enim liis constitutos, ne ultra Marcianum pervicacem et superbum et divinæ pietatis ac fraternae salutis inimicum, collegio nostro in­ Joannes Jejunator Ep. Constantinop. sibi arrogaverat titulum Epi· {scopi œcumenici, quod magnum creavit scandalum: unde S. Greg. sultare patiantur ». 973. Inst.: S. Cyprianus censuit, Basilidem Asturicæ episcopum ad ipsum scribens (1. 5. ep. 18.) ait: « eo perductus es, ut, de­ in Hispania a suis comprovincialibus episcopis depositum, a S. Ste- spectis fratribus, Episcopus appetas solus nominari »: humilitate phano vero Rom. Pontifice restitutum, pro episcopo habendam Mia voluit S. Gregorius Joannis superbiam curare. Deinde, ut non esse; immo asseruit, illum, qui in ejus locum fuerat suffectus diximus, nomen Episcopi universalis ambiguitatem quamdam præseferre videbatur; ne ergo excluso falso sensu illud sibi vin­ esse verum ac legitimum Episcopum. Resp. S. Cyprianus non censuit irritam restitutionem Basilidb dicare videretur S. Greg., illud omnino respuit; et teste ejus ex defectu auctoritatis in Rom. Pontifice; sed ex defectu justi­ biographo, se exinde « servum servorum Dei » coepit nuncupare. fice quatenus sententiam restitutionis judicavit subreptitiam. Pate. I Ceterum fatetur Gregor, illud nomen sibi competere jure posse. id ex ipsis S. Cypriani verbis (ep. ad cler. et pleb. Asturic.): «Nee Nam (1. 5. ep. 17.) ait: « Numquid non, sicut vestra fraternitas no­ rescindere ordinationem jure perfectam potest, quod Basilides. vit, per venerandum Chalcedonense concilium hujus apostolicæ post crimina sua detecta et conscientiam etiam propria confessio­ sedis antistites, cui Deo disponente deservio, universales oblato ne nudatam, Romam pergens, Stephanum collegam nostrum longe honore vocati sunt ? Sed tamen nullus unquam tali vocabulo ap­ positum et gestæ rei ac tacitæ veritatis ignarum fefellit, ut ex-j pellari voluit [S. Leo M. non se dixit Episcopum universalem, ambiret reponi se injuste in episcopatum, de quo fuerat juste de­ sed Episcopum Ecclesiæ universalis] nullus sibi hoc temerarium positus, » etc. Interim ex his constat·, episcopos in Hispaniis sede nomen arripuit; ne si in pontificatus gradu gloriam singularita­ pulsos ad Rom. Sedem confugisse; quod quidem thesim nostras tis arriperet, hanc omnibus fratribus denegasse videretur». Rem antem ipsam per illud nomen significatam constanter sibi asse­ ulterius confirmat. 974. Dices IV.: S. Gregorius M. respuit nomen « Episcopi uni­ ruit S. Gregorius. Ita ex. gr. scribit (1. 5. ep. 20. ad Mauriversalis. » Nam (1. 4. ep. 32.) appellationem « episcopi universa­ tium): « Cunctis Evangelium scientibus liquet quod voce domi­ lis» dicit esse « blasphemiæ nomen»; et (ep. 36. ad Eulog. Ale- nica B. Petro totius Ecclesiæ cura commissa est. Ecce cura ei xan. et Anastas. Antiochen.) ait, nullum decessorum suorum «tan totius Ecclesiæ et principatus committitur, et tamen universa­ lis Apostolus non vocatur: et vir sanctissimus consacerdos meus profano vocabulo » usum fuisse. Ergo. 760 DISP. V. DE VISIBILI ECCLESIÆ CAPITE. > 761 universali et independent e , sicut est Primatus R. Pontificis— 2) cum jurisdictione universali, sed dependente, sicut fuit in Apostolis—3) cum jurisdictione particulari et dependente, sicut est in ceteris episcopis. Jam vero licet Apostoli essent episcopi universales, id tamen non impediebat, quominus ordinati ab ipsis Apostolis essent veri episcopi, cum vera potestate episcopali « po­ siti a Spiritu Sancto regere Ecclesiam Dei ». Certe Paulus Titum f Cretæ reliquit, ut episcopales functiones ibidem perageret; nec tamen prohibitus est ipse Apostolus in ecclesiam Cretensem exerr· ·· *· cere sicut antea episcopalem auctoritatem. Idem dicendum est de S. Joanne, aliisque Apostolis respectu diversarum ecclesiarum, uti constat ex epistolis, Actibus Apostol., atque ex Apocalypsi. Non igitur pugnant inter se episcopatus universalis et episcopa­ tus aliorum particulares in eumdem gregem. Sane in quolibet regno non modo non repugnat, sed exigitur, ut sub rege, supremam et plenam potestatem habente, sint alii magistratus, præfecti, superiores denique, quocumque nomine donentur; rex enim non potest per se ipsum totum regnum regere et gubernare: ergo pari ratione possunt esse in Ecclesia alii superiores, præter eum qui supremam habet ac plenam potestatem, quin impediant hanc immediate omnes attingere. Solum discrimen est, quod in Ecclesia Christus ipse sicut instituit Primatum, ita sub eo instituit ordinem episcopalem, qui proinde semper debet esse in Ecclesia, ita ut Episcopi proprie non sint S’ ’ 5 ' Rom. Pontificis vicarii (n. 542.); cum in aliis regnis ad regem ipsum spectet determinare, quales sint magistratus inferiores, qui eum adjuvent in regni administratione, quique vice ipsius suo munere fungantur. ART. in. DE VI AC RATIONE PRIMATUS. Joannes vocari universalis Episcopus conatur?» — Of. Shrader ; Unit. Rom. par. 2. n. 88. seqq.). 976. V. Objiciunt hic iterum verba S. Hieronymi «si auet ritas quæritur, orbis major est urbe. Quid mihi profers uci: urbis consuetudinem ? Ubicumque fuerit Episcopus, sive Rome, sive Eugubii, sive Constantinopoli : ejusdem meriti est, et ejtj. dem sacerdotii. Potentia divitiarum, et paupertatis humilitas·:· blimiorem vel inferiorem episcopum non facit» — Ad confirmaidam responsionem jam datam (n. 938.), adverte—1) S. Hierosy mum certe loqui de potestate ordinis, cum dicit « ubicumqE fuerit Episcopus. . . . ejusdem meriti est »;’siquidem paulo ani; dixerat: «quid enim facit, excepta ordinatione, Episcopus, qn:: presbyter non faciat ?» Hæc certe nequeunt intelligi de potestati jurisdictionis, cum presbyteri fuerint ac sint subjecti jurisdi­ ctioni Episcoporum—2) dum vero S. Hieronymus docet: «si asctoritas quaeritur, orbis major est urbe»; id intelligendum est per se et in subjecta materia : per se quidem ; quia per se κ major est auctoritas consuetudinis, quo amplior est: insubjecta autem materia; quia consuetudo Romæ tunc vigens, qua diaconi praeferebantur presbyteris, uti indicat ipse S. Hieronymus, ab Episcopo Romano non probabatur; adeoque erat potius abusueliminandus—Cf. Bellarm. (1. 2. c. 15.). 977. Dices VI.: Non possunt esse duo immediati pastores seper unum eumdemque gregem, quin confusio in grege et inter ipsos pastores oriatur. Atqui id fieret si Rom. Pontif. habere: episcopalem jurisdictionem immediatam in omnes in Ecclesia. Ergo. Resp. dist. maj.: non possunt esse duo immediati pastores ejus­ dem ordinis, seu sine subordinatione unius ad alterum, conc.; | § IV. secus, nep. « Inconveniens est », inquit D. Thomas (in 4. dist. 17. q. 7.) « quod duo aequaliter super eumdem gregem constituan­ Ostenditur Rom. Pontificem superiorem esse Episcopis tur. Sed quod duo, quorum unus principalior alio, super eae­ collective sumptis. dem plebem constituantur, non est inconveniens; et secundam hoc super eamdem immediate sunt et Parochus et Episcopus et 978. I. Ex Scriptura. Nam—1) uti supra demonstravimus, au­ Papa ». Ad quam responsionem confirmandam, præstat advertere epi­ ctoritas Primatus continetur sub metaphora fundamenti, qua usus fuit Christus Petrum alloquens (Matth. XVI.). Atqui id imscopatum triplici modo se habere posse:—1) cum jurisdictione * 'ji • i i * · ·· i · i «% 1 1 ί 1 · ,··■' r ' ‘ 4 * * * r' a'ï ’i · M ·. C 762 DISP. V. DE VISIBILI ECCLESIÆ CAPITE. portat auctoritatem supra Episcopos etiam collective sumptos. Ergo. Prob. min.—a) Fundamenti est non varias ædificii partes seorsum sumptas, sed omnes prout simul coalescunt sustentare; nec aliter proprie sustentat œdîfidum—b) Fundamenti est firmitatem et unitatem efficere: at agitur de firmitate ipsius ædificii, et non solum partium ejus seorsim; atque unitas proprie respicit partes, prout simul congregantur—c) Quare si episcopi collective sumpti essent superiores Petro, ipsi essent fundamentum ejus, ei non Petrus eorum: quod quidem est contra institutionem Christi; qui constituit Petrum fundamentum totius Ecclesiæ suæ, a quo ipsi Episcopi mutuarent firmitatem et unitatem. 2) Illius Ecclesiæ Petrus, ejusque successores sunt fundamen­ tum, seu superiores, contra quam Christus promisit numquam futurum ut portae inferi praevalerent: ideo enim constituit Chri­ stus Primatum (fundamentum), ut per illum Ecclesia resisteret invincibiliter suis hostibus, et perpetuam firmitatem haberet. At­ qui Ecclesia, contra quam portae inferi numquam prævalebunt est Ecclesia universa, seu collective sumpta; non vero fideles aut Episcopi singillatim sumpti, contra quos constat portas inferi quandoque praevaluisse. Ergo. 3) Illius Ecclesiæ Petrus est superior, quam Christus simpli­ citer vocavit Ecclesiam suam (super hanc petram aedificabo Ec­ clesiam meam). Atqui hæc est Ecclesia tota, universalis, secun­ dum partes collective sumptas; nam si seorsim sumantur, non constituunt Ecclesiam Christi. Ergo. 4) Petro pariter promissae ac traditae sunt claves, sed claves regni cœlorum; atqui regnum importat totam collectionem eo­ rum, qui ad ipsum pertinent; ergo Petrus habet claves, seu su­ premam potestatem in eos omnes qui ad Ecclesiam pertinent col­ lective sumptos. Sane qui acciperet claves civitatis, non solum in singulos cives, sed in corpus eorum potestatem haberet; Episcopi, qui habent jurisdictionem in particulari dioecesi, superio­ res sunt omnibus diœcesanis simul sumptis: ergo Petrus qui ac­ cepit claves regni, seu Ecclesiæ universae, superior est omnibus ' qui sunt de Ecclesia collective sumptis. Eatenus solum intelligi posset, coetum Episcoporum esse superiorem Rom. Pontifice, qua­ tenus apud ipsum esset sola suprema potestas executiva, ut ART. III. DE VI AC RATIONE PRIMATUS. 763 ajunt, legislativa vero apud illum: atqui plenitudinem supremae potestatis Petro vindicavimus; et ostendimus, formam regiminis iu Ecclesia, ex Christi institutione esse simpliciter monarchi­ am. Ergo. 5) Constat ex supra disputatis, Pontificem esse caput, pasto­ rem, patrem, doctorem et ducem Ecclesiæ. Atqui caput non so­ lum membris seorsim sumptis, sed toti corpori praeeminet; pater non singulis dumtaxat filiis, sed toti familiæ præest; pastor non solum singulis ovibus, sed toti ovili; doctor non singulis disci­ pulis tantum sed toti scholæ; dux non singulis tantum militibus, sed toti simul exercitui praesidet. Ergo Rom. Pontifex similiter non fidelibus, aut Episcopis seorsim duntaxat acceptis, sed omni­ bus simul seu toti collectioni, atque ita universali Ecclesiæ cum potestate præest. Nemo sanus dixerit oves singulas subjici pa­ stori; at vero collectionem ovium posse pastori præesse eique imperare: singulos minores duces supremo subjici, sed coetum eo­ rum ipsi præesse; etc. 6) Quamobrem si spectemus complexum testimoniorum S. Scri­ pturæ, evidens est Christum voluisse ut post ascensionem in coe­ lum Petrus id esset respectu Ecclesiæ, quod ipse erat dum visi­ biliter versaretur in terris: unde Petrus ejusque successores dicti sunt Vicarii Christi in terris. At Christus nullo modo subjicie­ batur Ecclesiæ aut Apostolis collective sumptis. Ergo. Hinc est quod ipse protestans Moshemius (dissert, de Gallorum appella­ tionibus etc.), scribit : « Quod universis sive singulis ecclesiis præesse pontificem dicunt, non universæ Ecclesiæ; id tam mihi scitum videtur, ac siquis affirmaret, membra quidem a capite re­ gi, non vero quod ex membris constat corpus; aut urbes quidem omnes, villas et prædia subesse regi, non vero quæ his contine­ tur, ipsam provinciam». 979. Ex Traditione doctrina, de qua agimus, amplissime con­ firmari posset; sed nostri instituti memores, brevitati consulen­ tes, praecipua quædam capita commemorabimus, quæ sufficiant. Itaque I. ex Traditione constat Pontificem a nemine judicari. Id ex antiquis decretis aperte docet Nicolaus (in ep. ad Michælem Imp.) scribens : « Prima sedes a nemine judicabitur »; et: «Neque ab Augusto, neque a Regibus, neque ab omni Clero, ne- 764 DISP. V. DE VISIBILI ECCLESIÆ CAPITE. ART. IU- DE VI AC RATIONE PRIMATUS. 765 I iifex »; Ennodius: «uni Petro dictum est, super hanc petram ædi­ que a populo judicabitur prima sede·. » — Synodus habita soi ficabo Ecclesiam meam»; Avitus: «si subditos nos esse terrenis Adriano IL (c. 4.) enuntiat: « Romanum Pontificem de omnius potestatibus jubet arbiter cœli; non facile datur intelligi, qua vel Ecclesiarum Præsulibus judicasse legimus: de eo vero qnemquan judicasse non legimus. » — Gone. Lat. III. (can. 1.) agens de cam ratione vel lege ab inferioribus erninentior judicetur. Nam cum celebri praecepto Apostolus clamet, accusationem vel in presbydelinquentis Pontificis, dicit; « Non poterit ad superiorem haberi I terum recipi non debere; quid in principatum generalis Ecclesiæ recursus.» — Ivo Carnoten. (ep. 235.) loquens de Paschale Ron, criminationibus licere censendum est?» Et; «non minus diligenda Pontifice, ait: « Admonendus mihi videtur Papa, ut se judicet ant est in Ecclesia Sedes Petri, quam in civitate apex mundi »; de ­ factum suum retractet: quod si fecerit, referamus Deo gratias, et gaudeat nobiscum Ecclesia, quæ languet, dum caput ejus labo­ nique: «si Papa urbis vocatur in dubium, Episcopatus jam vide­ bitur, non Episcopus vacillare ». rat tanta debilitatum molestia: si autem in hoc languore insa982. IV. Quapropter traditio declarat, Pontificis causas unius nabiliter ægrotaverit, non est nostrum judicare de summo Pon­ Dei judicio reservari. Id asseritur in Act. Synod. IV. Romanæ tifice. » — Episcopi Galliæ vocati ad causam Leonis III. respon­ sub Symmacho, quæ hunc Pontificem immunem pronuntiat ab dent:* Nos sedem Apostolicam judicare non audemus; nam ipsa omni imputatione, «quantum ad homines respicit», sed « totam a nemine judicatur, ut et antiquitus mos fuit». causam Dei judicio reservavit »: Patres autem huic Concilio hac 980. II. Explicite docet traditio, Pontificem nec a genèrali forma subscripserunt: « huic statuto nos, in quo totam causam Concilio judicari posse. Id imprimis facto declaravit Syn. CbalDeo commisimus, subscripsimus ».—Ennodius in hujus Gone. Apo­ cedonensis (in ep. ad Impp. et in ep. ad Leon;, relatis in Act. logia a Synodo Romana sub eod. confirmata, ait: « Aliorum forte 3.); nam scribit se damnasse Dioscorum propter hanc praecipue hominum causas Deus voluerit per homines terminare; Sedis Rocausam, quod in primam sedem sententiam ferre præsumpserit. mæ Præsulem suo sine quæstione reservavit arbitrio. Voluit Conc. vero Constantinopolitanum III. (Act. 10. can. 21.j disertis B. Petri successores coelo tantum debere innocentiam ».—Avitus verbis enunciat: « Si synodus universalis fuerit congregata, et m eadem causa nomine Episcoporum Gallicanorum ad Senatores facta etiam fuerit de sancta Romanorum Ecclesia quævis ambi­ pomanos scribens, inquit: « Intelligimus Symmachum Papam, si guitas et controversia; oportet venerabiliter et cum convenienti seculo primum fuerat accusatus, consacerdotum suorum solatium reverentia de proposita quaestione sciscitari, et solutionem acci­ potius, quam recipere debuisse judicium. Quod Synodus ipsa lau­ pere aut proficere et profectum facere, non tamen audacter sen­ dabili constitutione prospiciens, causam, quam pene temere sus­ tentiam dicere contra summos senioris Rornæ Pontifices». —Unde ceperat inquirendam, divino servavit examini».—Unde Innoc. III. Adrianus (ibid. Act. 7.) per Petrum Diaconum improbata « into­ iserm. 2. de consecr. Papæ) scribit: « In tantum mihi fides nelerabili Pnotii præsumptione », qua in Rom. Pontificem judicium leasaria est, ut, cum de cæteris peccatis solum Deum judicem instituere ausus est, docet, atque exemplis confirmat, id nec a Con­ iabeam, propter solum peccatum, quod in fide committitur, pos­ cilio generali fieri posse nisi sedes Romana ipsa concurrit vel sim ab Ecclesia judicari ».—Et S. Petrus Damiani (Concert, in­ præcedit in judicando. fer advoc. Reg. et def. Eccl.): « Damnatio Papæ tam gravis et 981. III. Hæc omnia potiorem vim obtinent ex rationibus qua inexplicabilis est, ut non humano sed divino duntaxat sit tractan­ afferuntur. Etenim Nicolaus hanc assignat rationem: « auctori­ da judicio ». tate sedis Apostolicæ major non est»; Adrianus: « minoribus li­ . V. Constat e contra R. Pontifices emendare posse et citum non est resistere majoribus »; Patres Romani sub Symma­ mendasse Conciliorum decreta. Atque—1) hæc doctrina diserte cho: « Sedi Apostolicæ singularis in Ecclesiis convenit potestasr, traditur. Ita de pseudosynodo Ephesina scripsit Gelasius (epist. Gallicani sub Leone: « caput omnium Dei Ecclesiarum est Pon- 766 DISP. V. DE VISIBILI ECCLESIÆ CAPITE. ad episc. Dardan.): « Dioscorum secundæ sedis praesulem sua au­ ctoritate damnavit sedes apostolica, et impiam synodum non con­ sentiendo submovit; ac pro veritate ut Chalcedonensis synodo; fieret, sola decrevit. Sicut id quod prima sedes non probaverat, stare non potuit; sic quod illa censuit judicandum, Ecclesia tota suscepit». Idem vero Gelasius generaliori formula (in cit. epist.) subjungit : « Cuncta per mundum novit Ecclesia, quoniam, quo­ rumlibet sententiis ligata Pontificum, sedes B. Petri Apostoli jus habeat resolvendi». Et (lib. de anatbem.): «Totum », inquit, < in sedis Apostolicæ positum est potestate. Ita quod firmavit in Sy­ nodo sedes Apostolica, hoc robur obtinuit: quod refutavit, habere non potuit firmitatem»—Idem docent Julius I. (apud Socrat.lib. 2. c. 13.); Sixtus III. (in Ep. ad Episcop. Illyr.); Pelagius II. (in Ep. 4. ad Episcop, cum Jo. Constantinop. non congregatos); Nicolaus I. (in Ep. 8.): etc.—Quare consentanee hisce Grelasii de­ clarationibus, Hincmarus (lib. de divort. Loth, et Teutber.) scri­ bit: « Quibus omnibus demonstratur, quia synodus comprovincia­ lium episcoporum judicia, generalis autem synodus comprovincia­ lium dijudicationes sive dissensiones vel probet, vel corrigat; apostolica vero sedes et comprovincialium et generalium retra­ ctet, refricet, et confirmet judicia; sicut epistolæ Leonis atque Gelasii, cæterorumque Rom. Pontificum, et Sardicensis synodus evidenter ostendunt ». Inde etiam ortum illud Ratherii Veronen­ sis episcopi (in itinerar.) scitum effatum: «Nusquam ratum, quod illic irritum (nempe penes apostolicam sedem); nusquam irritum, quod illic ratum fuerit »; et Ratramni (lib. 4. adv. oppos. Græc.): « Quæcumque Concilia ejus sententia roborata sunt, rata manse­ runt: quæ vero damnavit, pro nihilo reputata fuerunt, nec aucto- I ritatem ullam habere potuerunt ». 2) Hæc vero omnia facto ipso confirmantur. Conciliabulum Ephesinum rejectum fuisse a Leone I. omnes novimus; Arimi­ nense rejecit Damasus; cum solus Rom. Pontifex, ut supra me­ minimus, obstitisset canoni XXVIII. concilii Chalcedonensis, nul­ lam idem canon unquam vim habuit: unde Græci ipsi illum ei codice suæ ecclesiæ expunxerunt. Synodus Constantinopolitana, habita anno 755. ab episcopis 388. contra cultum Ss. imaginum, ab Hadriano I. fuit reprobata; etc. ART. III. DE VI AC RATIONE PRIMATUS. 767 3) Missa hic facimus quæ pertinent ad auctoritatem concilia convocandi, eis præsidendi, eadem confirmandi, eis præscribendi normam et regulam etc.; quam tota antiquitas agnovit in Rom. Pontifice: hæc enim alterius loci sunt. Sufficit hic excribere testimonium Leonis X., qui (Const. Pastor Ætermis, in Conc. bat. V. sess. 11. promulgata) ait: « Solum Rom. Pontificem, tanqtiam auctoritatem super omnia Concilia habentem, tum Con­ ciliorum indicendorum*, transferendorum ac dissolvendorum ple­ num jus et potestatem habere, nedum ex Sacræ Scripturæ te­ stimonio, dictis Patrum ac aliorum Romanorum Pontificum, sacrorumque Canonum decretis, sed propria etiam eorumdem Conciliorum confessione manifeste constat ». 984. VI. Sed revera ea Gallicanorum distinctio inter Ecclesiam collective et distributive acceptam ignota fuit toti antiquitati, et ortum habuit, ut diximus (n. 957.) tempore Concilii Pisani. Quod etiam patet ex agendi ratione adversariorum, qui ad suam do­ ctrinam roborandam non alios laudare potuerunt auctores, quam aliquos qui circa tempora concilii Constantiensis scripsere, quan­ do nempe schismatis tenebris excœcati veritatem non satis asse­ qui poterant. Hinc verissime dicere potuit Andreas Duvallius (de compar, sum. Pont, et Conc. quæst. 7.), doctrinam , quam nos hic propugnamus, tali auctorum numero et gravitate gloriari, ut «totus orbis, exceptis pauculis doctoribus, eam amplectatur». Imo ipse Gersonius fatetur, hæresim sapuisse dicere Papam Con­ cilio esse inferiorem. Hæc enim habet (de potest. Eccles, consid. 12.): « Fallor si non ante celebrationem hujus Constantiensis synodi, sic occupaverat mentes plurimorum, literarum magis quam literatorum, ista traditio, ut oppositorum dogmatizator fuisset de hæretica pravitate vel notatus vel damnatus : hujus rei signum accipe, quia post declarationem ejusdem S. Synodi, inveniuntur qui talia passim asserere non paveant ». — Unde quotquot antiquæ traditionis monumenta Rom. Pontificis Prima­ tum extollunt, eadem Primatum in universam Ecclesiam collective etiam acceptam exhibent. 985. Ex dictis aliquæ rationes theologicæ desumi possunt ad rem confirmandam. Ac—1) nulla suprema auctoritas agnosci in Ecclesia potest, nisi constet eam a Christo fuisse constitutam; II 768 DISP. V. DE VISIBILI ECCLESIÆ CAPITE. atqui nullibi legitur Concilio sine Papa fuisse a Christo supre­ mam potestatem collatam. Ergo. — Prob. min. Si omnia confe­ rantur tum Scripturæ tum traditionis testimonia, veluti duplex subjectum inadœquate distinctum supremæ potestatis invenimus: nempe Petrum solum (quodcumque ligaveris etc.), et Corpus Apo­ stolorum, incluso Petro (quæcumque alligaveritis etc.). Atqui quando habetur concilium sine Papa, neutrum ex illis subjectis potestatis supremae habetur. Ergo— 2) Si Concilio sine Papa suprema auctoritas tribuenda esset, hæc ei competeret vel—«) ratione auctoritatis Episcopalis, qua Patres congregati gaudent; vel—δ) ratione ipsius collectionis; vel—c) ratione repraesentationis, quatenus Concilium illud reprae­ sentaret Ecclesiam universam. Atqui ex nullo capite competit Concilio, de quo agimus, suprema auctoritas. Non quidem ex 1®°; nam potestas Episcopalis sic singulis collata fuit, ut esset ad certos subditos determinata, atque ab alia auctoritate dependens: id constat ex reservationibus, ex hierarchia quæ vigere debet ac viget in Ecclesia, etc.—Non ex 2Jo; nam ipsa collectio Episcopo­ rum per se efficit jurisdictionem extensive majorem, quatenus ad plures subditos extenditur; non vero intensive , quatenus plus possit in illos omnes, quam singuli Episcopi in suos subditos: auctoritas intensive major non posset aliter ei competere, quam ex institutione Christi; et sæpius diximus, nihil hujusmodi Chri­ stum promisisse Episcopis sine Capite—Non ex 3l!°; nam impri­ mis Episcopi omnes seorsim a Capite, repraesentarent Ecclesiam absque ejus præcipua et essentiali parte: quod quidem non est repræsentare universam Ecclesiam. Deinde vero eatenus repræsentatio Ecclesiæ universæ conferre posset supremam potestatem, quatenus Christus eam contulisset immediate Ecclesiæ et non Pe­ tro: atqui ostendimus, supremam potestatem in universam Eccle­ siam a Christo fuisse immediate Petro collatam. Ergo. Hinc universitas Parisiensis (an. 1396.) in causa Petri de Luna appellans ad futurum, certum ac legitimum Pontificem, ait: «Cer­ tum est, Episcopum Rom., tamquam Vicarium Christi, non ha­ bere superiorem, cum Christus non habuerit, et Ecclesiam Ca­ tholicam a se et per se fundatam Petro tamquam Capiti tradiderit gubernandam». Idemque docuerunt duo præcipui Doctores Γ.< · ART. III. DE VI AO RATIONE PRIMATUS. -.«i/wwr 769 Parisienses, D. Thomas et S. Bonaventura. Primus (de Pot. q. 10. a. 4. ad 13.) scribit: « Sicut autem posterior Synodus potestatem habet interpretandi Symbolum a priore Synodo conditum, ac po­ nendi aliqua ad ejus explanationem, ut ex prædictis patet: ita etiam Rom. Pontifex hoc sua auctoritate potest, cujus auctoriI tate sola Synodus congregari potest; et a quo sententia Synodi confirmatur, et ad ipsum a Synodo appellatur: quæ omnia patent ex gestis Chalcedonensis Synodi ». Alter (opusc. de Eccles. Hier. Par.2. c. 1.) ait: «Summus vero Pontifex, penes quem prima in terris residet auctoritas, non a rege, non a principe, non ab ho­ mine judicatur, solius Dei judicio reservatur». 986. Scholion. Jam vidimus (n. 948.), Concilium Vaticanum ex statuta vera natura Primatus immediate inferre tum quædam specialia jura propria Primatus, tum condemnationem quorum­ dam specialium errorum, qui illi opponuntur. Necesse tamen non est hæc diserte ac fusius prosequi; nam—1) eo ipso quod hæc sint immediata corollaria definitæ naturæ Primatus, iis argu­ mentis, quibus hæc adstruitur, illa etiam confirmantur—2) Plu­ res auctoritates, quas in adstruenda vera natura Primatus reci­ tavimus, directe ac diserte efferunt eadem corollaria—3) Quæstio de specialibus quibusdam juribus aut erroribus, quæ pertinent ad Primatum aut iidem opponuntur, agitari nequit nisi inter illos, qui ex una parte agnoscunt Primatum, et quibus ex alia nondum perspecta omnino est natura illius: hujusmodi erant Gallicani. At cum jam demonstratus sit Primatus Petri ejusque successo­ rum, atque ejus natura definita; supervacaneæ fere evadunt quæstiones illæ. Revera caput errorum Gallicanorum in hac re erat superioritas Concilii præ Papa. Igitur satis erit corollaria illa paucis attingere. 987. I. Infert Cone. Vaticanum jus Rom. Pontificis «libere com­ municandi cum Pastoribus et gregibus totius Ecclesiæ ». Porro si Rom. Pontifex habet supremam potestatem ordinariam ac im­ mediatam in singulos fideles et Pastores, jus ei inest ad media, sine quibus non posset jus suum exercere ac suum munus imple­ re. Atqui libera communicatio cum Pastoribus et gregibus est medium necessarium ad exercendam immediatam jurisdictionem Mazzella. De_Religione et Ecclesia .19 770 DISP. V. DE VISIBILI ECCLESIÆ CAPITE. in omnes. Ergo jus habet ad hanc liberam communicationemPariter damnat Concilium sententias eorum, qui dicunt liberam Rom. Pontificis communicationem cum omnibus in Ecclesia E VI AO RATIONE PRIMATUS. 771 tæ Sedis et Ecclesiarum consensione fîrrnatæ, propriam stabili­ tatem obtineant ». Hæc fusius evolvit ac confirmare pluribus contendit auctor Defensionis Declarationis illius (1. 11.), non I absque magna rerum confusione multisque contradictionibus. 990. Ad confusionem igitur vitandam ac punctum quaestionis determinandum, notetur—1) minime agi de Ecclesiæ canonibus, quibus res juris divini aut naturalis declarantur ac confirman­ tur: in his ligatur potestas S. Pontificis, non præcise a canoni­ bus, sed ab ipso jure divino aut naturali, contra quod nihil pot­ est statuere—2) In canonibus vero qui res juris divini aut natu­ ralis non attingunt, sed res statuunt meri juris ecclesiastici, duplex vis distingui debet, directiva una, altera coactiva. Vis eorum directiva in eo consistit, quod quis debeat canones sequi ut recte impleat munus suum, atque ita licite agat; licet ex justa causa possit etiam dispensare: vis autem canonum coactiva in eo posita est, ut quis ipsis subjiciatur tamquam inferior superiori, ita ut nisi eos sequatur invalide agat. 991. Jamvero negat nemo quod canones vim habent dire divam in Rom. Pontificem; qui proinde debet eorum observantiam cu­ rare, eos generatim sequi, ab ipsis non dispensare absque justa causa: secus illicite agens, Deo esset rationem redditurus. Sane canones qui universam Ecclesiam spectant, non sine speciali Sp. Sancti assistentia conditi, in Ecclesiæ bonum tendunt, ab eoque generatim observari postulant, nisi rerum adjuncta mutentur. Atqui Rom. Pontifex tenetur Ecclesiæ bonum procurare. Ergo generatim debet canones sequi, nisi ob mutatas circumstantias I ipsum Ecclesiæ bonum eorum mutationem postulet. Nisi ergo generatim eos sequatur, divinam aut naturalem legem transgrede­ retur, eodem modo ac si legem Ecclesiæ necessariam condere negligeret. 992. At quæstio proprie erat de vi canonum coactiva respectu Rom. Pontificis; atque hæc certo est absolute neganda. Etenim rei—1) canones illi spectantur prout procedunt a ceteris Epi­ scopis: atque nequeunt ligare Rom. Pontificem, qui ipsis superior est—2) vel spectantur prout procedunt ab ipso Rom. Pontifice : atque neque ita possunt illum ligare; notum est enim, neminem habere vim coactivam in seipsum: successores autem eamdem ha- — ART. III. DE VI AC RATIONE PRIMATUS. 772 DISP. V. DE VISIBILI ECCLESIÆ CAPITE. 773 a Papa non approbata. Atqui prædicta decreta non fuerunt a bentes potestatem, possunt id solvere quod praedecessor ligavit— Papa approbata. Ergo. 3) vel denique spectantur prout procedunt simul a Rom. PontiProb. min. quoad Cone. Const. Approbatio, quæ opponi solet, fice cum ceteris Episcopis: atque neque ita possunt Pontificem ea est quæ tribuitur Martino V., qui (sess. 45.) professus est: ligare. Auctoritas enim Episcoporum simul cum Rom. Pontifice | legitima ac universali: præsertim cum Joan. XXIII. concesserit Et (sess. 5.): «Item declarat, quod quicumque cujuscumque con­ Gregorio, et Patres (sess. 20.) Benedicto, novam ab ipsis Conci­ ditionis status et dignitatis etiamsi Papalis, qui mandatis, sta­ lii convocationem celebrari—δ) Ex defectu congregationis ; nam tutis vel ordinationibus aut præceptis hujus sacræ Synodi et cdex Actis (apud Van der Hart) Episcopi ex sola Joannis obejuscumque alterius Concilii Generalis legitime congregati, super | dientia adfuerunt, et quidem non omnes, ex Episcopis vero obepræmissis seu ad ea pertinentibus factis vel faciendis, obedire dientiam Gregorio et Benedicto præstantibus, quorum major pars contumaciter contempserit, nisi resipuerit, condignæ pœnitentiæ erat, nullus interfuit. Hinc Eugenius IV. (in Bulla data Floren­ subjiciatur et debite puniatur, etiam ad alia juris subsidia, si ti» an. 1439. prid. non. sept.), cum monuerit facta fuisse Con­ opus fuerit, recurrendo ».—Concilium autem Basileense quinquies stantiae illa decreta a Patribus solius obedientiæ Joan. XXIII., decreta Constantiensia confirmavit. concludit: « Quod ergo a Patribus ibi considentibus actum est, Resp. Duplici ex capite nutat hoc Gallicanorum fundamentun: univers» Ecclesiæ non debet adseribi, sed eis tantum qui ibidem etenim—1) decreta objecta nullius sunt auctoritatis—2) non lo­ considebant, et unius tantum obedientiæ synodum faciebant ». quuntur nisi de Papa dubio. Idemque testatur Card, de Turrecremata (1. 2. summ. de eccles. 4. Quoad primum: nullius auctoritatis sunt decreta Concilii, 774 DISP. V. DE VISIBILI ECCLESIÆ CAPITE. c. 39.; et Apol. pro Eugenio IV.)—c) Ex defectu consensus;naa uti testat ur Joannes (in epp. ad Ladislaum Poloniæ Regem et ad Ducem Bituricensem) et uti liquet ex Actis protestationem Car­ dinalium et Nationum referentibus, multa per vim, terrorem, strepitum et contumeliam fiebat in hoc Concilio: deinde constat ex ipsa Actorum relatione, ante sess. 4la,n Cardinales monuissi Nationes, « ut suspenderent ad tempus materias, quæ magnas ha­ bent difficultates et maturam exigunt deliberationem»; deniqce ante 5,am sess. iidem Cardinales eum Oratoribus Regis Gallis secreto protestati sunt, quod « propter scandalum evitandum ad Sessionem ibant, non animo consentiendi iis quæ audierunt statui in ea debere »; atque in utraque sessione, testibus Turrecremata et Eugenio, «nonnulli graviores reclamantes, perstrepente mul­ titudine, silere coacti sunt ». Prob. min. quoad Conc. Basileense. Contendebant adversarii illud fuisse approbatum ab Eugenio IV. in Bulla Dudum, in qua tum Principum armata suasione, tum terrore schismatis ac tem­ porum iniquitate permotus Pontifex, dissolutionem Concilii a se factam sicut Bullas eam præseferentes revocavit, atque Concilium Basileense legitime coeptum ac continuatum declaravit — Verum 1) Hic non habetur approbatio eorum decretorum, quæ in con­ troversiam veniunt. Nam—d) Eugenius IV. « progressum quidem Concilii, non autem decreta » approbavit : id declarasse ipsum Eugenium testatur Card. Turrecrem. (1. 2. sum. c. 100.). Sane Damasus Constantinopolitanum, Leo Chalcedonense, et Martinos Constantiense Concilium approbarunt; nec tamen omnia eorum decreta affirmasse intelliguntur—b) In Bulla Dudum Eugenius nec dissolutionem revocat, nec continuationem probat « simplici­ ter »; sed sub duplici conditione: imprimis « ut omnia et singula contra auctoritatem Pontificiam facta et gesta per dictum Con­ cilium prius omnino tollantur et in pristinum statum reducan­ tur »; deinde, « ut missi ab eo Deputati ad præfati Concilii præsidentiarn cum effectu admittantur»; harum tamen neutra servata fuit—c) Hinc in ep. ad suos Legatos in Germania (apud Raynald. ad A. 1446.), scribit: « Suscipi ac suscepta esse a se Constantiense et Basileense Concilia, absque tamen præjudicio juris, dignitatis et præeminentiæ Sedis Apostolicæ et potestatis sibi concessæ ». ART. HI. DE VI AC RATIONE PRIMATUS. 775 2) Synodus Florentina (sess. hab. an. 1439. pr. non. sept.) da­ mnavit declarationes Basileenses tamquam impias, scandalosas, i in manifestam Ecclesiæ scissuram tendentes; atque idipsum pro­ nuntiavit concilium Lateranense (sess. 2.).—Æneas Sylvius vero, postea Pius II. (in Orat. cont. Austral.), scribit: « Inter episcoI pos, cæterosque Patres conscriptos vidimus in Basilea coquos et stabularios, orbis negotia judicantes. Quis horum dicta vel facta judicaverit legis habere vigorem ? » Et S. Antoninus (chron. 3. p. tit. 22. cap. 10. § 4.) dicit Concilium Basileense fuisse syno­ dum « viribus cassam, synagogam Satanæ, temerarium et prsesumptuosum conventum». Et S. Joannes de Capistrano (de Pap. et conc. auctor, p. 3.) appellat synodum illam « profanam et excom­ municabam, basiliscorum speluncam, dæmonum catervam ». 995. Quoad alterum, multiplici argumento ostendi potest de­ creta Gone. Const, respicere casum Pontificis dubii. Id enim constat 1. ex testibus. Nam—a) Eugenius IV. (in Bulla Moyses Florentiae data) damnat « pravum Basileensium sensum » de De­ cretis Constantiensibus: sed damnari non poterat, si illi existimassent dumtaxat Papam dubium subesse Concilio: ergo cum Ba­ sileenses certum Pontificem subderent Concilio, et, teste Euge­ nio, pravum sensum haberent, sensus Concilii Constantiensis erat tantum de dubio.—ô) Æneas Sylvius (in cit. oratione habita Viennæ) affirmat, ipsum Conc. Constantiense innuere, quod indu­ bitatus Pontifex nec subjici nec deferri concilio possit—c) Car­ din. de Turrecremata idem asseruit in Concilio Florentino; eo scilicet tempore, quo recens erat memoria decretorum Constantieusium; et apud illos qui potuissent ipsum falsitatis manifestae redarguere, si extraneam interpretationem eorumdem decretorum proposuisset. 2) Ex ipsis Verbis Decret. Sic enim exorditur Concilium: ; et in concreto, prout eadem potestas in hoc illove peculiari indivi­ duo residet; ita ut quaeratur « num in singulis Episcopis sicut potestas ordinis immediate a Deo procedit, ita etiam potestas jurisdictionis »: quod enim mediate saltem procedat a Deo rursus ab omnibus conceditur. Potestatem jurisdictionis in abstracto consideratam divini juris esse et immediate a Deo, dubitat nemo. aART. IV. DE ORIGINE JURISDICTIONIS EPISCOPORUM. 785 Nam ex immediata Christi ordinatione est, ut in sua Ecclesia sint pastores et doctores, ut loquitur Apostolus (Eph. IV. 11.); Petro traditæ sunt a Christo pascendæ oves, et ipsi Apostoli Episcopos constituerunt. Nec certe vel summus Pontifex, vel ulla humana auctoritas potest umquam efficere, ut in Ecclesia ordo episcoporum non sit; vel ut sit quidem, sed non regat Ecclesiam. Tota ergo quæstio reducitur ad potestatem jurisdictionis in con­ creto; ac de ea quæritur « num in Episcopo sit immediate a Deo, an mediante S. Pontifice?» 1005. IV. Adverti hic ulterius debet, eamdem potestatem ju­ risdictionis in singulis Episcopis trifariam considerari posse, nem­ pe quoad exigentiam seu aptitudinem, actualitatem et exerci­ tium. Certum est—1), eam quoad exigentiam seu aptitudinem esse immediate a Deo : aptitudo enim ad jurisdictionem episco­ palem immediate pullulat ex charactere episcopali, eique est per se adnexa; sed character a Deo immediate proficiscitur; ergo et exigentia illa—2) Constat tum ex hactenus dictis de vi ac ra­ tione Primatus, tum ex antiqua, universali et constanti praxi, potestatem jurisdictionis in Episcopis, quoad exercitium, pendere omnino a S. Pontifice, a quo arctari, amplificari, ac tolli etiam potest; etsi non ita, ut omnes qui Episcopi sunt non regant, aut tol­ latur ipse ordo Episcopalis—3) Hinc agitur solum de eadem pote­ state quoad actualitatem sumpta; et quæritur num eam habeant Episcopi vi ipsius ordinationis, ac proinde immediate a Deo, an mediante S. Pontifice? 1006. Hæc autem quæstio paulo aliter etiam proponi solet: di­ cunt nempe, potestatem jurisdictionis in Episcopis esse vel com­ pletam, jam ordinatam ad subditos, et proxime expeditam ad valide prodeundum in actum secundum; vel incompletam, non­ dum ad subditos ordinatam, nec ita expeditam, ut aliud non de­ sideret ad validum sui exercitium. Incompleta, ajunt, simul cum potestate ordinis, vi consecrationis, Episcopis confertur a Christo Unquam proximo auctore ac immediato : de altera solum est quæstio. Scilicet quæritur an potestas completa, ordinata jam ad subditos, et proxime expedita ad valide prodeundum in actum secundum, sit etiam immediate a Christo; an vero tantum me­ diante S. Pontifice, qui ut auctor immediatus, etsi non principaMazzella. De Religione et Ecclesia $o 786 DISP. V. DE VISIBILI ECCLESIÆ CAPITE. lis (nam principalis solus est Christus), sed minus principalis, pro auctoritate sibi propria illam conferat? 1007. Jamvero Conc. Vaticanum hanc quæstionem non attigit; historice autem constat eam magna animorum contentione agitatatam fuisse in Gone. Tridentino: a quo tamen res in medio re­ licta fuit, agente praesertim Card, a Lotharingia (Cf. Pallavicini, Hist. Conc. Trid. 1. 18. cc. 14. 15.; et 1. 21. c. 11.). Disputatur ergo quæstio inter Theologos. Jurisdictionem in Episcopis immtdiate a Deo dimanantem, primus omnium præfertur invexisse ac propugnasse Franciscus Victoria, theologus hispanus, qui obiit anno 1549; eique adstipulati sunt Alphonsus de Castro (de just, hær. punit, cap. 24.); Vasquesius (lib. 2. disp. 152. c. 3. n. 28.); P. Collet (de ordin. p. 2. c. 4. art 3.), aliique non pauci. Verum summi quique theologi et scholarum principes contrarium sen­ sere. Ita D. Thomas, (in 4. sent. dist. 19. q. 1. a. 3., quæstiuncula 1. ad. 1.; 2. 2. q. 39. a. 3.; etc.); S. Bonaventura (in opusc. Quare fratres Minores praedicent et confessiones audiant); Du­ randus (in 4. dist. 24.); Natalis Herveus (in tract, de potest. Pap.); S. Antoninus (Summ. p. 2. tit. 22. cap. 3. § 3.); Ægydius Columna archiepisc. Burgensis (in lib. de renuntiat, pap. c. 8. et opusc. contra exempt, c. 2.); Thomas Argentinensis (dist. 23. q. 1. a. 2.); Joannes de Celaia (in 3. sent. dist. 20. q.· 7.); Michael Manuclerus (part. 2. de Monarc. lib. 4. cap. 10.); Nicolaus Coeifeteaus (discuss. 5. c. 1. 2. M. Ant. de Dominis); Joannes Putea­ nus (in 2. 2. q. 1. art. 6. dub. 3. in resp. ad 1. object.); Anto­ nius Charlas (de Hbertat. eccles. gallic, lib. 8. cap. 10. seqq.); Bellarminus (de Rom. Pont. 1. 4. c. 24. seqq.); Suaresius (delegib. 1. 4. cap. 4.); Vargas (de jurisdic. opusc.); Fagnanus (ia cap. perniciosam, de offic. ordin. n. 30. et seqq.); Benedictus XIV. (de syn. dioeces. lib. 1. cap. 4. n. 2.), aliique complures. 1008. Juxta hanc postremam sententiam melius intelligitur disparitas inter originem jurisdictionis in episcopis, et in S. Ponti­ fice. Etenim hic plenitudinem habens Episcopalis jurisdictionis ia universam Ecclesiam, in omnes et singulas ejus partes, potest illam in determinata aliqua mensura Episcopis communicare: hi proinde immediate accipiunt a R. P. jurisdictionem quæ est di­ vinitus instituta. At contra, præter Rom. Pontificem, nemo est i ART. IV. DE ORIGINE JURISDICTIONIS EPISCOPORUM. 787 in Ecclesia qui habeat supremam, universalem, plenam potesta­ tem: unde neque Episcopus consecrator, neque Cardinales electores, neque Ecclesia universalis potest illam novo Rom. Pontifici com­ municare. Mortuo Rom. Pontifice, potestas illa Christi manibus relinquitur; adeoque novus electus nonnisi a Christo potest claves regni coelorum accipere. 1009. His itaque prænotatis § n. Solvitur Proposita Quaestio. « , Prop. LX.— 17 episcopalis consecrationis exurgit quidem in Episcopis exigentia qucedam Ecclesiam regendi, non tamen confertur ipsa actualis potestas ad id requisita: hcec enim, li­ cet ex jure divino debeat esse in cœt u Episcopali, secus tamen ac potestas ordinis, nonnisi mediante Rom. Pontifice singulis Episcopis communicatur. 1010. Prob. I. Actualis jurisdictionis potestas in Episcopis vi consecrationis et characteris non habetur. Ergo ab humana cau­ sa, adeoque a Rom. Pontifice immediate repetenda est—Prob. conseq. ex sensu ipso adversariorum. Nam eatenus tantum ad­ versarii contendunt actualem jurisdictionem episcoporum esse immediate a Deo, quatenus putant eamdem ipsi characteri et gradui episcopali ita esse adnexam ac veluti imbibitam, ut una cum gradu et charactere in consecratione recipiatur: ergo si id falsum ostenditur, ipsimet fatentur non posse hauriri actualem jurisdictionem nisi ex Rom. Pontifice; siquidem nullum medium agnoscunt, nec agnoscere possunt, inter hæc duo, ut immediate vel a Deo habeatur, vel a Rom. Pontifice. Igitur Prob. antee. — 1) Posita consecratione non plus possumus, vi ipsius, in episcopo adstruere, quam quod ipsius consecrationis ct characteris episcopalis conceptus necessario includit. Atqui con­ ceptus consecrationis et characteris episcopalis necessario non includit nisi solam exigentiam ad potestatem obtinendam regendæ Ecclesiæ, nullatenus vero ipsam actualem jurisdictionem. Revera 788 DISP. v. DE VISIBILI ECCLESIÆ CAPITE. contradictio in terminis esset, si conciperetur episcopus conse­ cratus, in ipso charactere nullam habens relationem ad regendam Ecclesiam : at posita aliqua relatione ad Ecclesiæ regimen, ea, absque ulla conceptuum pugna, potest intelligi vel immediate ad ipsam potestatem qua Ecclesia regitur, vel immediate ad alium, a quo ea potestas accipi debeat. Hinc, uti diximus (n. 1003.), po­ testas ordinis separabilis est a potestate jurisdictionis. 2) Si illa potestas actualis esset atque existens in episcopo vi consecrationis; sequeretur quod nulla auctoritate humana posset impediri aut minui aut suspendi, ita ut non solum illicitesed etiam invalide exerceretur; quod enim jure divino subsistit, nulla humana potestate frustraneum effici potest, ut manifestum est in iis quæ in episcopo pendent a potestate ordinis. Neque di­ cas, invalidos esse actus jurisdictionis in Episcopo schismatico, suspenso, etc., non quia ipsi deest potestas actualis jurisdictio­ nis, sed quia alligata, et ab habente auctoritatem solvi indiget. Etenim in episcopo schismatico, suspenso etc. potestas etiam or­ dinis est vinculis adstricta; et tamen valide episcopus ille con­ ficit aut ministrat sacramenta, quod pertinet ad potestatem or­ dinis: si ergo vi consecrationis actualis in eo esset potestas ju­ risdictionis, sicut potestas ordinis, illius etiam actus essent va­ lidi, etsi illiciti. 1011. II. Potestas jurisdictionis in uno correlativa est subje­ ctioni, quam alter illi debet; adeoque Episcopalis jurisdictio correlativa est subditis: ergo ubi actu non sunt subditi, nequit actualis esse jurisdictio; correlativa enim simul sunt, neque unum absque altero esse aut concipi potest. Si quis ex. gr. actu polle­ at regia potestate, actu carere nequit subditis, quibus nisi facto jure saltem imperet : quod si nullos subditos habeat, irrisorie tantum dicetur Rex: hinc est quod per jocum dicere soleamus regem sine subditis, ducem sine exercitu, indicando nempe rem irrisoriam aut etiam impossibilem. Atqui Episcopi subditos im­ mediate accipiunt non a Christo, sed a Rom. Pontifice. Ergo ab eodem immediate accipiunt ipsam actualem potestatem jurisdi­ ctionis. Minor, quæ liquet ex facto et praxi constanti, confirmari etiam potest, quia si Episcopi vi ipsius consecrationis, et non mediante J? ART. IV. DE ORIGINE JURISDICTIONIS EPISCOPORUM. 789 Rom. Pontifice haberent subditos, hi vel essent-1) fideles omnes I (Ecclesia universa)—vel 2) eorum pars indeterminata—vel 3) eo­ rum pars determinata (aliqua particularis Ecclesia). Atqui primum dici nequit; siquidem in ea hypothesi omnes Episcopi, vi conse­ crationis, obtinerent potestatem universalem, quæ tamen, uti I ostendimus, soli Petro, ejusque successoribus collata est. Nec se­ cundum dici potest; siquidem repugnat ut dentur actuales subditi alicujus determinati superioris, quin sint et ipsi determinati. Si tertium admittitur, iam patet Episcopos subditos immediate acci­ pere a Summo Pontifice: nam id docet—a) antiqua et universalis praxis—δ) ipsa ratio: quis enim aliquam determinatam partem gregis alteri regendam traderet, nisi ille qui toti gregi praeficitur? Hinc apposite Suaresius (1.4. de legib. c. 4. n. 8.): «Superior», inquit, «et subditus correlativa sunt, et ideo non potest unum fieri prius quam aliud, neque unum sine alio. Ergo cum applicatur materia et fiunt subditi, superior accipit novam potestatem et jus, et quasi dominium in illos, quia per talem potestatem formaliter constituitur superior: ergo illa est etiam potestas jurisdictionis; ergo ultra potestatem datam per ordinationem, requiritur potestas jurisdictionis data per homines. » Lainez etiam in concilio Tridentino (apud Pallavicin. hist. 1. 18. c. 15. n. 16.) eadem argumen­ tatione utebatur, asserens materiam ipsam episcopalis jurisdictioI nis competere episcopis ex jure divino, si ex jure divino ipsis competat jurisdictio: cum correlativa sint, et unum sine altero intelligi non possit. Eadem habes apud Bellarm. (de Rom. Pont. 1.4. c. 24.) etc. 1012. HI. Ex Traditione. Nam 1) solemne est Patribus affir­ mare, quod soli Petro sint claves traditæ, ut ex eo et per eum ' Episcopis communicarentur. Ita Tertullianus (Scorpiac. c. 10). I scribit: « Si adhuc clausum putas cœlum, memento claves ejus hic Dominum Petro, et per eum Ecclesiæ reliquisse. »—S. Leo M. (serm. 4. in anniv. assumpt. suæ) ait: « Siquid divina dignatio cum eo [Petro] commune caeteris voluit esse principibus, nunquam nisi per ipsum dedit quidquid aliis non negavit»; et paulo ante: ; de II. scribit Photius: « Quibus haud multo post et Damasus Episcopus eadem confirmans atque sentiens accessit»; de III. I dicitur (Act. V.): « Quia autem necesse est, ut omnia quæ con­ sueta sunt, sanctitati tuæ significentur, non potuimus non scri­ bere »; de IV. Epistola missa ad Leonem habet: « Rogamus et tuis decretis honora nostrum indicium. Omnium gestorum vim vobis i insinuavimus ad probationem nostræ sinceritatis , et ad eorum, i quæ a nobis gesta sunt, firmitatem et consonantiam »; de V. con­ stat legationem missam esse ad Vigilium, et praefatio sententiae contra tria capitula edicit: « quia contingit Vigilium religiosissi­ mum, in hac regia urbe degentem , omnibus intéressé, quæ his tribus capitulis annotata sunt, et tam sine scripto, quam in scri­ pturis, ea sæpius damnasse » etc.; de VI. legitur (ep. ad Agathonem data): « Orthodoxae fidei splendidam lucem vobiscum clare praedicavimus, quam ut iterum per honorabilia vestra rescripta confirmetis, vestram oramus paternam sanctitatem »; de VII. te­ stem habemus epistolam Tarasii ad Adrianum L, ex qua constat tum Pontificem Legatos suos misisse, tum Patres ad eum scri­ psisse; De VIII. epistola Synodica ad Adrianum II. habet: «Omnium nostrum conventum, et universalis hujus synodi consensum ad con­ sonantiam recipiendum prædica: eum magis ac magis veluti proI prium solidius confirma evangelicis praeceptionibus et admonitionibus vestris ». 3) Hinc—a) Concilia a Rom. Pontifice reprobata, reprobavit semper Ecclesia: ita Conc. Ariminense, cui interfuerunt G00 Epi­ scopi, rejecit Damasus; Gone. Ephesinum II. reprobavit Leo; etc. -b) Alia Concilia partim approbata partim reprobata a Rom. Pontifice, vim auctoritatemque obtinuerunt pro ea solum parte quæ ab eo fuit confirmata: ita Conc. Francofordiense celebratum, nt videtur, an. 794., confirmatum fuit ab Adriano quoad eam par- SOS DISP. V. DE VISIBILI ECCLESIÆ CAPITE. tem in qua definitur, Christum non esse filium Dei adoptivum; at reprobatum ab eodem fuit quoad aliam partem, in qua per erro­ rem damnabat VII. Synodum. Similiter Concilii Constantiensis de­ creta partira a Martino V. approbata recepit Ecclesia universa; alia non item. Sed horum omnium exempla plura invenies apud Bellarm. (de Cone. 1. 1. cap. 5-8.). 1033. Conciliorum autem approbatio aut confirmatio per Rom. Pontificem multiplici modo obtineri potest. Nam—1) potest Sum­ mus Pontifex intéresse ipse Concilio cum ceteris Patribus, ac statim cum ipsis suam sententiam dicere: quo in casu jam habetur illud cum suo Capite corpus cui Christus promisit infallibilitatem, et sic ejus sententia fit irreformabilis—2) Potest Summus Pontifex præesse Concilio per suos Legatos: Legati vero, uti notat Bellarminus (1. 2. c. 11.) aliquando mittuntur « ad Concilium cum instructione Sedis Apostolicæ, sicut legimus factum in Cone. IV. VI. et VII.; aliquando sine instructione, ut factum est in Concilio Tridentino: cujus ratio est, quia in illis primis Conciliis una tantum quæstio tractabatur, et ideo facile poterat Pontifex explicare Legatis, quæ esset sententia sua de illa quaestione; at in concilio Triden­ tino tot quæstiones et tam variæ tractandae erant, ut non posset commode ejusmodi institutio haberi ». Hinc Legati tenebantur omnia referre ad Rom. Pontificem. Jamvero in primo casu, Pa­ tribus consentientibus cum Rom. Pontificis sententia, formatur decretura a Legatis nomine Pontificis; et statim habetur judicium definitivum et irreformabile: habetur enim consensus Capitis et membrorum, seu totius subjecti, cui Christus promisit infallibi­ litatem in docendo. Revera Rom. Pontifex mittere solet Legatos instructos de sua sententia cum ea conditione, ut si Patres con­ sentiant, ipsorum et Apostolicæ Sedis judicio, formetur decretum: sin minus, differatur decretum , donec Rom. Pontifex consultus respondeat, uti patet ex Cone. Chalcedonensi (Act. III.). In al­ tero vero casu, sententia Concilii, etiam assentientibus Legatis. non esset ultimum definitivum judicium; sed mittenda est ad Rom. Pontificem, cui integrum est eam approbare vel reprobare: cf. ep. Gelasii ad Episcopos Dardaniæ, ep. Nicolai ad Michælem, Bul­ lam Pii IV. qua confirmat Cone. Tridentinum, etc. A fortiori vero non haberetur judicium definitivum et irreformabile, si Patres de­ 7 7 <2 ART. V,— DE CONCILIIS (ECUMENICIS. 809 finiunt dissentientibus Legatis; aut consentientibus quidem, sed contra mandatum Rom. Pontificis: ita erravit Cone. Ephesinum II. quod definire voluit, repugnantibus Legatis Papae Leonis; et Cone. Constantinop. sub Nicolao I., cum Legati contra instructionem Nicolai egerint—3) Hinc haberi potest proprie dicta confirmatio, seu impertita Patrum judicio auctoritas, qua Rom. Pontifex, ut Caput Supremum et totius Ecclesiae Princeps sententiae a Patri- ' bus latae tribuit vim obligandi. Cf. Bellarm. (1. c.); et Suarez (de Fide, disp. V. sect. 7.). 1031. IV. Quoad Conciliorum necessitatem, praestat imprimis innuere qua lege Concilia existant. Qua in re distinguenda est institutio substantiae, ut ita dicam, Concilii a modo non perti­ nente ad substantiam et tempore, quo Concilia celebrantur. Si de modo et tempore agatur, neganda omnino est divina institutio; ex Scriptura enim aut ex traditione nihil proferri potest, quod certa quaedam tempora determinet ad Conciliorum celebrationem. Si vero agatur de ipsa Conciliorum substantia, « originem Conci­ liorum, inquit Bellarminus (1. 1. c. 3.), etsi Albertus Pighius contendat esse plane humanam, et naturali ratione excogitatam, probabilius tamen est divinam esse ». Et Suarez (de Fide, disp. XI. n. 1.) ait: « Nec enim placet quod Pighius... sentit, congregatio­ nem horum Conciliorum esse ex humana institutione, nisi forte intelligat quantum ad tempus et ordinationem, vel quia non est fortasse simpliciter ex præcepto divino, ut hæc concilia cogeren­ tur». Sane—1) negari nequit, concilia fuisse semper praecipuum medium gubernandæ Ecclesiæ, post supremum, quod est auctori­ tas Rom. Pontificis, successoris Petri; « semper enim, ait Bellar­ minus (1. 1. c. 11.) fuit in Ecclesia Dei ista consuetudo, ut ad res dubias explicandas concilia Episcoporum haberentur. Atqui abso­ num videtur esse, ut Deus non revelaverit præcipua saltem me­ dia Ecclesiæ gubernandæ—2) Quemadmodum Christus Dominus, dicens soli Petro, « quodeumque ligaveris » etc., ipsi contulit su­ premam in Ecclesiam potestatem, ita, dicens Apostolis ceteris simul cum Petro « quæcumque ligaveritis » etc., videtur Christus instituisse ccetus Episcoporum judicium in iis quæ ad Ecclesiam pertinent—3) Cum ab omnibus concedatur, Concilium vere œcumenicum esse subjectum infallibilitatis in docendo, non video SIO DISP. V. DK VISIBILI ECCLESIÆ CAPITE. quomodo dubitari possit, utrum ipsum sit, quoad substantiam, di­ vinæ institutionis: nequo enim infallibilitas potest aliunde peti in Ecclesia, quam ex Christi promissionibus; neque censeri pot­ est Christum infallibilitatem promisisse subjecto humanitus adinvento. 1035. At sunt ne Concilia necessaria? Ut breviter expediamus hanc complexam quæstionem, distincte et ex ordine exponemus varia puncta quæ illi respondent. Itaque primo dicimus Conci­ lia non esse necessaria ratione auctoritatis intrinsecas, quatenus nempe absque ipsis desit potestas suprema et plena, quæ valeat ultimo dirimere omnes fidei controversias. Etenim—1) juxta Conc. Florentinum, probavimus Romano Pontifici « in Beato Petro pa­ scendi, regendi ac gubernandi universam Ecclesiam a D. N. Jeso Christo plenam potestatem traditam esse ». At potestas Petri non esset plena, neque Petri successor vere esset Caput, Princeps seu Monarcha totius Ecclesiæ, si aliquas controversias non posset ipse absque Concilio ultima ac definitiva sententia dirimere—2) Docet pariter Conc. Florentinum, Rom. Pontificem « omnium Christiano­ rum patrem ac doctorem existere ». At id falsum esset, si ipsi non competeret suprema ac plena potestas omnes controversias dirimendi sine Concilio; tunc enim ex parte saltem doceretur po­ tius quam doceret—3) Commissum fuit Petro ejusque successori­ bus munus confirmandi fratres, ut clarius statuemus art. seq.; sed si ipsi deesset auctoritas quæ valeret ad controversias fidei ultimo dirimendas, absque Concilio, quin confirmaret fratres, ab ipsis confirmaretur. 1036. Verum secundo Concilium potest quandoque esse non modo utile, sed etiam necessarium ad efficaciter obtinendos effectos su­ premae sententiæ quæ fertur. Etenim generatim loquendo judicium fertur ad hæreses vel errores extirpandos , ad schismaticos re­ ducendos ad unitatem, ad abusus evellendos atque disciplinaria statuenda, .lamvero etsi Rom. Pontifex plenam, ut diximus, au­ ctoritatem habeat hujusmodi judicium ferendi, et consequenter omnes ei obedire teneantur æque ac si sententia lata esset a Con­ cilio; nihilominus fieri potest ut de facto aliqui non obediant sen­ tentiæ a solo Pontifice latæ, Concilii sententiæ obedientiam præstituri. Revera cum Episcopi ex toto orbe convocentur, res ART. V. — DE CONCILIIS (J5CUMEN1C1S. 811 definiendas simul discutiant, difficultates moveant earumquesolutionemobtineant, ipsi denique simul cum Capite sententiam dicant; fieri nequit ut non assequantur uberiorem intelligentiam dogmatis, ut non deponant, si quæ sunt, nationalia præjudicia, ut non sint prom­ ptiores ad divulgandam, explicandam, urgendam ubique terra­ rum sententiam , quam , rite cognita causa , ipsi cum Pontifice tulerunt. Hæc quidem quoad Episcopos ; quoad alios vero, ne­ gari nequit, sententiam latam non a solo Rom. Pontifice, sed a toto concilio majorem quamdam solemnitatem et extrinsecam auctoritatem præseferre; consensum totius Ecclesiæ per eam sen­ tentiam statim manifestari; hanc solemnitatem et hunc consen­ sam magis percellere hæreticorum , schismaticorum , errantium quorumlibet sensus mentesque, eorumque animum ad obedientiam facilius flectere. Si vero agatur de abusibus extinguendis ac di­ sciplina statuenda, informatio de diversis adjunctis in quibus di­ versi populi versari possunt, facilius ac solemnius accipitur, cum omnium nationum Episcopi simul conveniunt (etsi aliis mediis ob­ tineri ea posset); ideoque minora etiam obstacula opponuntur executioni eorum, quæ in Conciliis statuta sunt. Quisque potest per se hæc evolvere. 1037. Ex his tertio verissima ostenditur doctrina Bellarmini (1. 1. c. 10.) et aliorum, nempe Concilia œcumenica non esse absolute et simpliciter necessaria. Nam — 1) absque illis habetur plena et suprema potestas Rom. Pontificis, eaque Ecclesiam uni­ versam regere valet: quod autem hæretici et schismatici de facto revocentur ad veritatem fidei et subjectionis , non est absolute necessarium, ut Ecclesia subsistat et finem suum consequatur, idest praeordinatum a Deo electorum numerum ad salutem adducat (n. 667.)—2) « Id mihi facile persuadeo, inquit Bellarminus (1. c.), er eo quod primis 300. annis caruit Ecclesia Conciliis generali­ bus, nec tamen periit. Quemadmodum enim annis illis 300. Ec­ clesia sine conciliis generalibus incolumis mansit, sic etiam po­ tuisset sine dubio aliis 300. et rursus aliis 600. atque aliis mille permanere; nam non defuerunt illo etiam tempore multæ hæreses, multa schismata, multa vitia, atque abusus ; quæ tamen omnia Ecclesiam catholicam, tametsi Concilium generalium præsidio de­ stitutam, opprimere non potuerunt ». Addi hic posset quod post 812 DISP. V. DE VISIBILI ECCLESIÆ CAPITE. Conc. Tridentinum, Ecclesia rursus per tria sæcula mansit absque Concilio œcumenico, usque nempe ad Vaticanum Conc. 1038. Liceat ex his breviter respondere quibusdam propositio­ nibus, quae efferri solent. Dicunt—1) Concilia œcumenica sunt necessaria; resp. dist.: sunt necessaria necessitate orta ex defe­ ctu plenæ auctoritatis, et per se, neg.; necessitate orta ex extrinsecis adiunctis, et per accidens, conc. Auctoritas solius Pontificis ita est plena, ut nulla sit ea major; hinc Pontifex solus definiens eamdem parit obligationem ac sententia Concilii. At ob vitium humanae voluntatis obstaculum opponi potest execution! sententiæ Pontificis; quod obstaculum tollitur per sententiam concilia­ rem. Dicunt—2) Concilium aliquid addit definitioni Pontificis; resp. dist.: aliquid addit intrinsecæ vis ad obligandum, neg.;solemnitatis et extrinsecæ auctoritatis, conc. vel subd.: et id perse, neg.; per accidens, conc. Cum auctoritas solius Pontificis plena sit et suprema, nihil roboris intrinseci potest ei addi ex consensu Episcoporum: si major dicitur auctoritas Concilii, major ad sum­ mum est extensive, quatenus sunt plures judicantes; non vero tntensive, quatenus est firmius judicium (n. 1000.). Totum ergo quod additur extrinsecum est et per accidens , ut diximus. Dicunt3) Concilia sunt ex divino praecepto; resp. dist.: quoad certum tempus et modum non afficientem substantiam, neg.; quoad sub­ stantiam, subd.; quod praeceptum oritur ex intima Ecclesiae con­ stitutione, quasi sine Concilio desit auctoritas quae valeat rem ultimo definire, neg.; oritur ex adjunctis, ut fini prudenter pro­ videatur, conc. Itaque si qua est lex Concilii œcumenici habendi, non alia certo est quam illa, qua obligatur quaelibet auctoritas socialis consulendi conveniente modo bono societatis sibi com­ missae: quod autem Conc. cecumenicum appareat unicum medium efficax, ut diximus, nonnisi per accidens contingere potest; adeo­ que nonnisi per accidens lex illa obligaret. ART· VI. DE I NF À LL IBI L· IT A Γ E ROM. PONTIFICIS· 813 ARTICULUS SEXTUS Utrum Rom· Pontifici tribuendumII ait Infallibile Magisterium. Exponitur Status Quaestionis. 1039. Quæstioni de natura Primatus immediate subnectitur quæ­ stio de ejus dotibus, quæ post hactenus disputata haud prolixa tractatione indiget. Cum enim constet, Rom. Pontificem ratione primatus, quem divinitus obtinet, caput esse universæ Ecclesiæ; consequitur, dotes omnes ac prærogativas, quas Ecclesiæ vindi­ cavimus, eminentiori quodam modo existere debere in Rom. Pon­ tifice: sicut in humano etiam individuo caput eminentiori ratione in se continet quidquid in membris excellentiæ invenitur (n. 419.). Porro vidimus tres præcipue dotes in Ecclesia eminere, nempe indefectibilitatem in essendo, aiictoritateni in regendo, infallibilitatem in docendo; eædem igitur Primatui, eminentiori quadam ratione, tribuendæ sunt. 1040. Verum de indefectibilitate nihil hic addendum est, cum meridiana luce clarius sit societatem non posse salvam consistere sine auctoritate, nec Ecclesiam divinitus constitutam posse alia auctoritate regi, nisi ea, quam Christus instituit: ipsa ergo ar­ gumenta, quæ ecclesiæ indefectibilitatem probant, adstruunt et­ iam indefectibilitatem Primatus. Ceterum diserte ostendimus per­ petuitatem Primatus. Idem de auctoritate dicendum est: quæ enim de Ecclesiæ auctoritate suo loco disseruimus, intelligenda præci­ pue sunt de Rom. Pontifice, in quo plenam et supremam potesta­ tem tamquam in subjecto residere demonstravimus. Neque nova demonstratione opus est, ut intelligamus leges a Rom. Pont, la­ tas vim non habere dependenter ab Ecclesiæ acceptatione ; id enim, non aliud fundamentum haberet, nisi quod auctoritas a Christo immediate Ecclesiæ, et non ipsi Petro collata fuerit: quod 814 DISP. V. DE VISIBILI ECCLESIÆ CAPITE. io hac ipsa disputatione pluribus directe refutavimus. Si qui* denique assereret, Rom. Pontificis auctoritatem esse ullo modo dependentem a civili potestate; is iis argumentis refutaretur, qui­ bus ostendimus Christum non in laicis sed in clericis instituisse sperum principatum, atque Ecclesiam perfectam esse societatem ab alia quacumque societate independentem.—Tota igitur quaestio est de Rom. Pontificis infallibilitate. 1041. Gone. Vat. (cap. 4. Const. Pastor Æternus) docet1) infallibilitatem Rom. Pontificis comprehendi in ejus Primatu. « Ipso autem,» inquit, «Apostolico primatu, quem Romanus Pon­ tifex. tamquam Petri principis Apstolorum successor in universam Ecclesiam obtinet, sopremam quoque magisterii potestatem com­ prehendi, hæc Sancta Sedes semper tenuit, perpetuus Ecclesiæ usus comprobat, ipsaque œcumenica Concilia, ea imprimis, in qui­ bus Oriens cum Occidente in fidei charitatisque unionem conve­ niebant, declaraverunt. » 2) Id deinde confirmat auctoritate Conc. Cpni IV., Lugdunensis IL, et Florentini; ex quibus indicat ipsa testimonia Matth. XVI. et -Ioan. XXL, quibus Primatus adstruitur, ejus etiam infallibi­ litatem probare. 3) Hanc insuper veritatem constante et universali Ecclesiæ sensu et praxi confirmatam ostendit; ubi etiam—a) declarat quod de Ecclesiæ infallibilitate adnotavimus : «neque enim Petri succes­ soribus Spiritus Sanctus promissus est, ut eo revelante novam doctrinam patefacerent, sed ut eo assistente traditam per Apo­ stolos revelationem seu fidei depositum sancte custodirent et fi­ deliter exponerent»—&) indicat aliud Scripturæ testimonium, quo hæc Petri dos nititur, inquiens: «hanc sancti Petri Sedem ab omni semper errore illibatam permanere, secundum Domini Salvatori» nostri divinam pollicitationem discipulorum suorum principi fa­ ctam: Ego rogavi pro te, ut non deficiat fides tua, et tu ali­ quando conversus confirma fratres tuos.» 4) Declarata necessitate hanc Petri praerogativam solemniter asserendi, subdit ipsam formalem definitionem: «Itaque nos tra­ ditioni a fidei Christianæ exordio perceptæ fideliter inhaerendo, ad Dei Salvatoris nostri gloriam, religionis Catholicæ exaltatio­ nem et Christianorum populorum salutem, sacro approbante Com AUT. VI. DE INFALLIBILITATE ROM. PONTIFICIS. 815 docemus et divinitus revelatum dogma esse definimus : Ro­ manum Pontificem, cum ex Cathedra loquitur, id est, cum omnium Christianorum Pastoris et Doctoris munere fungens, pro suprema sua Apostolica auctoritate doctrinam de fide vel moribus ab uni­ versa Ecclesia tenendam definit, per assistentium divinam, ipsi in beato Petro promissam ea infallibilitate pollere, qua divinus Re­ demptor Ecclesiam suam in definienda doctrina de fide vel mori­ bus instructam esse voluit ; ideoque ejusmodi Romani Pontificis definitiones ex sese, non autem ex consensu Ecclesiæ irreformabiles esse. Si quis autem huic Nostræ definitioni contradicere, quod Deus avertat, praesumpserit; anathema sit.» 1042. Ad vim hujus definitionis assequendam, notemus imprimis nos hic impetere quidem adversarios eos omnes, qui aut jura Pri­ matus impugnant, aut veram ejus indolem pervertunt ; sed præsertim Gallicanos, qui in celebri illa declaratione (vid. n. 958.), quarto loco asseruerunt: « In fidei quoque quaestionibus praecipuas summi Pontificis esse partes, ejusque decreta ad omnes et singu­ las ecclesias pertinere; nec tamen irreformabile esse judicium, nisi Ecclesiæ consensus accesserit.» Hæc opinio jam ante Conc. Vat. sæpe fuerat a S. Sede reprobata: satis hic sit verba addu­ cere, quibus Pius VI., in const. Auctorem Fidei, synodum Pisto­ riensem, quæ illam declarationem adoptaverat, perstrinxit: « Quamobrem quæ acta conventus Gallicani mox ut prodierunt, praede­ cessor noster ven. Innocentius XI. per litteras in forma brevis die 2. Aprilis anni 1682., post autem expressius Alexander VIII., const. Inter Multiplices, die 4. Aug. anni 1690., pro apostolici sui muneris ratione improbarunt, resciderunt, nulla et irrita de­ clararunt, multo fortius exigit a nobis pastoralis sollicitudo re­ centem horum factam in synodo tot vitiis affectam adoptionem velut temerariam, scandalosam, ac præsertim post praedecessorum nostrorum decreta huic apostolicæ Sedi summopere injuriosam, reprobare ac damnare, prout eam præsenti hac nostra constitu­ tione reprobamus, et damnamus, ac pro reprobata et damnata ha­ beri volumus. » Ipsi vero auctores illius declarationis in epist. data an. 1693. ad Innocentium XII. «Profitemur,» scribunt, «et declaramus nos vehementer quidem, et supra id quod dici potest, ex animo dolere de rebus gestis in comitiis prædictis, quæ San- 816 DISP. V. DE VISIBILI ECCLESIÆ CAPITE. 1 ctitati vestræ et suis prædecessoribus displicuerint summopere; ac proinde quidquid in ipsis comitiis circa ecclesiasticam pote­ statem, et pontificiam auctoritatem decretum censeri potuit, pro non decreto habemus et habendum esse declaramus. » Pariterque Ludovicus XIV. retractavit edictum , quo declarationem in publicis scholis et academiis tradi praeceperat. 10-13. Non defuerunt tamen, qui post hæc adhuc ausi sint ne­ gare aut in dubium revocare S. Pontificis infallibilitatem ; imo quo tempore Conc. Vat. agebatur eo quorumdam arrogantia crevit, ut Conc. censuerit necessarium omnino hanc quæstionem definire. 10-14. Itaque ut huius definitionis sensus statuatur, hæc ex or­ dine adnotemus oportet. I. Docet Conc. Vat. «Rom. Pontificem... ea infallibilitate pollere, qua divinus Redemptor Ecclesiam suam in definienda doctrina de fide vel moribus instructam esse vo­ luit.» Quibus verbis asseritur Rom. Pontifici infallibilitas activa, de cujus natura nihil addendum superest, post ea quæ supra di­ sputavimus (nn. 780. seqq.). Juverit tamen hic duo advertere. Primo quidem vix explicabilis est confusio, quam nonnulli fece­ runt, impeccabilitatis cum infallibilitate ; evidenter enim res est diversa omnino quod Papa in docenda Ecclesia errare noo possit. ; et quod, sive in vita privata, sive etiam in officio publico gerendo non possit peccare. Quod clare innotescit ex ipso obvio conceptu impeccabilitatis et infallibili tatis·, sed confirmari ulterias potest ex vulgata distinctione inter gratim gratum facientem gratiam gratis datam. Etenim impeccabilitatis donum pertinet ad prius illud genus gratiæ, quæ Deo nos gratos facit; cum do­ num infallibilitatis pertineat ad alterum, ad gratiam scilicet quæ pro utilitate Ecclesiæ conceditur: hinc sicut alia dona gratis data cum peccato in eodem homine conjungi potest. Profecto inspiratio gratia est altior, quam Sp. Sancti assistentia, quæ docentem Ecclesiam infallibilem reddit. Illa enim vel cum revelatione con­ jungitur, vel certe ejusmodi est divinus afflatus, ut quæ, eo mo­ vente homo eloquitur, vere et proprie sint verbum Dei; assisten­ tia vero Ecclesiæ promissa in eo cernitur, quod Spiritus Sanctus hominem in revelatione inquirenda, seu verbo Dei exponendo ita dirigit, ut falli non possit. Si ergo inspiratio, multo magis assi­ stentia a sanctitate disjungi potest. Jam vero Balaam non modo ART. VI. DE INFALLIBILITATE ROM. PONTIFICIS. 817 cura peccator esset, sed eo ipso tempore, quo peccabat gravissime, sublime fudit de populo Dei vaticinium; Caiphas in concilio, quod ad interficiendum Filium Dei coegerat, prophetavit, cum esset Pon­ tifex anni illius: non repugnabit igitur in Romano Pontifice, cum universam Ecclesiam docet, Spiritus Sancti assistentiam admit­ tere, etsi sanctus forte non sit. Qui ergo ad doctrinam infallibi­ litatis impugnandam peccata et vitia commemorant, quibus se Pontifices aliqui maculaverunt, nihil agunt. 1045. Notari secundo debet, aliud esse Rom. Pontificem ex cathe­ dra loquentem non posse hæresim docere (quod Vat. Conc. defini­ vit); aliud eum non posse in hæresim incidere, seu uti privatam per­ sonam, haereticum fieri. De hac quaestione nihil dixit Concilium; Theologi autem et Canonistæ non conveniunt inter se. Etenim alii, nt Albertus Pighius (de Eccl. hier. 1. 4. c. 8.), negant Rom. Pontitificem, etiam ut privatam personam, posse incidere in hæresim proprie dictam, nempe scienter et obstinate adhærere errori con­ tra fidem jam damnato. In hanc sententiam magis inclinat Bel­ larminus (1. 4. c. 6.); magis piam et probabiliorem eam judicat Suarez (de Fide, disp. 10. sect. 6.); eamdemque præter alias ra­ tiones, corroborare videtur experientia. Fere enim nulla fuit se­ des Episcopalis, ait, in qua intra pauca sæcula non plures sede­ rint hæretici, veluti Alexandrine, Antiochiæ, Constantinopoli, et ita porro; in Romana vero per ingentem tractum sæculorum ne unum quidem reperire est qui, private etiam, fuerit hæreticus. Alii tamen contrarium docuerunt. 1046. In hac autem postrema opinione quæritur, an Rom. Pon­ tifex, in hæresim lapsus, ipso jure a Pontificatu excidat, an per sententiam judiciariam ab eo sit amovendus; eum enim vel ipso facto dejectum vel saltem dejiciendum esse, nemo ex iis, qui ad­ mittunt casus possibilitatem, negat aut in dubium revocat. Porro duæ sunt opiniones, ait Azor (Inst. Alor. p. 2. 1. 4. c. 7.); qua­ rum una affirmat Papam factum haereticum esse quidem ex jure divino, ipso facto, privatum Pontificatu; sed Ecclesiæ sententia postea declarandum esse eum ob crimen hæresis a Pontificia di­ gnitate excidisse: quam sententiam tuentur Paludanus, Turrecremafa, August. Anconitatus, Jacobatius, Alph. de Castro, Sylve­ ster, Armilla, etc. Eam vero probare nituntur praedicti auctores Mazzella. De Religione et Ecclesia SIS DISP. V. DE VISIBILI ECCLESIÆ CAPITE. ex illis verbis Christi: «Tu es Petrus, et super hanc Petram », hoc est super te talem fidem habentem , vel super hanc fidem quam confessus es. Deinde, ajunt, Ecclesia est fidelium congre­ gatio; ergo hæreticus est extra Ecclesiam, nec proinde Ecclesiæ membrum habetur: quomodo igitur caput Ecclesiæ potest esse qui membrum Ecclesiæ non est? Cf. tamen quæ diximus supra (n. 605.) seqq.): fideles enim dici possunt qui sacramento fidei suscepto fidem adhuc profitentur: quo sensu catechumeni, etsi cre­ dant, non dicuntur fideles: ratio scilicet habetur solemnis ac eiternæ professionis fidei. Altera opinio negat, Papam factum bæreticum esse ipso facto sua potestate jurisdictionis exutum; sed amovendum esse per sententiam judiciariam : quæ sententia est Cajetani, Soti Cordubensis, Cani. Etenim, aiunt, cæteri Episcopi statim atque sunt hæretici ipso jure a pontificio munere et juris­ dictione dejecti minime censentur, donec sententia legitima eorum crimen declaretur, et condemnentur: quæ interim agunt ratione muneris publici quo funguntur, vim habent, ut communiter tenent; ergo idem dicendum esset de Rom. Pontifice. 1047. Sed in altera hac sententia, nova exurgit difficultas: cu­ jas ergo auctoritate et sententia, dato casu, amovendus erit Pon­ tifex a suo gradu ? Non enim superiorem habet per quem auctoritative amoveatur. Resp. cit. Azor: « Ad objecta vero, Papam in terris superiorem non habere, respondeo, in casu hæresis eo esse Ecclesiam superiorem. At, inquies, hoc unde deducitur?Re­ spondeo, ex ipsa Christi institutione, manifesta et necessaria ra­ tione, deduci posse, Ecclesiam in hac causa de Pontificis crimine sententiam ferre. Nam eo ipso quod est hæreticus pertinax qui corrigi nolit admonitus, nisi Ecclesiæ potestati subjiceretur m?gn: et multa in Ecclesia incommoda nascerentur. At Christus suam Ec­ clesiam non destituit. Ergo jus illi et potestatem concessit uts Papa hæreticus sit, ei pontificatum possit auferre, ne quem de­ bet pastorem, doctorem et ducem habere, habeat ac sentiat lu­ pum, hostem ac corruptorem » Hæc profert auctor ille, et qui­ dem consentanee ad suam doctrinam de possibilitate casus, seu criminis hæresis in Papa. At mira videri potest ratio, quam sub­ dit. Nemo enim non videt ex illo etiam processu quem statuit, magna et multa in Ecclesia incommoda nascitur a; at Christin ART. VI. DE INFALLIBILITATE ROM. PONTIFICIS. 819 Ecclesiam suam non destituit, ut mox arguebat auctor laudatus; ergo hoc illi concessit ut Papa, nequidem ut privata persona, fiat bæreticus, ne sit deinde cum magno Ecclesiæ discrimine amo­ vendus. Atque huic conclusioni adhæreo. 1048. II. Docet Gone. Vatic. « Rom. Pontificem, cum ex cathe­ dra loquitur, id est, cum omnium Christianorum Pastoris et Do­ ctoris munere fungens, pro suprema sua Apostolica Auctoritate doctrinam de fide vel moribus ab universa Ecclesia tenendam definit. » etc. Quæ ut intelligamus, notemus primo verba illa « pro suprema sua Apostolica auctoritate ». Nam potest S. Pontifex du­ plicem doctoris personam gerere; alteram quam habet commu­ nem cum ceteris omnibus privatis doctoribus, ut cum libros vel commentarios theologicos, sicut ceteri theologi, in lucem edit; alteram, quam induit quando uti supremus authenticus doctor uni­ versam docet Ecclesiam. Uti privatus Doctor, nulla gaudet pon­ tificia auctoritate, ne dum infallibilitate (cf. Bened. XIV. de Sy­ nod. Præfat. ad calcem): quod dici pariter debet de epistolis do­ ctrinalibus, quas uti privatus doctor scriberet, uti est illa Benedicti XIV. (die 5. Dec. 1744.) ad Archiepiscopum S. Dominici data; uti Doctor vero supremus et authenticus habet infallibili­ tatem. Unde Gone. Vaticanum definivit Papam esse infallibilem cum «omnium Christianorum Pastoris et Doctoris munere fungens, pro suprema sua Apostolica auctoritate... definit. » 1049. Notemus secundo Rom. Pontificem esse infallibilem — 1) quando definit: cujus vocis explicatio petenda est ex dictis (nn. 794.)—2) in doctrina de fide vel moribus: qua in re reco­ lenda sunt quæ supra (nn. 805. seqq.) de objecto infallibilitatis Ecclesiæ diximus; nam, uti declaravit Gone. Vat., idem est obje­ ctum infallibilitatis S. Pontificis. Qu ipropter neque facta subje­ ctiva personalia, neque præcepta, neque rescripta, neque opinio­ nes, quas identidem promunt Rom. Pontifices, neque decreta di­ sciplinae particularia, neque omissiones definitionis, aliaque id ge­ nus plurima pertinent ad definitiones, de quibus agimus: etsi hæc omnia pro summa auctoritate, a qua dimanant, magno semper in pretio habenda sint, ac humili mentis obsequio ac veneratione sint excipienda. Cf. Ballerin. (de vi ac ratione primatus, c. 15. § 10.). 820 DISP. V. DE VISIBILI ECCLESIÆ CAPITE. 1050. Notemus tertio S. Pontificem infallibilem dici cum ex ca­ thedra loquitur. Qua in re duæ quæstiones distinguantur oportet: lm· « quid sit ex Cathedra loqui? »—2da « an in hoc vel illo par­ ticulari casu S. Pontifex locutus sit ex cathedra ?» Quas duas quæstiones confundere videbantur Gallicani, dum assererent non constare quænam conditiones requirantur, ut S. P. loquatur er cathedra. Porro—1) non negamus, dubium quandoque oriri posse, num hoc vel illud documentum Pontificium contineat locutionem ei cathedra, eodem modo ac dubium esse potest num in aliquo decreto Concilii œcumenici hæc vel illa res sit proprie definita: dubita­ tum est ex. gr. num quæ dicuntur de materia et forma sacra­ mentorum, in Instructione edita a Conc. Florentino pro Armenis, sint definitiones dogmaticae nec ne. At quemadmodum inde non sequitur, omnia conciliorum decreta esse veluti dubiæ auctorita­ tis, atque nos generatim ignorare quid sit concilium edere fidei definitiones; ita ex dubio, quod viget circa aliquod Pontificium documentum, non sequitur, omnia hujusmodi documenta esse du­ biæ auctoritatis, eo quod nesciamus quid sit loqui ex cathedra. Conditiones requisitæ ad locutionem ex cathedra, ut statim dice­ mus, certæ sunt et notæ; dubitatur solum quandoque, utrum in hoc vel illo casu omnes verificentur : in his casibus adhibenda sunt regulæ, quas tradidimus (n. 385.)—2) Revera manifestum est quid sit loqui ex cathedra; nam secundum ipsius Conc. Vat. de­ clarationem, Pontifex dicitur loqui ex cathedra, « cum omnium Christianorum Pastoris et Doctoris munere fungens, pro suprema sua Apostolica auctoritate doctrinam de fide vel moribus ab uni­ versa Ecclesia tenendam definit. » Neque enim cathedra aposto­ lica aliud est, quam supremum authenticum magisterium, cujus definitiva sententia doctrinalis obligat universam Ecclesiam ad consensum. Requiritur quidem intentio definiendi doctrinam, seu docendi definitiva sententia et auctoritate, obligante universam Ecclesiam ad consensum; et ea intentio debet esse manifestata ei cognoscibilis claris indiciis. Nulla tamen est essentialis forma de­ terminata, quam Pontifex adhibere debeat ad hanc suam volun­ tatem manifestandam. Quamvis enim sint modi aliqui solemnes, qui ex praxi exprimere noscuntur locutionem ex cathedra, et quibus proinde Pontifex numquam utitur nisi loquendo ex catbe- ART. VI. — DE INFALLIBILITATE ROM. PONTIFICIS. 821 dra, (hujusmodi sunt Bullæ seu Constitutiones dogmaticæ): hæc ta­ men forma non est essentialis et exclusiva, ita ut sine illa Pon­ tifex non possit, tamquam omnium Christianorum Pastor et Do­ ctor, definire doctrinam de fide vel moribus ab universa Ecclesia tenendam, ei oppositos errores damnare, atque hanc suam volun­ tatem manifestam reddere. 1051. Igitur, juxta Conc. Vaticanum, hae requiruntur conditio­ nes ad definitiones ex cathedra:—1) ex parte Pontificis, ut lo­ quatur ut Doctor et Pastor supremus—2) ex parte materiœ, ut doceat in rebus quæ sunt objectum infallibilitatis Ecclesiæ—3) ex parte formæ, ut definitivam sententiam ferat cum intentione pro­ inde manifestata obligandi—4) ex parte termini, ut ad consensum obliget universam Ecclesiam. Nulla , præter has , alia conditio requiritur ad loquutionem ex cathedra; ac præsertim de praece­ dente inquisitione veritatis recolenda sunt quæ diximus (nn.792.). Risu ergo excipiendi sunt qui aliam quærunt definitionem, ut sciant quid sit loqui ex cathedra. 1052. Quoad ultimam ex praedictis conditionibus , quæri solet, num Papa alloquens directe et immediate aliquem singularem Episcopum aut particularem Ecclesiam, loquatur ex cathedra et sit infallibilis? Supponimus quod adsint primæ tres conditiones: et sane materia potest esse doctrina aliqua tenenda , quam pro­ inde S. Pontifex docet cum intentione obligandi ad illam tenen­ dam; nec ut fungatur munere Doctoris supremi, necesse est ut omnes Christianos directe ac immediate alloquatur, sicut Rex su­ premam suam potestatem exercere potest, gratiam impertiendo reo, capite damnato: difficultas ergo exurgeret ex eo solum, quod directe et immediate non scriberet ad Ecclesiam universam. Qua in re videtur inspiciendum esse non tam ad quem Papa dirigit sermonem suum, quam pro quo reapse loquitur; et si quidem ex materia quam tradit, ex forma quem adhibet, vel ex aliis adiunctis constet, eum loqui pro omnibus; nihil deesse videtur , quominus dicatur loqui ex cathedra. Profecto Innocentius in causa Pelagiana ad solos Africanos misit decretum suum ; et tamen S. Augusti­ nus clamabat, causam finitam esse: S. Leo epistolam dabat ad Fla­ vianum, et tamen eam habebat, etiam antequam ab aliis cogno­ sceretur, tamquam normam, qua fidei controversia Constantino- 822 DISP. V. DE VISIBILI ECCLESIÆ CAPITE. poli finiretur: Hormisdas direxit professionem fidei ad solos Orien­ tales; etc. Id vero evidentius apparet, quando errores damnatm in documentis, quæ ad universam Ecclesiam non dirigebantur, Papa ipse intimare facit Ecclesiæ universæ ; ut contigit de plu­ ribus propositionibus, quæ in Syllabo (8. Dec. 1864.) continentur: tunc enim ipso facto docet universam Ecclesiam, eas propositio­ nes esse rejiciendas (1). (1) Mirum sane est viros aliquot, paucos tamen, haud mediocris ingenii in du­ bium revocasse, num Syllabus haberi debeat tamquam definitio ex cathedra: siaplex applicatio conditionum, quæ juxta Conc. Vat., ad hujusmodi Actum requirun­ tur, evidenter ostendit infallibilitatis characterem ei denegari nullatenus pose. Novimus Syllabum non præseferre formas seu formalitates adhiberi solitas ia Constitutionibus dogmaticis edendis; at defectus ejusmodi ejus vim ac pretium mi­ nuere non valet. Sane formalitates illas jure divino necessarias esse, nec probam nec probare possunt; jure autem ecclesiastico aut praxi ideo inductæ sunt, ut eoastet de intentione definiendi seu obligandi universam Ecclesiam ad consensum. Si id ergo aliunde constet, non obstante defectu formalitatum illarum, Syllabus integrum suum valorem retinebit. Jamvero — 1) quæcumque Syllabus complectitur ad universalis Ecclesia bo­ num, spectatis rebus fidei et morum, omnia pertinent; atque titulus ipse manife­ stat agi de lege, intellectus submissionem directe praecipiente : siquidem dicitur a Syllabus complectens praecipuos nostræ aetatis errores, » etc. 2) Syllabus non modo tempore, sed etiam auctoritate conjungitur cum Encyclica Quanta Cura. In hac legitur: «Pro Apostolici Nostri ministerii officio illu­ stria. Prædecessorum Nostrorum vestigia sectantes Nostram extulimus vocem, st pluribus in vulgus editis encyclicis Epistolis, et Allocutionibus in Consistorio bi­ bitis, aliisque Apostolicis Litteris, præcipuos tristissimæ nostræ ætatis errores [en ipse titulus Syllabi] damnavimus, eximiamque vestram episcopalem vigilantun excitavimus, et universos catholica Ecclesias Nobis carissimos filios etiam atqu* etiam monuimus et exhortati sumus, ut tam diræ contagia pestis omnino horre­ rent et devitarent. » Et paulo post: « Etsi autem haud omiserimus potissimos hu­ jusmodi errores sæpe proscribere et reprobare, tamen catholicæ Ecclesiæ causa, animarumque salus Nobis divinitus commissa, atque ipsius humanæ societatis bo­ num omnino postulant, ut iterum pastoralem vestram sollicitudinem excitemus i* alias pravas profligandas opiniones, quee ex eisdem erroribus, veluti ex fontilM erumpunt:" scilicet, advertit Schrader, si rivuli damnantur, profecto in illis et cum illis significati eorum fontes habentur potiori jure damnandi, una condemnati, factæque damnationes potissimorum hujusmodi errorum ratæ. Jamvero Encyclical Quanta Cura plenam ao infallibilem auctoritatem habere liquet ex verbis, qfi· bus concluditur: « In tanta igitur depravatarum opinionum perversitate, Nos Apo­ stolic! Nostri officii probe memores, ac de sanctissima nostra religione, de sani ART. VL __ de INFALLIBILITATE ROM. PONTIFICIS. 823 1053. III. Docet denique Conc. Vaticanum, Rom. Pontificis de­ finitiones ex cathedra « ex sese, non autem ex consensu Ecclesiæ irreformabiles esse. » Ad quæ etiam verba intelligenda, recolamus oportet portas inferi prævalituras nunquam esse, neque adversus Ecclesiam, neque adversus petram supra quam a Christo ædificata fuit Ecclesia; hinc fieri numquam poterit ut verbis Petri dodoctrina et animarum salute Nobis divinitus commissa, ac de ipsius humanae so­ cietatis bono maxime solliciti, Apostolicam Nostram vocem iterum extollere existi­ mavimus. Itaque omnes et singulas pravas opiniones ac doctrinas singillatim hisce Litteris commemoratas auctoritate Nostra Apostolica reprobamus , proscribimus atque damnamus, easque αδ omnibus catholicce Ecclesiæ filiis, veluti reproba­ tas, proscriptas atque damnatas omnino haberi volumus et mandamus, n 3) Non semel ipse S. Pontifex declaravit sua auctoritate Syllabum prodiisse ; sed præsertim respondens Episcopis ex omnibus orbis partibus Romæ congregatis (17. Jun. 1867.) dixit illum habendum esse tamquam regulam docendi. (In your presence I now confirm the Encyclical Quanta Cura, and also the Syllabus ; and again place them before you as a rule of teaching: ita Pontificis verba vertebantur anglice in Dublin Review)·. 4) Em. Card. Antonelli in Epistola qua Syllabum ad Episcopos omnes mitte­ bat, ait: u Idem Summits Pontifex voluit, ut eorumdem errorum Syllabus ad omnes universi catholici orbis Sacrorum Antistites mittendus conficeretur. · Et: •'Mihi vero in mandatis dedit, ut hunc Syllabum typis editum ad Te, Ulme ac Rme Domine, perferendum curarem. . . . Ejusdem igitur Pontificis jussa omni certe alacritate et , uti par est, obsequio efficiens, Tibi Illme eo Rme Do­ mine, eumdem Syllabum his litteris adjunctum mittere propero. * Declarat etiam Syllabum confectum esse u quo iidem Antistites præ oculis habere possint omnes errores, » etc. 5) Sed ipse universalis Episcoporum consensus , ac promulgatio Syllabi ab iisdem facta doctrinalem ejus valorem patefacit. Equidem scire vellem, num ii qui Syllabi valorem minuunt, vere sperent ullam ex propositionibus in eo damnatis, fore tandem approbandam aut saltem in Ecclesia tolerandam. Frustra autem obtrudunt auctoritatem Ep. Fessler (The True and False Infal­ libility , etc.), qui contrariam opinionem expressit; nec non Breve approbationis, ut ipsi ajunt, S. Pontificis ad ipsum datum. Nam — 1) auctoritas Episcopi illius neo intrinsecas datas rationes nec extrinsecam plurium gravium theologorum au­ ctoritatem ullo pacto infirmat. — 2) Non sine æquivocatione vocant illud Breve approbationis, quod nec integre exhibetur, nec ad probandum librum expresse da ItlH fuit; sed pars est Brevis, in quo de aliis negotiis agebatur. — 3) Verba ipsa qnæ exhibentur, laudant quidem Scriptoris (Fessler) propositum retundendi auda­ ciam Prof. Schulte, etc.; at nullam præsefcrunt approbationem ipsius operis, præsertim omnium et singulorum, quæ in eo continentur.—4) Secus hujusmodi ap­ probatio non cohæreret cum laudibus ab ipso S. Pontifice tributis P. Schrader 1 824 DISP. V. DE VISIBILI ECCLESIÆ CAPITE. centis non uniatur Episcoporum consensus: nihilominus aliud est hunc consensum revera adesse, aliud est eum requiri tamquam conditionem, unde judicium Petri confirmetur et plenum robur accipiat. Hoc postremum et adversatur verbis Christi, per quæ Petrus alios confirmare, non autem ipse ab aliis confirmari de­ bet, et januam pandit eorum sophimastibus qui a Rom. Pontifice condemnati, suos tamen errores tueri conantur, ut historia te­ statur. Quamvis igitur Episcoporum consensus semper adfuturus sit, infallibilitas tamen judiciorum Summi Pontificis ab eodem non pendet, sed ipsum antecedit. Libet exscribere præclara ver­ ba Card. Franzelin (de Tradit, et Scriptura): « Consensus Eccle­ siæ antecedens potest quidem esse objectivum medium, quo Pon­ tifex perveniat in cognitionem doctrinae ut definibilis: sed non esi per se et ex natura rei unicum et necessarium medium cognitio­ nis; possunt enim doctrinae de fide vel moribus etiam ex aliis fon- · tibus ac mediis cognosci definibiles, et possunt definiri quaestio­ nes etiam intra fines Ecclesiæ hactenus dubiæ et controversa [n. 387.]. Nullo autem modo hujusmodi Ecclesiæ seu Episcoporum consensus sive antecedens aut concomitans sive subsequens neces­ sarius est per modum judicii authentici concurrentis cum ju­ dicio seu definitione Pontificis. Gallicana sententia hunc consen­ sum Ecclesiæ postulans velut necessarium ad infallibitatem defi­ nitionum Pontificis ita, ut subjectum unicum infallibilitatis es­ set corpus Ecclesiæ docentis, Pontifex nempe cum Episcopis, jam hæresis est directe et explicite damnata a Concilio Vaticano. Con­ sensus tamen subsequens totius Ecclesiæ semper est effectus de­ finitionis Pontificis. » , 1054. Atque hic locus est explicandi quasdam loqiiendi for­ mas, quæ scandalo videbantur esse pusillis (contradictoribus de­ finitionis edendæ), cum nec novæ nec falsœ essent. Ita—1) infalpropter opus, in. quo doctrinam eamdem, quam nos tuemur, tradiderat. — 5) Hii: investigationibus Romæ factis, approbationem illam evanescere compertum est Sed satis hic de hoc argumento. Qui plura cupit, conf. Schrader (de Theolop generating pag. 136. seqq.) — Etudes lleliyieuses etc. (Mai, Août, Septembre, ISÏftj et Mara, Mai, 1876.) — La Ciciltà Cattoliea (1°. Sab. di Ottobre 1875.)— Dubln Review (April and July 1875.), seu Ward, D. Ph. (Essays on the Church's Do­ ctrinal Authority, pag. 480. seqq.). ART. VI. — DE INFALLIBILITATE ROM. PONTIFICIS. 825 libilitas S. Pontificis dicitur privilegium personale; non quidem quatenus eidem ut privatæ personæ adhæreat; sed quatenus ipse Primatus, ratione cujus R. Pont, est infallibilis, personalis est, quatenus non potest alteri communicari, quatenus quod Sedi aut Cathedræ Romanæ adscribitur, ipsi personæ Pontificis competit, quatenus soli S. Pontifici competit etc. «Concedo», inquit Toletus (inSum. Enarr. tom 2. p. 62.), «esse illud privilegium perso­ nale : ob id communicari non potest.» Et Ballerinius (de vi et Rat. prim. cap. 3. propos. 3.) : «Hic præcipuæ jurisdictionis et non meri ordinis primatus S. Petri et Romanorum Pontificum ejus successorum personalis est, seu ipsorum personæ alligatus; ac pro­ inde jus quoddam praecipuum ipsorum personale, id est, nulli alii commune, in eo primatu contineri debet. . . . Hinc quoque sequitur, quidquid juris ratione primatus Romanæ sedi, cathedrae, vel Ec­ clesiæ competit, Romanarum Pontificum personæ ita esse tri­ buendum ut nullius adjutorio vel societate ad idem jus exercen­ dum indigeat.» 2) Dicitur etiam infallibilitas R. Pontificis independens, non quidem a Christo et Sp. Sancto; sed a quacumque alia auctori­ tate, a corpore Pastorum, ab acceptatione Ecclesiæ. Similiter dicitur absoluta, non quatenus S. Pontifex definire possit quidquid vult; debet enim «traditam per Apostolos revelationem seu fidei depositum sancte custodire et fideliter exponere : »sed quatenus nequit circumscribi ulla conditione ab humana quacumque aucto­ ritate inducta. «Neque in ea Jurisdictione,» inquit Ballerinius (op. citat, cap. 3. sect. 4.), «primatus essentiali Romanus Pon­ tifex dependere ab alio quopiam debet aut potest, cum praeser­ tim ipsam a Christo acceptam idem Christus nulla conditione circumscriptam, personalem solius Petri ac successorum esse instituerit, uti primatum jurisdictionis instituit personalem, qui sine personali jurisdictione intelligi nequit·.» Et (appendix de infall, prop. 7.): «Unitas cum Romana fide absolute necessaria est, ac proinde infallibilitatis praerogativa absoluta illi est tribu­ enda, et vis coactiva ad fidei unitatem pariter absoluta : sicuti absoluta est item infallibilitas et vis coactiva ipsius Ecclesiæ Catholicæ, quae Romanæ fidei adhærere oportet. » 3) Dicitur R. Pontifex sejunctim ab Ecclesia esse infallibilis, 826 DISP. V. DE VISIBILI ECCLESIÆ CAPITE. non quatenus deesse possit adhæsio Pastorum ot Ecclesiæ defini­ tioni ab eo editæ, uti modo dicebamus; sed quatenus ea definitio vim non habet a Pastorum consensu aut acceptatione Ecclesiæ; adeoque R. Pontifex, uti ab iis distinctus, infallibilis est; indefectibiliras enim promittitur Petro seorsum ab Ecclesia et ab Apostolis; ergo Petrus etiam seorsum ab Ecclesia spectatus esi infallibilis. 1055. His itaque declaratis dicimus: Prop. XLI. Romanus Pontifex cum ex Cathedra loquitur, id est cum omnium Christianorum Pastoris et Doctoris munere fungens pro suprema sua Apostolica auctoritate doctrinam de fide vel moribus ab universa Ecclesia tenendam definit, per as­ sistentium divinam, ipsi in beato Petro promissam, ea infallibilitate pollet, qua divinus Redemptor Ecclesiam suam in defi­ nienda doctrina de fide vel moribus instructam esse voluit; ideoque ejusdem Romani Pontificis definitiones ex sese, non autem ex consensu Ecclesiæ irreformabiles sunt. § n. Demonstratur R. Pontificis Infallibilitas ex Scriptura. 1056. Uti paulo ante vidimus, tria Scripturarum testimonia in­ dicavit Conc. Vatie., quibus R. Pontificis infallibilitas nititur. Cum duo priora plene exposita sint ubi de institutione Primatus egimus; quæ ibi fusius disputavimus supponentes, ea solum hic attingimus, quæ ex iisdem testimoniis ad præsentem quæstionem directe faciunt. Tertium vero accuratius hic explicari imprimis debet, ut inde veritatis, de qua agitur, demonstrationem tuto de­ rivemus. Itaque Prob. I.ex testimonio Matth. XVI. Nam 1) in eo legitur: «Tu es Petrus, et super hanc petram ædificabo Ecclesiam meam». Unde : per hæc verba Petrus eiusque successores designantur fundamentum Ecclesiæ, a quo nempe Ecclesia universa firmita­ tem obtinet. Atqui Ecclesia est maxime aedificium quod fide con­ struitur: sicut enim in unoquoque fidelium fides est radix omnis ART. VI. — DE INF ALLIBILIT ATE ROM. PONTIFICIS. 827 justitiæ; ita Ecclesia, quæ ad justitiam promovendam proxime or­ dinatur, maxime nititur fide, qua in unam societatem credentium adunantur ejus membra: unde S. Ambrosius (Offic. 1. 3. c. 3.) ait: «Ecclesia est congregatio quæ in unum connexum corpus atque com­ pactum unitate fidei et cbaritatis adsurgit». Ergo Ecclesia debet maxime obtinere firmitatem in fide per Petrum ejusque succes­ sores. Sed hanc firmitatem in fide non posset per Petrum ejusque successores consequi, si Petrus ejusque successores docentes Ec­ clesiam falli possent; eatenus enim firma in fide consistit Eccle­ sia ope Petri ejusque successorum, quatenus eos docentes audit, eisque obedit: si ergo veram fidem retineret, non obediendo Petro eiusque successoribus, fidem ipsam ac proinde fidei firmitatem non obtineret per Petrum ; sin vero Petro obediret docenti, et hic pos­ set in docendo falli, Ecclesia non firmitatem sed defectibilitatem in fide a Petro acciperet.—Quod clarius adhuc apparebit, si re­ colamus, sub metaphora fundamenti Ecclesiæ Petro promissam esse jurisdictionem supremam ac plenam in ipsam Ecclesiam; hinc si Ecclesia maxime constituitur vera fide, Petro promissa est plena ac suprema potestas docendi veram fidem. Potestati autem do­ cendi respondet officium obediendi: ergo universa Ecclesia tenetur audire Petrum docentem. Si ergo Petrus docens Ecclesiam uni­ versam errare posset, totius Ecclesiæ fides deficere posset—Re­ vera cur Gallicani negabant Petro prærogativam de qua agimus? quia dicebant magisterium infallibile esse partem supremæ pote­ statis regendæ Ecclesiæ; cum vero, juxta ipsos, suprema haec po­ testas non Papæ sed Concilio competeret, huic et non illi tribue­ bant infallibilitatem. Cum ergo demonstratum sit Petro competere plenam ac supremam potestatem, eumque superiorem esse ipso Concilio; plene consequitur, etiam ex principio Gallicanorum, Pe­ tro tribendam esse infallibilitatem in docendo. 2) Idipsum consequitur, si iterum recolamus quod supra demon­ stravimus, nempe Petrum designari tamquam principium unitatis in Ecclesia, eo ipso quod designatur fundamentum ejus. Unitas enim Ecclesiæ, imprimis est unitas fidei; si ergo Petrus est prin­ cipium unitatis Ecclesiæ, imprimis est principium unitatis fidei. At quomodo potest Petrus huiusmodi principium existere? lam vidimus, agentes de unitate fidei in Ecclesia, principium hujus uni­ 328 DISP. V. DE VISIBILI ECCLESIÆ CAPITE. tatis esse vivum et authenticum magisterium; et Ecclesiam ca­ tenas esse unam in fide, quatenus fideles omnes per orbem dispersi profitentur credere omnes articulos, quos magisterium illud credendos proponit. Ergo Petrus per suum magisterium est prin­ cipium unitatis fidei; et Ecclesia eatenus obtinet per Petrum hanc unitatem, quatenus credit omnes veritates, quas Petrus proponit credendas. At fingas, Petrum exercentem suum magisterium falli posse: vel Ecclesia ei semper adhæreret, et sic deficere posset in fide ; vel ab eo recederet, et sic non per Petrum maneret una in fide; scilicet Petrus non esset amplius fundamentum, seu prin­ cipium a quo procedit unitas fidei in Ecclesia. 3) Idem confirmatur ex verbis immediate sequentibus: «etportæ inferi non prævalebunt adversus eam». Cum Petrus sit fun­ damentum, a quo Ecclesia firmitatem ac unitatem accipit, per Pe­ trum fit invincibilis, ita ut hostes nunquam sint prævalituri con­ tra ipsam. At certe si hæreses possent esse in Ecclesia, porta inferi, fatentibus omnibus cum quibus res hic agitur, praevalerent contra Ecclesiam. Per Petrum ergo debet Ecclesia consequi ut hæreses nunquam sint aut esse possint in Ecclesia. At si Petrus, docens Ecclesiam, posset falli, non valeret certe hæreses ab Ec­ clesia repellere; sed ipse potius esse posset hæresum causa. Ergo necesse est ut Petri magisterium sit infallibile. 4) Atque ex his ipsis colligitur, sententias latas a Rom. Pon­ tifice successore B. Petri, «ex sese, non autem ex consensu Ec­ clesiæ irreformabiles esse». Nam fundamentum sustinet domum, non domus fundamentum ; ergo si domus ex fide consurgit, Petrus sustinet fidem Ecclesiæ, non Ecclesia fidem Petri : contrarium plane consequeretur, si sententia Petri irreformabilis fieret ex con­ sensu Ecclesiæ. Sane Petrus, qua Ecclesiæ fundamentum, habet magisterium authenticum, cui fideles omnes subjici debent; at si Petri sententia irreformabilis fieret ex consensu Ecclesiæ, huic potius Petrus subjiceretur. Pariterque firma manet Ecclesia in fide, quin portæ inferi contra eam prævalere possint, quia fun­ data est supra firmam Petram ; at si Petri sententia non esset irreformabilis nisi ex consensu Ecclesiæ, Petrus potius firmitatem acciperet ab Ecclesia. 1057. II. Hæc omnia Patrum auctoritate confirmantur. Pauca testi- ρ>· ■ ART. VI. — DE INFALLIBILITATE ROM. PONTIFICIS. 829 monia seligemus — 1) ex Latinis. S. Hilarius (de Trinit. 1. 6. nn. 37. seqq.) confessionem Petri sic commendat: « Hæc fides ecclesiæ I fundamentum est: per hanc fidem infirmes (al. infirmæ) adversus eam sunt portæ inferorum.... Sit sane fides alia, si claves aliæ ' regni coelorum sunt. Sit fides alia, si ecclesia alia est futura, adversum quam portæ inferni non prævalebunt. Sit fides alia, si erit alius apostolatus, ligata et soluta per se in terra, ligans et in cœlo atque solvens, » etc. — S. Ambrosius (de Incarn. domin. sacram, cc. 4 5.), postquam Petrum induxit adfirmantem sui esse officii « fidem loqui, pietatem asserere, gratiam praedicare;» post­ quam illius personam definivit qua « primatum egit: primatum confessionis utique, non honoris; primatum fidei non ordinis; » subdit: « hic est ergo Petrus, qui respondit pro ceteris Apostolis, immoprœ ceteris; et ideo fundamentum dicitur, quia novit non so­ lum proprium, sed etiam commune servare. » Quae ulterius expli­ cans, ait: « Fides (Petri) ergo est ecclesiae fundamentum: non enim de carne Petri, sed de fide dictum est, quia portæ mortis ei (sci­ licet fidei Petri) non prævalebunt; sed confessio vicit infernum. Et hæc confessio non unam hæresim exclusit; nam cum ecclesia multis tamquam bona navis fluctibus sæpe tundatur, adversxis omnes hæreses debet valere ecclesiæ fundamentum. » — S. Cy­ prianus (de unit. Eccles.) deplorat imprimis quod « inimicus ra­ piat de ipsa Ecclesia homines... qui ambulantes in tenebris ha­ bere se lumen existiment... asserentes noctem pro die, ...per­ fidiam sub praetextu fidei; » deinde vero pergit: « Hoc eo fit, fra­ tres dilectissimi, dum ad veritatis originem non acceditur, nec caput quæritur, nec magistri caelestis doctrina servatur. Quæ si quis consideret et examinet, tractatu longo atque argumentis opus non est. Probatio est ad fidem facilis compendio veritatis. Lo­ quitur Dominus ad Petrum: ‘Ego tibi dico,’ etc. » — S. Hierony­ mus (in epist. 15. al. 57. ad Damasum de nom. hypostas.), post­ quam dixerat: « Super istam petram aedificatam Ecclesiam scio;» subjungit: « Obsecro, ut mihi litteris tuis sive tacendarum sive dicendarum trium hypostascon detur auctoritas. Non timebo tres hypostases dicere, si jubetis. » — S. Augustinus (in ps. cont. part. Donat.) de Sede Petri scribit: « Ipsa est petra, quam non vincunt 830 DISP. V. DE VISIBILI ECCLESIÆ CAPITE superbæ inferorum portæ. Talis si quis ad te veniat plenus catho­ lica fide, »etc. — Cf. Schrader (de unit. Rom. p. 2. a n. 178.). 2) Ex Graecis. Origenes (in Matth. XVI.): « Manifestum est, > inquit, « etsi non exprimatur, quod nec adversus Petrum, nec ad­ versus Ecclesiam, portæ praevalere poterunt inferorum: nam si praevalerent adversus petram, in qua Ecclesia fundata erat, contra Ecclesiam etiam praevalerent. » — S. Cyrillus Alexan. (de SS. Tri­ nit, dial. 4.; apud Migne, torn. 75. p. 866.): « Petram, opinor, quasi denominative nihil aliud quam inconcussam et firmissimam di­ scipuli fidem appellans, super quam etiam citra casus periculum firmata est ac fundata Christi ecclesia, et ipsis inferorum portis perpetuo manet inexpugnabilis. » Scilicet docet Cyrillus Simoni convenire rationem petrae, ab ejusdem fide, quae porro inconcussa ac firmissima sit: hinc eadem inniti ecclesiam citra casus peri­ culum, ac proinde etiam inexpugnabilem eam esse vel ipsis in­ ferorum portis: id autem non ad tempus dumtaxat neque Petro tantum vivente, sed perpetuo ac semper. — S. Epiphanius (Aneor, n. 14. ; apud Migne, tom. 43. p. 33.): «Ille ipse (Petrus, qui felix praedicari meruit), rursum spiritum sanctum patefecit: sic enim ei, qui inter Apostolos primus esset, consentaneum erat, solid®, inquam, illi petræ: supra quam est ecclesia Dei fundata, et port® inferi non prævalebunt illi. Quarum portarum nomine hæreses et hœreseon conditores intelliguntur. Omnibus quippe modis in eo stabilita fides est, qui cceli elavem accepit, et in terra solvit et ligat in coelo. In eo siquidem subtiliores quaelibet fidei quaestiones reperiuntur. » — S. Jo. Chrysost. (in illud «Vidi Dominum » homil. 4. n. 3.) Petrum appellat « basim Ecclesiæ >·, (cont. lud. et theat.) « basim fidei >; (in illud « hoc scitote ») « chori illius (Apostolici) coryphæum, orbis totius præfectum, fun­ damentum Ecclesiæ»: et (in Jo. hom. 88.) affirmat « Jacobo qui­ dem Jerosolymorum sedem datam, Petrum vero totius orbis Doctorem a Christo esse constitutum. » 3) Eamdem interpretationem tradunt liturgiae. Secundum vul­ gatum Leonis magni sacramentarium sic orabat occidentalis Ec­ clesia: « Omnipotens sempiterne Deus, qui ecclesiam tuam in apostolica soliditate fundatam ab infernarum eruis terrore portarum, ut in tua veritate consistens nulla recipiat consortia perfido- λΚΤ. VI. — DE INFALLIBILITA.TE ROM. PONTIFICIS. i I 831 rum. » — In Græcorum liturgia (Flosculum veritatis etc., Ro­ mæ, 1862.) legitur: « Super petram theologia tua firmavit Do­ minus Jesus Ecclesiam immobilem, in qua, Apostole Petre, te glorificamus. Tu animabus fidelium positus es petra fundamentalis, magni pretii Petre petra fidei.'» — Quo pariter redeunt quæ in Mozarabum (Miss. mixt. ap. Migne, PP. lat. tom. 85. p. 766.) liturgia leguntur: « Fundatam eam (ecclesiam) in solidissimam petram tempestatis procella non subruat. Nihil ei per tartareas hœreticorum aversiones portæ prævaleant inferorum. » 4) Hinc in professione Hormisdæ, ab orientalibus subscribenda, asseritur: « Prima salus est recta fidei regulam custodire, et a Patrum traditione non deviare. Quia non potest D. N. J. C. prae­ termitti sententia dicentis: ‘Tu es Petrus, et super hanc petram ædificabo Ecclesiam meam.’ Hæc, quæ dicta sunt, rerum pro­ bantur effectibus, qiria in sede apostolica inviolabilis semper catholica servatur religio. » Ecclesia Russiaca his inter alios ti­ tulis honorat Petrum (in op. Omaggio Cattolico, pag. 435. seqq.): petra fidei, fundamentum fidei, basis immobilis dogmatum, se­ des fidei, principium orthodoxia. Ipse Bossuet (Defens. 1. 10. al 15. c. 7.), cit. formulam Horsmidae dicit « in tota Ecclesia fuisse com­ probatam, omnesque ecclesias, subsignata formula, professas... Sedis Apostolicæ, et Ecclesiæ Romanæ fidem integra et perfecta soliditate constare, ac ne unquam deficiat, certa Domini pollici­ tatione firmatam.» Unde subdit ipsemet Bossuetus: « Illam igitur propositionem, in sede apostolica inviolabilis semper catholica servatur religio, ’ insertam fidei forinulæ ubique diffusæ, omnibus sæculis propagatae, ab oecumenico concilio consecratae, quis re­ spuat Christianus?» Quod si deinde explicat de Romana Sede et non de Romano Pontifice, (mira distinctio, de qua infra recurret sermo), ut caetera praetereamus, id est contr i ipsam professionem, in qua recitantur verba « Tu es Petrus, » etc. : hæc enim Pe­ trum ipsum ejusque successores respicere tum supra probavimus, tum ipse Bossuet concedit, dum ex illis R. Pont, primatum juris­ dictionis propugnat. 1058. III. Probari potest thesis ex jam exposito lestimonio Jo. XXI. Etenim constat per illud, Petrum ejusque successores constitutos fuisse Pastores agnorum et ovium, fidelium nempe et 832 DISP. V. DK VISIBILI ECCLESIÆ CAPITE. Pastorum, sive seorsim sive simul sumantur. Ergo officium Petri est pascere seu regere, sicut officium ceterorum omnium in Eccle­ sia est ei obedire. Sed pascere debet Petrus præsertim pabulo sanae doctrinae, qua Ecclesia præsertim pasci indiget. Ergo sicut auctoritas Petri comprehendit magisterium, ita omnes tenentur ipsi magistro se subjicere. Atqui id intelligi nequit, nisi Petrus ejusque successores sint infallibiles in suo magisterio; tunc enim neque Petrus erigere posset plenum ac firmum assensum, neque agni et oves possent illum præstare; tunc iterum deficere posset fides totius Ecclesiæ, aut pabulum sanæ doctrinæ Ecclesia non ac­ ciperet a Petro. Necesse est ergo ut Petrus ejusque successores sint in suo magisterio infallibiles—Pariter infallibiles sint opor­ tet er sese et non ex consensu Ecclesiæ. » Omnes enim, etiam pastores simul sumpti, debent pasci a Petro; siquidem eorum omnium Pastor est Petrus; at si magisterium Petri non esset infallibile, seu si ejus sententia non esset irreformabilis, nisi ex con- I sensu Episcoporum vel Ecclesiæ, Petrus pasceretur a suis agnis aut ovibus: quod tum absonum est, tum aperte contrarium insti­ tutioni Christi. . I §- III. Expenditur Singillatim Testimonium Lucae xxii., 32. 1059. Imminente hora illa, qua Ecclesiam sibi sanguine suo acquisiturus erat, ait Christus Dominus ad Petrum (Luc. XXII. 32.) «Simon, Simon, ecce Satanas expetivit vos, ut cribraret sicut triticum; ego autem rogavi pro te, ut non deficiat fides tua; et tu aliquando conversus confirma fratres tuos. » Unde sic arguimus: Efficax hæc Christi oratio Petrum respicit, et quidem non uti privatam personam, sed uti designatum totius Ecclesiæ Caput, et Apostolorum Principem, adeoque in Petro respicit ejus quoque successores. Atqui petiit Christus ne fides Petri deficeret, ita ut posset fratres in fide confirmare: quod infallibilitatem im­ portat. Ergo Petrus ejusque successores infallibilitatis charismate gaudent — Debet autem Petrus (ejusque successores) fratres con­ firmare in fide, et non ab eis confirmari: ergo decreta fidei, quæ ART. VI._ DE INFALLIBILITATE ROM. PONTIFICIS. 833 a Petro ejusquo successoribus eduntur, ex sese et non ex consensu Ecclesiæ sunt irreformabilia. 1060. Ut hoc argumentum totarn suam vim obtineat, simulque vindicetur a falsis interpretationibus, quædam generation adnotanda sunt, antequam confirmetur per partes. Ac primo quidem, efficacem fuisse Christi orationem ne deficeret fides Petri, constat — 1) quia forma ejus plane absoluta est, neque ulla in textu vel alibi insinuatur conditio — 2) Imo omnes orationes Christi, quæ pro fine habent fidem aut essentiale bonum Ecclesiæ, abso­ lut© sunt et efficaces (n. 749. 804.): oravit autem Christus ne de­ ficeret fides Petri, ut hic confirmaret fratres, expetitos a Satana, et sic invincibilis maneret Ecclesiæ fides — 3) Hinc probe sciens Christus, orationem suam fuisse exauditam, absolute imposuit Petro munus confirmandi fratres. 1061. Hinc est quod ad vim argumenti enervandam, alias potius vias inivere. Alii enim—1) negarunt objectum orationis Christi fuisse Petri indefectibilitatem in fide, ut deinde fratres in fide confirmaret; sed illud fuisse dicunt vel perseverantiam Petri in gratia post lapsum, aut fiducia, qua dejectos Apostolorum ani­ mos ex Christi passione erigeret ac confirmaret. Alii—2) conce­ dunt quidem objectum orationis Christi fuisse indefectibilitatem in fide; verum dicunt illam non ipsum Petrum, sed Ecclesiam, cujus Petrus personam gerebat, respicere: unde, aiunt, id impe­ travit Christus, ut fides Ecclesiæ catholicæ numquam deficeret. Alii—3) denique agnoscunt orasse pro Petri infallibilitate in fide: at, dicunt, id personale fuit ipsi Petro, ita ut non debuerit ejus successoribus esse commune. 1062. Ut postremum hunc errorem confirment, interpretantur illud « conversus confirma » etc. de Petri conversione post tri­ plicem negationem; ac deinde ita ratiocinantur: Illius fides non est defectura, et illi dicitur « confirma fratres tuos, » qui erat lapsurus et convertendus; atqui Petrus uti persona privata et non ut Caput Ecclesiæ lapsurus erat et convertendus; ergo Petri, uti privatae personae, fides indefecti bilis futura erat, ac proinde nullum erat privilegium ad successores transmittendum. 1063. Verum hujusmodi effugium dupliciter refutatur. Nam — 1) data etiam interpretatione illius conversus, neg. conseq.: quia Mazzella. De Religione et Ecclesia 53 834 DISP. V. DE VISIBILI ECCLESIÆ CAPITE. lapsus Potri potuit quidem esse occasio orationis Christi, sed non adaequata ratio aut adaequatum objectum orationis ipsius, uti constabit ex argumentis, quibus mox ostendemus orationem Chri­ sti respicere Petrum uti designatum Caput Ecclesiae. Hinc me­ rito ait Bellarminus (cap. 3.): «Converti a peccato negandi non necessario convenit successoribus Petri, cum necessario tamen conveniat eis confirmare fratres. Nam converti a peccato non convenit hominibus, nisi quatenus privatæ personæ sunt, et ideo personale donum est: at confirmare fratres convenit homini ut caput est et princeps aliorum; et ideo transit ad successores.» 2) Sed tradita interpretatio illius conversus negari potest cum Maldonato, Grotio, Jansenio, Calmet etc. Hoc enim loco voci conversus non inest notio quæ reddatur phrasi « postquam a lapsu conversus es; > sed quæ idem sit ac « vices reddens, vice versa seu vicissim: > ita ut hæc Christi Domini sententia prodeat: « Ego oravi pro te, ut fides tua non deficiat; sed tu vicissim con­ firma fratres tuos: equidem rogavi ne diaboli tentationibus tu suc­ cumberes; et tu repende fratribus tuis vices, ut in similibus pericu­ lis ac tentationibus per te confortati immobiles consistant. » Id— a) perfecto prope phrasium parallelismo confirmatur; membra enim membris accurate invicem respondere videntur: Ego feci pro te; tu fac aliquando vicissim pro ceteris: ne tu deficias in fide; ne firmitas desit fratribus tuis—b} Confirmatur etiam ex conditione personarum. Nam credibile non est Christum Dominum id di­ cere ac mandare, quod neque Petrus neque Apostoli ceteri ibi praesentes intelligere poterant ; de casu autem Petri, et de consequente eius conversione nulla mentio occurrerat: quomodo ergo potuissent auditores verba Christi intelligere eo sensu qui obji­ citur? Certe cum paulo post Christus monuerit Petrum de imminente lapsu, adeo nova Petro contigit hæc admonitio, ut totis viribus ma­ gistro affirmanti obniteretur: quod manifestum indicium est, Pe­ trum et Apostolos antea de lapsu minime cogitasse — cf. Schrader (de Unitate Rom. p. 2. a pag. 179.). 1004. His præjactis, quisque videt ad vim argumenti, de quo agimus, tuendam, tria nobis probanda esse: — 1) objectum ora­ tionis Christi esse indefectibilitatem in fide — 2) Hanc directe respicere non Ecclesiam aut reliquos Apostolos —3) Petrum, qui­ ART. VI. DE INFALLIBILITÆTE ROM. PONTIFICIS. 835 dem uti designatum Ecclesiæ Caput, cujus proinde prærogativa ad successores transmitti debet. 1065. Itaque I. Christus oravit pro indefectibilitate in fide. Nam -1) verba Christi sunt: « Rogavi pro te, ut non deficiat fides tua: » abs re autem plane diceret: « ut non deficiat fides tua, » si aliud quidpiam quam indefectibilitatem in fide voluisset Petro impetrare. 2) Christus opposuit orationem suam odio inimici. Quid autem inimicus, Satan tentavit? « expetivit vos ut cribraret sieut triti­ cum», scilicet voluit vos concutere ac separare; «in cribrationeenim, ait Cameron (Myroth. Evang, in h. 1.), duo sunt; unum concussio illa atque agitatio, qua omnia sursum deorsum ver­ tuntur; alterum vero segregatio et separatio ». Voluit ergo Sa­ tanas id rapere, quo Apostoli uniebantur cum Christo: id autem praecipue est fides, per quam accedimus ad Christum, et quae principium est unionis ac societatis cum Christo; voluit, tentatione omnium deterrima, id rapere, quo amisso, ♦ non fructus solum sed ipsa radix frugiferae arboris amittitur. Christus ergo opponens orationem suam tentationi Satanae, rogavit ut non de­ ficeret fides Petri, ut ipse conversus ad fratres, eos confimaret. 3) Interpretationi de oratione Christi pro Petri perseverantia, et non fide, obstant — a) ipsa verba; *dixit enim Christus: « roΛ gavi pro te, ut non deficiat fides tua. » — b) Si considerentur so­ lum verba fides tua, certum est Christum orasse pro fidei inde­ fectibilitate in Petro, etsi daretur eum orasse pro perseverantia; haec enim necessario includit fidem. Si vero considerentur simul sequentia verba confirma fratres tuos, certum est munus a Christo impositum esse Petro præ ceteris Apostolis; unde aliquid petiit pro Petro, quod non esset commune ceteris: et certe agitur de tentatione communi « Satanas expetivit vos », et tamen Christus orat speciatim pro Petro « rogavi pro te ». Atqui donum perse­ verantiae, imo confirmationis in gratia commune fuit omnibus Apostolis. Ergo. 4) Interpretationi vero de fiducia obstat — a) ipsa ejus novitas et fundamentum. Hæc enim interpretatio ignota fuit ipsis osoribus Pontifici» infallibilitatis, et primo proposita fuit dum in Concilio Vaticano agitaretur quæstio de huius Petri prærogativæ definitio- 836 DISP. V. DE VISIBILI ECCLESIÆ CAPITE. ne: pre fundamento autem habet assertum Protestantium, nempe fidem in Script, significare fiduciam: quem errorem non semel refutavimus (cf. de Gratia Christi, n. 1091.; de Virt. Infusis, n. 656. seqq.)—b) Obstat constans et universalis PP. interpretatio, uti patebit ex testimoniis paulo infra tradendis—c) Fiducia seu spes, si vera sit, fide nititur, adeo ut sine hac nequeat illa con­ sistere: si ergo ex Christi oratione indefectibilis futura erat fi­ ducia Petri, indefectibilis etiam erat ejus fides (cf. de Virt. In­ fusis, n. 241)—d) Si eadem interpretatio coarctetur ad fiduciam solum Apostolorum, tempore passionis Christi, erigendam, exclu­ ditur etiam iis omnibus, quibus mox ostendemus orationem Christi respicere Petrum ut Caput Ecclesiæ. 1066. II. Dicimus, orationem Christi in recto referri ad per­ sonam Petri, et non ad omnes æque Apostolos, aut ad Eccle­ siam, licet firmitas Petri in fide cessura sit in bonum Eccle­ siæ. Etenim—1) non potuit Christus accuratius Petri designare personam; nam et bis inquit: « Simon, Simon; » et addidit pro­ nomen « pro ie»; item, « fides tua, » et « tu.... confirma fratres tuos. »—2) Si voluisset Christus alloqui Ecclesiam, aut omnes æque Apostolos, non dixisset, mutata repente orationis forma « pro te », sed « pro vobis; > sicut immediate antea dixerat «expetivit vos >—3) Pro illo Christus dicit se orasse, qui debeat confirmare fratres seu Apostolos. Atqui Ecclesia non debet Apostolos confirmare, sed ab illis confirmari, nec Ecclesia habet fratres sed filios—4) Discernit imo Christus Petrum a reliquis Apo­ stolis, sicut confirmantem a confirmandis. Neque obstat quod Apostoli, vi extraordinariae praerogativae, non indigebant confir­ mari in fide, cum singuli essent infallibiles; nam secundum po­ testatem ordinariam fallibiles erant singuli, et secundum hanc, ad successores transmittendam, repraesentabant Episcopos, qui indigent confirmari a Petro ejusque successoribus—5) Quæcumque igitur docent, verba Christi referri ad Petrum ut Primatem, eadem probant non de Ecclesia, aut omnibus æque Apostolis, sed in recto de Petro sermonem esse. 1067. Notetur autem hic, infallibilitatem Petri in fide non im­ portare solum quod fides Petri sit inamissibilis, sed quod omnino Petrus non erret: nam posset quis absque pertinacia, per igno­ ART. VI. DE INFALLIBILITATE ROM. PONTIFICIS. 837 rantiam aut errorem, negare aliquid ad fidem pertinens, quin fidem amitteret. Sed indefectibilitas in fide promittitur (promitti­ tur inquam, hic enim nondum confertur) Petro, ut confirmet fra­ tres suos, et sic Ecclesia maneat indefectibilis in fide; ergo indefectibilitas fidei in Petro proprie respicit magisterium, quod ipse exercet in Ecclesia, et in eo est infallibilis. Ecclesia autem nec per ignorantiam errare potest in fide; ac proinde Petro promit­ titur, ut omnino errare non possit in fide. 1068. III. Dicimus verba Christi referri ad Petrum uti Caput Ecclesiæ, adeoque agi de praerogativa ad Petri successores trans­ mittenda. Nam—1) Apostolos omnes eadem tentatione satanas adgredi concupivit; uni tamen nominatim Simoni fusis precibus consultum immediate Christus voluit. Hac quidem agendi ratione ratum confirmatumque voluit verbum ac consilium, quo Simonem fecerat omnium petram Petrumque vocavit: scilicet cum Petrus designatus esset petra fidei, fundamentum Ecclesiae, principium unitatis ac firmitatis; Petro qua tali (qua futuro Ecclesiae uni­ versae Primati) iniungitur munus confirmandi fratres in fide. Quod S. Leo M. (serm. 4. al. 3. 3.) in hunc modum præclare exponit: «Commune erat omnibus Apostolis periculum de tenta­ tione formidinis, et divinæ protectionis auxilio pariter indigetant, quoniam diabolus omnes exagitare, omnes cupiebat elidere; et tamen specialis a Domino Petri cura suscipitur, et pro fide Petri proprie supplicatur, tamquam aliorum status certior sit futurus, si mens principis victa non fuerit. Et Theophylactus (Com. in h. 1.): «Quia te habeo,» ait, «ut principem discipulolorum, postquam negato me fleveris, confirma ceteros: sic enim te decet, qui post me ecclesiæ petra es et fundamentum. » Hinc ipse Bossuet (Médit, die 72.): «Debebat,» inquit, «semper in Ecclesia adesse Petrus, qui suos fratres confirmaret in fide. Id remedium erat opportunum, ut sententiarum unitas servaretur, quam Salvator omnium maxime expetebat; et hæc auctoritas tanto magis erat necessaria sub Apostolorum successoribus, quan­ to horum fides minus erat firma, quam illa ipsorum Apostolo­ rum. » Quare (in prima pastorali de prom. Christi fact. Eccl.) de cathedra Petri concludit: «In qua sola, ut utamur SS. Pa­ trum formulis, unitas ab omnibus servata est; cui si adhæreamus 83S DISP. V. DE VISIBILI ECCLESIÆ CAPITE. firmiter de Christi promissis tuti erimus. . . . Ipsi enim id cur» datum ut fratres confirmet, ac idcirco evadat petra, supra quam immortale ædificium erit erigendum. » 2) Id confirmatur ex iis quæ præcedunt in contextu. Dicitur enim orta inter discipulos contentio « quis eorum videretur esse major». Christus fastum et ambitionem excludens, dixit: «Reges gentium dominantur eorum .... vos autem non sic : sed qui ma­ jor est in vobis fiat sicut minor». Sed ex hac humilitatis profes­ sione poterant Apostoli animis excidere, ad quos erigendos subjunxit Christus: «Vos autem estis qui permansistis mecum in tentationibus meis. Et ego dispono vobis sicut disposuit mihi Pater meus regnum, ut edatis, et bibatis super mensam meam in regno meo; et sedeatis super thronos judicantes duodecim tribus Israel». At vero ex hac futura sortis æqualitate poterant Apostoli oblivisci designatum fuisse omnium Caput, quamdiu in terris degerent: unde Christus ait: «Satanas expetivit ros» et «Ego rogavi pro te;» « Tu . . . confirma fratres tuos.» Quam evidentem inter­ pretationem agnovit ipse Bossuet, qui (Medit. die 70.) scribit: « Quoniam [Christus] in cohibenda suorum Apostolorum ambitione ita erat locutus, ut ab iis qui eius verba non satis pondérassent, credi potuerit nullum primatum fuisse relictum, quin et diminu­ tum fuisse illum, quem Petro tradiderat; hoc loco perinde effatur: ut oppositum plane demonstret. ‘Satanas,’ inquit, ‘expetivit vos, ut cribraret omnes: Ego autem, Petre rogavi pro te,’ pro te in particulari, pro te distincte : non quod alios neglexerit, sed, ut Patres exponunt, quod firmato capite impedire voluit, ne membra nutarent. Ait igitur: ‘rogavi pro te,’ non vero rogavi pro vobis.” 3) Eatenus Christus arcet a Petro lapsum in fide, quatenus de­ beat fratres confirmare. Atqui non debebat Petrus solo tempore passionis (quod adversarii contendunt), sed semper posthac, et multo magis in posterum fratres confirmare : nam—a) tunc erat solum designatum Caput Ecclesiæ, postea actu futurus erat Caput; Apostoli ipsi, ob extraordinarias praerogativas, minus indigebant confirmari a Petro , quam eorum successores. Num dicemus, Christum dedisse Ecclesiæ hoc medium conservandae fidei, pro eo tempore , quo medio illo minus ea indigebat ; abstulis­ se vero, quando ejus medii necessitas urgebat? Sane indeter- ART. VI. DE INFALLIBILITATE ROM. PONTIFICIS. 839 minata sunt verba Christi et per se ad omnia tempora extendi pos­ sunt: aliunde vero cum fides Petri opponatur tentationi Satanæ, tamdiu durare debet, quamdiu durat Satanæ impugnatio contra Ec­ clesiam : hæc vero semper a Satana impugnatur. Quemadmodum igitur illud «portæ inferi» apprime respondent illis «Satanas ex­ petivit vos»; ita illud « ne deficiat fides tua. . . confirma fratres tuos» apprime respondet illis «super hanc petram ædificabo Ec­ clesiam meam»—Sane impossibile est, ut Christi oratio referatur ad imminentem tentationem; nam oravit nominatim pro Petro, præ ceteris Apostolis; et tamen lapsus est Petrus plusquam ceteri Apo­ stoli: oravit ne deficeret fides Petri; et tamen Petrus negavit se cognoscere magistrum suum; oravit, ut posset Petrus confirmare fratres: at durante tentatione, tempore nempe dispersionis Apo­ stolorum, Petrus maxime indigebat confirmari ; tempore vero resurrrectionem Chri sti subsecuto, Christus ipse confirmatoris munus exercuit. 5) Unde ipse Dollinger (Christi Religio et Ecclesia, pag. 32. ed. 1.) cum adhuc fidelis Christo et Ecclesiæ permaneret, eandem interpretationem adhibuit; hunc enim ipsum locum commentans, ita scripsit : Cathedra Petri (ex mente Jesu Christi) permanere debebat sedes veritatis et stabilis fidei arx, qua omnes confirmarentur. Verba enim et precatio Domini non solam per­ sonam singularem, et proximum tempus respexerunt, sed funda­ mentum posuerunt et ædificarunt, ad Ecclesiam ante omnia ejusque futuras necessitates spiritu prævisas pertinuerunt. » 1069. Exegeticam hanc textus interpretationem antiqua et con­ stans Patrum traditio confirmat. Cum vero Scriptor quidam tem­ pore Conc. Vaticani , in opusculo, cui titulus Considerationes (n. 10.), Launoium (Epist. 1. 5. ep. 6.) secutus, non dubitaverit asserere, Agathonem Papam primum traxisse verba Christi ad Rom. cathedram Romanosque Pontifices; contenti erimus pauca praece­ dentium temporum testimonia exhibere. Ante Agathonem scripsit S. Ambrosius (de Fide, 1. 5. c. 1.): etc. Sed hanc illationem negant non pauci Doctores Catholici (n. 104o.). Ergo. Resp. 1) Ex donis Petro concessis ea solum ad successores trans­ mitti debent, quæ ei promissa et collata fuerunt ratione muneris Pastoris supremi, quæque ad ipsum munus rite obeundum neces­ saria sunt. Atqui ad munus supremi Doctoris in fide certe neces­ sarium est, ut Petrus ejusque successores dum fidem authentice docent errare non possint, quo fit ut ita fratres confirment, ut hi teneantur ei subjici, adeoque in unitate contineantur; necesse autem non est ut Petri successores, uti privatæ personæ veram fidem, præsertim internam, semper retineant (n. 792.). Ergo. — 2) Si alicui ex eodem textu videretur recte inferri indefectibilitas in fide etiam interna Rom. Pontificum, etiam uti privatæ per­ sonæ sunt; per nos licet huic illationi adhærere: ei certe adhaerent non pauci Doctores Catholici, ut vidimus (n. 1045.). 1071. Altera objectio est: Ex datis argumentis id solum sequi­ tur, Petrum ejusque successores infallibiles esse, quatenus debent fidei firmitatem unitatemque servare, fratres confirmando. Atqui ad id requiritur et sufficit ut sint infallibiles in decisis, ut aiunt, non vero in diibiis aut decidendis. Ergo. Resp. 1) indirecte: pari ratione ostendi posset Concilium œcumenicum (Gallicanos impetimus) non esse infallibile in deciden­ dis sed in decisis; atque ita jam nullum esset supremum tribu- S42 DISP. V. DE VISIBILI ECCLESIÆ CAPITE. nal in Ecclesia a quo quæstiones circa fidem et mores obortæ de­ finiri infallibiliter possent. 2) Potestas suprema in Ecclesia eadem nunc est ac semper erit, ac illa quam Christus instituit et ab initio extitit. Jamvero in initio habuitne Ecclesia (Papa aut Concilium) potestatem defi­ niendi quaestiones nondum definitas ? Si habuit; ergo etiam nunc est in Ecclesia eadem potestas: si vero non habuit» nulla unquam fuit infallibilitas activa in Ecclesia: non in decidendis ex adver­ sariorum hypothesi; non in decisis, quia ante primum exercitium infallibilitatis nulla erant decisa. 3) Activa infallibilitas, seu magisterium infallibile institutum est a Christo ad verbum Dei, seu ad integrum christianæ reve­ lationis depositum custodiendum, tuendum, explicandum («san­ cte custodire et fideliter exponere > inquit Conc. Vat.). Atqui id necessario exigit infallibilitatem in decidendis quaestionibus, quæ circa depositum revelationis suboriuntur, et non sufficit infallibi­ litas in proponendis decisis. Revera fides non nutat tantummo­ do, cum immediate et directe deseruntur decisa, sed etiam cum circa decisa, dubia oriuntur quæ ipsorum firmitati indirecte of­ ficiunt; quæ enim in Scripturis aut Traditione habentur, ad falsa dogmata adstruenda detorqueri possunt; fidei veritatibus errores utcumque admisceri contingit; etc. Nisi ergo hæc omnia remo­ veri possint, præceptum confirmandi fratres non potest impleri. Qui ergo munus illud habet, necesse est ut statuere possit circa nondum decisa. Fac, quod sæpe fit, ut aliqua dubitatio oriatur circa decisa, quatenus aliqua subtili interpretatione eluduntur, et in alienum sensum detorquentur: quid poterit Rom. Pontifei in eorundem custodiam præstare? Iterum atque iterum proponere quod fuit decisum ? At hoc nemo ignorat; et non illud est, de quo quæstio movetur : de oborto dubio sententiam dicere ? At hoc ipsius vires excedit, cum ex hypothesi in decisa vim habeat, non in decidenda. Ergo, facta illa hypothesi, ne decisorum quidem Pontifex poterit esse custos, ac multo minus poterit eadem fide­ liter exponere. 4) Quando dubium est utrum aliqua veritas comprehendatur in deposito revelationis christianæ, aut utrum hic sit aut non sit sensus illius revelationis, nonnisi una ex sibi contradicentibus ART. VI. DE INFALLIBILITATE ROM. PONTIFICIS. 843 opinionibus potest esse objective vera. Eatenus autem licet utrive opinioni adhærere, quatenus nondum constat quænam ex illis ve­ ra sit. At si non obstante hoc dubio, potest servari unitas in fi­ de, id certo non oritur ex eo, quod si deinde constet quod nunc dubium est, possit adhuc negari; sed potius ex eo, quod omnes sint parati id, quod verum manifestatur, agnoscere. Authentica autem manifestatio habetur per magisterium infallibile; ergo huic parati sunt obedire: ac proinde fatentur illud auctoritatem habere etiam in decidendis. § iv. Demonstratur Rom. Pontif. Infallibilitas ex Traditione. 1072. Antiquæ Traditionis monumenta pro Rom. Pontificis Infallibilitate innumera prope sunt, atque a pluribus Auctoribus jam diligenter in unum collecta: præsenti nostro instituto satis erit præcipua capita attingere, fontesque indicare, a quibus quis­ que, si opus erit, haurire ea poterit. 1073. I. Ex Conciliis. Oppugnatores Pontificiæ infallibilitatis non dubitarunt asserere, quod cuncta olim in Ecclesia per Con­ cilia agebantur: sæculis singulis, ajunt, si duo proxime elapsa excipias, unum saltem habitum est. At historice constat, etiam ante Concilium Tridentinum, sex circiter sæcula, tria videlicet ante primum Nicænum, et fere totidem post quartum Constantinopolitanum effluxisse, quibus nullum congregatum est. Ex quo statim exurgit novum argumentum pro re nostra. Si enim Rom. Pontifex non esset infallibilis, Christus ex una parte exegisset ab Ecclesia perpetuam pro omni tempore fidei integritatem unita­ temque; ex alia vero parte non providisset medium opportunum, quod semper præsto esset: concilium enim generale non potest semper ad nutum haberi, nec obvium est ipsum congregare. Sa­ tis est, ad omne de hac re præjudicium removendum, historiam recolere concilii Tridentini, quod vix annis viginti non sine ma­ gnis obstaculis absolvi potuit; omnes autem norunt, tribus prio­ ribus sæculis, concilia generalia propter ethnicorum persecutio­ nes haberi non potuisse. Hæc igitur omnia aperte produnt, in S44 DISP. V. DE VISIDILI ECCLESIÆ CAPITE. alio quodam subsidio, quam in generali concilio debuisse Chri­ stum reponere medium organicum ad stabilitatem fidei in Eccle­ sia, et unitatem obtinendam ac conservandam. 1074. Sed præstat positiva argumenta, quæ a Conciliis derivari possunt, saltem delibare. Ac—1) huc faciunt quæcumque ex Con■ciliis ostendimus (n. 979. seqq.). 2) Extant diserta Conciliorum testimonia. Nam Conc. Consiantinopolitanum IV. (act. 1.) exhibet libellum ab omnibus Patribus subscriptum, ita loquentem: « Quia non potest praetermitti sen­ tentia Christi dicentis: ‘Tu es Petrus’, etc.: hæc quæ dicta sunt, rerum probantur eventibus: quia in sede Apostolica immaculata est semper reservata catholica religio et sancta celebrata doctri­ na... sequentes in omnibus Apostolicam sedem, speramus ut in una communione esse mereamur cum illa, in qua est integra et vera Christianæ religionis soliditas ».—In Lugdunensi II. Græcorum fidei professio ab omnibus acceptata, hæc habet: «Sicut Romana Ecclesia præ ceteris tenetur fidei veritatem defendere; sic et si quæ de fide subortæ fuerint quaestiones, suo debent ju­ dicio definiri ».—His similia de Romana Ecclesia referunt Conc. Viennense (in Clementinis de Sum. Trinit.), et Florentinum in -decreto unionis cum Græcis (1).—Item in Conc. Ephesino (act.2.) (1) Conc. Florentinum in decreto a Conc. Vatie, confirmato proponit «creden­ dum ab omnibus fidelibus. . . . Romanum Pontificem in universum orbem tenere primatum. . . . totiusque Ecclesiæ Caput, et omnium Christianorum patrem ac doctorem existerez et ipsi in beato Petro pascendi, regendi ac gubernandi univer­ salem Ecclesiam a Domino nostro Jesu Christo plenam potestatem traditam ease; quemadmodum etiam in gestis œcumenicorum Conciliorum et in sacris canonibus continetur. » Nota sunt vana Dollinger conamina ad vim hujus decreti evertendam. Scilicet contendebat veram lectionem esse « quemadmodum et in gestis œcumeni­ corum « etc.; ex quo inferebat cum De Marca (Concord. Sacerd. et Imp. 3., 8.) quod, hæc verba, « in siucero sensu accepta modum exercitio potestatis pontificis imponunt ei similem, quem Ecclesia Gallicana tuetur; » nempe quod irreformabili» sunt decreta S. Pontificis dependenter a consensu tacito vel expresso Episcopo­ rum. Cum, si legatur etiam, ipso Dollinger fatente, sensus erit quod acta et ca­ nones Conciliorum agnoverunt in Rom. Pontifice praerogativas antea assertas. Sed enim dupliciter peccat hæc objectio — 1) Si concederetur illa lectio (el)i falsa esset illatio, quam inde desumunt: verba decr. Florentini juxta hanc lectio­ nem possent habere eumdem sensum ac in alia lectione (etiam), uti legenti patet: debere autem eodem sensu sumi facile ostenditur. Est enim evidens et ab omnibus ί.-rt-j ■.·· « ART. VI. DE INFALLIBILITATE ROM. PONTIFICIS. 845 Philippus Legatus S. Pont, ait : « Nulli dubium , imo saeculis omnibus notum est, S. Petrum Apostolorum principem et caput, fideique columnam et Ecclesiae Catholicae fundamentum, a Jesu Christo regni coelestis claves accepisse, nec non per successores suos hucusque semper vivere, causas decernere, semperque victu­ rum ». — In Cpîïo III. (in ep. ad Agathonem) Patres inquiunt : «Itaque tibi ut primae Sedis Antistiti, universalis Ecclesiæ ca­ piti, quid agendum relinquimus, stanti supra firmam petram, acquiescentes veræ confessionis litteris, per quas, ut a summo Apostolorum vertice divinitus perscriptas, exortam nuper multi­ plicis erroris haereticam sectam depulimus ». 3) Erga octo priora Concilia generalia, nemine contradicente, ita sese gessere Rom. Pontifices, ut suam superiorem ac in­ fallibilem auctoritatem aperte asseruerint atque exercuerint ► Ipsi enim j semper praescripserunt quæ essent definienda. Sane teste Athanasio (ep. ad solit. vit. agent.), Osius Rom. Pontificis legatus, ex auctoritate S. Sylvestri Papæ, ante Synodum Nicæ­ nam I. Arium damnavit, ipsique Patres acquieverunt, et juxta sym­ bolum postea dictum Nicænum, ab eo recitatum, canones et decreta efformarunt. — Antequam synodus I. Constantinopolitana, secunda œcumenica, celebraretur, Damasus Papa, concilii judi­ cium prævertens, Sabellii, Macedonii, et Eunomii hæreses damnavit; dato autem libello ad Paulinum episcopum , suam sen­ tentiam et censuras per Orientis ecclesias publicari mandavit.— De synodo Ephesina, tertia œcumenica, jure Gennadius (de script, eccl. c. 54.) asserit: « Cælestinum Papam decreta synodi « adversus Nestorium dictasse, volumenque descriptum ad Orientis admissus hermeneuticæ canon,'sententiam posteriorem aliquo modo ambiguam non debere ita intelligi, ut contradicat priori claræ et express® : sed in prima parte illine decreti clare et expresse asseritur potestatem’S. Pontifici a Christo collatam esse supremam, et plenam, adeoque regiminis formam in Ecclesia proprie esse monarehteam; juxta interpretationem Gallicanam second® partis, eadem potestas esset dependens, circumscripta, adeoque forma regiminis in Ecclesia vere esset aridocratica. Ergo — 2) Sed lectio illa (et) negari debet: nam alia (etiam) habe­ tur in tribus codicibus sæculi XV. in bibliotheca Vatio, asservatis; eadem claris­ sime invenitur in originali, quod extat in Archiv. Basilic® Vatican® ; in alio, qiod extat in biblioth. Laurentiana Florentiæ etc. — Sed vide La Cioiltà Catto- lien (2°. Sab. di Feb. 1870.). 846 DISP. V. DE VISIBILI ECCLESIÆ CAPITE. et Occidentis ecclesias dedisse ». Damnata etiam fuit (sess. 9.) hæresis Pelagiana ex præscripto commentariorum, quæ Romæ Cælestinus conscripserat, uti liquet ex concilii actis, ejusque synodali epistola, apud Cyrillum duodecima. — Cælestini vestigiis insistens S. Leo I., Chalcedonensi synodo terminos præscripsit, intra quos Patres consistere deberent; præscripsit nempe normam definiendorum, edixit non licere congregatis ab ea discedere, et ea tantum accepta conditione consensit ut Chalcedonense Conci­ lium celebraretur—In quinta synodo œcumenica, seu Constantina politana II., Vigilii judicium, uti decretorium, in omnibus ex­ quisitum fuit et expectatum: nec ibi atque alibi in Africa, Illy­ rico, Hibernia, etc., conquievere turbæ circa controversiam trium capitulorum, nisi postquam Rom. Pontificis decretum explorate innotuit.—Patribus synodi sextæ œcumenicæ, sive Constantinopolitanæ III., vetuerat Agatho Papa, ne a suis definitionibus ad concilium transmissis vel latum unguem discederent; transmit­ tens enim a se latam sententiam de Sergii errore, praecepit, ut « nihil de iis, quæ (in ea sententia) regulariter definita erant, minueretur, nihil mutaretur, vel augeretur, sed eadem verbis et sensibus illibata custodirentur »; mandavit suis Legatis, ut « ni­ hil praesumerent augere vel mutare, sed traditiones hujus Apostolicæ Sedis, ut a praedecessoribus Apost. Pontificibus instituta erant simpliciter enarrare »; ideo autem id postulavit, quia «Romanæ Ecclesiæ auctoritatem, utpote Apostolorum omnium prin­ cipis, semper omnes catholicæ Ecclesiæ et universales synodi fideliter amplectentes, in cunctis secutae sunt». Patres vero (act. 18.) ita Agathonis epistolae acclamarunt: «Summus nobiscum concertabat Apostolorum princeps: illius enim imitatorem et se­ dis succcessorem habuimus fautorem. Charta et atramentum vi­ debatur, et per Agathonem Petrus loquebatur ».—Similiter Ha­ drianus I. Patribus synodi septimae interdixit (in ep. ad Tharas. Patriarch.) ne circa cultum SS. imaginum limites a Rom. Pon­ tificibus fixos moverent: et Patres responderunt: « Universa sancta synodus sic credit et sic docet »; et iterum : « Sequimur, recipimus, et probamus ».—Denique, non expectata synodi octavæ sententia, Hadrianus II. Photium damnavit, ac damnandum esse a concilio mandavit. 9 ART. VL. DE IMFALLIIMLITATE ROM. PONTIFICIS. 847 1075. II. Ex Patribus. Multiplici ratione prædicarunt Patres doctrinam, de qua agimus. Nam—1) ut vidimus, testimonia Matth. XVI. Jo. XXI. Luc. XXII. eodem modo ac nos intellexe­ runt; ex iisque plane intulerunt Rom. Pontificis infallibilitatem— 2) Romanam Ecclesiam efferunt veluti germanam traditionis Apostolicce, seu apostolicæ fidei Sedem (n. 736.)—3) Romanæ Sedis doctrinam exhibent velut formam veritatis—4) Romana Sedes disertis verbis et praxi ostenditur esse prœformatrix ju­ diciorum fidei—5) Romanæ sententiæ perinde ac Conciliorum judicia habentur—6) Romanæ doctrinæ necessitatem extollunt— 7) Romanam Sedem veluti custodem orthodoxies repraesentant— 8) Rom. Pontificem uti Conciliorum Confirmatorem semper ha­ buerunt—9) Disertis verbis Rom. Pontificem aut R. Sedem su­ premum fidei tribunal prædicant—10) Romanæ Sedis doctrinam veluti tesseram veritatis proponunt—11) Rom. Sedem dicunt et practice agnoscunt uti profligatricem hceresum—12) Rom. Sedis judicium veluti controversiarum terminum admittunt—13) Et Romanæ Sedis sententiam nullius esse obnoxiam judicio tenent— 14) Denique disertis verbis R. Pontificem, successorem Petri, in­ fallibilem esse docent. De his omnibus capitibus testimonia plura jam dedimus; alia etiam magno eruditionis apparatu et studio in unum collegit apteque disposuit P. Schrader (de unit. Rom. p. 2. præsertim a pag. 223.). Liceat nobis D. Bernardi, qui praecipuum est Ecclesiæ Gallicanae decus et ornamentum, verba recitare. Scribens (ep. 190.) ad Innocentium IL, ait: « Oportet ad vestrum referri apostolatum pericula quaeque et scandala emergentia in regno Dei, ea præsertim quæ de fide contingunt. Dignum namque arbitror ibi potissimum resarciri damna fidei, ubi non possit fides sentire defectum. Hæc quippe hujus praerogativa Sedis. Cui enim alteri aliquando dictum est: Ego pro te rogavi, Pe­ tre, ut non deficiat fides tua ? Ergo quod sequitur, a Petri suc­ cessoribus exigitur: Et tu aliquando conversus confirma fratres tuos ». 1076. III. Ex antiquo et perpetuo usu. Nam — 1) tribus prio­ ribus saeculis damnatae sunt multæ hæreses a Rom. Pontificibus: ac præsertim hæresis Cerdonis et Valentini an. 155. ab Hygino (ap. Euseb/ 1. 1. hist. c. 10.); Theodoti an. 196. a Victore (ap. 848 DISP. V. DE VISIBILI ECCLESIÆ CAPITE. eumd. 1. 5. cap. 27.); Montani an. 215. a Zephyrino (ap. Tertul 1. de jejun. c. 1.); Novatiani an. 254. a Cornelio (ap. Euseb. 1.6. c. 43.); Pauli Samosateni an. 273. a Felice (ap. Cyrillum in apol. pro 12. anathematismis). Jamvero hæreses illæ damnatæ sont —a) sine Conciliis; ad has enim maxime pertinet Augustini (lib. 4. ad Bonif. c. ult.) dictum: « Hæreses multo ac incompara­ biliter plures extra Concilia, quam in illis, fuerunt condemnat» > —b) Damnatæ fuerunt irreformabili ter; cum nulla illarum con­ demnationum retractata unquam fuerit—c) Damnatæ fuere irreformabiliter ante consensum Ecclesiæ ; nam illo persecutionum tempore ægre poterat consensus innotescere; nec tamen ejus de­ fectus suspendit fidem Catholicorum, qui damnationis Pontifici» conscii erant. 2) Pontifices Romani tanquam jus sibi proprium vindicarunt, ut causæ omnes fidei quarumlibet provinciarum ad se referren­ tur: id constat ex. gr. ex Innocentii ep. ad Milevit. et Carthaginenses; ex Zosimi ep. ad priores ; ex Gregorio (1. 4. ep. 52.); ipsisque Conc. Africanis. Episcopi autem passim judicarunt, pronuntiatæ in his judiciis sententiæ Pontificiae esse acquiescendum: hujus testes existunt, præter Africanos Patres, Basilius (ep. 52.); Ambrosius (epist. Synodica Conc. Mediolanensis ad Syricium); Sophronius (in allocutione Legati sui apud Gone. Lateran. sub Martino); Ignatius Constantinopolitanus (epist. ad Nicolaum); etc. Ergo utraque pars declaravit, facto et praxi, judicium Pontificis esse infallibile ac irreformabile. 3) Huc facit effatum celebre S. August., quod supra retulimus. Nam (serm. 2. de Verb. Ap. c. 10.) de causa Pelagiana pronun­ tiavit: « Jam enim de hac causa duo Concilia [erant Conc. par­ ticularia] missa sunt ad sedem Apostolicam : inde etiam rescri­ pta venerunt: Causa finita est, utinam aliquando finiatur error!> Ex quibus constat —a) sola Innocentii sententia contra Pelagianos errores lata, rem totam ita fuisse confectam , ut nec in du­ bium hæc fidei causa vocari amplius posset — b) Irreformabilitatem convenisse sententiæ Pontificiæ ante Ecclesiæ consensum;cum a die 27..Januar. an. 417. quo Pupa rescripserat, usque ad diem 23. Septemb. ejusdem anni, quo Augustinus sermonem habuit, per­ ferri responsa Romana ad omnes Orbis Ecclesias, et inde Eccle- ART. VI. BE INFALLIBILITATIS ROM. PONTIFICIS. 849 siarom consensus sive tacitus sive expressus referri in Africam nullatenus potuerint: imo id eo minus possibile fuit quod nonnisi I altero anno Zosimus et non Innocentius , litteras Tractorias de hac causa ad universam Ecclesiam miserit. 1077. IV. Libet denique pauca attingere de sensu antiquæ Eccle$iæ Gallicanae. Avitus Archiep.Viennensis (ep. ad Hormisdam) scri­ bit: « Jam securus non dicam de Viennensi, sed de totius Galliæ devotione polliceor, omnes Vestram super statu fidei captare sen­ tentiam. Orate, ut sic nos praedictorum confessio fucata non fal­ lat, sicut ab unitate, quam regitis , veritas comperta non sepa­ ret ». Praesules Galli, in causa Arnulphi Ep. Parisiensis, ita scri­ bunt ad Joannem XV.: « Adesto, Pater, recenti Ecclesiæ, et sen­ tentiam profer in medium: sentiamus in vobis alterum Petrum: ierat Rom. Ecclesia sententiam, ut intelligamus cur inter ceteros Apostolatum vestrum praeferre debeamus ». Optimatis Regni (in libello ad Clem. V. dato) ajunt : « nec enim ut Papa potuit esse bæreticus... nec unquam aliquis Papa, in quantum Papa, fuit hae­ reticus »—Gone. Arelatense (an. 455. ep. Synod.) ita scribit ad Leonem: « Apostolatus vestri scripta, ut symbolum fidei quisquis redemptionis sacramenta non negligit, tabulis cordis adscribit, et teneri, ut ad confundendos haereticorum errores paratior sit, me­ moriae commendavit ». Gone. Araus. II (an. 529.)hæc habet: «Quod nobis secundum admonitionem et auctoritatem Sedis Apostolicæ visum, pauca capitula ab Apostolica Sede nobis transmissa ad docendos eos, qui aliter quem oportet sentiunt, ab omnibus ob­ servanda proferre, et manibus nostris subscribere deberemus ». Conc. Turonense (an. 567.) statuit: « Quis Sacerdotum contra ta­ lia decreta, quæ a Sede Apostolica processerunt, agere præsumat? quorum valere potest prædicatio, nisi quos Sedes Apostolica ap­ probavit? Patres nostri hoc semper custodierunt, quod eorum præcipit auctoritas »— Clerus Gallicanus, in suis Comitiis generali­ bus (an. 1579.) ita pronuntiat: « Clerici et Laici aperta professione eam fidem pronuntient, quam Sancta Rom. Ecclesia, magi­ stra columna et firmamentum veritatis, profitetur et colit : ad hanc enim propter suam principalitatem necessum est convenire omnem Ecclesiam », et (in fin.): « Omnia hæc Sanctæ Rom. Ec­ clesiæ, cujus ex præceptis populum fidelem institui, et certam Mazzella. De Religione et Ecclesia 850 DISP. V. DE VISIBILI ECCLESIÆ CAPITE. fidei ac morum correctionis regulam constitui oportet, judicio et auctoritati subjicimus». Idem Clerus (an. 1626. in monitis ad Archiep. et Ep.) scribit: « Venerabuntur etiam sanctum Patrem nostrum Papam, Ecclesiæ universalis caput visibile, Dei in ter­ ris Vicarium, Episcopum Episcoporum et Patriarcharum, denique Petri successorem, a quo Episcopatus et Apostolatus sumpserunt exordium, ac super quem Christus fundavit Ecclesiam, cui cla­ ves coeli tradens cum infallibilitate fidei, quam non sine mira­ culo immotam in ejus successoribus perseverasse usque iu hodier­ nam diem cernimus »—Tres Episcopi, nempe Ceretius, Saloniuset Veranus, scribentes ad Leonem (an. 455.), de ejus ad Flavianum epistola ita loquuntur: « Illa specialis doctrinæ vestræ pagina iu per omnia Ecclesiarum conventicula celebratur, ut vere consona omnium sententia declaretur, merito illic principatum Sedis Apo­ stolicæ constitutum, unde adhuc Apostolicis Spiritus oracula re­ feruntur ». Hincmarus Rhem. (de Prædest. c. 14.): « Catholici? hoc debet sufficere, quod omnium Ecclesiarum mater docet: opor­ tet hoc sequi, quod illa Rom. Ecclesia credit ». Ivo Carnotensij (ep. 8. ad Richer.): « Huius Sedis judiciis et constitutionibus obvia­ re, plane est hæreticæ pravitatis notam incurrere »—Cf. si lubet. Wirceburgenses (n. 191. et 197. seqq.). §· v. Eadem Veritas confirmatur Theologorum Consensu. 1078. I. Constat ante Concilium Const antiense auditam minime fuisse in scholis opinionem (nunc hæresim) de S. Pontificis loqueotis ex cathedra fallibilitate. Id liquet—1) ex testimonio Ruardi Tapper! facultatis Lovaniensis decani, et in Conc. Trid. Theolo­ gi, qui (orat, theol. 3.) scribit: « A tempore enim, concilii Codstantiensis et Basileensis doctores quidam apud solum concilium œcumenicum docent esse infallibilis sententiæ privilegium. Vettres vero scriptores, Petro, totius familiæ Christi præposito, et Romano Pontifici supremo in terris post Petrum vicario, ut qui solus claves domus acceperit, quolibet ligandi ac solvendi, ejus­ que cathedræ proprium esse hoc privilegium infallibilis senten­ tiæ concorditer ex Scripturis tradunt. » ART. VI. DE INFALLIBILITATE ROM. PONTIFICIS. 851 2) Andreas Duval,facultatis Parisiensis decanus,(obiit anno 1638.) hæc habet: « Velint nolint adversarii, liquido constat veteres Ec­ clesiæ Gallicanas proceres hanc in summis Pontificibus Petri suc­ cessoribus infallibilitatem semper agnovisse , Christique Domini orationem in Petro non stetisse; eosque qui hanc veritatem im­ pugnare conati sunt, a ducentis aut circiter annis, quibus in Ec­ clesiam horrenda schismata irruerunt, coepisse » (apud Zaccariam, Antifebronio, p. 1. dissert. 1. c. 10. n. 8.). 3) Card, de Aguirre (Defen. Cathedrae Petri, disp. 7. sect. 2. n. 12.) de doctrina, quam hic tuemur non dubitat asserere, quod «Illam amplexati sunt... omnes omnino theologi quotcumque scri­ pserunt ante Concilium Constantiense, inchoatum anno Christi 1415. Nullus enim eo usque, nisi forte heterodoxus aut schismaticus, in­ venitur, qui auctoritatem infallibilem negaverit Romano Pontifi­ ci, quoties ex cathedra Sedis Apostolicæ definit aliquid, tanquam credendum ab omnibus fidelibus circa fidem aut mores. » 4) Ipse Gersonius hæc fateri cogitur: « Concedit {adulatio') in­ super quod {Papa) super jus est,... et quod nec ab eo appellari neque eum judicialiter evocari, nec obedientiam ab eo subtrahi, præsertirn extra casum hæresis, sit aliquatenus possibile. Hic so­ lus symbolum fidei condere, hic solus causas ejusdem fidei et ma­ jores cæteras tractare potest: solus, ut jam factum est, definitiones, regulas, leges et canones condit: alioquin quidquid per alios defini­ tur, decernitur, conditur, statuitur, irritum est et inane: nec ali­ quid ex eis quæ statuerit potest nisi per ipsum quomodolibet cassa­ ri vel infringi: ipsum vero aliena qualiscumque constitutio ligat nulla. Fallor si non ante celebrationem hujus sacrosanctœ Constantiensis synodi sic occupaverat mentes plurimorum litora­ lium magis quam literatorum, ista traditio, ut oppositorum dogmatizator, fuisset de haeretica pravitate vel notatus vel dam­ natus. Hujus rei signum accipe : quia post declarationem ex theologiae principiis luce clariorem, et quod urgentius est, post determinationem et practicationem ejusdem sanctæ synodi, inve­ niuntur qui talia palam asserere non paveant: tam radicatum, et ut cancer serpens tam medullitus imbibitum fuit hoc priscæ adulationis virus lethiferum ! » (de Potestate Ecclesiastica, con- 852 DISP. V. DE VISIBILI ECLLKSIÆ CAPITE. sid. 12. operum ab Ellies Dupin dispositorum, tom. 2. p. 247., edit. Antuerpiæ 1706.). 5) Sed possemus hic recitare verba ipsorum Theologorum, qui ante Cone. Constant, scripsere. Contenti erimus unum vel alte­ rum indicare. Ac primo D. Thom. (2. 2. q. 1. a. 10.) scribit: «Di­ cendum, quod nova editio symboli necessaria est ad vitandum in­ surgentes errores. Ad illius ergo auctoritatem pertinet editio sym­ boli, ad cujus auctoritatem pertinet finaliter determinare ea quæ sunt fidei, ut ab omnibus inconcussa fide teneantur; hoc autem pertinet ad auctoritatem summi Pontificis, etc. Et hujus ratio est; quia una fides debet esse totius Ecclesiæ secundum illud 1. Cor. 2. etc. quod servari non posset, nisi quæstio fidei exorta deter­ minaretur per eum qui toti Ecclesiæ præest, ut sic ejus senten­ tia a tota Ecclesia firmiter teneatur. » Eadem habet (ibid. resp. ad 2.; q. 11. a. 2. ad 9.; et de Pot. q. 10. a. -1. ad 13.). 6) Academia Parisiensis. in tractatu theologico oblato Clemen­ ti VII., habito tunc in Galliis pro Papa legitimo, ita disserit: « Prima conclusio est, quod ad sanctam sedem Apostolicam per­ tinet auctoritate judiciali suprema circa ea, qaæ sunt fidei judi­ cialiter definire. Et hoc probatur, quia ad illius tamquam supre­ mi judicis auctoritatem pertinet in fide judicialiter definire, cu­ jus fides nunquam deficit, quia de hac sancta sede, in persona Petri in ea præsidentis, dictum est: ‘Petre, rogavi pro te, ut non deficiat fides tua’ (Luc. 22.). Propter quod dicit Cyprianus: Qui cathedram Petri, super quam fundata est Ecclesia, deserit, in Ecclesia se non esse demonstrat. Et Hieronymus dicit: Super eum fundata est Ecclesia et quicumque cum Pontifice Rom. non col­ ligit, disperdit. » Et (an. 1387.) in Consistorio apud dictum Cle­ mentem per Magistrum Petrum de Alliaco, irreformabile Rom.Pon­ tificis judicium in causis fidei his verbis professa est: « Hæc est fides, Pater Beatissime, quam in catholica Ecclesia didicimus, in qua si minus perite, aut minus caute forte aliquid positum est, emendari petimus a te; sed firmissime tenemus, et nullatenus du­ bitavimus, quod sancta sedes apostolica est illa cathedra Petri, supra quam, eodem Hieronymo teste, fundata est Ecclesia, ut ha­ betur » eadem quæst. in cap. Quoniam vetus. « Et sicut Cypria­ nus (93. distinet. Qui cathedram): « De qua sede in persona Pe- ART. VI. DE INF ALLIBILITATE ROM. PONTIFICIS. 853 tri Apostoli in ea sedentis dictum est: ‘Petre, rogavi pro te, ut non deficiat fides tua’ (Luc. 22.). Hæc est igitur, ad quam deter­ minatio fidei, et approbatio verithtis catholicæ, ac hæreticæ im­ pietatis detestatio, maxime pertinet. » 1079. II. Tempore autem Concil. Constantiensis fuerunt qui­ dem aliqui Doctores, qui Sum. Pontificis infallibilitatem inficiarentur; at eorum auctoritas nullius est momenti. Nam—1) pauci admodum fuere præ ceteris contrariam veritatem docentibus — 2) Ex ipsis alii in errorem inducti fuere maxime ex præsentis schismatis periculo—3) plures vero docuerunt alios manifestos errores, ita ut mirum non sit in hac etiam re errasse. Ut hujus postremæ assertionis aliquod exemplum commemore­ mus—a) Petrus Alliacensis, Gersonis præceptor, negatae transubstantiationis in Eucharistia accusatus est; astrologiae judiciariae fuit perditissime addictus; docuit, tempore schismatis, suffragium decisivum in conciliis tribuendum esse nedum meris presbyteris, sed et laicis principibus, eorumque legatis; denique ut probaret superioritatem concilii supra Pontificem , et jus appellationis a Pontifice ad concilium, documentis manifeste fictitiis uti non eru­ buit— ά) Quoad ipsum Gersonium censet Richerius (in vit. Ger­ son. præfixa edition, an. 1606.) eum apologia indigere, praesertim ob librum ab ipso editum de auferibilitate Papœ. Docuit insu­ per (tom. 2. in regul. moral, tit. de præcept. Decalogi) dari posse multos casus, in quibus cuivis subdito liceat Pontificem interfi­ cere. Asseruit denique (de modo uniend. et reform. Eccles, in con­ cil. opp. tom. 2.): « Universalem Ecclesiam posse salvari in mi­ nima vetula, et ad salvationem universalis Ecclesiæ posse convo­ cationem concilii fieri per minimam vetulam ! » Mox autem post Cone. Constantiense, opinio negans R. Pontif. infallibilitatem rejecta est. Id etiam multiplici testimonio pro­ bari potest: pauca seligamus. S. Joannes de Capistrano (obiit (an. 1456.), qui fuit gestorum in Constantiensi concilio coævus, tractatum edidit, post præfatam synodum Constantiensem, de Papœ et concilii auctoritate (extat in collectione, cui titulus, Tra­ natus juris universi, in unum congesti). In eo communi D. Thomæ aliorumque Patrum ac Doctorum sententiae inhaerens, ac sy­ nodi Constantiensis novitates flocci faciens, acerrimus defensor 854 DISP. VI. DE VISIBILI ECCLESIÆ CAPITE. exstitit tum Romani Pontificis infallibilitatis, tum ejusdem su­ pra concilium superioritatis. Lovaniensis Facultas (an. 1544.) jussu Caroli V. Imperatoris, duos et triginta articulos edidit adversus Lutheri errores: ex illis XXII. ita habet: «Firma fide tenendum est, unam esse in terris veram atque catholicam Christi Ecclesiam, eamque visibilem, quæ ab Apostolis fundata in hanc usque nostram ætatem perdurans retinet et suscipit quiquid de fide et religione tradidit, tradit et traditura est cathedra Petri, supra quam ita a Christo sponso suo est ædificata, ut in his quæ fidei sunt et religionis errare non possit.» Et in art. XXV.: «Certa fide tenenda sunt, non solum quæ scripturis expresse sunt prodita, sed etiam quæ per tradi­ tionem Ecclesiæ catholicæ credenda accepimus, et quæ definita sunt super fidei et morum negotiis, per cathedram Petri, vel per concilia generalia legitime congregata.» Mauclerus, doctor Sorbonicus, in celebri opere (de Monarchia, t. 1. p. 513. et seq., edit Paris. 1622.) quod edidit sub Ludo­ vico XIII., ita docet: « Illud præ nobis in conscientia tanquam verum et catholicum ferre debemus et animo constanti vereque christiano firmiter asserendo testari : Rom. Pontificem aliquid in spectantibus ad fidem, quatenus supremus universalis Ecclesiæ doctor est, definire non posse quod errore sit aliquo commacula­ tum. Hoc nemo catholicorum inficiari præsumet, cum vertex scholasticorum theologorum (S. Thomas) tam clare perspicueque cum asseveratione dixerit, auctoritatem res fidei definiendi prin­ cipaliter in Summo Pontifice residere.» S. Antoninus Florentinus Archiepiscopus (obiit an. 1459. ), ut probet unicum esse debere supremum principem a quo tota· Ec­ clesia regatur, hac ratione utitur (Sum. p. 3. tit. 22. c.2. §. 23.): « In tota universitate Christiana debet esse conformitas de his quæ pertinent ad veritatem fidei et bonos mores circa necessaria ad salutem. Sed talis conformitas non potest salvari, nisi in ordine ad unum caput seu unum præsidentem, ad quem spectat sententiare quid credendum et quid non credendum: ergo». Et infra (c. 3. § 1.) addit: « Constat autem quod in Ecclesia non possit esse aliquod tale caput, nisi solus Papa. » Contraria quædam occurrunt in operibus S. Antonini, sed ex manifesta operum ART. VI. PE INFALLIBILITATE ROM. PONTIFICIS. 855 corruptione : de qua re vide La Civiltà Cattolica (5. Feb.,5.Marzo, 19. Marzo 1870.). His adjicere liceat tres præclaros ex diversis nationibus Theologos. Bellarminus (obiit an. 1621.) de sententia negante Ro­ mani Pontificis inerrantiam dicit (de Rom. Pont. 1. 4. c. 2.): < Non est proprie hœretica; nam adhuc videmus ab Ecclesia to­ lerari: tamen videtur omnino erronea et hæresi proxima. » Po­ stea vero hunc locum ipsemet emendavit hoc modo: « Ubi dici­ mus: sententiam illorum qui docent infallibilitatem judicii non esse penes Papam, sed penes concilium generale, non esse plane hœreticam, sed erroneam et hœresi proximam: Rectius dicemus: Nos non audere eam sententiam plane hœreticam judicare; quo­ niam qui sententiam illam sequuntur, neque ab Ecclesia ipsi dam­ nati, neque libri eorum prohibiti unquam fuerunt; videri tamen nobis ita manifeste erroneam, ut merito possit Ecclesiæ judicio hæretica declarari. » Suarez (obiit an. 1617.) quæstionem ita proponit (de Fide, disp. 5. sect. 8. n. 4.): « Utrum, si solus Papa definiat absque generali con­ cilio, eamdem habeat infallibilitatem et sit regula fidei, vel pos­ sit errare; » respondet autem: « Veritas catholica est, Pontificem definientem ex cathedra esse regulam fidei, quæ errare non potest, quando aliquid authentice proponit universœ Ecclesiæ, tanquam de fide divina credendum. Ita docent hoc tempore omnes catholici doctores; et censeo esse rem de fide certam. » S. Franciscus Salesius, (obiit an. 1642.) nunc Ecclesiæ Doctor (de Fidei Controversiis, cap. 10.) hæc habet: « L'Église a tou­ jours besoin d’un confirmateur infaillible auquel on puisse s’ad­ dresser, d'un fondement que les portes de l'enfer et principale­ ment l’erreur ne puissent renverser, et que son pasteur ne puisse conduire à l’erreur ses enfants. Les successeurs donc de saint Pierre ont tous ces mêmes privilèges, qui ne suivent pas la personne, mais la dignité et la charge publique. » 1080. III. Opinio negans R. P. infallibilitatem, tempore Conc. Const, orta et statim rejecta, non revixit proprie nisi in Comi­ tiis Cleri Gallicani an. 1682. habitis. Attamen—1) ea non re­ vixit nisi apud aliquos doctores in Gallia; uti enim testatur Be­ nedictus XIV. (ep. ad Inquisit. general. Hispaniæ), et historice 856 DISP. V. DE VISIBILI ECCLESIÆ CAPITE. constat, sententia de R. P. infallibilitate « extra Galliam ubique recepta est. »—2) in ipsa Gallia multi restiterunt innovationi, quæ, uti patet ex novissime editis documentis, nec facultati Pa­ risiens! tribui potest.—3) Ex iisdem documentis constat quanta fraude et vi usi sint ad novam illam opinionem inducendam: ipse D. de Harlay, procurator generalis regius, testatur quod Episco­ pi, qui declarationi subscripserunt, « contrarium statim ac liben­ ter déclarassent, si id ipsis per regem licuisset ». Abstinemus a documentis præfatis recitandis, siquidem nota jam omnibus sunt, et videri possunt apud Bouix (de Papa, p. 2. a cap. 4.)—4) De­ nique semper post illam declarationem, Episcopi Galli praxi agno­ verunt Rom. Pontificis infallibilitatem, sive postulando ejus de­ cretorium judicium, sive ei acquiescendo sincero ac promptissimo animi obsequio, ante omnem aliarum Ecclesiarum consensum, immo notitiam: ita factum est quoad const. Cum alias Innocentii XII., Vineam Domini Clementis XL, Unigenitus ejusdem Clementis etc. § VI. Praecipuis Difficultatibus Satisfit. 1081. Non opus est omnes et singulas Gallicanorum diffi­ cultates hic prosequi: aliquæ enim tam futiles sunt, ut semel au­ ditas quisque facile solvat ; plures vero ex hactenus disputatis jam dissipatae sunt. Requidem vera—1) difficultates, quæ ex male intellecta vel infallibilitatis natura, vel R. Pont, infallibilitate, oriuntur, ex utriusque conceptus expositione jam data diluuntur, —2) Quæ ex facto Ecclesiarum Asiæ cum S. Victore, S. Cypriani cum S. Stephano, etc. petuntur, jam solutæ sunt (nn. 668. seqq.; et 969. seqq.).—3) Item difficultates ex Conc. Constantiensi pe­ titas solvimus (nn. 993. seqq.): hic solum libet quæ ibi diximus auctoritate tum eruditissimi Ep. Hefele, tum testis minime su­ specti, Dollinger, confirmare. Primus (Hist. Conc. vol. 8. p. 140.). scribit: « Assertum vero Gallicanorum, a Martino V. etiam prio­ res sessiones (eas scilicet, quæ 41a,n antecedebat), et consequenter decreta sessionis quintæ approbata esse, certo falsum est. » Alter (Hist. Eccl. vol. 2. pp. 306. seqq.; 325. seqq.; 338-40.) late de­ ART. VI. DE INFALLIBILITATE ROM. PONTIFICIS. 857 monstrat, neque Constanticnse neque Basileense Concilium, quum decreta, de quibus agitur, edebant, legitima fuisse; negat diser­ tis verbis, hæc decreta unquam a Sancta Sede confirmata, quin etiam ab ipsis Gallicanis Episcopis , qui Synodis interfuere, pro firmis habita esse. 1082. Pariter difficultates contra data argumenta, præsertim ex Scriptura deducta, in ipsorum expositione præoccupatæ sunt: potest solum commemorari mira Gallicanorum fictio ad eorum vim eludendam. Scilicet distinguendum esse dixerunt inter Sedem et Sedentem: sedens, ajebant, uti distinctus a Sede, est ipse Pon­ tifex actu docens; sedes vero est series Pontificum, aut etiam idem Pontifex prout diu permanent in eadem sententia. Sedens, dicebant, errare potest; at Sedes est infallibilis et vera regula veritatis: prærogativæ enim omnes Primatus, et hinc ipsa infalli­ bilitas in docendo, proprie afficiunt Sedem et non Sedentem. At si singuli Sedentes in actu docendi errare possunt, quomodo Se­ des manet infallibilis? Id fit, reponebant Gallicani, quia error unius Pontificis ab ejus successore, vel etiam ab ipso corrigitur ac emen­ datur; ita in ipsa Pontificum serie error numquam radices aget. Hæc quidem Card, de Luzerne (par. 2. c. 2. n. 4.); Bossuet (De­ fensio, 1. 10. al. 15. c. 5.); etc. Respondetur: multiplex quidem distinctio excogitari potest in­ ter Sedem et Sedentem: ita Sedes metaphorice accepta pro re signata importat auctoritatem, Sedens est subjectum illius au­ ctoritatis; Sedes, seu auctoritas, saltem in exigentia, semper ma­ net; Sedens moritur, et Sedes dicitur vacans donec successor Sedens eligatur; præsertim Sedes a Sedente distinguitur, quate­ nus jura Sedis non pendent a personalibus meritis vel demeritis Sedentis pro tempore: atque hoc sensu intelliguntur verba S. Leo­ nis (ep. 106. n. 5.) « aliud enim sunt sedes, aliud praesidentes », et alia ejusmodi dicta. Sed his suppositis, falsa est et absurda Gallicanorum distinctio, cum dicunt praerogativas Primatus pertinere ad Sedem non ad Sedentem; et Sedem quidem non posse errare in fide, Sedentem vero, dum docet Ecclesiam universam, errare posse. Etenim 1) Primatus, ejusque prærogativæ, pertinere non possunt nisi ad eum, cui a Christo conferuntur: a Christo collatæ primo sunt 858 DISP. V. DE VISIBILI ECCLESIÆ CAPITE. personæ Petri: in eo collatæ fuere ejus successoribus; ejus suc­ cessores sunt personæ Rom. Pontificum; persona Rom. Pontificis pro quolibet tempore est una, sicut una persona fuit Petrus. Ergo ipsi personæ Rom. Pontificis pro tempore, et non cœtui succes­ sivo Pontificum tribuendus est, tamquam subjecto, Primatus cum omnibus suis prærogativis, adeoque infallibilitas. Unde ex Conc. Flor, et Vat. credendum est, Rom. Pontificem esse successorem B. Petri, ipsique in Petri persona traditam esse supremam ac plenam potestatem pascendi ac regendi Ecclesiam. 2) Primatus, ejus prærogativæ omnes, et consequenter infallibilitas, nequeunt adscribi nisi successoribus Petri ; ratio enim successoris in eo est, ut ipse obtineat jura omnia omnesque prærogativas ejus dignitatis in qua succedit, quæ decessor posside­ bat. Atqui successores Petri sunt singuli Rom. Pontifices; ergo quilibet Rom. Pontifex, et non solum cœtus eorum, gaudet Pri­ matu, omnibus ejus prærogativis, et ipsa infallibilitate. 3) Sane cum Patres de auctoritate et infallibilitate loquuntur Romanæ Sedis, supponunt pro Rom. Pontifice, atque pro uno eodemque subjecto Sedem et Sedentem accipiunt « Ego beatitudini tuœ, scribit S. Hieronymus ad Damasum, idest cathedrœ Petri communione consocior »; et Maximus martyr I. ep. ad Pet. illustr.: « imploret, ait, sanctissimæ Romanorum Ecclesiæ beatissimum Pa­ pam, idest Apostolicam Sedem »; et Sergius , Cypriensis Epi­ scopus scribit ad Theodorum: « Firmamentum divinitus fixum et immobile tuam Apostolicam Sedem constituit Christus. Tu enim existis Petrus, et super fundamentum tuum Ecclesiæ columnæ confirmatæ sunt »; hinc passim prædicant Patres de Romana Sede, quod sit Petra, quam non vincunt inferorum portæ ; cum certo constet ex. Christi verbis Petram illam esse Petrum ejusque suc­ cessores ; hinc etiam , data occasione, de quolibet Pontifice as­ serunt, quod sit Petrus, et Petrus in eo vivat ac loquatur. 4) Sed revera totidem sunt huius rei argumenta, quot sunt te­ stimonia exhibita pro Petri ejusque successorum Primatu ac in­ fallibilitate, uti ea recolenti evidens est. Num enim dicitur Se­ des et non Sedens fundamentum Ecclesiæ, pastor Ecclesiæ uni­ versalis, confirmator Fratrum? Num Sedi et non Sedenti tenen­ tur obedire omnes et singuli Pastores et fideles? Hinc infallibili- ART. VI. DE INFALLIBILITATE ROM. PONTIFICIS. 85£> tatis elogia Sedi quandoque attributa, non Sedi per se tribuun­ tur, sed Sedi propter Pontifices, qui in ea sedent et ceteris omni­ bus præsunt: neque enim, juxta Scripturas et Patres, ideo tribui­ tur Rora, episcopis Primatus, quia hic Rom. Sedi fuerit collatus, sed ideo in Sede Romana primatum agnoscunt, quia collatus sit Petro ejusque successoribus. 1083. His itaque posthabitis, dices I. : si Rom. Pontifex solus esset infallibilis, cum Concilium œcumenicum, fatentibus omnibuscatholicis, sit etiam infallibile; sequeretur duas esse supremas in­ fallibiles potestates in rebus fidei et morum: quod sane repugnat —2) imo dicendum esset Concilia nedum necessaria, inutilia pror­ sus esse. Resp. ad lum dist. : duo essent subjecta supremæ potestatis infallibilis adaequate distincta, neg.; inadoeguate distincta, conc. (n. 787.). Nulla autem repugnantia in hoc deprehenditur, siquidem nulla unquam pugna esse potest inter Pont, solum, et Conc. œcumenicum aliquid definiens: tum quia utrumque infal­ libilitatis subjectum a Spir. Sancto, qui sibi contradicere nequit, assistitur; tum quia Conc. sine Papa nihil infallibiliter definire potest. Ad 2um dist. : Si cogerentur concilia ad intrinsecam pontifi­ ciis dogmaticis constitutionibus vim conferendam ; conc. Si ad auctoritatem extrinsecam adjiciendam, ita poscentibus rerum adjunctis ; neg. Certe, si de intrinseca auctoritate sermo est, eadem in definitionibus Pont, ex cathedra et Conciliorum inve­ nitur; utrobique enim habetur eadem Sp. Sancti assistentia infallibilitatem communicans. At minime inde sequitur Concilia esse inutilia. Multiplex enim est utilitas quæ ex synodorum ce­ lebratione redundat; uti liquet ex dictis (n. 1035. seqq.). 1084. TI. Instabis: Atqui Concilia necessaria sunt ad intrin­ secam definitionum auctoritatem, eæ enim sine approbatione Con­ cilii non videntur esse irreformabiles. Nam—1) usus Occidenta­ lium Conciliorum Generalium docet, Pontifices etiam iis præsidentes, non edidisse decreta, nisi sacro approbante Concilio. — 2) Haud semel de quaestionibus jam a R. Pontificibus definitis iterum actum est in œcumenicis Conciliis. —3) Et quidem hæc, nonnisi accurato examine instituto, definitiones antea a Pontif. 860 DISP. V. DE VISIBILI ECCLECLÆ CAPITE. editas confirmaverunt. —4) Id autem sensit ipse S. Leo, qui scri­ bens ad Theodoretum, ait: «quæ nostro prius ministerio defi­ nierat (Deus), universae fraternitatis irretractabile firmavit as­ sensu > ergo antea illud non erat irretractabile, seu irreforma­ bile; ac subdit: «sic summorum servatur auctoritas, ut in nullo inferiorum putetur imminuta libertas. » Resp. neg. subsump. — Ad luni autem dico—1) eam formulam (sacro approbante Concilio) ad summum ostenderet quod defini­ tiones fidei quando eduntur a Conciliis exigunt tum Pontificis tum Episcoporum approbationem ; sed inde non sequeretur, quod Pontifex non possit etiam solus et extra Concilium hujusmodi quaestiones infallibiliter definire. —2) Dico eam formulam recentiorem esse; coepit enim adhiberi in Lateranensi III. : his autem verbis nihil aliud exprimitur, nisi consensus Concilii, sive sen­ tentia judicio Pontificis conjuncta et subordinata. —3) Hinc pa­ tet quam diversa sit approbatio seu confirmatio, quæ requiritur ex parte Rom. Pontificis. Sane Anatolius, Ep. Constantinopolitanus, ut se excuset de Chalcedonensi canone Nicæno contrario, scribit (ep. ad Leonem): « Cum et sic gestorum vis omnis et confirmatio auctoritati vestræ Beatitudinis fuerit reservata;» de Synodo Ariminensi Damasus (in ep. ad Orientales) ait: «Nu­ merus Episcoporum, qui Arimini congregati fuerant, præjudicii vim habere non debet, quandoquidem factum illud est non con­ sentiente Romanorum Episcopo, cujus ante alios oportebat ex­ spectare sententiam; » de Epesino latrocinio pronunciat Gelasius (ep. 13. ad epp. Dardaniæ): « Dioscorum secundæ sedis Præsulem sua auctoritate damnavit Sedes Apostoiica, et impiam Synodum non consentiendo submovit. » Porro Rom. Pontificis confirmatio dici nequit mera adhœsio, ut aliqui ausi fuerunt dicere: non enim mera adhæsio intervenit ubi auctoritas Romanæ Sedis po­ stulatur; uti testatur de Nicænis Syn. Romana sub Felice III.: ubi Sedes Apostoiica consentit et B. Petri auctoritate confirmat, uti scribit S. Leo (in ep. ad Synod, sextam): ubi sine missis a Pontifice ad Ecclesiam litteris, non recipiuntur Concilia; uti declarat (in ep. Apolog.) Adrianus: ubi edicitur, Synodos «egere Romana Sede, ut firmentur et custodiantur; » uti (ep. 8.) de Leo­ ne ostendit Nicolaus. — Sed vide quæ diximus (n. 983. 1032.). ART. VI. DE INFALLIBILITATE ROM. PONTIFICIS- 861 Aii 2u,n resp.—l) indirecte: Concilia generalia iterum confir­ marunt sententias aliorum Conciliorum generalium: ita ex. gr. Concilium Florentinum iterum tractavit quæstiones dissidii in­ ter Græcos et Latinos, a concilio Lugdunensi II. jam tractatas et definitas; tertium Concilium, si illud adire vellent Græci, pro­ babiliter non recusaret tertio easdem pertractare. Sequitur ne ex hoc, quod concilia generalia non sunt infallibilia? — Similiter, Concilia iterum confirmarunt Pontificum definitiones ab Occiden­ te universo et maxima parte Orientis, jam ante Concilia, acce­ ptata: ita ex. gr. Synodus Ephesina Nestorium a Cælestino dam­ natum iterum condemnavit ; Calcedonensis Eutychetem damna­ tum a Leone; Cpna III. Monothelitas a Martino et Agathone dam­ natos : post decreta Pontificum et ante ea Concilia, definitiones hujusmodi jam erant ab Ecclesia acceptatæ. Si quid ergo aucto­ ritatis detrahant ejusmodi examina, eam non Pontifici soli, sed Ecclesiæ cura Pontifice conjunct® detrahunt; contra Catholicorum omnium sententiam. Præ oculis habeatur, nos hic agere contra Gallicanos, qui concedebant definitiones Pontificum ab Ecclesia acceptatas esse irreformabiles. — 2) Directe: Igitur huius agendi rationis causae fuit quod hæretici Pontificis sententiæ nondum acquiescentes, patronos suæ pervicaciæ plures ac potentes nacti erant; contra eorum proterviam Concilia esse utilia, imo neces­ saria, supra (n. 1036.) statuimus: omnibus, quam uni, resistere est insolentius, cedere autem minus verecundum. Ad 3. resp.— 1) indirecte, ut supra; siquidem etiam definitio­ nes præcedentium Conciliorum, et Pontificum jam ab Ecclesia ac­ ceptât®, novo examini quandoque subject® fuerunt.— 2) Directe dist.: institutum fuit novum examen confirmativum, conc.; dubi­ tativum, seu in ordine ad assensum vel dissensum , neg. Quæ ut intelligantur, animadvertendum est, vix prolata ac lecta (Act. II.) Conc. Chalcedonensis epistola S. Leonis, Patres universim accla­ masse: « Anathema ei, qui ita non credit. Petrus per Leonem ita locutus est » (ap. Harduin. tora. 2. coi. 305.). Epistolæ igitur S. Leonis examen, quod in gratiam episcoporum Illyricianorum et Palaestinensium sub finem ejusdem actionis permissum est non fuit, nec potuit esse dubitativum, cum libertate nempe assensus 862 DISP. V. DE VISIBILI ECCLESIÆ CAPITE. vel dissensus; sed confirmativum, « ut qui dubitant docerentur,* ut ibidem (coi. 307.) dicitur.—Cf. dicta (n. 983.). Ad 4U,U resp,: — 1) illud irretractabili assensu S. Leonis cer te non afficit pontificiam definitionem, ita ut sensus sit definitio­ nem ipsam non fuisse irreformabilem ante adhaesionem Episcopo­ rum, et per eorum consensum evasisse deinde irreformabilem. Nam—λ) quamvis S. Leo indulserit Marciano, ut Chalcedone ce­ lebraretur concilium, monuit tamen imperatorem (ep. 82.), ne cujusquam procaci impudentique versutia, « quasi de incerto quid sentiendum sit, sineret inquiri; » nec cujusmodi sit fides «tenen­ da, esse tractandam , sed quorum precibus et qualiter annuen­ dum: » idemque in aliis litteris (epistola 90.) eidem Marciano in­ culcavit, ne pateretur nempe fidem quasi dubiam in synodo ite­ rum tractari—6) Quod confirmatur ex ipsis verbis, quæ objiciun­ tur; dicit enim S. Leo: « Quæ [Deus] nostro prius ministerio de­ finivit; » alioquin absurde deberemus admittere posse retractari, quæ « a Deo definita sunt. »—2) Quinam igitur est sensus sequen­ tium verborum: « Universæ fraternitatis irretractabili firmavit as­ sensu?» Verba hæc afficiunt ipsam Patrum adhæsionem, ipsisque si­ gnificavit S. Leo patrum Chalcedonensium assensum « irretractabi­ lem » evasisse, ob illorum adhæsionem pontificiæ definitioni: tota ■enim irretractabilis vis decretorum concilii generalis, in his potis­ simum, quæ ad fidem pertinent, ab unitate pendet cum apostolica Romanæ Sedis seu Rom. Pontificis fide. Sane, si præter Rom. Ponti­ ficis auctoritatem definitiones conciliorum generalium irretracta­ biles essent, frustra patres Chacedonenses efflagitassent pontificiam confirmationem, ut « irretractabilia » fierent eorum decreta, prout eos præstitisse jam vidimus. 1085. III. Dices: Episcopi sunt judices nati controversiarum fidei; sed tales non essem, si Rom. Pontifex solus ex cathedra definiens esset infallibilis. Ergo. Resp. dist. maj.: sunt judices supremi, neg.; subordinati, subd., qui semper, aut semper eodem modo, debeant judicium exercere, neg.; qui quandoque judicare debent, quin tamen eadem semper ratione judicium exerceant, conc. Respondetur. Ut paucis evolvatur tota hæc difficultas, ejusque solutio clare ac plene proponatur, recolamus—1) Judicem illum ART. VI. DE INFALLIBILITATE ROM. PONTIFICIS 863 dici, qui ex publica auctoritate super aliqua controversia fert sententiam, cui parendum sit—2) Veros judices esse etiam illos, a quorum sententia ad superius tribunal appellari potest—3) sin­ gulos Episcopos in sua Ecclesia esse judices fidei; cum enim vere positi sint a Spiritu Sancto regere Ecclesiam Dei, et pars præcipua hujus regiminis sit magisterium in rebus fidei et morum; potestas in his judicandi nequit Episcopis denegari—4) cum ta­ men singuli non sint infallibiles, et sint dependentes a successore Petri; eorum judicium non est irreformabile, et potest ab eorum sententia appellari—5) Nihilominus quamdiu eorum sententia non probatur falsa, juridice præsumendum est eorum doctrinam esse catholicam; tum quia unusquisque in iis quæ cum auctoritate facit, præsumitur jure agere; tum quia pluralitas Episcoporum nequit discedere a doctrina Petri, ac proinde ut censeamus aliquem par­ ticularem Episcopum ab ea discessisse, probari id debet. At vero objectio proprie procedit de officio judicis, quod Epi­ scopis competit simul adunatis in Concilio; tunc enim videntur non esse judices, eo ipso quod Papa , vel solus , est infallibilis. Quare ut objectio directe solvatur, notemus imprimis, triplici modo posse definitionem fidei edi—1) a solo Pontifice definiente ex cathedra—2) a Concilio, cui tamen S. Pontifex definitionem a se jam editam probandam proponit—3) ab eodem Concilio, ita tamen ut res nondum definita in examen dubitationis discepta­ tionemque adducatur, et tandem ab eo definiatur. Jamvero in primo casu, Episcopi judicium non exercent, adeo­ que verum est, quod diximus, ipsos, licet judices sint, non sem­ per tameu judicare. In hoc autem nullum est inconveniens. Etsi enim Episcopis datum sit, ut non definita (si inter se et cum Ro­ mano Pontifice consentiunt) definire possint; non sequitur, ut ni­ hil in Ecclesia definire possit sine ipsis. Cum enim Christus Epi­ scopis eam potestatem in suo regno concesserit, ita tamen ut re­ gni claves uni etiam Petro tradiderit: consequens est, ut Episcopi sua potestate sine consensu successorum Petri uti nequeant; non vero, ut vicissim hi sine consensu Episcoporum ligare et solvere non possint. Quapropter ex sententia de suprema sanctæ Sedis auctoritate docendi non potest deduci, in Episcopis non inesse veram potestatem de fide judicandi; sed tantummodo duos esse SG4 niSP. V. DE VISIBILI ECCLESIÆ CAPITE. modos, quibus hoc judicium in Ecclesia legitime exerceatur: alium expeditiorem per solius Summi Pontificis sententiam, alium so· lemniorem per universalis Ecclesiæ judicium. Ita scilicet ab æterna Sapientia dispositum est, ut Ecclesiæ necessitati pro temporum varietate omni modo provisum esset. In altero casu, verum est Episcopis non relinqui examen dubi­ tationis, sed solum cognitionis , instructionis , confirmationis, quo rationem dogmatis reddere, adversarios refellere, suosque eru­ dire queant: verum est etiam ipsis non relinqui judicium utrinque indifferens, quo incerta certa efficiantur, sed solum judicium adhœsionis: at ex hoc sequitur quidem Episcopos modo ampliorem, modo minus amplam judicis fidei potestatem exercere, adeoque, ut diximus non semper eodem modo judicare; sed nullo pacto sequitur eos verum judicium non exercere cum adhœsionis judi­ cium proferunt. Revera Episcoporum assensus, in hoc casu, non est actus rnerœ submissionis, ut in ceteris fidelibus, sed est simul actus auctoritatis ; Pontificis enim definitioni assentientes, cum ipso et inter se conjuncti, universalis Ecclesiæ judicium efformant. Revera non semel accidit , ut Concilia œcumenica ea , quæ a præcedentibus Conciliis definita jam erant rursus tractarent, non quidem dubitando sed confirmando , uti patet: nihilominus cum Patres eadem doctrinæ capita novis decretis sancirent eosdemque errores novis anathematismis damnarent, negabit nemo factum ab ipsis esse verum cum potestate judicium. Neque obstat, in casu, Episcoporum judicium non posse in utramve partem ferri; id enim non est de essentia judicii. Vis enim ac ratio judicii in eo est ut sententia feratur cum cogni­ tione causæ et cum potestate ; seu in eo ut veritas aut falsitas alicujus propositionis agnoscatur et affirmetur, idque fiat a per­ sona cujus affirmatio non vulgaris et privata sit, sed legitima seu auctoritativa: quæ omnia in judicio etiam adhœsionis verificantur. « Judicare », inquit Fenelonius (Instrue, past. 20. Apri­ lis 1715.), « post judicium Pontificis, est suum judicium cum pon­ tificio conjungere. » Et pergit: « Hac ratione episcopi olim sub­ scripserunt ipsorum conciliorum generalium decretis. Eorum sub­ missio erat judicium, et eorum judicium erat submissio. Subscri­ bentes sese submittebant simul et confirmabant decisionem sy­ 865 ART. VI. DE INFALLIBILITATE ROMANI PONTIFICIS. nodi. » Atquo his omnibus consonant conciliorum acta, apud quae hæc aliæquo similes subscriptionum formulæ leguntur: . 2) « Prædietas caussas, quod unusquisque facile videt, partim futiles esse, leviorisque momenti, partim Febronianam assertionem potius evertere. Nimirum—a) Evertitur Febroniana assertio, quod canones Isidoriani ex sententiis Patrum IV. et V. seculi excripti dicuntur. Id enim probat, eam doctrinam de Rom. Pont. Pri­ matu, quam Isidorianæ collectioni, id est seculo IX. Febronius tribuit, IV. et V. seculo jam traditam in Ecclesia, ac probatam fuisse — b) Ex argumentis, quæ ducuntur ex interpolationibus, et arbitrariis restitutionibus, licet recte deducatur, eas partes interpolatas atque adjectas adulterinas esse; præpostere tamen deducitur, ab iisdem Primatus doctrinam natam esse, cum do­ ctrina, quæ ibi continetur, a doctrina ceterorum canonum nullo pacto dissonet — c) Exaggerantur ultra sanam criticam argu­ menta, quæ ab uniformitate stili, et a notis chronologicis per­ peram designatis eruuntur, quandoquidem errores in notis cbronologicis in monumentis etiam genuinis non semel reperiri eruditus quisque probe novit: quod vero pertinet ad uniformitatem stili, licet diversi canonum scriptores esse dicantur, animadvertendum est: 1. Argumentum, quod ex stilo deducitur, infidum per se ART. VI. — DE INFALLIBILITATE ROM. PONTIFICIS. 875 atque incertum esse: 2. Plerosque ex antiquis canonibus græce fuisse scriptos; adeoque ex interpretis manu, qui eosdem in latinam linguam verterit, facile induere uniformitatem potuisse. Ceterum satis est, doctrinam genuinis canonibus minime contra­ riam ibidem tradi, ut Febronii calumnia de Primatus origine ab iis repetenda protinus evanescat ». 1096. Hæc sunt quæ hoc anno, non sine speciali Dei adjutorio, de vera Religione et Ecclesia tradere potuimus. U tinam valeant ad eos, qui foris sunt, adducendos ad unum ovile, atque ad eos qui sunt intus, in vero ejus spiritu et amore confirmandos! «Cre­ damus fratres », inquiebat S. Augustinus (in Jo. tract. 32.), «quantum quisque amat Ecclesiam, tantum habet Spiritum San­ ctum ». INDEX ANALYTICUS PROOEMIUM DISPUTATIO I. DE RELIGIONE GENERATIM. Arl. Pr“imus—Germana Religionis Notio traditur. Religionis etymon—a relegendo: Tullius; a religendo: S. Aug.; rectius a religando: Lactantius—Religio quoad rem—stricto sensu vinculum di­ cit hominem Deo conjungens—declaratio—Religio duplices habet actus; immediatos ut adoratio; mediatos, ut opera misericordiæ—Religio theoretice spectata summam veritatum complectitur; practice sum­ mam officiorum—spectatur subjective, in ipso homine; vel objective , in semetipsa—Definitur: « Virtus qua vero Deo debitus honor et cul­ tus redditur » D. Thomas—huc redeunt definitiones a S. Augustino, Taparclli etc.^traditae—Religio dividitur in veram et falsam—in na­ turalem et supernaturalcm—in primaevam, judaicam et Christianam— quid quævis—Fais® sententiæ—Pseudomystici religionem collocant in nuda exteriorum operum praxi—Sentimentalist® in sensu quodam spi­ rituali—materialist® in instinctu religioso—Pantheist® in sensu infi­ niti etc. paucis refelluntur.......................................................................... 1-7 Art. Secundus—An aliquam religionem admittere neeesse sit. • » I. Declaratur Status Quaestionis. Quæstiones tractari solit®, sc. an aliqua religio existât—an sit veluti physice necessaria—an homini utilis—ex argumentis, quibus obligatio 878 INDEX ANA.LYTÎCU3 aliquam religionem pruflteudi evincitur, solutæ manent. Hic proprii qmestio non do religione revelata, sed do aliqua religione in genere— Militat thesis contra Atheos, Pantheistas, Materialising, Fatalistas— magis directo impetit Inditlcrentistas absolutos—Eudæmonistarnm et Macchiavelli sententia iisdem argumentis evertitur........................ 8-10 IJ. Solvitur Proposita Qpmakio. PROP. I.—1. Ex principiis naturali lumine notis evidenter ostendi· fur inesse homini moralem necessitatem religionem profitendi— 2. nec absque religione moralis obligatio esse aut concipi potest. A vero ergo aberrant qui humante rationis autonomiam ita sta­ tuunt, ut ipsam unicam boni et mali arbitrum, ac sibi ipsi legem esse doceant.............................................................................. 10-17 1* Pars: p. 10-14 — 2’ Pars: p. 14-17. Art. Tertius—An Religio necessaria sit Societati. §. L Exponitur Status Quaestionis. Societatem sine religione consistere posse ac tuto gubernari quinam do­ ceant— Baylius— R. Owen — Erroris origo in atheismo philosophico elapsi sæculi—ex neglectu religionis quæ mala profluant—Pius IX— Encycl. Quanta Cura....................................................... 17-18 §. II. Solvitur Proposita Quaestio. PROP. II. Religio, quot est unicum juris juslitiaque fundamentum, ita civili societati est necessaria, ut haec sine illa non possit sal­ va consistere. Qui ergo politicum atheismum inducere conantur, vera justitia legitimoque juri materialem vim substituunt; atque sub specie progressus, civilis societatis ruinam vere moliuntur. 19-23 Scholion. Aliquid attingitur de Cultu — Cultus est exercitium Religio­ nis—comprehendit omnes actus hujus virtutis—Dei cultus alterius omnino ac superioris rationis ac cultus Sanctorum et B. V. M.—hinc proprie dicitur Latria.—triplices complectitur actus: mentis, cordis, et corporis—hinc divisio in cultum internum et externum—qui pri­ vatus est vel publicus —necessitas cultus tum interni, tum externi, tum publici paucis demonstratur—Respondetur cavillationibus Tomasii et Kantii......................................................................................................... 23-28 Art. Quartus—An Indifferens sit Quamlibet Religionem Profiteri. §. I. Exponitur Status Quæstionis. Indiferentismus duplex: absolutus alius, antea explosus; alius relati­ vus, hic expendendus—hic autem particularis est vel universalis — Universalis contendit omnes religiones esse æque bonas—particularis INDEX ANALYTICUS 879 doeet quidem nnam esse veram religionem, sed inter hanc ejusque se­ rtas nullum essentiale discrimen esse arbitratur—utrumque denuntiat Pine IX— Encycl. Qu! pluribus—Syllabus—In thesi præcipue agitur de indiff. relativo universali—Idem error sub forma toleranti» Religiusæ—quæ duplex: dogmatica et civili»—vel sub forma libertati» conteienfia), libertati» cultuum, etc.- Libertatis notio paucis decla­ ratur—quid Liberales contendant—quid Ecclesia dicat de Liberali»· mo—Tolerantia politica admitting potest?—absolute, nunquam—Aypothetice, seu in quibusdam circumstantiis potest—quod tamen Ro­ mani Pdntiiicis judicio est relinquendum — Rei declaratio ex Becano, Tarquini et Divo Thoma..... .................. ................................................ 29-35 Π. Rejicitur Tolerantia Dogmatica. PROP. III. Una est vera religio, quam omne» homine» amplecti ac profiteri tenentur; adeoque impium et absurdum est systema de tolerantia dogmatica, qua cuique jus tribuitur libere cogitandi et loquendi de religione, eumque Deo cultum exhibendi , quem pro r-egionuin populorum que varietate, aut pro suo quisque lubito meliorem existimet............................................................................... 3G-41 §. III. Statuitur vera Doctrina de Tolerantia Civili. PROP. IV. 1. Unitas in vera religione ad verum civilis societatis bonum per se apprime conducit—2. atque suprema auctoritas jus habet et officium illam conservandi ac promovendi—3. si tamen graviora quandoque mala ex illa timeantur, ad ea vitanda pot­ erit pluralitas cultuum tolerari. Civilis ergo seu politica tole­ rantia non absolute, sed hypothetice tantum admitti potest. 42-47 V Pars : p. 42-45 — 2* Pars : p. 46-47. §. IV. Difficultatibus Satisfit. Dicunt tolerantiam politicam debere absolute admitti 1. quia auctori­ tati civili jus nullum est religionis unitatem promovendi aut conser­ vandi, caret quippe infallibilitate. 2. Societas civilis nihil potest in iis, quæ ad religionem spectant—habet finem diversum, et ex fine, jura—3. Secus idem jus heterodoxis quoad falsam religionem compe­ teret—4. Nec ullum periculum timendum, quippe veritas errore po­ tior—5. quia libertate gaudemus—pax turbaretur—animi ab Ecclesia alienarentur—His omnibus respondetur............................................ 47-E4 Art. Quintvis—An Possibilis sit Divina Revelatio. §. I. Quaedam de Revelationis Natura Praestituuntur. Religio necessaria ex dictis—una potest esse vera—quænam — an revela­ ta—tractationis ratio—Constitutio Dei T'ihus—Revelatio in sensu universalissimo dicit manifestationem veritatis—est humana si ab homine fit—divina si a Deo—dc hac agitur—hæc alia naturalis, alia 880 INDEX ANALYTICUS stipernaluralis — quæ proprie dicitur Revelatio—est: « veritatem nunifestatio a Deo facta per medium extra vires naturæ positum »—spe­ ctato subjecto revelante est mediata vel immediata—spectato medio est sensitiva, imaginaria, intellectualis—spectari potest subjectui et objective—Revelationis objectum duplex—complectitur etiam mysteria, veritates sc. quæ absolute et per se rationis captum exccduntdeclaratio—Adversaiii hac in re sunt Naturalist® et Rationalistœilli simpliciter revelationem negant, hi videntur eam admittere sed nomine tenus—utrique excludunt omnia mysteria—aliqui impetunt tan­ tummodo possibilitatem revelationis mediatæ......................;............ 54-62 §. IL Solvitur Proposita Quæstio. PROP. F. Divina revelatio, seu manifestatio veritatis per medium natures indebitum, sire. 1. immediata— 2.—sive mediata possibilis dicenda est—3. Imo non modo veritates, ad quas naturalis ratio pertingere potest; sed etiam mysteria, seu veritates absolute et per se rationis captum excedentes, supernaturalis revelationis am­ bitu contineri posse evidenter ostenditur............................... 62-70 1' Pars: p. 62-Co—2* Pars: p. G5-G6—3* Pars: GG-70. In fine theseos quibusdam objectionibus occurritur. Art. Sextus-An Divina Supernaturalis Revelatio sit Necessaria. §. I. Exponitur Status Quaestionis. Ecclesiæ documenta—Revelationis objectum duplex: veritates quæ per se imperviae non sunt humanæ rationi; aliæ quæ rationem humanam ab­ solute superant—Revelatio absolute necessaria supposita elevatione— necessaria etiam qnoad veritates ordinis naturalis—de his agitnr in hac thesi—agitur de illis verit. ordinis naturalis ad religionem per­ tinentibus—quatenus cognoscendæ sint ab omnibus hominibus, a toto humano genere—præscindimus a modo supernatural! eas cognoscendi, qui modus absolute exigeret revelationem — quæstio versatur circa ipsam substantiam cognitionis et quidem inpressenti ordine — harnm veritatum revelatio necessaria ett—contra Rationalistas—ista purro necessitas non physica et absoluta est—contra Traditionalistas—sed moralis—ob moralem, in qua genus humanum versatur, impotentiam eas cognoscendi—quid hæc —in quo a physica impotentia differat. 71-77 §. II. Solvitur Proposita Quaestio. PROP. VI. Tantum abest ut omnes religionis veritates ex nativa humance rationis vi derivent, ut, vel si agatur de veri talibus ad na­ turalem religionem perlinentibus, ea sit moraliter impotens ad eas assequendas: in prœsenli enim humani generis conditione, nequeunt illae ab omnibus expedite, firma certitudine, et nullo admixto errore, absque reoelalione cognosci....... . ............. Ti-&> INDEX ANALYTICUS 881 Art. Septimus— An Omnis religiosae veritatis cognitio jugi rationis progressui, exclusa revelatione attribui possit. §. I. Exponitur Status Quæstionis. Ecclesiæ documenta—Encydica Qui pluribus. Syllabus; Constitutio Dei Filius—Duplex error—1. Revelationem rationi subjicientium—rejectus in tract, de virtutibus—2. Progressistarum—Progressus quid—ejus natura paucis declaratur—est mutatio in melius—S. Thomas, S. Au­ gustinus—Rationis progressus admittendus—non modo negativus, re­ pudiando sc. errores qui veritatibus antea cognitis admiscebantur— sed etiam positivus, qui est plenior veritatis assecutio—at non neces­ sario continuus—præsertim in Religione—secus docent Rationalist» et Naturalist»—istorum systema exponitur—Religiones omnes, etiam prorsus oppositas, veluti relative veyas atque sua ætate legitimas considerant—quare supponunt theoriam de veritate relativa et muta­ bili—quam theoriam Eclectici Galli» et Pantheist ce diserte asserunt. 86-92 §. II. Solvitur Proposita Quæstio. PROP. VII. 1. Divina revelatione rejecta, nequit humanum genus ab ignorantia veritatum circa naturalem legem et religionem, philosophis aut philosophorum ope revocari. Neque ad id juverit progressus humanitarius a rationalistis confictus: qui—2. si con­ tinuus adstruitur, historice ac experientis contradicit—3. si in­ super ad religionem transfertur, quatenus religiones omnes unius primitives religionis diverses former, successive perfectiores esse dicuntur, impius est et absurdus — 4. si denique eo nomine ad­ struitur, quod omnis veritas relativa est et mutabilis, non modo absurdus et impius 'st, sed omnem etiam humanes cognitionis certitudinem pessumdat................................................... 92-102 Γ Pars: p. 92-95; 2’ Pars: p. 95-98: 3* Pars: p. 98-99; 4* Pars: p. 99-102. Art. Octavus—Notarum Revelationis Indoles et Necessitas Adumbratur. Media revelationis cognoscend» dicuntur notes, criteria, motiva crcdibilitatis—necessitas cognoscendi, et quidem cum certitudine, factum revelationis facile ab omnibus intelligitur—probatio diserte data in tract, de Virtutibus; hic tantum innuitur—inde infertur dari posse aliqua media revelationis certo cognoscend»—immo dari, facta hypothesi revelationis—quænam sunt—Rationalist»· qui nomine tenus re­ velationem admittunt, censent unicum medium osse « doctrinæ conformitatem cum principiis rationis »—sed perperam—id ostenderet doctriMazzella. be Religione et Ecclesia 56 882 INDEX ANALYTICUS nam esse veram, at nullo modo eam esse revelatam—hoc criterio rtcepto. qnælibet doctrina mysteria continens deberet excludi—Plurej Protestantes asserunt eriterinm revelationis esse ipsam revelationem quatenus vel per spiritus testimonium , vel per quemdam indindum immediate unicuique revelatio innotescat—error rejectus in tract, de Virtutibus—Vera doctrina—ex criteriis revelationis Γ alia sont nega tira—horum praecipuum est conformitas doctrinæ, quæ reveliü exhibetur, cum principiis rationis—cum moribus; cum aliis capitibus doctrinæ revelatæ—quod eriterinm non est per se necessario adhiben­ dum—raru cum fructu adhiberi potest—2° alia positiva—quorum quæ­ dam intrinseca: perfectio, sublimitas, pulchritudo doctrinæ—quædam et præcipua, extrinseca: miracula, prophetiae—de postremis præcipuc quæstio........................................................................................................... 102-109 Art. Nonus-Utrum Miracula sint Possibilia. L Germanus Conceptus Miraculi Declaratur. Quaestionis momèntum—Miraculi possibilitas definita in Concilio Vati­ cano—Miraculum a mirando—ut admiratio moveatur requiritur ut causa occulta sit, quoad se et quoad nos—et ut contraria dispositio sit in re—horum declaratio—1° Prima conditio ad miraculum est ut sit præter ordinem naturæ—hujus defectu creatio et justificatio im­ pii, etsi a solo Deo fiant, miracula non sunt—ordo naturæ triples: particularis, universalis, universalissimus, prout vel unum tantum eus, ■ vel omnia creata simul, vel ipsa ordinatio divina spectatur—effectus aliquis non ideo est miraculum quia est præter ordinem naturæ par­ ticularem—debet esse præter universalem ordinem—licet non sit pra­ ter universalissimum; nihil quippe fît præter divinam urdinationemsupierat omnem naturam creatam—quid natura, quid ordo et cursus > naturæ—modi possibiles onerandi miracula—ea non sunt contra natu­ ram simpliciter, sed tantum secundum, quid; propter potentiam obe· dientialem—^unt contra ordinem physicum non moralem—2° Altera conditio: causa occulta—Deus—An etiam Angelus?—hic quæstio d» causa principali efficiente vi sua naturali—veritas operis a veri­ tate miraculi distinguenda—quoad veritatem operis , quædam angeli facere possunt—per motum localem , vel applicando activa passivisdependenter tamen a Deo—non quoad veritatem miraculi—ratio—mi­ raculorum partitiones ex S. Thoma................................................. 109—122 §. Π. Solvitur Proposita Quaestio. PBOP. VIII. Habita ratione tum ordinis in rebus existentis. tun divinorum attributorum, miracula, seu a eventus totius natura creata facultatem, ordinemque consuetum excedentes » nulla» involvere repugnantiam dicenda sunt: imo dinince virtutis perftdio, etiam prout naturali lumine innotescit. potestatem tae­ trandi sibi omnino vindicat...... .......................................... 122-123 INDEX ANALYTICUS 883 Art. Decimus—Utrum miraculis insit vis probandi id in cujus confirmationem fiunt. §. L Exponitur Status Quæstionis. f Vis probandi quoad se—patet ex dictis—quoad nos, expenditur—necesse est ut certi simus de objectiva miraculorum veritate—quæ tri­ plex est: historica, philosophica et relativa — quid quævis—possunt certo cognosci—adversarii inficiantur Γ", quia testimonium humanum probabilitatem tantum gignit ; quia testes fallibiles sunt—Hume— 2*“ quia vires naturæ incompertæ; quia vis diabolica potens—nec pro­ inde licet homini cognoscere quinam sit eorum operum auctor—quid nos contendimus—sufficit ostendere nobis certo constare posse quo­ rumdam effectuum Deum solum esse auctorem—3*n quia gratia mira­ culorum est gratia gratis data—et homo posset uti ea potestate ad falsitatem roborandam—nec Deus eo in casu concurreret ad menda­ cium ............................................................................................................. 128-133 §. II. Solvitur Proposita Quæstio. PROP. IX. Miraculis, si in confirmationem divinæ revelationis ad­ hibeantur, invicta vis inest eam probandi 1. non modo quoad se, sed etiam quoad nos: nisi enim de omnibus et singulis, de mul­ tis tamen potest nobis cum certitudine constare—tum 2. ea vere sicut narrantur extitisse—tum 3. ea vere esse miracula—tum de­ nique 4. eadem ad revelatam doctrinam confirmandam fuisse pa­ trata............................................................................ 134-146 1* Pars: p. 134-136—2* Pars : p. 136-139—3· Pars: p. 139-145. 4* Pars: p. 145-146. Art. Undecimus—Utrum Prophetia sit Possibilis, et quaenam sit ejus vis Probandi. §. I. Exponitur Status Quaestionis. Propbetiæ nominalis definitio—latissimo sensu propheta interpretator, compositor sacrorum hymnorum, doctor, immo quandoque cantor—sen­ su proprio et minus stricto prophetia est prædictio rei occultæ—præteritæ, præsentis vel futur»—strictissimo sensu est « præcognitio et prædictio certa eventus libere futuri" —huc redit definitio Cassiodori — quæ declaratur—Quæstiones tractandæ—1* prophetiæ possibilitas— quod duo complectitur—n) utrum Deus ea quæ libere futura sunt præscire possit—Ô) utrum eadem possit aliis manifestare—hoc alterum corfstat ex iis quæ dicta fuerunt de revelationis possibilitate—illud primum impugnatur duplici potissimum ratione—vel quia illa futura non habeant objectivam veritatem—Voltaire—vel quia futurorum ac­ tuum cognitio libertatem destrueret—antiqua objectio a Scholasticis soluta, a Rationalistis renovata—Kant, Wegscheider—2* vis probandi 884 INDEX ANALYTICUS prophetiœ sen ejns cognoscibilitas—prophetia cum miraculo confortnrin quo conveniunt, in quo discrepant—quid probandum........... 146-154 §. II. Solvitur Proposita Quæstio. PROP, X. 1. Recta ratio eoidenter ostendit , Deum futura libera cognoscere, eamque scientiam posse aliis communicare: prophetis igitur, quce est certa eventus libere futuri praedictio, posiibilii dicenda est. 2. Cum vero futurorum liberorum certa cognitio Deo soli competat; prophetia in revelata· doctrine? confirmationem pro­ lata, divinæ ejus originis ineluctabile suppeditat argumentum. 1* Pars: p. 155-160—2* Pars: p. 160-164. DISPUTATIO II. DE REVELATIONE CHRISTIANA. Religio revelata ex dictis possibilis, conveniens, necessaria—per mira­ cula et prophetias certo cognosci potest—gradum facimus ad ejusdem existentiam—investigatio ad Christianam revelationem restringitur— ratio.............................................................................................................. 165-166 Art, Ferimus—Utrum Quatuor Evangnlia et Actus Apostolorum sint libri Authentici. §. I. Exponitur Status Quaestionis. Miracula et prophetiæ potissimum colliguntur ex libris, qui apud nos Scripturas Sacret auctoritatem habent—h*i ut monumentum histori­ cum hic considerandi—agitur in thesi de aut h en lia historica quatuor Evangeliorum et actuum Apostolorum—etiam de eorumdem genuinitate et integritate—authenticus liber non idem ac genuinus—integritas libri dicit immunitatem a corruptione—quæ tripliciter contingere pot­ est : interpolatione sc., mutilatione, sensus depravatione—quum ista tria non dantur, integritas est substantialis—huic si accedat immu­ nitas a corruptionibus etiam accidentalibus, integritas dicitur abso­ luta—in hac thesi satis erit probare integritatem substantialem ho­ rum librorum—De quatuor Evangelistis quædam notantur... 166-171 §. Π. Solvitur Proposita Quaestio. PROP. XT. Quod quatuor Jests Christi Evangelia 1. genuina—2. sub­ stantialiter integra—atque 3. veracia sint, tanta argumentorum INDEX ANALYTICU8 885 υι demonstratur, ut nemo eorum historicam, authentiam inficiari aut solum in dubium revocare possit, quin fidem omnem histori­ cam respuat, ac evidentibus rationis principiis pervicaciter con­ tradicat................................................................................................................... 171 1’Pars: p. 171-178—2’ Pars: p. 178 183-3’ Pars: p. 183-187. Sholion rejicit quædam, quæ contra genuinitatem, integritatem et veracitatem Evangeliorum adduci solent........................................... 187-190 Art. Sectili dus — An Christianae Revelationis Veritas miraculis comprobetur. PROP. XII. Miracula in christianæ revelationis confirmationem edi­ ta tam multa sunt, tam splendida, ut cujusque mens, nisi sponte caecutiat, facillime convincatur, religioni Christi divinam omni­ no originem esse adscribendam...................................... 190-204 Scholion agit de mythica explicatione Strauss et Renan........ 204-205 Art. Tertius—An Christi Resurrectione Veritas Christianae Religionis Demonstretur. PROP. XIII. 1 Quemadmodum certo constat Christum non semel praedixisse se esse resurrecturum—ita 2. nullatenus dubitari pot­ est rem ita contigisse, sicut ab eo fuerat praedicta.—3. Cum autem haec a mortuis resurrectio divinum opus sit, atque praecipuum fi­ dei nostrae fundamentum; eadem, sive uti prophetia sive uti mi­ raculum spectetur, christianæ religionis veritatis invictum existit argumentum.............v·,................................................... 206-218 1’ Pars: p. 206-208 — 2’ Pars: p. 208-215—3’ Pars: p. 215-218. Scholion. Quibusdam difficultatibus satisfit.................................... 218-223 Art. Quartus — Utrum Divina Christianae religionis origo ex ejus Propagatione et conservatione rite probetur. §. I. Quaedam Praenotantur. Propagatio et Conservatio Christianismi duplicem vim probandi habet— 1. uti miraculum—non in ordine physico sed in ordine morali—opus omnem humanam industriam ac potentiam superans—quin tamen me­ dia humana excludantur—2. uti prophetia—quo pacto—Christi Reli­ gio licet mente possit distingui, separari tamen nequit a Christi Ec­ clesia—ita quippe Religiunem instituit ut Ecclesia esset—quid inde sequatur.......................................................................................................... 223-225 §. IL Solvitur Proposita Quaestio. PROP. XIV. Celerrima et universalis christianæ religionis propa­ gatio, ejusque mirabilis perpetua conservatio 1. non semel clare a Christo praedicta—2. factum est ob omnium oculos positum — <886 INDEX ANALYTICUS 3. quod nulla humana industria aut creata vi explicari potest, sed specialem postulat Dei protectionem: propterea cum ut pro­ phetia. tum ut miraculum, divinæ ejusdem religionis origini jugt et infallibile reddit testimonium................................................... 225-246 Γ Pars: p. 225-227—2’ Pars: p. 227-233—3* Pars: p. 233-246. Scholion. Quid datis argumentis opponant Wegscheider et Gibbon. 246-249 Art. Quintus — Utrum revelatio Christiana contineatur solum in libris scriptis, an etiam in sine scripto traditionibus. §. L Exponitur Status Quæstioni^. Quæstionis limites—quæritur, utrum præter verbum Dei scriptum ad­ mittendae sint orales traditiones—lu Traditionis conceptus—latissimu sensu traditio importat quamlibet doctrinam aut institutum quocum­ que modo ad posteros transmissum—hæc traditio considerari potest objective, active, complexive—sensu minus lato traditio restringitor ad id quod transmittitur sine scripto—sensu stricto et theologico complectitur id tantnm quod ad fidem et mores spectat, viva vvce ad nos transmissum—de hac nos hic agimus—2° Traditionis partitio­ nes—a) ratione objecti traditio dispescitur in dogmaticam et mora­ lem—b ratione snbjecti, in universalem et particularem—c} ratione durationis, in perpetuam et temporaneam—d) ratione obligationis, in necessariam et liberam—e] ratione auctoris in divinam, aposto­ licam et ecclesiasticam—et apostolica subdividitur in simpliciter apostolicam et apostolico—divinam—quid quævis—iis non eadem inest probandi vis—hinc quærunt catholici critérium quo simpliciter apo­ stolica a divina traditione discernatur—pro quo inspicienda ipsa tra­ ditionis materia—a quo ac quomodo proponatur aliqua doctrina vel institutum—suprema regula est Ecclesiæ judicium—3‘ Quid novatores contendant quoad traditiones earumdemque probandi vim—quid Eccle­ sia Catholica—Concilium Tridentinum........................................... 250-256 §. Π. Solvitur Proposita Quæstio. PROP. XV. Christiana revelatio non modo continetur in libris scri­ ptis, 1. sed etiam in sine scripto traditionibus, quee ipsius Chri­ sti ore ab Apostolis acceptée, aut ab ipsis Apostolis Spiritu San­ cto dictante quasi per manus traditœ ad nos usque pervenerunt— 2. Imo tanta est christianæ· traditionis amplitudo, ut tum dojmata exhibeat in Scripturis contenta, tum aliorum plurium font unicus existât. Traditio igitur, spectato comprehensionis ordine, latius patet quam Scriptura............................................................. 257-269 I* Pars: p. 257-264—2’ Pars: p. 264 269. INDEX ANALYTICUS 887 §. III. Praecipuis Objectionibus Satisfit. Objectiones alia ex quibusdam Scripturæ Sacræ testimoniis — quæ testimouia ad très classes reduci possunt — quatenus vel Scripturæ decent nihil esse addendum verbo Dei — vel expresse docent Scri­ pturas esse sufficientes—vel aperte damnant traditiones—horum testi­ moniorum verus sensus indicatur—et ostenditur ea nihil facere contra thesim—objectiones aliæ ex dictis Patrum—sed Patres unanimiter ac perspicue, tum theoretice tum practice, divinas traditiones admittunt— Ad recte intelligenda Patrum dicta quoad apparentiam repugnantia, quædam regulæ statuuntnr.................................. 269-276 Art. Sextus—Utrum Scripta SS. Patrum sint media conservandi ac cognoscendi divinas Traditiones. §. I. Exponitur Status Quæstionis. Monumenta in quibus traditiones reperiuntur, sunt multiplicis generis— hic agimus tantum de SS. Patribus, prout doctores sunt ac testes tra­ ditionis— Pater Ecclesiae quid—Patres Ecclesiæ dicuntur viri qui doctrina eminent—qui sanctitate florent —qui antiquitate vigent—qui expressa vel tacita Ecclesiæ designatione gaudent—ad eam autem ha­ bendam, Ecclesia postulat dictas tres qualitates—quarum una vel al­ tera deficiente, ceteris manentibus, habentur Doctores aut Scriptores Ecclesiastici—in his sanctitatis eminentia, in doctoribus antiquitas desideratur—doctoris titulus ampliorem exigit doctrinam quam nomen Patris—In scriptis Patrum duplex doctrinæ genus, profana et sa­ cra—quoad priorem tanti valet eorum auctoritas, quanti rationes quas adducunt—quæstio est de doctrina sacra—de hac quæritur quænam sit PP. auctoritas—Excessus duplex—Novatores flocci faciunt Patrum auctoritatem—Jansenistis autem vel unius Patris auctoritas Ecclesiæ auctoritati præferenda videbatur—vera doctrina.................... 277-286 §. Π. Solvitur Proposita Quæstio. » PROP. X.VI.—1. Consensus Patrum moraliter -unanimis in rebus fi­ dei et morum, irrefragabile exhibet divinae traditionis testimo­ nium. Neque necesse est, ut consensus ille directe ac immediate semper demonstretur; sed optime infertur—2. ex explorato occi­ dentalium omnium suffragio—3. ex testimonio plurium doctrina ac fama Insignium, qui diversis aetatibus floruere, ceteris non reclamantibus — 4. imo ex paucorum etiam testimonio , si in iis rerum adjunctis feratur, ut rvidens sit. illud communem Eccle­ siae fidem referre............................................................................ 287-296 1· Pars: p. 287-291—2’ Pars: p. 291-293—3* Pars: p. 293-294. 4* Pars: p. 295-296. 888 INDEX ANALYTICUS Art. Septimus-Utrum Theologorum Consensus ao Fidelium sensus certum exhibeant divinae Traditionis Testimonium. §. I. Exponitur Status Quæstionis. Scholœ institutio habita sæc. XII —ipsius munus est doctrinam a Pa­ tribus acceptam nova ac pressiori methodo proponere ac docere—id præstiterunt Scholastici—quorumdam defectus non debent in ipsam Scholam transferri—munera Scholastic® Theologi» ex Cano—auctori­ tas quanta—non agitur de ductrina mere humana, sed de doctrina sa­ cra—nec quæstio est quid unus aut alter sentiat, ceteris contradicen­ tibus—quaeritur de auctoritate Theologorum quando unanimi consen­ su aliquid docent—uti certam sententiam vel de fide, vel theologice certam— Quoad communem fidelium sensum et consensum duo notan­ tur—eum manifestari tum explicitis theoreticis sententiis—tum im­ plicite, usibus, ritibus, precibus etc.—quoad quædam doctrinæ capita, doctorum atque sapientum solum expetenda est sententia—vulgus ea implicite profitetur, quatenus illud in his rebus credere ac sentire profitetur, quod Ecclesia credit ac sentit.................... .................. 297-300 §. Π. Solvitur Proposita Quæstio. PROP. XVII.—1. Concors theologorum doctrina de read fidem aut mores pertinente, legitimum ac certum critérium est divina tra­ ditionis—2. Atque idipsum tribuendum est catholico sensui ac consensui totius populi christiani, sive ille explicita professione declaretur, sive implicite factis ac praxi contineatur...... 301—306 1* Pars ; 301-304—2’ Pars : p. 304-306. SCHOLION. Quid de quibusdam sententiis, quæ dicuntur olim communi­ ter receptæ, ct deinde vel fais» invent» sunt vel saltem in dubium re­ vocat»—probatur illas sententias nunquam fuisse vere communes. 306-309 Art. Octavus — Quinam sit usus Scripturae et Traditionis in Theologia. Quid proprie veniat nomine Theologi» supernaturalis—quænam theolo­ gi» munera—theologia habet fontes ex quibus sua argumenta ducit— hi dicuntur loci theologici—qui proprie continentur divina revela­ tione—non respuitur tamen humanarum scientiarum adjumentum— argumentum rite desumptum vel ex uno Scripturæ loco, irrefragabile est—lucus debet esse ex Scripturis canonicis—ex authentica editio­ ne—retineri debet sensus quem vel Ecclesia vel unanimis Patrum in­ terpretatio declaravit—Scripturæ sensus alius litteralis . alins spiri­ tualis—sensus literalis est vel proprius vel figuratus—sensus spiri­ tualis vel mysticus alius est allegoricus ; alius tropologicus, alios anagogicus — quibus addi potest sensus accomodatitius — ex sensu 889 INDEX ANALYTICUS literali semper desumi potest argumentum certum—ex mystico, ali­ quando—ex accomodatitio, nunquam—verba Scripturæ sumenda sensu proprio—nisi ex eo sequeretur aliquid absurdum—Traduntur regulæ quoad usum traditionis—traditio duplicem habet auctoritatem, Aumanam et divinam—hinc diversa ad probandum vis—monumenta tradi­ tionis sunt præcipue Ecclesiæ definitiones—deinde scripta Patrum— quædam adduntur de auctoritate Theologorum—et de communi sensu fidelium....................................................................................................... 309-317 Series Romanorum Pontificum.................................................................... 318-324 Concilia (Ecumenica................................................................................................. 325 Elenchus Scriptorum Ecclesiasticorum................................................... 326-331 DISPUTATIO III. DE INSTITUTIONE ET CONSTITUTIONE ECCLESIÆ. • ’/> i* P 1 '1 ' X' V ·ί · Christianam religionem veluti in abstracto hactenus consideravimus— nunc quæstio in concreto constituitur—quænam est Christiana reli­ gio—quæstionis momentum—tractationis partitio atque methodus. 333-334 Art. Primus-Notiones Praeviae Traduntur. Ecclesia vi nominis est vocatorum coetus—translate sumitur pro loco in quo coetus aguntur—sensu latissimo complectitur fideles omnes viato­ res, purgantes, comprehensores—etiam Angelos—sensu minus lato di­ cit viatores omnes ab initio ad mundi finem—juxta hanc significatio­ nem distingui potest triplex ecclesiæ status, legis naturæ sc., legis scriptæ, legis gratiæ—in priori nullam habebat determinatam formam —in altero forma Ecclesiæ ad tempus determinata quoad populum hebraienm—in tertio ecclesia novam ac perfectam formam accepit—sen­ su stricto ecclesia complectitur viatores in N. T.—hunc retinemus— Ecclesia docens est Pastorum cœtns—Ecclesia discens prout a praepo­ sitis distinguitur est populus fidelis—Cœtns ex ntraque coalescens di­ citur simpliciter Ecclesia—sic accepta, particularis alia; alia uni­ versalis—hæc agitur—Definitio realis Ecclesiæ— cur vera Catholica hic traditur—circa definitiones doctorum ante et post Concilium Tridentinum traditas quædam adnotantur— vera definitio declaratur, at nondum adstruitur nec propugnatur—præcipne hæreticorum definitiones indicantur..... ........... 334—341 890 INDEX ANALYTICUS Art. Seen nd ns—Generalis Conoeptus de Constitutione Ecclesiae. In Ecclesia duplex elementum—continet aliquid do se invisibile, at ali­ quid etiam visibile—Utriusque ratio—illud anima, hoc corpus Ec­ clesiæ vocari solitum—hujus fundamentum in Scripturis—in Ecclesia quædam veluti Incarnationis continuatio—quo sensu—ex Scripturis et Patribus confirmatur—quid animam, quid corpus Ecclesiæ constituat fusius evolvitur—ex dictis colligitur n) Ecclesiam promissionum esse Ecclesiam visibilem: ratio—b) Ecclesiam esse societatem essentialiter supernaturalem—c) eam merito dici habitaculum Dei, sponsam Spiri­ tus Sancti, immo Sp. Sanctum esse cor Ecclesiæ— d) perpetuam esse unionem inter Christum, Ecclesiæ caput, et Ecclesiam, corpus Chri­ sti—e) dona gratis data non omnibus Ecclesiæ membris dari, proin- deque ipsam esse societatem inaequalem—f) dona ipsa quæ ad omnes ordinantur, non omnes eadem mensura, nec semper, nec eadem perfectione possidere, proindeque non umnes eadem ratione esse Ecclesiæ membra......................................................................................................... 342-452 Art. Tertius—An Christus sit Immediatus Ecclesiae Auctor, eique verae Societatis formam dederit. L Exponitur Status Quaestionis. Duplex veritas hic propugnanda—Rationalist® mythici Ecclesiam a Chri­ sto institutam fuisse negant—docent incœpisse sæc. II.—qua ratione— ex diversis principiis ad eamdem conclusionem devenerunt Sociniani— tria sunt vindicanda—1* Christus ipse immediate Ecclesiam instituit— Quænam conditiones ut Christus dicatur et sit Ecclesiæ fundator et quidem immediatus—Ecclesia concepta ante Christi mortem; nata in morte Christi; promulgata in die Pentecostes—2° Christus Ecclesiam instituit in formam veræ societatis—argumemta afferenda—Societatis definitio traditur et declaratur—3* Hæc societas distincta est a syna­ goga—Ecclesia Christi quodammodo extitit ab ipso mundi initio—at quoad genericam rationem—incœpit ab Adam non autem ab Abel, ut aliqui vellent—horum rationes paucis solvuntur—Ecclesia primitiva eo expressior, quo Christi adventus propior—attamen Ecclesia a Christo fundata differt a synagoga statu et forma—scilicet quoad fi­ dem, efficaciam sanctificandi, regimen, privilegia et prærogativas. 352-360 §. H. Solvitur Proposita Quaestio. PROP. XVIII. Etsi aliquo vero sensu Ecclesia Christiana a mundi exordio exstiterit; 1. habita tamen ratione praesentis status et forma, Christum immediatum sui Auctorem habuisse dicenda est.—2. Cum autem Christus, qui Deus est, in formam verce so­ cietatis eam fundaverit ac instituerit, aperte sequitur, Eccle- ' INDEX ANALYTICUS siam, spectata ipsius 891 origine immediata, societatem esse di­ vinam................................................................................................................ 360-366 Γ Pars : p. 360-362 — 2* Pars : p. 362-366. Scholion. Praecipuis objectionibus satisfit....................................... 366-369 Art. Quartus—An ex Christi Institutione Ecclesia sit essentialiter Visibilis. §. I. Exponitur Status Qusstionis. Visibilitatem Ecclesiæ diversimode Novatores impugnarunt et impu­ gnant ad novitatis notam in suis sectis eludendam—hi ad aliquot classes reduci possunt—alii eam omninu negant—alii dicunt Ecclesiam ex ordinatione divina esse visibilem, at non essentialiter et indefectibiliter—alii duplicem fingunt Ecclesiam, visibilem et invisibilem, et hanc tantum vocant Ecclesiam promissionum—alii verbis visibi­ litatem profitentur, re negant—Vera doctrina: Ecclesia est non modo materialiter, quod patet, sed etiam formaliter visibilis—uti vera Ecclesia Christi—in ea distingui possunt anima, corpus, proprieta­ tes—quoad corpus est visibilis per se; quoad animam, per aliud; quoad proprietates partim per se, partim per aliud—declaratio—porro Ecclesia est essentialiter visibilis—et quidem uti factum vere di­ vinum,—credimus tamen Ecclesiam esse—sed motivum propter quod creditur est aliud ab eo ob quod Ecclesia videtur—quomodo nonnulli theologi quæstionem hanc solverunt.............................................. 369-376 §. II. Solvitur Proposita Quaestio. PBOP. XIX. Ecclesia Christiana ita est formaliter visibilis, seu vi­ sibilis uti vera Ecclesia, uti Ecclesia, quam vocant, divinarum promissionum, ut, ex Christi institutione, visibilitas ad ipsam ejus essentiam pertineat: Ecclesia igitur, spectata ipsius natura, non Divina aut humana tantum, sed indivise Divino-humana societas dicenda est...................................................... 376-382 Scholion. Difficultatibus satisfit........................................................... 382-385 Art. Quintus—Quemnam sibi finem praestituerit Christus in Ecclesiae Institutione. §. I. Declaratur Status Quaestionis. Societatis essentia ex fine detei minanda—Finis Ecclesiæ perennem fa­ cere Christi missionem in terris—Christi missio Dei gloria per ho­ minum salutem procurandam—probatur ex Scripturis—hinc Ecclesia est societas spiritualis et supernaturalis—hoc tamen non impedit quominus jus habeat ad media etiam materialia—conflatur quippe ex hominibus—est Societas religiosa—imo est ipsa religio Christiana— unde ut nulla Christi Ecclesia non imbuta Christianismo, sic nullus verus Christianismus extra Christi Ecclesiam.......................... 386-389 ιμ ·0 1 * 892 INDEX ANALYTIGUS §. II. Solvitur Proposita Quæstio. PROP. XX. Finit, quem sibi Christus prcestituit in Ecclesia insti­ tuenda, fuit, ut in Ecclesia et per Ecclesiam perennem faceret suam visibilem in terris missionem; adeoque ut per eam, celernam hominum salutem procurando, Dei gloriam promoveret. Ecclesia itaque, spectato praesertim ipsius fine, societas est religiosa, spi­ ritualis, et supernaturalis: scilicet est ipsa Christiana religio in concreto, a qualibet alia societate plane diversa............ 389-393 Aa?t. Sextus-Utrum Christi Ecclesia Legalis societas sit, atque Ethice necessaria. §. I. Exponitur Status Quaestionis. Duplex quæstio—Γ Utrum Ecclesia sit societas legalis—legalis socie­ tas dicitur illa quæ est secundum legem—lex triplex: naturalis, pusitivo-divina, positivo-humana—Ecclesiam jure positivo-divino institu­ tam negat Christianus nemo—est proinde legalis relate ad jus divi­ num—an habeat etiam vim ex jure naturali—jus naturæ absolutum ab hypothetico distinguendum—Ecclesia est positivæ institutionis et præter omnem juris naturæ exigentiam—ex absoluto ergo jure nulla saltem positiva determinatio et præscriptio quæ Societatem Ecclesia­ sticam attingat—secus dicendum si jus naturæ hypotheticum specte­ tur—hic proprie agitur legalitas relate ad jus positivo-humanum— quæritur an Ecclesia jus habeat seipsam in aliquo regno stabiliendi et propagandi, quin gubernii jura violentur—2* utrum Ecclesia sit ethice necessaria—necessitas porro duplex : medii et præcepti—quid utraque—pertinere ad animam Ecclesiæ necessarium est necessitate medii—pertinere in re ad corpus necessitate præcepti—hinc impetentia, ignorantia invincibilis ab ea ineunda excusant—hinc patet quomodo intelligendum illud sit « extra Ecclesiam nulla salus »....... 393-399 Π. Solvitur Proposita Quæstio. PROP. XXI. 1. Quemadmodum Ecclesia, habita etiam ratione sive constitutionis populi Judaici, sive status societatum gentilium, legitime fuit instituta—ita 2. nunc jus habet se propagandi apud omnes gentes—3. imo, ex Christi institutione , ita omnibus in­ cumbit necessitas ei adhaerendi, ut scienter extra eam ver­ santibus nulla sit spes salutis. Ecclesia itaque societas est tum legalis, tum etiam ethice necessaria.............................. 399-408 1* Pars: p. 399-401—2* Pars: p. 401-403—3* Pars: p. 403-408. 893 INDEX ANALYTIGUS Art. Septimus — An ex Christi Institutione Ecclesia sit Societas Inaequalis. L Exponitur Status Quæstionis. Societas inœqualis illa in qna quum jurium exercitium, tum ipsa jura diversa sunt apud diversos—1° Statuitur vera doctrina—Ex Ecclesiæ documentis, quæ efferuntur, constat n.) Ecclesiæ corpus distinctum esse Iin clericos et laicos—δ) in clericali ordine veram esse Hierarchiam —ordinis conceptus enucleatur—c) tum distinctionem inter clericos et laicos, tum hierarchiam esse juris divini—hinc ab Ecclesia remo­ vetur forma democratica—ergo populo jus nullum pastores eligendi— aliud est eligere pastores; aliud petere; aliud de iis testimonium PROP. XXII. 1. Ex Christi institutione essentiale viget discrimen reddere—Episcoporum electio per se ad Rom. Pont, pertinet—quod jus II. Solvitur Proposita Qusstio. clericali veri nomi­ Clericos inter et Laicos —2. atque in ordine potest ab eo ad alios recte deferri—hierarchia definitur et declaratur— nis hierarchia, seu sacer principatus fuit institutus, cui non di­ 2° Errores —a) Marsilius Menandrinus in potestatem libro « Defensorium Pacis n rigendi solum facultatem sed regendi Christus tribuit. docuit supremam Ecclesiæ potestatem residere in fidelium coetu—a quo Ecclesia ergo jure divino est societas inaequalis, atque a demo­ ad Principes sæculares transmissa fuit—eamque vi coactiva esse de­ cratica regiminis forma penitus aliena.......................... 415-425 stitutam—δ) Novatores omnem distinctionem negant inter clericos et 1* objectionibus Pars: p. 415-418 —2* — Pars: p. 418-425. In laicos fine — thesis occurritur docent plenitudinem potestatis esse apud populum—hinc neces­ sitas popularis suffragii in electione ministrorum—c) Edmnndi RiArt. Octavus-Quamnam Regiminis formam in Ecolesia (cherii error: claves toti Ecclesiæ traditæ—potestas per unum mini9 * instituerit Christus. sterialiter exercetur—quod systema Van-Espen, Febronius, plus mi§. adoptarunt I. Declaratur Status Quaestionis. nusve Jansenistæ ............................................. 408-415 Formae simplices regiminis tres: Aristocratia, Oligarchia, Democratia— ex his formae mixta quatuor—Regimen Ecclesiæ ex dictis non est democraticum—constat apud Catholicos veram monarchiam fuisse a Christo in Ecclesia institutam—monarchia hæc tamen nova est et singularis, quia S. Pontifex Christi Vicarius, ceterique Episcopi vere principes—Monarchia autem Ecclesiæ, juxta multos, est simplex omni­ no—Gallicani eam aristocratia temperatam dicunt—alii etiam demo- 894 INDEX ANALYTICUS cratia—Bellarminns—Discrimen inter theologos prim® sententia et Bellarminnm non est ret sed nominis—constat ex modu quo utrique suam sententiam explicant—Monarchia ab Arist. definitur: « Suminum penes unum imperium, sine superioris, aut æqualis, populi vel alte­ rius principis consortio”—hinc tria requiruntur 1. unitas imperii in capite—2. universalitas subjectionis in membris—3. Indivisio summa potestatis in nno capite residentis — hinc divers® sententiæ facile componuntur—Zallinger. Devoti............................................................ 425-431 §. Π. Solvitur Proposita Quæstio. PROP. XXIII. Etsi forma regiminis in Ecclesia non uno ex capite nova est et singularis: si tamen monarchicum regimen ad eum revocetur conceptum , quem communiter philosophi tradiderunt, illud nempe esse e summum penes unum imperium, sine superio­ ris aut ecqualis, populi vel alterius principis consortio n; nemini dubium esse potest, in Ecclesia Christi, ex ipsa sui Auctoris in­ stitutione, veram et simplicem monarchiam vigere.... 431-438 Art. Nonus — Utrum ex Christi institutione Ecclesia Societas sit Perfecta. §. L Exponitur Status Quaestionis. Ecclesiam civili societati subjiciunt 1. qui jus in sacra patrimonium populi esse asserunt—2. Regalist® Ecclesiam putantes quasi collegium quoddam in civili Societate existens—Horum errorum fontem et cau­ sam et consequentias assignavit Pius IX in pluribus allocutionibus— Societas perfecta ea est quæ est in se completa adeoque media habet sufficientia ad suum finem obtinendum—non necessario habet ea me­ dia realiter sed virtualiter, quatenus potest ea jure ab alia socie­ tate repetere....................................................... 438-441 §. Π. Solvitur Proposita Quæstio. PROP. XXIV. Ecclesia a Christo fundata, habita ratione tum finis ei propositi tum positivas voluntatis sui divini institutoris, perfectce societatis formam obtinere censenda est: proinde propriis et constantibus juribus pollens eam sibi vindicat libertatem, ut in suo munere obeundo nulli civili potestati subjaceat.......... 441-447 Objectionibus satisfit post probationem thesis— Art. Decimus-Quinam sit Habitus Ecclesiae ad Reliquas Societates. §. L Exponitur Status Qusstionis. Mira analogia inter errores circa Christum Redemptorem et errores cir­ ca Ecclesiam—Societas omnis Ecclesiastica vel civilis—Hujus tri­ plex species—1. Infidelium—quid quoad istos Ecclesia facere possit, INDEX ANALYTICUS 895 quid nequeat—2. llæreticorum—hi eunt Ecclesiæ subditi licet non sint membra—in eos Ecclesia per se posset animadvertere—quando uti hoc jure debeat, ipsius Ecclesiæ judicio relinquitur—3. Catholi­ corum—hujus societatis quinam habitus ad Ecclesiam—non æqualitatis; nec superioritatis: probatur—ergo inferioritatis—non quidem di­ recte sed indirecte—quæ indirecta subordinatio requirit tum ut so­ cietas civilis nihil agat in Ecclesiæ damnum—tum ut auxilia Ecclesiæ præstet ad proprium finem necessaria—declaratio—expenditur Const. Unam Sanctam—hæc dogmatica esse probatur—in ea Bonifacius VIII expresse docet subjectionem civilis potestatis spirituali potestati Ec­ clesiæ—ergo ista doctrina non est mera opinio—saltem ad depositum catholics doctrinae certo pertinet....................................................... 447-455 §. II. Solvitur Proposita Quæstio. PBOP. ΑΊΓ. Si de habitis quæratur Ecclesiam inter et civilem ca­ tholicorum societatem, is 1. neque in separatione consistit, qua civilis societas indifferenter se habeat in iis quæ ad religionem pertinent—2. neque in tali subjectione, ut in rebus temporalibus et sub respectu finis temporalis, civilis societas Ecclesiæ sub­ sit.—3. Sed in ea subjectione, qua in rebus vel temporalibus, concurrente ratione seu necessitate finis spiritualis, civilis so­ cietas Ecclesiæ cedere debeat. Merito igitur Ecclesia dicitur ci­ vili societate superior......................... ....................... 456—466 1* Pars: p. 456-459; 2* Pars: p. 459-460; 3* Pars: p. 460-466. Difficultatibus respondetur sub finem thesis. Art. Deci: us F*r*i: lus—Quaenam sint membra Ecclesiae. λ: rponitur Status Qusstionis. Inter eos qui sunt de Ecclesia, non omnes eadem perfectione ad eam pertinent—hic quæstio non de membris vivis atque perfectis—sed de iis qui de corpore Ecclesiæ sunt—membrum Ecclesiæ ille qui externa vincula minime abrupit—quæ vincula sunt fides per baptismum susce­ pta; sacramentorum communio; subjectio legitimæ auctoritati—Hinc 1° Catechumeni pertinent perfecte vel imperfecte ad animam, minime autem ad corpus Ecclesiæ—eruitur ex Conciliis et Patribus—ratio est quia desunt vincula, baptismus præsertim—2’ Hæretici publici non sunt membra Ecclesiæ—ratio, quia subjectio auctoritati et ejusdem fidei professio desiderantur—nec obstat quod ab Ecclesia puniantur— vel quod retineant characterem Sacramentorum—vel qnod habeant vera sacramenta—ratio—3° De hcereticis occultis variæ sententiæ—negans Snaresii, affirmans Bellarmini—huic assentimur—quæ sententia com­ munis est apud Patres—communior apud Theologos—confurmis statu­ tis principiis—usurpata quandoque ab ipsa Ecclesia—quid de difficul­ tate quæ exurgere videtur ex Bulla Ineffabilis Deus—4* Schismati- 896 INDEX ANALYTICU8 eos non esse membra Ecclesiæ ex Patrum doctrina constat et ratione evincitor—5‘ Excom muni cati excommunicatione majori—alii tolerati, alii vitandi—illos esse membra Ecclesiæ est fere commnnis opinio— bos esse affirmat Suarez cum aliis, negat Bellarminus—hujus senten­ tia, cui adhæremus, probatur ex ipsa Ecclesiæ praxi, ex Scripturis et ex Patribus—quid in thesi probandum...................................... 466-476 §. Π. Statuitur Catholica Doctrina de Membris Ecclesiae. PROP. XXVI. Germana Christi Ecclesiæ natura perspecta, comper­ tum omnibus esse debet, eam 1. nec omnibus et solis prcedestinatis—'2.nec solis perfectis—3.aut justis solis tamquam membris coa­ lescere: cum idea enim societatis visibilis, quam omnes, ne pere­ ant, ingredi tenentur, ea omnia componi nullatenus possunt. 477-483 1' Pars: p. 477-478-2· Pars: p. 478-479—3* Pars: p. 479-483. Scholion. Difficultatibus occurritur...................................................... 483-486 — DISPUTATIO IV. DE ECCLESIÆ PROPRIETATIBUS ET DOTIBUS. Proprietates Ecclesiæ quatuor ex Symb. Cpho.: Unitas, Sanctitas, Ca­ tholicitas, Apostolicitas—spectari possunt in abstracto, uti proprie­ tates—in concreto, uti notæ—Dotes tres: Indefectibilitas, Auctoritas, Infallibilitas.............................................................................................. 487-488 Ar*t. Primus-Utrum Ecclesia debeat esse Una. L Exponitur Statua Quæstionia. Unitas Ecclesiæ multiplex—aliqua ab omnibus admittitur—quaenam pro­ pugnanda—Unitatis conceptus enucleatur—Unitas Ecclesiæ alia suc­ cessiva—postea tractanda—alia simultanea: Ecclesia unica—hic discu­ tienda—Unitas fidei et regiminis—in bis unitas communionis, et ritus includitur—interna vel externa—hæc præcipue agitur—1. Doctrina Catholica—a) unitas fidei—essentialis—est in eo ut omnes credant omnes et eosdem articulos quos Ecclesia fidelibus credendos proponit —non omnes necessario explicite —declaratio— b) unitas regiminis— non similitudinis: eadem regiminis forma—sed identitatis, qua om­ nes eidem supremo regimini subiiciuntur—essentialis—ab unitate ergo separant haeresis et schisma—quid haeresis, quid schisma—2. Errores INDEX ANALYTICUS 897 —aj unitas lldei 1. vol nulla vel in sola fide Christi—2. in admitten­ dis verit. in Script, contentis—3. in consensu articulorum fundamen­ talium— Jurieu—b) unitas regiminis—universalis nulla—Ecclesiæ par­ ticulares sui juris—confoederatio arbitraria—c) Oxonit usibus 1. unitas fidei essentialis—statuenda ab Eccl. congregata—qu® constat Romano-Catholica—Græca—Anglicana—2. unitas regiminis ad summum ex praecepto—non tamen Ecclesiæ essentialis..................................... 488-496 §. II. Statuitur Eoolesiae Unitas in Fide. PROP. XXVI/.—1. Unica est vera Christi Ecclesia—2. quæ eam im­ primis sibi nindicat unitatem fidei, qua fideles per orbem diffusi, omnes et eosdem credant articulos, quos Ecclesia ipsis credendos proponit. Quaelibet ergo haeresis ab unitate separat—nec 3. ulla ratione admitti potest invecta o Novatoribus inter articulos fun­ damentales et non fundamentales distinctio, quae quin adstruat, evertit potius Ecclesiae unitatem................................... 496-507 l4 Pars: p. 496-497—2’ Pars: p. 497-503—3* PARS: p. 503-507. §. III. Statuitur Unitas Regiminis in Ecclesia. PROP. XX VIII.—1. Una est etiam Ecclesia unitate regiminis, vi cujus quotquot sunt in orbe fideles uni supremas auctoritati subji­ ciuntur. Quodlihct ergo schisma, uti nomen ipsum indicat, a vera unitate separat—2. nec ulla uniquam ratione licet illud introdu­ cere, aut in eodem permanere....................................... 508-517 Γ Pars: p. 508-513—2* Pars: 513-517. §. IV. Quibusdam Difficultatibus Satisfit. Principium quoddam generale—separationes hæret. et schism, non ad rem—S. Victor et Ecclesiae Asiaticae—S.Cyprianus et S. Stephanas —Concilia Nie. et Florent, reiectane a Gallis—Schisma Occidentale. 517-525 Art. Secundus-Utrum Christi Ecclesia debeat esse Sancta. §. I. Exponitur Status Quæstionis. Ecclesiae Sanctitas multiplex—quo sensu a Novat, admittatur—quo sensu denegetur—Sanctitas generatim munditia a peccato—acquiritur per in­ fusionem gratiae sanctif.—societas sancta cujus finis grat. sanctif. pro­ curare—cui media ad illam procur. insunt—quae membra habet sancta —Sanctitas Eccl. spectari potest active: continua Ecclesiæ actio et efficacia—haec dicenda potius sanctificatio—passive: gratia interna vigens in membris—num necessario in omnibus—secus—præcipua ra­ tio: reluctantia membrorum—dicitur tamen sancta et est—denominatio a putiori parte et ab eo quod est per se—in sanctis membris triplex sanctitatis gradus—in unoquoque diversi etiam gradus—penitior sanMazzella. De Religione et Ecclesia vi 898 INDEX ANALYTICUS ctitatis investigatio—Moehler—ejus manifestat io per superna r liais charismata—Protestantium errores indicantur.......................... 526-532 §. Π. Solvitur Proposita Quaestio. PROP. Jl.TJ.V.—Ecclesias Christi . quer itt sacris litteris multiplici ratione sancta prodicatur, principle tribuenda ast sanctitas tum 1. activa, qua hominum sanctificationi efficu cissi mis mediis jugi­ ter adlaborat—tum 2. passira, qua in ejus sinu numquam san­ cta membra desunt—3. Vtraque autem tam excellens est, ut non modo fided professione bonorumque operum exercitio, rerum etiom •mirabili facunditate, miraculis, eeterisque supernis charismati­ bus, tamquam corpus supernaturali cita ripens, conspicuam omni­ bus reddat.............................................................................................. 532-539 1* Pars: p. 532-533—2· Pars: p. 533-536—3’ Pars: p. 536-539. Art. Tertius—Utrum Vera Christi Ecclesia debeat esse Catholica. I. Exponitur Status Quaestionis. Catholicism—antiquum et notum nomen—S. Ign. M.—S. Polyc.--ca­ tholicitas ratiune loci, personarum, doctrinæ, temporis—hic de duabus prioribus—generatim describuntur—cathol. materialis alia, alia for­ malis—hæc agitur—est α lata per orbem diffusio cum magna et con­ spicua membrorum multitudine, servata identit. fidei, commun, et re­ giminis »—alia est juris: de hac nulla cuntrov. — alia facti: actualis lata diffusio—liæc plitjsicu vel moratis—utraque simultanea vel suc­ cessiva—quænam Ecclesiæ vindicanda—non phy sica—simultanea—de­ claratio—Catholic, moralis propria Ecclesiæ—successivane an simultaiiea—successiva, si Eccl. exordium; simultanea, si spectetur conti­ nuatio vitæ Ecclesiæ—hanc certo habuit saltem sæc. V.—constans ad nostra tempora—immo aucta—cathol. moralis facti absoluta certo competit Eccl.—an etiam relativa—affirmandum quoad sectas hœreticas distributive sumptas—quoad easdem collective non est necessa­ ria—licet de facto -extet—negandum quoad sectas infidelium—Suarez. 540-546 §. II. Solvitur Proposita Quaestio. PROP. XIX.—Ecclesia, accepta a suo Di vi-no Auctore missione et virtute sese ubique propagandi—1. actu etiam diffundi debuit, et late diffusa est per universum orbem; non q.uidem universalitate physica, sed morali—2. qua· tamen non modo successiva sit, sed etiam simultanea. Ecclesia igitur societas est jure et faeto ca- Γ Pars: ρ. 547-551—2’ Pars: ρ. 551-553. INDEX ANALYTICUS SCHOLION. Difficultates aliquæ jam solutæ — aliœ alibi solvendæ—Eccle­ sia pusillus grex—quandoque Ecclesia non fuit catholica—præuertim tempore hieresis Arianæ—nec semper catholica futura est-*-Respon­ detur................................................................... .......................................... 553-556 Art. Quart us—Utrum vera Christi Ecclesia debeat esse Apostolica. §. I. Exponitur Status Quaestionis. Apostoli citas aliqua ab omnibus admittitur—-quænam propugnanda— sub generali acceptione apostolica Ecclesia illa .est quæ identitatem servat cum Eccl. apostolorum—in primitiva Ecclesia tria Instituto­ rum genera sunt distinguenda—divina; apostolico-divina; simpliciter apostolica—identitas quoad duo priora omnino necessaria ad aposto­ licitatem—Sic intellecta apostolicitas non est quid distinctum ab Eccl. constitutivis et proprietatibus simul sumptis—Proprie aposto­ lica dicitur Eoclesia 1. origine, quatenus ab apostolis fundata—2. do­ ctrina, quatenus fidem retinet ab apostolis prædicatam—3. succes­ sione seu missione, quatenus sinu suo complectitur qui in ordine hierarchico legitime ab apostolis descendunt—hac tertia statuta recte duæ illæ inferuntur—hæc ergo declaranda—est « publica, legitima, nunquam interrupta .personarum in locum apostolorum ad regendam et pascendam Ecclesiam suffectio »—exponitur definitio—continet ergo consecrationem et missionem—quibus respondet duplex potestas— consecratio supponitur -si de -missione constet—ipsa missio supponitur aut suppletur per adhæsionem centro unitatis—ad hanc adheesionem reducitur quæstio—auctoritate Tertul. confirmatur—novatorum errores indicantur—error proprius hujus loci extraordinaria missio. 556-563 §. II. Solvitur Proposita Quaestio. PROP. XXXI.—1. Ecclesia Christi in Apostolis fundata, Apostolica semper .perseverare debet, irim origine et do-ctrina, tum publica et per-enni successione, qua numquam interpolata pastorum serie ab Apostolis profecta cum iisdem semper conjungitur—2. quin .invecta a Novatoribus extraordinariis missionis hypothesis, juxta Christi institutionem et promissa, admitti ullo modo possit.— 3. Quemadmodum vero sola Apostolica successio satis ostendit Apostolicitatem originis et doctrines—4. j.ta solius centri unitatis legitima successio veram Apostolicam Ecclesiam manifestat. 563-571 Γ Pa-RS: p. 563-565—2’ et 3* Pars: p. 565-567—4’ Pars: p. 567-571. Art. Quintus-Utrum vera Christi Eccl. sit Indefectibilis. § . I. Exponitur Status Quaestionis. Indefectibilitas Ecclesiæ in quo cum perpetuitate convenit, in quo ab ea differt—adæquate sumpta respicit quum essentialia constitutiva, 900 INDEX ANALYTICUS proprietates essentiales reliquasque dotes, tum umnia tempora existentiæ Ecel. usque ad mundi finem—hinc ab apostolicitate generali ac­ ceptione sumpta differt—est - perpetua Ecclesiæ permanentia in ea­ dem essentia et statu (propriet, et dotibus) quæ Christus ei contu­ lit’—est propria Eccl. universalis—particularis qu.evis, excepto centro unitatis, deficere potest—nec tamen cessat catholicitas; aliorum defe ctio aliorum aggregatione compensatur — Novatores omnes contra veram Ecclesiæ indefectibilitatem errant—diverso tamen gradu—eam alii absolute negant—alii minime essentialem dicunt—alii ad visibili­ tatem coaretant—alii ad Ecclesiam invisibilem etc.—circa argumenta afferenda quædam nutantur...................................................................... 572-575 §. Π. Solvitur Proposita Quaestio. PROP. XXXII.— Christus ita Ecclesiam instituit, ut ea esset ultima salutis (economic, non modo quoad essentialia, sed etiam quoad statum, ut ajunt. indesinenter et perpetuo duratura: vera proin­ de gaudet indefeciibilitate. vi cujus in ipsa interna et externa constitutione, in iisdem proprietatibus ac. dotibus, cum quibus existere ccepit, usque, ad mundi exitum perseveret..... 576-580 Scholion. Cur hic abstin .ndum a quibusdam difficultatibus—plures quæ ex Synagoga petuntur expositæ hic—deinde solutæ................ 581-583 Art. Sextus-An et qualis Auctoritas Christi Ecclesiae sit tribuenda. §. I. Exponitur Status Quaestionis. Potestas spiritualis adæquate dividitur in potestatem ordinis et pote­ statem jurisdictionis—quorumdam divisionem in potestatem ministe­ rii. magisterii et imperii cur non admittimus—D. Thomas, Tarquini— potestas jurisdictionis duplex habet munus, docendi se. et regendi— de hoc altero agendum—potestas jurisdictionis dividitur in legife­ ram, judiciariam et coactivam—legiferam heterudoxi vel omnino negant, vel a potestate civili acceptam dicunt—jndiciariam iidem con­ sequenter inficiantur—coactivam aliqui denegant Ecclesiæ—alii ad pœnas spirituales cuarctant—alii ad temporales pœnas extendunt quidem, sed per civiles magistratus necessario dicunt exercendam—vera do­ ctrina verbis Suaresii exponitur—coactiva potestas Ecclesiæ extenditurne etiam ad jus gladii—respondetur ex Tarquini.......... 583-588 II Solvitur Proposita Quæstio. PROP. XXXIII.—1. Ecclesiæ, utpote societati, ex Christi institu­ tione, perfecta·., nativo jure et non principum concessione, su­ prema et independens competit tum legifera tum judiciaria pote­ stas—2. Leges autem suas ita sancire potest, ut earum violatores panis non modo spiritualibus, sed etiam temporalibus coerceat. 589-596 Γ Pars: p. 589-591—2’ Pars: p. 592-596. INDEX ANALYTICUS 901 Scholion. Quænain difficultates hic recolend®—libertas per Christum ab Apostolo prædicata—libertas fidei, et iu prosecutione finis Eccle­ siæ—dicta PP. quæ videntur contraria—Respondetur........... 596-598 Ar*t. — An vera Christi Ecclesia debeat esse Infallibilis. §. I. Exponitur Status Quæstionis. Infallibilitas proprie ipsam errandi possibilitatem excludit—alia essen­ tialis: propria Dei—alia participata—hæc est naturali* vel superna­ turalis—Infallibilitas Ecclesiæ est participata et supernaturalis— duplex est—1. passiva seu infallib. in credendo—2. activa seu in docendo—illius subjectum est ipsamet Ecclesia universalis, docens sc. et disceus—fidelium fides a fide Eccl. docentis numquam diversa esse potest—passivæ infallib. existentia directe probari non indiget—colli­ gitur ex dictis—eam adversarii concedere videntur—est effectus infallibïlitat. activæ—de hac ergo quæstio—tria expendenda: ejus existen­ tia, objectum, subjectum—de his duobus postea—quædam tamen in­ dicantur—infall, activæ subjectum duplex, licet non adæquate distin­ ctum: Summus Pontifex; corpus Pastorum simul cum illo—singulos pastores, Sum. Pont, excepto, infallibiles dicit nemo—corpus Pastorum seorsum a capite infallibile non est—cum eo conjunctum sive in con­ cilio adunatum, sive extra Gone, per orbem dispersum, iufallibilitate gaudet—declaratio—infallibilitatis activæ natura declaratur—1° est supernaturalis Sp. Sancti assistentia—quia non requiritur nova reve­ latio; quia humana industria non excluditur—industria necessaria non est ut Ecclesia omnino definiat; sed ut licite definiat—si industria necessaria supponitur ad infall, definiendum, eam, quum aliquid defl­ uitur, fuisse adhibitam eadem fide credendum est—2° in doctrina fidei et morum sine errore definienda—explicatur quando Ecclesia aliquid definire dicitur—Ecclesia non est infallibilis nisi in ipsa definitio· ne— obiter vel ineidenter dicta nou censentur definita—gravem tamen auctoritatem habent...................... 599-606 §. II. Solvitur Proposita Quæstio. PJïOP. XXXIV.— Constituit Christus in Ecclesia visibile, authenti­ cum et perpetuum Magisterium, cui promisit et contulit speciale infallibilitatis charisma, quo, per Spiritus Sancti assistentium, in doctrina de fide et moribus definienda, numquam possit a ve­ ritate deflectere: quemadmodum ergo ipsum jus habet doctrinam Christi cum auctoritate docendi, ita ex parte omnium fidelium eidem debetur consensus et obedientia fidei.................... 606-612 SCUOLION. Plures objectiones præoccupatæ, aliis alibi satisfactum— Unus est Magister vester—Apostoli singuli infallibiles—consummatio sæ?ulornm denotat excidium Jerosolimæ—promissiones conditionatfr— Respondetur............................................................................................. 612-614 902 INDEX ANALYTICUS Art. Octavus·—Quodnam sit Infallibilitatis objectum. §.ΐ· 9 rponitur Status Quæstionis. Objectum infallibilitatis activæ ex Conc. Vat. est - doctrina de fide vel moribus « — hoc declarandum — depositum christianæ fidei duplex — 1. stricte sumptum—complectitur veritates quæ certo sunt divinitus revelatæ—has esse infallibilitatis objectum (directum, ut ajunt) con­ stat ex dictis—2. late sumptum (objectum infallib. in directum}— complectitur eas omnes veritates sine qnibus objectum fidei stricte sumptum nequit integre custodiri, explicari atque defendi—de his quæstio—duplex—π] sunt ne veiitates istæ objectum infallibilitatis Ecclosiæ—affirmandum—contrariam sententiam plures hæreticam dieunt—b} posito quod sint et ab Eccl. definiantur debentne eredi fide divina vel fide Ecclesiastica seu mediate, divina—utraque sententia suos habet patronos—eorum argumenta indicantur remissive—hic tan­ tum inquirimus utrum verit. illæ sint infall, objectum—de his gene­ raliter sumptis nulla est inter theologos controversia—omnes affir­ mant—aliqui dissentiunt circa hoc vel illud particulare objectum— ut est canonizatio Sanctorum: approbatio Religiosorum ordinum—quid de utraque sentiendum—particularibus hic quæstionibus omissis quæ· rimus utrum infallibilis sit Eccl. in aliis objectis præter certo reve­ lata—præsertim—a) in damnandis proposit. cum nota inferiori hœresi—quinam hoc inficiantur—et b) in factis dogmaticis—utrum v. g. Ecclesia sit infallibilis in declarando orthodoxiam vet heterodoxiam alieujus propositionis in sensu auctoris—non quidem subjectivo sed objectiva—declaratio—Janscnistarum systema paucis indicatur. 615-622 §. II. Solvitur Proposita Quæstio. PROP. JlA'JTF. — 1. Objectum infallibilitatis Ecclesia- non debet ad eas veritates coarctari, quæ certo sunt divinitus revelatæ; sed ad illas quoque protendi tur, quæ ita cum certe revelatis sunt connexae, ut sine illis depositum fidei christianæ nequeat integre custodiri, explicari atque defendi. Falluntur ergo qui fallibile putant judicium Ecclesiæ, sire falsi nominis scientiam proscri­ bentis, aut doctrinas nota infra hæresim damnantis—2. sive pro­ positionum orthodoxiam vel heterodoxiam in sensu Auctoris ob­ jectiva declarantis........................................................ 622-632 1* Pars: p. 622-629—21 Pars: p. 629-632. Art. ?s’ on vis— Quaenam sit Vera Ecclesia Christi. §. I. Exponitur Status Quæstionis. Quæritur hic quænam in concreto sit vera Christi Ecclesia—ea certo di­ gnosci potest—hinc debent esse notæ. quibus dignoscatur—descriptio notarum, ejusque expositio—munus proprium notarum: agitur hic de INDEX ANALYTICUS 903 discernenda vera Ecclesia a falsis Ecclesiis—quænam communiones comparand;»—quo sensu Ecclesia vera dicitur hic Romana—vis pro­ bandi nutarum negation, position—Notæ a Protestantibus assignatae rejiciuntur—simul cum eorum diflicultatibus—Veræ notæ qnænam sint —vertis Catholicorum consensus, non obstante apparente dissensu. 633-638 §. II. Solvitur Proposita Quæstio. PROP. XXXVI. 1. Unitas, Sanctitas, Catholicitas, Apostolicitas sunt verte Ecclesitr· notæ—2. Usque rite adhibitis, quemadmodum certo constat Ecclesiam Romanam esse, unicam veram Christi Ecclesiam; ita reliqui omnes cœtus qui extra communionem ipsius, Christianum nomen sibi vindicant, veram Christi Ecclesiam mi­ nime constitacre convincuntur...................................... 638-647 DISPUTATIO V. DE VISIBILI ECCLESIÆ CAPITE Quanti momenti sit hæc investigatio—ex Bellarm., Conc. Vat. et ipsis protestantibus—Tractationis partitio............................................ 649-650 Art. Primus—An Christus in B. Petro Primatum Instituerit in Universam Ecclesiam. §. I. Exponitur Status Quaestionis. Conc. Vat.—proponit doctrinam—indicat argumenta ad primatum pro­ bandum—exponit errores—veritatem hanc expresse definit—Primatus duplex—honoris alter: præeminentia sine auctoritate—alter jurisdi­ ctionis: veram potestatem in sibi subditos importans—Primatum ju­ risdictionis, in quo primatus honoris continetur, inficiantur 1. qui vel nullam distinctionem clericos inter et laicos agnoscunt; vel veri no­ minis hierarchiam in ordine clericali institutam negant—2. Janseni­ st» quidam Paulum Petro omnino æqualem asserentes—3. non pauci pseudo-catholici, qni, duco Richerio. tenent eum immediate Ecclesiæ fuisse collatum—a qna translatus veluti fuit in Petrum—Richerii systema paucis exponitur—sæpe ab Eccl. damnatum fuit—statuitur vera doctrina.............................. ·........................................................... 650-653 904 INDEX ANA.LYTICUS PROP. XXXVII.— Quemadmodum ex Christi verbis (Matth. xvi.) constat Primatum jurisdictionis in universam' Ecclesiam R. Pe­ tra fuisse promissum—2. ita ex ejusdem Christi verbis (Joan.xxi.) eruitur eum fuisse Petro immediate et directe collatum. Manife­ sta ergo Scripturarum doctrina aperte opponuntur qui—3. negant solum Petrum pra- cceteris Apostolis, sive seorsum singulit sire omnibus simul vero propriogue jurisdictionis primatu a Chri­ sto fuisse instructum—4. aut qui afjirmanÇ eumdem primatum non immediate, ac directe, ipsi B. Petro, sed Ecclesia, et per hanc illi ut ipsius Ecclesiae ministro delatum fuisse......... 654 Π. Demonstratur Primatus Petri ex verbis Matth. xvi. Verba promissionis recitantur—generale argumentum conficitur-—Chri­ stus dixit - Tu es Kepha et super huc Krpha etc. — Persona Petri directe ac clarissimi ubique designata—quæstio de illo inciso/ super hanc petram” etc.—1° promissio respicit immediate et directe Pe­ trum—2Û continet primatum jurisdictionis—Probatur primum. To­ tus hic sermo ad Petrum dirigitur: Ergo etiam verba hanc petram in medio sermone posita—Christus idem verbum c Kepha n in utroque inciso adhibuit—pronomen - hanc - nequit ad aliud quam ad t petram proxime nominatam, quæ est Petrus, referri—idem eruitur ex^verbis quæ procedunt - Beatus es » etc.—t-a verba rationem revelant cur antea nomen Cephee fuerit Petro impositum—illi ea verba'diriguntur, cui dicitur - Tibi dabo claves -—qui certe est Petrus—verba illa ex­ primunt merced m Petro promi-sam ob factam fidei professionem—Id demum fere omnes interpretes protestantes concedunt—ridicula quo­ rumdam exceptio—Probatur alterum 1. Id Petrus in Ecclesia quod fundamentum in ædificio—fundamenti proprium est ut in eo et per id firmitas, et unitas ædificii constituatur et conservetur—id præstare Petrus nequit in Eccl. sine primatu jurisdictionis—probatur—2. Pe­ tro commissum munus Ecclesiam invincibiliter tuendi contra omnia pericula omnesque hostes—id autem requirit primatum jurisdictionis— 3. Petro dantur claves regni cœlorum—hoc summam potestatem con­ tinet—confirmatur ex verbis a quodeungue ligaveris * etc. quæ pote­ statem nullis limitibus coarctatam important—exhibita totius textus interpretatio consensu PP. confirmatur........................................... 654-664 §. III. Difficultatibus contra allatum argumentum satisfit. Paulus 1. ad Cor. 3.) docet Christum unicum esse Ecclesiæ fundamen­ tum—inter Patres variæ sunt interpretationes illius petra.—affertur præsertim S. Aug. auctoritas—potestas ligandi atque solvendi Petro promissa ad potest, remittendi peccata est coarctanda—apostoli ipsi non intellexerunt verba Christi de Petri Primatu, disputabant quippe quis esset major — ligare et solvere significat declarare licitum et illicitum—respondetur.......................................................................... 665-670 INDEX ANALYTICUS 905 §. IV. Demonstratur Primatus Petri ex Joan. xxi. Verba Evangolica referuntur—generale ex illis argumentum—duo pro­ banda— Γ Pascendi munus Petrum solum respicere—ad eum enim verbum Pasce dirigitur qui vocatur Simon Joannis—a quo trina amo­ ris professio exigitur—qui tertio interrogatus contristatur—cui præ· dicitur crucifixio etc.—quæ omnia uni Petro competunt—2° hoc pa­ scendi munus esse—a) primatum jurisdictionis—patet ex verbo pa­ sce—ille pascit qui procurat ac providet alteri cibum , etc.—pascere idem ac regere tum ex communi usu loquendi, tum ex usu loquendi Script.—citantur exempla—constat ex ipsa voce quæ sonat regere cum imperio—b) in universam Ecclesiam—eruitur ex verbis agnos meos, oves meas, quæ indicant totum ovile Christi—idem pa­ tet ex verbo meas etc.—Exegetica textus interpretatio Patrum tradi­ tione confirmatur......................................................................................... 671-677 §. V. Diserte ostenditur Petrum Primatum obtinuisse supra ipsos Apostolos. Constat 1. ex dictis—Petrus quippe totius Ecclesiæ fundamentum fuit institutus—Petro totum Christi ovile regendum committitur ad quod ipsi apostoli pertinent—2. In quatuor syllabis nominum apostolorum Petrus semper primo loco nominatur—qui ordo quoad alios apostolos minime servatur—immo Petrus apud Matth. (10. 2.) Primatus titulo augetur—quod quatuor in locis Petrus non nominetur primus, id ar­ gumenti vim minime infringit—Post D. N. ascensionem Petrus statim se ut Primatem gessit—3. Patres unanimiter affirmant Petri præ cætcris Apostolis preeminent iam—quam bono unitatis a D. N. Institu­ tam dicunt—varias insuper rationes reddunt cur Primatus ille Petro potius quam alteri fuerit collatus—Hæc eadem argumenta Paulum Petro æqnalem non fuisse conficiunt—quod ipsum disertis PP. testi­ moniis aliisque rationibus confirmatur......................................... 677-683 §. VI. Quibusdam contra proxime statuta difficultatibus satisfit. Falsum omnino est cætcros apostolos id omne quod Petrus a Christo accepisse—tria expenduntur—a) quid apostoli habuerint cum Petro commune, quid hic præ illis habuerit—&) quid ab apostolis acceperint apostolorum successores, quid Petri successores a Petro—c) quodnam exercitium potestatis Petri ejusque successorum quoad apostolos eorumque successores—quo pacto Petrus cnjusdam excursionis rationem reddidisse aut ad aliquod opus peragendum missus dicitur—cur Pau­ lus 1. Cor. 12., 28.) apostolos primo loco recenseat—cur idem per antonomasiam Apostolus vocetur—cur se Petro æquiparet—aut se ne­ mini inferiorem dicat—Difficultates speciales ex ep. ad Galat.—qua ratione Summi Pontif. definiunt « in auctoritate B. Petri et Pauli »— et in sigillis utriusque effigies exprimitur................................. 684-695 906 INDEX ANALYTICUS §. VII. Primatus immediate et non mediante Ecclesia Petro promissus fuit atque collatus. In Script, testimoniis jam allatis nihil est quod Richcrio faveat —sin­ gula quippe incisa Petjum in propria persona acceptum respiciunt— immo omnia Richerianæ interpretationi aperte obstant—si petra Ec­ clesiam significaret, non autem Petrum, Ecclesia super semetipsam fundanda esset—eateuus inferi ports non prævalcrent contra Eccles., quatenus super seip^am ædificata et fundata consisteret—grex Domi­ nicus (Eccletia) ab ipso grege dominico (ab Ecclesia) juberetur pasci— quibus absurdius nihil—nulla insuper fuisset ratio cur D. N. post­ quam Ecclesiam nominasset statim Petro dixisset - Tibi dabo cla­ ves », etc.—testimonia Patrum ad thesim confirmandam—quo sensn PP. dicant potestatem ligandi atque solvendi ipsi Ecclesiæ fuisse tra­ ditam—vel Petrum personam Ecclesiæ gessisse—vel Ecclesiam ipsam dimittere peccata etc.............................................................................. 695-701 Art. Secundus-An Primatus Petri, ex Christi institutione, debeat esse perpetuus et in quo ille resideat. §. 1. Exponitur Status Quaestionis. Doctrina Catholica ex Conc. Vat.—adversarii—tres quæstiones distinguendæ—1. utrum Petri Primatus debeat esse perpetuus—2. utrum perse­ veret in Rom. Pontificibus Petri successoribus—3. utrum Rom. Pontifex Petrus successor habeat primatum de jure divino—hoc tertium decla­ ratione indiget—tripliciter accipi potest—1° Rom. Pontif. Petri suc­ cessor habet primatum qui primatui est de jure divino, seu perpe­ tuitas primatus est de jure divino—prop, de fide—ex Conc. Vat,— 2. Rom. Pontifex habet de jure divino primatum qui est de jure di­ vino, et illum habet de jure divino quatenus est Petri successor­ prop. de fide—nec obstat electionem esse factum humanum—illa electio non est institutio sed mera conditio—alia respons. ex Bellarm.—3°Rom. Pontifex habet de jure divino primatum quem Christus instituit, et illum habet de jure divino etiam quatenus est Rom» Episcopus— sc. connexio Primatus cum Romana Sede est ex Christi institutione— hoc non est definitum—thesis historica de adventu Petri Romam ejusdemque ibidem sessione, quamvis certissima, necessaria non est ad Primatum Rom. Pont, ostendendum—quidam veteres putarunt annexio­ nem Primatus ad Sedem Rom. a sola Petri auctoritate fuisse consti­ tutam—qui si alibi quam Rom. Sedem fixisset, alius quam E pise. Rom. ei succederet—communissima tamen sententia, quam nostram facimus, contrarium tenet—status quæstionis declaratur—Sedes, residentia, ti­ tulus—plures dignitates in Rom. Pontifice—qui eligitur Rom. Episco­ pus, eo ipso obtinet Primatum...................... 702-709 INHEX ANALYTICUS 907 PROP. XXXVIII.—1. Primatus, quern in II. Patro, in perenne Ec­ clesia} bonum instituit Christus, eodem auctore in Petri successo­ ribus jugiter durare necesse est, 2. Cum autem constet Ilomanos Episcopos Petri esse successores, ipsi in universum orbem Pri­ matum jure divino tenent. 3. Imo ipsa Primatus cum Horn. Sede connexio juris divini esse videtur: adeoque sicut nulla humana auctoritate fieri potest ut Petri successor non sit totius Ecclesiæ Primas: ita nulla, nec suprema Ecclesia auctoritate, potest Pri­ matus ab Romano Episcopo atque urbe ad alium Episcopum aliamque civitatem transferri........................................................................ 709 §. II. Primatus perpetuitas juxta Christi institutionem adstruitur. 1. Primatus Petri a Christo unice institutus fuit et ordinatus ad totius Eccl. bonum—Ergo perpetuus ut ipsa Ecclesia esse debet—antec. decla­ ratur et probatur—quia suprema potestas (qualis est Primat.) in omni societate ad ipsius soc. bonum instituitur et ordinatur—quia Eccle­ sia debet semper eadem- permanere in eodem statu et forma—ergo semper cum eadem potestate a Christo instituta—quia secus primatus institutus fuisset pro illo tempore quo minus necessarius extitit— extingueretur quum omnino esset necessarius—quia perpetuitas primatus evidenter eruitur ex Matth. 16. et ex Joan. 21—2. Primatus Petri a D. N. institutus fuit ad unitatem Eccl. instruendam et conservandam— Ergo ut unitas est essentialis et perpetua, sic et Primatus—antec. constat ex eo quod hoc sit summae auctoritatis munus in omni socie­ tate—Christus voluit ut per Petrum et in Petro ædilicium Ecclesiæ non modo formaretur sed etiam sustentaretur—ædificium sustentatur ipsius impediendo dissolutionem—dissolutioni opponitur unitas—ergo Ecclesia sustentatur conservando unitatem—id ipsum patet ex verbo pasce—confirmatur ex PP.—ex ipsis Pontifici® potestatis osoribus—etc. 710-715 « ΙΠ. Ostenditur Romanos Pontifices esse Petri successores, et, uti tales, Primatum divino jure obtinere. Duo hic probanda—Γ Successor Petri, qnicumque ille sit, Primatum ob­ tinet jure divino—breviter colligitur ex dictis—confirmatur—2“ suc­ cessor Petri est Romanus Pontifex—probatur 1. ex constanti tradi­ tione quæ Rom. Pontifici adseribit ipsam primatus dignitatem—Petri successionem et hæreditatem—Petri actionem et auctoritatem—curam univers® Ecclesiæ—superiorum magistratuum ordinationem—majorum causarum, sive ratione objecti sive ratione personarum, judicium—2. Voluit Christus ut Primatus Petro collatus perpetuus esset in ejus successoribus—successor autem Petri quovis tempore una tantum per­ sona esse potest —eo quippe modo conservari primatus debet quo fuit institutus, sc. iu uno—atqui nonnisi Romanus Pontifex habetur aut haberi potest uti Petri successor—3. Ex dictis in primo argumento sæc. V. omnes credebant Rom. Pontificem jure divino Petro succedere— 90S INDEX ANALYTICUS si eadem ab initio non fuissot fides, mutatio et quidem maximi mo­ menti fuisset—huius porro mutationis nullum vestigium—immo nec ullius reclamationis vestigium................................................................. 715-722 S. IV. Quibusdam Difficultatibus Satisfit. Objicitnr can. 28. Conc. Chalced.—sed hic nullius est auctoritatis—exa­ ratus fuit absentibus legatis pontificiis—rejectus a S. Leone M.—in illo insuper agitur de jure patriarchali—nee can. G. Cone. Cpùi pro­ batus fuit a S. Pont.—potest prætcrea recte exponi—iu eau. 4. Conc. Nie. agitur de Rom. Pont, nt Mctropolita Episcop. Italiæ—vel nt Pa­ triarcha totius Occidentis—paraphrasis Rufini nullam habet auctori­ tatem—Roman» Sedis praeeminentia nequit adseribi Synodo Sardicensi, quippe hac anterior—synodus illa habita fuit opera et jussu Rom. Pontificis—aperte supponit Primatum—quo sensu quidam Patres dicunt Episcopis convenire curam Eccl. univers®; legum potestatem: magistra­ tuum institutionem—Perperam Palmer Primatum Rom. Pontif. causis mere humanis refert—Successio in Primatu jure divino non infert defectibilitatem aut invisibilitatem Ecclesiæ.................................. 723-731 §. V. Adstruitur sententia affirmans Primatum esse Romanae Sedi jure divino adnexum. Circa argumenta afferenda quaedam notantur. Probatur assertum 1. De facto constat Petrum evexisse ipsum Rom. Episc. ad Supremum Pon­ tificatum—exinde, jus primatus quod antea personale erat privilegium, locale evasit, proindeqne fixum et immutabile—multiplex rei explica­ tio—2. Videtnr rationi consonum Christum designasse rationem ipsius successionis—ratio successionis in supr. Pontificatu definita erat in V. T.—finis propter quem Primatus fuit institutus ad dissensiones et schismata praecavenda) hoc postulare videtur—si ratio successionis determinata est, electio Pontificis facilius habetur—traditio securius servatur—gubernandi praxis facilius addiscitur—3. Multæ extiterunt cans® cur Sedes in aliam civitatem transferretur—ne unus quidem fuit qui eam alio transferri posse speraret—hoc certissimam evincit per­ suasionem in qua erant, connexionem sc. Primatus cum Rom. Sede esse ex divina institutione—4. tum Patres tum Concilia non secus loquun­ tur de Rom. Sede ac de ipso Primatu—testimonia citantur.. 731-738 Scuolion 1. Quid fieret si urbs Roma penitus destrueretur? —2 an Rom. Ecclesia, quatenus Eccl. partie, possit errare in lide ? Respondetur 738-739 Art. Tertius—Quaenam sit Vis ac Ratio Primatus Rom. Pontificis. §. I. Exponitur Status Quaestionis. Doctrina Catholica ex Conc. Vat.—adversarii indicantur—Conc. Vat. declarat 1. Primatum esse jurisdictionis potestatem quae vere episco- INDEX ANALYTICUS 909 palis est—ergo Rom. Pontii, non est merus inspector, ant director ut Tamburiui aliique volebant, sed verus superior—2. hanc potesta­ tem esse immediatam in omnes et singnlos Pastores ac fideles—hoc non tollitur regimen episcopale quod est juris divini—sed excluditor error Bailly aliornmque qni volebant Papam non posse invitis Episco­ pis in dioecesibus munera Episcoporum consueta exercere—3. hanc potestatem esse ordinariam — quatenus sc. opponitur non tantum de­ legate, quod definitum fuit in cap. 1. ejusdem Const.; sed etiam extraordinoriœ—contra eos qui hanc summam potestatem agnoscebant in quibusdam tantum specialibus circumstantiis—4. esse potestatem qua Rom. Pont, est superior ipso Concilio—non quidem concilio, cui S. Pout, per se vel per legatos præsidet—quod quærere et definire esset supervacaneum—sed concilio seorsum a Papa, non quidem dubio sed certo—quid si Papa fieret contumax?—respondetur.................... 740-748 PROP. XXXIX. Ratio Primatus, quem Romani Pontifices uti Petri successores jure divino obtinent, proprie consistit in jurisdictio­ nis potestate episcopali, quæ plena sit et suprema, imo immediata et ordinaria in omnes et singulos tum fideles tum Pastores—sive hi seorsum singuli, sive omnes simul spectentur: adeoque Rom. Pontifex superior est ipso Episcoporum coetu, seu Episcopis omni­ bus in synodo œcumenica congregatis........................................ 748 §. U. Ostenditur rationem Primatus in eo esse, ut sit suprema Episc. jurisdictionis potestas immediata et ordinaria. 1. Ratio Primatus consistit in jurisdictione Episcopali—Primatus est principium unitatis et firmitatis Ecclesiæ, exhibetur enim sub meta­ phora fundamenti (Matth. 16.): ergo est potestas suprema regendi; ergo episcopalis; episcopos quippe posuit Deus regere Ecclesiam suam —confirmatur cx verbis « tibi dabo claves »—item ox verbis « quodcumque ligaveris », etc.—Idem conficitur ex testimonio Jo. 21.: « Pasce agnos meos, pasce oves meas » quibus effertur primatus—quæ impor­ tant potestatem jurisdictionis in universam Eccl.—hæc autem pote­ stas est potestas episcopalis—confirmatur usu biblico et ecclesiastico, juxta quem potestas episcopalis exprimitur verbo Pasce — idipsum eruitur ex conciliis et Patribus—2° Potestas primatus est immediata et ordinaria—potestas quippe episcoporum iu suas particulares Ec­ clesias est immediata et ordinaria; ergo talis esse debet potestas pri­ matus, quæ episcopalis est in universam Ecclesiam—3. Potestas pri­ matus est plena, et suprema—constat ex dictis—speciali argumento confirmatur................................................................................................ 748-763 III. Quibusdam difficultatibus contra proximo statuta satisfit. Verba S. Cypriani « Episcopatus unus est » etc. thesim pon impetunt— nec ipsius agendi modus erga S. Stephanum (si ipsorum documento­ rum genuinitas debet admitti)—nec verba quæ protulit in Conc. Car- 910 INDEX ANALYTICUS thag. VIII.—nec judicium ab eodcm latum in causa Episc. Basilidis— contrarium evincunt—quo sensu S. Gregorius M. nomen Episcopi unioersalis respuerit—quo sensu S. Hieronymus episcopos ejusdem meriti ejusdcmque sacerdotii esse dixerit—quid ad illud quod duo im­ mediati pastores super unnm enmdemquo gregem osse nequeant, 753-761 IV. Ostenditur Rom. Pontificem superiorem esse Episcopis collectivo sumptis. 1. Ex Scriptura- Primatus exhibetur sub metaphora fundamenti—hu­ jus proprium est varias ædificii partes prou. simul congregantur su­ stentare—Illius Ecclesiæ est Petrus superior contra quam portae inferi non prævalebunt—quam Christus simpliciter vocavit suam— q»