SALMA N T ICEENSIS) Parenti suo Eliæ consecrati Summam Theologicam Angelici Doctoris D. Thomæ In primam partem, ac juxta miram ejusdem Angelici Pneccptoris doctrinam, et omniiiu“ionsonc ad eam quam Complutense Collegium ejusdem Ordinis in suo Artium Cursu tradit. ARCNIEPJSGOPO IKTVRICENSt R Ο M lUtHAKIA S. < fJs.iUl X. IU. I'H< i!'A< > AXI» \ )tf» Sonim fluctus, dif­ ficultatis hinc inde superatis vorticibus, ad optatum gratæ veritatis portum contin­ gat pervenire. Nec fide sola ducimur, aut in tenebris ambulamus,(ut objiciunt alii) sed veritatem fide primum reverenter a te susceptam, post modicum, oborla jam luce, oculis nostris A conspicimus, et veluti manibus contrectamus : ut mento libi, et nobis adaptari, liceat illud Samaritanorum ad mulierem, jam non propter luam loquelam credi­ mus, sed quia ipsi audivimus el vidimus. Joann, cap. 4. Hoc igitur argumento convicti, his stimulis agitati prudentissime Angelicæ tuæ doctrinæ inviolabili fœdere adstringimur : libenlissimeque libi manus damus : et cor in perpetem ac in­ divulsam amoris et discipulatus servitutem submittimus. Dum spiritus hos artus regit (hoc Hieronymi verbis animi votumi suscipe) ’ ' dum * ·* hujus » · vit® /ruimur commeatu, spondeo, (dicamus nos, s,ponderous, pollicemur, promittimus'· te nostra lingua resonabit : tibi nostri dedicabuntur icabuntur labores : tibi nostrum sudabit ingeuum non sonet : el quocunque sermonis nium : nulla erit pagina quie nomen tuum nostri monumenta pervenerint, tu cum nostris opusculis peregrinaberis. Axnue et Fave. I FACULTAS ORDINIS. Fr. Joannes Baptista Generalis Ordinis Fratrum Discalceatorum B. Maria) de Monte Carmeli primilivæ observanti» Congregationis Hispani», de consensu Nostri diffinitorii Generalis, etc. ut tomus tertius totins cursus Theologici (qui primus est in primam secunda, S. Thomæ} à nostro Collegio Salmanticensi elaboratus, et a pluribus iisque perdoctis viris nostri Ordinis, quibus examinandum commisi­ mus, sine offensione approbatus, in commtmem utilitatem Typis excussus lucem aspiciat, tenore praesentium licentiam, et facultatem concedimiis. Γη quorum lidem præsenles litteras manu nostra, ac Secretarii nomine subscriptas, sigillique nostri impressione munitas fieri jussimus, in hoc nostro Conventu Cordubensi die 15. Mensis Januarii, anno Domini 1644. · Fr. Joannes Baptista, Generalis. ! Fr. Antonius a Matre Dei, Secretorius. APPROBATIO R. ADMODUM P. M. F. GASPARIS DE LOS REYES, In Salmanticensi Academia Cathedra? Sacra· Scriptura? Dignissimi moderatoris. Insigne ac præclaniin opus (Cui titulus Collegii Salmanticensis PP. Carmelitarum discalceatorum primilivæ Observantiis cursus Theologici Tomus tertius) I non minori cura, non inferiori voluptate, atque ejusdem cursus priora volumina, I ex commissione D. D. Docloris Didaci de Villafane y Quinones sanciæ Ecclesiæ Salmanticensis dignissimi Decani, et ejusdem Dioecesis Provisoris generalis, epis­ copali Sede vacante, vidi et perlegi. In eo autem quod censura taxari* aut macu­ lari queat, nihil; quod in Ecclesiæ cedat utilitatem, universisque Sacræ Theologi» canditalis lucem et emolumentum conciliet, plurimum reperi. Ubique enim sanam, ubique floridam Sanctorum Patrum, præcipue Angelici Doctoris doctrinam redolet, ! ubique thomisticam eructat sapientiam : et quam hujus laboris opifices in suo fonte copiose ebibunt, abundantius effundit, potumque saluberrimum fructuosæ ■ doctrinæ sitientibus utiliter propinat. Madet ubique Ihomisticis sententiis, abundat praeclaris dictis, scatet fidelissimis testimoniis, ita ad rem congruenter adaptatis, sic acute expensis, ut non aliter quam ipso Sanctissimo Præceplore dictante per fidelissimorum manus discipulorum credideris exaratum. Nulla hic compilata, vel mutiiala, nulla usurpata aliunde ; sed universa ex Aquinatis purissimo fonte per limpidissimos Carmeli rivos immediate emanarunt. Invenies praeterea hoc in opere ■ plurima denuo alte excogitata, subtiliter discussu, viriliter propugnata, atque ad amussim, cuncta disposita. Ilie in excitandis gravioribus quæstionibus, inutilibus rejectis, eximia cura ; in referendis aliorum opinionibus, el fundamentis summa fidelitas : in eisdem laxandis matura attentio : (ut non minus ædiflcel nativa mo­ destia, quam iuslruat doctrina) in convellendis ingens cllicacia : et quod caput est, in eligendis veris ac legitimis D. Thomæ placitis, thomisticisque rationibus ad radices usque enucleatis, validissime confirmandis maxima prostantia. Illud etiam scribentibus adeo opportunum, quod Constantio Arausicorum Episcopo consuluit Ambrosius : Nullum verbum tuum in vanum exeatf nullum sine sensu prodeat. praesens opus perfectissime adimplet : ubi neque apicem mysterio vacuum offendes, nec verbum sine causa prolatum. Rrenitati vero (hanc eiiirn pro viribus affectat) qua obscuritatis mater est ct comes individua, ita facilitatem omni seclusa difficultate copulavit, (liceat quæ de Magistro scribit Senensis, fidelissimis inter­ pretibus adaptare), ut ordinis dispositione, sententiarum perspicuitate, et ver­ borum splendida claritate scriptores omnes longo post se reliquerit intervallo. In quo hujus agri diligenlissimi cultores seipsis quotidie majores effecti, non modo quamplures, saneque graviores D. Thomæ interpretes, verum (quod apud me maximum commendationis genus est), semelipsos in prioribus Commentariis valde superant el excedunt : dum familiarem sibi et assuctam ubique profunditatem, (quæ el hic felicius elucet) novo claritatis, simul et brevitatis dono illustrant. Nec mirum si quo magis ad Angelicum Praeceptorem studio ac devotione accedunt, quo amplius ejus scripta attente meditantur, eo magis ac magis Angelicas sapiunt con­ ditiones : jamque vehit superioris Ilierarchiæ Angeli per pauciores concipientes species, veritates ab illo acceptas, sub majori unitate, eflicaciorique el puriori lumine nobis exponant. Prodeat ergo in lucem tantus labor : prodirent ulinam qui supersunt tractatus istius cursus, in Chrislianæ Reipub. commune obsequium, singularemque profectum Theologorum veritatem amantium. Sic sentio. In nostro Salmanticensi Collegio veras Crucis Ordinis B. Mariae de Mercede redemptionis captivorum die 25. Junii Anno 1645. Fr. Gaspar de los Reyes Nos el Doctor Don Diego de Villafane, y Quinones Dean de la sancta Yglesia Cathedral de la Ciudad de Salamanca provisor y Vicario General en la dicha Ciudad’y su obispado Sede Episcopali vacante nombrado por el Cavildo de la dicha Sancla Yglesia, etc. Por la présente damos licencia a qualquier Impressor paraque conforme a las preinalicas y leges deslos Reynos pueda Imprimir un libro intitulado, Cursu Theologico, Tomo tercero. del Colegio de los Padres Carmelitas descalços desta Ciudad, sin incurir en pena, alenlo por nueslro mandado esta visio y examinatio y no tiene cosa contra la Sancla Fee ny maj sonante, hecho en Salamanca a 27. de Junio 1645. Anos. El Doctor D. Diego de Villafane, y Quinones Por su mandado. Marcos de Miranda. APPROBATIO Nos infrascripti in Sacra Theologiæ Parisiensis facultate Doclores Carmelitæ perpensa doctrina Libri cujus titulus est, Collegii Salmanticensis cursus Theolo­ gicus in primam secundas S. Thoma, fidem facimus nihil in eo contineri ab -Λ· •___ orthodoxa fide ant bonis moribns alienum, imo enm genninam in omnibus Ange­ lici Docloris mentem redolere. Prælo igitur committi debet. Datum Lugduni in Carmelo nostro die 5. Octobris anni Domini 1646. ■ Fr. Sleplianus Molin. Fr. Paulus Lombard. IMPRIMENDI FACULTAS. % Joaxxes Claudius Df.vh.le, in Sacra Theologia Magister in Ecclesia S. Crucis, Custos et DD. Alphonsi Ludovici du Plessis de Richelieu, Emineniissimi Car­ dinalis ac Reverendissimi Archiepiscopi Lugdunensis Provicarius Generalis : Li­ brum inscriptum, Collegii Salmaniicensis cursus Theologicus in primam secunda: S. Thoma·, a Theologis visum et approbatum, in lucem edi facultatem concedimus, Lugduni dic 5. Octobris 1646. Derillc. CONSENSUS. Librum hunc inscriptum, Collegii Salmaniicensis cursus Theologicus in pri­ mam secunda·, S. Thomm, Typis mandari et in lucem edi, Sumptibus Laurentii A misson, Bihliopolæ Lugdunensis, Ego Regis Consiliarius et Procurator in Lugdu­ nensi Prefecture, non impedio, Lugduni die 6. Octobris 1646. Lorin. PERMISSIO. Viso Procuratoris Regis consensu hunc Librum Typis mandari Laurentio Anisson, concedimus, et ne quis ultra concessam facultatem denuo excudat prohibemus, Lugduni die 6. Octobris 4646. Sere. TOMUS QUARTUS D. THOMÆ AQUINATI DOCTORI ANGELICO ECCLESI.E FULGENTISSIMO JUBARI, THEOLOGORUM PRINCIPI ANTESIGNANO, VERITATIS VERE MAGISTRO, CO L L EGI U M SA LM ANTICEN SE Sanctissimi Vatis Elicv Carmelitarum Discalceatorum Primitives observantiis. O. D. C. In id jam oliin religio, el gratiludo induxerant (Doctor Angelice) nt labores nostri, qui luis semper militarunt, militabuntque impendiis, tuis etiam appende­ rentur aris, dicarentur obsequiis : neque alterius licet domestici Mecoenalis am­ birent favorem : prout hactenus transmissa â nobis posteritati volumina ipso in fronte testantur. Sed cum hocce de peccatis, el vitiis communi seu bono, seu luci paramus, cæspitat mens, et intra angustum timoris penetrale coercita, luisse al­ taribus insinuare refugit litatura. Si enim (velus parænesis fuit) Profana censetur hostia, qwo ad tolum numinis non electa : Haud acceptum tibi, innocentiæ el puritatis assertori, offeremus libamen, quod non gralke, non’virtutiim (ut alias) sod liliorum materies subministrat; quin irreligiosum credetur obsequium, quod vel ipsa peccatorum obscuritas improbaret. Ergo, destinatos jamdudum terminos re­ vellemus? Absit : metam transgrediemur religionis jure præfixamî Nequaquam : stat prisca mens : perennabit votum felici sorte conceptum : et ex ipsis adhuc pec­ catorum lustris sacrillcium tibi neque impurum, neque ingratum persolvet. Enimvero qui mentitam inanium deorum impensius colebant majestatem, ut illo­ rum securius aucuparentur gratiam, iis potissimum de rebus sacra perficiebant, qnæ diis ipsis, vel eorum .cultoribus odio el abominationi esse noscuntur : probe arbitrantes, nullo magis illorum oculos oblectari, animos demulceri, quam si in testem deitatis vaporem infensa et execralulia solvi animadverterent. Hinc Apol­ lini sacratus lupus : qui in candidas oves, quas ille qno dam pastor adamavit, sanius excandescit. Hinc Veneri oblatus aper : qui amasium Adonidem obscæno dente percussum immature peremit. Hinc Cereris in ara sus appensus : qui cam­ porum sala virentia, quibus illa tuendis præsidebat, satagit devastare Nam et si horum altaria numinum aliis et aliis redolerent hostiis, ea tamen acceptior credC' batur, qme infesta el inimica, veluli in triumphi signum, diis ipsis coram, in cine­ res favillasque redigeret. > Quæ cum ita luerint (liceat a profanis ad sacra gradum facere) non jam perculsi timore, sed piæ expeclalionis calcaribus concitati, (Ibi supremo Theologorum Apol­ lini, scientiarum numini, operis hujus sudorem, in quo universa peccatorum moles per ordinem digesta continetur, animo provoluti sacramus : ulqiic tibi jucundum, saltem pro modulo nostro, rependamus obsequium, veluli confectum de subactis tnæ virtutis imperio inimicorum cervicibus, sacrillcium persolvimus : rali, hoc a to pra aliis æslimandum, et in deliciis habendum. Novimus quippe, nihil lihi adeo exosum el invisum, sicul vilia et peccata: tolum te in eorum stragem conspirasse, splendentesque lauro victorias de illis retulisse. Quin et studiorum tuorum admira­ bilis ratio eo potissimum colliniavit, ut tam ab animo tuo, in quo nullus unquam piaculis gravibus patuit accessus, quam ab aliorum cordibus, quibus haud difiicile insinuantur, viliorum sordes averteres, peccatorum tenebras profligares. ·- ' : 2K Adest aller priscorum etiam mos, qui dum blandientis sibi forlunæ favor arride­ bat in præliis, parla ex hostibus spolia illi inter divos, uti propria, sacrabant, qui sibi ad pngnam facem protulisset, cujusque auspiciis victoriae laurum reportas­ sent. Haud aliter (0 Doctorum Mavors) tuæ gloria» bac in palæslra militare cona­ mur, qui te ductore, peccatorum cuneos tenebrarum densitate stipatos adorsi su­ mus, latentis veritatis spolia praeripere gestientes : eoque laboriosius inivimus ceriamen, quo difficilius tenebræ a tenebris dispelluntur, a lustris obscura sepa­ rantur. Verum doctrinæ tuæ radiis obarmati, leque ipso facem prafereute, conse­ rente manus ised et illius in primis adspiranle gratia, qui de tenebris facit lumen splendescere) caliginosam peccatorum molem utcumque elucidatam arbitramur : et difficultatum agminibus superatis, in amicabilem lucem veritatem assertam non diffidimus. Per te igitur si quis vicloriæ splendor affulsit : tu peccatorum tenebras debellasti : disceptationum nubila abstulisti : Pra fulgore enim in conspectu tuo nubes transierunt : cui datum est ut quasi stella matutina in medio nebulæ mi­ canti luce quoquoversus effulgeas : et quasi luna plena intempesta nocte perobscu­ ra quæque illuminare valeas. Ergo tua tibi rependimus debita, dum ea, quæ obti­ nuisti manibus nostris, veritatis spolia sacramus. Quod si vel his nominibus non satis tibi jucundus præsens labor; aliud superest, quo impulsus ad tc veniat, dubio procul placiturus : nempe quia ex te alitur, per te vivit, a te informatur : et (Ut uno dicamus verbo) quia tuus ipsius est. Nihil sane a tuarum virtutum candore tractatu isto remotius, si peccati turpitudinis, si dedecoris, si maliliæ habenda ratio : sed hæcnosiro in opere materia sunt corpus, cadaver : sententiis vero, doctrina, stylo, atque id genus aliis, penes quæ forma, penes quæ anima, penes quæ vita, nil tibi propinquius, nil conformius; quia non aliunde quanfex te. Tuam ipsius imaginem referunt, tuam exprimunt notionem, te exemplaret magistrum ubiquercprasentanl. Qninimo si quid boni, si quid veri, si quid acuminis, si quid ponderis, aliaque hujusmodi, quæ ad formale doctrinæ spectant, hoc in opere lector offendet, ex limpidissimo Aquinatis fonte, et ditissimo thesauro illico hausta recognoscet. Neque enim nos quæ scimus (ex Chrysosl. in Paul, verba mutuamus) ab ingenii bonitate scimus .· sed qubd libi impensi al­ lecti, a tua lectione nunquam discedimus [t).Tuum ergo est (Præceptor Sanctis­ sime) si quid hoc in munere ad scienliæ frugem adjecimus : tuum si quid pro veri­ tatis elucidatione vel minus inconcinne scripsimus : tuum si quid communem ad eruditionem haud infructuose laboravimus : quia nihil est, quod, tenon dirigente, calamus exaraverit. Non alium nisi doctrinæ tuæ odorem scripti hujus lineæ cunclæ respirant, et apices universi protendunt. In illis propria ahimatus voce auscultaris; non peregrinam mentitus imaginem introduceris : ne in nobis stigma effigietur, quod neothericis quibusdam scriptoribus merito inuritur : qui cum a fua doctrina plane exorbitent, et fucato genere interpretandi tua placita traducant; te ipsum, * quasi propria voce tonantem, nituntur adserere. Verum Trojanos istos graco ha­ bitu indutos boni Ulysses incursant : quia clypeos, menlilaque tela agnoscunt, atque ora sono discordia signant. Sed de hoc alias : lemma prosequamur. Cujus non alius jam scopus, quam ut præsens munus gratis oculis amplexeris, eo potissimum quod tuum est, quodque a te acceptum, ut grati animi tesseram reddimus, persolvimus, redonamus. Ast opponat aliquis, gratitudinis lege a te edocta redonanda non modo beneficia, sed et novo cumulata fœnore, et pro viribus aucta. Nam gratia recompensatio (inquis) semper tendit, ut pro suo posse aliquid majus retribuat. Et iterum. L't ille qui suscipit beneficium, aliquid supra debitum recompenset. Unde ergo gratiam jaciamus, qui nihil supra debitum, quia supra acceptum nihil reddere valuimus/ Sed iterato auscultemus Magistrum. In compensatione beneficii (ais) magis est considerandus affectus, quam e/feclus. Et rursus. Sicut in justitia attenditur aqualilas rerum, ita in gratitudine attenditur aqualitas volunta- (f) In proæmio super ••pist. ad Rom. 29 Si itaque voluntatis, non rei, affectus, non effectus in graliludine habenda est ratio, hand dubitandum , fœnerala (nt ilia præcipil) libi a nobis dona restitui : quia ainoris cumulata usuris : dum non unius privati scriptoris, immo neque unius licet pervenerandi Collegii (et cui præ mullis lucem tuæ sapientiæ impertili dignaris) sed omnium Carmelitarum vola et corda in te optime animata hoc in opere a primo ejus volumine consecravimus. Eximius sane erga familiam nostram Ini pedoris amor : quam ita beneficiis in dies oneras, ita ardcntioris dilectio­ nis nexibus devincis, ut vix aliam majore charitalis impendio prosequi videaris. Illud præcipue ad nos, quod Carmeli peramoenum campum, quasi nativum sibi alveum, tuæ sapientiæ amnis videtur delegisse : eoque uberius cælestis doctrinæ rore fœcundal, et humeclat, quo sine murmure et strepitu lenius secreliusque perfundit. Sed et reciprocus in le, eamdemque cæleslem luam doctrinam Carmelicolarum affectus : minime quidem perfunctorius; immo visceribus infixus : utpote omnibus nobis hereditarius, congenitus ab utero, sudus ab uberibus. Inclyta Mater et Magistra Seraphica Theresia Sanctissima cum spiritu hunc præcipue affectum visa est indidisse : dum ad lydium tuæ doclrinæ lapidem aurum sibi cælilus infusae sapientiæ semper ambivii consultissime examinari : cujus lumine ductari amicissime satagebat : illud ratum, sanclumque ampleclens , quod Angelicæ tuæ Scholæ, et familiæ alumnis firmum videretur, et tutum. Hoc ipsa enutrita lacte, quidni filiis propinaret, quod dulciter biberat? quo salubriter vixerat? Vere Mater, quia genuit in Christo : vere in integrum Mater, quia quos Deo peperil, lacte salutifero enutriri curavit. Cerva charissima, quæ vene­ natos et impuros præsenliens doclrinæ fontes, ul filiis præcaveret, salutarem et beneficum materna sollicitudine indigitavit. Mater itaque in lacte tui nobis amorem indidit : immo doctrinæ tuæ Angelicæ lac infudit : quid si quam in lacte Matris ebibimus, medullitus relinemus, regustamus libentius, ardeniius prosequimur, et tutamur. Accidit nobis in hac causa, quod in simili Augustino a quo hæc verba. Quo­ niam nomen Salvatoris mei in ipso adhuc lacte matris tenerum meum cor pie biberat, et alte relinebat; quicquid sine tuo nomine /uisset, quamvis litte­ ratum, et expolitum, non me totum rapiebat (2). Quid ni rapiat totos tuum (0 An­ gelice Thoma) tqæque doctriuæ nomen et numen? imino nihil aliud, quamtumvis litteratum appareat et expolitum, nos rapiat : si quod in lacte bibimus Matris, alte retinemus in corde? Rapis ut motrix intelligentla nostræ sacræ Religionis cælestcs orbes : rapis sphaeram primam, animum videlicet Superiorum, cujus nutu et exemplo slelke inferiores, subditorum scilicet corda, ut a te simul rapianiur, excitamur, et moventur : atque id demum a te rapti consequimur omnes, ut tuis inhærenlcs vestigiis, ad veritatis bravium secure, et immobiliter pertingamus : nec sicut in alia sidera errantia, nullum habentia praefixum epiciclum, adaptari in nos possit scomma illi simile, quod in Vitiyergensiuin lidcm pro illorum irre­ quieta volubilitate festive quidam direxit. Quid hoc anno Viliverqenses credant, scimus : quid anno sequenti credituri sunt, et ipsi nesciunt. Hoc igitur morbo quo non pauci Theologi suis in theorematibus laborant) haud inquinantur, qui abbac Angelica intelligenlia rapiuntur : iisdem quippe insistunt polis, eodemque super axe majoris lunaris cursum indivulse sequuntur. 0 nos fœlices, qui ra­ pimur, qui ducimur, qui sequimur: immo qui rapti assequimur, fruimur, deli­ ciamur. Ergo (Ô Pr.eceptor Sanctissime) opus tot nominibus debitum, ut fidem liberemus : persolvimus, unaque omnium Carmelitarum corda sacramus : ul gra­ tiam, cui nostrum nou suppar studium, communis mereatur affectus. th î. 2. qu. lOG, art. 6. — (2) Lib. 3 confess, c- L UM CRISIS PATRIS ANTONII GONSALII DE ROSENDE, Ex familia Patrum Clericorum Regularium Minorum, olim apud Complutenses sacrer Theologice primarii Professoris, in supremo Fidei Senatu Censoris ex munere, et Philippi IV. Hispaniarum Monarcha.· a sacris con­ cionibus. Jussu Supremi Castella) Senatus ad calculum meum accedit continuata enucleatio Theologiae Scholastica?, quartus nempe tomus Cursus Theologici, qui esi secundus in Primam Secundæ S. Thoma·, elaboratus a sapientissimi) æque, et religiosissimo Salmanlino Collegio Patrum Carmelitnrnm Excalceatorum, sic ad mentem Angelici Pneceploris expressus, ut si liccret, non tam commentarium, quam ipsius npographum nuncuparem. Et antequam ad Mercurii virgam descendam, clausis oculis albo calculo comprobatam reddo sanitatem doctrinæ, numeris omnibus absolutam ; sed ut videam cogor, iisce enim verbis me adslringit Supremi Senatus imperium ; possemque non incongrue ad rem usurpare visionem Zachnria· cap. 3. Letavi oculos meos (ait' et eidi, et ecce volumen volans : el dixit ad me : quid lu vides? rt dixi, ego rideo volumen volans : in qua graphice, ut reor. munus meum de­ pingitor: quid viderim ? Rogor, et ut uno verbo tradam, ego vidi volumen volans : ita enim sublimioribus pennis evehitur, ut dum gradiuntur, aut repunt alia, ipsum volet : ea euim est discursus elevatio, el sublimitas, ut non alio convenicnliore vocabulo indigiletur. Est in eo sermonis concinnitas, gravitati Socnitic» apprime conformis : et licet sine calceis liber, sermo suos habet calceos, non de illorum genere, de quibus aiebat Cicero, quod quamvis essent habiles, el apti ad pedes, non tamen viriles, quales illorum sunt, qui effeminatum et muliebre elo­ quium præcipue insectantur : sic voco plurimorum scripta cincinnis, el calamistris maxime placentia, sed quæ ipsis inurantur. Unde jam omnino tersam aut rasam illorum calumniam video, fucum orationis, ut pnecipuum scopum, amplectentium, qui de Thomislica soliditate, et veritate Triumphum sibi ipsis decantabant, cum apud pueros illam floci penderent, ut impolitam, et rudem ; quia non voces, ut Magistri prurientes auribus, sed rerum solidarum nucleum antiqui Thomislæ investigarunt. Methodus, quæ ao · habet enim nitida graliæ crystallus altum cum virginitate commercium, et qu?a sol Tho­ mas virgo est, in puris laticibus vibrantem faciem immittit, ut inde vibratus splen­ dor caracierem nobis imprimat tanti solis. Equidem jam in anteactis operibus te satis cognoverat noster amor, et eo ipso circumquaque redolebat tuæ venerationis odorem; ast in gratiæ fonte pellucido tuæ similitudinis sigillum nobis inditur, et figura, ulpole quæ excussis radiis vitreo ex latice lineata ad unguem refulget. Hinc ut nb origine nascitur, quod cum hoc opere nexus habeat illud tuæ sanctitatis elo­ gium, pariter et doctrinæ : Riyans montes de superioribus tuis, de fructu ope­ rum tuorum satiabitur terra Enimvero si ad aquarum fluidum illapsum mentis oculos torqueamus ; pro comperto est tuam degralia doctrinam quasi imbribus sa­ cris ex imprægnanli coelo disruplis, seu torrentibus aqua fœcundis, el per amoe­ nantes campos crystallinis anfractibus huc, illu dispersis, orbem irrigasse univer­ sum, Deique irrorasse sanciam Ecclesiam. Attamen si attendamus ad fructus, qui de tot iniquis laticibus succreverunt in dies, prius ad tenebras sol rueret cubatiirus, quam vel minor sufficienti applauderetur eloquio. Utrumque est mirabile, utrumque unicum, utrumque indignum,- quod adeo exilibus plausibus celebretur. Scimus utique (et hoc fuit semper omnium nostrum cor unanime, votumque con­ forme) te suæ graliæ Deum elegisse vindicem singularem, ut insolentem hæresum turbam graliæ inimicam funditus extirpares, et ad Ecclesiæ pedes colla traheres monstruosa, sive limpidis roribus illustrando mentes fidelium, sive ardentibus ra­ diis excæcando corda proterva. En qualiter cum hoc opere nectatur illud elogium : Rigans montes de superioribus tuis, de fructu operum tuorum satiabitur terra. Quippe qui dum e gratiæ fonte spargis rivulos inundantes, et e coelo sancto irradias sol luminosus, catholicum viridarium amoenas, atque apostatas acies exturbas. Nec mysterio eget, quod ad sex reduxeris quæstiones gratiæ oeconomiam : sunt equi­ dem sex canales, quibus ad nos derivatur hujusce fontis lota affluentia. Sexta hora erat, cum Salvator alloquens peccatrici, Samariæ fontis nomen indidit graliæ Dei dicens, quod qui biberit cx illa aqua, fieret in eo fons aquæ salientis in vi­ tam alernam. Quasi Deus, ut nobis suæ graliæ ostenderet abundantiam in letali­ bus sex, sex quoque eligeret tubulos, seu canales, quibus illaberelur ad pectora nostra lempor is plenitudo : et in hora sexta, id est, sub ardenti sole perageret hoc mysterium, ut nec convenientia deessel fontis, el solis. Igilur cum et nos videamus in sex quæstionibus I. 2. nempè a quæstione 109. inclusive usque ad 414. omne peractum graliæ negotium, quid inde sacratius auspicaremur, quam per sex rivu­ los ad nos effluxisse gratiæ mysterium sub ardenti sole Aquinatis : ut in primo rivulo libaremus gratiæ indigentiam, in secundo nalurim, divisionem in tertio, causam in quarto, in quinio, el sexto effectum duplicem justificationis, el meriti, quibus sapide degustatis inter fontem gratiæ, Thomæque solem eructaremus mysti­ cam cohærentiam. Hic est parvus fons, quem numini luo, Doctor Angelice, provoluta reverentia sacramus, cordalisque, ac repetitis affectibus tua suspendimus ad altaria. Parvus est fons quia noster, magnus quia tuus, dum quia tuus in fluvium, immo et in lucem, solemque conversus est, et in aquaplurimas redundavit. Accipe ergo benevola fronte munusculum, quod litamus. Debitum est, non gratia, licet gratiæ litnlo coronetur : accipe debitum, quod e§t gratia, et repende gratiam pro debito, ut dum gratiæ lucidissimæ tanti solis gratiæ fontem sacramus, verum sit, quod alias : Ad locum, unde exeunt, flumina revertuntur. APPROBATIO R. P. AL F. FRANCISCI RELUZ, Ordinis Prœdicatortim, in Salmanticensi Academia primaria? Theologia? Cathedra? sapientissimi Moderatoris. * Λ Illustrissimi, cl Reverendissimi D. D. D. Fhancisci Xeixas Episcopi Salmantini, Catholicæ Majestatis a Consiliis, vjfli, cl avida, diligenti, ac reverenti dili­ gentia evolvi præclara commentaria ad Angelicum Magistram circa praecipuos Tractatus Prim» Secund®, el Secund® Secundai, non solum sine macula, aul levi ruga, catholic® doctrin®, sacris Ecclesiæ praescriptionibus, et sanctorum Pa­ trum documentis minus consona : verum fulgenti, et perpolito stylo, discursi­ bus solidis, lirmis demonstrationibus, sententiarum gravitate, amplissim® erudi­ tionis sanctorum Patrum non vulgari, sed acri indagine, et denique eloquentia magistralis floribus universo operi respersis referta, limata, enucleata, et ipro coronide) Angelici Magistri doctrinal rigida intelligentia supra stuporem confor­ mia : Auclore Religiosissimo, et cordiali affectu mihi colendissimo Collegio Patrum Discalceatorum B. Mariae de Monte Carmeli Primilivæ Observanti®. Cujus doctis­ simi Patres, et Magistri, tutrice aurora Maria, quoniam ad justitiam erudiunt multos, fulgebunt, ularbilror, lanquam sfell® in perpetuas aeternitates. Disseri­ tur in hoc opere (prætnisso jam tie peccatorum tenebris tractatu) de gratiae luce, id est de gratia, justificatione, et morito, sub hac D. Thom. capitali inscriptione : Consequenter considerandum est de exteriori principio humanorum actuum, scilicet de Deo, prout ab ipso per gratiam adjuvamur a.i recte agendum. Con­ gruus doctrinae ordo, juxta illud Boetii : 1 Gratius astra nitent, ubi Notus Desinit imbriferos dare sonos. Lucifer ut tenebras pepulerit, Pulchra dies roseos agit equos. | ] a 1 In Inmine ergo cœleslis gratiæ constituti praedicti Collegii Patres, et Magistri, illique amicabili fœdere uniti tam strenue certamen gernnt, ut pro gratiæ digni­ tate tuenda vitam agant : in quo ipsius gratiæ jura custodiunt. Etenim si cunctis animantibus insitum est, ut in vitæ discrimine ntantnr omnibns modis, ac viribus, quibus eam tueri possunt : qua cura impetu, et spiritus vigore satagendum est viro catholico cum non illa vita impugnator animalibus communis, sed supe­ rior, per quam ab hujus vitæ miseriis liberandus est, et ælernitate victurus? Qui­ bus autem mediis, et armis uti oporteat ad vitalis gratiæ tutamen, optime noverunt hi sapienlissimi, et religiosissimi Magistri, dum ad instar Moysis vocant omnem virum eruditum, cui Dominus dedit sapientiam ad opus Sanctuarii, vide­ licet cum juvamina petunt a sanctis Ecclesiæ Doctoribus, quibus Dominus jam diu infuderat scientiam subtilem, solidam, et irrefragabilem ad controversias de gratia dirimendas. Inter qnos palmam tulisse magnum Augustinum, et Angelicum Thomam, docent Pontifices, et probat plausus totius Ecclesiæ. Thomas vero, quæ Augustinus de gratia fusius docuerat, ad eum ordinem in summa redegit, ut pie credatur Paulum gratiæ Doclorem ipsi revelasse quidquid humana mente capi potest. Unde merito gravissima hæc Patrum Carmelitarum Congregatio Ange­ licum sibi tum in aliis, tum pnecipue in gratiæ controversiis elegii Doclorem, dicens cum Propheta : Declaratio sermonum tuorum illuminat. Et, Os meum aperui, et attraxi spiritum, quia mandata tua desiderabam. Ardet enim doc­ trin® Thomislic® amore, el Thom® spiritum vehementi spiritu attrahit. Petivit Elisons, ut fieret in eo duplex spiritus magni Elia·. Cui parens : Si rideris, inquit, me qiiando tollar a te, erit tibi, quod petisti. Quid meriti in visione? Cur, si videat, duplicatum accipiet spiritum? Quia Eliseus vel jussus a magistro rece­ dere, non recessit; sed pie, religiose, et reverenter ejus præsentiam requisivit : ^et ascendentem magistrum ocnlis saltem . et affectu proseqnutus fuit unde dupli- 39 cam, hoc est, maximum ipsius spiritum meruit. Si ergo Eliseo personalem ma­ gistri pra'sentiam ambienti provisum abundanter est de spiritu patris; quas utrius­ que filiis, el venerandi Collegii magistris, tot laboribus Angelici Doctorishonori, et montis investigationi incumbentibus, et tanti præceptoris spiritum anhelo cordo, et ore attrahere suspirantibus, ejusque discipline ardenti devotione con­ secratis , et inter discipulos fidelissimis; quas, inquam, pro tot obsequiis rependet gratias Angelicus ipso Doctor? Omitto fulgentes gloriae coronas, quas placidus debitor impetrabit. Procul dubio jam concessit duplicatum spiritum pro his com­ mentariis (qu® non salis admiramur) ad strenuam gratiæ defensionem in illustra­ tione intellectus, ct purgatione affectus inclusum : quem duplicem spiritum magnum Eliam transtulisse in Eliseum interpretatur D. Bernardus. Aut aliter ex­ ponamus hunc duplicem spiritum a D. Thoma sapienlissimis Carmelilis Discalceatis concessum. Prior est fidelis, sincera, et vera littera D. Thomæ interpretatio. Alter est censoria vis, et aquilina acies ad discernendum inter veros, et fictos, falsos, ac larvatos D. Thomæ discipulos. Petrus apostolorum princeps, quæ sibi, el condiscipulis occurrebant, lanquam alios docturus Magistro stalim proponebat. Semel requisivit de pramio. Cui Jesus : Fos qui sequuli estis me, sedebitis super sedes judicantes duodecim tribus Israel. Judiciariam potestatem in premium Apostolis assignavit supra universos fideles (infidelis enim jam judicatus est) : quia relictis omnibus, et semetipsos abnegantes Christo preceplori adhæserant. Cur igitur huic perillustri Congregationi cordialiler Angelico Doclori adhærenli, alio­ rum diclamina relinquenti, et intellectum in tanti Præceptoris obsequium capti­ vanti (quod redolet supremum paupertatis evangelicæ gradum) denegabimus discretoriam spirituum dignitatem inter veros el falsos discipulos D. Thomæ? Ha­ bet profecto in omnibus, el in his preserlim de gratia controversiis. Quare hoc mirabile Opus non solum dignum existimo, ut prælo mandetur; sed quod uni­ vers® ScholaJ amplectantur, ulpole legitimum doctrinae Thomislicæ parium, et quod vere mentem D. Thomæ ab universo orbe celebrandam continet. Sic sentio in Conventu S. Stephani Salmanticensis, die 28. Octobris, anni 4 676. Fr. Franciscus Relus. FACULTAS ILLUSTRISSIMI Ac Reverendissimi Domini D. Francisci de Seixas, et Losada, Episcopi Salmanticensis, Regii Consiliarii. Nos D. Franciscus de Seixas el Losada , Dei et Apostolicæ Sedis gratia Episco­ pus Salmanlinus, Rcgiusque Consiliarius, etc. Cum ex præscripto nostro R. P. M. Fr. Franciscus Rcluz Ordiuis Praedicatorum, et in hac Salmanticensi Acade­ mia Primarité sacra Theologiæ Cathedra perpetuus Antecessor viderit et approba­ verit librum cui titulus est, Collegii Salmanticensis Fratrum Discalceatorum B. Marite de Monte Carmeli Primitiva: Observantia: Obserrantiæ Cursus Theologicus juxta mirain A. D. D. Thomte Thomæ doctrinam, Tomus octavus preeeipuos prascipuos Tractatus Se­ cunda; Secunda: usque ad finem complectens, nihilque in eo sit inventum, qquod ~ . bonis adversetur. TenoreTenore præsenlium quantum ad nosad sancte Ecclesiæ, etjnoribus bonis .moribus adversetur. præsenlium quantum attinet, facultatem concedimus, ut typis mandetur. In quorum fidem prasenles litteras manu nostra et sigillo munitas, ac per infrascriplum Secretarium nos­ tnim refrendatas expediri jussimus. Salmanticæ, die quinta mensis Novembris, trum Anno salutis millesimo sexcentesimo septuagesimo sexto. Franciscus, Episcopus Salmantinus. De mandato Illustrissimi Domini mei Episcopi, Joan. Fernandez de Mourillon, Secretorius. Locus T sigilli. I’ 40 FACULTAS ORDINIS. Fr. Sylvester ab Assumptione Generalis Ordinis Fratrum Discalceatorum Beatæ Mariæ Virginis de Monte Camieli, Primitivæ Observantiae, de consensu nostri Diflinitoris Generalis, etc. ut liber cujus titulus est, Cursus Theologicus, Tomus Quintus de Gratia, Justificatione, el iferito, a nostro Collegio Salmanticensi elaboratus, atque a gravibus doclisque viris nostri Ordinis (quibus ip­ sum videndum, el examinandum commisimus), recognitus, et approbatus, typis mandetur, et in lucem prodeat; tenore præsentium licentiam, el facultatem con­ cedimus. Dat. Matrili die trisegima Septembris, Anno Domini millesimo sex­ centesimo septuagesimo sexto. Fr. Sylrester ab Assumptione, Generalis. J Fr. Nicolaus a Sancio Elia, Diffinitor, et Secretorius. APPROBATIO R. P. M, F. FRANCISCI RELUZ, Ordinis Praedicatorum in Salmanticensi Academia primaria? Theologice cathedrce sapientissiini Moderatoris, IJ 'If Illustrissimi, et Reverendissimi D. D. D. Fbancisci Xeixas Episcopi Salmantini, Catholicæ Majestatis a consiliis, vidi, et avida, diligenti, ac reverenti diligen­ tia evolvi praeclara commentaria ad Angelicum Magistrum (scopum, et felicem con­ summationem I. 2, a quæst. 109. usque ad 114.) non solum sine macula, aut levi ruga, catholicæ doclrinæ, sacris Ecclesiæ praescriptionibus, et sanctorum Pa­ trum documentis minus consona : verum fulgenti, el perpolito stylo, discursi­ bus solidis, firmis demonstrationibus, sententiarum gravitate, amplissimæ erudi­ tionis sanctorum Patrum non vulgari, sed acri indagine, el denique eloquenliæ magistralis floribus universo operi respersis, referta, limata, enucleata; et (pro coronide) Angelici Magistri doclrinæ rigida inteliigentia supra stuporem confor­ mia : Auctore Religiosissimo, et cordiali allectu mihi colendissimo Collegio Pa­ trum Discalceatorum B. Mariæ de Monte Carmeli Primitivæ Observantiae. Cujus doctissimi Patres, et Magistri, tutrice aurora Maria, quoniam ad justitiam eru­ diunt multos, fulgebunt, ut arbitror, tanquam stellæ in perpetuas ælernilates (I). Disseritur in hoc opere (præmisso jam de peccatorum tenebris tractatu) de gratiæ luce, id est de gratia, justificatione, et merito, sub hac D. Thom. capitali in­ scriptione : Consequenter considerandum est de exteriori principio humanorum actuum, scilicet de Deo, prout ab ipso per gratiam adjuramur ad recte agendum Congruus doctrinæ ordo, juxta illud Boêtii. Gratius astra nitent, ubi Notus Desinit imbriferos dare sonos. Lucifer ut tenebras pepulerit, Pulchra dies roseos agit equos (2). In lumine ergo coelestis gratiæ constituti prædicii Coltëgii Patres , el Magistri, iliisque amicabili fcedere uniti tam strenue certamen gerunt, nt pro gratiæ di­ gnitate tuenda vitam agant : in quo ipsius gratiæ jura custodiunt. Etenim si cunc­ tis animantibus insitum est, ut in vitæ discrimine utantur omnibus modis, ac viribus, quibus eam tueri possunt : qua cura, impetu , et spiritus vigore satagen­ dum est viro catholico cum non illa vita impugnatur animalibus communis , (1) Daniel, 12. — (2) Boetius, lib, iu metro 1. J J sed superior, per quam ab hujus vitæ miseriis liberandus est, et æternitate victu­ rus? Quibus autem mediis, et armis uti oporteat ad vitalis gratiæ tutamen, optime noverunt hi saplentissimi, el religiosissimi Magistri, dum ad instar Moysis vocant omnem virum eruditum, cui Dominus dedit sapientiam , ad opus san­ ctuarii; videlicet cum juvamina petunt a sanctis Ecclesiæ Doctoribus, quibus Domi­ nus jam diu infuderat scientiam subtilem, solidam, et irrefragabilem ad con­ troversias de gratia dirimendas. Inter quos palmam tulisse magnuift* Augustinum, el Angelicum Thomam, docent Pontifices, el probat plausus totius Ecclesiæ. Thomas vero, quæ Augustinus de gratia fnsius docuerat, ad eum ordinem in summa redegit, ut pie credatur Paultim gratiæ Doctorem ipsi revelasse, quidquid humana mento capi potest. Unde merito gravissima htec Patrum Carmelitarum Congregatio Angelicum sibi cum in aliis, cum præcipne in graiiæ controversiis elegit Doctorem, dicens cum Propheta : Declaratio sermonum tuorum illuminat. Et, os meum aperui, et attraxi spiritum, quia mandata tua desiderabam. Ardel enim doctrinæ Thomisticæ amore, et Thomæ spiritum vehementi spiritu attra­ hit. Petivit Eliseus, ut fleret in eo duplex spiritus magni Eliæ. Cui parens : Si rideris, inquit, me, quando tollar a te, erit tibi, quod petisti. Quid meriti in visione? Cur, si videat, duplicatum accipiet spiritum? Quia Eliseus vel jussus a magistro recedere non recessit; sed pie, religiose, et reverenter ejus præsentiam requisivit : et ascendentem magistrum oculis saltem, et affectu prosequntus fuit : unde duplicem, hoc est, maximum ipsius spiritum meruit. Si ergo Eliseo personalem magistri praesentiam ambienti provisum abundanter est de spi­ ritu patris : quas ulriusque filiis, el venerandi Collegii magistris, tot laboribus Angelici Docloris honori, el mentis investigationi incumbentibus, et lanii Præceploris spiritum anhelo corde, el ore attrahere suspirantibus, ejusque disciplinæ ardenti devotione consecratis, et inter discipulos fidelissimis; quas, inquam, pro tot obsequiis rependet gratias Angelicus ipse Doctor? Omitto fulgentes gloriæ coronas, quas placidus debitor impetrabit. Procul dubio jam concessit duplicatum spiritum pro his commentariis (quæ non salis admiramur), ad strenuam gratiæ defensionem, in illustratione intellectus, et purgatione affectus inclusum : quem duplicem spiritum magnum Eliam transtulisse in Eliseum interpretatur D. Bernar­ dus. Aut aliter exponamus hunc duplicem spiritum a D. Thoma sapientissimis Carmelilis Discalceatis concessum. Prior est fidelis, sincera, et vera litterae D. Thomæ interpretatio. Alter est censoria vis, et aquilina acies ad discernendum inter veros, el fictos, falsos, ac larvatos D. Thomæ discipulos. Petrus Apostolo­ rum princeps, quæ sibi, et condiscipulis occurrebant, tanquam alios docturus Magistro statim proponebat. Semel requisivit de præmio. Cui Jesus : tos qui se~ quuti estis me, sedebitis super sedes judicantes duodecim tribus Israel. Ju­ diciariam potestatem in præmium Apostolis assignavit supra universos fideles (infi­ delis enim jam judicatus esi) : quia relictis omnibus, et semetipsos abnegantes Christo præceplori adhæserant. Cur igitur huic perillustri Congregationi cordialiter Angelico Doclori adhærenti, aliorum diclamina relinquenti, et intellectum in tanti Præceptoris obsequium captivanti (quod redolet supremum paupertatis evan­ gelic® gradum) denegabimus discretoriam spirituum dignitatem inter veros, et falsos discipulos D. Thomæ? Habet profecto in omnibus , et in his praesertim de gratia controversiis. Quare hoc mirabile opus non solum dignum existimo, ut prelo mandetur; sed quod universae scholæ amplectantur, utpote legitimum do­ clrinæ Thomisticæ parium, et quod vere mentem D. Thomæ ab universo orbe celebrandam continet. Sic sentio in Conventu S. Slephani Salmanlicensis, die 28. Octobris, anni 1676. Fr. Francisais Reluz. q TOMUS SEXTUS ET SEPTIMUS ANGELICO DOCTORI DIVO THOMÆ AQUINATI, ECCLESI.E FULGENTISSIMO JUBARI, THEOLOGORUM PRINCIPI, VERO VERITATIS MAGISTRO, COLLEGIUM SALMANTICENSE Sanctissimi Vatis Elice Carmeiitarum Discalceatorum Primitiva· Observantiae Ad Tc jam sextus hic noster Tomos alacri corde festinat 'Angelice Doctor) nee ve­ llit extern navis peregrinis vocibus portum salutat;sed enim, ut verèest, indigena proles tua reciprocis cumulat altaria muneribus, propriosque Penates adorat. Nam si do mentis tuæ penu fateri necessum est ebibisse insatiabili ore quod damus, quid mirum tuasilerum appendatur ad aras, quod negare nefas est suscepisse? Jam pridem Excalceatus Carmelus studuisse. Tibi lotis visceribusgloriatur.vixquebaibulus cunabula prima libarat, cùin doctrina* tuæ ulnis exceptus, Tibi soli insudassc me­ rito totus extitil. Olim Deus Sponsæ pectori sui indidisse fignram, ut ccelico amore caleret; Angelum quoque signum Than sculpsisse frontibus Electorum, ut eos filios adoptionis adslrueret, divina fantur eloquia. Habemus et nos Thomæ imaginem tabulis cordis impressam, el in ore Angelicum testimonium, ut quidquid nostri est, tessera sil, quà doctrinæ Angelicæ nomen damus. Igitur de Virtutibus Theologicis, ac de statu Religioso nostrum hoc sistitur libi Opus (Angelice Thoma] pluribus Tibi debitum titulis, el mysteriis. Unum, quod justius, excipe innata quadam sin­ gularitate concinnum, tuisque meritis nec ad unguem deciscens, nimirum con­ sonam sympathiam, miramque proportionem ad animi tui dotes adeô æqua lance libratam", ut inter virtutum ilores vix alii conspectui tuo redolerent fragrantius. Enimvero si de Fide causa sit, hæc est tuarum apex gratiarum. Quis enim pro ea adeo impensius laboravit? Quis eam de infestis hæresum monstris ita defendit? Quis ejus inextinguibile lumen ad efferas exterasque nationes sic verbo, et opere dilatavit? Clamat Ecclesia Sancta Dei, Ic Ducem, te Principem, te Doclorem vene­ rata supplicibus ceremoniis, qui Orthodoxum agmen propugnas, vere columna sacra, in qua stabile fore perpeluo auspiciis agitur divis. Clamant ipsa Acatholieorum noxia comitia, in quibus unus, quisquis ille fuit, sic in blasphema verba ef­ futivit : Tolle Thornam, et dissipabo Ecclesiam; quasi Te fulciente Catholica Do­ mus slabil divinitus inconcussa, pt in dies perennabitur illibata. Fides ergo tuum est patrimonium. Age, et de Spe feramus judicium. Sperasti ? 0 ! et quid ? Domine nihil, nisi te ipsum. Sic Crucifixo tenere alloquebaris, cum immensas gloriæ divi­ tias in Te lotus erat dispendere larga manu. In Deo summam claudi Beatilndinis normam est in confesso ; quamobrem exundanti gloriæ pelago satiari expectabas, cum totum felicitatis pondus spei tuæ anhelitu sacro ambivisti. Sed quid de Charitate? Hic jam spatiosa sese offerebat planities, qua et discursus plura expenderet testimonia, et politus tenor eloquii concinnata oratione, el circumtonso stylo ute­ retur ad plausus. Ardebant coniis tui viscera divini amoris igne succensa, el erum­ pentes flammas ccclorum fastigiata culmina sæpe sæpius lustrasse, vel ipsi coelestes raptus, quibus premebaris, ostendunt. Et quid mirum,spiritum igneum Thomæ in­ flammasse medullas, cui adeo flammatam praestitit eloquentiam, utvelut ignitis lin­ guis in prunas redigeret corda discentium? Experti dicant, quid de Thomæ amore sentiscunt, cum ejus ccelica eruditione rapti pariter, et absorpti Æthnæ divi calori­ bus aduruntur. Quanti denique apud Te fuerit monasticae disciplinae arctitudo, ac status religiosi mira perfectio, non ignobiliora suadere satagunt monumenta, Quippe strenuitas illa, qud pompatico fastu abdicato, regalibus deliciis vale dixisti, et inter mundi illecebras pro severo gestamine Religionis Jlercnle invicto exantlasti labores, manet alla mente reposta; necnon et sapientia divina qua Parisiis rigorem cœnobilicum contra irmulos propugnasti : vel si plura alia.desiderii nostri est expromere testimonia, humilitas aderit, qua toties infulas sacras lloccifecisti, ut ne ampliori dignitati postponeres quietis religiosa; solatium. En ergo (Angelice Doc­ tor) qualiter Opus hoc Tibi aptissima militat consonantia Nil equidem in eo inve­ nies, quod vivido penicillo non exprimai sacratiorem tui animi cultum. Sunt qni fucatis coloribus gratias colorant, ut sic Mœcenates, quos ambiunt, adulantibus au­ ris insnlllenl, vanisque favoniis indtilgeanl. Nos qui de veritatis penu ditamur, nul­ lisque adblandiri docemur nopnli lenociniis, vera vola sinceris ritibus consecra­ mus. Fama est scripsisse Apollonium inter delubra Apollini sacra, illud gloriæ plausibus auspicari, in cujus structuram volucres plumas, apes vero ceram quasi glutinum, congessissent ; ut exinde Apollo sapientia; Princeps crederetur, et Deus, cui tanquam vectigal, et pluma', et cera, ingeniorum stemmata, speciali jure servi­ rent. Ast nos neque de genlilico fano, neque de ementito Numine pensum facimus, qui soli disciplinae Thomislicæ militantes, vero Soli Aquinati reverenti obsequio cor­ da vovemus, el de lucubrationis cera, insuperque scientiarum plnmis superas aras struere sic molimur, ut et Thomas Lyceorum semper coronetur adorea, et nos quasi aves, el apes in solius Thomæ venerabile famulitium halitus credamur in­ sumpsisse vitales. Sed cui potius, cui aptius? Adsint veritatis amasii, discantque discernere inter Solem, et solem, ac deposito contagionis æmulæ supercilio ad So­ lem Thomam sciant nos unanimi sensu aspirare, qui de Solis Thomæ disciplina cœlesli pascimur, et nutrimur. Suscipe igitur Sol Aquinas grata fronte votum, quod libenti corde litamus; et quia Solis Tibi ingenitum .est elogium, diJTnnde circum­ quaque luminis radios, nostrasque lituras illustra, nt Tibi scientiarum Pliœbo de studiorum plumis sit nostri sacrum erexisse fanum, in quo iteratis vicibus sic precemnr. Fave, et Fove. FACULTAS ORDINIS Fr. Stlvesteti ab Assumptione , Generalis Ordinis Fratrum Discalceatorum Beatæ Marite Virginis de Monte Carmeli Primitivæ Observanti®, de consensu nos­ tri Diffinilorii Generalis, etc. ut liber cujus titulus est, Cursus Theologicus, Tomus septimus de Fide et Spe Theologicis, a nostro Collegio Salmanticensi ela­ boratus, atque a gravibus doctisque viris nostri Ordinis, quibus ipsum viden­ dum, et examinandum commisimus, recognitus, el approbatus typis mandetur, et in lucem prodeat, tenore præsentium licentiam, et facultatem concedimus. Dat. Malrili die trisogima Septembris, Anno Domini millesimo sexcentesimo sepluagesimo sexto Fr. Sylvester ab Assumptione, Generalis. Fr. Nicolaus a Sancto Elia, Diffinitor, el Secretarius TOMUS OCTAVUS FACULTAS ILLUSTRISSIMI, Ac Reverendissimi Domini D. Francis» de Seixas, et Losada, Episcopi Salmanticensis, Regii Consiliarii. Nos D. Franciscus de Seixas et Losada, Dei et Aposlolicæ Sedis gratia Episco­ pos Salmanlinus, Regi usque Consiliarios, etc. Cum ex præscripto nostro R. p. M. Fr. Franciscos Reluz Ordinis Pnedicalorum, el in hac Sahnanticensi Academia Primaria» sacre Theologi» Cathedra perpetuus Antecessor viderit et approbaverit ibruni cui titulus est, Collegii Salmanticensis Fratrum Discalceatorum B. Ma­ ria de Monte Carmeli Primitiva Observantia Cursus Theologicus juxta miram .4. D. D. Thoma doctrinam, Tomus octavus pracipuos Tractatus Secunda Secunda usque ad finem complectens, nihilque in eo sil inventum, quod sanci» Ecclesîæ, et bonis moribus aaverselur. Tenore prasentinm quantum ad nos al­ linet, facultatem concedimus, ut typis mandetur. In quorum fidem prasentes litte­ ras manu nostra et sigillo monitas, ac per infrascriptum Secretarium nostrum refrendalas expediri jussimus. Salmanlica», die quinla mensis Novembris , Anno salutis millesimo sexcentesimo septuagesimo sexto. Franciscos, Episcopus Salmanlinus. De mandato Illustrissimi Domini mei Episcopi, Joan. Fernandez de Mourillon, Secretorius. Locus 7 sigilli. FACULTAS ORDINIS. Fr. Sylvester ao Assumptione, Generalis Ordinis Fratrom Discalceatorum Beat» Mari» Virginis de Monte Carmeli Primilivæ Observanti», de consensu no­ stri Dillinilorii Generalis, etc. nt liber cujus titulus est, Cursus Theologicus, Tomus octavus de Chari'.ale. et Statu Religioso, a nostro Collegio Salmanticensi elaboratus, atque a gravibus doclisque viris nostri Ordinis, quibus ipsum viden­ dum, el examinandum commisimus, recognitus, el approbatus typis mandetur, et in lucem prodeat, tenore prasenlium licentiam, et facultatem concedimus. Dat. Ma triti die trigesima Septembris, Anno Domini millesimo sexcentesimo septuage­ simo sexto. Fr. Sylvester ab Assumptione,-Generalis. Fr. Nicolaus a Sancto Elia, Diffinitor, et Secretorius. PRÆCEPTORI ANGELICO THOMÆ AQUINATI • DOCTORUM MAGISTRO ECCLESIÆ FULGENTISSIMO THEOLOGIÆ PRINCIPI SAPIE NT I Æ ARCI. SALMANTICENSE COLLEGIUM SANCTISSIMI VATIS .-le Protho-Parentis Eliœ Carmelitarum Discalceatorum Beata· Maria· de Monte Carmeli. Votum, pro restitutione simulare liceat (Thomas Angelico) aliter enim tuas iterum aras salutare non auderemus. Te namque magistro didicimus eum, qui beneficium accepit·, ad hoc honestatis obligari debito, ul aliquid similiter gratis impendat. (t) Neque gratis impendere nisi acceptis majora referat. Cum igitur nos­ trum hoc opus, quicquid ipsum est, ex te prodii.sse non dubitemus, ingratitudinis nola inureremur, nisi remittas debitum, ut votum accipias. Sed vel in hoc, quod minora referimus, gratificum ostendimus animum : si enim verum est, quod aiebas, scili­ cet : Naturalis ordo requirit, ut ille oui suscepit beneficium, per gratiarum recompcnsalionem convertatur ad benefactorem secundum modum ulriusque (2) tui affluentis est magna concedere, nostri iuopum exigua donare. Inutile inquies, votum, cum a te ipso, quidquid illud est, effluxerit. Affectum ergo inspice, non munus, vel pro munere ipsum affectum ; invenies utique potiora luis neminem obtulisse aris. Nativo pondere hoc opus le Mecænatem exoptat, tuo quippe sub auspicio natum, crescensque feliciter, te sequitur indivulse. Lumina, si quæ habet, a le fulgentissimo Ecclesîæ sole mutuasse fatetur. Quid ni se sibi devoveat ? Est et alia, qua premimur, ratio, ut te his noslris de sacrosancto Incarnationis mysterio Commentariis optemus Patronum ; Mysterium istud Angelo nuntiante didicimus, teque Angelico Præceplore docente novimus altius. Cui igitur nisi An­ gelo nostra hæc commentaria dicanda forent ? Te jure optimo quærunt, quod te non favente haud quaquam prodirent in lucem. Fatemur equidem, post aliqua a nobis posteritati transmissa volumina, ad novum aggrediendum opus pene ani­ mam defecisse. Continuus tamen pensi exactor existis, nec otium concedis ætali, donec Incarnationis penetralia rimemur. Admovimus ecce manus, fave, ac eadem ipsa lamina, quæ te certum hujus indagatorem effecere Mysterii propina modo. Certum, inquam, ul remunerantis opus Christi verba testantur : Bene scripsisti de ■me Thoma. Pendebat interruptum opus, ac bovino hucusque gradiebatur pede : ast te favente nunc pennas assumpsisse videtur, te forsitan imitatus, qui primae­ va state Bos mulus, Angelicis postea super indutus plumis (humano more depingo) 'Angelici Prœceptoris, nec immerito, es cognomen adeptus. Vel si cherubicum aliqnando te dicere fas est, nunc maxime cum ad Incarnationis Mysterii intelligentiam lumina suggeris, dum ad ipsius limina sistimus. Prophelicæ quadriga* bos ille te, ni fallimur, ad unguem exprimit, nos Propheta, opus hoccine currus. Qui prius bos credebatur post modum est agnitus Cherub, non quidem mutata specie sed aliius indagata natura ; Intellexi, quia Cherubim essent (3). Unde, sciscitamur, i06, art. 6, — <2» lbid.t art (3) Ezech. 10, 10 Prophetic modo tain clara cognitio? Iterato dubio expediamus utrumque. Qui primo capite bos tertio numeratur loco, primus quatuor inter animalia designatur cherub cap. 10. Facies una facies cherub. Mutata forma iit ordine primus. Unde qnæso ? quia unde Cherubini dictus, inde est prælalionem adeptus : In introitu portte domus Domini Orientalis (1), qua verus ille sacerdos secundum ordinem Melchiscdech ingreditur, et egreditur, stabat, Propheta. Ibi qui prius Bos appare­ bat, Cherub est cognitos : quia fortassis clariora lumina Cherub ipse menti indidit prophétie. In conspectu equidem gloria' Domini exorientis bos ille Cherub agnosci­ tur. Tu vero Thoma Angelice) in ipsius mysterii limine, agnosceris Cherubini. Dei hominis gloriam currus gestabat ille ; nostrum hoc opus totum est in eodem investigando mysterio. Per aera ferebatur currus alarum motu pro pedibus"utens, postquam vilains effectus est Cherub, quasi piguerit vitulino tunc usque processisse pede. Noster hic cursus jam alas videtur assumere, quasi pigeat usque modo dilliciles habuisse gressus. Ad cherubici Bovis præsentiam clariora prophetic illuxere lumina. Prophetarum filiis ad tui conspectum Bos Cherubice, (Sol splendidissime) tua non defutura firmiter speramus. 0 nos felices, qui tua sequentes lumina, doclrinæ tua· beamur splendoribus ’ Beati qui seminatis super aquas imminentes pedem bovis, prædixit Isaias, postquam renovati Carmeli pulchritudinem, cl amœnitalem expresserat : Et erit (aiebat) desertum in Carmel, et Carmel in saltum reputabitur (2). Id est, expo­ nebat quidam : Carmelus amamùs, et facundus antea, post tam erit amoenus, et frugifer, ut si prioris temporis specimem species, vidisse te putes desertam silvam (3). Immittimus quidem pedem Bovis, quotquot sapienliæsemina super aquas mittimus doclrinæ Ime; uberes, ut speramus, posteritati nostne allatura fructus. Si enim quidquid hucusque, vel exiguum, in nostro Carmelo litterario irrigatum sudore amoenitatis viret; quidquid pulchritudinis splendescit; quidquid floridum eructat, quidquid frugiferum. denique in lucem prodiit, id totum ab Aquinatis Bove sumpsisse fatemur originem. Tuam ne credemus protectionem defuluram modo, cum quidquid offerre 'possumus, tuo rependimus numini, cum tua iterum cumulamus altaria muneribus. Sed nec quia unice in tuie doclrinæ juravimus nomen. Magister Angelice, aliorum Patrum nomen despicimus : dum tua quippe vestigia sequimur, verioribus omnium sententiis adbærcmus. In te enim velut in capacissimum Oceanum cunctorum sapienliæ flumina congregantur, ut iterum fluant. In te, inquam, qui viam Patrum regiam, et tritam premens, omnium Doctorum es sortitus intellectum, ut tui egre­ gius interpres asserit Caietanus (4). Quam bene Thomas Hebraice Abyssus, Gnece Divisus interpretaris I Velut abyssus enim omnia excipis doclrinæ flumina, quie pernici cursu in te confluunt : taiiquam divisus autem in aliorum intueris operibus. Equidem qui ante nos fuere (verba damus Chrysostomi) pro suis viribus inde aquas hauserunt, et similiter qui post futuri sunt, idem lentabunt : neque ta­ men sic in totum poterunt evacuare, sed magis inierim augebunt /lumina, majusque accipient incrementum (5). Igitur, Præceplor Angelice, qui te nobis ita benevolum prodis, accipe ab Eliæ primitivo Musæo temelipsum sapienliæ tua? co­ loribus, vel rudi manu, utcumque expressum, cujus vivida imago prælixa semper erit in fronie nostrorum voluminum, ejus index, quæ stabilis manebit in corde, nulla unquam temporis injuria delenda. Fave utique, et quia Magni Parentis Au­ gustini extitisli semper venerator eximius, ipsius tandem verbis precamur : lit si quid hic incondite, aut inculte dictum, vel si lotum ita esse perspexeris, doctri­ na: des operam, calamo veniam (6). Ac ut aliud hujus operis, et mysterii Incarna­ tionis corpus, cui jaiujam manum adhibemus, optatum terminum feliciter attingere valeat, pertæsum diuturno labore calamum recrea, lassatumque animum erige. Neque enim insuetum in Eliana familia de Deo homine rimaturis mysteria, longo itinere delicientibus excitautem adesse Angelum. Jmpiæ Jezabelis minas fugiebat su-ratus Prolo Parens Elins, cum prsepropera via delicientibus viribus, ut aliqualem carperet requiem, hispinasub junipero defessos artus, lassalaque memhra projecit I). Adstat ecce Angelus, qui mystica dape seniles vires confortans, grandomque illi restare viam annuueiuns, ut ad montem Dei Horeli ascendere posset, strenuum elfecit. Ibi de Deo homine juxta communem sententiam alta cognovit mysteria, in sibilo aurib tenuis (2). Ut enim alte observavit Cajetauus : Fox auditu, qui sensus est discipline, percipitur. Et ideo apte vox doctrinam nos erudif-ntem‘significat. Et voce quidem eruditio, submissione autem mansuetudo, subti­ litate vero penetratio significatur. Sensibiles ista? species formatai sunt ad instruendum Eliam, et posteros de mysteriis. Ecce Eliano Musteo, Doctor An­ gelice, jam longo itinere pene delicienti grandis in altissimo Incarnationis mysterio restat via. Adesto igitur, noster Angele, ac ut optatam metam possimus attingere, et cursum absolvere. Fave, et Fove. FACULTAS ORDINIS. Fr. Joaxxes a Conceptione Genoralis Ordinis Fratrum Discalceatorum Beatæ Marite de Monte Carmeli, de consensu nostri Dillinitorii, ut liber cujus titulus est : Cursus Theologicus, Tomus de Incarnatione, complectens explicationem lertiai panis Divi Thomte ab initio, usque ad quœstionem octavam inclusive, a Collegio nostro Salmanticensi accurate compositus, et a gravioribus, doclisque viris nostri Ordinis (quibus ipsum videndum, et examinandum commisimus} recognitus, et ap­ probatus Typis mandetur, et in lucem prodeat ; tenore præsentium licentiam con­ cedimus. In quorum fidem præsentes manu nostra, ac Secretarii nomine subscrip­ tas fieri jussimus in hoc nostro Conventu Malrilensi die quinta Mensis Maii, anno Domini 1686. Fr. Joannes a Conceptione, Generalis. Fr. Josephus a Sancta Theresia, Diffinitor, et Secretorius. FACULTAS EPISCOPI SALMANTINI. Nos D. Fr. Petiius λ Salazak, Dei et Aposlolictc Sedis gratia Episcopus Salmanlinus, et in Ecclesia Cordubensi electus, ex regali militari Ordine Bealæ Marite de Mercede Redemptionis Captivorum assumptus, Catholic;» Majestatis Philippi Quarti Concionalor, necnon et Caroli Secundi, ejusque Regius Consiliarius, etc. Præsentium tenore facultatem impertimur, ut in lucem edi possit, Typisque man­ dari liber, cujus titulus est : Collegii Salmanticensis Fratrum Carmelitarum Discal­ ceatorum Beat(E Mariai Virginis Cursus Theologici Tomus Nonus in 3 p. 1). Thom. a quaist. 4. usque ad Octavam inclusive. Quatenus ex præscriplo nostro examinatus, et approbatus est a R. P. M. F. Josepho Gonzalez, ex pnedicto Ordine Healæ Mariæ de Mercede, hujusce Salmanticensis Universitatis Sacra; Theologiæ Vespertinæ Cathedræ in proprietate moderatore. In quorum fidem has litteras ex­ pediri jussimus, et concessimus. Salmanticæ in nostro Palatio Episcopali vigesima octava die mensis Julii, anno Domini millesimo sexcentesimo octogesimo sexto. Fr. Petrus Episcopus Salmantinus. De mandato Illustrissimi Domini mei. ' D. Marcus a Campo, et Ven. Secr. •I ty., 19.-P' Ibid. • Ai- - CENSURA Reverendissimi P. Fr. Josephi Gonzalez, in Sacra Theologia Laureati Magistri utriusque Castellæ Provincialis, Regalis Ordinis B. M. de Mercede Redemptionis Captivorum, Catholica* Majestatis Theologi, Regalisque Consessus immaculalæ Con­ ceptionis, supremi Senatus sanctæ Inquisitionis Censoris et a secretioribus Consi­ liis, Toletani Archiepiscopalus Synodalis Examinatoris, Salmanticensisque Acade­ miae Vesperlinæ publici et proprii Professoris. w Jussu Illustrissimi el Reverendissimi D. D. Fratris Petri Salazar Episcopi’Salmanlini electi Cordubensis ex Regio Ordine nostro assumpti Catholica* Majestatis Consiliarii et Concionatoris. Vidi librum de allissimo Incarnationis Mysterio (quod est suave et fortissimum divinæ omnipotentia; opus, dulce revera hominibus recon­ ciliationis cum Deo Sacramentum) a Patribus Collegii Salmanticensis Carmeli Dis­ calceati diligentissime elaboratum, et omnibus suis numeris absolutum. Legi, et evolvi non semel : et toties mihi voluptati fuit mirabile Interpretum Doctissimo­ rum acumen, in abstrusa rerum materie, nodos subtiliter extricando, tricas arte •mira solvendo. Nil perilissimis Magistris obest impervisa dilBcultas, aut sinuosa, aut non salis castigata quæslio; quippe omnem superant, omnem transcendunt, omnem feliciter percurrunt. Porro habent instar Aquilæ mentis acutiem, de quasi palientissimoviro dicere licuit : In arduis pomi nidum suum, in petris manet, et in prteruplis silicibus commoratur, atque inaccessis rupibus (t) : licebit el mihi de illis idem pangere, siquidem in Petra Christo, in prænipta e sinu Patris silice, in rupe etiam Angelis inaccessa, nidum suum posuere ubi hunc nobilem pullum altissimæ Theologia; foverunt, bono communi, luce publica donandum. Anerudili Pa­ tres, humanitate deposita, dum de humanitate a Filio Dei in unitatem Persona; sibi copulat», disserunt, sese in Angelos convertere ? Reor, nec temere dubito, dum illos Angeli Thomæ pennisequos video ; ex cujus frequenti contemplatione el volu­ tatione, non male conjecto, alte ebibisse Spiritum Angeli. Unum mihi est verum bene de Incarnationis arcano, hos elucubrasse et scripsisse Tractatus, in quibus juxta Verbi Incarnati effatum, Thomam de ipso bene scribentem sequuntur. Ab isto Ecclesia; fulgeniissimo sole, mutuati snnt lucem, ut opus claresceret, et omnibus -, luceret, qui in scholis sacra invigilant Minervae. Si enim de illa Mnenonis statua dixit Eusebius : Clare interdum oportet, loqui, ut Mnenonis statua, cui lingua erat radius solis (i). Ergo de tantis Magistris id non incongrue dixerim, qiiod ipso- i rum calamus fuit Angelici solis radius, nec alio usi snnt atramento, quam ipsius luce. · Ab illo etiam decerpserunt ordinis pulchritudinem, styli majestatem, doctrinæ can­ dorem, sapientiæ ubertatem, argumentandi vim, conferendi inter se Patres solertiam ; quibus omnibus, ut Physon auro ditissimus, excurrit liber, dignus plane (ut sentio) :Xon equidem censore, sed oratore Pericle. Quid si eruditissimi Patres, nou jam nudipedes, sed digniori socco, vel alto decorati Cothurno incedunt? Hinc blande cogor illud dulcissimi sponsi hemislhichium illis canere : O quam pulchri sunt gressus vestri, Carmeli Patres, Theresiæ Filii 3; ! Gressus quidem vestri firmis­ simi, tuti, speciosi, qui in sublimi atque elevalissima omnipotentia investigabili se­ mita, calceamentum Christi induerunt, idesl, ardnum Incarnationis iter triverant el perambulaverunt suaviter ! Quæ dico, et quæ scribo, non meæ, sed ex Ruperlo sapienlissimo Abbate desumo. Quid est, inquit, calceamenta Christi portare, nisi Incarnationis ejus Mysterium palam inundo anmmciare (4) ? Ergo pulchri sunt (libenter repeto; gressus vestri, qui calceamenta Christi portarunt, exponentes orbi,· sapientia, calamo, scriptis, ejus Incarnationis arcanum. Ulterius ille Paler progre­ ditur : Fecerunt hoc Apostoli : in omnem terram exivit sonus eorum : et in fines orbis terree verba eorum. Fecistis hoc el vos, Religiosissimi Patres; non ero vates dubius : Volitabit in omnem terram operis vestri fama ; el in fines orbis terræ vester calamus doctrina el eloquio rutilus. Tandem addit Ruperlus : Hoc facien- li Jub, 39. — (i) Eu-.-b. llisl. lib. m, c. ii. — 3) Cant. 7. — i( Rupert., In Joan., c. 1 ■Ù. - 19 les Apostoli, calceamenta Christi in Idunv.eam, cl in omnes alienigenas extensa portacerunl. Hoc facientes el vos, vester de Incarnatione labor, ad omnes, quin pes impingat, percurret dextro omine scholas, tam exteras, quam amicas, seque ad illas protendet tanquam Principatum obtenturus. Solent enim Principes, quando sui Imperii fines longius laliusque propagare prælendunt, calceum in hostium so­ lum projicere, ut diserte adnotavit Balduinus in his vaticinantis Regis verbis : In Idumteam extendam calceamentum meum : mihi alienigenœ subditi sunt{\). Utinam, ut in volis habeo, contingat, quod Mysticus calceus, egregium scilicet Ver­ bi Incarnati Opus, per amplas Academicorum aulas ingrediatur ovans, et ibi dominetur Gentibus; Idumæaque cum alienigenis, Religionis cultu, et filiorum metu, veteri servitutis abjurato, calcaneum ejus observet prona, nec amplius cervice re­ belli insultet, quin potius, sibi sapiens et prudens, credat fidei subdita, quod In­ carnatus Dominus (verba sunt Gregiori Magni) quasi calceatus apparuit corri­ gias calceamenti, iaest. ligatura Mysterii (2). Hunc nodum Herculeum, perdocti Patres, si non enodastis (Quis possit I) saltem explanastis, dilucidastis, et subtilissi­ mis Commentariis asseruistis. Quamobrem opus censeo dignum luce, ut divites Ecclesiae pariat proventus, et non parvam scholis gloriam. Malriti in hoc nostro B. M. de Mercede Redemptionis Captivorum Conventu. Die 17 Martis, anno Domini 1686. Josephus Gonsales. (I) Bened., Bald. Z/e calc. mysl. cap. 28. Psalm. 39. _ 2, D. Greg. M3g. ham. 7 in E«c. I Colleg. Salm. Tom. I. TOMUS DECIMUS ANGELICO DOCTORI D. THOMÆ FULGENTISSIMO E C C L E S 1 .« LUMINARI THKOLOGI.E FONT!, THEOLOGORUM FT 'I ! ,. ί ; i VERISSIMO VERITATIS A P1C ! t PRECEPTOR!. Collegium Salmanticense Cannelitarum Excalceatorum. O. D. C. I Cursus noster Theologicus ANGELICE DOCTOR, dum peragitur, et extreme I jam lineas attingit, te metam tenere qnærit, et ad te velociori gressu properat I centrum. Cætera volumina, quibus vel alis vel pedibus in stadio Theologiae cur- I sum excitavimus, tibi inscripsimus, et in sinu reposuimus luo, ul ad principium I regereremus, unde manaverant, el ab archetypo non laberentur. Modo tibi sisti- I mus ultimum, in quo ceterorum recalescat affectio, et obaeratam ælerno profiteamur | devotionem. Hæc est nostra fidelitatis tessera, nostra gratitudinis monimentum, I nostri famulitii obsignatio, ut dona ex te accepta redonemus, et anciorem te in | cunctis paginis confiteamur. Hoc more cum Mercurio se gerebant Ægyptii, de qui- I bus Jamblicus : Ægyptii Scriptores putantes omnia inventa esse a Mercurio, i inscribebant (I). Nempe a te instruente, et intercedente est, quidquid calamus nos- I 1er instillat : et tibi proplerea omnes charkc. omnes labores nostri sacrantur. Tibi, I inquam, qui sacratiori mysterio refers expressam, quidquid in Uermele illo delira I adumbravit Ægyplus, si Solem cum nocte, el rem cum umbra conferre velimus. I Quod paucis insiuuare libet. :W Mercurio, inquit D. Augustinus, alas in pedibus, et in capite ponebant. (2) Ei I istud est, o ANGELICE DOCTOR, quasi gentilitium insigne tuum, et mysticum I Emblema, quod inter omnes Ecclesiæ Doctores depingaris alatus. Sed quibus alis! I Proh Deus ! Angelicis, Cherubicis, de quibus sermo divinus : Cherubim expan- I debant alas super locum arcœ. et protegebant arcam (3 , Ecclesiam scilicet, I quam sapientiæ, et doclrinæ plumis, aut calamis muniunt, defensant que sacri Doc- I tores, ut S. Brano mystice exponit i i). Sed tibi specialiter, o THOMA, alas istas de- I fert Ecclesia, ab officio nimirum, quo insigniter illam munis, et circumcirca muni­ tissime operis, ut Summo jure protulerit ipsius caput Paulus V : Est Angelicus Doctor splendidissimus catholicte fidei athleta, cujus scriptorum clypeo militans I Ecclesia hcereticorum tela feliciter eludit (5). Censebatur praterea Mercurius ille apud Lucilium Gymnasiorum inspector, et ornamentum (6). Tu es gymnasiorum prases, Academiarum lurnen, universalis Uni­ versitatum Doctor, et singularis studiorum coryphæns. Unde Academia Parisiensis proclamavit T1IOMAM esse fontem doctrinæ, Scholæ Parisiensis, et omnium Uni­ versitatum lucidissimum candelabrum, a quo omnes fideles sanclæ vilæ, el sanctæ doctrinæ lumen accipiunt (71. Fingebatur ulterius ille Deorum nuntius. Tu non fin­ geris, sed es, asserente Clemente VIII. divina voluntatis interpres (8). De illo dixit Plularchus : Associarunt celeres Gratiis Mercurium ». Te vero, DOCTOR ANGE­ LICE, non solum ornarunt gratiæ omnes, sed quæsierunt, el centrum in te collo- (1 Iu muster. — (2) Lib. vu de Civitate Dei. r. H. — '3 TI'j. 12. — V Lib. rf- laud Ecclesix. c. 1 — ‘5) In Drev. pro confirm. D. fhom.r in patron. Neap. —Λ Lib. ir epist. 3.— (7 In episttip. Ber< oculis D. Thoma apparebat simplicitas, in facie benignitas, in auribus humilitas, in olfactu suacilas, in tactu integritas, in manibus largitus, in incessu gracilas, in toto gestu honestas, in visceribus pietas, in intellectu· claritas, in affectu bonitas, inmenle sanctitas, in corde charilas (4). Quid plura? Ex omnibus gratiis in te confluen­ tibus videris processisse pretiosum, limpidissimuinque electrum, el ipsarum Charitum polymitum ornamentum, omnigena pulchritudine variegatum. Atque ut reliqua persequamur: Quoniam aiunt (observat Aristophanis Scholiasles) Mercurium sermonis, ct veritatis essejirasidem, ob id effigiem ejus qua­ dratam. et ad formam cubi faciebant : indicantes ejusmodi figuram in quamcumqiie partem ceciderit, perpetuo rectum manere. Sic veritas, ubicumque sit, Similis, el uniformis est ; mendacium multiplex, et varium. Qme quadrata forma quam libi examussim quadret, nemo non viderit, qui sciat assertiones tuas esse, ul testatur Alexander VII. inconcussa, el tutissima dogmata (2). Probabunt autem omnes, qui norunt, quanta plusquam adamantis firmitate perstet doctrina tua contra omnes adversariorum adsullus. Impetitur, discutitur, accusatur Thomistica veritas jam ab liæreticis, jam a nonnullis catholicorum : at ipsa immobilis contra ictus, contra fallacias, contra fucos, contra novilates inconcussa perseverat. Sere­ naque adeo victoria triumphat, quod adversariorum phalanges commutet in trophæuin, propria firmitudine asserta, alienavero, atque lubrica insectantium falsitale protrita. Ha ut (asserente Innocenlio VI.) nunquam qui cam tenuerit, a tramite veritatis deviaverit ; et qui eam impugnaverit, semper fuerit de veritate sus­ pectus (3). Insuper Magnus Augustinus Mercurium inducit, ethnicisque objectat tanquam Verbi, et mysterii Incarnationis assertorem egregium. Quid agis, inquit, Pagane? Aperi aures, noli esse sicut aspis surda, quæ obturat aures, ne audiat vocem incantantis. Non tibi meos authores profero : tuus est Mercurius, cui inter Deos tantus honos, cultusque a vobis allatus est, ut ejus nomine diem domini vo­ caretis. Ipsum audi, ipse te convincat. Et quid tandem Mercurius iste ? Jam pro­ fert Augustinus : Hermes, oui latine Mercurius dicitur, scripsit librum, gui τέλΐιο; appellatur, ia est, verbum perfectum. Magnum nomen libri hujus, quia magnus est, de quo scriptus est liber. Quid enim perfectius Verbo, qui solus est inter mortuos liber {i}? Sed tu, ANGELICE DOCTOR, 1er maxime, hunc longissimo intervallo superas Trismegistum. Scripsit ille de Verbo perfecto ; sed imperfecte : tu scripsisti de Verbo perfecto, et perfectissime. Ille aliqua non mala : tu cuncta bene. Ille per medias umbras non nihil insinuavit dc Filio Dei : tu sola­ ribus radiis Dei Filium, si fas est dicere, clarificas, cum vel carnis nube obvelalum, revelas nobis stylo lucis. Unde ille scribens de Verbo perfecto nullum commen­ dationis verbum a Verbo perfecto audivit : tibi autem Verbum incarnatum hanc prœcloratrt adornavit adoream, Dene scripsisti de me. Quo elogio rotunde appro­ batur in te non materia tantum, in quam velut peregre constitutam caliganti oculo colliniaverat Hermes : sed commendatur modus, methodus, stylus, profunditas, subtilitas, claritas : eructasti namque verbum bonum, et bene absque minima exceptione, id est (acclamante C.lemeuie \ΉΙ.} absque ullo prorsus errore (5). O in quantis Trismegistum, 1er nempe maximum excessisti ! Denique ul umbratilem hanc similitudinem absolvamus, Mercurius fingebatur Soli amicissimus, quod idler Pianolas omnes solaribus radiis fere semper subsit : unde solatum vocabant, seu viciniorem, ut monuit Cicero (6). Quam autem tu con­ jungaris Christo justitia» Soli, quantumque a Sole isto irradieris inter cætera Ecclesiæ sidera, proclamabit omnis, qui surdus non fuerit ad Solis voces, Dene scripsisti de me : bene radios excepisti, bene refudisti. Sed fas sil nobis, et devo- V — In serm. Docebat eos — 2.' In Brevi ad Lwaniriues. — (3) In sermone : Kcce plus'itiam Salomon hic. — i In lib. de quinque hxres. — 5, In Brevi ari Neapolil. — /6' Lin- m θ' natura ileorum. 52 lioni nostræ indulgens, Ο ΤΠΟΜΑ, si te prædicemns sacratiorem Mercurium, conjunctissimum alteri inferiori Soli; lucidissimo tamen Christi Parhelio, Magno nimirum Eliæ Carmelitarum proloparenli. Elias namque, ut docet D. Chrysosloinus, Graeco idiomale Solem souat : qui propterea igneo curru, et flammantibus equis in aera transvectus, filiis dispensat lucis usuram. Unde accinebat Sedulius: Quam bene fulminei producens semita call Convenit Heliœ : merito qui et nomine fulgens, Hac ope dignus erat. Nam si sermonis Achivi Una per accentum mutetur littera, SOL est. i ♦ V %i ΐ * • If i! I ‘ V& }. i < Hic ergo Sol tibi conjunctissimus te suis radiis non tam illustrat, quam subse­ quitur. Radii sunt Solis partus, et filii, quos Elias, aut Sol noster in hac minima Discalceatorum Carmelitarum sphaera tibi destinat, et tuæ mancipat disciplina', ut fidum, atque obsequentem profiteantur discipulatum. Quid ultra? Concurrunt omnes, et laetabundi proferunt : ecce adsumus. Invaluilque adeo hæc vel in Eliæ filiis, vel in Solis radiis, erga te affectio, ut non censeatur inter nos Eliæ fi­ lius, qui in THOMAM optime animatus non sil. THOMAM imbibimus, THOMAM scribimus, THOMAM eructamus. In Mysticis, in moralibus, in scholasticis non probamus securum, cui D. THOMAS probatur adversus. Quidquid vivit in hoc Carmeli corpore, hoc totum spiritus veritatis Thomisticæ animat, ut (forte non im­ merito) aut gratanter, aut hyperbolice ex tuis alumnis protulerit unus : Piissirna Carmelitarum Excalceatorum Religio ardentius Thomistica, quam ipsi Thomistœ. El ultra : Quid interrogas de Theresiana, el Seraphica Excalceato­ rum doctissima familia, tota Thomistica, nec in hoc zelo ipsis Dominicanis cessura (<)? Verum enim vero etsi fidelis iste Carmelitarum discipulatus ubique regnet; nullibi tamen (absit invidia verbo) profundiores, validioresque radices apud nos­ tros egit, quam in isto Salmanticensi Collegio, qnod tibi perpetuo sua lumina dicat. Nec id mirum : est enim specialiter sacratum Eliano Soli, tibi, ut praemi­ simus, conjunctissimo. Nec errabimus, si juxta ejusmodi indaginem accommo­ demus illud Isaiæ : In die illa erunt quinque deitates in terra Egypti, civitas Solis vocabitur una (2). Et quænam ea? Heliopolis profecto, id est, Eliæ, vel solis civitas, in qua Herodotus, Plato, Eudoxus, Strabo, et quique alii aliquando fioriierunt sapientissimi. Quinque porro sunt in Hispania celebriora Carmelitarum Discalceatorum juxta numerum Provinciarum Collegia, studio dirinæ Theologi® addicta, Complulense, Conimbricense, Oscense; Biatiense, el istud Salmantinum : sed Collegium solis vocabitur unum. Unum namque Salmanticense Collegium hoc præcipue titulo fulget, quod Eliæ vere Soli inter cætera consecratur. Et quia inter Solem, el Mercurium specialissimus nitet amicitiæ nexus, qua se aspiciunt, indivulse fovent, et veluli ex fædere prosequuntur : non immerito gloriamur, quod inter omnes Carmelitas Discalceatos simus D. Thomæ addictissimi ; el quod invicem confoveamur a sacratiori hoc Mercurio, Academiarum praeside, gymna­ siorum antesignano. Hinc factum remur; ut quotquot in isto Collegio floruerunt, fuerint probatissimi D. Thomæ discipuli, et isto zelo zelati suis scriptis sint pro S. Doctoris gloria, illamque pro viribus promovere curaverint. Sic enim in quampluribus operibus Venerabilis ille, omniscius Thomas a Jesu, Coloniensis postea Academia} splendor : sic in mysticis Nicolaus Centurio : sic in historicis Franciscus a S. Maria : sic in moralibus Andreas a matre Dei : sic in expositione Scrip­ tura Antonius a matre Dei, et Franciscus a Jesu Maria : sic in philosophicis Joan­ nes ab Annuntiatione : sic denique in hoc Theologiæ cursu Auctores ejus. Nihil enim magis studuerunt, quam libros, folia, el lineas nomine Angelici Doctoris or- (I) Cabalas, Ite Candore lilii. { \ et g 160. — (2) Cap. 19. Λ- 53 nare : et multo plus, quod libri, folia, et lineæ ejus sententiam imbiberent, atque spnngiæ instar incorporarent sibi spiritum Thomæ, ac penitus incordiarent. Quippe non cupimus nova edere, non subruere antiqua; sed puram D. Thomæ doctri­ nam pure sequi, inlelligere, explanare, el pro nostro captu tueri. Ratum namque habemus, el probamus securissimum monitum Lyrinensis, qui expendens illud Apostoli in I. ad Timolh. G. Depositum custodi, ingeniose subjungit : Quid est depositum? Quod libi creditum est, non quod a te inventum est : quod acce­ pisti, non quod excogitasti : rem non ingenii, sed doctrinæ; non usurpa­ tionis priratæ, sed publicæ traditionis : rem a te perductam, non a te prola­ tam : in qua non auctor esse debes, sedeustos; non institutor, sed sedator; non ducens, sed sequens. Nolo mihi pro aliis alia subjicias : nolo pro auro aut impudenter plumbum, aut fraudulenter œramenla supponas : nolo auri speciem, sed naturam. Intelligatur te exponente illustrius, quod antea obscu­ rius credebatur : eadem tamen quæ didicisti ita, doceas, ut cum dicas note, non dicas nova (I). Quod ut securius assequeremur, el in hac parte minime falleremur, aliosve, ut alii solent, falleremus solo fuco tui nominis chartis illito ; non te tantum, DOCTOR SANCTISSIME, consuluimus, quamvis identidem legerimus; sed vola etiam audivimus Thomistarum, id est, eorum', qui ex affectu, studio, instituto, et fide­ litate merito censentur lui indubitanter discipuli, ut Capreolus, Caielanus, Ferrara, Medina, Alvarez, et similes : hos namque par est credere, quod tuos sensus introspexerint, et depositum fideliter custodierint. Non enim .probamus illorum artem, qui se dicunt libi adhaerere, el tamen a tuis discipulis d'stunguntur, et palam scholæ adversantur. Qui in hac causa non dissimiles se produnt aliquibus sectariis obtendentibus sufficere sibi Scripturam sine Patribus, atque accipienda fore sacra Bibi ia absque traditionum glossa : nam hi, dum legitimos Interpretes aversantur, textum ipsum, et Auctorem non prosequi facile convincun­ tor, el sunt omnino de veritate suspecti. Aliter plane, el valde aliter nos instruxit Paulus, qui etsi ab ipso Christo fuisset instructus, ascendit tamen Jerosolymam ad Christi discipulos, Et contuli, inquit, cum illis Evangelium, quod prœdico ingentibus (2). Nam ut observat D. Augustinus, ipse Apostolus Paulus post as­ censionem Domini vocatus, si non inveniret in carne Apostolos, quibus com­ municando Evangelium, ejusdem societatis esse appareret, Ecclesia illi non crederet (3). Et credemus veras illos D. Thomæ sententias propinare, qui ab ejus discipulis se sejungunt, qui classicum in eos canunt, ad arma provocant, et pro­ ritant? Nihil minus. Non magis hi D. Thomæ adhaerent, quam Nominales, et Scotistæ illi palam contradicentes; sed eo periculosius fingunt, quo speciosiori, atque vulpino cavillo adversarios se dissimulant, quando pro Thomislico auro plumbum, æramenlaque (quod Lyrinensis praecavebat), non bene gnaris venditant, et obtrudunt. Sed longius forte provehimur, quam par erat, et nuncupalorium de­ cebat elogium : nec-enim hæc attingere, possumus, quin excitemur zelo in nugigerulos illos. ’ * ‘ ; . Tu vero, DOCTOR ANGELICE, sereno vultu, id est, tuo suscipe vota nostra, studia, desideria, labores. Tibi hæc sacrantur, quia tua : el tua sunt, quia te auctore, te instructore, atque, ut credimus, te intercessore, ad hanc usque nostri Corsus lineam pervenire potuimus. Fove nostra studia, et novorum forte labo­ rum ingrediemur stadia, ut denuo currentes tuæ approbationis, quam maxime concupiscimus ,* consequamur adoream, accipiamus brabium. Et quod omni præmio æstimabilius, aliisque beneficiis anteponendum nemo non ducet, enixe roga­ mus, ut erga fidos discipulos exequaris extremum Mercurii officium. (Sic denique umbratilem ejus conficimus similitudinem) Fingebatur namque ille vectandis ia æthera animabus dux, qui eas, ut loquitur Petronius, duceret, ac reduceret. Unde Horatius accinit : (I) In opusc. adeersus hxret. — rt Ad Gnlai. f. — i) Lib. xvnt. contra Faustum, c. 4. Tu pias Icetis animas reponis Sedibus, virgaque 1er em coerces .Aurea turbam. (Satyr, lib. I. Oil. 101. I Tig Et ad hæc alludens Tertullianus, cum de anima morientis ageret, dixit prasenlire paraturam sui diversorii de ipsius statim Angeli facie vocatoris animarum Mercurii Poetarum I) Hæc itaque obsecramus, ANGELICE DOCTOR, ANGELE DUCTOR, ut sis animarum nostrarum sacratior Mercurius, vocator, instructor, atque protector, qui homunciones humi renentes ad superna excites, et in coelum tandem tuis gloriosis intercessionibus introducas. Fove igitur, et aeternum fave. Fray Joseph de Santa Teresa definidor General y Secretario del DifTunto Gene­ ral de Carmelitas descalços, dois fe que en Junta Extraordinaria Celebrada en este nuestro Colegio de Alcala a 26. dias de Abril, de 1688. se determino que el Tomo segundo de incarnatione Salmanticense se imprima a Costa del Comuu y por li Verdad lo firme de mi nombre en este Colegio a 30. de Abril desobro dicho ano. Fr. Joseph de S. Teresa, Definidor Secretario. FACULTAS ORDINIS. Fn. Joannes a Conceptione, Generalis Ordinis Fratrum Discalceatorum B. Ma­ ri® de Monte Carmeli, de consensa nostri Diffinitorit, ut liber, cui titulus est, Cur­ sus Theologicus, Tomus decimus a qwest i on e 9. terliæ partis usque ad 27. complectens, a Collegio nostro Salmanticensi accurate compositus, et a graviori­ bus, doclisque viris nostri Ordinis, (quibus ipsum videndum, el examinandum commisimus) recognitus, et approbatus, typis mandetur, et in lucem prodeat, te­ nore praesentiam licentiam concedimus. Iri quorum fidem præsentes mann nostra, ac Secretarii nomine subscriptas fieri jussimus in hoc nostro Collegio Complntensi, die 27. Aprilis, anno Domini, 1688. Fr. Joannes a Conceptione, Generalis. Fr. Josephus a S. Theresia. Diffinitor, et Secretorius. I 'w *.S APPROBATIO R. P. M. FR. FRANCISCI BLANCO. j Ά cathedra Magistri Theologia·, et in Universitate Fallisoletana Primaria? moderatoris : Theologi, et Concionatoris regii : supremi Fidei senatus Censoris, et a Secretioribus consiliis. ' Ex Illustrissimi, ac Reverendissimi D. D. Josephi de Cosio, Catholicæ Majesta­ tis a consiliis, ac Salmantini Antistitis commissione libentissimo animo legendum suscepi Tomum hunc decimum super 3. p. Doctoris Angelici, a celeberrimo, ac vere insigni Salmanticensi Collegio eruditissime elaboratum. In cujus lectione fir­ missimam subtilitatem admirans, non tam censoris, quam discipuli munus obiens, (t) Llb. de anima, cap. 33. omnia scitu dignissima reperi, notandum nihil. Opus sane prælo dignissimum, ac communi studentium utilitati aureum plane censeo. In cujus fldem hæc scripsi Matriti in hoc S. Thomæ Aquinatis Conventu, die 15. Julii, anno 1688. Fr. Francisais Blanco. FACULTAS ORDINARII Nos D. Joseph de Cosio Barroda Dei, et Apostolicæ sedis gratia Episcopus Salmantinus, Regiusque Consiliarius, etc. tenore praesentium approbamus hunc li­ brum, Cui titulus est: Collegii Salmanticensis Fratrum Discalceatorum B. Mariæ démonté Carmeli Cursus Theologicus, tomus decimus aquæst. 9. terliæ partis usque ad 27. complectens : et quantum ad nos allinet, facultatem concedimus, ut typis mandari queat : quia ex commissione nostra visus, el examinatus est, el nihil' continet, quod nostrae Sanclæ Fidei, et bonis moribus adversetur. Salmanticaein nostro episcopali Palatio, die 21 Julii, anno 1688. Joseph Episcopus Salmantinus. De mandato Illustris. Domini mej Episcopi. D. Dominicus de Austoa, ei Zelaya. Quod Cursus hic Theologicus jam diu inchoatus serotinum adeo (ut judicabis), progressum fecerit, el plumbeis tandem passibus metam nunc attingat; causa fuit ipsa operis magnitudo. Oportebat namque gravissimas Theologiae quaestiones non perfunctorie delibare, sed sedulo introspicere, mafuroque consilio decidere : ad quæ non minus mora temporis, quam cunctatio studii, et attentionis desideratur. Accessit praeterea Tractatus hunc Cursum componentes dictari pro more a Lectori­ bus, attemperantibus se discipulorum captui : quorum magis profectui, imbecilli­ tati, tarditatique providere, quam gloriabundam aliquam apud alios doctrinæ speciem promovere curarunt : unde opus habuerunt cum morosis morari, et pari passu, nempe lento, ire, atque in dies consummationem operis protelare. Et deni3ue, quod caput est, Cursus hic ab uno Lectore inchoatus, eo moriente, et succeentibus aliis, vel defungentibus, vel ad alia distractis, non semel interruptus fuit, ac præcisus ; augescente difficultatem ipsamet Auctorum (et subinde ingeniorum) varietate : qui sæpe sæpius debuerunt propria sensa deponere, aliorum sequi, et Pythagorica quadam metamorphosi praecedentium animas in se transfundere. Quod plurimum addidit laboris, el attentionis, ne vel circa minima in eodem opere discolor ulla absonantia reperircliir. Etsi enim omnes hujus Cursus Auctores tara prodromi, quam consectores fuerint fidelissimi D. Thomæ discipuli, atque erga ipsius doctrinam ab ipsis in Religione unguiculis probatissime adfecli, (quippe Religio ηύη alia ad id muneris probat ingenia, quam Angelicæ disciplinæ ve­ hit naturaliter consonantia, atque ex inclinatione obsequentia :) nihilominus cordialis ipse discipulatus aliquas varietates permittit circa intelligentiam Docloris. Ea namque est humani ingenii debilitas, 1iit quamvis In veritatem sedulo collimet, ipsam tamen raro intueatur in se : âtque ....... ideo vel inviti co_ gimur multiplices tentare vias, ut optatum finem teneamus. Unde ad2 vitandum Lv *,*· ? i * ί •H 1 i n· 'i 56 cujuslibet discordiæ speciem, Lectores sæpe numero obligabantur consulere I non solum D. Thomam, sed rimari etiam suorum pnedecessorum intentionem, I et replere, ut sic loquamur, ideas. Quod absque novo temporis dispendio fleri J non potuit. Sed tandem, adfavente Deo, superatis difficultatibus, Cursus hic ad I extremam lineam pervenit, et in hoc volumine sistit, et tanquam in centro R quiescit. | Ordinem autem, et numerum voluminum, quem primus Cursus Auctor de- I lineaverat Torn. i. in proœm 5. et 6. et 7. non potuerunt alii observare, I nec posset ipse : quia in actu experienti» compertum fuit Tractatus pro rei I dignitate exigere plures, ut vocant, tomos, quam ille pneconcept® brevitati I intentus curaverat præsignare. Et quia Typography aut Bibliopegi majoris forte I lucri gratia, debitum ordinem aliquatenus inverterunt, secando nimirum in I paries volumina minime dividenda : de re consuimus (quod pro nova impres- I sione admodum referet,) legitimam hic eorum partitionem describere. Conti- I net igitur noster Cursus tomos octo. Primus agit Je Deo uno in se. Secundus I de Trinitate, et Angelis. Tertius de ultimo fine, de beatitudine, de voluntario, I de bonitate, el malitia, ac de virtutibus. Quarius de peccatis. Quintus de gratia, I justificatione, et merito. Sextus de virtutibus theologicis, et statu religioso in I communi, Septimus de mysterio Incarnationis a i. quæst. tertiæ partis usque I ad 9. exclusive. Octavus autem hic, sive ultimus continuat considerationem I ejusdem mysterii ab ea quæst. usque ad 27. exclusive. Et sic linit totus Cur­ sus. Quod'enim deficere cuipiam videbitur, et spoponderat ille, disserere videlicet de Sacramentis, addendum minime duximus : quia alii hujus Col­ legii Lectores, Franciscus a Jesu Maria, et Andreas a matre Dei, huic parti navarunt operam in Cursu Morali paucis ab hinc annis edito. Et cum hæc Scholastica præcipue scribamus ad propriorum sive domesticorum instructio­ nem, supervacaneum censnimus ea Scholastice disputare, quibns illi non vacant, nisi postquam peracto Theologi» curriculo, transferuntur ad aliud Col­ legium, ubi unice circa moralia occupantur, et ex professo quæ ad Sacramenta pertinent, edocentur. Hac igitur ad causa illam considerationem omittendam esse censuimus. Sed nec hac nostra censura cancellos, aut leges aliis prèsscribimus, qui vel suo nutu, vel superiorum jussione hanc provinciam inten­ tent, el Cursui inserant eam laciniam. Quam vero approbationem vel ob exactam rerum discussionem, vel ob de­ sideratam cum doctrina D. Thomæ concordiam, Cursus noster habuerit, (si quam meretur;) nostri non est expendere, qui philaulia detineri, atque in­ fuscari possemus; sed relinquendum est defæcatiori, saniorique subinde cæ- I terorum crisi. At non omittemus aliquorum placita submittere, quæ hand I infimam (licet supra merita) commendationem huic Cursui conciliare apud I alios queant. Et primo loco occurrebat integra, eleganlissimaque epistola ReI •verendiss. et doctiss. Patrum Prædicalorurn Conventus Tolosani ad Collegium I istud directa. Sed quia ex una parte indignum foret ullum ejus apicem deI trahere, atque lectori docto invidere ; ex alia, vero longior est, quam hic con| grue ingeri possit : congruentius judicavimus integram eam post præloquium hoc exscribere. Nunc damus alios. P. P. Hieronymus Vives lib. i. de scientia media disp. num. 32. allegat cum laude hunc nostrum Cursum, subjungens : Quod dixerim, ut quoties legeris Cursum Carmelitanum allegatum, adeo egregium quid concipias in schola D. Thomæ, ut hoc solo sententia, cui patrocinatur pro vere Thomislica, sil habenda. Ego enim peculiari Dei be­ nevolentia in D. Thomam, et Prœdicatorum /amiham, imo el universam Ec­ clesiam provisum semper existimavi, ut hoc tempore, quo Recentiores Thomislicam doctrinam evertere conati sunt, immensum auctoritatis pondus eidem doctrinæ supervenerit : quo solo plus forte gaudere, et crescere datum fuit, quam de adversantium impetu pali ruinam potuisset : Et in margine habet. Cursus Carmelitanus, qui pro decem millibus computandus. Non absimilia, nec minus elegantia offert Sapientissimus, et R P. Johannes Goncl dum Clv- petiirt Tliomislicnm editionis sexiread aras sacratioris Bellonre, Divre scilicet Vira­ ginis , el matris noslrre Thercsire consecrans, ant suspendens inquit post plura: Quid de Salmanticcnsibus Theologis dicam? r/uibns vix ullum S. ThonuB aunulum ingenio, diligentia, soliditate parem reperire est : quos ma­ gis pertimescere Schola Thomislica debuisset, et acriori impetu, majori robore pugnantes persensisset : et ne quid prœteream, quos suam Scholam intli·. tuere, seque sequenda: sententiae auctores constituere potuisse non dubitave­ rim; nisi prceeuntein Angelicum Praeceptorem sequi; et suce Parentis jussis adstricli, et sua erga 1). Thomam reterentia sponte adducti maluissent. Hæc omnia sapientissimi Thomislæ, quibus nullos graviores potuimus, aut debuimus producere testes, qui fidelissimum nostri erga D. Thomam discipu­ latum tam serio, et adeo gratanter asseverent, atque urgenliori probationis genere evincant : quippe his commendationibus illos minime palparent, a qui­ bus viderent veram, et Thomislicam doctrinam fucato stilo traduci. Sed quia suspicari, aut objicere quis posset hæc Symbola esse a confœderalis prolata ob eorumdem dogmatum sequutionem : addemus sequestra­ rium judicium viri ingeniosissimi, nullarumque partium studio addicti, sed liberrimre senlentire. Is est Illustrissimus Joannes Caramuel, qui in Comment. ad regulam D. Benedicti, quæst. 3i. num. 345. sic loquitur : Qui Carmelitarum doctrinam admirari voluerit, legat- libros, guos temporibus variis edi­ derunt. Sahnanlicensi Theologia: Cursui Thomisticce sententice alias proba­ biles, debent, quod sint inexpugnabiles, securæ, et certa:. Commendo Scholam, laudo libros ; illam, quia nulla melior ; illos, quia nulli meliores. Libere dico : si deberem Schola alicui nomen dare; illi potius, quam alteri : et in illa illis potius aliis uterer. Sed amo sentiendi libertatem etc. Reliquum erat, ac nonnullorum desiderio debitum, ut referremus eorum personas, et nomina : qui Cursui isti concinnando adiaborarunt. At indignum est hæc ab illis expeclari, qui nihil ipsa reputant, operisque vestibula, sive frontes similibus titulis studuerunt denudare, et solius Collegii nomine inscribi. Priorem vero (ut votis aliquorum aliquomodo faciamus satis,) qui manum operi adhibuit, prodidit (nobis nec intendentibus, nec approbantibus,) laudatus jam illustrissimus Caramuel in suo politissimo Dominico lib. 7. cap. 6. num. 1126. ubi sub hoc titulo F. P. Antonius a matre Der, elogium ejus sic ador­ navit : Hunc dedit mundo ingeniorum feracissima Hispania, et in Hispanias Legio, quam vernacula lingua Leonem dicunt : ut non mireris esse unicum, qui (equivalent millibus, et dum argumentatur, non vo­ ciferari, quod hodie faciunt multi, sed rugire. Ætatis quinto decimo Salmantico: Carmelum Excalceatum iniit : unde translatus Vallisoletum an­ no 1603. jan. 19. tyrocinium posuit, et vota Religionis emisit. Cursu postmodum studiorum emenso Philosophiam Compluti, et Theologiam Salmantico: pro/essus est maxima Auditorum admiratione, plausu, et fructu. Coepit jam tum omnium oculos ad se convertere, et ipsos etiam sublimium Facultatum Magistros in admirationem pertrahere. Et quidem merito : nam præter in­ signem, exquisitam, et reconditam eruditionem, summumque ingenium, ac judicium, vir erat integritate singulari, animi candore, libertate, ac ala­ critate admirandus, patientiie studiosus, paupertatis cultor, obedientia: con­ servator eximius : fuit silentii rigidus observator, humilitatis tenax, am­ bitionis, omnisque fastus contemptor egregius : ut in illo virtus cum doctrina, humilitas cum ingenio, pietas cum sapientia certare videantur. Utroque certe virtutum, ac litterarum ornamento ita inclaruit, ut illustrissimis nostri sedili Viris possit annumerari. Fuit hic præcipuus auctor Cursus Complutensis, primum in Hispania anno 1624. editi, et postmodum recusi pluries in Gallia, Germania, et aliis locis etc. Non minorem laudem, et applau­ sum sunt menti, aut sortiti 1res priores Tomi Cursus Theologici Salmanti­ censis, quorum Antonius ipse author primarius etiam fuit etc. Sane huic Viro doctissimo elogio sunt libri doctissimi, quos exaravit, nec laudibus ÿ * aliis indigere videtur Duos autem alios ejusdem Cursus Auclores, ne peni­ tus Lector desiderio frauderis, recensos habes in Historia Ordinis toni. 4. lib. <8. cap. 60. a num. 5. Hæc te monitum voluimus. Si quid vero utilitatis, si quid lucis* si quid denique ad Thomislicam veritatem allectionis ex hoc opere reporta­ veris, id a nobis loco summi præmii aestimandum ibit. Sed tu Deo patri lumiqum, a quo veritas est, el omne bonum grates refer. Nobis autem, quibus ex nobis non nisi defectus est, atque ignorantia, errata condona, et orationum suf­ fragia dona, ut ad probatiora emendemur. Vale, et interim fruere elegantissima epistola jam promissa, quam tibi immediate damus. 7'1 Reverendis admodum Patribus Lectoribus sacra? Theologia? in Collegio Salmanticensi Discalceatorum Fratrum Ordinis de monte Carmeli. Religiosissimi, et doctissimi Patres, dum universus Orbis Christianus vobis, sibique de vestra eruditione uti jam olim de professionis sanctitate, et conversa­ tionis exemplo gratulatur; raaximumque jagnoscil præsidium, sibi, et ornamentum utroque pietatis, et sapienti® studio, quod facillime jungitis comparari. Dum libros vestros de rebus Philosophicis, aut Theologicis jam editos avidissime excipii, edendos cupidissime expectal; atque suo favore, et applausu vos sponte currentes ad lotius operis Theologici metam incitat : nefas sane putavimus inter tot laudes, votaque communia vestri operis, quibus nullus pene locus vacat ; nos vel unum ad quos tamen res ipsa maxime spectat silere, negare suffragium, animique sensus, ac desideria reticere. Equidem dum Sanctissimum Thomam illustrandum, propuÇnandumque suscipitis : non dubium est quin totius Ecclesiæ causam agatis, cujus ille sit decus, ac columen : ac proinde quod nulli pio labor vester quam maxime probari, expelique non possit. Attamen præter has communes nobis cum quovis boni publici, et veritatis studioso rationes, quæ silentium nostrum abrumpere, propriæ nobis, ac singularissim® suppetunt, quæ id officii, nec omittere, nec longius differre sinunt. Hic sane maximus vestri laboris fructus, hæc laus, ut existimo, præcipua est : quod de his omnibus sitis optime meriti, qui aliquid Sanctissimo, el communi Magistro debere se fatentur, quibus doctrina ipsius probatur, vel gloria cordi est. Inter hos doctrinæ, et nominis ipsius studiosos, cum nos sine controver­ sia primi simus, quippe qui non solum litterarum amantes, Religionis Chrislianæ, et Dominicani Ordinis professores (ad quos omnes diverso in gradu res ista perti­ net,) sed etiam ejusdem sanctissimi Doctoris enstodes simus, et privato titulo clien­ tes, quodque omnium invidia dignum est, præsenlem habeamus, ac veneremur : fatendum est nos etiam plus cæteris vobis debere : quidquid enim aliis in hoc be­ neficio proprium est, nobis commune censemus; quidquid nobis proprium, nullis commune. Si enim tota Respublica litteraria, perpetuum illius doctrinæ commen­ tarium vobis debet, sine quo vix probe inlelligi, uti sine ipsa nemo doctus possit existera : si de Religione Christiana optime meriti estis, quod Ecclesiæ Doctorem ad verum, genuinumque sensum, quo fides maxime alitur, et augetur interpretati sitis; si lotam denique Praedicatorum familiam muljis ultro, citroque collalis, acccptisque beneficiis devinctam novo, firmissimoque vinculo adstrinxistis, his nempe libris, quos merito ipsius gloriæ, id est, Sanctissimi Doctoris Vindicias quis appel­ lant. horum omnium nos etiam participes simus; el illa seu studiosorum commoda, seu Ecclesiæ, et lotius familiæ nostræ ornamenta vobis accepta referimus, non communi tantum grati animi sensu, sed singulari coque majori affectu, quo nos Sanctissimi Doctoris gloriæ cæteris mortalibus studiosiores esse oportet, quem ut communem Magistrum, et privatum Tutelarem genium veneramur, ac colimus. Cujus etiam prœsentia fruimur, lantoque nos cæteris hominibus superiores credi­ mus, quanto aliis partibus inferiores. Nobis igitur tanti Doctoris discipulis, lanii­ que Patroni clientibus gravissima videbatur quorundam audacia, multoque into­ lerabilior aliorum dolus, et fraus, quorum illi verissimas Sancli Doctoris sententias lotis viribus aporie refellere, isti vero dolo ac veluti cuniculis actis subruere, ac iulso, fucatoquo interpretandi genere corrumpere nitebantur; pessimum sane ge­ nus hostium, qui simulata amicitia gravius nocent, quam bellum professi. Ilis vero vel apertos, vel simulatos hostes multi e nostris debellarunt, vindicata validissime, nb eorum argumentis, el artibus impetu, ac fraude doctrina Thomislica. Sed hoc sæculum, uti praefuritis, aliorum viliorum, ita hujus mali feracius est : itaque quo­ tidie refracta* virus invalescunt, ariesque falsorum interpretum, plagiariorum in­ novantur, nova commentariorum genera digna tenebris in lucem prodeunt, quibus (quod prodigio simile est) Author ipse traducitur, magis quam illustratur : mens ejus aut aperte refellitur, nul clam, el subdole corrumpitur. Sed si novo aucta sub­ sidio vires, atque animum resumit fraus, et audacia, lætamur nos vos veritati, et doctrinæ Thomisticæ milites, ac duces accedere qui viribus adversariis non impa­ res vincant bonitatem causae. Licet vero e nostris plurimi eorum impetus repressis­ sent, aut detexissent insidias ; nescio tamen quo tandem fato eorum ausibus fortuna favet; causam eorum progressus similem illi existimo, qua errores plerumque serpere solent; quod libros suos diligentissime spargerent, omnibusque opportune, vel importune ingererent : nostri vero minus familiares essent, minusqne fidem facerent apud quosdam qui sibi hoc falso persuaserunt, nos in eas interpretationes, el sententias D. Thomæ, quas genuinas esse credimus, necessitate quadam, ac vi nostrarum legum adigi, nec nostro, sed antiquorum Patrum sensu, a quo discedere ni veræ doctrinæ incrementa retarda­ nefas esset, duci. Sed hos veluti obices, qui bant, vos Patres effregistis his libris, quibus quidquid solidi ac veræ doctrinæ Thomisticæ assertores scripsere, mira brevitate, facili methodo collegistis; nec an­ tiquis lucem illo ordine addidisse satis fuit, mnlla etiam magno labore quæsita, et felici inventa ingenio illuc conjecistis; ita tamen ut veteres sententias novis illis inventis non evertere, ut moderni solent, sed adstruere conati sitis · mens vobis prorsus eadem cum antiquis Thomislis, diversitas si qua sil, ea in methodo, ac ra­ tionum numero sita est; plures enim acute excogitastis, quas tamen fere semper ex illa scientiarum abysso Sanctissimo Doclore erutas esse ostenditis : ubi frequenter modestiam vestram mirari subit, sicut quorundam vanitatem, qui gloriam se non posse adipisci putant, nisi aliena, vel pro suis venditent, vel suis inventis, si quæ Mm, refellant. Vos vero, ea quibus merito gloriari possetis, communi Magistro ac­ cepta referiis; et quidquid recte, ac subtiliter a vobis dicitur, ab eo qui nihil nes­ ciebat, mullo ante dictum esse vultis : ut in ejus scientiam id merito convenire vestra industria manifestum sil, quod Psalmista canit : Mirabilis facta est scientia tua ex me : confortata est, et non potero ad eam. Mullum in ejus indagine Patres nostri laborarunt, nec frustra; plurima enim inde scitu dignissima deprompserunt; sic tamen ut iis mullo plura posteris inde eruenda, tanquam ab inexhausto fonte relinquerent ; vos eos sequuti aperte ostenditis quæ hactenus in eam dicta fuerant, minimam eorum quæ ibi latent, ac dici possunt, pariem esse. Vestris ergo labori­ bus, ac vigiliis, præter quod maxima ad S. Thomæ gloriam facta est accessio, sub­ mota sunt obstacula, quibus veritas Thomislica praepediebatur, ne libero pede cur­ reret; neque enim diversa multorum aulhorum, aut comparanda erunt, aut legenda volumina quod paucis, vel propter inopiam, vel ob nimium laborem contingebat,) ut totius doctrinæ Thomisticæ notitia, ac defensio habeatur; ad hæc enim his, qui­ bus omnia nec vacat legere salis superque (etiam si cætera desint) vestri libri erunt, qui paucis multa, ac pene omnia complectuntur; unde cum parabiles, ac lectu faciles sint, atque ab ingentibus expensis, ac laboribus redimant, passim dis­ trahentur. omniumque manibus diu, ac noctu terentur, nec quisquam se eorum usu ac lectione fraudari patietur. Linde maxima veritati, id est doctrinæ Thomistirae, lux accedet, fhlesque astruetur, praesertim cum a vobis longe absit illius rei suspicio, quam nostris alii falso affingunt, quod in sententias Scholæ noslræ neces silale quadam, ac partium studio camus. Quod licet omnino falsum sil, non ita ta­ men aperte, ut in vobis verum, qui ne minima quidem suspicione, apud cordatos viros laborare possitis, cum nullo impetu, nulla necessitate obreptos in castra nos­ tra veniise constet apud omnes, qui vos omni humano alfectu intactos, aut majores 60 : II. »; I» esse agnoscunt ; sed solius veritatis amore; quam illa Theodidata Virgo Mater ves­ tra divinitus sicut plurima alia accepit, monuilque filios suos apud Sanctissimum Doclorem veleremquc familiam ipsius (quam Princeps ille veritatis Ordinem appel­ labat) residere; unde sedem, lociimque vobis velnli digito monstravit, ubi quaeri oporteret. Illa se Theologiæ Mysticae natis suis Magistram ac Ducem præbueral; noluit Scholastic® præceptorem deesse, itaque SanCtissimum Doclorem indigilavit, ac dedit; præclare profecto", nec potuit sapientius filiorum saluti, ac gloriæ Mater prudentissima in omnem pariem consulere. Quid enim ad Religionis præsidium tu­ tius? quid præclarius ad ornamentum? quam utriusque sapienliæ, qua lota salus, ac perfectio continetur duces sequi, qui primas sine controversia oblinerent? liti enim Theologiæ Scholastic® Thomas, ita Mysticae Theresia Princeps habetur : hos itaque duces seciamini, hæc duo vobis exempla perpetuo ob oculos versantur, qu® ad vivum moribus, ac scientia exprimit ; itaque, ut ingenue fateamur quod senti­ mus, licet multi pietate, aut scientia vobiscum fortasse contendere possint ; sic ta­ men ambæ in vobis eminent, ut paucos in ulraque pares, nullos ex Ecclesia Catho­ lica superiores habeatis. Hoc sapienliæ Matris, et Thomæ debere vos agnoscitis : qui, sic vos imbuunt, sic informant, ut Religiosæ perfectionis, ac scientiæ studiosis exemplo esse possitis, aliis omnibus admirationi, tot laniisque bonis incrementa, et perennitatem optamus. Tolosæ in Conventu Sancti Thomæ Ordinis Praedicatorum. Religiosissimi, et doctissimi Patres. Contraires vestri, et in Christo servi Fr. Fr. Fr. Fr. Fr. 1 «I ·r Nam cum inter proceres Parisiensis Academia· sophos nimis ardua circa Eucharistiæ mysterium versaretur difficultas, aliis adfaventibns, et refrnganlibui aliis; tibi ( o splendidum fidei luminare) theorema committitur discutiendum, Rem innato ingenio, ccclesli splendore lustrasti, et illustrasti adeo, ut de an­ telucana illa caligine rutilus fulgor eruperit Sed nihil tibi deferens, quin proprim lucrubralioni diffisus, ad Crucifixi oraculum properas, et in ara codice collocato crisim de exautlato expetis opere. Cumque orationi humilis, et fervidus insistis, cœlestem excipis responsionem : liene scripsisti tic me. klemque responsum iterum, atque iterum audivisti cum post exaratum celeberrimæ festivitatis hujus Sacramenti officium, et post scriptam illam Snmmæ partem, in qua luculentis­ sime de hoc mysterio disseruisti, Bene scripsisti de me, inculcat divinum oracu­ lum. En, quot’intonat benedictionibus coelum, dum coelestis Manna arca re­ conditur in abysso. En quales voces suas abyssus dedit, quando arca committebatur ejus præsidio, quando immensi torrentis doclrinæ circumvallabatur aquis. Ad' hæc equidem sapienter aliqui Summi Pontifices attendentes , arm vice tuorum operum partem substituentes sacrosanctum corporis, et sanguinis Christi obtu­ lerunt sacrificium (I). Sic plane resonabant benedictionum plausibus festiva coe­ lorum hierarchiæ : et alternis abyssus vicibus concertans, vocem suam velul taciturnam erumpens sonoris polorum concentibus respondebat. Amicabitis adeo emicat nexus inter Thomæ abyssum, et Eucharistiam, ut arca mystica in eo quasi in placido sibi sacrario servetur, et quiescat, applaudentibus universis. Sed pergimus ad aliud momentum, ut hæ nostne de Eucharistia elucubrationes tibi sacrentur. Sol veritatis ades, qui ætheream peragrans orbitam omnia sydera pulchriori luce collustras. Unde solis typo pectus foves, quasi radios e lucis centro ad universam Ecclesiam derivans. In medio autem solis corpore rubicundum agnum venerabatur antiquitas, et pro illius cultu celebrem confla­ vit phialam, in cujus centro aurea agni præsidéhat imago, ut refert Herodotus 2’. Porro lotum solis corpus lyram reperimus nuncupatum. Hæc fabulosa. Sed nos sincera pietate te solem reveremur, atque in te quasi in fulgenlissimo luminari, quasi in dulcissima lyra agnum Eucharislicum oblectari, residereque con­ templamur. Ad cujus voluptatis incrementa altior tu sacratior Apollo, tempe­ rans fide fides, docto, quas pollice pulsas, et ad cithar.e concentum mellifluas voces erumpens, gloriosi agni pangts corporis mysterium. Illius fabulosi agni·:; causa solem suslintilsse deliquia addebat Pomponius (3 Istius causa agni patientem admirationis deliquia te cernimus aliquando, ubi personas : 0 res mirabilis ! manducat Dominum pauper, sertus, et humilis ! Soli dicalam mensam, infi­ nito refertam cibo refert Mella subdens :Et quia, nt libet resci, vescentibus licet, Elio-trapezam appellant : quam el famosissimam vocavit Hieronymus ad Paulinum (4). En itaque, splendissime veritatis sol, Elio-trapezam, sive famosissi­ mam solis mensam tibi sacramus : ex qua, ut te modulante canit Ecclesia, su­ mit unus, sumunt mille, quantum isti, tantum ille, nec sumptus consumi­ tur cibus. Nam quia Elio-trapeza, solis est mensa, et soli, fas est, rependatur. Mensa est Eliæ, et quia Elias sol, Elio-trapeza subcineri­ za appellatur, et panem sunnnenso-­ cium ostentat. Unde ab Eliæ domicilio, ex Eliano nostro Collegio prodiens so lis præsidium quæril, illudque in te minime ambigimus habiturum. ·α Alio denique specialiori stimulo . alia nunc subticentes motiva, quæ proœ- . inium ad Eucharisliæ tractatum explicabit, ) urgemur, ut hæc nostra de sa­ cramentis, el Eucharistia operta libi, Doctor sanctissime, rependamus. Nempe censemus, intimum cordis affectum, et cordialem devotionem, quibus erga Sa­ cramentum Sacramentorum medallions æstuat minima hæc Carmelitnrum Ex­ calceatorum Familia, ex te velul uberrimo erga illud omnigenae pietatis fonte torrentem ducere, atque in nos elabi. Cum enim olim sanctissima Malriarcha I J i/nla hi Zior/o .Vomtnii '/αητ, aroiu. 7, aicol. 10. ' Philippu* Bervald. anna t.2. Ipu'J Afhenzuin. — 3; ibid. — 63 nostra Theresia vel tepore, vel timore, vel nimirum reverenti quatiam humi­ litate n frequenti Eucharislke palmlo abstineret, lotam præsensit elanguescere virtutem, et ab arrepto aliquando fervoris spiritu exorbitare (1). Sed suavi Sponsi -providentia factum est, ut R. P. F. Vincbntius Barron. Dominicanæ familiæ Reli­ giosissimus professor, el Thomisticæ doclrinæ Udissimus, et doctissimus as­ secla Theresiam nostram nd crebram coelestis panis communionem hortatus fue­ rit, horrenlemquc, el non salis in hac causa commendabilem humilitatem sapienti consilio depulerit, calcaria, et ignes applicando ad angelicam alimoniam. Sua­ sionem vero quasi de cœlo elapsam amplectitur Virginis obedientia, el frequentiori cibo gliscit spiritus, pinguescit virtus, roboratur animus, ignescit affectus, lolaque interna mentis olhcina seraphico æslu flagrat, lucet, illuminatur. Hinc lactum, ut nihil magis in votis habere videretur, quam hujus mirabilis Sacra­ menti praesentiam intueri, unione perfrui, commercio liquefieri, atque in omnium cordibus erga ipsum amorem studio pervigili seminare. Hinc ardor in affec­ tibus, exactio in ceremoniis, elegantia in rasibus, suave olens candor in ves­ tibus; ac. denique lautitia, puritas nitor in cunctis ad istius Sacramenti cultum el honorem vel remote perlinentibus : quæ in humili hac Cnrmelitarnm Ex­ calceatorum familia splendere nemo non videt. Quinimo (el hinc magis inci­ tamur) Seraphica Mater virile illud propositum ad fundandum Carmeliticnm istam Reformationem ab Eucharistia concepit ; cum post sacram synaxim audire a Domino meruit, ut eidem adlaboraret : quo oraculo impraegnata Carmelilarum Excalceatorum (non absque mundi stupore demlranlis in Virgine, quod Vi­ rorum vires, vota, conatus non semel excesserat, ) peperil Religionem. Unde lilii Thercsiæ sumus, si ila fari decet, divinissimae Eucharistias quodammodo filii. Cum igitur Carmelitae ista a Matre Seraphica, Maier a discipulo Thomæ, Dis­ cipulus autem ex te, Doctor Sanctissime, redo tramite duxerimus : pari con­ sequent^ filo ducimur, ut existimemus, quidquid singularis pietatis, quidquid studiosi luminis erga divinam Eucharistiam participamus, ad te velut primarium nostræ devotionis manale revocandum fore; unde Angelicam bibimus ambro­ siam, et coelesti dape nutrimur. Quid ergo? Tua plane rependimus, cum nos­ tros istos de Sacramentis, et Eucharistia labores videmur offerre. Dona tua sunt a coelestis aurora tua derorala : a divina nube tua omnis hic cadit imber : a rupe tua saliunt hi rivuli. El dum progredi videmur, fontem repetimus, unde labimnr : atque abysso sicut vestimento amiciri cupientes alarum tuarum um­ braculo protegi contendimus. Dum autem securam istam diligentissimi Achalis nostri proleclionem promereri satagimus, cantilenam antiquam millies persona­ bimus, el e labris nostris non cadet, Illumina, fove, et fare. FACULTAS ORDINIS. FRATER ILDEFOKSUS A MATRE DEI Generalis Ordinis Fratrum Discal­ ceatorum Beat» Mariæ Virginis de Monte Carmelo primitivæ Observanliæ, etc. De consensu nostri DiiTinitorii Genendis, ut liber, cujus titulus est. Tomus · XI. Cursus Salmanlicensis Tractatus de Sacramentis in genere, et Eu­ charistia more Scolaslico a Fr. Joanne ab Annuntiatione Rectore nostri Col­ legii Salmanlicensis suis elucubralionibus accurate compositus, et a gravio­ ribus doclisque viris nostri Ordinis (quibus ipsum videndum, el examinandum commisimus) recognilus, et approbatus Typis mandetur, el in lucem prodeal, obtenta facultate Ordinarii, Supremique Senatus; tenore præsenlium licentiam concedimus. In quorum fidem præsenles litteras manu nostra, ac 1 S. Mater, cap. vi vite suar. ; v Ï, 5 64 Secretarii nostri Diffinilorii nomine subscriptas, Sigillique ejusdem Diffinilorii impressione munitas fieri jussimus in hoc nosiro Malrili Conventu, die 26. Fe­ bruarii anno 1694. Fr. lldefonsus a ' Matre Dei Generalis. Locus y Sigilli. ■ Fr. Joannes a Jesu Maria * (B Diffinitor Secretorius. LICENTIA DE EL ORDINARIO DE SALAMANCA. - f - Nos los Provisores, y Vicario General de esta Ciudad, y Obispado de Sala­ manca Sede Episcopal vacante por los senores Dean, y Cabildo de la Santa Iglesia Cathedral de la dicha Ciudad, mediante la censura del Reverendis. P. M. Fr. Raymundo Costa de la Orden de S. Domingo, Calhedratico per­ petuo de prima en la Universidad de la Excelentissima Ciudad de Barcelona, y dignissimo Provincial de la Corona de Aragon, en virtud de remission del llustrissimo Senor Don Marlin de Ascargorta Arcobispo de Granada, Obispo que fue de esta Ciudad (que nos consta.) Por lo que a Nos toca, damos licencia en basiante forma, para que se pueda imprimir el Tomo XI. Escolastico Salmanlicense, que contienne las materias de Sacramentis in genere, y de Eu­ charistia. Dada en Salamanca a cinco dias den mes de Agosto de 1*694. Dr. Frey D. Alonso Murillo Velarde. I REVERENDISSIMI PATRIS M. Fr. RAYMUNDI COSTA Ordinis Pra-dicatorum, in Universitate Barchinonens strenui, doctissimi, et acclamatissimi sacrer Paginœ Perpetui Moderatoris, Conventus Sanctœ Catharinte Virg. et Mart, iterum, atque iterum Studia Regentis, olimqitè illius dignissimi Pastoris, Episcopatus Barchinonen. Examinatoris όχnodalis, et nunc totius Provinciœ Aragoniæ dignissimi Provincialis , de hoc opere ex toto affectu approbatio, et censura. ' | ILLUSTRISSIMI, et Reverendissimi D. D. Antistitis Salmantini obtemperans imperio; non absque eximio mentis, el cordis jubilo, avidissimisque utriusque hominis oculis, vidi, evolvi, legi, perlegi, opus præsens de Sacrosanctis orthodoxa Ecclesia Sacramentis : Auctore litteratissimo PP. Carmelilarum Dis­ calceatorum Salmanlino Collegio, Sanctissimo Proto Parenti Heliæ consecra­ to. Sal dixi, dum Auctorem protuli. Quid namque prodiret ex clarissimo Hispaniarum Athæneo (Urbi, et Orbi notissimo) nisi rutilans, limpida, illibata Minerva, Doctrinarum Oliva coronata? Ex sacratissimo sapienliæ, et Sancti­ monia Sanctuario, quid, nisi responsa, dogmata, oracula? Ex solari, et An­ gelico litterarum, et litteratorum Cætn, quid nisi fulgetra lumina, cælestesque orirentur inlelligenliæ? Ex florulento Heliæ Paradiso, quid, nisi omnigenæsapienliæ Ganges erumperet? Qui implet, quasi Phison, sapientiam. Quid, nisi lignum scientia germinaret? Quid, nisi flammeum, atque versatilem Cherub Aquinatis Gladium vibraret, ad custodiendam viam, et vehicula Sacramento­ rum in genere, et in specie de Eucharistia omnium, contra hostiles impetus Sacramenlariorum(l) ? (I) Eccledasl. Ή. v. 35. 6‘enrj. Î, v. 17. cap. tu. v. 21. Hoc enim in opere adversus Lulherum, Calvinum, Melanctonem, Zuinglium, similesque sacrilegæ mentis nefarios Auctores, propugnatur, convincitur, de­ monstratur mirabilia Sacramenta, (majora mundi miracula) septem esse Colum­ nas, quibus Catholica sapientiæ Domus obnititur; septem esse Planetas, quibus Romanum firmamentum collustratur ; totidem Oculos, quibas Petri Petra illuminatur; Lucernas totidem, quibus Catholicum cunctis rutilat Candelabrum ; totidem Lampades, quibus Ecclesiæ Thronus irradiatur; septemque esse Divini Samsonis Crines, ad enervandas omnium Abyssi Philistinorum improbas vires. Sic pugnat, sic vincit, sic triumphat, adversus heterodoxos, orthodoxum Salmanticense Collegium. Hanc (uti Johannes) inconcussam Sacramentorum detegit veritatem in Dextera illius Angeli; cujus corpus praecinctum zona aurea Angelorum; cujus caput, tanquam nix, absque erroris nævo; cujus oculi, tan­ quam flamma ignis, ad illuminandum fideles, et comburendum perduelles ; cujus vox tanquam vox Aquarum multarum, utpote omnium Doctorum; cu­ jus facies sicut Sol; cujusque in dextera est Sacramentum septem Stellarum vel septem Stellæ Sacramentorum, nuæ nulli unquam, post hominum memoriam, ita contigit aperire, detegere, defendere, enucleare, lingua, mente, calamo, corde, sicut Angelico Præceptori (I). At quia hujus Doctoris Angeli Doctrina Aurum est optimum (proclamitante Possevino) Aurifodinaque altissima, et inexhausta; idcirco ex illa, (velut ex obrizo thesauro) profert nova, el vetera Salmanticense Collegium cujus caput, velut Car­ melus, et uti Aurum optimum est. Adeoque nova, et vetera hujus voluminis, An­ gelic® consonant menti; ut de illo nobis liceat absque trepidatione concinuere. Arbiter est certus divina mentis AQUINAS : Mentis AQUINATIS certus est iste Liber (2). Si dubitas, Lector, manibus excipe, et mente comede volumen istud; et viscera tua complebuntur volumine isto; ita ut proferas : Factum est in ore meo, sicut mei dulce. Verum quo pacto mentis Angeficæ est Arbiter, el Interpres volumen is­ tud? Mirabili prorsus, el securissimo modo. Quamquam enim Angelici Magistri Doctrina vastissimum censeatur, et veneretur Occeanum (sub cujus Aquis vel ipsi sapientiæ gemunt Gigantes) felicissime tamen enavigatur a dexterrimo Salmantis censium Palinuro; utpote absque periculo, et naufragio; absque scopulis, et syrtibus ofTensis, nullaque inventa scyIla, Charibdive falsitatis : adeoque inofenso 'per­ currunt pede hoc Mare magnum, et spatiosum manibus, oculis, el calamis, ut valeant cum Doctore Gentium proclamitare : Navigantes venimus in locum quem­ dam, quivocatur Boniportus, a divino Verbo adverbio bene probatus (3). Portum ergo bonum suscipit præsens Opus, dum ejus Auctor corde, el ore, un­ dique, et ubique bonum eructat Verbum. Sed quomodo non eructaret Bene ver­ bum Angelicum Salmanticense Collegium, re, nomine, et omine Helianum, ut­ pote Heliæ consecratum? Ilelias (apud græcos Helios) 'Sol esi apud Chrysoslomura. Relias insuper Angelus a Patribus vocitatur. Si Helias ergo Sol, et Angelus cele­ bratur; si Sol Angelicus reveretur : mirum utique non sil, quod ejus solare, et Angelicum Collegium Solem adoret Angelicum, velut æcumenicum, el unicum Ma­ gistrum. Mirum non sit, quod Domus Solis Doctorum Phoebum exambiat; quod Collegium Angeli Angelicum Præceptorem plaudat; et quod Heliopolitanum Colle­ gium Academiarum Helios consulat, aurea ejus verba recolat; mentem pertingat, libros evolvat, articulosque adeat, et audiat, velut sapientiæ miracula, velut Appollinis oracula, velut Coeli Dogmata, velut Ecclesiæ propugnacula, et uti divina portenta. Si namque abyssus abyssum invocat; si dies diei eructat verbum; et •V Proverb. 9, v. 1. Zachar, v. 3, 9. Exod. 25, v. 37. Apocalyps. 4. v. 5. Judic. 16, v. t9. Apocalyps. t, v. 13-20. — (2) Possev. in Appar. sacro. Cant. 7,rvers. 5 et cap. v. 11 — (3) Ezech. 3, v. 1,3, I. Job, 26, v. 5. Psalm. 103 v. 25. Actor 27, v. 8.’ Colleg. Salm. Tom. I 66 A ί* -T : Iff >; nox nocti indicat scientiam ; prorsus erat consentaneum, quod Sol Solem, An­ gelus Angelum, invocet, eructet, indicet, ad miraculum, ad prodigium, ad'por­ tentum, supplens, libens, lubens, labio, calamo, silentio (I). Hocce sympalico Solis, et Angeli incedens nomiue Salmanticenso Collegium, supra senes intellexit, et supra veteres D. Thomæ Interpretes caput suporextulii', flammeo Heliæ Gladio, et Angelico armalus Calamo. Rem miram! Calamo, et Gla­ dio ambidextres solum agnovit Roma Julium, Græcia Alexandrum; Ægyptus Ptholomeum, Epirotæ Pyrrhum; Castella Alphonsum, Aragonia Jacobnm. Attamen inter Religiosorum cælus, interque Minervæ Phalanges, fama solum inclamitat, velut ambidexlrum, Salmanticenso Collegium; utpole rutilans llæliæ Gladio, el Thomæ Calamo ; Proto-Parentis Ense, et Architheologi mente. Ex utroque Ca­ sar. Ex utroque Phœnix. In Theologico PP. Salmanlicensium lyceo, et Philosophico Complutensium Alhæneo, sacri belli signum extulit, et sapienti» vexillum evexit signifer Angeli­ cus, literarum Archangelus, el ingeniorum coriphæus. Plus ultra Aquinas nos­ ter (velut Hercules triumphator, anreis labiorum, el librorum calhenis illustratus) supra coelestia utriusque Collegii cacumina duas sibi erexit immortalitatis Colum­ nas; quibus inscripsit lemma illud augustissimum : Aon plus ultra in Theologia, et Philosophia. Geminum pariter Collegium, æternilali consulens, immortalem sibi 'multitudine librorum, el liberorum) Pyramidem erigit, el obeliscum. Hinc libeat, et liceat proclamilare in Angelici Magistri plausum, et jubilum : Gloria Libani data est ei, et decor Carmeli, dum Helianus Carmelus illum orat, exorat, et adorat. Hinc gloriamur, decoramur, et congratulamur tideliores D. Thomæ Discipuli, Carmelitani, nempe, et Dominicani ; tanto discipulatus nexu robustiores effecti. Frater, qui adjuvatur a fratre, quasi Civitas firma. Hinc felicissimi ntriusque Ordinis Alumni adeo mirabilem ineunt fraternitatem, el unionem ; ul illam ipsum aliquando Empyreum potuerit quasi invidere, et æmulari. Angelicam mentium, et affectuum discordiam Cœlum ingemuit, dum Michael, et Angeli ejus prœliabantnr cum Dracone. Exulata est a coelo affectuum discordia, et translata est in concordiam, dum projectus est draco, el Angeli ejus cum illo. Verum adhuc invaluit mentium discordia, cum Ilebræorum, Persarum, et Græco; rum Angelos inter sese vidit Daniel dissidentes, et opinantes; quosque ille, qui facit concordiam in sublimibus, id est, in Angelis. (Interprete Hugone) fugavit discordiam. Hac igitur mentium amicitia, quam cælnm aliquando suos inter caelites exoptavit, Heli ani, el Domini cani congaudemus in terris. Hæc concordia ali­ quando desiderata in cœlo, semper prævalef nostro in solo. Sed quid mirum possi­ deamus in terris quod desiderabatur in coelis? Divisio illa cœlitum. (A lapide testante) ex ignorantia divini Decreti originem duxil : at nos perlustrati Angelicæ mentis intelligentia, non est cur dissideamus; sed potius ut ineamus interminabile fædus, quod Nec Jovis ira, nec ianis; Nec poterit ferrum, nec edax abolere vetustas. » Igitur salutemus laetantes Salmanlicense Collegium : Soror nostra es ; crescas in mille millia, et possideat semen tuum portas imimicornm suorum. Tandem aliquando, ut suscepto muneri satisfaciam, dicam Illustrissimo, et Reverendissimo Præsuli Salmantino, quod olim Plinius rescribebat suo Maximo : Accipe nunc quid de universis generaliter judicem. Est opus pulchrum, validum, ac sublime, va­ rium. elegans, spatiosum etiam, et cum magna laude diffusum. Nihil in eo fidei dissonans, aut moribus repugnans; sed est opus sapientia plenum, doctrina reple­ tum, eruditione illustratum, dogmatibus innixum, rationibus nervosum, subtililali- Ί) Psalm. H, v. I. Chrysost. hom. de ascensu Eli;e. Psalm. H. v. 8. Psalrti. 18, v. 3 — »+ 4 1 . I 67 bus irradiatum, cunctis numeris absolutum, cedroquo, ol immortalitate dignis­ simum. Sic censeo. Salvo meliori, etc (I). Cæsaragust® ex Regio Praedicatorum Conventu die 12. Julii Anni labentis 4694. Fr. Baimundus Costa. CENSURA ADMODUM R. P. M. Fr. MICHAELIS TEIXIDOR, et de Ferrer Philos, ac Sacrosanctœ Theologice Doctoris ac Magistri, Exprovincialis Cathaloniœ, et Majoricarum, Examinatoris Synadolis Dioe­ cesis Barcinonensis nunc Prions Canne litarum antiqui Ordinis Con­ ventus Civitatis Barcinonensis. Ex commissione Admodum R. Francisci Rosal V. J. D. in spiritualibus, et temporalibus, Oflicialis, et Vicarii Generalis; pro Illustrissimo, el Reveren­ dissimo D. D. Emanuele de Alva, Episcopo Barcinonensi, Regioque Consiliario, Tomum hunc Undecimum de Sacramentis tam in genere, quam in specie de Eucharistia ab eruditissimo Salmanticensi Collegio elaboratum, qua potui diligentia vidi, iterum atque iterum perlegi, sermonis elegantia, suavitate di­ cendi rerum ordine, et materi® pulchritudine, et utilitate allectus; et ita in nodis, et ænigmatibus Sacramentorum solvendis se gerit, ut vetustis novita­ tem , obsoletis nitorem, obscuris lumen, fastiditis gratiam, dubiis fidem attu­ lisse videatur. Et illud haud dubium sum cum Poeta dicturus : Admiror, stupeo nihil est perfectius illo. (Martial : lib v). Quinimo ea laudum ubertate luxuriat, ut nullus in toto opere nœvus, om­ nia sanis moribus consona, nihil in eo quod possit Christian® fidei, et disci­ plina censorum notam vereri; mulla, qu® mereantur, vel a severo supercilio, et caperata eruditorum fronte, benigniorem non modo nutum, sed plausum, et annuentem cum lectione laudem : omnis denique in commune scriptio quam deceat. Ul immemorata ferentem Ingenuis oculisque legi, manibusque teneri. (Horat. lib. i.Epist. 9). • Ex munere injuncto non censorem egi, dum profiteor me discipulum tanti magistri; aliter quippe fateor me avidum hujus voluminis litteras ebibisse, ut discerem, non ut censerem. Unde optime dicerem huic operi congruere quod cecinit Plini. Jun. est opus pulchrum, validum, acre, sublime, elegans, pu­ rum : par ergo omnino est, ut in publicum prodeat, et hæc scripta non so­ lum typis Mandanda; verum etiam. Linenda Cedro, et levi servanda cupresso. (Horat. in arte poeticaj. Barcinone 30. Augusti 1694. Fr. Michael Teixidor, el de Ferrer. Die n. Septembris Ιβϋί. IMPRIMATUR Rosal Vic. Gen. et Offic. (Γ, Isaiæ 35. v. 2. Proverb. 18, v. 19. Apoc. 12 Daniel, c. 10. Job. 25. v. 2. Hugo hist. Corn. tuptr ban. 10. Genes. 24, v 60. Plin. episl. 20 ad Max. - 68 APPROBATIO ADMODUM REVERENDI LUCIANI MARSAL Prèsbyteri, Philosophice, et Sacro Sanctce Theologice Doctoris, Hujusy ue in Vespertina Divi Thomce Cathedra Publici jam Jubilati Professoris, nec non examinatoris Synodal is Episcopatus Barcinonen. » •h Γ ■'· fc4 Ex Commissione Admodum Illustris. D. D. Michaelis Joannis de Taverner et Rubi, Canonici, et Archidiaconi Metropolitan» Ecclesiae Tarraconensis Ilispaniarum Primatis, Dignissimi Cancellarii in Regio Supremo Gotolaunico Se­ natu, etc. Attente vidi, et accurate inspexi Tomum Undecimum quo Prae­ clarissimum illud, ac toto orbe cæleberrimum RR. PP. Discalceatorum Salmanlicense Collegium, suum, jam pridem feliciter inemptum, et prospere continuatum , Scholastic» Theologi» Cursum, studiose prosequitur, animose Erolendit. Non licuit tamen ibi, aut imminutum vigorem, aut obtrusam subtitatem, aut fractam soliditatem, aut obnubilam claritudinem, hujusce Cursas videre ; sed omnes potius egregias illas rigoris, subtilitatis, ac claritudinis do­ tes, quas sibi cursus iste penitus vindicarat, non conservatas modo ; sed re­ novatas , et auctas, præsenti hoc in tomo, concessum est intueri. In eo namque gravisssim» difficultates, et difficillimæ quæstiones, quæ, scholastico more tractantibus de Sacramentis in genere, et de Admirabili Eucharisti» Sa­ cramento, passim occurrunt : et dissolvuntur viriliter, et discutiuntur acute; et firmiter comprobantur, et exponuntur dilucide; quin in iis quidquam pos­ sit, a fidei regula dissitum, a Religionis candore alienum, a Doctrinæ secu­ ritate remotum, aut a veritatis tramite devium, inveniri. Prodeat ergo in publicum liber iste, ut, el tanti Collegi celebritatem perennet, et totius litterari» Reipublic» utilitati inserviat, lucem omnibus allaturus. Ita censeo Barcinone 28. Augusti 1694. Lucianus Marsal Presb. S. T. D. Die 13. Septembris 1694. I IMPRIMATUR C LiW Taverner et Rubi Cancellarius. .. SUMA DEL PRIVILEGIO ΤΙΕΝΈ sacado Privilegio la Religion de Carmelitas Descalcos de los consejos de Castilla, y Aragon, a peticion del Rmo P. Fr. Pedro de la Concepcion su Procurador General, para poder imprimir por diez annos el Tomo XI. Escolastico en que se trata de Sacramentis in cenere et de Eucharistia. A. el R”0. P. Fr. Juan de la Anunciacion General que al présente es de dicha Religion. Con prohibition que nadie en dichos Reynos los pueda imprimir, ni vender los que en otros Reynos se imprimieren, ' sin el permisso de dicha Religion, debajo de las penas en dichos Privilégies impuestas a los que hizieren le contrario, como mas iargamente~ consta ** ** ·κ» de sus originales QQe SC guardan en el Archivo de la Orden. El de ’ Castilla sub data del dia treze de Agosto <694. annos. Yel de Aragon a los treinta y uno de dicho mes y anno. VUk7 VIAqIAIUIUO j TOMUS DUODECIMUS ET ULTIMUS PRINCIPI THEOLOGORUM AC (i) UNIVERSALIS PARENTI ECCLES1Æ (2) RADIANTI ULGIDO LUMINARI. G E M M Æ . SACERDOTUM A R I S S I Μ O FC DOCTORUM P R Æ 1 DISCIPLINARUM SPECULO. SPLENDIDÆ, STELLÆ INSIGNI QUI VIAS CANDELABRO, SCHOLAS ET VITÆ, LUMEN DIVO (3) DOCTORI. (6) SANCTISSIMO. GLORIOSISSIMO, ECSTATICO. EXIMIO. (l3) INCOMPARABILI. (17) INCLITO. (23) (20) (4) (14) (24) SANCTO. UNICO. BEATO. (7) (ii) ( I 5) (3l) (33) DOCTORUM. (2l) VENERABILI. (25) ANGELICO. TANTO (39) (36) SERAPHICO. IGITUR DOCTORI (37) (22) NOVO. (26) (32) MAGISTRORUM (35) MUNDI (19) S A PI E N TI S SI Μ Ο. (3θ) CELEBERRIMO. DOCTORI. MAGISTRO . (l6) SUMMO. MIRABILISSIMO. JURIDICO. (9) (12) (l8) FELICI. (27) FIDELISSIMO. (28) SUBTILISSIMO. (29) SACRO (5) GLORIOSO. (8) VIRTUOSO. EGREGIO. NOBILI. ALMIFICO. INGREDIUNTUR, VIDENT MIRABILI. PR Æ CLARISSIMO. OMNES SANÆ DOCTRINÆ PIO. (io) QUOD PER DOCTORI CŒLICO. MATUTINÆ. AC (34) DUCTORI . CHERUBICO. MAGISTR O (38) NOSTRO. (40) 4 D . THOMÆ. S A L M A N T I C E N S E VATIS, AC S A N C T l S SI Μ I P R O T H O-P A R EN TI S CARMELITARUM M A R I Æ ELIÆ EXCALCEATORUM VIRGINIS DE MONTE i O. D. C. (1) EctUi. ia «fida D. Thami. — (2) Episl. Àeadem. Parisian, laudes D. Thomir proelamans. — (3) Per eieelleutiam. Cajetan. epiit. ad unirert.Hcyd. — (4) Pius Apostolus. Epist. Nunc. — (5) Pius V. — (6) Cajet, epsli. ciL —(7) Eccles, tiofflc. —(8) Paulus V. —(9) Epist. Paris. cic. — (10) D. Vincent. Ferrer. Serm. D. Th.—(H) D. Antonin. 8 p. AmZ.— ' .;—(13) Galb. vol. L—(14) Enisi. Paris, cit-—C15) Clemens V1IL—<16) D Antonin. (IQ)Exles.in officio “ D. Tb. . , Ignatius „ nL — (17) Sixtus Scnen. _ lib. iv. MI. Ml. verbo Thomas Thomas. —(18) Seraph, p. 7.—(19) Idem. —(20) Kalend. feri. D. Thom. — (22) p. 9. — (23| Offle, — (24) Clemens VI. — (25) D Antonin. — (26) Ofllc. — - (211 OfU. D. Th. ““ Serapb. " (ÎT Ikid.-ffl Seraph. in Gen.Aaer pinguis panu.—(29} Trilhem. de script, et Ferrara, epist. ad Clem. ΠΙ. — Î30 Ignat. Galb. rit. — — (31) M. Gallo, in oral. Trident. — (32) Baron, In Martyr. — (33) Ignat. Galb. rit. — (34) Idem. Pius V. Sixtus V. Clem. VI. Clem. Paolos V, etc. — (87> Arriag__ . Doetr. D. Tk. — (35) Senpbio p. b. —136) , , VIII. _____ ________ lib. u e. 7. — (38) Grarina tom· III eatbol. praescr. — (39) D. Antonin, cit. —(40) Const. Nostrae 2 p.. cap. 4, num. 8. Γ 4, ‘p » I 70 ’ Inter plurimas alias Gentiliæ superstitionis vanitates illa nimium Augustino displicuit, quæ inter Janum, et Terminum, duplex Numen, dispari animo cul­ tum dividebat. Jano namque tamquam rebus initia conferenti, rerum primitias dicavit : Termino vero, velut ipsismet perfectionem, et complementum operanti, fidem adhibuit. Et cui hæc munerum discordia non erit ingrata, quæ ipsis pro­ batur Numinibus indecora? Dum enim inter duos dispertitur religionis obse­ quia, insimul ab utroque deturbat felicitatis auspicia , nec in aliquo patitur integræ potestatis sceptrum, aut illaesum fatetur supremum divinitatis asylum. Quis enim se Numini credat potenti incipere, perficere non valenti?Quis potestati se subdat, quæ alteri incipienti se subjicit, ita ut nisi hæc dederit cæpta, nequiverit illa edere consummata ? Unius igitur Numinis sit principium, ejusdem sit identidem complementum : cum non, nisi optimum finem pros­ piciendo, recle incipere valeamus, nec recte opus perficere, nisi in optimo ini­ tio perseverando possimus. Unde melius alii cum Orpheo Jovi suo canebant : (I) Primus eundorum est, et ultimus Jupiter idem. Jupiter et caput, et medium est. Sunt ex Joce cuncta. 1 Sic et Virgilius Augusto personabat : .4 te principium : tibi desinet (2). Et Theocritus Ptolomeo : Laudetur primus, ultimus, medius (3). w 11 11 Tibi alloquimur ( Doctor Angelice ) non ut ii suis ; sed ut SOLI , a quo splendorem suum mutuantur stellæ. Si enim SOL dicitur, quia SOLUS in syderibus fulget, libi quem unicum SOLEM mentes nostras Theologico, coruscanlique splendore illuminantem agnoscimus, SOLI fas est rependamus quod a te SOLO promanare fatemur (4). . 1 Septem Græciæ sapientes ( Plato ait ) facto Concilio de communi consensu Delphici Apollinis templo primitias sapienliæ dedicarunt (5). At quid sibi laudis obtinuissent, aut Apollini nonoris conuonassent précoces tantum primitias con­ secrantes, serotinos vero, maturioresque fructus subtrahentes? Nihil sane aut sibi laudis aut Apollini consuluissent honoris. Sed offerentes quidem primi­ tiarum cultum, quem unice (utpote primi genii sophi) exhibere potuerunt, posteris sapienliæ cultoribus id ipsum perficiendi exempla, simul ac documenta amandarunt ; non tam suo facto constituentes principium, quam consignantes et terminum. Profitebantur namque Apollinem intellectualium luminum aucto­ rem, et Patrem, ad eumque, a quo fcetuum semina promanare cognoverant, fœtuum munera ultimo pervenire suadebant. I Meliori Apollini (tibi nimirum Doctor Angelice) nostrum hoc Elianum Salmanlicense Collegium suas Scholasticas elucubraliones a primoribus ipsius irra­ diationibus unanimi, lubenlique consensu dicavit, sacravit, addixit. Te sicut litteratorum omnium, ita litterarum suarum Alpham , agnovit, ob idque postmodum successuris præsignavit Omegam. Nova, et cetera servavit tibi : nam Id ipsum omnes dicere, Id ipsum sapere, et spiritus veritatis docet, et æquitatis ratio convincit (6). ’ Vere ELIANUM non syderi alii, quam SOLI semper, et ubique cohæret, id exprimere exambiens ex "animo, quod evulgat ex nomine. SOL enim Dorico vocabulo ELIOS dicitur, ex eo quod homines in unum congregat, ut Plato asserit (7). Et quidem optime a congregando, non a dispergendo, SOL ELIOS co­ ti) Orph. Uymn. ad Jovem. — (2) Virg. Eg log. 8. — (3; Theocr. m laud. Ptotom. — it) Ci­ cer. de Nat. dear. -r (5) Plato in Protagora. — i6). Cani. v. 13. I. Cor. 2. v. to. Rom 15 v. 5.—<7) Plato in. Cratito. 71 • gnominatur, ut (fui unitatis perhibetur auctor, unanimitatis habeatur possessor. Et apertius liqueat SOLIS non esse in muneribus scissionem admittere, nec EI.IANI Collegii non unita, ac congregata debita Aquinati soli persolvere. SOL enim in mullis syderibus unus constat, et ELIÆ Collegium in Aquinate Sole unum consistit. Ideo unum illum Angelum stantem in sole, sive solem Angelicum, aut Cæleslem spiritum non minus ac sol splendidissimos quoquoversum radios ejacu­ lantem, quem Joannes in Apocalypsi se vidisse commemorat (1), tui expressam, non adumbratam tantum, similitudinem retulisse jam diu persuasum habemus. Ideo sicut delectamur mysticam ejus pulchritudinem contemplantes, ita accen­ dimur ad obtemperandum illius sermonibus diligentes. Clamavit igitur Sol An­ gelicus, sive Angelus ille solaris Dicens omnibus avibus, quæ volant per medium coeli : venite congregamini. Unus erat, et ad congregandum in unum clamitabat. Quid sol Angelicus, quid sol unicus, nisi unitatem, et sibi praoptaret, et hominibus suaderet? Angelicum enim gaudium pacis, et unionis vinculo sta-, bililur, elowine regnum in se ipso divisum desolabitur (2). .-1res non quadrupedia terrestriaque convocat animalia : illæ enim ex Dei præscripto integra, et in­ divulsa: offerebantur in Holocaustum ; hæc autem, non nisi per partes ferro discissa, apta inveniebantur ad sacrificium (3). > Acm congregat, quæ possint et per medium coeli volare, et solem posum palpebris immotis perspicere ; id est, viros contemplativos ( ut ipse exponis ) Quorum conversatio in ccelis est (4). His alloquitur sol Angelicus, hos in sui se­ quelam promptos, et verbis suis unanimiter, constanterque habere cupit in­ tentos. Quid igitur ni Carmelilicus cælus ex proposito, ex instituto contem­ plationi addictus huic soli unico , tibi nimirum (Thomas Angelice) exhibeat famulatum? Te semper sequens, libi indivulse adhærens. seque, et omnia, quæ ex exuberanti luminis tui fonte hausit, unanimi, stabilique consensu tibi ipsi subjiciens. Ideo nunc libentes modum imponimus ubi primicerii nostri suæ erga le gralitudinis, et obsequii paravere seminarium. Primis ergo extre­ ma consentiunt, ut extremis prima servatæ fidei coronam accipiant, seu inter se pristina, postremaque nexa coronam efforment, qua splendidioris, honorabiliorisquc sui Phæbi aras venerabunda circumdent. Coronam igitur libi amo­ ris circino ductam offerimus, in eaque quid praefulgentibus tuis radiis debean­ tur innuimus : nam ................. Sol sir. circinat, in quo Qui fluxit pridem status, est nunc temporis idem Accipe igitur sub protectionis luæ optatissimo, ac munitissimo asylo postre­ mum hoc cursus nostri tractum , seu tractatum , in quo non rosas , aut violas, eo quod venustiores, fragiliores offerimus, sed ignem vividum, perpetuumque litamus, nedum amoris, quo te prosequimur, verum et Pœnitentiæ, de qua agit. Ignis enim est Poenitentia, quæ dum pectus conterit, scintillas excutit, quibus cor exuritur, animus imllammatur. In Apollinis tertplo ignis olim asservabatur perpetuus, sempiternus, inextinguibilis (S). Et ut Pœnitentiæ ignis, tam in nostris, quam in omnium fidelium cordibus (quorum spirituali emolumento præsenlem tractatum dirigimus) inextinguibilis perseveret, in sa­ cri Nostri Apollinis delubro confidenter subsidit. Ignis ille sacrilegus, si for­ san extingueretur, ut Athenis accidit Aristone tyranno, et Delphis templo a Medis incenso, Romæque civili, ac Mithridatico bello, fas non erat alium ex allero igne succendere, sed novum ex sola solis flamma oportebat elicere. At si forte (quod absit) sacerrimus hic Pœnitentiæ ignis aliquando aut tepesca , aut evaneal, ad Aquinatis Solis purissimam flammam humanum cor properi- I) Apocalyp. 19, 17. — (2) Lucæ. 11, v. 7. — (3/ Levit. I. — (4) D. Thom, in locum Apoc. - 5} Lib. (te ration, anni. d ter accedat. Quis enim te de Poenitentia disserentem legit, et ignitos carbones non ebibit? Quis sanctitatis tuæ miraculum contemplatur, et adversus noxii crimina zelo flagrans non invehitur? Quis denique ad intaminatas tuæ pieta­ tis aras supplex appropinquat, quin exoret, quo orat ? Ad te itaque volumen istud evolat, ad quem omnes, qui sacras Poenitentiae flammas in pectoribus suis perpetuo conservare desiderant, convolare desideramus. Quin et omnes Pœnitentiæ Ministros tuis luminibus imbui, tuis fulminibus tangi ardenter concupiscimus; quod si assequeremur, votis, et optatis nostris fieret salis. Sci­ mus enim, et sibi magnum lucrum, et Christiano populo non mediocre exinde, accessurum profectum. ’ ■ Alio denique incitamur stimulo, ut hunc tibi tractatum consecremus : nam quia extremus est, cœleslis tuæ summæ extremas, id est, chariores tibi» quaes­ tiones exponit. Assolent enim parentes filios in senectute genitos aliis im­ pensius diligere, el quia post eos alios non sperant habere, et quia fortis, ac optimæ senectutis indices exislunt præclari. Sic Philo (I). Addimus tamen, et quia in eis ultimo expresserunt propriæ probitatis sigillum, el ipsorummet imagini velut ultimam, excultioremque adhibuere manum. Ideo Jacob Josephum, ideo Benjaminum cæleris ardentius amabat, et quos ætas dedit a postremos, fecit· *amor • Λ a v · 1 .· · · Λ ·1 · a · Z* L priores (2). Quapropter post præcedentium voluminum gratum tibi (ut existima­ mus) obsequium, ingratum nimium esset præsens hoc eodem itidem tholo non suspendere. Si enim illa libi accepta, imo debita, quod a te delibata, el quia qualemcumque elucidationis cultum mentis tuæ fælibus anterioribus exhibebant, merito judicavimus ; per hoc vero quod ultimioribus, tibi que dilectioribus eamdem operam navare solicitât, quare idem simul non solicitabiraus et offi­ cium, el obsequium. Sane in his luis de Pœnitentiæ virtute, et Sacramento quaestionibus, et robustiorem senectutis tuæ virtutem, et imaginis similitudi­ nem expressiorem, quasi ultimo præmunitam sigillo, quasi postrema perpoli­ tam manu videmus. Quare sic, nisi quia dum "proficiebas ætate, proficiebas virtute, proficiebas sapientia, spiritualiumque charismatum abundantia? Ex te id quippe, non lanquam a nobis, proferimus. Morti namque jamjam proximus socio tuo Fr. Reginaldo dixisti : Licet plus potuissem proficere in scientia, et aliis prodesse in doctrina ex revelatione mihi (acta, tamen placuit Dio mihi imponere silentium docendi, quando, sicut nosti, placuit superioris scientia: revelare secretum (3). Quæ verba, el propositum firmant, et magnum, inconsolabileque lamentum commovent. Quis enim non moereat videns aquæ venam interjectam, cum in aflluenliores, duldoresque exuberabat latices? Quis non doleal solem luctuoso peplo amicini, quando rutilantioribus, expeditioribusque luminibus emicabat? Quis non lugeat thesaurum amissum, cum editior, et opulentior apparuit? Attamen quia Deo placuit dicendi silentium imponere, quando superioris scienliæ simul placuit arcanum revelare ; ideo nos planctum, dolorem, et moerorem placamus certi quidem e regalibus sedibus eam te no­ bis sapientiam adepturum, qua et Deo plene placere, el Christianum populum perfecte instruere, nosque cum eo in cœlestem Hierusalem feliciter pervehi possimus. Suscipe ergo nunc qualecumque munusculum , certaminis nostri me­ tam , cursus nostri consummationem. Quod offerentes ultimam pariter cum Apostolo illis nosmelipsos verbis commendemus Bonum certamen certavimus, cursum comsummavimus, fidem servavimus. Sin autem, affectum potius acci­ pias, quam sensum : Scis enim animum nostrum erga te, ac doctrinam tuamfidissimum semper constitisse. Si quid autem hic incondite, aut inculte dictum, tel si totum ita esse perspexeris, doctrinæ des operam, calamo veniam (4). λ / , (<) ΡωοΑ l& ^Abraham. - (2) Genu. 37 et 44. - (3) Joan, a S. Thoma in approbat doctrinas D. Thomx, tom. I in pnni. parte disp. I. art. 3. — <4i August, serin. 126. FACULTAS ORDINIS Eh. Joannes a Spiritu Sancto, Generalis Ordinis Fratrum Discalceatorum Beate Bcalæ Mariæ de Munie Carmeli, de consensu nostri DiOinitorii, ut liber, cujus titulus esi : Cursus Theologicus Carmelitarum Discalceatorum, Summam Theologicam Doctoris Angelici complectens, a Collegio uoslro Salmanticensi accurate compositus, et a gravioribus, doctisqne viris nostri Ordinis .quibus ipsum videndum, et examinandum commisimus) recognitus, el approbatus typis man­ detur. el in lucem prodeat, obtenu facultate Ordinarii, ac Supremi Senatus, tenore præsenlium licentiam concedimus. In quorum fldem priesentes manu nostra, ac £ecrelarii nomine subscri­ ptas tleri jussimus, in hoc nosiro Conventu Matri tensi, die secunda Februarii 1630, I' Fr. Joannes a Spiritu Sancto. Generalis. Fr. Joseph a Matre Dei, Secretarium LICENCIA DEL ORDINARIO. r El Licenciado Saldana Provisor y Vicario General, en la Ciudad y Oblspado de Salamanca, por su Senoria Don Anlonio Corrionero Obispo del dicbo Oblspado, del Consejo del Key nuestro Seiior, etc. Por la presente damos licencia à qualquier impressor, para que pueda imprimir un libro intitulado : Curso Theologico sobre las parles de Santo Thomas, compucsto per los Lectores del Colegio de San Elias de Salamanca, de los Carmelitas Descalzos, atento que esta visto y examinado, y no contiene cosa contra nuestra Santa Fe Catholica, fin que por elle incurra en pena alguna; guardando las prematicas Reales. Dada en Salamanca à 20 de Junio de 1530, El Llcenciado Saldana. Por su mandado : Ânacleto Delencina. Tomus I. y SL. r· APPROBATIO HUJUS OPERIS Per R. P. Magistrum Fratrem Gasparem a Regibus, Cathedrae Sancti Thoma· in alma Salmanticensi Academia moderato rem d isrn iss im u m. I" f H ·! ‘Λ e* h t i r ' PiLCiinix, ac preciarum Opus hoc. cui Tllulns eti: Collegii Salmanticensis S. Elia Pro· phetœ. Fratrum Discalceatorum D. Murice de Honte Canneli, Cursus Theologicus Summam Theologicam Doctoris Angelici complectens, ex commissione Domini D. de Saldana, Vicarii Generalis illustrissimi Domini D. Antonii de Gorrlonero. Salmanlicensls Præsulls, accurate, mature» magnaque voluptate perlegi. Post exactam igitur ejus expensionem, Fidei orthodox®, aut bonis moribus neque apicem adversantem inveni, quin potius ubique floridam, ubique fructuo­ sam sanctorum Patrum doctrinam redolet, eorumquo verbum bonum eruclat, præcipue vero ita divi Augustini, et Angelici Doctoris mentem in omnibus ad vivum exprimit, ita quæ in sacro pectore latitabant» perspicue oste. dii, ut utriusque sanctissimi Præccploris mentis, et pectoris clarissimum videatur speculum, ipsisque dictantibus exaratum, ita utriusque madet doctrina, scatet sententiis, abundat præchris dictis, ut illud catenam quamdam auream ex eorum testi­ moniis recte adductis, acute, et alie perpensis, suisque locis congruenter, et apte dispositis qt ex quibusdam pretiosissimis gemmis contextam appellare possemfet debeam. Ita utriusque ai quissimam doctrinam, nova? et recenti quadam ratione, non quidem aliunde, sed ex coni visceribus subtilissime exhausta explicat, et exornat, ut lotum hoc Opus vetustissima an * tale, maximaque novitate mirabili quodam nexu inter sc cobærentibus plenum appareat, merito de ejus Opifice illud Mattbæi 13 proferri queat, simile esse Palrifamilias, qui profert dc thesauro suo nova, et vetera. Opus sane excelsum, ac numeris omnibus absolutissimum, ouiu in eo pulchra, strenue structa, adamnssim perfecta. Hic in excitandis gravissimis quæstionibt non modica cura, in referendis aliorum opinionibus, omnibusque eorum fundamentis summa fidelitas, in refellendis ingens energia, el efficacia, in seligendis sententiis prudens» ac main consilium, el quod fructuosius est. in eis clare, atque perspicue tadvèrsanlium incursibus nervo­ sissime fractis', enucleandis, et gravissimis rationibus ex sanctis Patribus, præcipue vero D. Thomæ confirmandis maxima præstanba, sic tandem omnia ad unguem, adeo clare, diluci ‘ acute, profundeque discutiuntur, ut plura, quæ mentem meam hucusque effugerant, nunc intelligere, ac penetrare valeam. Qui igitur thomisttae doctrinæ, limpidissimo, ac suaxtssi.... lacte refici desiderat, Opus hoc sedulo consulat, sæpeque evolvat; ineo enim angelica» doctrinj lactens fons perenniter, el suaviter fluit ; quare non solum censeo dignum esse, ut in utilitate Ecclesiæ, in haereticorum damnum, in novitatum eversionem typis mandetur; verum ab in­ doctissimorum Patrum CoUegio, ut quantocius reliqua opera ad Cursum hunc Theologicuu spectantia in lucem e$ml. enixe precor. Datis in hoc nostro Collegio Sanclissimæ veræ Crucis, Ordinis B. Mariæ dc Mercede Redemptionis Captivorum, die 20 Junii, anno Domini 1630. Frater Caspar a Regibus. APPROBATIO R. P. M. F. LUDOVICI DE CABRERA Prioris S. Philippi Matritensis. Touts hic primus Cursus Theologici a religiosissimo Collegio Salmantino Patrum Discalcea­ torum de Monte Carmeli elaboratus, dc mandato Supremi Senatus a me recognitus, nihil conlincl Sacrosancta Fidei, aut bonis moribus adversum, quin potius mirum est, quanta eruditione, ac sapientia, quanto pondere, acumine, et efficacitate rationum ; insuper quam mirabili perspicui­ tate plura in eo reportantur denuo excogitata, et discussa, et super hæc quam conformior omnia ad mentem Angelici Doctoris. Quare meritissime in communem utilitatem lucem aspiciet IU sentio in Conventu hoc D. Philippi Matrilensls, die 6 Augusti 1630. Frater Luisius Cabrera. Λ D. THOMÆ AQUINATI DOCTORI ANGELICO ECCLESIÆ FULGENTISSIMO SIDERI, S. THEOLOGIÆ PRIMARIO LUMINI, VERITATIS VERE MAGISTRO. COLLEGIUM SALMANTICENSE SANCTISSIMI VATIS ELLE CARMELITARUM DISCALCEATORUM BEAT/E MARIÆ DE MONTE CARMELI. k In Lampadrodomico certamine a Promethæo instituto lusit antiquitas, non illu­ xit. In quo lampadophorori lampades manibus ferentes, certatim currebant; si tamen lampadem inexstinctam, metam usque non pertulissent, eam alteri tradere moris erat. Hinc lampada cursu tradere in proverbio est. Nunc cursu lampada libi trado (inquit Varro), quo significaret, se alleram sermonis partem Merulte Vam>. tradere, ut is in dicendi vicem succederet. Quorsum hæc? Cucurrerunt Lampado- l,bdc“ pborori nostri Complutenses, ex instituto Majorum, suo illo philosophico cursu, Berot., te splendidissimam Ecclesiæ lampadem (o Sol Angelice) manibus gestantes, imo e'!r’· praeferentes : te namque duce, te luce ad te inoffenso, nudo licet pede, tamquam ad metam sui cursus feliciter pervenere. En te lampadem, non quidem exstinctam, sed pro viribus illustratam, cursu nobis tradunt, Theologici in stadio cursus iterum manibus, oculis, calamo, praeferendam. Te ambabus ulnis suscipit Salmantinum Discalceatorum Collegium sanctissimo Vati ELLE Carmeli Protoparenli, Monastici instituti Prolopatriarchte sacratum. Te Seraphicæ T1IERESI.E Virginis, orationis Magistrae Salmantina proles corde complectitur. Fausto (ut auguramur) ornine, Elias namque (inquit Chrysostomus) grœco idiomalc Solem sonat, igneoque Senn. 3 curru, equisque flammantibus iii ccelum tranvcclus, quasi fons luminis ignita lu­ de Asren* mina filiis dispensat. Theresia Albæ sidus, id est stella matutina,Hispaniæ decus, sîo»<: orbis lumen, Ecclesiæ ilhiminalrix, prudenlissima virgo, quo lampadem, Sponso Eli». cœlesli in finem usque mundi vivida luce fulgidam, jugiter inexstinctam conserva­ ret, non solum oleum in vase provida dispensatione reposuit, sed (quod mirum, aolumque toti orbi est) virgineum corpus perennem miraculost olei fontem profi­ cuis scaturiginibus ebullientem esse, a coelesti Sponso, illi gratissima, obtinere promeruit. Igitur ut lumini, el oleo superabundantissime luæ fulgent issiiàæ lam­ padis lumen, el oleum addamus, el lumen, el oleum prae manibus nobis est; alte­ rum coeleste, miraculosuin alterum, alterum domi, alterum prope. Domi siquidem ignei parentis Eliæ (vere Helios) in ccelum evolantis cœleste lumen nobis affulget : oleum miraculosum tf Sanclissimæ Thcresiæ corporis fonte divile vena scaturiens Alba Snlmanticæ vicinum oppidum, quasi de proximo subministrat. CdTicreditam jam nobis, ,o Theologiæ sidus) luæ doctrinæ lampadem fulgentissimam, manibus acceptam nostris a primo limine cursus Theologici, quem aggredimur, risque ad ultimam lineam, seu cursus metam, Elia admovente ccelestc lumen, Theresia in­ fundente virgineum oleum, quam accensam accepimus, praefulgidam perlaturos i* 03 IV speramus, si tamen sic nobis affulgeas, ut fulgeas omnibus. Nebulam offundere tuæ splendidissima? doctrinæ radiis, quantumvis minimi, quantumvis pauperculi, Serm. π et nudis incedentes pedibus minime formidamus : ut enim inquit Ambrosius : Ideo in Ps. 118. fortasse Apostoli nudis mittuntur pedibus, ne obumbretur eorum disputatio, sed eluceat. Nec nudis liccl pedibus curramus tuo freti ductu, offendiculum nerti'· mescimus : te namque praeunte, via alioqui difficilis, aspera, difficultatibus plena, stralur, dirigitur, complanatur, ac pervia redditur, et jucunda, ad quam velociter currendam, et percurrendam feliciter, nuditas pedum, affectuum scilicet animi, quam corporis nuditas indigitat, non officit, sed proficit. Induto summo Sacerdoti inquit Nisenus) nullum calceamentum imponitur, ne tardior ad currendum bb. dc Vira sil, aut vir mobilis, pelles secum trahens animalium mortuorum : nam impe­ Mop. dimento calceamenta fuerunt Moysi, cum ad ardentem rubum accederer. Ar­ dentem rubum plus mysteriis fidei divinæ, quam flammis inaccessum, te ductore, nudis pedibus adire contendimus. In Sancta Sanctorum arcanorum sacra Theologiæ, te doclore, excalceati reverenter aggredimur introire. Nec adversantium ven­ torum flatum, nec mullarum irruentium aquarum impetum formidantes, lampadem nostram, tuam, omnium manibus gestaturi : lampadem nempe tuæ angelicæ doctriciul 8. næ lampadem ignis, algue flammarum, ignis (inquam) qui aquarum impetu vivi­ dius accenditur ; flammarum, quæ adverso flante vento vehementius exardescunt, Sera, ia quinimo cum (ut ex Septuaginta legit Ambrosius) ala? ejus, ala? sint ignis, atque 10S, pJne. flammarum, dum lampadem manibus sumimus ut curramus, non solum calamos quibus scribamus, accipimus; sed etiam alas igneas, quibus jam non currere,, sed r fiilgide fulgide volare possimus, oblinemus, obtinemus, alas, sub quibus protecti, lucem pariter, el umbram nacti (quia lux, quoad patrocinium attinet, etiam obumbrat) illuminatione, et patrocinio perfruimur; ct perfruimnr; ut ad destinatum destinatura veritatis adipiscendæ adipiscendae bravium sub incoucusso veritatis Magistro strenue contendamus, perveniamus feliciter. A U ergo Λaccipimus, quod tibi offerimus. Tua tibi rependimus.· Ut nostra non despicias, * » a* * β * a e· * —— 1 W ■ ■ —— — aspicias tua. tua IUM fove, quo Mill sub UlilU tanti lAJElVdlU) coelestis Jiuu jam ouiio Solis benigno lilii. Ul Ul tuis LUI? fave. Ut l_ L IU«1 C, qUU Iaspectu Carmelus noster Salmantinus uberiora divinæ sapientiæ incrementa in dies, annuente Deo, tibi, et Ecclesiæ progerminet. «jj • ph hu 1—· i 1 ■ ■ . V PRO DOCTORIS ANGELICI DOCTRINÆ COMMENDATIONE ΛΙ> EIDSQOE AMOREM, ET ΤΕΚΕΕΛΤΙΟΚΕΜ , ORATIO EXHORTATORIA. Qui spiritualis studii fervore nobiliter æsluat. et superni sacræ doctrinæ fontis perspicuam sitit bibere puritatem, non vi­ rulenti erroris lacte nutriri, sed inviolatæ veritatis oportet dulcedine pasci : qua cun­ ctis pravorum dogmatum erroribus obviet, et ad splendorem veræ fidei, ad lumen æternæ gratiæ, ac cœlestis gloriæ præmia subhr-f.le,levetur. At quia, Salomone testante, Qui sa. 1. diligit scientiam, diligit disciplinam, necesse est, ut doctoris. ct magistri disciplinæ sub­ jaceat, nec prius sibi cogitet Magistri con­ venire coronam, quam debitæ subjectionis Ab;, clientelam : Quis enim (exclamat August.) àüàiL ,n wnclos libros sine duce irruat ? et de iis oÿaïi sino præceplorc audeat ferre sententiam? ct ibxn- cum utui(lu£flue disciplina, etsi vilis, ct fatta,aj.cilis, ut percipi possit, magistrum requirat? **"· Quid temerarias superbix plenius, quam di­ vinorum sacramentorum libros ab interpreti­ bus suis nolle cognoscere? Liquet igitur oportere discipulum, magistro tota se pror­ sus docilitate committere, qui suscipiens illum velut in sua subjectione clientem, re­ ctam illi viam ostendat, per quam ad veri­ tatis notitiam pervenitur. Sed quia dux itineris, si in pnecipitium labilur, necesse est, ut quisquis ejus vesti. gia sequitur, in ejusdem ruinæ profundo mergatur, illum loto mentis ardore debet sapientiæ studiosus habere magistrum, qui cunctis nobilitatis titulis insigniatur. PnixkM, muj namque discendi ardor (inquit Ambros.) nobilitas est magistri. Quid autem nobilius Doctore Angelico ? quid splendi­ dius po. quem divinus splendor elegit? Quisquis ergo in sacra Theologia , et in aliis scientiis, eidem famulantibus magi­ strum quierit omnimoda nobilitate illu­ strem, qui radios sanctæ conversationis emittens, ac cœlestis eloquii fluentis abun­ dans venu doctrinæ tribuat puritatem ; quisquis vera, præclara, honesta, utilia, et jucunda simul discere cupit, in hoc cla­ rissimo Doctore totum defigat suæ mentis obtutum; ex hoc sapientiæ fonte sumat sitibundi pectoris haustum; miram ejus do­ ctrinam vclut coruscam in tenebris lampa­ dem semper suis gressibus praeferat; summo ardore sequatur, et prosequatur doctrinam Magistri tanta nobilitate ornati, tanto splendore affecti, ut aliquid illi addere; decerpere sit. Ne autem hoc per exaggerationem hyperbolice, aut gratis, et ex affectu, non autem ex æquitate prolatum esse videatur, proprias, et legitimas omnimodæ nobilita­ tis librare mensuras, easque plenas, con­ fertas, coagitatas, el supereflluentes in An­ gelico Doctore exstitisse, ejusque proinde doctrinæ summo studio omnino adhærendum esse, modo, divino favente Numine, ipsoque, de quo loquimur, patrocinantc demonstrare, cunctosquc Sacræ Theologia», et scientiarum eidem famulantium studio­ sos, ad ejus amorem, et venerationem alli­ cere intendimus. ORATIO EXHORTATORIA. I Nobilitas hujus doctrina ab illustrissima ipsius angelici Doctoris prosapia. -f Quamvis nobilitas, quæ a clarissimo­ rum splendore naulium desumitur, saccu­ laris. et terrena, atque adeo abjecta videa­ tur, re tamen vera despicienda non est: quippe, quiû procul dubio animum ad ma­ gna. et egregia fortiter impellit : Homines Absl. enim (inquit Abulens.) qui se a nobilibus SGp. ortos cognoscunt, a generis nobilitate cogun­ ··> ao, G«*oe&. tur, ut magna, et convenientia nobilitati •Î· 3. sur faciant. Quæ amem nobilibus magis consentanea? Subtilissima ingenia (auctor Pbto, est Piato) judicium sanum, quod ipsum hb. nobilitatis nomen cum re per illud signili«te Natur. ,Λ . .M · Λ A. · .. WW hoato. cata convenire facit : nam (ut sapientibus placet) nomen nobilis a noscendo in activa significatione derivatur. Quis autem in hac illustrissimorum pa­ rentum prosapia, et sanguine splendidior Thoma? Fuit quidem (ut ipsius narrat hi­ storia) ex Imperatorum prosapia. et illu­ strissima Comitum Aquinatum stirpe pro­ genitus; regum fticilim. et Aragon ia» Pronepos; de imperiali radico, coronatum germen, gonorosus fructox ex generoso semine processit, ut bontu arboris ramus per acoipiendm grati® cœlestis, et acqui­ renda» sapienti® incrementa succrescens, dignos generi suo doctrinæ. ac sanctitatis fructus afferret. Quid clarius? Quid nobi­ Damian, lius? Cum in genere humano (sunt divi tom. 2, verba Datnfani) ille dicatur nobilis, qui «Γ. 3 A» Xal. claris majorum titulis insignitur. Vin?, Hoc autem vone nobilitatis ornamento ia Gu. non cæca fortuna, sed oculatissima Del providentia (cujus nutu omnia et condita sunt, et eodem hucusque tenore perseve­ rant) Angelicum Doctorem illustravit, quam efformare decreverat nobilissimum magistrum, et a nemine jure declinandum : ut corpus ejus per pneclara membrorum lineamenta distinctum, idoneos sensus sub­ tilissimo pnrijoret intellectui, qui per ipsos velul limpidissimos auri canales, totum Ecclesia» nemus exundantibus sapientia» venis irrisaret. w a vr ;·' 4.‘ f·. ’t B Nobilitas a gratia, et sanctitate. Chrysos. Nec nocet ei (sunt verba Cbrysost.) genehahBdl’ rnho v^,!s· mores adornant : non pro- dest ci, quem sordidant mores, generatio r. clara. Erat ergo parum Angelicum Magi­ strum apud homines, oh generis excellen­ it tiam sanguinis claritate fulgore, nisi torre- y,^ tue prompt® lineam divin® imaginis nobilitate transcenderet. Nam, ut egregie dixit Niuiaiu. : Nobilitas &r sanguine prvfectn corruptibilis est ; vera, quer virtute, Iki conservat imaginem. Cui non dissimile car­ (K men illud Ovidianum : Nobilitat hominis, mens, et Deitatis imago: ££ • Ü ί quæ sola nobilitas hominem apud Deum illustrem facit ; Summa namque (inquit Ilicron.) apud Deum nobilitas, est clarum esse virtutibus. SgH Vultis scire quanta sil in Angel. Doct. vera hæc summa et Christiana nobilitas? Virtutes pjus recensete, et singulas. si fieri potest, debite perpendite. Vultis autem bre­ viter. ct compendiose (ne nimia longitudo fastidium generet) scire quot, et quales vir- I tutes illius montem exornaverint? Audito CIem. VI Pontif. Maximi judicium, ctftzt testimonium : D. Doctor 'Πιο. (inquit) fuit typus, et es empta r omnis virtutis. omnia cor· ist* paris membra erant manifesta virtutum crvmpla : in arulis ejus apparebat simplicitas, & np τη facie benignitas, in auribus humilitas, in olfactu suavitas, in tactu integritas, in ma~ fiibus largitas, in incessu gravitas, in loto gestu honestas, in visceribus pietas, in intel~ tectu claritas, in affectu bonitas, in menta sanctitas, in cords chantas. Hire illo. En nu­ merus virtutum compendiose traditus : en I). Thom. intus et foris divinis charismati­ bus perfusus. Quanta est ergo hæc virtutum, tanta est in D. Thoma Christian® divin®que nobilitatis copia, ct perfectio, quæ ad excipiendam sapientiam, --j...... Ί---------- ί optima est dispositio. Sapientia namque (nt est apud Palom.) .* in animas sanctas se transfert : in malevolam autem animam non introibit, nec habitabit in corporc subdito peccatis. < Hujus autem tam abundantis sanctitatis, et gratiæ. jam ab incunabulis, imo et a mater­ no utero, in Angelico Doctore præsagia non [arva prtecosscrunt. Illum siquidem adhuc In visceribus maternis inclusum fax splen­ dida. splendidum fore ominabatur. Tenel­ lum deinde infantem ad uhom adhuc ma­ nentem, chartam salutationis Ancetiœ verba continentem devorasse «yiinus : quod quidem abundantis-imæ gratiæ, qua ejus anima ditata, et ditanda erat, illustro indi­ cium oxstltit. In substantiam quippe aliti '£ ORATIO EXHORTATORIA. non solum cliartm materiam, sed otium verborum churtæ substantiam convertisse désignai. Unde ojus membris, sensibus, po­ tentiis , virginitas illustris, phantasmata splendida, intellectiones, et affectus Ange­ lici aggonoraUi fuerunt. Virgo namque purissima dum salutationem sui hunoris originem, Thoimo infantulo in charta mit­ tere dignatur, ipsum adhuc infantulum sublimiter decorasse ostendit, ut natali Via illius ex se illustrissima tanto honoro red­ deret illustriora, nativamque nobilitatem insigniter augeret. Hinc Magisterio Thoinio oliaui ab incunabulis plena laudatio. Unge­ batur profecto in illis ab ipsa Virgine Tho­ mas, et amplissimo mons ejus Magisterio parabatur. § HI. Nobilitas ab ingenii prxslantia. Ingenii eminentiam, atque prostantium, a«I scientias promptius, ac perfectius addi­ cendas, sublimiusquo, et copiosius edocen­ das. plurimum conducere in dubium revo­ lt Lur. cari nequit. Ventatis namque, ct rationis • (verba sunt D. Laurent. Justiniani) qui per­ JelfcSliL riRflr spicacitatem habet intellectus, magis est capax, quam qui est rudis ingenii, cl ad discendum tardus. Plura sane, et vix credibilia dicere opor­ teret. si de Angelici Doctoris ingenii pro­ stantia, atque excellentia pro dignitate lo­ quendum esset. Ne igitur propter ipsam rei magnitudinem oratio nostra aliquam de ve­ ritate suspicionem subeat, non nostro, sed i» An- praeclaro Divi Antonini testimonio verita1L1· tem hanc placuit comprobare : Subtilitate. fotfx (inquit) intellectus, cl ingenii Sanctus Thomas '1‘1' pollebat. Unde dixisse fertur, non ad ambi­ tum inanis gloriæ, sed ad prxeonium divinx taudis, et gratia, quod numquam librum le* gerat, quem divino adjutus Spiritu non inlclligaret, el intime penetraret. Post pauca ad­ dit : Ejus ingenii subtilitatem, cl acumen inldligentix, ac rectitudinem judicii evi­ denter ostendunt multitudo librorum, quos rdidit.el sententiarum novitas, quas invenit, sensusque Scripturarum absconditi, quos produxit in lucem. Fuit quoque idem Doctor magnx memoria, lantxquc capacilaljs, ac retentha virtutis, ut id. quod semel legendo raperet, perpetuo retineret : quod evidenter patuit in illo mirabili opere, quod ad prxceptum Demini Urbani Papa super quatuor Ecangrlia dc dictis Sanctorum memoriter · vij composuit, et ternit. Veridica etiam socii sui fratris fleginaldi relatione, compertum est, quod de diversis materiis, tribus, et interdum quatuor scriptoribus eodem tempore dictabat. Alius etiam referi scriptor, quod interdum cum sibi, el aliis duobus Thomas dictaret, licet præ labore fessus dormitus maneret, non lumen ideo a dictando cessabat. Hæc Anto­ ninus, domesticus quidem testis, sod ad­ mittendus, utpoto veridicus, fidelissimus, sanctissimus, et omni exceptione major. Hinc jam (ut modo rationes alias præter· canius) illud manifesto cernitur, videlicet quam merito Divus Thomas Angelici Doclorls nomon sit adeptus. Enimvero. si sal­ tim per impossibile, angelo juberetur a Deo. ut assumpto corpore per conversio­ nem ad phantasmata, componendo, divi— ilondo. discurrendo intelligeret, nec celerius Thoma, nec subtilius, neque perfectius in­ tellecturum procul dubio existimamus; cum nec ingenii acumen, nec intellectus pro­ HI· copia, stantia, nec spccierum acquisitarum nec memoriæ conservantis fidelitas, nec discursus velocitas amplior in humano, seu puri hominis corpore juxta naturo cur­ sum existera potuisse videatur, ut merito cum Innocent. AT Pontif. Maximo dicere de D. Tho. liceat : Fccc plus quam Salo­ mon hic. Nobilitas doctrinæ D. Thomæ a veritatis splendore. Cum veritas fons sit, et totius nobilitatis origo, hic omnes animi fibras atque ora la­ xemus, ut dum fons patuerit, unde clarita­ tis rivi nascuntur, cæteros excellentiæ t tulos facilius demonstremus. Hunc autem llorentis arboris truncum ostendit Pau­ ÿ. ad lus. dum in discipulo suo legitimos Eccle- Tia. i. 10. siæ magistros, ac doctores erudiens : Solti- D.Thom cite (inquit illi) cura te ipsum probabilem exhibere Deo, operarium inconfusibilem. recte. 10 ° * tractantem verbum veritatis. Nec docet il- m»0** Ium insanientium poetarum fabulosa commenta, nec tumentium tragicorum cothur- e. n. nata discrimina, quinimo statim subjungit, -Ansiqt a Profana autem, ct vaniloquia devita: sed e.*5/ tantum illi persuadet, recte, tractare verbum Ures. Iloff.jn. veritatis. Veritas enim fons clarissimus est. ΡΠ V d qui pleno semper gurgite fluit, nec um- Cie». VHL quam siccatur. Nihil efficacius mentem im­ in Iret. pinguat , ut inundantis pluviæ copiam abundanter erumpens, arentia humanorum ut° * ORATIO EXHORTATORIA. ORATIO EXHORTATORIA. Seraphi. cordium arsa nobilissimæ doclrinæ fluentis ίη-ζ^’ infundat. Quid est autem ille Magister, qui D.TbpQ. recte tractat verbum veritatis? qui vera dooSeio5 Exponit Angelicus Doctor: is profecto In Aciis prasshintissimi ingenii apertissimum exhitjosdea bel signum. Nam, ut Augustinus loquitur. Bonorum ingeniorum est verum amare. ioBiL Quod etiam Ethnici cognoverunt, quorum princeps Aristoteles ait : IVnim ingenium D.Ant.3. in eo est, ut passis verum recte sequi. p. bhi. Hoc autem summo splendore I). Thomæ tit. 33. αρ. 7,’ doctrinam mirabiliter præfulgere, ex diver*sis, honorilicentissimisque titulis, quibus decoratur, manifestissime constat. Etenim dib. iest ex ore veritatis, bona ; ex ore Genitricis rijus’ 'nl(,Jra* ttpud Ecclesiam,, mira, et iniiiua : divinitus tradita ; apud Tridentinom ConC|l‘uin » spiritualis Thesaurus ; apud supremam Ecclesiæ judicem in ultimo suæ sanctitatis examine, miraculose ; imo, quot articuli, tot miracula, Ecclesiam rigans, corp, el terram satians, perfecta ; et non sine S. TM.de Sjwea· 0infusione Spiritus Sancti; apud sierio Divum Antoninum.' illustrans Ecclesiam Fosra fulgoribus suis; apud Innocentium Vi : MT3B prx exieris, esccpla canonica, habens vcÏ?S|0 ritalcm sententiarum, ita ut numquam qm qui tnm eam tenuerit, a tramite reritnlis veritatis dreafn impugnaverit, semper D.Tbftin. fuerit de veritate suspectus; apud Urbanum V et Pium identidem V : xque ac AuDI), guslmi doctrina Ecclesiam Dei illustrans, cl Ecdes. ejoruans; apud Clementem VIII : divina, Io ,D Hrev.* cftkslw, et admirabilis, el sine ullo prorsus & ad Prorrç. errore ; apud Universitatem Parisiensem : ei - sana, lucida, s^endida, refulgens ; apud Nobiki NeiJ.’ Cæsaram Baronium : illibata; ac denique iXon (narn s‘ cuncta testimonia omni exceptione rire Lion. I). Th. majora, quæ huic assertioni congrua repein Pa- riunlur, lentaremus apponere, ante fortasse iron uta. tempus, quam illorum copia numerosa defiin fplAto. ceret)apud illustrissimum, œqueque sapienin bu. S. Tb. tissimuin Cardinalem, et Archiepiscupum Dituricens. Ægidium Sacræ Religionis habclar . . J5 . . °, ipmi S. Augustini Generalem : verdate plena. ^Pir^u veritatis seripia, el ipsa veritas. mens, in Ergo cum dc tam perspicuis, et au­ ubul. itjlrrx In thenticis testimoniis ambigere nemini li­ Mb ibis ad Mar- ceat, coguntur omnes necessario fateri D. qrvhÿ. Thomæ doctrinam supereminenti veritatis 7 die Martii. nobilitate decorari. Quo semel supposito, ad ÆÿW. prolluontes ex hac originalis plenitudine dorait arra fontis hauriendos rivos, et reliquos doclrinæ 1ao. 13Ô0. claritatis titulos ex hac radice demonstranι.Μ·ωο ‘tos procfdaniu*. . jM| Sobihtas doctrin# D. Thomx ab inconcussa \J firmitate. Labium veritatis (sic loquuntur Snlomonis labia) firmum erit in perpetuum. Hoc enim ejus natura deposcit, ul eum omne mendacium sempiterna sit oblivione sopullum, veritas per omnem sit æternitatem duratura. Talis est (sunt verba Cbrysost.) conditio falsitatis, vel erroris, ul etiam nullo sibi assistente, consenescat, ac defiual. Talis autem e diverso verilalb status, ul ctmm mullis impugnantibus suscitetur, el crescat. nui Quod etiam ex communi gentilium philo­ sophorum plausu constat, ex quibus dixit eloquentiæ princeps : Ita perspicua est ve­ ritas, ut earn infirmare nulla res possit. Sed in digna rerum ponderatione nulli se­ cundus Seneca : Magna (inquit) est vis veritatis, qux contra omnium ingenia calliditatem, solcrliam.et fictas hominum insi­ dias, farite per se ipsam defendil. Hinc ergo divi Thomæ doclrinæ nobili­ tas mirifice splendet, cum adversus omnes calholicæ veritatis, quam ipsa defendit, impugnatores inconcussa manens,firmissimum semper robur obtineat. Est enim doctrina hæc campus divini prælii, spiritualis arena certaminis, palaestra viriliter dimicantium, luctatorum, fortiurnque presidium et mu­ nitio. Est ille Mosaicus serpens, qui incan­ tatorum colubras sorbet, hoc est. omnium errorum venena consumit, ne catholicæ fi­ dei quatiant fundamentum. Quæ enim falsa haereticorum dogmata, quæ Ariana perfi­ dia. quæ Judæorum væsana malitia, quæ gentilium philosophorum versutia ; quæ denique schismaticorum abominanda scis­ sura. beati Thomæ non sunt eloquio supe­ rata, ejusque doctrina evidenter attrite ? Si quando enim ab inimicis veritatis objiciun­ tur nobis volumina questionum, illico Tho­ mas accedit in medium, Angelicus Doctor occurrit, et silentium verbosis imponit. Quoties siquidem de vera humanitate, ac divinitate Christi Domini certamen quae­ stionis aboritur, ad divi Thomæ doctrinam curritur, divi Thomx· in pugna patrocinium quæritur ; et sic mox cuncta litigiosi certa­ minis jurgia conquiescunt. Testis est illud mirabile Pii Quinti testimonium : J6 ipso (loquitur de Smcto Docture) sunt exstirpat# infinit# lurreses, imo et ex omnes, qux post mortem, cl canonisalionem ejus exorlx sunt, vi, el auctoritate 3KX doctrin#, omnino sunt . Ckn^. iabiâà ’ Pacti. Ciftf. pro ClaciL rtora hll. Verito. Exodi 7, a. Ii Piss V, ubi stfpn. Testis similiter est aliud, nec minus hc.T tnn·. ntx: minus admirabile Pauli itidem 3 Qdall Romani Pontificis testimonium : Est pfi Doctor splendidissimus CaW tk/c-j flilfi Melo, cujus scriptorum clypeo Ecclesia hxrclicorum tela feliciter Cujos etiam veritatis ipsi adhuc inivittd ustimonium, vel inviti perhibent; ii*) namque doclrinæ hujus veram lirmiΚβό(Η rubur pertimescunt, ut insignis Uæresiaraha audacter affirmare non iriüiun’ril : Tolle Thomam , cl dissipabo fxirwm. Ingens sane blasphemia : namftdDei Ecclesiam numquam porte in­ fra poterant pnevalcro, maxima tamen Üpîid Doctoris laus ab ipsiusmet inimici limonio desumpta, quod nimirum adeo st ecclesiastici ædilicii firmissima basis, ut wrabhto. juxta bæreticorum judicium, to­ mi illud periclitaretur, nutaret, et rueret. Ikm ergo nihil his omnibus certius, lirac illustrius pro hujus nobilitatis talû'm divi Thomæ doctrina deinonstranüfKlab nilo postulari, quis poterit mi­ re ejas doclrinæ firmitatis ornamenta ncquidem adhuc clarius innotescet, si fesuter vr · · ·· attendatur, eam esse lirmæ. incowsæqu? veritatis proprietatem, ut sicut humilitatis gloria demonstranda vere kegotdit Bernardus, ipsam quoque superse humilitate palliare appetere, ne ita pro lirmæ veritatis excellentia indenda affirmare liceat ipsum quoque zrûdaciuni so colore veritatis obtegere, ut 3aodieatiuni animis gratum sibi paret hoimtfi&m : Mendacium namque (inquit Maxim} rui speciem veritatis pro fundamento Mkd, /idem non facit. Nil sane thomistiœ doclrinæ firmam veritatem . veramque iflBtUlem apertius demonstrat. Quis enim ici Doctor in cathedra, aut scriptor in li­ te, aut in thesibus præses, doctrinam, fom defendit, quamvis re vera thomisti» contrariam, glorioso D. Tho. nomine, rtdypeo ne vilescat, vel inter impugna­ tam jacula deliciat, et cadat, protegere, lejalTiare non cupiat? quo manifestissimo, 'dinviti ostendunt, nubam aliam celsioris taiütK nobilitate fulsrere. Nobilitas doclrinæ divi Thomæ ab anliquitalo, anliquitalisque veneratione. Cum doctrina firmissima) veritatis titulis illustrata, vonerandæ sit antiquitatis alum­ na, quarumlibet novitatum debet exuere superficiem, et quæ sunt a sanctis Patribus dicta, integra, et illibata servare : Non enim (sunt profunda verba Damiani) jam licet Dam. (o. ultimis Ecclesiæ membris, quod sibi potissi­ 1, li. 5, cp 18, mum videtur digere, sed accesse est antiqui­ in tus ordinata servare, ILrresis enim electio di­ initio. citur, el illi merito notantur hæretici, qui praesumunt, quod sibi melius videtur eligere, dedignantur autem in iis, quæ a sanctis sunt instituta Patribus, permanere. Sed heu (proh dolor !) sunt nonnulli (Cas- Lib. In­ stil, siodoro testante) qui putant esse laudabile, rap. 11. si quid contra antiquos sapiant, cl aliquid novi, ut periti videantur, inveniant. Contra quos lamentabiliter, et graviter invehitur Parianus sic scribens : Quid? parva nobis de Epistf 1 ad Aposlolicis viris, parva de primis sacerdoti­ Simbus currit auctoritas? an volumus docere phrotiaDoclorem ? an sapientiores dio sumus ? cl nam. nostram potius auctoritatem Patres sequen­ tur? el emendanda Sanctorum cedet anti­ quitas, etiam putrescentia vitiis tempora, ca­ nos Apostolic# auctoritatis eradent? Nullo modo. Corripiantur hujusmodi (inquit Cæ- In cpis. de­ lestinus Papa) non sit eis liberum habere pro cretali. voluntate sermonem, desinat novitas incesse­ re vetustatem, etc. De qua Cælestini senten­ tia loquens D. Prosper, sic habet : Tanto Prosper manifestavit eloquio, evidenter pronuntians in pnn. ii. quantum sibi istius praesumptionis novitas coiiira displiceret, qua auderent quidam adversus Collai. antiquos Magistros insolenter insurgere, cl indisciplinata calumnia prædicalioni veritatis obstrepere. Ille, ergo nobilissimus erit magister, qui (verba sunt Vincentii Lyrinensis diligenter Yincenlius adnotenda, utpote probatissimum magistra­ Lyrinenlis nobilitatis exemplar continentia) quidquid sis,?p * “i. universaliter antiquitus Ecclesiam Catholi­ 10. δ. Bibl. cam tenuisse cognoverit, id solum sibi tenen- vit Pair. dum, credcndumquc decernit : quidquid ve­ in 1. cominuro ab aliquo deinceps uno, prælcr omnes, "b L cap. Sa. vel contra omnes Sanctos novum, et inaudi­ tum subinduci senserit, id non ad Religionem, sed ad tenlationcm potius intcUigil pertine­ re. Hæc Lyrinensis, cujus aliud adhuc no­ tatu dignissimum testimonium subjicere placuit : explicans enim verba ad Timoth. Tim. σ. ORATIO EXHORTATORIA C : 0 Timothee, depositum custodi, devitans lix, dum gratia Dti insolentius abutitur, dum profanas vocum novitates, etc., sic habet : Depositum, inquit, custodi. Quid est deposi­ dum i^arvipcndil antiquam Christian# Hclitum ? id est, quod tibi creditum est, non quod gionis ji»nj4ici7//km, dum ίβ plus cunctis saa te inventum : quod recepisti, non quod cxpere præsumil, dum Ecclesiasticas traditio­ cogilasti : rem non ingenii; sed doctrinæ: nes, cl vrtrium nuigüten’ti conlcmncns, non usurpationis privatx, sal public# tradi­ quxdam Scripturarum capitula nave inter­ tionis : rem nd k perductam, non a te propretatur, meruit, ut de sc quoque Ecclesiæ htam : in qua non auctor debes esse, sed diceretur ; Si surrexerit in medio lui Prophe­ ta, etc, "‘I; custos ; non institutor, sed sectator, non du­ cens, sed sequens. Depositum (inquit i custo­ Nimis fortasse fuerimus in proferendis do di Catladicæ fidei talentum inviolatum, illiro um aperla tantorum Patrum eloquiis : Mumque conserva, quod libi creditum est. sed utinam, vel ipsis præbeatur fides, quæ Hoc penes k maneat, hoc a te tradatur : au­ nostris verbis nude prolatis forsitam subira· rum accepisti, auruin redde ; nolo mihi pro heratur. Sed videamus jam quantum in hac aliis alia subjicias : nolo pro auro, aut impu­ antiquiutia veneratione, et sequela doctrina denter plumbum, aut fraudulenter ferramenta divi Thomæ præemineat. Angelicus sane supponas. Nolo auri speqhm, sed naturam. Doctor inter su© ©latis procellos© novitatis Plane, o Timothee, o Sacerdos, o Doctor, si te discrimina, antiquæ doctrinæ anchoram divinum munus idoneum fecerit ingenii excrfigens, naviculam studiorum suorum in tu­ rilatione, doctrina esto spiritualis tabernaculi tissimo veterum Patrum portu collocavit. Deselect : pretiosas divini dogmatis gemmas Quod admirabilis illa visio, qua lumen Ec­ sculpe fideliter, coapta, adorna sapienter, ad­ clesias Augustinus simul cum divo Thoma jice splendorem, gratiam, venustatem : intdliAllterloda Brixia apparuit, optimo ostendit. Cum enim Albertus stupefactus quid illa galur te exponente illustrius, quod antea ob­ scurius credebatur: per te posteritasinlelledum visio significaret, supplex ab illis quæreret; gratuletur, quoti antra ve/uriaj non inteUesic illo, qui Pontificalibus ornamentis erat clum venerabatur : eadem tamen, quæ didici­ insignitus, respondit : (/uid miraris, Albcrte? Ajai sti, ita doce, ut cum dicas nove, non dicas Ego sum Augustinus Doctor Ecclesix, qui sum nota. Decitans, dicebat Apostolus, profanas co­ missus ad declarandam gloriam sanci i Thocum novitates, non dixit antiquitates, non di­ mæ : is est, qui inccum est, qui doctrinam xit vetustates : imo plane, quid e contrario meam . et apostolicam in omnibus secutus est, g ».t sequeretur ostendit : nam si vitanda est novi­ quique totam Dei Ecclesiam sus doctrinæ ful­ tas, tenenda est antiquitas : et si profana goribus mirabiliter illustravit. Huic autem testimonio consonat aliud Summi Pontifi­ C4t novitas, sacrata est vetustas, et paucis interjectis. Quodcumquc igitur in EceUsix cis Urbani V sic de D. Th. teslantis Dea- Cto t W. paradiso, Dei agricultura. Patrum labore sa­ (i Augustini vestigia insecutus, Ecclesiam h __ tihù lum est, hoc idem filiorum induttha colatur, doctrinis, ac scientiis, qua mplurimis adorna· uL »*■ floreat, maturescat, perficiatur : el prisca illa calrslis Philosophia dogmata a posteris exenNec Augustini solum, sed et cæterorum omnium antiquorum Patrum doctrinam rentur, limentur, poliantur ; srd nefas est, ut commutentur, detruncentur, mutilentur, humanorumque ingeniorum quasi extranea que omnium sacrorum Doctorum intdlemblitamcnla recipiant.Hactenus Lyrinensis. dum (verlia sunt Cajetani)quodammodo sor­ El merito quidem a doctrinæ bonitate novi· titus est. Sed unde sortitus est? Quia illos talem sic relegandam consuit : consideravit (inquit) summe fuit veneratus. Et hoc qui­ namquo summum, quod novæ doctrinæ dem in omnibus operibus suis evidenter amatoribus imminet periculum. Hinc enim obtenditur ; quoties siquidem pro defensio­ Ewrb. Euseliius do lamentabili cujusda.ni Pauli in ne veritatis argumentum format, fero illud Kttied. *læresin casuloquens. huic soli causæ eum semper de thesauro antiquæ veritatis pro­ hist. ’ adseribit, inquiens : Quia in congregationi­ fert : jam enim ex ipsis divin© puritatis elo­ bus Ecclesiasticis volebat n viris, ct mulieri­ quiis testimonium ducit : jam ex Concilio­ rum decretis auctoritatem carpit z jam bus sibi nova dicenti applaudi, ct acclamari, antiquis autem Pulnbus. scriptonbus. el de­ sanctorum Patrum germanum sensum ape­ functis insultari. Hinc etiam citatus jam riens, ipsorum dicta defendit : jam denique Vinem. Vmcontius lArincnsie de Origene sic fatur ; illustrium philosophorum definita custodii. Hinc jam merito Angel. Doctor! id, quoti cjp’ïî* 0u1iino^in ,lic OiWM* tantus, ac la- ORATIO EXHORTATORIA exiD. ChrytûU. do Apostolorum principe Pa­ lm proiulit. possumus adaptarem Expendens iMLmqaeilltul, quod in 2. Act. Apost. cap. de Petro scribitur, nimirum : Stans autem Pdnis cum undecim, kvavil vocem suam, et knlui tsl eis, sic quierit ; Quid rsl cum reli­ su undecimî Cui quæsilo'talo Ipsonwl imbuit responsum : Communem quidem wmedrbtint, at Petrus omnium erat os, kd iUtabml Uti undecim , testimonio suo «.lUinobaaki ea, qux ab illo dicebantur. Sx igilur do Angelico Ductore apte satis pntforre licebit : Communem quidem ctun 1D0 Concilia, antiqui Patras, et Doctoros, il· tareiqoo Philosophi vocem edebant ; at Tiiomas omnium erat ot, sed astabant illi carteri omnes, testimonio suo comprobantes ea.quæ a Thoma dicebantur. Magnam sane nobilissimi Doctoris cxem’ pira, ot veris quibusque magistris assidua t · BMfitationa recolendum dignus sane Pr©ceptor : Qui Ecclesiam Dei doctrinis, ac scientiis plurimis adornaverit, qui sancti Augustini, el vestigia Apostolorum secutus ; imo (qaod summæ nobilitatis privilegium est) omnium sacrorum Doctorum sortitus fue­ rit intellectum, quippe qui illos fail semper z^hci Magistri venerandas antiquitatis insi­ gniit illustratam, etsi assequi non valeat, %n exoptet sequi? quæ pro defensione nnjoroni, novelli, atque inutilis dogmatis noO litmras, sed lituras infuso cœlitus, et iumanitus acquisito antiquæ veritatis imtee dotavit, quieque pro veneranda antiqui­ us in fœderabili certamine luctans Judæos fait non credentes, et hæroticos hinc indo (Ρίο V testante) concludit a regula veræ fidri declinantes. XobiHtfis doctrinæ divi Thomæ ab ejus pulchra varietate, cl copia. S divina oracula consulamus, constat îwbflfesimam fuisse Salomonis sapientiam : quia(fcputavit super lignis a cedro, quæ est in Libano, usque ad hyssopum, quæ egreditar de pariete, ct d ssoruitde jumentis, do volucribus, reptilibus, piscibus, cognovi tquo wirerw naturas cum dispositione simul ortis terrarum : insuper. quod majus omnih<^t. vaporem virtutis Dei, otomunation?tn dariUtisdivimo, candorem lucis æter<»l speculum sine macula majestatis Dei, d imaginem bonitatis illius. Qua rorum vn- riotnte sic hominum animos delectabat, et alliciebat, ut (sacro textu affirmante) veni­ rent de cunctis populis ad audiendam sa­ pientiam Salomonia, et ab univorsis regibna terne, qui audiebant sapientiam ejus. Sed divus Thomas plus quam Salomon (ut intonat Innocentius VI) est felicissi- lunor.vi mus hortus exuberantium fructuum fertililate fœcunduM, ubi felices virgie Horum, et ‘ fructuum gloria cumulantur, ubi mollioris auræ gratia frequenior aspirat, et venions nmœnitaâ allicit intuentos : rbi ejus doctri­ na (admirabile est Clementis Pap© lostimo- ciem.VL nium) est fructuosissimus palmes, uberes in Dei Ecclesia ferens fructus, quibus ipsa fulci­ tur, ct delectatur. Ubi magnm paradisi flu­ vius universam latitudinem orbis exuberantis doctrinæ fluentis inundat, et Ecclesiam Dei ad proferenda spiritualium frugum germina, uberrima fertilitate fœcundat : sic supremus Joann evulgavit Antistes Joannes XXIL in ΧΧΠ quiens : Illud psalmi, Digans monies dc supe rioribus, dc fructu operum tuorum satiabitur Ginoniz. terra, in Thoma verissime impletur. Sed vi* S-Thûm deanius jam oportet, quam inundantia pluviie copiam abundanter eruperit, ct spiritu intelligent!© repletus qualium germinum disciplinæ propagines pullulando diffuderit. Iu dialectica, et mctaphysica super enti­ bus disputavit ab ente rcali, quod creata, el incrcata transcendit, usque ad ens ratio­ nis. quod ab intellectu lingitur. Disseruit de actibus, ab iis, qui sunt in homine, se­ cundum quod est rationalis, et appellantur actus humani, usque ad eos. qui dicuntur passiones, egredientes ab ipso, secundum quod animal est. Deinde instituit euindem hominem in ordine ad se in Ethicis : in ordi­ ne ad familiam in OEconomicis : in ordine ad civitatem, et rempublicam in politicis. Dis­ seruit in physicis, et theologicis de naturis rorum a natura divina, quæ est purissimus actus, et plenitudo essendi in tribus personis, usque ad naturam materi© primæ, quæ est pura potentia, et prope nihil. Disputavit do virtutibus a charitato, quæ est maxima, el in supremo appetitu, usque ad naturalem tem­ perantiam, quæ est infima, et in sensitivo appotitu existons. Do peccatis a mortali ad veniale : de legibus ab ©terna, usque od eam, quæ ab humana ogreditur potestate : de justitia a distributivn, qu© est in publi­ cis. usque ad commutativam, quæ estin pri­ vatis poreonis : de statibus ab episcopali, usque ad conjugalem : demum do sacra­ mentis ab Eucharistia ad Matrimonium. Porro ut de scholastica theologia (quai xij A ORATIO EXHORTATORIA. to àpud omnes concilient, si utriusque mu­ magis ad nostrum pertinet institutum) aliquid specialius proferamus, sicut quatuor neris partes constanter sustineant, et om­ Un. io. flumina ex uno paradisi fonte procedunt, nibus exacte satisfaciant. 0 virile, o augustum, o angelicum quæ in totius mundi partes influunt, ita divi Thomæ ingenium ! quod nequo auctor quatuor illa? suinmæ theologia? partes (hoc essp timuit, nec alios auctoras commentare enim numero eas inerito recensemus juxta recusavit, quin potius utroque munera au­ receptissimum jam usum, quo secunda para dacter assumpto, et constanter peractu. in duas bipartita est) de angelici Docloris omnia utrique debita persolvrnà, feliciter ingenio quasi totidem gurgites profluunt, et absolutum evasit. Constat enim summam arentia humanorum cordium arva doctrinæ contra Gentes. et summam theologim ab sute miris, et variis fluentis infundunt. Hæc hoc auctore tanta dexteritate per modum sane admirabilis sacrae Theologia? summa textus confectas processisse, ut cum expo­ Cantito, quadriga ut Amineidab, concordissima quasitore non indigere videantur, prior tamen D· luor partium diversitate compacta, tpiam summa ab insigni commontaioro Ferrasane quadrigam Thomas auriga disponit, et riensi : posterior vero ab omnibus theolo­ quadrifidam mundi machinam, agillima fa­ gicis nostri temporis scriptoribus, commen­ in® celeritate percurrit, sicut per Psahnitariis illustrata. a posterioribus etiam PsaLin, stam dicitur : Qm emittit eloquium suum n·4· Icrrx, velociter currit sermo ejus. illustranda relinquatur. -: Quid de munera commentatoris exactis­ Crevit autem in angelico Doctora theo­ sime praestito dicemus ? Constat enim An­ logi® scholastica? varietas ex adjuncta pogelicum commentaturam non solum cano­ sitiv® theologi® varietate, quæ tanta fuit, nicis auctoribus ex debito fidei catholicæ. ut ex libris legis Genesim, er historialibus Machabæos, ex Psalmis quinquaginta, ex sa­ aut humanis catholicis, gravissimis tamen scriptoribus. Dionysio, Magistro sententia* pientialibus Canticum Canticorum, ex Pro­ rum . Itoetio . ex debito cujusdam pietatis, phetis plurimos : ex novo Testamento (si et obsmantiæ. sed ethnico auctori Ari­ Apostolorum Actus excipias) ab Evangelio Matlhæi, usque ad Joannis Apocalyp. at­ stoteli indivulso adhæsisse. nec ab eo. nisi que adeo lotum ipsum novum Testamentum Deo per doctrinam fidei, aut eidem affinem mirifice exposuerit. Quibus adjuncta exposi­ retrahente deflexisse, ipsumque suis com­ tione Dionysii do Divinis nominibus, addi· mentariis ita illustrasse, ut ex muto lotisquo sermonibus, inveniemus Angelicum quontem reddiderit. Unde merito affirmare Magistrum inler omnes alios Ecclesiæ Do­ possumus angelicum Doeloreui summum ctorat, omnimoda theologia, nimirum scho­ commontatricis nobilitatis gradum obti­ lastica, murali, positiva, mystica, et connuisse. quippe cum non qualescumque, sed nobilissimos, ct quasi in suo online primos, cionatoria miegatum, quasi Josephum inter duodecim fratre» penultiroum, poly­ et obscurissimos auctoras exponendos sus­ mita, et multicolori tunica a parante Jacob ceperit : tales enim sunt canonici, utpote prae niinio ejus amore decoratum pnefuldivini : talis est Dionysius in mysticis, g?re. Magister sententiarum in Theologicis, Huc spectat varietas, quæ ex doctrina per Arislot. in dialecticis, physicis, metaphymodum textus ab auctore, ct per modum sicis, et moralibus : hocque est adeo per­ glossa·, ct commentariis ali expositore tra­ spicuum. ut nemo id in controversiam vo­ dita desumitur. Cum enim alterutro modo care possit. «I ■ tradita, suas, casque graves difficultates af­ Hinc etiam apparet, quam merito hac ferat. et stalim offerat, utpote cum auctor quoque de causa Angelici Docloris nomen suo textu primus viam aperiat, et per il­ sit adeptus. Ipse est enim mystice Angelus lam sine ducu incedat, commentator autem ille, quem Joannes Apost. praevidens, ait : alienis vestigiis insistat. eademque. semel Vidi allcrum Angelum volantem per medium impressa exprimere cl alien® mentis fœtus C(rli, hnberitem Evangelium xternum , ut swpo informes, instar ursa? suos catulos cvangelizarel sedentibus super terram, cl su­ lambendo effingere, efformareque ttuieatur : per omnem gentem, et tribum, ct linguam, inde fit, ut non angusta, ct mollia, sed va­ d populum. Vere Angelus sanctus Thomas, lida, et augusta ingenia ad difficultates quia, vbi corpora tenebitur in terra, anima utrinque emergentes superandas sufficiant : tamen, et spiritu erat in cœlo : degens ac proinde, ut ea. qu® utrumque munus enim in carne, angelicam *111 . et vera coele­ suscipiunt, magnam sibi nobilitatem meristem vitam ducebat : quamvis cum homini* OK ATIO EXHORTATORIA. Ims conversaretur, humana, et publica per­ tractaret negotia, mento tamen, et desiderio jugiter ferebatur in cadum : absens corporo ib Angelorum consortio erat in cudo. sed >}»iritu præsens, ita ut cum Apostolo dicere : Conversatio nostra in artis est. $ bi Arei mirabile (inquit boatus Antoninus loΛΚ qurns /n/i, subito rapi, el abstrahi, ct ab omni­ bus separari, et ati arlestia elevari. quasi wn essel ubi corporaliter sisteret, sed ubi ntnltdiler inhxrercl. Volasse autem per­ hibetur Angelus iste habens Evangelium «ternum, ut evangelizaret sedentibus su­ per terram. ct super omnem gentem, et tribum, et linguam, et populum : quia in omnem terram exivit sonus ejus : magnus fuit volatus illius, nam per quatuor mundi plagas suorum librorum alas extendit, ut ex eis omnis populus, omnis tribus, omnis lingua, omnis status alimonia sanie doctrinæ fulciatur, et sustentetur. In libris enim hujus sancti Doctoris habet gentilis unde illuminetur. Judæus unde emolliatur, luereticus undo reducatur, devotus unde ædiDeeiur. lepidus unde incalescat, contempla­ tivus unde sursum agatur, indoctus unde instruatur, doctior unde perficiatur, doctis­ simus unde consummetur. Tanti hujus Docloris libros, dialecticae, atque philoso­ phiae candidati semper evolvunt, moralis tfcdplinæ studiosi consultissimos habent animarum vulneribus medicaturi. ab eis pigmenta mutuantur divini Verbi praeco­ nes, quæ populum doceant, ab eis exci­ piant : theologi scholastici, ut contra lu-reticos omnium armorum genere in­ duantur, ad eos confugiunt. Undejam inerito illud, quod de divo Augustino protulit Volusianus, nimirum Legi Dei dccsl, quid<|vid Augustinum contigerit ignorare, possu­ mus divo Thomæ adaptare, ita ut dicere Boat : dialecticae, philosophise, metaphy?icæ, ac theologi® deest. quidquid I). Tho­ mæ in suis operibus contigerit non tra­ ctare. Quem igitur tam gratiosa omni modie apienti® nobilitas non delectet? Quem non attrahat, el devinciat ejus umori ? Omnium magistrorum personas implet, officia, at­ que doctrinas comprehendit. Quatuor illa *ymtolica animalia triumphalem in Ezechiete trahentia currum, scintillanti fulgore, 4 oculorum abundantia omnimodam sa­ pientiam, et universos Ecclesiæ Doctores fcluinbrantia, in unicum quadruplici forma •·· XHJ compositum, el textus Micer revocare vide­ tur, et gravissimi expositores asseverant. Quorsum hæc? ut divum Thomam Chcrubintiin, cunctorum faciem habentem, esse demonstrent, et nobilissimo magisterii dono (Cllorub etenim, teste Hieronymo, magisterium sonat) cunctorum magistrotum implesse personas , officia, atque doclrinas comprehendisse pateat, et triumphali gloria dignissimum habeamus, pulrnamque ut omnium principi reddamus : id enim tum mine varietatis pulchritudo depo­ scit. § VIII. Hier, tom. 4. lib. 3, : in e. m Ezechirl, ia line. Nobilitas doclrimr Divi Thomx ab ejus indeficienti Unitate, Ex sapientibus nullus ignorat, quam sit hunianæ salutis immane periculum, anima­ rum pernicies, ingeniorum cancer, omni vento doctrinæ concitari. Quod damnum sanctissimus Doctor Hilarius toto lacrymarum fonte lugebat : Periculosum (inquiens) nobis, atque etiam miserabile est tot nobis doctrinas esse, quoi mores. Nam, ut dixit Seneca : Per multa vagari non ire istud, sed errare est.Ne ergo tam lubrica, et tam praeceps ruendi pateat occasio, nec scis­ sura mentium , nec oppositio debet esse do­ ctrinarum, sed ad unius veræ doctrinæ cog­ nitionem in communione sapientum . oportet convenire. Quod subtiliter satis ipse Angelicus Doctor adnotavit : Qui cognoscunt veritatem, conveniunt in una sen­ tentia : sed illi, qui ignorant, dividuntur per diversos errores. Cujus profundissimam ali- Hflar. contra Con­ stantium. D.Thorn. sul· eip. 4, lib. D'^y* bi reddens ipse rationem : Cum vcritasdis.no. (inquit) consistat in medio, ejus est unitas. Idem ideo uni vero multa falsa opponi possunt. Sicut ergo doctrina sententiarum discre- Kebra.. tione turbata, in errores necasse est prola- j^’o. batur, ac proinde suinmæ ignobilitatis no­ tetur infamia, sic illa, quæ in sentiendi unanimitate conspirat, supereminenti nobi­ litatis gloria cumulatur. 0 vere in omnibus una, atque adeo vere vera Angelici Praeceptoris doctrina! Quam­ vis enim (ut jam diximus) per ubertatis co­ piam doctrina hæc diversorum constet compage dictorum, sed unum procul dubio mysticum sapientiæ corpus unius veritatis soliditate fundatur : licet sententiarum sit multiplicitate diversa, tamen ne.c in una solitudinem recipit, nec in pluribus scissu­ ram admittit. Nam in regno veritatis (qualis est doctrina Thomistica) nec unitas excludit >. r ·,γ •i ·?. : <2 XIV multitudinem, nec multitudo violat uni Latom. Quia ex unum corpus per multa mem­ bra dividitur, et ex diverais membris unum corpus impletur : nee in unitate corporis membrorum multitudo confunditur, nec in pluralitate membrorum unius corporis inte­ gritas violatur. Una est ergo vera I). Tho. doctrina, quæ in multitudinem latius incre­ mento fecunditatis extenditur : quomodo cui rami arboris multi, robur tamen unuui tenaci radice fundatum. Nobilitas doclrinæ dici Thomæ ab admirabili claritate in obscurissimis sensibus exponendis. ·»*) •; ORATIO EXHORTATORIA. ORATIO EXHORTATORIA. Cum textus a commentatore exponendus, nb ipso elucidandus, el sensus in eo conten­ tus. et in commentario illustratus tanqnam verus propugnari debeat, consequens est. ut pro obscuritate textus generositas, ubertas, acumen, et multa his similia in commentatoris Ingenio requirantur : quoniam singula sunm doctrinalis nobili­ tatis gradum vendicant : omnia autem grande quoddam illius pondus inducunt. et indicant. Idque tunc potlori titulo contingit quando commentator textui ex se obscuris­ simo simul retenta genuini sensus veritate claritatem, et lucem tribuit, ita ut dum obscurus textus accipit evidentiam, lucem, et distinctionem, retineat tamen sensus plenitudinem, et integritatem, vorborumque proprietatem. Quod sane in Ductore, divino munoro ad doctrinale officium exercendum assumptu potissimum reperiri debere aunxi Ljrb illa Lyrinensis verba supra relata opte müs oitendunt : 0 Doctor Çinquil), ri te divinum n/ri. munus idoneum fecerit ingenii exercita (ion*, doctrina , eslo spiritualis tabernaculi Drse· lecl pretiosas divini dogmatis gemmas ex· Ktilpc, fideliter coapta , adomu sapienter, adjice splendorem, gratiam » vn\ustnlem : inlelligalur k exponent? illustrius, quoti unica obscurius credebatur : per te posletitas gralulelur ialrlkchnn, quod antea reluslas non intellectum venerabatur : eadem tamen, quæ didicisti, doce, ut cum diers nove, nec dicas nova. Doctrina ergo, quæ nntiquæ veritati oltscuri&ime tradita», sen­ sus integritate vnrborumqun proprietate servata, splendorem, distinctionem, pC evi­ dentiam addit, novo claritatis titulo juro decoratur. f^uis autem nesciat quantam in hoc Angelici Docturis doctrina praeemineat' Cum enim praeclarus hic Ductor ex sacrb implicatissimam Genesim , Muchnbœos lu­ corum, et temporum computatione, et con­ tinuatione difficillimus, et Apucalypsim septem sigillis clausam : ex mysticis elevatissimum, et pro quadam exstas! balbutientem Dionysium : in dialecticis autem, ct aliis jam recensitis mulum Aristotelem admira­ bili distinctione, et perspicuitate exposuerit, ex mutoque loquontem fecerit, et legitimi expositoris muneri satisfecerit, constat pro­ fecto illum ex hac parte suum aliis titulis comparatam, ct auctam magistralem nobi­ litatem mirum in modum provexisse» Quæ omnia egregio Summi Pontificii Joannis XXII testimonio magis confirmata manebunt. D enim cum vita. et mors Diti Thomæ pro ejus canonizations in supremo examino constitute? essent, in Bulla, quam tunc expedire jussit, in hoc prorupit nobi­ lissimi . atque sanctissimi Docloris elo­ gium : In primitivis scientiis, ct diversis philosophi* partibus, ut non esset otiosus, sed operaretur terram, necnou in suerse Seri· pturx pagina tam super novum, quam super velus Testamentum scripla, plurinwcjuc alia Ilei opera in br i loudtm, /idciquc ddalatioiumi, erudiliontmque studentium clara (cum sciens essclf famoso (cum cognitus) non absque Spc.~ cioli bei infusione perfecit. Doctrina qufyp* prudentium facilis, el omnino scientis si· gnum est posse docere. Nobilitas doclrinæ divi Thomx a stylif ct methodi venustate. Quemadmodum doctrina methodus, el scriptoris stylus multa complectitur, nimi­ rum ordinem, claritatem. brevitatem, pro­ funditatem, uniformitatem, et alia his simi­ lia. qun» audientes. aut loquenles sua honestate, utilitate. et suavitate invitant, et alliciunt : ita etiam nobilitas ex stvlo • scriptoris proveniens, magna, et insi­ gnis eat : Quam de divu Thoma, ejus­ que doctrina merito «10 expressit Sixtus SmensU : Quatuor inter se implacabili· 1er pugnantia indissolubili paris fadere conjunxit, videlicet copiam, brevitatem , /orililatcm. et securitatem, quas nulli unqtmm litterarum professori, td ante, vel pod rum contigit simul potuisse connectera. Ac pri· mu ut ta fila irini ri rerum omnium copiosa ubertas, tu nihil fere ex universo theologi*, ac 5η. Sirrt· iïiLIU itilonphisr ambilu desiderari queat, quod non ipse ditissimis scriptis suis fuerit co· pictissima varietate complexus. Drcvitas deinde, cujus rxiguü angustiis copia· ampli­ tudo contineri non jMJ/rri, va est, ut qu* tot retires, ac recentes auctores vix innumeris, d immensis voluminibus comprehendere poterunt, hic inlra unius stricta epitomes, hoeesl,Summx theologica compendium, loeu· fidissima brevitate, plenissimequc concluserit. Srnildh vrro, qua obscuritatis mater est, et individua, ita facilitatem, omni seduxi difficultate, copulavit, ut ordinis dis· pmlitme, sententiarum perspicuitate, el verbo· non splendida claritate scriptores omnes Uhço post se reliquerit intervallo, rl quod tiidfo admirabilius est, cum in scriptis cc· cbsiaslicis multorum magni nominis Patrum (Sute,ac suspenso pede, legentibus progredien­ dum sil, ne in sententias quasdam parum tu· fa imprudenter impingant, huic uni vere di­ vino tiro tanto assertionum, scnlentiarumqur ttcwrilas divinitus obtigit, ut in lectione ejus ' dor, omni suspicione erroris liber, citra rito offensam lutus, d securus expedito gra­ du exspatiari possit, vcluli per viam re­ giam, communi ecclesiasticorum Patrum mcenu tritam. longe n deviis illis porticularum sedatorum semitis, ac diverticulis, qua sxpc incautos abducunt in ambages infjdrieabiles, d errores irremeabiles. Hanc etiam supereminentem methodicæ nobilitatis excellentiam agnovit Innoc. VI, ' qui miram hujus Magistri doctrinam . usg?3· que ad sidera extollens, sic inter alia di­ xit Î Ejus doctrina habet proprietatem verboGaUnim. modum dicendorum. Clemens itidem VI : In ejus intellectu apparebat claritas ; ûa. Qéto.Vni : Brevissimo (inquit) tempore in omni fere disciplinarum genere singulari or­ dine, d mira perspicuitate conscripsit. Per­ pendantur, quæsumus, singula illa verba : in ejus InleUeclu claritas, in doctrina verbo­ rum proprietas, dicendorum modus, ct in oninf disciplinarum genere singularis ordo, d mira perspicuitas. His enim quid clarius, quid illustrius pro methodica nobilitate evi­ denter ostendenda? Nec minus ipsa Angelici Doctoris eloquia rtde perpensa evidentissimum hujus veri­ tatis testimonium præstant. Etenim alter­ nato doclrinæ online jam divina suhtliler intonant, jam vero humana plane quodammodo, sed efficaciter asseverant. Sic per omnem sui seriem styli modum tempe­ rant, et quadam vicissitudine mira» varietatis alternant, ut modo humana pronunclent, XV modo divina revelent, modo exempla natu­ ral naturaliter inserant, modo divinitatis arcana quadam sublimium, ac subtilium verborum clara majestate depromant : tantaq. locutionis arto verborum vim temperant, ac librali moderaminissobrietutedispensant, ut nec divinitatis occulta vulgari, nec ea. quæ ad veram mysteriorum fidei agnitio­ nem necessaria sunt, patiantur abscondi. Deinde dum sacra» historia» verba contexunt, velut per tenuissimas rimas ejusdem divini­ tatis fulgorem ad oculos hominum corusca­ re permittunt : sicque dum tenuissimo lu­ cis æternæ radio oculus montis nostræ perstringitur, ad indagandum mox illud inaccessibile sumrnm veritatis lumen perspi­ cacius aperitur . Plura sane alia dicere pos­ semus de insigni D. Tho. in quibusvis re­ bus . etsi difficillimis claritate, dicendi proprietate, styli uniformitate, pulchra va­ rietate. rebus ipsis, de quibus agit, adapta­ ta. permixta : ac denique de admirabili illo ordine, et methodo, qua universam doctri­ nam theologicam in sua Summa per quœsliones, et articulos disposuit : sed hæc omnia ad sui debitam perpensionem, lon­ giorem, qnain praesentis orationis promit­ tit institutum, sermonem postulabant : et ideo in eis diutius non immoramur, ut jam ad alia, quæ supersunt, properemus. fr ‘ j I Nobilitas doclrinæ D. Tho. ab insigni. cl universali approbatione, in primfsque ab Academiis approbantibus. Si scriptorum approbatores tales sunt, quales ex praescripto juris esso oportet, vix dici potest quantum ad gloriam, et nobili­ tatem scriptorum generandam, vel augendam eorum approbatio conferat, juxta illud : Ex­ altent cum in Ecclesia plebis, el in cathedra seniorum laudent cum ; et alibi : Collaudabunt mulli sapientiam eorum, el laudem ro­ rum cnunliobil Ecclesia. Audacter dicimus, et demonstrare pollicemur, nullum doctorem, nullam doctrinam, canonica excepta, quantum ad nobilitatem, et splendorem ex vi approbationis provenientem cum Ange­ lico Doctorc, ejusque doctrina posse cum aliqua victoria) spe contendero, sin minus aperiat quicumque voluerit os suum, et im­ plebimus illud, sive petat tanta» nobilitatis signa in cœlo sursum, sive in terra deorsum, quippe cum ad satisfaciendum tanta»promis­ sioni, et ad liberandam fidem, quam dedi· Fïî-i XVJ ORATIO EXHORTATORIA. mus, quamplurimos praelarissimos testes, et fidejussore* habeamus. Nimirum integras Academixs, multarum illustrium Religionum decreta, Summorum Pontificum encomia. Conciliorum acclamationem, cœlestemque, imo ct ipsius Dei expressam approbationem. Sed jam singula demonstremus a minoribus ad majora (ut sic recte procedamus) gra­ dum facientes. Prius ergo de Academiarum approbatione dicamus. Pro Acadcmiis igitur adsit ih primis Parisiensis, quia antiquissima, et theologis scholastica? officina, parens, et nutrix : illa enim pvperit, et aluit ipsum Doctorem Angelicum, ex quo praeclara Thomistarum : Scolum ex quo subtilis Scotistarum : ct Gabriolem, atque Occam, ex quibus, et aliis no­ minata Nominalium familia prodiit. Hæc igitur nobilissima omnium theologicarum familiarum parens, et (ut sic dicamus) ipscmol totius Theologiæ truncus, et radix, cum doctrinam D. Thomæ recenter scri­ ptam, ei evulgatam aliqua ex parte nolasset. ct recenti, ac viridi judicio repulisset, post­ ea voro adolescente, et maturescente eo­ dem judicio, ex ipsis S. Doctoris scriptis sæpc, et attente lectis deprompto, 'primum lanquam immaturum, ct acerbum retractare decernens, non solum omnes suos candida­ tos , et laureatos adslrinxit, sed etiam Parisiensem Episcopum, lotumque Clerum, praesente Viennensi Archicpiscopo Metropo­ litano, excitavit ad proclamandum, et prae­ claris titulis, et encomiis decorandum Di­ vum Thomam praedicans : Illum esse Io noj Summi Pontificis Urbani VI, qui hujus S. Doctoris excellentem doctrinam admirons, ad illam addiscendam gravissime hortatur, et Tolosanæ Academiæ theolo­ gis, ut in disputationibus, et suis de fide, ac inonbus responsis , hanc potissimum se­ quantur, praecipit. Insignis etiam Academia Complu tensis. insigni quoque pietate et cultu Sancti Thomæ doctrinam reveretur, et colit : ad eam enim propugnandam pri­ mariam theologiæ cathedram, quæ S. Tho­ mæ dicitur, a sui ortus initio fundavit, di­ gnitate, et excellentia omnes alias cathedras totius Universitatis, cujuscumque facultatis sint, longe, lateque excedentem, stipendii autem nulli inferiorem. Insuper ad cumdem finem duæ aliæ cathedra, primaria scilicet, et vespertina sunt institutæ, ad quas nullis, nisi solis Praedicatoribus. seu Dominicam* licet ascendere. Hæc denique nostra Sal­ manticensis Academi^ non solum in nostra Hispania, sed apud exteras etiam gentes ccleberrima, tanti facit doctrinam S. Thomæ, ut in ea non una tantum cathedra titulo, et nomine hujus S> Doctoris, ut ejus doctri­ na al> omnibus addiscatur, sit instituta; sed aliæ duæ, primaria scilicet, ct vespertina, ut a solis Dominicanæ familia» Magistris uberibus I). Tho. indivulse adhærenlibu' regantur, el moderentur, postea fuerint fandalæ. Hujus quoque almæ Academiæ cele­ berrimi Magistri, et Doctores, qui modo sunt, el fuerunt, quique loti Hispania?, imo ct orbi ceû fulge missi ma astra lumen dede­ re. perpptuuque dabunt, doctrinæ S. Tho­ mæ addictissimi fuerunt, ejusque veneratio, ct amor in dies feliciter in ea crescit. ^1 » ORATIO EXHORTATORIA. jam Rcligiosie fumilke dato signo ab Aca­ demics ad claustra vocamur. S ΧΠ. , Nobilitas doctrina’ D. Thomæ a Religionum approbantium decretis. Ex Religiosis ergo familiis, quæ maturo consilio, proprio, vel (quod felicius est) alieno periculo cauta·, decreverunt, ne nui, quos optime doctrinæ lacte nutrire, et solido ciboroborare satagunt, doctrinam Divo Thonw contrariam degustent, consulto prater­ mittimus ipsam quantumvis illustrissimam Pradicatorum familiam, ne testes alicui ex­ ceptioni ex honestissimis tamen causis pro­ venienti expositos proferamus. Ex multis tutem aliis, quas præclare possemus afferre, quæ D. Thomæ doctrinam tuentur, reve­ rentur, et colunt, in quibusque lege a ma­ joribus facta cavetur, ut lectores Artium, Theologiæ officio nullus fungatur, qui D. Thomæ doctrinæ assecla non fuerit, qua­ rum omnium decreta in particulari referre propter brevitatem, quam intendimus, ne­ quiquam possumus, unius dumtaxat, vel alterius decreta ipsorummet verbis adduce­ mus. Sitque prior sacra Jesu Societas inultis sanctitate, doctrina, et prudentia prostan­ tibus viris, illustris : cujus Sanctissimus fundator, et Patriarcha Ignatius, spiritu plane cœlesti, et vere divino sequendi doctri­ nam Divi Thomæ constitutionem reliquit : in quarta enim parte, cap. 14. § 1 constitu­ tionum hujus sacra Religionis, hæc verba habentur : Jn Theologia legatur vetus, et norum Testamentum, ct doctrina Scholastica D. Thomæ. Quæ constitutio in quinta con­ gregatione generali ejusdem Religionis ca­ none 9 est innovata, ct urgentius observari precepta : congregationis verba hæc sunt : Sequantur nostri Doctorcs in scholastica Thtdogia doctrinam D. Tho. juxta praxim libro de Ratione studiorum ponendam, ct c Patre Prxposito Generali explicandam. Ne­ que deinceps ad Cathedras Theologicas promoveantur, nisi qui D. Tho. doctrinæ bene affecti fuerint, ab ea vero alieni, a docendi munere repellantur. Hæc pie, graviter, et religiose, pii, graves, et Religiosi Patres. Alia Religio, quæ sequendi doctrinam D. Thomæ inviolabili lege tenetur, affectu erga Sanctum Doctorem nulli secunda, est nostra Excalceatorum Carmel i tarum fami­ lia. quæ non solum praecipit Artium, et Salmant. Curs. thcolog., tom, 1. xvij Theologiæ lectoribus, ut 8. Thomæ doctri­ nam sequantur, et colant, sed contrarium sub pœna privationis officii eis interdicit : verba hujus legis habentur in secundæ par­ tis nostrarum constitutionum cap. 4, ubi in £ 6 ita sancitur : Ad hoc munus (sermo est de officio lectorum Theologiæ) persons: virtutibus, ct litteris idonex omnino assuman­ tur, qui operam dabunt sacram doctrinam a Sanctis Patribus , prxeipue a Divo Thoma traditam edocere , idemque lectores Artium observent, sin minus ab officio lectorum pri­ ventur, studeantque subtiliores quxstiones, qux neque utilitatem, neque xdificationem afferunt, aliasquo periculosas novitates a nostra Religione arcere. Cujus constitutionis observantia* ita Pastores nostri invigilant, ut quidam Provincialis vir sane scientia et Religione conspicuus, cum sui prodeces­ soris (more apud nos solito) visitationem ageret, voce elata, vultuque gravi, et mœsto de illo conquereretur hanc culpam in illo se deprehendisse, scilicet, quod in sui mune­ ris administratione remissius se gessisset, eo solum, quod quemdam Artium lectorem, qui unicam tantum opinionem contra Thomistarum receptam sententiam, non tamen suo judicio contra Sancti Thomæ mentem , suos edocuisset discipulos ab officio non removisset. Is in nostra Religione Sancti Thomæ doctrinæ honor defertur, hac vene­ ratione colitur : sed jam Summis Pontifici­ bus supplices occurramus. § xiu. Nobilitas doctrinæ D. Thomæ a Summis Pontificibus approbantibus. Majus est Summorum Pontificum, utpote non solum publicum, et solemne. sed etiam generale totius Ecclesîæ in suo capite loquenlis testimonium, et praeclarissimum Doctoralis nobilitatis signum. Cum autem plura eorum adduci possent testimonia, et aliqua in hujus orationis decursu jam addu­ cta sint, pauca quædam prolixitatis evitandæ gratia referre, cetera vero indicare suf­ ficiet. In primis igitur celebre est illud Joannis XXII eloquium, quo D. Tho. san­ ctitatem et doctrinam sic commendavit : Etsi nulla alia exstarent miracula, ob qux ncfirt Sanctus hic canonizari posset, quxlibet qux- Gerson stionum, quas determinavit, et quilibet arti­ culorum, quos scripsit, unum est pro se mi­ raculum : tot igitur miracula fecit, quot articulos scripsit : quia omnes resolvit lumine 2 ORATIO EX HORTATORI Α­ plus quam humano. Unde pro numero plusdem Spiritu sic disponente taliter doctrinam quam bls millesimo articulorum, erit nu­ D. Thom. suspèxerunt, ut inulta ex ipso merus miraculorum. quasi transcripta, plurima eidem consona, Nec minus eatndem doctrinam commen­ nihil vero illi contrarium dlfihuorinL Undo Innoc. dat Innoc. VI, cujus verba notatu dignis­ merito Illustrissimus Cardinalis, el Eccle­ siasticus historiographus Cæsar Baronius 10 ser. sima hæc sunt : Hujus Doctoris doctrina pnr de eseteris, excepta canonica, habet proprietatem sic scriptum reliquit : Γίζ quisquam enar­ landtb verborum, modum dicendorum, veritatem rare sufficeret, quot vir Sanctissimus atque CQ|'JS sententiarum, Haul numquam qui eam tedoctissimus Theologorum prxeoniis celebretur, iniuam quantumque illius illitmt.r doctrinx a Sanctis «t: nuit, inveniatur a Iromile veritatis deviasse, Eccc Patribus in Sacrosancto /frttmrniro Cone. el qui eam impugnavit, semper fuit de veri­ Trid. considentibus, fuerit acclamatum. Hæc ?» tate suspectus. Quid illustrius in huju* do­ UM. Sactrina» commendationem? Qnidve adversus Baronius, quæ nullo alio, nisi justo quodam hjion. rerum ac verborum æstimatoro, ac ponde­ ejus Impucnatoros terribilius? Sane juxta Clem. vin,* Pontificis Maximi testimonium, quisquis ratore indigent. in Brevi p, Thomæ doctrinam Impugnaverit, ip*eQuod non minori sententiarum pondere, quam verborum facundia, sacer ejusdem nobiles met prædictæ suspicionis notam sibi inu­ chiu ret. Concilii Tridentini orator in oratione coram Ncap. gr&rissimis illis, ac summo venerandis Con­ Nec ptœtermittero possumus Clem. VIII AQpcr ricclia. præclarissimum testimonium, in hunc mo­ cilii Patribus (quæ in pjusdem Concilii cir­ S. Tb. cumfertur actibus)in hunc modum affirmat: in ejos dum D. Thomæ doctrinam commendans : rrçai Doclrinz quidem testis est ingens librorum Aon potui/ D. Tho. Ecclesiasticis inlrrtw b Pair, Conciliis morte prxvcnlus, rerum cccc super· loan. numerus, quos ille brevissimo tempore in ΧΧΠ, omni fere disciplinarum genere, singulari stes, atque in rternum victurus vobis adest, a/hn in Bot. ordine, ac mira perspicuitate, .rine ullo prorbonn sua spiritualis dorlrinx thesauros hxre· ana. IS. TU. jus errore conscripsit. Verba illa, sine ullo ditario jure robis delegavit. Nulla proinde an. ab ejus felici transitu Concilia, sine sacro 7. bΓ.Η5. y prorsus errore, perpendantur : apparebit ürb. V Jioctore celebrata sunt. Ut enim dc exieris in Bol.’ utique neminem sine magna audacia, posse sileam, quod audimus, quod videmus, quod tablât, vel minimi erroris notam Doctoris Angelici manibus nostris contrectamus, quidni aperta S.TUm. doctrinæ tribuere. Plura aha Summorum de voce ad ejus laudem testemurî Vcfjra comitia Ecclesiæ Antistitum pneclarissima cx«tant DlMllsL perpendite. Ei plurimo coque honorabili Docto· Foisr- testimonia, quæ D. Thomæ doctrinam 10ÎX mirifice commendant. Eam namque Joan­ rum calu. quotus quisque consultor accadit, âd qui D. Thomx auctoritate vetuli splrndrnle Tulos. nes XXII : ex sprciali Dei infusione prote­ gemma, suam sententiam non exornet? At in ins v, nicntrm; Urbanus V : unfcermm Ecclesiam consultissimo Patrum recessu. Doctor hic sen· illustrantem; PiusV: hxrcsrsconfutulenl^m tentinm rogatus frequentissime censet, adJO s.ibo. et convincentem; Clem. VIII : calcslrm, el 3d- divinum eloquium ; Paulus V : hxrelieorum quem ut ad lydium lapidem, si quid ambi· nuraenv. guitalis. aut conlrovcrsix fuerit exortum, inter tela feliciter elidentem, praedicant. Sed in célé­ his omnibus latius referendis et perpen­ communibus volis referendum existimetis, et brions qui eum sui placiti patronum obtinuerit, in­ Doct. dendis amplius immorari non possumus, ne Ec- promissam brevitatem excedamus. certam judiciorum oleam non sit habiturus, deux. quin secundum cum sententia ferenda sit» Clrti. Atque acDo. hujus Religionis nomine, gravis^ vili, m Bre^i sim.r vfdrr auctoritati gratias agere libent, ad Nobilitas dodrinx D. Tho. a Conciliorum quod Doctoris Thomx nomen ubique celeber­ Proregem opprnbalione. rimum. vestra tn eum observantia celebrius Ncapotit. posteritati reliqueritis. Singula quæsàmfs Paul. V, Pro Conciliis, quorum uuctorilas gûttOverba, maxime vero illa : Nulla ab ejus fe­ in qai-lam. ralis, et propter concursum Episcoporum lici transitu Connlin sine sacro Doclore cele­ Brevi, brata sunt : ad quem ut ad lydium lapidem quo et diorum Præla torum Ecclesiæ, procerum prædi- el magnatorum, illustrissima est, abundo si quid ambiguitatis, aul controrersix fuerit clnm 'xorlum, communibus votis referendum exi­ pilro- sufficit novissimum, nulli tamen inferius. «Ura, Tridcntlnuni. in quo Patres. quantumvis ex stimetis, matura meditatione perpnndantui : et nam. ea in statera montis appensa nemi­ deelto- promissa Spiritus Sancti assistentia sibi ad ncin diffinienda fidei dogmata et damnandis nem a tanti Doctoris Magisterio declinare eonürsinent. ertiit. hœrescs sufficientes essent, nihilominus eo- .u S xrv. e ORATIO EXHORTATORIA. .VobWtf doctrinæ Divi Thomæ ex approbatione cirlrsli cl divina. Compleat ot concludat hanc Magistralia nobilitatis longam probationem cadestis, el diuiu approbatio, quam cumulatissimo D. Thonav doctrina obtinuit. Etenim non so­ lam a D. August, (ut supra vidimus), sed etiam non semel ub Apostolorum Principi­ bus Petro et Paulo, necnon ab Angelis, quos visibiliter sibi apparantes, socumquo colloquontes, ac dubia sibi occurrentia dis­ solventes, pluries haboro D. Thom. meruit, H quod majus est, ab ipsa Deipara Virg. Maria insignem approbationem et com­ mendationem ejus ductrina obtinuit. Qmo omnia ex elogiis prini® classis, quæ no­ strum Complulense Collegium initio suie Logic® adducit, quæque hic referre necoswrium non est. satis constant. Sed adhuc praeclarius pro hujus doctrina» commendatione superest testimonium, nem*2. pe divinum; ipsiusmet Christi Domini, veri Dei et hominis, qui in quadam sui in cnico OtiSBr wts. pendentis imagine, cui supplex altissimæ contemplationi vacans Doctor Angelicus adhærebat. hæc ad illum verba direxit : Lene scripsisti de me, Thoma. 0 præclarum. el nunquam satis celebratum testimonium ! /Irar (inquit) scripsisti. Done quoad substan­ tiam. profunditatem, claritatem, stylum, methodum, ordinem. Bene quoad auditores. Magistros, mediocres, sublimes. Bene quoad Concilia, Pontifices, Religiones, Principes. Academias. Bene adversus hæreticos, gen­ te?, novitates. Bene scripsisti de me, hoc est de essentia, de attributis, perfectionibus, personis divinæ meæ nature, et creaturis amo conditis. Bene de natura humana a me Verbo Æterni Patris assumpta, de sa­ cramentis a me institutis, do virtutibus, et donis, gratiam meam comitantibus. Bene de iis omnibus, quæ in ineo Evangolio ad mores hominum pie. et recte instituendos docui, ut vitam æternam obtineant. Bcnc scripsisti dc me, id est de omni eo, quod meum undequaque dici potest, vel ad mo directe, aut reductive spectat. Hoc totum adverbium, Bene, indefinito dictum osten­ dit : sicuti per illud Isaiæ : Dicite justo qwonlam bene, justus omnimodæ bonitatis dotibus exornatur. Quam ergo mcrccdem ac· tipiuîNon aliam, nisi te, Domine, respondit Thomas. Solo Deo præmiari, ejusque dum­ taxat ore, ipsius doctrinam commendari xlx desiderat, et in hac Approbatione quiescit Quid illustrius in hujuR doctrinæ laudem potest excogitari ? Sana cum divina veritas dicat, Deno scripsisti de nw, Thoma, quisquis Divum Thomam non bene scripsisse, au­ sus fuorit affirmare, non ipsi, sed divin® veritati contradicero merito creditur. SI er­ go Dour pro hao doctrina est, quis contra illam t 81 Dcuh eam approbat, quis repro­ bet? Si Deus eam commendat, quis non commendet? imo et quis commendet? cum 'J. Ci»f. κ·. satis probata sit, quam Deus commendat. Ecco quam supra promisimus supereffluen­ tem nobilitatis mensuram , os enim Do­ Isii. I. ^0mini loculum est, sileat a facie ejus omnis PsaL 61 terra, quia scriptum est : Te decet silentium, num.® Deus, in Sion. ΡΕ RO R ATIO. Eant ergo, et totum orbem circumearit> quotquot bonarum facultatum addiscenda­ rum amore accensi, et stimulati nobilissi­ mum Magistrum perquirunt : quia primus, et vehementissimus discendi ardor nobilitas est magistri ; quærant ergo, et requirant ilium, et si alium a Divo Thoma pluribus et melioribus nobilitatis signis insignitum, et titulis illustrem invenerint, veniant ad nos cum gratiarum actione occursuros, el nobis renuncient; ibimus enim doctrinæ il­ lius inhiantes, et ab ore illius pendebimus. Quod si non invenerint, ut prorsus non invenient, alium aut nobiliorem, aut œquo nobilem, cujus doctrina et sapientia vero sit alia a doctrina Angelici hujus Præceptoris, quamque ipse non biberit, consequens est, ut unum e duobus eligant, aut sine magistro discere, quod difficillimum, pro­ lixum et periculosum videtur, aut (quod tutissimum et prudentissimuin est) eligant Thomam Angelicum Doclorem, parentum regali prosapia illustrissimum . claritate adhuc nativa divinos radios emittentem, vite sanctitate, ac religione eximium, præstantissimo ingenio clarum, cujus doctrina propter integerrimam veritatem, inconcus­ sam stabilitatem, antiquitatem, antiquitatisque venerationem, copiam, varietatem, in­ divulsam unitatem, in obscurissimo textu explicando perspicuitatem, præclaram me­ thodum, ac styli venustatem, universalissimamque Academianim , Religionum , Pontificum, Conciliorum, cœlestemque, et divinam approbationem, supremum post canonicam, nobilitatis atque excellenti® 1 F.4 ORATIO EXHORTATORIA. gradum sibi optimo jure vendicat, Hunc ergo celeberrimum Sanclissimwnquo Doctorem omnes summo animi allectu eligant, ap­ prehendant, ct teneant, nec dimittant donec introducantur in domum matris suæ et in cubiculum genitricis suæ. Hæc est enim exolestis Jerusalem, quæ est mater nostra. Ad banc ergo majores nostri nos per con­ stantem Divi Thoma* doctrinam ducere, prudentissime sanxerunt : non quia nobis non suppeterent illustrissimi et Sanctissi­ mi Doctores Ecclesiæ, nempe, Basilios, Athanasius, Damascenus. Cyrillus Episco­ pus Alexandrinus, altcrque etiam Gyril.us Gonstantinopolitanus, pluresque alii, qui­ bus sacra nostra Religio Carmel i tana abun­ dantissime floruit : non quia nobis deesset alter Thomas, scilicet Ubaldensis nobilissi­ mus, et piissimus Doctor, cujus vestigiis tu­ to ct utiliter insistere possemus ; non quia inter plures alios insignes Theologos ct scriptores, non haberemus viginti quinque expositores Magistri Sententiarum. quos refert Posse vinus in sua Bibliotheca sele­ cta ; sed quia Pastores nostri pro eximia in suos subditos charitate et providentia, meliora charismata aemulantes, non quali­ cumque quantumvis domestico, ct bono, sed optimo doctrina' lacte, et pano, non alieno, sed communi, non humano, sed Angelico eos alere et nutrire optarunt; in Angelico Magistro voluerunt deligere to­ tum suæ mentis obtutum, ab illo sapientiæ fonte sumere sitibundi pectoris haustum, ut in visceribus suis illius vitalis poculi vigore concepto, Angelicas doclrinæ madore vi­ rentes. in alios distillantia fontis irrigui fluenta transfunderent : illam enim sapien­ tiam quærere decreverunt, illam doctrinam tolis visceribus ardenter amplecti, ex qua valerent sapore, vivere, ac per eam sine line gaudere. i 1 ■7 Es, studiose Lector, post cursum Artium a Religiosissimo nostro Collegio Complutensi Patrum Discalceatorum B. Mariae de Monte Carmeli diligentissime elabo­ ratum, doctrina Divi Thomæ, undequaque refertum, et non nisi Angelicum Docto­ rem passim eructantem, cursum alterum, nempe Theologicum, juxta miram ejusdem Sanctissimi Præceploris doctrinam tibi offerimus. Nam Theologica ma­ china Philosophicis dogmatibus, quasi quibusdam fundamentis quodammodo fulci­ tur, etThomistica Theologia, quam in hoc cursu trademus, Thomisticam Dialecticam, et Philosophiam sibi cohærentem exoptabat, et ita semel fundamentis Thomisticis a nostro Collegio Complutensi in suo cursu Artium jactis, merito Theologicus iste cursus in lucem prodii, et Theologica, ac Thomistica dogmata, Theologicamque ex Angelico Doctore desumptam molem superimponit, ut ejusdem Sacri Praeceptoris mira, ac Angelica doctrina in utraque Academia, Complutensi scilicet, et Salmanlicensi, et in utroque cursu, nimirum Artium, et Theologiæ Carmelitico ore hinc illinc sonel, ct resonet. Unde licet duo isti cursus diversis manibus elaborati, et conscripti sint, re tamen vera in illis, ut nostrum Collegium Complulense in suis libris de Jnima te, benevole Lector, admonuit, solummodo manus elaborantes, et conscribentes dislinguendæ sunt, unica tamen in utroque cursu doctrina, unica in ambobus anima, et spiritus unicus ubique fons in eis scaturiens agnoscetur. Tum, , quia in utroque sola Angelici Docloris, ac Docioris nostri doctrina, et vox, in qua Sanctorum Patrum voces ad unicam vocem redaclæ, ac mirabili harmonia dispo­ ses sunt, iterum, atque iterum tamquam anima, spiritus, vita, et fons utriusque cursus intonabit. Tum etiam (id, quod ex praecedenti originem trahit) quia adeo impense, et sollicite cursus iste Theologicus in decisionibus Theologicis omnino ad cursum Artium nostri Collegii Comphitensis consone tradendis incumbit, ut ex hoc capite diversæ manus utriusque Collegii satis difficulter : vox autem, ct anima ntramque manum movens, quippe omnino unica, nulla ratione discerni valeat. Quapropter in his duobus cursibus id vice versa accidet, quod Isaac jam jam mori­ turo contigisse Sacra Scriptura testatur : Ibi enim invitatus Jacob ad epulas, ut eis peractis, illum benediceret, nequivit manus ejusdem Jacob hœdinis pellibus obtectas distinguere, bene tamen vocem, et ita exclamavit, dicens : Vox quidem cox Jacob est. sed manus, manus sunt Esau. Hic autem c contra continget. Nam manus conscribentes distingui, et discerni, licet difficulter, poterunt, non tamen utriusque cnrsus vox, et doctrina, unde merito sic inclamare poteris : Manus con­ scribentes hos Artium, et Theologiæ cursus utriusque Collegii Comphitensis, et Salmanlini duœ sane sunt, τοχ autem spiritualis Jacob, Angelici nimirum Doctoris, unica dumtaxat est. ·; xxij Hanc igitur, amice Lector, utriusque cursus unicam vocem benevolo, ac grato animo audias, precamur : et sicut dum primo tuis auribus in Artium cursu into­ nuit, non parum gratum ci præstitisti auditum ; ita modo dum hæc eadem vox ite­ rum in hoc cursu Theologico sonat, et resonat, benignis auribus eam suscipe. Sic enim et tibi Angelici Doctoris, et Sanctorum Patrum vocem, quam cursus iste semper eructabit, benigne audiendo consules, et nos ad reliquos Tomos totius no­ stri cursus Theologici in lucem edendos fortiter, suaviter tamen, allicies. Vale. * 1 SALM ANTICENSIS FRATRUM DISCALCEATORUM BEATÆ MARIÆ DE MONTE CARMELI CURSUS THEOLOGICUS Proœmium, & partitio totius Operis. Quia Proœmium, et divisio totius operis non parum solet ad ejus inlelligentiam con­ ducere, ideo utrumque primo loco tradimus. Cur lotum hoc opus Cursus Theologicus inscribatur? Mento opus hoc : Cunu/ Theologicis Summani Theologicam Angelici Doctor is D. Ihom. complectens, inscribitur. Nam sicut artium cursus, nuncupatur, Cursus, deducta metaphora ab actu currendi, quo celeriter pergimus, iter brevi tempore coniicientes : e: appellatur Artium, nomine hoc in latiori iigniiicatione accepto, prout quasdam phi­ losophise partes complectitur, ideoquo ut nomenclatura hæc non sil dissona rei, quæ per eam inscribitur, debent cuncta, quæ in eo discutiuntur breviter, et succincte, quantum commode fieri possit, tradi : ita totum hoc opus, Cursis Theologicus inscri­ bitur. Theologicus quidem, quia tractatus de Deo, seu Theologici in eo continentur. Cursus vero, quia prædicti tractatus (licet varii, et diversi, ac alias satis diffusi, in quibus plusquam duodecim tomi consumi merito possent) relictis, tum pluribus ad­ versariorum parvi momenti opinionibus : tum etiam non paucis exigui ponderis pro vera sententia rationibus, quæ ex D. Thom. visceribus non desumuntur, breviter, et suc­ cincto quantum materia, de qua agitur, et debite ejus divisio patitur, in sex tomos sic­ ut cursus ille artium in quatuor, in hoc opere distribuuntur : ut ita omne hoc Theo­ logicum iter alias longissimum, et itinere artium multo longius, latius, et profundius, non longo tempore peragi, etporcurri pos- PROŒMIuM, ET TOTIUS OPERIS PARTITIO. sit : et sic totum hoc opus nomino cursus Theologici, sicut cursus ille artium cursus titulo, merito insigniatur. Unie sicut in artium cursu illæ solum disputationes exciuntur quæ in scholis communiter circumferuntur, quamvis dux earum Aristot. plura alia tetigerit : ita cur­ sus iste Theologicus Summam Theologicam Angelici Doctoris complectens, muneri suo satisfaciet, si ex tota Summa Theologica ejus­ dem D. Thom. omnes illas quæstiones et arti­ imV culos, quæ in scholis communiter agitari, et discipulis dicUri solent, explicuerit, et tra­ ctatus, ac disputationes ad eorum exactiorem intelligentiam desiderata excitaverit, licet Theologiæ Princeps D. Thom. plura alia in sua Summa Theologica adduxerit. Nam quemadmodum in prædicto artium cursu (ul ita in adducto exemplo persistamus) dis­ cussis, et explicatis difficilioribus. omittun­ tur alia, vel quia secundum se facilia, vel quia etsi secundum se difficultatem ingeren­ tia, attamen ex aliis difficilioribus, jam ta­ men explicatis, et a magistro acceptis, pos­ sunt facile, vel adhibito proprio , et modico labore addisci : ita in Theologico cursu, agitatis, ct explicatis omnibus difficilioribus quæstionibus D. Tho. quæ in scholis com­ muniter circumferuntur, tunc consulto ali» omittentur, vel quia secundum se faci­ les, vel quia etsi secundum se difficiles, attamen semel discussis, ad examenquo vocatis omnibus aliis jam dictis, hei ii ne­ gotio, vel proprio, ac temperato labore, ac sine magistri ope potest in earum intelligentiam deveniri. •7 Cursus iste Theologicus, el cursus artium nostri Collegii Complutcnsis erunt inter se consoni, mutuoque se fovebunt. 2 Cætcrum, quia cursus artium, et Theo­ logicus, ita inter se coordinantur, ut ille præeat, el Theologico cursui viam paret ; iste vero subsequatur, et sit veluti comple­ mentum, el furma alterius : illo sit quasi lu­ cifer prænuntians istum, iste vero quia Theo­ logicus. non quia noster, sit (ul sic dicamus) Sol post suum luciferum subsecutus : ita tamen ul unus alium, quamvis dispari ra­ tione , foveat, et uterque ad peritum Theologum, veluti formandum, ille quidem adinstar dispositionis, iste vero per modum quasi forma; necessarius sit : propterea cursus hic Theologicus, quem cursus ar­ tiuin Collegii Complutensis nostne Religio­ nis praeivit, cuique iter stravit, ita cum eo nectetur, mutuoquo sc ad invicem fove­ bunt, uc inter se omnino consoni, et pa­ cem habentes sint : et quæ in artmm cur­ su explicata, et agitata fuerunt, ex quibusque aliæ Théologie» difficultates, vol omnino perspicua? manent. vel facillimo negotio deducuntur, iterum in Theologico cur.su ad examen non vocabuntur. Sicut etiam quæ ad artium cursum spectantia, el ibidem justas ob causas omissa fuerunt. quæque ad Theologicos tractatus valde con-duxerint, ea in hoc Theologico cursu discu­ tientur. Cur in hoc opere non incipitur ab explicatione primx, et secundss guzstionis i par. I). Tho., sed a tertia. 3 Hinc ergo plurium sufficiens redditur ratio. Primo quidem, cur in Theologico isto cursu priorem, et proœmialem quæstionem Angelici Doctoris, necnon et secun­ dam ei annexam, intactam, et inexplicatam relinquimus. Nam quod in priori illa quæstione præcipue solet discuti, est, quodnam sit Theologi® objectum ? an ipsa sit scien­ tia ’! et an una secundum speciem l utrum sit una simplex qualitas ? an subalternetur scienti® beat®? et quid ad hanc suballemationem desideretur ? et deinde quomodo cum subaltematione ad illam, et in evidentia principiorum , quam habet, stet eam vere esse scientiam? el alia hujusmodi. At ista ex iis, quæ nostrum Collegium Complutense in sua Logica, disp. 19, per totam luculenter, et fuso adduxit, el peculiariter Sacræ Theologi® applicuit, explicans, quomodo Deus sit ejus objectum, ct habeat unitatem atomam, satis perspicue constant. Et propterea Theologicus iste cursus ab hi» iterum discutiendis abstine­ bit. Sicut etiam quia illa, quæ D. Thom. in 2 qu. adducit, sunt satis in se facilia, et expositione non indigentia, maxime sup­ positis iis. qu® in prædicta disp, a nostro Collegio Complutensi traduntur, et iliis, quæ a nobis in hoc 1 torn, dicentur : ideo circa eam, peculiarem disputationem non instituemus. 4 Secundo vero ex dictis redditur ratio, cur cursum hunc Theologicum ab explica­ tione quæst. 3 Angelici Doctoris exor­ dium sumit, et hoc quidem propter duo jam lacta. PROOEMIUM, ET TOTIUS OPERIS PARTITIO. lacta. Primo , quia post duas quæst. prio­ res, quas ob rationem dictam intactas re­ liquimus, recto ordine hæc 3 qu. subse­ quitur. El ideo semel illis ‘relictis, huic specialem ingerenti difficultatem, pcculiarvmque tractatum ad sui explicationem exposcenti, primus locus debebatur. Deinde, quia in ea tangitur maxima illa controver­ sia de principio individuationis substantia* materialis, et accidentium illius, ac proinde de principio distinctionis pure individuals cujusvis entis : quæ a nostro Collegio Complutcnsi ob justas causas, et ut brevitati consuleret, consulto fuit omissa : qusêquo id plures, et gravissimas difficultates valdo conducit, et in scholis agitari solet. Et propterea cursus isto, qui cursum illum artium fovere, et ab eo foveri debuit, non potuit non hanc tertiam D. Thom. qutestionem, quoad hoc fuse explicare. fade totum hoc opus dividendum, ct quid in primo t el secundo ejus tomo continebitur? 5 Tertio deinde ex dictis deducitur , cur, et quomodo Theologicus iste cursus, ex «x tomis integrandus, debeat dividi, et in diversa veluti membra secari. Nam, ut nu­ per dicebamus, objectum ejus est Deus : et quia participatio scienti® debet esse juxta partitionem objecti, vel diversam ejus con­ siderationem : idcirco juxta diversas , quas in Deo possumus excogitare rationes, cur­ sus iste secandus erit. Deus igitur potest considerari, vel* secundum se, vel ut di­ cit ordinem, aut quasi ordinem ad creaturas, ita quidem ut consideratio Del secundum se præeat considerationem sui, ut quasi respicit creaturas : et ideo primo loco in nostro Theologico cursu de Deo secandum «e agemus. Quia vero ipse secundum se potest bifa­ rie sumi, vel ut est Unus, vel ut Trinus : et ea, quæ ad Deum ut Unum spectant, sunt priora iis, quæ ad ipsum ut Trinum perti­ nent : idcirco prius de Deo ut Uno, quam de illo ut Trino sermo instituetur. Et ita hunc primum cursus nostri Theologici to­ mum Deo, ut Uno dabimus, et in eo quin­ que tractatus adjiciemus. Et in primo de Principio individuationis substanti® mate­ rialis, ct distinctionis pure individual^ cujusvis entis, circa tertiam quæstionem hu­ jus I par. D. Thom. disputabitur , ut ita de divina unitate, simplicitate, ac spiritua- litate constet. Nam, ut D. Thom. hæc om­ nia explicet, quasi per antithesin, eam anto oculos proponit, explicando quomodo in hoc distinguitur substantia spiritualis, ma­ ximo vero divina , a substantia materiali, quod ista ex materia, ut ex prima radice individuatur ; illa vero ex se ipsa : ct ratio­ nes , quæ urgent ad ostendendum modum materialem individuationis cx materia pe­ titum, convincunt opposito, et spiritualiori modo substantiam immaterialem , maximo vero Deum esso individuandum. In secun­ do vero do visibilitate Dei prout est in se ab intellectu creato, seu de visione Dei, una cum Angelico Doctore, q. 12. In tertio de scientia Dei, circa q, 14 sanctissimi Praceptoris. In quarto de voluntate Dei expli­ cantes quæstionem 19 ejusdem D. Thom. In quinto tandem de predestinations una cum Angelico Doctore quæst. 23 suæ 1 part, sermo texetur. Nec de aliis attributis divinis peculiariter in hoc 1 tomo agetur, tum quia in scholis non solet communi usu hoc in speciali discuti, et discipulis dictari : tum etiam, quia quidquid circa alia attri­ buta diflicultatem ingeret, totum ex iis, quæ circa hæc Dei attributa jam insinuatu dice­ mus, constabit. G Quia vero, ut dicebamus, in conside­ ratione Dei secundum se, statim post Deum ut Unum, subsequitur ipse ut Tri­ nus . ea de causa secundus tomus nostri cursus Theologici de Deo ut Trino, una cum D. Tho., a quæst. 27 usque ad quæst. 43 suæ 1 par., sermonem instituet. Nec ibi sistet, sed ad tractatum de Angelis, a qu. 50 ejusdem 1 par. usque ad qu. 64, et a qu. 10G usque ad 108, simul cum SanctissimPræceptore progredietur. Ratio vero, propter quam post tractatum de Deo ut Trino, istum tractatum de An­ gelis adjiciemus, est, quia, ut supra assere­ bamus, post conceptum Dei secundum se, ut Unius, Ut Trini, recto ordine ad ipsum, ut dicit quasi ordinem ad creaturas, devenitur. Et quia iste quasi ordo est duplex, vel causæ efficientis, vel finalis, et ordo, aut qua­ si ordo causæ efficientis est prior quoad esse existentiæ simpliciter talis, nempe quoad esse existentiæ naturalis, el non so­ lum intentionalis : propterea primo de Deo, ut est causa efficiens creaturarum agitur. Et licet Deus possit considerari, vel se­ cundum quod est causa creaturarum, non determinando in particulari, quarumnam fuerit causa, vel secundum quod est causa creaturarum in speciali, earum nimirum, π PROGEMIT’M. ET TOTIUS OPERIS PARTITIO. quas de facto produxit ; quia tamon illud prius, nec solet in scholis communiter agi­ tari, nec suppositis iis, quæ nostri Complu· tenses in lib. Physic, dixero, et aliis, quæ circa Deum, ut est causa creaturarum in particulari asseremus, nova indiget exposi­ tione : ideo licet do hoc D. Thom, anto quxetiones de Angelis egerit, nihilominus nos speciales disputationes circa rem istam in nostro 2 tom. non excitabimus : sed solum circa Deum ut est causa efficiens creaturarum in particulari, nempe Angelo­ rum, ac proinde dc ipsis Angelis ab eo procedentibus agemus. Et licet etiam do homine, ct ejus anima plures possent mo­ veri disputationes, et specialis dc eo tra­ ctatus institui, ut mentam D. Tho. in hac 1 par., a quæst. 75 usque ad quæst, 90, explicaremus ; quia tamen circa hoc plura salis luculenter nostrum Collegium Com­ ploteuse in suo cursu Artium in lib. de .1 nima tradidit : idcirco nihil de hoc in nostro cursu Theologico ex professo dicetur. Quid in tertio, el quarto tomo tradetur. Quamvis etiam forte ante tractatum do gra­ tia, alium de legibus adjiciemus. f S Quia vero post considerationem in communi eorum, quibus ad Duum ultimum finem pervenitur, vel ab eo receditur, re­ stat consideratio eorum in particulari, qui­ bus hoc ipsum Iit : idcirco quartus tomus nostri cursus Theologici, de hoc ex pro­ fesso disputabit. Et licet ad id exacte pre· standum, necessarium esset do omnibus vir­ tutibus, er vitiis in particulari agere; nihilominus in hoc 4 tomo solum de tri­ bus virtutibus Theologicis, nempe fide, spe, et obaritata sermo texetur : quia dc hu lllll solum soient jcommuniter in scholis tracta­ tus, et disputationes agitari, et discipulis dictari. Maxime quia suppositis iis, quæ circa primam secundæ D. Thom, in 3 torn, dicentur, et illis, quæ in particulari circa has tres Theologicas virtutes in hoc 4 tomo in lucem edentur, facile, et absque magistriope cætarorum notitia poterit haberi. Et ideo quartus iste nostri cursus Theologici tomos ea, qua»-circa istas virtutes in D. Tho. in sua secunda secundæ Lradit, quæque in scholis communiter edoceri, et dictari so­ lent. complectetur, et explicabit. 7 Deinde tomum tertium considerationi ·) Dei. ut eèt ultimus tinis creature rationalis, Quid in quinto, e/ sexto tomo discutietur. et beatitudo illius : neonon actibus huma­ nis, sive bonis, sivu malis, et peccamino9 Cæterum, quia viam hanc virtutum, ste, in communi tamon consideratis, quibus per quam ad cœlestem patriam recto trami­ ad Deam ultimum Unem pervenitur, vel ab te itur. et a qua peccando recessimus, Re­ eo receditur : ac tandem principio super­ natural! bonorum actuum, quo vitam æterdemptor noster Christus, qui peccatores salvos facere venit, quique datus est in Du­ nam meremur, nempe gratiæ, dabimus. Et ita tomus ista complectetur : tum tracta­ cem. et Praeceptorem gentium, nobis in se ipso demonstravit : et per eum omnia be­ tum de ultimo tine, et beatitudine. circa ea, qua) Divus Thorn., a quæst. 1 suæ pri­ neficia, ct dona gratiæ a Deo in nos deri­ ma? secundæ usque ad quæsL 5. discutit, vantur : propterva ad consummationem lo­ licet in his parum immorabimur : quia plu­ tius Summæ Theologiæ oportuit, ut rima ibidem contenta, ex his . quæ in hoc Angelicus Doctor de hoc Salvatore nostro, 1 tomo tractatu de visione Dei dicemus, et beneficiis peculiaribus ejus pertractaret. constabunt. Tum etiam tractatam de acti­ Et ideo nos cum illo huic tanto nostne sa­ bus humanis in communi, circa quæstiones lutis auctori quintum nostri cursus Theolo­ aliquas, in quibus Angelicus Doctor do cis gici tomum dabimus, et in eo per diversos in eadem prima secundæ agit. Tum deinde tractatus totam materiam Incarnationis, i tractatum de peccatis, complectentem ea. quæst. i tertue par. D Thomæ usque ad quæ sanctissimus Preceptor ibidem, a 26 explicabimus. quæst. 73 usque ad 89, disputat. Tum 10 Quia vero specialia organa, quibus denique tractatum do gratia in communi, Christus Dominus suam nobis gratiam de gratia sanctificanto, seu de justificatione, communicat, sunt .sacramenta , proplerea et merito, ac proinde continentem, et expli­ Divus Thom, de his in genere agit, a quæst. cantem illa, quæ Angelicus Doctor, a quæst. 60 usque ad 65 sua? tertia? partis , et post­ 109 usquo ad quæst. ultimam fuse prim» ea de Baptismo, a quæst. 66 usque ad 71. socundæ. nempe quæst. 114, adducit. De Confirmatione vero, quæst 72 ; de Eu­ charistia I .. •y. PROOEMIUM. ET TOTIUS OPERIS PARTITIO charistia autem, a quæst. 73 usque nd 83. Qunasllones vero do Pœnitentia inchoavit α quæst. 84 et continuavit usque ad quæst. 90, qui! est do partibus Pœnitontiæ, licet morte pnvventus illas perficere non potue· rit : scd quæ defuerunt usquo ad consum­ mationem operis, addiüe suntab ejus disci­ pulis ex ahis ejus scriptis : quæ ob hanc causam Additiones ud tertium partem nun­ cupantur : et in cis, a quæst. I usque ad 28. traduntur ea, qua? ad completum de Pernitentia tractatum desiderabantur. Dein­ de a quæst. ‘29 usque ad 33 de Extrema Coctione, et do Ordine a quæst. 34 usque ad 40. Ac tandem de Matrimonio a quæst. 41 usque ad 68 agitur. Cude hujus nostri cursus Theologici to­ mos sextus totus erit in explicatione Sa­ cramentorum , per quæ tamquam per cœle>lu quædam organa, et instrumenta, divina gratia a Christo in nos derivatur. Non ta­ men ideo in hoc ultimo tomo do omnibus Sacramentis agemus, sed solum de Sacra­ mentis in genere, de Sacramento Eucha­ ristiae , et Pœnitentiæ : quoniam do Bapti­ smo, de Confirmatione. de Ordino, et Extrema Unctione non solet in scholis communiter discuti, nec tractatus do his Sacramentis a magistris discipulis dictari. Sicut nec de Matrimonio solet communiter apud scholasticos Theologos tractatus insti­ tui, licet apud morales Theologos non mo­ ta disputationes circa illud excitentur. Nos autem cursum scholastic® Theologiæ potias, quam moralis tradere intendimus : et propterea de Eucharistia, et Poenitentia, in quibus quam plurimæ scholastic® quærtfonee involvuntur, in hoc nostro Theologi­ co cursu sigillatim agemus. Quare non mi­ rum. quod «Io Matrimonio , in quo pauca, rd nulla difficultatem novam ingerentia , el ad scholasticam Theologiam spectantia continantur, disputationes non texamus, maxime quia, ut sæpe diximus, semel traiitii aliis tractatibus jam dictis, quæ in toto hoc cursu Theologico continentur , facile cuncta, quæ ad Theologiam moralem queunt, addiscentur, et ex Divo Thoma eruentur. II Ex quibus etiarn fit, ut hoc ultimo » 4 tomo a nobis in lucem edito, nullus alius od ea, quæ in 3 par, D. Thom, post quæstiones do Sacramentis traduntur, deside­ retur. Nam licet Sanctissimus Preceptor, a quæst. 69 usque ad 99, quæ est ultima addilioUum, in quaque liniuntur omnes 'T quæstiones totius suæ summas Théologie®, egerit de pertinentibus ad resurrectionem corporum , et finalem statum , nocnon ct de morte, quæ resurrectionem præcedit, et do judicio finali, quod subsequitur, depræmiis et pœnis resurgentium; nihilominus, quia aliqua ex his, constabunt ex illis, quæ in hoc 1 tomo tract, de visione Dei, et 3 torn. trac, de beatitudine dicentur : et alia ad scholasticas scholas non solent vo­ cari : idcirco a sermone de eis faciendo abs­ tinebimus et in hoc G tomo totus noster Theologicus cursus finietur. 4 * I VII. Duces hujus nostri cursus assignantur, ct si­ mul cur a nostri Complut. Collegii artium cursu non dissidebit, amplius explicatur. 12 In eo tamen, ut jam innuimus, duo semper ante oculos habebimus. Primum quidem, ut vox Sanctorum Patrum, præcipuo vero August, et D, Thom. semper in ipso sonet, et resonet ; semper eorum doctrinam floridam, ct uberem eructet : semper de eorum limpidissimo, et dulcis­ simo fonte bibat, et aquas semel inde bibitas refundat. Non enim profundissimum hoc Theologiæ pelagus, nisi ipsis ducibus transfretaro aliquis poterii. Secundum vero, ut cuncta, quæ in hoc cursu Theologico discutientur, semper sint valde consona ad ea, quæ in suo cufsu artium Collegium Complutenso sacri Ordinis nostri nuper edidit. Cum enim, tam iste, quam illo cursus ox visceribus Divi Thomæ haustus sit, ct viscera 2Ïngelici Doctoris sibi ipsis non contradicant, sed inter se mirabili nexu cohæreant; nec cursus artium, et ista Theologicus sibi contradicent, sed amicabili fœdere, et intimæ pacis osculo se invicem osculabuntur. » 11 •-.r * IVI De simplicitate Dei. icte·, nisi par ens arto : orstensom est antea quod Deus rsi primam cas : impossibile Csl iptor, in Deu iit altqaid io potentia : omne autem corpus pedentia qnia aalinuam in quantam hujusmodi dritaur* rsl in infini torn : impossibile est igitur, Deum eue corpus. Tcrüo : qaia Drus est id, quod est nobilissimum ia eJibus ut cx dic t<> patet impossibile c^t au.cm, —. corp» CSX cobiliSMaium in entibus : qu»a corpus, au est rivom. aut ολο vivum. Corpus autem vivsm raanifeUni est. quud est Debilius corpore non mio \ corpus aslm ARTICULUS L xb3u non xiril m qoautum corpus : quia sic omneex^ti rixeret : op./rltt igitur, quod vint per aliquid aliud, sxat Clntn Dau üt Cvr^u.’ corp» nostrua init per animata, lilod autem, per q.<4 inrt coq ς», est cobdius qua corpus. Impossibile est 1 Ad prunum sic proceditor Videtor. qaotIDeas sit cor· i igitur, Deum ose c.:-rpus. Ad primaai ergo diceaJtnn, quod sicut sapra dictaa pas; carpus eaim est, quod tube: tnaarn diacon: e?L sxra Scnptara tndit nobis >piritua!ia. et divina Mb sed sacra Scripton attribuit Deo trioani dimensionem: linwiitodia bas corporalium. Unde, cum trinam dlmeefo* dicitor ema J.b H : txcehhrcito at, el facie»? yeoftAdw iafenu, ft ^ c/ foara saSitntir çai * id eat, imago : ergu Dcjs est eorpo>. omna penetrantis : ;^r htitudioem vero, supemtaâj» rju> ad omaia, tu quantum scilicet sub ejus ρrotectionetf-*3 Prêtera, omne quod babel partes corporeis est cor­ pus : sed Scriptura attributo Deo paries corporeas : dicitor l cia continentor. Ad scnxMtia, direndum, quod bomo diciinr êssv H enim Job 11 : Si hab'i Sr^kinn at beu : rt ia Psalta. : inugioen Dei. non *ecandnm corpus, sed xcacdco id, Unii Ixnuai wprr julm et deiltta Itoarau feat i.rquikboma aceUit alia animalia : unde sequitur Geno-l, iiieti : trgo Dtas ut corpus. postqtum ibrlum est : Fa*“aiasx Aujuiîmcm ad majtofts, 4 l’raicrra, situs boo eouvenil nisi cocpon : >ed ea, et inniitidiMcM Mlraat. ut pr/rtit pucilu uarit, ctc^ au» ad sitam pcninenL in Scriptoris dica&tur de Deo : dicitor calm luis G; V.di Dj.aa/w irdrateia, et Isaxje 3 : ' cxrrliil aakia homo omnia animalia quantum ad ratioeco, cl istdlectom : unde jecuodnm intcllectom, et rxltoc.ea, Slal ad jtdicaadnn O uttnu : ergo Dens «1 corps*. 5 Prxtaea. nibil potui esse termina^ loahs o qw te! qu^ ’iwl incorpora, Loao est al imaginem Dei. ad fv«, aid sit corpus, vel aliquod corpoream : sed Ad krt.um, dtoeodui, quod partes corporcx attribuasDeas in Scriptori dicitor esse lemrinus local i* . ut ad tar Deo in Scriptorii, rabone suorum actuum sttwsdiD qutn, secundum illad P>xim. : Acceaile ad can.et it/waequamdam iissilitudinem. Sicut actos oculi est videte : mtni. rt ut o gw. secundum illud J creti). 17 : liecedealcs unde oculus dc Deo dicto^siguificat virtutem rjes ad na te b» terra «cnkvlnr : ergo Deus est corps*. denduuj, modo ictriligibih, non sensibili ; ct simile est Sed eoo In est, quod dicitor Joan. 4 : Spin/w etl Deni. dc aliis partibus. Respondeo écenduiu, absolute Deam non esic coipos, Ad quartam, dirrudum. acod etiam n, qux ad sili· quod tnpliater o'tradi potest. jerti-ieot. non attribuuntur Deo. nisi secundum quamdaa Primo quidem. quia nullam corpus uovcl non mutam, simUitudimtB, akot dicitor sedeas propter suam uuofrUt plet indecendo per singula : ostensum est autem supra, bililataa, rt autonritatem, rt stans propter ?oani fortiUquod Deos est primum mos res Immobile : unde anni te­ dincrj ad dtbclbndjm none, quod adversator. sto ru rst, qcod Deus non iM turptu. Ad qui-tam, dicendam, qaod ad Deum uon œccÇW Secundo : quia nteesse est it. qaod e>l primum ens, passibus corporabbus. cum ubique sit : sed aiertd*1 esse io actu, el nullo modo in puUmtu : heel enim in uno, mentis, el etdeta mode ab eo receditur : el sic accensi, •t eodrm, quod exil de patenta in acturo, prias sit polen­ el recessus tub similitudine localis motas designat spr·· ta, quam actus tempore. ^impliciter inani actus pnor esi I toalcia a Iccium. potentia *. quia quod esi in polenta, nou reducitur ια ARTICULUS IL Cognito de aliquo an sit? inquirendum restat, quomodo sit? ul sciatur de eo quid sd. Sed quia d· Dro scire non possumus quid sit, jed quid non sit, non possumus considerare dc Deo quomodo sit, sed potius quomodo non gtf. Ql'.EST. 3, I PART. D. ΤΠΟΜ.. ART. 2r 3 ET 4. ARTICULUS II. Lfrm w Deô iit compositio formée et muletier ? 1 Ad secundam «’< proceditur. Videtur, quod in Deo lit rospoitio forma?, cl materia'. Omno cnim, quod habet uisas, csl compositum ex materia, et fonna : quia ani­ sa est forma corpori» : sed Scriptura attribuit animam Ρλ\ hirodecilur enim ad llcbræos 10. cx persona Dei : Jxtfw M/ra m/u ei fide ririt : quod ri subirareriI re, ii iiiar mee; ergo Deus est compositus cx mUru, et foruu. $ PrrbTW. ira. podium, et hujusmodi sunt pawloncs educti, ut dicitur 1 de anima; sed hujusmodi attritatttor Reo in Scriptura. Dicitur cnim in Psal. : Iralus Itrere Doniw m populum suam; ergo Deus cx materia, rtbrtucM compositus. 3 Praterca, materia est principium indiriduationis : sed Dnj ridrtar esse individuum : non enim de multis præif-Qiar : ergo est compositus ex materia, el forma. Sed arata, omne compositum ex materia, ei forma est evpas quantitas cnim dimcnsha est, quæ primo inbtrrct Mteri» ; ini Deus non est corpus, ut ostensum est : trp Deus atra e>l compositus ex materia, cl forma. Bepoatoo dicendum, quod impossibile est in Deo esso Bticnuu Prino quidem : quia materia est id, quod est in po­ tata : ostensum est autem, quod Deus est purus actus •m habens aliquid de potent ia litate unde impossibile tiLqHd Deus sit compositus cx materia, ct forma. Secuto : quia omne compositum ex materia, et forma, ei perfectura, et bonum per suam formam : unde oportH, $a>j sil bonum per participationem, secundum quod ma(«fia participat formam. Pnmum autan, quod est bonum, (tcptiaua, quod Deus est, non esi bonum per partieipatz.eea : quia bonum per essentiam prius est bono per participationem; unde impossibile est, quod Deus sil αφηΐΒ cx materia, ct fonna. Tertio : quia unumquodque agens agit per suam formam ; sto secundum quod aliquid se habet ad suam formam, «ese tabet ad hoc, quod sil agens; quod igitur primum rd, ct per se agens, oportet, quod sit primo, ct per se Lena : Deus autem est primum agens, cum sil prima msa dkieos, ut ostensum est. Est igitur per essentiam oia forma, ct non compositus cx materia, el forma. Ad primam ergo dicendum, quod anima attribuitur Deo pffiimilirudinem actus, quod enim volumus aliquid nobis, s uuua nostra est : unde illud dicitur esse placitum niae Dei. quod est placitum voluntati ipsius. Ad secandam dicendum, quod ira, et hujusmodi attritaabr Deo secundam similitudinem effectus : quia enim propriam est inii punire, ejus ira punitio metaphorice terahr. Ad tertiam dicendum, quod forma?, quæ sunt reccpli12» ia materia indniduantur per materiam, quæ non po­ test esse in alio, cum sil primum subjectum substans. Foraa vero quantum est de se, nisi aliquid aliud impediat, Nt»i potest a pluribus ; sed illa forma, quæ non est rece|t>Jis in materia, sed esi per se subsistens, cx hoc ipso r^ridaatar, quod non potest recipi in alio, et hujusmodi Ira est Deos : unde non sequitur, quod habeat mate­ ras. Conclusio utriusque articuli est negativa. ARTÎCÜLVS III. L7ri® irf idem Deus, quod tua essentia, tel natnra ? 1 A4 leniam sic proceditur. Videtur, quod non sit idem Ikss, quod saa o seu lia, rd natura; nihil enim est in se '/d essentia, vd natura Dei, qua; est deitas, dicitur w m Deo : ergo videtur, quod Deus non sit idem, quod jn esseatia, vel ualura. Î Praterea effectus assimilalor suæ rausæ, quia omne a^ntarii sibi simile:sed in rebus creatis non est idem KÿpBitffS, quod sua natnra : non cnim idem esi homo, nfd soa hamanilas; ergo nee Deus esi idem, quod sua Contra to Deo dicitor, nuod est vita, el non solum, quot evirnos, ut patet Joan. 11 : suui ria, renies, el rifa. Sicut oulrm se habet vib ad viventem, ib deitas ad Deum ; ergo Deu.·» est ipsa deitas. Hespoodto dicendum, quod Deus est idem, quod sui essentia, vel natura. Ad cujus intellectura sciendum est, quod in rebus compositis ex materia, et fonna nccesie est, quod differant natura, vel essentia, et supposlluin : quia essentia, vel natura comprehendit in so illa bolum, quæ cadant ia diffinitione speciei. Sicut humanius comprehen­ dit in kc ea, qu® cudunt in diffinitione hominis : his enim homo est homo : cl hoc significat humanius, boc scilicet, 3uo homo est homo : sed materia i ndi vi dualis cum acci­ entibus omnibus indiriduanlib )s ipsam non odit in dif­ finitione speciei : non enim cadant in diffinitione hominis In? cames, el hæc ossa, aut albedo, vel nigredo, vel aliqua buiusmodi: unde b® carnes, ha^c ossa, ct accidentia desi­ gnantia hanc materiam >on concludamur in hamanibte; ct lumen in eo, quod est homo, includuntor : unde id, quod esi homo, habet in se aliquid, quod non habet huma­ nius : el propter hoc non est totaliter idem, homo, et huruanibs : sed humanitas significalur, al pars formalis hominis: qaia principia diffinientia habent se formalitcr respecta materi® individoantis : in bis igitur, qux non suut composih cx materia, ct forma, in quibus individnilio non esi per materiam indiridualcm, id r*t per hanc materiam, sed ipsa» form® perse individuantur, oportet quod it.<æ fora® sint supposita subsistentia : unde in eis non differt suppositum, ct natura. Et sic, cum Deus non sil compositus ex materia, el forma, ut ostensum est, ouortrt quod Deus sil sua deilas, sua vita, el quidquid aliud sic de Deo pradicatur. Ad primum ergo dicendum, quod de rebus simplicibus loqui non possumus, nisi per modum compositorum, a quibus cognitionem accipimus, et ideo de Deo loquentes utimur nominibus concrelis, ut significemus ejus subsi­ stentiam : quia apud nos non subsistant nisi composita, el utimur nominibus abstractis, ul significemus ejus sim­ plicitatem. Quod ergo dicitur deibs, vel vita, vel aliquid hujusmodi esse in Deo, referendum est ad diversiblcm, quæ est in acccpbtionc intellectus nostri, el non ad ali­ quam diversibtem rei. Ad secundum dicendum, quod effectus Dei imibntnr ipsum non perfecte, sed secundum quod possunt, ct hoc ad defectum imitationis pertinet, quod id, quod est sim­ plex. el unum, non polesl repræsenbri, nisi per mulb : et sic accidit in eis compositio, ex qua provenit, quod in cis non est idem suppositum, quod natura. Concusio est «affirmativa. ARTICULUS IV. Utrum in Deo jit idem exieutia, el esse ? 1 Ad quartum sic proceditur. Videtur, quod in Deo non sit idem essentia, et esse : si enim hoc sit, tunc ad esse divinum nihil additur : sed esse, cui nulla sit additio, est rs>e commune, quod de omnibus praedicatur : sequitur ergo, quod Dens sit ens commune praedicabile de omnibus. Huc autem est falsum secandum illud Sapientiæ U : /nconimuiticabile nomen liçnie, el lapidibus imposuero g l ; ergo ose Dei non esi ejus essentia. S Pra terea, de Deo scire possumus an sit, ut supra di­ ctum est ; non autem possumus scire quid sit : ergo non est idem esso Dei, et quod quid est ejus, sive quidditas, vel natura. Sed contra est. quod Hilar, dicit in C de Trinitate : Esse non est accidens in Deo, sed subsistens veribs : id ergo, quod subsistit in Deo, est suum esse. Respondeo dicendum, quod Deus non solum est sua essentia, ut ostensum est, sed etiam suum esse; quod qui­ dem multipliciter ostendi potest. Primo qnidem : quia quidquid est in aliquo, quod est prater essentiam ejus, oportet esse causatum, vel a prin­ cipiis essenlbe, sicut accidentia projiria consequentia spe­ ciem, ul risibile consequitur hominem, et causatur ex principiis essentialibus speciei, vel ab aliquo exteriori, sicut calor in aqua causatur ab igne : si igitur ipsum esse rei sil aliud ab ejus essentia, neccsse est, quod «se it lias rei, vel sil causatum ab aliquo exteriori, vel a principiis essentialibus ejusdem rei : impossibile est autem, quod esse «.it causiam bntum ex principiis essentialibus rei : quia nulla res sufficit, quod sit sibi causa esscodi, si ha­ beat esso causatam : oportet ergo, quod illud cajas esse QUÆST. 3, ί PART. D. THOM,. ART. 5 ET 6 rst ilisd ab raseptia m, habeat es*e acutata ab alio. Ror auleta non potest diri de Deo : quia Denti dicimus cmc primam rasram efficicfitero. Impossibile est ergo, qaod ia Deo «it aliud ei«e. ei aliad ejus cs«cnfla< Secando : qaia «se esi actualius omnis fonna*. yc! mtora* : esa enim bonitas rei hauunius signifiaiar ia ocio, firii prout sigiiifiamns eam e*se I q-ortet isilur, qiod ip>aii rompartter »1 r&Acnbam. qua* est aliad ab ipso, siral artes sd potcoiixa : eas igitur m Deo nihil rit poteatule, el osten»ura est supra, acqaitaf, qued n dicendam, qnod substantia? noaee »» sunifiral boc s^lnm, quod est per ** * qmia Lx, qnod est esse, twn rotrst per se esse genus, at gsUtk w, id ot. per se e».*e : quod umen esse ooq est ip»a cjts «^seniia. et ric patet, quod Daas non c>l ia gurtre tu· >Untra>. Ad wvD&dsui dicendum, qacd objectio illa procedit de ■ensura pro»*-rtlosala r banc enim oportet «sien< : hoc antem maxime convenit Deo : ergo Deas est m ge­ nere suLxUuLu?. 3 Praicfta, unraqnMqw Etensnnlir per aliquid sui geoeris, steal losgitadinea per longitudines, ct aaseri per DUBCTQQ : sed Deis esi tneasura oaniaai ubiUalia­ nt», ut patet per Commea ta lorea 10 Meuphts. : ergo Deas est m genere subsiantM». Sed cnnira. genas est pnos secandam tetetlectuco. eo. qeod in genere continrtar : ui oihil eil prius Dra, nec stcumlta res. ner secendra teteftertuiu j ergo Ihrus hàa r>: in aliquo genere. Re*pondc*j dicendia, quod aliqaid ert In gtnrre duplllilcr ; uno modo simpliciter, vt prvtrie, swrat specie?, qxr Btb grtere eooUneotur·. alio modo per reductionem, vicit priacipia, et pnnliooM, steot punctus, et unitas teduranter ad g«ras quantitatis, stent pnneipta : «•citas antea, et ornat» print io reducnaiur ad genus ni habitas : Lcaten antea nuxto Deas r»t in genere. Quod enim non possit esse species alieaja» generis, triabriter «tendi potesL 1’naw qtuden : quia »pecie< corrtlitullof rt genere, et diffrrcalu ; scoper aateai Id, a qoo «unitur diffrienlia constituens speciem, r lubet ad illud unde svnitir »cnas. >kut actas xi potentiam : animal enim «am»ior a citura *msitita ner mod-m coacraiionte. Roe enim dieitar ani­ mal. qacd nataram sen'itiram labet : ratiocale iero saniter a natari iniritectm : qab rrtkmale eft, quod irnluraui iateikctitmn babel : imdlreiirnv} autem compara­ tor xl scnsilnum, *tevt actos «d poteatiaa, et «JmÜitee manifestam «I in aliis : vade cnn Ia Deo non aajon raior petroti a acloi, impossibile cM, quod »11 ia penere tanquam species. Secundo : quh cum esse Dei sil rjas ««eitia, ul vstanam est, >i Deus csscl 1« aliqui) eeuert, uporurct, L'inun in De# uni ati^en acciJtniia 7 1 Ad iexlüQ aio proceditur. Videlar. quod in Deo soi aliqua accdentia. Substantia enim nulli est aeriae··» ai dmier in 1 Physic. : quod ergo io uno esi ideas, *>α potest ία ato e*ae subsum ia; sicut probatur, quod cater toi sii funu s-absUatuiis ignis; qaia in aliis est acca­ dens ; sed sapieutea, sinas, et bajusmodi, qua? ia nobis sani xcidentu, Deo allnbnuDlur ; ergo el in Deo fui acciibfjitij t i Pralera, ia qwld»H genere est unum primam; sralu aatea suat genera ^cctdenUam. Si igiiur prima ii loram gcBcrum non sent in Deo, rrunl multa prima eilra Deu·: quod est ineonimicasSe·] contra ; ociae acci dens in subjecto est ; Deus autem Don potest ose «objeetne : qaia forma simple! nûfl palot «se ^abjectam, at dicit B«. 1 ♦*· QUÆST. 3. i I’Airr. d. «rt raoMliO, cum rit aura prima : undo rchnqulfur, (iM ia Deo collum rtt accident» . . A4 priaora ervo dicendum, quod virlui, ct «apicnlia Ml obdet dKunlur dc Iho, cl dc nubis, ut infra pate­ bit; trade son sequitur, quod accidentia sint in Deu, »ilut krtb. A4 our ha dicendum, quod cum substantia sit prior KrJeaabis, principia accidentium reducuntur in principia IftvtMtiv, ncut in priora, quamvi* Deus non sit primiiru cntcslw in gruere «ubsuniu», sed primum extra urnuo (eus JWpeclu loliu* c^e. Conclusio est negativa. ARTICULUS VII. Utrwn Dtu sit omnino fimplej ? 1 Ad fcplîmoût sic proceditur. Videtor, quod Dens non W ortlta simplex. Ea enim, quar sunt a Deo, imitantur ifSxa : node a primo eido sunt omnia entia, ct a primo NN xut oenis bona : sed in rebus, quæ sunt a DeO, liLI tsl otinioo simplex : ergo Deus non est omnino ÛBpICL 3 Prtlerra, omne, quod est melius, Deo attribuendum di : vd a;.ud nos composita sunt meliora simplicibus : scat corpora ra mixta elementi?, dementi?, cl animalia plantis : ergo κα est dicemlmn, remind, quod Deus sil sit omnino simplex. Sed (vitn est. quod Augu-tinus dicit sexto de Trinitte, φΐ’.-d Deus vere, cl summe simplex est. K^po&leo dicendum, quod Deum omnino esse simfires, nnllrplicitcr potest esse manifestum. Prisa qoideaj per supra dicta in quæslioue : eam enim m Deo aai sit compositio, neque quant ita Ii varum partium. ράαήΜΒ non est, neque compositio forma.·, ct malcriæ, tefte ia eo sit aliud natura, et suppositum, neque aliud ûscaüi : d esse, neque in eo sit compositio generis, ct èief^tix, ntsjue subjecti, et accidentis, manifestum est, ^»4 Deus nullo modo compositus est, sed est omnino Scrasdo : quia omnem compositum est posterius suis aeçrceiiibm, el dependent ex cis; Deus autem est pri­ era css, ni supra ostensum est. Tertio : quia omne compositum causam habet : quæ ah sccoodum se diversa sunt, nou conveniunt in aliçvzl mm, nisi per aliquam rausam adunantem ipsa ; Dfii aulrm non habet rausam, ut supra obtensum est, S3 sil prima causa efficiens. Qurto : quia in omni composito oportet esse potenibm, tt acum, quod iu Deo non est : quia, vel una partium N icfa resperta alterius; xel saltem omnes paries suut ik:t in pokiilia respectu lotius. Qrioio: quia omne compositum est aliquid, quod non «Murat alicui siarum p>nium, cl quidem in lotis dissit-iia partiam manifestum est; nulla enim partium hoβλλ M homo; ncqne aliqua partium pedis est pes. In Irt* terosiiiiiliuni partium, licet aliquid, quod dicitur dc tota, diraiar de parte, sicut pars aeris est aer, cl nquæ χγχα : tainen dicitur dc toto, quod non convenit ixii partiam : non enim si tota aqua ot bicubita, ct μπ t]03 Sic igitur in omni composito est aliquid, quod M «t ipsum : hoc aulem, etsi possit dici de habente tfcsra.qood scilicet habeat aliquid, quod non (St ipsum · >ti in albo est aliquid, quod non pertinet ad rationem & : Umra in ipsa forma nihil est alienum; unde cum Deu sit ipM forma, vel potius ipsum esse, nullo modo ftMptas esse potest. Et Ilxoc rationem langil Hilarius ietriiil dirrns : Dens, qui vinus esi ex infirmis non Otfatur, trqnc qsi lux est ex obscuris coaptatur. λί prira ia dicendum, quod ea. quæ sunt a Deo, imi­ tate/ Deam, «irci eaasata primam causam. Est autem Uei nisus esse ejus est aliud, quam quod quid est, tt rtfra patebit. A4 jctx»lan dicendum, qucxl apud nos composita suut :yfcora rinpllritas; qura perfectio bonitatis erratura· nqu iiiwitar ia wo simplici; *ed in mullis; sed perfectio dmvr bonitatis invenitur in nno simplici, ut infra ostenitir. Conclusio est afllrniativa. TI1OM.. AUT. 7 ET 8. ARTICULUS VIII. Utrum Deu in compositione tn aliorum leniat? ■ 1 Ad octavum sic proceditur. Videtur, quod Deus in com* positionem aliorum volat. Dicit enim Dionys. 4 cap. Cœlcsi, bicrarvh. i Esse omnium est, qui! super esse est deitas : sed rwc omnium intrat compositionem uniascujunquc i ergo Deus in compositionem aliorum venit. 2 Præterca, Deus est forma : dicit enim Augustin, in Serai. lib do Verb. Domini, quod Verbum Dei, quod est Deos, 38 est forma qaædam non formata : sed forma est pars com- Mip positi : ergo Deus est pars alicujus compositi. illud : 3 Prar tcrea, quæcnnquc sunt, et nullo rundo differunt, In prin­ sunt idem : sed Deus, et materia prima sunt, ct nullo cipio modo differunt : ergo penitas sunt idem : sed materia cent prima Intrat compositionem rcram : ergo et Deus. Pro­ Verbum, batio mediar. Quæcumque differunt, aliquibus differenti^ tom. 10. differunt, ct ita oportet ea csm· compositu :scd Deus, ct materia prima sunt omnino simplicia ; creo nnllo modo differunt Sed contra est, quod dicit Dionys. 2 rap. de dic. nom., quod neque neqiic tactus c$i ejus, scilicet Dei : neque alia quoNbuj ad partes commiscendas communio. qurdaiD Pralerra dicitur in lib. de rausis, quod causa prima regit rvgil omnes res praeterquam commiseratur commi compositi. Ad tertium dicendum, qaod simplicia non differant alÎA’iqwibus aliis «liffercntiis. hoc enim compositorum est ;.:n homo enim, cl equus differunt rationali. el irraliunrir111 differentiis : quæ quidem differentia non differunt ampliusUe ab invicem aliis cliffrrcntiis : unde si Hat ris in verbo, non proprie, dicuntur differre, sed direraaesse : unde se­ conda» Philosopham 10 Mclaphys.. diversum absolute dicitur, sed omn- differens aliquo differt : onde si fiat vis in verbo, materia prima, et Deus non differunt, sed sunt diversa se ipsis : unde non sequitur, quod sint idem. Conclusio esi negativa. 1 Ja NOTATIONES CIRCA OMNES ARTIC. HUJUS 3 QÜÆST. 10 Volatione; circa omnes articulai hujus tertia quastionis Diri Thoma. > .1 In primis er^o ex iis, quæ in Proœmio hu­ lls operis diximus, satis constat, cur cursus dc Theologicus a qu. 3 hujus 1 par. D. Tho­ mæ incipiat : el iueo quoad hoc nihil modo dicendum superest. Deinde advertendum est, quod circa quae­ stionem hanc D. Thom. plura possent in du­ bium vocari. Primum quidem, an Deus sit corpus, et compositus ex materia, el forma? Secundum vero, an sit Idem, quod sua essen­ tia. vel natura? necnon. el idem quod sua cxistenlia? Tertium, an sil in genere aliquo? Quartum vero, an sil in se simplex? el an possit in compositionem aliorum venire? Quintum, an In illo sint aliqua accidentia? Sextum, an se ipso individuelur? Septimum denique, an subslantiæ materiales ex materia tanquam ex primo principio suæ individuationis individuentur? Quia ut in Proœmio diceba­ mus. inde probal D. Thomas, Deum se ipso esse individuum, el non ex materia : quia in hoc distinguuntur subslantiæ spirituales a ma- terialibus, quod illæ ex so. istæ vero ex mal?ria, ut ex prima radico indi viduantur. Carienim. quia de primo, secundo, quarto, el quinto, ex Us quæ in tractatu de Scientia, el Volun­ tate Dei dicemus, de tertio ex illis, quæ no­ strum Collegium Complu tense in 3 Physic, tradidit constare poterit, propterva, solum de sexto, et septimo aliquid dicendum restat. At υογο, quia de sexto nulla est specialis difficul­ tas. sed solum de septimo, cl quæ circa illud tradenda erant, consulto a nostro Collegio Complulensi ob instas causas omissum at, idcirco propter illa, quæ in Proœmio hujus operis numero secundo tradidimus, in explica­ tionem hujus quæst. unicum lantum molo tractatum instituemus : in quo dc principio indtviduationis subslantiæ materialis : et acci­ dentium ejus, ac proinde de principio distin­ ctionis pure individualis agemus. Nam soh materia, quæ est principium individualionli respectu subslantiæ materialis, ut ex infra di­ cendis patebit, potest esse prædiclæ distin­ ctionis prima radix, et origo : ut inde etiam colligatur, quomodo Deus se ipso individuetur, et nequeat ab alio per distinctionem pure individualem distingui. tn <1. IRACTATUS TRACTATUS PRIMUS. De principio individnationis substantiae materialis, et accidentium ejus. Ul complete tradatur principium individualionis rerum materialium, placuit in hoc Tractatu discutere, tam de principio indi viduationis subslantiæ materialis, quam acci­ dentium ejus. DISPUTATIO I. Ue principio individualionis subslantiæ materialis, ct accidentium ejus, B Quia substantia materialis dignitate præit >ua accidentia, et ejus individuatio est ra­ dix individuationis eorumdem accidentium : idcirco primo loco de principio individuationis prædictæ suhstantiæ disputa­ mus. DUBIUM I. Utrum forma substantialis se ipsa sit indi· ridua, et primum principium individualioniSf el distinctionis pure indi vidualis totius compositi? 1 Pro tituli intelligentia notandum est cum 5S1 Nazario, I parte, quæst. 3, art. 2, controvers. unica;Gonzalez, quæst. 11,disp.23,num. 12, fa. ct communi Thomistarum schola, quod de pnneipio individuationis subslantiæ mate­ rialis possumus loqui dupliciter : uno modo de primo principio totali, et adæquato, nempe de omnibus essentialiter, et in recto concurrentibus ad constitutionem individui materialis, ut talis, nempe de hac forma, ct Salmanl. Ctirs. thcolcg., tom, I, de hac unione, necnon de hac materia, et unione ejus ad hanc formam : ac proinde in sententia Divi Thomæ, de materia aliquo modo signata quantitate, per quam materia ipsa redditur hxc, ut infra videbimus. Se­ cundo do principio radicali, quod sit prima radix, ad quam ultimate reducitur tota in­ dividuatio. Titulus ergo hujus dubii, necnon et to­ tius disputationis non intelligitur de illo priori, sed.de hoc posteriori principio indi­ viduationis, et distinctionis pure individualis, qua unum compositum ab alio distin­ guitur : quia principium hoc collatum cum omnibus aliis, habet potiori ratione esse primum, et radicale principium, ut ex ter­ minis ipsis constat, et ex infra dicendis amplius patebit. Diximus : Distinctionis pu­ re individualis : quia in præsenti non loqui­ mur de distinctione individual! admixtu distinctioni specifica», et ex ea quoda: ÏÎTH odo ortum ducente : qua ratione hic homo, v. g., et hic equus distinguuntur ; sed de distin­ ctione individual! non habente admixtam distinctionem specificam, atque adeo pure sistente intra latitudinem distinctionis indi­ vidualis. Unde non loquimur de principio indivi­ dualionis inctaphysice sumpto. Tum, quia certum est, quodlibet individuum materiale individuari inctaphysice per suam diffe­ rentiam individualem, el melaphysicam constituentem illud sub specio, ct distin­ guentem ipsum ab omni alio, quod prædictam speciem atomam participat. Tum etiam : quia satis constat, differentiam, sive principium individual© hoc modo sumptum, 3 12 Hr DE PRINC1P. INDIVID. SUBST. MATERIAL., ETC. debere desumi ab aliquo principio physico, quod sit prima origo, primaque radix ratio­ nis individualis metaphysic®, ita ut ad il­ lud ultimate prredicta individual® reduca­ tur : et ita perinde est inquirere de primo principio absolute tali, ac inquirere de pri­ mo principio individuationis materialis in ordine physico çonsideralo. ScOKb. 2 Quare nec Scotus. 2 Sententiarum, dist. Fousts . 3. quæst. 3, nec Fonseca, 5 Metaphysic., cap.G. quæst. 5, sect. 1, punctum difficulta­ tis. qui in lota bac disput. a Doctoribus controveriitur, attigerant, dum disputationem hanc decidentes, solum inquiunt luecceitatem, sive differentiam individualem mcla♦'HI physicam esse principium individuationis. Nam, ut modo dicebamus, controversia, et difficultatis punctum tantum est de primo, el fontali individuationis principio, in quod tota ipsa resolvitur ; ac proinde de pnmo principio, ct nidice physica, ut nuper diceNmi& Addimus nutem In titulo particulam il­ lam. HHrinsrcum, ut per hoc innueremus non fieri In praesenti sermonem de primo principio cxtrinsecq, qualiter causa effi­ ciens, ct peculiariter Deus est primum prin­ cipium individuationis cujuslibeltreatur®. sed de primo principio intrinseco individualionis totius compositi substantialis. Proponitur prima senlentio. 3 Prima sententia asserit, formam sub­ stantialem esse se ipsa iudivlduam. et primum, sive pneclpuum individuationis Nia- radicate principium. Ita Nimphus, 5 MetitfôeL pbvs., disput. 5; Sebastian. Perez. Episco­ pus Oxomens.. 3 de anima, conclusione I : ZiBun. Zimara, theoremate 97 ; Suarez, disput. 5 SjbCT-‘ ^telaphyste., sect. 4. pro qua etiam referuiiroe*. lur i Averro^, 1 de anima. cap. 7 et 3. .hueni. physicor. comment. GO, et lib. 4, comm. 38 ; A vicena, C naturalium, parte I. ΛτκοProba.ur primo. Nam primum, et radicale primorn pr^cipiuin (do quo loquimur) individuatio’ nls, et distinctionis pure individualis com­ positi substantialis debet halære duo : pri­ mum est. esse Intrinsecum Ipsi composito : secundum vero esso maxime proprium il­ lius, ut est /ioc, et individuum : ergo hoc principium erit forma substantialis, et non aliquid aliud. Antecedens patet. Nam sicut piimum principium specificationis ejusdem compositi non potest non esse Intrinsecum, TRACT et maxime proprium illius, ut in sua specie constituti» ita primum principium indivi­ duationis predicli compo-ici debgt intrin­ sece constituere illud in e>se individui, el esse valde proprium ipsius in esse talis con­ siderati. Cunse([uentia autem probatur, el explicatur. Quoniam forma halict has duas conditiones^ ui inluenti constabit, ei nihil a iud, præter illam, eis gaudet, ex eo quod nec accidentia queunt esse intrinseca pnvdicto composito, ut est hoc, el indivi­ duum. alioqui in esso talis non ossei unum per so, ut ex se. ei ex infra dicendis magis patebit : neque materia, licel sit intrinseca composito, potest essft maximo propria il­ lius : siquidem eademmot, quæ nunc constilait unum individuum substantiale, po­ test slatim aliud constituere. . g 4 Confirmatur primo. Nam illud est primum, et radicale principium individua­ tionis compositi substantialis, quod est pri­ mum principium respectura illius elpro · ptereaD.Thom., quæstimte unica de anima, b.r^ artic. I ad secundum, dixit : unumquod­ que secundum idem habere csîc, et indi­ viduationem : ergo forma habebit rationem predict! principii. Patet cun=cquentia. Quia sola forma esi primum, et radicate principium existendi. et ideo materia non habet ex se propriam existentiam. sed so­ lum ratione formæ, ul in libro Physicor., disp. 3, num. 70, nostri Complui. do-Caxjiz. cent. Confirmatur, ct explicatur secundo. Quia Caaliqnid esse actu primum principium individuationis, ac proinde distinctionis indivi­ dualis. supponit esse primo ens in actu : ergu ratio talis principii soli funnæ substantiali conveniet. Antecedens patet. Quia sicut e^se utcumque principium ahcujus supponit entitatem principii, ita esse primo in acta pr ncipium. supponit ilkd il esse ens cnsj»rimo nrirno in iu netu. Consequentia vero probatur. Quia ma· teria quantum est ex se solum est ehs in po­ tentia. ex eo quoti solum habet esse puram potentiam : forma vero sola est, quæ primo est ens in actu, quippe quæ sola est secun­ dum se, et essentialiter actus, sicut sola ma­ teria e-t essentialiter pura potentia. 5 Secundo, et principaliter. Nam primum e* et radicale principium unitetis’spocillcœ est sola forma : ergo etiam individualionte. αμϊ Antecedens communiter recipitur a Philosophis, et Dialecticis, et constat ex iis, qu® nostri Complui, in Logica, disput. 5, num. 75, asserunt. Consequentia vero probaturNam ideo unitas specifica compositi sub­ stantialis I. DISP. I. DUB. L Mantialie sumitur a forma, ut α primo* et radical! principio, quin licet nequeat dari fine materia, nihilominus presupponit rain» ut quid potentiate, et indifferens : forma autem tollit pradictam indifferen­ tiam, tribuitque ultimum complementum rssculiale, ct specificum : ergo cum eadem forma tribuat ultimum substantiale comple­ mentum composito substantiali, ut est hoc. et individuum (et propterea Aristot., Ide anima, capite 1, dixit formam esse, quæ constituit hoc aliquid) pnesupponatquo ma­ teriam, ut quid potentiate, et indifferens, consequens erit, ut sit etiam primum, et radicate individuationis principium. Tffim 0 Tertio. Nam hæc determinata forma non respicit hanc determinatam materiam, ita, ut in ea solummodo possit, quantum est ei vi ipsius naturaliter recipi : ergo non est fere, et individua ratione illius, sed ratione sui : ergo ipsa erit primum; ct radicate principium individuationis totius compositi. Hæc ultima consequentia patet ex priori. Quoniam ideo forma? posset denegari ratio prædicli principii primi, ct radicatis, quia ipsa non esset individua ratione sui, sed ratione materi® : ac proinde materia debe­ ret e-se prima individuationis radix. Prima vero consequentia ex antecedenti constat. Nam si forma esset individua ratione mate­ ris. et non ratione sui : tunc ideo forma esset hrc, quia petit recipi in hac determi­ nati materia, et non in alia : ac proinde si iHiilemmet forma naturaliter potest recipi in alia, signum est. eam non esse hanc, ct individuam ratione materiæ, sed ratione sui. Antecedens autem probatur. Tum quiacademmet determinata materia, quæ est sub forma embrionis, est postea sub forma ani­ malis, verbi gratia, equi : ergo etiam eademmet forma quæ nunc est in hac mate­ ria. posset quantum est ex vi form® esse in alia materia : quia actus, ct potentia secun­ dum id, quod quantum est ex se habent,, debent sibi mutuo correspondere. Tum etiam : quia si hæc‘anima, v. g., equina, tânlum esset apta ex se ad informandum hanc numero materiam, tunc omnes animæ equino», j|uæ possent illam numero ma­ teriam informare diversis temporibus, haberent inter se aliquam convenientiam realcm. quam non haberent cum animabus equinis informantibus alias materias : quia omnes ill® haberent aptitudineni ad infor­ mandam hanc numero materiam, quam ali® animæequin® informare non possent; atque 13 ita sub conceptu specifico posset dari conce­ ptus objecti vus substantialis, ct communis mullis individuis illius speciei, et non aliis, quod videtur absurdum. 7/ Confirmatur. Quia si eadem numero for- Conma substantialis diversis temporibus infor- ürmatar· met diversam materiam, tunc compositum indo resultans esset idem numero, ao illud, quod prius ox nlia materia, et eadem forma constabat; ergo signum est, formam esse primum el potissimum individuationis to­ tius compositi principium, ad cujus varia­ tionem. vel invnriationem individuatio pre­ dict! compositi variatur, vel manet eadem. Consequentia non indiget probatione. Ante­ cedens nutem probatur. Nam propterea in resurrectione generali resurgent singuli homines cum sua unitate numerica, quia licet sorte contigerit, quod duo habuerint eamdem materiam, et hæc uni tantum ox il­ lis tribuatur, ut contingit in iis, qui carni­ bus humanis aluntur; nihilominus cuique tribuetur sua propria anima rationalis, et hæc trahet quamcumque materiam ad suam propriam unitatem. 8 Quarto. Nam si ob aliquam rationem forma non esset primum principium inditi· QuarIom* duatiortis, et distinctionis pure individualis totius compositi, maxime, quia forma ipsa limitatur per materiam : at hæc ratio est nulla : ergo, etc. Major videtur perspicua. Quoniam cum differentia individualis sit ex se iimitativa, et determinative rationis spe­ cific® provenientis ab ipsa forma, optime colligetur prædictam formam non esse pri­ mum principium illius, si non habet ex so limitari : sed a materia, ut a primo princi­ pio limitanda est. Minor autem probatur. Nam alioqui nec materia, ac proinde nihil aliud posset esse primum principium pre­ dict® individuationis. Nam sicut materia li­ mitat formam, ita forma materiam, ct sic de aliis ad individuationem concurrentibûs, ut ex se, et ex iis. quæ Divus Thomas, 1 D.Thon. part., quæst. 7, docet, salis constat. Ultimo. Quia saltim anima intellectiva uiest u se ipsa individua, et primum indivlduationis principium : ct propterea D. Thom., 2 contra gentes, c. 75, in solutione primæ rationis, etc. 81, ait, quod sicut tweanimæ intellectivæ non causatur per se a materia, ita neque ejus unitas, aut indivi­ duatio. - •a * $ Γ Wa η i; S' il a? DE PRINCIP. INDIVID. SUBST. MATERIAL., ETC. •ft id est forma, quæ constituit speciem : lure autem est materia, gux est individualionis principium : guxrungue contrarictates sunt Sententia Aristotelis, cl D. Thomæ magis in ratione, id est, ex parte formæ, faciunt placet. differre secundum speciem. Hix vero gux sunl ex parte materix, gux sunt propria indivi­ Cttdu9 Dicendum tamen est, formam substandui, quod est acceptum cum materia, non tialem non esse se ipsa individuam, ita ut faciunt differre secundum speciem. sit primum, et radicale principium indivi­ IO Et hoc ipsum etiam docuit Sanctus hthar dualionis, et distinctionis pure individualis Doctorsecundo contra gentes, capito 93. ratam respectu sui, quam totius compositi : tione secunda, his verbis : Quxcungue sunt D.Tfea. ac proinde ita, ut in eam ultimate tota indi­ idem specie, differentia autem numero, ha­ viduals, et distinctio prsdicta reducatur. bent materiam. differentia autem, quæ ex forma procedit, inducit diversitatem speciei : Ita Aristot., 5 Metaphysic., cap. 6, in fine : ubi, inquit, distinctionem individuorum in­ (pix autem est ex materia, inducit diversita­ tem secundum numerum. Idem etiam docet tra eamdem speciem provenire.ex divLibiProtoiar litate materne. El lib. 12, cap. S. asserit, prima parte, quæst. 50. artic. 4, de ente, 1^“°* quod ea, quæ sunt multa numero, habent el essentia, capit. 6 et in 2 distinet. 3, quæst. I, artic. 4, ubi» ut redderet ra­ Aristot materiam : et ex hoc concludit, primum tionem, propter quam Angeli non possunt motorem esse unum non solum ratione, sed distingui solo numero, hoc ipso, quod sint etiam numero : quia cum sit actus, non ha­ bet materiam. Si autem forma substant aiis immateriales, sic inquit : Si enim immate­ riales ponuntur, eum nulla forma, vel na­ esset se ipsa individua, ita ut haberet ratio­ tura multiplicet numerum, nisi in diversi­ nem primi, et fontalis principii individua­ tate mnterix. oportet, quod forma simplex, lionis, et distinctionis individualis. tam et immaterialis non recepta in aliqua mate­ respectu sui, quam totius compositi, tunc ria sil una lanium. Unde quidquid est extra ex ea potius quam ex materia, et divisibilieam, est ulterius naturx, eo quod distet ab to tate ejus proveniret distinctio numerica. Et secundum formam, non secundum malerMe similiter loquens ArutOtel. de materia phy­ principium, quod ibi nullum est. Et tandem sica. ut ex contextu constat, el bene ostenhanc eamdem doctrinam sæpissime repetit Noar. dit Nazarius. I part., quæst. 50, art. 4, conD. Thom., ut conflabit ex locis num.43 Fctnra. troversia 1 ; Ferrara. 2 contra gentes, cap. 93. ratione secunda, non recte inferret pri­ referendis. Unde tam Aristotelem, quam mum motorem non posse numero multipli­ Angelicum Docto rem sequuntur commu­ niter ejus discipuli, et plures alii, quos cari. ex eo, quod non haberet materiam physicam, scilicet materiam primam, ulex num. ii referemus. contextu constat : siquidem si semel forma substantialis est se ipsa una numero, ita ut tam sibi, quam composito sit prima ratio Explicatur sententia Aristotelis cl D. Thomx unitatis, et distinctionis pure numericæ. ct prima pro ca ratio discutitur. poliori ratione hoc haberet respectu sui for­ ma completa, et per se subsistens, qualis est primus motor. 11 Sed quia assertio indiget aliquali ex­ Probata r Idem etiam asserit Philosophus. 10 Meplicatione. propterva antequam | robetur. secando taphysic., texi, 25. ubi assignans primum, breviter explicanda est. Etenim in ea con­ ex AriHoL et fontale principium unitatis» et distinctio­ sulto addita est particula illa limitans, sci­ nis specifice, et individualis. inquit, for­ licet : Ita ut sit primum, et radicale princi­ mam esse primum principium unitatis, et pium distinctionis pure individualis tam distinctionis speciiicæ; materiam vero dis­ respectu sui, etc. Ut per hoc denotaretur, tinctionis individualis, et ita inquit : Quo­ in ca non negari, quin forma se ipsa, et per suam intrinsecam entitateài sit proxime niam hxc quidem csl ratio, hxc autem ma­ teria .· quxeunque quidem in ratione sunt individua : siquidem se ip>a, et per suam conlrarictatcs, specie faciunt differentiam : intrinsecam entitalem. habet proxime, et immediate respicere hanc materiam, et qux vero in conceptu cum materia, non ftiü.Ttoai. ciunt. Quæ verba sic explicit Divus Tho­ non illam, et ratione hujus habitudinis est immediate. et proxime singularis. ScJ mas ibidem, leci. 11 : Quia in composito est materia, d forma, Inrc quidem csl ratio. quod negamus, est, praedictam formam ha­ bere TRACT. J, DISP. I, DUB. I. bore λ se ipsa, ut a primo, et radicali prin­ cipio esse individuam, aut individuam com­ positum : ac proinde totam hanc rem aliunde, ut a prima fonte, et radice origi­ nem trahere. Et licet assertio sic explicata, satis effi­ caciter probetur ex secunda illa ratione Divi Thomæ, quam dubio sequenti, numero 52, adducemus ad probandum materiam signatam quantitate, esso primam radicem individuationis jam dici®, nihilominus in hoc, et sequenti eam duplici alia ratione ostendemus. lahtir 12 Kalio autem prior, et fundamentalis a<^ucw cst a Philosopho, et Angelico Doteh- ctore locis citatis, quæ potest sub hac forma proponi. Quoniam unitas, et distinctio isi proveniens a forma, ut a primo, et radicati dtJL principio, est unitas, et distinctio speci’ fica : ergo non est unitas , et distinctio pure individualis, de qua sola loquimur : ac proinde forma non erit primum, et fon­ tale principium unitatis, et distinctionis precise individualis. Hæc secunda consequeolia ex priori aperte sequitur. Prior ve­ ro ex antecedenti. Antecedens autem, prae­ terquam quod est expressum Divi Thomæ locis citatis, potest probari, ex eo, quod unitas, et distinctio specifica est unitas, et distinctio formalis, quia est distinctio se­ cundum essentiam, quæ est quid formale in unaquaque re : unitas vero, et distin­ ctio numerica est unitas, et distinctio ma­ terialis : ergo cum distinctio, quæ provenit a forma, ut a primo principio sit formalis, non vero materialis, quippe cum hæc oria­ tur a materia, ut a prima radice, fit inde, ut unitas, et distinctio proveniens a forma, ut a prima radice, sit unitas, et distinctio specifica. Enw |3 Quæ ratio est adeo efficax, ut ea recte exPcnsA facile corruant omnes evasiones, quibus adversarii illi occurrunt. Nam in primis aliqui respondent, non omnem uni­ tatem, el distinctionem provenientem a forma, esse formalem. Nam sicut duo actus, et forma·, aut duæ animæ. rationales possunt distingui, ut actus, et formæ, et nihilominus illa distinctio non est formalis, . sed materialis : et similiter duo Angeli, qui sunt formæ separat® nihil habentes de materia, distinguantur individualiter, ita possunt aliqua distingui penes formam, et ratione illius, non tamen distingui forma- I I inspecta repugnat unitatem, et distinctio­ nem provenientem a forma, non esse for­ malem, ac proinde specificam. Quod qui­ dem sic declarari, el explicari potest. Quia distinctio proveniens a materia, quatenus materia est, et ut a primo, et radical! prin­ cipio. non potest quatenus ab illa provenit esse formalis, sive specifica : ergo nec dis­ tinctio proveniens a forma, quatenus for­ ma, tanquam a prima radice poterit esse materialis : sed necessario debet esse for­ malis, et consequenter specifica. 14 Consequentia ex paritate rationis videI tur constare, et similiter exemplo distin­ ctionis provenientis ab albedine, aut calore : quæ quia provenit ab illis, ut talibus, non potest non esse in ratione albi, aut calidi, ex eo quod hi effectus sunt proprii effectus formales albedinis, aut caloris : sicut pro­ prius effectus formalis formæ substantialis est tribuere esse formale substantiale. Ante­ cedens est Divi Thomæ loco citato ex 10 D-Thom. Metaphysic., lect. 11, ubi sic inquit : Unde si quæratur ut mm materia faciat diversa specie aliquo modo? Videtur quod faciat : quia hic equus ab hoc homine est diversus specie, et tamen manifestum est, quod ratio ulriusquc est cum materia individuals, et sic videtur, quod materia aliqualiter faciat dif­ ferre specie. Sed tamen manifestum est, quod hoc non contingit propter diversitatem mate­ ria· : sed quia contrarictas est cx parte for­ mæ : sic igitur apparet quod contrarictas, quæ est ex parle ipius formæ, facit differre specie, non autem illa, quæ est ex parte ma· teriæ. El deinde idem antecedens suaderi potest. Tum ex eo, quod effectus non po­ test esse ultra suam causam, atque adeo unitas, et distinctio formalis nequit prove­ nire. ut a prima radice, nisi a forma. Tum etiam ex eo, quod in substantiis materiali­ bus, licet ratio generica posset provenire a materia, secundum id, quod prædicta ratio habet de potentialitate, et materialitate, non tamen secundum id, quod relinet de actualitato, et formalitate : quandoquidem secundum istam rationem provenit a forma substantiali, quatenus tali : ergo signum est, quod esse, aut distinctio formalis ne­ quit provenire a materia quatenus tali. 15 Confirmatur, et explicatur. Quoniam Coofiraliud est, quod di.-tmctio exerceatur in for- n,al“r mis : aliud vero, quod proveniat ab ipsis «piiformis, quatenus talibus. Sicut aliud est, possunt diflurrn nuterialitor. licet sim actus, et forints, quia individuantur per materiam, unquam per primum, ct radicale principium sum indivi* duationis. Undo licet illa distinctio exerce* cur in formis substantialibus, non tamen provenit ab illis : et ita potest non esse for­ malis, ct specifica, sed nuiteriiilis, el pure individualis. 17 Neo etiam secundum exemplum de Ai i£".b duplici Angelo, ratione suarum differentia­ rum individualium numeriee distincto, ali­ quid probat. Tum quia, ut infra dicemus distinctio, quæ est inter duplicem Angelum ratione suarum differentiarum individu*burn, non est distinctio pure individual^! et a differentiis pure indi vidualibus orta ; quia in eis unitas, et distinctio specifica, el individuilis non distinguuntur virtualitar, aut cum fundamento in ro. sed solum ex parta nostri modi concipiendi : ut in tra­ ctatu de Angelis Deo dante dicemus. Et ili illa ipsissima (ut sic loquamur) distinctio individuals, est distinctio specifica, ac proinde potest, ct debet oriri a forma, qua* tenus forma : in præsenti autem non lo­ quimur, ut jam tetigimus, nisi de unitate, et distinctione pure individuali. quæ hoc ipso quod talis, debet esso materialis, et a materia provenire. ΑΓ® Tum etiam : quia adhuc gratis admis­ so. quod in Angelis distinguatur virtualiter eorum differentia, indi vidualis a dif­ ferentia specifica, nihilominus hoc non enervat vim nostro rationis, ut ex iis, quæ infra numero 5G et 57 dicemus, amplius constabit : ubi rem hanc testimoniis Divi Thomæ elucidabimus. ■· I Ex quo etiam corruet alia solutio ab ad­ versariis adbibita ratione Divi Thomæ : sci­ licet differentiam provenientem a forma e>Ae formalem, et specificam, quando oritur ab ea, secundum id, quod formale est in ipsa : non vero quando procedit ab ilia sncundum id, quod est materiale in ea, quam­ vis utrumqan sit proprium talis form©, et conveniat ipsi, quatenus tali. Craterum. quia individuatio totius compositi debet provenirn a forma substantiali, secundum id, quod est materiale in ipsa, non vero secundum id. qùod est formale, ideo distinctio prove­ niens a forma, secundum hanc rationem, scilicet, secandum differentiam in di vidua­ lem. seu hæcceitatam ipsius potest esse materialis, et numerics. non vero formalis, et specifica. Ex dictis ifritar bme evasio, non minus, Carri quam TRAGT. I, DISP. J, DUB. 1« quain prrecedena corruit. Quod, ut melius intclligalur, recolendum est in memoriam id, quod num. I dicabamus, scilicet ictao non fieri sermonem de (Jiffomntia individuali, sou do rationu materiali, aut princi­ pio individuation te muUiphysico sumptis, salito individuationn, seu ratione materia­ li, ct principio iiidividualionte physico accupiii, quuniam qmevte ratio melaphysica debet fundari in enuntio physica, et phy­ sice accepta, uh ouque. ut a prima radico 'dtisumi. W* IS Hine ergo major expensio rationis Db Vi Thomæ, per quam pr.odicta oyasio ovanescit, desumitur. Nam, vol forma substantUkitodW physica accepta, et secundum, quod o ipsam, quod physice sit materiale, sed quidquid in ea reperilnr. est physice quid formale, ut quod. Si vero primum asse­ ratur, ergo illud materiale, quod est physicnulo. debet oriri, tanquam n prima radice Λ materia : ac proindo licet exerceatur, ot reperiatur in forma ipsa.substantiali (de qua sola in hoc dubio loquimur) non debet proveniro ab illa, sed a materia ; quando­ quidem. sicut esse formale, et physice tale, nequit aliunde, quam a forma provenire, ita wso materiale, quod physice habet ratio­ nem tilis, nequit ab alio tanquam n primo principio, nisi a mutoria ordinem ducere. Cafr19 Confirmatur, et explicatur ex iis, quæ ■£·*· nuper dicebamus, in hac tamen forma expensis. Quoniam hoc ipso, quod in subitantiis materialibus reperiatur aliquid ma­ teriale, et metaphysicum respectu compo­ sitionis motaphysicæ. scilicet genus, non potest non prout quid materiale est, oriri Unquam a prima radice nb ipsa materia, non vero a forma, ut ex Aristot.et D. Thom. et ratione efficaci in Logica, disp. 5, num. 7ô, ûajîiî. et deince s nostri Complut. ostendunt : ergo hoc ipso, quod in forma substantiali, nec non, el in composito ex illa consurgen­ te rpperiatur aliqua alia ratio materialis in ordino metaphysico. scilicet differentia pu­ 17 ro individualis talia fornue, et compositi, ab alio ejusdem speciei, non poterit non pre­ dicta differentia oriri, ut a primo principio •i materia, non vero ab ipsa forma ; atque adeo quævte differentia orta α forma, quate­ nus Uli, ut a primo principio physico, iq quod miis effectus ultimate reducitur, debet oriri ab eadum forma, secundum quod phy­ sico dicit cw formale, ut quo : et conse­ quenter non potest non talis differentia essu simul formalis, et specifica. Confirmatur undem. Nam licet forma conflrmateriali» habeat in sorwc materiale, modo a nostris Comptuum*. in I ot 2 Physic, tacto, et similiter materia : attamen facta collatione inter utramque, tunc primus (ut sic dicamus) fons materialitatis prædiciæ forma) est ipsa materia, non vero e contra : ergo signum est, quod totum «« materiale forma: substantialis, et compositi, ac proin­ de differentia individuals utriusque, debet a materia, ut a prima radico oriri. Conse­ quentia videtur legitima. Antecedens vero probatur. Nam hæc çqusalis est vera ; Quia forma educitur a maleria, fima iKudcl secundum suum 'esse ab illa, ideo pr^rdic(a forma esi materialis ; non vero e converso. Quia cum esso materiale sit esse potentiate, ex eo, quod opponitur actualitati, et formalitati, debet provenire, ut α prima radice, a primo hujus generis, scilicet a prima, et pu­ ni potentia, nempe a materia, juxta illud Aristotelicum axioma : primum in unoquo­ que genero est causa eorum, quæ sunt post in illo genere. § IV. Proponitur secunda ratio pro AristoleUca, ct Thomislica doctrina, 2Û Secunda, et principalis ratio pro asser­ tione, per quum procédantes solutiones adhibilai pnecedenti rationi, magis eliduntur, potest ad hanc formam reduci. Quoniam forma ex natura sua subsistens, omnino se­ parata a materia, ut a receptivo, non potest esso nisi ima numero, seu non potest non hahero plene teunn speciem,,ao proinde non poterit in ea assignari aliquid melaphysico, aut physica materiale, ratione/cujus sit ra­ dix distinctionis pure individualis a quavis alia : ergo hoc ipso quod aliqua forma sit talis conditionis, ut possit numero multipli­ cari, ot esse principium aliquo modo individuationis, ac multiplicationis compositi, ac proinde esse in ea aliquid materiale phy- ί 18 DE PKINCJP. INDIVID. SUBST. MATERIAL., ETC. sice, aut metaphysics, ratione cujus queat in utroque online esse aliquo modo princi­ piem distinctionis pure numeric.!·, el indi­ viduals, debet hoc oriri tanquam ex primo principio, ex eo, quod forma illa non est omnino separata a materia, ut a receptivo; sed ducit ordinem ad illam, ut ad receptivum, et primam rationem, ac radicem talis multi· | plicationis, et distinctionis individual^ pure individualis, ac proinde prædictum recepti­ vum eritpnma ratio talis- multiplicationis, Sicut, quia visus est talis, quatenus respicit visibile, propterea visibile esc prima radix, et origo cæterorum, quæ ad ordinem visi­ bilem spectant : et ideo hæc causalis est vera, et a priori : Quia datur visibile, ideo datur visus, el visio. Antecedens patet in Angelis, qui ex eo, quod sunt formæ ex se subsistentes, et omnino separatae a materia, ut a receptivo, habent omnia, quæ in eo­ dem antecedenti referuntur. Potestquo hoc ipsum explicari exemplo albedinis adducto a Divo Thoma. 1 part., quæst. 50, artic. 4, quæ non posset esse nisi una numero, si es­ set a subjecto tam actu quam aptitudine se­ parata, ita ut nullo modo ad illud habitudi­ nem importaret : quia eo ipso non haberet unde multiplicaretur secundum nume­ rum. I Prima vero consequentia ex antecedenti videtur aperte sequi. Nam quoties negatio est causa adæquata negationis, toties affir­ matio est etiam causa adæquata a formatio­ nis : et ita si negatio multiplicationis pure individualis ahcujus forma·, atque adeo quod tantum possit esse una numero, colli­ gitur adæquate ex carentia materiæ, et re­ ceptivi,‘non est cur multiplicatio pure indi­ vidualis ipsius, ac proinde, quod sit in alia aliquid materiale, ratione cujus possit sic multiplicari, et psse aliquo modo principium similis multiplicationis in toto composito, non colligatur tanquam ex prima radice ex positione materia·, et receptivi talis formæ, seu ex eo, quod forma habeat materiam, et receptivum, in quo recipiatur. D.Thom. 21 Quæ ratio desumitur ex D. Thoma, lo­ co citato, et 1 part., %quæst. 41, art. 6, e qwest. H,art. I. necnon quært. 75, art. et 3 de anima, lect. 8, quam ipse ex Aristot. ibi­ dem text. 8, sub his verbis deprompsit : Na­ tura speciei individuatur per materiam, unde principia individuantia, el accidentia indi­ vidua sunt prxtcr essentiam speciei : et ideo contingit sub una specie inveniri plura indivi­ dua, qua· licet non differant in natura spe­ ciei, differunt tamen secundum principia in­ dividuantia : ct propter hoc in omnibus habentibus formam in materia non est omni­ no idem, ct res, ct quod quid est ejus : Socra­ tes enim non est sua humanitas. In iis cero, qu.r non habent formam in materia, sicut sunt forma· simplices, nihil potest esse prater essentiam speciei, quia ipsa forma est tota es­ sentia, et ideo in talibus non possunt esse plu­ ra individua unius speciei, nec potest in eis differre res, et quod quid est ejus. Potestque tota hæc ratio magis elucidari e»^ex eodem Sancio Doctore. Quoniam individua ejusdem speciei conveniunt in perfectionc intrinsece spectante ad essentiam specificam, ita ut cuncta illa perfectio refe­ riatur in eorum quolibet, ct solum discri­ minentur in diversis modis substantialibus habendi eam : sed ubi natura specifica est ex natum sua subsistens, et omnino, seu tam actu, quam aptitudine separata a mate­ ria, et a receptivo, nequit dari pluralitas, aut diversitas modorum habendi eam : ergo nec pluralitas, et distinctio individuorum : ac proinde quoties hæc datur, signum est, formam constituentem talem naturam non esse omnino separatam a materia, et rece­ ptivo, sed esse multiplicabilem numero per ordinem a l diversas materias, et receptiva, tanquam ad primas radices talis multiplica­ tionis. Hæc ultima consequentia patet ex priori, et ex nuper dictis. Prior vero ex utraque præmissa etiam liquet. Minor autem, in qua est difficultas. potest sic explicari, et probari. Quoniam ad diversitatem illorum moJorum desideratur, quo 1 singula ex illis indivi­ duis participent naturam specificam limi­ tate, id est non adæquate, et quantum par­ ticipari potest ex parte modi participandi : alioqui nequirent illi modi esse inter se distincti, et inæquales : sed ubi natura spe­ cifica hibet esse omnino separatam a mate­ ria, nihil reporteur, a quo valeat hujusmodi limitatio provenire : nam cum unumquod­ que limitetur per suum oppositum, ut actu* per potentiam, oportet limitationem, et coarctationem actus, qualis est natura speciiica respectu individuorum, fieri etiam per oppositum, scilicet per potentiam, aut ma­ teriam : ergo neque poterit ibidem reperiri multiplicitas præ lictorum motorum. Sed circa hæc videantur ea, qua* de limitatione potentiæ per suum actum nostri Complut. tenses in libris Physic.f disput. 9, num. 15 et 16, «locent, necnon et ea, quæ infra num. 28 dicemus. Conii nuatur, et explicatur tandem. Cafe· Quoniam » TRACT. I. DISP. I. DUB. I. Quoniajn ipsum ew, sen ipsa oxistontia per so subsistens non potest esse, nisi una tan­ tum numero : quoniam est omnino irrecepta, et ex consequenti illimitala ; et propterea. quia natura divina est sua exislentia per se subsistens, nequit numero multipli­ cari : ergo eadem ratione quævis forma om­ nino irrecepta nequibit numero multipli­ cari : et per consequens, si quæ forma potest numero multiplicari, et inadæquale participari ratione diversorum modorum individualium participandi illam, hoc illi pro­ veniet ex subjecto, et receptivo, ratione cujus limitatur et coarclatur, ne adæquate, et quantum haberi potest ex parte modi ha­ bendi. habeatur. Hæc secunda consequentia ex priori iperte sequitur. Prior vero ex antecedenti, ut intuenti patebit. Unde propter hanc ra­ tionem Angelicus Doctor multoties asserit, quodlibet individuum naturæ Angelica? ha­ bere infirmitatem intra suam speciem : et ita non posse dari aliud intra illam. Quo­ rum verborum non est sensus, quod intra latitudinem illius speciei possit ita esse per­ fectum, ut habeat perfectionem positive infinilam (quo pacto Scotus, et alii San­ ctum Doctorem interpretantur) sed solum, quod habeat naturam specificam infinite negative ex parte modi habendi eam, hoc est, adæquate, et sine determinatione ad aliquem modum, modo dicto limitatum, participandi illam : ex eo, quod non habet formam receptam in materia ; et proprium est materiæ, quod sit radix prædictæ limi­ tationis, ct multiplicationis individualis. Et ita quoties forma distinguitur pure individualiter ab alia, non potest non talis distin­ ctio. atque adeo, et individuatio, a mate­ ria, et receptivo, ut a receptivo radicali ei provenire. 23 Nec refert si objicias, quod differenti® specific® in formis per se subsistentibus, et omnino separatis a materia, quales sunt Angeli, habent esse limitatas secundum se, et limitare, et contrahere naturam genericam : ergo pari ratione erunt dabiles in illis prodicti modi individuals, qui secundum re, et ex propriis sint limitati, ac proinde idonei, ut limitent, et determinent naturam specificam, licet sit omnino separata a ma­ teria : et per consequens in iis naturis, quæ habent formam in materia, non orietur dis­ tinctio modorum individualium, et limita­ tio eorum, a materia, in qua prædicta forma recipitur,tanquam exprimo, etradicali prin­ cipio limitationis, et individualionis illius. 19 Respondetur enim concedendo antece­ Diluitor. dens, et negando utramque consequentiam, et ratio disparitatis est. Quod differentiis specificis potest in Angelis assignari suffi­ Disparit. ciens radix, seu fundamentum suæ limita­ tionis, scilicet propria essentia actualis eorumdem Angelorum, ex eo, quod praedictis differentiis competit, ut sint formales ct actuales, sicut essentia Angelica. Cæterum respectu praedictorum modorum, seu diffe­ rentiarum individualium, nequit simile fun­ damentum dari : quia competeret illis esse limitatos per modum materi®, et potenti®, ut ostensum est; et eadem natura specifica omnino separata a materia, ac proinde non includens formam receptibilem in potentia materiæ, nequit esse radix, aut funda­ mentum limitationis adeo divers®. Elu­ Potestque hæc eadem disparitas magis elucidari, ex eo, quod, ut modo innueba­ cidator dis­ mus, differentia specifica in Angelis ideo parius. est conceptibilis, ut limitans, et contrahens gradum genericum, quoniam coarctat illum per modum actus, et form® : ac proinde potest concipi, ut recepta in eo, et actuans ipsum, ut ex se patet. At modus, seu diffe­ rentia individualis, nisi habeat esse mate­ riale, seu a materia, aut receptivo desum­ ptum, non est conceptibilis, ut coarctans naturam specificam : nam cum conferatur cum ea tanquam cum actu, et forma, ne­ quit illam limitare, nisi per modum poten­ ti® passivæ, aut tanquam conditio ipsius, seu tanquam aliquid se tenens ex parte materiæ. et receptivi, ab coque ut a prima radice ortum ducens : ut ita salvetur, unumquodque limitari per suum opposi­ tum, ut actum per potentiam, sive per ali­ quid a potentia, et receptivo, ut a primo principio originem trahens. § V. Diluuntur argumenta primx sententia prêter ultimum. 21 Ad primum concesso antecedenti, ne­ Ad ganda est consequentia. Et ad probationem primum. negandum pst formam substantialem, ut est Aar, esse maximo propriam compositi, ut est hoc, quandoquidem forma est /»ze, ratione materiæ : ac proinde est propria to­ tius compositi ratione ejusdem materiæ, ut est h.rc : et ita materia, ut b.rc, erit maxi­ me propria prædicti compositi, quatenus hoc. juxta illud Aristotelicum axioma : Pro­ pter quod, unumquodque tote, el illud magis. DE PRINCIP. INDIVID. BURST. MATERIAL., ETC. Undo falsum en id, quod ibidem dicitur, negativa. Cætanim eadem forma, ut est far, scilicet eamdemmel materiam, quro nunc secundum quam rationem poterat essa radix constituit unum individuum substantiale, individuationis materiio. solum habet com* posse sialim aliud constituere, si intelligaplere: non vero primo tribuere individuatur de materia prima, ut est hjtc positive, ut tionem tam materine, quam composito : infra explicabitur : secundum quam ratio­ quia materia, ut hjec. et determinata, ac nem est primum, et radicale principium inappropriate huic formio, et composito po­ dividuallonis. quamvis cum hoc stet, ut ea­ tius , quam alteri, pnesupponitur nd illa dem materia, ut est una numero negative* Unquam radix utriusquo : οχ eo, quod, ut diverea tamen positive, possit successive nuper dicebamus, Individuatio, et distinctio constituere diversa individua substantialia. pure individualis, est unitas, er distinctio materialis : specificatio vero, et distinctio 25 Ad primam confirmationem negan­ Ad pritwa dum est antecedens : quia existentia, quip­ specifica. e>t unitas, et distinctio formalis: conflret ideo illa a materia, hæc voro α forpe actus secundus, et valde perfectus mitK-ÛCDï. convenit composito ratione formre. indivi­ mi. ut a primo principio debet prove­ nire. duatio vero debet convenire illi ratione mi27 Ad tertium negandum est antece­ terixe, ut ostensum est. Neque oppositum dens. si intelligatur do materia, ut est fac hujus vult D. Thom. loco ibidem citato, s-4 numero positive. Nani forma, ut far, lines*, tantum, quod idem sit susceptivum exicoaptata, cum hac numero materia, ul est stentiæ, et individuum, ut good, quamvis fare positive. id est, ut sigillata per Inne. individuatio. et distinctio pure individual^ seu nd hanc numéro quantitatem, nt ne­ ex diversa radice ortum ducat. queat in materia, quæ sit alia numero Ad secundam confirmationem ncxmndam Ad screa- est antecedens. Et ad probationem dicen­ positivo recipi. Et ad primam probationem •ha in contrarium negandum est antecedens, côdüt· dum est, aliud esso, quod primum princi­ uaintellectum de cademmet materia, ut /st fionra. pium, ct radix individuationis, el distinctio­ eadem numero positive, quamvis eademnis pure individsalis sit actu principium, met. identitate, et unitate negativa, sR sub seu principium in actu, et ens in actu : forma embnonis, et postea sub forma ani­ aliud vero, quod sit re ipsn verum princi­ ma is, v. g., equi, ut in lib. Physicor., dbpium, a quo re ipsa individuatio ortum du­ put 3. num. 3 i. et disput. 6, num. 11,et cat, ac tandem quod re ipsa habeat veram in lib de Genemtione, disput. 5. num. 38, en Illateni, licet sit principium, ct entitas, nostri Complut, docent. Unde in eodem < quæ sit potentia. Dicimus ergo, quod primo principio individuationis. si proprie, et in proportionali sensu debet negari conse­ rigore loquamur, convenit hoc posterius, quentia. Ex quo ad secundam probationem ne­ non tamen illud prius, ut constat ex iis, i gandum est id, quod in ea videtur supponi, quæ ini ib. Physicor., disput. 3, num. 18, Complot, nostri Complut, asserunt, et ex iis, quæ in scilicet esse aliquam collectionem nmima­ hoc dub. tetigimus, et infra dicemus. Unde rum ejuinarum, quæ possit recipi in hac non mirum. quod materia? primæ con ve- J numero materia, ut est hxc positive. Quu licet omnes formæ substantiales, et subluniai ratio primi principii, et radicis indivi­ duationis : ct quod ipsa propter hanc ra- . naros possint recipi in hac numero mate­ tionem puræ potenliæ, et quia non habet ria. prout precise dicit unitatem nurneriexislentlam, a quo ratio entis desumi solet, I cam negative, ex eo, quod omnis materia nuncupetur ens in potentia, ut loco cit. ' sublunnris tantum est una numero neganum. 19 et 20 nostri Complut, expli­ 1 tive, attamen si consideretur, ut est una cant. J numero positive, quævis materia, ut cm 20 Ad secundum principale concesso nn- i /tore, petit hanc formam, cl non aliam:et taccdenti, neganda esi consequentia. Et ad I nequit respicere alteram. nisi prædicta probationem dicendum est, ideo formam Î materia fiat alia per distinctam sigüesse primam radicem positiva· specificatio­ I lationem ad aliam diversam quantitanis materne, ct totius compositi, quia non I tam. solum complet illam; sed etiam primo tri­ 28 Ad confirmationem satis constat ex buit prædictam speciem, ex eo, quod mate­ iis. qtgfe in lib. Physic., disput. 6, num. 0 ria, ut pnesupponitur ad formam, ut pre­ I et deinceps nostri Complut, dicunt» ubi cise tribuentem talem specificationem est I explicant quomodo non sufficiat ad hoc. ut indifferens. et tantum una unitate specifica resurgat Idem numero homo, quod tantum tribuatur JU iTt; ΤΙΐΛΐΐΤ. î, I) tribuatur oi eadem numéro anima : cl qua ratione flat distributio matcrim in iis, qui carnibus humanis vescuntur, ita, ut unus­ quisque cum propria materia, et fonna resurgat. H Ad quartum concedenda est major juxta F·» ai, quæ loties insinuavimus : et neganda est minor. Et nd probationem neganda est xsjuela. Ad cujus probationem negari de­ bet, quod sicut materia limitat formam, ita forma materiam : non quiilom ad hunc sensum, quod forma nulla ratione limitai materiam ; sed quod nil omnimoda paritas inter utramque quoad prradictum munus. Nam materia limitat formam per modum potenti», et primi subjecli non receptibi­ lis ia alio, ut in subjecto ; et ita debet in eam. ut in primum principium limitans refundi limitatio ad ww individuate ; quia non qualecunque oppositum limitans; sed oppositum hoc modo limitans aliud sibi oppositum, est accommodatum ad limitan­ dam per modum primi principii ad cw individuate. ol distinctionem pure individcalem, ut ex dictis patet, et infra Into êipendemus. Gmteruni forma limitat di­ versa ratione. scilicot por modum actus, et fonrnu coinmunicabilis : et ita non potost luuitare suum oppositum ad esso indivi­ duate, sed ad esse specificum ex se communicabilo alteri, ut superius suo inferiori, at ibidem magis explicabitur. ifl Itaque, cum in composito substantiali iit, ni supra insinuavimus, esse limitatum I meandum speciem, el secundum numerum, et hæc duo sint inter se adeo, secundum bis duas rationes, et modo insinuato di­ versa, oportet dari duo principia limitan­ ti, ct diverara rationis, duoque opposita, in quæ tanquam in primam radicem prae­ dicta limitatio refundatur. Unde cum hæc opposita se invicem limitantia^ tantum pos­ sint esse duo, scilicet actus primus, nem­ pe forma substantialis, et potentia prima, nimirum materia ; et unum ex illis, nimi­ rum prima potentia, non possit per suam hmilationcm esse prima radix unitatis speeift», ut communiter Doctorats luentur, fit Inde ut ex limitatione forma) respectu ma­ te. solum sequatur praedictam formam li­ mitaro ad esse specificum : nc pro nde ma­ te solum superesse, quod limitet ad esse numericum. § VI. Solvitur ultimum argumentum prim* sonlenti*, 30 Ad ultimum fatendum est, unumquodque ita osse individuum, sicut est ens. et habet esso : ct propterea sicut' anima rationalis non est ens, aut habet esse depondenter a corporo tanquam a cau-.a ma­ teriali, ex cujus potentia educatur, sic nec habet individuationom dependentor ab eo­ dem corpore, sive materia, ut a causa ma­ teriali ex cujus potentia educatur. Crate­ rum, quia eadem anima rationalis, licet non sit educta de potentia materiæ, est tamen sicut illa, pars essentialis hominis, eamque ab intrinseco habet respicere, ut compor­ tem. ct materiam, non ex qua fiat, sed in qua recipiatur : et similiter licet non sit educta, est tamen occasionala ex corporo, et materia, ut in lib. Physicor., disput. 4, num. 2D, nostri Complui, docent, et naturalitor saltim nequit creari, nisi desumpta occasione ab illo, eo quod nequit fieri nisi recepta in ipso : propterea ejus individuatio sumitur, ut a prima radice, ab eadem ma­ teria, seu corpore, ut a termino sura habi­ tudinis, ct a puro receptivo, et limitativo ipsius per se, et indispensabilitcr semper inspecto : et insuper eadem individuatio est occasionata ex eodem corpore, et natu­ raliter saltim nequii incipere nisi desumpta occasione ab illo. Quamvis, quia habet esse ab.-olutuin. seu indopendens a corpore se­ cundum se sumptum, e.x eo. quod est per so subsistens, ideo ejus esse, et individua­ tio semel producta non pendeal ab illo tan­ quam ab occasione, nisi tantum, quoad sui initium, non vero in sui fine, id est. non ita pendet a corpore, ut eo pereunto, ipsa etiam anima, ot ejus individuatio pereant. 31 Quio solutio. quoad utramque sui par­ tem desumitur ex Divo Thom. Quoad pri­ mam quidem, scilicet animam rationalem individual! ex habitudine ad materiam, et corpus singulare, atque adeo ab eodem cor­ pore, ut a prima radice, et termino prradictra habitudinis, eam docuit Angelicus Doctor qurast. de spiritualibus creaturis, art. 9, his verbis : /licendum, quod licet corpus non sit de essentia animr, tamen ani­ ma secundum suam essentiam habet habitu­ dinem ad corpus, in quantum hoc est ei es­ sentiale, quod sil corporis fonna : et ideo in diffinitione anim.T ponitur corpus : sfcuf A4 uiuai - Complui, D.Thom. Î2 Objcdl°' DE PRLXCIP. INDIVID. SUBST. MATERIAL., ETC. ergo de ratione animx est, quod sit forma corporis · ifa de ratione hujus animx. in quantum est hxc anima, est, quod habeat habitudinem nd hoc corpus. Quoad secundam vero partem, nimirum eamdem animam rationalem indivïdoari a corpore, ut ab occasione, et modo dicto, docuit etiam eamdein solutionem Angelicus Doctor de ente, ct essentia, cap. 6. ubi loquens de individualione prædictæ anima?, sic ait : Liret indicidualio ejus ex corpore occasionalter dependeat quantum nd sui in­ choationem, quia non acquiritur sibi esse individuntum, nisi in corpore, cujus est netus : non tamen oportet, ut destructo corpore individuatio pendeat : quia, cum habeat esse absolutum, ex quo acquisitum est sibi esse individuatum, ex hoc, quod facta est forma hujus corporis; illud esse semper remanet individuatum ; ct ideo dicit Avicenna, quod individuatio animarum, et multiplicatio de­ pendet ex corpore quantum ad sui princi­ pium, sed non quantum ad «n finem. 32 Nec refert si dicas, quod sicut anima rationalis quantum ad suum finem habet esse per se subsistens, ita quantum ad suum principium : at hoc non obstante requiritur corpus ad ejus individualionem. quoad sui principium : ergo etiam» quoad sui finem : ac proinde sicut ejus individualio, et esse pendent a corpore quoad sui initium, tanquam ali occasione, ita quoad sui consislentiam. el finem : vel si, quoad sui const* stentiam non pendet, nec quoad initium. sokiur. Respondetur enim negando utramque consequentiam : est enim dispar ratio, quam adduxit D. Thom. de potentia, quæst. 3, art. 10, ex eo, quod anima facta est per creationem, et ita inquit : Res create sunt a Deo in sua naturali perfectione : perfectum enim naturaliter prxcedit imperfectum, se­ cundum Philosophum, etc. ΛηίηΐΎ ou/em non habet perfectionem su» naturx rxtra corpus, cum non sil per se ipsum completa species nlicujus nalurx. sed sil pars huma­ nae natur» : alias oporteret, quod ex anima et corpore, non fieret unum nisi per accidens. Unde non fuil anima humana extra corpus creata, Quia Uunen semel creata anima cum sua naturali perfectione» qua· ei ac­ crescit ex unione ad corpus. non inconve­ nit, ul postea eam amittat, quia unita est corpori corruptibili, et unioni amissibili, ex eo, quod non saliat tutam capacitatem materia?, propterva potest amittere hanc perfectionem : et quia semper habet esse per se subsistens, queit ea amissa, adhuc cum suo esse, et individuationn permanere. DUBIUM II. Utrum materia secundum se, e.t prxcfa sumpta, an vero materia signata quanti­ tate sit primum radicate principium indi­ viduationis totius compositi substantiality 33 Ex dictis dub. procèdent i salis constor, materiam esso primum, et radicale princi­ pium individuationis totius compositi, ae proinde et formo? substantialis. Hoc autem semel explicato. stalini pulsat animum in­ quirere, an materia secundum so. et precise sumpta, an vero, ut signata quantitate ha­ beat rationem pro licti principii primi, et radiculis ? Et hoc semel explicato» toux hæc res dilucidate manebit. Quia licet ad indivi­ dualionem adæqnatam compositi concurrat etiam in recto unio materia?, et formæ. at­ tamen certum est. non posse ineam, ut ia primum principium, tandem resolvi indivi­ duationem, tam ipsius totius, quam mate­ ria·. aut formae : siquidem unio singularis, et individua, ut se tenet ex parte materia·, certum est. quod debet eam pnesupponere individuam. Et similiter unio individua for­ ma· non potest non eaxndem, ac proinde etiam materiam, ut singularem, ac indivi­ duam supponere : siquidem ideo talis unio esi hxc, et non illa, quia est hujus formæ : et ideo est hujus formæ, quia hæc forma est hujus materia?, ut ex dictis constat : el propterea peculiare dubium, quoad hoc circa unionem non excitemus. Cæterum quia du­ bii titulus aliquid ambiguitatis præ so fert ideo antequam adversariorum sententiam proponamus, oportet illum explicare. §1. Explicatio tituli. 34 Pro tituli ergo explicatione notandum A est, nomine maieriæ signatæ quantitate, 1 tria posse intelligi. Primum quidem cuniposilum quoddam accidentale consurgens ex materia, et quantitate ip>a actu, et in exercitio habite. Secundum vero materia ipsa, non, ul de formali, et in recto dicit quantitatem, sed ut dicit modum quemdam eidem maieriæ sup.·rad litum, ratione cujos determinatur, seu signatur certe quantitate, id est, liac quantitate, et non illa : atque adeo importat quoddam concretum . aul qua DISP. t DUB. II. I I 40 QulntO. Num materia prima prius, quAiu actu recipiat in so hanc potius quan­ titatem. quam aliam» vol per aliquem mo­ liunt , ab illa ex natura rei distinctum de­ terminetur al (Juin, vel pnehabeat in so radicaliter illam, seu dicat habitudinem, eonuexionciuvo eum ipsa, debet pnetntclligi singularis, et individua : ergo ipsa se· comium se, et eum prireislono sumpta, erit Individui» ot prima radix individuationis totius compositi. Antecedens ex se videtur constare. Quoniam hæc potius quantitas» ipnni illa seu (quod idem est) quantitas «ingularis, et individua , nequit recipi nisi in materia singulari. Sicut nequo materia communis, sed sola nmtcriu singularis potc. 51 Respondetur enim, quod si semel ve­ ram est, per materiam signatam quantitate intellkzi materiam, ut radicaliter praehaben- 29 tein hanc potius quantitatem, quam illam, tunc concedenda est major de quantitate sic sumpta, quæ modo infra num. 133 di­ cendo. est idem cum ipsa materia, ut illam pnehabente. Nam considerata materia se­ cundum se, et ut radicaliter præhabens hanc potius quantitatem, quam illam, tunc materia ut præhabens concurrit principalius ad individuationem, quam ipsamet secun­ dum se sumpta, ut num. 116 et deinceps di­ cemus : quia ipsa ut praelia bet prædiciam quantitatem est una numero positive : ai secundum se ad summum est una numero negativo. Gæterum si per materiam signatam quan­ titate intelligatur materia ut actu aiïccta quantitate, et ut ab ea per modum formæ inhærentLs informatur, tunc neganda est. Quia si semel verum esset (de quo dubio sequenti) materiam in hoc sensu signatam, esse radicem individualionis, tunc quanti­ tas actu habita vel solum concurreret in obliquo, materia vero in recto, atque adeo principalius : vel si quantitas in recto con­ curreret, non influeret per se primo in id, quod est prius, et essentialius in individuatione, sed in id f i FI/ talis : sed quantum est de se erit commu­ nis. et universalis, et potens fundare ratio­ nem universalis, ut sic. Sed de his videanturea.quænum. 7,disp, sequenti, dicuntur. 59 Et deinde ad secundam instantiam de Ad secan­ materia prima satis liquet, quod licet ma­ dis. teria secundum suam essentiam sit quo­ dammodo communis (modo tamen in 1, Physicor., disp. 3, num. 34, et disp. 6. CooplaU num. 11, a nostris Complut, explicato) et similiter pertineat (modo jam tacto) ad communem rationem speciei compositi substantialis, attamen eadem materia non est positive individua, ac proinde, nec pri­ mum principium individuationis ex se suf­ ficiens (de quo solo in praesenti loquimur) secundum suam essentiam sic præciso sumptam, sed secundum aliam peculiarem rationem, scilicet secundum, quod est sig­ nata quantitate : quia non habet rationem praedicti principii, in quod ca lera alia prin­ cipia reducuntur, nisi quatenus est hoc de­ terminatum subjectum primum, et non illud, seu nisi quatenus dicit rationem quamdam positive singularem, quæ ex se, ct physice habeat non esse in alio tanquam in subjecto physico. Constat autem cx dic­ tis. materiam non habere prædictam ra­ tionem , nisi ut est aliquo modo signata quantitate : ct ita quoties est principium diversarum individuationum sibi racceden- · lium concurrit secundum diversam ratio­ nem ad illas, nimirum, ut divcrsimole sig­ natur per diversas quantitates. Itaque in hoc distinguitur forma a mate­ ria. quod forma, tam secundum suam es­ sentiam, quam secundum sui rationem ad · lineam formæ, ut talis uertinentem. et ab eadem linea proveniente, habet quantum est do se esso communem, et universalem ; quia quantum est de se, est communicabi- 1 lis alteri, ut subjecto, et solum redditur incommunicabilis, et singularis tanquam a prima radice, ab eo, quod participat a linea subjecti : ex eo, quod subjectum recipit il­ lam, ut explicatum est. Cactorum in mate­ ria. alia est sua essentia, quæ potest esse communi? pluribus materiis : et alia sua ratio, vel suœ rationes, per quam, aut per (pas est radix alicujus peculiaris individua­ tionis, vel plurium individuationum sibi succedentium : et hæc ratio, sive rationes istæ consistentes in diversis quodammodo præcontinenü’ie diversarum quantitatum (modo tamen numero 4< l IG deinceps dia et "· J ·’· cendo) quamvis a posteriori certiticentur per quantitates, non. ut pnecontenlas. sed secundam suum esse formale sumptas, et actu inhærentes in illis individuis, attamen si secundum se considerantur, pertinent ad lineam materiæ, ut in liacdisp., num. 118 et num. 133 et deinceps magis explicabi­ mus : et secundum nullam ex illis potest esse communis, et universalis. 60 Quæ solutio desumpta est ex Divo Thoma, upuscul. 29. de principio individua­ tionis : ubi cum Sanctus Doctor sibi obje­ cisset, quod materia do sui natura commu­ nis est. sicut et forma, cum una materia possit sub pluribus formis esse, ac proinde hæc communitas possit impedire ipsim, ne sit principium individuationis, respondetin hæc verba : Sed sciendum est, quod impos­ sibile est, formam uniri materiæ, quin sii particularis, el quod eam sequatur quantitas determinata, per quem modum non est ultra communicabitis materia alicui alteri form* : quia hæc quantitas cum alia forma reperiri non potest cum eadem determinatione, el ideo materia non est communicabitis secun dum eamdrm determinationem, sicut forma est, ut dictum est. /latio enim materiæ sub forma aliqua est alia a ratione sua sub alia forma : quia certificatur ratio sua per deter­ minationem quantitatis, quæ in diversa proportione, el dimensione requiritur ad dicersas formas : essentia enim materiæ non diversifieolur sub diversis formis : sicut ra­ tio sua (illa scilicet, secundum quam est radix individuationis. nimirum ipsamet, ut signata quantitate). Ratio enim materiæ non est una, et communis, sicut sua essentia est * ratio enim form* in diversis materiis est una, licet secundum se sit diversa, el ideo communitas secundum essentiam tantum, quæ est ipsius materiæ, et non secundum ra­ tionem, non impedit materiam esse primum principium indic id uation is. Occurritur argumentis primx sententiæ. 61 Ad primum, et ejus confirmationem U ex Divo Thoma desumptum, constabit ex iis, quæ a num. 91 usque ad num. 98 di­ ài, cemus. Adde, quod si semel veram est, few materiam signatam quantitate non dicere n materiam, ut affectam quantitate, sed so­ DTU lum , ut radicaliter præhabentem hanc quantitatem potius, quam illam (de quo , dub. 5 agitur) tunc materiam · signa­ tam quantitate, non dicit aliquid re ipsa I distinctum ab ipsa " materia , sed- eamdem materiam. ' TRACT. I, DISP, I, DüB. Π. materiam, ut radicaliter præhabentem il- 1 lam : quia effectus, ut habet esse in sua causa, non distinguitur realitor ab illa. Et ita optime dicit, materiam solam esse ra­ dicem individuationis, licet materia signata quantitate sit principium illius : quatenus per hoc excluditur, nihil aliud realitor dis­ tinctum ab ipsa materia, esso, saltim in redo, radicem talis individuationis. Quo­ modo autem cum hoc cohæreat, quod in quantitatem ipsam, ut in primam radicem i till quodammodo reducatur, seu attribuatur ei individuatio substanti® materialis, quoad esse divisam ultima divisione a quolibet dio, infra num. 91 et 92 nuper citatis explicabitur. I U καν Per quod etiam ad secundam confirma­ tionem constat. Nam facta prodicta sup­ positione, scilicet per materiam signatam quantitate, intelligi materiam, ut præha­ bentem radicaliter hanc quantitatem, et rationem. Quia forma do se, et cum præcisione sumpta, est determinata ad tri­ buendam hanc specificationem, potius, quam illam : quia tantum est nata tribuere semper unicam, et eamdem. Cæterum materia, ei secundum se. et precise su­ matur, non habet sufficientem determina­ tionem ad tribuendam hanc potius indivis duationem, quam illam : ex eo, quod sic sumpta potest reperiri in pluribus indivi­ duis : el ita oportet, quod aliquo modo determinetur, et signetur per quantitatem, ad hoc, ut sit principium, et radix hujus individuationis, potius, quam illius. 63 Ad quartum concesso antecedenti, Ad qoartan. negari debet consequentia. Et ad ejus probationem negandum est antecedens. Nam ratio, propter quam unitas generica substanti® materialis sumitur a sola ma­ teria, tanquam a prima radice (modo ta­ I men in Logica,disp. 5, num. 75 et deinceps I a nostris Complut, explicato) non est, quia illa unitas est materialis, quatenus per hoc præcise denotatur, quod est rei habentis so adinstar materiæ, et potentiæ : sed quia est unitas potentiæ metaphysicæ ex se in­ differentis, ad hoc, ut contrahatur, et de terminetur per hanc potius differentiam J specificam, quam per illam : et ita non I petit materiam aliquo modo determina­ non illam : ac proinde sic sumptam, esse primam radicem individuationis (quam ve­ ram esse dub. 5 ostendemus) optime sal­ vator, quomodo etsi materia ut in hoc sensu signata quantitate, sit principium individuationis, nihilominus per hoc non tollitur, quominus substantia individuetur per se ipsam, tanquam per primam radi­ cem, id est, tanquam per aliquid sui gene­ tam per hanc potius quantitatem, quam ris, ut explicatum est. Gæterum acciden­ per illam : at unitas individualis, est uni­ tia omnia habent individuari per aliquid tas materialis rei ultimate determinate, extra proprium genus, scilicet per subjec­ et divisæ ultima divisione. Unde non tum ; quamvis, quoad, sic aliqualis dismirum, quod petat tanquam primam ra­ paritas inter quantitatem secundum suum dicem materiam, non quidem indifferen­ (M formale sumptam, et inter reliqua alia accidentia disput. sequenti, num. 21 tem, et indeterminatam, seu materiam el sequentibus explicanda. secundum se, et cum precisione jam dic­ u 62 Ad secundum, quod licet materia ta, sed eamdemmet, ut aliquo modo signa­ ντπ· secundum se, et præcise sumpta, id est, tam, et determinatam per quantitatem. prout non signatur per hanc quantitatem Per quod ad cætera, quæ in eodem argu­ potius, quam per illam, sit prima pars mento adducuntur, satis constat. Ad compositi substantialis secundum suam Ad confirmationem concedendum est confirma­ speciem, et in communi considerati, non antecedens, ei intelligatur de incommuni­ tionem. tamen est pars ipsius, ut est, hoc, et in­ cabilitate negativa, non vero si intelliga­ dividuum, nisi, ut habet esse hanc, et sig­ tur do incommunicabilitate positiva. Nam natam aliquo modo per quantitatem, cum hæc incommunicabilius, de qua in propter rationes dictas. Unde juxta hæc antecedenti lit sermo, sit idem, quod uni­ debet concedi antecedens, et negari conse­ tas numerica, et individuatio rei, quæ quentia. Cujus probatio nihil convincit, incommunicabilis dicitur, fit inde, ut ma­ suppositis iis, quæ modo diximus, ut interia, quæ secundum se, et cum pneciI sionc jam dicta, solum est una unitate tucuti patebit. /VI tertium concedendum est antece11 negativa , debeat eodem modo, scilicet dens, si tamen debita proportio inter ex­ incommunicabilitate negativa esse incom­ trema ibidem relata servetur. Et deinde municabilis. Et deinde negari debet con­ neganda est consequentia. Ad cujus pro­ sequentia. Nam id, quod potissimum est bationem dicendum est, esso disparem in individuo, ut tali, non est incommu- «St. jy/i ; DE PRINCIP. INDIVID. SUBST. MATERIAL., ETC. U • · nicabililas negativa, sed positiva : quæ proinde non potest provenire α materia, ut a prima radice, et principio, nisi ipsa prosupponatur una, et incommunicabilis unitate, et iocommunicabilitate positiva, atque adeo aliquo modo signata per quan­ titatem. Ad 64 Ad quintum constabit ex dicendis quintam • dub. 5. Pro nunc tamen negandam est antecedens, saltem, quoad ultimam ejus partem. Et ad probationem dicendum est. quod licet hæc potius quantitas, quam illa nequeat actu recipi, nisi in materia singulari : nec materia communis, sed singularis habeat connexionem cum ista quantitate, et non cum illa, aut procontineat hanc quantitatem potins, quam illam : nihilominus, quoad hoc interce­ dit suum discrimen. Nam materia prout actu recipit quantitatem, prosupponitur singularis, et individua : non tamen per prodictam receptionem exercitam fit sin­ gularis. At cx eo, quod habeat conne­ xionem infra numero 116 explicandam, seu procontineat per modum primæ ra­ dicis hanc quantitatem magis, quam il­ lam, fit; non vero prasupponitur singula­ ris. et individua : ac proinde redditur, et non supponitur prima individuationis ra­ dix : et ita nunquam materia secundum se, et precise sumpta, id est. prout proscindit ab hoc, quod sit aliquo modo signata per quantitatem, potest esse singularis positive, nec prima radix indiv;duationis. Ultimum argumentum petit, ut explice­ Ad ultimam. mus. quonam modo ex tribus illis, quibus in explicatione tituli hujus dub. diximus, posse intelligi materiam signari per quan­ titatem, debeat esse signata, ad hoc, ut sil prima radix individuationis. Quia vero, ut hoc exacte explicetur, plores sunt tangendæ difficultates quarum exacta decisio non parum difficultatis habet, propterea tribus sequentibus dubiis discutiemus, quo­ nam ex iribus modis prodictis, signetur materia per quantitatem, ad hoc. ut sit prima, et sufficiens radix individuationis tam formæ substantialis, quam totius com­ positi : ac proinde ad hoc. ut modo sibi proportionato, sit positive hxc, et indivi­ dua. DUBIUM ΙΠ. Utrum materia signata quantitate, prout dicit compositum quoddam ct materio, et quantitate, tanquam ex forma inhé­ rente, ct constituente, sit prima radix in­ dividualionis compositi? 65 In his tribus dubiis sequentibus non cum extraneis, id est, cum eis, qui sunt extra scholam Divi Thoma·, sed cum Thomistis, et discipulis ejusdem sancti Doctoris est nobis lis, et disceptatio ineunda. Quoniam licet omnes Thomistæ conveniant in hoc, quod materia signata aliquo modo quantitate, sit principium individuationis, ut ex dictis dub. procedenti patet, atta­ men non parum dissidii inter ipsos est, quidnam intelligatur per materiam signa­ tam quantitate, an nimirum sit materia, ut dicit compositum illud, de quo in ti­ tulo dubii fit sermo ? Vel an sit materia involvens aliquo alio modo quantitatem? Quod quidem in tribus dubiis sequentibus examinabimus. Proponitur sententia affirmans. 66 Partem affirmantem tuentur aliqui ex i discipulis Divi Thomæ non inferioris no- ! 5inr tæ, ut Ferrara, primo contra gentes, capit. 21; Soncin.. 7 Metaphysic., quæ-t. 34; Nazanus, prima parte, quæst. 3, art. 2, controvers. unica. Eam autem explicant, dis­ tinguentes duo in individuo, scilicet esse indivisum in se ultima divisione, seu esse incommunicabile eo modo, quo superius communicatur inferiori, Pt esse eodem modo divisum a quolibet alio. Ex quibus illud prius, inquiunt, provenire a materia, hoc vero posterius a quantitate, ut a forma actu inhaerente. et constituente illud in ra­ tione divisi modo dicto : atque ita primum principium sufficiens, et adæquatum indi­ viduationis compositi substantialis, esse tam I materiam, quam quantitatem, ut formam actu inhærentem, et informantem mate­ riam saltim in suo toto : et per conse­ quens prodictum compositum ex materia, et quantitate in sensu explicato coales­ cens. Frobatur primo variis testimoniis Divi PrJ/r « Thomæ. Nam in primis multoties. ut conI stat ex locis a nobis dub. procedenti rela­ Dita tis, I i .·Γ ΤΛ TRACT. I, DISP. I, DUB. 1Π. fl tis. ait, per materiam signatam quantitate, intelligi materiam sub cortis dimensioni­ bus : materia autem sub certis dimensioni­ bus. dicit ipsam actu recipientem illas, ct dimensiones ipsas actu informantes, et inhærentes in ea : alioqui non posset osse sub iliis ; ac proinde materia signata quantitate, Ql λ I). Thoma ponitur esse principium iadniduationis, dicit compositum quoddim ex materia, et quantitate, tanquam a forma actu inhærente coalescens. Et deinde : quia idem sanctus Doc­ tor. opuscul. de principio individuationis, et opusc. 32. c. 3, asserit, quod illud, in quo salvatur ratio primi, seu individui materialis in genere substantiæ nequit reperiri sine quantitate. Si autem quantitas non tribueret prædictæ substantiæ esse in­ dividual, quoad esse saltim divisum ab iliis, et non qualitercumque, sed per mo­ ta forni® actu inhærentis, non esset cur substantia non posset separari ab illa, et sic separata permanere, sicut ab aliis acciden­ tibus hoc modo separabilis est. Unde pro­ pter hanc rationem idem S. Doctor quodlib. 7, art. 10, de albedine, et aliis qualitatibus materialibus, inquit, eas esse inseparabiles a quantitate, his verbis : Pos­ sibile est imaginari duas lineas separatas quidem speciei numero diversas, secundum dfanum silum : alias linea non esset divilibüis ei ipsa ratione sui genens : non enim diliditur linea, nisi in lineas : plures au­ tan nlbedines, ejusdem speciei sine subjecto imaginari esi impossibile : et sic patet quod elbedo non individuatur, nisi ex subjecto, et propter hoc non posset esse individua, nisi rnd in aliquo subjecto ad minus in quan­ tise. Confirmatur, primo. Nam S. Doctor, 3 put.quæst. 77, art. 2, et in 4. dist. 12, qurst. I, art. 1, quæstiuncula 3 ad 3, inquit, quod cum duo sint de ratione individui, scilicet incommunicabilitas. et distinctio ab aliis, unius horum principium est mate­ ria : alterius vero, scilicet distinctionis, quantitas : et sic totale principium indiridualionis esse materiam signatam quan­ titate. Quare sicut materia actu commuo:cau in suo genere composito, et non diter, esi prima radix individuationis •quoad esse incommunicabile, quia hoc est proprius effectus illius, ita quantitas actu communicata in suo genere, scilicet in ge­ nere causæ formalis, et inhærentis mate­ riæ in suo loto, et non aliter, erit causa, K prima radix individuationis ejusdem 35 quoad esse divisum ab aliis; qnandoquidem individuatio quoad prædiclum esse, est proprius effectus illius, ut primæ radicis : sicut esse incommunicabile, et ultima di­ visione indivisum in se tribuitur materiæ , ut primæ radici. 68 Confirmatur secundo ex Aristot., 10 Metaphys., c. 3, text. 4, ubi tantum con­ stituit duplex distinctionis genus : aliud quidem secundum formam, per quam ali­ qua distinguuntur essentialiter: aliud vero secundum quantitatem, per quam aliqua distinguuntur numerice : ergo sicut dis­ tinctio essentialis proveniens a forma, de­ bet oriri ab illa, tanquam a causa infor­ mante , ita distinctio numerica proveniens a quantitate, debet etiam procedere ab illa, tanquam a forma inhærente, et informan­ te, ut ex paritate rationis constare videtur. Maxime quia quantitas non videtur esse majoris efficacitatis ad tribuendum suum effectum, scilicet distinctionem numericam, quam quaevis alia forma ad causandum effectum illi correspondentem : et ita si aliæ formae indigent inhaerentia, sive in­ formatione , ad causandam distinctionem essentialem , etiam quantitas indigebit illa ad tribuendam distinctionem numeri­ cam : ac proinde hoc ipso, quod materia signata quantitate, sit ratione hujus signa­ tionis prima radix individuationis quoad esse divisum ab alio, erit utique radix illius per quantitatem illi in suo toto inhærentem, ct cum ipsa prædictum compositum accidentale constituentem. 69 Secundo probatur ratione. Quia mate­ ria non potest esse hæc, et individua, ac proinde nec radix individuationis quoad esse divisum, nisi ipsa sit divisa ab alia parte materiæ , ut ex terminis ipsis constare vi­ detur : at materiam dividi in partes, con­ venit illi ratione quantitatis; tanquam formæ hccidentalis inhærenûs, et informantis illam in suo toto substantiali : ergo mate­ riam esse ra licem individuationis quoad es­ se divisum a quolibet alio : convenit illi ratione quantitatis, tanquam formai inhæ­ rentis : ac proinde cum dicitur, materiam sig­ natam quantitate, esse j rimum principium invididuationis, debet intelligi de materia, et quantitate, ut ex illa tanquam ex subjec­ to et ex hac tanquam ex forma accidentali· ter inhærente, compositum quoddam acci­ dentale resultat. Quam rationem adduxit D. Thom, in favorem suæ sententiro super Boetium, opusCi 70, de Trinitate, quæst. 4, art. l * <· Seconda ex Arist. K Secondo probator ratione. F U 'I V 7 I I Fuîeitor Cl D.Tbom. 4’ I t 4 4 t 36 DE PRINCIP. IXDIVID. SUBST. MATERIAL.. ETC. 2, hiu verbis : Forma fit hzc per hoc, quod recipitur in materia : sed cum materia in se considerata, sit indistincta, non potest esse quod formam in sc receptam individuel nisi secundum quod est distinguibilis. Non enim forma individualur per hoc, quod recipitur in materia , nisi quatenus recipitur in hac materia, vel illa distincta, ct deter­ minata ad hic. ct nunc : materia autem non est divisibilis, nin per quantitatem. Unde Philosophus dicit l Ethicorum, quod\ sub­ mota quantitate remonet substantia indivi­ sibilis : et ideo materia efficitur h*c, et signa­ ta, secundum, quod est sub dimensionibus. Quod etiam repetit D. Thom. pluribus in locis, præcipue vero 1 part., quæst. 50, art. 2, et. in 2, dist. 3, quæst. 1, art. 4, et 2; contra gent., cap. 49 et 50, necnon de spi­ ritualibus creaturis, art. I, et alibi sœpe. Tertio. 70 Tertio. Nam cum dicitur, materiam signatam quantitate, esse primam radicem individuationis, vel per hoc, quod sit sig­ nata prædicla quantitate, ponitur in mate­ ria aliqua forma, seu aliquis modus dis­ tinctus'ab ipsa materia, scilicet quantitas ei inhærens l vel nihil ei per praedictam sig­ nationem additur? Si primum, habetur intentum. Si vero secundum asseratur, liet inde, ut sicut materia secundum se, et præcise sumpta absque prædicla signatione , non poterat esse sufficiens principium, et radix individualioms, ita nec cum signa­ tione : siquidem hæc signabo nihil addit ipsi materi®, ac proinde nec immutat il­ lam : et per consequens sicut sine illa erat insufficiens principium, et radix individuationis. sic et cum illa. CorroboConfirmatur. Quia nulla potentia limita­ ntor. ζαΓ> determinatur, nisi per aliquem actum informantem illam, ac proinde, nec appropriate alicui, nisi per prædictum actum, siquidem per illam appropriationem limitatur, et coarclatur : sed materia pri­ ma. est simpliciter potentia : ergo non ac­ cipit determinationem, et appropriationem, nisi per aliquem actum informantem ipsam : ergo cum matena non sit principium individuationis, nisi signata quantitate deter­ minante. et appropriante illam ad hoc po­ tius compositum. quam ad illud, fiet inde, ut quantitas eamdem determinans, tribuat hoc per modum formæ informantis : ex qua. Pt ox materia unum compositum acci­ dentale coalescat. U traque consequentia cum minori videtur perspicua. Major vero etiam constat. Quoniam quousque potentia informetur, et actuetur per aliquem actam I in speciali, est indifferens, et indeterminato ad omnes, nec potest esse appropriate hole composito, in ordine ad quod determinatur, potius quam illi. 7 i Nec refert si dixeris, materiam signa- s&i tam quantitate dicere ipsam materiam, non quidem, ut actu informatam per quantita­ tem, sed, ut dicit ordinem ad hanc potius quantitatem, quam ad illam, vel, ut præhabet, et radicaliter continet, aut dicit conne­ xionem cum hac quantitate magis, quam cum ista. Quia ad hoc, ut una materia cen­ seatur divisa ab alia, ct limitata ad hoc compositum potius, quam ad illud, satis est prædictus ordo, continentia, aut connexio : ex eo. quod dictum illud Aristol. actus est, qui distinguit, aut limitet, in teli igitur de actu, vel de ordine ad actum. Nam contra hoc est. Tum quod materia indifferens est, ad hanc potius quantitatem, quam ad illam præhabendam : ergo si nihil ei addatur, ratione, cujus approprietur huic potius quantitati, quam illi, non est cur po­ tius unam, quam aliam præ habeat. Tum etiam : quia. uL arguit Najarius, quantita­ tem aut quodlihet aliud accidens, esse in sola potentia, vel causalitete materiæ, est esse indistincte, ac proinde esse in illa mo­ do improportionato, ad hoc, ut causet dis­ tinctionem. 72 Ultimo. Nam quantitas est quodam- Πβ modo ex se, et ex propriis meritis, tanquam ex prima radice, individua indhiduatione materiali, saltim quoad esse divisum a quo­ libet alio, ut disp. seq.,num. 2 4, dicemus: er­ go nequit materia esse radix individuationis compositi, saltim, quoad esse divisum, nisi prout participat quantitatem.et actu informa­ tur per illam. Patet consequentia. Quoniam, quod ex se, et ex propriis meritis est tale, ita habet rationem talis, ut ipsum solum­ modo, vel id, quod ipsum actu participat, sit tale. 8·. I Nec sufficiet si dixeris, satis esse ad hoc, b* ut quantitas sit quodammodo primum prin­ cipium individuation is, quoad esse divisum, quod materia signate quantitate, prout dicit præliabere per modum primæ radicis hacc quantitatem, potius, quam illam, quamvis actu non informetur per ipsam, sil prima radix indi viduat lonis : quia eo ipso lote series principiorum individuation is redu­ citur in ipsam quantitatem , quoad prædic­ tum effectum. 73 Nam coutra hoc urget, quod compositum substantiale, non virtualiter, sed * lormaliter habet rationem individui : ergo primum TRACT. I, DISP. I, DUB. III. primum, et fundamentale «ure individuatio­ ns principium, debet esse, non quidem vir­ tualiter, sed formaliter singulare, ot habere fonnaliler rationem talis principii : orgo si .Mme! quantitas ost primus fons indivjduaUonis quoad rnr divisum, debebit hoc ilii competere secundum suum formale sumpte, ot secundum, quod est forma actu informans rem illam, quæ ab ipsa habet individuan, sou esse divisam a quolibet alio. Antecedens videtur perspicuum. Prima ve­ ro consequentia ex antecedenti sequitur. Quoniam licet id, quod est formaliter tale, possit oriri in genere causæ efficientis a principio virtualiter tali : non tamen in gen?n'causæ materialis, aut formalis, ut in present! contingit. Et ita, quia homo est fcrmaliter vegetativus , ideo anima ra­ tionalis est formaliter, ut quo vegotatira Ultima vero consequentia ex illa priori videtur sequi. Quoniam sicut hoc ipso, quod ignis sit calidus per naturam, et omnia aliariht calida per participationem ab illo, propterea nihil potest esso, non quidem virtualit»?r, sed formaliter calidum, nisi, vel «lignis, vel participet id, quod formaliter reddit calidum secundum esse formale, nem­ pe calorem formaliter talem, et actu infor­ mantem : ita si semel quantitas est prima radix individuationis. quoad esse divisum, tunc quidquid formaliter fuerit singulare materiale, et formaliter divisum ab alio, non vero solum virtualiter, debebit esse quan­ titas : vel habere id, quo aliquid redditur quantum formaliter, scilicet ipsam quanti­ tatem actu inhærentem. § Π. vnfeniïa negativa, ut Aristoteli, ctD. Thomae conformior, pras/eiiur. 74 Dicendum tamen est. materiam sig­ natam quantitate, prout dicit compositum quoddam ex materia, et quantitate ipsa, tanquam ex forma actu inhærente, et infor­ mante coalescens, non esse primum princi­ pium, et radicem individuationis form®, aut compositi substantialis : ac proinde individiutionem istam non includere quantitatem secundum suum esse formale sumptam, Unquam aliquid constituens intrinsece r t individuum substantiale. Ita Aristotol. in praedicamentis ubi primam substantiam wi individuum substantiale collatum cum secundis substantiis, appellat maxime sub­ 37 stantiam. 8i autem prædictum individuum in sui conceptu includeret quantitatem, ut formam intrinsece constituentem, tunc pri­ ni® substanti®, maxime si conferantur cum secundis, non essent dicend® maxime sub­ stantiae, sed potius e contra : siquidem se­ cond® substanti® non includunt in suo conceptu aliquod accidens, tanquam for­ mam inhærentem. et constituentem ; secus vero primæ substanti®. Idem etiam tenet Angelicus Doctor opusc. D.Tbom. 70 super Boetium, quæst. 4, art. 2 ad se­ cundum. Nam cum sibi sic objecisset : Item dicit Philosoph., 4 Mctaphysic., quod idem est rebus causa substantias, et unitatis : sed acci· Arisiot. dentia non sunt individuo causa substantif : ergo neque unitatis, neque pluralitatis secun­ dum numerum. Respondet his verbis : Ad secundum dicendum, quod dimensiones, cum sint accidentia per se, non possunt •esse principium unitatis iudividuae substantiae, sed materia prout talibus dimensionibus sub­ esi intelligitur esse principium talis unita­ tis, et multitudinis. Si autem quantitas es­ set radix individuationis substantialis totius compositi, per modum formæ inhærentis, et intrinsece constituentis illud, tunc quantitas ipsa secundum suum esso formale sumpta, diceretur causa individu® substan­ ti® : et per se, aut potiori jure, quam ma­ teria ipsa, prout talibus dimensionibus subest, seu (quod idem est, ut ex se, et ex infra dicendis amplius patebit) prout per modum radicis ei substernitur, vel radicali­ ter eas præhabet, esset dicenda principium unitatis, et multitudinis pure numericæ. 75 Idem etiam docuit Sanctus Doctor D.Tbom. opuscul. 29, ubi loquens de iis, qu® con­ veniunt individuo essentialiter, et de illis, quæ ei competunt rationo quantitatis secun­ dum suum esse formale sumptæ, et secun­ dum. quod comparatur per modum form® inhærentis, et intrinsece constituentis cum illo compositum accidentale jam dictum, sic ait : Est enim individuum in sensibilibus ipsum ultimum in genere substantif, quod de nullo alio praedicatur, imo ipsum est prima substantia, secundum Philosophum in praedi­ camentis, ct primum fundamentum omnium aliorum, etc. Materia enim sola (modo tamen infra num. 91 et deinceps amplius* eluci­ dando) csl principium individuationis, quoad illud, in quo salvatur ratio primi in genere substantia? : quod tamen impossibile est reperih sine corpore, et quantitate. Et ideo quan­ titas determinata dicitur principium indivi· ■·. ■ ■ v, ■ X - .. 38 B <. d H·’ tH< i ir 1 TRACT. 1. D18P. 1. DUB. 111. DE PRINCIP. INDIVID. SUBST. MATERIAL., ETC. duuhonw, non quod aliquo modo causei i alio, separare secundum rem. El tandem hoc subjectum suum, quod est prima substantia, ipsum tuentur plurcs px discipulis D.Thom. sed concomitalur eam inseparabiliter, et deter­ (ut referunt Ferrara, el Nazar, ubi sup. ct mulli alii). ΪΊ minat eam ad hic, el nunc : illud ergo, quod cadit sub ratione particulari, est hoc ali­ 7G Assertio hæc duplici posset ralione quid prr naturam materi*, quod autem D. Thomæ probari. Cæterum, quia prior ex cadit sub sensu citeriori, est per quanti­ illis etiam probat, per materiam signatam tatem. quantitate non posse in via Divi Thomæ El tandem hoc ipsum asseruit D.Thom.. I intelligi materiam, ul aciuatam per aliquem D.Thaa opusc. 32, cap. 3. ubi sermonem faciens de modum, adhuc substantialem, ex natura materia signata quantitate, prout dicit com­ rei a materia distinctum, per quem deter­ positum quoddam ex materia ipsa, ul ex minetur ad habendam hanc potius quanti­ subjecto, el ex dimensionibus, tanquam ex tatem, quam illam; et de hoc in dubio se­ causa formali intrinsece constituente illud, quenti erit specialis difficultas ; proplem ut intuenti patebit, sic loquitur : Dicitur, eam in predicto dubio adducemus, et as­ quod materia $ub certis dimensionibus est sertionem istam hac unica ratione a Divo causa individuationis, non quod dimensiones Thoma opusc. 32 citato tacta, el al hanc causent individuum, cum accidens noneauset brevem formam redacta suadebimus. Quo­ suum subjectum ; sed quia per dimensiones niam prima substantia materialis, est unum certas demonstratur individuum hic, ct nunc, perse ponibiie in prædicamento substanlîæ sicut per signum proprium, individui, et intanquam fundamentum cæterorum hujus separabile. Cum tamen, ut ex dictis consui, predicamenti : ergo non constituitur in et ex infra num. 76 et deinceps dicendis esse primæ substantiae, seu in esse sub­ patebit, sumpta quantitate non quidem hoc stant iæ per aliquod accidens, scilicet per modo, sed eo. quem dubio 5 explicabimus quantitatem tanquam per formam inhærenmateria signata quantitate sit prima, et ra­ lem, et intrinsece constituentem illam in dicatis ratio individuationis, et non signum esse individui. Patet consequentia : quia tantummodo ipsius. Idem etiam docuit alioqui prima substantia esset ens per acci­ Sanctus Doctor ibid, his verbis : Cum ergo dens, quippe quæ constaret ex rebus diver­ forma recipitur in materia circumscriptis sorum praedicamentorum, scilicet ex sub­ omnibus per intellectum dimension ibus, fit stantia, el quantitate ut forma inhærente,et aliquid eristens in genere substanti*, et ulti­ constituente. M mum, completam habens rationem indic idui 77 Confirmatur, el explicatur. Quoniam in substantia, sed non fit hic, et nunc de­ id. quoti |>ertinet ad aliquam lineam, ma­ monstrabile sine dimensionibus determinatis, xime si sit fundamentum cæterorum illius el certis. lineæ, nequit constitui per aliquid extra Fhadrii. Unde sententiam hanc sequuntur Flandria prædictam lineam : alioqui esset, et non CJprrol. 7 Metaphysic., quæst. 29, art. 4; Capreol. esset extra talem lineam : quia res consti­ in 2, distinet. 3, quæst. 1, art. 3, quatenus tuta non potest non pertinere ad lineam sui asserit. substantiam sine quantitate actu constitutivi : ergo cum prima substantia, inhærente individuam, etiam quoad esse di­ ut talis, pertineat ad lineam substantiæ. visum : non tamen habere individuationem ut fundamentum totius lineæ, repugnabit, eo modo, quo illam nunc habet, scilicet illam constitui in esse talis, seu in esse sub­ modo sensibili : quamvis in eodem articulo stantiæ primæ, per aliquid extra pro­ in oppositam sententiam etiam inclinet. priam lineam , scilicet per quantita­ Ægidîa$. Ægidius quodlibct i, quæst. 5, art. 1; tem. Javelles. Javelins, 5 Metaphysic., quæst. 15 ; Zumel, Confirmatur secundo. Quoniam in illo Zomri. I. part., quæst. 3,art. 2, tract, de principio priori, in quo materia præsupponitur ad re­ Gonzalez individual., conclus. 2; Gonzalez. 1 part , ceptionem actualem formæ substantialis, et Bannez. qwest 11, art. I, disp. 23; Bannez, I part , quantitatis acto, pt in exercitio recipienda­ Suarez. quæst. 3, art. 2; Suar., 1 toei. suæ Meta­ rum. tunc debet pnedicla materia esse sin­ physic.”, disput. 5, sect. 3, num. 10 et se­ gularis, ct individua, ita, nt sit h*c, et non illa : quandoquidem formæ illæ singulares CoJeUn. quentibus; Cajetan., I part., quæst. 29, art. 1, ubi valde invehitur contra oppositam non recipiuntur, aut actuant maleriam in sententiam inquiens, chimericum esse, hos communi, sed materiam singularem, «ciliactus constituendi individuum substantiale, I ίθnon l^am - ergo materia non et materiale, et distinguendi illud a quolibet I habebit esse hanc, ac proinde, nec radicem individuationis. individuationis, etiam, quoad esse divisum, prout actu subest quantitati , sive prout aclualur per quantitatem, tanquam per for­ mam irihærvniem, el intrinsece constituen­ tem individuum substantiale, aut maleriam ipsun, ut individuam, et indivi Icationis principium. Palet consequentia : quoniam id. quod convenit alicui ratione alterius, ut forma.· inhærentis, et intrinsece constituenlis, non potest ei convenire in illo prio­ ri , in quo præsupponitur ad talem for­ mam. ! HI. Ewionts adversa riorum, el praelusio earum. 78 Occurrit primo Ferrara, tain ad ratio­ nem hanc, et primam ejus confirmationem, quam ad secundam. Ad primam quidem, et ejus primam confirmationem, quod duo perlinent ad unitatem indi vidualem, scilicet esse indivisum in se ultima divisione, seu esse incommunicabile : et esse eodem mo­ do divisam a quolibet alio : et quod ex iis duobus primum illud pertinet ad essentiam prædictæ unitatis, et individui : hoc vero posterius habet se ad instar proprietatis il­ lius. Qoare ex hoc, quod quantitas consti­ tuat per modum formæ inhærentis, et in­ trinsece constituentis prædictam unitatem, et individuum, quoad esse divisum a quoli­ bet alio, non inde fiet, individuum substan­ tiale essentialiter sumptum (secundum quam rationem pertinet ad lineam prædicamenlalem) non esse unum per se , sed solum non habere prædictam unitatem , quatenus simul constat suis proprietatibus (secundum quam rationem non pertinet di­ recte ad prædicamentum). Ad secundam confirmationem respondet, «quod causae invicem sunt causæ : et ita li­ cet in illo priori non pnesupponatur quanti­ tas in genere causæ materialis per se primo receptivos; præsupponitur tamen ia genere eniMil,a* 86 Quia primum argumentum pro pri­ ma sententia, el ejus confirmatio aliquibus testimoniis diflicilibus constat, ideo placuit in gratiam Arist. et Sancti Doctoris, et ul mens eorum magis pateat, sigillatim illa solvere. primum igitur testimonium predict i argumenti respondetur, quod, ut patebit ex (luæ num. 116 adducemus, cum Sanctus Doctor in primo testimonio inquit, Per materiam signatam quantitate inlelligi materiam sub certis dimensionibus, non loquitur de ea prout actu subest ibis, sed de eadem, ut est fundamentum, ct radix earum, et ut per modum radicis continet I I habeat potentiam rudi calem, per ipum exi­ gat informari hanc potius quantitate, quam illa. Cur autem materia, ut pnrcedit qiuntitatem predictam. et formam ipsam sub­ stantialem. pnuhabeat per modum radirii istas potius dimensiones quam illas? jun in libro de Generatione, disput. 2, a num. 88 usque ad num. 92. nostrum Collegium Complut, id explicuit, el in hac eadem disp., num. 133 et deinceps, latius explica­ bitur. I Ad secundum testimonium ejusdem ar- tu& gumenti constat ex modo dictis, quomodo Sanctus Doctor non loquatur do quantitate hi* actu habita, sed pru-habita in materia, tau- m quam in radice. Nam licet sine hac ne­ queat inveniri individuatio compositi mbslantialis, bene tamen sine illa. 87 Ad lenium testimonium in favorem ejusdem primi argumenti, negandum est cum Capreolo in 2, dist. 3, quæsL i, art. 3. Divum Thomam velle iiiidem, quod al­ bedo. v. g., quoad suam individualionem precise, quoad intrinseca spectatam, non possit separari a quantitate : sed solwn, quod eadem albedo, ut est hac sensibiliter, nequeat dari sine quantitate, ut ex sequenti expensione context. S. Doctoris aperte con­ stabit. Nam cum ibidem interrogasset, utrum albedo, vel alia qualitas corporalis possit a Deo separari ab omni quantitate? Respon­ det, quod, ut hoc sciatur, presupponendum est, quod in albedine, et qualibet alia qua­ litate corporali, est duo considerare, scili­ cet ipsam naturam ejus, per (piam speciem sortitur, et individuationem ipsius, secun­ dum, quod est hæc albedo sensibilis ab alia albedine sensibili distincta. Et hoc suppo­ sito inquit, quod posset lieri divino mira­ culo. ul natura albedinis subsisteret absqu* omni quantitate : illa tamen albedo non esset sicut hæc albedo sensibilis. Ac proinde ejus mens est. Tum, qutf hæc albedo quoad intrinseca, et indispensabilia suæ individuationis potest separari a quantitate : alias nequiret secundum sui naturam subsistere divino miraculo absque omni quantitate : siquidem juxta commu­ nem Philosophorum, maxime vero D. Tho· iniL* sententiam, quidquid a parte rei potest subsistere divina virtute, debel esse ali­ quid singulare. Tum etiam, quod quoad extrinseci individuationis ejusdem albedi- Ilil, THACT. I, D1SI \ I, DUB. UL ni«r scilicet, quuml singularitatem in ra­ tione singularitatis sensibilia » son sensu externo porccptibilist, 3, art. S, hæc eadem CojeUni verba) ad hoc, ut salvetur, effeciuin aliquem convenire alicui, satis est, quod reducatur in illud secundum esse formale, vel in formaliter participantia ipsum, ve! tandem in aliquid, in quo radicaliter, et i.rtoaliler pnccon tineatur. 93 Nec etiam refert, si ad ostendendam insufficient.am fundamenti assignati in or­ dine ad attributionem, ct accommodationem dictam, urgeas, quod hoc ipso, quod lumen gloriæ, v. g., ct intellectus creatus efficiant per modum unius ind vi-ibilis principii vi­ pionem beatam, et nihilominus visio secun­ dum communem intellectualis visionis rationem, tribuatur, ct accommodetur ab· wlute intellectui, et ut est visio Dei prout est in $e tribuatur absoluto lumini, debet in­ tellectus habere secundum se vim ad com­ munem rationem visionis intellectualis, ct lumen debet etiam secundum se habere vir­ tutem ad eamdem visionem prout est Dei : et , si semel non haberent prædictam virtutem, non possent illis absolute tribui praedicti effectus per illam attributionem, et accom­ modationem : ergo cum materia secundum re precise spectata, non possit osse radix irdividuationis quoad esse incommunica­ bile, consequens est, ut nequeat illi abso­ lute concedi etiam per attributionem, et I accommodationem explicatam, quod sit ra­ dix ÿredictæ inrommunicabilitatis. Respondetur enim primo, attributionem, eiaccommodationem effectuum non semper, et eodem fundamento attribui suis causis, Et propterea, dato, quod ad attributionem, 45 quæ respectu intellectus, et luminis gloriæ fit, debeat reperiri illud fundamentum, quod in objectione lefertur : non tamen ad omnem, el quamlibet attributionem : sed satis c.st (quoad | nesens) fundamentum, et ratio a nobis pro singulis ex his attributioni­ bus ibidem adducta : ut ex iis, qua· cx Cajet, adduximus, com tat. Sicut etiam loquondo universaliter de attributione, et accommo­ datione videmus, quod ex aliis capitibus possunt aliqua attribui diversis, licet res habita sit omnino eadem in illis. Et ideo videmus, quod propter fundamentum, long»? diversum ab enumeratis, tribuitur Patri in divinis omnipotentia, ct Filio sapientia es­ sentialis, ct Spiritui Sancto amor etiam es1 sentiatis : quamvis omnibus tribus personis conveniat, quod habeant eamdem omnipo­ tentiam, sapientiam, et amorem essentia­ lem. Adde, quod licet visio Dei secundam communem rationem visionis, sive intel­ lectionis attribuatur absolute intellectui ; non tamen se solo est sufficiens principium ejusdem visionis modo dicto considerato : sed necessario indiget, tum specie intelligibili ad eam secundum praedictam ratio­ nem causandam, ut constat ex iis, quæ in tractatu de visione Dei, disp. 2. num. 83. dicemus : tum etiam lumine gloriæ : cx eo, quod nulla est ratio in visione Dei, quæ non sit supematuralis, ac proinde, quæ non indigeat principio supernatural!. 94 Secundo ad eamdem confirmationem (per quod etiam tota solutio præcedens, maxime vero quoad enodationem rcplicæ nuper adducto, magis elucidatur). Respon­ detur , quod loquendo non de iis, quæ, quoad praesens attinet, contingunt per at­ tributionem, et accommodationem jam di­ ctam, sed re ipsa, et non curando de prae­ dicta accommodatione; tunc licet materia praecise sumpta, seu, ut consideratur non considerata præhabilione, qua præliabqt hanc potius quantitatem, quam illam, non sit sufficiens principium, et radix indivi­ duationis quoad esse incommun cabilo, seu quoad esse indivisum in se ultima divisio­ ne : attamen secundum hanc rationem habet rationem primie radicis ;1 icet- ex se non sufficientis, respectu praedicto imrornmunicabilitutis : ex eo, quod etiam secun­ dum hanc considerationem est una numero · negative. Et ita licet secundum quod est una unitate specifica negativa, non sit pri muni etiam insufficiens principium indivi­ duationis, aut specificationis, attamen. ut <4- ÏI;· vl Seconda sol a lio ejusdem continua­ tionis. lu) ■ 46 DE PRING1P. INDIVID. SUBST. MATERIAI est una numéro negative, potest esse fri­ ma. licet non sufficiens individuationis ra­ dix. 95 Explicatur hoc. Etenim in hoc differt unitas numerica totius compositi ah unitate specifica, quod unitas specifica incipit ab unitate specifica positiva, et a primo, et fontali principio illius, scilicet forma sub­ stantiali, ex eo, quod est unitas forma­ lis : atque adeo debet incipere a principio formali, quamvis debeat terminari ad ma­ teriam, ut est una unitate specifica, nega­ tiva, quatenus tribuit illi, quod sit una uni­ tate specifica positiva. Cœterum unitas numerica radical is inci­ pit ab unitate numerica negativa : ex eo, quod cum hæc unitas numerica sit mate­ rialis, debet tanquam a prima radice, licet ex se non sufficienti, oriri a materia secun­ dum id, quod ex se habet, quatenus est una numero negative. Et ita non mirum quod «w incommunicabile proveniat a materia secundum pnrcisionem jam dictam, et mo­ do explicato, licet non proveniat ab ea. ut a principio sufficienti : et quod ab eadem, ut a præhabente banc quantitatem potius, quam illam, oriatur eadem individuatio quoad eue divisum. Qua· solutio d sumitur b.Tboia ex Divo Thoma, opusc. 3'2. c. 3. et eam Capreul indicat Capreol. in 2 Seni., dist 3, quæs . 1, ari. 3, ad argumentum tkoti, el Duran­ di tertio loco contra secun lam conclusio­ nem. 96 Potestque tota ilia elucidari exemplo illo intellectionis, iu praecedenti solutione nuper adducto: quit, ut int lectio est, pro­ cedit, ut a primo principio î b intellectu : et secundum suam specifica' »netn ducit or­ tum. tanquam a prima ru ab specie in­ tention* i. Non quidem it ut sola species inlelligibilis, sit suffici» as ad influen­ dum in prædictim specificationem absque intellectu : nec ita, ut solus intellectus abs­ que specie sit sufficiens ad producendam camdem intellectionem, ut intellectio est : sed quia prima (ut sic dicamus) radix, licet se sola insufficiens, ad attingendam intel­ lectionem. ul talem, est intellectus ; el pri­ ma radix attingendi illam secundum suam specificationem, est species inlelligibilis. Objectio Nec refert si urgeas. quod si hoc ita esset, . et in hoc sensu locutus fuisset D. Tliom. in prædicto testimonio, tunc eadem ratione potuisset dicere, quod me divisum ab aliis ultima divisione, provenit etiam a materia : quia re vera, ipsa est prima, licet insuffi­ ciens. radix distinctionis illius, qua unum individuum substantial!} distinguitur pure numerice substantialiter ab alio : siquidem per id aliquid distinguitur aliquo modo ab alio, per quod eodem modo constituitur. 97 Respondetur enim conceden-io se­ quelam. Cæ.erum cungruontiu?. D. Thom. loculus est, dum in priori parte illius testi­ monii tantum assignavit expro-se princi­ pium insufficiens iiiconimunicabililatis : ct in posteriori alduxit principium primum, et sufficiens distinctionis a quolibet alio, in quodque cætera alia principia Deducantur. Nam cum in doctrina iprius idem sit con­ stitutivum. et distinctivum. fit ii.de. ul hoc artificioso modo loquendi as ignaverit ex­ presse in priori hujus testimonii paru prin­ cipium in.-ufficiens in livisionis in se, seu incommunicabilitati'. per quam perpries indivi luum constituitur, et impii ile» ac virtualiter principium etiam ii.sufficiens distit clionis ab alio : et similiter in secun­ da parte eju dem testimonii adduxerit ex­ près-e principium sufficiens jam di tum di tinctionis a quolibet alio, el imp icite, ac virtute principium etiam sufficiens ir.communicabilitatis, seu iudivisionis ultimae per, riis con-titulivæ individui. Ad secundam confirmationem initio add-ctam concesso absolute antecedenti, quoad primam ejus partem, et q oad se­ cundam in sen-u explicato, scilicet de quan itate, ul radicaliter prmhabita in ma­ teria, neganda est conseq «entia. Quia, ut conseque.is esset verum, requirebatur. quod antecedens, quoad secun ·am prtem esset verum, etiam si do quantitate secun­ dum suum wc forma e, et ut e-l forma in­ haerens intellig- retur. Et ita satis est ad in­ dividu itionem compositi, quod materia, ct pnehabens hanc potius quantitatem, quam istam, illi communicetur. Per quod ad reli­ qua, quæ in eadem confirmatione adducan­ tur, satis constat. wnii Diluuntur extern argumenta pro contraria s*nient ia adducta. 98 Ad secundum ex ratione potitum, fit ·» distinguenda e-t major : Λ iri ipsa sit diviso rpi ab atia parte materix, id est, nisi distincta sit ab illa, eo modo, qao una pars integrally I seu entitativa, et ejusdem rationis ab alia, aut duo tota inlegralia inter se di-tinsuuntur, et sunt divisa, neganda est : iViri ipw ■ sit divisa ab alia parte materia, id est, nisi - sil TH ACT. 1, DISP, I. DUB. III. tamen, quod una materia distinguatur ab sit distineto ab ilia, co modo, quo una pars alia, eo modo, quo una pars subjectiva, aut subodiva, aut q-.ftsi subjectiva distingui­ tur. et est divisa ab alia, concedenda est. quasi subjectiva jam dicta distinguitur, et est divisa ab alia consimili parte subje­ Ei ileiudc minor in priori H *neu intellecta concedi debet, negari vero in posteriori. Et ctiva. aut quasi subjectiva, non est effe­ tandem necanda est utr.iquo consequentia : ctus formalis quantitatis, ut form® inhæ­ rentis. Et ita, nec talis pars, et distinctio, quia, ul utrumque. consequens esset ve­ rum, desiderabatur, ut major esset vera in ac divisio ejus ab alia requirit, quod pars sic distincta, et divisa, habeat in se mul­ primo sensu, et minor in bocundo. titudinem partium entiiativarum compo­ Explicatur hoc. Etenim diplex est gpnentium unum, et idem totum entitatinus partium, et totorum. Ali® enim sunt vum : quod tamen esset necessarium, si parles ontilutivæ, et eju-dem rationis, sou talis pars subjectiva divisa ab alia esset talis intégrales. quibus corresponde! auum to­ ratione quantitatis inhærentis. ut ex se tum continuum : a‘iæ vero partes subje­ constat. Sed ratio talis partis potest inve­ ctive, aut quasi subjectiva*, el ejusdem ra­ niri absque quantitate determinata inhætionis, qui bus corresponde! suum loturn rente, et habita, licet non absque quanti­ universae, aul quasi universale, ct ato­ tate certa, et determinata, ac radicaliter mum. Partes au lem istas nihil sunt a iud, quam plura in i vidua, aut partes singu­ I tantummo Io præhabita : ut si Deus separet lares alicujus individui solo numero diver­ lotum substantiale a quantitate quod esse possibile ex di· tis num. 87 et 88 constat. si», q.ie sub specie, aut quasi sj ecic aliqua Cæterum quia ad hoc, ut materia sit atoma continemur. Q æ ideo appellan­ tur paries Subjectivæ, quia totum aliquod, principium, et radix individuationis, non aul quasi tot m universale dividitur in requiritur, ut sit di-tincla ab alia parte ma­ illa, tanquam in sibi inferiora, et subjecta teri®, ut pars, et pars integralis, vel participantia eamdein, aut saltim quodam­ quod sint inter se divisæ, ut totum, el to­ modo camdem, atomam naturam : quam­ tum intégrale ex prædictis partibus in suo vis forte contingat, quod utraque pars, toto substantiali, ratione quantitatis actu inhærentis coalescens, ul statim num. seu utrumque ex his inferioribus, aut quasi inferioribus iit in se verum’ totum actuale. sequenti magis explicabimus, et ex dictis Ecet de se utraque pars, seu utrumque ex his pro assertione constat; sed sufficit, quod duæ ill® materi® sint distinct® et divisa», inferioribus, aut eorum aliquod non habeat ut pars, et pars subjectiva, aut quasi subje­ partes entitativas, et ejusdem rationis. Er ctiva : propterea ipsamet, ut radix indivi­ ih duo possunt inter se distingui : vel eo modo, quo una jars integral is distinguitur duationis non dicit quantitatem, ul formam inhærentem, nec divisionem illam priorem, flbalia : et per consequens facta divisione sed solum quantitatem, ut præhabitam, et inter utramque po-sunt distingui, et esse di­ vis® tanquam duo tota integralia : vel eo hanc posteriorem divisionem ortam ex ,eademmet materia, ut præhabente quantita­ modo, quo una pars subjectiva, et ejusdem rationis, contenta sub aliqua specie, aut tem hanc potius, quam illam, seu ortam ex quasi specie, condiat inguitur, et dividitur pra dicta quantitate, ut præhabita. ab altera. 100 Ad illud autem, quod ex Divo Tho­ 99 Licet ergo, quod materia sit distincta < ma ibidem adducitur, dicendum est, quod ab a ia parte materi® per modum partis, et | ex hoc, quod materia non sit principium individuationis, nisi, ut dis tinguibilis (quod partis entitalivæ, et integratis vel quod ab ibidem fatetur Sanctus Doctor) id est, nisi alia materia, quæ alias est quasi pars sub­ jectiva, sic divisa eo modo, quo unum to­ secundum , quod est hæc pars, aut quasi tum intégrale habens in se pluralitatem pars subjectiva, et non illa : et ex hoc, quod partium integralium, et inter se continuamateria non sit divisibilis, seu distinguibilarum est distinctum, et divisum ab alio lis in paries entitativas, nisi ratione quan­ simili toto, proveniat a quantitate, ut a for­ titatis, ut formæ inhærentis (quod etiam ibi ma inhaerente, et informante : quia sub­ fatetur Angelicus Præceptor, et testimonio stantiae* senuhas habet partes entitativas, Aristot. id confirmât) non sequitur, quod materia efficiatur hæct et signata, aeproinâé vet intégrales nisi tantum ratione qu .ntiutw, ut form® intrin-ccæ, ut in lib. de Ge­ hæc quasi pars subjectiva, ct non illa, secun­ dum, quod est sub dimensionibus actu ha­ nerat, disp. 5, num. 32 usque ad num. CojfcL 95, nostri Complut, eleganter explicant : at- | bitis, et eam in toto suo substantiali infor- Sohiittr id, qood ex D.Thom. addoce­ batur. DE PRINOIP. INDIVID. SUBST. MATERIAL·. ETC. I mantibus : sed solum secundum, quod per modum radicis habet vim, ct potentiam ra­ dicalem, ad hoc ut potius sit sub istis di­ mensionibus, quam sub illis. El ratio est aperta ex dictis. Nam ox hoc. quod materia non sil divisibilis in j artes enlitaiivas ejusdem rationis, nisi solum ra­ tione quantitatis, tanquam formæ inhaeren­ tis, solum sequitur, quod quantitas per se, et ratione sui sit, modo alibi dicto, divisi­ bilis in praedictas partes : atque adeo, quod por se, el ratione sui sit, quodammo­ do individua, et secundum aliquam sui considerationem sit radix individualionis respectu suhstantiæ materialis, et partium physicarum ejus, etc., ul num. 91 tetigi­ mus, et num. 21 el deincev$ disput. sequenti expendemus. Ex hoc autem, quod ipsa secundum aliquam sui consideratio­ nem , sil prima radix individualionis re­ spectu praedicta· subslantiæ, et partium phy­ sicarum ejus, non sequitur materiam effici hanc, el signatam, seu hanc potius pariem, aul quasi partem subject i vani, secundum, quod aclu informatur per quantitatem, el habet partes enlitaiivas, ratione ipsius, ut formæ inhærcntis, ita, ut per illam hoc mo­ do sumptam, et per partes enlitaiivas, quas ab ea habei, constituatur in ratione [artis, aut quasi partis subjectivæ contentae sub specie, aut quasi specie maieriæ sublimaris, ut sic, ac proinde fiai hæc, et non illa : quan­ doquidem, ut ex dictis constat, radix individuationis substantialis debet esse substan­ tialis, sicut, et ipsum compositum, ut est hoc, et individuum, est substantiale : sed solum sequitur quod fiat hæc, et signata, ac proinde hæc, ct non illa pars, aut quasi pars subjectiva, secandum, quod radicaliter pr.chabel quantitatem , eç per modum primæ poientiæ radicatis petit hanc potius quantitalem, quam illam. Quia, ul modo diceba­ mus, ex quo ç : quantitas ex eo, quod I est prima ratio habendi paries enlitaiivas, I debet esse prima ratio individualionis maleriie, oportet, quod quantitas aliquo modo, sive, ut habita, sive, ut præhabita, influat per modum radicis : et ex quo capite illud individuum est quid substantiale, non po­ test esse quantitas, ut habita, quæ est acci­ dens, sed. ut præhabita, secundum quam ra­ tionem est quid substantiale. Per quod ad alia D. Thom. testimonia ibidem adducta, • proportione servata, satis constat. Sed hæc amplius infra explicantur. Rwpon1U1 A I tertium patebit ex dicendis num. îcrUüw el sequentibus, quomodo |.er uxateram signatam quantitate, secundum ea, quæindispensibiliter importat, ut sit radix indi­ vidual ionis, non inte’ligatur materia, ut addit in recto aliquid re diter distinctum ab ipsa materia : bed solum aliquid pro conno­ tate, et in obliqOO, scilicet hanc potius quantitatem , quam illam, non quidem actu receptam , et habitam, sed pctfcunj el debitam , et non ita , ul praedicta quanti­ tas sit connotatum intrinsecum, sed exlrinsecum. Nam sicut huc ipso, quod Deus sit causa creaturarum , ut virtualiler piu-li-ibel illas, involvuntur ibidem ipsæ creature, non ut connotatum intrinsecum , sed eitrinsecum, cum quibus Deus, ut omnipo­ tens habet connexionem , nec involvuntur j rædictæ creature , ut actu facta), sed secun um rationem possibilium : ita in pro’osito. propor.ione servata, jam insinuata, philosophai.dum est. Et co. tm hoc non habet vim probatio* ibidem adducta. Quia satis est, quod miteriie addat os:ti, c· Et propterea ex hoc, quod materia , er se, id non alterius : siquidem eo ipso potit com­ esi, sine aliquo modo realiter suf eraddiponere hoc compositum, et non aliud, d to, a quo formaliter, et in recto habeat esse h;vc peti.io est satis ad hoc, ul sil re ip», primam radicem individuationis, j»ossit esse et in exercitio radix individuationis hujus prima’radix pra-dictT individuMtionis, non compositi, el noa alterius. · r-, sequitur illam fore actum purum, sed po­ Ad continuationem concedor.dum est ao- ·*& tius habiturum esse rationem puræ poteatece quo ab illa respiciuntur. Antecedens autem probatur. Tum, quia oateria respicit formam, tanquam potissi­ mum ejus actum : constat autem, quod Kius potissimus alicujus potentiæ prius inspicitur ab illa, quam quivis alius. Tum rthm · quia ea, quæ pertinent ad prædicaErtotcm subsantiæ, prius respiciunt illa, que complent ipsa intra ; roprium praedimi·:.?ntum , quam illa, quæ sunt extra illud : quandoquidem ea, a quibus com­ antur intra proprium praedicamentum, .-.nt ipsis intimiora, ac proinde prius in­ specta : constat autem formam suhstinlitfem complere materiam intra proprium pridicamen um. secus vero quantitatem. T-m denique, quia materia non respicit hinc numero quantitatem, nisi propter hanc numero formam , et ratione illius : • quidem non res icit illam, nisi, ut medante ea recipiat hanc numero formam lobsuntialem : ergo prius respicit istam, 33 quam praedictam quantitatem. 11 i Secundo probatur eadem sententia. Nam si miiora signati quantitate, id est. prout per modum primæ radicis præcontinel hanc numero quantitatem, esset radix individuationis : vel hoc haberet, quatenus pnecontinel hanc numero quantitatem ter­ minatam , vel interminatam? at nullo ex his modis : ergo, etc. Major, cum conse­ quentia sunt satis perspicute. Minor vero, quoad primam partem est Divi Thomæ, opusculo 70, quaestione quarta, articulo se­ cundo, ubi inquit : ex dimensioni us inter­ minatis reddi materiam hanc, ct signatam, et sic individuate formam; non vero ex di­ mensionibus terminatis? id, quod probat ex eo, quod alias Petrus puer, el idem Petrus \ir, non esset unum, et idem nume­ ro individuum : siquidem q lanlitas cubi­ talis, quæ est in Petro puero, non manet in eodem viro ; sed fit bicubitalis. Quoad secundam vero partem, eadem minor etiam constat. Quoniam quantitas non est certa, el determinata , nisi ratione f rmæ. Nam, ut docet Aristotel. primo Physicorum, cap. 4 , Pt adducitur a Divo Thoma pruna parte, quæst. 7, ideo hæc quantitas est tanta, ac proinde certa, et de­ terminata, quia materia habet hanc for­ mam, et non illam : et ideo variata hac forma, variatur tantilas quantitatis; ergo materia non erit individua, neque indivi­ duationis radix , prout praconlinet hanc quantitatem, ut tantam, et determinatam : siqui em tantitas, et determinatio quant tatis non provenit ab illa, sed a forma. 115 Tertio. Nam p;o hac sententia ur­ get id, quod supra tetigimus, scilicet ma­ teriam non habere unde præcontincat hanc potius quantitatem, quam illam, nisi post­ quam jam est /tæc individua, et individualionis radix : ergo non erit individua, ac proinde, nec individuationis radix, ut præ­ continet hanc potius quantitatem, qoam illam. Consequentia ex antecedenti constat. Antecedens vero probatur. Nam materia ex se est indifferens ad hanc, et illam quantitatem : alioqui non posset recipere nisi hanc numero quantitatem : ergo ex se non habet unde præcontincat hanc potius quantitatem, quam illam, sed si eam præcontineat, erit ratione hujus formæ, quam prius recipit ; et per consequens eam pra'continebit, postquam est jam individua, et prima individuationis radix. ■ Socr.n · duil. D.Tiioa- ■ A hi : Aristot. ΝΛ?. D.Tbom. >· r Tertis di. ft ·' ’ f· ►» 4 V »· f ·· DE PRINCIP. INDIVID. SUBST. MATERIAL., ETE. : π· etasw. Ariito!. h.TbCB. Cajctin. Goaral. hprilts. îhnner l’rixj ratio pro «iistiiicluin a materia, per quam determina lur ad hanc potins quantitatem, quam M Ycra .Irüfofriû, ct D. Thonix sententia illam : ergo erit materia sign.ta quantiüte. ut dicit materiam prehabenteu ρ·7 prxfrrlur. inûdoin primæ radicis hanc numero quand· talem. i 16 Dicendum tamen est, materiam siPatet consequentia. Tum quia non sugnatam quantitate, prout dicit materiam peresi alius mo Ius signationis per quantiper modum radicis pnchabentem hanc po­ latem, prr quam materia sil prima radit tius quantitatem, quam illam, esso pri­ in tividualionis. Tum etiam : quia inter mam radicem individuationis substantiæ omnes modos imaginabiles, quibus materia materialis complete : ac proinde forma» potest signari hac potius quaptilate, quam substantialis illius. Ita Aristot. et D, illa, hic est prior, et magis accommodate. Tuoni. locis dub. 1 et 2 pro nostra sen­ Prior quidem, quia prius est, quod nutem tentia citatis, ut statim expendemus. Idem pre»!oniineat per modum radicis hanc nu­ etiam peculiariter docet Sanctus Doctor, mero quantitatem, quam, quod quolibet a& opusculo 70, quast. 4. art. 2, ubi postquam modo importet illam. Magis vero accom­ in solutione ad secundum »tixit. dimensio­ modatus . quia per id, j er quod primo mtnes ex eu. quod sunt accidentia per se, leria signatur hac numero quantitate, del·^: seu secundam suum esse formale, non posse esse individua, et individuationis radix, >i esse principium individ .ationis substantiæ, semel materia , ut signata quantitate, hæc statim in solutione ad tertium a ·. idit. ma­ ha et. Maxime, quia materia quatenus stc teriam esse radi em individuationis ratione si miata. nec extrahitur extra rationem πα· dimensionum in eadem pneintcllectaram, teriæ. et pure potent je, ac subjecti οιηηίηυ id est, in illa per modum radicis pre onirreœpiibilis, nec extra rationem substan­ tentarum : alioqui jam dimensione·;. ut tia· : pi ita e?t va de accommodata, ul rit sunt accidentia, essent cau*a, ct radix in­ prima radix individuationis substantialis di viduationis sulislanliæ . quod in i redicta totius compositi. solutione ad secundum Sanctus Doctor ex­ 118 Secun a ratio ejusdem assertionis, presse negavit. Unde tam Aristot. quam quam supra aliquoties insinuavimus, deJu· x· Angelicum Doctorem seq-unt-r Cijetan., d citur ex Divo Thoma, 3 parte, quæst. 77, DTn 1 part., quæst. '29. art. 1 ; Gonzalez, 1 an. 2 et quarto contra gentes, cap. 65. necpart.. quæst. Π, disp. 23; Jatellus, 3 non opusc. 70, quæst. 1, an. 2 ad tertium, Metapaysic., quæst. 15. et alii quamplures et in a iis locis. Quæ potest ad hanc for­ ex junioribus Tbomîstis : et tandem Banmam reduci. N.tm quun itas est quudaronez, l de Generat., c. 5, quæst. 3, art. 8, modo ex se individua, ct ita quodamatado fatetur sententiam banc esse valde subti­ est sibi ipsa prima radix suæ individuatiolem, et probabilissimam, el salis ad men­ :.is, ut dis, ut. setpienti, num. 21 cl dein­ tem Divi Thomæ. ceps ostendemus : ergo materia erit in117 Ratio autem prior, et fundamei talis dividua, et prima individuationis radii, hujus assertionis deducitur ex iis. quæ quate.ms per modum priime radicis præconex Aristot. et 1). Tbom. in procedentibus dubiis diximus : quæ quidem potest sub I tinet h me quantitatem, potiu-, quam iliam. Patet consequentia : quia hoc ipso, quoi hac forma proponi. Nam licet individuatio materia secundum se, et precise sumpîi ma criæ. et totius com.ositi sit valde dis­ tincta ab individ-atione quantitatis; nihi­ non tossit esse sufficiens radix suæ indirilominus prima radix individuationis praedi­ dualionis, et lotius compositi substantialis; cti compositi debet esse materia ali pio cl alias dclæat necessario esse ro ipsa indi­ modo signata quantitate, utdub. 2 ostendi­ vidua, el prima individuationis radix, ut mus ; at nou potest esse materia signata ostensum est, optime tribuitur ei hoc mu­ quantitate, ut dicit compositum cx mate­ nus. quatenus pre ontînet id . q .od est et ria, et quantitate, ut furina inhærente, et I se quodammodo individuum, et esi sibi jjhî inlrinst·’e constituente illam in esse prodi­ prima individuationis radix . scilicet hone cte r dicis aut prout dicit eamdeni quant i numero qua titatem : maxime, quia non talem , quatenus actu habitam , ct per mo­ potest id habere, quaten s nctu, el formadum ronnotati intrinseci, ut dub. 3 lit;· r ram informatur, ut dubio tertio probavimus *. nec tandem, ut affert modum probavimus. aliquem superadditum, et ex natura rei I III. TRAGT. I. 1)18!’. 1, null. V. SIH. Hfjpondfhtr priori argumento, cl rjus cohfirtMlioni pro priai a sententia adductis. 119 Ad primum ergo palet ox dictis numeris præo‘ecundum hanr considerationem ait il, quod recipitur pre­ cise, quoad hoc, q od esi mu lo dicto dis­ ponere, ct determinare materiam : ex eo, quod quantitas ex propria ratione sua ha· bel esse primam. et permanentem dispoei limum, el • ’etenninationein materi», et ipsa ex se est quodammodo determinata, et in’ivi .ua : | nq-Cerea hæc numéro q..aoti· tas i rius pnrcontinetur in materia, qwm hæc innuero forma substantialis, licet m genere causa? materialis pure recepte prius recij iatur in materia forma sulotantialis» quam quantitas : quia quantity, ut præcise c?t offectus receptus, recipitur io toto, licet, ut est dispositio, non exerceat suam causalitatom erga illud, sed pnrcb? erga materiam, ac si in illa soluxnmolu n> ciperelur. B I l·· 124 Ex quibus omnibus Iit, quod universatile? loquendo non est absoluto verum. quoi eo crâne præconrinelur offectus In sua causa, quo causatur ab ila, ita. ut qui I rius causatur, prius pnecontineatur. Nani regula hæc su liin fal it, quando jneeontinentia unius effectus, sci icet i-lius. qnt ultimo causatur, est talis conditionis, ut T quodammo o compleat causam ad pnveonUucndum. et causandum illum, qui prius ab ea procedit. Ut eo. tingit, tum juxto val le probabilem sententiam, in causa effi­ cienti cullata cum effectu per se j rimo pn> · du· lo, el intento ab ea, et cum nie.iis. sive dispo.'itionibus ad illum. Nam licet effectus per se primo* intentus, po-leriu· mandelur exsecutioni, attamen prius continetur in illa, quam media, aut dis osiliones. El iU hæc causalis est vera : Quia efficient cil Ppj ad cffcclanx />er 5^ primo intentum, propiercu habet esse ^!cns ad media, ct ad dispositiones ad ilhnn. Et hujus nulla alia est potior ratio, quam ea. quæ tacta est, fecilicel, quod præcontinentia effectus per se primo intenti . quodammo !o complot causam ad præcontinen -a media. Tum eliam in præsenti : siquidem, ut nuper dicebamus, materia non nisi, ut individui positive. pnccontinet hanc numero for­ mam ; et non redditur sic individua, nhi per pnecoutinentiam radicalem hujus quan­ titatis. Cieteruin cum his stat, ut licet materia non eo or Hue causet, et recipiat suos effe­ ctus secundum sluib mc formale sumpto», quo ii!os præconLinet, >i de omnimoda, el < adæquata præconlinen lia loquamur, attaI men non aliter, id » st, non alio ondine priaritaüs, vi posteriori tatis, causal, et recipit I ilios s^cun uin suum esse formale acc»pto$t msi eo ordine, quo in genere causæ pure receptivæ cos pnrcontinet : ita ut effecta», i qui prias continentur in materia, ut in po­ tentia TRACT, 1, DISP. 1. DUB. V, p I) Hi? tenliapure receptiva, præscinden Io ab huc, quod «it, vel non sii disposita per disposi­ tionem actu habitam, Fecundum suum isw formale consideratam , prius recipiantur, quam ilii, qui p neco n linentur in ipsa in genero cause materialis di.· positi vit», sou in online o«l hoc, ut maneat disposita, et do? terraiiuia ad habendam hanc furinam po­ lias quam aliam, ►ecun Ium suum esse for­ male sumptam. Quamvis, ul dicabamus, fica coi atiune inter præcontinonliôm hu* jus funnæ substantialis, ut hujus, et hujus quantitatis, et determinationis, etiam ut hujus, prius sit præcontinàntia jrædictæ quantitatis. quam prædiclæ formæ : nc proinde loquendo de omnimo la, et adæquau preconiineutia effectuum in sua causa materiali, nempe materia prima, non eo ordino causantur, et recipiuntur secundum suum tsst formale sumpti, quo in eadem materia præcontincntur. 125 Unde (per hoc tacitæ cuidam obje­ ctioni liat salis) quantitas ipsa, ul radicali­ ter pnrhabita, et ut secundum suum esse forniale recepta, et actu habita. aliter, et aliter comparatur cum furina substantiali. Nam ut radicaliter præhabita dicit ratio­ nem quamdam idenlilicatam cum materia, determinantem illam, et voluti disponen­ tem ipsam, non solum ad receptionem pu­ ram formæ Substantialis, sed etiam ad præcontinendam i lam, ut est hæc : ac proinde est prior absolute, et simpliciter ipsa for­ ma substantiali, et receptione illius, etiam •absolute sumptis; si tamen ut sunt quid singulare considerentur. Cælcrum ipsamet quantitas socundum suum esse formale, ct ul actu habita, distinguitur realiter a mate­ ria, recipilurque in toto, et disponit, et dé­ terminai ad formam, ul hanct non quid<-m at absolute, sed ut connaiuraliter recipien­ dam : siquidem per divinam potentiam j otest absolute sine illa recipi : et ita est posterior receptio illius in genero causæ materialis pure receptivæ : inio, et simpli­ citer est posterior receptione formæ : quia, u:sic non reddit materiam individuam, sed supponit eamdem individuam ratione pnewntinentiæ radicalis prædictæ quantita­ tis. 126 Diximus, quantitatem, ut radicaliter præhabiiam esse rationem quamdam vcluti disponentem materiam non solum ad re­ ceptionem fonuæ substantialis, sed etiam ad pre ontinendain illam, ul est hæc. quia cum quantitas, ul præcontenta non distin­ guatur a materia, ac proinde, nec a præ- con linentia formæ substantialis in eadem mnicriH. non potest esse propria dispositio ud praedictam pnucon linentium : siquidem dispositio proprio sumpta, involvit distin­ ctionem, saltim ex natura rei, inter illam, et rem d epositam, et in ordine, ad quod disponit. Et ita prædicta quantitas, ut præ­ contenta. solum habet voluti disponere ad pr.i continentiam formæ substantialis, qua­ tenus facta collatione inter materiam, ut exprimit pr.econtinentiam hujus quantita­ tis, el ut expresse affert præcontinentiam hujus numero formæ substantialis , tunc materia intolligitur determinari per priorem illam rationem inadæquatam ad habendam hanc joateriorom. Et ita ratio illa prior reddit materiam u timate, et proxime ca­ pacem ad habendam hanc ultimam ratio­ nem : ac proinde, quoad hoc quodammodo analogatnr com dispositione proprie tali, qua· reddit subjectum ultimate capax ud habendum aliquid aliud. 127 Nec refert si urgeas, quod materia Replica, non pnuhabet hanc numero quantitatem, nisi, ut formam secundam, scilicet, ut for­ mam accidentalem : ergo prius pnehabet in se hanc numero formam substantialem, quæ est actus primus. Patet consequentia : quia præhabitio formæ secundæ, ut talis, necessario præsuppoml præhabitïonem pri­ mæ formæ, nempe substantialis. Non igitur hoc refert. Quia licet quanti- Solntfo. tas in sui ratio, e imbib t, quod sit forma secunda, scilicet accidentalis, non tamen hæc est adæquata ejus ratio : quia quate­ nus est forma secunda, ut secunda di» it se ipsam, ut pendentem a forma prima nempe, substantiali, et eam præsupponenteni. At cerium est non esse ad rquatam rationem quantitatis, quod habeat praedictam depen­ dentiam, sed insuper habet suum peculiarem rationem, secundum quam habet esse j ri­ mam dispositionem, eide erminationemmateriæ, el esse ex se ipsa quodammodo indi­ viduam : ac proinde esse id, a quo materia ipsa, necnou et forma substantialis pendent. Unde eadem qumriias, ut est forma secun­ da receptibilis secundario, ct post formam substantialem in materia, pnecontinctur in eadem materia posterius natura, quam fur-· ma substantialis. Quia secundum hanc ra­ tionem non attenditur, si formalissime lo­ quamur al eamdem quantitatem, ut est prima dispositio, et determinatio materiæ, et uLcst ex se quodammodo individua; sed ad eam Iem, ut adhuc secundum suam ulti­ mam rationem (inadæquatam tamen) est DE PR1NCIP. INDIVID. SUBST. MATERIAL.,ETC. farina secunda susceptibles in materia post primam. ùvtercni pradicta quantités, ut secundum aliam rationem suam üvtdæquatam, ct convenientem etiam ei secundum suam u’timam rationem, est prima disposi­ tio, ct determinatio materiæ, et ex se est quodammodo individua, præcontiiietur in eadem materia, prius quam hac numero forma substantialis. ut dictum est. ElcnXi 128 Potestqu·· hoc explicari exemplo 1er. contritionis, el gratae sanctificantis, si con­ ferantur cum Deo, ut per modum prima· cause illas præeontinet. Nam contritio, ut est dispositio ad gratiam, ut justificantem omnino animam, i nus præconlinetur in Deo, quam eademmel gratia, ut omnino justificans, et tribuens consortium divinae nature |.er modum nature, et in esse quie­ to : quamvis eademmel contritio, ut for­ mata, et terminata. ac tandem, ut merito­ ria de condigno mercis aeterna*. sit posterius pra*eonu*«.ta, quam ea .'emmet gratia, ut habet rationem nature. formans contritio­ nem, e’, tribuens ei prædictam condigniutap. Α·Ι Ad confirmationem constat etiam ex in­ craQrriasinuatis a nostris Complui, in libro Physi­ ifotea aJdjcorum, disput. 10, num. 23 et 28, conce­ fl-iuj Coa.pl at. dendum ess·.· antecedens. Cæterum neganda est co sequentia. Siquidem, ut nuper dice­ bamus, ex co r-spicii materia hanc nume­ ro formam substantialem , potius, quam aliam, quia ipsa materia est 7 132 Nec tandem refert, si objicias, Di­ Bepliw. vum Thomam opusculo de principio iudividuatiouis dixisse, materiam signatam quantitate determinata, esse principium Solat*. iis ·$ Non itaque hoc refert. Nam aliud est quantitas determinata, aliud vero termina­ ta. Quantitas enim determinata dicit quan­ titatem. ut hanc numero, et non (Uain, non curando an sit terminata, et comple­ ta per formam substantialem, nec an ha­ beat hanc tantitalem, vel illam : et sic est principium individuationis, quatenus in materia præcontenta. Quantitas vero ter­ minata dicit eam lem, ut po?tenorem natu­ ra, quam forma subsiantialis, per quam terminatur, et formatur : el similiter in­ volvit secundum hanc rationem, quod ha­ beat certam tantiutem, v. g., bicubitam : et sic sumpta non est principium individuationis. Esse autem has duas rationes quantita­ tis aliquo modo distinctas, inde liquet. Quoniam manente quantitate invariata, quoad esso determinatam, id est, quoad esse /tanc, el non diam, potest vanari, quoad huc, quoi esi esse actu terminatam, el completam per formam substantialem : ut si, vel ab illa sej aretur per divinam po­ tentiam, vel si varietur præcise, quoa 1 tantitatem et figuram : ut si vivens, v. g.. pau­ lulum augeatur secundum eandem numero quantitaiem, vel paululum secundum eam mutet figuram. Fit salis ultimo argumcnlo ejusdem sententia 133 Ad tertium negandum est antece­ Ad tertiam dens. Et ad probationem concesso antece­ denti , neganda est consequentia, quoad secundam partem. Quia superest aliud, ra­ tione cujus materia præconlineat hanc nu­ mero quantitatem, potius, quam illam*, scilicet pura, et nula potentialitas materiæ : connotanlo tamen, si compositum illud Gat per generationem, quod in tem­ pore immediate antecedenti pne cesserint bæ numero dispositiones, et non alne : ac proinde, quod fuerint intro luctæ ab hoc ] olios agente, quam ab illo, ct in huc i»»tupore, in istoquo composito corrumpendo, et non illo : si vero liat per creationem, quod subdatur Deo actu creanti pnr actus infinitos sui intellectus, et vuluuuts, ut virtuaiiter, et eminenter continet hoc com­ positum. potius, quam illud. Nam his poe­ tis connotaus, habet materia tale (ut m dicamus) ingenium, ut se ipsa absque aliquo alio intrinseco in esse entis ei supèrad lito, pTæhabeat hanc potius quantitatem, quam ibam. Quia hoc ipso, quod detcnnimiar per has dispositiones antecedentes, et noa illas, ac proinde intro luctas in hoc compo­ situ corrumpendo, et non in alio, atque ab hoc agente in hoc tempore, etc., cum qui­ bus hæc quantitas denuo introducenda ha­ bet naturalem connexionem : datur suffi­ ciens connuUtum, a l hoc ut ipsaqaet materia, absque aliquo alio ei addito in esse entis, præhabeai hanc potius quantitatem, quam illam. Sed de his videantur ea, quæ in lib. de General., disp. 2, num. 87 cl seq. nostri Complut, dicunt. Potestquc hoc amplius elucidari exemplo relationis paternitatis in Petro residentis : quæ, ut in Logica, disput. 14, num. 92 et 93 et in lib. dc General., disput. 4, num. 167, nostri Complutens. optime docent, v rminalur quantum es: ex se ad omnes fi­ lms ab eodem Petro generatos : et po-iia generatione primi filii, el non alterius, ter­ minatur ad illnm, potius, quam ad alte­ rum : et rursus pereunto hoc, et advenienti in eodem instanti alia generatione secundi filii, terminatur tunc absque additione ali— cujus alterius intrinseci ei in esse entis su­ peradditi, ad secundum filium : ex eo, quod ponitur novum hoc connotatum : el sic de abis. El similiter species Angelica repré­ sentai existentiam exercitam hujus singu­ laris, potius, quam alierius : quam tamen antea non repræsentabat, licet ei in esse entis nihil superaddatur, sed solum ponatur novum ‘dlud connotatum productionis, el exercitii existentiæ ejusdem singularis re­ présentai!. El undem eadem materia pri­ ma nunc appetit appetitu desiderii has po­ tius formas, quam illas, eas nimirum, quas numquam recepit, potest tamen eas reci­ pere : nunc vero appetii illas appetitu complacentiæ, et non desiderii, nimirum dum eas actu habet, cum tamen ad hæc solum sit necessarium, ul nova connoUU ei superaddantur, ut ex dictis in libro Phy­ sicorum, disp. 3, num. 04, a nostris Com­ plui. cons>al. 134 Ex quo etiam fit, nihil obesse id, quod junior quilam objicit : scilicet, quoi l si dispositiones antecedentes determinant TRACT. I, DISP. \t DUB. V. ad praironliiiendam, ot postea habendam hanc potius quantitatem, quam illam, liet inde, quoi radix individuationis putius erunt piælictu» dispositiones, saltim una cuni aliis jam recensitis, ot determinanti­ bus, quam quantitas denuo producenda, et in illo pnuri natum· præhabita. Sicut facta collapono inter ipsam quantitatem , qum alias subsequitur ad formam generandam, H inter formam ipsam, proptorea quantitas modo dicto considerata, est potiori jure ra­ dix individuationis, quia determinat mate­ riam ad eamdem formam substantialem. 5»or. Respondetur enim ex dictis negando se­ quelam. Tum, quia dispositiones antece­ dentes una cum aliis recensitis, solum pro connotato importantur : quantitas autem subluens, si consideretur, ut piæhabita in materia, affertur in recto : quia est ipsamet materia, ut determinata ad hanc nu­ mero furmam , absque additione alicujus none reaiitatis inhærentis in ipsa. Constat autem ex dictis primam radicem individua­ tion is substantial materialis, debere esse, saltim in recto, puram, et nudam poten­ tiam irreceptibilem in alio, ut in subjecto, nec involventem formam ipsam, ut recep­ tam, cujus oppositum tam in dispositioni­ bus, quam in aliis recensitis invenitur. Tum etiam : quia omnia præd;cta solum extrinsece determinant maleriam, non au­ tem intrinsece, sicut quantitas, ut præhabita : cum tamen prima radix individuationis debeat esse materia, ut intrinsece determinata, ut ex iis, quæ toties innui­ mus, satis liquet. Tum deinde : quia deter­ minatio, quæ iit per quantitatem subsequentem ut præhabitam, est de se permanens, et in facio esse; non tamen, quæ fit per alia enumerata : at determinatio per se, et in recto petita a prima radice individuationis debet esse hujus posterioris conditionis, ut iu determinatio sit proportionate cum re, ad quam determinat, et radix individuationis recte congruat cum individuo ipso sub­ stantiali, et individuatione ejus ex se per­ manenti, ac in facio esse. Tum denique : quia cum cæteræ dispositiones non sint ex 5« quodammodo individua? ; secus tamen .quantitas, inde est, ut materia congruentius reidatur determinata, et individua, ac individuationis radix, per huc, quo 1 subditur, modo dicto, quantitati, quam per hoc, quod aliis rebus subdatur. Et ita si quæ alia ad talem individuatiunem, et individuationis totius compositi radicem suo modo deside­ rantur, non influent eo modo, quo quanti- üî las, ut præhabita, sed alio inferiori : qua­ tenus nimirum sunt connotatum requisitum ad præbabiüunem hujus quantitatis putius, quam alterius; ac proinde hoc mudo eidem quantitati deserviunt. 135 Nec tandem obest, si urgeas, quod matoria prima secundum se, tantum est una unitate negativa, ut constat ex iis, quæ in libro Physicorum, disp. 3, a num. 27 us­ que ad num. 45 , nostri Complut, do­ cent : ergo nisi ei aliquid addatur in recto, nequibit essa una unitate positiva. Sicut si relatio paternitatis residens in Petro, Un­ ium haberet vim negativam extendendi se ad plures filios, id est, nihil haberet unde extenderetur ad illos; cum tamen in ea ni­ hil esset rationc.cujus talis extensio ei repu­ gnaret, tunc non posset extendi ad respi­ ciendum positive filium denuo genitum ab eodem Petro, nisi ei aliquid in recto adde­ retur. Non igitur hoc obest. Quoniam hoc est proprium (ut sic loquamur) ingenium materiæ (ut palet ex iis, quæ in libro de Ge­ neratione, disp. 2, num. 89, nostri Compluiens. optime dicunt) quod in actu signato habeat quidquid ex pane recti requiritur ad unitatem positivam numericam, secundum quam est radix hujus individui substantialis potius, quam alterius, id est, habeat omnem realitatem in esse entis in recto desidera­ tam ad rectum unitatis positivæ numero, secundum, quam materia habet esse radi­ cem hujus potius individui substantialis, quam alterius ; licet hoc non sit ibidem in actu exercito, et sub conceptu recti, id est, licet hoc non sit ibidem exercens rationem recti, ac proinde, nec sub conceptu recti ni­ si ponatur in obliquo, et modo dicto id, quod pro connotato desideratur, seu aliquod ex præ liciis connoiatis, quæ num. 133 hujus dubii recensuimus. Nam ad hoc, utrealitas illa materiæ, habens quidquid in esse entis desideratur in recto ad suam unitatem nu­ mericam jam dictam, exerceat rationem recti, requiritur præ lictum connotatum : si­ cut etiam tale connotatum desideratur ad hoc, ut sit ibidem sub conceptu recti : quia rectum sub conceptu recti debet afferre tuum obliquum, seu connotatum. Unde ma teria prima ex se dicitur una unitate nega­ tiva ; quia ex se præcise sumpta non est nexa cum tali connotato : et ita eo ipso, quod prædictum connotatum ponatur, ha­ bebit materia hoc exercitium, et rationem recti sub conceptu recti unitatis positivæ, et radicis individuationis totius compositi. ,1 Urgctnr. Complût. < - ; J Solniio. Coirqlut. *. E DE PRINC1P. INDIVID. SUBST. 62 material., ETC. 136 Cur autem (nt sic loquamur) inge­ Pos* unique omnia ista amplius explica­ nium, materiæ attribuimus, constater ra­ ri. Tum exemplis relationis patemjtaib tione nuper facia, scilicet quia materia e.-t speciei Angelicæ, et appetitus materia· pri­ una numero negative : ex eo, quod non ma», num. 133 hujus dubii adductis, in magis est connexa cum hac numero quan­ quibus hoc proportionali molo philoso­ titate, quam cum illa. Quare cum posito phandum est. Tum etiam exemplo alio alconnotate jam dicto, tunc ipsamet absque j liori, nempe potentiæ generative in divi­ additione aliqua in esse entis sit in recto nis : quæ in recto dicit divinam egentiam el in obliquo Paternitatem. Et licet pram­ magis connexa cum hac quantitate, quam cum illa, inde est ut ipsa ex se habeat quid­ dicta essentia secundum se, habeat quidqui I in esse entis in recto desideratur al quid ad talem unitatem positivam ex parte rectum potentiæ generative ; non tamen illius, quod altas est habiturum rationem secundum se piæci*e exercet rationem rec­ recti, sub conceptu recti desideratur. ti, nee est in Patre sub conceptu recti, Potestque hoc amplias eluci dari ex eo, ElariJiton nisi addatur obliquum, et connotalum illius, quod unitas positiva, individual·* tamen nempe relatio Paternitatis : et propterea ex materiæ, debet esse unitas pura potentiæ. defectu hujus connotati non habet essentia et primi subjecti irreceptibilis in alio, ut ex dtvina in Filio rationem potentiæ generatidictis liquet. Et ita non potest in recto im­ væ . Unde quamvis addita Paternitate ni­ portare aliquid materiæ superadditum in hil addatur essentiæ, quod tribuat ei aliquid esse entis : quia hoc non posset non ha­ in esse entis in recto desideratum, ad hoc bere rationem actus recepti in ipsa maiena. ut habeat rationem recti respectu potenti® quod quidem eo ipso non es&et idoneum ad rationem recti talis unitatis, ut supia ! gene ativæ : additur tamen ei in recto ali­ qui I, quo i pertineat ad lineam recti, qua­ asserebamus : ac proinde quidqui 1 in esse entis desideratur ad rationem illius, quod ! tenus per hoc precise denotatur, addi ei, futurum est rectum respectu unitatis præ- ! quo 1 hal eat rationem recti sub conceptu recti, sive recti in actu exercito. Quia con­ dictæ, debet semper præce ‘ere in materia, ceptus recti sub conceptu recti, sive recti non quidem ita, ut sit ibi semper sub con­ in actu · xercito, debet afferre secum in rec­ ceptu recti, et exercens rationem unitatis to, quo i dicat habitudinem ad aliud ul ad positivæ, qua est radix individuationis hu­ id, quod ab eo in obliquo importatur : sive jus compositi substantialis pot.us, quam alterius, v. g., Petri; sed ita, ut detur sem- I habere connexionem cum illo, tanquam cum aliquo importato per modum connotaper ibidem iu actu signato. Quia ut innue­ ti : quamvis hæc habitudo, sive connexio bamus, ad prodictum exercitium, et ad in esse entis nihil sit aliud, nuUamve aliam conceptum recti sub ratione recti deside­ realitatem, seu furmalitatem dicat, prater ratur aliquod ex duobus illis connotatis jam recensitis. I essentiam divinam secundum suum eue ab­ solutum sumptam, et relationem Paterni­ Diximus mulloties, quoi materiæ non est addendum aliquid intrinsecum in e.-se | tatis : alioqui esset in Deo aliqua alia for­ malius, aut realitas in esse entis requirita entis, quod antea ibidem, et molo expli­ ad rationem potenti® generativæ. Cujus cato non præesset : quia licet nihil ei ad­ opi oritum ex Divo Thoma in tract, de Tri­ datur intra hanc lineam; bene tamen intra lineam recti sub conceptu recti : ad hunc nitate, dicemus. dumtaxat sensum, quod nimirum ei adda­ tur, ut modo habeat rationem recti sub conceptu recti, sive recti in acta exercito ; Corollaria notat it digna. et ad concilianda non tamen antea : licet ad hoc non sit necessarium, nisi, quo 1 addatur aliquod ex plura loca Divi Thomœ non parum ne­ præ liciis duobus connotatis num. 133 re­ cessaria adducuntur. censitis. Quia eo ipso potentialités niateriæ manet determinata, et sub conceptu 13" Ex dictis in tota hac dispu’aUone Cwttrecti hujus unitatis poritivie putius, quam sati s clare deducitur, quomodo concilianda r.a alterius : ex eo, quo I bnea recti sub con­ .■dnt plura loca Divi Thoniæ circa princi­ ceptu recti non petit indispemabiliter ulte­ pium individuationis substantia» materialis, riorem aliaui ad litiunem.al hoc, ut rectum quæ pruno aspectu inter se puunarè viden­ sub conceptu recti denuo dicatur esse, detur ; cum tamen re ipsa mirabili nexu inter nuoque exerceri. se cohæreant. Quæ licet in discursu totius Ratio solaiioni«. • y, » ► << ii3 hujus ’ V ·* / TRACT I, DISP. I. DUD. V. bojas disput. t co online, quo nécessita? urgebat, a nobis explicata sint, placuit ta­ men in gratiam Sancti Docturis, et ut cor­ io constet quomodo ipsainmet Divi Thuinæ montem plane, el perspicuo, quuiid cuncta secuti simus, omnia illa simul in hoc § col­ ligere. et veram eorum intelligentiain simul proponere. Ex dictis ergo in primis colligitur, quid sibi velit Sanctus Ductor, dum aliquando absolute asserit, materiam esse primum principium, et radicem individuationis, ut 1 part., quæst. 54, art. 3 ad secundum, et pluribus abis locis, quæ habentur in tabula aurea verbo individuum, num. 25, imo opusc. 32, inquit, materiam solam esse principium individuationis. Aliquando vero inquit, materiam primam, et quantitatem diinensivam. esse principium individuationis præliclæ, ut 3 pari., quæ>t. 77, art. 2, et in 4, disi. 12.quæst. l,arc. l,quæsiiuncoh 3 ad 3, et alibi sæpe. Nam in prioribus locis loquitur de primo principio indi vi luationis, quud intra lineam illius principii est omnino primum, licet ex w non sil omnino sufiiciens, ut a num. 94 usque ad 98 explicuimus : in posterioribus vero de principio primo, et ex se omnino sufficienti intra latitudinem primi principii præliclæ individuationis, ul ibidem innui­ mus . iia tamen, ut non loquatur de quan­ titate utcunque, sed ut piæhabita in mate­ ria, utnum. 86 et 116 diximus. 138 Adde : posse etiam Sanctum Doctorem aliter explicari, idque non parum ad ipsius mentem. Nam in prioribus testimo­ niis loquitur de primo principio individua­ tionis, cui individuatio ipsa, quoad esse in­ communicabile, sive, quoad esse indivisum in se ultima divisione,per quam iam accom­ modationem, et attributionem absolute tri­ buitur; quamvis revera a quantitate, ut pra*· contenta radicaliter in materia proveniat, ut anum. 91 usque al num. 94 ostendi­ mus. In ultimis vero de principio individua­ tionis, cui eadem individuatio, quoad esse divisum uliima divisione, a quovis alio, eo­ dem proportionali modo attribuenda est, ut ibidem diximus. Vel Undem in primis locis, solum vult Ductor Angelicus, maceram solam esse in recto primum principium individuationis, quamvis quantitas, juxta ea, quæ in poste­ rioribus testimoniis docet, in obliquo desi­ deretur, non quidem habita, sed petila, et in sequenti signo, quantum est ex vi causa­ rum secandarum, licet non omnino indis- 63 jænsabiliter subsequenda, ut a num. 133 usque ad 135 explicuimus. 139 Secundo deducitur, quomodo intel- Srcanligendua sil idem Sanctus Ductor, dum sedac1· imd inquit, materiam quantitate signatam, seu ut subesi dimensionibus non esse prin­ cipium individuationis, ac proinde , nec quantitatem ipsam eamlem signantem; sed tantum esso signum inseparabile ipsius, et principium, quoad cognosci, et demonstrari respectu ejusdem individuationis, quia quantitas ex eo, quod accidens, non causât subjectum suum, ut opusc. 32, cap. 3, et opusc. de Principio individuationis : semel vero, imo multolies vult, materiam signa­ tam, esse re ipsa primum, et fontale prin­ cipium individuationis quoad esse, ut opusc. de Ente et Essentia, et opusc. 70, quæst. 4, art. 2, in corpore, et in solutionibus argumentorum, necnon et.in aliis lucis quæ a num. 43 usque ad 48 adduxi­ mus. Ex dictis igitur hæc duo inter se valde cohærere constat. Nam materia signata quantitate, diversimode tamen accepta, e«-t, et non est primum principium individuatio­ nis, quoad esse, et quoad cognosci. Nam ipsa, ut signata quantitate, quatenus per hanc signationem significatur ipsamet, ul præbabens per modum radicis, et fundamenti hanc potius quantitatem, quam illam, atque adeo praedicta quantitas, non ut habita, nec ut sumitur per modum causæ formalis in­ trinseca), seu actu inhærentis, sed, ut præhabita, et radicaliter contenta, est prima ra­ dix individuationis, quoad esse, ut num. 86 et a num 116 usque ad num 137 explica­ tum est. Cæterum eademmet materia signa­ ta quantitate, ut per hoc significatur mate­ ria ipsa, ut actu, et in exercitio habens quantitatem, et ab eadem actu informata, non est primum principium individuationis quoad esse. sed quoad demonstrari, et cog­ nosci, et quoad hoc, quud est dependere a cenis circumstantiis, a loco, etc., ut ibidem, et a num. 74 usque ad 86 diximus, et per consequens quantitas ipsa secundum hanc rationem erit tantum hoc modo prin­ cipium individuationis, ut loco citatu expli­ cuimus. 140 Tertio colligitur, quomodo conci- Terfiom. lianda sint luca ilia ejusdem S. Præceptoris, in quorum aliquibus velle videtur dimensiones interminatas, atque adeo ma­ teriam eis signatam, non vero dimensiones terminatas, nec materiam, ut eis signatur, esso primum principium individuationis, ut DE PRINCIP. INDIVID. Sl’BST. MATERIAL.. ETC. opnsc. 7üj quæst. 4, art. 2, in aliis vero di­ stantiæ materialis, ac proinde formio sub­ mensiones determinatas, et materiam eis stantialis explicuimus, es>e ipsam venien­ signatam, esse primam individuationis ra­ tia tn , et mentem An gelici Procepioris : dicem, ut opusc. 29 in tine ilbus, et quan luqui Ium secundum eam, ut a no­ alibi. bis declarata est, optime consonant, el Respondetur enim ex dictis, dimensiones mirabili nexu inter se coherent omnia esse interminatas, dicere dimensiones, ut dicta ejusdem Sancti Docturis, imo loca non inteiliguntur complexe, et terminat® et testimonia ipsa, quæ prima facie vide­ per formam, quæ est earum terminus, et bantur inter se pugnare, eamdem elucidant : complementum, atque adeo, ut non proconatque adeo illum roteris aliis sententiis tinentur in eadem forma, nee sunt quid hucusque relatis proferendam esse constat. posterius ipsa, sed, ut praeunt eamdem se­ cundum procontinenliam in materia,secun­ dum quam rationem non inteiliguntur pro DISPUTATIO IL illo priori terminaro, nec habentes certam be principio individuationis accidentium. mensuram, et figuram. At per dimensio­ nes determinatas, intelligit eamdem quan­ ! Semel explicata individuatione sub­ titatem, ut est singulare quoddam determi­ natum, id est, ut est hæc numero quantitas, , stantia* materialis, et illius radice, statim pulsat animum inquirere de principio iaet non illa, non curan Io de illa terminatione dividuationis accidentium illius : et sicut per formam nuper explicata. Constat autem in disputatione de prima radice individoanullam esse contra liclionem in hoe, quod tionis totius compositi substantialis, non quantitas illo modo interminata, et hoc mo­ discutitur expresse, et formaliter, an sub­ do determinata, sit prima radix individuastantia ipsa sit re ipsa, et intrinsece indi­ lioms, ut num 131 otensum est, imo id esse vidua, quia hoc satis perspicuum est : nec necessarium consui ex iis, quæ a num. 130 quodnam sit principium metaphysicum, usque ad hum. 133 asseruimus. Si quidem per quod redduntur individua», quia, ut hoc ipso, quod materia sil prima radix in­ certum apud omnes supponitur, dandas dividuationis, oportet, quod quantitas, ut ad rationem prodici® radicis concurrit, suma­ esse differentias in lividuales metaphydcas, ratiône saltim a differentiis specificis dis­ tur, ut pendens, et ul præhabita a materia, non vero, ut pendens, et ut præhabita al» tinctas, quæ in ordine isto sint princi­ ipsa forma, alioqui individuationis raiix pium earumdem substantiarum in esse in­ non in materiam, sed in pnedictam formam I dividuarum, quæque illas in esse Uliam esset primo reducenda, cujus oppositum constituant : sed solum de primo principia, ostensum est: et radice physica prædictæ individuationis 141 Quarto infertur, quomodo intelli- I in quod rotera alia resolvuntur i ita, Qairtinn. gendussit Sanctus Doctor, dum aliquando quoad individuationem accidentium sup­ videtur velle, substantiam materialem in- I ponimus ea a parte rei esse individua, dividuam non posse separari a quantitate: et habere suum principium metaphysienm, aliquando vero, quoi possit. Nam in testi- I scilicet suas differentias individuates memodiis id negantibus loquitur de potentia tlphysicas, per quas in online isto con­ ordinaria, in affirmantibus vero de absolu­ stituuntur. Et ideo solum de primo prin­ ta : Vbl in illis sermonem facit de quantita­ cipio , el fundamento physico ejusdem te, ut radicaliter prohabita, in his de ea­ individuationis disputationem hanc exci­ dem, ut actu habita : vel in illis de substantia j tamus. Quapropter, ut ex dictis disp. materiali, ut P3t individua individuatione I procedenti, num. 1, constat, et optime ad­ sensibili, in his autem secundum , quod vertit Suarez, disput. 5 suæ Metaphyslcæ. pnecise est individua, secundum ea, quæ I sect. 7. num. 1, nulla est nobis, quoad ad ejus individuationem absolute sumptam prosens controversia cum Seoto; qui suis desiderantur, ut a num. 87 usque ad num. hæeceiutibus, quæ nihil sunt aliud, quam 90 tetigimus. Per quæ omnia optime plura I differentia* individuates metaphysics», dis­ alia testimonia D.Thomæ facile concilian­ putationem hanc terminandam esse cenBuit. Nos enim easdem differentias indiCorolliUltimo, ex dictis deducitur, sententiam I viduales admittentes ulterius progredimur, ihiiuani nostram, quam in procedentibus dubiis I et physicam earum radicem inquirimus. circa primam radicem individuationis sub- di DUBIUM I. TRACT. I, DISP. II, DUB. 1. DUBIUM I. rinim subjectum sit prima radix, ri princi­ pium individuationis accidentium, et dis· tinctionis pure individuals eorum? Decisio hujus dubii fere constat ex iis, qute in pnecedenti disput., dubio l et 2,dixi­ mus. Cæterum ul mens Divi Thomæ magis pateat, et aliquibus objectionibus, quæ ad­ versarios urgent, plenius satis bat, propterea dubium huc sigillarim excitamus. § I. Refertur sententia negans. tziii 2 Partem negantem tuentur Durandus StttL loco supra relato, et Suarez, disput. 5 suæ Meiaphysicæ. sect. 7, et alii plures. Undo sentiunt. rationem a priori, et primam ra­ dicem individuationis accidentis esse ipsunimet, ut est talis entitas actu, vel aptitudine. Fan lamenta hujus sententiae ad hanc «naa· formam relucit Suarez ibidem, num. 4. ,Λ Primu quidem. Quia unaquaeque res per il­ lud idem formaliter, et intrinsece est una numero (quoad fundamentum unitatis, seu negationis, quam dicit unum) per quod est ens actu in rerum natura, vel aptum ut sit hujusmodi : quia omne tale ens est singu­ lare : sed omnis res per suam entitatem est intrinsece , et formaliter hujusmodi ens actu : ergo per eamdem est singulare quid, Ct individuum : ergo et accidentia hoc ha­ bent. Csb. Et confirmatur. Quia subjectum non pocxv· (est esse principium indi viduans acciden­ da : ergo tantum esse potest hujusmodi principium intrinseca entitas ipsorum acci­ dentium. Antece lens patet : quia in primis subjectum non potest dici principium in­ trinsecum individuationis accidentis, tan­ quam intrinsece, et per se componens acci­ dens : quia nunc non agimus de composito et subjecto , et accidenti, sed de ipsa accidentali forma : quam constat, non componi intrinsece ex ipso subjecto ; nec subjectum hoc modo esse p-incipiunt in­ trinsecum ejus : rursus nec subjectum po­ test dici principium individuans accidfens, tanquam terminus habitudinis, seu aptiiudmii talis accidentis ad informandum tale subjectum : quia respectu ejusdem subjecti numero possunt duo accidentia solum nu­ 65 mero distincta, habere aptitudinem ad in­ formandum illud : ergo illte aptitudines non possunt distingui numero ex subjecto : er­ go <·χ se ipsis. 3 Secundo hoc maximo videtur convinci Secan­ dam. ex quibusdam accidentibus, quæ secundum habitudinem suam sistunt in subjecto, sed illud referunt, vel aliquo modô in aliud du­ cunt : ut sunt relationes, actus, habitus, et similia. Si enim accidens dicitur individuari a subjecto, quia respicit illud natu­ raliter; cur hæc accidentia non dicentur potius individuari ab ultimis terminis, quos naturaliter respiciunt, maxime cum ab illis sumant essentialiter specificas rationes suas? Tertio. Quia sine fundamento dicitur, Tertium hoc accidens numero habere naturalem coaptationem, et habitudinem tantum al hoc subjectum. Nam licet fortasse per na­ turales causas in solo illo fieri possit; nihilo­ minus tamen ipsum de se aptum est, ut informet quodvis subjectum cajax tabs ac­ cidentis : sicut e contrario accidere potest, ut hoc subjectum naturaliter non habeat, nisi hanc albedinem, vel hanc quantita­ tem : et tamen non proptërea capacitas ejus intelligendd est ita ex se limitata, et determinata ad hoc accidens, ut non sit de se sufficiens ad similia accidentia reci­ pienda. Quar­ 4 Quarto posset suadéri hæc sententia ex tam. eo, quod alioqui omnia accidentia, qüæ es­ sent successive in eodem subjecto, essent saltim successive idem numero : et ita ca­ lor, qui modo est in aqua, et perit, et ca­ lor, qui postea introducetur in ea, non dis­ tinguerentur numero quod quidem contra communem Philosophorum sententiam est. Sequela probatur. Tum quia ubi est eadem radix, et ratio individual onis saltim suc­ cessive, debet eodem modo esse eadem in­ dividuals Tum etiam : quia quæ habent krtprmced. , dub. I , adduximus. Nam sicut ili® probant, individualionem forma? sub­ stantialis, et compusiLi per illud con-tiiuli debere sumi a materia signata quantitate, ut a prima radice, ex eo quod distinctio pure individuals est distinctio materialis, ac proinde sumi a materia, ita propter eamdem rationem individualio, et distinctio pu­ re individualis accidentium, quippe mate­ rialis, non potent non a materia eorum, scilicet a subjecto formalite.r sumpto, ut a prima radice desumi : alioqui ut ibidem, ratione 1 et 2. expendimus, talis distinctio hoc ipso quod esset formalis, et a forma ut tali proveniens, esset specifica, et non pure individualis. Potestque hoc explicari, et confirmari ex iis, quæ ex Divo Thoma disp. præced. teti- , ίϋ. Ex mente Arist. et D, Thomx dubium gimus. Nam accidentia habent a subjecto deciditur. suum esse indivisum in se ultima divisione, seu esse incommunicabile alteri, ut subjecto Coarlii5 Dicendum tamen est,primam radicem, iin. inferioritatis, et praedicationis : et etiam et principium individuationis, et distinctio­ distingui ab aliis acci lentibus ejusdem spe­ nis pure indivi lualis accidentiam, esse sub­ ciei : ergo et habebunt ab eodem subjecto jectum ipsorum formaliter sumptum : ac individualionem, ut a proprio principio il­ proinde accidentia habentia diversum forlius. ' II maliter subjectum, esse numero diversa, si­ 7 Consequentia est evidens. Antecedens Prhu cut si haberent idem subjectum modo dicto autem quoad primam partem probatur, et rï» acceptum, non essent numero distincta. Ita Aristot. locis disp. præced.,dub. 1 et 2 re- I explicatur. Quia cum accidentia, ut talia, tini actus et formæ, sunt quantum est de latis, et 5 Metaphys., texi. 15. ubi etiam D. D.Ttom. se communicabiles alteri, ut subjecto inbæThom. et 1 part., quæst. 29, art. 1, his w Aristo:. verbis : Accidentia indimduantur per sub­ tionis : et ita secundum hanc rationem for­ jectum : dicitur enim hxc albedo, in quan- I malissime sumptam, non possunt fundare negationem illam, quæ est propria indivi­ tum est in hoc subjecto : et quæst. 39, art. 3, ubi loquens de unitata, et multiplicitate I dui, scilicet non posse esse in allero, a se individual], tic ait : Accidentia autem sicut aliquo modo ex parte rei concept® distinc­ esse habent in subjecto, ita ex subjecto susci­ to. sicut in subjecto inferioritatis, et prædicationis : ex eo, quod ratio ista præsuppiunt unitatem et multitudinem : et opusc. 29, ubi inquit : Sed advertendum est, quod ponit rem illam, quæ eam fundat, et ul accidentia non individuantur per materiam est fun lamentum illius consideratam, habe­ prsmam, sed per subjectum proprium, quod est re quodammodo non recipi in alio, ut in ens actu, individuantur ; sicut el formx sub­ subjecto inhæsionis, aut informationis, ut stantiales per matenam primam, quæ est ea­ I a num. 53 usque ad 61 disp. pnecedenlis rum subjectum. diximus, et infra tangemus. Cæterum hoc Id«n. Idem etiam docet Sanctus Doctor : ipso, quod prædicta accidentia actu, vel tum 3 part., quæst. 77, art. 2, inquiens : aptitudine sint connaturaliler, id est, secun­ Cum subjectum ait principium individuatio­ dum communem cursum sui ordinis in hoc nis accidentium, oportet id, qwd ponitur subjecto potius, quam in illo, sunt prorsus aliquorum accidentium subjectum, esse ali­ irrecepiibiles saltim connaturaliter in alio quo modo individuationis principium. Tum subjecto inhæ-ionis : et ita secun Ium etiam plurimis aliis lucis, quæ habentur in istam solam rationem (cum limitatione ta­ tabula aurea verbo accidens, num. 24, ubi men, quoad quantitatem dub. seq. expli­ candam ) I I TRACT. I. DISP. 11. DUD. I. undam) sunt Incommunicabiles alteri a se aliquo modo distincto, eo modo, quo univrrsale communicatur alteri, a se quodam modo diverso, lanquam subjecto inferiorita­ tis, et piædicationis. Ex quo etiam idem antecedens quoad lecundam partem satis constat. Turn quia * ut disp. prajeed., num. 79 et deinceps expendimus, per id ipsum , per quod est iliquid incommunicabile alteri, modo in· jinuato, tanquam per principium , et ralicem primam eux se sufficientem talis in­ dividuation is, debet re ipsa esse diversum a quolibet alio ejusdem speciei. Tum etiam : quia sicut in communi ratione accidentis ponitur subjectum in communi per modum differenti® : ut quando dicimus : Similas al curvitas nasi, ut in Logica, disput. 5, quæst. 2, nostri Complut, late expendunt, ita» accidens in singulari diffiniendum es­ set, deberet poni ad instar difïerentiæ sub­ jectum in singulari : ut si diceremus : Hæc similas est hxc curvitas hujus nasi : ergo signum est, primam individuationis radi­ cem eorumdem etiam, quoad esse divisum, esse subjectum ipsorum quatenus ilem subjectum est etiam, a quolibet alio ultima I divisione divisum. secundum quam ratione de illo in præsenti loquimur. Objedio nolanda/el solutio illius. , 8Sed objicies, non recte hæc cohærero am illis, quæ circa individualionem subpaniiæ materialis disputat, precedent! dilimus. Nam si substantia, ut individua, el divisa ultima divisione a quolibet alio, est prima radix individuationis accidentium, et hæc est individua, ratione matériæ sig­ nat® quantitate, tanquam primæ ralicis, consequens erit, ut potius materia ipsa sig­ nala, esset dicenda prima radix individualionis eorumdem accidentium, juxta illud : Prtffer quod unumquodque tale, el illud Respondetur, objectionem hanc ad sum­ mam convincere intentum de primo princi­ pe ex se non sufficienti ad individuationem accidentium : non tamen de primo principio, ex se sufficienti, de quo in prætenti loquimur, de quoque locutus e*t D. Thom. opusculo de principio indivîduatioώ, cum materiæ primæ rationem præ licti [rincipii denegavit, et eam subjecto, quod eorumdem accidentium concessit. Nam 07 cum accidentia sint fonnæ secundæ, et ut tales debeant individuari a subjectu, opor­ tet, ut tanquam primam radicem individuationis suæ præsupponant subjectum, saltim includens formam, scilicet formam substan­ tialem, per quam sint primo in actu simpli­ citer : quandoquidem esse secundum quid, quod prostandum est a forma accidentali non potest esse tale, nisi præsupponatur es­ se simpliciter proveniens a forma substan­ tiali : alioqui esset re vera esse simpliciter, et substantiale, ut in lib. de Generat., disp. 2, num. 78, nostri Complutens. optime Complot docent. 9 Nec etiam refert, si contra solutionem Bep lia. hanc urgeas, quod ex materia prima signa­ ta quantitate redditur sufficiens ratio, ob quam debeant dari hæc accidentia potius, quam illa : ita, ul in eamdem materiam, tanquam in radicem sufficientem resolvatur tota individuatio illorum : ergo, etc. Ante­ cedens probatur. Nam ex eo, quod detur hæc materia signata hac quantitate, debet dari hæc forma substantialis, ei non illa ; et hoc compositum, non vero illud : ac tandem hæc accidentia, non vero ilia. Un­ de si inquiratur, cur dantur hæc accidentia? optime respondebitur , id contigisse, quia datur hoc compositum , quod est eorum subjectum, et non aliud , et ideo dari hoc compositum, et non aliud, ac proinde hæc , et non illa accidentia , quia præsupposita est hæc materia signata, et non illa : et propterea, ea præsupposita, non possunt naturaliter loquendo alia acciden­ tia in eodem composito pro tunc , atque adeo in eodem formaliter sumpto, ut infra explicabimus, recipi : ergo, etc. Respondetur, antecedens esse verum, si Sol π lar. inteltigatur de sufficienti ratione intra ordi­ nem illativum, seu de sufficienti ratione innitenti in bonitate, et infallibilitaie consequentiæ, non vero de sufficienti ratione intra ordinem rei, seu innitenti in suffi­ cientia antecedentis in esse rei. Et ad pro­ bationem respondetur, distinguendo eodem proportionali modo antecedens, et negando consequentiam. 10 Explicatur hoc. Etenim sicut ex ne­ Elucida­ tor. gatione auxilii efficacis ad actum cadentem inexcusabiliter sub præceplo, redditur suffi­ ciens ratio intra ordinem illativum peccati, tunc commissi ab eo, cui præ licium auxi­ lium denegatur : ex eo, quod per optimam consequentiam deducitur, illum peccaturum, si semel tale auxilium ei denegatum est : non tamen potest hinc reddi sufficiens ra- DE PIUNCIP. INDIVID. SUBST. MATERIAL., ETC. tio in esse rei, seu innitens in sufficientia antecedentis, scilicet de negatione prædicli auxilii, imo, nec aliqua ratio, quæ possit in huc ordine esse aliquo modo radix pec­ cati formaliter sumpti, ex eo quod Deus est incapax hujus concursus : ita ex positio­ ne materiæ signal®, ponitur sufficiens ra­ tio intra ordinem illativum, seu sufficiens ratio innitens in bonitate consequents : siquidem (connaturahier saltim loquendo) de­ ducitur per bonam consequentiam, quod si materia prima, est signata hac quantitate, et non illa, dabuntur in composito hæc ac­ cidentia, non vero illa : non tamen ponitur sufficiens ratio intra ordinem rei, seu inni­ tens in sufficientia solius antecedentis in esso rei, propter rationem in numero proc­ eed. laqtam. Unde sicut non potest subsequi pecca­ tum illud, nisi operetur creatura, et ei, ul primo principio , ac fonti peccati tribuatur, ita non poterit dari hoc accidens, et non illud, nisi d^tur subjectum illius, scilicet lutum compositum ; et ei in esse rei, Un­ quam principio ex se sufficienti tribuatur, quoi sit prima radix individuationis illius. El quemadmodum satis e-t ad illam bonita­ tem consequent®, quæ circa peccatum sit, negationem illam auxilii efficacis habere nexum cum hoc defectu creaturæ, quatenus Deo denegan’e auxilium, stati m culpa sua, et non ex defectu Dei auxilia sufficientia tribuentis, creatura deficiet, ita ad bonitatem consequenti®, per quam pu?ita materia sig­ nata recte infertur, danda esse bæc numero accidentia, et non illa in composito, sufficiet nexus ille, qui est inter hoc princi­ pium ex se insufficiens in esse rei, cum altero comprincipio, ex quibus coalescet integrum , et sufficiens principium, scilicet eis procedentis agitur, potion ratione ij principium agendi quod, quam ad priul· pium quo, recurri solet. Et propterva c;et diversa secun­ dum speciem in esse formæ, et radicis uni­ tatis specific® : tunc non tribueret etiam suc­ cessive eamdem unitatem specificam. Et ita hinc nihil contra nos convincitur, quidiversis numero accidentibus, successive in eodem subjecto materialiter, et iu esse rei sumpto, receptis, tribuimus plura numero subjecta, DE PRINCIP. INDIVID. SUBST. MATERIAL., ETC. formaliter, et in esse radicis individualionis eorum accepta. Explicatur hoc. Etenim ad unitatem EkddaICFnumericain accidentis non solum requiritur, ut sit in hoc subjecto, materialiter, et in esse rei accepto, sed etiam identitas tem­ poris : non secus, proportione servata, ac ad unitatem numencam motus desideratur, juxta doctrinam Aristotelis communiter re­ ceptam. ei in lib. Physicorum. disp. 23, Cctaplat. num. 22, a nostro Collegio Complui, tradi­ tam, unitas termini, et ejusdem temporis : et ita variato tempore colligitur variari individuaiionem accidentis, et quod licet sub­ jectum in esse rei sil idem ; non tomen in esse subjecti formatter sumpii. Quia idemmet subjectum in e»se rei variatur furmaliter in esse subjecti per hoc, quod subsit diversa circunstantiæ temporis. Et ita quolies pereunte unica albedino Petri, denuo albefil idem Petrus ; toties variaiur albtdo, et aha numero denuo, et sucessive produ­ citur. Quia licet maneat i lem Petrus in e^e rei. non tamen manet idem in esse subjec­ ti formaliter sumpii, vel in esse recti talis subjecti : ex eo, quod subesi, aut connotai diversam temporis circum-tantiam. 17 Potestque hoc amplius elucidari exem­ plo superficiei ad rationem loci una cum relatione distaniiæ ad centrum lerræ, et polos mundi concurrentis. Quæ licet in esae rei mulloties non varietur, ul si locatum ea­ dem superficie in rei circum latum mo­ veatur, alumen in esse rationis materialis loci formaliter sumptæ. mulloties variaiur, ul in eventu nuper dicto contingit : et con­ sequenter tunc etiam variaiur locus ipse quia prædicta superficies subest diversæ re­ lationi disiantiæ et ipsamet, ut subesi ïali distantiæ, dicit rationem materialem loci formalissime acceptam. Sic ergo, quoad pnesens; debita proportione servata, philo­ sophandum est : quamvis, ut iniuenti con- I subit, suum discrimen inter exemplum allatum, et rem, de qua agimus, interce­ dat. ! Neque hinc fiet, ut ex dictis disp.pncObjectio qoxdjm ced., num. 134, colligi potest, individuasolvitur. tionem accidentium reducendam esse, ut in primam radicem, in tempus ipsum : quia ut in simili de quantitate circa individuationem sabslanûæ dicebamus, tempus solum concurrit per modum connotati extrinseci *. subjectum autem licet non includatur in rec­ to in ipso accidenti, est tamen id , quod in esse radicis in recto individual accidens. Nam ad hoc. ut habeat hoc munus, non re­ quiritur includi intrinsece, et essentialiter in illo : sed satis ο*ι esse primam radicem materialem ipsius irrecepuhilem m alio, tu in subjecto priori : et esse talis conditions, ut secundum hanc rationem sit inirinsate, id est, per receptionem ipsius accidentis unibile cum illo ; qua\ duo subjecto aeddenuum , non vero tempori, ul ex se con­ stat, conveniunt. 18 Poteriique hoc ipsum explicari, etsimul objectio quædam. quæ hic fieri poterat, solvi exemplo causæ elficicntis hujus nu­ mero accidentis, puta hujus numero caloris producti ab hoc igne,qui ab alio igne pro­ duci nequit, juxta ea, quæ in lib. Pbyrie., diapul. 15. num. 50, nostri Complui, do- - cent. Nam licet hoc ipso, quod producatur ab illo numero igne, non possit non distin­ gui ab alio calore productu ab altero igne, quia tamen neuter ex his ignibus concurrit in genere causæ materialis, sed efficientis, atque aleo omnino extrinsece, propterea,et propter alias rationes, quæ ex nuper dictis cuique obviæ erunt, et in hac eadem disp. tangentur, non in ignem producentem, in subjectum recipiens præ lictum calorem, et modo dicto consideratum. reducimus,ul in primam radicem, in lividuationem illam. Quoniam in præsemi non de quacumque radice, scilicet radice omnino extrinseca per habitudinem ad quam individuatio non sumitur ; sed de radice aliquo modo intrin­ seca, ac proinde de illa per habitudinem ad quam individuatio accipitur, sermonem te­ ximus. Ad ultimum dicendum est, tangere dupli­ U cem difficultatem , scilicet an quantitas habeat hoc peculiare inter cæiera alia ac­ cidentia, et formas substantiales receptibi­ les in materia, ut ex se sit quodammodo individua? et an duo accidentia solo nume­ ro diversa possint esse simul in eodem sub­ jectu? Quia tamen utraque ex his diificultatious est ex se satis gravis t et plura ad sui decisionem petit, ut ex dicendis consta­ bit, propterea cuilibet ex illis unicum du­ bium dabimus. DUBIUM Π. Ci rum quantitas hoc sibi peculiare vendicet, ul quodammodo ex se, tanquam a prima ïaaxcc indttiduelur ? Ex hujus difficultatis exacta intellmentia, et decisione cuncta fere, quæ de individua­ lione subslantiæ materialis diximus, el plu­ ra. 71 TRACT, I, DISP. II, DUB. II. ra.qwe in gravissimis aliis difficultatibus in via D. Thomæ dici soient, dependent : et ideo tain propter nuper dicta, quain prop­ ter ratiuoem istam, sigdlatim dubium hoc excitamus. § 1Sententia negans. 19 Partem negantem luentur Durandus; Aureolus apud Capreol. in 2, dist. 3, quæst. bs» l,irt 2;8colus, quæsl. 4; Suarez, disput. £ 5 suæ Meta physic., et alii. Piæcipuum aut. lemhujus senteuiuv fundamentum e·t illud, quod circa alia supra tactum est : quodque potest al hanc form am reduci , scilicet quantitatem non esse magis ex se ens, quam plura alia accidentia : ergo non ma­ gis erites se individua, quam illa. Antece­ dens videtur perspicuum. Nam potius acci­ dentia ex se perfectiora quantitate, banent ex «e magis de entitate, quam quantitas : ex eo quod enlitas est radix perfectionis, et id quoi ex se est ens perfectius, etiam ex se est magis ens. Consequentia vero etiam constat. Quoniam unumquodque ita est imam quavis unitate reali, sicut est ens ; ergo, qutd ex se non habet esse magis ens, quam alia, non erit ex se magis unum uniiate reali, scilicet individual!, quam ilh. Secundo probatur eadem sententia. Nam forma substantialis non habet ulla ratione et se esse tanquam ex prima radice in livi­ dam, ut ex dictis disput. præcedenti, dub. I, constat : ergo multo minus id habebit qmnutas. Patet consequentia. Tum quia forma substantialis est nobilior quantitate; e ita si hac nobilitate non obstante, non ptaitita elevari supra materiam, ut ex se t’iqco molo Unquam a prima ralice indiTiiuiretur, sed solum a materia, multo minus id poterit quantitati convenire. Tum etiam : quoniam forma substantialis, ideo con esi ex se individua, ut ex prima raàce.quia est forma receptibilis in materia : aeo, quod bæc forma est ex se commurâ, et communicabilis pluribus, ut dub. [r^elenti dicebamus : se I quantitas etiam est forma receptibilis in subjecto; ergo, etc. ’•a 20 Tertio. Nam, vel hoc convenit quan­ titati. qoiaaccidens, vel quia tale accidens? K neutro ex his modis : ergo nullo. Ante­ cedens quoal primam partem non ind get •/obatione : aliuqui omnia accidentia es­ tent eodem modo ex se individua, cujus at oppositum dub. præcedenti docuimus. Quoad secundum vero partem prol alur. Quoniam quantitas.. quatenus tale accidens taliiate specifica, dicit este extensionem suhstantiæ, et quatenus ta’e accidens talitate numeiiia, importat esse hanc exten­ sionem, et non illam, respectu hujus sub­ stantiae, et non respectu illius ; ergo secundum utramque rationem sumit tan­ quam a prima radice totum suum esse a substantia, quam respicit : siquidem ideo alia accidentia non possunt ex se, ut ex prima radice esse individua, quia, ut sint hæc, non possunt non respicere suum sub­ jectum determinatum. Ultimo. Quoniam alias nullum esset inniiconveniens in hoc, quod saltim supematu- macq· raliter possent duæ quantitates esse simul in eodem subjecto : hoc autem admitii ne­ quit, ut constabit ex iis, quæ num. 57 dice­ mus : ergo, etc. Sequela patet. Nam si quantitas est ex se individua, et ejus unitas numerica ex unitate subjecti non desumi­ tur, non est cur exisiente unico tantum suljecto, non possent ibidem duæ quanti­ tates supernaturaliter existera : siquidem in eo eventu ex nullo capite id repugnaret, nisi tantum ex impenetrabilitate unius quantitatis cum alia. Quæ tamen repugnan­ tia solum est in ordine ad potentiam Dr-i ordinariam : non vero in ordine ad absolu­ tam, et supernaturalem, ut ex dictis in lib; Physic., disp. 19, num. 56, a nostro Col­ legio Complutens. constat. Complot § n. Vera Aristotelis, el D. Thomæ sententia. 21 Dicendum tamen est, hoc esse pecu- conclaliare quantitati inter omnia alia accidentia, 5i0· et inter cunctas alias formas in materia receptibiles, ut ex se tanquam ex prima ra­ dice quodammodo individuetur. Hæc est Arislolel., locis d sp. præced. citatis. Nam Bristol, hoc ipso, quod quantitas sit, modo ibidem insinuato, radix individualionis subslantiæ materialis, oportet ul ipsa ex se sit quo­ dammodo individua, ut ibidem expendimus, et ex Divo Thoma dicemus. Idem etiam docuit D. Thom, opusc. 70, D.Thoru. quæst. 4, ari. 2 ad tertium, his verbis : De satione individui est, quod sil in se indivi­ sum cl ab aliis divisum ultima divisione : nullum autem accidens habet in se propriam rationem divisionis nixi quantitas : unde dimensiones cx se ipsis habent quamdam ■ο I u ·; U i' DE PRINCIP. INDIVID. tjUBST. MATERIAL , ETC. TRACT. 1, DISP. Il, DUD. II. 73 ft if · r secundum dcterralienem individuationis ____ minatum situm, prout situs esi d /ferentia quantitatis, et sic habet duplicem rationem individuationis, unam tx subj>cloy sicut, el quodhbel aliud accidens : aliam ez se ipsa in quantum habe! situm, rasione cujus iir abs­ trahendo a materia sensibili imaginamur hanc lineam, ct hunc circulum. 22 Et hoc ip>um tuetur idem Sanctus Boetur, 3 parte, quæst. 77, ari. 2, ubi etiam ex eo quod quantitas est radix, modo tamen supra explicato, in Iividuationis alia­ rum formarum, colligit, eam esso ex se quodammodo individuam ; atque adeo non a subjecto secundum præliciam rationem individuari : et ita postquam dixit esse do ratione individui, ut non possit in pluribus esse, sutim addidit : Quod quidem contin­ git dupliciter : uno modo, quia non csl na­ tum esse in aliquo, et hoc modo fonnx tmmaleriales separat* per s; subsistentes, sunt etiam per se ipsas individu*. Alio modo ex eo, quod forma substantialis, vel accidenta­ lis est quidem nata in aliquo esse, non tamen in plu· ibus · sicut h*c albedo, qvx est in hoc corpore, Quantum igitur ad primum, materia est individuationis principium om­ nibus formis inhxrtnlibus : quia cum hu­ jusmodi form*. quantum est de se, sini nat*, in aliquo esse sicut in subjecto, ex quo aliqua earum recipitur in materia, qux non est in alio, jam nec formo ipsa sic exislens potest in alio esse. Quantum autem ad secun­ dum dicendum ed, quod individuationis principium esi quantitas dimensiva : er hoc enim aliquid est natuin esse in uno solo, quod illud est in se indivisum, el divisum ab omnibus aliis : divisio autem accidit substanti* ratione quantitatis, ut dicitur in primo Physicorum : el ideo ipsa quantitas dimensiva est quoddam individuationis prin­ cipium hujusmodi formis, in quantum scilicet divers* fornix numero sunt in diversis par­ tibus materi*. Unde, ct ipsa quantitas dimensiva secundum se habet quamdam indi· vidunlionem ; ita, quod assumus imaginari plures lineas ejusdem speciei differentes po­ sitione, qux cadit in ratione hujus quantita­ tis : convenit enim dimensioni, quod sit quantitas positionem habens, 23 El Undem huc ipsum asseruit Sanc­ Ifsemel. tus Præceptor. 4 contra gentes, cap. 65, in 4, dist. 12. qurât. I, art. I, quaestiun­ cula 3, ct quodlib. 7, art. 10, his verbis : Quantitas non individualur solum ex sub­ jecto, sicut alia accidentia, sed etiam ex si­ tu, qui est de ratione ipsius qwinliMis di- l·' mensivx, qu* est quantitas petitioner* habens ; d ideo possibile est imaginari duu Uncas separatas ejusdem speciei numero di· versas, secundum diversum silum alias non esset divisibilis ct ipsa ratione suiçcv ris : non enim dividitur tinea nisi in li­ neos : plures autem albedines ejusdrm speciei sine subjecto imaginari est impassibile : el sic patet, quod albedo non individuatur, nisi ex subjecto. Unde Sanctum Doctorom sequun­ tur Capreolus in2, (list. 3, quæst. I, art.3; Cajet. 1 pan., quæst. 20, art. I; Ferrarat 4 contra gentes, cap. 65 ; Bannez, 1 de Generat., cap. 5, quæst. 3, art. 8, in 1 solu­ tione a 1 tertium. Gonzalez. I. p., disp, 23. num. 13, et alii plures ex Thomistis, I I I I I I I I I I noda dido Patrem ; bono tamen euindem jamcon?iiiulnm referre a l Filium. 25 III ergo quanlitas considerata, non quidrin secundum communem accidentis, fedsecumluin propriam sui rationem potest biparuri in duos conceptus inatlæqualos, scilicet tum in so ipsum, ut extensio, et bre extensio hujus subblantito, et non alteriui, ac proinde ut exprimit hanc habitu !ioemal hanc substantiam potius, quum ad I I c* I I I I I I § HI. I I Sententia D. Thomx explicatur el pnMur, I flltm : tum etiam in se ipsam, quatenus exprimit huc, quo i est habere determinaIsm ritum urium cx partialibus sitibus suaram partium : ac proinde quatenus prælicte partes, ita conferuntur cum illa , nt «lineant rationem materiæ, sivu principii murialis respectu illius : el ideo ipsa conmi ex illis, ut ex materia ejusdem, non (pnlicumqtie, sed tribuente ei, quod ratiune earum lem partium .habeat peculiarem positionem seu situm. Et licet quantitas sic 24 Cæterum quia assertio hæc indigo: explicatione propter illam particulam, $wdammodo, in eadem positam, propterea prius explicanda, quam probanda est. Ete­ nim sicut in materia de Triqitate, quæü. 40, ari. 2, communiter, maxime vero in schola Divi Thomæ dici solet, quod relatio divina, verbi gratia, Paternitas, adhuc se­ cundum suam ultimam rationem conside­ rata, potest iu duos conceptus inadequate partiri, scilicet in se ipsam, ut habet ratio­ nem formæ hypostaticæ, et in se ipsam, ut exprimit ad proprium ejusdem relationis Paternitatis : el quod secundum priorem ra­ tionem exercet quo Idam munus, quod se­ cundum posteriorem exercere nequit, r.im consi lerata constitutione personæ Patris se­ cundum analogiam ad constitutionem p?rgonarum creatarum ( le qua constitutione in pnesenti loquimur), tunc persona Patris constituitur per Paternitatem divinam, wcundutD suam quasi atomam rationem con­ sideratam in esse primæ personæ, quatenui præ licta Paternitas habet rationem form hypostaticæ, non vero secundum, quod ex­ primit rssc ad. scilicet ad Filium, quia munus istud, et conceptus inadæquatus referendi Patrem ad Filium concipitur quodammodo posterius generatione activa, et pas-iva Filii : et ratio personæ Patrii jam constitute! debet concipi aliquo molo prius ipsa generatione activa Filii : siqui­ dem actiones, sive productiones sunt sup­ positorum, sive personarum jam constilatirum : et propterea nequit relatio iiii secundum præ lictum munus constituere modo .•---■J _2 û I ■ v sompla non possit omnino præscindi ab or­ dine ad subjectum : non tamen ut conside­ rator sub hac expre>sa, et inadæquala ra­ tione curaiur (saltim per se primo, et in «ito) de online isto, sed de eo, quem prædktæ partes ad quantitatem illam totalem dictnt, et de quantitate ipsa, ut præcise exprinit esse rem quamdam talis conditionis, et □loræ, ut habeat præ lictas partes, et præicto modo cum illa collatas : non curando *$ikim perse primo, et in recto) an eadem ipintims, ut ex illis constat, dicat hahitutiikm ad hanc substantiam potius, quam ;J illam. QjoI ergo in assertione una cum Sancto Dxtore volumus, est. quod quantitas huc bibet peculiare inter alia accidentia, et çuvcunque formas receptibiles in materia, pod ip^a in diversos quodammodo concep­ ti? ina'tequatos sui bipartita, habet quoùrnmolo esse individuam a subjecto, et «polammolo individuam a se, tanquam a primi radice. Nam illud prius convenit ei. R74Q(lum priorem illum conceptum ex nujnr recensitis ; hoc vero posterius competit e !em secundum posteriorem. Et ideo D.Thom. in locis pro assertione adductis tili verborum serie usus est, ut hoc ipsum manifeste denotaret, ut intuenti pate- i Iit. 26 Assertio ergo sic explicata, quoad ibud, tpod innuit, scilicet quantitatem secundum q.od exprimit rationem extensionis, el huJK extensionis substantia?, ac proinde seomdum priorem illum conceptum inadæ- | qiuom individuari a subjecto, ut a prima radice, constat cx dictis dub. præcedentî. Quia secundum hanc rationem consideratur per modum formæ, ct non qua iscumque, sed communie bilis suosubjecto, non minus quam cætcn alia accidentia : et propterea non pote>t aliunde, quam ex >uo subjecto, tamquam ex prima radice individuari, ut ex ibidem dictis palel. Quoad secundam vero partem non alia ratione pneter eam, quam San tus Doctor in testimoniis allatis affert, probat.da est : quæ quidem potest sub hac forma proponi. Quoniam quantitas ex se ipsa, tanquam cx prima radice habet esse divisibilem in p ures partes ejusdem rationis, seu in plures par­ tes entitativas solo numero diversas : ergo ex se ipsa, tanquam ex prima radice habet quodammodo e^se individuam. Antecedens constat ex dictis a nostro Collegio Complut. Complot, in Logica, disput. 13, num. 30 et deinceps, ctin lib. de Generat., disp. 5, nun,. 32 et quenti’nus, ubi os’endunt, quomodo con­ veniat quant tali, secundum quod ipsa, ha­ bere partes entitativas, ita ut nihil eas habeat, nisi vel ip-a, vel ratione ipsius. Consequentia vero probatur. Tum quia hoc ipso quod quantitas habeat ex se partes ejus­ dem rationis, seu sola numero dillerentes, habet etiam ex se ipsa unde quodammodo sit una i umero. Tum etiam : q’ùia hoc ipso, quod habeat prædictas partes, habet utique eas secundum distinctam positionem, el eo ipso possunt inter sc numero distingui ex Dio distincto situ et positione : et simi­ liter una quantitas poterit ab alia numero differre ex determinato situ, et po-itione, quam habet. Et ideo h darentur duælineæ separate ab omni suhjecto, possent intel­ ligi, et esse numéro divers© : cx ep quod una haberet distinctum situm ab alia. Objectiones adversariorum contra rationem Divi Thoma·. 27 Cæterum contra rationem banc ob­ jiciunt primo adversarii, malo colligi ex eo. quod quantitas habeat ex se partes ejusdem rationis, qpod ipsa sit quodammodo cx* se individua, et pr.ma radix suæ individuatio­ nis : ergo, etc. Antecedens probatur. Quo­ niam totum hoc pertinet ad conceptum ejus specificum, ut præcisum ab ejus individuatione, et radice illius : et propterea omnw quantit ies conveniunt specifico in hoc. quod habeant partes ejusdem rationis: ergo Γ y Μ ri Objectio pnnn. DE PRINCIP. INDIVID. SUBST. MATERIAL., ETC. r. <■ ratione hujus non poterit quantitas osse ex qu a forma substantialis, v. g., leonii & se individua, nec su© individuationis, et cur dum suam rationem suporioram» habet distinctionis pure individuals radix : quan­ rationem formæ, propterea nequit .«ecundoquidem per id. quoi pertinet ad concep­ dmn ûuam peculiarem rationem, ei secan­ tam specificum alicups formæ, ut præcisæ dum. quod tali convenientem, importare a sua in luidualione, nequit in Ii Ulnari, aliquid . quod non sit peculiaris ratio aut cs$e radix unitatis, el dut nctionis pure talis formæ, et ad lineam formai spectans. individuals. Consequentia vero probatur. Quia, ut cx Caa2r· 28 Continuatur primo. Nam ex eo indivi­ dictis disput. pr ecedent! constat, ideo for­ UâîlS duum vagum non potest ex se esse indivi­ ma substantialis leonis, ul talis, secan­ priao. duum determinatum, et omnino singulare, dum nullam sui rationem potest ex se Un­ quam ex prima radice esso individua, qau sed ratione alterius, ut primæ radicis, quia quid |u d ei competit secundum h nc ratio­ ex se dicit rationem singularis in communi nem. tantam potest esse peculiaris rat o ta­ sumptam : sed per hoc. quod quantitas ex lis formæ. ■ H se, et ex vi suæ speciei habeat partes solo 3u Tertio. Nam ratio totius integrals, T* numero diversas, solum sequitur, quod ha­ ct pari» uni ejus est longe diversa a ratione beat illas diversas diversitate numerali in totius universa’is, qualis est species atomi, communi sumpta : siquidem in hoc omnes et partium subjectivarum ejus, scilicet indiquantitates conveniunt : ergo ex hoc vi luorum : ergo »*x eo, quod quantitas sil modo habendi paries, nequit colligi, quod ex se totum quoddam intégrale constans ex ss sit individua individuatione hac. “seu suis partibus integra!ibus, male infertur, individualione determinata, de qua in prae­ quod etiam habeat ex se unde possit funda­ senti fit sermo. re rationem totius universalis, scilicet spe­ Confirmatur secundo. Quia alioqui in CooGrciei atom©, et simul absque a iquo alio di­ lar quantitate, non distingueretur adhuc virMcaodv. vidi in diversas partes subjectivas sub tualiter. sive cum fund mento in re, unitas prædicto toto contentas. Consequentia vi­ specifica ab unitate numerica. nec possent detur cena. Nam ex eo, quod aliquid habeat duæ quantitates solo numero distingui : propria unius lotius, non s* quitur hab turum hoc autem est aperte falsum : ergo, eic. ex se pro.-r a alterius totius divers© rationis Sequela proba ur. Nam propterea in An­ ab illo. Antecedens autem probatur. Quo­ gelis non distinguitur unitas specifica cujusniam totum intégrale est talis conditionis, libet ab unitate numerica ejusdem, nec pos­ ut debeat realiter distingui a suis parti­ sunt solo numero inter se distingu, quia sunt formæ quædtm ex se individu©. ul ! bus, secus vero totum universale, et proplerea illud quatenus tale nequii prædicarî disput. præced., num. 17, innuimus, et de sua parte, sed hæc est falsa . Dimidia in tract. de Angelis latius ex D. Thoma di­ ulnx est ulna ; bene tamen totum cemus : ergo si quantitas ex se ipsa est universale : et propterea hæc propositio individua, non poterii in ea unitas illius est ver a: Ista numero quantitas. est quan· specifica a numerica virtualiter distingui, litas : ergo. etc. fB nec erit d.stingui bilis numeric* ab alia Quarto. Nam ex eo, quod quantitas gauquan itate, qu n specie ab eadem distin- | gu«tur. I deal parti’ms habentibus diversos -itus, ac proinde ex diversitate situum possint, tam 29 Secundo objiciunt. Nam quidquid est Seraotb. divers® partes ejusdem quantitatis inter in quantitate, et ei secundum, quod la i se, quam divers© quant.lates totales, ut di­ competit, quale est habere ex se partes entitativas, et quavis alia ratio intrinseca vers© line© inter se numero distingui, male quantitati, tantum potest esse peculiaris colligitur, quod quantitas sit sibi quodam­ rat o talis form e. et ad line un form© spec­ modo radix sur individuationis : ergo, etc. tans : ergo eo ipso erit ineptum ad hoc. ut |: Antecedens videtur certum. Nam cum si­ quantitas ratione ilbus sit ex se individua, tus pertineat ad distinctum praedicamentum. aut individuationis radix. Antecedens vide­ I non poterit inde colligi, quod quantitas tur certain. Nam cum quantitas secundum ex se. sed aliunde sit individua, ac proinsuam rationem superiorem sit forma quae­ I de. quod aliquid aliud sit ei radix sue dam, non potest secundum su un peculiarem individuationis. rationem constituentem illam importare ali­ quid, quod non sic peculiaris ratio talis for­ mæ. ct ad lineam formæ spectans. Sicut TH ACT. 1, DISP. II, DDB. 11. SiAulio objectionum contra rationem Ü. 'Ihomx, 31 Ad primum negandum est antecedens. Et ad probationem distinguendum est anteoedeife. Et si sensus ejus sit, quod totum IDod in communi sumptum, pertinet ad conceptum specificum quantitatis, conce­ dendum est : secus veru si sensus fuerit, quod lotum illud in particulari, et omnino determinate acceptum, spectet ad specifi­ cum conceptum ejusdem quantitatis. Et eo­ dem proportionali modo distinguendum est consequens, ac juxta modo dicta debet ne­ cari, vel concedi consequentia. Nam licet quinlitas nequeat esse sibi prima radix individuaiionis, per hoc precise, quod habeat partes ejusdem rationis in communi ; bene tamen per hoc, quod habeat illas in particu­ lari, et omnino determinate acceptas. Itaque quantitas, et alia accidentia par­ tial conveniunt, et parlim differunt, quoad individuationem. Conveniunt quidem : quia sicut albedo individuatur proxime, et intrin­ sece per illud idem realiter, per quod habet tum speciem, parculariter tamen acceptum: et ideo solum ei additur differentia quædam individualis virtualiter distincta a sua spe­ cificatione, scilicet esse hanc, et non illam, iu etiam quantitas. Et propterea solum ei riditur differentia individualis eodem modo distincta, scilicet, quod sit hxc, et non illa, uproinde habeat has parles, et non illas. 32 Differunt autem : quia albedinem esse hâ»c, etejus individualis differentia oriturab ilio, scilicet a subjecto, ut a prima radice : ilque id'O prædicta differentia individualis wq est sibi prima radix sui proprii mone­ ns; sed subjectum est id, quod per se pri­ mo, et in recto est primus fons, et radix il­ lius. Al in quantitate, eam esse hanc, et non Stem, quodammodo habet oriri ab eadem qcinlitate, ut a prima radice : et ita illa eodem differentia individualis physice con­ siderata, est sibi, saltim in recto, prima ra­ dii sui proprii muneris, constituentis quantutem in esse hujus. Et ratio est. Nam sicut hoc ipso, quod ma­ tera. non quidem secundum se (sic enim pertinet ad conceptum specificum totius fez. compositi substantialis, modo Umen a nos­ tris Complutensibus. in lib. Physic., disp. 6, nom. 8, insinuato), sed, ut quodammodo im­ •ÏIîf portans quantitatem in communi, sit prima i Salmant. Cars. theolog., tom. L At 75 radix individuationis, ut sic. et cademmet, ut quodammodoi importat eamdem quantita­ tum, vage etiam acceptam, sit prima radix ejusdem individuationis vàge considerate, non potest non ipsamet, ut quodammodo affert eamdem quantitatem, ut est hxc, ct non illa, esso primæ radix hujus individua­ tionis omnino determinate : ita eo ipso, quod quantitas seipsa, el ratione suæ differentiæ specificæ, connolando tamen subjec­ tum ratione communi subjecti, ut sic, sil pri­ ma radix haberi li , artes solum diversas di­ versitate numerali, utsic, oportet, ut ratio­ ne suæ diiïcrentiæ indi vidualis vage accepta·, et sub connotalione subjecti eodem modo sumpti, sit etiam prima radix habendi eas­ dem partes numerice vage distinctas. Ac tandem ratione suæ diiïcrentiæ individualis, omnino in particulari considerate, con­ notando tamen hoc subjectum, et non illud omnino determinate consideratum, erit pri­ ma ratio habendi has partes, et non illas, et diversas hac diversitate numerali, et non illa, ac proinde erit etiam prima radix hu­ jus, quod est esse hanc quantitatem, et non illam. Et ideo hoc ipso, quodprædicta quan­ titas connotet prædictum subjectum, nihil ei deerit ad hoc, ut in exercitio sit sibi quo­ dammodo radix suæ individuationis. et distinctionis pure individuals. 33 Quare sicut materiæ primæ non tolli­ tur, quominus sit prima radix individuationis compositi, quamvis requirat aliquid pro connotato, ut quod fuerit disposita per has dispositiones, et non illas, ac proinde acceptas in hoc numero composito cor­ rumpendo. et non in-illo, ita in præsenti (servata tamen ea proportione, quam jam innuimus) philosophandum est. Accedit, quod hoc ipso, quod materia, ut præhabens hanc quantitatem, el non illam, connotando tantum prædictas dispositio­ nes, sit prima radix individuationis substantiæ materialis, fit inde, quod etiam quantitas secundum suum cwe formale sumpta, connotando etiam, tanquam connotatum easdem dispositiones, poterit sibi ipsi esse quodammodo, propter rationem tactam, radix suæ individuationis. 3 4 Ex quo, ad primam confirmationem satis constat. Solum enim probat, indivi­ duum vagum non posse esse individuum determinatum, nisi aliquid virtualiter ab eo distinctum superaddatur, scilicet diffe­ rentia quædam individualis, et signata : non tamen, quod illa debeat aliunde ut a prima radice desumi, sed ab illamet linea I» * Addita­ mentum. I Ad primam coafiraatiuacin. / 7Ç Ad s«aGobstant ia mater alis, et materia prima, a qua, ut a primo principio, quo quantitas dimanat, eis gauderent. Et ita, nec quantitas esset ex se prima su e individuationis radix, nec subs­ tantia materialisessetin lividuaratione mate­ rial primæ signatæ quautiut·?. Siquidem potissima ratio, et fundamentum, quo Ange­ licus Doctor innititur ad perpeuo asseren­ dum, quantitatem esse ex se. et modo dicto individuam, el primarn rad>cem individuatio, nissub'lantiæ materialis esse nuter am pri­ ni un, non, utcunque, sed signatam qu\ntitate, est, quia quantitas ex se tanquam ex prima radice habet partes ejusdem rationis, ut constat ex locis iram. 22 relatis, et ex D.Thoa. iis, que S. Doctor, 4 contra gent., cap. 65, docuit, et ex ratione, quam ex eis, in favo­ rem nostra* assertionis deduximus. AdJiu41 Accedit, quod D. Thomas est perpemcoiam. tU05 jn j10C> quod tribuat pecuhari ratione quantitati, quod sit ex se, e*, modo dicto in­ dividua, non vero reliquis aliis accidenti­ bus, ut constat ex locis nuper citatis. Si autem substantia materialis ex se haberet partes entitativas, tunc etiam cætera acci­ dentia materialia eis e.v se gauderent, ut communiter docent omnes illi, qui substan­ tiæ materiali proprias partes entitativas ei ex se competentes tribuunt : ut ita una pars pnedictorum accidentium possit recipi in una parte substantiæ, el quantitatis, et alia in alia, no(utipsi inquiunt) accidens materiale inhærpal indivisibiliter, id est, inhærendo secundum se totum in tota substantia, et quantitate, ct secundum se totum in quavis parte, et indivisibili utriusque : ac proinde pnedicta accidentia non minus, quam quan­ titas haberent quodammodo ex se indivi­ dual!. Siquidem invia Sancti Doctorisuni­ cum fundamentum propter quod quantitas habet hoc peculiare, ut ex so quodammodo individuetur. est, quia ex m* habet partes ejusdem rationis, seu (quod in idem, quoad præsens redit) quia habet diversos situs par­ tiales, prout sitos est differentia quantitatis, id« ed, quia pcMo, qu.t rsl ordo partium ut constat ex omnibus locis, in quibus S. in icte, in fjus ratione includitur : est enim Doctor de hac re agit. quudihupoidionein habens : «talim, ut hu­ Ex quibus omnibus fit. nihil referre, si jus redderet rationem, prredso atten Iit ad dixeris, non qualescunque partes enlitatidiversitatem partium ejusdem speciei, et vas. sel peculitriler partes entitativas,qwj ileo solum addidit: Ubicunque autem intcl· sunt de genere quantitatis, posse ewe pri­ bfitur diversitas partium ejusdem speciei, mam radicem individuationis : el ideo sueesse est inteUbji individuationem : nam D. Thomas non fecit mentionem, nisi de qux jiml unius speciei non multiplicantur, partibus ontitativis habentibus distinctam nisi secundum individuum : et inde est, sit im, sive positionem. Istæ autem solum non possunt apprehendi multa albrdisunt partes enlitativæ, et tpianiiialiv» : nes, nisi secundum, quod sunt in diversis unde mento partes bæ, ut diversimode abjectis (inlollige actu, vol aptitudme), siluaU’(seu petentes distinctos situs, in qui­ posnnit autem apprehendi multæ lineæ, bus specia iter splendet distinctio numcrici) dûm si secundum se considerentur. Unde non vero ali e dicuntur esse prima radix apud ipsum, gaudere partibus habentibus indivi tuation s. f*, diversum silum, non quidem de genere, et 42 Ex dictis igitur constat, hoc nihil re- h:> pr.rlicamento situs, sed, prout dicit partes ferre. Tum quia propterea Divus Thomas, ejusdem speciei habentes positionem pre­ ut explicaret, cur sit proprium solius quan­ cise in toto, seu (quod idem e.-t) ponentes titatis inter formas materiales, esse ex se se ipsas in illo per distinctam numero com­ individuam ratione suarum i artium, fecit municationem sui tam respectu totius, mentionem de partibus entitativis habenti­ quam respectu sui adinvicem, idem prorsus bus distinctam sitam, seu positionem, quæ «L ac habere partes precise ejusdem spe­ est de ratione quantitatis. Quia juxta ejus ciei : alioqui solum ex eo, quod de ratione sententiam, nihil aliud prêter quantitatem bibentis partes ejusdem speciei, est, esse potest ulla ratione habere partes entitativas, ex se individuam, ad quod in verbis imme­ et distinctionem earum, sed quidquid eii diate relatis tantum attendit, non redderet gaudet, debet illas a quantitate, ut a causa afficientem rationem ad hoc, ut quantités formali, et inhærenle participare, ulex eo­ pudens partibus positionem habentibus , dem S. Doctore *!ate in lib. de General., sil ex se individua. disp. 5. num. 32 et deinceps, nostrum Col­ Cab Et merito sane Angelicus Doctor tantum legium Complut, osten iit. Tum etiam : attendit ad hoc, quod est quantitatem prequia ut ex D. Thoma quollib. 7, ari. 10, ETa cise habere partes ejusdem speciei, ac diximus, et 4 contra gent., cap. 65, ducet*, ’· proinde solo numero diversas, ad hoc, ut situs iste, et diversitas eorum, non estsiind·? suflicienter colligeret, esse quodam­ tus, et diversitas de prædicamento situs, modo ex se individuam : siquidem ut num. sed positio, et diversa positio partium ia 32 ostendimus, ab eodem realiter principio, toto. Constat autem, quod si substantia ex M et prima radice debet oriri, quod aliquid se haberet paries entitativas componentes sit ex se unum numero, ut sic, et unum unum, et idem totum entilativum, et sub­ numero vage, ac tandem esse omnino stantiale, tunc prædictæ partes haberent unam numero determinatum. Constat au­ positionem in toto : alioqui non compone­ tem, quod hoc ipso, quod aliquid concipia­ rent illud, et eo ipso quod essent distincte tur , ut habens partes, ut sic, quæ sint in ordine ad se, et ad totum, non possent distincte, et simul sint ejusdem speciei, ac non tam inter se, quun in ordine ad idem proinde solo numero distinguantur, conci­ totum, habere distinctam positionem,.sive pitur unum numero, ut sic , et radix suæ unionem. j unitatis numericæ, ut sic; alioqui non ha­ 43 Tum denique. Quia Angelicus Doe- M beret ex se partes distinctas solo numero, tor, 4 contra gentes, cap. 65. ex eo prænt sic; ergo illud idem realiter erit, hoc cise colligit, quantitatem gaudentem parti- nr# ipso, quod a parte rei existât individuum bus habentibus positionem in toto, esse ex determinatum , et radix suæ individuatio­ se individuam, quia repugnat aliquid habere nis. partes ejusdem speciei, et eo ip-o non esse hvzHündeid, quod pro se hæc solutio adduex se. seu ex vi propr.œ line if individuam. cit, scilicet distinctionem numeralem maI Ei ita postquam dixit : Habet autem, d hoc ume splendere in panibus petentibus dispi'opnutji quantitas int^r accidentia relique, linctem situm de prædicamento situs, et l ( ipjjt secundum v indit‘.duutur, qitad idw per consequens solas has partes posse esse primas radices suæ individuationis. nihil el favct. Num oadem ratione contra sui au· thorns probaretur, solam quantitatem habere partes êïitilativas, non voro substantiam ex so ipsa, et ex vi propriæ linem : siquidem partes solius quantitatis petunt distinctos illos silus, in quibus maxime distinctio partium enti lati varum elucet. Accedit, quod pncdicti situs de prædicamento, et genere situs, nec secundum se, nec, ut prehabiti possunt esse radix individuationis, ut num. 36 diximus. Et ideo ex eo, quod quantitas illos petat, non potest habere hoc speciale, ut scilicet sit suæ individuationis radix. Ex quo etiam manet impugnata alia so­ Alia eva­ sio. lutio, qua posset rationibus pro nostro co­ rollario adductis occurri, nempe ideo quan­ titatem esse ex sua ratione individuam, ratione suarum partium, licet substantia ex se habeat partes entitativas, quia licet sub­ stantia non habeat illas a quantitate, ut ha­ bita. habet tamen easdem ab eadem quanti­ tate, ut radicaliter præhabita ; et ita, quod ratione suarum partium sit individua, non tollit quominus quodammodo individuetur a quantitate, ut a prima radice, et quanti­ tas ipsa sit sibi prima radix sute individua­ tionis. 45 Ex dictis itaque hæc solutio corruit. Rejicitur Primo quidem , quia si per impossibile re­ exjLnullii capi­ pugnaret quantitas, manente tamen possibi­ tibus. litate substantiæ materialis : nihilominus pnedicta substantia in sententia adversa­ riorum haberet partes entitativas ejusdem rationis : siquidem in eorum sententia hoc ipso, quod non esset spiritualis, non esset in ordine ad se indivisibilis. Tum etiam : quia alia accidentia materialia non pnehabent in se radicaliter quantitatem : et nihilo­ minus habent partes ejusdem rationis, ut adversarii fatentur : ergo signum est. sub­ stantiam non habere ex se partes entitativas, ex eo. quod præhaberot in se quantitatem : siqui lem non minus habet illas ex se, quam cætera alia accidentia materialia. Tum deinde (id quod ex præcedenti sequi­ tur) : nam hoc ipso, quod aliquid convenit rebus diversorum prædicamentorum, non competit illis ob peculiarem aliquam ratio­ nem alicujus ex illis prædicamentis, sed ob rationem analogice communem omnibus illis, ut ex se, et inductione facta constat : ergo cum hoc, quod est, habere proprios partes ejusdem rationis, tam substanti e ma­ teriali, quam quantitati, et reliquis acci­ dentibus materialibus juxta adversarios, DE PRINCIP. INDIVID. 8ÜB8T. MATERIAL., ETC. conveniat-, consequens erit, ut non conve­ niat uni ratione alterius, sed secundum ra­ tionem aliquam generalem, et ita quidquid habet prædictam entitatem materialem, gaudet etiam ex se part bus entitativis. Tum denique iquia sicut implicaret, ma­ teriam, ut præhabontem quantitatem, esse primam radicem individuationis substantiae materialis ; si ipsa ex se secundum suam speciem, aut quasi speciem, et secundum id, quod formaliter loquendo exprimit, ha­ beret unde esset prima radix pnr dictæ indi­ viduationis, ut constat ex iis, quæ disp, præced. dub. 2 et 5 diximus: ita quia sub­ stantia materia l secundum suam essen­ tiam, et secundum id, quod exprimit, sortitur unde habeat partes entitativas ejus­ dem rationis scilicet rationem entis mate­ rialis, ut distincti contra ens spiritual, fit inde, ut etiam implicet habere prodictas partes ex quantitate ipsa, virtualiter, seu radicaliter præhabita, sed precise ex eo, quod ex se exprimit prædictam rationem entis materialis ; Pt ideo quidquid est ma­ teriale, dehet, in contraria sententia, pro­ priis partibus entitativis gaudere. AdiiU46 Accedit, quod hoc ipso, quod habere neniua partes proprias, rivo partes ejusdem ratio­ priDGQ. nis, seu entitativas, conveniat subsiantiæ, et quantitati, ratione entis materialis, ut sic, non potest non convenire e s ratione ma­ teriæ, quæ est prima radix materia litatis. Quare cum esse materiale materiæ per prius reperiatur in genere substanti®, secundum suum (ut sic dicamus) formale, seu expres­ sum, quam secundum, quod præhabet esse materiale, ut ta’e aliorum generum, inde esc, ut per prius reperiantur partes in ge­ nere substanti®, si semel in hoc genere ha­ beat illas ut sibi proprias, quam in genere quantitatis. Alied Accedit tandem, quod facta collatione in □ddibmcjlaa. ter partes entitativas substantia·, ct quan­ titatis, secundum, quod precise dicunt par­ tes ejusdem rationis. et inter se aliquo modo, scilicet numerice distinctas . non considerato, quod sint, vel non sint impe­ netrabiles in ordine ad locum, tunc partes substanti® sunt ex se nobiliores, et potiores, quam partes quantitatis : ergo non est cur istæ conveniant substanti® ex quantatite, ut virtualiter præhabita. sed ex vi suæ e>sentiœ, et ejus, quod exprimit, secundum quod alias præhabet virtualiter prodictas par­ tes. § νπ. Satisfit a rp umentis pro prima sententia adductis, 47 Ad primum transeat antecedent ci Al negetur coff-o^uentia. Et ad probationem Γ“*î>· distinguendum est antecedens. Et si sensus illius sit, quod unumquodque ita est unam proxime, et immediate», sicut est ens, con­ cedendum est ; et propterea. quod habuerit magis do entitate, seu fuerit nubilus in ra· nono entis, erit etiam proxime, et imme­ diate magis numerice unum, id est, habe­ bit unitatem numericam aliquo modo nobiliorem. Si vero sen-us fuerit, quod id, quod habuerit magis de entitate,poliori ra­ tione habebit esse magis unum radicaliter, ita, ut non supponat aliquid aliud, ut pri­ mam radicem suae unitatis numeric®, ne­ gandum est : quia hic modus essondi magii unum numero, non sequitur ad entitawm eo ipso, quo 1 est nobilior. Et ideo licet for­ ma substantialis sit nobilior, quam mate­ ria ; nihilominus non est hoc modo magis una, quam illa, ut ex dictis dispute prece­ dent! dub. 1 et 2 constat : sed consequitor ad peculiarem modum entitatis, scilicet ad enlitatem, quæ sit ex se primum subjectum, vel sit forma non receptibilis in subjecto, vel tandem sit aliquid habens ox se, et ex vi propriæ linem partes entitativas ejusdem rationis, et speciei, quæ proinde ab intrin­ seco habeant, ut solo numero inter se dif­ ferant. I 5 •18 Ad secundum concesso antecedenti, Ai neganda est consequentia. Et ad primam I robationem patet ex nuper dictis, quomo­ do esse ex se tanquam ox prima radice quodammodo individuum , non conse­ quatur ad ens, quia nobilius, sed ad pe­ culiarem modum , seu rationem habendi entitaiem aliquo ex modis nu^er recen­ sitis. Ad secundam vero probationem distin­ Μ guenda est major : Quia est forma receptibitis in materia, utcumque, neganda eat : Quia est forma receptibilis in materia, i la, ut ex se, et ex propria linea non habeat simul aliquod principium materiale sibi intrinse­ cum, et eam intrinsece componens, quod­ que se habeat per modum materiæ respectu illius, concedenda est. Et eodem proponionali tamen modo distinguenda est minor. Quoniam licet quantitas sit ex se forma recepubilis in subjecto, habet tamen praedic­ tum TRACT. I. DISP. II, DUD. Π. tum principium matnrialo, scilicet partes entitativas, et ejusdem rationis : ct licet forma receptibilis quantum est ex hoc capi­ te iit coinmuuis, si tamen habeat ex se partes entitativas, quæ comparantur per moduui materiæ respectu Illius, et insuper cvnnotando ot hnc subjectum, potius, quam : illud, habet ex se in recto, et secundum rationem join dictum individuari, ut expli­ catum est. Undo maxima illa, quro ex Divo Thoma· opusc. supra citato desumitur, scilicet, quod forma receptibilis in subjecto i on est ex se, utox prima radice individua, intelligitur de individuatione, quæ ab eadem, ut a prima radice adæquito. et solummodo proveniat. Quod quidem non convenit quantitati : quia solum quodammodo, et in sensu explicato, est ex se, ut ex prima radice singularie. Vel potest intelligi de individuatione, quæ etiam quodammodo proveniat a forma prae­ dicta, ut a prima radice, non connotan io hoc potius subjectum determinatum, quam illud : secus voro si talis forma habuerit in se sufficiens principium materiale, et con­ celaverit prædictum subjectum. j 49 Ad tertium concedenda est major, ni* quoad secundam partem, et in sensu expli­ cato, et neganda minor, quoad eamdem par­ tem. Et ad probationem distinguendum est antecedens. Et si sensus illius sit. quod adæquata ratio quantitatis, secundum, quod at talis taliiate specifica, vel numerica, sit esse ex so extensionem, vel hanc extensio­ nem substamiæ, vel hujus substantiae, qua­ tenus per hoc praecise significatur per se, H in recto habitudo prædicta ad substan­ tiam, vel al hanc substantiam, negandum est : secus vero si sensus illius fuerit, quod habitudo jam dicta, et modo explicato, tan­ tum est inadæquata ratio ejusdem quantita­ ti], ut talis talitate specifica, vel numerica. Et deinde neganda est consequentia, si inteiligitur de utraque ratione secundum id, quod adequate dicit, et non solum secun­ dum rationem inadæquatam nuper dictam. Et ad proGacionem distingui debet eodem proportionali modo antecedens. Nam prop­ terea alia accidentia non sunt ex se indivi­ dua sicut quantitas, quia eorum adæquata ratio, ut sunt hæc, sita est per se. et in recto in habitudine ad suum subjectum : quod tamen non convenit quantitati , ut num. 25 diximus. Eaâà- Explicantur ista. Etenim in hoc distin'Λ raitur quantitas, ut est hæc, et alia acci­ dentia, ut etiam sunt hæc, quod tota ratio 81 istorum, ut sunt hxc, non dicit habitudi­ nem ad aliquid aliud, ex quo intrinseco, et realiler componantur, ut ad principium materiale, sed tantum ad subjectum ; et propterea non habent esso ex se, ut ex pri­ ma radice aliquo modo individua, sed ex subjecto. At lota ratio quantitatis ut est hæc, non esi respicere solum ad subjectum, ut ad principium materiale, ita, ut non respiciat aliquid aliud, ex quo componatur, ut materiale sui principium. Nam cum ex so. et intrinsece constet ex partibus ejus­ dem rationis , ac proii.de numero diversis, ct habentibus distinctam positionem in toto, quæ comparantur per modum materiæ res­ pectu illius, inde est, ut ultra rationem il­ lam inadæquatam respiciendi subjectum , habeat etiam hanc eidem inadæquatam, per quam praedictas paries per modum principii materialis respiciat. Et licet habitudo hæc, ut supra tetigimus , non possit omnino praescindi ab habitudine ad subjectum, non tamen, ut inadæquate concipitur sub hac expressa, et inadæquata ratione , curatur per se primo expresse, et in recto de ordi­ no isto, sed do eo, quem prædicta quantitas ad suas partes, ut ad principium sui mate­ riale importat. Et propterea quantitas po­ test esse quodammodo ex se individua, et quodammodo ex subjecto : ox se qui­ dem quodammodo, quatenus respicit suas partes, ei ex se convenientes , ut mate­ riam sui, has nimirum , et non illas, connotando tamen subjectum omnino determi­ natum : ex subjecto vero quodammodo, ut ex prima radice, quatenus secundum alium conceptum inadæquatum, habet adhuc se­ cundum suam ultimam rationem exprimere per se, et in recto habitudinem extendendi hanc subslamiam , et non illam, et per consequens dicit expresse, et in recto habi­ tudinem ad hoc subjectum. Unde cætera accidentia semel tantum pe­ tunt subjectum ad sui individuationem, sci­ licet ad hoc, ut influat in eam per modum primæ radicis, at vero quantitas exigit il­ lud semel per modum primæ radicis; et iterum per modum connotati. Nam cum ipsa quodammodo individuetur a subjecto, et quodammodo a se ipsa , ut a prima radi­ ce , oportet, ut subjectum semel concurrat per modum primæ radicis , et semel per modum connotati : et ita nisi ponatur præ­ dictum connotatum, non poterit quantitas exercere, quod sit sibi ipsi quodammodo radix suie individuationis, quoad illam ra­ tionem inadæquatam, secundum quam est 82 t' I A . !- * DE PIUNCIP. INDIVID. SUBST. MATERIAL., ETC. se ipsa individua. 50 Diximus, quod, ut inadequate con­ cipitur sub illa expressa, et inadæquata ra­ tione, sub qua ex se indi\iduatur, non cu­ ratur expresso per se primo, et in recto de ordine ad subjectum, quia licet quantitas posset expresse, et inadequate concipi, ut res quædam est, constans partibus suis, ut ex materia, ex qua componitur, non conci­ piendo expresse habitudinem ad subjectum, ut ad materiam, in qua recipitur, vel ex qaa educitur, ut inluenti constabit, attamen non potest omnino præscindi a tali habi­ tudine, sed eam, et subjectum debet adhuc tunc implicite, et in obliquo involvere. Si­ cut licet Paternitas, ut constituit primam personam divinam., secundum analogiam ad constitutionem persona* creatæ, non ex­ primat alium conceptum ad, id est, respi­ ciendi express Filium, attamen implicite semper dicit ordinem ad illum, ita, ut se­ cundum nullam sui inadæquatam rationem possit ab illo omnino præscindi. Maior Ex quo etiam magis intelligitur, quare fiplitatiocups- Divus Thomas in ultimo test-monio pro djDl Iti’ assertione adducto constituerit discrimen limonii D.Tbora. inter duas quantitates, et duas albedines, quod illa* possunt separata* a subjectis ima­ ginari unius speciei, et distincte numero, secus vero duæ albedines. Non enim sensus ejus est, non posse tam albedines. quam quantitates separari re ipsa a subjecto per divinam potentiam, ut ex dictis disput. præc. num. 87 constat : sed, quod concep­ tis duabus quantitatibus, non concepto ex­ presse subjecto, nec ordine ad illuti, atque adeo quodammodo separatis ab illo, tam actu, quam aptitudine. possunt ratione suæ aliqualis eminentia*, quam, quod hoc ha­ bent, concipi expresse, ut dlslinctæ præcise secundum numerum, quia sunt conceptibiles cum fundamento, et ralice jam dic­ tis, et modo explicato, sua* individuationis, et distinctionis n America·, eodem propor­ tionali modo separatis a subjectis : at con­ ceptis duabus albedinibus sine suis subjectis actu, etaptiludine, impossibile est eas ima­ ginari. ut duas ejusdem speciei, distinctas secundum numerum : quia ex sola habi­ tudine ad subjectum habent individuari. Sed do hoc testimonio videatur etiam alia explicatio, quam disp, præced. num. 87 et deinceps tradidimus. DUBIUM III. Γΐηιιη essentialiter repugnet distinctioni port ni»mriir.r accidentium, id tali, quod duo ex illis numero solum diversa, sini simul in eodem subjecto? 51 Consulto in titulo posita est Ula par­ ticula. essentialiter repugnet. ut denotetur, in eo non fieri sermonem do sola repugnan­ tia in ordine ad potentiam Dei ordinariam, sed etiam ad absolutam. Addita vero eri alia particula, scilicet distinctioni pure nu­ mericse accidentium, ut tali, ut significetur universaliter de omnibus accidentibus solo numero differentibus, hoc ipso, quod ta­ libus, non vero solum peculiariter de ali­ quibus ex illis, secundum suam peculiarem rationem consideratis, titulum intelligendum esse. Sfnteniia 5'2 Partem negantem tuentur Aureolus in i, dist. 7. quæst. 2, an. 1 ; Scotus relatus ’a. a Capreolo, ibidem, an. 2, et a Cajet., 3. J part, quæst. 35, art. 5; Suarez, 1. tom. ;Stttt suæ Metaphys., disput. 5. sect. 8, et alii, quos ibidem refert. B -f Probatur primo. Nam una, et eadem cau­ sa efficiens potest simul elicere pluresactio­ nes solo numero distinctas, ut cum ignis ca­ lefacit simul p ura ligna : et similiter idem finis (modo tamen alibi dicto) finalizat tunc simul præd ictas actiones : et tandem eadem forma substantialis potest simul informare, saltim supernatural! ter, duplicem materiam solo numero diversam : ex po, quod forma substantialis, quantum est de se non respi­ cit magis hanc materiam, quam illam ; et propterea de potentia Dei absoluta poterit in utraque. simul esse : ergo eadem ratione ea­ dem causa materialis accidentium scilicet subjectum poterit simul recipere duo acci­ dentia solo numero distincta : et perconseI queue non repugnabit essentialiter distinc­ tioni pure individual! eorumdem, quod I simul in eodem’ subjecto recipiantur. H;ec ultima consequentia ex priori aperte sequi1 tur. Prior vero ex paritate rationis, quæ inI ter consequens illius, et int r antecedens I versatur. Quoniam non est minoris virtutis I causa materialis in suo genere, quam alta I causæ in suo : ergo si iüæ possunt, saltim I supernaturahter, simul causare plures effec­ tu* TRACT. I, DISP. H, DUB. III. lus solo numéro diversos, etiam causa ma­ terialis valebit illos simul causare, «eu (quod idem, quoad pnvsens est) recipere. oje» 53 Secundo hoc ipsum probatur pluribus * Instantiis ad ordinem cognoscibilem spec­ tantibus. Nam species visibiles représen­ tantes duo atlm solo numero diversa, non possunt distingui plusquam numero : siqui­ dem earum objecta, a quibus suam unita­ tem. et distinctionem desumunt, solum individualiter distinguuntur, et tamen sunt simul in eodem oculo, et propterea simul potest utrumque album per visiones solo nu­ mero diversas videri : sicut otium prædictæ species sunt simul in eadem parte medii, per quod deferuntur ab objecto, usque ad oculum ; et ideo applicato oculo ad quam­ vis partem medii, immutatur per species utriusquo albi, quod tamen contingere non posset, nisi in quavis parte· ejusdem medii esset utraque species. Item in phantasia reservantur innumera species plurium, et diversorum individuo­ rum solu numero differentium, et simul solent plura ex illis ab eadem phantasia per­ cidi. cum tamen prædictæ species, et istæ Mtior.es phantasiæ solo numero debeant propter .rationem nuper tactam distingui, et deinde semel ab intellectu cognito unico singulari per speciem abstractam a phan­ tasmatibus, pro ducitur in illo alia species intelligibilis repraesentans idem singulare, Dtdisput. 18, numero 99 , nosiri Complut, icunt in lib. de Anima : ac proindo cum postea cognoscitur per priorem illam spe­ ciem abstractam a phantasmatibus aliud singulare, tunc producitur etiam nova spe­ cies in eodem intellectu repræsentans hoc idem singulare, quæque simul sit in in­ tellectu una cum præexislenti specie reprasenlativa prioris singularis, et solo nu­ mero ab ea diversa. Et tandem idem intellectus solet plura numero solum dis­ tincta, el per consequens per intellectio­ nes solo numero divers is , intelligere, ut com simul cognoscit Petrum , et Joannem. Ά 34 Confirmatur. Quoni nn licet accidentii, quæ habent idem munus, ut dum albe­ dines, non possent simul esse in eodem sub­ jecto de potentia Dei ordinaria, ex eo, quod Gaico ex illis praestante illud munus, super­ flueret aliud ad idud pnestandum, et natu­ ra abhorret superfluitatem : attamen quoties accidentia solo numero diversa differunt in manere, et officio, et illud, quod ab uno eorum prostatur, nequit ah alio causari, po­ terunt simul in eodem subjecto esse, siqui­ 83 dem nullum eorum superfluit ; at omnia ac­ cidentia relata in argumento praecedenti, licet solo numero differant, habent tamen simul differre in munere, et officio ; et ideo species unius albi, solum représentât illud, el non aliud : et similiter visio illius, ut ta­ lis, solum est perceptio ipsius, et non alte­ rius, ct sic de aliis : ergo bene poterunt si­ mul, et naturaliter in eodem subjecto esse : sicut etiam supernaturaliter poterunt quævis alia accidentia simul reperin in eodem subjecto, licet munere, et officio non diffe­ rant : quia possent propter alias rationes a Deo ibidem poni, ct ipsa inter se non ha­ bent contrarietatem, et oppositionem, ut in duabus al bed in i bus constat. 55 Tertio hoc ipsum probatur aliis ins- Tertio, tanti is adordinem entitativuin ,et naturalem perlinentibus. Nam in eodem medio possunt simul esse plura lumina solo numero diver­ sa, ut cum duplex luminosum hinc, et illinc idem medium illuminant. Cujus signum est, quod si corpus opacum inter unum, et aliud luminosum interponatur, tunc duæ umbra causantur : quod tamen non contingeret, sed tantum unica umbra appareret, si du­ plex lumen numero diversum ibidem non produceretur. Et similiter Petro habente unicam relationem paternitatis ad priorem filium, si postea simul cum praeexistenti secundum filium habeat, tunc nova relatio­ ne paternitatis, ac proinde simul existent# cum priori relatione ad illuni referretur : quandoquidem hoc ipso, quod uterque fi­ lius existât, non potest non simul referri ad utrumque : et eo ipso, quod praedicta rela­ tio sit talis conditionis, ut fundetur super distinctum genuisse, scilicet hujus secundi lilii, et non alterius, non potest non esse distincta a relatione paternitatis praeexisten­ ti, quæ in distincto genuisse, scilicet prioris filii, et non alterius fundata est. Maxime, quia alioqui idem posset simul perire, et non perire, ut si mortuo primo filio, manet secundus : nam tunc periret relatio ad il­ lum, et maneret relatio ad istum; cum ta­ men in sententia opposita, eadem esset rela­ tio utrumque respiciens. 56 Quarto. Nam subjectum potest simul Q°artn· recipere plura accidentia numero distincta, quæ alias sint etiam specie diversa ; ergo etiam poterit simul recipere plura acciden­ tia solo numero differentia. Antecedens ex se patet. Consequentia vero probatur. Quo­ niam per hoc, quod unitates individuates albedinis, et nigredinis sint simul conjunc­ ta? cum unitatibus, et differentiis specificis DF. PRINCIP. INDIVID. SURST. MATERIAL·., ETC. earnmdem, vel non sint conjunct® cum il­ lis. non variantur in esse unitatum individaalium : et ideo per eamdommet differen­ tiam indtvidualem. per quam hæc albedo dif­ fert individualiter ab hac nigredine, habet etiam distingui numerice ab alia albedine : ergo sicut subjectum potest simul recipere plura accidentia numero diversa, quæ alias specie distinguantur, ac proinde esse simul radix eorum in esse individuorum, ita etiam poterit recipere illa, ot esse radix eorum in osse singularium, etiam si solo numere dif­ ferant. Sententia Aristotelis, ft D. Thomas prtfertur. 57 Dicendum tamen est. repugnare es­ Conrtaffo. sentialiter individualioni accidentium, ut tali, qu'id plura solo numero diversa, qua ­ cunque ea sint, recipiantur simul m eodem subjecto, ac proii.de non pos·' deas, et negando consequentiam. Et ratio disparitatis est duplex. Prima quidem , qua in eo eventu unum ex his temporibus connotatur a subjecto in esse rei considera­ to: aliud vero tantummodo ab eodem in es­ se subjecti formaliter sumpto, ita, ut non habeat rationem talis, nisi, ut subest pnediclo tempori : et propterea tale subjectum manet idem in quocunque tempore existât, dummodo connotet tempus illud alias præteritum, licet non, ut præteritum. At. ut idem subjectum simul recipiat duo acciden­ tia solo numero distincta, et sit radix diversilais illorum, requiritur, quod in ratione subjecti connotet simul diversa tempora : siquidem subjectum non multiplicatur for­ matter in esse subjecti, nisi connotet prædicta tempora, et tali subjecto non multi­ plicato formaliter in esse subjecti, nequit stare multiplicitas secundum numerum prædictorum accidentium in illo 3 ut ex dictis constat. 68 Diximus, quod cum subjectum recipit supernatural iter accidens semel corruptum, Une in esse subjecti, tantum connotât formaliier unicum tempus, scdicet tempus alias præteritum, non vero connotât illud, ut præteritum, quia licet subjectum quan­ tum est ex vi suæ entitatis naturalis respiciat iliud priori modo, non tamen poste­ riori, scilicet, ut præteritum. Nam sicut ex vi suæ entitatis naturalis non respi­ cit visum, ut restitutum, sed illum, qui restitutus est, ac proinde, nec respicit ex vi ejuslem entitatis dium, ut antea extinctum, et post ea recuperatum , ita, nec connotât 87 tempus illud, ut præteritum, licet connotet tempus idem, quo i præteritum est : hoc au· tern sufficit ad hoc, ut iiludmot acci lens semel extinctum possit ab illo recipi. Quo­ niam tempus illud non concurr.t ad indivi­ dualionem, quia præteritum ; alioqui dum fuit pnesens, non potuisset concurrere ad individualionem illius numero accidentis, quo I extincturn est, et postea reproducteur : sed influit secundum ibam numero enti ta­ lem, quæ alias est præterita. Per quod etiam objectio quivdam tacita, quæ hic fieri poterat, mater soluta. G9 Secunda vero disparitatis ratio, per Seeocd P quam pnccedens mugis illustretur, est. dispriQuia licet ad receptionem acci lentis semel ratio. corrupti, requiratur aliquid supernatural ex parte principii, ex eo, quo i non est suf­ ficiens virtus in causis naturalibus, ad hoc, ut possit per virtutem earum fieri regressus de privatione ad habitum, seu ad hoc, ut valeat id, quod semel est corruptum roproduci, attamen ex parte subjecti, secundum suam entitatem considerati, est sufficiens virtus illa, quam ex se, et naturaliter habet ad il­ lud recipiendum. Qua visus, v. g., supernaturaliter acquisitus, et naturaliter pro­ ductus, si sumatur secundum se, est ejusdem omnino rationis : et ita ex parte subjecti præcise sumpti, et fonnæ accidentalis, aut temporis præcise consideratorum, non requir.t majorem virtutem, quam sit virtus naturalis ejusdem subjecti : nec quod sub­ jectum præstet duplicem influxum, aut ma­ jorem, quam si naturaliter produceretur. Et propterea sicut pnedictum subjectum, quantum est ex vi suæ entitatis naturalis, habet (modo insinuato) virtutem ad reci­ piendum omnes , et quoscunque visus sibi correspondentes, non quidem ita. ut om­ nes, aut aliquos eorum simul, sed solum successive recipiat, ita eodem proportionali modo, ex vi ejusdem entitatis naturalis ha­ bet, connotare omnia illa tempora, in quibus connaturaliter recipiendi sunt : ac proinde licet simul respiciat illa, ut propria connotata, non tamen, ut simul, sed ut successi­ ve tantum connotabilia. Sicut licet ad hoc ut duo contraria in summum, sint simul in eodem subjecto, requiratur aliquid super­ natural ex parte principii, hoc non prove­ nit. ex eo, quod subjectum quantum est ex vi sua, non habeat sufficientem virtutem naturalem ad recipiendum utrumque, aut quia petatur ab illo duplicatus influxus, aut major, ac est ille, qui eit necessarius ad recipiendum naturaliter duo accidentia spe- F* · -* τ. r ■ 88 Alia objectio djloiliir. ·«.I DE PRINC1P. INDIVID. SUBST. MATERIAL., ETC. cie distincta, et inter se composibilia : sed id tantummodo repugnat propter incomposibilitateni inter ulrumque, ex ex parte eorumdem se tenentem : et ideo virtute supernatural· superante, ct devincente pra dictam incvuipo-ibilitalem, fieri potest, ul unum, et idem subjectum simul subsit duobus iliis accidentibus inter se contrariis, el habentibus summam intensionem. 70 Cæterum subjectum , quantum est ex natura sua,et quantum est ex virtute nativa ejusdem subjecti, nequit duplex accidens solo numero diversum recipere, et fieri na­ tura iter multiplex, ac Undem nec ex vi propr æ entiUtis naturalis valet duplicatum illum influxum praestare, ul dictum est : ct ita etiam si ex parte principii ponatur ali­ quid supernaturale , seu etiam per divinam potentiam, nequibit id fieri. Diximus autem (ut sic (aeiun) aliam ob­ jectionem diluamus) quod subjectum cum limitatione pr.idicU, scilicet quantum est ex parte subjecti, et forme acctdenUis, aut temporis precise consideratorum, ha­ bet sufficientem virtutem naturalem ad re­ cipiendum accidens semel corruptum . et prædictum tempus connotandum, quia in­ spectis omnibus , ct in sensu composito praeteritionis talis accidentis, vel tempo­ ris, non habet absolute, et simpliciter po­ tentiam connaturalem ad recipiendum il­ lud , et connotandum prelentum tempus : quia hæc virtus naturalis, modo insinuato accepta, respicit causam efficientem, ut operantem secundum communem cursum ; non vero, ut operantem ex parte principii, et modi operandi supernatural! modo, ut a nostro Coileg. Complut, in lib. Physic.. disp. 3, num. 93. dictum est. (Ltierum TRACT. 1, DISP. U, DUB. III. subjectum recipiat per divinam potentiam accidens, ul præloritum. non requiritur ahq i d amplius ex parte subjecti,quam ad reti, piendum illud absolute : sed solum aliquid ex parte principii effectivi, ct modi prod i­ cendi illius se tenens. At, ut semel récriât duo accidentia solo numero diversa, non sufficit entitas propria subjecti. Quia alioqui naturaliter posset habere albedinem, v. g., quæ secundum communem cursum ho­ die habenda est, el ea retenta recipere cras aliam albrdinem. quæ tunc secundum eum· dem cursum producenda erat, ac proinde naturaliter loquendo connoiare simul cras­ tino die tempus i lud praesens, ut tale, et simul tempus praeteritum, in quo praor al­ bedo incepit esse : et consequenter conniturahter loquendo, et secundum eamdem numero potentiam receptivam esset etiam multiplex in ratione subjecti. Siquidem, ut num. 65 tetigimus, nihil eSiCt propter quod ex parto ( ausæ efficientis requireretur aliquid supematurale, ut in restitutione, et reproductione ejusdem accidentis raquirit ;r, se 1 omnia requisita ad talem rerroductionem essent naturaliter possibilia, ut intuenti constabit. ilespondclur argumcnlis prim9 s^ntcnlii. 72 Ad primum, concesso antecedenti, «U quoad causam efficiet tem. et finalem, ne- ^3XX gandum est quoad formalem, ut constate! iis. quæ in lib. Pbys., disp. 4, num. 61, N. Comp'utens. di unt; eo quod etiam rausa u»formalis causai ratione suæ inlrinsecæ en· CoœpM litatis natural s sive naüvœ, sicut causa ma­ terialis : et propterea hic etiam ratio ilia, adhuc supernatural!ter, ct per modum ope­ randi supernaluralem non posset causa ef­ quam contra materiam primam num. 66 te­ tigimus. urget. Nec oppositum convincit ficiens introducere praedictum accidens na­ turale in subjecto, nisi eis, modo dicto, et , ejus probatio, ut ex dictis constat. Et deio* limitatione insinuata coi alis, haberet suiide neranda erit conseq entia. J Ratio autem disparilatis desumitur ex jectum ex vl suæ entilatis naturalis suffi­ diciis. Quia diversitas i la numerica effec­ cientem virtutem ad illud recipiendum. tu.ni non sumitur ab aliis causis, scilicet ah 71 Nec refert si hinc urgeas, quo 1 si sub­ Replia. efficienti, el finali uta prima radice, et prin­ jectum potest supernatural iter recipere acci­ dens praeteritum, licet non habeat poten­ cipio quodammodo intrinseco, imo nec detiam, et capacitatem inspectis omnibus, et sumitur, ut a primo fonte, a causa formali: absolute, ac simpliciter naturalem ad illud I bene tamen, ex subjecto. Et ita non requirit sic recipiendum, eadem ratione poterit si­ multiplicem causam efficientem, v. g.,formul recipere per divinam potentiam duo ac­ maliter sumptam : bene tamen multiplex cidentia sulo numero distincti, licet non su!.jectum formalitcr acceptum, ad hoc. ut habeat potentiam naturalem ad illa sic reci­ inde in praedictos effectus numerica simul distinctio refundatur. Quare cum subjê tum pienda. Dirimi· Respondetur enim ex dictis. quod. ut eis corresponded nequeat simul esse for­ tir. maliter multiplex, ut ostensum est, fit indo, ul ex i*o non possit in prædicta accidentia distinctio ii a numerica annul derivari· Nec amplius probat probatio consequentia ibi­ dem adducta : quia unuquæque causa debet wse potens in proprio genere, j axut natu­ ram proprii generis. At natura proprii ge­ nens materialis petit hanc multiplicitatem, id Itoe, ut causet distinctos numero offec­ tus . nuii vero natura proprii generis causæ, r. g. efliciontis, ut talis : quia numerica distinctio eorum non sumitur per ordinem ad illam. 73 Ad secundum respondetur cum Ca­ il jet., 3 part, quæst. citata, omma i.Ia acci­ dentia specio distingui. Quia specificatio, ct natura speciei visibilis repraesentantis hoc numero album, sita est in repraesentatione hujus, quatenus est etiam hoc, ita, ut essen­ tialiter commensurati ad repnesentandum illud, et non aliud numero diversum. El ideo praedictam album, quatenus est hoc in­ greditur in objecto formali ejusdem speciei : ei |*er consequens pnedicUe species, quippe dilincte ex objec.is formalibus, distinguun­ tur non solum numero, sed etiam spe­ cie : et praedicta singu aria licet in es?e rei solo numero distincta sint, attamen in esse objecti sensib lis petentis, et desiderantis «ibi banc speciem visibilem habentem praediclam e-sentiam com mensu ratam cum ip­ so. et non cum alio, distinguentur essentia­ liter. Quod idem cum proportione de cæteris iliis instantiis ibidem enumeratis (si verum est, omnia illa accidentia posse simul esse in eodem subjecto) dicendum est. 74 Explicatur magis hoc. Etenim objecta **** visus, v. g., possunt sumi dupliciter. Primo in esse rei : et sic hoc, et illud album su it ejulem speciei. Secundo in esse objecti seniibiis : et sic sunt diversarum rationum, distinguunt irque specie. Tum propter ra­ tionem modo dictam : quia essentia illius speciei consistit etiam in représentai io ne diflerentuv mdividualis objecti : ex eo. quod, Cc.tl utanostroColleg. Complut. in lib. de Anima, ddp. 9, num. 24. et disp. 18, num. 104, dictum est, in hoc differt sensus ab intel­ lectu, quod ille habet pro objecto quid sin­ gular. hoc vero quid universale.Tum etiam, quia sicut in esse nature illa tantum dicun­ tur unius speciei, (piorum quidquid habet es senlialiler unum, habet essentialiter aliud, iu in repraesentando illa tantum dicentur eue ejusdem speciei, seu essentiæ, quorum quidquid. secundum suam rationem ato­ mam, et eamdem formalitatem, représentât 89 unumt illud idem représentât modo dicto alterum : et hujusmodi sunt duæ species visibiles, qu» ab eodem albo immittuntur ud duplicem oculum : ac proinde isUe erunt ejusdem speciei, quia non differunt in re­ praesentando, At vero duæ species, quæ α duobus individuis immittuntur , differunt necessario in repraesentando : ex eo, quod una earum, secundum suam rationem ato­ mam, et eamdem prorsus formalitatcm, re­ présentât hoc numero album, pertingendo usque ad esso nuinericum illius ; alia vero eodem modo repræsentataliud : etpropterea non quidquid'una secundum eamdem alumain fonnalitutem représentât potest alia représentant Per quod etiam ad cæleras instanti is ibi­ Ad allai dem contentas constat. Nam licet visiones instan ­ duorum alborum non sint fonnaliter reprætias. sentativæ illorum, ul constabit ex iis, quæ in tractatu seq ænti, disp. 2f num. 215 et deinceps dicemus ; attamen specifi antur ab speciebus intentionalibus , mediis quibus eliciuntur : et ita his essentia iter multipli­ catis, non possunt non visiones ipsa? essen­ tialiter multi, licari. Quod idem cum proportionede pluribus intellectionibus versantibus cir a plura individua, solo numero diversa, dicendum esi. Nam istæ, vel fiunt mediis speciebus essentialiter, et realiter distinc­ tis, vel media unica realiter specie, ut ins­ pectis omnibus, quæ connotât, est eminen­ ter plures (ut constates iis, quæ a N.Com­ Complet plut. in lib. de Anima,disp. 18. quæst.G. et disp. 21, quæst. G, dicunt r) ac proinde secundum diversam formaliter rationem ha­ bet illas specificate, de quo etiam videatur Capreolus loco citato. Ad 75 Ad confirmationem negandum est an­ couGrtecedens quoad secundam partem de illis rnatiouem. accidentibus ibidem recensitis, et di'tinctis in munere, et officio. Quia illa eadem distinctio in munere, et officio, est mate­ rialis. et numerica : et ideo non potest aliunde, quam a subjecto provenire, quæ tamen nequit ab illo ortum ducere, si il­ la accidentia simul in co reciperentur, ut ostensum est. I Accedit, nullum esse accidens, quan­ tumvis simile altori, quod non distinguatur ab eo in munere, et officio. Nam una albe­ do, v. g . quæ videbatur non sic distingui ab alia albedine. re vera distinguitur ab il­ la : siquidem rnunus, et officium ejus non est utcunque reddere subjectum album, sed per hoc determinatum esse album, ut qito, et non per aliud. Unde sicut hæc diversitas ί.’ΗΒι ι. I* ri s <1* 1··λ! I b tl· maliter N * 1 : MATERIAL., ETC. muneris, et offîcîi non trahit sccum, quod duæ albedines possint simul recipi, ex eo, quod tota hæc diversitas non excedit vires diversitatis materialis, et numericæ : ita nuævis alia diversitas in munere, et officio, uummodo non afferat secum nisi tantum diversitatem, contentam intra latitudinem diversitatis materialis, et numericæ, non erit sufficiens ad hoc, ut praedicta acciden­ tia possunt simul in eodem subjecto n>cipi. Ad 76 AI tertium, quoad primam ejus ins­ tertiia. tantiam constat ex iis, quæ a nostro Colleg. «aplat. Complut, in lib. Physic., disp. 15. num. i2 el 43 dicta sunt. Ét quoad secundam pa­ tet ex illis, qua· ab eisdem in Loga>disp. ! 1, num. 92 et 93 . asserta fuere. Quoniam terminus formalis hujus jaternitatis non est hic filius, quia Air, sed quia filius hujus patris : et ratio fundandi non est hoc. g'nuiuey quia est hujus filii, v. g.f primoge­ niti, «cd quia est. gtnuiw, hujus j atris, sive ^er illud, genuisse, prodicatur hic nu­ mero filius, sive alius. El ideo eademmet paternitas potest exten li ad quemcumque filium, dummodo sit ab hoc patre genitus ; et pereunto unico filio ex duobus jam geni­ tis, non perit relatio quoad illum, qui re­ manet : quia permanet ibidem suus termi­ nus formalis. Et ita non sequitur, quo 1 idem possit simul perire, et non îperire ; sed, quod, connolando generationem, et existentiam prioris filii, terminetur ari illum : et connotando generationem, et existentiam secandi, el corruptionem praeexistentis, es· doniinet absque sui mutatione, et per aohm mutationem diversorum connotatorum.qur in adæquate ab eadem connotantur, possit extendi ad secundum lilium, et non termi­ nari ad priorem. 77 Ad ultimum respondetur osso dis, irem rationem. Quoniam subjectum per di­ versam formaliter potentiam in c&e rei, individual accHentia specio distincta. iU ut unica formaliter potentia in esso entis, correspon Icat omnibus abedinibus. el alia omnibus nigredinibus, ct sic de aliis : el ideo non mirum, quod existent? in eodem tempore , diverso formaliter (adhuc in es» rei) subjecto individuante. possint acciden­ tia illa simul in illo recipi, et inter se numerico distingui. 34 Ratio autem, ob quam prædictœ potentiæ, formaliter , et modo dicto distincta, debent dari, est : quia cum subjectum, quatenus est principium individuationis, solum respiciat individuationem ipsam, ct distinctionem pure individualem acciden­ tium, inde est, ut per unicam formaliter potentiam (adhuc in esse rei) solum respi­ ciat acc dentia ejusdem speciei, etperaliam altera, quæ inter se col ata non distinguan­ tur specie. Utrum autem prædiclæ potentiæ in esse entis distincta?, habeant simul distingui ex natura rei secluso intellecto, vel solum virtualiter? alia quæstio est, alibi, Deo dante, discutienda. IN QUÆST. XII PRIMÆ PARTIS D. THOMÆ De Visione Dei. Quia ex dictis in proœmïo hujus operis constat, cur post tractatum præcedentem , hunc statiin adjicimus, idcirco, quoad hoc in præsenti non immorabimur. Animadversio notatu (ligna. Antequam tamen illius explicationem ag­ grediamur. admonere placuit Lectorem, quomodo tractatum hunc de visione Dei penloctas pariter, ac gravissimus quidam Magister ex Religio.-a quadam familia, a nobis mutuo accepit. Nos enim ad hoc coecerant, tum ejus iterata petitio, tum. et muime beneficiorum ejus erga nos, et de­ votionis vincula, quibus propter gratitudinis nexum tenebamur. Qui quidem tractato, adeo apud ipsum honore habitus fuit, st eodem fere sermonis tenore, et doctrinæ stylo discipulis suis (licet non pluribus) dic­ tare, et legere non sit dedignatus. Non quia ipse ditiori scientiæ, et sapientiæ supellectili non abundaret, vel, ut sic forte doctrinæ nostræ aliquem praestaret splendorem. Hoc autem libuit in medium proferre, ut lector inoffenso pede cursum nostrum Theologi­ cum percurreret, ne forsan si noster iste tractatus a praedicto sapientissimo Magistro suis discipulis dictatus, ad ejusdem lectoris manus aliquando pervenerit, de illius vero, et primordiali authore dubius remaneat ; sed potius sciat, quidquid in hoc cæterisque hujus tomi tractatibus tradimus, ex D. Thom. scientiæ, et sapientiæ torrente, proprio studio, et labore nos hausisse. Quod, ut lectori facilius reddatur creditu, Deum testem adhibemus, nos in his, quæ in prae­ senti affirmavimus, veritatem omnino fuisse testatos. Quomodo Deus a nobis cognoscatur. (hic in superioribus consideravimus, qualiter bfuj sil secundum sc ipsum, restat consi­ derandum , qualiter sit in cognitione Mtlra, id est, quomodo cognoscatur a creaturis. Postquam D. Thom. in praecedentibus ques­ tionibus explicuit qualiter Deus sit secundum Salmant. Curs, theolog., tom. I. se ipsum, incipit agere de modo, quo est in cognitione nostra, seu quomodo cognoscatur a creaturis. Dividit autem hanc quæstionem In 13 articulos. ul ita liberius, ct clarius totam hanc reni explicet. Merito autem Angelicus Doctor quæstionem hanc sub titulo modi quo Deus cognoscitur a nobis, proponit : quia licet cognoscibility Del in summa ejus aclualitatè quasi fundetur ; ni8 Ki 1 D 92 QUÆST. ΧΠ PRIMÆ PART. ART. I. hilominns ex modo cognitionis, quo cognosci­ tur. colligitur optime a posteriori qualis sil ejus cognoscibilius ; ac proinde cognoscibili talem illius, prout est in se ipso, esse sunerexcedentem, imo. el infinitam, ex eo. quod a nullo in­ tellectu creato, hoc ipso, quod sil finitus, po­ test propriis viribus attingi, el mullo minus adæquari nec prout est in se ipso per speciem creatam repraesentari. Egit autem D. Thom. in bac prima parle de cognoscibilltate Dei, non vero de illius amabili­ tate : tum qma ea, quae hic dicuntur de modo cognoscendi Deum, possunt proportionaliler applicari ad modum amandi : tum etiain.quia in 2a 2®, a quæst. 53 usque 14, agit de amore, quo voluntas creata tendit in bonitatem divi­ nam. Demisit autem tractatum hunc in prediclum locum.quia intentio illius partis e$l agere de motu creatur» rationalis in Deum, el proprium est amoris, quod per eum moveatur volun­ tas in rem amatam, sicut et cognitionis, quod per eam trahatur res cognita ad cognoscentem, ul docet idem S. Doct., quæst. fâ, art. 3, hujus primæ partis. ARTICULUS I. Utrum ailquis intellectus creatus possit Deum videre per essentiam T num natura : unde simpliciter concedendum esi, ori b«t> Dei essentiam videant. Ad pnmaai ergo dicendam, qaodntnque autbnnUs »>· qnitarde visione coauprchenHonii. Unde pramittii Di> nyrias immediate ante verba propruiU dicas : c&ribts ipse eri universaliter heumprehensibifis, et seesaw est, etc., et Cbnsori. parum post verba praduU iibht : visionem bir dicit ceriixsinuoi Pains cnaridentra^i, ct comprehensionem tantam, quantam Pater tabet de Pi­ leo. Ad secundum dieendum, quod infinitum, qncd re teret ex parte materi a' noa perfecta» per formatu, forti· eri secundam se, quia omnis cognitio esi per formata : id iafiennm. quod re tcnei cx prie fnmæ non limiUte i quaniiiatu ad atte­ ram, sera..dua quod duplum, triplum, rt aquate, sut species proportionis. Alio modo qualibet tabitxdo απχς ai alteram proportio dicitur. Et sic potest es*e prepaid rreatu.ra ai Deam, in quantum se habet ad ipsua. C effectas ad aubam. et ul potentia ad artum ; rt reeodim hoc intellectus creatus proportionatus esse potest rt cvguoreendcm Deum. Conclusio. Possibile esi InteDeclum creitum videre Deum per essentiam. 1 Ad priants sic proceditor. Videlar. nultasiaNotationem circa hunc articulum. te!tectus creatas po'si: Dean per \.4ere. Cbryscriomov eaia sjpcr jMnnea expoeas illaJ , qo-d diriwr Joan. primo. Ixi» enea riJii nqsra, sic di­ 1 Pro inteltigenlia tituli, et aliorum, quæ in­ di : Ipsam, qaml esi Deus, non sola» Prpbet*. sed fra dicenda sunt, prænotare oportet 1res illos ore .iPgdi Mdcraal, ne* Arctogdi. Qtod enim creabilis est raione. qvalihr ridere poterit, quod isrreabiteesx? terminos in titulo articuli a D. Thom. positos. Dionis, etiam 1. cap. de dis. oomtn. loqceas de Deo dic-t Primus est, intellectus creatus, ul per hoc iaNeque seems ol a eri existas red sapra dum est. Tertius est, eide re Deum per esmen· existentia, ut dicit Dyoais. : « rgo non e>: intdlipbilb, reJ tiam, quo signillcalur specialis modus videndi esi supra omnem intel'cetum. Deuro, scilicet per essentiam, id est, videndo 4 Pralcrra, reynweatis ad roznilam oportet esre ali­ ipsum immediate, seu per propriam speciem quam proportionem, eam eo;nitam sit perfectio cosaosrenolute, et si npliciier vi eri per essentiam. oumqium eareothm Det sidere potest intellectos creatus, vel rmmqaaai beaiiludincto obtinebit, ul in alio cju> Ua· Sicut si species predlcla esset propria allcujus titodo consiste:, quam 10 Deo, quod est ahruum a fete. creature, vel mediante ea cognosceretur Deus In ipso enim e*t ultima perfectio rationalis rreulura. nnod mediale in aliquo objecto creato prius vl 0. est ei prinripiara tssesdL Iu tantum enim unumqcod tunc predict! species solum repraesentaret di­ perfeclotn eri. in quintum ad suum principi.ci atlicgd. vinam essentiam secundario t dellcienter. ac Similiter etiam est pra-trr rationem. Inot enim homi­ ‘iiimnute, et secnndum convenientiam analo­ ni iDtcra'e deridrriuin coçnoreodi causam, cum intaetur gam, quam biberet cum tali creatura : et iu effatam : et ex hoc admiratio in hominibus consurgit. Si igitar intellectus rationalis creatura pertingere non V'J rlanSet —us quiilditetive complepossit ad prinum causam rerum, remanebit inane desideu. cognosci, imo nec ullo modo quidditalive. Quoniam TRACT, 11. DISP. I, DUB. I. — DE VISIONE DEI. Ouoniam licet per discursum, sive formalem, me vlrttnlcm, posset inde colligi, Deum esse omnipotentem. infinitum, actum purum, etc., quis Lunen species illa, quippe deficiens, non rossel rvpræseülan? modum illum, quo hæ pqrMlone sunt in Deo. Ideo solum nossel repræ«nUre illxs quoad an est. Sicul licet per spetes quldditaïuni materialium cognoscamus |άιη praedicata substantiarum spiritualium : i.htoiims. quia nescimus, quomodo sint in soluui attingimus ea, quoad an est, wo vero quoad quia est, Ol Ita scimus confancUonem eorum pnedlcalorum cum suis suln jectis non vero qualis sil luee conjunctio : nec pejiDnius illa explicare, Imo, nec apprehendere, prout in se sunt, longeque aliter conciperemus a. d immediate, et prout in se sunt, a uobis rtiereatur. 3 Deinde notandum est, quod licet ad cognition-m inluilivam amplius requiratur, quam ad gMlalivain, el ideo possit dari cognitio quid diva, sed abstracti va alicujus rei : attamen ta prasenti cognitio quiddilaliva Dei, de qua loquimur, coined it cum InluUlva. seu cum vi sfone Ipsus, quoniam cum existentia exercita, i’re ipsa de essentia Dei, et alias divina essenD sil secundum suam existenliam sufficienter prasens cuilibet Intellectui, creato ad moven­ dam. el immutandum illum in ordine ad præfirtlun cognitionem, consequens est, ul cogni­ tio quiddilaliva Dei coïncidai cum Intuitiva. too huc ipso, quod cognoscatur res quoad çiiif etf,seu quidditalive, et, ul in actu exerdtoeiistens, lia. ul res secundum suam exis«lentfam «itsufficienter praesens ad movendam, el immutandam potentiam, oportet, ul cogni­ tio lih non sistat intra limites quidditativæ, «d sil ellam inluitlva, ut de se constare jidrtar. Utrum autem hæc duo non solum suffcnnt, sed etiam desiderentur ad notitiam mlnilivam, alia quæslio est, alibi Deo danto tan- DISPUTATIO I. fr possibilitate, el appctibilitale visionis Dei per essentiam a creatura intellectuali. Cuncta, (piæ in hoc tractatu dicenda sunt, ex possibilitate visionis divinæ essentiæ ab intellecta creato pendent ; et ideo merito D. Tbom. in primo arti .'ulo hoc ipsum inqui­ rit, et nos primam disputationem de eadem possibilitate instituimus. Quia vero S. Doc­ tor nonnihil de inclinatione naturali crea­ tura rationalis in visionem Dei attingit, propterca etiam nos id in hac prima dispu­ tatione tangemus. %* DUBIUM I. rtrum visio clara Dei per essentiam, sil possibilis intellectui creato? Titulus hujus dubii satis constat ex iis, in annotationibus super hunc articu- Ium diximus : et ita majori non indiget ox plication». Sententia Hæreticorum, 1 Partem negantem tuentur aliqui Haere­ tici, quos D. Gregorius, lib. 12 Moral., cap. 38, suppresso nomine refert,et D. Thom. in præsenti refutat: et ideo asserebant posse videri oh intellectu creato claritatem quandain a Deo diffusam, et splendorem ipsius divinitatis, non vero ipsam divinitatem im­ mediate, el in se. Probari autem potest ex illo r. ad Ti- Probatur moth. I : llcgi saeculorum immortali, ct in­ anlboriuie. visibili ; et ibidem, cap. G : Lucem habitat inaccessibilem, quem nullus hominum vidit, sed nec videre potest. Unde sicut ex eo, quod Jerem. 32 dicitur, Deum esse incomprehen­ sibilem, asserimus a nullo intellectu creato posse comprehendi, ita ox eo, qiiod dicatur invisibilis, debemus fateri, a nulla creatura posse videri. Prima Deinde ratione probatur primo. Quoniam ratio pro essentia divina, prout est in se ipsa, non eadem clauditur intra latitudinem objecti specifica- senten­ tia. tivi intellectus creati : ergo nequit etiam supernaturaliter prædictus intellectus ele­ vari ad videndam illam, prout est in se ipsa. Consequentia patet. Quia nulla poten­ tia potest ferri extra latitudinem sui objecti specificativi : et ideo, nec visus ad perci­ piendum sonum, nec auditus ad sentiendum saporem, nec denique potentiæ cognoscitivæ materiales ad cognoscendas res pure spirituales elevari possunt : quia omnia hæc sunt extra latitudinem objecti specificativi prædictarum potentiarum. 'Antecedens vero probatur. Nam cum es­ sentia divina, prout est in se ipsa, tam in genere entis, quam in genere objecti, sit in­ finita, nequit intellectus creatus, quippe in utroque ordine finitus^ habere proportio­ nem, et commensurationem cum illa : quia finiti ad infinitum nulla est proportio : er­ go, nec essentia divina continebitur intra latitudinem objecti specificativi illius : quan­ doquidem quaevis potentia habet proportio­ nem, et commensurationem cum suo ob­ jecto specificativo. ac proinde cum iis, quæ intra latitudinem ejus continentur, ut in omnibus potentiis cognoscitivis inductive constat. Confirmatur primo. Magis distat Deus, Confir­ matur prout est in se ipso ab intellectu creato, primo. quam Angelus a potentia visiva : sed ob w I ■‘Ιΐί ; -j· ; . I* « DE VISIONE DEI. ID . i hanc distantiam non continetur /tngelus intra latitudinem objecti visus» ut docet I). Thom. in hac quæstiono, art. 3 et 4 ad ter­ tium. et cum eo communiter Theologi : ergo, nec Deus, prout est in se ipso conti­ nebitur intra latitudinem objecti intellectus creati. Minor cum consequentia satis con­ stat. Major vero etiam patet. Nam potentia visiva, et Angelus continentur intra ratio­ nem entis creati. et sunt ejusdem ordinis naturalis, Deus vero, ut est in se ipso, est extra omne ens creatum, et transcendit om­ nem ordinem naturalem. Confir­ 2 Confirmator secundo. Quia intellectus mator secundo. creatus essentialiter est potentia naturalis : ergo ejus objectum epecificativum, tantum est ens naturale : ac proinde Deus, prout est in se ipso non continebitur intra latitu­ dinem sui objecti· Hæc ultima consequenti videtur evidens : quia Deus prout est cog­ noscibilis in se ipso, est objectum superna­ tural, ut ex se, et ex infra art. 4 dicendis constabit. Prima vero consequentia etiam patet. Quia talis est potentia, quale est ejus objectum : et ita si potentia est essentiali­ ter naturalis, etiam objectum debet esse na­ turale, non vero aliquid abstrahens a na­ turali , et supernatural, vel utrumque includens : alioqui specificatio illius poten­ tiæ, vel non esset naturalis, vel non conti­ neretur complete, et perfecte intra ordinem natura.»; sed partim esset intra, et partira extra. Antecedens vero etiam hquet. Quo­ niam intellectus creatus, v. g.. humanus, est connaturalis ipsi anima·, quæ est ordi­ nis naturalis, et consequenter est potentia intellectiva ordinis naturalis : sicut ipsa anima est hujus ordinis : quia in hoc dis­ tinguuntur accidentia supematuralia a na­ turalibus, quod hæc. quippe connaturaha suis subjectis, sunt ejusdem ordinis natura­ lis cum eisdem subjectis : secus vero illa. Secunda 3 Secundo. Quoniam objectum intellec­ ratio. tus, v. g., supremi Angeli, debet esse per se unum, et univocum : at si Deus, prout est cognoscibilis in se ipso, contineretur in­ tra latitudinem objecti illius, non esset ob­ jectum prædicü intellectus per se unum, et univocum : ergo nequit tub illo contineri : atque adeo, nec ab eodem intellectu videri, prout est in se ipso. Utraque consequentia non indiget probatione. Major vero videtur certa ex iis. quæ nostrum Collegium Com­ plui. in Log., disp. 19, num. 45, docet. Minor autem etiam constat. Tum quia ob­ jectum illud esset quid naturale, quatenus continet res ordinis naturalis, pt simul quid / | supematurale, prout Includit essentiam di­ vinam . ut est in se. quæ dicit aliquid super· naturale, ac pçpindo tale objectum ajiquid analogum. Tum etiam : quia Deo, ct creaturis, nec in esse entis, nec in ewe cognoscibilis potest dari aliquid commune univocum : alioqui Deus secundum illam [ rationem contineretur sub aliquo genero, oc specie, quod ejus infinitati, et puritati ab omni potentialilalo repugnat, ut ostaDdit nostrum Collegium Complui, tum in Log., disp. 12, num. 34, tum in 3 Physic., dup. 18. num. 20 et 21. Confirmatur. Quoniam alias intellectu? divinus, Angelicus, et humanus non distin­ guerentur essentialiter, quod, ut constat, est absurdum. Patet sequela. Quia si Deos, prout est in se ipso, et per consequens, ut est objectum supematurale, continetur in­ tra latitudinem intellectus creati, ut sic, jam objectum intellectus creati, et divini esset ens in omni sua communitate, prout abstrahit a Deo,et creaturis,ab ente naturali, et supernatural! : atquo ita non esset unde distinguerentur : sicut quia quilihet intel­ lectus humanus respicit connaturaliterquidditatem materialem, ut sic, ideo non est unde specie'differant. 4 Tertio. Intellectus creatus nequit ele­ Τη vari ad cognoscendum simul, et in proprio genere totam collectionem creatyrannn possibilium : ergo, nec ad videndum fiM prout est in se ipso. Antecedens palet Quia ad talem cognitionem requiritur vir­ tus. et lumen infinitum, ut ostendit D. Thom. in hac quæst., art. 8 et 3 part, quæst. 10 et 11, lumen autem creatum, et infinitum est prorsus impossibile, ut nostri Complut. 3 Physic., disp. 18, quæst. j»enultima. docent. Consequentia videtur per­ spicua. Nam difficilius est. cognoscere divi­ nam essentiam immediate, et prout est in se ipsa, quam totam collectionem creatura­ rum possibilium seorsum sumptarum : quandoquidem, essentia divina, ut est in se. habet esse infinite perfectiorem, tam in es­ se entis. quam in esse objecti Omnibus creaturis possibilibus ; cum earum ei titas, ac proinde cognoscibili tas, non sit infinita per essentiam sicut entitas, et cognoscihilitas essenliæ divin®, prout est in se ipsa. TRACT. II. DISp. I, DUB. I. I’rro sententia stabilitur. 5 Dicendum tamen est, intellectum crea· Uli tam powe elevari ad videndum Deum per essentiam. Hæc csb de fidir an Matt. 5 dicitur: Beati mundo corde, quoniam ipsi Deum videbunt; ct cap. 18 : Angeli eorum staper vident faciem Patris mei, qui in catis td; i ad· Corinth. 13 : Videmus nunc per iptculum in xnigmate : tunc autem facie ad [idem; i Joan. 3 : Scimus quoniam cum exaruerit, similes ei erimus : quia videbi­ mus tum, sicutiesl. Quæ testimonia proprie accipiendi esse, et non ad metaphoram de­ torquenda declaravit Ecclesia : et ita in cap. Asmnamus de summa Trinitate, el in Goncil. Florent, sess. ultima, in literis sanctæ unio­ nis diifinitum est, beatas animas clare in­ tueri Deum Trinum et Lnum, ut est in se. Quare cum in actu videndi Deum, ut est in necessario includatur possibilitas ad eandem visionem, consequens est, ut in pradictis testimoniis maneat diffinita, et rerta tanquam de fide assertio nostra. 6 Deinde probatur assertio triplici ratio­ ?·ϋ ne, quarum prima desumitur ex quæst. 8 do Ventate, art. 1. Quia Deus est principium eseendi creaturas intellectualis : ergo ejus perfectio, ac proinde beatitudo consistet in conjunctione ejus cum ipso juxta modum suum, seu in conjunctione per intellectum cum ipso, prout est in se : ergo talis con­ junctio, seu (quod in idem redit) visio intelkctaalis ipsius, prout est in se, erit pos­ sibilis prædictæ créature. Hæc ultima consequentia patet ex priori. Quia possibile est creature intellectuali consequi suam teatitudinem, alioqui esset pejoris conditio­ nis, quam cetere ali® creature. Prima ve­ ro consequentia ex antecedenti constat, Mtpstque sic explicari. Quia unumquodque in tantum est perfectum, in quantum con­ jungitur cum suo primordiali principio jux­ ta modum suum Ita quidem ut si talis res iit inferioris ordinis, quia non attingit su­ premum gradum entium, scilicet gradum intellectualem, conjungatur cum illo juxta modum suum, scilicet deficienter, et im­ perfecte. quat nus conjungitur cum suo pe­ culiari ultimo fine, ut est participatio Dei, et ad illum ordinatur : ut patet in lapide, qui eatenus est perfectus, el suo modo bea­ tus, quatenus mo lo dicto conjungitur cum ceutro. Si vero talis res fuerit in supremo, 05 et perfectissimo ordino entium, scilicet in­ tellectuali, conjungatur cum suo primordiali principio juxta modum suum, nimirum per­ fectissime, ct intellectualiter, ac proinde videndo ipsum, prout est in se : quia inter modos creatos intellectualis conjunctionis cum Deo, modus iste videndi illum prout est in se, finito tamen el limitato modo, seu (quod in idem redit) modus iste conjungen­ di se intellcctualiter cum illo, est perfectis­ simus, et supremus modus conjunctionis cum ipso ; et hoc ipso, quod sit finitus, non repugnat, ut intellectui creato communice­ tur. 7 Secunda ratio pro assertione desumitur Seen adj. ex D. Thom. in prasenti, el potest ad hanc formam reduci. Nam visis effectibus, inest, v. g., in homine naturale desiderium viden­ di, el cognoscendi causam secundum suam essentiam : et ex hoc admiratio in homini­ bus consurgit : ergo visis effectibus Dei, consurget etiam naturale desiderium viden­ di ipsum secundum suam essentiam : ergo talis visio erit possibilis. Patet hæc ultima consequentia : quoniam alias desiderium nature esset inane, et frustraneum. Confirmatur, et explicatur ratione ejus­ Roboradem S. Doctoris 1® 2e, quæst. 3, art. 8. tio ejus­ dem Quia teste Arist., 3 de Anima, objectum cx D.Th. intellectus est, quod quid est, hoc est, essen­ Aristot. tia rei : ergo quamdiu intellectus solum co­ gnoscit Deum ex effectibus, et non immediate in se ipso secundum suam essentiam comple­ tam, semper eideestaliquaperfectio in cog­ nitione talis objecti : et per consequens erit, in homine, ver. gr., naturale deside­ rium cognoscendi hoc modo divinam essen­ tiam. Antecedens satis constat. Prima ve­ ro consequentia probatur. Quia ex effectibus nequit cognosci Deus, nisi, vel quoad an est, vel ad summum (de quo alibi) quoad il­ lam precisam rationem, quæ desideratur ad hoc, ut sit causa talis effectus, quod est cognoscere illum imperfecte, quoad suam essentiam. Secunda vero consequentia con­ stat, quia unaquæque res naturaliter desi­ derat suam propriam perfectionem. 8 Tertiam tandem rationem innuit D. Tertia. Thom. in hac quæst., art. 4 ad 3, qua) po­ test sub hac forma proponi. Divina essentia,' prout est in se, continetur sub objecto adæquato intellectus creati : ergo intellectus creatus potest elevari ad attingendam eam, prout est in se, Consequentia est aperta. Quoniam quævis potentia potest elevari ud attingendum quodvis objectum, quantumvis excellens , dummodo sub suo objecto adæimi ilii i i » 'I Ί 96 G i If DE VISIONE DEI. TRACT. II, DISP. I, DUB. I. quato contineatur, et ideo visus Noctua» po­ test elevari ad videndum pulcherrimum ali­ quod visibile excedens ejus virtutem, scilicet Solem prout est in se ipso, quia continetur sub objecto adæquato illius. Antecedens vo­ ro probatur, et explicatur sic. Nam licet intellectus humanus sit aliquo modo in ma­ teria, et ita ejus objectum proportionatum sit quidditas materialis ; nihilominus, quia non est m materia, ut in subjecto, ideo se­ cundum suam substantiam est spiritualis, ΙΠΗ et ratione hujus immalerialitatis potest con­ cipere, cl præscindere formam sine mate­ ria : et similiter licet intellectus Angelicus sit permixtus cum potentiahtate, et ita ejus objectum proportionatum sil quidditas invo­ luta cum potentialitate, ac proinde habens esse creatum, et determinatum per illam : attamen potest naturali virtute secernere e#· re, ab essentia, et concipere illud, nihil concipiendo de essentia illa distincta ab eo­ dem πω ; ergo cum Deus nihil sit aliud, quam forma, et actus quidam purus sine materia, et eue quoddam maximo abstrac­ tum, et purissimum. quia est ipsum cue per cuentiam ; consequens est, ut continea­ tur intra latitudinem objecti arlæquati prædictorum intellectuum. 9 Confirmatur ex eodem S. Doclore. Nam Conflnutio intellectus creatus ratione sum immateriali11)11 ei S. Tbom. tatis potest utcumque concipere Deum, scilicet imperfecte, et confuso modo per ana­ logiam, ad proprium objectum proportiona­ tum, ut exjerientia constat : ergo poterii supernaturaliter elevari ad cognoscendum eum clare, et prout est in se. Patet conse­ quentia : quia quoties potentia utcumque, et imperfecto modo potest in aliquod objectum ferri, non repugnat eam elevari ad attin­ gendum illud perfectiori, et elevatiori mo­ do : et ita visus Noctum, qui percipit lucem utcumque, est elevabilis ad videndam eam clare, et perfectiori modo in sua plenitudine. Et hæc de probationibus nostræ assertionis. Utram autem omnes istæ rationes sint efhcaces, an vero solum sint congruenti®, et conjecture probables ad possibilitatem vi­ sionis Dei per essentiam, utcumque, etsup. posita fide suadendam ? constabit ex dicen­ dis dub. 3 et 4. Ad. fandamentam Paulus inquit Deum esse invisibilem, loquitur de invisibilitate per oculum corporeum; vel in hac vita mortal i, et secundum com­ munem cursum ; vel tantum vult non po«.»e videri visione comprehensiva. Quo etiim mudo possunt exponi plura alia testimonia, quæ solent in contrarium adduci, accommo­ dando cuilibet ex illis unam, vel plures ex his expositionibus. eat esse (salobjectum inlelligibile. Nam, ut modo innue- I tim pro hoc statu) media specie immateria­ li, TRACT. II, DISP. I, DUB. II. 99 /j’ V. 11 » »· Λ 'I 4 Vir i i M t* Ii, abstracta a quidditato sensibili relucente ] cognosci nb intellectu creato totam collectio­ ia phantasmate : et in altero statu connanem creaturarum possibilium, quam Deum, tcnlitcr immutetur medianto specie intediprout est in se : quia prior iila cognitio, et ribili anintiV rationalis , sive per essentiam virtus luminis elicientis illam extendi pos­ antinæ, ul habet rationem speciei intelligibiset ad comprehendendum Deum prout est ώ «spectu proprii intellectus : ct similiter in se, quoniam vinus comprehendens to­ modus perficiendi, ct fmcundandi intellec­ tum objectum alicujus potentiæ potest etiam tam Angelicum sic talis conditionis, ut pe­ extendi, quatenus est ex se, ad comprehen­ ut ρω objecto connaturalissimo perficiente dendam illam potentiam. Unde cum tota col­ ipsum, propriam substantiam Angelicam, lectio creaturarum possibilium sit adæqua­ iu, ut cætera alia objecta, seu species contum objectum divinæ omnipotenti©, conse­ attenditor illum afficientes, et eidem infu­ quens esset ut cognitio illa creata, et virtus sas, habeant esse magis, vel minus imma­ illius luminis cognoscentis totum illud ob­ teriales, juxta majorem, vel minorem jectum, posset extendi ad comprehendenimmaterialiiatem prædictæ substanti©, ut • dam eandem omnipotentiam, ac proinde bibet rationem objecti motivi talis intellec­ Deum ipsum : et consequenter esset, et non tas. esset creata. Quare cum sit difficilior com­ 19 Secundo, et satis probabiliter respon­ prehensio Dei, quam visio ipsius prout est detur cum Albêrto, 1 de Anima, cap, in se, etiam erit difficilior pnedicta cognitio penult.; Cajet., 1 part., quæst. 77, art. creaturarum, quam visio Dei. J; Ferrara, 2 contra Gentes, cap. 94; Adde, perfectionem, et infinitatem objec­ “ Thienens, 2 de Anima, text. 9, et tandem ti, non extrahere illud extra latitudinem ob­ cum nostro Collegio Complut, in libro de jecti potentiæ finit©, si finito modo actuet Anima, disp. 17, num. 11, pluribusque illam. Quia ergo licet Deus, prout est in se lins ex Thomistis, intellectum humanum, sit infinitus, nihilominus non obstante hac jr. g., posse considerari dupliciter, scilicet, infinitate potest uniri finito modo in ordine vel in ratione potentiæ formaliter sumptæ, ad hanc visionem, ut infra dicemus ; ideo vel in ratione proprietatis : et si considera­ non obstante infinitate, remanet intra lati­ tur secundum priorem rationem, esse ejus­ tudinem objecti intellectus : quia vero tota dem speciei cum intellectu Angelico in ra­ infinitas creaturarum non potest in proprio tione potentiæ formaliter considerato , si genere uniri intellectui creato, nisi infinite, rero accipiatur secundum posteriorem ra­ id est, mediis infinitis speciebus, ac proindo tionem, esse divers© speciei. Quare cum postulantibus infinitam attentionem, ideo potentiæ in ratione potentiarum specificenpnedicta infinitas extrahit creaturas illas, turab objectis, fit inde , ut tam intellectus ut simul cognoscendas, a latitudine intel­ humanus, quam Angelicus debeant habere lectus creati non potentis infinitam præstaunum, et idem objectum adæquatum exten­ re attentionem. sionis; licet quia proprietates, ut tales ha­ lent suum esse per ordinem ad naturam, a DCBIUM II. qua fluunt, debeant prædicti intellectus, quatenus in ratione proprietatum conside­ Utrum Sancti Patres cognoverint, possibilem rantur, fluere a diversis naturis, easque res­ esse intellectui creato visionem Dei per espicere. sentiam? Cæterum hæc solutio displicet Francisco Suarez, 2. tom. Summæ Theologi© , tracQuia una expræcipuis probationibus mys­ teriorum nostne fidei est unanimis consen­ ut. 3. lib. 4, cap. I, num. 7, et aliis ex sus Patrum circa illam, et alias non deest junioribus, et ideo contra eam plura objisua dubitandi ratio, an iidem Patres possi­ * ciunt. Sed quia eorum objectiones nostrum * Colleg. Complut, a num. 11 nuper citato bilitatem visionis Dei per essentiam ab in­ o?que ad num. 21 adducunt, et aliquas tellectu creato (quæ est quasi basis plurium aliorum mysteriorum ) cognoverint ? idoo alias addunt, omnesquè optime solvunt, postquam ostendimus posse prædictum in­ propterea in eis afferendis . ct solvendis tellectum videre Deum per essentiam, pla­ non immoramur : quia ibi cum voluptate, cuit sigillatim examinare quid circa hoc ct fructu videri possunt. Patres senserint. u !û Ad tertium concedendum est antece"J ta?. et neganda consequentia. Et ad pro­ bationem respondetur . difficilius esse . •r uJ *i • t ‘W 4L· DE VISIONE DEL Recens opinio. 21 Vazq<, 1 parl.,disp. 37. cap. I. sentit omnes fere Patres adeo perspicuis verbis ne­ gasse possibilitatem visionis Dei per essen­ tiam ab intellectu creato ut si sincere loqui velimus, vix possint m bonum sensum inter­ pretari. Pruaaa Probatur primo. Nam Ambrosius. lib. 1 in Lucam, cap. 1, asserit. Deum natura Ambras. sua esse invisibilem. ILeronym-?. in CoinfttaOB. notoriis Isaiæ, lib. 3, in illa verba : Vidi Dominum, post melium, sentit hominem. Basilios. Deum videre non posse. Basil., lib. 1 con­ tra Eunomium | ost medium : Dei substan­ tiam prxtcrquam Unigenito esse invisibilem. Aopst. August., tom. 4. in libello de essentia divi­ nitatis : Posteriora (inquit) id est. Incarna­ tionem meam videbis , divinitatem autem Ttaxfcr. warn videre non poteris. Theodor, in dia­ logo immutabilitatis ; Son enim vident (sci­ licet Angeli) substantiam divinam, gux nec circumscribi, ncc comprehendi, nec mente percipi potest. Seen22 Secundo probatur ex Chrysost. (quem Chry- Vazquez potissime refert pro errore Anosttrt. mæorum). Nam hom 1. 14 super Joan, pau­ lo post principium (inquit; : Id, quod est Deus, non modo Prophet* non viderunt, sfd neque Angeli, neque Archangels, sed si eos percon­ taberis, nihil ab his de Dei jubilantia audies, sed tantum referentes : gloria in allissimis Deo, quod si omnis natura creata est, qua­ nam ratione increatum videre poterit? Item tom. 5, homil. 3, de incomprehensibili Dei natura disertis verbis affirmai, nullam crea­ turam. sive humanam, sive Angelicam, pos­ se Deum cernere. Sofatio. 23 Nec satis erit, si cum D. Thorn. diD.Thom. caSf Chrysostomum so.um velle negare vi­ sionem comprehensivam, non tamen quid­ ditativam ct intuilivam : quandoquidem ibi disputat contra Anomæos asserentes se com­ prehensive attingere Deum. Prima Nam contra hoc est primo. Anomæos non replies asseruisse $p cognoscere Deum comprehen­ sive, sed tantum quidditative: ergo si Chrysostomus contra eos loquitur, non negat Angelis cognitionem comprehensivam so­ lummodo, sed etiam quidditativam q- alis est visio Dei per essentiam. Consequentia pst aperta. Antecedens vero probat Vaz­ quez : quia Anoinæi non eram adeo amen­ tes. ut hoc sibi possent persuadere. unde quando dixerunt so tam bene, et exacte cog· noscere Deum sicut ipse so ipsum cognu*citr solum volunt, se cognoscere Deum quidditative : quia cognitio quidditativa eat æqualis ex parte objecti respectu omnium, i' quatenus omnes vidantes Deum vident il­ lum secundum omnia, quæ sunt formaliter 1 in ipso. Deinde. Quia Chrysostomus in illa hornilia I i super Joann, denegat Angelis omnem eam cognitionem, qua; sit illis satis, ad hoc, ut de Dei substantia, prout est in se ipsa requisiti, possent aliquid respondero, ut > constat ex verbis jam adductis : ergo cum ad hoc sufficiat Angelis visio Dei, prout en in se ipso (ut ex se patet) consequens est, ut hanc, et non solum comprehensivam il­ lis deneget. · * x I ]*■' 24 Et similiter in illa homilia 3 de incomprehensibili Dei natura non solum ne- ’·— gat visionem Dei comprehensivam, sed | etiam quidditativam, et intuitivam : qua censet a nullo intellectu Angelico substan­ tiam Dei videri, sed aliqui 1 solum ab ipa derivatum, quod aperte pugnat cum visione Dei j>er essentiam, quæ immediate tendu ad Deum, prout est in se ipso, ut ex dicti? consuit. Unde ibidem expendens visiones Isaiæ, cap. 6, inquit : ideo Seraphim velare faciem duabus alis, quia eximium Dei splen­ dorem ferre non poterant. Subditque. Qum*quam non ipsam meram videbant lucem, nec ipsam sinceram substantiam, sed qux vide­ bant. condesccnsus erant, el indulgentia. L’bl aperte videtur negare visionem intuitivam Dei, prout est in se. quia hæc est visio pu­ ra.·, et sinceræ substantiæ Dei, et solum concedere visionem alicujus a Deo condes­ cendentis. Conlinnatur, et explicatur. Nam, ut os- w tenderet quidnam sit iste co nd escensus, addidit : Cum Deus non, ut est sc ostendit, sed quoad vid~re is potest, qui aspectum hujusmodi meruit catinus firmitate videntis suam reprxsentationrm metitur, ac temperat, condescendefe illum tantisper dicimus, ct hujusmodi rem condescensum nominamus, et in­ dulgentiam. Subditque, Prophetas vidisse condescensum illum, obscurius tamen, quam Angelos. Quare cum attemperalio, et condescensus Dei respectu mentis Prophetarum sit tolis, ut non se illis, prout eat in se, os· tendat, sed medio alio longe inferiori, et eorum mentibus proportionate idem etiam erit dicendum de Angelis, quippe qui solum vident Deum sui) isto condescensu, et attemperatione. §1E TRACT. II, DIRP. I, DUB. II. ôyporiia sententia, ut omnino certa stabilitur. Î5 Dicendum tamen est. Patres vero cog· Eovik<\ intellectum creatum posse supernimraiiter elevari ad videndum Deum per «ieuliam» lia communitor scholastici, uno dempto Gabriele Vazquez. El ideo lixpem in particulari recensere superva­ cui ·πιη esset. Assertio hæc posset probari adducendo sd unguem testimonia cunctorum Patrum Sed. quia omnia illa de verno ad verbum recensere longum esset : ideo aliqua tan­ tummodo hic referentes innuemus loca , ubi alii Patres hoc ipsum fatentur. In primis ergo id docet Nazianz., orat. 2 d·» Theologia, dicens : Quid tandem Deus rdura sua, atque essentia sil, nec mortalis wrçtwm invenit, neque inveniri in hac vita fueil, mea quidem sententia, tunc demum kx inveniet. cum Deiforme hoc, atque divirusi (hoc est mentem nostram, et rationem) Drtu rei cognatx, et familiari adjunxerit, d imago nostra ad exemplar illud suum, cu­ jus nunc desiderio flagrat, accenderit. Deinde August., tom. 2, epist. 6. id do­ cet, et epist. 112, cap. 15. Siquxris (inquit) Urum etiam siculi esi possit aliquando vide­ ri [teas ? Respondeo, hoc filiis esse promissum, de quibus dictum est, scimus, quia cum apJtfucrit similes ei erimus, quoniam videbiBtwc in siculi est. Si quæris unde eum vidtbimus? Respondeo , unde Angeli vident, qvbus tunc erimus xquales. Origenes etiam, hb. 7 conira Celsum, coi. 15, ait : Nunc rideri Deum per speculum, postea facie ad fsciem. 26 Et similiter Chrysost. (quem ut ducem plurium adorum Patrum pro opposita sen­ tentia refert Vazquez) hoc ipsum, epist. 5 id Theodor, lapsum. fatetur his verbis : St Petrus, qui vidit obscuram qtiandam imaginem futurorum, omnia continuo rejecit ^b animo propter voluptatem inditam animæ c fa/i mptelu , quid dicemus quando verum veritos aderit, quando regiis cubilibus ada­ pertis, contueri licebit ipsum Regem, non per migma, nec per speculum, sed facie ad fa­ ciens, non. amplius, inquam, per fidem, sed per tfeciem. Quo nihil clarius pro confessione vene beatitudinis nostræ, in visione Dei clara consistentis, dici potuit. Tandem id fatetur Dionys., cap. 4 de Cue&ti Ilierarchia ; Ignatius, epist. ad Roma- nos ; Aug., de Civitate Del, cap. 30; Epipha­ nias, iib. 3 contra hæreses, hærcs. 70; Nissænus, lib. de Beatitudinibus, in explica­ tione Illius ·. Reati mundo corde ; Isidorus, lib. 1 Sent., cap. 2G ; de Divin. Officiis, cap. de regula fidei; Bern. serm. 3! in Cantica, etlib. 5 de Consider. ; Theophylnctus, in 1 caput Joann. ; Euthymius ibidem, ct alii plures. Et confirmari possunt hæc omnia ex du- Confirm, bio præcedenti. Nam ibidem diximus, veri­ tatem hanc, scilicet beatos videre Deum per essentiam, ac proinde visionem istam esse illis possibilem , diffinitam fuisse ab Ecclesia : ergo signum est hanc fuisse men­ tem Patrum, et consequenter consensum unanimem eorum pro opposita sententia minime stare : alioquin Ecclesia secum I ugnaret, quia everteret firmissima sui præsidia, quibus munitur, et defendito/, scilicet dicta Patrum, quos in hujusmodi diffinitionibus mature, et sedulo consulit, ut inde etiam a 1 veritatem ipsam diffinien­ dam melius disponatur. Solvuntur argumenta initio adducta. Ad 27 Ad primum ergo respondetur cum D. Thoma in 4, dist. 49, quæst. 2, art. 1, primam. ad 1, et August., epist. Ill et 112, prædîclos Patres, et quosvis alios exponen­ dos esse uno ex iribus modis in du­ bio praecedenti dictos, scilicet de visione in hac mortali vita, vel per oculum cor­ poreum, vel tandem de visione compre­ hensiva; ita tamen, ut cuivis adaptetur ille, qui contextui magis consonus fuerit. UndeAmbros., Hieron., Basil, et August, locis citatis vocant Deum invisibilem, vel quia in hac mortali vita secundum commu­ nem cursum videri nequit, vel quia oculis corporeis invisibilis est, ut per hoc signifi­ carent, Deum non esse corporeum, et ideo non posse videri, tanquam corpus, etiam ab Angelis. Et ita ia hoc sensu explicat Àugustinüs loco citato prædictos Patres. Per quod etiam ad alia, quæ contra hanc exposi­ tionem adducit Vazquez, obiter patet. 28 Ad secundum optima est solutio ex Ad D. Thoma data ibidem. Tum quia in ea ho- secun­ dani. milia 14 super Joan, versatur Ghrysostomus in explicatione illius testimonii, Drum nemo vidit unquam, Unigenitus, qui est in si­ nu Patris, ipse enarravit. Quod quidem non do visione qualicumque, sed de visione 102 DE VISIONE DEI. comprehensiva intelligendum est. Tam comprehensibili Dei natura, eorum delirium etiam : quia id docent Ambrosias, lib. 5 in referens, ait : Id genus hominum, non secus, Lucam, cap. de apparitione Angeli Sacer­ quam deliros, rt insanos despicere, asperae doti Zacbariæ ; Epiphanias, hæresi 70 ; nque debemus. August., epist. 112 de videndo Deum, cap. Adde, quod verba Anomæorum fn hac so­ 5 et 6, dicens intelligendum esse quantum lutione relata aleo sunt expressa ad affir­ ad plenitudinem divinitatis, quia nemo præ­ mandam comprehensionem, ut ei*lem utan­ ter Filium, qui est verus Deus, comprehen­ tur scholastici, etplures ex Patribus adeam dit divinitatem. explicandam : ac proin de omnibus inspectis, Tum deinde : quia Joannes ibi, ut ex benignam quoad hoc interpretationem noa contextu constat, volebat explicare discri­ patiantur : secus vero testimonia Patrum; imo in eis veritas Catholica continetur, ut men, quod inter Moysea et Christum versa­ ex dictis, et statim dicendis amplius coobatur, qualenas Moyses fait minister legis, ut servus ; Christas autem Author grati®, stabit. 30 Ad secundam probationem responde- u tamquam Filias unigenitas. Unde, ut osten­ tur. Chrysost. ibidem solum velle, quod sota dat illam esse Deum, ac proinde æqualem Unigenitus, quippe, qui est in sina Patris, Patri, ait : Deum a nulla creatura compre­ et unius natuiæ cum illo, potest requisita hensive videri ; bene tamen a Filio, quippe de Dei substantia aliquid respondere, aut si qui est in sinu Patris, ut unius natur® cum ipsi placuerit enarrare : non quidem utcun­ illo, et ita ipse quæcamque sunt Patris, que, sed unquam Author et Doctor boja quantumvis absconsa, enarravit. CndeChrydoctrinæ. Manus autem Angelicum non es: sostomus vim bujas testimonii penetrans, esse Ductores et authores prædictæ doctri­ et consequenter loqaensde visione compre­ ne, sed illius ministros et Dei collaadalQhensiva. merito dixit non posse creaturam res, qui proinde semper intonant : Gloria in videro increatam Dei naturam ; et ut om­ nino explicaret hanc esse suam mentem, excelsis Deo. Esse autem hanc Chrys. mentem constat: ideo parum .poht præ licta verba aldidit, qaia ut dicebamus, ibi versabatur in expli­ visionem hic dici certissimam Patris consi­ catione illius testimonii Joann. : Deum ncint derationem, et comprehensionem tantam, vidit unquam, Unigenitus, qui esi in sinu Pa­ quantam Pater habet de Filio. tris, ipse enarravit. Ubi sicut solum tribuit Tam denique : quia, ut supra innuimus, Unigenito visionem comprehensivam Dei, Chrysost. in illa homilia, et in cæteris aliis ac proinde distinguit eum a Moyse, in hoc, de incomprehensibili Dei natura dispatat quo i Moyses fuerat minister legis,ut servus: contra Anomæos, qui, ut constat ex TheoChristus autem author gratiæ tanquam Uni­ doreto, lib. 4 hæreticarum fabularum, et ex genitus, ut jam osten limus, ita ibidem tan­ eodem Chrysostomo, loco statim referendo, tum vult Christum posse respondere, aut asserebant se nihil de Deo ignorare, sed ip­ enarrare aliquid de Dei substantia tanquam sam Dei substantiam ita exacte cognoscere, ut eandem de Deo, ac ipse Deus de se ipso, Ductorem et aulhorem hujus doctrinæ, se­ cognitionem haberent, ac proinde non ut­ cus vero alios. 31 Addendum tamen : illa, quæ suntDei, cunque, sed comprehensive attingere divi­ nemini pro dignitate esse nota, nisi Deo nam essentiam. Unde hunc solummodo er­ ipsi, et ita a nemine pro dignitate posse rorem vult ibidem confutare, ut constat ex iis, qu® in eodem libro, hum. 4 sequenti, enarrari nisi ab illo. Unde non mirum, quod idem S. Doctor docet his verbis : Satis jam ex defectu hujus condign® enarrationis, Wttt, fratres charissimi, ii postea quam nu­ quæ in 2\ng..-lis reperiri nequit, dixerit per ostendimur, Deum incomprehensibile esse Chrysostomus, non posse Angelos de Dei hominibus, atque etiam Cherubim et Sera­ substantia requisitos respondere : non se* phim. molestia hominum haereticorum levati, eus, ac Paulus post visionem divin® essen- p ?x. nihil ulterius moneremus. li® asseruit : Audivi arcana verba, quxnon 1 ! 29 Quare ad primam probationem contra Ad licet homini loqui, quoniam ea pro dignitate primam solutionem ibidem a D.Thom. assignatam, enarrare non poterat. replicam respondetur negando antece lens. Et ad pro­ Ad tertiam probationem respondetur, u bationem ejus negandum est etiam antece­ Chrysostomum non dixisse, ut vult Vazquez, dens. Quoniam Anum;ei,nun solum insani, Angelos suium videre aliquid derivatam s sed etiam furiosi ab Epiphanio, hæresi 76, divina essentia, ut iutuenti textum consta­ appellantur : imo Chrysost., hom. 5 de in­ bit. Quamvis licet hoc dixisset, nihil inde contra 103 TRACT. II, DISP. I. DUB. III. contra D. Thom, sequeretur. Nam sensus «set : illos solum passo comprehensivo ntfingftre aliquid ab essentia Dei derivatum ; non tamen ipsam essentiam, prout est in se. Fatemur deinde verba illa ex visione Isaiæ cap. 6 ilesumpln, esse Chrysostom! : in illis omen tantum vult, Seraphim non videre comprehensive miram illam lucem, ot since­ ram Dei substantiam, sed proportionate ad hmen gloriæ, perquod non solum conforta­ tur intellectus, sed etiam attemperatur objec­ tem, quatenus juxta mensuram, et firmita­ tem luminis unitur essentia divina in ratio­ ne speciei cum intellectibus beatorum, ut ex infra dicendis constabit. 3’ Hoc autem optime explicuit Chrysos­ tomus. Tum in illis verbis in confirmatione dductis, scilicet : Eatenus firmitate videntis Λίπι reprxsenlationem metitur, ac temperat. Tumefiam nomine, condescensus. Quia es­ sentia divina in ratione speciei considerata, unitur in suprema gradu unionis, et idenlincationis cum intellectu divino, ac proinde tota, et totaliter, ac in ordine ad comprehen­ sionem ; at vero intellectui creato beato non nisi in gradu inferiori, et condescendenti ab 1110 supremo : quia licet uniatur ei lota, non umen totaliter. Et similiter quamvis idenliùcetur in esse intelligibili, et modo infra dicendo, cum illo ; attamen hæc identificatio est longe minor, et infinite deficiens ab 1111 priori : et ideo hic modus condescensus tollit comprehensionem, non vero visionem : quia essentia divina, prout est in se ipsa, unitur utrique intellectui. Code idem Chrysostomus in illo eodem libro de incomprehensibili Dei natura, hom. 4, ex professo explicat, quomodo hic con­ census, tantam tollat cognitionem com­ prehensivam Dei, dicens : Cum itaque dicat btvm quamvis condescendentem, minime ferrt illas virtutespotuisse, nihil aliud docet, nisi tjus cognitionem expressam, amplam, et integram,non potuisse recipere ; et subdit statim : Binctliam Evangelista certior, neque humanæ natur* intéressé, rem tantam scire , neque ipsis virtutibus superis Deum esse comprehen­ sibilem. Dbi ul constat, solum docet, quod bic condescensus tollit ab Angelis cognitio­ nem, quæ simul sit expressa ampla, et in­ tegra. id est, adæquata Deo, et ita extensa in ratione cognitionis, sicut est Deus in ra­ tione cognoscibilis : et ideo addidit illa ul­ tima verba ; Neque ipsis virtutibus superis teum esse comprehensibilem. Per quod ad confirmationem satis patet. 33 Neque contra hoc obstat id, quod Ad ultimo loco in eadem confirmatione additur, scilicet, Prophetas caruisse visione divinæ essentiæ, el nihilominus vidisse prædictum replier, condescensum, licet obscurius, quam Ange­ li. Quoniam Chrysostomus gradum cogni­ tionis divinæ, quam Deus unicuique tribuit, sive in hac vita, ut in Prophetis, et aliis hominibus, sive in futura, ut in beatis, ap­ pellavit condescensum, et indulgentiam : non quia in beatis non sit visio divinæ es­ sentias, ut ex eodem Chrysostomo supra vi­ dimus, aut quia in omnibus tam beatis quam non beatis sit æqualis; sed quia est inferior cognitione adæquata divinæ essentiæ, quæ est comprehensiva, et in ulroque limitatur juxta Dei beneplacitum, et indulgentiam, ut ex prima radice, et juxta naturam lumi­ nis, sive obscuri, sive clari, quod a Deo con­ fertur. Et ita quamvis eadem cognitio in Prophetis sit obscura, quia lumen Prophe­ ticum non est ostensivum Dei prout est in se; non tamen in beatis : licet in eis etiam deficiat ab illa claritate, quam petit cognitio comprehensiva Dei : et ideo solum in com­ paratione ad illam, dicitur aliquo modo ob­ scura. Quam (ut sic dicamus) obscuritatem innuit Chrysostomus, dum dixit : Prophetas vidisse etiam prædictum condescensum, ob­ scurius tamen, quam Angelos. DUBIUM IIT. Utrum possibilitas visionis Dei per essentiam ab intellectu creato possit evidenter cognosci per lumen naturx. Semel explicata possibilitate visionis bea­ tifica?, eamque fuisse a Sanctis Patribus lumi­ ne fidei perfusis cognitam, statim pulsat ani­ mum inquirere, an etiam lumine naturæ sit evidenter cognoscibilis ? et ideo post duo præcedentia dubia merito istud statim exci­ tamus. §1. Proponitur prior opinio. 34 Prima sententia affirmat, ratione na­ turali lumine fidei omnino destituta posse evidenter cognosci possibilitatem visionis claræDei, prout est in se. Pro hac refert Gonzalez in præsenti disp.24, sect.2. aliquos ex Theologis, eam autem tuetur, Vazquez 1,2, disp. 20, cap. 2, quamvis hic author 104 rtr ·■ .<·· : rtJ t - DE VISIONE DEI. tantisper sententiam hanc limitet, dicens, quod licet, semel investigatis rationibus os­ tendentibus possiblitatem visionis beatæ, possit intellectus solo lumine naturæ attin­ gere earum efficacitatem, eget Unum a Ijutono alterius majoris luminis ad eas investi­ gandas. seu reperiendas. Protatir 35 Probatur primo ratione illa, quam suprûw. pra du|jj0 prjmo pro nostra assertione ad­ duximus, quæ, ut melius sententiam hanc suadeat, poterii sub hac forma proponi. Evi j dens est lumino naturali, intellectum crea­ tum posse, aut virtute propria, aut ex Dei elevatione cognoscere quidquid continetur sub objecto adæquato illius : ergo evidens erit, posse cognoscere Deum, prout est in «e. Antecedens patet in omnibus potentiis. Nam certum est visum posse percipere, sal­ tim ex divina elevatione, omne visibile, et auditum omne audibile, et sic de aliis poten­ tiis: ergo etiam id erit intellectui, qui est virtus elevatior, concedendum. Consequen­ tia vero etiam constat : qoia evidens est Deum, ut est in se esse formaliter ens. ac proinde contineri sub objecto adæquato in­ tellectus, quod, ut constat, est ens in com­ muni. Confit· Confirmatur. Lumine naturali cognosci­ sator. tur perfectionem convenientem potentia* in­ feriori posse competere superiori, si amLæ ad idem genus pertineant : sed e vi iens est lumine naturali visum, et intellectum spec­ tare ad genus potentiæ cognoscitivæ, ita, ut intellectus sit longe nobilior, quam visus: ergo cum certum sit potentiam visivam pos­ se intuitive, et prout est in se cognoscere omnia, quæ sub suo adæquato objecto con­ tinentur, fiet inde, ut id etiam sit potentia? intellectivæ concedendum. .Minor cum con­ sequentia ex se videtur constare. Major ve­ ro etiam liquet. Quia certum est perfectio­ nes rerum inferiorum esse eminentiori modo in superioribus : et ideo esse vegetativum, et sensitivum, quod reperitur in anima­ bas inferioribus brutorum, scilicet vegetaüva, et sensitiva, invenitur excellentiori modo in rationali, quia est forma superior, et eminentior. Secando. ββ Secundo. Intellectus creatus secun­ dum suam naturam est capax, saltim radi­ caliter, visionis Dei per essentiam : sed An­ gelus lumine naturæ comprenen iit præ lic­ tum intellectum : ergo ei erit evidens, Deum prout est in se esse visibilem ab eodem in­ tellectu. Consequentia videtur perspicua. Quia repugnat aliquam potentiam compre­ hendi ab aliquo intellectu,et non sciri ab eo, I quænam sint objecta illa,ad qua* potcitei· tendi : etpropterea omnia, et singula objecta divioæ potentiæ soli Deo sunt nota, quiaejei solummodo intellectus potest prædicttm omnipotentiam comprehendere. Minor vero ex se constat et eam docent communiter Tueologi. Major autem videtur certa. Tum quia certum est, essentiam intellectus crati consistere in coaptatione, et commensuntione essentiali, in ordine ad ens in commuai, et ad quodcunque ens sub illo contentum, ut dub. 1 diximus. Tum etiam ; quia alioqui in­ tellectus ratione luminis gloriæ, non posset elevari ad videndum Deum , prout en in se : sicut quia visus corporeus non en ra­ dicaliter, et remote capax visionis Dei per essentiam, ex eo. quod non habet coapta­ tionem, et commensurationem essentialem cum illa, ideo nequit elevari ad eam eli­ ciendam. g 37 Tertio. Lumen naturale evidenter Tex cognoscit esse credibile fide divina, quod intellectus creatus possit videre Deum, prout est in se : ergo etiam erit ei evi­ denter verum, talem visionem esse possi­ bilem. Antecedens est D. Thom. 2’ 21, quæst. I, art. 4 ad 2 et 3, quem commu­ niter sequuntur Theologi, asserentes om­ nia mysteria nostræ fidei esse evidenter credibilia fide divina. Consequentia vero probatur. Quia evidens est lumine natu­ rali, fidem divinam non posse inclinare, nisi in verum, alias talis error in Deum revelantem illum refunderetur : ergo si lumine naturæ est evidenter certum, pos­ sibilitatem visionis claræ Dei ab intellecta creato, contineri sub objecto fidei divi— di», etiam erit respectu ejusdem luminis evidenter verum, dari talem possibilita­ tem. Sicut, si est evidenter verum, ali­ quid contineri per se, et directe sub objecto visus, etiam erit evidens esse coloratum, et lucidum, vel saltim lucidum : quia est evidens, visum non posse inclinare per se,, et directe, nisi in lucidum, et coloratam, vel ad minus in lucidum. 38 Confirmatur. Nam iste discursus est optimus ; Hoc est evidenter impossibile : ergo erit evidenter incredibile : ergo etiam iste erit legitimus : Hoc est evidenter cre­ dibile : ergo erit evidenter possibile. Patet conueq. Qiia arguitur ab opposito conse­ quentis ad oppositum antecedentis : qui I armimentandi molus est legitimus. Quare I si lumen naturale evidenter cognoscit esse I credibile fide divina, quod intellectus crea­ tum potest videre Deum, prout est in se, erit 4 TRACT. U, DISP. I, DUB. ILI. «■rit eliim ei evidenter certum, id esse nnim. ίβτΛ Quarto. Evidens est lumine naturali, in homine osso appetitum innatum ad visio­ nem Dei per essentiam : ergo etiam erit eriJens, eam esse possibilem. Conseq. pa­ let. Quia evidens est appetitum innalupi satiari : alioqui frustra esset indi­ tus a natura. Antecedens vero etiam con­ stat. Quia evidens est, esse in homine natu­ ralem appetitum ad suum ultimum finem, et bcalitudinem : quandoquidem hæc in­ clinatio in omnibus aliis rebus rpperilur : ergo cum ultimus finis hominis, et ejus felicitas consistat in visione clara Dei, erit omnino certum, dari in eo appetitum naturalem ad illam. Wp· Confirmatur. Evidens est, appetitum naturalem creature intellectualis, in nulli re extra Deum quiescere, quousque per­ veniat ad claram Dei visionem, ut expe­ rienda ipsa testari videtur : ergo Deus clare visus non est utcunque ultimus finis, sed etiam ultimus finis naturalis ejusdem : ac proinde naturaliter illum appetet. Hæc ultima consequentia ex se constat. Prima vero etiam patet. Quia quælibet res natu­ ralis quiescit assecuto suo fine naturali : ergo si creatura rationalis quiescit in clara Dei visione, et non in aliqua alia re, figmim erit, talem visionem esse finem naturalem illius. § Π. Resolutio dubii ex mente D. Thomæ. S3 Ut clarius procedamus, præsuppom nandum est, nos posse loqui de lumine na­ turali secundum se, et precise sumpto, vel, ul adjuto, seu excitato lumine fidei, vel di­ vina revelatione. Quo supposito, dicendum est primo, lu­ men naturale secundum se, et precise nmptum non posse evidenter cognoscere, seu demonstrare esse possibilem visionem Dei per essentiam intellectui creato. Assertio hæc aperte desumitur ex D. Thom. 1*2*, quæst. 109, art. 1, quem se­ quuntur Cajet., Zumel, Machin, et alii ex Tbomistis in præsenti Sylve-t., 1 part., conflatus, quæst. 12, art. 1; Medina, 1, 2, qcæii. 5, art. 1; Martinez, ibid., Alvarez, disp. 28; Suarez, disp. 30, Metaphys., sect. H, et I. tom. Summæ Theolog., lib. 2, 4e attributis cap. 7, et alii plures. 40 Probatur primo ratione desumpta ex ι05 D. Thom, locis citatis quæ potest ad hanc formam reduci. Visio Dei, prout est in se, est secundum suam substantiam supernatunilis, ut constabit ex iis, quæ infra art. 4 latius dicemus : ergo cx solius luminis naturalis, secundum se, et precise sumpti, nequibit ejus possibilitas demonstrari. Palet consequentia. Quoniam hoc ipso, quod sit actio creata supernaturalis,non potest aliun­ de, quam ex principiis supernaiuralibus demonstrari : at lumen naturale secundum se et precise sumptum, solum procedit principiis naturalibus : ergo, etc. Confirmatur primo ex eodem S. Doctore. Demonstratio possibilitatis alicujus rei creatæ facta per lumen naturale, secundum se sumptum, vel est a priori : et ita procedit ex causis ordinis naturalis . vel est a poste­ riori , ac proinde ex effectibus naturalibus : at res creata supernaturalis, secundum suam substantiam, neque habet causas, neque effectus ordinis naturalis : ergo ejus possibilitas nequit solo lumine naturæ de­ monstrari. Consequentia cum majori ex se constat. Minor vero etiam liquet. Nam cum causa, et effectus alicujus rei debeant esse proportionate, oportet, ut nec res superna­ turalis pendeat, formaliter loquendo, a cau­ sis naturalibus, neque effectus illius ut talis pertineant ad ordinem naturalem. Confirmatur secundo, ratione, quam in­ nuit idem S. Doctor, 1® 2®, quæst. 114, necnon 1 ad Corinth, cap. 2. Nam possibilitas mediorum, quibus consequenda est visio Dei, prout est in se, non potest evidenter demonstrari solo lumine naturæ : ergo nec possibilitas ejusdem visionis. Patet conse­ quentia. Quia nequit demonstrari possibili­ tas finis, si non potest evidenter sciri pos­ sibilitas mediorum : quoniam finis non est consequibilis, nisi per media. Antecedens vero etiam constat. Quia media ad assecu­ tionem predictæ visionis, scilicet gratia, fides, spes, charites, etc., sunt supernatur.ilia, quæ proinde excedunt captum lami­ ris naturalis. 41 Nec enervat vim hujus confirmationis id, quod respondet Vazq. loco citato, scili­ cet satis esse ad demonstrandam possibili­ tatem alicujus finis, demonstrari esse pos­ sibilia aliqua media vage sumpta in ordine ad talem consecutionem; ad hæc autem demonstranda sufficeret lumen naturale. Non itaque hoc enervat vim predictæ confirmationis, imo potius inde major illius corroboratio consurgit. Nam tota ratio, ob quam non potest lumine naturali demons- Prima raiio ex D.Thom. Con£rnialur primo cx eodee. Confirraalurseeundo cx ino­ rnet. Evasio. fray dasio. DE VISIONE DEL trari possibilitas mediorum, quæ in parti­ culari. et determinato requiruntur ad con­ secutionem prædictæ visionis, bene tamen possibilitas eorundem vage sumptorum , non determinando, an sint supernaturalia necne, nequit esse alia, nisi quod in me­ diis, hoc ultimo modo sumptis, nihil relucet supernaturalitatis ; bene tamen in illis pri­ mo modo acceptis; ergo cum visio Dei prout est in se exprimat aliquid ‘supernaturale, nequibit ejus possibilitas solo lumine natura demonstrari ; sicut ob eandem superoaturalitatem, non potest demonstrari possibilitas mediorum, ut in particulari, et determinate sumuntur. AdditaAdde, quod ad demonstrandam possibi­ SfflUm. litatem tinis supematuralis, qualis est visio beatifica, oportet demonstrari possibilita­ tem mediorum habentium proportionem cum illo fine, ac proinde supernaturalium. Unde licet non sit necessarium descendere ad determinanda pralicta media, nihilo­ minus quantumvis vage sumantur, debent includere supematuraliutem, ac proinde nequibunt etiam hoc modo accepta, solo lumine natura attingi : quandoquidem, ut rape diximus, lumen naturale secundum se pracise sumptum nequit evidenter attingere rem creatam, et secundum substantiam supernatnralem quatenus talem. Secanda 42 Secundo, et principaliter probatur ratio cx assertio ratione, quam innuit D. Thom. 1 D.Tbom. ad Corint. cap. 2, Quia nullus ex antiquis, et nobilissimis Philosophis, qui solo lumine natura ducti de Deo disputaverunt, assecu­ tus est, posse intellectum creatum videre Deum immediate, et prout est in se; ergosiggnum est, id solo lumine naturæ non posse demonstrari. Patet conseq. Quia si pra licto lumine esset demonstrabile, non est du­ bium, quin aliquis ex illis id consecutos fuisset, sicut plura alia, eaque valde diffi­ cilia demonstraverunt, ex eo, quod lumine natura scibilia sunt. 43 Nec refert solutio Vazquez nimirum, Effl· pam. quod licet solo lumine naturæ sit demons­ trabilis possibilitas Dei per essentiam , nihilominus demonstrationes ad hoc deser­ vientes non possunt a Philosophis natura­ libus per pnalictum lumen investigari ; quia, ut intellectus creatus non erret circa multa naturalia, indiget adjuvari lumine fi­ dei : et ileo sine hoc lumine eas invenire non poterit, quanvis si semel adinventæ sint; tuuc efficacitas earum intellectui solo lumine naturali adjuto vim afferet, et ad assensum movebit. Non igitur hoc refert. Quia in hac «oh- >, lion»* videntur contradictoria involvi. Niro si prædicüü demonstrationes investigabile! ** non sunt per solum lumen natura, tunc ne­ quibunt fieri per illud pracise sumptum: et deinde si earum efficacitas non excedit djetum lumen, non est, cur per illud inves­ tigari nequeant. Maxime, quia ratio, qat huic authori immerito videtur demonstra­ tio, scilicet intellectum creatum habere ap­ petitum naturalem ad suam beatitudinem, ac proinde ad visionem Dei, et appetitam hunc esso explebilem, ne sit frustranetn, non est adeo difficilis, ut a nullo intellecta creato nequeat investigari, cnm tamen pinres aliæ demonstrationes longe difficiliora ab Aristot. et Piat, ad alias veritates natu­ rales ostendendas, adinventæ sint. 44 Dicendum est secundo. Intellecturo to creatum, non secundum se, el pracise sumptum, sed, ut adjutum, vel excitatum lumine fidei, posse demonstratione Theo­ logica, aut rationibus probabilibus, aut aliù conjecturis ostendere possibilitatem visio­ nis Dei per essentiam. Assertio hæc aper­ te desumitur ex iis, quæ tradit D. Thorn, infra qnæst. 27, art. 2. et quæst. 32, art. 1, et 3 part., quæst. 1, art. 1, et communiter recipitur ab authoribus pro præcedenti assertione relatis. Eget tamen explicatione. Nam intellectus creatus dupliciter potest uti lumine fi­ dei : vel ita, ut ex principiis revelatis, et ex aliis lumine naturæ notis, deducat ali­ quam conclusionem, vel ita, ut lumine fidei tantum excitetur, ad utendum prin­ cipiis naturalibus, non vero revelatis, in ordine ad aliquam conclusionem colligen­ dam. Dicimus ergo intellectum creatum priori modo adjutum lumino fidei, posse demonstratione Theologica ostendere possi­ bilitatem visionis Dei per essentiam, ex­ citatum vero secundo modo, tantum posse probabiliter, et aliquibus congruentiis id suadere. I ■ : 45 Assertio ergo sic explicata proba- *** tur quoad I part. Nam ex hoc principio revelato, scilicet : Homines, aut Ange- & los esse elevatos ad ordinem supernaturalemi media gratia, el charitole. qux sunt par­ ticipationes , ct e/[cetus Dei, prout at in se, et ex alio principio lumine naturæ no­ lo, nimirum , quod cognito effectu , inert naturale desiderium cognoscendi causam, quoad rationem eam, secundum quam est causa, efficaciter colligitur in esse in ho­ minibus, aut Angelis, ut elevatis, natu­ rale TRACT. Π, DISP. I, DUB. ΠΙ. H 107 ralo desiderium videndi causam, scilicet quidditative, et prout est in se videri : Deum, prout est in se : quia secundum quia satis esset, ut imperfectiori alio mo­ blue rationem est causa præ lictorum efi’ecdo esset cognoscibilis, ut ex solutione ad luam, nimirum gratiæ, et chnritalis, at­ secundum amplius constabit. que adeo hinc etiam inferetur esse pos48 Ad confirmationem respondetur, non Ad conjibilem talem visionem : quandoquidem esse universaliter verum, perfectionem con­ finuaappetitus naturalis (ne sit frustraneus) ne­ venientem rei inferiori, debere inveniri |tiûnrm. quit ferri ad aliquid impossibile. in superiori, et eminentiori, etiam si am4G Quoad secundam» vero partem sic bæ ad idem genus pertineant. Unde licet eadem assertio suadetur. Nam sicut ra­ homo, et cœlum ad genus corporis spec­ to naturalis lumine fidei excitata potest tent, non ideo incorruptibilitas conveniens adinvenire aliquas rationes, et conjectu­ cœlo, debet inveniri in homine, qui est ras, quibus utcunque probet’· mysterium res superior. Et similiter quamvis visio Incarnationis, aut processionis Verbi non corporea includat evidentiam , quæ 'est esse dissonum eidem rationi naturali, sed magna perfectio cognitionis : nihilomi­ cum illa suo modo congruere, ; ul in pro­ nus. non ideo actus fidei sub genere cogni­ priis materiis ostendi solet : ita eodem tionis contentus debet habere eamdem evi­ lumine excitata potest etiam uti rationibus dentiam , imo potius illi repugnat. Et probabilibus, ad probandum possibilitatem sane si argumentum convinceret intentum, visionis Dei per essentiam, non esse disso­ etiam concluderet, posse intellectum crea­ nam naturis rerum, ut constat ex ratio­ tum propriis viribus videre Deum siculi nibus dub. 1 adductis pro nostra asser­ est : quia dari potest visus, scilicet cor­ tione, ipm licet efficaciter non convincant, poreus, potens propriis viribus attingere posse intellectum creatum videre Deum, totum suum objectum. Unde cum hoc ad prout est in se, ut ex dictis, et ex jam perfectionem illius spectet, posset etiam dicendis in hoc dubio constabit : nihilo­ intellectus totum suum objectum propriis minus hac possibilitate ex fide præsuppoviribus, et'prout est in se attingere, si siu, tunc utcunque ostendunt prædictam semel verum est, perfectionem conve­ visionem Dei, prout est in se, non re­ nientem potentiæ inferiori respectu pro­ pugnare, sed suo modo congruere natu­ prii objecti, debere inveniri in superiori re intellectus creati ; maxime si eis ad­ in ordine ad suum objectum. dantur solutiones rationum pugnantium 49 Ratio autem, ob quam diverso mo­ Dis­ parius contra possibilitatem hujus mysterii, quas do in visu, et in intellectu, quoad hoc inter ilatim adjiciemus. i philosophamur, est, quia cum visus sit visum el potentia inferior, materialis , et satis intellec­ tum. imperfecta, non est necesse, ut habeat ob­ jectum superioris ordinis, et excedens. In­ Occurritur fundamentis prima senlentiæ. tellectus autem est potentia non solum eminentior visu, sed etiam in se nobilissima 47 Ad primum ergo respondetur, lam tendens ad ens secundum communem ra­ iilud, quam cætera alia probare nostram tionem suæ analogue : et ideo potest sub Meandam assertionem, quoad ultimam ejus objecto adæquato illius contineri aliquod partem, si debito modo ad id applicentur. objectum superioris rationis, quod proin­ Quatenus vero contra primam assertionem de excedat efficaciam naturalem ejusdem pugnant, dicendum est ad primum, non intellectus : et ita non non pertineat ad eae evidens, lumine naturali, objectum objectum porportionatum, et connaturale, intellectus adæquatum esse ens, prout abs­ sed ad extensivum illius. Hinc tamen non trahit a naturali, et supernatural!. Unde sequitur posse ριτ solum lumen naturale qui assereret objectum illius, tantum esse evidenter cognosci, praedictum objectum ens naturale, non posset ex vi luminis na­ in particulari contineri sub objectu exten­ turalis evidenter falsilatis convinci. sivo intellectus : quia sicut lumen natu­ Adde, quod licet gratis daremus, esse rale illius non potest pertingere ad illud evidens objectum intellectus esse ens se­ propriis viribus, quia transcendit totum or­ ΓιΤιΊ candum rationem communem suæ analo­ dinem naturalem, ita nequit illi sic sump­ giae; nihilominus nequiret inde eviden­ to esse evidens contineri sub objecto adæquato ipsius, quamvis re vera sub illo ter per lumen naturale concludi, posse Deum perfectissimo modo, ac proinde contineatur. 9 Sal rn ant. Curs. th'olog., tom. I. 11 I’W ht I ni Si. Μ ·. λΙ I ■ r· Μ 11* 1Ü8 Ad «ran­ dom. Alii Mlobo «candi DE VISIONE DEI. 50 Ad secundum respondetur primo, si semel verum est in intellectu creato esse distinguendam duplicem potentiam, aliam naturalem, ita ut intellectus ipse essentialiter sit potentia naturalis ; aliam vero obedientialem, quæ sit ordinis su· pernaturalis, ut supra num. 12 hujus disp. dicebamus : tunc praedictus intellectus non erit capax eliciendi visionem Dei per es­ sentiam per priorem illam, sed per hanc posteriorem potentiam ; et ita ex hoc, quod Angelus comprehendat eumdem intellec­ tum, non sequitur cognosciturum possi­ bilitatem visionis heatificæ, quia tantum comprehendit potentiam naturalem, quæ ad illam non se extendit; non vero obe­ diential em formali 1er sumptam, ratione cu­ jus est capax eliciendi pneliciam visionem. 51 Secundo respondetur (et quidem con­ sequenter a dea, quæ num. 13 diximusjconcedendo maj. et min. et negando conseq. Et ad probationem dicendum est, eam esse veram de objectis connatnralibus alicujus potentia», non tamen de illis, respectu quo­ rum præcise habet capacitatem, et commensurationem essentialem. Nam licet intel­ lectus comprehendens aliquam potentiam debeat scire, tum objectum ejus specifica­ ti vum secundum eam rationem, quam ex­ primit, secundum quod specificat, el modo statim magis explicando : tum etiam quænam sint inparticulari objecta connatura!ia. ad quæ potest extendi, non tamen quænam sint in particulari objecta improportionata, et superexcedentia ad quæ supernituraliter potest elevari. Dnde etsi intellectas secundum suam es­ sentiam comprehendatur ab Angelo, non indo fit, quod ex vi illius comprehensionis evidenter cognoscatur capacitas ipsius ad claram Dei visionem , quæ est aliquid superexcedens : sed solum, quod sciatur, tum quænam in particulari sint objecta connaturalia ad quæ præ lictus intellectus potest extendi, seu respectu quorum sunt illi connaturaliterdebitæ species intelligibiles, qui­ bus cognoscantur : tum etiam, quoi prædictus intellectus sit talis natunv.ut respiciat suum objectum specificati vutu, scilicet ens in communi, non’determinando expresse, an sit naturale, vel supematurale, vel an inferiora pertineant al ordinem naturalem, vel super natural em, ac proinde, an sit quid commune respectu entium naturalium, vel supernaluralium, ut Lilium ; licet ro vera omnia hæc sub illo contineantur : et ita ex vi cognitionis hujus objecti non poterii sci- re, an sint possibilia entia supematuralii ia particulari sumpta, vel an comprehenJintur sub ejus objecto. E 52 Potestque hoc explicari exemplo ejusdem intellectus Angelici, nicollaii cum pin· tr,v ribus aliis creaturis possibilibus ordinis na­ turalis, et ad aliud universum speclaiilibui. Nam licet sub objecto ejus prædictæ creaturæ comprehendantur, non tamen prodic­ tos intellectus comprehendens se ipsum, attingit in particulari tales creaturas : quia non pertinent ad objectum connatural© il­ lius, seu ad objectum, respectu cujus sunt illi debita? species intelligibiles, ut in trac­ tatu de Angelis dici solet, et nos ibidem, Deo dante, id explicabimus. Per quod ad id, quod de omnipotentiam huc argumento adducitur, satis consui. Quoniam omnes, et singulæ creatur» possijiles non sunt objectum improporlionatum, et superexcedens respectu illius ; et ideo nequit comprehensive attingi, quin omnes illa? etiam in particulari attingantur. 53 Nec refert si urgeas, quod ad hoc, ut aliqua counitio sit comprehensiva, debet ita extendi sicut objectum cognitum, ul ei iis, quæ art. 7 dicemus constabit, sed intel­ lectus secundum suam essentiam extenditur al objecta supernatural ia etiam inparticula­ ri, nempead visionem Dei per essentiamzergo cognitio comprehensiva debet hoc ipso quod talis, ad visionem divina· essentiæ ex­ tendi, attingendo, quod prædictus intellec­ tus tunc comprehensus, est capax videndi divinam essentiam. ‘tM H Respondetur enim concedendo majorem Mv. in sensu formali, id est, de objecto cognito secundum eam præcise rationem, secundam quam cadit sub comprehensione, et negan­ do minorem de intellectu, ut cadit sub com­ prehensione, qua comprehenditur ab An­ gelo, secus tamen, ut non cadit sub illa. Et deinde neganda est consequentia. Explicatur hoc. Etenim intellectus secun­ <£V dam suam essentiam potest considerari ut K# comparatur, vel cum suo objecto specificativo secundum eam rationem, quam expres­ se, et formalissime in ratione specilicalivi dicit, vel cum eo secundum omne iJ, quod implciite; et de materiali importat, vel cum objecto connatural!, et proportionate sum quantitati virtutis, vel tandem, ut confertur cum suo objecto superexcedente praedictam virtutem : etsi ergo intellectus secundum buam essentiam comprehendatur a cogni­ tione Angelica, secundum, quod compara­ tur cum suo objecto specificativo, prior mo­ de TRACT. 11, DISP. 1, DUB. III. deiampto, vel cum objecto proportionate ; non l&iueu ul confertur cum objecto superexoedente, vel cum speciiicativo, secundum omne id, quod implicite) cl do materiali i in­ form; et ita non est necesse, ut ex vi il­ lius comprehensionis cognoscatur , quod praedictus intellectus potest extendi ad vi­ sionem claram Dei, quæ est objectum improportiunalum, et superexcedens respectu i ipsius. 54 Nec bine fit (ut per hoc tacita quædam objectio solvatur) quod absolute) et simpliater loquendo non comprehendatur com» prehensione naturali pnedictus intellectus per illam cognitionem Angelicam : quia ad comprehendendam absoluto etsimpliciter es­ sentiam alicujus potentiæ, non est necesse nhicomprehendereillam,utcollatamcumsuo objecto proportionate) et specificativo (mo­ do jam dicto) sumpto. Quoniam ad prædicum comprhensionem nulla ratione deside­ ratur comprehensivo potentiæ obedientialis. ctcommuniter docent Theologi; sive illa sic supernaturalis secundum substantiam, ut in priori solutione bujusargamenti dicebamus ; sive non sit supernaturalis secundum sub­ stantiam, sed sit pure obedientialis, ut juxta hanc dicendi modum contingit : ac proinde nec erit necessa comprehendi prædictam essentiam, prout reduplicative, et form ali­ ter connotât, vel alien involute suam pulentiam obediential em in ordine ad objectum jupernalurale, et per consequens, nec com­ prehendi secundum, quod comparatur in particulari cum suo objecto superexcedente («quidem secundum suam potentiam obedteniialem debet cumillosic comparari) vel «condam, quod confertur cum suo objec­ to speciOcativo secundum omne id, quod de Baterialiet implicite connolat. Nam secunIdmnistam rationem dicit prædictam essen­ tiam, prout reduplicative, etformaliter con­ notai involute suam potentiam obediential«n in ordine ad objectum supernaturale. I U 55 Al tertium respondetur, quod licet Γ~ non sil evidens metaphysice mysteria nosI tœ fidei habere per ordinem ad rem ipsam I I umnesconditiones, quæ requirunlurad hoc, utile divina, id est,supernatural!, credau- ; j I lar, qaiaex parte rei creditæ desideratur, tt id, quod sub præ licta fide cadit, sit in se rerum, et ita ut bene argumentum coneWiL evidenter sciretur ea esse vera, si esset evidens modo dicto ea sub lide divina i callere ; est tamen id metaphysice evidens per ordinem ad prudentem, et rectam ratio­ nem, id est, licet non sit evidens, re ipsa 109 habere prædictas conditiones; est tamen evidens, quod prudenter judicatur eas ha­ bere. Ex quo tamen non sequitur esse evi­ dens, quod sint talia qualia fides docet, sed quod prudenter judicatur ea ita esse. Unde non obstante illo judicio possent, quantum est ex hoc capite, esse falsa, et impossibi­ lia, ut ex solutione ad confirmationem ma­ gis explicabitur : et ita nequit inde eorum possibilitas evidenter colligi. Ad 56 Ad confirmationem respondetur con­ eonDrcedendo antecedens, et negando conseq. natio­ nem. Et ad probationem, non argui ibidem ab opposito consequentis ad oppositum ante­ cedentis, cum utraque propositio sit affir­ mativa : sed ita debei et inferri : Hoc non esi evidenter incredibile : ergo non est evi­ denter impossibile. Ex quo tamen nihil contra nos : quia inde ad summum deduci­ tur, possibilitatem illius mysterii esse eviden ­ tem negative, non vero positive, id est, non probari, tale mysterium esse impossi­ bile, non tamen positive convinci, illud esse possibile. Et potest hæc. confirmatio aperte ins­ Expli­ catio tari a simili. Nam sicut ex hoc, quod ali­ «elatio­ quid sit evidenter impossibile, ac proinde nis ex Qoadjm evidenter inopinabile, non bene colligitur, instan­ tia. quod si sit evidenter opinabile, erit eviden­ ter possibile, quia ex hoc, quod sit evidens, posse aliquid opinalive, et probabiliter sustinerij non sequitur esse evidens, illud esse verum : ita neque valebit discursus in hac confirmatione factus, ut intuenti consta­ bit. Et sane ratio in utroque casu est ea­ dem, scilicet, quod evidentia probabilita­ tis, et credibihtatis rei in sensu dicto, non sumitur ex eo, quod res est, vel non est, nam mulla falsa, et credibilia, sunt probabiliora veris ; sed ex aliis causis extrinsecis, videlicet ex testimoniis Docto­ rum, vel ex signis, aut aliis rationibus, et conjecturis : quæ possunt compati cum falsitate ejusdem rei ; et nihilominus evi­ denter suadere, rem illam habere omnes conditiones requisitas, ad hoc, ut pru­ denter judicetur, esse dignam, ut creda­ tur. Ut palet in rustico, cui co uTi> unis consensus Doctorum proponerel, ut de lide cerium, Christum esse sub hac numero hostia. Nam tunc evidens essett rusticum prudenter judicaturum, si existimaret, id esse dignum creditu fide divina, quamvis ro ipsa tale non sit. Ad ultimum patebit dubio sequenti. DE VISIONE DEI. DUBIUM IV. Virum vi natura intellectuali secundum se sumpta, sit appetitus innatus ad visionem Dei per essentiam ? Appeti­ 57 Ul titalas notior maneat, notandum tas daplex. est ex D. Thom., I part., quæst. 19, art. ! et 9, quæst. 59, art. 1, et quæst. 80, art. 1, appetitum esse duplicem, alterum innatum, seu naturalem, alterum vero eli­ citum. Primus est inclinatio, seu propensio ab aulhorc naturæ indita, qua unaquæque res absque ulla cognitione in suum bonum est propensa, qualis est propensio gravis in centrum, et levis in locum sursum. Hic autem appetitus non constituit speciale ge­ nus potentiæ, distinctum a natura sub­ stantiali, vel accidentali, cui competit : sed est pondus ipsius in suam perfectionem. Appetitas vero elicitus, qui proprie ratio­ nem appetitas habet, est actus appetendi, quo res fertur in bonum cognitam sub ratione boni : et ita procedit ab specia­ li quadam potentia, scilicet ab appetita sensitivo, vel rationali : quorum primus fertur in bonum sensibile, secundus au­ tem in bonum, ut sic. In præsenti au­ tem solum loquimur de priori appetitu, non vero de posteriori : de hoc enim, ut clarius, el distinctius procedamus, in se­ quenti dub. differemus. Placitum Scoti, et aliorum. 58 Prima sententia affirmat esse in na­ tura intellectuali appetitum innatum per modum ponderis naturæ ad visionem Dei, prout est in se Trinus et Unus. Ita Scotus in 1, quæst. 1, prolog., el in 4, dist. 49, quæst. 10; Duran lus ibidem, quæst 8; Paludanus, quæst. 47 ; Soto, quæst. 2, art. I natur in suum specificalivum, et in ea, qnt ad ipsum pertinent, sicut in id, a quo bi­ bet tutum suum esse, et specificationem. 59 Nec refert si dixeris, Deum, prout SiUi est in se contineri intra objectum specificativum intellectus, ut quid excedens, etimproportionatum respectu illius : el ita intel­ lectum non habere appetitum innatum in ordine ad ipsum sic videndum. Nam contra hoc est, quod eadem ratio objectiva secundum speciem, quæ repentur in aliis entibus, invenitur etiam in Deo, prout est modo dicto in se : ergo, sicut in­ tellectus naturaliter inclinatur ad cognos­ cenda alia objecta, ita ad attingendam Deum secundum praslictam rationem. Antece­ dens probatur. Quoniam eadem ratio objec­ tiva secundum speciem debet reperiri in omnibus objectis inadæquatis alicujus po­ tentiae : alioqui ipsa non esset una secun­ dum speciem. Consequentia vero etiam constat. Nam tota ratio, ob quam in alia objecta naturaliter inclinatur, est, quia ibi­ dem repentur illamet ratio formaliter, et speciiicans : non secus, ac visus ideo natu­ raliter inclinatur in sua objecta, quia in eis repentur propria ratio objectiva illius, sci­ licet visibilitas. Confirmatur Nam ratio materialis habet se materialiter, et per accidens ad rationem formalem, et objectivam : ergo si semel eadem ratio formalis objectiva reperitur in Deo, prout est in se Trinus et Unus, et in aliis objectis, consequens est, ut vel non inclinetur naturaliter ad reliqua, vel natu­ raliter inclinetur ad Deum secundum utramque rationem sumptum. Difficultatis nodus ex doctrina D, Thomx dissolvitur. 60 Nihilominus dicendum est, non esse in creatura intellectuali appetitum innatum 1, el lib. 1 de Natura et Gratia, cap. 4; Valentia, Γ 2", quæst. 5, art. 8, disp. 1, jam dictum sumptum pro pondere, seu in­ puncto !♦ clinatione naturæ, sine aliqua prævia cog­ Primam Hujus sententiæ præcipua fundamenta nitione, quæ sit in ordine ad Deum clare, (andâ- ad duo reducuntur. Quorum primum est il· et quilditative visum, sive, ut est Trinus mentam. cujus occasione præsens dubium exci­ et Unus, sive, ut tantum est Unus, el quoad tavimus. Secundum vero sic se habet. Quo­ ea predicate, quæ ad rationem primæ cau­ niam Deus, ut est in se Trinus et Unus, sa) pertinent. Assertio hæc aperte desumi­ pertinet ad objectum specificalivum intel­ tur ex D. Thom, in hoc articulo, et quæst. lectus : ergo intellectus naturaliter inclina­ 23, art. 1, quæst. 62, art. 1 et 2, 1’ tur ud videndum illum, secundum istam quæst. 114, art. 2, de Verit., quæst. 22, rationem consideratum. Patet consequen­ art. 7, et tandem in 4, dist. 49, quæst. I. tia. Quia quævis potentia naturaliter indiart. 3, quæstiunc. 3, Ills verbis : Quamvis autem TRACT. Il, DI8P. I, DUB. IV. eidem ex naturali inclinatione voluntas ha· Aat, ut in bfatitudinem feratur secundum twimttrwm rationem, tamen, quod feratur in Altitudinem talem, vel talem, hoc non ul a inclinatione naturæ, sed per discretio· nm rationis, quæ adinvenit in hoc, vel in Ch summum bonum hominis constare. El itiSinctum Ductorem sequuntur Gajotan., Btnnpz, Zumel, Nazarius, ct Molina in fn&enti; Alvarez, t1 2’, disp. 26; Marti­ nez, qaæsl. 3, art. 8, dub. 1, ct alii quamplares. U»e 61 Probatur rationo desumpta ex eodem '·~ S. Doclore locis citatis. Quoniam, ut ex eisdem constat, Deus clare visus, sive, ut est Trinus et Unus, sive, ut est Unus, et [rima causa, est objectum supernatural, et superexcedens , ac improportionatum respectu creaturæ intellectualis : ergo in ea noa est appetitus innatus per modum pon­ deris, et inclinationis naturæ in ordine ad illam sic sumptum. /Antecedens patebit ex iis, quæ art. 4 et 5 dicemus. Nam, ut ibi­ dem constabit, Deus, prout est in se, non potest etiam, quoad rationem causæ primæ dare, et intuitive videri sine lumine glo­ riæ, et unione divinæ essentiæ in ratione speciei inlelligibilîs cum intellectu. Quare cum hæc supra naturam’ ejus sint, quia, nec lumen gloriæ, nec unio divinæ essenûæ in ratione speciei intelligibiiis potest esse connaturalis alicui intellectui creato, aut creabili, consequens est, ut visio es­ sent® divinæ, prout est in se, sive secun­ dum utramque rationem, sive secundum, quod est prima causa, sit objectum supereicedens, improportionatum, et superna­ tural respectu naturæ intellectualis creatæ. Consequentia vero etiam constat. Nam ap­ petitus naturalis per modum ponderis na­ tura, non est nisi in bonum connaturale, et proportionatum, ut inductive constat in aliis appetitibus, et inclinationibus naturæ : et ideo grave, hoc modo inclinatur in cen­ trum, et leve in locum sursum, quia hæc sunt bona proportionata, et connaturalia illius. Cefr62 Confirmatur primo. Quoniam inclina® lio naturalis per modum ponderis naturæ, de qua loquimur, est indita a Deo, præci£e, ut authore naturæ : ergo non potest so extendere a i ipsum Deum, quatenus est in «e, et ut transcendit totum ordinem ejus­ dem naturæ, ac proinde neque ad illum, ut cr in se clare visibilis, sive, ut est Trinus et Unus, sive, ut est Unus. Antecedens ex se liquet. Ulraque vero consequentia etiam constat. Quoniam inclinatio non potest se extendero ultra id , ad quod se extendit suum principium : ergo si est a Deo, ut authore naturæ, non habebit virtutem, ut transcendat lotum hunc ordinem, et pertin­ gat ad ordinem suprniaturalem, intra quem continetur Deus, ut clare, et prout est in se visibilis, sive, ut est Trinus et Unus, si­ ve, ut est Unus, et prima causa. Confirmatur secundo ratione, quam innuit D. Thomas, i1 2e, quæst. 114, art. 2. Nam quoties datur pralictus appetitus innatus per modum ponderis, et inclinationis naturæ in aliquem finem, dantur etiam in­ strumenta, et vires intra ordinem naturæ ad consequendum illum finem : sed in crea­ tura intellectuali non dantur instrumenta, et vires intra prædiclum ordinem, quibus posset consequi visionem claram Dei, sed hæc illi gratuito a Deo authore supernatu­ ral! tribuuntur : ergo neque erit in ea ap­ petitus innatas in visionem Dei. Conseq. videtur evidens. Minor est de fide. Major etiam constat. Quoniam alias appetitus ille, et pondus naturale esset frustraneum, quip­ pe, quod per vires naturæ, quas solas res­ picit, expleri nequit. Unde Arist., 2 de Cœlo , text. 50 , ex eo probat, astra non inclinari naturaliter in motum progressi­ vum, quia alias author naturæ dedisset eis instrumenta ad talem motum, qui ab illis deberet procedere, ne inclinatio illa esset frustranea. 63 Occurrit Scolus, satis esse visionem Dei claram esse ultimum finem creatura intellectualis : quoniam quævis natura pro­ pendit naturaliter in suum ultimum finem, el deinde pro majori secundæ confirmatio­ nis solutione addit, multoties dari appeti­ tum innatum ad aliquam formam, quæ ta­ men per vires naturæ nequit consequi : ut palet in anima separata, quæ licet natura­ liter appetat unionem cum corpore, ut vi­ detur docere D. Thom. 1. part., quæst. 76, art. 1 ad 6, non tamen dantur in natura instrumenta, et vires ad illam reuniendam : et similiter in homine habente innatum ap­ petitum ad vivendum secundum rectam ra­ tionem, et nihilominus ad hoc, ut nun­ quam peccet, ac proinde numquam deviet a recta ratione, indiget speciali auxilio gratiæ. ’/υ Sed contra. Nam, quod aliquis sit finis ultimus respectu alicujus nature, non tollit quominus possit esse improportionatus, et superexcedens, ut ex se, et in visione Dei per essentiam respectu creatura intellec- Conflrs^2ndo. D.Thom. Scoli solutio tam ad ratio nem, quam ad secun­ dam con­ clusio­ nem. Impug­ natur pnmo. ·'. A: BE VISIONE DEI. lualis patet : ergo tunc natura ilia non ha­ bebit appetitum innatum in ordine ad prædictnm finem, quantumvis ultimum. Patet conseq. Quia pondus nataræ, tantam est in finem ultimum naturalem, non vero in ultimum finem improportionatum superexcedenlem, et supemaiaralem. Nam, sicut iste est supra nataram, ita ipsa non incli­ natur connaturaliter in illum, nisi per ali­ quid superexcedens eamdem naturam, ma­ xime, quia inclinatio naturalis per malum ponderis natur® fundatur in naturali sym­ pathia, et cognatione, quæ est inter appe­ titum , et rem appetitam , ut inductione facta constare poterit. Quare cum inter rem ordinis naturæ, ut talem, et formam sapernaturalem nulla sit naturalis sympathia, aut naturalis cognatio, et propinquitas, nul­ la erit etiam unius ad aliam naturalis incli­ natio, et pondus. 64 Deinde. Quoniam finem aliquem esse Jmpn;DJtar ultimum non tollit quominus, si sit improaajdiss. portionatus, et supernaturalis, tantum sit in natura potentia obeJientialis in ordine ad illum : sed appetitus, et pondu? naturæ non dicit solum potentiam obedientialem, sed naturalem, seu connaturalem, saltim potentiam passivam, et distinctam ab obedientiali, sive hæc sit formaliter supematuralis, sive non : ergo tunc talis finis, quan­ tumvis ultimus, non appetitur appetitu innato. Major constat, tum ex dictis, tum etiam : quoniam alias ultra prælictam po­ tentiam obedientialem esset in natura po­ tentia, saltim passiva, naturalis, seu connaturalis respectu illius finis supernatural : ac proinde finis ille supernaturalis, v. g., visio clara Dei esset naturaliter consequibilis : quandoquidem cuilibet potentiæ pas­ sivae, quæ modo dicto est naturalis, corres­ ponde sua potentia activa, quæ sit naturalis, vel debeat ita agere juxta debitum naturæ, ul illa potentia sit naturaliter in actum reducibilis. Minor vero etiam constat. Tura quia ap­ petitus, ul sic dicamus, per modum deside­ rii, et pondus naturæ, de quo in præsenti loquimur, est respectu form® debit®, et ideo dicit privationem ipsius, non vero so­ lam negationem : at vero sola potentia obedientialis non est respectu formae débi­ ta?, et ileo quamvis careal forma illa, non ob id proprie, el in rigore dicitur esse pri­ vata praedicta forma. Tum etiam : quia alioqui esset in quavis substantia creata ap­ petitus naturalis ad unionem hypostaticam, ad quam habet potentiam obedientialem : et ita maneret in statu violento donec hy­ postatice cum Deo uniretur. 65 Ex quo etiam satis apparet, quantam ** falsitatis contineat id, quod ex Scoto pro majori solutione secund® nostr® confirmaOR Lionis additum est, scilicet non ideo formam aliquam esse naturaliter consoquibilem, quia fit in natura appetitus innatus, et pon­ dus ad illam. Nam, pneterquam, quod boc ex dictis manet impugnatum, nihilominus potest a Ihuc ejus falsitas colligi ex eo, qua! Philosophi inde colligant fuisse connaturiliter unibilem animam rationalem, v. g., Socratis cum sua materia in prima illius proluctione. quia erat in eadem materii naturale pondus, et inclinatio al talem unionem. Et Arist. ex eo probat, 3 de Anima, cap. 5, dari intellectum agentem, quia datur possibilis : nam cum hic sil po­ tentia passiva, oportet, ut detur agens ejus­ dem ordinis, qui illum ad actum naturaliter reducat. Estque doctrina hæc valde consona men- D.Tïn ii D. Thomæ, Γ2β, quæst. 114, art. citato: ubi docet vitam ælernam excedere propor­ tionem naturæ creatæ, necnon el cognitio­ nem, ac desiderium ejus, ob idque nullam creaturam esse sufficiens principium me­ rendi, et consequendi illam, nisi detur ei donum gratiæ : ubi ex defectu inclinationis naturalis, seu ponderis, et desiderii natura probat defectum consecutionis per meritum propriis, et naturalibus viribus exhibitum, sentiens hæc duo esse inseparabilia, scilicet naturaliter linem appetere, et posse eun­ dem naturaliter alipisci. 66 Neque exempla ab eodem Scoto adducta ei favent. Quia ad naturalem inclinationem, quæ est in anima ad unionem cum materia, ex eo, quod est vera pars hominis, sufficit, quoi debito tempore fuerit illa unio naturaliter ad actum reducibilis; non ta­ men est necesse, ut id pro omni tempore, et pro omni statu sil possibile. Unde licet anima absolute, et secundum se, et ex prin­ cipiis natur® considerata, præscindendo ab statu, et tempore separationis post primam unionem, sit naturaliter inclinata ad suam unionem, non tamen in sensu composito, et ex suppositione status præ lici® separa­ tionis : quia, ut sic non habet aliquam cau­ sam. quæ naturaliter possit illam ad actum re lucere, et i leo illa inclinatio solum dici­ tur naturalis ex parte termini materialiter «umpti. et secundum quid; non vero abso­ lute, et simpliciter propter rationem dictam, ut N. Compluten. Collegium in 1 Physic., disp. 3, I TRACT IT, DI8P. I, DUB. IV. 113 disp. 3, nam. 92 et 93 adnotavit. Neque I nequeat omnibus modis, et in omni ordine ib’qaid aliud vult D. Thom, loco citato ex I quiescere in aliquo eorum, scilicet in infe­ part,, quæst. 76, art. 1 ad 6. riori, qui eminenter non præhabet ea, quæ El similiter ad hoc, ut sit in homine na­ sunt superioris ordinis, ut ex se constare turalis inclinatio ad vivendum secundum videtur. Talionem, non sequitur viribus naturæ pos­ Diximus, In aliquo eorum scilicet in infe­ Explica­ ta:. se adimplere omnia præcepta : quia talis riori, non posse quiescere, quia in fine ul­ inclinatio non est ad vivendum confonniter timo superiori, potest, et debet requiem ha­ ad rationem in omnibus collective, sed so­ bere ; nam iste continet eminentissime lum divisive, ut solet Γ2*, quæst. 109, ex­ modo omnem perfectionem ipsius finalis plicari. naturalis. Neque hinc fit præJiclum finem supernaturalom naturaliter appeti a creatu­ Dato tamen esse in homine naturalem appetitum ad vivendum in omnibus secun­ ra intellectuali secundum se sumpta. Nam, quod modo dicto satiat appetitum natura­ dam rectam rationem, tunc dicendum es­ lem, non est necesse ut naturaliter appeta­ set, ad appetitum naturalem saltim requiri, quoi possit expleri per vires ad ordinern tur, ut constat in humanitate Christi Domi­ ni, cujus natui alis appetitus ad propriam naturæ pertinentes, qualiter expleri posset præ lictus appetitus : quandoquidem ad vi­ ! subsistentiam satiatur per subsistentiam Ver­ bi, ct nihilominus non appetitur per appe­ rendum in omnibus secundum id, quod di­ titum innatum ab illa. recte dictat ratio naturalis, salis essent au­ 68 Ad secundum bene respondetur ibi­ xilia specialia ordinis naturæ. Cæterum ad Ad secan ­ dem. Ad probationem vero dicendum est, satiandum appetitum innatum ad visionem dam. appetitum innatum intellectus creati in or­ Dei, prout est in se, non sufficiunt auxilia dine ad aliquod objectum non sumi ex ra­ quantumvis specialia et gratuita ordinis natione sub qua præcisœ sumpta, quia hæc toræ, sed desiderantur vires gratuitæ ordi­ fonnaliter, et univoce est eadem in omnibus nis supernaluralis, ut probatum est. objectis intellectus, ut ad illius specificatio­ §in. nem concurrunt, et præscindit a naturali, et supernatural! : sed ex ratione formali quæ, Satisfit argumentis Scati. non qualicumque, sed proportionata, et non superexcedente. Deus autem ut clare visi­ A 67 Ad primum ergo, quod ex dub. 3 inbilis dicit rationem formalem quæ impropor* solatum reliquimus, quodque num. 36 ejus­ tionatam, et supernaturalem, ut ostensum dem dubii ad luximus, respondetur, appetiest. 69 Neque obest id, quod in eadem pro­ taminnalum non esse respectu cujuscumque batione additur, scilicet quamlibet potentiam finis ultimi : aut respectu cujuscumque per­ fectionis, sed respectu finis ultimi naturalis, habere inclinationem innatam in suum spe­ qualis non est visio Dei, prout est in se, cificati vum, et in ea, quæ ad ipsum perti­ nent. Quia quoties specificatio, atque adeo, respectu creaturæ intellectualis, secundum se sumplæ. Diximus, Secundum se sumptæ, et ratio objectiva præscindunt a naturali, et supernatural!, ut in intellectu (modo ta­ quia, ul elevata per gratiam, et charitatem men dubiourimo hujus articuli exposito)con­ necandum quam rationem de illa in pnesenli non loquimur) cunnaluraliter propendit in tingit, tunc potentia non inclinatur natura­ prælicüm visionem. liter in suum specificativum præcise quia tale, sed quatenus superinduitur ratione ob­ u Ad confirmationem eodem numero nuper £ diato adductam respondetur, appetitum injecti proportionati : et ita intellectus inclina­ bitur naturaliter in inlelligibile, ut sic prout m natum creaturæ intellectualis, secundum se non explicat, nec determinat an inlelligibile fomplæ, quiescere in cognitione Dei alssuper naturale, ut tale, ot in particulari sump­ tracliva, et perfecta, qua ex creaturis or­ tum, comprehendatur sub illo. Quia intellidinis naturalis cognoscatur : quia in hac gibile, ut sic, hoc modo sumptum, superiocognitione beatitude ejus connaturalis con­ duitur ratione objecti proportionali : sicut sistit. ul Γ 2’ solei explicari. Appetitus ve­ etiam præ lictus intellectus naturaliter pro­ ro ejusdem, ut elevatæ, solum quiescit in pendit in alia intelligibilia proportionata, Deo clare viso. Neque est inconveniens, ul non vero in intelligibilia superexcedentia in creatura illa, quæ secundum diversam ra­ tionem considerata potest duplicem finem I particulari considerata ; sive secundum se, allimum,duplicemque bealiludinem habere, I sive determinando, quod inlelligibile, ut sic, DE VISIONE DEI. quod est objectum intellectus creati, habet sub se continere illa in particulari accepta. Adde, quod si semel verum est id, quod num. 12 diximus , scilicet intellectum constare essentialiter ex duplici fonnaliter potentia, alia naturali, alia vero obedienliali, et quæ sit formaliter supernaturalis, tunc sola entia naturalia pertinebunt ad objectum intellectus, ut est potentia natu­ ralis : et ideo nullo modo erit formaliter una ratio objectiva reperta in Deo, ut clare visibili, et in aliis entibus naturalibus, ac proinde argumentum nihil concludet. Ai Ad confirmationem patet ex dictis, quoprau- modo ratio formalis, qux, et proportionata lioaca. non sit per accidens ad rationem appetitus naturalis, sed indispensabilitcr ad illum de­ siderata. DUBIUM V. Ulrum ddur in creatura intellectuali secun­ dum se sumpta, appetitus elicitus, et natu­ ralis, respectu visionis clarz De\? 70 Ut omnis difficultas, quæ circa appe­ titum visionis Dei poterat insurgere, ma­ neat omnino soluta, ideo præsens dubium excitamus. Nam appetitus adæquato in in­ natum, et elicitum, ut supra dicebamus, dividitur. § i. Pro tituli intclligcntia aliqua prxlilaniur. • Uterque autem appetitus potest daobui to modis dici naturalis, vel ut naturale distioguitur contra supernatural^, et denotat ac­ tum appetendi viribus natura* habitum, vel ut naturale distinguitur contra liberum, et significat appetitum aliquo modo neceasirium : nam id, quod est necessarium, ha­ bet modum essendi naturis, scilicet cum determinatione ari unum : et ideo merito naturale nuncupatur. 71 Cæterum quia actus appetendi dupli- Tto citer dicitur liber, primo modo, quoad exer­ citium , et specificationem simul, quate­ nus non solum potest exerceri, et non exerceri circa bonum propositum (in quo consistit libertas, quoad exercitium actus) se i etiam dato, quod exerceatur, non est necesse, ut sit hujus speciei, v. g., amori·, sed potest esse odii ; quod est esse liberum quoad specificationem, et exercitium simul) secundo vero modo quoad exercitium so­ lum, quatenus licet possimus exercere, et non exercere actum , si tamen illum exer­ ceamus, debet esse, v. g., amoris : inde est. quod appetitus naturalis elicitus, ut dis­ tinguitur contra liberum, ac proinde est quid necessarium, sit etiam duplex. Alius naturalis, seu necessarius, quoad specifica­ tionem, et exercitium simul, quales sunt omnes appetitus brutorum , respectu sui objecti apprehensi sub ratione nocivi, aut convenientis : nam ovis prædicta ne­ cessitate amat agnum a se genitum, et pascua sibi oblata, etc. Alius vero necessaj· rius, quoad specificationem tantummodo, Ut hujus dubii titulus clarior evadat, no­ qualis est actus appetendi beatitudinem in tandum est cum D. Thom. appetitum elici­ communi : nam licet possimus abstinere, tum quoad præsens attinet, esse duplicem, et non abstinere ab actu, si tamen in illum alium efficacem, et absolutum, alium vero prorumpimus, debet esso hujus speciei, sci­ inefficacem, et conditionatum. Per priorem licet amoris, et non alterius. 72 Ultimo notandum est, quod sicut apappetimus perfecte , absolute , et efllcaciter petilus isti sunt in multiplici differentia jam ’a bonum : et ideo actus ille, quantum est ex dicta, ita et Deus ipse, ut quidditative, et per se, affert, seu infert executionem , et asse­ essentiam videndus , potest considerari cutionem rei appetita*. Per posteriorem ve­ ro, tantum imperfecte, conditionale, et inef­ multipliciter , scilicet vel secundum ea ficaciter res appetitur : et ita non est pnelicata essentialia, quæ alias ex creaturis executivus boni appetiti. Unde prior ille ordinis naturalis de illo cognoscuntur, vd explicatur per ly volo. aut appeto : poste­ secundum illa, quæ ei conveniunt, ut est rior autem (modo tamen alibi dicendo) in se Trinus, et author gratiæ. per ly vellem, sive appeterem : ac proinde, Titulus ergo dubii de prædictis appetitilicet iste possit ferri in rem impossibilem, bus. et de Deo, secundum rationes enumequia conditionate, et inefficaciter bene pos­ ! ratas considerato, intelligendus est : an ni­ sunt appeti impossibilia, ut si dicas, vellem mirum respectu ipsius, ut per essentiam, habere infinitas divitias , ri hx essent possi . et clare visibilis, vel secundum, quod est in bilrs, secus vero ille. Nam sicut res impos . se Trinus , et auctor gratiæ, vel saltim sesibilis nequit execution! mandari, ita nequ I eundum, quod est unus, et quoad prædicaappeti appetitu efficaci, et exeeutivo. ta, quæ ad rationem primæ causæ rerum naturalium I I . TRACT. II. DISP. I, DUB. V. nimralinm desiderantur, sit in creature intellecUiali secundum se sumpta, appetitus elicitus efficax, aut inefficax, qui aliquo ex modii dictis sil naturalis. Referlur duplex opinio. 73 Prima sententia negat appetitum eliatom, et efficacem ; fatetur tamen appotium saltim conditionalum, ct inefficacem, qui sit naturalis , seu necessarius quoaTl specificationem respectu Dei, ut est clare risibilis, tam ut Unus, quam ut Trinus , at­ que adeo lam ut author naturae, quam gra­ ti». Ita Vazquea Γ 2M, quæst. 5, art. 8, disp. 22 ; Pcsantius in praesenti articulo; Suarez, lib. 2 do attributis Dei, cap. 7, num. 10 et 11, et ex parte, Valentia loco citato α I’ 2’; Monlesin., P 2®, quæst. 5, art, 8, disp. 7, quæst. 3,necnon et alii ex junioribus. Probant primo. Turn ex Aug. lib. 4, contra Julian., cap. 3 et 13; deTrin., cap. 8, Lig. asserente omnes naturali instinctu velle es­ se beatos, ubi videtur loqui de beatitudine nostra in particulari, ut ex contextu constat. Tam etiam ex D. Thom, in praesenti, ubi desiderium videndi Deum per essentiam, ac proinde secundum omnia, quæ in ipso formaliter, et intrinsece sunt, appellat de­ siderium naturale, quia est necessarium quoad specificationem actus, ut ex contextu constare videtur. ms· 74 Secundo. Nam in Deo viso per essen51 fiam, ut est in se Trinus, et Unus, nulla ap­ paret ratio mali, sed summa, et omnimoda ratio bon i : ergo in eo sic secundum se sump­ to, et ut praescinditur a labore mediorum, quibus consequendus esU, nihil apparebit, ob quod possit respui : ac proinde deside­ rium videndi hoc modo illum, erit necessa­ rium quoad specificationem. Antecedens, et hæc ultima conseq. ex se constat. Prima vero etiam patet. Quiahonum, ut bonum ne­ quit odio haberi. Quare ut aliquid respuatur, oportet, ut in eo aliqua ratio mali reluceat, Confirmatur, et explicatur. Nam beatitu­ de in communi amaiur necessario necessi­ tate, quoad specificationem : ergo etiam beatitudo nostra in particulari, quæ est visio Dei, ut Trinus, et Unos. Antecedens com­ muniter recipitur a Theologis. Consequentia vero etiam constat. Nam ideo beatitudo in communi necessario amatur, quia est, et vere concipitur, ut summa perfectio nostra : ergo cum hoc etiam habeat visio Dei per L4 115 essentiam, quæ est beati tudo eminentior creatura intellectualis, ut nunc supponi­ mus, consequens erit, ut etiam necessario ametur. 75 Secunda sententia convenit cum pre­ Secandi sen­ cedent! in hoc, quod non detur in creatura tentia. intellectuali appetitus elicitus, et efficax vi­ dendi clare Doum : sed solummodo ineffi­ cax,et conditionatus : addit tamen hunc esse naturalem, seu necessarium, quoad speci­ ficationem respectu visionis clare Dei, non prout est in se Trinus, et author gratiæ, sed precise quoad rationem primæ causæ rerum naturalium, et quoad praedicata, quæ ex creaturis cognoscuntur. Iu Ferrara, 3 cont. Gent., cap. 50. < Praecipuum autem hujus sententiae fun­ Fnadidamentum desumitur ex iis, quæ ex eodem mentam. D.Thom. S. Doctore supra dub. 1 dicebamus, scili­ cet naturale, seu necessarium esse homini, aut Angelo, viso effectu, desiderare videre quidditative causam.quoad eaprædicata,quæ ad rationem causæ ut talis pertinent, et ex praedictis effectibus colliguntur; non vero, quoad alia : ergo visis effectibus Dei erit in nobis naturale, seu necessarium desiderium videndi quidditative ipsum, quoad rationem primæ causæ, precise, et formaliter sump­ tam. Consequentia non videtur indigere pro­ batione. Antecedens autem, quoad primam partem etiam constat. Tum quia, cum co­ gnitio causæ, quoad quid esi, sit complemen­ tum, et perfecta consummatio intellectus, ut cognoscentis illam ex effectibus, et tan­ tum quoad an est, consequens erit, ut ab intellectu sic cognoscente illam, non possit respui, et odio haberi : quia imperfectum necessario appetit suam plenam consumma­ tionem. Tum etiam quia in naturali, et ne­ cessario desiderio sciendi in communi, quod quævis creatura intellectualis habet, nihil aliud magis connaturaliter claudi videtur, quam desiderium videndi causam viso effec­ tu, et ita utrumque desiderium erit neces­ sarium. Quoad posteriorem vero, etiam liquet idem antecedens. Nam cum hoc de­ siderium excitetur ex cognitioneeffectus, ut talis, tantum erit respectu causæ, ut causæ formaliter sumptæ, ac proinde, non quoad praedicata, quæ alias materialiter in ea inve­ niuntur. 76 Nec satis erit si dixeris, visionem Solatia. Dei, prout est in se prima causa, non esse separabilem a visione ipsius, ut est Trinus, et ut est author gratiæ : unde si semel non potest naturaliter appeti secundum hanc posteriorem rationem, neque etiam poterit til * I Hi > ' '.L· :» ? i i '‘ £ fit ; L·* .* ■ DE VISIONE DEI. Fecundum illam priorem : sicut si semel I bono, posset prorumpere in hunc actam, nequit consequi secundum unam rationem, scilicet vellem illud consequi, ita proposa nec poterit secundum aliam. visione clara Dei sub ratione cujusdammul· Ibwt* Nam contra hoc est. intellectum in via nu boni, poterit voluntas eodem modo «ta Mtar· posse naturaliter apprehendere Deum, ut appetere: quia etsi tunc res appetita ewe authorem naturæ non apprehenso illo, ut materialiter supematuralis, non tamen ntio author* grati® : ergo voluntas poterit desi­ appetendi. Nam hæc, ut jam innuimus,es­ derare appetitu elicito, videre Deum per es­ set naturalis, quod idem cum proportion sentiam secundum priorem rationem, non de appetitu elicito, suo modo absoluto, et desiderando intuitum ejus secundum poste­ inefficaci ejusdem visionis Dei, quique ij riorem : ergo tale desiderium erit naturale, conditionatum quodammodo reducitur, ut seu necessarium, quoad specificationem res­ alibi Deo dante explicabimus, dicendum est. pectu intellectus, ut cognoscentis illum ex Nam, saltim semel supposita divina reveheffectibus. Hæc ultima consequentia patet tione circa possibilitatem illius, posset φΰ ex modo dicto, prima vero, et antecedens sub ratione cujusdam magni boni illam præex se constare videntur. dicto appetitu appetere. ConfirConfirmatur. Nam ad hoc, quod creatura 78 Dicendum est secundo, in creatura DaL intellectualis desideret naturaliter appetitu intellectuali non vidente Deum per essen- » elicito beatitudinem in communi, et non in tiam, et secundum se sumpta, v. g., in ho­ mine, non esse appetitum elicitum, etiam particulari, quatenus consistit in visione clara Dei prout est in se, sufficit, quod hæc conditionatum prædictæ visionis, qui sil duo sint separabilia per nostros conceptus : necessarius, quoad specificationem. Ita Ca­ ergo, ut eodem appetitu naturali, seu ne­ jet. , 1 part., quæst. 82. art. 1; Conrad., IT, cessario quoad specificationem desideret vi­ quæst. lü, art. 2; Nazar, in present! ; Mar­ sionem Dei per essentiam, ut est author tinez, 12. quæst. 3. art. 8, dub. 2; Alvarez. naturæ, non vero visionem ipsius, ut au1‘ 2*, disp. 27, dicens hanc esso commu­ thoris gratiæ, satis erit, quod sint eodem nem Thomisiaruin sententiam, et eam modo separabiles prædictæ visiones. tenet Durand, in 4, dist. 49, quæst. 8, et 5 ni. Decisio dubii ex mente D. Thom. Prima ciusik Probatur iq?an. Ori part. 77 Nihilominus dicendum est primo, non Posse dari viribus naturæ ullum appe­ titum elicitum, et efiicacem respecta visio­ nis claræ Dei, prout est in se, sive, ut est Trinus, et Unus, et author gratae, sive, ut est Unus tantum. et author naturæ, ac quoad ea praedicata, quæ alias ex effectibus naturalibus de illo cognoscuntur, bene ta- ! men appetitum inefficacem. Ita D. Thom. locis citatis. Et quidem, quoad primam partem, scilicet quoad appetitum efficacem constat ex dictis. Quoniam appetitus iste est exeeutivus, et applicati vus mediorum, viribus au­ tem naturæ nequeunt exequi media neces­ saria ad hanc visionem, ut fides docet, et ratio suadet : quandoquidem sunt quoad substantiam supernatura ia. Quoad secund un vero partem, nimirum Quoad possibilitatem appetitus conditional!, et inefficacis, etiam patet. Nam cum appe­ titus iste sit adeo imperfectus, nihil obest quominus possit per vires naturæ haberi. Unde sicut proposito voluntati alio magno Et sane videtur aperte ex dictis dubio præcedenti deduci. Nam appetitus eliciens, et naturalis, seu necessarias quoad specifi­ cationem indicat esse in illa natura appeti­ tum innatum per modum inclinationis, et ponderis : quia cum appetitas elicitus non sit naturalis, et necessarius, quoad specifi­ cationem ex aliquo principio extrinseco, quandoquidem ex hac jarte potius esset violentus, consequens est, ut esset na­ turalis , et necessarius ex ipsa inclina­ tione naturali voluntatis, quæ cum deter­ minatione ad unum naturaliter propendit in illud objectum. 79 Deinde probatur primo ex D. Thom., p*. quæst. 22, de verit., art. 7, ubi de homine loquens, sic inquit : Quando ergo ex propria ratione adjutus divina gratia apprehendit aliquod speciale bonum, ut suam be/Uitudinem, in quo vere sua beatiludo consistit, tunc meretur. non ex hoc, quod appetit beatiludinem. quam naturaliter appetii ; sed ex hoc. quod appetit hoc specwle, quod non naturaliter appetit, ut visionem Dei, in quo tamen secundum rri veritatem sua beatiludo con· sisht. Ei in 4, dist. 49, quæst. I, ari. 3, I ubi ut redderet rationem, ob quam licet diI vina visio git ipsa beatitude, non tamen se­ quitur, 4< TRACT. II, DISP. I, DUB. V. quitur» quod quicumque appetit beatitudium, appetat divinam visionem, addidit ; (hiH fatifwfo in quantum hujusmodi impor­ ts! pff it objectum voluntatis, non autem iirina visio. Ex quibus verbis, sequens et efficax for­ matur ratio, supponendo tamen objectum per se voluntatis, esso idem, ac objectum liequalum ; quia inadæquatum comparatur reo modo cum illa per modum objecti per ireidens. Unde satis probabile est, quod etiim si talo objectum destrueretur, aut implicmn, non tamen ob id natura voluntatis periret ; secus tamen si objectum adæquatem voluntatis implicaret. Vel saltim est omnino certum, quod destructo prædicto objecto mad vquato non periret per se pri­ mo natura voluntatis, sed solum per se se­ cundo mutaretur, quatenus eo ipso objec­ tem adæquatum variaretur, quippe non □dedens ea omnia, quæ antea includebat : dita objectum inadæquatum suo modo per accidens comparatur cum voluntate quate­ nus non confertur cum ea per modum objecti per se primi ; ac proinde nec per modum objecti omnino per se illius. 8Û Hinc ergo sic arguitur. Voluntas necessitalur, quoad specificationem a suo ob­ jecto per se inspecto, seu adæquato, et non ah alio : sed visio clara Dei, seu Deus, ut dare visibilis, non est objectum per se, seu adæquatum voluntatis in via : ergo non po­ test ab illo necessitari. Consequens est aperta. Minor etiam videtur ex se constare : quandoquidem voluntas in via appetit plura dia præter beatitudinem in particulari, et quæ ad illam non ordinantur, imo ei oppo­ nuntur. Major autem quoad 1 part, satis liquet. Quoniam quaevis potentia ex natura sua est determinata ad tendendum in suum objec­ tum adæquatum, quia ab illo sumit totam num essentiam, et specificationem. Quoad Î vero sic ostenditur. Tum, quia sicut ob­ jectam inadæquatum, hoc ipso, quod tale, non adæquat totam vim, et facultatem po­ tentiæ. ita non’est necesse, ut hoc ipso, qaod voluntas velit prorumpere in actum, debeat versari circa illud prosequendo ipS.» •4 · DE VISIONS DEI 118 voluntatem, imo ex parte luminis» quo cog­ nitor, i’v. g., fidei, repræsentetur firmis­ sime, ut tale, nihilominus quandiu non co­ gnoscitur evidenter, et prout est in se, sed obscure, tunc licet non ex parte luminis, vel objecti, bene tamen ex parte subjecti potest compati quasi suspicio, aut aliqualis dubitatio de bonitate adeo perfecta, et adæquante talis objecti : et ita potest quis ha­ bere fidem mysteriorum a Deo revelatorum, et pati qaamplurimas tentationes circa illa. Unde cum repntsentatione illa in evidenti, quantumvis certa, et omnino firma, compa­ titur, ul subjectum non quidem in actu si­ gnato, sed in actu exercito tendat ad illud bonum, ac si esset bonum non certo, et stabiliter omnimode perfectum, et adæquans voluntatem, sed sub aliqua ratione mali quodammodo propositum : ac proinde non manet voluntas nécessita ta. quoad spe­ cificationem ad illud amplectendum, seu proloquendum. quamdiu objectum illud evidenter, et in se non cognoscitur, ut in praesenti contingit. § IVOccurritur fundnmtntu utrimque lententi*. A4 84 Solum ergo superest fundamentis niora^éx ulriusque sen ten satisfacere. Et in priAog. mis ad testimonium August, pro priori ad­ ductum respondetur, verba illa intelligenda esse de bealitudme in communi : obiter enim tangit propositionem illam ibidem re­ latam. et lumine naturæ notam, quamvis multa in eodem capite de visione Dei per essentiam doceat. Ad Ad testimonium vero ex D. Thom. adJ2?® ductum respondetur, desiderium illud viU.TCOm. J Ji r\ . . dendi Deum, ortum ex visione niTectuum naturalium ipsius, solum esse inefficax, et conditionaturn : vocari tamen a S. Doctore naturale, seu necessarium, quoad specifica­ tionem, non quia simpliciter sit tale, atque adeo semper habeat necessitatem prædictam, sicut eam habet desiderium beaiitudinis in communi, sed quia est naturale, seu necessarium, ut in pluribus. Non secus proporlione^tamen servata, ac appetitus vi­ ta», scientias, integritatis corporis, et simi­ lium. qui non est appetitus naturalis, et necessarius, ui semper, sed, ut frequenter, ut docent D. Thom. et Cajet., Γ 2°, qrurst. 10, art. 1, et alibi sæpe. Ex quo etiarn obiter inteUigetur con­ gruentia ibidem ab Angelico Doctore adduc­ I _______ ._____. . ta ad probandum ex hoc desiderio videndi Deum, possibilitatem talis visionis : quia ex desiderio licet inefficaci, necessario umen necessitate pr.edicta, aliqualiter colli­ gitur possibilitas rei desiderata?. Ad rationem, et confirmationem pro eadem sententia adductam patet ex «elis. 85 Ad testimonium vero pro secundi sententia constat etiam ex iis, quæ modo di- 2'. ximus. Ad rationem vero respondetur, non convincere esso ullo modo in creatun intellectuali appetitum elicitum, et efficacem ad visionem claram Dei, prout est prima causa, quia quantumvis ratio hæcpræwndatur ab alia, semper est supematurnlis se­ cundum substantiam (ut ostensum est} pro­ bare tamen posse, esse in ea appetitum elicitum, et inefficacem, qui sit naturalis, | seu necessarius secundum quid, ul modo asserebamus ; non vero naturalis, seu ne1 cessarius simpliciter, Quia licet prædicu visio sit consummatio alterius cognitionis ex effectibus desumptæ, non tamen est ob­ jectum adæquatmn voluntatis : et ita nequii illam simpliciter, quoad specificationem necessitare ; ut jam explicuimus. Per quæ patet ad omnia, quæ in illa ratione adducun­ tur, quatenus contra nos pugnare possunt. ARTICULUS Π. Utrum essentia Dei ab intellectu creato per aliquam similitudinem videatur? 1 Ad secundam sic pruéditar. Videtor, qaol essatb Dei ab intellecta ere*!*) per ahqoam Mmilitudiuee Ur : dicitur enim 1 Joan. 3 : raw C77·rarrU. «xei/ea fi rneer, et rtdehmut rcua reili ft!. 2 Prrterca AugisL dirai J de ThuiUL : CaiDcxa» ;mw, fi i a/tfM niathrajy bft xe «οΛύ. 3 Præterei. intellectas ia acta est inlelHfihile in xb: neat sensas ia acta es-l sensibile ia acto: hocauieaina est nisi in quantum faforuialur sensos «imiliiodiae r« ••eniibilis, et intrUectns similitudine ret intdkcLe : erp si Deos ab intdfecta creato videtor in acta, apnrtct, per aliquam similitudinem videatur. HS Sed contra e»lt quod dicit August. 15 de TnniL qad cum Apostolos dicit, Γι<γ»μ nunc pe* rpeciite*, H it ivan virtutis, el qtup esM res ibi, opnrterec v»lentem, ab illa re, el virtutem visiram babvre, i et formam, per quam videret. Manifestam est antea, TRACT. LI, DISP. U, DUB. I. Dm riot nlhor inldleeth» virtutis, ct ah intelleetu t&riHirsi, rican ipM inlrUcrüu virtus crralup- non wi On fttra'ii. rvtinquilQn ijuad >il aliqoa jurliripata ipMis, qoi rri primus intcllrdus. Unde, cl iridlretsalis crralurr luincu quoihhui intcllicibile tasxr, quii j prion lure derivatum. me hoc inlellitfaurfeurttU* tutanli. she de aliqua pcrfcrUonc >upcradta *nU*, iriilorir. Rrqairit'ir ergo ad viikudtuu Deum a- ;xi Od similitudo ex Mrte vim ία* ûateflii®, qua scilicet bta&ctu sit efficax ad videndum Deum. Sol ci parte itiiw. çuù Mtc»sccat aliquo inudo uniri videnti, per u J4 MfiUltlediorm erratam Dei esxcntia videri potent. Pritt) quHce, quü nett dicit Dionis., I cap, de divin. Mût., per riadliladinct inf· noris ordinis rerum ri allo nJ* saperiûra possunt cognosci : sicut per speciem rorpotest evgnosri essentia rei Incorpores. Multo «oar Mint* per ipecicui erratam quaincumque potest cs~ Dei rideri. S«uib, quia essentia Dei est ipsum esse ejus, ut κ;α odauttm est. qaod nulli formæ creabu competere p.vM. Ν’» potest igitur aliqua forma creaU esse simili* trD rtjn>efltaoi videnti Dei «.-enliani. Terti·), «aia dirina essentia est aliquod ineircanseriptom, se sapererninenter quidquid potest signifleari, iri iatdhgi ab intellectu creato : ct boc nullo modo |>er iqua sfeciem erratam repnrsrntari potest : quia omnis ftnu rreiiaest determinata secundum aliquam rationem, rrisçieitût. ici virtutis, vel ipsius fesse, vd alicujus Mjomdi. Unde dicere Deum per similitudinem videri, tsttare diiinam essentiam non videri, quod esset erroBSB. Dicttstan crp, qnod ad videndum Dei essentiam reqtriitr aliqua similitudo ex parte risit® polcntix», scilicet lesa divine glori £ confortans intellectura ad videndum htS. Decs, dc quo dicitur in Psalm : In lumine tu<> ridrbimu* hari no autem per aliqoam similitudinem creatam Dei curttû rideri potest, qux ipsam divinam essentiam reja^stri nt in m? esL Ad primam ergo dicendam, quod aathoritas illa loquitur taüitadine, quæ est per participationem luminis glorie. A4 senmdwn dicendum, quod Augustin, ibi loquitur de e-pitioie Dei. qor habetur in via. Ad tertiam dicendam, quod divina essentia est ipsum Π5Λ Unde sicut alix· formæ intelligibiles, quæ non sunt ran esse, uniuntor intellectui secundum aliquod esse, çwÊformant ipsum intellectum, cl faciunt ipsum in actu, û diviaa essentia unitur intellectui creato, ut intellectum ia KU perse ipsam faciens intellectum in actu. Prima conclusio. Ad videndum Deum requi­ ritur aliqua similitudo ex parte potentia?. Secunda conclusio. Impossibile est aliquam similitudinem ex parte rei visœ, et creatam eoaairrere ad visionem claram Dei per essenthm. DISPUTATIO II. bt lipulitudine, seu specie requisita visionem claram Dei. ad Quia visio per assimilationem (modo ta­ men infra explicando) fit, ideo postquam D. Thom. ari. pra ced. ostendit posse intel­ lectum creatum videre Deum, statim agit de similitudine, per quam illum visurus est. Et licet ad prædictam visionem deside­ retur, tam similitudo ex parte potentiae, scilicet lumen gloriæ, quam similitudo ex parte objecti ; nihilominus quia de priori si­ militudine magis ex professo agit Angelicus Doctor, art. 4 sequenti, ideo in hac dispu­ tatione præcipue de posteriori sermonem U9 instituemus : quamvis etiam nonnihil de priori illa attingemus, ut mentem D. Thom. quoad ea, quæ in hoc articulo docet, ape­ riamus. DUBIUM I. An juxta mentem D. Thom. sit admittenda aliqua similitudo creata in ordine ad vi­ sionem claram Dei eliciendam. i Cuncta, quæ in sequentibus de simili­ tudine requisita ad visionem claram Dei dicenda sunt, pendent ex intelligentia men­ tis D. Thom. circa eam : et ideo primo lo­ co de Sancti Doctoris mente dubitamus, ut ita radicitus, et melius tota hæc difficultas expediatur. Ut atuem titulus dubii plenius capiatur, Ani ma dAng. notandum est, nos hic non loqui de simili­ DocL tudine, quæ generali quadam ratione dici­ tur talis, scilicet per modum effectus, quatenus generale est cuivis effectui repræsentare suam causam. Quia certum est apud Theologos requiri ad visionem Dei, tam lumen intellectuale nostri intellectus (modo tamen supra insinuato) quam lumen gloriæ, et utrumque produci a Deo, esseque similitudinem ipsius eo modo, quo quivis effectus repnesenlat causam secun­ dum rationem causæ formaliter sumptam, ut hic etiam D. Thom. in 1 conclusione docet. Quare tantum loquimur de similitu­ dine représentante objectum , ut objectum est. Quia vero similitudo hæc poterat esse triplex, nimirum impressa, seu species intelligibilis, et expressa, seu verbum mentis, ac tandem objectiva per modum objecti, quod distincti a verbo, scilicet aliquod aliud objectum cognitum , per quod intellectus manuducatur in ordine ad cognitionem Dei per essentiam : ideo titulus dubii de omni­ bus his similitudinibus inquirit, an aliqua ex illis, creata tamen, sit juxta doctrinam Angelici Doctoris concedenda T 1L - Γ3 Proponitur duplex sententia. 2 Prima sententia asserit, Doctorem An­ gelicum admittere speciem impressam, et creatam ad claram Dei visionem, et hanc esse lumen gloriæ ; negare vero similitudi­ nem expressam, et etiam objectivam. Ita Vazquez in præsenti disp. 39, cap. !. Prima sen­ tentia» 120 DE VISIONE DEI. Probatur primo, quoad priorem ejus Primi pro* pari. Nam S. Doctor in praesenti art. ex­ bitar D.Tbota. presse inquit, quod ad videndum Dei es­ sentiam requiritur aliqua similitudo ex parte visivæ potentiæ, scilicet lumen divinæ’gloriæ, confortans intellectum ad viden­ dum Deum; orgo tale lumen erit species intelligibilis. Patet consequentia. Nam lioc ipso, quod sit similitudo Dei, reddens intel· lectum efficacem in ordino ad claram visio­ nem, habet fœcundare, et determinare eum in online ad illam : hæc autem requirun­ tur. et sufficiunt ad rationem speciei intelligibilis : ergo. etc. 3 Confirmari potest !, ex eodem S. Doc­ 1 Cnnfirn. S. Doct. tore quodlib. 7, art. 1, ubi sic asserit : Ipsa essentia divina totaliter lux in (elligibilis «t. Unde lumen glori* ab ea in intellectum descendens facit hoc respectu divin* cssenti* in intellectu, quod facit respectu aliorum in· tclligibilium, qu* non sunt lux tantum spe· cies rei intellect* simul, et lumen. Sicut si lux sensibilis per se existent, ad ejus visio­ nem sufficeret lumen oculum perficiens sine aliqua similitudine. Swasdi. Confirmatur ex eodem articulo in solu­ S.Thua. tione ad secundum. Nam cum Sanctus Doctor sibi objecisset, non posse intellec- i tum creatum videre immediate Deum , sed I per aliquam similitudinem , ex eo, quod essentia divina non potest per se ipsam in­ formaro intellectum, ut faciat ipsum in actu, respondet : Dicendum, quod intellectus creatus fit actu od videndum divinam essen­ tiam per lumen gloria, el hoc sufficit. \ Deinde, quoad ultimam partem, scilicet quoad utramque similitudinem expressam, et objectivam. sic ostenditur. Nam D. Thom. in hoc art. expresse negat similitu- | di nem, quæ se teneat ex parte rei visae, ut ex contextu constat : at utraque ex his si­ Ultima militudinibus est similitudo tenens se ex pars «ale­ parte rei visæ : ergo utraque ab eo nega­ tur. Primum tur.- Min. patet. Nam sicut similitudo ex faadi- parte potentiæ, tantum videtur, ut quo, mentam. non secus, ac ipsa potentia, ita similitudo ex parte rei visæ debet videri, ut quod, si­ cut ipsa res visa, et simul esse ratio viden­ di objectum : at hpc habet tam similitudo objectiva, ut ex se constat, quam similitu­ do expressa in via D. Thom. appellantis il­ lam 4 cont. Gent., cap. 11, intentionem intellectam, et simul rationem videndi : ergo, etc. Confirmatur. Quia rationes a D. Thom. in CoaBrmalio. præsenti articulo factæ hoc aperte probant. S.Tbotn. Quoniam certum est non posse unum quid- i 1 dilative, el prout est in se videri in alio prius viso, tamquam in medio, si in illo non sit tota entitas, et ratio alterius. per speciem expressam, et creatam, aut per aliud quodeumquo objectum prius vi­ sum nequit Deus, prout est in so videri : quia utrumque est inferioris ordinis, et ra­ tionis, quam Deus ipse. 5 Tandem. Quia D. Thom. in argumento, sed contra eam rejicit similitudinem ad αν visionem -Dei, quæ reddit cognitionem a-nigmaticam : at videre Deum per simill· ludinem prius cognitam reddit cognitionem ænigmaücam, non vero videre illum per simüitudinem, quæ-tantum concurrat, u: quo, et per modum speciei intelligibifis : ergo. etc. Minor, quoad ultimam prt. ex se liquet. Quoad 1 vero etiam patet. Quia tol­ lit ab ea, quod sit visio immediata Dei, et ita erit visio per aliquid creatum, tam­ quam per speculum, et ænigma, quippe, quod deficienter, et consequenter obscure divinam perfectionem représentai. G Secunda sententia asserit. Angelicum Doctorem negare similitudinem impressam, et objectivam ; secus vero expressam, seu verbum. 1 ta Ferr., Iconi. G em., cap. 53 pani­ que esse probabilem in via D. Thom. do­ cent Sylvester in constato quæst. 12,art. 2; Canadensis, 1 part., quæst 27, art. 1, disp. 5; Ledesma, de perfectione Dei, quæst. 8, art. G, conclusione 1 ; Capreol. in 1, disc. 27, quæst. 2, art. 2 et 3, et in 4, disL 49, quæst. 5, ubi ait S. Doctorem magis in banc partem inclinare, quod etiam affirmat Hence., 1 part, tractatu 4, disp. 42, cap. 5, num. 33. Sententia hæc quoad 1 part, palebit ci : Wk·-.' statim dicendis. Quoad secundam vero pro­ batur. Quia Angelicus Doct. infra quæst. 27, trito art. 1, sic inquit : Quie unique intclligii es hoc ipso, quod intclligii procedit aliquid intra ipsum, quod est conceptio rci in te Ilee (x. ex vi intellectus proveniens , et ex ejus notitia procedens : quam quidem conceptionem cor significat, ct dicitur verbum cordis. Idem docet quæst. 9 de potentia, art. 5 et 4, cont. Gent., cap. 11, et quæst. 4 de verit., art. 2, ubi generaliter docet in omni intellectione produci verbum. 7 Tandem bo·' ipsum probat Herice. $«*· Quia omni altori cognitioni etiam illi, qui Angelus suam substantiam intuetur, conce­ dit D. Thomas esse vitalem productionem I similitudinis expressæ, et verbi, ut constat I ex 4 contra Gent., cap. 11,et rationem reddit, I quia in Angelis non est idem esse, ac intd· ligere : TRACT. 11, DISP. 11, DUB. : ergo, cum in boatis non sit idem tat ipsorum! et videre Deum, fiet indo, ut per visionem bealiticam eorum producatur verbam. Nec satisfacit discrimen, quod recentiotes Thomistm inter Angelum , et Deum constituunt, ex eo, quod Deus est actus pu· ras insupremo gradu immatorialitatis, et in· tdleclualilaths, non vero Angelus. Nam centra hoc est. Tum quod substantia Ange­ li e$t in eodem gradu immaterialitatis, et intellectualitatis comparatione intuitionis rai. in quo est saltim proportionate Deus comparatione visionis creatæ : ergo sicut An«lus ad sui visionem indiget specie expressa producta, ita Deus ad hoc, ut vi­ sionem creatam terminet. Tum etiam; quia wn explicant quid conferat gradus immaleialiUtis supremæ, quam divina essentia bibet. ad hoc, ut per visionem ejus non producatur verbum. Aperitur mens Angelici Doctoris. 8 Dicendum tamen est primo , triplicem * hanc similitudinem creatam, scilicet impressam, expressam, et objectivam negari tD.Thom. Ita Cajet., Bannez, Nazar., Don­ niez, Zumel in præsenti, qui ait quamplurmos ex discipulis D. Thom. hoc ipsum Mfltire; Navarrete in præsenti controver. 14; Ripa in hoc art. et quæst. 27, art. 1, αρ.2; Alvarez 3part., disput. 13, notabili 3 etdijp. 61, num. 10; Jabellus in præsenti; Soncin. in epito. ad Capreol. in 1 distinct. K, quæst. 2, et pluresalii ex recentioribus ùôpulis S. Doctoris, et tandem Ledesma !<■ perfectione Dei quæst. 8, art. 5 et G, et lopens de specie expressa, ait sententiam ^intern illam, esso communiorem inter Thomistes, quamvis ibidem , ut jam innuiEi3,âddat, sententiam admittentem præuicum speciem expressam, esse valde pro­ babilem in via D. Thomæ. -□ 9 Probatur primo. Nam D. Thomas gezeraliter docet in secunda conclusione arti­ culi nullam dari similitudinem ex parte rei visæ in online ad claram Dei visionem : at canes hæ similitudines tenent se ex part, rei visæ : ergo omnes ab illo rejiciuntur. I Minor patet. Quia omnes ordinantur ad npplendum eum concursum, qui ex parte obecti praestandus erat : ergo omnes se teneat ex parte ejus, et ut gerentia vices ilLus. 121 10 Nec refert id, quod ait Vazquez, sci­ Vuqtiei. Pnrclalicet speciem impressam tenere se ex parte ditar. potentiæ, ex eo, quod ei inest, illamque de­ terminat. Non itaque hoc refert. Quoniam ex inhæsione speciei impressio in potentia, male infertur non tenere se ex parte rei visæ ; quandoquidem species expressa mhæret potentiæ, estque proles ipsius, et ni­ hilominus tenet se ex parte rei visæ, quia ordinatur ad supplendum, seu præstandum eum concursum, qui ex parte objecti exhi­ bendus erat. Et similiter, quod species im­ pressa determinet intellectum ad visionem, non indicat eam ex parte objecti non se te­ nere. Quoniam proprium est objecti deter­ minare potentiam ad sui cognitionem : ac proinde potentia non erit ex omni parte completa, et determinata ad visionem Dei, usque dum determinetur per ipsum Deum , ut habet rationem objecti. Quia non con­ currit, nisi ut determinata, tam ex parte sui, quam ex parte objecti, imo nisi, ut aliquo modo transit in ipsum objectum, et est idem cum illo, ut infra dicemus. Unde quia objectum, ut objectum, determinat per speciem intelligibilem, ideo ipsa , ut deter­ minat tenet se ex parte ejusdem objecti. Confirmatur primo. Quoniam omnes ra­ l.Confir. tiones, quibus S. Doctor probat non posse D.Tbom. dari similitudinem creatam ex parte rei vi­ sæ in online ad claram Dei visionem non solum probant similitudinem illam non pos­ se esse objectivam, ut ex se constat, verum etiam neque impressam, aut expressam, ut patebit ex infra dicendis, dum rationes has expenderimus. Unde immediate post eas generaliter concludit, quod dicere Deum per similitudinem creatam videri, est dicere divi­ nam essentiam non videri. Confirmatur secundo. Nam de veritato, Secandiquæst. 8, art. 1, omnem similitudinem ex parte objecti excludit dicens : Nulla simili­ tudo divinæ essentiæ potest habere aliquam convenientiam cum essentia divina, nisi ana­ logice tantum, el ideo cognitio, quæ esset per talem similitudinem non esset ipsius Dei per essentiam, sed multo imperfectior , quam si cognosceretur substantia per similitudinem accidentis. 11 Secundo probatur assertio. Nam idem Secun­ dum S. Doctor in 4, dist. 49, quæst. 2, art. 1 fundi ad 15, sic ait : Medium in visione corporali, mentum. Ang. el intellectuali invenitur triplex. Primum est Doc. medium (sub quo) ut lumen. Secundum, me­ dium (quo) ct hoc est forma visibilis, qua de­ terminatur potentia ad speciale objectum, si­ cut per formam lapidis ad cognoscendum i v J •j. »’1 5·! ·· ’ k d J 'H. * ii* Φ* •hi r Ii- L ÎW DE VISIONE DEI. Duplex solatio ex Vuqca. Impagnilar primi S.Thom. •1^ fl Il lapidem. Tertium est medium (in quo} vide­ tur, ft hoc at, per cujus inspectionem duci­ tur visus in aliam rem, sicut inspiciendo specut tum ducitur in imaginatum : in visions igihir potrix non erit tertium, nec secundum me­ dium, sed erit tantum primum. Ubi, ut vi­ des, negat S. Doctor in ordine ad visionem claram Dei tam medium in quo, nempe si­ militudinem objectivam, et cognitam, ut quod, et medium, quo, nimirum formais visibilem, qua determinatur potentia ad speciale objectum : ac proinde negat simi­ litudinem, tam impressam, quam expres­ sam. Nam per utramque determinatur intellectus ad speciale objectum : per impressam quidem tanquam per id , per qnod objectum movet potentiam : per ex­ pressam vero, ut per id, per quod idem objectum constituitur in ratione objecti ac­ tu terminantis intellectionem, ut ex infra dicendis constabit. 12 Nec enervat vim hujus testimonii du­ plex soîutio, quam Vazquez adhibet. Pri­ ma est, D. Tbomam retractasse hanc sententiam in hac 1 pari, et alibi. Secanda vero, S. Doctorem dum negat secundum, et tertium medium, tantum loqui de specie expressa, et similitudine objectiva. Nam contra primam obstat. Angelicum Praeceptorem numquam expressis verbis alibi docuisse dari speciem impressam in ordine ad claram Dei visionem ; imo per­ petuum fuisse, tum in neganda omni simi­ litudine creata ex parte rei vis® se tenente, tum etiam in concedendo Deum se habere per modum speciei in ordine ad ipsius vi­ sionem : ergo non est cur censeatur alibi retractasse sententiam, quam in prædicto testimonio docuerat. Patet consequentia. Quia ad i l desiderabatur, ut adeo expressis verbis oppositum alibi doceret, quod nul­ lam posset probabilem interpretationem pa­ ti. Quare, cum non solum id non fecerit, verum hoc ipsum alibi generaliter docuerit, non est cur censeatur sententiam retrac­ tasse. 13 Accedit, quod si ea, quæ in hoc loco ex 4 Sententiarum docet, syncere, et ut debent, inlelligantur, potius suut explica­ tio eorum, quæ in summa Theologiæ. et in quæaionibus disputatis postea asseruit : quandoquidem enumerat omnes similitudi­ nes ex parte objecti se tenentes, quæ ad vi­ sionem Dei concurrere posse videbantur, et eas ad prædictam visionem concursum præstare negat : cum tamen in omnibus fere aliis locis ad tantum generaliter, et non semper prædictas similitudines enume­ rando, docuerit. | M Et similiter contra secundam solutionem obstat. Tum, quod Divus Thom. dum ne­ gat concurrero ad visionem Dei secundum medium , scilicet formam visibilem, loqui­ tur de ea forma, quæ determinat potanfm in ordine ad visionem. Quare cum specie impressa, et expressa sic determinent il­ lam, consequens est, ut utraque a Santto Doctore negetur. Tum etiam : quia jam se­ cundum medium ex rejectis his a D. Thom, confunderetur cum tertio, quandotjuidem secundum concurreret etiam , ul medium. quod. ac proinde coincideret cum tertio. Nam in opinione quam Vazquez D. Thom. ascribit, species expressa influit per mo­ dum medii, quod, ducentis in cognitionem C i ua 14 Neque est ullius momenti evasio, : . quam adhibet hic author , scilicet specient expressam per modum medii, ut quod codcurrere, sed interni ; secus vero tertium medium Non itaque hoc est alicujus mo­ menti. Quia S. Doctor, ut ex contextu constat, tantum intendit distinguere h« Lria media penes hoc, quod est esse me­ dium sub quo, et quo, ac tandem, ut quod. Quare quod duo posteriora media maneant, vel non maneant intra intellectum. est quid materiale ad discrimen intentum. Un­ de quando Angelus Deum abstractive cog­ noscit per suam essentiam Angelicam, tam­ quam per rem cognitam, tunc invenitur ibidem triplex hoc medium, et nihilominus omnia illa intra Angelum manent : er­ go. etc. 15 Tertio probatur principaliter assertio. Nam D. Thom. in hoc articulo negat om­ nem similitudinem creatam in ordine ad visionem Dei pnoter lumen gloriæ : at lu­ men non est aliqua ex similitudinibus dic­ tis : ergo omnes illas negat. Major videtur constare ex textu. Minor vero, quoad simi­ litudinem expressam, et objectivam, est adeo communis inter Theologos, ut a ne­ mine negetur. Quoad similitudinem impres­ sam, sic ostenditur. Quia similitudo impres­ sa est fornalis similitudo objecti, ut constat ex iis, quæ docet D. Thom. in hac 1 part., quæst.85, an. 2, lumen autem glo­ riæ solum représentai Deum virtualiter, ct generali quadam ratione, scilicet per mo­ dum effectus, el ideo S. Doctor æquiparal repræsentationem , et similitudinem ejus cum Deu, similitudini luminis naturæ cum ipso ; quod quidem lumen , ut constat hoc ί TRACT. II. DISP. II. DUB. I. 123 hw tentum modo ose Fimilitudo Dei. 16 Continuatur. Quia ut D. Thorn, in I prwnti, el artic. 5. docet, lumen gloriu» babel rationem virtuti» operati væ ex |»urte potentiæ. Undo inquit, quod est necessa­ rium ad huc. quod intellectus fiat potens ad intelligendum per modum, quo potentia fit potenlior ad operandum per habitum ; sicut etiam lumen corporale necessarium est in nsu exteriori, in quantum facit medium traaqarens in actu, ut possit moveri α co­ lor» : ergo tale lumen nequit habere ratio­ win speciei intelligibilis in online ad da­ mn Dei visionem : ergo neque rationem similitudinis expressæ, aut objective. Hæc ultimi consequentia satis quoad præsens constat. Prima vero etiam patet. Quia spe­ cies intelligibilis præsupponit virtutem in- I telligendi ox parte potentiæ requisitam , et 1 dispositionem necessariam ad hoc, ut pos­ cit immutari ab objecto. Nam unio speciei intelligibilis cum intellectu formaliter sumpta, fit non in esse entitativo, sed in tuf intelligibili ; intelligibiliter autem non potest objectum uniri nisi potentiæ disposi­ ti id talem unionem, et habenti virtutem idinlelligendum. Unde species intelligibilis in esse speciei formaliter, non unitur i \Kl do, sed in esse entitativo , quia ex pute sua non habet vim ad intelligen* dum. Accedit, quod, ut D. Thom. ibidem do“ eet. lumen gloriæ non utcumque dat virtu­ tem potentiæ, sed elevando illam ad claram Dei visionem : et ita nequit habere ratioKm speciei intelligibilis , quia hæc non dmt potentiam ad intelligendum : quandoquidem, ut modo dicebamus , supponit μ parte potentiæ omnem virtutem requisi­ tion ev parte ipsius in ordine ad recipiendim talem speciem , et ad intelligendum m cum illa. na Π Dicendum est secundo , quod licet ζζ D.Tbom. 1res illas similitudines negaverit, jrecipue tamen similitudinem, seu speciem impressam rejecit. Ita quamplures ex dis­ cipulis D. Thomæ. ut refert Gonzalez in [«senti. Probatur assertio. Nam Angeli1ξ· Doctor eam similitudinem, seu unionem iki potentia» cum re visa præcipue rejecit, quæ tiva in speculo relucente, potest objectum oculo corporeo videri, sicut etiam sino spe­ cie expressa. Nam sensus externi non for­ mant verbum, seu expressam speciem, ut docet I). Thom. quodlib. 5 art. 9. ad 2. his verbis : Non autem ipse sensus exterior for­ mal sibi aliquam formam sensibilem : hoc autem facit vis imaginaliva : cujus formæ quodammodo simile est verbum intellectus. Unde ob hanc etiam causam S. Doctor loco citato ex i. Sententiarum non dixit in omni visione corporali , et intellectuali inveniri triplex illud medium, sed solum in visione corporali, et intellectuali illud inveniri. Nec asseruit omnia illa media desiderari ad quamlibet visionem, sed tantum voluit posse in visione corporali, id est, sensibili alicujus sensus, necnon et pluribus intellec­ tionibus reperirL 18 Antecedens vero præcipui, et primi enthymematis etiam constat. Nam ut S. Doct. ostenderet id, quod præcipue inten­ debat, assumit hoc principium universale, scilicet, ad omnem visionem, etiam oculi corporei requiri , tum virtutem visivam. tum etiam unionem visus cum re visa : et applicans generalem hanc doctrinam ad præsens, inquit, ex his duobus requiri ad claram Dei visionem primum illud , sci­ licet virtutem visivam, ac proinde lumen gloriæ , quod intellectum confortat ; non vero desiderari similitudinem aliquam crea­ tam, per quam fiat unio rei visu* cum visu : ergo præcipue loquebatur de similitudine, seu unione illa, quæ generaliter requiri­ tur ad omnem visionem etiam oculi corpo­ rei. Ex quo etiam patet, quam recte D. Thom. postquam conclusit, et ostendit non esse dabilem speciem impressam, et crea­ tam, quæ repræsentet Deum prout est in se, statim generaliter concludit non esse admittendam similitudinem aliam præter lumen gloriæ : quia rationes ab eo factæ de omnibus similitudinibus jam dictis in­ tentum convincunt, ut infra ostendemus. ia omni visione etiam oculi corporei necesano'requiritur : ergo ex illis tribus simi­ titedinibus præcipue rejecit similitudinem, 19 Ad primum ergo pro prima sententia respondetur, lumen gloriæ solum esse de­ terminationem tenentem se ex parte poten­ tia». et ideo requiri determinationem ex par­ te objecti, quæ, quoad præsens attinet, fiat per essentiam divinam, ut habet rationem speciei intelligibilis, quoniam utnique deter­ it) S I li «n ipeciem impressam. Consequentia patet. Quia aliæ similitudinon requiruntur necessario ad omnem TJionem : et ideo sine similitudine objecSalmant. Curs, theolog., tom. L •f .1' v»' ► ih? C! ib » H * Solvuntur argumenta utriusque sententiæ. Ad pri­ mum. JfHi DE VISIONE DEI. minatio requiritur ad talem visionem. Undo licet intellectus Angelicus, v. g.. Gabrielis, seipso sit naturaliter determinatus ad essen­ tiam ejusdem Gabrielis semper cognoscen­ dam, et lumen propheticum possit esse naturaliter determinatum ad unicum tan­ tummodo objectum, ut docet D. Thom. 2* 2*, quæst. 173. art. 2; nihilominus propter rationem dictam indigent determinatione proveniente ab objecto, vel specie intelligibili loco illius. Sed hæc amplius art. 5. dub. 1. elucidabuntur. 20 Ad primam confirmationem respon­ Ad pri­ mi □ detur, satis constare ex testimoniis a nobis ωηβτ. S.Thûa . ex S. Ductore adductis, quomodo, juxta ip­ sius mentem, nequeat dari species intelliqibilis creata in ordine ad visionem Dei. Un­ de ad testimonium in hac confirmation») allatum, dicendum est, essentiam divinam, ut habet rationem speciei intelligibilis, pos­ se considerari, ut non ponens in numero cum lumine gloriæ. ob necessariam con­ nexionem infra art. 5. explicandam, quam habet cum illo, non secus, ac intellectus Angelicus (proportione tamen servata) po­ test etiam concipi, ut non ponens in nume­ ro cum essentia Angeli, quam necessario involvit. Quia hoc ipso, quod ait talis, invol­ vit habere sibi unitam praedictam essentiam in ratione speciei intelligibilis. Et ideo sicut considerando divinam essentiam, et lumen, non secundum, quod ita sunt connexa, sed, ut sunt distincta, potuit de lumine gloriæ dici, quod præstat id, quod in nobis lumen ; et de divina essentia, quod tribuit id. quod in nobis species intelligibilis : ita attenden­ do ad illa, ut sunt inter se modo dicto con­ nexa, et ut ratione hujus connexionis pos­ sunt considerari, ut non ponentia in numero, potest etiam absolute dici, lumen gloriæ praestare id. quod in nobis species, et lumen simul praestant : quia intelligitur de lumine cum iis, quæ ipsum necessario concomitautur, et ut non ponit ratione praedicti nexus in numero cum illis. Et ita lumen cum essentia, ut habet rationem speciei intelligibilis, præstat modo sibi pro­ portionate respectu ejusdem essentiæ, ut objecti cogniti id, quod in nobis species rei materialis, et lumen intellectus praestant. Quia essentia habet respectu sui rationem speciei, ex eo quod, ut loquitur Ü. Thom. est totaliter ipsa lux inlelligibilis. et lumen gloriæ tribuit intellectui efficacitatem, ex parte ejusdem intellectus requisitam. 21 Unde, sicut si daretur lumen per se existons, non desideraretur species distincta ab illo, ut multi (do quo alibi) probabiliter volunt, sed sufficeret derivari ab eo aliud lumen in visum, quod inhaereret visui. el insuper quod lumen per se existent unimtur in ratione speciei ad visionem : iu in prœsenti hoc ipsum, proportion») servata, dosidarabitur, et solum excludetur species impressa creata ; non vero inercata : qo.p, modo infra art. 5. explicando» est noemtrio connexa cum lumino gloriæ. 22 Ad secundam confirmationem dicen­ Μ» dum est. D. Thom. tantum velle, quod ex , S.Ui necessario requisitis per modum inhaeren­ tium in intellectu, et informantium illum cum admixtione imperfectionum, nullum aliud debet admitti in ordine ad visionem praeter lumen : quia inhærentia hujus suffi­ cit. Et ita por hoc manet solutum argumen­ tum, quod ibidem proponit D. Thom. quia essentia, ut habet rationem speciei, non est ex requisitis per modum inhærentis : el ideo eadem essentia divina potest esse spe­ cies» et determinare per modum speciei po­ tentiam, quamvis ipsi non inhæreat. Ad cætera argumenta hujus sententiænon est necessarium, ut responsum præbeamus, «□Φ quia potius pro nobis, quam contra nos sunt : quamvis nonnihil ibidem a Vasq. admisceatur, quod cum doctrina D. Thom. non cohærel. ut ex infra dicendis consta­ bit. 23 Ad fundamenta secundæ sententiæ \r.Trespondetur, S. Doctorem loqui de omnibus intellectionibus ordinis naturalis, quantum­ m» Û vis perfectis, ut dum Angeli se per suam :· M essentiam intelligunt : nam in his semper datur verbum, ut infra explicabitur. Et con­ sonat interpretatio hæc contextui. Quoniam ibi S. Doctor non intendit adducere ratio­ nem ex se efficacem, ad probandum dari verbum in divinis, quandoquidem id ratio* ne naturali nequit convinci, sed solutp af­ ferre congruentiam ex iis, qua? in omnibus naturalibus cognitionibus contingunt, ad manuducondum intellectum, supposita fide, in online ad assensum prædictæ veritatis, scilicet generationis Verbi divini. Ad hoc autem sufficit, quod in omni cognitione na­ turali semper inveniatur verbum, quia con­ venientius ex illa (quippe notiori) quam et aliis intellectionibus solo lumine fidei notis, quales sunt intellectiones supematurales, ratio congruentia* desumitur. Unde cumD. Thom. plures alias congruentias ad alia mys­ teria fidei declaranda, et supposita eadem fide, aliquo modo suadenda, adducit, utitur exemplis rerum naturalium, non vero supernaturalhnn 'Z k." ··$£· '-.Λ TRACT. IT. DISP. II, DUB. IL pern&taralium ; quippe quæ ad sui certam I Probatur primo. Nam potissima causali- l. Aria. cognitionem etiam requirunt fidem, et ita tas speciei intclligibilis est in genere causæ ex illis locis, ox l.coritruGenL, Hex qum$t. formalis : sed Deus nequit supplero huc ge­ Ldi* writ. nun potest colligi efficaciter, D. nus causa· : ergo nequa uniri cum intellec­ Thorn, (entire in omni intellectione creatu tu beati in raliono speciei intclligibilis : ac forcrandum esso verbum : qui sensus D. proinde danda erit species intclligibilis crea­ Tboin. tantum est esso universaliter verum, ta, per quam uniatur. Minor cum utraque quod in omni intellectione ordinis natura­ conseq. ex so constant. Major etiam liquet. Quoniam praecipuum munus speciei intellilis debet formari. gibilis est determinare intellectum, et tri­ ‘21 Quibus etiam addi potest (ut sic taci­ buero speciem intellectioni, ad quam deser­ te cuidam objectioni flat satis) quod ex hoc vit : hæc autem duo ad genus causæ formalis quod beati non forment verbum, non potest argui illud non generari in divinis. Quia vi· spectant. 26 Secundo. De rationo speciei intelligi- Sernnfio beatifica non est participatio intellectio­ dara. bilis est, quod constituat intellectum inac­ nis nolionalis Patris, ut notionalis est (ut ex infra dicendis constabit) sed intellectio­ tu primo, tribuatque illi virtutem ad ope­ randum : sed hoc nequit præstari ab essentia nis essentialis divinæ, ut talis est : intellec­ divina, nisi per intrinsecam informationem; tio autem essentialis præciso, ut talis, non producit Verbum, alias Filius, ct Spiritus ergo cum hoc illi repugnet, nequit uniri per Sanctus illud producerent, sed intellectio, modum speciei intclligibilis. Major quoad ul notionalis est : et ideo producitur a solo 1. part, satis constat. Quoniam intellectus secundum se, et precise sumptus, est pura Patre, in quo tantum intellectio notionalis, seu dictio invenitur. potentia in genere intelligibili, et reducitur Ad ultimum ex Herice desumptum cons­ ad actum per speciem intelligibilem. Quoad tabit ex iis, quæ dub. ultim. hujus disput. 2. vero part, patet exprima. Quoniam cum dicemus. unumquodque operetur secundum, quod est in actu, consequens est, ut si species cons­ DUBIUM Π. tituit intellectum in actu, quod det illi vir­ tutem ad operandum , et intelligendum. Cfrvm Essentia divina uniatur de facto cum I Min. vero etiam constat. Nam si essentia intellectu beati, per modum speciei intellidivina non unitur intrinsece, atque adeo per yibilis, in ordine ad claram Dei visionem ? informationem, manebit intellectus intrin­ Postquam mentem D. Thom. examina­ vimus. et juxta eam vidimus nullam dari speciem intelligibilem creatam, in ordine ad claram Dei visionem, ac proinde essen­ tiam divinam uniri in ratione speciei intelligibilis cum intellectu beati, dicamus oportet quid circa hoc , proscindendo ab ôlhoritatibus, et testimoniis D. Thom. et folum ad rem ipsam attendendo, dicendum iit. Proponitur prior sententia. Î5 Prima sententia negat, Deum uniri in ratione speciei intclligibilis com intellectu beati, ac proinde affirmat dari de facto fperiem intelligibilem impressam, et crea­ tam . in ordine ad visionem ipsius per essentiam. Hæc est Aureoli apud Capre. in l.dist.49. quæst. 5. artic. 2. Vazq. in pre­ sent! disp. 43. cap. 6. quamvis diverso fandimento ductus, refert pro ea Ricardum in 3. dist. 14. art. I. quæst. 3. seco, sicut antea, ac proinde, sicut antea non erat intrinsece constitutus in actu, nec cum virtute ad operandum, ita nec postea. 27 Confirmatur primo. Nam essentia di­ L conflr. vina nequit se habere per modum potentiæ respectu visionis beatificæ : ergo neque po­ test constituere intellectum in actu primo. Antecedens est evidens. Quia talis potentiaiitaspugnat cum infinita actualitate essentiæ Dei. Consequ. vero etiam patet. Quia actus primus est in potentia ad actum se­ cundum, et per illum perficitur. Confirmatur secundo. Quoniam essentia Secantb. divina se ipsa nequit prostare aliquem ef­ fectum formalem intellectui beati : ergo, nec constituere illum in actu primo, ac proinde, nec uniri eidem in ratione speciei întelligibilis. Hæc ultima conseq. patet ex dictis. Prima vero etiam constat. Quia nihil potest constituoro aliud in actu, quin tri­ buat illi aliquem effectum formalem. Ante­ cedens vero probatur. Nam illo effectus nequit esse pure increatus, quippe incipiens in tempore ; neque pure creatus, quando­ quidem involvit essentiam divinam, ut for- <■ 126 »· ' *·- v « '<’1 f ■ r? I DE VISIONE DEI. mam, a qua procedit; nec mixtus ex creato, el inerrato, quia illud eue creatum, quoad admisceretur, nec esset quid substantiale, siquidem rue substantiale nequii tribui in­ tellectui, cum sit accidens ; nec etiam quid accidentale, alias daretur aliquod accidens medians inter essentiam divinam, et intel­ lectum, ratione cujus Deus clare videretur, el ita videretur, cl non videretur immedia­ te. ut ex supradictis, et infra dicendis con­ stabit :orgo, etc. Ttr28 Tertio. Ex unione speciei intelligibi­ Üam. lis cum intellectu debet aliquid per se unum resultare : sed ex essentia divina, et intel­ lectu beati nequit hoc unum resultare : er­ go essentia divina non poterit cum eo uni­ ri per modum speciei intelligibilis. Conseq. est satis perspicua. Minor vero videtur aperta. Quoniam ex essentia divina, et in­ tellectu non potest coalescere una substan­ tia, aut unum accidens, ut ex se constat : ergo, etc. Major vero etiam patet. Nam ex pura potentia in aliquo ordine, et ex actu ejusdem ordinis non potest non resultare unum per se, ut in materia, el forma sub­ stantiali videre licet ; ergo cum intellectus sil pura potentia in ordine intelligibili. et species impressa sit proprius actus hujus ordinis , fiet inde, ut ex utroque debeat unum per se coalescere. 29 Confirmatur. Nam si essentia divina Conflnn. uniretur in ratione speciei cum intellectu creato, et ex utroque aliquid resultaret, non posset non fieri per novam aliquam ac­ tionem ; sed hæc repugnat : ergo, etc. Ma­ jor patet : quia novus effectus ex unione plurium resultans debet fieri pernoram ac­ tionem, etsi unum extremam sit increatum. ut in mysterio incarnationis constat. Minor vero etiam liquet. Quia hæc actio non potest esse actio productiva intellectus, quippe quæ est inferioris ordinis, nec actio productiva luminis gloriæ : quin sicut pro­ ductio luminis fidei nequit esse productio, aut unio specierum intelligibilium, quæ ad credendum desiderantur, ita nec productio luminis gloriæ potest esse actio productiva unionis essentiæ divin®, aut alicujus tertii ex hac unione resultantis. Nec tandem po­ test esse aliqua alia actio terminata ad totum illud conjunctum : nam in hoc conjuncto tantum reperitur ipsa essentia divina, et unio ejus cum intellectu, ac tan­ dem intellectus cum lumine gloriæ : at nulla potest esse actio producens divinam essentiam, cum ipsa ex se sit improducibilis, nec unionem ejus, quia hæc non est distincta ab eadem essentia, ox eo, quod es­ sentia est extremum unibilo per modum tus purissimi, atque udeo est res <ιπίΜ1ώ,«ι unio sui; nec Undem producens intellec­ tu n. aut lumen, ita ut hæc actio habeat necessariam connexionem cum altera com­ part* hujus conjuncti, scilicet cum essentia divina, el ejus unione, propter ea, quæ nu­ per dicelsimus : ergo nec poterit dari aliqua actio terminata ad pnrdictum conjunctum : quandoquidem nulla actio producit aliquod totum, seu conjunctum, nisi producat quid­ quid est in eo. vel aliquid ejus, cum quo cetera alia sint necessario connexa, 3Ù Quarto. Species intelligibilis débet ζητrecipi in intellectu : sed Deus nequit in illo recipi; ergo neque uniri cum eodem per modum prædictæ speciei. Conseq. est evi­ dens. Major vero patet. Quia species intelligibilis habet se per modum formæ respec­ tu intellectus creati : forma autem debet recipi ineo, cujus est forma. Minor autem etiam constat. Tum quia essentia divina est forma totalis , et per se subsistens , cui proinde repugnat recipi in alio. Tum etiam : quia alioqui eadem essentia limitaretur per intellectum creatum : quoniam forma re­ ceptibilis in subjecto finitur, et limitatur j.er illud, ut ex mente D. Thom. ostendunt nostri Complut. 3. Phys. disp, de infinito. 31 Nec satis erit, si dixeris, quod beet forma naturalis debeat recipi, inhærere, aut intrinsece informare id, cujus est for­ ma; secus tamen forma intelligibilis. ut I patet in essentia Angeli, quæ est forma intelligihilis respectu proprii intellectus, non Limen ipsi inhæret. aut illum intrinsece in­ format. Unde speciei, seu formæ intelli/us nequit uniri cum intellectu beati per ; modum formæ naturalis, et in cur entitatiI vo. nequibit uniri cum eodem intelligibilii ter. Conseq. est evidens. Antecedens vero ] probatur inductive. Nam in unione essentia I divinæ per modum speciei intelligibilis cum suo intellectu, imbibitur major aïia unio in j TRACT. II, DISP. Π, DUB. II. 127 tssc naturali, scilicet per omnimodam iden­ tantum esset peroxtrinsecam assistentium, el indistantiam unius ad aliud, ac proinde titatem, el in unione intolligibili ossenliæ Angeli cum proprio intellectu miscetur alia per extrinsecam unionem. Secunda autem conseq. salis liquet. Quo­ unio naturalis, scilicet per modum eseenûi\ et proprietatis ; et similiter cum un oniam unio per inhæri'ntiam, et informatio­ nem excludentem identitatem inter formam, ne in W intelligibili aliarum specierum cujusvis intellectus creati miscetur unio et rern informatam, pertinet ad ordinem ejusdem per inhærentiam, et informatio­ entitativum , et naturalem ; et unio per identitatem cum forma, in qua est idem nem. quæ concomitatur unionem in esse intelligibili. realiter esse intelligibile, ac entitativum, et . Confirmatur primo. Quoniam essentia naturale, ut in present! contingit , est unio, el identiiicalio , tam in esse intelligi­ divina, ut perlinet tui ordinem entitativum, bili, quam in esse entitativo, et naturali. et eadeimnet, ut spectat ad ordinem intollinibilem, habetque rationem speciei intelli­ 33 Confirmatur tertio. Nam si unio in gibilis, non distinguitur adhuc vinualiter, esse intelligibili precise sumpto non peteret sed esi eadem prorsus formalitas : ergo ne­ saltim inbærcntiam, seu informationem, fieret inde, quod ad unionem essentiæ divi­ quit uniri cum intellectu creato beati, se­ nas cum intellectu beati per modum formæ cundum quod habeL rationem speciei intelintelligibilis, tantum desideraretur intirna hgibilisj nisi uniatur eidem secundum quod pertinet ad ordinem entitativum, seu in ra­ quaedam assistentia per illapsum, sed hoc est aperte falsum : ergo, etc. Conseq. cum tione formæ naturalis, et in esse entitativo. Antecedens constabit, tum ex dicendis in majori ex se constant. Minor vero etiam hoc eodem dub., tum etiam ex iis, quæ in liquet. Tum, quia unio essentiæ divinæ per tncl. de scientia Dei disp. 3. num. 17. et solum illapsum, tantum est in esse nature, et ad effectum conservationis : ergo non est deinceps, et in tract, de volunt. Dei disp. 2. num. 34. asseremus. Consequentia vero satis ad unionem in ordine supernatural! et etiam liquet. Quoniam ad hoc, ut essentia per modum speciei intelligibilis.Tum etiam : quia essentia divina ante lumen gloriæ ne­ divina uniretur cum intellectu beati, se­ cundum unam ex illis duabus rationibus, quit esse unita in ratione speciei intelligibilis cum intellectu beati, ut ex dicendis art. 4 et non secundum aliam, desiderabatur, ut et 5. constabit : si autem sufficeret unio per esset alia ratio, saltim viriualiter distincta ; illapsum, esset unita ante prodictum lu­ erço hoc ipso, quod esse entitativum, et men , quia ante adventum ejus adest illap­ naturale ex una parte, et esse intelligibile, sus Dei in intellectum. Tum denique : «eu ratio speciei intelligibilis ex alia, non quia alioqui essentia divina maneret unita distinguantur virtualiter, seu cum fundacuivis intellectui etiam non beato, quando­ mento in re in essentia divina, oportet, ut nequeat uniri cum intellectu beati in ratio­ quidem in quemlibet intime illabitur. ne speciei intelligibilis, et ut ad ordinem inlelligibilem spectat, nisi etiam uniatur cum eodem, ut pertinet ad ordinem enti­ tativum, et naturalem. Refertur secunda sentenlia. 32 Confirmatur secundo : quia unio spe­ ciei in esse intelligibili est intimior, et ma­ 34 Secunda sententia partim convenit jor, quam unio materiæ cum forma subs­ cum precedent!, partim vero ab ea dissen­ tantiali : ergo debet esso per identitatem, tit. Convenit quidem quatenus negat, Deum aut saltim per informationem, et inhærenuniri per modum speciei intelligibilis intel­ tiam, ac proinde in esse entitativo, et natu­ lectui beato, ex eo, quod ad rationem præ­ rali. Antecedens constat ex illo communi dictæ speciei indispensabiliter desideratur axiomate ex Averr. 3. de Anima text. 37. inhærentia. Dissentit vero, quia negat esso desumpto, scilicet ex intellectu, et re intel­ de facto speciem aliam impressam, et crea­ lecti fieri magis unum, quam ex materia, tam. Nam credit sufficere, quod essentia et forma: ubi autem est magis unum coa­ divina habeat peculiarem concursum in ra­ lescens ex duobus, ibi major, et intimior tione objecti una cum intellectu creato. coefficiendo cum illo visionem claram Dei, li­ unio debet intercedere, ut ex se constat : cet ob defectum praedictum non sic species ergo, etc. Prima vero consequentia proba­ intelligibilis respectu ipsius. Ita Suar. I. to­ tur. Nam alioqui unio illa esset longe mi­ ser, et nullo modo intima : quandoquidem , mo summæ Theologiæ, lib. 2. cap. 12. Si •î ·=! Tertia. I· F 5-$’ i 2I t t* I J A’ z DE VISIONE DEI. 128 Sententia hæc, quoad id , in quo conve­ nit cum præcedenti, satis constare videtur ex adductis pro illa : quoad id vero , quod secundo loco addit, scilicet non dari aliam speciem creatam, patehit ex dicendis pro nostra sententia. Quoad ultimum vero sic potest suaderi. Süi'îrtnr flü se tenentem : ergo cum ratio spe­ ciei intelligibilis habeat hoc ipsum propor­ tione servata. et essentia divina sit sua in· ' telligibilitas per modum actus puri, poterit absque TRACT. Π, DISP. II, DUB. Π. λ ab^que ulla mixtione inhæslonis, aut quavis in ordine ad prædictam visionem : ergo eo alit imperfectione uniri per modum speciei, ipso habebit rationem speâiei intelligibilis tam cum intellectu divino , quam cum respectu illius. Conseq. videtur certa. Quia nomine speciei intelligibilis nihil aliud creato. U Confirmatur tandem, ct radicitus hoc intolligimus, quam objectum, vel aliquid ipsum explicatur ratione D.Thom. in hoc aliud ejus vicos gerens, quod una cum in­ art. in solutione ad 3. et alibi smjpe. Nam tellectu concurrat effective ad intellectio­ essentia divina ex so est species, seu forma nem, quodque perficiat, actuet, compleat, intelligibilis, et insuper est omne suum et determinet cum in ordine al illam. Ma­ ai*, tam in genere entis, quam in gonoro jor vero probatione non indiget, quandoqui­ intelligibili ; quia est sua intelligibilitas : dem ex se constat, quod quoties concursus nvo sicut se ipsa potest esse forma intclliduorum in actu secundo requiritur ad ali­ cibilis respectu intellectus divini, ita se ipsa quam operationem, necesse est, ut sicut in aliquo inbærentia, aut imperfectionibus actu secundo uniuntur, ita in actu primo ioformilionis poterit constituere intellec­ præsupponanluraliquo modo unita : alioqui tum creatum per modum fonnæ intelligibilis daretur integer actus secundus sine integro, in actu primo ad intelligendum. Antece­ et completo actu primo, quod aperte repug­ das constat ex dictis. Conseq. vero pro­ nat. 46 Minor, in qua videbatur esse difficul­ Probitar bitar. Quia causa, propter quam aliqua tas, sic ostenditur. Quia intellectus, quous- minor forma, quæ habet veram rationem formæ in Online naturali, et entitativo, non potest I que sit unitus cum objecto, est in potentia essentiali in ordine ad ejus intellectionem, constituere in actu sibi proportionate ali­ quod subjectum, nisi media inbærentia, aut I et ita lumen naturale intellectus nostri in informatione dicente imperfectionem, est, sua prima productione est in pura potentia in ordine intelligibili, quia non est unitum çra petit necessario, ut ipsa, in quantum constituit subjectum in actu, non sit illud cum aliquo objecto, et similiter si lumen ear. quod dat, et ideo, ut det tale esse, indi­ naturale intellectus Angelici non esset cet causalitate aliqua formali, quæ sit in­ unitum cum aliquo ex suis objectis, vel spe­ ciebus eorum, esset quoad illa in potentia terentia, aut informatio dicens, et suppo­ essentiali : ergo eo ipso, quod objectum sit nens imperfectionem : ergo ubi forma ei unitum per modum principii activi, com­ potest esse illud esse t quod constituit in parabitur ad tale lumen per modum actus, ictu.quodque tribuit subjecto, ut in fonna et complementi, ac determinationis ejus­ iatelligibili summe perfecta, scilicet in es­ dem. Patet conseq. Quoniam eo ipso abs­ sentia divina, contingit, non indigebit cauque aliquo alio actu extrahit lumen illud aliüte inhærentiæ, aut informationis jam de potentia essentiali : et ita ibidem invol­ &tead constituendum in actu, sed poterit toepræstare per immediatam unionem sui vitur, quod necessario comparetur per mo­ ;p?iu> absque omni inbærentia, et informa­ dum actus, et complementi, ctjleterminationis respectu illius. tione dicente, aut præsupponente imperfec47 Confirmatur, et explicatur ratione D. Confir­ ffoaem. 45 Ex quo etiam constat falsitas secun­ Thom. 3. con. Gent. cap. 51. et in 4. matur. di,quod in h ic solutione continetur, scilicet dist. 49. quæst. 2. art. 1. ex discrimine, quod intercedit inter essentiam creatam, objectum, seu essentiam divinam exhibere v. g. Angeli, et inter divinam. Nam id. et activum concursum in ratione virecti in ordine ad claram Dei visionem, quod concurrit activo, et est forma in esse naturali, ac entitativo, potest uniri cuivis ?t nihilominus non habere rationem spe­ subjecto capaci constituendo illud in actu ciei intelligibilis. Nam hæc duo non viden­ primo ; secus autem id. quod est com­ ter inter se cohærere, ut sequens ratio sa­ positum ex materia, et forma, ut ex se tis ostendit. constat : ergo quod est pura forma in Quoniam hoc ipso, quoi objectum in esse intelligibili, ac proinde est ipsa innfione objecti concurrat effectivo ad visio­ tclligibilitas, et active influit, poterit al­ nal Del, necesse est, ut uniatur aliquo moteri uniri per modum formio constituentis ά) cum intellectu per modum unius princi­ illud in hoc ordine in actu primo, et con­ pii. non quidem secundum esse naturale, sequenter per modum speciei intelligibilis : ted secundum esse intelligibile, sed objec­ ergo cum Deus, ut est objectum intellitem rie unitum cum intellectu, eo ipso de· gibile, influat activo, et sit ipsa intelligiterminat, actual, complet, et perficit illum •i DE VISIONE DEI. 132 ! IB SH bilitas, ct per consequens pura forma in genero intelligibili, valebit hoc modo uniri cuivis intellectui elevato, et proportiona­ te eidem ; secus vero essentia Angeli, quæ non est ipsa ihtelligibilitas, sed id, quod est intelligibilc. Et ita licet, quia inclu­ dit inielligibilitatem, potest sibi esso ratio intelligent, sicut, quod includit formam missa in Deo ratione formæ naturals, et in esse entitativo respectu sui, ea umen non concessa, quia maximam invol­ vit imperfectionem, ut statim dlceintt; nihilominus nequit essentia divina, aut aliud attributum uniri per modum forms naturalis cum aliqua re creata ; bono li­ men per modum formæ inielligibilis ; quia naturalem, queit esse sibi ratio existendi, illa limitatur secundum suam entiUUm per id, in quo recipitur; secus vero hæc: et operandi , attamen quia involvit potenet ideo ista non inhærel ; bene tamen ilU. tialitalem, et non est ipsa intelligibilitas ut statim magis expendemus. per modum actus, et formæ puræ, sed 51 Respondetur secundo, quod licet esid, quod habet illam, nequit uniri per , sentia divina sit actus purissimus, et perse modum formæ inielligibilis cum alieno subsistens in esse naturali, et entilativo, intellectu. Sed hæc amplius in solutione simulque habeat rationem formæ intelbgibiad ultimum pro prima sententia elucida­ lis, non tamen si proprie, et in rigore lo­ buntur. quantur, est, aut esse potest secundum se § VI. Diluitur quxdam objectio, ex cujus solu­ tione non parum huc usque dicta elu­ cidantur. Objectio 48 Sed objicies. Ex eo, quod essentia divina, et ejus attributa sint formæ in esse naturali, et entilativo respectu Dei, simulque sint suum esse in hoc ordine, et perfectiones simpliciter simplices, recte colligitur posse sine inhæsione, aut infor­ matione uniri per modum formæ natu­ ralis cum ipso Deo, non tamen cum aliqua re creata : quia eo ipso involvitur ibi inhæsio aut imperfectio informationis : alioqui posset creatura esse, v. g. sapiens sa­ pientia increata : ergo licet ex eo, quod essentia divina sit forma inielligibilis, et suum esse in ordine intelligibili, ac proin­ de ratio speciei sit perfectio simpliciter simplex, inferatur posse sine prædicta im­ perfectione uniri per modum talis formic cum intellectu increato, non tamen cum creato, ut ex paritate rationis satis pate­ re videtur. Confirm. 49 Et confirmabis. Quoniam ex eo. quod quantitas sit suum esse quantum, et < ita ipsa sit etiam extensa, non recte colli­ gitur posse sine inhæsione constituere sub­ stantiam in ratione extensæ, sed solum, quod possit sibi esse ratio habendi partes : ergo ex eo, quod essentia divina sit sua intelligibilitas, solum colligetur posse in­ tellectum divinum, eum quo identificatur. constituere in actu primo ; secus vero intellectum creatum, a quo realiter dis­ tinguitur. i 1. Sola50 Respondetur primo, quod gratis ad­ j i forma naturalis, et in esse entitativo : atque ita nequii se ipsa constituere creaturam in esse, v. g. sapientis, quia eo ipso haberet rationem formæ naturalis. Unde Angelus ideo nequit exhibendo suam propriam entitatem alteri communicare ei virtutem natu­ ralem, et radicalem, quam ipse in «reenütativo, et naturali in se habet, quia neque est, neque esse potest forma naturalis : e contra vero anima rationalis propterea id potest, quia est vera forma naturalis. 52 Cur autem essentiæ divinæ repugnet ratio formæ naturalis, non vero formæ in· telligibilis, salis constat exD. Thom. i. part, quæst. 8. et ex tribus , satisque efficacibus rationibus, quæ in ipso ibidem videri pos­ sunt. Et insuper declarari potest, juxla doctrinam ejusdem Sancti Doctoris ex dis­ crimine, quod intercedit inter formam na­ turalem, et intelligibilom. Nam forma na­ turalis limitatur, et finitur per subjectum, in quo recipitur, ut ostendit Angelicus Doc­ tor supra quæst. 7. et ex eodem nostri Com­ plut. 3. Phys, disp, 18. quæst. 2. secus vero forma intelligibilis. Cujus ratio desumitur ex iis, quæ in tract. Bda de scientia Dei, disp. 2. fere per totam illam gfo dicemus. Nam sicut cognoscentia distin­ guuntur a non cognoscentibus (ut docet D. Thom. quæst. 14. nuper citata) in hoc, quod sicut natura rei non cognoscentis est magis coirctata, et limitata, quia habet multum de poteniialitate, et materiæ, quæ est radii coarctationis, et ideo non cognoscentia,non possunt fieri aliæ res : at vero natura rei cognoscentis est illimiiata, et amplior, qua­ tenus potest (ut inquit Arist. 3. de Anima text. 37.) fieri quodammodo omnia : iU forma, quæ recipitur non in esse intelligibi- IS· TH ACT. U. DISP. Il, DUB. II. li, sed in esse entitativo, et naturali, finitur, et limitatur secundum suam entitatem per subjectum, quia recipitur imperfectiori mo­ do, ac proinde pnedicta forma unitur media mbæsione, aut informatione, quie sola petit limitationem. At vero forma, quæ recipitur intoliigibililer, et por modum formæ inlelliribilis, non est necesse, ut limitetur, saltim quoxdsuam entitatem, per id, in quo reci­ pitur modo elevation, et perfectiori, scilicet nide immaterialiter, et per consequens, sine imperfectione limitationis : quandoquidem mtcriilitas est radix limitationis, vel inireiftmis, quæ ex vi sua petit limitationem. Elita si precise recipiatur in esse intelligibdi| sine admixtione receptionis in esse enliülivo, et naturali, non limitatur, quoad M-lH entitatem per id, in quo recipitur, nec tttinillo per naturalem informationem, aut mhæsionem. Cudo licet repugnet essentiam divinam uniri per modum formæ naturalis, et in esse entitativo, ne quoad suam entitatem finiatur, el limitetur per id, in quo reciperetur, ac proinde ne in illo inhæreat, aut ipsum in esse entitativo informet ; non tamen repugnat miri per modum formæ intelligibilis, et pure inielligibiliter, quandoquidem forma ista per Ü,coi unitur, non limitatur secundum suam, eatiutem, et rationem formæ intelligibilis, et consequenter, nec eidem inhæret, nec Eud in esse entitativo, et naturali informat, pia talis informatio petit limitationem. 53 Potestque hoc explicari ex iis, quæ D prædicto tractatu de scientia Dei loco super citato, ex doctrina D. Thom. 1. part, fssst. 50. art. 2. ad 2. dicemus. Nam ibi S. Doctor inquit, quod forma intelligibilis redpitur in intellectu secundum rationem formæ, id est (ut bene explicat Bannez ibidesn’l secandum totam amplitudinem, et Miversalitatem, quæ ei in esse intelligibili wmpetit : el propterea cum species repræjaUDs naturam humanam, ut sic, infor­ mal intellectum humanum, tunc licet in em entitativo, et naturali limitetur, et fiat Ue numero, et non illa; nihilominus in au intelligibili, et repræsentativo manet, ha universalis, et ampla, sicut ipsa ratio talis forma? in tota sua amplitudine exi­ git, et per consequens non petit, ut quoad film intrinsecam perfectionem in esse intelligibili finiatur, et limitetur per intelteam, quem actu in esse intelligibili infor­ mal. At forma naturalis, et in esse entita­ tivo. nt talis, hoc ipso, quod informet actu i parte rei, non potest manere cum lota 133 amplitudine, et perfectione, quam secun­ dum suam speciem exigit, sed limitatur, et fit fixe, et non illa, habetque hunc modum participandi suam speciem, et non illum, qui alteri formæ ejusdem speciei competit, ut in omnibus formis naturalibus, quæ pro­ prie, et in rigore sunt tales, constat : et propterea D. Thom, quæst. citata, et alibi sæpe inquit, naturam v. g. Michaelis Archangeli non posse numero multiplicari ; sed unicum ejus individuum, scilicet Michaelem in­ cludere totam speciem, et perfectionem, ac amplitudinem ejus, quia non habet veram rationem formæ naturalis, sed est actus per se subsistens, et non receptibilis in materia, ac proinde non habens unde amplitudo suæ speciei limitetur. Sed de his iterum, ct latius in tractatu citato. 54 Adde primo. Speciem, seu formam intelligibilem tenere se ex parte objecti potius, quam ex parte alterius, et ideo si objectum est infinitum, repræsentat in­ finite, et non limitatur ab alio, ut in hac eadem disputatione magis infra expende­ mus. At vero forma in esse naturali, et entitativo tenet se ex parte subjecti potius, quam di parte alterius, et ita debet quoad suam entitatem per subjectum finitum limitari. Adde secundo, quod si peculiariter loquamur do forma in esse naturali, et entitativo considerata, tenente se ex parte operantis, et dante ei, quod sit principium operandi vitaliter, tunc talis forma habet peculiari ^ratione subordinari. v. g. in homine, primo principio vitæ ejusdem ho­ minis, et omnium operationum ejus, nem­ pe animæ : quia nihil tenens se ex parte ipsius potest vivere, nisi sit ipsa, vel subordinetur ipsi : et propterea lumen gloriæ de facto repertum in beatis, et tenens se ex parte intellectus eorum, ac tandem influens in actum vitalem visionis beatificæ subordinatur intellectui, et ani­ mæ; ergo ex hoc etiam capite repugnabit, essentiam divinam uniri per modum for­ mæ naturalis respectu prædictarum actio­ num : siquidem talis forma tenet se ex parte ejus, cui unitur, et petit subordînationem Deo repugnantem. Adde tertio. Formam proprie, ac rigorose sumptam, quæ in esse entitativo, et natu­ rali sit talis, semper esse quid incomple­ tum, aut quid accidentale, ut inductive constat, et ideo petere inhæsionem, aut informationem in esse naturali, et entita­ tivo : formam vero in esse intelligibili eo B ) 1’ .i f »* h I Addita­ mentum primum. c· ,Τί r ?«Λ Addita­ mentum secon­ das. 4 & !.. ’ SP y 'M î > . ! L '1 1.· <4 i H Addita­ mentum tertium. i DE VISIONE DEI. TRACT. II, DISP. Il, DUB. Π. Si Uti I ! § H. Ex mente D. Thom. dubii nodus dissolvitur. ·. Si Dicendum tamen est, essentiam di­ vinam, ut habet rationem speciei intelligi­ bilis , influere activo una cum intellectu beatorum in visionem claram Dei. Ita D. Thom. infra quæst. 56. art. 1. ubi id generaliter de omni specio docet, his ver­ bis : /n actione, qux mane! in agente, opor­ tet ad hoc quod procedat actio, quod objectum uniatur agenti, sicut oportet, quod sensibile uniatur sensui ad koc, quod sentiat actu, el Condo· sio. I 142 DE VISIONE DEI. ita sc habet objectum unitum potentiæ ad htijusmodi actionem, sicut forma, quæ est prin­ cipium actionis in aliis agentibus, El loquens peculiariter de es?emi& divina, innuit satis hoc ipsum in præsenii, cl peculiariter in solutione ad tertium, necnon et in 4. diet. 49. quæst. 2. art. 1 in corpore circa fi­ nem, de veritate quæst. 8. art. i ad quin­ tum, 3 contra Gent. cap. 51. ut stitim magis expendemus. Et ideo Sanctum Doctorem sequuntur quamplures ex ejus disci­ pulis. Cajeta. Nazar. Zumel, et alii in præsenti. Ftrrara 1. contra Gentes cap. 53. et 3 contra Gent. cap. 51. et nostrum Colle­ gium Complut, in lib. de Anima, disp. 18. qua>t. 4. 83 Probatur primo ratione, quam insi­ nuat idem Sanctus Doctor locis citaris. Quia essentia divina unitur in ratione ob­ jecti cum intellectu beato ad hoc, ut deter­ minet illum ad specificationem cognitionis, ut scilicet sit talis objecti, et non alterius : ergo concurrit efficienter ad specificationem ejusdem cognitionis. Consequent a patet Quia determinatio potentiæ activæ ai spe­ cificationem actus nequit fieri nisi per vir­ tutem activam, qua poteniia constituatur in actu primo in ordine ad specificationem ejusdem actus. Quoniam sicut potenva ac­ tiva concurrit ad prædictam specificatio­ nem, ul habet rationem virtutis activæ, ut nostrum Colle?. Complut, in sua Logica cap. de actione adnotavit, et ex statim am­ plius dicendis patebit, ita id, quoi illam determinat, et complet, et quasi ultimate formalizat in ordine ad prædictam specifi­ cationem tribuendam, debeat ad eandem lineam virtutis activæ pertinere : atque adeo esse etiam principium activum, seu esse determinationem activam respectu prælictæ specificationis. Antecedens vero etiam constat. Tum quia potentia intellectiva de so esi indeter­ minata ad prædictam specificationem cog­ nitionis, quæ sit Dei clare visi, et non al­ terius objecti, et determinatur per unionem præ licti objecti : ergo talis unio ad hanc potentiæ determinationem desideratur. Tum etiam : quii essentia divina ex eo, quod est suum esse, potest per se ipsam absque ulla inhæsione, aut imperfectione informationis in esse entitativo sumpue, constituere in actu, et complere permanen­ tor intellectum creatum, ac proinde per unionem cum illo determinabit eum al specificationem actus. Quoniam forma constituens, el complens permanentor vir­ tutem activam, necessarioque requisita ad agendum, unitur cum illa ad hoc, ul deter­ minet eam ad specificationem actus, ul in­ ductione facta in aliis furmis cernere li­ cet. 81 Nec necesse est denuo impugnare h>lurionem, quam aliqui ex Junioribus huic rationi adhibent, dicentes inlellecium erva- *** tum cum lumine gloria» esso salis determi­ natum , quoad specificationem actus in ordine ad visionem claram Dei : quando­ quidem ex vi talis luminis nequit aliam in­ tellectionis speciem producere. Unde licet ex vi facta· rationis sequatur necessitas concursus activi ex parte objecti in pluribus aliis intellectionibus ub indifferentiam iotellectus, non tamen in ista. Non itaque necesse erit præ lictam solu- jI;> tionem denuo pluribus rationibus evmere, Tum quia, ut ex supradiciis constat, ei vi luminis gloriæ tantum determinatur poten­ tia determinatione tenente se ex parte po­ tentiæ, non vero ex parte objecti. Ut autem eliciat intellectionem, oportet, ut ex parte utriusque determinetur : et ideo intellectus perfusus lumine prophetico poiesi per illad esse sufficienter determinatus ex parte po­ tentia· in online ad aliquod speciale objec­ tum, et nihilominus, quia non esi undequaque determinatus, eget speciebus, qwc active influant, ut ipsi etiam adversarii ad­ mittunt. Tum etiam quia, ut jam asserui­ mus, intellectio habet se per modum cujusdam partus intentionalis. Unde oportet, ut ad hunc partum procedat aliquo modo se­ men ex parte masculi se tenens, quod fœminam ipsam, scilicet potentiam intelleot-vam, determinet ad partum hujus intel­ lectionis potius, quam alterius. 85 Accedit primo pro uberiori ejusdem . solutionis impugnatione, non cohærerecum iis, quæ ex D. Thom. in hoc art. adduxi­ mus. Quoniam hoc ipso, quod essentia di­ vina sit suum esse, et ratione hujus constL tuat in actu per modum formæ intelligibilis intellectum creatum, debet efficienter in­ fluere in intellectionem, ut est visio clara ipsius Dei | otios, quam alterius objecti, ac proinde determinare prædiclo modo in or­ dine al illam. Quoniam cum unumquodque operetur, quatenus est in actu, oportet, quo i id, quod habet rationem actus in or­ dine intelligibili, sil etiam, modo jam dicto, ratio operandi, et virtus activa in tali ordiAccedit secundo, quod intellectio, ulac- trçæ lio. specificatur ab objecto, ut objectum est; et :ùî TRACT. II, DISP. II. DUB. III. et idco est hujus speciei, ot non alterius, quia versatur circa hoc objectum, et non circa aliud : ergo objectum, ul objectum niotivuui, influit active in illam. Putet consqeenlia. Quoniam, ut (locet D. Thom. infra, quæst. 14. ari. 5. ad ultimum, I. 2. qurvslr I. art. 3. intellectio, ut actio, et ge­ neraliter quævis alia actio, ut talis, speciliatur a principio activo, a quo egreditur; quia ipsa essentialiter est egressus, sive emanatio ab agente; ergo si objectum, ut objectum, non est virtus activa respectu ejus, nequii, ut tale eandem Fpecificare, ac proinde, nec determinare potentiam in or­ dine ad specificationem ejus. 86 Secundo principaliter probatur asser­ tio ratione desumpta ex variis locis D. Thom. Quoniam omnis perfectio simplici­ ter, quæ in creaturis invenitur, debet reperiri in Deo, ut docet S. Doctor supra quæst. 4. art. 2. alioqui Deus non esset ens summe perfectum, et consequenter nec Deus : sed m nobis specios intelligibilis concurrit ac­ tive ad intellectionem, et hoc pertinet ad perfectionem simpliciter : ergo hæc perfec­ tio virtutis activæ reperitur in essentia divina, ut habet rationem speciei intelligibilis, tam respectu intellectus divini, quam intel­ lectus creati. Consequentia cum majori sa­ tis constat. Minor, quoad primam partem est D. Thom. quæst. 56. citata, et 3. con­ tra Gent. cap. 53.* et alibi sæpe, eamque communiter Pnilosoplii fatentur, explicant, elprobant; tum ex Aristot. et D. Thom. Tam etiam rationibus, quas adducit nos­ trum Colleg. Complut, in lib. de Anima disp, et quæst. citatis. Quoa 1 secundam vero etiim liquet : quandoquidem genus cause efficientis nullam necessario involvit imperfectionem, etideo invenitur formaliter ia Deo, ut idem Sanctus Doctor passim docet. 87 Nec refert, si cum adversariis occur­ tou tra. ras, concursum activum speciei intelligibilis ana cum intellectu creato dicere perfectio­ nem, involutam tamen necessario cum im­ perfectionibus subordinalionis, et depen­ denti® a prædicto intellectu ; et ideo non mirum, quod non reperiatur in essentia divina, ut habet rationem speciei intelligibiiK respectu illius. Non itaque hoc refert. Nam licet species intebiginilis. quæ est acci lens, dicat prædictam dependentiam, et suboniinaLionem, non tamen quæ est forma subsisting, et ac­ tus completus : ergo cum essentia divina, ut habet rationem speciei intelligibilis res­ pectu intellectus beati, sit forma per se subsistens, et actus perfectissimus, erit li­ bera ab imperfectionibus pnndictis, quan­ tumvis active in intellectionem influat. Consequentia est aperta. Antecedens vero etiam liquet. Num principium quo, oatenus subordinatin', et pendet a principio quod, quatenus ab eo sustentatur, et suo modo recipit aliquod rwe ab illo, quandoquidem, juxta commune Philosophorum axioma, modus operandi sequitur modum essendi : ergo species intelligibilis. quæ est accidens, et sustentatur, quoad suum esse a principio operante, ut quod, pendebit, et subordinabitur illi quantum ad suam operationem (mo Io tamen statini dicendo) non tamen, quæ est forma subsistent, et actus comple­ tus, quippe quæ in suo esse ab illo non pen­ det. 88 Quæ doctrina intelligenda est, etiam­ si principium, quod non sit absolute, et simpliciter tale, sed solum quodammodo, et secundum quid, ut contingit in intellec­ tu nostro, qui quodammodo, et secundum quid habet nationem principii quod, res­ pectu intellectionis; qua de causa denomi­ natur quodammodo intellisens : non vero habet rationem principii quod absolute, et simpliciter : quia id competit toti supposi­ to, nempe homini, vel Angelo : hoc nam­ que suppositum est id, quod absolute, et simpliciter denominatur intelligens. 89 Nec obest, quod principium, quo, ne­ queat exire in operationem sine principio, quod, sicut nec obest, quod prima causa, ut concurrit per concursum generalem cum causa secunda, nequeat (ut multi volunt, de quo alibi) producere eflectum sine con­ cursu ejusdem causæ secundæ, ad hoc, ut illa ab ista pendeat : quoniam utrobique est eadem ratio, scilicet causam secundam non tribuere primæ virtutem ad operandum ; bene tamen e contra : et similiter, nec principium quod præstare principio quo, vim, et rationem agendi, ut quo : maxime quando principium agendi quo, est per se subsistens, ut in essentia divina, adhuc in ratione speciei intelligibilis considerata, ut contingit, bene tamen e converso princi­ pium agendi, quod, habere esse tale a prin­ cipio constituente ipsum. 90 Tandem, quia adhuc admisso, quod R^jkiior in aliis rebus principium formale quo, su- sec,uni0' bordinarelur principio quod, non tamen id esset admittendum in inte lectu, et specie intelligibili : et ratio disparitatis desumitur ex propria nrooria natura intellectus, et objecti in- ki I <·* L ' 1* r }* & 144 DE VISIONE DEI. lelligibilis dubio precedent. num. 61. ex­ plicata. Nam in aliis rebus principium for­ male ÿuod non transit in naturam principii quo, seu (quod in idem, quoad presens re­ dit) non identificatur cum co, sed manet omnino ab illo distinctum, ita, ul ex utro­ que unum tertium coalescat. At in ordine intelligibili intellectus transit quodammodo in objectum intelligibile : quia intellectus fit identice ipsa res intellecta, et hæc quo­ dammodo imbibitur in ipsa natura intellec­ tus, quatenus identificatur cum ipso : ct ideo dato, quod intellectus suo modo in­ fluat, ul quod, nihilominus objectum non subordinabitur illi : quia intellectus esi intalligibilitar ipsum objectum, et nihil subor.iinatur sibi ipsi. 91 Nec obesi, hanc identitatem intellec­ tus creati cum re intellecta esso identita­ tem. quodammodo; non veroominimodain excludentem realem actualem distinctio­ nem in esse entitativo, et naturali inter utrumque, ac proinde non videri incomposibilem cum ea realem subordinationem unius, ad aliud. Non itaque hoc obest. Qnoniam licet ibi­ dem adsit identitas involvens realem dis­ tinctionem in eue entitativo, quia tamen, quod potissimum attenditur in intellectu, et objecto intalligibili, si in ordine, et «se Intolligibili considerentur, est identitas illa in ordin* intelligibili unius cum alio, el realist distinctio in fise entitativo ibidem in­ voluta do materia’i (quamvis fere semper indiepenatbiliter) importatur, vel ob im­ perfectionem potentia), vel speciei , vel utriusquo, ul in nobis contingit, non vero rationo ejus. quod species intelligibiiis per se, et indisponsabiliter ex vi propria lineæ petit : ideo ad hanc identitatem est potissi­ mum attendendum, el de intellecta, ac ob­ jecto.sic est in ordine intelligibili philoso­ phandum , ac si in esse entitativo non distinguerentur. Et ita, si quæ sit ibi mate­ rialis subordinatio in esse entitativo, et ma­ teriali, non erit necessarium, ul hæc in specie perfectissima,, reperiatur, imo neque in aliis speciebus. ut precise, quoad for­ male propriæ lineæ considerantur. 92 Undo cum dicitur, intellectum fleri quodammodo rem intellectam ; ly quodammodo tollit, quod unum fiat necessario aliud in esse entitativo ; non vero in esse inbdligibili. Quia unum fieri aliud solummodo in es­ se intelligibili, tantum petit saltim necessa­ rio. et indispensabilitcr identitatem loco citato explicatam, et in tractata de scientia Dei disp. 2. a num. 83. usque ad numenun 92. latius explicandam : et quod diveniln ibidem intercedens (quæ solum ex infor­ matione aut ex esse accidentali, aut modo ossendi substantiali ipsius speciei pou»t provenire) non oriatur ex ordine uitalligibili fonnaliter. sed ex esse entitativo tniterialiter importato, quantumvis ibidem indispensabiliter adjungatur. El ratio pro nunc est. Nam sicut homo, et loo in ratione tui· malis sunt idem, quia licet distinguantur per proprias differentias, non tamen ratione an iinalitatis : et ideo si illæ differentia: non essent intra propriam lineam, tunc homo, et leo essent idem positivo in rationo ani­ malis. im quia diversitas intercedens inter objectum, et intellectum, supposita semel unione unius cum alio, non oritur ox ordine intelligibili, sed ex informatione, aut inhol· rentia in«tf entitativo, aut ex eo. quoi id, quod est species intelligibiiis habet se in esse entitativo per modum subjecti respecta intellectus, vel ex imperfectione potenti», quæ omnia materialiter se habent ad ordi­ nem intelligibilem ; et alias intellectus ra­ tiono speciei habet eandem numero natu­ ram cum objecto, sub alio tamen modo essendi, scilicet intelligibili, ut in tractatu predicto de scientia Dei disput. 2. num. 14. dicemus : ideo oportet, ut cum hoc addito, scilicet in ordine intelligibili, flat intellec­ tus ipsa res intellecta. Videantur nostri Complut, in lib. do Anima disp. 18. quest 4. et ea, qaæ disput· 2. nuper citata a num. 83. usquo ad 92. asseremus. frifflcibs objectif), el prima illius solutio. 93 Sed objicies. Essentia Angeli, ut ha­ bet rationem speciei intelligibiiis respecta proprii intellectus, non concurrit active in ordine ad sui cognitionem : sed hoc non ob aliud, nisi quia predictua intellectus est determinatus ex parte sui in ordine ad co* gnitionem ipsiusmet Angeli : ergo, quod potentia sit ex parte sua determinata in or­ dine ad cognitionem ülicujus objecti, tollet indigentiam concursus activi, er parte ejus, ut habet rationem speciei intelligibiiis, ae proinde cum intellectus perfusus lumino gloriæ sit ex parte sua determinatus ad vi­ sionem elatam Dei, non indigebit influxu activo essentiæ divinæ, ut habet rationem speciei. Major patet. Quin essentia Angeli, quippe, quæ est substantia creata, nequit essa TRACT II, DISP. II, DUB. III. MM immediato operative, ac proinde neque inlluon· active per modum spocioi : quan· (kxpiatem concursus hic prtVHUtlur iiunwdate ab specie. Minor vero ctiam constat. Nam, quoi Jnuillectus Angeli non indigoat cuncursu alterius activo in online ad pra>dictani cognitionem debet oriri ox eo, quod· rit sufficienter determinatus intra ordinem causæ eflicivntis. Undo si in hocordine non determinatur activo ox parte objecti, opor­ tet. ut id solum oriatur ox determinatione omnimoda ex pario sui. W;. 94 Confirmatur. Nam, vel ratio speciei *** petii necessario rationem principii activi, et non utcumque, sed. ut denudubilem ab imperfectionibus subordinations, et depen­ dentia», vel petit eam involutam cum imper­ fectionibus? Si primum, non erit ratio, ob quam in essentia Angeli, ut habet rationem speciei intelligibiiis, ratio hæc sine pnedictis imperfectionibus non reperiatur, quan­ doquidem est forma subsistens, et actus perfectissimus, ac proinde etiamsi sit subiUnlia, nihilominus erit immediate operativa, vel rationem speciei non habebit. Si se­ candum, ergo ratio speciei intelligibiiis non invenietur in essentia divina respectu intel­ lectus creati. ka 95 Ad hanc objectionem responderi pos­ set negando majorem. Contra quod, nihil obesi probatio. Quoniam ad rationem spe­ ciei intelligibiiis, et concursum ejus acti­ vum satis est, quod concurrat active radi­ caliter per se ipsam, el proxime per suam virtutem, ut in præsenti contingit. Explicatur hoc. Etenim intellectus Ange· *· Ecus oritur ab essentia Angéli, tam, ut est acta intellectiva, quam, ut est actu intelligibille, et habet rationem objecti, quia esSttlh. ejus ratione suæ immaterialitatis ha­ bet utcumque, ot pr edictus intellectus dimanat ab ea in eodem immaterialitatis gndu, cumque ita secundum hos rationes, dimanet ab ea, ut radicetur in illa secun­ dum utramque rationem, seu, ut sit intime onilus cum ipsa, potest peculiari juro ratione hujus radlcationis, seu unionis fluere ab ea per modum virtutis illius, ut est intellec­ tiva, ot ut est objectum actu intelligibilo : ic proinde sicut non indiget novo concursa proximo, et activo ejusdem essentiæ, ut in­ tellectiva. qui sit distinctus aliquo modo ab influxu proximo intellectus, ut subordinatl principio activo radical!. sed sufficit concurία* ndicalls essentiæ Angeli, et concursus proximus jam dictus sui intellectus, ut os· tohnt nostri Compluten. î. Phys. disp. 145 10. quæst. ό. et 6. ita nequo petit novum concursum proximum illius, ut est objectum inlelligibik* : quia prædictus intellectus est Virtue agendi proxima ejus, secundum utramquo rationem considerat®. 90 Nec refert, si contra solutionem hanc objicias. Tum, quod «i hoc satis est ad hoc, ut essentia Angeli habeat rationem speciei respectu suæ cognitionis, liet inde, ut etiam in essentia divina, ut est species intelligibi­ iis respectu intellectus beati, hoc idem suf­ ficiat ad hoc, ut munus speciei prmstet ; et ita ipsa solum influet concursu radicali ac­ tivo, non vero proximo ; sed hunc per lu­ men gloriæ ub ea, tam, ut est intellectiva, quam ut est actu intelligibiiis fluens prae­ stabit : quandoquidem id, quod conceditur intellectui Angelico, non est cur lumini gloriæ, quod est superioris rationis, dene­ getur. Tum etiam (quod ex prædicta solutione sequitur) intellectum Angelicum habere per se primo, et directe rationem speciei intelligibilis in ordine ad cognitionem ejusdem Angeli, atque adeo essentiam ipsius non posse esse speciem intelligibilem respectu prædictæ cognitionis. Sequela hujus postre­ mi inconvenientis, quoad primam partem videtur certa. Quoniam sicut id, quod im­ mediate. et per naturalem dimanalionem fluit ab essentia Angeli, ut habet rationem naturæ intellectivo*, ac proinde primæ, et radiculis potentiæ ad intelligendum, non potest non esse potentia proxime intellecti­ va reddens ipsum exparto potentiæ proximo intellectivum, ita, quod dimanat ab ea, ut habet radicaliter rationem objecti intelligi­ biiis, non potest non esse proxime intclligibile, et tribuens eidem essentiæ, quod sit proxime intelligibiiis : ergo eo ipso habebit per se primo, et directe rationem speciei intelligibiiis respectu prædictæ essentiæ : siquidem hoc, et non aliud est proprium munus speciei impress®, ut in speciebus sensibilibus cernera licet. Quoad secundam voro partem etiam constat. Nam repugnat, quod in ordino ad unam, et eandem indivi­ sibilem cognitionem unius objecti tribuatur a natura duplex species intelligibiiis, ut ex se constat, et aperto colligitur ex iis, quæ nostri Complui, in lib. Physic, disp. 15. quæst. 3. num. 97. docent. 97 Non itaque hoc refert. Nam ad pri­ mam impugnationem dicendum est, esso disparem ralionem. Quoniam lumen gloriæ orilur ob essentia divina, utost intellectiva clare sui, non vero, ut est objoctum claro a 116 DE VISIONE DEI. se ipsa acta intelligibile : quia licet essentia divina ratione suæ inlïnitæ immater alitatis habeat utrunhjue, attamen. ut lumen glo­ riæ oriatur ab ipsa præc-se, ut intellectiva est, et per modum elevationis intellectus creati, non est necesse, ut conveniat eum ea in eodem immateriali tatis gradu; secus tamen, ut ab eadem essentia divina, qua­ tenus etiam habet rationem objecti proce­ dat. Quoniam, quod procedit ab illa secun­ dum istam rationem, tenet se secundum eandem ex parte objecti, ct ita commensuMill ratur cum ea in eodem immateriali taris gra­ du, ut in sequentibus dubiis expendemus : sicut, quod oritur ab ea secandum priorem rationem, scii cet, ut est intellectiva clare sui, tonet se ex parte potentiæ per modum elevationis illius, el ideo non oportet commensurari in immaterialitate cum objecto. Quare cum lumini gloriæ, et cuivis alteri creaturae repugnet habere eundem immaterialitatis gradum cum essentiadivina, con­ sequens est. ut etiam repugnet oriri ab ea, qoatenus habet prædictam rationem objecti intelligibilis, atque adeo per modum virtu­ tis illius secundum hanc rationem conside­ ratae : et ita essentia divina, vel non influet active per modum speciei intclligibilis. I cujus oppositam ostendimus, vel influet proxime : quandoquidem nihil influit radi­ caliter in a iquo ordino, quin ab ibo oriatur virtus influendi proxima in eodem ordine. Cætcrum intellectus Angeli oritur ab es­ sentia illius, tam, ut virtus ipsius, ut intel­ lectiva, quam, ut actu intclligibilis est. Tum, quia convenit cum ea. in eodem immaterialitaiis gradu ; et ita ex hac parte.nihil obest quominus ab illa, ut actu intel igibibilis est, fluat per modum virtutis ipsius. Tum etiam : quia essentia Angeli debet, ut est objectum actu intelligibile a se ipsa, influere active in intellectionem sui, ut ex rationibus pro assertione, factis proporlionabiliter tamen applicatis, cons­ tat. Cumque non possit esse immediate operativa, ex eo, quod est substantia crea­ ta. oportet, ul radicaliter active influat, ac proinde ab illa secundum istam rationem oriatur aliqua virtus proxima, scilicet in­ tellectus ratione, cujus immediate agat : et ideo essentia pradteta potest per se ipsam tubero influxum radicalem, et per suum intellectum operari proxime, el per conse­ quens concurrere per se ipsam concursu proprio speciei : quia, ad hunc satis est in­ fluxus activus, quicumque ille sit, sive proximus, sive radicalis. 98 Ad secundani vero impugnationem neganda est sequela, quoad utramque par· I leni. Et ad probationem prioris, ex qui pen­ det probatio posterioris, concesso anlecedenti quoad primani i artem, distingues lum ' est quoad nltim. Tribuens eidem rwenhz, i quod sit proxime intellfyibilis, quoad hoc, quod est habere vim per modum objecti, I seu formæ intelligibilis, ac in genere cauI sæ, aut quasi causæ formalis in ordine intel­ ligibili, ad determinantium proxime intel­ lectum, negandum est : quoad virtutem proximam concurrendi active per modum objecti intclligibilis , concedi poterit. Et deinde neganda est conseq. Et ad probitioiiem. quod munus proprium, el indispensabile speciei intelligibilis, tantum esi illud j rius. ut saltim est radix hujus poste­ rioris. Nec instantia de speciebus sensibili­ bus aliquid convincit. Nam istæ ideo for­ maliter habent rationem talium , quii munus illud prias speciei praestant» quam­ vis et hoc posterius debeant etiam praes­ tare. propter rationem statim assignandam. 99 Explicatur hoc. Sicut intellectus Eyùa· fluens ab essentia Angeli, ut est intellec­ tupiEJ.I tiva, tantum fluit, ul tribuat illi, quod ipsi deest, et ideo solum eidem tribuit, quod per illum immediate, et proxime influat, Hill quia hoc tantummodo prædictæ essenliæ ex parte sui deerat, ita idem intellectus, ut fluit a praedicta essentia quatenus objectum intelligibile. solum oritur ab illa per natu­ ralem dimanatiunem ad hoc» ut præstel ei, quod secundum islam rationem praedicta essentia non habet; cumque ipsa secun­ dum se formaliter, et proxime determinet in genere causæ formalis jam dictæ intel­ lectum in ordine ad speciflcationem actus, quia se ipsa formaliter, et proxime ratio­ ne suæ iinmaterialitatis est unita cum intellectu in ratione objecti proxime intel­ ligibilis. ex eo, quod ratione ejusdem iin­ materialitatis habet eandem naturam sub modo essendi immateriali, el intelligibili, quam ipsamet. ut est intellectiva retinet sub modo essendi naturali,et demde eadem essentia habeat vim radicalem activam ad influendum per modum objecti in intellec­ tionem sui : ideo intellectus non oritur ab illa sic sumpta, ad hoc, ut tribuat ei boc munus determinandi, el uniendi se modo dii to eidem intellectui : aut radicaliter concurrendi in intellectionem. Cæterum quoniam ipsamet essentia ob rationem ge­ neralem substanti® créai®, tantum est ra­ dicaliter in quovis ordine operativa, radix(jue I TRACT. IT, DISP. Π, DUB. III. φ» virtutum operati varum, tam in ordine naturali , quam intelligibili, ut jam diximas, propterea intellectus solum oritur ab ea per modum virtutis proximæ illius sic considerata·, et ut reddens illam in ratione objecti proxime intelligibilem, quoad hoc munus dumtaxat influendi proxime active, cumque prius illud munus determinandi, « radicaliter saltim influendi requiratur, et sufficiat ad rationem speciei, inde est, ut es£DtiaAngeli, non vero ejus intellectus ratioræmprædictæ speciei intelligibilis sortiatur. Ex quo etiam apparet, quare virtus pro­ cedens ab objecto sensibili, ut tali habeat rationem spe iei sensibilis. Nam talia ob­ jecta non sunt ex se actu sensibilia ratione mximæ materialitatis, quam admixtam hibent.et quia non possunt se ipsis imme­ diate uniri cum sensu propter rationes dubio praecedenti adductas (proportionaliter umen, quoad praesens applicatas) et ideo alis virtus oriens ab illis ad hoc, ut tri­ buat, quod ipsis deest, debet eisdem tri­ buere quod sint proxime sensibilia, tam a (de qua aliquid in hac disp. tangemus) cor* tahit ex iis, quæ infra in hoe tract, cl tract do scientia Dei adducentur. Nunc acUm solum asserimus, quod si semel talis im­ materiali tas, ul ad ordinem intoligibim specui, dividit per se formaliter specie® intelligibilem intra suam lineam, tanchoe ipso, quod aliqua species uniat aliquod u> jeclum in esse intelligibili, et cou verna cum eo in immaterial i late in esse entitativo. debet etiam habere tina cum illo objecto eandem immaterialitatom. quatenus ai or­ dinem intelligibilem spectat. Ex quibus omnibus manifestum appireJ discrimen inter alias res, v. g. sapientiam creatam, el speciem intelligibilem eiiin creatam. Nam licet sapientis creata* secan­ dum rationem sapienliæ ut sic, suo modo accidat esse substantiam, vel qualitttea repositam in tali, vel tali qualitatis specie; attamen, ut est sapientia creata importat for­ mantor, et intra propri »m lineam talis apientiæ, rationem prædicUe qualitatis in «« entitativo. Cæterum species intelligihifis creata v. g. species supremi Angeli, solum materialiter, et per accidens dicit rationem accidentis, vel qualitatis ia esse entitativo, non vero formaliter, et intra propriam li­ neam. Sed hæc late in tract, de scientia Dei disp. 2. dub. 1. §.5. et dub. 2. §. iti­ dem 5. et alibi sæpe in eisdem dubiis elu­ cidabuntur. IΗ autem unierit tantam rationem entis, ut | sic, tunc tantum sit in online intelligibili ens non vero substantia, vel accidens. Unde divisio entis creati in esse per se, vel in alio secundum esse entitativum. est ad summum formalis, et intra propriam li­ neam respectu entis, ut dicit esse entitati­ Satisfit argumentis primx sententia. vum, et naturale; secus vero, ul pertinet ad lineam, et ordinem intelligibilem, secun­ dum quam de materiali tantum, et per ac­ Ad primum patet ex dictis a num. 81. cidens dicit hanc rationem, de formali vero usque ad num. 92. ■ a præ lictam unionem objecti cum potentia, ill Ad continuationem voro responde­ U et saltim de materiali (per se tamen) reatur neganlo sequelam. Et ad probationem lem in esse entitativo immaterialitatem , dicendum est. speciem consideratam in ra­ eamque talis conditionis, ul species quidditione speciei formaliter sumptæ dentificari tative représentons aliquod objectum con­ in esse cognoscibili cum in.elleclu, ut ex veniat cum eo in esse entitativo in eodem dictis dubio præcedenti, et ex dicendis (In­ immaterialitatis grudu. juxta ea. quæ in put. nuper citata constat : et ita, licet se­ hac disp. dub. 7. dicemus, et propterea cundum se sunipta non aiæquet perfectio­ per se, et intra propriam lineam ad minus, nem cognitionis, attamen, ut identificaU inudo insinuato, dividitur per distinctam ■ .cum intellectu adæquat illam eo modo, quo iose K I »*· ■ TRACT. II, DISP. II, DUB. III. ipso intellectus. Undo sicut si in or line en­ titativo, et naturali essent identificata, tunc entitas illa» ul esset quasi composita ex utraque ratione, pOsscL hi eodem ordine, Hateqao reali subordinatîono elicere acti­ ve talellecliononi, ut vitalem, sic hoc ipso, qtod in ordine intelligibili idcntilicenlur, potest eadem entitas, ut est quasi .coales­ cas ex virtute cognoscitiva, et specie, infctre active, et sine subordinatione prae­ dicta in ipsam intellectionem, ul talem. Citorum quia licel praedicta species et inteliecios idontificentur realiter in prædiclo online, nihilominus distinguuntur in eodem ordine, virtuaiiter, sive formaliter, eseûun realiter potentialiter, ut in tractatu deseientia Dei, disp. 3. num. 84. et 94. di­ cemus; ideo oportet explicare, quomodo quatenus sic distincta possit influere active in cognitionem. ut vitalem. 112 Dicemus ergo, speciem, adhuc, ut distinctam virtuaiiter, et realiter potentialiter a virtute cognoscitiva, cum qua in ordi­ ne cognoscibili i lentificalur, habere aliquod vitalitatis genus, quatenus ab intrinseco ha­ ul esse determinationem potentiæ vitalis, et telis, et non posse alio modo, nisi per nodum determinationis ejusdem potentiæ concurrere Hoc autem satis est, ad hoc, ut in sno ordine, et per modum determinatio­ ni? prâdictæ possit una cum potentia active influere in cognitionem, etiam quatenus vitalem. Tum, quia determinatio potentiæ vitalis formaliter sumpUe , ab intrinseco labet concurrere ad operationes illius poUDüæ, quatenus tales, atque adeo etiam id vitalitatem earundem operationum. Turn etiam : quia ad hoc , ut aliqua ausa coalescens ex diversis rationibus uendi, quarum una sit determinatio alte­ nt, influat, non est necesse . ut quæûç ex illis omnino adæquate contineat ef­ fetum secundum illam rationem, ad quam concurrit; sed satis est, ut si pnedict is ef­ fectas sit, verbi gratia, vitalis, quod utraip·: ratio agendi, nempe potentia vitalis, et determinatio ejus ex j>arte objecti se tenens bbeata iquid vitalitatis, et in ambabus a Im­ pute lota perfectio effectus claudatur. Quia etei tunc neutra per se sola sit sufficiens, quælibet tamen est sufficiens (ut si dicamus) insuo online, quatenus licet una cum po­ tentia vitali desideretur determinatio ejus vittlif, quæ sit per speciem, attamen, nec determ natio ista concurrit per modum potentia», nec potentia, ut talis per modum determinationis objecti. 151 Potestque hæc solutio cum proportione applicari ad hanc confirmationem, etiam si dicatur, speciem, el intellectum non identilican realiter, adhuc in esse intelligibili : quia a l hoc, ut species realiter distincta in quocumque ordine ab intellectu, concurrat active in intellectionem, ut vitalem, satis est, quod ab intrinseco sit determinatio po­ tentiæ vitalis, et quod ut talis concurrat. 113 Nec obesi hoc, quod in eadem con­ firmatione adducitur, scilicet species sensi­ biles non posse habere aliquod vitalitatis genus, eo quod non procedunt a principio vitæ. Quoniam ad hoc, ut habeant vitalita­ tem modo explicato, salis est, quod sint determinationes potentiarum vitalium for­ maliter sumptarum, et quod sicut procedunt a rebus ma.erialibus, quatenus habent ali­ quod participium substantiarum immate­ rialium, et separatarum, ut in libris de Ge­ neratione asserunt nostri Complutens. ita procedant ab eisdem, quatenus habent ali­ quod participium earum, ut in ratione ob­ jecti cognoscibilis sint etiam determinatio­ nes vitales suarum potentiarum. Potestque tota hæc solutio elucidari ex Elacidjeo, quod vis radicalis, et proxima ad intelli- tnr am­ plias geudum, necnon species intelligibilis, et solatia. intellectio pertinent ad unam, et eandem lineam vitæ intellectualis : et propterea ubi hæc linea invenitur in omni sua purita­ te, et per modum actus purissimi, ut in Deo contingit, ibi omnia hæc sunt una, et eadem ipsissima formaiitas absque distinc­ tione etiam victuali, ut constabit ex iis, quæ in tractatu de scientia Dei disp. 3, num. 17. et num. 46. et 47. et in tractatu de voluntate Dei disp. 2. num. 34. dice­ mus. 114 Quare sicut propter hanc rationem, tam vis radicalis. quam vis proxima ad intelligendum, necnon et intellectio ipsa ex­ primunt in Deum suum peculiarem (ut sic dicamus) modum vitæ, ita etiam speciei in­ telligibilis debet in eodem exprimere suam peculiarem vitalitatem, alioqui non perti­ neret ad unam, et eandem lineam vitæ in­ tellectualis; cumque hæc peculi iris vitali­ tas non possit in alio consistere, quam in hoc, quod species intelligibilis sit determi­ natio vitalis ex parte objecti se tenens res­ pectu intellectus, per q . Thom, in hoc articulo adducit, sufficienter convincat impossibilitatem speciei impress», quiddilative, el clare Deum rcprxscntantu? 130 Quia veris D. Thom. discipulis non sitis est ejusdem S. Doct. sententiam sequi, sed etiam rationes ab eo ex profes­ to adductas, a quibusvis calumniis defen­ dere, ostendendo eas esse legitimas, et intentum probare : ideo postquam sen­ tentiam Angelici Doct. tum dub. 1. hujus disp. tum etiam dub. præced. stabilivi­ mus, eamque ratione, quam multis in locis obiter innuit, munire conati sumus : restat, ut proprias, et peculiares rationes , quibus in præsenti art. hanc eandem sententiam ostendit, ex professo examine­ mus, et earum vim in hoc, et in se­ quenti dub. aperiamus, ut clarius, et fisiinctivus procedatur, et efficacia pradiclarum rationum melius capiatur. Deciditur dubium, et ratio D. Thom. proponitur. di;b. repræsentativo; sou, ut loquitur D. Thom. est ipsa species, et quidditas rei repnesentalic,, sicut forma domus, quæ est in monte artificis, est in esse roprasentativo ejusdem speciei cum forma, quæ est in materia, vel potius species ejus, et per consequens talis species/ ct similitu­ do non potest esse inferioris ordinis, sive rationis respectu sui objecti : sed nulla creatura potest esse ejusdem spe­ ciei, et nature cum ipso Deo, etiam sub esse repræsentativo, seu esse ipsa natura et essentia Dei sub prædicto esse, ut com­ muniter docent omnes Metapbysici, et Theolog. : ergo nulla creatura poterit ha­ bere rationem speciei impressæ représen­ tants Deum clare, et prout est in se ipso, seu deservientis ad illum sic cognos­ cendum. Min. cum conseq. satis constat. Maj. vero sic ostenditur a D. Thom. quæst. citata de verit. Nam si species impres­ sa conveniat in esse repræsentativo cum objecto secundum rationem genericam, non vero secundum rationem specificam, ac proinde deliciat a repræsentatione na­ ture specific® ipsius, non autem a repræ­ sentatione proprii generis ejusdem, cognos­ cetur res illa secundum rationem generis , non secundum rationem speciei ; si autem deficiat, etiam a repræsentatione generis, repræsentet tamen secundum convenien­ tiam analogiæ tantum, tunc, neque etiam secundum rationem generis quidditative cognoscetur, sicut si iritelligeretur sub­ stantia per similitudinem accidentis : ergo signum est, quod species impressa deser­ viens ad cognitionem claram alicujus ob­ jecti secundum atomam, et propriam ejus rationem, seu, prout est in se ipso, debet habere (saltim sub alio modo essendi, scili­ cet sub esse repræsentativo) convenientiam specificam cum prædicto objecto in propria, et peculiari ejus natura, ac proinde non po­ terit esse inferioris ordinis, sive rationis res­ pectu illius. 131 Dicendum est ergo, priorem ratio:eni S. Doct. in hoc art. adductam esse lejitimam, et impossibilitatem speciei impressæ creatæ, quidditative, et clare représentant is Deum , sufficienter osten­ dere. Ita omnes ejus discipuli, quos dub. [npced. retulimus. Assertio hæc non aliter melius probabi­ tur, quam adducendo, et explicando prædicum rationem , eam autem ipse Doct. Angelicus sic proposuit ; Quia, sicut in­ stil Dionys. c. I. de dio. nom. per similitu­ dines rerum inferioris ordinis nullo modo nperiora possunt cognosci : sicut per spe­ ciem corporis non potest cognosci essentia rei iicorpore», mullo igitur minus per speciem creatam quamcumque potest essentia Dei rideri. Evasiones Vazquez, el Arrubalis, ac impu­ gnationes carum. 132 Confirmatur, et explicatur ratione tempta ex eodem D. Thom. 3. cont. Geni. cap. 49. ratione 2 . et quæst.8. de ve133 Diversimode occurrunt huic rationi rXart. I. Nam species impressa alicujus | adversarii. Nam in primis Vazqu. respon­ det, falsum esse, quod species intelligibilis ûl^cti deserviens ad cognoscendum illud sit ejusdem natura, aut ejusdem ordinis in dire, et prout est in se ipso, est ejusesse repræsentativo cum objecto : quandoessentiæ, et speciei eum illo in we • A ί 41 prjRia evasio. » ··. y 158 P DE VISIONE DEL quidem objectum aliquando est substantia, at vero species secundum ewe représentativum est accidens, ac proinde non potest esso ejusdem essentia- specific®, aut ejus­ dem ordinis cum illo, ul D. Thom. vult. TspofSed contra. Nam hoc ipso, quod species Mtflr illa creata repraesentaret Deum, prout est in se, deberet dicere relationem similitudi­ nis ad illum, ac proinde hæc relatio debet fundari in aliqua unitate cum eo : al. non in unitate analoga, aut univoca, qua? solum sit generica : ergo in unitate univoca, et specifica : et consequenter , cum quævis unitas , seu convenientia univoca inter Deum, et creaturam repugnet, non poterit non talis species , représentons Deum , prout est in se. repugnare. Major quoad I. part, patet. Nam species intelligibilis est similitudo objecti ; atque adeo debet fundare, et dicere relationem si­ militudinis ad illud. Quoad 2. vero pari, con­ stat ex communi Metaphysicorum senten­ tia, asserentium relationem similitudinis fundari in unitote, et convenientia. Min. vero quoad i. part., scilicet quoad unitatem analogam, satis liquet. Quia per similitudinem, seu repnesentotionem ana­ logam nequit repræsentari, aut videri Deus quidditotive, et prout est in se ; alioqui per effectus creatos posset cognosci, prout est in se, quod (ul constat) est aperte falsum. Quoad 2. vero part., nimirum quoad unita­ fèiïï sic tem univocam, sed solum genericam, eadem min. suadetur : Nam præterquam, quod repugnat, Deum, et creaturam con­ venire univoco in aliquo praedicato generico, alias Deus esset sub genere, quod est ab­ surdum, ut in Log, cap. de quantitate a N. Complut, ostenditur ; nihilominus per illam speciem nequiret Deus quidditotive, et prout est in se, cognosci, sed tantum se­ cundum illam rationem genericam : quia eo ipso non repraesentaret quidditotive, nisi solam praedictam rationem genericam. Nam si repræsentaret quidditatem. et ratio­ nem atomam Dei. esset utique similis ei in illa, liaberetque convenientiam, el unitatem cum ipso Deo in propria illius quidditate, el natura quasi specifica : quandoquidem species in eo quod ab illa repraesentatur, est similis objecto, et in eo. in quo est si­ milis , habet convenientiam cum praedicto objecto. Appa134 Nec refert, si cum aliquibus di­ rens wlQliu. cas, quod sicut relatio similitudinis, qua imago Caesaris ad ipsum refertur, non fundatur in unitate, sed in mensura, et mensurato, ita relatio similitudinis, qua species intelligibilis creata referretur ad Deum, non fundaretur in unitate, sal ia mensura, et mensurato. Non itaque hoc refert. Tum quia re­ pugnat dari similitudinem unius ad aliud, et 'non fundari inconvenientia aliqui, qua unum cuin alio conveniat : alioqui nequirent esso similia : ergo repugan eam non fundari in unitote. Patet conseq. Nam convenientia idem est, quod unitos : si quidem in eo, in quo ali· qua habent convenientiam, quatenus in illo conveniunt, non distinguuntur, el per con­ sequens in illo sunt idem. Tum etiam : quia exemplum illud do imagine Cæsaris hoc ipsum convincit. Nam ideo per hanc imaginem nequit propria Cæsaris essentia, et quidditas cognosci, sed solum externi ejus accidentia, quia solum habet conve­ nientiam cum illo in praedictis acciden­ tibus. non vero in propria ejus essentia, et quidditate : quod sane satis indicat, quod ad hoc, ut aliqua imago repræseutet quid­ ditotive, ct prout est in seipso aliquod objectum, requiritur ut habeat convenien­ tiam, et unitatem specificam cum eo, saltim sui) esse repnesentativo. , Adde, quod adhuc gratis concesso rela­ JLÜ> tionem illam similitudinis speciei impr»sæ, et creata* ad Deum , ul ad proprium illius objectum, fundari in mensura, el mensurato, nihilominus impugnatio con­ tra Gabr. Vazq. facto, in sua vi,et robore manet. Nam cum illa proportio mensorali ad mensuram, quæ esset inter Deum, el speciem, non posset esse univoca, specifica, vel generica. quia (ut dice­ bamus) Deo, et creaturis nihil potest diri commune univocum, oportet eam ese tflTH analogam : ac proinde per talem spe­ ciem nequiret Deus quidditotive, et prout est in se ipso repræsentari, sicut ob hiae Talionem non potest per species creatura­ rum prædicto modo repræsentari. 135 Nec illud, quod in sui favorem adducit Vazq. scilicet speciem impressam secundum esse repræsentati vuni habere ra­ sionem accidentis, objectum vero mdtoties esse substantiam, et ita hæc duo non posse esse ejusdem natura», contra nue urget. Quia illudmet esse repræseatativum speciet realiter sumptum potest considerari dupliciter, scilicet, vel mate­ rialiter, et in esse rei, vel formaliter, et in esse similitudinis, et repræsenütiouis, ut ad ordinem intelligibilem spec­ tat: TRACT. II, DISP. II, DUB. V. 159 üt : ot si priori modo sumatur, ali­ quando h.obet rationem accidentis, ut in sjxîciobus sensibilibus, ot quainplurimis ex iniolligibilibus constat : aliquando ha­ bet rationem substanti©, ut palet in Anpto, qui seipsum per suum essentiam Unquam per speciem intelligibilem cog­ noscit, ut communiter docent Theologi : et iu species intelligibilis, ct ejus esse ttpHsentalivum in esse rei consideratum diquando est inferioris ordinis, aliquando ejusdem cum re cognita. At si species itelligibilis sumatur in esso speciei for- li cum illo. Quod (ut communiter docent Metuphysici, et Theologi) est omnino fal­ sum : alioqui in Deo daretur vera compo­ sitio ex genera, et differentia sub aliquo vero, et reali esse, quod sane satis absur­ dum est, ut bene N. Complut, in lib. Phys. disput. 18. a num. 20. usque ad 23. do­ cent. 137 Accedit, solutionem hanc satis im­ pugnatam manere ex impugnatione prece­ dent!. Nam licet quod species clare, et quiddilalivo represented aliquod objectum sit in esse representativo, seu intelligibili ejusdem nature cum illo, nihil sit aliud re mlitar sumpt©, sive secundum esso reipsa, quam, quod re vera ex natura sua jrwsentativum formaliter, et in esse inhabeat representare objectum illud quiddi­ teliigibili acceptum , secundum quam tative, et clare, prout est in se ipso, sitque rationem dicit formam ipsam represensimilis illi, attamen ad hoc, ut hoc ipsum reauum. ut intelligibiliter habet esse in ]iter*habeat, non potest non eandem naturam specie intelligibili, tunc est ejusdem or­ univoce, et atome cum prædicto objecto ha­ dinis. et ejusdem naturæ cum illo ; bere, non quidem sub modo essendi natu­ atque adeo si objectum illius fuerit aliquid rali. et entitativo, sed in esse representativo, substantiale, etiam ipsa species erit Ln seu intelligibili : quia, ut nuper dicebamus, m rvpnesentativo, et intelligibili t subsuntia : quia predicata illa substantialia, repugnat, aliquid per se, ct ex intrinsecis representare aliud, prout est in se, et esse quæ in esse rei sunt in objecto, conti­ simile ei, quin sub aliquo esse reali, sive neatur in ipsa specie sub esse represenentitativo, sive repnesentalivo habeat con­ taiivoj et intelligibili. Unde licet natura venientiam univocam cum illo in eo, in hominis habeat alium modum essendi in quod illud repræsentat, et est simile ipsi. fe ipsa et in specie intelligibili, atta­ 138 Confirmatur, et explicatur ex discri­ men formaliter in ratione naturæ, eadem mine, quod intercedit inter id, quod repræ­ est. Sicut domus in mente artificis, ct sentat aliud, et est simile illi per extrinsedomus ad extra, licet habeat diversum cam hominum impositionem, et inter id, nodum essendi; nihilominus eadem for­ quod repnesentet illudmet quidditative, ct ma domus utrobique est. Sed hæc latius prout est in se, eslque ei simile por se, et in tract, de scientia Dei disp. 2. a num. ab intrinseco. Nam licet id, quod priori 14. usque ad 52. explicabuntur. modo repræsentat aliquid, non sit ejusdem 136 Secundo occurrit Arrubal dicens, d nihil referre. quod species intelligibilis sit I nature cum illo, sed tantum ad summum Mfe. habeat aliquam convenientiam cum eo, el sit ejusdem naturæ cum suo objecto,non quidem impositum ad illud repraesentandum. vel iu esendo, seu in esse entitativo, sed in re(ut melius loquamur) ad ipsum significan­ præsentando, seu in esse representative, ac dum, et propterea externa Christi imago proinde nihil etiam referre, quod species licet hoc modo denotet, et significet ipsum, creata sit hoc modo ejusdem nature cum non ideo habet eandem naturam cum eo : Deo.Eladdunt aliqui, ideo hoc esse verum : attamen, quod per se, et ab intrinseco habet· «pia ad id nihil aliud requiritur , quam , representare quidditative, et prout est irt w quod repræsentet, ipsum prout est in se aliud, et esse simile illi, debet habere uni^ dare, et quidditative. Sed contra. Nam, esso represented vum vocam convenientiam sub aliquo·ïiïodo in specie intelligibili non est aliquod esse , sendi reali cum ipso, inoeo·; in *qtfo Rltul· fetam, aut aliqua denominatio extrinseca, I repræsentat. Tum, quia tejU* - altari’ in suo j)roprio,*<»u^ruiddiimlvo.mi<; *dverum, et reale esse intrinsecum : ergo si sario involvit, qnod illud /^ qülddiUitivditt!,b ipedes intelligibilis representative Dei, quod est in dlrUj sitsub afiqiro-i^ ‘in pnrat est in se ipso, est in esse representaeo,«quod;in predicUPite^w’ lllbid/nilo :p tirotjusdem naturæ univoce cum Deo, erit utique idem cum illo in aliquo vero, et j sicut dujHieonV'qli/odintiDK^^sémUeinUli-' reali «re. ac proinde haberet univocam» et i esse albcdioiKdnvx)lyiL^5UitflK()J>rqbo.niHu*'i urnam convenientiam in prædictorqe/rea.--·| Iram aibmhnisriÆoinieKnm^v/uia flfequF¥AW| Addita­ mentum. l,K>L iW Confirm. F. il 1/Îf' • * DE VISIONE DEI. ΓΛ’ΐο, cur potius per se, et ab intrin- i verbum osl aliquo modo filius. Tum etiam: seco represent aret illud quiddiiative , el quia generatio vitalis est origo viventis a prout est in 80, essetquo ei simile, non vive;.te a principio conjuncto in shnihttidh vero haberet hoc ipsum respectu alterius, nem nature, ut communiter ducent Tbeo· ut ex terminis ipsis patere videtur. lo-ci, ct Philosophi : at productio verbi e>t origo vivenlid a vivente, quia verbum pet § III. illam productum, est terminus intrinsece vitalis, et a principio vitali procedens : et Alia evasio Juniorum, et praelusio illius. similiter est a principio conjuncto, scili­ cet medianto specie impressa, quæ estuniu 139 Deinde respondentalii ex Junioribus, cum intellectu, et est m eodem subjeclocum totam hanc rationem D. Thom. et ea, qu® eodem verbo : et tandem prædiclum vercirca ipsam diximus, supponere speciem bum procedit in similitudinem natura.’cum intelligibilem esse formalem similitudinem suo principio, scilicet cura objecto, quonam sui objecti, «(que adeo repraesentare illud in esse repræsentativo est omnino simile formaliter, cum tamen species non repræild : ac proinde processio ejusdem verbi erit sentet objectum nisi tantum virtualiter, et generatio vitalis, et verbum ipsum procedit per modum seminis, ac proinde hoc tantum aliquo modo, et secundum quid, ut filius, modo sit ei similis. seu (quod idem est) procedet, ut filius prrdnCæterum evasionem hanc optime impugintentionali, et representative. rit· nant N. Complut, in lib. de Anima disp. I Tum denique : quia, juxta communem i 18. quæst. 2. et oppositum ejus ex Arist. Theologorum sententiam, ideo productio et D. Thom. num. 26. ejusdem disp. osten- Verbi divini ex vi propriæ lineæ est genen­ dum, et deinde ab eodem num. usque ad tio, non qualiscunque, id est, generatio se­ num. 3Û. id ratione desumpta ex D. Thom. eundum quid , et in esse repræsentativo probant, ac tandem a num. 30. usque ad solummodo, sed generatio simpliciter, ei in 38. alia ratione ex Angelico Do tore infra esse naturali, ac entilativo , quia productio quæst. 27. art. 2. deprompta, hoc ipsum verbi, ut sic, habet ex vi suælineæessealisuadent his verbis. Nam productio creata quo modo generationem, et productionem verbi est generatio quaedam vitalis, et ver- similis in natura cum suo principio : aliobum procedit, ut filius aliquo modo, id est, qui si productio hæc non haberet ex vi sui non secandum esse naturale, sed secundum esse aliquo modo generationem, saltim sersse intentionale, ei representativum : ergo eundum quid , et modo explicato ; consespecies impressa debet esse formai s simili- quens esset, ut nec productio Verbi divini, ludo objecti, non minus quam verbum adæ- quæ est productio intellectualis omnium qualum illius est similitudo formai.s ejus- perfectissima, haberet ex vi propriæ lineæ dem objecti. perfecte, et simpliciter generare producendo ProbiConseq. patet. Quia id . quod procedit simile in natura secundum esse naturale,et fi° tanquam, quid vitaliter genitum, et ut filios, entitativum. debet esse simile suo principio : ita quidem, 111 Nec refert si contra hanc rationem ut si procedat, ut filius in esse naturali, haobjicias primo, quod licet daretur verbum beat esse simile illi, et ejusdem natura* cum procedere ab intellectu, ut genitum, et ut eo in tali em; si autem procedat, ut filius filium, non tamen inde fieret debere esse in esse intentionali et represent·.! tivo, sit sisimile in esse repræsentativo cum specie mile illi, et ejusdem nature cum eo in esse impressi, quoniam principium, et causa repræsentativo : ergo cum species impressa principalis generationis verbi non est spesit principium verbi fœcundans intellect m cies impressa, sed objectum per illam re­ in ordine ad ejus generationem, necesse erit. presenlatum : ergo verbum non deberet esse ut verbum, et predicta species sint ejusdem simile in esse repræsentativo cum predicti nature, atque adeo si verbum represents specie, sed cum objecto. Patetconsequentia. formaliter objectum, etiam predicta species I Quoniam ad hoc, ut aliquid procedat, ut illud formaliter repræsentabit. I genitum· et ut filius satis est, ut procedat SuadeHO Antecedens autem probatur. Tum I simile suo principio, et causæ prineipali : ln’.aam (lu’ia I,roPlcr banc ralionem communiter di- ct ita Petrus proce lens, ut filius a suo pajutecitur, quod ab objecto, ct potentia j-aritur I tre, non procedit, ut similis semini habenti c notitia, et verbum, quia productio hujus est I rationem instrumenti, sed patri, qui e*! parius, sive generatio quædam vitalis, ct | causa principalis. a Respondetur I TRACT.· II. DISP. ΙΓ, DUB. V. Respondetur onto . speciem intelligibi' km, v. gr., et ejus objectum non ponere in numero ad productionem verbi, vel in orâne ad influendum in intellectionem, quia objectum non concurrit, nisi, ut redditur inielbgibile per prodictam speciem, neque species influit, nisi, ut reddens intelligibilo ule objectum : ct i ta in genere inteiligibili habent se, ut forma, et id cujus est forma, u proinde in hac generatione intellectuali oportet, ut id, quod est simile objecto, tanquAm principio principali illius, sit etiam eo­ dem modo simile speciei inteiligibili. Cætenm in generatione ordinis naturalis , et entitativi semen, et generans, a quo deci, ditur. ponunt in numero in ordine ad gene­ rationem prolis : quia semen non est forma reidens generans generativum, et consti­ tuens illum in esse principii proportionati ad generationem : ex eo, quod prodictum generans ratione suæ formæ naturalis est principium principale omnino proportionatnin in ratione talis principii respectu gene­ rationis naturalis. 142 Potestque hoc amplius explicari, ex 1U co, quod generatio intellectualis est ad in­ tra, et immanens, ac proinde ejus princi­ pium princip de debet etiam esse ad intra, et unitum cum intellectu : et consequenter tile principium· non poterit esse objectum secundam esse, quod habet extra intellec­ tum; sed secundum esse, quod habet in specie inteiligibili, ratione cujus unitur cum intellectu in ratione principii productivi ad intra : et propterea prædicta species , et objectum non ponunt in numero in ratione principii principalis respectu talis produc­ tionis. At generatio naturalis, et in esse entitativo, quæque distinguitur a genera­ tione intellectuali, est processio transiens in externam materiam , et propterea non oportet, ut principium principale illius sit conjunctum cum re genita, quæ procedit, at filius, sed potius debet esse separatum ib illa, atque adeo semen, quod debet esse conjunctum cum re genita, ponit in numero cum tali principio : et ita non est necessa­ rium, ut hoc ipso, quod res genita sit simi­ lis suo principio principali, habeat etiam issimilari semini. . 143 Nec etiam obstat si secundo objiCias, non posse cohærere cum natura st edeiimpre^ie. ct verbi, quod sint similia, et ejusdem naturæ in esse repræsentativo, at­ que adeo neque, quod processio ejusdem j verti sit generatio vitalis in esse repræsenutivo. Conseq. non indiget probatione. I ’ »61 Antecedens autem probatur. Tum, quia verbum per se, et ab intrinseco habet esse facile transiens, et pendere ab intellectione in esse fieri, et conservari : species vero impressa est de se permanens, et non facile transiens, ac tandem non pendet ab intel­ lectione, in fieri, aut in conservari. Tum etiam : quia alioqui darentur duo acciden­ tia solo numero differentia, quæ simul es sent in intellectu, scilicet, species impressa, et verbum : quæ quidem certum est simul inveniri in illo quoties objectum aliquod intelligitur. Tum denique : quia verbum, et species impressa non possunt non distingui specifice in esse entitativo, et naturali, ut communiter docent Philosophi : ergo etiam debent eodem modo distingui in esse repræ­ sentativo. Patet conseq. Quoniam ad speci­ ficationem, et rationem differentialem ato­ mam speciei impressae, et verbi pertinet, tam id, quod habent in esse entitativo, quam id, quod habent in esse repræsenta­ tivo : at quoties aliquid distinguitur specifi­ ce ab alio secundum aliquam rationem inadæquatam, et atomam , etiam differt ab illo secundum alias rationes inadæquatas, et atomas, ut inductive patet : ergo, etc. 144 Respondetur enim, quod sicut objectum, et verbum productum sunt ejusdem naturæ, et speciei, sub diverso tamen modo essendi, quoniam natura , et species objecti est in illo sub modo essendi natura­ li, in verbo autem sub modo essendi inten­ tionali repræsentativo, ita species impressa, et verbum ei adæquatum, sive repraesen­ tans objectum primarium ejusdem speciei impress®, sunt ejusdem naturæ, sub di­ verso tamen modo essendi. intra latitudinem modorum, qui sub esse repræsentativo con­ tinentur. Nam species impressa représen­ tât per mo Ium habitus : verbum autem non est necesse, ut hoc modo repraesentet, sed potius semper, aut fere semper habet modum repræsentandi facile transeuntem, atque adeo per modum dispositionis. Unde sicut objectum ex parte naturæ, cum præcisione sumptæ, non petit determi­ nate modum essendi naturalem, sed indif­ ferenter, vel hunc, vel modum essendi intentionalem, et representativum, ita eadem natura, et sub eadem præcisione sumpta, non petit determinate modum essendi in tentionalom , et representativum , quem habet verbum, neque illum, qui convenit speciei impress® ; sed secundum se pros­ cindit ab his tribus essendi modis, et potest habere quemlibet ex illis, quamvis conside- Enoda­ üo· 162 Ad fornum arsa· menti quoad primam probatio* neiu JDlec^ dentis. Ad secan­ dam probat. Ad Aba objeclio. Dilailiir DE VISIONE DEI. rata non secundum se, sed prout est in verbo, involvat necessario modum illius, et simpliciter, prout est in objecto importet indispensabililer modum essendi naturalem proprium ipsius. 145 Quare ad formam argumenti negan­ dum est antecedens. Et ad 1. probationem debet etiam negari antecedens si inteUigâtur de verbo, aut specie impressa precise, quoad suam naturam, aut speciem conside­ ratis. Nam i sicut secundum hanc rationem cum precisione sumptam, sunt ejusdem nature, ita ex parte naturæ. et forma· nun petunt determinate, ut argumentum innuit, modum essendi permanentem, aut trans­ euntem. Ad secundam vero probationem dicen­ dum est, quod sicut verbum , et objectum non solum sunt ejusdem nature secundum speciem, sed habent eandem naturam nume­ ro , sub diverso modo essendi naturali, et representativo, ut dictum est, et in tract, de scient. Dei disp. 2. num. 14. et deinceps latius dicetur ; ita verbum, et species pos­ sunt aliquando esso ejusdem numero natu­ re, sub diverso tamen modo essendi intra latitudinem modorum, quia sub esse representativo continentur. Unde ex hoc, quod species, et verbum per se primo illi corres­ pondons, sint ejusdem nature, non sequi­ tur duo accidentia solo numero distincta, esse simul in eodem subjecto : sed, quod unum, et idem numero secundum naturam, ct habens diversos specie modos essendi, sit una cum illis in intellectu. Videantur ea, quæ loco nuper citato dicentur. Ad ultimam vero probationem concesso antecedenti, neganda est conseq. Ad cujus probationem neganda est major, si intelligatur do specie in esse spec ei. Nam se­ cundum istam rationem per accidens, et de materiali importat modum essendi natura­ lem, et entitativum, seu hoc, quod est esse in rj3c entitativo substantiam, vel accidens, ut supra tactum est. 1 iG Neque tandem obstat si urgeas, quod si verbum, et species distinguuntur specifice in modo essendi intentionali. ct representativo, tunc generatio verbi non erit generatio propria viventis . neque verbum erit aliquo modo filius '.quandoquidem non procedit in similitudinem nature specilicæ cum suo principio in aliquo inudo essendi, vel enti­ tativo, ct naturali, \cl representative. Non itaque hoc obesu Quoniam nd ratio­ nem generationis vitalis, et ad hoc, ut id, quod per illam procedit, sit aliquo modi) filius, satis estsimilitudo in natura, quamvi* non sit similitudo in modo habendi illam, sed predieti modi sint distincti ; vel specie, et intra eundem ordinem, ut in verbo, et specie, impressa contingit; vel in di reno ordine, et generice, aut quasi generic»’, utin specie impressa . et expressa ex una parte, et objecto ex alia accidit : quamvis cum hoc stet, quod ad hoc, ut prædicta generatio m generatio simpliciter, et perfecta, ac pro:nd? res genita sit simpliciter, et perfecto filius, debeat esse similitudo inter rem producum, et rationem producendi, tam in natura, quam in modo naturali habendi illam, ut suo loco explicabitur. Dux alix solutiones, el eversio tarum. 147 Ex quibus omnibus constat, nullam ih esso solutionem cujusdam Junioris asserentis D. Thomam in hac ratione non velle, neque ejus ratione probari, quod per spe­ ciem inferiorem, seu creatam, directe ta­ men repnesentantem Deum, non possit quidditative, et prout est in se videri; sed solum, quod per similitudines, seu species inferiorum rerum, id est directe représen­ tantes naturas inferiores, sive creatas, non possit representari, aut videri Deus, prout est in se, et ideo S. Doctor in sua ratione sic in antecedenti illius dixit : Per Jimifiludines rerum inferioris ordinis nullo modo possunt superiora cognosci, sicut per speciem corporis non potesl cognosci essentia rei in· corporex. Jgg* 148 Ex dictis igitur hæc solutio manet 1«^impugnata. Nam apud D. Thorn. etveriutem ipsam, idem est speciem aliquam esse inferiorem respectu alicujus objecti, et ratio­ ne hujus inferiori tatis non posse pertingere ad repnesentandum illud, prout est in se ipso, ac esse speciem per se primo, et om­ nino directe repraesentantem rem aliam inferioris ordinis : quia species, et ejus ob­ jectum per se pruno. et omnino directe reprae­ sentatum sunt ejusdem naturæ, quamvis possint differre in modo essendi. Et ita idem est eam esse speciem inferioris ordinis, ac non poteritis pro sua in feriori tale represen· tare directe, el per se primo objectum ali­ quod superius, ac non habere eandem na­ turam cum illo in esse intelligibili, ct per consequens hoc erit idem, ac representare rem aliam inferioris ordinis, et habere eandem naturam cum illo in we inteliig*bili : TRACT. II, DISP. II, DUD. V. bili : si quidem species debet semper esse ejusdem naturæ cum objecto per so primo reprœseiitato per illam, ut ostensum ·' Unde, ut D. Thorn. denotaret, quomodo nulli species creata poterat habere eandem calaram cum Deo, ac proinde, nec repræseuüre illum quidditative, propterea sup­ pail omnem speciem creatam esse speciem iwum inferioris ordinis, ac proinde in esse atelligibili esse ejusdem naturæ cum es­ sentiis , et objectis creatis : et ita non posse esse ejusdem naturæ in eodem online cum Deo, et per consequens neque d ejus quidditalivam visionem deservire, ei eo.quod ad speciem, deservientem ad bnc visionem, desideratur, ut.sit ejusdem -itura? cum Deo in esse intelligibili, ac proinde, ut non sit species rei inferioris ordinis. Videantur ea, quæ in tract, de scientia Dei disput. 2. sæpius cit. dub. I. dicentur. 119 Ultimo occurrunt Suarez, et alii, quod licet ad cognoscendum Deum infini­ te. et adæquato, requiratur species, quæ st ejusdem ordinis, et naturæ cum illo ; eoa tamen ad cognoscendum illum finite, d inadæquate : non secus, ac licet ad usionem infinitam, et adæquatam ipsius desideretur lumen, et visio infinita, quæ sit ejusdem rationis cum lumine, et visione ocreata Dei : non tamen ad visionem il­ lis inadæquatam, et finitam. Sed contra. Quia inter lumen, et visiozem ex una parte, et speciem inlelligibilem Dei ex alia, est maximum discrimen. Nam Lmen, el visio tenent se ex parie poten­ ti*, non vero ex parte objecti per modum ûailitudinem repraesentantium illud quidi.ative, et prout est in se ipso, et ita ton est necesse, ut sint ejusdem naturæ, **» essentiæ in esse representative, aut in ilquo modo essendi cum eodem objecto, i«d satis est, quod ad illud per se tendant, «inclinent, ut exinfra dicendis magis confUhic. Cæterum species impressa tenet se n parte objecti, tanquam similitudo refjwentans illud quidditative, et ita debet in reprasentando esse ejusdem quidditatis cum ilo; cumque tale esse, représentai i vum, et id ratione cujus repræsentaret Deum, et ewel similis ei prout est in se ; esset verum diquol esse rêalc in ipsa specie, deberet ·. que talis species convenire univoce cum D'-ο in divina natura, ratione cujus ei as•jnihfptur, ut dictum est, ac proinde de­ uret esse infinita simpliciter, imo infinita il-;'. Mt? 163 per essentiam, quippe cum Deo, et crea­ turis nihil possit dari commune univo­ cum. 150 Præterea, Nam illa species impressa Impug­ natur oriretur a Deo tanquam ab objecto infinito, «eundo. et modo naturali, ac necessario , non vero libere : ergo adæquaret totam cognoscibditatem Dei, ac proinde non solum tepræsentaret objectum infinitum, scilicet Deum, sed etiam infinite. Hæc ultima cons^q. patet. Quoniam species adæquans infini­ tam cognoscibilitatem Dei, non potest non infinite representaro. Prima voro conse­ quentia etiam liquet. Nam hoc ipso, quod procederet modo naturali, et necessario, non vero libere, procederet a Deo, non quatenus vult, sed quatenus est : ergo ema­ naret ab illo secundum omnem ejus perfec­ tionem infinitam, atque adeo, ut infinite perfecta : quia non esset undo influxus, et causalitas sui objecti infiniti, scilicet Dei, limitaretur. Antecedens autem etiam con­ stat. Nam quoties objectum potest speciem sui immittere, toties modo naturali, non vero libero eam immittit,ut in objectis sen­ sibilibus cernere licet. 151 Nec refert si dicatur, hæc esse vera Ensio. quoties non est aliquid ex parte subjecti li­ mitans , et coarctans influxum objecti : secus vero quando est ex parte subjecti aliquid unde limitetur, ut in prasenti con­ tingeret, ex eo, quod prædicta species de­ bet recipi in intellectu creato, qui est finitæ virtutis, et capacitatis, et ita ex hoc capite limitaretur. Non itaque hoc refert. Nam ad rationem Praelu­ ditor. speciei impress®, ut sic, non desideratur, quod sit accidens inhærens , sed ejus es­ sentia abstrahit ab accidenti, et substantia per se subsistente : ergo prædicta species impressa representans Deum quidditative, et prout est in se, esset substantia per se subsistens, ac proinde non deberet, nec posset ex subjecto limitari. Antecedens pa­ tet. Nam in Angelis propria eorum sub­ stantia, et essentia habent rationem speciei intelligibilis respectu proprii intellectus, et similiter essentia divina respectu intellec­ tus divini, et intellectuum beatorum, ac tandem aliæ species, quæ sunt in nobis, et in Angelis habent rationem accidentis : ergo signum est speciem intelligibilem ad sui rationem non petere, quod sit substan­ tia, vel accidens, sed ab utroque abstrahere. Ex quo etiam prima consequentia constat. Nam si semel rationi speciei non derogat eam esse substantiam, posset prædicta spe- ‘ί F* b?· P7F y ·;4>. . ’Μ I\ i 164 DE VISIONE DEL cies represents lira Dei habere rationem ______ eo, quod repugnet forma creata balx-ru substantiæ per se subsistentis, quippe quæ | prædictam actualitatem secundum suum inter omnes species inlelligibiles esset per­ esse entitativum, optime intulit D. Thon, fectissima. Secunda autem conseq. ex hac non posse talem formam repnrsentareDeiin, priori etiam liquet. Quia substantia per se qui Pst suum esse. subsistens , et totalis, qualis esset in eo 154 Deinde impugnatur eadem solutio, eventu prædicta species imj cessa, ul ex et simul elucidatur ratio D. Thom. suppo­ dictis patet, non potest limitari a subjecto, nendo ex communi Doctorum sentent^ cum neque eo indigeat, neque in eo reci­ quod sicut potentia intellectiva, quæ per piatur. Videantur ea, quæ in tract, de modum potentiæ simplicis, et compto scient.Dei, disput. 2. dicemus. attingit quidditative, et claro aliquod ob­ jectum, habet ex propriis meritis, et con­ sequenter connaturaliter attingere illud, ita DUBIUM VI. etiam species intelligibilis quidditative, et clare, propriisque meritis repræsentani Utrum ex secunda ratione D. Thom. suffi· objectum, habet connaturaliter ipsum recientcr colligatur impossibilitas speciei præsentare, cum id, quod ex propriis meri­ impressé repraesentantis quidditative, et tis speciei convenit, debeat etiam connatuclare Deum, prout est in se ipso? raliter eidem convenire. 9 t ·,1ί» 4 • 9' - . * ’ Hinc ergo sequens deducitur impugnatio, et major rationis D. Thom. elucidato. Quoniam repugnat, quod aliqua potentia intellectiva per modum potentiæ simplicb, et completa», atque adeo connaturaliter attingat aliquod objectum quidditative, et § UNICUS. clare, si excedatur ab illo in gradu immaterialitatis, et actualitatis ; ergo etiam re­ Decisio dubii. pugnabit, quod species impressa eodem modo repræsentet aliquod objectum, si ab Dicendum ergo est, optimam esse ratio­ eodem superetur in immaterialitate, et acnem secundam Angel. Duct, aique adeo tualitate : ergo cum repugnet esse, aliquam impossibilitatem prædictæ speciei impress® formam creatam, quæ non excedatur a Deo sufficienter probare. Ita ejus discipuli dub. m gradu immaterialitatis, et actualiutù, 4. citati. Probatur assertio adducendo præ­ repugnabit etiam, quod ex vi soa, ac proinde dictam rationem, quam idem S. Doct. his connaturaliter repræsentet illum quidditaverbis proponit : Essentia Dei est ipsum esse live, et clare, prout est in se ipso. ejus, ut supra ostensum est, quod nulli I55 Antecedens probatur. Nam cum (tes­ formae creat* competere potest. Non potest te Arist. 2. et 3. de Anima, quem sequun­ igitur aliqua forma creata esse similitudo tur omnes.Philosophi) ad cognitionem re­ représentons videnti, Dei essentiam. quiratur, quod cognitum sil in cognoscente, 153 Occurrunt huic rationi adversarii, oporiet, ut ad cognitionem connaturalem dicentes, quod sicut in nobis species, quæ cognitum non habeat modum essendi pnesest accidens, potest repræsentare quiddita­ tant»orem. quam potentia cognosciliva : tive substantiam, ita licet species impressa, quoniam si modus essendi objecti cogniti sil et creata Dei non sil suum esse, potent supra modum essendi cognoscentis, non re­ quidditative el clare repnesentare Deum ciperet illud cognoscens connaturaliter, sed qui est suum esse. _____ Cæterum hæc solutio satis impugnata 1 supra ejus naturam : atque adeo, neque etiam manet ex iis,quæ dubio præcedenti diximus, ejus cognitio essetconnaluralis prædictocogNam hoc ipso, quod illa species repræsennoscenti. Cumque modus essendi, per se (le­ taret Deum quidditative, ut est suum esse, sideratus ad cognoscibilitatcm objecti, e: non posset, non in esse repræsen Uti vo esse virtutem cognoscitivam potentiæ sit i ΤΠπ suum esse, et hoc ipso, quod in esse reterialitas, et elevatio a materia, ejusqne prasontativo hoc habeat, optime inde coi- 1 conditione , scilicet potentialitatc (quia, ut ligitur, quod etiam in esse entitativo debet I D. Thom. et cum eo communiter Theologi esse suum esse, et e contra, ut ex prima | infra quæst. 14. docent, ex immaterialitate. impugnatione contra solutionem Suarez et modo essendi immateriali habet virtus cogdub. præ cedenti adducta constat. Unde ex I noscitiva esse cognosciùvam. et species esse γθ p ræsen t&tiv&ni t 152 Posquam primam D. Thomæ ratio­ nem examinavimus, oportet, ut vis se­ cundae aperiatur, et ad hoc pnestandum præsens dubium excitamus. ConCGsio cl ejns proûiiu. Salatin aihcrarionjQ. IS Impopualor pnmo. 1 TRACT. 11, DISP. II, DOB. VI repnvsentativaru, ac tandem objectum esso cognoscibile) lit inde, ut si cognitum, et cojnoscens connaturaliter illud, dobont con· wmre in modo essendi, ita ut cognitum non hibeat uiodum essendi, præslantiorem,quam cognoscens, tune cognitum non possit ex­ cedere cognoscens in gradu iminaterialitalis, et actualitatis. Ex quo prima consequentia, ex qua pen­ det vis secunda, satis constat : tum ex pa­ riata rationis, tum etiam, quia species intelligibilis ponitur, ut ea mediante cogni­ tum sit in cognoscente : et ita nisi habeant modum essendi, ita immaterialem sicut ob­ jectum, ut statim magis explicabimus, erit supra ejus naturam gerere hoc modo vices objecti ea immaterialioris. Maxime quia ut WHD.l23.et 141. dicebamus, species intelliribilis non gerit vices objecti, tamquam inKnnnentum ejus, sed per modum formæ Iiridligibilis reddentis objectum actu intelligibile ob eo intellectu, in quo prædicta spedes recipitur. -i 1W Confirmatur , et explicatur ratione D. Thom. ari. 4. et 11. hujus quæst. Nara juxta multiplicitatem, et diversitatem gradnum immaterialitatis rerura cognoscibilium multiplicantur, et distinguuntur totidem gra­ des facultatum, et specierum intentionalium Μcorrespondentium : ergo signum est, quod inter potentiam, speciem impressam, et objectum debet esse convenientia in gradu immaterialitatis, et actualitatis : ergo cum repugnet dari formam creatam convenien­ tem in gradu immaterialitatis, et actualitaL< cum Deo, ac proinde habentem tantam ictaaliiatem, ut sit suum esse, etiam repujaibit dari formam creatam , quæ illum piJiiilative, et clare repræsentet. Utraque consequentia palet. Antecedens autem non aliter melius pro­ hibitor, quam adducendo, el explicando qua­ tior gradus immaterialitatis rebus cognos­ cibilibus convenientes, quos salis eleganter D. Thom.ari. 4. sequenti assignat. Primus, et infimus est earum rerum, quæ habent esœ in materia individual!, et non possunt al) aper intellectum præscindi, quales sunt res angulares, et materiales. Cujus gradus im­ materialius solum sila est in quadam actua-. litate sufficienti ad immutandam potentiam Jtmtivam, qnæ est potentia aliquo modo dem supra materiam, ut in lib. de Aninfi dici solei Et huic objecto correspondent potentia sensitiva, et species sensibiles, et I catenates habentes eundem gradum imma- lemlitatts, ac proinde valentes immutare luô potentiam sensitivam, et non aliam excel­ lentiorem. i 57 Secundus est earum rerum, quæ quo­ dammodo sunt in materia individual! et sen­ sibili, et quodammodo separatae sunt ab illa, quales sunt quidditates rerura materialium, quia reipsa habent esse in materia individu­ al! et sensibili, possunt tamen per intellec­ tum ab ea separari. Unde huic objecto cognoscibili pnedictam habenti immateriali· tatem corresponde! virtus cognosciliva, scilicet intellectus noster pro hoc statu, qui partira est in materia, exeo, quod est actus animæ, quæ est actus corporis, et partira est ab ea separatus, quatenus anima non pendet in suo ewe a corporo et intellectus non est actus corporis, tanquam organi, sed est en­ ti tat i ve spiritualis, et immediate inhæret in substantia animæ. Undehuic objecto, et po­ tentiæ cognoscitivæ pro hoc statu considera­ te correspondent species inlelligibiles, quæ partira sunt separatæ a materia, et partira cum ilia conjunctæ. Tum quia eodem modo inhærent in intellectu et in anima, quo ipse intel­ lectus in eadem anima pro hoc statu reci­ pitur. Unde sicut intellectus partira est in materia, et partira non est in ilia, ut jam explicuimus, ita etiam species. Tum etiam, quia licet species secundum suam entitatem sint spirituales, nihilominus dependent a materia, nimirum a phantasmatibus, et phantasia in fieri, et in operari, et ita quo­ dammodo habent ex hoc capite aliquid materialitatis. Tertius est illarum rerum, quæ habent esse omnino separatum a materia, quamvis non a potentialitate, quia non sunt actus pu­ ri, sed in eis potentialitas ad esse, et operari reperitur. Et huic objecto correspondet po­ tentia cognoscitiva separata omnino a mate­ ria physica, quamvis non a potentialilate, qualis est intellectus Angelicus, et similiter species intelligibiles eodem modo a mate­ ria, non vero a potentialitate separatæ. 158 Quartus tandem, et ultimus est illius entis, quod est actus purus, separatus non solum ab omni materia physica, sed etiam ab omni potentialitate, ac proinde non est in potentia ad we.sed per modum, purissimi actus est suum esse, qualis est solus Deus. Et huic objecto correspondet virtus intel­ lectualis separata etiam, tam ab omni ma­ teria, quam ab omni potentialitate, ita, ut sit suum esse, et similiter species ab utro­ que separata, atque adeo quu» sit actus pu­ rus, sitque suum esse, quales sunt solus intellectus divinus, et essentia divina, ut Æ 166 DE VISIONE DEI. habet rationem speciei intelligibilis, quia nalla creatura potest habere tantam purita­ tem, ut sil suum esse, et ideo necessario debet habere potentiam ad esse. Ad Ex quo etiam constat, nihil obstare in­ icitinstantiam illam, quam pro se adducit solutio tram. adversariorum, scilicet species intenlionalos in nobis esse accidentia, et nihilominus pos­ se repræsenlare substantiam : unde etiam species impressa Dei poterit repræsenlare Deum, qui est suum esse, licet ipsa non sit suum esse. Nam, ut cx dictis patet, est dispar ratio, quandoquidem species, quæ in no­ bis repræsentant substantiam, possunt esse ejusdem immateriali tatis cum substantia repræsentata, licet multoties non possint esso ejusdem perfectionis in esse rei cum illa. Cæterum nulla forma potest convenire in gradu immaierialitatis , ct actualitatis cum Deo, sed necessario debet ab ipso in tali gra­ du oxcedi, et ita nequit Deum quidditative, et connaturaliter repræsentare. Unde licet in aliis speciebus in telligi bili bus non sit neces­ sarium, ut hæc duo in unum coïncidant, sci­ licet esse ejusdem immaierialitatis cum suo objecto, et esse ejusdem perfectionis in esse rei cum illo ; secus tamen in specie repræsentante divinam essentiam, prout est in se : quia tanta immaterial itas, scilicet per modum actus purissimi, jam explicata, non potest inveniri, nisi in ente increato, ei per essentiam, quod sit summe, et infinite per­ fectum. Ϊ·' ’ i’ f ♦·* : ab Angelo superiori in immntarialltate : ergo falsum est, quod ad cognitionem quidditalivam, el connaturalom requiratur objectum non excedere in immateruliov» virtutem cognoscitivam, et speciem inldlh gihilem repræsentanlom prodictum objec­ tum. Major communiter admittitur a Theologis. Minor vero probatur. Nam sicut essentia Angeli inferioris exceditur in immatenalitate ab essentia Angeli superiora, quoniam ratione hujus excessus distin­ guuntur specio; ita virtus intellectiva, ct species intelligibilis, quæ sunt in Angito inferiori, superantur in immaterialitate ab eodem Angelo superiori, quia virtus intel­ lectiva, et species intelligibilis Angeli infenoris sunt ejusdem immaierialitatis cum essentia illius. > Nec refert, si dixeris, satis esse, quod Angelus superior, et inferior conveniant in tertio illo communi, et generico immoteriahtatis gradu jam dicto, quamvis intra illud till» per suas differentias atomas so in immaterialitate excedant. ' ■ | Nam contra hoc est, quod si suffiat convenientia communis, et generica in immaterialitate, ad hoc. ut Angelus infe­ rior non obstante prodicto excessu imnuterialitatis possit quidditative intelligere Angelum superiorem, a quo exceditur, non est cur convenientia communis, et analoga in immaterialitate inter speciem creatam, et inter Deum, non sufficiat, ad hoc, ut species ista repraesentet ipsum quidditative, DUBIUM VII. et prout est in se : maxime, quia lumen gloriæ solum convenit cum Deo in innnaQuæ specialiter obsteni contra secundam terialitate analogice, el nihilominus hæc rationem D. Thomæ, et quomodo solvenda? convenientia satis est, ad hoc, ut possit in illum quidditative, et prout est in se, 159 Ut ratio hæcD. Thom. magis elucitendere. 160 Secundo principaliter (per quod data maneat, et distinctius, ac clarius pro­ etiam procedens solutio impugnatur) obji­ cedamus, placuit sigillatim in hoc dub. cies, gratis affirmari gradum immaterialitaaliquas objectiones contra principium illud HlTi do convenientia in gradu immaierialitatis, tis sufficientem, et requisitum, ad hoc. ut in quo innititur, adducere, et earum solu­ Angelus feratur connaturaliter, et prout tiones adhibere. est in se aliquod objectura, esse dumtaxat convenientiam illam genericam. quam omnes Angeli inter se retinent, nimirum, quod omnes illi sint separati a materia Proponuntur objectiones. physica, licet non n potential!talo, quan­ doquidem non videtur posse reddi suffi­ Prima Prima ergo objectio, quæ contra dicta in cientem rationem, quare requiratur hæc objectio, præcedenli dub. urget, est, quod Angelus tantum un ma te rial itas, et non major, aut inferior cognoscit connaturaliter. et quiddiminor. talive Angelum superiorem : et nihilo­ 161 Tertio objicies. Quoniam, si quæ minus ejus virtus cognoscitiva, et species convenientia in gradu immaierialitatis reιιΊιι intelligibilis, quam de illo habet, exceditur I quiriiur inter intellectum Angelicum, et ejus | TRACT. Π, DISP. Il qoj objectum, potius videtur debere esse convenientiam omnimodam, et atomum, qam solam illam convenientiam, generiam assignatam ; maxime «i uttendatur-ad », quæ ad elucidandam rationem D. Thom. num. ! 19. adduximus : Nam species Angeli jurerions in tw intelligibili, et formal isKaesnnipta, est ejusdem naturæ, atque adeo fjttfan prorsus immaierialitatis cum eod*m Angelo, quem repraesentat, ut ex dictis Λώίο procedenti constat : ergo, ut sit conratanditer in aliquo intellectu, et per con­ sequens possit illi deservire ad cognitionem qaiiditativam ejusdem Angeli, prout est in », oportet, ut immaterialitas per so, et odispensahiliter requisita in intellectu, nd hoc, ut illam connaturaliter recipiat, sit tinta, quanta in «w intelligibili reperitur a prodicta specie : alioqui, ut nuper dice­ bamus, esset supra naturam prædicti in«Heclus recipere illam, ut habet tantam immlenalitatem in esse intelligibili : quan­ doquidem forma, quæ in aliquo ordine petit indispensabiliter, et de formali tantam, vel ttntam immaterialitatem. necesse est, ut id, quod per illam connaturaliter actua­ tor, debeat esse ita immateriale, sicut illa in prodicto ordine. n. 162 Confirmatur primo. Quia ex eo, '&* quod prodicta species repræsentans Ange· lozn superiorem, non est in esse entitativo, et naturali tantæ immaierialitatis, quanta) ipse Angelus superior in eodem esse entiUtivo, bene tamen quantæ Angelus infe­ rior, in quo est, propterea secundum hoc use nequit recipi connaturaliter in illo, «ecus tamen in isto : et similiter quia spe­ cies repraesentans Angelum inferiorem, ct in intellecta superioris existons, est in «w entitativo majoris immaierialitatis, quam Angelus inferior, propterea, quoad bnne excessum nequit secundum praedic­ tam tsse recipi connaturaliter in intellectu ejusdem Angeli inferioris : ergo potiori ratione hoc ipso, quod in esse intelligibili «it immaterialior secundum suam speciem atomam, quam Angelus inferior, nequit (*i ratio a nobis supra facta aliquid convincit) secundum eam esse in ordine intelligibili connaturaliter in ejus intellectu : et per consequens, nec poterit idem Angelus in­ ferior connaturaliter cognoscere superio­ rem, quoad illud, in quo exceditur ah eo in immaterialitate. Confirmatur secundo.Quoniam insensibns cognoscitivis non sufficit convenientia illa in gradu immateriaUtatis univoca, el ge­ DUB. VU. 167 neric!, quam ex D. Thom. assignavimus, sed requiritur convenientia atoma, et om­ nimoda inter potentiam sensitivam, et objectum sensibile : ergo eadem ratione non sufficiet in Angelis convenientia illa generica jam dicta in sua immaterialitate. Consequentia videtur aperta ex paritate rationis. Antecedens autem probatur. Quo­ niam alias quivis sensus posset perciporo idem objectum, quod alius percipit, licet sit immaterialior, quam ille : et species audibiles, quæconnaturaliter sunt in auditu, possent connaturaliter esse in gustu, vel in visu, et sic de aliis speciebus alioram sensuum collatis cum cæleris potentiis sensitivis : sicut propter hanc rationem asserimus, quemlibet Angelum posse quiddilative cognoscere idem objectum, quod alius quidditative attingit, ct species, quæ in esse intelligibili resident in intellectu unius, esse in eodem ordine connaturaliter in intellectu alterius. 1G3 Quarto objicies, quod anima sepa­ Quarta. rata potest cognoscere quidditative Angelos, ct tamen non convenit cum eis in gradu immaierialitatis : ergo, etc. Major proba­ tur. Quoniam sicut dum est in corpore, potest quidditative cognoscere res corpo­ reas, et materiam involventes; ita dum est separata a corpore, et materia, poterit quid­ ditative attingere res a corpore, et materia separatas, quales sunt substantiæ Angelicæ. Minor autem constat. Quia gradus immaterialitatis conveniens Angelis est separatio omnimoda a materia physica, id est, tam ab hoc, quod est includere intrinsece illam, sicut quidditates substantiarum materia­ lium , ct completarum illam includunt, quam ab ordine ad illam : at gradus immaterialitatis conveniens animæ separatæ non est separatio omnimoda ab omni materia physica : siquidem licet non includat eam, ut partem sui, neque dependeat actu ab ea, quoad suam entitatem, neque quoad modum aliquem, attamen non est separata ab ordine ad illam, ex eo, quod semper remanet forma corporis potens materiam informaro. 164 Ultimo objicies, quod esse entitati- Ultimi vum de materiali, et per accidens importa­ objectio. tur ab specie intelligibili sumpta formalis­ sime in ratione speciei : ergo ex hoc, quod habeat rationem speciei : respectu alicujus objecti , non sequitur debere necessario convenire cum eo in gradu immaterial i ta­ tis in esse entitativo. Consequentia videtur certa. Quoniam ea, quæ per accidens con- Solvitur prima objectio. Λρρηbâtar solario prine objectio­ nis S proce­ denti tnditx C » EiplitaUr soiutiu. 465 Ad primam ex his objectionibus respondetur, optimam esse solutionem in hac objectione traditam . si recte explice­ tur. Dicimus ergo, quod species residens in intellectu Angeli inferioris convenit cum ΙΙΪΙΙ eodem Angelo superiori in gradu immate ­ rialitatis jam explicato, scilicet in hoc, quod est esse separatum ab omni materia physica, quamvis non a potentia!itate : e: ita licet excedatur ab Angelo superiori, ni­ hilominus excessus non est in immaterialilate per se, el formaliter requisita ad ratio­ nem speciei in esse speciei formalissime ιιΤΠ considerat®, sed in immaterialitate impor­ tata de materiali ab eadem specie, et con­ veniens ei in esse rei formaliter conside­ nifi rat®. Quia ad immaterialilatem per se requisitam ad speciem Angelicam quidditative repræsentantem prædictum objectum, solum desideratur formaliter, quod attingat gradum immaterialitatis jam explicatum , quamvis talis species non pertinget ad hunc gradum proportionate ad virtutem intellec­ tivam Angeli inferioris, tam in esse virtutis intellectivae formaliter sumptae, quam in esse rei considerat® , nisi de materiali, et in esse rei habeat tantam vel tantam im­ materiali tate m proportionatam ad immaterialilalem in esse rei virtutis intellectivæ ejusdem Angeli inferioris, quæ sit minor, quam immaterialilas de materiali importata ab essentia, et virtute intellectiva Angeli superioris. 1G6 Explicatur magis hoc ipsum. Etenim Angelus infimus non habet virtutem cognuscilivam adeo limitatam, ut non possit connaturaliter, et quidditalive cognoscere aliquem alium Angelum, ut ex se, et com- muni Theologorum sententia consui : curaquo non possit non excedi in aliqui immaterialitaio ab omnibus aliis Angelis, quandoquidem Angeli distinguuntur inter w penes majorem, vel minorem immateriditateni, quam secundum rationem specificam unusquisque affert, consequens esi, ut cunvenientia in gradu immaterialitatis cum : alio Angelo, quam ostendimus debere imI portari ab illo, ad hoc, ut quidditalive, et connaturaliter possit illum ex se cognosce­ re, tantum dicat formaliter. convenientiam in illo gradu immaterialitatis jam explica­ tam, ac proinde, quoti hic excessus in An­ gelo superiori, et defectus in inferiori im­ portetur de materiali ab eisdem Angelis. Ex quo etiam fit. Tum, quod licet gradus iste in esse entis sit lanium genericus, et ulterius contrahibilis per diversos modos, seu rationes differentiates immaterialitatu constituentes diversas species Angelorum, attamen formaliter consideratus, ut consu­ luit specialem gradum distinctum a iribus aliis jam enumeratis, non est ulterius contrahibilis per ulteriores differentias forma­ les, sed tantum materiales : el ita formaliter sumptus constituit quondam speciem ato­ mam peculiaris gradus distincti a cæleris aliis jam enumeratis. Tum etiam, quod hoc, quod est Angelos posse se adinvicem quidditalive cognoscere secundum id praeci­ se, quod de formali quidditativa eorum adinvicem cognitio petit, non convenit eis ex specialibus, et atomis rationibus suis, ratio­ ne quarum se excedunt in immaterialitate, sed ob generalem illam rationem inrnnterialitatis jam dictam, quæ in .esse rei est generica, et in esse gradus est atoma. IG7 Neque contra solutionem hanc sic explicatam, vim habet impugnatio in objec­ tione adducta. Quia convenientia analoga in immaterialitate intrinsece, et actualiter in­ cludit convenientiam cum diversitate, et excessu : et ita non est salis ad hoc, ut cog­ nitum habens convenientiam cum excessa cum cognoscente, sit connaiuraliter in illo. Nam. ut dicebamus, ad hoc, ut cognitum sit connaturaliter in cognoscente, requiri­ tur, ut secundum id, quod per se, et forma­ li ter desideratur ad hoc, ut sit in illo, non dicat actu modum essendi præstanliorem. ut explicatum est. 168 Accedit primo , quod cum Deus, prout est in se sit primum, et supremum intelligibile, a quo omne aliud intelligibile exemplatur, ipse tamen a nullo alio, non potest non constituere specialem gradum intelligibilitatà; « I I j mih veniunt, non debent necessario convenire. Antecedens autem probator. Nam sicut per accidens , et de materiali importat, quod sit substantia, vel accidens in esse entitativo, et propterea eademmet aliquan­ do est accidens, aliquando vero est sub­ stantia in hoc esse, ut dubio 3. dicebamus, ita etiam per accidens, et de materiali de­ bet importare prædictum esse. Patet con­ sequentia. Quia quoties per accidens, et de materiali importantur differential per se contractive alicujus rationis contrahibilis, per accidens, etiam importatur ipsa ratio contrahibilis. TRACT IL DIS . il, DUB. V1L 1(J9 intelligibilitaiis sibi solummodo convenien­ reali, et immateriali, scilicet in esse reprætem. Quan' sicut substantia pure spiriluasentativo, sive intelligibili, non poterit non Iw/jualls esi Angelica, non potest conveni­ ibidem habere infinitatem in ratione imre in gradu immaterialitatis cum virtute muterialiiatis, et consequenter esse actus aliqua cognQSciliva, aut specie intelligibili purus. cnuta, quantum satis est ad hoc, ut quiddi170 Ad illud autem, quod de lumine Ad niive, et pruut est in se ipsa cognoscatur, gloriæ in eadem objectione additur, patet nbi talis potentia, talisque species habeat ex supradictis dub. 5. num. 119. Quibus tamine iihin immaterial i tutem , quæ est propria , etiam doctrina quædam notatu digna, ex gloria·. sndus inielligibilitatis Angelicas, ut ab D. Thoma sumpta, addi potest, scilicet iliis distincte, quæquo consistit in hoc, prædictum lumen non habere omnimodam çuod sit separata omnino ab omni materia connaturalitaiem cum visioneclara, et quid­ ••hysica, non tamen a conditionibus mateditativa Dei. Nam, ut docet Divus Thom. rce. scilicet a potentialilate, ita nec aliqua 3. part, quæst. 9. art. 4. visio beata ipsi potentia, aut species poterit habere conve­ soli Deo est omnino connaturalis : quoniam nientiam in immaterialitate sufficientem ad omnimodam connaturalitaiem principii id hoc, ut potentia verbi gratia, per mo­ non sufficit, ut operatio ei, utcumque de­ dum virtutis simplicis, et totalis cognoscat beatur, vel quod utcumque in illam iniluat, Deam clare, et quidditative, nisi habeat sed requiritur, ut procedat ab eo juxta riepriim immaterialitatem supremi gradus, exigentiam naturæ, cujus est talis operatio. «dicet gradus intelligibilitatis Dei, ut ab Natura autem intellectiva petit ad hoc, ut iliis distincti : cumque talis gradus, ut ab intellectio sit juxta omnimodam exigentiam iliis distinguitur, dicat tantam immateriaejus, ut procedat ex duplici principio, liutem, ut cognitum sit suum esse, non po­ quorum quodlibet sit simplex in suo or­ terit potentia cognoscitiva per modum po­ dine, et alterum teneat se ex parte ipsius tentiæ simplicis, et totalis (de qua sola nunc naturæ, videlicet intellectus; alterum vero loquimur) aut species intelligibiiis attinex parte objecti, nimirum species impressa : cere illum quidditative, et clare, nisi habeat imo ad prædictam connaturalitaiem deside­ ratur, ut intellectus sit propria passio na­ prodictam immaterialitatem , atque adeo nisi omnimode, et non solum analogice turæ intellectivæ per illam intelligentis, vel ad eandem intrinsece, et essentialiter cum Deo in immaterialitate prædicti gra( dus conveniat. pertineat. Quare cum lumen gloriæ non s6 habeat ea. 169 Accedit secundo, hoc esse proprium per modum principii integri simplicis, et creaturæ, et essentiæ, quæ est ab alio, totalis, sed per modum solius elevationis quod hoc ipso, quod non excludat, sed potentiæ, et quantitatis virtutis ejusdem, potias admittat potentialitatem, potest pati consequens est, ut non sit principium om­ nullipbcitatem diversorum modorum esnino, et perfecteconnaturale visionis, nec vi­ fendi, quorum unus sit perfectior, et im­ sio omnino connaturaliter abeo eliciatur, aut materialior, quam alter : et ita quidditas Deum ipsum modo dicto attingat : ac proinde creata supremi Angeli potest esse sub modo essendi sibi connatural! in esse rei, et sub lale lumen non petet, ut sit ejusdem imma­ modo essendi intentionali, et minoris imterialitatis, et puritatis cum objecto, quippe cum hoc solius principii omnino, et per­ naterialitatis (modo tamen supra explicato) fecte connaturalis sit proprium ; secus vero in intellectu, et specre intentionali Angeli species intelligibiiis, quippe (piæ per mo­ taMoris : et ideo ad cognitionem, et redum principii simplicis, el totalis in suo prosentationem illius solum desideratur ordine concurrit. perse, et formaliter convenientia in gradu ÏÏÏÏII 171 Si autem inquiras, cur sicuti da- lutaro· tur elevatio potentiæ, scilicet prædictum Cæterum essentia, quæ est a se, qualis lumen, quod una cum potentia, licet non est sola divina, indivisibilem petit gradum omnino connaturaliter. attingat Deum siinfinite naturæ, immaterialitatis, nec ullo cuti est in se, non dabitur etiam eleva­ pacto sub modo essendi inferiori esse potest. tio speciei, quæ una cum specio, et Xim ubicumqne hoc, quod est esse a se sine omnimoda connaturalitale repræsentet realiter reperiatur, ibidem infinitas neces­ Deum sicuti est, quæque non petat tan­ sario invenietur. Unde cum species im­ tam immateriali ratem sicuti Deus ipse? pressa, et quidditativa Dei debeat continere Respondetur, esse disparem rationem. Res­ omnia essentialia ipsius Dei in aliquo ewe ponsio. DE VISIONE DEL 170 Nam do raliono quidditativæ visionis , et tendentis ad rem prout est in se, est, quod fiat per speciem quidditative reprae­ sentantem illam, ut supra in annotatio­ nibus , circa primum art. hnjus quæst. diximus. At species intelligibilis nequit quidditative repraesentare, et habere hoc ex elevatione, sed solum per modum prin­ cipii simplicis, et totalis, quia hoc ipso, quod quidditative suum objectum reprae­ sentet, est (ut probavimus) ejusdem na­ tam cum illo, hoc autem ipso, quod sit ejusdem nature cum illo, non eget elevatione, sed se ipsa, et ex propriis meritis illud quidditative représentât. Ad­ de , quod species quidditative repraesentans objectum, et quidquid ad illam essen­ tialiter desideratur, tenet se ex parte ob­ jecti, et ideo debet commensurari cum illo. Undo sicut implicat dari, speciem, quæ per modum speciei simplicis, et totalis repraesentet Deum, ut est in se, quia nequit commensurari cum illo in Immiterialitale, ita ob eandem rationem implicabit dari speciem elevatam ejusdem prout est in se, secus vero lumen elevans, quod te­ net se ex parte potentiæ. I in. Diluuntur secunda, et tertia objectio. 172 Ad secundam objectionem respon­ detur negando antecedens. Ad cujus pro­ bationem negari etiam debet antecedens. Nam hoc ipso, quod quilibet Angelus cog­ noscat quiddititave alium, redditur suffi­ ciens ratio, projder quam convenientia in gradu immateriali tatis, quam tertio gradui assignavimus, debet esse tanta, quanta a Divo Thom. assignata est, non major, vel minor, ut ex dictis num. 16G. con­ stat. Sed de his iterum redibit sermo in tract, de Angelis, ubi pluribus ostende­ mus , quemlibet Angelum cognoscere alium quidditative; pro nunc autem satis erit levitec tangere rationem illam, quam tra­ dit Aristoteles 3. de Anima, nempe, quod sicut est proprium intellectus, quod possit fleri utcumque omnia naturaliter cognosci­ bilia, ita est proprium intellectus perfec­ ti, et radicati in natura totali, et perfec­ ta, qualis est intellectus Angelicus, quod possit fieri perfecte in esse intelligibili omnia, quæ sunt naturaliter cognoscibi­ lia : et similiter est proprium intellectus imperfecti, el infimum gradum in ratione intellectus habentis ac proinde radicati in substantia partiali, et incompleta, quod possit utcumque fieri omnia, nimirum im­ perfecte ; cumque ad hoc, ul aliquis in­ tellectus possit fieri perfecte omnia, naturaliter sunt mtclligibilia, requiratur, ut possit habere species perfecte, seu (quod in idem redit) quidditative illa re­ présentantes, et ad species quidditative repraesentantes subsequatur cognitio quid· ditativa, inde est, ut quilibet Angeles habens intellectum perfectum possit quid­ ditative cognoscere quodlibet ens natu­ raliter intelligibile, atque adeo quilibet An­ gelus possit alium quidditative attingere. 173 Ad tertiam objectionem negandum u est antecedens. Et ad probationem conces- ·« so antecedenti, distinguendum est conse­ quens : Sit tanta, quanta in esse intelligibili reperitur in predict a sptcir, quoad rationem formalem qux ex parte ejus se tenentem, et eidem intrinsecam, aut quoad rationem. j sub qua, inspicitur ab intellectu, et secun­ dum quam actuat eum , concedendi est consequentia : quoad rationes do materiali ' inspectas el ibidem involutas, ac speciales immateriali tatis gradum non constituentes, neganda est. Et atl probationem neganda ! est consequentia, sive sequela. Nec proba­ tio illius obest : quia tantum probat, for­ mam immaterialem, et suum susceptij vum, seu actuabile, debere esse ejusdem immaterialitatis, quoad rationem illam immaterialitatis, secundum quam per se pri­ mo se inspiciunt, et ratione cujus forma actuat illud. 174 Explicatur hoc. Etenim licet ad hoc, &■ ut Angelus inferior possit cognoscere quid- jjf dilative superiorem, requiratur, quod habeat speciem pertingentem usque ad repraesen­ tandum eum, quoad propriam ejas atomam naturam, atque adeo, quoad id, in quo excedit in i m materi ali ta te Angelum infe­ riorem ; attamen intellectos Angelicus, quicumque ille sit. non respicit per se, ct formaliter Angelum superiorem, quia su­ perior est, ita, ut hæc sit ratio formalis, qux ex parte objecti se tenens, aut ratio sub qua respicitur, aut iotelligitur : neque etiam respicit speciem repræsentaLiram illius, qua ratione est repraesentati va ejus quoad praedictum excessum, taliter, ut hæc sit eodem modo ratio formalis quxt autrui qua est receptibilis, sed respicit, et intelligit eundem Angelum superiorem ob genera­ lem rationem substanti® depurata? omnino a materia physica, licet non apotenlialitate : i TRACI’. 11. DI8P. II. DUB. VU. ; el actuntur per illam speciem ob genentem rationem speciei repni’scntantis per se primo eandem substantiam, secun­ dum istam rationem consideratam. Quia objectum üdæquatuin inteneivum por se primum, et forwalo intellectus Angelici est substantia Angelica, seu substantia depu­ rata ab omni materia physica, non vero a potentialité ; objectum vero inadæquatum formale illius est hæc, vel illa substantia Angelica, ut participat hanc rationem, in qua omnes illæ conveniunt; objectum vero materiale, el proximum est hæc, vel illa substantia Angelica, quatenus se excedunt, e: discriminantur in peculiari immaterialiUte, quam in esse entitativo unaquæquæ affert, atque adeo species intelligibili re­ présentantes substantias quoad excessum, quem in esse entitativo in immalerialitate tant, tantum représentant objectum ma­ tinale ejusdem intellectus, et eo ipso so­ lum tamquam quid materiale inspiciuntur secundum istam rationem, et secundum eandem solum habent actuare intellectum, tamquam per quid do materiali importa­ tam. Quare, cum ad hoc, ut aliqua forma im­ materialis actuat connaturaliter, sufficiat, quod sit ejusdem immaterial i tatis cum suo asceptivo, et e contra susceptivum cum illa, quoad id. secundum quod formaliter w adinvieem respiciunt in ordine ad illam Ktaationern, quia rationes de materiali reeeptæ, et non constituentes specialem immalerialitatis gradum (ut in praesenti contingit) non aliter inspiciuntur, nec reci­ piuntur, nec possunt esse connaturales, lut non connaturales. nisi quatenus stant rab ratione per se formaliter inspecta : inde est, ut species représentons Angelum su­ periorem, quoad suam rationem atomam, tc excedentem, et residens in intellectu Angeli inferioris recipiatur connaturaliter □ eo : quia, quoad illum excessum solum recipitur, ut quid de materiali receptum, H quoad id. secundum quod do formali inspicitur, et recipitur, est ejusdem iminaterialitatis cum Angelo inferiori, el Ange­ las inferior cum illa, ut explicatum est. !> 175 Potestque hoc amplius elucidari ex eo. quod sicut est supra naturam subjecti, lique, adeo non coniiaturale illi, recipere formam excedentem illud in immaterialiute. quando immatérialités (ul in praesenti contingit) est ratio recipiendi illam, ita est supra naturam formé immaterialis, ac per consequens non connaturale ipsi, recipi in Salmant. Curs. theolog., lom. I üw 17 î subjecto immaterialiori, quando immate­ rialitas est Jn ipsa forma ratio actuandi, et ratio similiter recipiendi ipsi subjecto, ut ex puritate rationis constarc videtur. Quare sicut hoc non obstante species repraesen­ Ull , et residens in tans Angelum inferiorem intellectu superioris, quæ est minoris immalerialitalis in esse intelligibili, quam An­ gelus superior, ct ejus intellectus in esse entitativo, recipitur connaturaliter in intel­ lectu ipsius, nec hæc acluatio est supra naturam speciei, quia ratio formalis actuandi est ejusdem immateriali tatis cum intel­ lectu Angeli superioris, ut consideratur in ratione subjecti, seu acluabilis formaliter sumpti, ex eo, quod de formali tantum se inspiciunt, ut illa, nimirum species, est repraesentativa substantiae depuratae om­ nino a materia physica, licet nona potentialitate : et ul hic, nempe intellectus, est similiter eodem modo depuratus, et ille excessus intellectus de materiali se habet in ratione subjecti, seu actuabilis formaliter sumpti, et hic defectus in specie intelligi­ bili de materiali etiam se habet in eadem specie. Ita e converso, licet species, quoad illud esse intelligibile, quod de materiali impor­ tat. sit immaterialior intellectu inferioris Angeli, quoad illud esse, quod in ralione ac­ luabilis formaliter sumpti de materiali di­ cit, nihilominus poterit connaturaliter re­ cipi in illo. Quia, quoad formalia in esse rei actuabilis, et actuantis conveniunt in eodem immaterialitatis gradu, et illud for­ male est talis conditionis, ut hoc ipso, quod in esse rei sit quid genericum, petat, quod sub illo contineantur plura, quæ secundum id, quod do materiali important, distin­ guantur specie, atque adeo comparentur per modum excedentis, et excessi, quamvis secundum id, quod de formali dicunt, tan­ tum considerentur ul conveniunt in illa ralione, ex eo, quod ratio illa in esse gra­ dus, et formalissime sumpta, non est ulte­ rius divisibilis per differentias atomas formaliter diversas, ul dictum est. 176 Ex quo ad primam confira.ationem Ad primani facilis est solutio. Quonlan esse entiiativum, caflti na­ et immateriale in esse rei consideratum, quod reperilur in substantiis Angelicis, per se dividitur tamquam per differentias for­ males, et intra eandem iineam per distinc­ tas immaterial i ta les specie diversas, quæ eisdem Angelis in esse entitalivo. et in esse rei conveniunt : et ideo in specie intelligi­ bili residente in intellectu Angeli superiota <72 DE VISIONE DEI. ris, quoad «je» entitativum formaliter sump­ tum considerata, non est quid materiale intra lineam wr entitatiri. quod habeat il­ lam immaterial i ta tern entitativam exce­ dentem immaterialitatem, quam habet in eodem ordine intellectus Angeli inferioris. Unde sicut intellectus predict! Angeli infe­ rioris, ut ad hanc lineam præcise spectat, dicit de formali in ratione subjecti / suam immaterialitalem in rsst entitativo, ut in eodem ordine differt specie ab omni alia immaterialitale entitaliva, sic non respicit saltim connatural iter speciem intelligibilem in esse entitativo sumptam, nisi ut habet tantam immaterialitalem in ew entitativo, quantam ipse, et non majorem, nec mino­ rem : el propterea, ratio, sub qua recipiendi non est puritas abomni materia physica, licet non a potentialicate in communi sump­ ta. sed hæc eadem puritas, ut contracta ad hanc determinatam speciem immaterialitatis, quæ corresponde! immaterial i tali ejusdem Angeli inferioris, ut distincte ab immaterialitale aliorum Angelorum : el ita species residens in intellectu Angeli supe­ rioris nequit, quoad suum ewe entitativum connaturaliter recipi in intellectu inferioris, sed oportet, ut ibidem habeat aliquod «xe entitativum non ita immateriale, sed commensuratum, quoad immateriali tatem cum eodem intellectu Angeli inferioris. Cæterum idem esse immateriale, quod re­ pentur in prædictis Angelis, ut ad ordi­ nem intelligibilem modo dicto spectat, de materiali dividitor penes hunc excessum in immaterialitale specie diversum, ut dictum est : et ideo in specie intelligibili. est quid materiale illud ewe inlelligibile secundum quod repræsentat hunc excessum, licet non possit deservire ad covnitionem Angeli, quoad prædictum excessum, nisi afferat hoc materiale : et similiter in intellectu Angelico in esse potentiæ cognoscitivæ for­ maliter sumptæ, et secundum quod cor­ responde! huic speciei intelligibili secun­ dum id, quod de formali affert, est etiam materiale, quod afferat distinctam specie immalerialitatcm in ewe entitativo: formale autem, quod sil potentia depurata omnino a materia physica, licet non a potentialilaié. Et propterea ratio sub qua recipiendi est hæc puritas, et ob hanc rationem con­ natural iter recipit eandam speciem, quam­ vis quoad illud esse ifnelligibile de ma­ teriali importatum sit superexccdens. Et horum omnium ratio est illa, quam sæpe diximus, scilicet, quod gradus ille obs­ tructionis omnimodae a materia pbyna, non veru a potentinitiate constituit spe­ ciem atomam gradus in esse gradus, et propterea non esc ultorius per differemus formales divisibilis. * "'ΊρΓG | 4 77 Ex quo etiam fit, non osse alicujus ruboris objectio illa, quæ alios n humanus, prout est in hoc quod quantitas virtutis sit debita commenilalü, non potest ullo modo connaturaliter surationi essentiali, eique connaturalis, et pekro species ita immateriales, sicut Spee conversa. Cæterum cum hoc stat, utpræcies Angelicæ, quia est in inferiori gradu dictum lumen gloriæ, quantum est ex par­ ijmiaierialitaiis; secus voro si elevetur per te sua, et quantitatis virtutis, exigat sim­ hmen allions ordinis : quia tunc aliquo pliciter connaturaliter unionein essentiæ modo connauiraliter eas exigit, scilicet ex divinæ in ratione speciei intelligibilis, licet pine luminis elevantis, non vero ex parte hæc connaturalitis non sit omnibus modis potentiæ, seu commensurationis essentialis perfecta. ejusdem, prout est in hoc statu, quia ad 193 Ad tertium, negandum est antece­ Ad dens. Et ad probationem patet ex dictis. Artiom. hoc desiderabatur, ut lumen illud altioris ordinis esset connaturale, et debitum præNam species impressa non desideratur in dkto intellectui in eo statu : ita licet intel­ ordine ad claram visionem, tanquam virtus lectus creatus nequeat secundum se connatenens se ex parte potentiæ, sed tanquam tanliter petere concursum speciei, quæ sit quid tenens se ex parte objecti, uniens in­ summe immaterialis, qualis est essentia di­ tellectum cum ipso Deo, ut est in se per vini, secus tamen, et modo dicto, ut elemodum similitudinis quidditativæ illius. ntus ad ordinem supernaturalem, et divi­ Unde licet id, quod desideratur ad visio­ num, et ut habet participium intellectus nem finitam Dei per essentiam, per modum divini, prout est in se ipso, seu prout est principii tenentis se ex parte potentiæ, non perfusas lumine gloriæ. Tunc enim, licet debeat habere infinitam perfectionem, sed ei pane luminis exigat unionem essentiæ satis sit, quod virtualiter contineat eam divioiB per modum speciei intelligibilis, perfectionem, quæ est in tali visione fini­ non tamen ex parte potentiæ, seu comta, et limitata; secus vero id, quod influit mensurationis essentialis illius : quia ad per modum principii ex parte objecti. Nam hoc requirel>aiur , ut lumen gloriæ esset hoc ipso, quod sic influit, atque adeo reconnaturale, et debitum eidem intellectui præsentat quidditative , et connaturaliter creato : et ideo, licet aliquo modo connatuDeum, debet esse ejusdem naturæ in esse raliter, non tamen omnino connaturaliter intelligibili, ct convenire in esse entitativo a prædicto intellectu exigitur. in gradu immaterialitatis cum illo : quia, Nam ad omnimodam connaturalitatem, ut supra diximus, quævis species quidditaJe qua loquimur, requiritur, ut ex parte tiva alicujus objecti debet esse ejusdem na­ utriusque praedicta species exigatur, atque turæ in esse repræsentativo cum illo, et rieo, ut per id, per quod intellectus habet convenire in esse entilativo cum eo in gra­ quantitatem virtutis, seu efficaciam ad vi­ du immaterialitatis, id est, ita, ut non ex­ dendum Deum, habeat etiam commensuracedatur ab eo in prædicto gradu. tionem essentialem, et e contra in ordine Unde species quiddilaliva Dei, quantum 11 eandem visionem : et per consequens, est ex se, influeret in visionem infinitam, quod loquendo de iis, quæ ex parte poten­ et comprehensivam ipsius Dei, quamvis te desiderantur f tendat ad videndum per accidens, et cx defectu principii, tenen­ Deam, non utcumque, sed per modum po­ tis se ex parte potentiæ, non influet infini­ tentia* simplicis, et totalis non indigentis te : et ita si prædicta species impressa daelevatione. I retur, sequeretur manifesta implicatio, 192 Ex quo etiam fit, quod non solum i scilicet, quod solum desideraretur pro viomnino connaturaliter non exigatur prae­ ! sione finitæ perfectionis elicienda, siqui­ dicta species ab eodem intellectu creato, et dem , ut supponitur , talis species esset elenio, ex eo, quod non exigitur ex partu creata; et quod simul desideraretur pro vi­ otriosque extremi secundum id, quod eo­ sione infinita per essentiam, quippe, quæ rum quodlibet ex se exigit, sed etiam, quo i esset ejusdem naturæ univoce cum Deo, er parta luminis gloriæ, seu quantitatis et haberet tantam immaterialitatem, quan­ tam ipse, ac proinde in ratione speciei invirtutis, adhuc non est omnimoda conna- VA 180 W’ à ♦ •J’ MI r.i·' H· 4 · DE VISIONE DEI. telligibilis esset actus purus, et infiniue perfectionis per essentiam. 194 Per quod etiam ad primam confir­ Ad primio mationem patet. Nam licet gratis daremus, eoûflrquo ! aliæ species quidditative repræsenuinEUtes, possent aliquando non représenta re comprehensive, secus tamen species quidditativa Dei propter rationem modo dic­ tam. Ad »eAd secundam confirmationem dicendum candjQ cùoûr- est, speciem creatam, el impressam Dei, XMprout est in se ipso, ideo inter alia non es­ IxOMD. se possibilem, quia si daretur, fieret, et non fieret a Deo. et fieret, et non fieret li­ bere ab illo : fieret quidem, et fieret libere, quia supponitur esse creatam ; non autem fieret, nec fieret libere, sed haberet esse a se naturaliter, et necessario, quia esset in­ finito immateriali tatis, et actus purus, et per consequens esset ipse Deus, ut osten­ sum est, atque adeo talis species ossei, et non esset creata. Ad id, 195 Ad illud autem, quod ibidem addi­ quod additur. tur, scilicet non esse de ratione speciei inlelligibilis, quod producatur necessario α suo objecto, ut in speciebas Angelicis pa­ tet, respondetor, quod licet non sic neces­ sarium, omnem speciem intelligibilem pro­ cedere a suo objecto, ut a causa efficienti, attamen species, de qua loquimur, deberet necessario a Deo produci : quia, ut suppo­ nitur, est creata, et nullum aliud agens posset infinitam immaterialilatem , quam petit, ei communicare, ut ex se constat : quamvis ex alio capite, nec etiam a Deo esset producibilis, ex eo, quod esset ipsa creatrix essentia, ut explicatum est. Addita· Adde, quod, ut ex dictis patet, hoc est uicnlum. propriam cujuslibet speciei repraesentantis quidditative aliquod objectum, ut vel de­ beat ab illo, et non utcumque, sed neces­ sario, et naturaliter procedere, vel si ab alio fit, debeat ab illo procedere sub tanta immaterialitate, sub quanta est objectum, ita ut in gradu immateriali talis conveniant. Unde species représentai! va Dei per essen­ tiam deberet procedere, ut habens infini­ tam immaterialilatem, et consequenter ex huc capite haberet, ut non posset libere a Deo procedere. 196 Ad quartum negandum est ameceAd antecequimun. den6> Quia intellectio formaliter sumpta non est similitudo formalis objecti , se 1 tendentia quædam in illud, uniens poten­ tiam in actu secundo, et completo cum eo­ dem objecto, seu (ut alii explicant) est tentio in actu secando prædicti objecti. Unde I aliter, et aliter species inlelligibilis, ver· bum, et intellectio uniunt intellectum icI telligibiliter cum suo objecto. Nam aperio I impressa unit per modum simifitudinis ia actu primo, verbum vero per modum simi­ litudinis expressa*, et ut objectum interire cognitum saltim, ut quo, intellectio veru per modum tendeutiæ actualis attingens actu objectam, seu per modum teationfi inlelligibilis prædicti objecti. El ad probationem desumptam ex ifixs testimoniis, et ex aliis, quæ coacervari pos­ sent , dicendum est cum Capreolo ia i. dist. 3. quæst. 2. art. 3. ad 2. ex iis, que secundo loco adducta sunt, contra quar­ um conclusionem, et in 4. dist. 49. quasi. 1. an. 3. ad I. et cum aliis ex Jun&ntas Tnomistis, intelligenda esse in sensu cau­ sali activo, vel passivo, id est, quod vel producit similitudinem, vel fit ab specie, quæ est naturalis similitudo, vel tandem, ut alii dicunt, solum volunt esse comple­ mentum, et ultimam actualitatem prædiclÆ similitudinis. A Ide cum Nazario hoc esse proprium visionis bealificæ, quod sil simi­ litudo objecti visi, scilicet Dei : non quidem in esse inteiligibili, et repræsentativo, sed in esse entitativo, et naturali, quatenus per participationem quondam, et similitudinem analogam j articipal aliquid de eo, quoi in Deo habet rationem naturæ, scilicet videre se ipsum, prout est in se, quamvis uou participet illum per modum naturæ. Unde propter hanc etiam rationem merito Au­ gustinus ex Joan, dixit : Quod cum appa· paruerit, similes ei erimus ex eo, qwd videbimus cum sicut i est. Ad ultimum patebit ex dicendis dubio sequenti. DUBIUM IX. Utrum necessario, el indispensabiliter detur in beatis verbum, seu species expressa re­ présentons quidditative Deum, prout est in se? Ultimum argumentum præcedentis dubii quarti postulat, ut postquam explicuimus non esse possibilem speciem impressam repraesentantem clare , et quriditeiive Deum, explicemus, an idem de specie ex­ pressa, seu verbo (licendum sit? TRACT. II, DISP. II, DUB. IX. Proponitur prima sententia. 197 Prima sententia affirmat esso adeo MOOirium in beatis verbum ad videndum Deum per essentiam, ut sine illo implicet viîeri. Ita Suarez lib. 2. do attributis cap. U.el alii ex Junioribus. Praecipuum hujus sententiæ fundamen­ tum nullum est aliud, præter ultimum arruménlum dubii quarti præcedentis, quod quilem potest confirmari primo, et expli­ cari, ex eo, quod, vel visio beatifica est yjilitas, vel vera actio prædicamentalis. Si primum, ergo ipsa est verbum mentis. Pa­ tet consequentia. Nam verbum montis ni­ hil est aliud, quam qualitas quaedam im­ mediate procedens ab intellectu, ut in esse repræsentativo ipso intellectus est similis oljecto : quja cum verbum sit qualitas pro­ ducta ab intellectu, et repræsentans objec­ tam, non potest non esse qualitas proce­ dens ab eodem intellectu, ut est similis objecto in esse repræsentativo : ergo cum visio beatifica procedat ab intellectu, ut est similis objecto in esse repræsentativo, con­ sequens est, quod si semel est qualitas, ni­ hil ei desit ad rationem verbi. Si autem ««undam dicatur, ergo cum implicet dari veram actionem, venimque fieri sine aliquo fato esse, implicabit dari visionem beatifi­ cam sine proprio [acto esse illius, scilicet verbo. Confirmatur secundo. Nam, cum visio beatifica sit aliquid creatum, et procedens ib intellectu, vel procedit ab illo præcise, Uçuo, vel ut quo, et ut quod. Si primum, ergo erit id, quo aliquid procedit, et fit ab intellectu; cumque hoc, quod fit media illa, non possit esse nisi verbum, ut modo di­ cebamus, consequens est, ut per illam ne­ cessario producatur verbum. Secundum intern dici non potest : quia nihil potest ese fieri sui ipsius. Tum quia alioqui esset iscequam esset, ut ex se constat. Tum etiam : quia sicut causa realis necessario distinguitur realiter a suo effectu, ita cau­ satio, et fieri reale ejusdem effectus non poiFât non realiter distingui ab illo : et ita nihd poterit procedere ab aliqua causa, ut id quo fit ab illa, tam, ut quo, quam, ut quod. 198 Secundo probari potest cariem sen­ tent*. Nam* verbum constituit formalitcr ‘mtrilectum in ratione intelligentis : ergo implicat dari visionem Dei, per essentiam 181 sine verbo. Consequentia videtur evidens. Antecedens vero probatur. Tum testimonio D. August, lib. 9. de Trinit. cap. 10. ubi verbum appellat notitiam : constat autem nihil esse aliud notitiam, quam cognitio­ nem, et perceptionem objecti : ergo, etc. Tum etiam ex D. Thom, 1. part, quæst. 34. art. 1. ad 3. ubi loquens de intellec­ tione formalitcr sumpta, inquit : Intelligere importat solam habitudinem intelligentis ad rem intellectum, in (μια nulla ratio originis importatur, sed informatio qussdam in intelicctu nostro, prout intellectus noster fit in actu per fonnam rei intellects. Ubi, ut vi­ des intclligere dicitur effectus formalis for­ mæ rei intellcctæ, in qua nulla originis ratio importatur : constat autem solum ver­ bum esse formam rei intellectae, in qua nulla ratio originis importatur : siquidem licet species inlelligibilis sit forma rei in­ tellectae, in ea tamen involvitur, quod ab illa procedat verbum, cum tamen a verbo nulla alia forma rei intellectae, aut aliquid aliud originetur : ex eo, quod est terminus virtutis producti væ intellectus. Tum deni­ que ex eodem D. Thom. quæst. 8. de po­ tentia art. I. ubi inquit : Verbum nostri intellectus non est cælrinsecum ab ipso inltlligere intellectus, cum ipsum intclligere com­ pleri non possit sine verbo prædicto : ergo sentit pertinere intrinsece ad actum intelligendi, atque adeo esse ipsam intellectio­ nem : siquidem intellectio, quæ est tpialitas, ut ex dictis constat, debet esse una simplex qualitas, sicut et aliæ qualitates per se, et directe pertinentes ad prædicamentum qualitatis : et ita nequit resultare ex verbo, et ex aliqua alia qualitate. 199 Tertio probatur, et confirmatur præ- Tertium, cedens argumentum. Quia intellectio nihil est aliud, quam actualis manifestatio, per quam res intellectui manifestatur : sed per verbum mentis manifestatur ei actualiter res per illud repræsentata : ergo intellectio, et verbum erunt idem, et per consequens hoc ipso, quod in beatis detur visio Dei per essentiam, non poterit non ibidem verbum ipsius reperiri. Utraque consequentia vide­ tur aperte sequi ex praemissis. Major vero etiam constat. Quoniam nihil aliud est rem fieri manifestam intellectui, quam, quod ipse percipiat illam, et propterea stare non potest rem aliquam esse manifestam illi, et ignorari ab ipso. Minor autem etiam pa­ tet. Nam cum verbum sit actualissima repræscntatîo objecti, erit etiam actualissima manifestatio ejusdem. B ■ $ DE VISIONE DEI. Con Ar­ ma wr. Qear(00· M Confir­ mator primo. Cooftrmitar lecuodo. Ultimum arxunenltin. Confirmatur. Nam ideo essentia divina ex se ipsa est actualis intellectio omnium intelligibilium, quia omnia illa actualissime représentât, estque actualissima manifesta­ tio omnium : ergo cum verbum actualissi­ me repræsentet intellectui rem intellectam, erit actualis manifestatio, ac proinde actua­ lis notitia, et intellectio illius. 20Ü Quarto probatur, et simul confirman­ tur duo praecedentia argumenta. Nam hoc ipso, quod intellectus informetur per spe­ ciem intelligibilem impressam habitualiter repraesentantem objectum, constituitur in ratione intellectivi : ergo hoc ipso, quod in­ formetur per speciem expressam, quæ actualissime repræsentet'objectum, consti­ tuitur in actu secundo intelligens, ac proin­ de verbum, et intellectio erunt idem, et hac data in beatis, nequibit illud eisdem negari. Hæc secanda consequentia constat ex prio­ ri. Prior vero etiam liquet. Nam, sicut si­ militudo intentionalis complet potentiam intellectivam, ita similitudo, quæ est in actu primo, et per modum habitus, complebit, et constituet eam in actu primo, et quasi habitualiter reddendo ipsam complete intel­ lectivam : et deinde similitudo actualissi­ ma, quæ (ut sic dicamus) in actu secundo repræsentat, complebit actualissime intel- I lectum reddendo illum intelligentem in actu secundo. Antecedens autem non indiget probatione. Confirmatur primo. Nam intellectus intelligit per hoc, quod actu trahat ad se res; voluntas vero vult per hoc, quod actu fera­ tur ad illas, ut docere videtur Aristot. 3. de Anima, text. 15. et D. Thom. infra quæst. 27. art. 4. ergo intellectio consistit in verbo mentis, per quod actualissime, et in actu secundo res repræsentantur, ac proinde actualissime, et in esse intelligibili, seu repnesentativo ad eandem intellectum trahuntur. Confirmari potest secundo ex iis, quæ supra diximus. Nain cum volumus recte inteÜigere aliquam rem, tunc maxime cona­ mur ad formandum intra nos perfectam si­ militudinem , et ubi primo per illam intellectus noster actualur, stalim perfec­ tam ejusdem rei notitiam habemus : hoc autem satis arguit, intellectionem in dicta similitudine consistere. 201 Ultimo. Nam ad hoc, ut aliquis sit intelligens in actu, necessario requiritur, quod ipse sit res intellecta in actu, sicut ad huc, ut aliquid sit intellectivum habituali­ ter, desideratur indispensabiliter, quod sit res intellecta in habitu, scilicet per spedea intelligibilem habitualiter repraesentantem objectum : ergo etiam necessario requires verbum, ac proinde per omnem intellectionem producetur. Ilæc ultima consequentia patet ex priori. Quoniam hoc ipso, quoi detur verbum, debet fieri per intellectio­ nem. Prior vero ex antecedenti etiam con­ stat. Quia verbum nihil est aliud, quis forma actualissima rei intellect» , per quamque intellectus fit in actu ipsa res in­ tellecta. Refertur secunda sententia. 202 Secanda sententia affirmat, dari de facto in beatis verbum mentis repraesentem quidditative, et prout est in se, divinam essentiam, non tamen impii care ^quod pro­ dicta essentia, prout est in se videatur sine verbo producto. Hanc reputant probabilem Sylv. in conflatu quæst. 12. art. 2; Cmri ensis quæst. 27. art. 1. disp. 15; CapreoL in 1. dist. 27. quæst. 2. art. 3. ad 8. et in 4. dist. 49. quæst. 5. art. 3. Eandem te­ nent, D. Bonav. in I. dist, 3. quæst. 1, art. I. quæstiunc. 1. ad ult.; Scotus quodlib. 8. ci in 4. dist. 49. quæst. 2. ώ·ί etiam Soto art. 3; Gabriel, in 1. dist. 27. et ibi ; Durand ; Ferrara 1. contra Genta cap. 53; Vazquez in præsenti disp. 38; Molina hic disp. 1 ; Arrubal disp. 17. cap. 2. , Sententia hæc quoad secundam ejus par­ tem patebit ex dicendis pro nostra assertio­ ne. Quoad primam vero probatur primo. Nam visio beatifica prius natura habet con­ naturaliter loquendo, esse in fieri, quam in facto esse : ergo connaturaliter loquendo, ac proinde de facto, erit simul actio, et ver­ bum. Antecedens probatur. Quia intellectio se ipsa pendet ab intellectu actualiter in­ fluente, et secundum hoc considerator in fi^ri, et deinde tallis intellectio, saltim con­ naturaliter loquendo, atque adeo de facto, eot vere completa, et terminata; et ita non solum erit in fieri, sed in facto esse, et non utcumque; sel ita, ut prius connaturaliter loquen lo sit in fieri, quam in facto esse : quandoquidem quidquid est sub utroque er istis statibus, prius debet esse in fieri, qoam in facto esse, ut inductive constat. Conse­ quentia vero probatur. Quia prout est in fieri, et se ipsa actu pendet ab intellectu. est TRACT II. DIS . II. DUB. IX. èrt actio, quippe cum hoc sit proprium actio­ nis : et prout est in fado esse est verbum, siquidem verbum nihil est aliud, quam intdlectio terminata, et in facto esso, 203 Secundo. Nam Pater Æternus licet bibeatsibi præsentissirnam suam essentiam fa ratione objecti cognoscibilis, nihilominus producit Verbum : et similiter licet essen­ tia Angeli sit præsens actualiter, et propor­ tional! intellectui Angelico ; nihilominus eliam in sui intellectione format verbum, ut ei doctrina D. Thom. infra dicemus : ergo teati in visione beatifica etiam formabunt actu verbum. Palet conseq. Nam una ex potissimis rationibus, ob quam poterat de­ negari beatis hæc productio verbi, est, quia verbum ponitur ad hoc, ut suppleat absen­ tiam objecti terminantis intellectionem , «icut species impressa ponitur ad hoc, ut nppleat absentiam, vel improportionemob­ jecti motivi intellectus, exeo, quod intel&IQ5 intelligit trahendo res ad se, atque aleo habendo intra se objectum, tam, ut motivum, quam, ut terminati vum : ergo si hec ratio nihil obest in aliis intellectioni­ bus, quominus in eis producatur verbum, nec etiam oberit in visione beata. yj. 204 Tertio. Verbum repnesentativum Dei per essentiam non debet importare in­ finitam perfectionem, sicut species intelligibilis. et quidditative repræsenlans Deum eam importat : ergo poterit dari in visione beata, et de facto dabitur. Consequentia, quoad posteriorem ejus partem, patet ex priori. Nam si semel non repugnat verbum creatum repnesentativum Dei per essen­ tiam, non est cur de facto non detur, siqui­ dem quævis intellectio connaturaliter petit esse terminatam per suum terminum, sci­ licet per verbum. Quoad primam vero par­ tem, satis eadem consequentia ex antece­ denti constat. Nam prædictum verbum ideo wlurn poterat esse impossibile, quia ne­ cessario deberet importare infinitam perfec­ tionem. Antecedens autem palet ex discrimine, <7x0! versatur inter speciem impressam, et verbum Nam licet specieb impressa debeat .vfflïï Lute ejus, quia tenet se ex parte illius, se­ cus vero verbum, quia non commensuratur immediate ipsi objecto, sed perfectioni lu­ minis, el actionis, per quam producitur. Qcare cum hæc habeant esse limitata tam ia esse entis, quam in genere intelligibili, norf poterit non verbum habere eandem finiutem,etlimitationem in utroque ordine. 183 205 ConQrmatur primo. Verbum repræ- Conflrsentativum, quod Angelus format, non est necesse, ut adæquet in perfectione entitativa, aut in esse repnesentativo totam spe­ ciem impressam, per quam producitur : er­ go neque etiam verbum repræsenlans essentiam divinam debebit in aliquo esse reali, sive entitativo, sive representative adæquare perfectionem ejus, ut habet ra­ tionem speciei intelligibilis. Antecedens admittitur communiter a Theologis in ma­ teria de Angelis. Conseq. vero satis con­ stare videtur. Tum ex paritate rationis. Tum etiam : quia hoc ipso, quod verbum Ange­ licum non adæquet speciem intelligibilem, media qua producitur, non erit de ratione verbi illam adæquare, et per consequens poterit produci verbum creatum repne­ sentativum Dei, prout est in se, licet non adæquetvirtutem speciei, perquam fit. Confirmatur, et explicatur secundo. Nam Secando, verbum non potest non in repræsentando limitari a visione beata, quæ est finitæ per­ fectionis : ergo non poterit non esse fini­ tum, et limitatum, et consequenter erit possibile, et de facto dabitur una cum ea­ dem visione beata. Utraque conseq. patet ex dictis. Antecedens vero suadetur. Quia verbum non potest amplius repræsentare quam id, quod per cognitionem attingitur : ergo verbum non poterit non limitari per prædictam cognitionem. ! HI. Verior opinio, 206 Dicendum tamen est, non posse etiam de potentia Dei absoluta produci verbum repræsenlans Deum per essentiam. Ita D. Thomas locis citatis, et perpensis dub. 1. hujus ari. quem sequuntur Cajetan., Bannez, Zumel, Nazar., Gonzalez, Navarrete, Ripa, Alvarez, Jabellus, Soncinas lo­ cis dubio citato adductis, Capreolus in 4. dist. 49. quæst. 5. et nostri Complut, in lib. de Anima disp. 21. quæst. 5. et tan­ dem Ledesma de perfectione Dei, quæst.8, art. 5. et 6. ubi ait sententiam hanc esse communiorem inter Thomistas , quam eliam quamplures alii aperto Marte tuen­ tur. Assertio hæc aperte deducitur ex duplici illa ratione, quam in dubiis præcedenlibus ad probandam impossibilitatem speciei impressæ creaue repræsentantis quidditative Deum, attulimus. Nam sicut species im- Conelas‘°’ Prima tiouii. DE VISIONE DEI. pressa repræscntat quidditative, et prout est in se ipso Deum, ita species expressa, seu verbum per visionem beatificam formatum deberet illum quidditative etiam repræsentare. Unde quemadmodum ob hanc ratio­ nem non potest non species intelligibilis esse ejusdem naturæ cum objecto, scilicet cum Deo. sic ob eandem non posset non verbum esse etiam ejusdem naturæ cum illo ; siquidem similitudo illa verbi ad Deum non posset non in unitate naturæ fundari, ut ex supra dictis constat : cumque implicet formam creatam esse in aliquo vero, et reali ewe ejusdem naturæ cum Deo. ut ostensum est, implicabit etiam dari ver­ bum , quod prædictam convenientiam pe­ tit. Deinde sicut species impressa debet esse Seeuadi. ejusdem immaterialitatis cum objecto qui 1ditative repræsentato, ita expressa, seu verbum : et ideo quotiescumque Angela*, v. g. cognoscitur medio verbo, ipsum quid­ ditative représentante, toties verbum illud HIM est ita immateriale sicut Angelus : et simi­ liter verbum nostrum repnesentans aliquam quidditatem materialem, aut aliquod ejus prædicatum quilditativurn est ejusdem iminaterialitatis cum illis : ergo sicut propter illam rationem repugnat species impress, et creata Dei per essentiam, ita verbum, seu species expressa, et creata illius prout est in se. § IV. Solutiones argumentorum primæ sentcnliæ. 207 Ad primum primæ sente’ütiæ, quod Ad primam. "erat ultimum ex dubio quarto relictum, res­ pondetur negando antecedens. Et ad pro­ bationem distinguendum est antecedens : Est vera aclio mlalü> verumque fieri, de prædicamento actionis consistens in fluxu, et esse viali negandum est : de praedicamento qualitatis habens per modum fonnæ perfec­ te eminenti modo rationem actionis, et termini, concedendum est : et deinde ne­ ganda est prima consequentia. Explicatur hoc. Nam prædicta actio im­ ΕχρΙιαπ lur manens, nempe intellectio, et ali® jam dic­ solutio. te ob suam eminentiam, ultimam |ue actualitatem (equivalent actioni transeunti, et termino illius : termino quidem, quia est forma, et qualitas quælam perfecta sicut terminus præ-liclæ actionis; actioni vero, quia eminenti modo est ultima actualitas potentiæ, et consistit in exercitio quodam actualissimo : et ita est forma quædta j»erfecta in actuali exercitio, et citima actui· litate constituta, qua intellectus actcaliUr vivit,et objecto virtualiter. ct inielligibflifc unitur. I nde licet actio transiens, qui*et; purum fieri a num productum ex natura rei ab ea distinc­ tum, cum esse ejus, quippe viale, sit propr illum : secus vero intellectio, quia non ne­ cessario est propter terminum, scilicet ver­ bum, sed terminus, et verbum est proptar ipsam, ut eo mediante, tamquam objecto (mo lo jam dicto) præinlellecto, djectan contempletur. i'l Quapropter quando prædicta intellect» indiguerit hoc termino, ex hoc quod ob­ jectum non est actu præsens, et in ra­ tione objecti terminativi non habet suffi­ cientem actualitatem, quia non est de ratione ejus esse actualiter intellectum, set esse actu terminans intellectionem, tunc eadem intellectio quatenus eminenter æpsvalet actioni transeunti, estque ultimi actualius agentis, producit elevatiori molo terminum a se distinctum, nempe ver­ bum : quando vero eo non indiguerit, ex eo, quod objectum est intime praeses habetque sufficientem actualitatem ad b«, ut non solum in ratione objecti motrri, sel etiam actu terminativi, se ipso imme­ diate uniatur cum intellectu, ut in visione beatifica contingit, tunc non producit ter­ minum a se distinctum : quia cum noa sit propter illum, sicut actio transiens, sed potius terminus sit propter indigentiam ip­ sius intellectionis, non producit illam, cum eo non indiget, sed ipsa sola per mo­ dum formæ perfecte, et habentis in se emi­ nenter rationem actionis, et termini, pro­ cedit ab intellectu, illumque vitaliter, et in actu secundo cum objectu unit. 208 Ad primam confirmationem res­ H pondetur cum N. Complut, in lib. Phys. disp. 16. num. 13. et in lib. de Ani­ ma disp. 21. quæst. 1. necnon 2. et 3. maxime vero quæst. 1. quod visio beatifica non est actio de praedicamento actionis, sed vera qualitas : quia ut docet D. Thom, in 1. dist. 8. quæst. 4.art. 3. al 3. aclio, ut constituit peculiare præ licamentum ab omnibus aliis distinc­ tum, dicit aliquid fluens cum motu: intel­ lectio autem non consistit in fluxu^ant esse viali, nec habet rationem motus, sive mutationis instantané», quæ in 3. Physic. diffinitur :-Z . . TRACT. II. DIBP. II. DUB. IX. u diffinitor per hoc quod sit, actus entis in potentia, etc. quæquu importatur ab iciiune do prædicamento actionis : de quo videndi sunt pnvdicli Complut, loco citato. Unie sicut intellectio est forma .perfecta, iu non constituit subjectum in iluxu, ct in via ; sed (ut loquitur Aristoteles 3. de Anima textu 22. et explicat D. Thom. ibidemlectione 12.) est actus perfecti, id est, constituons intellectum in esse perfecto, ron vero in esse viali. Diximus, non esse actionem do prædi­ camento actionis : non vero absolute, quod non sit actio : quia non negamus illam esse veram actionem, sed esse ac­ tionem de prædicamento actionis. Nain \era actio abstrahit ab ea, quæ consti­ tuit prædicamentum actionis a reliquis aliis distinctum, et ab ea, quæ est vera qualitas pertinens ad secundam speciem qualitatis, ut luco citato optime, et fuse N. Complut, ex D. Thom. explicant. Et ad probationem in contrarium ne^aoJum est, hinc fieri, visionem beatifi­ cam esse verbum mentis ; quia verbum iit&i non est utcumque qualitas, sed qua­ tite similis objecto, et procedens ab in· Pllectu media alia qualitate, scilicet in­ tellectione, ut habet rationem dictionis. Quid autem dicat intellectio, prout dictio, et quomoio inter se comparentur ipsa, m intellectio, seu ut contemplatio objecti, etipsamet, prout productio, et dictio verbi, ct plura ai hoc spectantia, et ad exac­ tiorem intelligentiam hujus dubii condu­ centia explicant ex D. Thom. pnedicti Complut, in lib. de Anima disp. citata quæst. 4. Ratio vero, ob quam verbum non proce­ dit se ipso immediate ab intellectu, est, quii non habet rationem qualitatis, ita eminentis, sicut intellectio, quæ æquivaleat actioni transeunti, et ejus termino : et ita indiget actione a se distincta, per quam fiat, ipæque habeat, ut supra tetigimus, ratio­ nem ultimæ actualitatis respectu illius, et intellectus, totiusque ordinis intelligibilis pure creati quatenus talis. 209 Nec refert, quod ibidem dicitur, scilicet unumquodque pro lucere sibi simi­ le, ac proinde visionem beatificam proce­ dentem ab intellectu, ut est similis objecto, debere esse similitudinem ejusdem objecti, et consequenter non posse non esse ver­ bum : quandoquidem hoc nihil est aliud} quam qualitas expressa, seu producta ab intellectu, quæ sit similis objecto. 185 Non itaque hoc refert. Quia intellectus solutio, creatus quoties versatur circa objectum, quod ex se ipso est objectum intelligibile, ct simul essentialiter intellectum per ali­ quam intellectionem, scilicet circa divinam essentiam, prout est in se, toties in ratione productivi se habet per modum agentis æquivoci : et ita non producit, nisi tantum intellectionem, quæ ob sui eminentiam «équivalut actioni transeunti, et ejus termi­ no, ut dictum est, quæque, ut etiam ex dictis constat, nequit esse similitudo for­ malis objecti, ne sit ejusdem naturæ in esse intelligibili cum Deo, ac proinde dicat in hoc ordine infinitam perfectionem , licet quando idem intellectus versatur circa alia objecta, habeat, saltim ex parte , rationem agentis univoci, et propterea producit ver­ bum , quod est ejusdem naturæ in esse intelligibili cum objecto, seu specie intelli­ gibili, modo tamen supra dub. 5. hujus disp. insinuato. 210 Ad secundam confirmationem res­ Ad pondetur, quod hoc ipso, quod intellectio secnndam procedat ab intellectu per modum formæ conUnn. perfects eminenter æquivalentis actioni transeunti, et termino illius, potest emi­ nenti modo procedere ab illo, tam, ut quo, quam, ut quod, ac proinde si talis intellec­ tio uon indiguerit termino producto a se realiler distincto, ex eu, quod objectum ob sui eminentiam, et purissimam actualitatem esi intime unitum cum intellectu in ratione objecti intellecti, tunc non produ­ cetur verbum. A<1 Et ad primam probationem in contra­ primam rium respondetur, quod licet fieri, de præ- proba­ dicamento actionis, et conjunctum cum tionem. motu non possit esse fieri sui ipsius, ita ut fiat, ut quo, et ut quod, sed solum ut quo : secus tamen fleri, eminens, et consistens in furma, et qualitate quadam perfecta. Nam ex quo capite est ultima actualitas agentis, et æqui valet actioni transeunti, non indiget alia actnalitate, seu actione, media, qua procedat ab intellectu; et ex quo capite est forma perfecta non consistens, quoad suam formalilatem sive entitatem in Iluxu, ct rsse viali, procedit etiam, tamquam res effecta, ut quod. Nec inde sequitur quod sit antequam sit, ut argumentum in­ tendit, sed quod simul habeat ratione su® eminenti® procedere, nlquo, et, utquorf, abs­ que ulla distinctione ex parte rei concept®, sed solum ex parte mudi concipiendi, et ad summum (de quo alibi) cum sola distinctio­ ne virtuali ; ica, ut illa formalius, per quam èi (if ‘t* )A £*■ · · 4 i DE VISIONE DEL 186 1 . *s· ΑΛ-* -< < I' »< .· *■ U ■ æquivalet actioni transeunti, sit prior virtualiter alia, per quam æquivalet termino illius , quamvis realiter loquendo utraque formalitas sit omnino simul. Per quod etiam ad secundam probatio­ Ad proba- nem satis palet. Nam licet effectus, vel tioaem terminus productus debeat indispensabiliter si can­ dis. distingui a sua causa, vel principio produc­ tivo, non tamen est necesse, ut /kri, et productio alicujus rei, consistentis in ac­ tuali exercitio, et ultima actualitale agen­ tis , et simul rationem forma; perfectas ha­ bentis , distinguatur ab eadem forma, ut est producta, ut quod : quia tale fieri non est utcumque fieri reale illius , sed fieri reale, et eminens. ünde sicut generatio passiva Verbi divi­ ni, quæ in satis probabili multorum sen­ tentia consistit in relatione filiationis per modum originis significata», simul habet esse realiter eminenter productam, ut quo, et, ut quod, et hoc non arguit in ipsa dis­ tinctionem realem , quia hoc non convenit illi utcumque realiter, sed realiter eminen­ ter, atque adeo per modum alicujus præhabentis unite, et elevation modo ulramque rationem : ita hoc ipsum, proportione serva­ ta, in emanatione intelligibili, et creata, ratione su» eminentiae invenietur. 21! Ad secundum respondetur cum Ad wcunnostris Complui, in lib. de Anima disp. 21. dfltn priori* quæst. 2. 3. et 4. et peculiariter quæst. 2. num. 32. et sequentibus , negando antece­ dens. Et ad primam probationem ex testi­ Ad prinum monio August, desumptam respondetur probauojeia. cum Angelico Doctore 1. part, quæst. 34. art. 1. ubi postquam sibi opposuit verba Augustini in argumento hoc adducta, sic in solutione ad secundum loquitur : Cum ergo dicitur, quod verbum est notitia , non accipitur notitia pro actu intellectus cognos­ centis, vel pro aliquo ejus habitu, sed pro co, quod intellectus concipit cognoscendo. Unde, et Augustinus dicit, quod verbum est sapien­ tia genita , quod nihil aliud est, quam ipsa conceptio sapientis,quæ etiam pari modo no­ titia genita dici potest. Ad 212 Ad secundam probationem respon­ F ce iiodetur , loqui ibi S. Ductorem de inlelligere, dam. prout distincto a dicere : de eo autem sic sumpto verum est, quod in illo nulla ratio originis importatur, id est. quod ab eo nihil procedat, tanquam terminus, per illud pro­ ductus, et ab eo distinctus, sicut in ipso dicere contingit, etproptereadixilD. Thom. quod in eu nulla ratio originis importatur, sed solum informatio quxdam in intellectu I nostro, ut denotaret non debere respicere aliud a se distinctum, tanquam 'tennicuzj per illud productum, sed respicere suh;«. tum. ut illud constituat in esse mielli^uù objectum. “ ZW Cæterum cum post pnedicta verb, «di­ cet : Quod est informatio quxdam in il­ lectu nostro, statim adjecit : Prout inldlatus noster sil in actu per formam rd intellect#, noluit significare, quod forma rei intellect® sii id , per quod fonnalisjm* constituitur intellectus in ratione inteffigeatis, ita , ut hoc sit effectus formalis tibi formæ; sed quidnam sil illud, per quod in­ tellectus redditur omnino proxime capax ad hoc, ut eliciat, et suscipiat in se mid· lectionem a praedicta forma distinctam, per quamque in esse intelligentis constituater : et hoc dixit esse ipsam formam rei inteBectæ, scilicet speciem intelligibilem : quia formam rei intellect® sæpe nominat, ut ex 1. cont. Gent. cap. 53. et aliis locis Citatis constat : quia nisi intellectus £1 actuatus per praedictam formam intelligililem, non est omnino proxime caj«ax ad eli­ ciendam, et suscipiendam in se intellectio­ nem , quæ tam ab specie impressa, quas ab expressa, sive verbo distinguitur. Unde non ast omnino verum id, quoi in eodem argumento additur, scilicet, quod intelligent dicitur a D. Thoma effectus formalis rei intellect®, in qua nulla ratio originis importatur : quia licet verum sil, quod in inlelligere, ut distinctio a dicae nulla ratio originis importatur, est tamen falsum, quod inlelligere sit effectus for­ malis formæ rei intellect®. Utrum autem species intelligibilis desideretur ad susch piendam intellectionem, ita, ut in ipsa im­ mediate inhæreat? an vero solum suscipi­ tur in intellectu, actuato tamen, et informata per prædictam speciem, eo proportioiuli molo, quo actiones Christi Domini, licet nun recipiantur in subsistentia Verbi, reci­ piuntur tamen in humanitate, termimu per prædictam subsistentiam, et virio beata, licet non recipiatur in e?senû divina, suscipitur tamen in intellectu beato actuato per essentiam divinam in ratione furni® intelligibilis : alia quæstio est, et alibi discutienda. 213 Ad ultimam probationem respon le­ tup, non recte colligi ex eo, quod intcüigen compleri non possit sine verbo, afcp» adeo non sit extrinsecum illi, quatccui per hoc significatur non esse de numéro eorum, qu® nunquam ad intellectionem desiderantur. U TRACT 11 u H, DIÉ deshlorantar, quod prædictum verbum per­ tineat intrinsece ad actum intelligendi, unquam aliquid in recto ab eo imporlatum : sed solum colligitur, quod habeat necessarium nexum cum illo, tanquam cum objecto per se primo, et ( modo infra dicendo ) intellecto in his intellec­ tionibus ordinis naturalis, et aliis pluribns, in quibus objectum non est intimo præsens in intellectu cum sufficienti actoaliute, et iinuiatvrialitate, ad hoc, ut se ipso, absque adminiculo verbi a se distincti, possit uniri cum intellectu in ratione objecti intellecti. Unde contra hoc nullam habet vim probatio ibidem adducta, scilicet intellec­ tionem esse unicam, et simplicem quali­ tatem, atque adeo non posse resultare ex rerbo, et aliqua alia qualitate, sed neces­ sario consistere in verbo, si semel ad il'am desideratur : nam quod intellectio sit simplex qualitas, tollit ab ea, ut im­ portet verbum in recto, ut quid intrin­ sece illam constituens, non tamen, quod afierat illud, tanquam objectum modo ex­ plicato, et in eventu jam dicto. Nam sicut de -ratione intellectus est, quod sit per se nexus cum objecto intelligibili, ita de ratione intellectionis est, ut habeat etiam nexum cum objecto» de cujus ra­ tione sit esse actu intellectum, seu actu (ennmans intellectionem, ut supra tetigi­ mus. Constat autem ex dictis in hoc dub. verbum esse objectum actu intellectum per intellectiones jam explicatas, et ita non mirum, quod cum eo habeat neces­ sariam connexionem. 214 Ad tertium respondetur, duplicem esse actualem manifestationem rei : aliam quidem per modum vitalis operationis, aliam vero per modum objecti, et simiHtadinis, quæ non habitualiter, sed acinaliter manifestet objectum, quæque sit semper, et indispensabiliter nexa cum actuali intellectione a se distincta. Intel­ lectio igitur est actualis manifestatio rei per modum vitalis operationis, non vero per modum objecti terminantis intellec­ tionem, quodque non habet rationem ope­ rationis vitalis. Per quæ ad omnia, quæ ibi-lem adducuntur, satis constat. A4 confirmationem patet ex modo dicώ. Nam essentia divina ratione suæ eniisenti®, et purissimæ actualitatis habet limule rationem, tam intellectionis, quam objecti, de cujus ratione est esse actu intellectum. Cæterum illud priu* conSalmanl. Ours. theolog., torn- /. . IT, DUB. ΓΧ. 187 venit illi, quia est manifestatio rei intellectæ per modum intelligibilis, et vitalis operationis : at vero hoc posterius com* petit ei, quatenus corresponde! (modo ta­ men alibi dicendo) verbo mentali, quoad hoc, quod est esse de ratione illius, esso actu, et intrinsece terminans intellectio­ nem, sou esse per modum objecti jam explicati manifestati vum rei intellectio. Un Io secundum, quod exprimit hanc ratio­ nem , non exprimit se ipsam, ut est intel­ lectio, sed ut objectum intellectum. 215 Ad quartum, concesso antecedenti, AJ neganda est conseq. Quia intellectio non <103:100. est formaliter similitudo quantumvis ac­ tualissima objecti. Et ad probationem di­ cendum est, solum probare, quod sicut spe­ cies intelligibilis ratione suæ habitualis repraesentationis reddit objectum intelligibile, ita species expressa, sive verbum red­ dit illud actualiter intellectum , id est, actu terminans intellectionem : non tamen; quod sicut species intelligibilis constituit intellectum in actu primo, tanquam aliquid intrinsecum, et intrinsece pertinens ad ta­ lem actum primum , ita verbum constituat intellectum intolligentem, ut quid intrinse­ cam , et intrinsece spectans ad intellectio­ nem. Et ratio disparitatis sumitur ex supra Ratio dictis. Quia licet intellectio debeat oriri, tanquam ab unico principio, et actu primo adæquato, a masculo, et a fœmina intellec­ tuali, nempe ab intellectu , et objecto, sive ab specie intelligibili, quæ sit idem objec­ tum in esse intelligibili, reddatque illud intelligibile : et similiter licet objectum , vel verbum, quod in eodem ordine, et actua­ liori modo sit idem objectum, et constituat illud in ratione intellecti, debeat terminare intellectionem, seu partum illum in intel­ lectionibus bUpradictis ; non tamen ipsa in­ tellectio in creaturis (de quibus loquimur) est ipsum objectum intellectum, adhuc in esse intelligibili, sicut principium et termi­ nus illius habent esse prædictum objectum : quia non e-st similitudo illius, sed unio cum eo» tanquam cum objecto intellecto, sive tendentia vitalis in illud , tanquam in rem intellectam : ac proinde objectum, vel verbum non pertinebit intrinsece ad intel­ lectionem. ut quid illam intrinsece consti­ tuens, sed solum » ut objectum per se in­ spectum, et cum ipsa actualiter nexum; quamvis species intelligibilis pertineat ad intellectum, ut intrinsece illum complens, et constituens in actu primo, roddensque 14 188 . · k i’ 4 c >· i >4 1 fell ΐ||ρ| I 1F DE VISIONE DEI. objectum intelligibile ; et similiter verbum spectet intrinsece ad rationem termini, et objecti actualis intellectionis : quia utrum­ que munus est munus rei intellect®, vel ejus, quod est idem in esse intelligibili cum iUa. Ad 216 Per quod etiam ad utramque confir­ ctncque mationem patet. Non enim intellectus dici­ couGrm, tur mtelligere trahendo ad se res, ex eo, quod ipsa intellectio consistat in hoc, quod intellectus intelligibililer habeat, aut trahat ad se res, seu (quod idem quoad præsens est) sit similitudo in esse intelligibili illa­ rum , sed quia nequit dari intellectio , nisi objectum sit intime præsens intellectui, tam in ratione objecti motivi, quam terminativi, seu quantum est ex se actu termi­ nantis intellectionem, sive per se ipsum, sive media praedicta similitudine. Unde cam volumus perfecte intelligere aliquam rem, ideo curamus perfectam ejus similitu­ dinem expressam formare : quia in intel­ lectionibus jam dictis, necessario deside­ ratur talis similitudo ad præstandum hunc influxum; et cum fiat per intellectionem, non potest non ea formata haberi perfecta cognitio talis rei. Objec­ Nec refert si objicias, non cohærere hæc tio. Occo ni­ cum illis, quæ in Summulis lib. t. de Ter­ tar. minis cap. 1. N. Complui, dicunt de acti­ bus intellectus, scilicet eos esse per se ex­ pressas similitudines rerum. Respondetur enim, id tantum ab illis fuisse dictum ad­ ducendo actus intellectus in exemplum ad explicandam sigâum formale, ut distinctum a signo instrumental! : constat autem ex ÎÏÏH communi Doctorum sententia, quod ad ad­ ducendum aliquid in exemplum, satis superque est uti probabili aliorum sententia, ut D. Thom. multoties id fecit. Ad 217 Ad ultimum respondetur cum nos­ altîmam. tris Complut, in lib. de Anima disp. citata num. 102. concedendo antecedens. Nam licet intellectio formalissime sumpta non consistat in hoc, quod intellectus liat res ipsa intellecta, quandoquidem hoc, quod est intellectum esse intelligentem , non est effectus formalis per se primus rei intellec­ tio : attamen nunquam datur intellectio, quin intellectus fiat in actu res intellecta ; vel quia res intellecta unitur per se ipsam in ratione rei actu intellect® cum ipso in­ tellectu , vel quia unitur cum eo, mediante verbo illius defectum supplente. Et deinde neganda est utraque conseq. Et ad proba­ tionem prioris, in qua posterior innititur, patet ex modo dictis. Quoniam verbum non est utcumque forma rei intellect®, sea res ipsa intellecta, sed furina illius expres­ sa, et producta per intellectionem. Cale· rum ad hoc, ut intellectus intelligat, non est necesse, ut fiat in actu per hanc for­ mam, sed per eam, vel per ipsam rem in­ tellectam, non expressam per intellectio­ nem, sed per se ipsam ratiune suæaummæ aclualitaus unitam cum intellectu per mo­ dum objecti intellecti, seu objecti actu ter­ minantis intellectionem, propter quam ra­ tionem solet nomine verbi, communiter dicti, nuncupari. Ad argumenta secunda? sententia? dubio sequenti responsum præbebimus. DUBIUM X. Utrum recto probetur impossibilitas verbi creati clare, et quidditative reprxsentantis Deum, ex eo. quod Deus essentialiter est ipsum esse quidditative intellectum, et ita nequit mediante verbo creato quiddilative intelligi. 218 Merito dubium hoc sigillatim a nobis u? excitatur. Nam, sicut agentes de impossibilitate speciei impress®, et creatæ, quiddita- h? live repræsenlantis Deum , desumpsimus impossibilitatem istam , tum ex ratio- ■ nibus, quæ expresse in hoc articulo a D. Thom. adducuntur, tum etiam, etsigl· latim, ex ratione alia ab eodem S. Doctore, quodlibeto ibidem citato, et 4. contra Geni, cap. 11. adducta ; ita æquum erat, ul trac­ tantes de impossibilitate verbi creati, quid­ ditative Deum ropræsentantis, eam desu­ meremus , tum ex rationibus expresse a Sancto Doctore in hoc articulo adductis, quod quidem dubio præcedenti præstiümus : tum etiam et sigillatim ex ratione illa quodlibeto citato, et4. cont. Gent. cap. relato ab eodem S. Doctore allata ad præ­ sens tamen applicata, nimirum ex eo, quod Deus est suumcjre intelligibile, et intellec­ tum, seu (quod in idem redit' ex eo quod non solum ex se, et essentialiter habet em objectum motivum intellectus respecta quidditativæ cognitionis sui, sed etiam esse objectum actu terminans praedictam cogni­ tionem, et ita nequit dari verbum, quod quidditative ipsum repræsenlet ut in hoc dubio latius expendemus. Conjunximus autem rationes articuli praesentis in unico dubio, quia suppositis iis , quæ supra circa impossibilitatem spe­ ciei impress® de illis diximus, nihil pecu­ liare TRACT. II, DISp. Il, DUD. X. 189 Hire circa ipsas occurrebat : sicut propter I siquidem praedictum verbum solum esset oppositam rationem examen illius rationis, in intellectu creato, non vero in divino : quam D. Thom. quodlibeto citato adducit, ergo talo verbum non tribueret Deo esse in hoc peculiari dubio habebitur, quia ratio intellectum , seu cognitum ab intellectu illa, quoad præsens applicata nonnihil ma­ creato secundum eam rationem esse intel­ joris difficultatis , saltim externa specie , lecti , quæ essentialiter, et ex se convenit bibere videtur. ipsi Deo. 220 Quæ objectio habere videtur adhuc majorem vim contra hanc rationem , qua­ tenus per eam probari innititur impossibili­ tas verbi creati repræsenlanlis quidditative Refertur opinio negans. Deum, quam contra eandem, quatenus per eam convinci intenditur impossibilitas spe­ frin 219 Partem negantem tuentur omnes ciei intelligibilis eodem modo repræsentanDoclores dub. præcedenti pro prima, et tis illum, prout est in se. Nam quævis secunda sententia adducti, poteslque proba­ ri primo. Nam licet daretur verbum creaspecies intelligibilis quidditative repræsen­ tinn quidditative repræsentans Deum, non tans objectum, repræsentat illud, quatenus tamen propterea tribueret ei , quod esset est ex se, comprehensive : non tamen quævis species expressa repræsentans quidcognitus ab intellectu creato secundum eam rationem, fecundum quam ipse habet I dilative suum objectum, debet repræsentaex se. et essentialiter esse cognitus ab illo, re illud comprehensive : et ita species seu secundum eam rationem, secundum intelligibiles Angelica) représentant com­ quim habet terminare cognitionem ejus : prehensive quidquid habent repræsentare ego ratio facta , et totum illius fundamen­ quidditative ; secus vero species express© tum ruit. Conseq. videtur certa. Quoniam eorum : quia possunt pro libilo uti praedic­ lota vis hujus rationis, quam modo discu­ tis speciebus ad cognoscendum prœcise quidditative aliquod objectum per illas re­ timus, consistit in hoc, quod si daretur verbum creatum, redderet Deum actu in­ praesentatum , et tunc verbum per talem tellectum , seu constitueret eum in ratione cognitionem productum, solum repræsentat quidditative illud objectum, ex eo. quod objecti terminantis actu intellectionem cummensuratur cum intellectione, per creatam, licet ipse essentialiter id haberet : quam fit : ergo etiam verbum creatum pro­ si autem verbum creatum nou tribueret Deo ductum per visionem beatorum, quæ solum esse intellectum quidditative ab intellectu quidditative Deum attingeret, repraesenta­ creato secundum eam rationem, secun­ dum quam illi convenit esse ex se, et es­ ret tantam quidditative, non vero compre­ hensive divinam essentiam : et ita non sentialiter intellectum, non tribueret ei id, posset Deo tribuere, quod esset .cognitus quoi ipsi essentialiter competit, et ita tota quidditative, et comprehensive, seu quod vi* istius rationis rueret. . Antecedens autem probatur. Quoniam terminaret cognitionem quidditativam, et te, esse actu intellectum, seu cognitum conve­ comprehensivam respectu intellectus crea­ niens essentialiter Deo, consistit in hoc, ti , vel divini : et per consequens nec tri­ bueret ei illud esse actu intellectum, quod quo! ita sil quidditative solum cognitus ab intellectu creato , ut simul sit quidditative, i ipsi essentialiter competii. 221 Secundo probatur. Nam in divinis et comprehensive cognitus a proprio intel­ lectu divino : ac proinde hoc , quod est esproducitur verbum proprie, et stricte dic­ & solum quidditative cognitum ab intellec­ tum , et nihilominus, quia essentia divina tu creato, excludendo, quod habeat esse habet ex se ipsa esse intellectam, seu esse intellectum quidditative , et comprehensivo objectum actu terminans intellectionem, ab intellectu divino, non est esse intellec­ propterea non tribuit ei esse intellectam : tam, quod est proprium Dei, quodque ergo propter eandem rationem verbum convenit illi essentialiter, ut ex se constat. creatum productum in visione beatifica At licet daretur verbum creatum quidditanon tribueret divinæ essentiæ id , quod ip­ sa essentialiter habet, nimirum, terminare lire repræèentans Deum, tunc tribueret ei, intellectionem sui quidditativam. Antece­ qaod esset quidditative cognitus ab intellec­ dens communiter recipitur a Theologis. tu creato, excludendo, quod ratione præConseq. autem ex paritate rationis constare dicti verbi esset quidditative, et compre­ hensive simul cognitus ab intellectu divino : | videtur. DE VISIONE DEI. S Decisio dubii. CcdcIb- 222 Dicendum tamen est, recte convinci sio. Probi­ impossibilitatem verbi creati quidditalive ter. Deum repraesentantis ex vi hujus rationis, Conflrnuiur pnmo. quam in titulo innuimus. Ita discipuli D. Thom. Assertio hæc non aliter melius pro­ babitur. quam adducendo praedictam ratio­ nem, et eam explicando : quæ quidem sub hac forma proponi potest. Nam sicut es­ sentia divina est suum esse intelligibile, et suum intelligere, ita est suum esse actu in­ tellectum : ergo sicut ob illam rationem, nimirum, quia est suum esse intelligibile, nequit reddi intelligibiiis per aliquam aliam speciem intelligibilem, ac proinde, nec dari species intelligibiiis creata repraesentans il­ lam quidditative, cujus proprium est redde­ re intelligibile objectum, quod per illam sic repraesentatur; ita propter hanc rationem , scilicet quia est suum esse actu intellectum, nequibit reddi objectum actu intellectum per aliquam formam creatam : et per con­ sequens , nec poterit dari verbum creatum repraesentativum ipsius quidditative. Ante­ cedens satis constat. Conseq. autem, quoad t. part, ex dictis dub. 4. hujus disp. constat·. Quoniam quotiescumque aliquid est a se ipso, et essentialiter tale, nequii reddi tale ab alio, sicut, quia unio essentia­ liter esi unio extremorum, et unio sui cum iliis, ideo nequit uniri ratione alterius : et ita si essentiadivina se ipsa , et essentiali­ ter est intelligibiiis quidditalive, nequibit dari species inteUigibilis quidditative illam repræsentans, ex eo quod munus hujus speciei est reddere intelligibile objectum, quod per ilhun repraesentatur. Ex quo , etiam eadem conseq. quoad 2. pari, patet : siquidem est proprium praedicti verbi red­ dere objectum per illud repraesentatum, ac­ tu intellectum. 223 Confirmatur, et explicatur. Quia si daretur praedictum verbum creatum, tunc constitueret, ei non constitueret Deum in ratione intellecti, seu in hoc , quod est ter­ minare actu visionem beatam : ergo seque­ retur aperta contradictionis implicatio. An­ tecedens, quoad t. part, patet. Quia, ut Malim amplius explicabimus, de ratione verbi distincti essentialiter in esse entitativo ab objecto intellecto, quale esset prædictum xerbum creatum respectu Dei, est consti­ tuera.· illa' in ratione inUdhcti. Quoad 2. vero etiam constat, tum propter nuper «lic­ ta, tum etiam, quia jam aliquid creatum lllll quodammodo actuaret divinam essentiam : siquidem tribueret ei, quod esset actu ter· minans intellectionem beatam. 224 Confirmatur 2. Naip ideo Angeles indiget specie expressa, ad hoc, ut se ipsum cognoscat, non vero specie impressa a se ipso distincta, quia licet sit cognoscibilis in actu primo ratione suæ immaterialitatis, et actualitatis, nihilominus, quia hæc non est per modum actus secundi, sed habet ad­ mixtam potentialitatem, propterea ex vi prupriæ essentiæ præciso sumpta non ha­ bet esso cognoscibilem in actu secundo, sed solum in actu primo, ac proinde indiget specie expressa, per quam in actu secundo reddatur intelligibiiis, seu (quod idem est quoad praesens attinet) per quam constitui­ tur in ratione objecti actu terminantis cog­ nitionem sui : ergo cum Deus non solum habeat ex se esse proxime, et immediate cognoscibilem in actu primo, sed esse cog­ noscibilem in actu secundo, seu esse ter­ minum actu terminantem quamlibet cog­ nitionem sui quidditarivam, siquidem non solum est suum esse intelligibile, sed etiam suum esse intellectum, ex eo, quod est ac­ tus purus in hoc ordine, consequens erit, ut non indigeat specie expressa, aut verbo ad hoc ut quidditative a beatis videatur, imo, quod non possit mediante eo videri. I ΙΠ. Solutio adversariorum, et prima ejus impugnatio. 225 Occurrunt adversarii, quod licet per­ tineat ad perfectionem divinæ essentiæ essa intelBgibilem ab intellectu creato, uon umen esse actu intellectam ab illo : et iu illud prius habet a se, secus vero hoc ulti­ mum : et ita nequit reddi intelligibiiis per aliquam formam creatam, bene tamen po­ terit per aliquid creatum (nempe verbum) reddi intellecta respectu intellectus crea­ ri. Hanc autem solutionem confirmant. Tum ex eo, quod si non esset Deus intelligibiiis ab intellectu creato, non haberet infinitam perfectionem in ratione objecti intelligibiiis; secus tamen licet non esset actu intellectus ab illo, et propterea ejusdem esset perfec­ tionis, quamvis a nullo intellectu creato vi­ deretur, aeu quamvis non esset objectem actu visum respectu i Inus. Tum eihxu : quia X· * TRACT. II, DI8P. Π, DUB. X. quii hoc, quod ost esse objectum actu in­ tellectum respectu intellectus creati, non convenil.illi ante intellectionem, seu visio­ nem creatam, ut ex terminis ipsis constare videtur : ergo signum est hoc non pertine­ re ad intrinsecam Dei perfectionem, atque ideo, neque ei ex se convenire; siquidem ea, quæ spectant ad intrinsecam perfectio­ nem Dei, et ei ex se competunt, non pos­ sunt non ei convenire antecedentur ad in­ tellectionem creatam. Tum denique (et est confirmatio, ac explicatio duplicis rationis præcedenlis) quia potius ex hac ratione, in fivorem nostræ assertionis adducta, videtur sequi dandum esse verbum creatum repræêentativum Dei prout est in se, ad hoc, ut ipse quidditative videatur. Nam licet essen­ tia divina habeat essentialiter esse intellec­ tam a Deo» non tamen ab intellectu crea­ to : ergo beet ad hoc, ut intelligatur a Deo, non indigeat verbo producto, ratione cujus redditur intellecta ab eo, bene tamen ad hoc, ut intelligatur ab intellectu creato. Î26 Cæterum solutio hæc non satisfacit. Nam falsum est, quod esse objectum actu intellectum respectu intellectus creati, et beati, ut talis, non pertineat ad intrinsecam perfectionem divinæ essentiæ, si per hoc denotetur (ut re vera denotari debet) quod esse objectum, quantum est ex se, actu in­ tellectum ab illo, seu quantum est de se bibens sufficientem actualitatem, ad hoc, ut se solo, et sine adminiculo alterius ter­ minet actu intellectionem creatam, scilicet risionem beatam (in qao sensu de esse in­ tellecto in præsenti loquimur) non spectet ad intrinsecam ejusdem essentiæ perfectio­ nem. Et ratio videtur aperta. Nam sicut ad munus objecti intellectus spectat, ut habeat ntionem objecti motivi in ordine ad intel­ lectionem, ita etiam ad munus ejusdem ob­ jecti perlinet, ut sortiatur rationem objecti lermioalivi, seu quantum est ex se actu terminantis eandem intellectionem : ergo sicut bibere sufficientem immaterialitatem, . et actualitatem, ad hoc, ut per se, et ratio­ ne sui, et absque interventu alterius habeat rationem objecti motivi, pertinet ad intrin­ secam perfectionem praedicti objecti, et multo magis, quod habeat rationem objecti, quantum est ex se actu moventis in ordine id intellectionem, ita etiam spectabit a l in­ trinsecam perfectionem ejusdem objecti, qnod habeat sufficientem immaterialitatem, et actualitatem, ad hoc, ut quantum est ex re, et absque adminiculo alterius, habeat vim ad actu terminandam intellectionem, I I seu quantum est ex se actu terminet illam. 227 Confirmatur, et explicatur. Nam Eipliosicut in hoc, quod est esse objectum intel­ tur, ct corrobo­ ligibile, involvitur duplex intelligibilitas ; rator. alia, quæ est denominatio extrinseca pro­ veniens a potantia intellectiva, atque adeo tenet se ex parle potentiæ, et refunditur in ipsum objectum; alia vero, quæ se tenet ex parte objecti, quæque provenit ex intrinse­ ca immaterialitate, et actualitato ipsius, et si hæc illi desit, provenit ei ab specie intel­ ligibili ex parte illius se tenente, et ejus defectum supplente : ita in hoc, quod ob­ jectum sil actu intellectum includitur etiam, duplex esse intellectum; aliud, quod est de­ nominatio extrinseca proveniens ab intel­ lectione, ac proinde tenet se ex parte ejus, et refunditur in ipsum objectum; aliud ve­ ro, quod se tenet ex parte objecti, et dicit in eo cantam immaterialitatem, et actnalitatem, ut saltim quantum est ex se actu terminet intellectionem, et sit (ut sic dica­ mus) id, supra quod cadit immediate deno­ minatio illa extrinseca ab ea intellectione proveniens; ita ut, ad hoc ut actu terminet, non indigeat aliquo supplente defectum ac­ tuali talis, et immaterialitatis ipsius : vel si eo indiguerit; tunc hic defectus suppleatur a verbo, ut ab aliquo ex parte ejus se te­ nente : ergo licet illud prius esse intellectum non dicat intrinsecam perfectionem in ob­ jecto, et ex parie illius primordialiter se te­ nentem ; bene tamen hoc posterius esse in­ tellectum : sicut quamvis illud prius esse intelligibile a potentia intellectiva prove­ niens non dicat intrinsecam perfectionem in objecto; bene tamen posterius esse inlelligibile ex parte objecti se leûens : quando­ quidem debita proportio, quæ est inter ob­ jectum intelligibile, et intellectum hæc exigit (ut ex se, et ex jam dicendis magis constabit). Imo (ut in hoc eodem dubio expendemus) hoc, quod est objectum esso actu intellectum, prout denotat esse intel­ lectum ex parte objecti se tenens, et illam actualitatem, et immaterialitatem jam insi­ nuatam, dicit longe majorem perfectionem in objecto, quam esse intelligibile, quod in eo reperitur. Impugnatio secunda solutionis adversariorum. 228 Deinde hoc ipsum suaderi primo, et explicari potest, ex eo, quod quotieseunque I Τι; j«J ’ iz DE VISIONE DEI. < Il Probatio antece­ denti * quoad primam [artem. Quoad tertia», datur verbum creatum, tunc non desidera­ tur ad intellectionem, tanquam aliquid, in quo ipsa intellectio essentialiter consistat, sed tanquam aliquid se tenens ex parte ob­ jecti, et supplens ejus defectum, seu tan­ quam objectum interius, quod essentialiter habet esse terminum actu terminantem eandem intellectionem, et ratione cujus objectum per illud repræsentatum haLet ultimate terminare : ergo quoties produci­ tur verbum per intellectionem, provenit ex defectu objecti, scilicet ex eo. quod non habet tantam actualitatem, et immaterialitatem, ut ex se, et essentialiter habeat esse objectum actu intellectum, seu actu termi­ nans, quantum est ex se intellectionem : ergo, quod objectum se solo essentialiter, et absque indigentia verbi habeat, ut quantum est ex se sit actu intellectum, seu terminet actu intellectionem, dicit intrinsecam per­ fectionem, et actualitatem in ipso. Hæc secunda consequentia ex priori aperte pa­ tet. Nam si indicentia verbi ad hoc. ut ob­ jectum actu terminet, provenit ex defectu, ac proinde ex imperfectione intrinseca ejus­ dem objecti, consequens erit, ut quod non indigeat illo in ordine ad terminandum actu intellectionem, dicat intrinsecam perfectio­ nem, et actualitatem in ipso : sicut, quia species intelligibilis desideratur, ut aliquid se tenens ex parte objecti, ut habet ratio­ nem objecti motivi, et ad supplendum ejus defectum, et potentialitatem intrinsecam, ideo, quod objectum ea non indigeat, sed se ipso essentialiter habeat movere intel­ lectum, dicit intrinsecam actualitatem, et perfectionem in eodem objecto. Prima vero consequentia ex antecedenti patet. Nam si non proveniret ex defectu objecti, quod produceretur verbum per intellectionem, tunc verbum non desideraretur, ut aliquid se tenens ex parte objecti, et supplens ejus defectum, ut in antecedenti dicitur. Antecedens autem, quoad I. part, nem­ pe, quod quotiescumque datur verbum per intellectionem creatam productum, tunc non desideratur tanquam aliquid, in quo essentialiter consistat intellectio, constat ex dictis dub. præced. et ex iis. quæ late nostri Complut, in lib. de Anima disp. 21. quæst. 23. et 4. docent, quæ ad hujus exac­ tam intelligentiam sunt omnino videnda. 229 Quoad 3. vero part, scilicet verbum requiri, ut ratione ejus habeat objectum per illud repræsentatum esse actu terminans ultimate intellectionem, satis constat ex secunda parte ejusdem antecedentis, nem- k pe verbum desiderari tanquam objectum interius, quod essentialiter habet esse ter­ minum actu terminantem eandem intellec­ tionem. Tum, quia, cum verbum non sit objectum, quod, ultimatum, non potest re­ quiri per modum objecti actu, el essentia­ liter terminantis intellectionem, nisi, ut eo mediante objectum per illud repnesenumm habeat illam ultimate terminare. Tum etiam : quia ab eo, quod est essentialiter tale, debent omnia alia, quæ participant illam rationem, esse talia : et ita si ver­ bum essentialiter est objectum actu termi­ nans intellectionem, debet objectum per illud repræsentatum habere ab eo, quod actu terminet. 230 Quoad 2. autem part, nuper dictam, idem antecedens suadetur. Tum quia illud docet D. Thom. 4. contra Gent. cap. tl. fa ubi inquit, quod exre verbi est intelligi, ** id est, quod esse ejus est talis conditionis, ut inter alia, indispensabiliter habeat esse objectum terminans actu intellectionem, · et ita ibi inquit, quod verbum hominis non potest dici absolute, et simpliciter homo, sed secundam quid, scilicet homo intellec­ tus. Unde hæc falsa esset : Homo est car­ bum; sed hæc potest esse vera : Homo intelleclus est verbum : et quæst. 4. de veni, art. 2. ad 3. ait : Quod conceptio intellectus est media inter intellectum, el remjnlelleo· tam. quia ea mediante operatio intellecta pertingit ad rem, et ideo conceptio intellecta non solum est id, quod intellectum est, sed etiam id, quo res intelligitur : ut sic id, quod intelligitur possit dici, et res ipsa, it conceptio intellectus, el similiter id. quoti di­ citur, potest dici, et res qu& dicitur per ver­ bum, et verbum ipsum. Si autem verbum non haberet ab intrinseco esse objectum actu intellectum, seu terminans actu intel­ lectionem, non esset unum (ut nuper dice­ bamus) id, quo res per illud repræsentaU intelligitur, seu quo terminat actu eandem intellectionem, ita, ut verbum immediate, et ratione sui, res vero repraesentata me­ diate, et ratione verbi terminaret : siquidem id, quod est prima et immediata ratio ter­ minandi, habet per se, et ab intrinseco ter­ minare : sicut id , quod est prima ratio dealbandi, habet per se, et ab intrinseco esse album, saltim, ut quo. 231 Tum etiam : quia illud satis explicat, et suadet sequens probatio. Nam cum sit proprium intellectus intelligere trahendo ad se suum objectum, et tale objectum habeat respectu illius, tum rationem objecti motivi TRACT. II, DISP. II, DUB. X. vi, tum etiam objecti terminativi, oportet, ut secundum utramque rationem trahatur ab intellectu, quoties prodictum objectum non est per se ipsum unitum illi, et cum «uflicieuii actualitate, ot i minate rial i ta K? ad hoc, ut possit utrumque munus exercere. Quare, cum per speciem intolligibilem so­ lum trahatur objectum ad intellectum in ratione objecti motivi, el principii intellec­ tionis, non vero in ratione objecti terminalivi. seu (ut melius dicamus) terminantis intellectionem, consequens est, ut in pro­ dicto eventu debeat necessario dari species expressa, seu verbum, per quod objectum intellectum trahatur ad virtutem intellecti­ vam in ratione objecti terminantis intellec­ tionem. Unde sicnt species intelligibilis essentia­ liter est principium intellectionis, quia per eam res intelligibilis in ratione objecti mo­ liti ad intellectum trahitur, et ideo objec­ tum exterius ratione illius est principium efhciens respectu intellectionis, ita etiam verbum essentialiter erit ipsa intellectio in­ tellecta, seu terminus, vel objectum inte­ rius, de cujus conceptu sit, esse objectum intellectum, seu objectum actu terminans intellectionem, et quod ratione illius objec­ tum exterius non habens sufticientem im­ materiali tatem , et actualitatem , sit actu terminans ultimate intellectionem : siqui­ dem per illud trahitur res ad intellectum in ratione objecti actu terminantis intellectio­ nem. 232 Tum deinde (per quod tacita quædam evasio, quæ præcedenti probationi adhiberi poterat, manebit impugnata.) Quo­ niam cum verbum, seu species expressa creata essentialiter habeat hoc, quod est requiri præcise propter indigentiam intel­ lectionis, ita, ut tantum detur quando in­ tellectio ea indiguerit, secus vero quando ea non indiget, ut ex dubio præcedenti, et ex iis, quæ N. Complut, in lib. de Anima disp. 21. tradunt, constat; oportet, ut ei essentialiter etiam competat, quod tamdiu duret, quamdiu ipsa intellectio adest, quia tunc tantum ea indiget, et quod ea evanes­ cente evanescat : siquidem intellectio, tunc non est illa indigens : ergo etiam oportebit, quod essentialiter habeat esse actu termi­ nans intellectionem. Patet conseq. Quo­ niam id, cui essentialiter competit esse ter­ minum , seu objectum intellectionis, et habere indispensabilem nexum in ewe /Urt, d conwrvari ab illa, non potest non habere essentialiter hoc, quod est, esse actu intel­ 193 lectum per ipsam, seu hoc, quod est actu eam terminare. 233 Tum denique ex discrimine, quod intercedit inter speciem intelligibilem, et verbum, seu speciem expressam. Nam cum species intelligibilis teneat se ex parte ob­ jecti, debet commensurari cum ipso : et ita sicut si objectum per se ipsum haberet ra­ tionem speciei intelligibilis præcise sumptæ, tantum haberet rationem objecti motivi, non vero peteret essentialiter, ut semper es­ set objectum actu movens ad intellectio­ nem, et actu influens in eam, sic neque species intelligibilis id habet. Cæterum ver­ bum tenet se ex parte objecti, ac intellec­ tionis modo dicto, et ita ex qua parte se tenet ex parte objecti, est ejusdem natura cum illo, sicut etiam species intelligibilis^ quidditative repræsentans est propter ean­ dem rationem ejusdem natura cum eodem objecto : at ex quo capite tenet se ex parte intellectionis, et non utcumque, sed tan­ quam aliquid propter indigentiam ipsius præcise productum, debet in ratione objecti habere eam actualitatem, quam ipsa intel­ lectio in ratione intellectionis habet : et ita sicut ipsa essentialiter est actualis tendentia in verbum, et eo mediante in objectum ul­ timatum, et ita etiam verbum essentialiter erit objectum actu terminans intellectionem, et ratione cujus objectum ultimatum eam terminat. Unde propter hanc rationem solet com­ muniter dici, quod beet species intelligibilis, et species expressa sint similitudines for­ males objecti, attamen species intelligibilis repræsentat illud habitualiter, at vero -spe­ cies expressa actualissime. Nam sicut ima­ go externa, tunc dicitur repræsentare actualiter visui suum prototypum, quando actualiter videtur, non vero quando sic non videtur, et propterea tunc solum in actu primo, et per modum habitus (formaliter tamen) illud repræsentat, ita, quia non est de essentia speciei intelligibilis actu in­ telligi, bene tamen de essentia verbi, prop­ terea illa solum habitualiter, hoc vero actua­ lissimo repræsentat, licet tam hoc, quam illa sint similitudines formales ejusdem ob­ jecti. 194 DE VT8I0NE DEI. Satisfit tribus probationibus, qux in facorem solutionis adversariorum num. 225. adductx sunt. 234 Nec ea, quæ pro se adducit adversa­ riorum solutio, ei favent. Nam ad 1. pro­ bationem patet ex dictis, quomodo Deus non haberet infinitam perfectionem, et actualitatem, si ex se, et absque indigentia verbi creati a se distincti, non esset actu intellectus ab intellectu creato, prout esse intellectum in præsenti sumitur, nimirum, prout dicit tantam actualitatem, et immate­ riali latem, ut quantum est ex se et absque in­ digentia verbi distincti, habeat se ipso ter­ minare, actu intellectionem creatam, per quam quidditative videatur, ita, ut quod actu semper non terminet non proveniat ex de­ fectu divinæ essentiæ, sed ex defectu visio­ nis creatæ. Cæterum cum his cohæret, ut maneret cum eadem perfectione, quam mo­ do habet, licet non esset intellectus, ab intel­ lectu creato, prout esse intellectum dicit de­ nominationem extrinsecam provenientem ab intellectione creata : quia hoc esse intel­ lectum oritur ab intellectione : et ita, nec auget, nec minuit divinam perfectionem. At illud prius esse intellectum tenet se ex parte objecti, et dicit maximam actualita­ tem, et immaterialitatem in illo, et propter­ ea si a Deo auferretur, non posset non tol­ li ab ipso maxima quædam ejus perfectio, et actuali tas. 235 Ex quo ad secundam probationem dicendum est, quod licet esse objectum actu intellectum respectu intellectus creati, pr^ut dicit præ lictam denominationem extrinse­ cam provenientem ab intellectione beato­ rum, non conveniat Deo ante talem intel­ lectionem · bene tamen esse objectum actu intellectum respectu ejusdem intellectus creati, prout per hoc denotatur illud prius esso intellectum, nimirum, quod quantum est ex se, et ex vi suæ summæ actualitalis, et immaterialitatis, terminet actu prædic­ tam intellectionem, seu habeat vim actualis­ simam ari illam actu terminandam, licet exercitium hujus terminationis non detur, nisi dum actu est intellectio creata quiddi­ tative ipsum attingens. Unde, quod semper non exerceat actu munus istud terminandi, non provenit ex defectu Dei, ct immateria litatis, ac aclualitatis illius, sed ex defectu visionis creatæ, quæ requiritur per modum conditionis, et connotati : et ita hoc ipio, quod hæc ponatur, exercet Deus se ipso, et absque interventu, et indigentia alicuju a se distincti prædictum munus actu ter­ minandi, ex eo, quod est suum esse acis intellectum, ut explicatum est, ot stalimab huc magis explicabitur. 236 Ex quo etiam ad ultimam probatio­ nem negandum est antecedens. Nam licet essentia divina non habeat essentialitere>l autem tunc formetur ex sola feobjecti. Quare cum solus intellectus Pa­ csfiditaie, ut in intellectione divina Pa­ ternus possit tribuere suo Verbo, quod tri* tantummodo contingit, nihil obest. habeat eandem naturam, tam in esse inQuia hoc ipso, quod producatur ox sola tolligilnTi, quam in esse naturali, et en­ ivcanditale, non redditur ipsa essentia titativo cum objecto omnibus modis pri­ divina intellecta per illud, seu non acci­ mario per suam intellectionem intellecto, pi ab eo quod sit actu terminans in­ consequens est, solum illum posse produ­ tellectionem Dei, sed potius e contra se cere verbum ex sola fcecunditate, solum­ res habet : quia sicut divina essentia se que illum posse etiam tribuere verbo, ipsa, et essentialiter ratione sui habet, quod habeat essentialiter esse intellectum, ul sit ipsa intellectio, ot ipsum intdligi, seu actu terminans intellectionem ratione seu esse actu terminans intellectionem objecti omnibus modis primarii, ot dis­ sci, ita hoc ipso, quod Paler Æternus tincti ab ipso verbo, seu (quod in idein communicet eandem essentiam Verbo , quoad præsens redit, ex eo, tpiod solum communicat ei ipsum inlclligi, id est, quod in divinis potest hoc reperiri) ratione di­ ratione divin® essentiæ illi ex vi proces­ vin© essentiæ, quæ est objectum omnino sionis communicat® habeal essentialiter, primarium illius intellectionis : quando­ quod sit intellectum, seu terminans actu quidem , ut supra dicebamus, verbum, divinam intellectionem. et objectum, saltim omnibus modis pri­ Î47 Cur autem beatus quatenus videt marium, per illud repræsentatum, ita in­ Deum, licet non formet verbum ex inter so conferuntur, ut veLverbum ratione Jgenlia, non possit ex fcecunditate illud prædicti objecti, vel e contra objectum ra­ j» producere, constat ex dictis. Tum quia tione verbi habeat essentialiter hoc, quod rilus ille intellectus , qui habet eandem immalerialitatem cum Deo clare viso, eit intclligi, seu esse objectum actu ter­ minans intellectionem. potest habere sufficientem fœcunditatem 248 Ad illud autem de Angelico intel­ d producendum verbum repraesentans ηιψϊΐ itative illum, lectu, cui est intime præsens propria essen­ ex eo, quod prædictia, et natura Angelica, et nihilominus for­ tsn verbum debet esse ejusdem naturæ mat verbum, dicendum est, non esse mirum, esse intelligibili cum Deo, ac proinde quod Angelus se ipsum cognoscens formet esse actus purus in hoc ordine, et per verbum; quandoquidem licet habeat suf­ «nsequens etiam in esse entitativo : siquidem summa puritas in ordine intelficientem actualitatem, ot immaterialitalirihili consistens in hoc, quod sit actus . tern, ad hoc, ut possit uniri secundum peras in prædicto ordinê, non potest non propriam substantiam cum suo intellectu «se conjuncta cum summa paritato in esse in ratione objecti motivi, non tamen in 4M ratione objecti intellecti, seu actu termi­ entùaiivo, ut explicatum est. Tum etiam : quia solus ille intellectus, nantis intellectionem per modum objecti potert producere verbum præcise ex fecuninterni, ot actu existentis in eodem in­ qui potest ei communicare, ut ha­ tellectu : siquidem non est de essentia beat eandem numero naturam , tam in ejus hoc, quod est intelligi, alioqui esset Mi intelligibili * quam in esse entitativo actus purus, et infinito perfectus in or­ dine intelligibili, et per consequens etiam ccm objecto intellecto, licet alias realiter distinguantur. Quoniam hoc ipso, quod in esse entitativo. Et ratio est aperta. Nam sicut existenwn esset ejusdem naturæ, modo dicto, tifr creata so ipsa, et essentialiter est ul­ eam objecto, non posset non verbum illud timus actus essentiæ, ot quodammodo se tribuere suo objecto, quod esset actu in­ I u q illy >9.,.' ♦ · I’ H I' μ4 t* Ad eicoiplum de Ançdieo inldleo· 1er. Ratio Lmjas. 200 DE VISIONE DEI. ipsa existit, el nihilominus ex hoc non se­ quitur eam esse actum purum, aut infi­ nite perfectum, ct tamen hoc ipso, quod aliquid essepiiahter sit, tam ipsa essentia, quam ipsa existentia, non potest non esse actus purus, et infinite perfectus, et prop­ terea hoc soli Deo competii : ita, quod aliquid precise habeat, ut essentialiter sil ipsum objectum actu terminans intellectio­ nem, seu quod consistat in inlclligi, ve! quod sit ipsa intellectio, non arguit infini­ tam puritatem, et perfectionem in esse inlelligibili, aut entitativo : attamen quod ha­ beat simul rationem speciei intelligibilis, et natura intellectualis, ac tandem rationem objecti consistentis in hoc, quod essen­ tialiter habeat esse intellectum, seu actu terminans intellectionem, ut in Angelico contingeret, si essentialiter esset objectum actu intellectum, arguit infinitam puritatem, el perfectionem in ordine intelligibili, et per consequens etiam in online entitativo; siquidem hoc ipso, quod essentialiter identificarei sibi unaxum aliis jam dictis ratio­ nem objecti essentialiter intellecti, identificaret sibi etiam ipsam intellectionem, quæ necessario mediat inter naturam radicalem, et speciem intelligibilem ex una i parte, et inter objectum aclu intellectum ex alia parte ; sicut natura intellectiva, quæ essentialiter identifier sibi eandem intellectionem, oportet. ut identificet sibi intellectum, qui intelligitur mediare inter i naturam, et intellectionem : ac proinde I prodictus Angelus identificans sibi tam- I quam quid sibi essentiale. tam suam natu- 1 de debet eliam ex parte illius se tenere. Unde quando verbumdobuerit esse talis con­ ditionis, ut non possit ex parte utriusque, scilicet potentiæ, el objecit se tenere, et per consequens non potuerit habere utnunque rationem, scilicet effectus poleuliœ infcb lectivæ , et simul forma? habentis ean­ dem naturam in esse intelligibili cum (&■ jecto, illudque constituentis in esse objecti actu intellecti, tunc talo verbum apertam implicabit contradictionem : cumque ver­ bum représentons quidditative Deum, ne­ queat utramque rationem habere, tum quh implicat essentiam divinam constitui ia ratione objecti actu intellecti per aliqïd a se distinctum, ut supra dicebamus ; tum etiam, quia prout esset effectus potenti: creatm, diceret Unitatem, et limitationem, ut autem esset ejusdem natura in em intelligibili cum essentia divina, deberet importaro infinitam perfectionem, et in­ HUI finitam immaterialitatem in esse intelligibili : ideo tale verbum aperte implicat. 250 Per quod etiam ad primam con­ firmationem satis patet. Nam concesso an­ tecedenti. neganda est consequentia, ex eo, quod licet verbum quidditative repraesen­ tans, non represented nisi medianto spe­ cie intelligibili, non qualitercumque, sed secundum quod ea utitur intellectus, et ita possit Angelus habere verbum inadæquatum speciei intelligibili. et objecto ada­ quato per eam repraesentato, nih'.lommu verbum semper debet esse ejusdem natu­ ra·. et immaterialitatis cum eo, vel ώ prodicatis, quæ de objecto quidditative ram, quam esse objectum actu intellec­ cognoscuntur, et constituere illud in ra­ tum, et intellectionem ipsam, esset actus tione objecti actu terminantis cognitio­ purus. nem : hæc autem omnia in verbo re­ 249 Ad tertium negandum est antece­ présentante divinam essentiam, prout est dens. El ad probationem dicendum est, in se. repugnant, nisi habeat infinitam verbum quidditative. et connaturaliter re­ perfectionem, et immaterialitatem ; ac présentons aliquod objectum, debere comproinde nisi sit ipsamet essentia divina, ut ostensum est. E mensurari, tam cum ipso objecto, quam cum potentia : quia partim se teuel ex par­ 251 Ad secundam confirmationem, etiam te objecti, partim vero ex parte potentiæ. constat, verbum illud fore, et non fore li­ Ex parte quidem potentiæ, ex eo quod mitandum a visione beata : fore quidem, debet esse effectus illius : ex parte autem quia, ut supponitur, esset effectus pro­ objecti, tum ex eo. quod esset ejusdem ductus per talem visionem ; non fore vero, nature cum illo in esse intelligibili. quoad quia ex qua parte teneret se ex parte ob­ illud, quod quidditative représentai : tum jecti, et illud quidditative reprasenurei, etiam,quia sicui species impressa reddit ob­ redderetque objectam ipsum actu intellec­ jectum intelligibile, ct ideo tenet se ex par­ tum» deberet esse ejusdem naturæ, et im­ te ejus, ut quid gerens, et supplens ejus material i talis cum Deo, et consequenter vices, ita verbum reddit objectum actu intel­ esset Deus. Unde non est eadem raho lectum, actuque constituit illud in ratione de intellectione, et de verbo. Qua illa objecti terminantis intellectionem, ac proin­ nec est similitudo objecti, neque consti­ tuit TRACT. II. DISP. II, DUB. X. nes, inter quos viventes, molasque vitales exercentes virimus, mox, ut aspicimus non credimus videre, sed vide­ mus. Ex qno patet, qaod hnc roodo intelligit oculos glorifiâtes Deam visuros, sicot nunc ocali nostri vident alfcujus vitam. Vili autem non videtur oculo corporali, sicut per se visibile, *ed sicut sensibile per accidens, qnod quidem a sensa non cognoscitor, sed statim eam sen/u aliqua alia viriate cognotciliva. Quod autem statim visis corporibus divina præ^entia ci cis cognoscatur per intellectam, cx duobus contingit, trilicei ex perspira itate intrlleelas, cl ex refulgentia divin® claritatis in corpori­ bus innovatis. Ad tertiam dicendum, uood in visione imaginaria non videtor Dei essentia, sed aliqua forma in imaginatione formator repnesentans Deum secandum aliquem modnm similitudinis, prout in Scripturis divinis divina per res sensibiles metaphorice descnbantar. init illud in rationo aclu intellecti, tanquam ratio formalis terminandi in tolleclionem ex pa.rU) ejusdem objecti so tenens, sed solam est tendentia intellectualis in ülcd : ei ita non desideratur, ut sit ejus­ dem naturm in em intelligibili cum ipso, sea quod sit similitudo univoca ipsius, κϋ au esi, quod attingat prædictum ob­ jectum, vel in se ipso, vel in sua similitadine univoca, quando per illam inteliediomim formatur similitudo, seu verbum, si in aliis intellectionibus contingit. Cæmm verbum, ut jam explicuimus, debet t&e similitudo univoca objecti, et ejus­ dem natura} in esse intelligibili cum illo, a constituere ipsum in ratione objecti acm intellecti, seu terminantis intellec­ tionem : ita non mirum, quod verbum craitum, quidditative repræsentans divi— mm essentiam, implicet. tn^iccrdis teilri. A3 Hcudm dicendam, quod Aug. loquitar inqui­ eto m verbis illis, et sub conditione. Quod patet ex frx, <;wd promittitur, longe itaque potenti® alterius cuLiribret ocali plonflcali, si per cos videbitur incorüi utera. Sed po«tmodam hoc determinat dicens .* niieersbbde «t sic vos visnros mundana tunc corpora au »ri, et terra! non», ut Deam ubique présentera, « utrem etam corporalia gubernantem clarissima pers- I ylndate rideas as, ton sicut nane invisibilia Dei per ea, . cta beta nat, intellecta conspiciuniur, sed sicat horni- 1 : ♦•r Ûîi ii ,4 · . ARTICULUS IV. Utrum aliquis intelfatus per sua naturalia dirinau essenttam ridere pouil? totalia Dd rideri possit oculis corporeis ? I l A4 tertian sic proceditor. Videtor, quod essentia Dei ritat psrit ocalo corporali. Dicitur enim Job. 19. In arts net tideho Deum, etc. et 12. Audita auris audiri U, uir astau GCtltLS meus i idet te. iPratecra, Augustin. dicit all. de Civitate Dei, cap. ». ris iûqae præpoHentior oculorum erit Illorum, scijrf ffonlatorum, non at aculias vidant, quam quiteyertobalur videre serpentes, vel aqail® : qaamlalibct flà KriiooDia cernendi eadem animalia vigeant, nihil râd pessaat videre, quam corpora : sed, al videant et âaaxnlia : qaicumqae autem potest videre incorporalia, Hat ricnri ad videndam Deum : ergo ocalus gloritlcatus jetest ridere Deum. 3 Praterra, Deas potest videri ab homine visione imaραώ : dicitor cniin Isaiæ 0. Tidi Dominum super so­ on, «e. sed visio imaginaria a sensu originem habet : i «ia est motas factus a sensu secundum actum, ulohtin tertio de Anima : ergo Deus sensibili visione t/lffi potest. Sd eoalra esi quod dicit Augu. in lib. de videndo îfcta ii Paalinam : Deum nemo ridit unquam, vel in taKiiU,ricat ipse est. vel in Angelorum vita, sicut visiku ist>, qaæ corporali visione cernuntur. tapfeteo dicendum, qaod impossibile est Deum vi­ to «asx risas, vel quocumque alio sensu aut potentia «ώτ® prtis. Omnis enim potentia hujusmodi est actas Erpfihs organi, ut infra uicctar; actus autem prnpr&utxr ei, cujos est actus. Unde nulla hujusmodi ptohaptestse extendere ultra corporalia. Deus autem acerra· et, ut sapra ostensum est. Unde nec sensu, wattfiMlione video potest, sed solo intellectu. 'f fnnvm creo dicendum, quod cum dicitur, in fXiiBrt ridebo Deum salvatorem meum, non iutelligioralo carnis sit Deam visurus, ded, qaod in anmirtm post resurrectionem visurus sil Deam. Siqwd dicitur, nunr oculas meus videt te, intelliocuto mentis, sicut Ephes. 1. dicit Apostolus : Mndif 7 ri/un rapienturin agnitione ejus, illuminatos -Î'gL Conclusio est negativa, circa quam nihil occurrit notandum, aut discutiendum, quo­ niam ex se, el ex dictis ari. 1. hujus quæst. satis constat. ARTICULUS III. ttna 201 . I ! i 1 Ad quartam sic proceditor. Videtur, qaod aliqnis in­ tellectus creatas per sua naturalia diriium essentiam vi­ dere possit. Dicit enim Dyon. 4. e. de divin. Dorn, quod Angelus est speculum purum, clarissimum suspiciens to­ tam (si fas est dicere) pulchritudinem Dei : sed unum­ quodque videtur, dum videtur ejus speculum : Cum igi­ tur Angelus per sua naturalia inlelligal se ipsum, videtur, quod etiam per sua naturalia intelligat divinam essentiam. 2 Praeterea, illud, quod est maxime visibile, fit minus visibile nobis propter defectum nostri visos, vel corpo­ ralis, vel intellectualis : sed intellectas Angeli non patitur aliquem defectum : cum ergo Deus «ecuodum se sii ma­ xime intelligibilis. videtur, quod ab Augeto sil maxime intelligibilis : si igitur alia inteUigibilia per sua naturalia iutelligere potest, multo magis Deum. 3 Pretext'd, sensus corporeus non potest elevari ad intclligendam substantiam incorpoream, quia est supra ejus naturam: si igitur videre Deum per essentiam sit su­ pra naturam cujuslibet intellectus creati, videtor, quod nullas intellectus creatus ad videndam Dei essentiam pertingere possit. Quod est erroneum, ut ex supradictis patet. Videtur ergo, quod intellectui creato sit naturale divinam essentiam videre. Sed contra est, quod dicitur llmn. 6. Gratia Dei vita fftenia. Sed vita ætema consistit in visione divin® essenti® secundum illud Joan. 17. tiret est tUa veterna, ut coquar eant te saluta rerum Deum, etc. Ergo ridens Dei essentiam convenit intellectui creato per gratiam, et non per naturam. Respondeo dicendum, quod impossibile est, quod ali­ quis intellectas creatus per saa naturalia essentiam Dei videat : cognitio enim contingit secandum, qnod cognitam est in cognoscente : cognituai autem est in cAgnoscente secandum modum cognoscentis. Unde cajaslibct cognos­ centis cognitio est secandam modnm suæ nature. Si igitur modos essendi alicajas rei cogniti: excedat modam nature. cognoscentis, oportet, quod cognitio illius rei sit supra nataram illius cognoscentis. E>1 satem multiplex modus essendi rerum. Qu.rdim enim sunt, quorum natura non habet esse nisi in hac materia individoali, et bojasfifodi sunt omnia corporalia. Quædam vero sunt, quorum nature sunt per se subsistentes, noa in materia aliqua, qua.· tamen non sani saum esse, sed sunt esse habentes; et hujusmodi sunt substanti® incorporea·, quas Angelos dicimus. Solius autem Dei proprius modus essendi «t. ut sit suam esse subsistens. Ea igitar, quæ non habent esse nisi in materia individoali, cognoscere est nobis connaturale, eo, quod anima nostra, per qaam cognosci­ mus, est forma alicajus materia.·, qua· tamen habet duas virtutes cognoscitivas, unam, quæ est arias alicajas corporei organi, e: buic connaturale est cognoscere rvs secandum, quod sunt in materia individual!. Unde sensas non cognoscit nisi singularia. A1U vero virtus cognosatira ejus est intellectus, quia non est actus alicajas organi i ■· M* i 3 ii' h-l Ûi 3’ i-S *! «* 3 · ;. DE VISIONE DEI. coiponlü. finde per intellectam connaturalo est nobis cognoscere naturas, qus quidem non habent «se nisi io nuteria indiiidnali, non umen secandam, (quod sunt in EiJtcha individual!, sed secundam, quod abs-trahanlnr ab q consderatKncm intellectas, Ucde secundum inIdlertam possueuh erçnascere hujusmodi res in univer­ sali, quod e«t sapa facultatem senses : inteltectai aateta Angelico connatanle est cognoscere tutans non in materia eihtentes, quod est sapra totaratee facultatem intellecta* anima? bamasje, secandam «tatam persentis vita, q«o corpori uniter. Rdtaqaitar ergo. quod cognusccre ipsum ose subsistens, sit connaturale soli inteiflectai divino. ct qand sit sapra fxultalem nata ratem cujohbel intdiectas creati, quia nulla creatura est *uum esse, sed habet esse participatam N n igitar potest in­ tellectas creatas Deam per essenfam videre, nisi in quintum Deas per ssam gratiam se iatellectai creato con­ jungit, ut intelligibile ab ipso. Ad primum ergo dicendam, quod iste modos cognos­ cendi Deam, «t Angelo ccaaataralis» ut saliret cal cum ter similitudinem ejus in ipd sensas visus, quia nnmieo materialis est, nnlb modo dnan pote*t ad aliquid im­ materiale : snl intellectas noster, vd Angelicas quia se­ candam naturam a materia aliqualiter elevatas est. potest nitra «uam nataram per gratam ad aliquid alti» elevari. Et hujns sigoam est. qtxia visas nntln potent ii □hstradioue cognoscere id, qsod in c.vacretiotx otrnoHo enirn modo potest percipere nataram, nisi, at hinc ; sed mtdtectss noster potest in abstraetione consi­ derare, q-vzJ in coorrdione cognoscit. Etsi enisi roeQflsat rei habentes formam in materia, tamen resolvit compitum in ntramqae, el coasident ip\am formam per se. Et similiter intdteetns Angeli, licet connaranle sit ei cog&oteere esse concretum ia aliqua natura. ta»ncn potent ipsum esse secernere per inteikct ia, dum «ogu■>*eil, quod aliad est ipse, et aliad est situi esse. Et («leo cum intellectui creatus per suam naturam natas sit ap­ prehendere formam concretam, et esse concretnta in abstrattione per modarn n^Jalioais cajandam , potest per gratiam elevari, ut cogno>rat substantiam separatam subsijtenlem, et esse separatam subsistens. Conclusio est negativa. DISPUTATIO HI. De impossibilitate visionis Dei. prout est in sc per vires creatas ordinis naturalis, vel alicui intellectui creato connalurales. 1 Postquam explicuimus cum D. Thom. posse intellectum creatum videre Deum, et insuper concursum, qui ex parte objecti desideratur ad hanc visionem, non posse exhiberi per aliquam speciem, sive impres­ sam, sive expressam creatam, sed solum per essentiam d.vinam, restat, ut expli­ cemus, an infiuxus, qui ex parte intellectus, et naturæ intellectualis requiritur, possit præstari per vires proprias illius, qua* sint ordinis naturalis, vel saltim sint prædictæ naturæ, el intellectui connalurales ? Et ideo, ad hoc explicandum, pnesentein disputattonem excitamus. DUBIUM 1. An per potentiam Dei absolutam rit bilis aliquis intellectus, qui per vires pe?, prias ordinis naturalis possit vider* Iteva prout est in se. 2 Consulto in titulo addidimus pin»· colam illam, per potentiam Dei absolutam. Num dc facto, vol per potentiam uri­ nariam certum est apud omnes Theolcg^: non dari, nec dari posse prædictum in­ tellectum. Id autem, quod dc intellecto dicimus, ct inquirimus, pari, et propor­ tionali ratione de substantia intellectuili intelligendum est : quandoquidem qaidqwd convenit intellectui, ex suis viribus, et per modum potentiæ proxima», debet eûa suKstantiæ eodem proportionali modo, licet per modum principii radiculis, con­ venire. Recens opinio Molina. Partem affirmantem luetur Molina irt. sequenti disp. 2. § quod vero. Fundamentum est. Quia intellectus cum lumine glor.æ est aliquid finitum : ergo poteritIDept producere intellectum aliquem ordinis nituralis tantæ virtutis ad mtelbgendom, sicut est intellectus cum lumine glorias, ac proinde prædictus intellectus ex ρη> priie viribus poterit præstaro id, quod in­ tellectus cum lumine; scilicet videre Deum per essentiam. Antecedens est certum. Prima vero consequentia probatur. Qua Deus potest intra ordinem nalurdem producere perfectiorem, et perfectiorem intellectam asquo in infinitum : ergo s intellectus cum lumine gloria? est finitae perfectionis, poterit deveniri ad aliquem intellectum, qui illum in perfectione adae­ quet, imo superet. * | .rjj Confirmatur primo. Deus est intra hi> ?·> tudinem objecti intellectus : ergo cum major, et major perfectio intellectuum possit ii infinitum crescere, possibilis erit aliquis intellectus, qui ex se immediate Dnm vider»? possit. Palet conseq. Quoniam hx ipso aliquod, quod objectum contineatsr intra latitudinem potentiæ, non definit potentia terminari immediate ad illud α defectu commensurationis essentialis cum ipso, sed ex defectu virium, et perfectiolù : TRACT. II. DISP. Ill, DUB. 1. nis : ergo si viros isUo, et perfectio magis, ac magis, et sic in infinitum crescant, po­ terit deveniri ad intellectum, qui habeat fmlicUis vires, et perfectionem dosideraüuiad boc, ut tale objectum videat. Confirmatur secundo. Nam ideo potest diri visus, qui immediate raspiciat quodvis risibile, quantumvis excellens, prout est in se, quia continetur sub objecto adrequata illius, el ipse visus potest crescere in perfectione, et efficacitate naturali. Unde licet plures potentiæ visivæ non possint immediate intueri solem, prout est in se ihsque læsiono, nihilominus si visus in perfectione, et efficacitate crescat, poterit illum sic intueri, ut in aquilis contingit: ervo cum Deus contineatur intra latitu­ dinem objecti adæquati intellectus, et dato quocumque intellectu possit alius, et alius major in perfectione naturali inveniri; fiet inde, ut possit deveniri ad aliquem, qui valeat immediate, et prout est in se, Deum attingere. Communis sententia stabilitur. 3 Dicendum tamen est, non posse etiam per divinam potentiam dari intellectum or­ dinis naturalis, qui ex propriis viribus possit videre Deum, prout est in se. Ita D. Thom. in praesenti, his verbis : Resfendeo dicendum, quod impossibile est, fwd aliquis intellectus creatus per sua na­ turalia essentiam Dei videat : et loquitur S. Doctor de impossibilitate etiam per ordiDem ad divinam potentiam, ut ex con‘zitu, et ratione, quam subjungit, constat. Unde illum communiter sequuntur Theoloc, et ideo non est necesse aliquem in par­ ticulari referre. Probatur primo ratione D. Thom. in present!, quæ potest ad hanc formam reduci. Nam hoc ipso, quod cognoscens sit intra ordinem naturæ, non potest non cog­ nitio, ab ipso, ut tali procedens, esse mtn eundem ordinem, et terminari ad objectum naturale : sed visio Dei per esœotiam est ordinis supernatural is, et divi­ si : (at supra diximus, el infra latius dicemus) ergo nullus intellectus per vires or lini- naturalis poterit prodictam visio­ nal elicere. Minur cum consequentia satis constant. Major vero probatur. Quia cog­ nitio fit secundum, quod cognitum est in cognoscente : cognitum autem est in cogSalmant. Cuts. th colog., tom. 7. *- * V S ? 203 noscente secundum modum ipsius cognos­ centis : ergo cujuslibet cognoscentis cog­ nitio debet esse proportionata illi, et secundum modum suæ naturæ, ac proinde si cognoscens, ut tale, sil intra ordinem naturalem, etiam cognitio sibi proport.onata debebit esse in eodem ordine, et respectu objecti naturalis. 4 Confirmatur primo, ratione ejusdem Confir­ ma lor S. Doctoris in hoc eodem art. quam su­ primo. pra tetigimus. Nam potentia intellectiva, quæ ex propriis viribus connaturaliter at­ tingit aliquod objectum quidditative, et prout esi. in se, debet esse ejusdem im­ material i tatis cum objecto cognito : sed implicat dari intellectum creatum ordinis naturalis, qui sit ejusdem immaterialicalis cum Deo, qui est actus purus : ergo etiam implicabit dari prædiclum intellectum, qui ex propriis viribus attingat Deum, quiddi­ tative, et prout est in se. Minor cum conseq. satis constant. Major vero etiam patet, ex dictis art. 2. ubi eam ostendimus, tum inductione generali in omnibus poten­ tiis cognoscit i vis ; tum etiam exeo, quod cognitum non potest esse omnino connaturaliter in cognoscente, atque adeo nec cognoscens potest (ut ibidem dub. 6. ex­ plicuimus) illud quidditative, et prout est in se ex propriis viribus allingere, nisi conveniant in gradu immaterialitatis, ita ut cognitum non excedat immaterialitatem ‘■•lit cognoscentis, seu gradum immaterialitatis ipsius. Confirmatur secundo ratione, quam docet Secando. idem S. Doctor pluribus in locis. Quo­ niam implicat intellectum esse ordinis na­ turalis, ei respicere Deum, prout est in se, ita ut propriis viribus possit videre ipsum : ergo, etc. Antecedens probatur. Nam sicut Deus intelligitur esse ens supgrnaturale, id est, supra lotam naturam creatam, et creabilem, quatenus est in se ipso, nam omnes perfectiones, quæ sunt in illo secundum modum essendi, quem in eo habent, excedunt omnem naturam creatam, et creabilem, atque adeo sunt supernaturales, ita intellectus participans Deum, ut est in se ipso, ac proinde, ut potentem videre se, prout est in se ipso, non esse aliquid supematurale. 5 Secundo principaliter probatur assertio Seconda rjho. ratione D. Thom. 3. cont. Genl. cap. 52. Nam cognoscere Deum clare, et intuitive, est proprium, et connaturale Deo, sicut est proprium, et connaturale igni, quod calefaciat, et Soli, quod illuminet : ergo λ ( » >1* ,1 I l DE VISIONE DEI. intellectus creatus ex propria virtute na­ turali nequit videre Deum sicuti est. An­ tecedens patet. Tum quia cum sit pro­ prium Deo esse naturæ intellectualis per modum actus purissimi, erit ei utique pro­ prium, et naturalissimum cognoscere, si­ cuti est ipsam essentiam divinam, quæ est actus purissimus. Tum etiam : quia operari per propriam formam, atque adeo ex propriis viribus, solum est naturale, ei proprium illi, cui est intima, et pro­ pria talis forma, non vero ei, cui est extranea : ergo cum visio Dei per essen­ tiam debeat elici per formam divinam, scilicet per essentiam Dei unitam in ratio­ ne formæ intelligibilis, non poterit esse proprium, et naturale operari per illam cx propriis viribus, nisi ei, cujus est pro­ pria talis fonna, scilicet intellectui divino. Consequentia vero probatur. Nam. quod est proprium superioris naturæ. non po­ test illud consequi natura inferior ex pro­ priis viribus, nisi per actionem superioris, et virtute illius, cujus est proprium, ut in exemplis adductis cernitur : et ita nihil potest calefacere, nisi virtute ignis, et per participationem illius, vel alicujus agen­ tis superioris. 6 Nec refert, si contra rationem hanc objicias, ex ea sequi intellectum creatum nunquam esse causam principalem visionis Dei per essentiam, sed solum Deum : quia quando actio aliqua est propria supe­ rioris naturæ, semper tribuitur illi non ut agenti universali, sed ut particulari, cui correspondet tabs actio; et ideo illumi­ nare semper tribuitur Soli, ut causæ par­ ticulari : ergo si videro Deum est propria, et naturalis actio naturæ superioris, sci­ licet essentiæ divinæ, debebit tribui Deo, ut agenti principali, el particulari, ac sub inde non creature, nisi tanquam susten­ tanti rationem agendi. Patet hæc ultima consequentia. Tum quia ob hanc rationem aquæ calidæ tribuitur calefacere solum tan­ quam sustentanti rationem agendi, quia calefactio illa debet tribui igni, tanquim causæ principali, el particulari. Tum etiam : quia respectu ejusdem actiunis non possunt dari duo agentia particularia. Respondetur enim, duplex esse genus naturæ inferioris, et alienæ, cui commu­ nicatur actio propria et connaturalis superioris nature : aliud quod nullam ha­ bet virtutem respectu talis actionis eliam radicalein, et inchoatam; aliud vero, quod eam habet, ox eo, quod pnedicta actio continetur intra objectum ad&> quatum illius : etsi ergo primum genui naturarum participantium actionem rape· rioris naturæ non possit concurrere d illam per modum causæ principalis; qua­ tenus est elevata, seu actuata per virtutem superioris naturæ, ut in aqua respecta calefactionis contingit : secus vero aliud genus naturarum habentium virtutem, uJtim radicalein, in ordine ad prædicum operationem, ex eo, quod sub suo oljecto adæquato continetur. Nam sicut ob hinc rationem perficiuntur (ut sic dicamus) intra propriam lineam per virtutem superiora agentis , ita prout sic actuata possunt agere per modum causæ principalis, quii agunt per actionem contentam moJo insinuato, intra latitudinem adæquatam swt naturæ. 7 Nec obest duplex probatio ibidem al- u ducta. Non quidem prima : quia calefactio non continetur intra latitudinem adæqutam actionum, respectu quarum habet aqua aliquam propriam, et innatam vir­ tutem. Nec secunda, scilicet respectu ejus­ dem actionis non posse esse duo agentia particularia ; quia ut bene notarunt nos­ tri Complut, in. lib. de. Gener, disput. 9. num. 56.) non est inconveniens, ut una, et eadem actio proveniat a duplici agente particulari, dummodo attingant il­ lam sub duplici ratione inter se subordinata, quamvis utraque contineatur intra lineam rationum correspondentium agen­ tibus particularibus. Et ideo primus actus voluntatis Angelica processit a Deo, ut a causa particulari, ob idque talis actus non potuit esse peccaminosus : et idemmet processit a voluntate Angelica, « a causa etiam proxima, quia fuit causa vitalis ipsius, quamvis a Deo processe­ rit, ut habet £e ad instar proprietate voluntatis Angelicae; ab Angelo vero, ut fuit actus vitalis propriae voluntatis. Uade eadem visio creata Dei per essentiam, ut est participatio visionis increatæ prout est in se ipsa, dicitque habitudinem ii illam, ut ad visionem Deo omnibus molis connaturalem, procedit a Deo, ul a cau­ sa proxima, quia secundum istam ratio­ nem procedit a lumine gloriæ, ul e^t vir­ tus ipsius Dei, et tenet se quodammodo ex parte ipsius, tanquam ex parte cacss efficientis elevantis intellectum ad talem visionem : et eadem met visio, ul est vi­ talis, um vitalitate supernatural], quam vitalitate sibi peculiari, quatenus hæc, saltim inadequate plj «= •204 TRACT. II, DISP. Ill, DUB. I. LMiljbquate desumitur ex tali virtute vi­ tili, nimirum ex intellectu, ut elevato ^er lumen gloriæ, procedit ab illo, ut sic eleviie, linquam a causa principali : quia pro­ cedit a tali lumino, ul se tonet ex parte in­ tellectus, et ut, reduplicative loquendo, est illi intrinsecum in ordino ad operationem contentam sub objecto adæquato ejusdem intellectus : sicut eliam eadem visio, ut est ictiu immediate attingens Deum, prout est ώ se ipso, habetque suam rationem atocam, quoad ultimum munus, quod ei competit, procedit ab essentia divina quams habet rationem speciei intelligibilis. Diximus, ut reduplicative loquendo «l ui intrinsecum, quia licet lumen gloriæ dun se tenet ex parte Dei, sit etiam in­ trinsecum, seu inhærens intellectui, non uaenest virtus ipsius Dei, nec tenet se ex parte ejus, quia est quid intrinsecum eiiem intellectui, sed quia est participa­ tio virtutis Dei, in ordine ad suam profriam et connaluralissimam operationem : at, ut tenens se ex parte potentiæ impor­ ta, saltim inter alia, se ipsum, ut est intrinsecum potentiæ, et ut dicit vitali­ tatem illam sibi peculiarem, ut intrinse­ cam intellectui, et ex parte ejus se te­ nentem. 8 Ex quo fit primo, quod cum comminiier dicitur, actionem propriam alicujas naturæ superioris, ideo esse propriam 2&s, quia a sola ipsa fit, ut a causa principali, debet intelligi cum hac limita­ tione, nimirum, quod, vel a sola ipsa fiat hoc modo, vel si ab alia causa, ut a causa principali processerit, ut in præsenti con­ tuit, tunc talis causa non habeat prin­ cipaliter influere, nisi simul natura illa iûperior, cujus est propriissima talis actio, hâixat influxu principali ad eandem actio­ nem, secundum prædictam rationem con­ sideratam; et alteri causæ, cujus non est ia propria talis actio prius communicet saltim quantitatem virtutis, ex qua, et h commensurationo essentiali præsupposiu in natura inferiori, fiat una integra cassa totalis, et principalis. / Fit secundo manere hinc solutam aliam ~ objectionem , quæ contra dicta fieri pwset, scilicet hinc rursus fieri, Deum vi­ dera se ipsum per actionem videndi crea­ tes. per quam beatus ipsum videt, quod tamen (ul ex communi Doctorum sentan­ ts consul; negari debet. Patet sequela. Xim ideo ignis calefacit per calefaclio:an. qua animal calefacit, quia actio illa 205 ab eodem igne, ut a causa principali, et particulari procedit ; ergo si illa visio pro­ cedit a Deo, ut a causa particulari, el principali, nihil, oberit, quominus ipse se per illam visionem videat, sicut ob haoc rationem beatus illum per eandem visio­ nem intuetur. Respondetur enim, quod videre dicit in- Solvitor, trinsece, et essentialiter actionem vitalem procedentem a principio intrinseco vitali, et vitaliter influenti : et ita tantummodo praedictum principium, a quo vitaliter visio procedit, potest per eam videre Deum. Quare cum illa visio, ut procedit a Deo mediante lumine, ut est virtus Dei, non procedat ab illo, ut a principio intrinseco vitali, quia non procedit ab illo., ut est quid intrinsecum intellectui reduplicative , et formalissime loquendo, et ita non pro­ cedit ab illo, ut a principio conjuncto, seu intrinseco, ut tali, quod ad rationem prin­ cipii vitalis requiritur ; inde est, ut per ta­ lem visionem solus intellectus creatus per­ fusus lumine gloriæ, a quo, ut a principio vitali procedit, non vero Deus per eam videat se ipsum, quamvis Deus sit, modo explicato, causa principalis proxima illius. Maxime, quia cum videre sit de se aciio immanens, non denominat videns, nisi principium illud, a quo elicitur, et in quo recipitur : el ita Deus producens, non lamen recipiens visionem creatam, non de­ nominabitur ab illa videns. § ΙΠ. Respondetur argumentis primæ sententiæ. 9 Ad primum concedendum est antecedens, et neganda consequentia. Et ad probationem concesso etiam antecedenti, negari debet consequentia. Nam, cum res aliqua est superioris, et eminentioris or­ dinis, tunc quantumcumquo res inferioris ordinis crescat, et intra talem ordinem fiat ascensus, non poterit deveniri ad perfec­ tionem rei superioris : et ita quantumcumque fiat ascensus in perfectioribus, et perfectioribus speciebus contentis sub sub­ stantia materiali ordinis naturalis, numquam devenietur ad aliquam speciem adiequanlem Angelum in perfectione specifica. Quare, cum intellectus perfusus lumine glo­ riæ sit superioris, el divini ordinis, non poterit ejus perfectionem aliquis intellectus ordinis inferioris, et naturalis adæquare, quam tum vis in prædictis intellectibus fiat Ad primam arg* 2QJ5 Ad primas confira. Ad secun­ dam confirm. DE VISIONE DEI. major, el major ascensus : quia omnes illi semper sistunt (ut supponitur) intra ordinem inferiorem, scilicet intellectus pertinentis ad ordinem naturalem. 10 Ad primam confirmationem concesso antecedenti, neganda est consequentia. Et ad probationem dicendum, quod cum ob­ jectum contentum sub objecto adæquato potentiæ est improportîonatum, et supernaturale, non desinit potentia terminari ad illud ex defectu virium qualiumcumque, sed ex defectu virium supematuralium, et divini ordinis : el ideo quantumcumque crescat in viribus naturalibus, non poterit illud attingere, usque dum viribus supematuralibus fulciatur. Quare cum Deus clare visus, licet contineatur sub objecto adæquato intellectus, nihilominus conti­ neatur sub illo per modum objecti superexcedentis, et supernaturalis, consequens esi, ut usque dum perficiatur lumine glo­ riæ supernatural!, nequeat illum videre, quantumvis vires naturales magis, ac ma­ gis ei superaddantur. Ad secundam confirmationem respon- · detur pro nunc verum esse, quod si fiat ascensus intra latitudinem visus corporei ordinis naturalis, deveniri poterit ad visum potentem attingere quodvis visibile sine læsione : quia visibile illud semper con­ tineretur intra ordinem naturalem, ut nunc supponitur. Cæterum Deus clare visus non continetur intra ordinem naturalem : et j ideo quantumvis fiat ascensus in intellec­ tibus ordinis naturalis, nunquam devenieturad intellectum, qui illum propriis viribus possit attingere. Unde si venim est cla­ ritatem corporis gloriosi esse supemaruralem, tunc oculus beati quantumvis in perfectione naturali cresceret, non posset illam propriis viribus intueri. DUBIUM II. Utrum sint possibiles per divinam poten­ tiam aliqua substantia, aliquisque intel­ lectus, quibus sil connaturale lumen glo­ riæ, el possint cx propriis viribus videre Deum per essentiam? Explica­ tio tituli. 11 Alii aliis verbis dubium hoc exci­ tant : an nimirum possit dari aliqua substantia ordinis supernaturalis. aliquis­ que intellectus, qui absque aliqua eleva­ tione ei superaddita habeat esse superna­ tural ? Sed re vera uterque inquirendi modus in idem coincidit. Nam substan­ TRACT. II, DISP. Ill, DUB. IL tia». et intellectui ordinis supernatural^ non poterit non lumen gloriæ esse cœs naturale, etiamsi lumen istud sit sup»r. naturale, ac proinde· prædicU subiUuta poterit propriis viribus videre Deum p*r essentiam : nam tali substanti» debitus debito connaturalilatis concurras supernaturalis ad illum videndum, ul ex se, et ex statim dicendis, et commuai Doctorum sententia constat. Et licet dedsio hujus dubii fere constet ex iis, qui art. 2. diximus; nihilominus, quia pina, et non contemnenda argumenta contra sententiam, el rationem D. Thom. ab adversariis adducuntur, ideo placuit, ute-j fiat salis, et ratio S. Doctoris eleate maneat, illud sigillatim excitare. cec ex eo, quod esset creata, quandoquidem tan gloriæ, et alia accidentia ordinis supernatural is sunt quid creatum : nec uudem ox parte ulriusque simul sumpti : tum quia repugnantia ex parte utriusque supponit repugnantiam ox parte alicujus ; tum etiam, quia unio hypostatica est quid IthUntialo creatum, et simul supernatu­ ral?: atque adeo non repugnat rationem rakunti® creat® cum ratione supernatunlitatis conjungi. jgj. Secundo. Nam de facto datur lumen » cte. quod est ordinis intellectualis, et rapenialuralis; ergo saltim de possibili ent dabilis substantia intellectualis superMturilis, ac proinde, etiam intellectus tjiwiem ordinis. Antecedens est certum. Prima vero conseq. probatur. Quia, quod§ I· ris accidens, quale est lumen gloriæ, dicit essentialem, et connaturalem ordinem ad Adducitur prior dicendi modus. itquam substantiam : siquidem ejus esse, estes® entis (idest, substantial) ens : ergo 12 Partem affirmantem tuetur Major is cum prodictum lumen intellectuale non 4. dist. 49. quæst. 4. ad finem : et Molina possit respicere connaturaliter substantiam art. sequenti disp. 2. § quod vero, eam, ordinis naturalis, alioqui non esset superut probabilem defendit, quatenus asseri Mturale, et supremi ordinis; nec substan­ oppositum catenas sufficienter non esw tiam divinam, quæ est incapax accidentium ; prolkitum, ac proinde posse a Deo fieri, consequens est, ut respiciat connaturaliter cum divin® potentiæ nihil sit denegante aliqcam substantiam creatam, et supernasine sufficienti fundamento, et ratione. turalem, atque adeo talis substantia (saltim Probatur primo. Nam possibile est fieri te f aliquo extrinseco. ijd, F Sed contra est, quod substantia incemplera per modum partis essentialis noa at specificatur, nisi per habitudinem ad alte­ ram compartem, ut materia per habitudines ad formam, et forma per habitudinem, qua respicit materiam : ct ita repugnat substan­ tia per modum partis essentialis, quæ talem habitudinem dicat ad Deum, prout est b se, seu prout est supra totam naturam creatam, et creabilem; quia ipsi quocum­ que modo consideretur repugnat ratio par­ tis formalis, et multo magis ratio partis materialis , ut ostendit D. Thom. sapra quæst. 3. art. 8. J, j . Ex quo etiam apparet, cur non repugnet modus substantialis humanitatis, aut cujos| cumque alterius nat une substantialis ad personam Verbi, qui sit supernatural». Nam cum modus iste non sit substantia completa, sed incompleta, poterit specificari ab aliquo extrinseco. et cum non sit modos unionis materiæ ad formam, sed nator» creata? ad suppositura divinum, prout est in se. poterit habere pro specificativo idem suppositum divinum, prout est in se, ac proinde esse supernaturalis. 26 Occurres secundo, non esse contra Srni rationem substantiæ compléta; dicere in­ trinsecam, et essentialem habitudinem ad aliquid extnnsecum, dummodo non dicit habitudinem ad illud tanquam ad subjec­ tum : nam per hoc, quod essentialiter res­ piceret aliquid extrinsecum non habens I rationem subjecti. non tolleretur ab ea, quod sit ens per se, seu non in alio Un­ quam in subjecto, ac proinde substandi illa supernaturalis, et creata bene posæl respicere essentialiter Deum, ut proprium specificativum : siquidem non propterea respiceret illum, ut subjectum, cui innite­ retur. Potestque r” · fPf- * ' -V * X. r-\- ,· - K · Λ-Ιη·^ • .ςΤ££· .‘.’.J Η·. -’Λ: TRACT. Π. DISP. Ill, DUB. Π. Potcstque ha^c solutio confirmari, exeo, quod quælibot substantia creata, quantumns completa, dicit habitudinem essentia­ lem ad Deum, ut ad creatorem , et per consequens respicit illum, ut estons superniiuralc : siquidem, ut habet esse ens per essentiam, el infinitum > habet rationem creatoris, ct ratione prædicti esse infiniti, et per essentiam, est primum ens superna­ tural·? : et ita substantia creata per habitu­ dinem ad illum sic sumptum, esset substan­ tia supernaturalis, vel saltim ratione hujus precise sumpti includeret aliquam ratio­ nem substantialem, et supernaturalem, si ratio pro assertione facta aliquid probaret. UWÎ7 Sed contra est. Quoniam in hoc distinguitur prædicamontum substantiæ ab aliis praedicamentis, quod illud, quippe perfectissimum omnium, habet esse om­ nibus modis completum in ratione prae­ dicamenti, et intra suam propriam li­ neam, secus vero ista : et ita Ista non habens omne suum complementum essen­ tiale, seu perlinens ad suam specificatio­ nem intra propriam lineam, bene tamen illa : et propterea hæc possunt essentia­ liter respicere aliquid , quod sit extra suam lineam, et prædicamentum, non tamen id queit prædicamenio substantiæ convenire. dfc. Confirmatur primo. Nam, quod aliquid non respiciat essentialiter aliud, quod sit extra proprium prædicamentum, quodque non intrinsece perficiat illud intra pro­ priam lineam, non dicit infinitam per­ fectionem ; siquidem res quæ esset libera a pnrdicta habitudine essentiali, posset aliunde finiri : ergo debet convenire pnedicamento omnium perfectissimo, quale est prædicamentum substantiæ, quodque habet perfectissimum modum essendi, sci­ licet esse in se, et per se subsistens. 28 Confirmatur secundo. Nam acciden­ tia ideo possunt respicere aliquid extra proprium prædicamentum, vel tanquam quid essentialiter inspectum, vel tanquam reum specificativum, quia sunt emis en­ tia, et affectiones substantiæ, non vero sunt simpliciter entia : ergo, quod fuerit simpliciter ens, ac proinde, quod non fuerit alterius tanquam subjecti, quale est substantia completa, eo ipso non poterit habere prædictum specificativum, nec res­ picere essentialiter aliquid extra proprium prædicamentum. Consequentia videtur le­ gitima. Antecedens autem probatur. Nam sicae accidentia hoc ipso, quod talia, sunt Gtira. 7’j-. ■’" . '■ '.' S-;'<£·, >1 213 .adeo debilis entitatie, ut habeant esse entis entia, ac proinde indigeant alio extrinseco alterius prædicamenti, cujus sint affectiones, in quoque innitantur, ita non mirum , quod hinc oriatur, ut possint esse adeo debilis essentiæ, et specificationis, ut indigeant aliquo extrin­ seco alterius prædicamenti, ad quod di­ cant essentialem habitudinem, vel tanquam ad terminum essentialiter inspectum, vel tanquam ad proprium specificativum, jux­ ta indigentiam substantiæ, cui deserviunt, et cujus sunt allectiones. 29 Nec id, quod in sui confirmationem in hac solutione adducitur, convincit in­ tentum. Nam falsum in primis est, substan­ tiam creatam respicere Deum, ut creatorem, ita, ut hoc ad intrinsecum, el quidditativum ejus conceptum spectet, quamvis non possit non hæc habitudo illam valde in­ time concomitari, et cum ea satis etiam intime identificari. Unde D. Thom, in 3. dist 11. quæst. 1. art. 2. ad 2. inquit, quod aliquid esse creatum, non quidem, prout dicit esse in se finitum, et composi­ tum ex genere, et differentia, sed prout dicit esse quid factibile a Deo per creatio­ nem, non est prædicatum essentiale, el quidditativum, v. gr. respectu hominis : et ita cum S Doctor in prædicto argumento sic sibi objecisset zDc quocumque prodicatur inferius, prodicatur ct superius : sed crea· tura est superius ad hominem : ergo cum homo prodicetur de Christo, creatura de ipso przdicabitur. Respondet in hæc ver­ ba. Ad secundum dicendum, quod crea­ tura non est superius ad hominem, quia creatio magis respicit esse quam naturam, esse autem non est genus, nec includitur in significatione alicujus generis, ut dicit Avicenna, cum ea, quo sunt in uno ge­ nere, non conveniant in uno esse, sed in natura communi : vel dicendum , quod creatura non est superius ad hominem, significans quid est homo : quia creatio non respicit naturam, vel essentiam, nisi mediante actu essendi, qui est primus terminus creationis : humana autem fla­ tura in Christo, non habet aliud esse perfec­ tum, quod est esse hypostasis, quam esse divi­ ns persons, cl ideo simpliciter loquendo, creatura dici non potest, quia intclligeretur, quod esse perfectum hypostasis Christi per creationem esset acquisitum.Si autem semel est verum, quod in homine esse factibile a Deo per creationem non pertinet ad ejus intrinsecum conceptum, plane videtur hinc 214 Coæpîo · tensi a a àxtrifii quædam exphu«r. V* Sb •J DE VISIONE DEI. sequi, quod ad ejus quidditatem non specta­ bit respicere Deum, ut causam efficientem sui et operantem alio modo, quam per creationem, ut intuenti constabit. 30 Quare cum nostri Complutenses in 2. Physicorum, disp. 9. num. 40. dicunt, quod dependentia hominis a Deo intime imbibitur in natura, et ontitate hominis. non loquuntur de inclusione per modum | predicati quidditativi, sedi de inclusione alicujus prædicati habentis se ad instar modi , aut quasi modi transcendentis , qui intime concomitatur prædicata quidditativa, et rationes essentiales transcen­ dentes, quamvis talis modus, aut quasi modus non pertineat ad conceptum quidditativum rei : ea sane ratione (debita tamen proportione servata) qua ratio veri est modus, aut quasi modus quidam transcendens omnes rationes hominis, non quidem ut praedicatum quidditativam. sed ut modus, aut quasi modus iniimus prædicamentorum essentialium , ita intime illa afficiens, ut ea semper in quovis, in quo trascenduntur. concomitetur : et prop­ terea modi, aut quasi modi isti solent prædicata transcendentia intime in quavis re imhibita nuncupari. 31 Cæterum licet juxta doctrinam hanc admittamus, substantiam creatam respicere Deum, ut creatorem ratione hujus, modi transcendentis, intime illam afficientis, non tamen inde sequitur id, quod juxta hanc solutionem, quim impugnamus, sequi in­ tendebatur, scilicet, quod si ratio facta ali­ quid probat, convincit utique quamvis substantiam creatam esse supemataralem, vel saltim ex vi hujus capitis precise sumpti includere aliquam rationem sub­ stantialem formaliter supernaturalem. Nam licet quævis substantia hoc ipso, quolbilibtlf, alid Inmiuc no i indiget, ut videatur : eruo nec iu lotelHri bilibus : sed Dew est loi intel igibilts : ergo non vidrtar per aliqood lutum creatam. y Prate rea, rutn Deus videitar per medium, non vi Je— lar per suam csscatfim : sed com videtor per aliquod lumen creatam, videtor per mediam : ergo uoa videtur per f-uarn essentiam. 3 Pn.·terta, illud, quod c»t ertatom, nihil prohibet alicui acatara es>e naturale : si ergo per aliquod lumen erratum Dei essentia videtor, poterii illud lumen esse naturale .vlicoi creatam. El ita illa creatura non indige­ bit aliquo alio lumine ad vidvnduin Deum, quod esi im­ possibile. Non esi ergo ntcessarium, quod omni* crea­ tura ad videndum Dei esscutiam, lumen superadditam requirat. Sed en Dira est quod dic.lur in Psal. t In lumine too -up^a| lidcHmu lumen. * « Respondeo dicendum, quod omne, quod elevatur ad aliquid, quod excedit suam naturam, oporttt quod dispo­ natur aliqua dispositione, qo.r sit supra suam naturam. Sicut, si aer debeat accipere furinam iguis, oportet, quod disponatur aliqaa dispositione ad talem formam. Cum autem aliquis juteltectas erratas vidc-l Deum per esseflliam, ipsa essentia Dd iit foruut intelligibili* intellectas. Uude oportet. quud aliqua dispositio sopmiataratis ei superaddatur, a i hor.qaod elevetur in tantam sublimita­ tem. Cuui igitur virtus naturalis iuicUeclus creati noo sufficiat ad Dei essentiam videndam, ut ostensam est, oportet, quod ex divina gratia superaccroral ei virtus iiitelli gciidi. El hoc augmentant virtutis inldtectivje Hluminalionem intellectas vocamus, fricat el ipsum inlelligjbile vocatur lumen vel lui. El istud ot lamm, de quo dicitur Apocal. 21. quod Ciarilai Dei illuminabit eam, scilicet societatem beatarum Deam vidcnliam. Et secun­ dum hoc lumen. effiaautur Dei formes, id est, Deo simi­ les : secundum illud l. Joau. 3. Cmv apparuerit, timile-t ei ehmu, et rideinmas 'urn tituli crt. Ad ptimam ergo dicendum, quod lumen creatam, csl necessariam ad videndum Dei egentiam, nuu quoti per hoc lumen Dei essentia intelligibilis fiat, quoi secuodam se intelligibilis est, sed ad hoc. quod duleliectas fiat pa­ len* ad iotelligendiim per modum, quo putentia flt potentior ad operandum per habitum. Sicut etiam H lumen corporale necessarium esi iu visu exteriori, in quantum facit medium transparent in acta, ut possit moveri a colore. Ad secundum dicendum, quod lumen ûtud non requi­ ritur ad videndum Dei essentiam, quasi similitudo, in qua Deus videatur; sed-quasi perfectio quartam intel­ lectas confortans-ipsum ad videndam Dram. El ideo potest dici, quod non est medium, in quo Deus videatur ; sed sub quo videtur. El boc non tollil immediatam visio­ nem hei. Ad tertium dicendum, quod dispositio ad formam ig­ nis non potest esse natantis nisi habenti formam ignis. Unde lumen gloriæ non potest esse naluiale creatura, nisi creatura essrl natara divina», quod est impossibile. Per hoc enim lumcu III creatara rationalis Deilormis, ut dictum est. Conclusio est affirmativa. DISPUTATIO IV. Dc neccsditaU luminis glori? ad videndum divinam essentiam prout est in se. Lunien gloriæ ad plura, et diversa mu­ nera, in ordine ad visionem Dei, et divinam Salmant. Curs. theolog., t. /. 16 220 • ? Primam arçumenlam. v* DE VISIONE DEI. essentiam. ul habet rationem speciei intel­ tur ad visionem beatam per modum vir­ ligibilis recipiendam, desideratur : et ideo, tutis intellectualis requûitæ ex parte ut illa radicitus explicemus, disputationem I intellectus. præsentem statuimus. ! 2 Continuatur. Nam si lumen gloriæ non influit per modum speciei, non potest cau­ DUBIUM I. sare visionem quoad gradmn specificum intellectionis talis objecti ; quandoquidem Utrum lumen gloriæ concurrat ad visionem gradus iste debet fleri ab objecto, seu ab specie, ex eo quod proprium est speciei, seu Dei per modum speciei impress*? objecti modificare, et determinare inttdlecQuamvis decisio hujus dubii constet ex tum ad cognitionem ejusdem objecti : nec etiam causaret illam, quoad claritatem, ra­ dictis art. 2. dub. 1. nihilominus quia Gab. tione cujus appellatur intuitiva, et quidiliVazq. aliqua adducit, solutione aliquantu­ tativa, quoniam essentia divina concurreret lum digna, et alia, quæ peculiarem expos­ per modum speciei, si semel lumen conge­ cunt impugnationem, ex quibus sententia rit vicem ipsius, et ipsa sic unita moveret D. Thom. magis elucescet, ideo placuit du­ ad quidditativam, et claram sui visionem,ul bium hoc excitare. ex se constat : ergo superflueret lomen. Patet conseij. Quia in visione beata, tan­ tum sunt hæ tres rationes, scilicet quodù intellectio, quod sit talis objecti, ac undem Recens, ct singularis opinio. quod sit quidditativa, et clara : ergo si ad priorem sufficit intellectus secundum se 1 Prima sententia asserit lumen gloriæ sumptus, ut jam ostendimus, et ad duas concurrere ad visionem per modum speciei posteriores, non potest lumen concurrere, intelligibilis, atque adeo tanquam dans vir­ si semel non habet rationem speciei intellitutem requisitam ex parte objecti, non vero gibilis, fit inde, ut ad talem visionem sit eam, quæ ex parte potentiæ desideratur. superfluus ejus concursus. Ita Vazq. in præsenli disp. 43. cap. 3. Nec potest dici, visionem oriri, tam ab et 7. intellectu, ut elevato lumine gloriæ, quam Probatur primo. Lumen gloriæ non in­ ab ipsa essentia divina, ut habet rationem fluit in visionem beatam per modum virtu­ objecti : ita, ut secundum omnes rationes tis intellectualis activæ tenentis se ex parte enumeratas, ab utroque procedat : quia non intellectus, et cum eo unicum integrum concurrunt utcumque, sed ut inter se sub­ principium intellectivum distinctum ab ob­ ordinate. jecto constituentis : ergo, vel nullo modo 3 Nam contra hoc est, quod ad eundem influit in visionem, vel tanium influit per effectum plures causæ proximæ, et propriæ modum speciei intelligibilis gerentis vicem concurrere nequeunt etiamsi inter se sint objecti, scilicet essentiæ divinæ. Conseq. subordinate, nisi in effectu correspondait patet. Quia quidquid est causa visionis una unicuique causæ aliqua peculiaris ratio, ob cum intellectu, tantum debet esse causa il­ quam ejus influxus desideretur : hoc autem lius, aut per modum virtutis intellectua­ in præsenti non invenitur, ut proba lis tenentis se ex parte illius, aut per eat : ergo etc. Minor cum conseq. satis modum speciei intelligibilis gerentis vi­ constat. Ma. or vero etiam patet. Quoniam cem objecti : et ita si lumen gloriæ non si non correspundet in effectu aliqua pecu­ est causa priori molo, vel non erit cau­ sa illius, vel erit posteriori, nimirum per liaris ratio petens novam causam, frustri modum speciei impressæ. Antecedens au­ ejus concursus adhiberetur : siquidem in­ fluxus novæ causæ solum potest desiderari tem probat Vazquez Quia intellectus ei parte sua, tantum attingit visionem secun­ ob peculiarem aliquam rationem in effectu dum rationem generalem intellectionis, et repertam, quæ ab unica causa attingi ne­ ibi sistendo : sed ad hunc concursum non queat. desideratur ex parte intellectus nisi vis na­ 4 Secundo probatur principaliter eadem tiva ipsius, quia nihil est magis proportiosententia. Nam lumen gloriæ præstai eum natum ad eliciendam intellectionem secun­ concursum, quem objectum debet præstare dum rationem generalem intellectionis in ordine ad visionem Dei : ergo concur­ sistendo ibidem, quam intellectus : ergo lu­ rit per mudum speciei intelligibilis. Conse­ men gloriæ non influet, nec desiderabiquentia est certe. Antecedens autem pro­ batur. Ci*· TRACT. II. DISP. IV. DUR. I. ur balor. Qnia activitas objecti solum est determinare intellectum ad speciem actus concurrendo simul cum eo : at totum hoc prestat lumen, ex eo, quod elevat intellec­ tum ad videndum determinate unicum ob­ jectum, scilicet essentiam divinam, ita ut ex vi ejus non possint cognosci crea tunc in proprio genere, sed solum in essentia divi­ na prius cognita : ergo, etc. Nec refert si occurras cum Suarez tomo I. in 3. part. disp. 29. sect. -L lumen glo­ ri® non determinare intellectum ad viden­ dam solam essentiam divinam, sed posse esse principium videndi Deum, et aliquas creaturas in proprio genere, quales sunt ipsummel lumen gloriæ, et alia lumina sibi similia, nec non gratia sanctificans, a qua oritur, ot alite qualitates supernaturales, quæ ad eam per modum proprietatis com­ parantur : et ita egere aliqua determinatione non minus, quam alia lumina indifferentia &d plura objecta percipienda, proindeque indigere specie intelligibili, per quam de­ terminetur ad visionem hujus potius objec­ ti, scilicet essentiæ divinae, quam alicujus alienos. Non igitur hoc refert. Quia lumen gloriæ est participatio divini intellectus, prout est in se ipso : ergo sicut intellectus Dei habet pro objecto adæquato essentiam divinam, et ideo solum intuetur eam, et id, quod in ea continetur, prout in ipsa inspicibile est, iu hoc idem, cum proportione, de lumine gloriæ dicendum erit. Communis sententia^ cl ejus fundamentum. 5 Dicendum tamen est, lumen gloria· non concurrere ad visionem per modum ipedei impressa·, atque adeo neque Un­ quam dans virtutem requisitam ex parte objecti, næc est D. Thom. pluribus in lo­ cis. quæ supra art. 2. dub. 2. adduximus, et expendimus : estque ita communis inter Theologos, ut nullus præter unicum Gabrielem Vazq. eam neget. Et videtur satis indicari in diffinitione Concilii Viennensis, quæ bibetur in Clementina ad nàitrum licet in esse rei sit divisibilis, et composita; in esse tamen causæ, ite se ha­ bet influendo, ac si lumen gloriæ, et intel­ lectus identificarentur. 18 Ex quo ad secundum respondetur, rationem potissimam, ob quam intellectus 225 in ordine ad visionem Dei claram (quod idem de quavis cognitione cujuscunque potenliæ cognoscitivæ dicendum est) indiget activitate objecti, non esse, ut per eam de­ terminetur intellectus ad speciem actus ; sed quia (ut dicebamus) propria ratio cog­ nitionis, quæ est partus quidam intentionalis, ac vitalis quædam generatio, petit, ut saltim quoad suam rationem atomam, pro­ cedat ab objecto per modum maris, et a potentia per modum fœminæ, seu (quod in idem redit) quia propria ratio actualis cog­ nitionis secundum suam rationem atomam consistit in actuali, et vitali unione intellec­ tus cum suo proprio objecto : et ad hanc non est sufficiens sola potentia cognoscitiva, nisi etiam suo modo objectum concur­ rat, non solum per modum terminantis, sed etiam ex parte principii. Sicut, quia volitio ex natura sua habet esse inclinationem sequentem formam apprehensam, colligi­ mus inde voluntatem non sufficere ad pro­ ductionem ipsius, nisi etiam objectum, ut propositum per intellectum influat aliquo modo ex parte principii. Unde rationem hanc tradidit D. Thomas articulo secundo hujus quaestionis, dicens : Ad visionem, tam sensibilem, quam intellectualem duo requi­ runtur, scilicet virtus visiva, ct unio rei visæ cum visu : non enim fit visio in actu, nisi per hoc, quod res visa est quodammodo in vidente. Illi» 19 Nec refert, quod communiter soleat dici, ideo ultra activitatem potentiæ in suo ordine proportionatam, ad intellectionem desiderari activitatem objecti, ut per eam potentia determinetur ad speciem actus. Non itaque hoc refert : quia talis ratio non assignatur, ut potissima, sed, ut universa­ lior, et notior respectu omnium cognitio­ num , quas naturaliter habemus , ex eo, quod nulla potentia cognoscitiva naturalis, est ita determinata ad cognitionem ejusdem ordinis, ut non habeat indifferentiam res­ pectu plurium objectorum, saltim materia­ lium, vel inadæquatorum, ad quæ terminari possit, ita ut non debeat omnia illa in ali­ quo objecto formali, quod prius cognito at­ tingere. Addo, et explicatur magis hoc ipsum, quoti in potentiis cognoscitivis duplex est distinguenda determinatio : alia ex parte potenüæ, alia vero ex parte objecti so tenens. Ex quibus prior illa sita est in connaturalitate potentiæ cum objecto for­ mali : et ideo per se, et ex propria ratione solum affert determinationem potentiæ ad V fT ’ T'·! ■ Objec­ tio. Solvitur. Explica­ tur boe ipsum. 226 DE VISIONE DEL prodictum objectum, quamvis per accidens importare possit determinationem ad objec­ tum materiale, seu ( quod in idem quoad præsens redit ) ad hoc numero objectum in esse entis eonsi.leratum, ex eo, quod intra latitudinem objecti formalis non re­ pentur nisi unicum tantam objectum ma­ teriale. Posterior vero consistit in unitate objecti materialis : unde per se, et ex pro­ priis meritis importat determinationem ad unicum objectum materiale, ita ut non possit saltim per se primo ferri in aliud. Qaare cum determinatio, quam habet in­ tellectus a lumino gloriæ, sit prioris, non vero posterioris con titionis, ideo relinqui­ tur locus ad hoc, ut determinetur deter­ minatione posteriori ex parte objecti se tenente : sicut si Deus infunderet volun­ tati unicum habitum per accidens, et modo dicto inclinantem in unicum objectum ma­ teriale ; nihilominus egeret determinatione proveniente ab objecto, ut per intellectum ei proposito. DUBIUM IT. Utrum lumen gloriæ sil dispositio necessaria ad hoc, ut essentia dirina in ratione formær seu speciei intelligibilis uniatur in­ tellectibus beatorum? Postquam explicuimus, ad quid non desideretur lumen gloriæ, restât, ut statim explicemus, ad quidnam requiratur, ut ita ejus natura, et necessitas magis pateat. Sententia negans. t·’ 20 Partem negantem tuetur Vazquez in præsenti disput. 43. cap. 3. Nam in pri­ mis negat, essentiam divinam uniri in ratione formæ intelligibilis cum intellectu beato : hoc tamen admisso, iterum ne­ gat lumen gloriæ esse dispositionem ne­ cessario requisitam ad talem unionem. Sententia hæc quoad primam partem su­ pra ari. 2. et dubio præcedenci exami­ nata, et impugnata est. 21 Quoad secundam vero partem (de Primam aria· qua in præsenti; probatur μ rimo. Quia mentam. unio hypostatica, qua Verbum unitur hu­ manitati major, et principalior est unione illa, qua unitur cum intellectibus beato­ rum in rationo formæ intelligibilis, ut do­ cet D. Thom. 3. part, quæst. 2. art. 9. et tamen ad hoc, ut Verbum divinum uniatur humanitati, non est necessaria ali. qua dispositio accidentalis, ut testatur idem 8. Ductor, ibidem quæst. 7. art. ult. erro neque ad hoc, ut essentia divina uniator intellectibus beatorum, erit necessarium lu­ men gloriæ, per modum dispositionis ac­ cidentalis a.i talem unionem. 2“l· Secundo. Nam ai hoc, ut potentia aliqua possit recipere speciem alicujus ob­ jecti, requiritur, et sufficit, quod habeat ei se virtutem aliquam circa illud , secandam rationem generalem , et objectivam, quim per se respicit consideratum : sed intellec­ tus habet ex se virtutem aliquam circa Deum clare visum, secundum rationem ge­ neralem, et objectivam, quam per se respi­ cit consideratum : ergo poterit absque ali­ qua alia dispositione superaddita recipere speciem illius. Major probatur, et explica­ tur. Nam ideo visus nequit recipere spe­ ciem soni, quia non habet ex «e aliquam virtutem ad illum , secandum rationem ge­ neralem, et objectivam, quam per se respi­ cit : siquidem sonus non continetur sub ratione visibilis : e contra vero idem visus potest se ipso absque aliquo alio recipere speciem cujusvis visibilis, quia ex se habet aliquam vim in ordine ad illud secundum prædictam rationem generalem considera­ tum , scilicet secundum rationem visibilis, non vero, quia habeat vim completam iu ordine ad illud ; siquidem vis ejus completa fit per receptionem speciei prædicti visibi­ lis. Minor vero, etiam constat. Quoniam Deus, ut clare visibilis continetur sub ra­ tione generali oojectiva intellectus creati, scilicet sub raLiune entis intelligibilis : at­ que adeo intellectus habebit vim aliquam in ordine ad illum secundum prædictam rationem sumptum. Nec refert, si dicas, majorem esse veram, Sùk quando objectum est proportionatum potentiæ ; secus vero quando est superexcedens, ut in praesenti contingit. Nam contra hoc est, quod nullus sensus indiget confor­ tari ad hoc : ut speciem alicujus excellentis sensibilis recipiat : ergo neque intellectus egebit confortatione, media aliqua disposi­ tione, scilicet lumine gloriæ, ad hoc, ut es­ sentiam divinam per modum form® intelli- · gibilis recipiat. Consequentia videtur legitima ex paritate rationis. Antecedens vero probat Vazquez, tum experientia, tum etiam, quia nulla species alicujus vehemen­ tis sensibilis opponitur temperamento potenüæ sensiüvæ : nam esse intenüouaie non * TRACT. Il, DISP. IV, DUB. II. 227 non opponitur «je naturali, et ita potius perficiet, quam lœdet sensum, aut organum ejus. 23 Tertio. Nam intellectus creatus, etiam actuatue lumine gloriæ, manet adhuc inferioris rationis, quam essentia divina, ot habet rationem formæ intelligibilis : er­ go ad recipiendam illam nihil obest, quod intellectus sit quid inferius , et longe igno­ bilius, quam ipsa : ergo se solo absque ali­ quo alio poterit eam recipere. Antecedens patet. Quia intellectus una cum lumine est quid linitum , et ita distat infinite in gradu immaterialitatis ab essentia divina, ut ha­ bet rabonem formæ intelligibilis. Ex quo prima consequentia satis constat. Secunda tero ex prima videtur sequi. Quia quoties inferioritas potentiæ in ratione potentiæ non obest ad recipiendam aliquam formam, signum est, quod ad illam recipiendam so­ lum requiritur potentia obedientialis ; non rero connaturalis, quæ in ratione potentiæ, in tantam sublimitatem, et idem docet 3. contra Gentes cap. 52. et 53. opusculo 2. cap. 105. et in 4. dist. 49. quæst. 2. art. 6. de verit. quæst. 8. arlic. 3. Quem se­ quuntur Cajet. Bannez, Zumel, Nazarius, Gonzalez in præsenti, Ferrara loco citato ex 3. com. Gent. Gapreol. in 4. dist. 49. quæst. 4 .art. 1. conclus. 2. etart. 3. ad pri­ mum Scoti contra secundam conclusionem, Sotus ibidem quæst. 2. art. 4. et alii plures. Probatur ratione desumpta ex D. Thom, Ratio in præsenti, et 3. cont. Gent. cap. 63. quæ asser­ tionis potest ad hanc formam reduci.Id quod ele- iD.Thom. vatur ad aliquam formam, quæ sit supra suam naturam, debet disponi aliqua dispo­ sitione superante eandem naturam : sed, ut intellectus creatus videat Deum, elevatur ad aliquam formam, quæ est supra suam natu­ ram : ergo debet disponi per aliquid, quod sit supra eandem naturam : ergo debet superad­ di lumen gloriæ, per quod disponatur. Ma­ jor probatur. Nam dispositio, saltim ultima, non est inferior ad talem formam, sed ei ad tormam, et forma ipsa debent esse ejus­ omnino proportionate : sed intellectui se­ dem ordinis : ergo ad hoc, ut aliquid eleve­ cundum se sumpto convenit potentia obe­ tur ad formam, quæ sit supra naturam, de­ dientialis ad visionem Dei, ut supra ostenbet disponi per dispositionem, quæ sit etiam dimns, ac proinde ad formam, et speciem supra eandem naturam. Minor autem satis intelligibilem ad illam requisitam, scilicet constat. Nam in visione Dei elevatur intel­ lectus creatus ad recipiendam essentiam essentiam divinam : ergo hæc sola potentia divinam in ratione formæ intelligibilis, ut obedientialis erit illi satis ad hoc, ut præ­ art. 2. ostendimus : at essentia divina in dictam essentiam recipere possit. ratione formæ intelligibilis est quid super24 Quarto. Nam ad receptionem luminis naturale, ac proinde supra naturam intel­ gloriæ, non desideratur in intellectu aliqua lectus creati : ergo, etc. Ex quo 1. consedispositio superioris ordinis : ergo neque qu. satis constat, nec non et 2. Tum quia ad recipiendam , aut quasi recipiendam es­ sentiam divinam in ratione speciei. Ante­ nomine luminis gloriæ intelligimus qualita­ cedens communiter admittitur a Theologis. tem disponentem pro receptione essentiæ Conseq. vero probatur : quia etiam lumen divinæ in ratione formæ intelligibilis. Tum est forma supernaturalis, et divini ordinis, etiam : quia cum lumen gloriæ sit partici­ ünde si non obstante hac supernaturalitate patio divini intellectus, prout est in se, fiet potest recipi in intellectu absque alia dispo­ inde, ut si semel requiritur dispositio ad sitione, fiet inde, ut etiam essentia divina recipiendam essentiam divinam in ratione possit absque illa eidem intellectui uniri. speciei intelligibilis, tunc nihil aliud, præter till· illud, sit magis accommodatum ad dispo­ nendum in ordine ad talem receptionem. Nam sicut intellectus divinus hoc ipso, Vera b. Thomx Sententia. quod talis, est (ut sic dicamus) ultimate ! dispositus, saltim ex parte nostri modi con­ 25 Dicendum tamen est, lumen gloriæ cipiendi, ad hoc, ut habeat sibi unitam es­ requiri in intellectu beati ad recipiendam sentiam divinam in ratione formæ intelligi­ essentiam divinam, ut habet rationem for­ bilis ; ita participatio ejusdem intellectus, mæ intelligibilis. Ita D. Thom. in hoc art. prout est in se, erit ultima dispositio in in­ ubi sic ait : Cum autem aliquis intellectus tellectu creato in ordine ad unionem præmalus videt Deum per essentiam , ipsa es­ dictæ essentiæ cum ipso in ratione formæ intelligibilis. sentia Dei fit forma intelligibilis intellectus , unde oportet, quod aliqua dispositio superna­ 26 Occurres primo ex Vazquez huic ra­ Oecsîrit turalis ei superaddatur ad hoc, ut elevetur tioni , quod beet forma supernaturalis, quæ Virquer pnmo. 228 DE VISIONE DEI. inhæretj requireret dispositionem supematuralem ex parte subjecti ; non tamen illa, quæ neque inhæret, neque inhærere potest, qualis est essentia divina. I«PKSed contra. Quia licet essentia divina non inhæreat in intellectu beati, unitur ta­ men illi in ratione formæ intelligibilis : hoc ' autem sufficit ad hoc, ut petat in eodem intellectu lumen gloriæ in online ad talem unionem. Nam sicut forma naturalis petit suam dispositionem proportionatam, ita etiam forma intelligibilis peut suam : ma~ xime cum forma intelligibilis, de qua loqui­ mur , scilicet essentia divina, sit longe excellentior quavis alia forma naturali. Alia Deinde. Nam hoc est proprium speciei wtio! intelligibilis sumpue formaliter in ratione tabs, ut nequeat uniri hoc modo, nisi po­ tentiæ habenti virtutem sufficientem ad intelligendum objectum talis speciei : at in­ tellectus absque lumine gloriæ non habet virtutem sufficientem ad videndum Deum, prout est in se ; ergo essentia divina, prout habet rationem speciei intelligibilis in ordi­ ne ad hanc visionem , non poterit ei in ra­ tione speciei formaliter sumptæ uniri, nisi habeat praedictam lumen. Consequentia est perspicua. Minor autem ex dictis dubio præcedenti constat. Triplex Major vero probatur. Tum quia cum hæc £5Π!ϋίΪο UD’° essentialiter ordinetur ad hoc , ut po- tentia queat uti tali specie in ordine ad per­ cipiendum illud objectum , fit inde , ut hoc ipso, quod potentia non possit uti ea ex defectu virium sufficientium ad talem usum, neque etiam possit praedicta species in ra­ tione speciei cum illo uniri, quamdiu vires sufficientes ex parte ejosdemlntellectus re­ quisitas non habet. Tum etiam : quia pro­ prium est speciei intelligibilis constituere intellectum in ratione ultimate, et complete polentis intellicere : at repugnat sic consti­ tui, quin habeat ea, quæ ex parte sua desi­ derantur ad intelligendum : ergo, etc. Tum denique : quia sicut repugnaret for­ mam substantialem uniri in ratione talis formæ cum materia prima, quæ intra lati­ tudinem praedicite materiae non esset (ut sic dicamus) materia prima, sed dimidium il­ lius ; ita repugnabit speciem intelligibilem , ut habet rationem formæ intelligibilis, uniri cum intellectu non habente vires sufficien­ tes ad intelligendum per talem speciem, scilicet commensurationem essentialem , et quantitatem virtutis : siquidem (ut supra numero 17. dicebamus) intellectus absque prædictis viribus tantum est dimidius intel­ lectus, prout intellectus (ut sic loquimur) ex parte sua integer distinguitur contra for­ mam intelligibilem. Sed de his videam® ea, quæ dub. sequenti num. 36. 37. et 33. dicemus. fl·· Λ ; 27 Occurres secundo ex eodem Vazquez, fen quod licet ad formam substantialem, etna- *** turalem semper requiratur aliqua dispositio ultima proportionata eidem ; secus tamen ad formam supematuralem , qualis est es­ sentia divina, ut habet rationem speciei istelligibilis, alioqui cum illa dispositio esset etiam forma supernaturalis, requireretur ad eam alia dispositio ejusdem ordinis, etsk in infinitum. Sed contra. Quoniam essentia divina, ul habet rationem speciei impress# non est utcumquo forma supernaturalis, sed in or- îü dine intelligibili est ultima forma intra li­ neam eorum, qnæ ad constituendum intel­ lectum in actu primo desiderantur ; it proinde tribuit illi, quod habeat in eae in­ telligibili naturam Dei : ergo licet ad plura alias formas supematurales non desideretur aliqua dispositio ejusdem ordinis, bene ta­ men ad essentiam divinam, ut habet rabo­ nem speciei intelligibilis. Antecedens ei se, et ex dictis art. 2. dub. 2. constare vi­ detur. Conseq. vero probatur. Quoniam forma, quæ in aliquo ordine est ultima, tribuitque rationem nature in eodem ordine, habet peculiari ratione, quod petat sibi ali­ quam dispositionem : et ideo gratia sanctificans, quia est forma ultima in ordine su­ pernatural· , tribuitque in eodem ordine participium divinæ nature, debet babere aliquam dispositionem, ratione cujus sub­ jectum disponatur ad illam recipiendam. Nam ad minus ipsimet babitus supemitarales, ipsam concomitantes, disponunt in ordine ad illam recipiendam, ex eo, quod 1 licet in genere causæ efficientis sint poste­ riores, quam illa, in genere tamen causæ materialis sunt priores : et ita possunt d illam disponere · non secus, ac calor, ut octo concomitans formam ignis, est poste­ rior illa in genere causæ efficientis, et prior in genere causæ materialis dispositive. Sed de his videantur N. Complut. 1. de Gene­ rat. disp. 2. Quamvis in hoc sit sua disparilasjamis- F» sinuata inter gratiam, et essentiam divinam, ut habet rationem formæ intelligibilis : nam cum gratia sanctificans tribuat participatio­ nem divinæ naturæ, ex eo, quod tribu?· quantitatem virtutis radicalem ex parte anima* desideratam ad videndum Deum, fit inde, TRACT. Il, DISP. IV, DUB. II. inde, ut tantum debeat indisponsabiliter supponere commensurationem essentialem in anima cum sua potentia obedienliali (si­ re hire duo inter se in recto distinguantur, lire non, de quo alibi) quandoquidem ad quantitatem virtutis ex parte alicujus po­ tentia? desideratam tantum potest prodicta ensuratio essentialis , et sua potentia ûbedienüalis indisponsabiliter prosupponi ; licet ad suavem, et connaturalem receptio­ nem possit, et debeat, quando quantitas virtutis est quantitas virtutis formæ con­ stituentis naturam, prosupponi sua propria dispositio, ut in receptione gratiæ contin­ git. At essentia divina, ut habet rationem form® intelligibilis , non est quantitas vir­ tutis ex parte potentiæ intellectivae deside­ rim : et ita, quia debet præsupponere in­ tellectum, qui ex parte sua, id est, prout distinguitur contra speciem, et est causa partialis, et inalæquata visionis, sit (ut sic dicamus) intellectus integer, et non dimi­ dias intellectus, propterea debet pro dispo­ sitione indispensabiliter requirere pro lic­ tam quantitatem virtutis , scilicet lumen duriæ. 28 Confirmatur : nam essentia divina, ia est forma supernaturalis respectu intel­ lectus beati, ut intellectus ipse secundum Bsumptus, sit pura potentia in ordine in­ telligibili respectu illius , et essentia sit pu­ rus actus in ratione formæ intelligibilis : ergo intellectus non erit capax recipiendi, aut quasi recipiendi prodictam essentiam, ut habet rationem formæ intelligibilis actnalissimœ, nisi prius actuetur, et dispona­ tur per lumen gloriæ. Antecedens ex se Conseq. vero probatur. Nam (ut expmiiontN. Complut. 1. Phys. disp. 9. num. 12.) ideo materia prima nequit recipere eiistentiam nisi in suo toto, atque adeo ni­ si recipiat prius formam, ratione cujus qua­ si disponatur ad existendum ; quia cum sit pura potentia in genere entis, non potest esse capax actualitatis existentiæ, quæ est perfectissima, nisi prius præsupponatur alia utualius essentiæ, quæ in ratione actualitatis sit minor, et sit via ad ipsam, ex eo, quod pertinet ad eundem ordinem actus, et habet actualitatem admixtam cum majori potentialitate : ergo cum intellectus creatus in online ad videndum Deum , prout est in B, sit pura potentia in genere intelligibili, et ip«a essentia divina, ut habet rationem speciei impressæ, sit perfectissimus, et pu­ ras actus, non erit sufficiens proportio in intellectu ad recipiendam talem speciem, 229 nisi prius disponatur, et proportionetur per lumen gloriæ, quod et divinum ordinem at­ tingit , el in eodem ordine habet aclualitatem admixtam cum potentialitate. §in. Respondetur argumentis prim# sententi#, 29 Ad primum concedatur major, et miAd nor, negetur tamen conseq. Et ratio dis- Primam· paritatis desumitur ex diversis conditionibus utriusque unionis. Nam unio humanitatis cum Verbo est unio in eadem persona, atque adeo per illam communicatur huma­ nitati subsistentia, et existentia Verbi, et ita non debet supponere in ea, vel aliam existentiam substantialem , ut constat ex illis, quæ N. Complut, in lib. Phys. disp. 3. docent, vel dispositionem aliquam acci­ dentalem, ex eo, quod prius est humanita­ tem habere esse simpliciter, quod quidem communicatur ei per praedictam unionem, quam habere esse secundum quid, scilicet accidentale : ut optime ostendunt iidem Complut, lib. i. de Generat, disp. 2. At vero unio essentiæ divinæ in ratione formæ intelligibilis non est unio ad subsistendum, vel existendum per subsistentiam, vel exis­ tentiam Dei, sed supponit intellectum crea­ tum cum propria existentia , saltim in esse rei, et cum defectu efficacitatis ad intelli­ gendum per prædiciam speciem, si prodic­ tus intellectus præcise consideretur secun­ dum sibi propria, ut ostensum est. Et ideo ex qua parte præsupponitur existens, est capax prælictæ dispositionis accidentalis, scilicet luminis gloriæ : et ex qua parte non habet prædiciam efficacitatem, non po­ test recipere essentiam divinam in ratione speciei, nisi disponatur per prodictum lumen, per quod sit potens ex parte sua ad videndum Deum : quandoquidem, ut in as­ sertione dicebamus, species intelligibilis non unitur formaliter in ratione speciei, nisi intellectui potenti intelligere per il­ lam. 30 Ex quo ad secundum neganda est maΛ<1 jor. Nam ad hoc; ut aliqua potentia possit recipere speciem repraesentantem aliquod objectum, prout est in se, non est satis, quod ex se habeat aliquam virtutem in or­ dine ad intelligendum illud secundum ratio­ nem generalem , et objectivam. Quoniam hinc ad summum sequitur, posse potentiam intelligere illud quoad prodictam rationem, atque adeo habere commensurationem es- DE VISIONE DEI. eentialem ad hoc, ut elevetur in ordine ad videndum illud, prout est in se; sed insuper desideratur, quod habeat virtutem , et effi­ caciam ex parte sui requisitam ad intelligendum illud, prout est in se. Neque oppo­ sitam hujus convincit probatio majoris ibidem adducta. Nam visus solum potest absque confortatione recipere species eorum visiuilium, in ordine ad quæ habet sufficien­ tem efficacitatem ex parte sui ; secus vero aliorum. Diximus, ex part' sui, quia, ut ex supradictis constat, species objecti non complet visum complemento requisito ex parte visus, sed complemento desiderato ex parte objecti, quod necessario prius illud complementum præsupponit. Per quod, etiam ad id, quod contra solu­ Ad iapa- tionem ibi datam adducitur, constat, ne­ g a allo­ gandum esse antecedens. Et ad primam pro­ uera solutio­ bationem negandum etiam est antecedens : nis ibidem ai secundam vero dicendum est, quod licet tnditr. daremus organum sensus non lædi per spe­ ciem vehementis sensibilis (cujus opposi­ tum optime, et fuse N. Complut, in Lib. de Anima disp. 9. a num. 62. usque ad 77. ex Arist. et D. Thom. ostendunt) nihilomi­ nus sensus egeret confortatione ad receptio­ nem prædictæ speciei in ratione speciei, propter improportionem , quæ est inter ip­ sum, et tale objectum. Unde sicut sine tali confortatione non posset illud vel absolute, vel perfecte sentire, iu sine eadem non po­ terit eodem proportionali modo speciem ip­ sius recipere. Diximus, vel absolute, vel per­ fecte sentire , quia aliquando vehemens sensibile non est absolute improportionatum respectu sensus, iu ut nullo modo pos­ sit sentiri ab illo, ut in visu nostro respectu Solis directe inspecti, consul. Aliquando autem est absolute improportionatum, ut in visu Noctuae respectu ejusdem Solis con­ tingit. Unde in nobis desideratur conforutio respectu receptionis speciei corporis So­ laris, ut est perfecte repræ^entativa illius; et in Noctua requiritur confortatio in ordi­ ne ad receptionem ejusdem speciei, ut il­ lud absolute represented Ad 31 Ad tertium respondetur, quod licet | tertium, intellectus elevatus lumine gloriæ sit infe­ rioris rationis, quam essentia divina , quia non convenit cum ea in gra Iu immateriali­ tatis ; nihilominus est ejusdem ordinis divi­ ni cum illa, quia lumen est participatio quaedam divini intellectus, prout in se ipso. Unde inferioritas prædicta non obest. quo­ minus essentia divina possit uniri intellec­ tui sic elevato quamvis inferioritas, quam intellectus secundum se sumptus habet res­ pectu divinæ essentiæ, obstet quominus ea­ dem essentia uniatur illi in ratione forma inteHigibilis : tum propter dicta : tum etiam, quia propria species alicujus intellec­ tus superioris ordinis non unitur nisi intel­ lectui, cujus est propria, vel illi, qui balet participium pne.licti intellectus, prout en in se ipso : hoc autem participium non bi­ bet intellectus secandum so ; bene tamen perfusus lumine glori®. Quare ad argumentum concesso antece­ denti , et prima conseq. intellectis de infe­ riori taxe jam dicta, quæ simul babet conve­ nientiam in ordine divino, el supernatnraH, necnon et participationem divini intellectus, prout est in seipso, debet negari secunda conseq. Ad cujus probationem neganda ert major. Et ad probationem in ea inclusam, scilicet potentiam, quæ non est obedientialis, sed connaturalis, respectu alicujus for­ mæ, non osse inferiorem illa in ratione po­ tenti®, respondetur, id esse verum, quando potentia est omnino connaturalis forma, tunc enim potentia non est inferior in rabo­ ne potentiæ, id est, tunc tanta est poteiuii in ratione potentiæ, quanta est forma in ratione formæ. Cæterum intellectus cam la­ mine gloriæ, licet non comparetur cum es­ sentia divina per modum puræ potentia obedientialis, non tamen confertur cum ea­ dem per modum potentiæ omnino conoaiuralis, ex eo > quod potentia , seu virtus in­ tellectiva omnino connaturalis respecta essentiæ divinæ debet esse intellectus non elevatus, ac proinde non coalescens ex po­ tentia intellectiva, et elevatione : sed in­ tellectus, qui per modum virtutis simplicis, et totalis sit potens ad hoc, ut uniatur com essentia divina, ut habet rationem speciei inteHigibilis, ut supra disp. 2. num. 170· diximus : hoc autem soli intellectui divino convenit, ut ex ibidem dictis constat. 32 Ad quartum concesso antecedenti, H neganda est conseq. Et ad probationem patet ex dictis. Nam lumen gloriæ non se habet per modum formæ ultimæ dantis participium divinæ naturæ : et ideo non est necesse, ut ad illud detur aliqua dispositio, Mill nisi ad summum quatenus se habet ad ins­ tar proprietatis , seu quasi proprietatis gra· liæ consummat» : et ita dispositio, qu»ad illam desideratur, deserviet etiam ad recep tionem luminis. Cæterum essentia divina habet rationem formæ ultimæ, modo expli­ cato, tribuitque inteHectui, quod hateatwu Deificum,seu divinam naturam in esse intel­ ligibili : TRACT. IIt DISP. IV. DUB. ΠΙ. ligibili : ct ideo non mirum, quod propriam aliquam dispositionem ordinis divini, scili­ cet lumen gloriæ ex se exposcat : maxime, quia prædictum lumen complet intellectum in ratione intellectus, ita ut sino ipso sil iJhucex prie sua quasi dimidiata potentia in ordine ad intelligendum Deum, prout estifi se. Undo sine illo, quasi ita se habet, si non esset intellectus in ordine ad pnelictam unionem. : λ, Ex quo etiam manet soluta objectio, quam Junior quidam adducit, scilicet essen­ tiam divinam non se habere per modum funnæ ultimæ in ordine intelligibili, ex eo, quod intellectio est forma ultima in hoc or­ dine : itaque ita lumen gloriæ non deside­ rari, ut dispositionem in ordine ad essen­ tiam divinam , ut habet rationem speciei, bene tamen in ordine ad intellectionem, seu visionem Dei. Respondetur enim ex dictis, visionem Dei uon esse de numero formarum ex par­ te actus primi desideratarum , quia non confert virtutem ad videndum , sed est ipso actus secundus videndi : et ita essentia di­ vina habet rationem formæ ultimæ in ordi­ re intelligibili, et intra habitudinem eorum, quæ ad actum primum desiderantur : et ita sicut propter hanc rationem desideratur ali­ qui dispositio ad recipiendam gratiam sanctifieanlem, ita ad recipiendam divinam es­ sentiam in ratione formæ inteHigibilis. Adde, quod visio est ipsa existentia in or­ dine intelligibili : ut in tract. 4. disput. 1. nom. 21. dicemus : existentia autem alicujos ordinis petit eandem dispositionem, quam petit forma ejusdem ordinis. Nec lollilquominus forma, ad quam sequitur, pe­ tat propriam, et eandem cum ipsa (debita tamen prupurtione servata) dispositionem, ulconstat in existentia ordinis naturali. Sed de his videantur ea , quæ locis citatis asse­ remus. DUBIUM III. Drum lumen gloriæ ad risionem Dei reci­ piendam necessario desideretur? 33 Ut completa causalitas. quam in generexaubæ materialis lumen gloriæ habet, exacte intelligatur, solum restat explican­ dam, an etiam concurrat materialiter ad vi­ sionem Dei ? et per consequens sit necessa­ rio requisitum ad illius receptionem, et ideo ad hoc explicandum præsens dubium exciternus. 231 ■ Opinio negans. Partem negantem tuetur Scotus in 4. dist. 49. quæsi. 15. et in 3. dis. 14. Vaz­ quez in præsenti disp. 43. et alii ex junio­ ribus. Probatur primo. Nam habitus non est dispositio ad recipiendum actum, sed potius e contra : ergo lumen gloriæ non desideratur per modum dispositionis ad re­ cipiendam visionem beatificam. Conseq. patet. Quoniam comparantur per modum ha­ bitus, et actus. Antecedens autem etiam constat. Tum quia habitus fit per actum, atque adeo præsupponitur receptus in po­ tentia, prius quam sil habitus, el ita Jiabilus non disponet ad ejus receptionem : tum etiam, quia in habitibus supernaturalibus, quales sunt habitus gratiæ, et chariiatis, non disponit gratia ad receptionem dilec­ tionis Dei, sed potius ipsa dilectio requi­ ritur per modum dispositionis ad gra­ tiam. 34 Secundo. Nam quotiescumque sub­ jectum aliquod ordinatur ad plures formas recipiendas, tunc maxime ordinatur ad per­ fectissimam, et illam immediate, et prius recipit : sed visio Dei est perfectissima for­ ma inter omnes illas, ad quas ordinatur creatura intellectualis : ergo intellectus po­ tissime ad illam ordinabitur, et eam imme* diate , el prius recipiet : ct per consequens non desiderabitur aliqua alia forma ad illam recipiendam. U traque conseq. est satis perspicua. Min. vero videtur nota. Nam vi­ sio Dei est beatiiudo crealuræ intellectualis, ac proinde erit perfectissima inter omnes formas , quas prædicta creatura potest ha­ bere : siquidem summum bonum illius con­ sistit in sua beatiludine. Major autem palet exemplo maieriæ primæ, quæ licet respiciat formas substantiales, et accidentales, nihi­ lominus potius ad illas, quam ad has ordi­ natur, et eas prius, quam formas accidenta­ les recipit, ut constat ex iis. quæ N. Complut, ex communi consensu Thomistaruin 1. de Generat, disp. 2. docent. 35 Tertio. Intellectus secundum se est proportionates, et idoneus per modum sub­ jecti ad recipiendam visionem, et ipsa visio secundum se non prærequiril lumen supe­ radditum entilati intellectus , tanquam ra­ tionem recipiendi : ergo ex nullo capite desiderabitur lumen in intellectu ad reci­ piendam visionem. Conseq. palet. Quoniam Prim on irgumcalcai. a.f H't: U - * I Secan­ dum. Tcrtiutn. :ti lu I · 232 Λ i'·! DE VISIONE DEI tantum ex duobus capitiLub assignatis potest Ut autem rationem fundamentalem sub­ oriri necessitas luminis in intellectu ad hoc, jiciamus , notandum, est primo ex D. ut recipiat visionem. Antecedens antem Thom. in 4. dist. 4. quæst. 1. art. I. quoad. I. part, probatur. Quia entitas na­ in corporo : hoc osse discrimen inter la­ turalis intellectus est de se proportionate bitum, seu dispositionem, et potentiam; ad recipiendam lumen gloriæ, sicut eliam quod habitus, vel dispositio dantur ai entitas naturalis animæ ad recipiendam bone, vel male, sive ad prompte, et fa­ gratiam ; et entitas ejusdem intellectas ad ciliter passé; potentia vero ad ροΒΛ sim­ pliciter : et ite sine habitu, vel dUposihoc, ut suscipiat in se lumen fidei : ergo erit eodem modo proportionate in online i (iono possumus simpliciter aliquid; seœ ad receptionem visionis Dei, quandoquidem ; vero sine potentia. Undo concludit Sanc­ tus Doctor : Base apparel differentia inter improportio inter intellectionem, et visio­ habitum, el potentiam, quia potentia eil, nem solum posset oriri (si quæ esset) ex qua possumus aliquid simpliciter : habitu distantia, quæ est inter entitetem natura­ autem, quo possumus illud bene, vel male : lem intellectus·etsupernaturalem visionis : sicut intellectus, quo consideramus, scientia, et hæc eadem reperitur inter illum, et lu­ qua bene consideramus, concupiscibilis, men gloriæ, aut fidei. Quoad 2. vero part, concupiscimus, temperantia^ qua bene conidem antecedens etiam constat. Quoniam cupiscimus, et intemperantia, qua male, d visio neque est aliquid luminis, scilicet, aut similiter est de dispositione, modos, aut intensio ejus, neque accipit ab 37 Secundo notandum est, ex eodem eo tanquam a causa formali aliquid sibi ne­ S. Doct. loco citeto ex 4. sentent. el cessarium ad inhærcndum intellectui, sicut quæst. 24. de vent. art. 4. ad 9. quod accidentia materialia accipiunt a quantitate habitos, vel dispositiones supernatural. esse extensa, et ratione hujus inhærent partira conveniunt cum naturalibus, par­ stibstantiæ : ergo visio secundum so nihil tira vero ab eis differunt. Conveniunt habet, rationo cujus prærequirat in intel­ quidem, quia etiam inclinant, et facilitant lectu lamen gloriæ, medio quo ei inhaereat. ad hoc, ut potentia bene, et delectabili­ Quarto. Quia alias intellectos ageret Ulti­ mum. in lumen gloriæ, siquidem eliceret visio­ ter possit, ut in habitu charitatis cerne­ re licet; et ideo præsupponunt potentiam nem, quæ in eo recipienda est : hoc radicalem, et remotam ; non vero tri­ autem est falsum : quia agens inferius buunt illam, ut ite possint eidem facilita­ nequit agere in rem superioris ordinis : tem al operandum communicare. Diffe­ nam sicut hæc est superior, ita nequit runt vero, quia cum sint quid supremum, illi subdi. inter habitus, et dispositiones, ex eo quod pertinent ad ordinem supremum, scili­ §Π. cet ad di vinum, habent admixtum aliquid Profertur sententia Thomistarum. de propria natura potentiæ, quia re ren tribuunt posse simpliciter, ite ut sine il­ Conda­ 36 Dicendum tamen est, lumen glo­ lis non detur posse simpliciter in ordi­ lio. ne ad operationes supernaturales, et diririæ necessario requiri in intellectu ad hoc, ut recipiat visionem Dei per essen­ ni ordinis; sed solum posse remotum, et tiam. Assertionem liane satis indicat D. radicale, seu commensuratio solum es­ Thom. tum locis citatis dub. præced. tum sentialis in ordine ad illas. Nam, ut etiam in aliis statim adducendis. Quem docet Dionys. et passim repetit D. Thom. sequuntur Palud. in 4. disp. 49. quæst. supremum infimi, attingit infimum su­ 1. Cajet, et Gouzal. in pnesenti, Petrus premi ; et ite habitus supremus, scilicet de Ledes, de divina perfect, quæst. 8. supernaturalis attinget ad ordinem poten­ art. 8. in dubio, quod movet post ter­ tiarum. tribuens posse simpliciter. tiam conclusionem : et communiter junio­ Cujus ration»-m tetigit ibidem S. Doct. u* res discipuli S. Thom ut testatur Gonzalez dicens, quod sicut intra ordinem natert- ** loco citeto. Idem tenet Major in 3. dist. lem dantur propriæ operationes, er ideo 14. quæst. 2. dub. 2. et in 4. disput. 49. debent assignari propriæ potentiæ per se quæst. 4. Marsiiius in 3 quæst. 10. art. requisite· ad posse illarum ; ite in ordine 3. Ricardus dist. 14. quæst. 1. art. 2. supernatural! dantur etiam propriæ ope­ Valentia in prasenli disp. 1. punct. 3. rationes supernatural ; et sic debent et alii plures. dari propriæ potentiæ in ordine ad illas, quæ TRACT. IL DISP. IV, DUB. Ill qur tribuant posse simpliciter ; constat m(em habitus, vol dispositiones super; Mlomles habere suo modo rationem po­ tentiarum intra ordinem supernuturalem, sai tribuere una cum potentiis naturalil’Uî radicaliter, ct remote concurrentibus jusr simpliciter. Nam, ul ex dictis art. i. et 4. constat, implicat dari potentiam Mpernaluralem, v. g. intellectivam, quæ per modum potentiæ simplicis, et totalis tendat in Deum, ut esi in so, ac proin­ de eliciat actum supernaluralem visio­ nis : alioqui, ul ibidem probavimus, conveniret cum Deo in gradu inimateHalitatis, et actualitatis, quod implicat. Et ideo potentia simpliciter intellectiva in Ordino supernatural! necessario coalescit ex entitato naturali intellectus, sive ex potentia obedientiali supernatural! ejus 54 Confirmatur. Nam lumen gloriæ non * concurrit precise in genere causæ efficien­ tis ad visionem, sed ei aliquid de causalilale formali intrinsece, et indisppnsabiliter admiscetur : ergo nequit suppleri a Deo. Conseq. patet. Quoniam causam formalem, et effectum ejus nequit Deus supplere. Antecedens autem probatur, et explicatur. Quoniam sicut intellectus Angelicus, ut est ’ potentia naturalis, non solum concurrit ad intellectionem Angelicam ejusdem ordinis per modum causæ efficientis, sed etiam ibidem admiscetur aliquid de causa formali, seu specificante, ex eo, quod talis intellectio dicit intrinsecum ordinem, et indispensabilem dependentiam ab intellectu, ut a principio illius; et ideo nequit Deus facere, ut fiat intellectio Angelica sine intellectu Angelico; ita intellectio divini ordinis debet procedere a potentia intellectiva divini, et supernaturalis ordinis, non solum, ut a principio effectivo, sed ita, ut aliquid de causalilate formali admisceatur; ac proinde ad prædictum intellectum talis intellectio intrinsecam, et indispensabilem habitudi­ nem dicet, ipseque habebit etiam rationem specificativi respectu ipsius : ergo cum lum»?n gloriæ constituat intellectum creatum, in ratione potentiæ supernaturalis, et divini ordinis, fiet inde, ut non solum concurrat per modum principii effectivi, sed ibidem aliquid de causalitate formali misceatur. Etasio secunda adversariorum, el praelusio ejus. 55 Deinde etiam ex dictis corruit alia solatio, quæ ex doctrina adversariorum i E 239 solet adhiberi, scilicet intellectum habere virtutem partialem per suam potentiam obedientialem in ordine ad eliciendam vi­ sionem Dei prout est in se, siquidem lumen non est adæquala causa illius : et ita satis est, quod alia causa partialis, scilicet Deus, immediate in visionem influat concursu illo simul laneo : non secus, ac virtus, ut duo, quam habet Petrus ad portandum lapidem resistentem, ut quatuor, completur per aliam virtutem ut duo, qua influit Paulus ad portandum cum Petro eundem lapidem, licet unus non influat in alium, sed uterque in effectum. Hæc igitur solutio non minus, quam praecedens ex sola explicatione rationis D. Thom. corruit. Nam cum S. Doctor denegat intellectui sufficientem vim ad hoc, ut pos­ sit sine lumine gloriæ attingere Deum, prout est in se, non est, quia secundum se habeat virtutem proximam ad illum sic videndum, et hæc sit partialis, atque ita non possit se solo visionem elicere, ut in proposito exemplo contingit; sed quia se­ cundum se nullam virtutem proximam quantumvis partialem habet in ordine ad talem visionem, sed tantum remotam, et radicalem, ex eo, quod virtus proxima, quantumvis partialis attingens aliquem ef­ fectum, debet esse ejusdem ordinis cum iilo, ut in eodem exemplo allato cernere licet, et intellectus secundum se, non est ejusdem ordinis supernaturalis, et divini cnm Deo, ut clare viso. Quare repugnabit, quod secun­ dum so sumptus, etiam partialiter concur­ rat, quantumvis Deus simul per concursum pure simultaneum in visionem influat : quandoquidem implicat causam agere sine virtute agendi proxima, ut omnes Theolo­ gi fatentur. 56 Confirmatur, et explicatur. Nam propter hanc rationem intellectus, ot vo­ luntas creata non habent virtutem proxi­ mam etiam partialem ad eliciendos actus supernaturales Fidei, Spei, et Charitatis, sine aliqua gratia præveniente, etiamsi po­ tentia ejus obedientialis pertineat, juxta probabilem illum dicendi modum disp. 1. hujus tract, adductum, ad ordinem supernaturalem per modum puræ capacitatis : ergo cum visio beatifica sit etiam actus supernaturalis, et excellentior, non habebit intellectus, adhuc hypothesi illa data, prædictam virtutem in online ad talem visio­ nem. Conseq. patet. Antecedens vero pro­ batur. Nam in Concilio Tridentino sess. C. canone 3. diffinitur hominem indigere gra- [if Ί 4 Prjyladitur primo. e1 ■ . -; Confir­ matur primo. {JI DE V (SIGNE DEI, lia præveniente in online ad illos actus; si autem haberet virtutem agendi proxi­ mam respectu illorum, non esset, cur talis gratia præveniens desideraretur in potentiis elicitivis eorum, sed sufficeret gratia con­ comitans. Secando. Deinde. Nam insufficientia, quam tribuit D. Thom. intellectui creato secundum se sumpto in ordine ad videndum Deum, est talis, ut non sil ei sic sumpto debitus debito connatural!tatis concursus ille specialis, ct supematuralis, quo Deus una cum illo influeret in visionem : ergo prædicta insuf­ ficientia debet etiam esse talis, ut non solum non possit secundum se consideratus in­ fluere in visionem, ex eo, quod tantum habet virtutem agendi partialem, licet pro­ ximam, sed ex eo. quod nullo modo habet talem virtutem proximam quantumvis par­ tialem. Antecedens patet. Quia alioqui concursus ille non esset or 1 inis supernaturalis. et divini, quippe debitas titulo connaturnliutis ea litati naturali intellectus. NTam. ut adversarii fatentur, potentia obedientialis illius non est secundum se ordinis l supematuralis. Conseq. vero etiam constat. Nam causæ proxima? partiali debetur titulo connaturalitatis unio, cum a ia conea usa proxima, el partiali, et ei sic unitæ est etiam debitus concursas proportionatus in online ad actionem, quam elicitura est. Tertio. 57 Praeterea. Nam insufficientia, et inefficacitas. quæ a D. Thom. tribuitur intellectui secundum se. et absque lu­ mino in ordine ad visionem Dei, oritur ex inferiori Late. et imperfectione ejus. Si autem intellectus secundum se, et per suam puram potentiam obedientialem ha­ beret virtutem agendi proximam, etiam partialem respectu illius, non esset in eo talis inferioritas, el imperfectio : ergo, etc. Major constat. Quoniam quælibet insufficientia in genere causæ efficientis oritur ex imperfectione, et inferioritate ; nam sicut hæc causa agit, ut e>t in actu, el in se perfecta, ita insufficientia ejus ortum ducit ex potentialitate. et conse­ quenter ex inferioritate, et imperfectione. Minor autem etiam constat. Quia, quod ex se , et ex sua innata virtute habet vim proximam, et partialem respectu vi­ sionis supematuralis. ita ut nihil aliud pr.rter illud per modum fœxninæ intel­ lectualis concurrat, continet in online supernatural! omnem perfectionem, quu» intra latitudinem potentiæ intellectivae po­ test ei competere ; nam tota latitudo potentiæ intellectiva», tantum potest « extendere ad hoc. ut sola ipsa per modum Rem ime, et per modum causa* partialis partialitate causæ possit propria virtute influere in actual omnium perfectissimum, scilicet visionem beatificam : at in casu, [ de quo loquimur, solus intellectus con­ currere» por modum fœminœ intellectui· lis , ac per modum causa» partialis in hoc ordine, alioqui actio illa prout a Deo esset vitalis, et Deus ipse, ut hoc modo concurrens indigeret speciali ratione, ut fœcundarotur per speciem objecti cogniti, tam in hac, quam in aliis intellectioni· bos ordinis supematuralis : ergo prædictus intellectus creatus contineret omnem per­ fectionem latitudinis intellectus creati, et per consequens noa esset inferior in ratione potentiæ intellectiva in ordino ad visionem beatificam. 58 Accedit tandem, quod intellectus per suam potentiam obedientialem nequit habere virtutem proximam etiam insI rumen talem, per quam in hoc ordine præcontineat in actu primo quælibet ope­ ra miraculosa : ergo neque per illam potent habere virtutem proximam par­ tialem Ln ordine ad visionem Dei. Conseq. jiatet. Quoniam visio Dei producitor ab intellectu, ut a causa principali, ex eo. quod continetur intra latitudinem sui actus adæquati, scilicet intellectionis. Constat au tern virtutem aliquam esse ex se minus proportionatam ad concurren­ dum per modum causæ principalis, licet partialis, in actam secundam, secundum substantiam supernato ratem, et omnium perfectissimum , qualis est visio, quam ad concurrendum uistrumentaliter in ope­ ra miraculosa : quandoquidem tota la­ titudo causæ instrumentalis alicujus ordinis nequit pertingere ad perfectionem. quæ continetur in causa principali etiam par­ tiali contenti intra eundem ordinem, quo causa instrumentalis. <3H Antecedens autem probatur. Quoniam si intellectas haberet talem virtutem, tunc putentia illa obedientialis ejus esset infinita s-cundum virtutem continendi. Nam effec­ tus miraculosi, et supematurales se ex­ edunt in infinitum in perfectione, saltim accidentali : et omnis hæc perfectio debet in instrumento physico, de quo loquimur, saltim in suo ordine, simul, et semel pr ! ** .i 4Vr ' IU - Va· P · I VU. Respondetur argumentis contrarias sententiae. 61 Ad primum patebit ex iis quæ dub. Ad primam. seq. num. 77. et 86. dicemus. Ad secundum concesso antecedenti, ne­ Ad STCSQ — ganda est consequentia : tum propter ea, dum. quæ stalim ad probationes ejusdem con­ sequenti® asseremus ; tum etiam, quia, ut ex jam dictis constat, licet Deus possit cum limitatione supradicta se solo efficere, quidquid mediis causis secundis efficit; non tamen potest facere, ut ipsie officiant suos effectus, quin habeant in* actu pri­ mo virtutem ad illos : hic autem non loquimur de visione utcunque officienda; sed ut efficienda ah intellectu creato. rf '1 ki H ^3 « A' DE VISIONE DEI. Et ad primam probationem ejusdem consequenti® debet negari antecedens. Ad cujus primam, ct secundam probationem dicendam est lumen desiderari ad visio­ nem Dei, quatenus est vitalis, vitalitate non qualicumque, sed supernatandi, quæ sola in ea invenitur. Nam sicut intra onlinem naturæ datur sua vitalitas, ita intra ordinem supernaturalem, et divinum re­ pentur etiam vitalitas supernaturalis, juxta illud Joan. Gratia Dei vita &terna : et ideo etiam ex hoc capite nequit Deus vices luminis gloriæ per suum concursum sup­ plere. ünde ad prædictam visionem, prout est vita supernaturalis, non sufficit vitalitas naturalis intellectus, nisi elevata per lu­ men gloriæ. Ad tertiam vero probationem respon­ detur, quod lumen gloriæ participat, ut quo vitalitatem supernaturalem divini in­ tellectus. quoad efficaciam vitalem, qua gaudet in ordine ad videndum se, prout est in se ipso : et simul inhæret potenliæ vitali, atquo ita nihil illi deest» ad hoc, ut visio procedat ah eo, ut a prinIcipio intrinseco vitali. Ad fcrtism. 13 > Ad hi π uni. 62 Ad tertium concedendum est ante­ cedens juxta superius dicta. Ita nimirum, ut licet lumen non sit tota, ct adaequata ratio per exclusionem virtutis etiam ra­ dicatis, el remota*, sit tamen tota, et adæquata ratio ex parte potentiæ per exclu­ sionem alterius virtutis proxünæ ex parte ejusdem potentiæ se tenentis : quia in­ tellectus solum habet ex se virtutem radicalem, et inchoatam. Et deinde ne­ ganda est consequentia. Ad cujus pro­ bationem patet ex dictis antecedens esse verum, quoties ill® causæ sunt partiales partialitate causæ proxima·, ita ut qua­ libet habeat suam virtutem partialem proximam agendi, ut in exemplo ibidem allato contingit, secus vero quando sunt partiales partialitate causæ, ita, ut una sit remota in suo ordine, alia vero pro­ xima. Nam tunc ea, quæ tantum habet virtutem agendi remotam, et non proxi­ mam in suo ordine |ut quoad præsens accidit) nequit operari, nisi prius talis proxima ei conferatur. Ad ultimum transeat antecedens, quoad priorem partem, et negari debet, quoad posteriorem. Ad cujus probationem bene respondetur ibidem. Ad impugnationem autem contra solutionem ibi datam cons­ tabit cx dicendis num. 87. et 88. DUBIUM V Urum per divinam potentiam ponit peint in in ratione luminis divina essentia uniri intellectui creato, el ita constituere illum absque creato lumine in actu primo ad videndum Deum, ut est in se 1 Necessitas luminis gloriæ creati in ordine a- ί in. VU * TRACT. II, DISP. IV, DUB. V. to, quando raptus fuit. Loquitur autem Siocius Doctor per ordinem ad divinam potentiam, quia in hoc articulo fit sermo de visione communicata Paulo in via, quæ non secundum communem cursum, sed do potentia Del absoluta communicata fuit. Et hoc ipsum docet idem Angelicus Doctor de veritate quæst. 13. ari. 2. et qua?st. 20. art. Î. Undo illum communiter sequuntur ejus discipuli, assertione precedent! relati. Ui 78 Ratio vero fundamentalis desumitur K ■I ex hoc testimonio Divi Thomæ, ad hanc tamen formam redacta. Nam nliæ quail· uies constituentes aliquam potentiam in ACU primo possunt participari vel per mo­ dum habitus, ct permanentor, vel per mo­ dum dispositionis, et transeunter : ergo eliim lumen gloriæ constituens intellectum in ratione potentis videre Deum, poterit utroque modo participari. Consequentia pattt ex paritate rationis. Antecedens vero etiam constat. Tum, quia communiter recipitur a Metaphysicis, et ita, in hoc distinguunt habitum a disposi­ tione, vel id, quod se habet per modum ha­ bitus, ob illo, quod est ad instar dispositio­ nis , quod licet utraque qualitas possit versari circa idem objectum, sive in esse rei, sive in esse objecti consideratum, de quo infra ; attamen una datur per modum permanentis, scilicet habitus, alia vero per modum transeuntis, nimirum dispositio, vel id. quod ad instar ejus datur. Tum etiam, qaia, ut etiam admittunt Thomistæ, volun­ tas, verbi gratia, aliquando constituitur in actu primo in ordine ad actus charitatis per habitum eis correspondentem, ut cum justas habens charitatem, ut quatuor, pro­ rumpit in actum secundum ejusdem inten­ sionis : aliquando vero per aliquam qualililem per modum transeuntis, ut cum idem justus elicit actum ferventiorem, quam sit habitus charitatis, quem habet. Nam cum non sit, quoad illum excessum sufficienter constitutus in actu primo per bab.tum, oportet, ut per aliquam aliam qualitatem per modum transeuntis com­ municatam constituatur in actu primo in ordine ad illum. 79. Confirmatur. Visio Dei potest parL tkipari vel per modum transeuntis, ut con­ tint in Paulo dum adhuc in via Deum vidit; vel per modum permanentis, ut acci­ dit in beatis : ergo, etiam lumen gloriæ poterit utroque modo communicari. Con­ sequentia patet. Tum, ex paritate rationis : tam etiam, quia cum lumen gloriæ sit pro- 247 priam principium visionis Dei, fit inde, ut sicut ipsa visio potest habere duplicem ilium modum essendi, ita etiam ejus principium, quandoquidem visio nectitur cum lumine, et lumen cum visione : et ita, si visio est per modum transeuntis, vel per modum permanentis, etiam lumen hoc ipsum, pro­ portione tamen servata, poterit habere. § IV. Enodatio argumentorum prima sententia. Ad 80 Ad primum patet ex dictis. Nam primam. concesso antecedenti, neganda est conseq. Et ad probationem dicendum est, ideo Deum posse uniri in ratione speciei intelligibilis cum intellectu creato, quia et habet ratio­ nem formæ intelligibilis, et simul est suum esse in hoc ordine. Cæterum, licet Deus in ratione luminis sit suum «xe, non tamen secandum istam considerationem convenit ei ratio formæ proportionatæ in ordine ad supplendum vices luminis creati, et elevandam potentiam intellectivam in or­ dine ad videndum Deum. Tum, quia lu­ men elevans, ut tale, necessario debet fi­ niri per potentiam elevatam, ut dictum est. Tum etiam : quia, ut jam explicuimus, munus luminis non potest suppleri nisi per aliquid habens rationem formæ naturalis in esse entitativo, quæ omnia, ut supra osten­ dimus, cum divina perfectione pugnant. Tum denique : quia id, quod debet elevare in ratione luminis potentiam intellectivam creatam, debet in ordine intelligibili habe­ re rationem puræ potentiæ proximæ, et munus hoc intellectui in online ad visionem Dei præstare. Quare cum repugnet divinam essentiam habere rationem puræ potentiæ in aliquo ordine, ac proinde munus hoc alicui creator® per s^· ipsam formaliter fllll communicare, etiam repugnabit eandem per se ipsam vices luminis gloriæ supplere, ac proinde habere rationem form® in ordi­ ne ad hunc effectum.Maximo, quia, ut dub. 3. hujus, disp. num. 36. 37. et 38. dice­ bamus, lumen gloriæ, et id, quod ejus vi­ ces poterat supplere, debet concurrere in genere causæ materialis, et receptiva? una cum intellectu ad recipiendam visionem : at munus hoc præstare pugnat cum infinita Dei actualitate. 81 Ad primam confirmationem patet ex * Ad rimam modo dictis, lumen elevans potentiam crea­ pconfir ­ tam in ordine ad visionem pertinere ad or­ matio­ nem. dinem intelligibilem per modum pura? po- : i 248 F '-i • I. £ - DE VISIONE DEI. tanti® in hoc ordino, ci per consequens solum in ordine naturali, et entitativo ha­ bere rationem form®, speciem vero intelligi­ bilem spectare ad illum per modum form® in hoc eodem ordine : el ita speciei non admisceri necessario aliquid, quod habeat rationem form® in ordine naturali, seu entitaiivo, el per consequens nec informatio­ nem, vel inh.esionem in eodem «λβ entita­ tivo. Unde essentia divina poterit uniri in ratione speciei, et formæ intelligibilis, quia unio hæc si pure sit in ordine intelligibili, nullam involvit imperfectionem, ut supra art. 2. dub. 2. ostendimus ; secus vero in ratione luminis. Quia, ut in hoc eodem du­ bio probavimus. Deus nequit uniri in ra­ tione form® naturalis, vel rationem talis formæhabere, nec rationem pur® potentiæ in ordine intelligibili alicui per se ipsum •••h communicare. Ad 8*2 Ad secundam confirmationem res­ scranpondetur, non ideo præcise essentiam divi­ (biu. nam posse uniri in ratione speciei intelligi­ bilis , quia supponit, utcumque primam virtutem ad videndum Deum, se i insuper primam virtutem proximam in online ad talem visionem, seu quidquid ex parte , otentiæ visrv® desideratur.quodque indispensabililer petit provenire a forma naturali, ut explicatum est. Quare cum lumen hæc non supponat, sed necessario involvat ra­ tionem form® naturalis, et insuper ratio­ nem pure potenti® in ordine intellimbili, nequit Deus in ratione luminis uniri. Per quæ ad omnia, quæ in prædicta confirma­ tione adducuntur, satis constat. Seran­ 83 Ad secundum principale distinguen­ dum da est major : Quia non esi suus efffclttf awLitu him. formalis, utcumque, neganda est : Quin non est suus effectus formalis, ex eo. quod per se, et ab intrinseco petitur ex parte ejusdem effectus, quod non sit suus effec­ tas formalis, quem pnestitura est. conce­ denda erit. Et deinde concedenda est etiam minor, juxta statim dicenda, sed neganda consequentia. Quia hoc ipso, quod ex par­ te effectus per se, ct ab intrinseco petatur, quod forma, quæ illum pnestitura est, non sit prædictus effectus, ac proinde sit fini­ ta, el limitata, oportet, ut essentia divina, quæ in ratione luminis est infinita, et est tum id, quo eadem essentia videtur, quam id. quod eam videt, et per consequens in hoc dumtaxat sensu est (ut sic dicamus) suus quasi effectus formalis, nequeat esse forma naturalis, nec in ratione form® na­ turalis, et per modum luminis uniri cum intellectu creato. Unde ad probatior.^ majoris distinguendum est eodem propor­ tionali modo antecedens. Nam, quoi for­ ma in esse naturali, et entitativo nùfigMt informatione, et causalitate, estquid inlrit sece potitum ab effectu formali, ita. ut nos aliter possit talis effectus in rerum num poni, neque, alia ratione queat habere ra­ tionem effectus formalis : et ideo licet Dew sit, ver. gr. sua existentia. et suum/inte­ re, et sui vis ad videndum seipsum, non tamen hæc habent in illo rationem effecto formalis proprie et in rigore talis, nec ipw • Μ.; natura­ sic sumptus habet rationem formæ lis : quia non uniuntur media vera caustlitate, et informatione. ïîTj Cur autem fonna naturalis, et effecta» ejus formalis ita inter so comparentur, ut effectus necessario petat oriri ab illa pro­ dicto motio, et ipsa forma indispensabiliter exposeat, quod sit finita, et limitata, imo. quod sit eniitas accidentalis, vel. quod s fuerit substantialis, tunc sit partialis, etiacompleta, constat ex iis, quæ in hoc lacta­ tu disp. 2. num. 5*2. et deinceps diximas: ct propterea tota latitudo form® subdUntialis non potest ascendere supra perfectio nem anima* rationalis : et eo ipso. »p»i detur aliqua eniitas substantialis, ea essestiaiiler perfectior, qualis est eniitas, v. g. infimi Angeli, qui est substantia integra,et completa, nequit habere rationem fora» naturalis. 1 84 Ad tertium fatendum est causam ia- it feriorem perfici per conjunctionem ad su­ periorem : cæteram inde aliquid intrinse­ cum. seu inhærens a ciusa superiori in inferiorem derivatur. Unde color aliquid reale recipit a luce, ut fatetur Aristotq). 2. de Anima texi. 70. et Cajetan. ibidem, ubi dicit, quod ex participatione lucis, et subs­ tantiarum separatarum recipit virtutem ad immittendas species intentionales : H si­ militer phantasma, ac cogitativa aliquid re­ cipiunt. per quod, illud ex elevatione in­ tellectus agentis possit instrumenlaliter influere ad productionem specierum intelligibilium ; hæc vero ex participatione alicujus derivati ad ipsam ab intellectu possi­ bili sit potens ad discurrendum aliqualiter circa singularia sibi proportionata, ut be­ ne notavit Capreolus in 2. distinet. 11 .quæst. '2. artic. 3. 85 Ad confirmationem respondetur cum Banner, ibidem, illuminationem infcrori» Angeli α superiori, ratione cujus dicitur Angelum superiorem converti ad inferio­ rem. TRACT. IL DISP IV. DUH. V. tem, fieri per molunt magisterii proponen­ do objectum modo proportionate ipsi An­ gelo inferiori : et ideo non esse necemnum, quod illi aliquam qualitatem, seu tamen imprimat, Caderum peculiaris conwrrio Doi ad intellectum beati confortan­ da, et reddendo illum potentem in ordino ad visionem, non est per modum magiste­ rii, sed per modum dantis virtutem ex par­ te potentiæ requisitam, ut ostensum est : el ideo debet esse per impressionem alicujw virtutis inhærentis, ut ex dictis cons­ ui. Fit ebtiam argumentis cx dubio procedenti relictis. 86 Ad primum ergo in favorem primæ sententia? num. 45. adductum constat ex dictis. Nam Divus Thomas loco citato so­ lum vult non esse indispensabiliter necesarium lumen gloria* per modum habitus hi visionem Dei, non vero, quod non de?ideretar saltim per modum transeuntis. ÎWâtque hæc solutio exemplo a S. Doctor iSi adducto, confirmari. Nam D. Petro, ut ambularet super aquas communicata est licet quodammodo emt ejusdem rationis ex parte formæ. quatenus utrumque est prin­ cipium visionis beatifica*. nihilominus non possunt non aliqua distinctione essentiali gaudere. Neque obest illud, quod de visione Dei ibidem adducitur. Nam juxta hunc dicen­ di modum, visio 'communicata Paulo in via, et ea, quam in patria habet, distin­ guuntur essentialiter : qu'uvilla ex se fuit fa­ cile tensions, quippe quæ non extraxit Pau­ lum a via, hæc vero ex so est permanens, quandoquidem'constituit illum in ratione, et statu beati, et habet nexum inseparabi­ lem ex natura rei cum lumine gloriæ per modum habitus : unde ista per se habet men­ surari æternitate participata ; secus vero illa. 88 Nec refert, si contra hoc objicias, Objeetio. quod visio ex se permanens non videtur pertinere ad aliquam speciem qualitatis: quia non ad dispositionem, siquidem hæc non est ex se permanens : neque ad ha­ bitum, ut ex se constat : neque ad ali­ quam aliam speciem, ut patet ex lis, quæ nostri Complut, disput. 15. Logicæ do­ cent : ergo talis visio erit impossibilis. Nam, ut constat ex supra dictis art. 2. debet necessario pertinere ad prædicamentum qualitatis. Respondetur enim, Aristotelem solum Solvitur, cognovisse qualitates ordinis naturalis, non vero qualitates ordinis supernaturalis, et divini, et ita non esse universaliter ne­ cessarium, ut pertineant ad prædicamentum qualitatis, vel ad aliquam ejus spe­ ciem, eo modo, quo aliæ qualitates naturales pertinent. Unde licet visio sit vera quali­ tas, attamen ratione suæ eminentiae habet aliquid de dispositione, scilicet actualitatem, et aliquid de habitu, nimirum per­ manentium, atque adeo est eminens quædam dispositio consistens in qualitate quadam ex se actualissima, et permanenti. ARTICULUS VI. Utrum ridentium mentiam Dei WMtt alio perfectiv rideat. 1 Ad scitum sic proceditor. Videtur, quod videntium essentiam Dei unus alio perfectius non videat Dicitor enim 1. Joan. 3. Videbimur Deum ricuti ert : sed însc uno modo est : ergo uno molo videbitur ab omnibus. Norv«Bbf raa rieiri ed, boc adverbium, rim/i, determinat modum visionis exparte rei viw.nl sit tenses, videbi­ mus eum ita eisc skull est : quia ipsum esse rju» lidebimos, quod e4 eja> essentia: n^n autem determinat mo­ dum visionis ex parte ridenti*, Gl sit vasus, quM ita erit perfectus modus videndi, sicut est in Deo perfectas nodus esseodi. Et per hoe diam patet solutio ad secundam. Cum eoiin dicitur, qnod rem unam, una» aha meliu» bm intrilipt, hoc habet seritatem si referatur al modum rei intel­ lect* : qaia quiconque intrihgtl rctu esse abler, quam sit, noo «ere latellicit ; co a autem si rcteratar ad uod-m intelligendi, qaia ioteUijere unitu est perfertis», quam intelligerc alienus. Ad ternam diccadam, qn:aratæ cum alia, declarare, ideo Sanctus Doctor agens do illis secundum se, exordium hinc sumit : et propterea nos una cum ipso de eadem æqualitate, et inæqualitate disputa­ tionem sequentem excitamus. DUBIUM I. Utrum inter visiones beatificas rtftrinhr inæqualitas t 1 Dicendum est primo, inter viriosa beatorum debere esse inæqualiiaiem. Iu habetur Joan. 14. In domo patris mei sûmes multx sunt : ubi aperte Christus Do­ minus loquitur do gloria coelesti, ad qua ipse tendebat : ct de qua dixit : Votto psr* re vobis locum. Et primæ ad Corinth. 15 Stella enim differt a stella in clarihik, nc d resurrectio mortuorum. Quod testimonium de inaequalitate gloriæ corporum, acproinde de inæqualitate gloriæ animæ ab illa in cor I pus redundantis, explicant Sancti Pattes Hieronymus lib. 2. contra Jovinianun, Augustinus lib. de sancta Virginitate cap. 2G. Chrysostomus, Theodoretus, Theophilactus, Echumenius, Primasius, el Βώ super eundem locum Pauli : et similiter secundæ ad Corinth. 9. (?ui parce seminat, parce el metet : d qui seminat in benedictio­ nibus , de benedictionibus cl metet. Ubi abundans praemium abundanti merito cor­ responde!, et minus minori : constat au­ tem secundum fidem premium fatur Μ correspond ens præsenti merito esse visio­ nem beatificam. jl Deinde hæc veritas definita est (inpit Gonzalez disput. 29. sectione prima) contra Jovinianum in Concilio Pellensi sub Sergio Papa in epistola Concilii ad ipsum, quæest epistola 81. inter eas , quas divus Ambro­ sius, qui huic Concilio interfuit, scripsit, Et similiter inConcilio Florentino sub Eugenio Quarto in litteris sanctæ unionis, ubi habe­ tur, quod juxta meritorum distinctionem, varie etiam Dei essentia a beatis videtor. Unde hoc ipsum communiter sentiunt Sancti Patres, et Theologi exponentes pro­ dicta Scriptura loca : et ita rejiciendus wt Vazquez, qui ea enervat, vel illa rejicient vel solum eadem admittens, ut probabiliter suadentiainæqualitatem visionum, tanquam certam secundum fidem. Nam testimonii Scriptura communiter a Sanctis Patribus, et Theologis recepta ad aliquam veritatem probandam, non solum probabiliter, ul vult Vazquez, sed etiam efficacissime eandem convincunt. 2 Tandem assertio ratione desumpta ex D. Paulo 2. ad Timotheum 4. et ex D. Thom. ibidem, probatur. Nam visio beati­ fica. confertur adultis per modum coronæ *. ΡΓίΟ TRACT. Il, DISP. V. DUB. I. Cail· ergo debet in ea tribuenda ratio justiliæ Ferrari, ita ul secundum proportionem me­ ritorum conferatur : ergo cum certum «it juntos, quoad merita esse inæquales, cer­ tum etiam est fore in visione beatifica, quæ est corona illis correspondons, inæquale?. Utraque consequentia ex antecedenti constat. Antecedens autem ex loco citato Pauli, ubi inquit : /n reliquo reposita est mihi corona justiliæ, quam reddet mihi Do· minus in illa die justus judex, non solum lutem mihi, sed et iis, qui diligunt adventum ejus. (bnGrmatur. Nam cum Deus in futura vita ponit peccata, tunc servat rationem justiliæ, ita ut majoribus peccatoribus ma­ jorem pœnam infligat : ergo etiam, dum tribuit visionem beatificam per modum co­ ron®, servabit rationem justitiæ, et propor­ tionem ad merita inæqualia justorum. 3 Sed objicies parabolam illam, quam Jovinianus oppositum sentiens, teste Divo Hieronymo lib. 2. contra illum, Augusti­ no hæresi 82. et D. Thom. opusculo 19. ex Mattbæo cap. 10. adducit. Ubi finito labore diurno unicus etiam denarius diur­ nus cunctis in vinea domini laborantibus concessus est : ut per hoc æqualitas præmii denotetur : et ita uperarii, qui prius ad la­ borandum venerant, conquerebantur dicen­ tes, pares nobis illas fecisti, qui portavimus pandus dici et xstus. Ad hanc objectionem fatetur Vozq., quod juxta communem Patrum intelligentiam per hunc denarium diurnum intelligendum est præmium beatitudinis inaequaliter, et pro inæqualitate meritorum djslributum, et nihilominus hanc explicationem,et sigilhtim Patres impugnat, et adducit aliam lingularem, et textui violentam, quam re­ ferant, et optime impugnant Gonzal. in præsenti, Suar. I. torn, summæ cap. 10. nam. 11. et communiter juniores. Nobis tamen pro illius impugnatione satis iit, quod in Concil. Trid. ses. 4. decreto de ditione, et usu sacrorum librorum præceptum est, ut nullus audeat Scriptu­ ram in rebus fidei (qualis hæc est, ut Patres, et idem Vazq. fatetur) et morum cq.onere contra unanimem consensum Pa­ trum. Rejecta icitur hac expositione dicen­ dum est, quod ul D. Thom. hic et I. 2. qtest. 5. art. 2. ad I. et alii ex Patribus notarunt, nomine denarii diurni non intelliritur beatiludo formalis, scilicet visio Dei, sei bealitudo objectiva, nimirum diSalmant. Gurs. theolOO·, tom. L If 251 vina essentia a beatis visa, in qua omnes sunt æquales ; quippe cum omnes, prout est in se illam videant, licet in visione ipsa habento rationem beatiludinis forma­ lis, non sint æquales. 4 Ad illud autem de querimonia ope­ rariorum dicendum est, non esse neces­ sarium ut in parabolis singula verba ac­ commodentur ; sed sufficere præcipuum intentum illarum salvari, et in ordine ad illud verba parabolæ accommodari : in­ tentum autem præcipuum hujus parabolæ est ostendere, ut communiter docent Pa­ tres, præmium beaütudinis non esse men­ surandum ex antiquitate vocationis, vel ex diuturnitate laboris præcise, sed ex merito ipsorum operum ex charitale di­ manantium, el juxta fervorem, et inten­ sionem eorum : et ita multoties contingit, ut ex abundanliori, et efficaciori gratia Dei sil majus meritum in breviori tem­ pore, et consequenter majus præmium in posterius vocatis, facta præcipue com­ paratione inter operarios veleris, et novi Testamenti, in quo gratia per Christum abundantius confertur. Unde conclusio hujus parabolæ est, quod novissimi erunt primi, et primi novissimi, id est, quod ad præmium recipiendum non refert pnecise hoc, quod est prius fuisse vocatos, quan­ doquidem ii, qui posterius vocantur, pos­ sunt ex gratia Dei ad majus præmium ratione majoris meriti pervenire. 5 Dicendum est secundo visiones beati­ ficas non debere necessario esse inæquales, sed posse, et multoties debere esse æquales. Explicatur, ct probatur assertio in pueris ante usum rationis baptizatis, et ante il­ lum decedentibus, qui sicut in effectu Bap­ tismi, quoad omnia sunt æquales, ita etiam in gratia,et gloria per modum hæreditatiseis correspondente : et hoc ipsum potest etiam cum proportione in adultis habentibus æqualia omnino merita reperiri, ut communiter fatentur Patres el Theologi. Neque obesi id, quod aliqui Catholici, inter quos est Paludanus in 4. dist. 4. quæst. 4. objiciunt, scilicet homines fuis­ se electos al sedes Anselorum, qui ce­ ciderunt, instaurandas. Quare sicut omnes illi, si non cecidissent, haberent inæqualem beatitudinem, ut communiter docent Theologi, ita etiam omnes homines beati debent inhere inæqualitatem in visione. Respondetur enim, sufficienter instaurari soles illas, etiamsi non senetur quoad omnia omnimoda commensuratio, ac proin- : ·τ Secnndj cone Ia­ sio. Objedb. Respon­ detur. ! **·Ή DE VISIONE DEI. de nec prodicta inæqualitas : quia satis est , quod facta collatione inter totum cumulum gloriæ» qui tribuendus erat toti collectioni illorum Angelorum, sit mqua­ lis cumulas gloriæ» qui cunctis hominibus tribuetur» quod si hoc ad prædiciam instau­ rationem salis est, multo melius sufficiet id, quod in pnedicta instauratione re­ petitur » nimirum esse longe majorem gloriam, quæ loti cumulo hominum cor­ respondent, quam illa, quæ pravi ictis An­ gelis in unum collectis tribuenda erat, ut janiores Theologi in præsenli notant. DUBIUM Π. Utrum inxqualitas reperta in visionibus beatificis non solum sit intensive, el ex­ tensiva. sed etiam essentialis, et specifica? 6 Postquam explicuimus an est inæqnalitatis rcpertæ in visionibus beatificis, res­ tat, ut quid est ipsius exponamus , seu utrum hæc inæqualitas non solum sit intensi va (id est, consistens in majori in­ tensione visionis) aut etiam extensiva hoc est extendens se ad plura objecta saltim secundaria; sed etiam specifica» e: essen­ tialis. Loquimur autem non de solis visioni­ bus hominum inter se præcise coUatis, nam has certum est non posse ad invi­ cem essentialiter distingui : sed de visioni­ bus hominum, et Anzeloruin inter se se, et do visionibus Angelorum ad invicem comparatis : et de his ultimis fit sermo, non utcumque , sed supposita sententia D. Thom. asserentis quemlibet Angelum debere necessario distingui specie essentiali ab alio. Expbna- § I· Varix scntenlix recensentur. 7 Prima sententia affirmat visiones bea­ tificas hominum, et Angelorum inter se collatas, el Angelorum ad invicem com­ paratas, esse de facto inæquales, tam in intensione, et extensione, quam in per­ fectione essentiali, ex eo quod omnes visio­ nes bealificæ Angelorum distinguantur inter se specie, et similiter humanae ab An­ gelicis. Ita Major in 4. dist. 49. quæst 11. Sententia hæc, quoad inaequalitatem intensivam, et extensivam videtur sequi ex posteriori ejusdem sententia? parte. Nam hoc ipso quod una cognitio beatifica esset essentialiter perfectior alia, deberet meliori modo attingere Deum, ac proinde maris illum penetraro : ergo eo ipso cognosceret illum intensius et clarius, et in eo tam­ quam in objecto prius cognito plura cog­ nosceret. Patet utraque consequentia. Quia, cognitio beatifica perfectius attingens De­ um, magis illum penetrat, et quo magis habet eundem penetrare, eo est incensior et clarior, sicut magis cognito el peoeirato objecto, cognoscuntur plura ex illis, quæ in eodem continentur. i \ 8 Quoad inaequalitatem vero specificam hsa probatur. Nam intellectus humanus, e: Angelicus distinguuntur specie, et similiter Angelici inter se comparati : ergo visio­ nes ab eis procedentes debent etiam specie distingui, et consequenter erunt inæquales in perfectione essentiali, quandoquidem species sunt sicut numeri. Antecedens supponitur ut certum. Consequentia vero probatur. Quia causa? specio distincue»quatenus tales,debent producere effectus specie diversos. IBhM Confirmatur. Quotiescumque potentiae ût§ ** distinguuntur specie, etiam actus eis currespondentes debent eodem modo distingui specie : ergo si pnedicti intellectus specie distinguuntur, etiam visione?, qua* eis correspondent, debent specie distineat Consequentia- patet. Antecedens vero pro­ batur. Quoniam hoc ipso quod potente specio distinguantur, tendunt ad «lisiinctum objectum formale : ergo eo ipso actus debent distinctum objectum formale inspicere : nam potentiæ, non nisi me­ diantibus jctibus attingunt sua objecit formalia : et consequenter prodicti actus MIHI actus respicient» distinguentur specie, cum distincta objecta formalia non possint non specio distingui. 9 Nec referi, si dicas, visiones non procedere ab his intellectibus quatere specie distinctis, nisi solum materialiter, quia formaliter procedunt ab illis, ut sunt unum, et idem secundum specieft, scilicet quatenus elevantur per lumen doriæ, quod est ejusdem speciei in omni­ bus : et ita non distinguuntur inter se specie : quia actus non distinguantur specie, ex eo quod respiciam principia materialiter diversa. Nam contra hoc est, quod hoc ipso, tw quod intellectus Angelicus, et humanus distinguantur specie non potest non lumen, quod utrumque elevat in ordine ad vi­ sionem. distingui etiam specie : ergo ex hoc TRACT. II. DISP. V, DUB. II. hoc non erunt visiones illorum idem se­ cundum speciem. Consequentia satis constat. Frii Antecedens autem probatur. Tum, quia lumen gloriæ est quantitas virtutis, et tLi. efficacia intellectus ad videndum Deum : ergo debet proportionari, ct distingui specie, juxta distinctionem specificam commensuratiunis essentialis intellectuum, quorum est quantitas virtutis ; siquidem efficacia potentiæ , et ipsa potentia de­ tent habere inter se maximam propor­ tionem. «nb Tum etiam ; quia hoc ipso quod in­ tellectus, et voluntas distinguantur specie, nequeunt elevari per eandem formam supematuralem secundum speciem, quan­ doquidem virtus agendi, quæ est in in­ tellectu, quippe inclinans ad verum, non potest non distingui specio a virtute, quæ est in voluntate, utpote quæ indinat ad bonum : ergo hoc ipso quod in­ tellectus Angelicus, et humanus specie differant, non poterunt elevari per ean­ dem formam secundum speciem. ·<*· Tum denique ; quia si elevarentur per eandem formam secundam speciem, et ad actus ejusdem speciei, jam tales actus visionis essent, et non essent contenti sub actu adæquato cujuslibet ex illis in­ tellectibus : essent quidem, ut supponitur; non essent autem, quia sicut actus adae­ quatus unius intellectus specie distincti debet etiam specie distingui ab actu adæ­ quato alterius, ut communiter docent Metaphysici ; ita actus inadæquati sub illo contenti, quatenus sub eodem continentur, debent etiam specie distingui, alioqui non participabunt naturam ipsius, ac proinde nec sub illo continebuntur. 10 Secundo principaliter. Nam in cojpa. gnitionn prophetica datur distinctio, et inaequalitas specifica, siquidem cognitiones prophetic® solent versari circa diversa objecta : ergo etiam in beatifica. Con­ se»]. probatur. Tum quia utraque notitia habet rationem notitiæ supernaturalis, et claræ : ergo sicut una potest multi­ plicari secundum speciem, ita etiam alia. Tum etiam : quia Deus, ut clare co­ gnoscibilis est objectum eminentissimum : ergo potest diversis modis specie distinctis attingi, sicut ob hanc rationem potest diversimode sub lumine prophetico cadere : nam, quo objectum est eminentius, eo i impiius potest modis distinctis, secun­ dam speciem attingi. 253 Tertio. Unus beatus est essentialiter Tertium. beatior altero, quia habuit in via majus meritum essentiale : ergo debet illi ma­ jus premium essentiale, et non solum majus accidentali ter corresp ondere : ergo debet habere visionem beatificam essen­ tialiter perfectiorem, quandoquidem præ mium essentiale in prædicta visione consistit. 11 Secunda sententia convenit cum Secunda ­ præcedenti in hoc, qnod detur inæqua­ senten tia. litas intensiva, et extensiva in visionibus beatorum ; negat tamen dari de facto distinctionem, et inæqualitatem specifi­ cam in illis, quamvis admittat id in or­ dine ad divinam potentiam non repugnare. Ita Navarrete in præsenli controv. 39. §.2. Sententia hæc quoad 1res priores ejus partes constabit ex dicendis pro nostra sententia, quoad easdem. Quoad ultimam vero probatur sic. Nam Funda­ si ob aliquam rationem non possent vi­ mentum. siones beatorum distingui specie, ac pro­ inde esse essentialiter inaequales, maxime quia omnes tendunt in Deum, prout est in se : at hæc ratio est nulla : ergo, etc. Major patebit ex dicendis in hoc eodem dub. Min. vero probatur. Quia visio creata, et increata differunt specie, habentque inæqualitatem essentialem, ut ex se constat, et nihilominus utraque terminatur ad Deum prout est in se : ergo, etc. Confirmatur primo. Nam ideo visio, qua Confir­ matur Deus se ipsum videt, distinguitur specie primo. a visione creata beatorum, quia est infi­ nite immaterialior, et clarior quam ista : ergo penes majorem, vel minorem acces­ sum ad hanc infinitam immaterialrtatem, et claritatem poterunt visiones beatorum distingui inter se specie, et esse essen­ tialiter inæquales. Confirmatur, et explicatur secundo. Confir­ matur Nam intellectiones ordinis naturalis, quas secundo. habent Angeli, distinguuntur inter se spe­ cie, penes majorem, vel minorem immalerialitatem ejusdem ordinis : ergo etiam visiones beatorum poterunt distingui spe­ cie penes majorem, vel minorem iminateiialitatem ordinis supernaturalis, atque adeo penes majorem, vel minorem acces­ sum ad infinitam unmaterialitatem Dei. Consequentia patet ex paritate rationis. Antecedens vero probatur. Nam Angeli distinguuntur specie .intra ordinem natu­ ralem per hoc, quod unus sit magis, vel minus intellectivus, quam alius, ac DE VISIONE DEI. proinde per hoc, quod unus sit magis terit, sicut aliæ qualitates, seu habitui immaterialis, seu habeat minus de potenmagis, vel minus intendi ; tum denique, lialitate, quam alter, quia intellectualitas j quia cum fides sit intensibilis. etiam lu­ provenit ex immaterialiuie, et major in­ men gloriæ ei in patria correspondes tellectualitas ex majori immateriali late : : poterit secundum intensionem augeri. Quoad erga etiam intellectiones eûrum penes secundam vero j>ariem, nempe quoad ex* majorem, vel minorem immaterialitatem tensionem, constat ex priori ejusdem mi­ noris parte, ut ex iis, quæ in probatione distinguuntur specie. consequentia? statini dicemus, satie pa­ tebit. Quoad tertiam partem etiam consui. Quoniam essentia cujuscumque habitus luminis gloriæ est tendere permanenterin Vera sententia Thamistarum, el primum Deum, prout est in te, et ita non da­ ejus fondamentum. bitur distinctio specifica inter illa lumini, et consequenter neque inæqualitas essen­ Assertio. 12 Dicendum tamen est visiones bea­ tialis jam dicta. torum posse esse inaequales in intensione, Ex quo etiam consequentia satis constat. et extenrione ; non tamen in perfectione Quoniam ad intensius lumen sequitur in­ essentiali, seu non posse distingui inter tensior visio beatifica, et ex extensiori se specie. Assertio hæc satis colligitur ex visione oritur, quod eadem visio sil migii D. Thom, in præsenti, et locis supra cita­ extensa, et respiciens plura objecta, saltim tis, ut ex jam dicendis constabit. Et secundaria, ut infra dicemus, et tandem quidem quoad duas priores paries est vallo a 1 æquale lumen secundum speciem debet communis inter Theologos : quoad poste­ sequi æqualis visio secundum speciem: riorem autem eam tuentur discipuli D. quandoquidem, ut supra dicebamus, visio, Thom. Cajet. 3. part, quæst. 10. art. 4. et unio essentia? diviuæ in ratione spe­ Gonzalez, Machin, et alii in pnesenii. ciei debet esse juxta quantitatem, et mo­ Probatur primo ratione ex D. Thom, Ratio assertio­ desumpta. Nam ut S. Duct, in præsendum luminis. nis. 13 Nec refert, si dixeris, in luminibus lî docet, tota inæqualitas visionis Dei, gloriæ, tantum esse rationem quondam non qualiscunque, sed beatifica?, de qua generi cam, quod sint habitus clare cogin pnesenti loquimur, debet oriri ex inae­ noscitivi Dei prout est in se ipso, noa qualitate habitus luminis gloriæ : sed lu­ vero rationem atomam : quia hæc consistit men istud potest esse inaequale in intensio­ in hoc, quod sint magis, vel minus innui· ne, et extensione, non vero in perfectione teriales intra ordinem intellectivum soessentiali, et specifica, ita, ut dentur duo pernaturalem, ac proinde in hoc, quoi lumina gloriæ specie distincta: ergo vi­ magis, vel minus accedant ad immateriisiones poterant esse inæquales in inten­ litatem supernaturalem divini intellectos, sione, et extensione, non vero in perfectione prout est in se ipso. essentiali, ita ut distinguantur specie. Nam contra hoc est, quod major per­ Major constabit ex dicendis infra, et ex fectio habitus luminis gloriæ creati, non dictis disput. præcedenti : quandoquidem to­ potest pertingere quantumvis magis cres­ ta virtus proxima videndi Deum est lumen cat, al hoc, ut prædictus habitus sil gloriæ : et non utcumque, sed ita, ut di­ comprehensivus Dei, ut art. 7. osten­ versitas potentiarum, et perfectio earum demus, sed solum ad huc, quod di­ naturalis materialiter se habeat in ordine rius, et clarius Deum, prout est in se, ad eliciendam visionem beatificam, ex eo attingat : at ad hoc, ut clarius, el cla­ quod non concurrit potentia naturalis for­ rius valeat illum attingere, ita tamen, maliter ut talis, sed ut elevata per vir­ ut non pertingat ad pnedictam compre­ tutem supernaturalem, et proportionalam, hensionem, sufficit major intensio lumiquæ, quoad præsens debet esse lumen nis intra eandem speciem : ergo liat gloriæ, ut supra ostensum est, ac proinde possit crescere in intensione, non uquævis inæqualitas debet oriri ex inae­ qualitate luminis. men in perfectione specifica modo dicto, Minor vero, quoad primam partem cons­ Minor patet. Nam cum habitus luminis gloriæ ex se habeat vim ad videndum tat. Tum, quia communiter recipitur a Theologis, tum quia lumen gloriæ est qua­ clare Deum, non poterit non clarius, litas quæ lam habitualis, ac proinde poel clarius, mudo dicto, illum attingere, « TH ACT. II DISP. V, DUB. JI. ii magis, ac magis eodem modo in in­ tensione crescat. Sicut, quia charitas su­ pernatandis est do se inclinatio in Deum, prout est in se summum bo­ nam, non poterit non magis, ac magis eodem proportionali modo in hac incli­ natione crescere, si amplius in inten­ sione proportionaliter augeatur. ctf*. U Confirmatur. Nam ex eo intellec**· tus Angelici possunt in immaterial itate arguente distinctionem specificam cres­ cere, quia, quo aliquis intellectus est perfectior, eo potest per pauciores spe­ cies intelligere, ac proinde minorem potential!tatem habere : sed quivis habi­ tus luminis gloriæ solum potest uti unica, et perfectissima specie ab illo distincta, scilicet essentia divina, et quo fuerit intensior, co valebit melius, et perfectius per illam videre Deum, ut ex se constat, et ex dicendis art. 7. am­ plius patebit : ergo inter habitus lumi­ nis gloriæ non poterit dari excessus in immaterialilate arguens distinctionem spe­ cificam inter illos. Confirmatur, et explicatur, ac simul ta­ cita quædam solutio evertitur. Quoniam licet essentia divina in ratione formæ intelligibilis considerata habeat, non ob­ stante, quod sit unica, et eadem, ut simul sit eminentissima, et universalissima, æ.jinvalensque infinitis speciebus intelligibilibus ; nihilominus secundum omnem universalitatem, quam habet in ordine ad videndum ea, quæ sunt formaliter in Deo , unitur cuivis intellectui beato, ut ex (licen­ dis disp. 7. dubio 1.2. et 3. constabit; et secundum universalitatem , quam habet ad cognoscendum creaturas in ipso Deo , eo universalius unitur in ordine ad videndum plures creaturas in ipso, quo prædictum lu­ men in intensione crescit : ergo non est unde lumina gloriæ possint ratione majoris, ac majoris immaterialitatis distingui specie essentiali : siquidem , ut nuper dicebamus, bæc major immaterialitas innuens distin­ ctionem essentialem consisteret in hoc, quod posset uti universaliori specie , et ad hunc usum satis est majus incrementum luminis in intensione, ut ex dicendis in hoc tractatu disp. ult. dub. ult. amplius patebit. § ΠΙ. Fundamentum secundum vers sententia. 15 Secundo probatur assertio ratione, quam insinuat D. Thom, in hac 1. part, quæst. 118. art. 2. et in 2. dist, 9. quæst. I. art. 8. et 3. cont. Gent. cap. 53. et 57. quæ potest sub hac forma proponi.. Quo­ niam visio beata animæ Christi Domini est longe perfectior quacumque visione beata cujusvis Angeli, imo sola ipsa sigillatim sumpta est nobilior omnibus aliis in unum collectis : ergo prædicta visio est perfectior in intensione, et extensione, quam cæteræ aliæ visiones, ita, ut non excedatur ab illis in perfectione essentiali, ac proinde, licet visiones beatificæ possint esse inæquales in perfectione intensiva, et extensiva, non tamen in specifica, et essentiali, ita ut distinguantur specie. Antecedens est D. Thom. locis citatis, et communiter docetur a Theologis. Prima vero consequentia, quoad exces­ sum intensivum, et extensivum, aperte sequitur ex antecedenti. Nam, ut infra ostendemus, quo aliqua visio beata fue­ rit perfectior, eo intensius Deum attin­ get, et plura ex iis, quæ in eo virtualiter continentur, cognoscet : penes quod ultimum attenditur excessus extensivus. Quoad secundam vero partem, nimirum visionem beatam Christi Domini non exce.li in perfectione specifica ab Angeli­ cis, etiam constat. Quia alioqui nunquam visio illius posset adæquare perfectionem visionis Angelic® : quia facta collatione inter duas visiones beatificas, ut tales, quæ specio essent dislinctæ-, tunc incom­ parabiliter esset major excessus in perTectiono essentiali, quam in accidentali : atque ita quantumcunque augeretur visio humana Christi Domini in intensione, aut extensione, remaneret minus perfecta, quam Angelica. Secunda vero consequen­ tia etiam patet. Quoniam si aliquis esso posset excessus essentialis inter illas, tunc visio Angelica superaret humanam , quip­ pe cum ille excessus non proveniret ex perfectione essentiali luminis, quod est ejusdem speciei in omnibus, ut dictum est ; sed ex majori perfectione specifica intellectus : quam quidem satis constat non convenire intellectui Christi Domini, bene tamen intellectui Angelico. 16 Nec refert si respondeas primo ex doc- oceorrii Major DE VISIONE DEI. trina Majoris loco citato, hinc solum fieri, visionem animo» Christi esse perbeatitudinis , ac factiorem in ratione proinde, quoad hoc non excedi specifico ab Angelica, secus tamen in ratione co­ gnitionis. RejiciNam contra hoc est, quod prædicta lar. visio, etiam quatenus beatitudo, habet rationem cognitionis : et ita non recte cohæret, quod in ratione beatitudinis sit nobilior, ct non in ratione cognitionis. Adde, quod ille excessus in ratione cog­ nitionis nequit oriri ab intellectu Ange­ lico precise, secundum rationem genera­ lem intellectus, neque secundum, quod excedit excessu essentiali, humanum in­ tellectum. Quoniam (ut jam diximus, el ex dicendis dubio sequenti amplius pate­ bit) excessas iste materialiter se habet in prædictis potentiis in ordine ad actus supernaturales secundum substantiam, qua­ lis est visio beatifica. 17 Nec etiam refert, si secundo cam eodem Majori respondeas, visionem Christi Domini non esse perfectiorem quoad entitatem visione Angelica, sed solum, quoad valorem præmii, et in ordine ad sa­ tiandum appetitum : et ita licet nun­ quam possit excessus iste adæqnare in ordine entitativo visionem Angelicam ; nihilominus in ratione valoris, et præmii potest illam adæqnare, et superare. Nam sicut aurum secundum suam speciem et entitatem est perfectius argento, attamen si huic fiat additio secundum multitu­ dinem, aut magnitudinem, poterit ab eo illud superari quoad valorem, ita visio anima» Christi, quæ quoad entitatem, et perfectionem specificam est ignobilior, quam Angelica, poterit ex intensione luminis gloriæ crescere in ratione valoris, et præmii, Non igitur hoc refert. Qnoniam, vel in hac solutione fit sermo de valore con­ veniente rei ex meritis suæ naturæ se­ cundum se sumptae, vel de eo, qui com­ petit ipsi in ordine ad aliquem usum, et finem extrinsecum. Non primum, nam alias visio beatifica, ut talis, quæ excedit aliam secundum perfectionem specificam, non posset non esse nobilior, etiam quoad valorem : quandoquidem hujusmodi valor conveniens illi, ratione suæ naturæ se­ cundum se considerata?, consisti·, in per­ fectione prælictæ speciei, et nature, vel ab ea necessario dimanat. 18 Secundum autem dici nequit, quia alioqfli perfectio visionis Angelica? ne­ quiret per incensionem visionis humiwt adæquari, quoad valorem. Tam quia in hoc casu non habet locum preJictai valor : siquidem non potest e«$e aliqxxis finis, aut usus extrinsecus, in ordine aul quem fit majoris valoris viaio humana, quam Angelica, si semel hæc io per­ fectione essentiali visionis excedit borna· nam. Tum etiam : quia non posset per­ fectio specifica visionis Angelica? superari per intensionem quoad formalem ratio­ nem beatitudinis consistentis in hoc, quod sit possessio summi boni : quoniam d perfectionem possessionis magis condocit excessus, quoad perfectionem specificam, quam quoad intensionem. Ex quo etiam fit, non posse -visio­ nem Christi excedere Angelicam ia ex­ ra cellentia valoris consistente in majori sufficientia ad satiandum appetitum. Nam cum perfectio, quæ convenit rei secun­ dum speciem, sit major, quam illa, qcæ competit eidem ratione intensionis, iit inde, ut excessus perfectionis specifica fit aptior ad satiandum appetitum, quan­ doquidem iste per assequutionem bonita­ tis, et perfectionis satiatur. Unde etiam sequitur, exemplum ad­ ductum de argento excedente aurum in valore per sui incrementum non esse ad rem, quia argentum , quanlumcumque augeatur, non potest pervenire ad valo­ rem intrinsecum competentem auro, ra­ tione suæ naturæ secundum se spectata», licet in ordine ad humanos contractus, aut alios usus possit esse majoris vaf­ ris extrinseci, ut etiam contingit in fer­ ro, et lapidibus, et aliis rebus imperfec­ tis, ac multiplicatis : hic autem valor non habet in praesenti locum, ut expli­ catum est. Solvuntur fundamenta utrimque senitnti*. 19 Ad primum primæ respondetur, ad u summum convincere, quoad causas spe­ cie distinctas, et consequenter inæquales ia perfectione essentiali, quando forma­ liter concurrunt quatenus sic inæquales sunt ; secus vero quoties prædictus ex­ cessus materialiter se habet in ordine ad concurrendum, ut in præsenti contingit Per quod, etiam ad confirmationem pa­ u tet. Unde solutio ibidem data, et juxta <«*- t TRACT. II. DISP. V, DUB. IL U ea, quæ jam dicemus intellecta, debet admitti. Et ad impugnationes contra il­ lam constat etiam ex dictis. Nam commensuratio essentialis, quam intellectus humanus et Angelicus dicunt in ordine ad visionem Dei, prout est in se, est ejusdem rationis : quandoquidem potentia obedientialis in ordine ad illam, in qua (modo tamen supra art. 1. hujus quæsuonis explicato) consistit pr® licta commensuratio, non potest non, si formaliter sumatur, esse ejusdem rationis in utro­ que. Quia in utroque respicit eundem terminum, et actum formaliter, nempe eandem potentiam activam, et supernaturaleiu Dei, secundam quod per com­ municationem sui luminis intellectualis potest elevare pr® dictas potentias ad vi­ sionem beatificam, ipsæque sic elevata* possunt pnedictam visionem (quæ, ut ex dictis constat, est ejusdem speciei) elicere. Per quod, ad omnia quæ in eadem im­ pugnatione adducuntur, satis patet. 20 Ad secundum transeat antecedens , et negetur consequentia. Ad cujus primam probationem dicendum est, esse disparem rationem. Quia licet utraque cognitio sit supematuralis, et modo sibi proportionate clara, attamen quivis habitus luminis glo­ riæ non potest non habere ratione suæ maxima) perfectionis idem objectum for­ male, illulque excellentissimum, scilicet divinam essentiam. ut clare cognoscibilem, prout est in se : et ita quivis excessus inter prædictos habitus luminis gloriæ solum po­ test esse accidentalis, ut ostensum est. Cæterum lumen propheticum , quippe lon­ go inferius, non petit, ut habeat semper perfectissimum objectum , quod sub lumine prophetico cadere potest : et ita aliquando poterii manifestaro quidditatem objecti reve’ati, aliquando vero solum existentiam illius futuram , quantum, ad an est : simi­ liter ex ea parte, qua fertur in varia objecta mb ratione temporali, potest variari, ex diversitate objectorum, et ex modo illa attingendi. Ad secundam vero probationem dicen­ dam est, quod ex eminentia Dei, prout esi clare cognoscibilis , non sequitur ipsum sub ista ratione posse attingi sub diversis luminibus specie distinctis : quia Deus sic consideratus, tantum constituit unicum objectum formale , et intra unam , el ean­ dem lineam. Sicut ex hoc, quod Deus, ul attingitur per fidem , sit objectum eminentissimum, non sequitur (ut mulli valde probabiliter volunt) illum secundum istam rationem esse attingibilem per lumina fidei distincta secundum speciem. Unde rationo suæ eminenti® tantum habet, quod ipsemet absolute consideratus valeat attingi diversis luminibus, et diversis modis, scilicet per lumina gloriæ, ot fidei, per lumina prophotiæ, per scientiam inditam, et dona Spiritus Sancti, etc. 21 Ad tertium respondetur, quod licet in pluribus beatis sint plures beatitudines essentiales, non tamen plures essentialiter, seu specifice divers©, sed solum individua­ lité? : sicut licet in pluribus hominibus sint plures essentiæ human®, non tamen plures essentialiter, sed numerice : atque adeo solum hinc colligitur danda esse plura in­ dividua beatitudinis essentialis, quæ secun­ dum majorem, vel minorem perfectionem numericam distinguantur ; non vero, quod essentialiter differant. Et ita cum commu ΙΠΠ ­ niter dicitur, unum beatum habere majus præmium essentiale altero, sensus est, quod habeat essentiam beatitudinis indivi­ dualité? perfectiorem , imo et sub majori intensione. Quia juxta communem modum loquendi Theologorum, lotum id, quod conducit ad Deum clarius attingendum, connumeratur inter ea, qute ad beatitudinem essentialem pertinent : sicut lotum id, quod se tenet ex parte Dei visi, ut per se primo terminat visionem, pertinet ad beatitudinem eorundem objectivam. 22 Ad fundamentum secundæ senten­ tial, concessa majori, neganda est minor. Et ad probationem dicendum est, quod in­ tra Lineam objecti beatifici, et supernaturalis, tantum sunt duae differenti® essen­ tiales , duoque modi attingendi Deum, prout est in se. specie diversi, scificet attingere comprehensive, et adaequate, et attingere non comprehensive, sed inadæquate, et finite : Deus autem attingit se comprehensive, et infinite ; intellectus autem creatus attingit illum inadæquale, et finite. Unde licet uterque tendat ad di­ vinam essentiam , prout est in se, attamen visiones ill® sunt essentialiter inæquales, ob diversum, et jam explicatum tendendi modum. Quare cum omnes intellectus crea­ ti tendunt finite, ac proinde eodem modo in ordine ad visionem beatificam , ut os­ tensum est; ideo prædictæ visiones nequi­ bunt ex parte objecti formalis specie dis­ tingui. Ex quo ad primam confirmationem satis patet. Nam excessus in claritate videndi Ad tertium. Ad fttDfUmentum secunda? sementix. Ad eoDflrmitionem. 258 DE VISIONE DEI. Deum, finito tamen modo, non variat mo­ I tan. 3. part, quæst. 10. art. 4. ad secnndum tendendi essentialiter, sed solum acci- I dum. dentaliter, ut in assertione ostendimus : Probatur primo, testimonio D. Thom. 3, sicut etiam non potest inter lumina gloriæ, part, quæst 10. art. 4. ad 2. ubiioquil: aut visiones esse excessus in immaterialiGradus in visione secundum perfectionem, Late sufficiens ad distinctionem specificam, magis attenditur secundum ordinem gralix, propter rationem loco citato assignatam. quam secundum ordinem naturæ. Ubi illud Unde communicatio Dei per visionem bea­ comparativum magis, videtur iunuere per­ tificam attingit maximum, quod sic commu fectionem visionis, etiam attendi secundum Dicationis divinæ, quoad gradum specifi­ ordinem nature, id est, secundum perfec­ cum immaterialitatis, secundum quem Deus tionem naturalem intellectuum, quia com­ per dona creata, et supernaturalia commu­ parativum supponit suum positivum. Confirmatur ex eodem Sancio Doclore nicari potest intellectui creato : sicut eom- I municatio per gratiam sanctificantem per­ in præsenti in solutione ad 3. ubi in­ tingit etiam, usque ad maximum, quod sic quit : quoi diversitas videndi erit per di­ communicationis suæ naturæ, quæ per do­ versam facultatem intellectus, non quidem naturalem, sed gloriosam. Ubi non solum na creata graliæ fieri potest Neque exem­ in lumen gloriæ, sed in facultatem ipsam plum illud do majori immaterialitale Ange­ lorum aliquid convincit, ut in prima ratione gloriosam diversitatem videndi Deum re­ pro assertione tetigimus. Per quæ etiam ad fundit , ut per hoc denotet non solum secundam confirmationem salis patet. diversitatem luminis , sed etiam facultatis intellectiv® lumine gloriæ perfusæ con­ ducere in ordino ad clariorem, et perfec­ DDBIUM III. tiorem visionem. ·*νί| Utrum melior potentia intellectiva cum aqua­ 2 4 Secundo probatur ratione. Quia quoli lumine glorix clarius essentiam divinam tiescunque duæ causæ ad unum, et euu- " intueatur9 dem effectum concurrunt, toties per in­ crementum cujusvis producitur major, et 23 Quamvis decisio hujus dubii non diffi­ .perfectior effectus: sed ad visionem Dei culter ex dictis in præcedenti collidatur : concurrunt tam intellectas, quam lumen cæterum, ut Angelici Doctoris sententia gloriæ : ergo per incrementum cujuscumamplius maneat elucidata, et argumentis que ex illis elicietur intensior visio : ac adversariorum melius occurratur , ideo illud proinde perfectior intellectus cum æquali in præsenli excitamus, et jure sane optimo lumine gloriæ perfectius, et clarius vi­ dubium hoc statim præcedenti annectimus. debit Deum. Utraque conseq. patet. Ma­ Nam postquam explicuimus, an distinctio jor vero ex se constare videtur. Nam specifica intellectuum refundat distinctio­ quo causa totalis crescit in perfectione, nem» et inaequalitatem essentialem in vi­ eo producit perfectiorem effectum : causa siones, merito dubitatur, an major perfec­ autem totalis iu præ Jicta perfectione cres­ tio naturalis illorum, quæcumquo illa sit, cit per incrementum cujuslibet ex causis refundat aliquam majorem perfectionem partialibus eandem integrantibus. Minor accidentalem, et intensivam in visiones \ero etiam liquet. Nam si lumen non concur­ beatificas, ita, ut quo major fuerit prædicta reret. non posset visio esse actus super­ perfectio naturalis, eo, cæteris paribus, cla­ naturalis, nec intellectus videret Deum, rius Deus per talem intellectum videatur? prout est in se, ut ex sæpe dictis cons­ tat : si autem intellectus non influeret, non esset illa actio vitilis , neque intellectus diceretur videre Deum ; quandoquidem Prima sententia affirmans. intellectus non intelligit, seu videt, nisi per intellectionem , seu visionem a se Partem affirmantem tuentur Ricardus in elicitam. 4. distinet. 49. quæst. 8. ari. 2. Major Confirmatur. Nam perfectior causa cum quæst. 10. Scolus dial. 50. quæst. 6. Du­ .æquali instrumento meliorem producit effec­ randus in 3. disl. 14. quæst. I. ad ullitum. sicut etiam æqualis causa cum per­ mum, Ilolcot in suis determinationibus fectiori instrumento perfectius operatur: quæst. 8. art. I. ad 4. referturque pro ergo perfectior intellectus cum æquali lu­ eadem Molina in præsenti disp. 9. et Cajemine gloriæ perfectius videbit Deum. An­ tecedens ’Λ5λΑ xfSr TRACT. II. DISP, V. DUB. IU. tewdenB satis constat in agentibns artifi­ cialibus, ubi videmus periti orem pictorem com æquali ponnicillo melius depingere, el «qualem pictorem cum ponnicillo me­ liori perfectiorem effectum producere. Con­ sequentia vero etiam constat : nam con­ cursus causæ partialis, et principalis magis coalucitad effectum, quam concursus causæ mitrumentalis, ut ex se constat : ergo si major perfectio instrumenti conducit al perfectiorem effectum, multo magis con­ ducet major nobilitas causæ principalis , et partialis, qualem esse intellectum in online ad visionem supra ostensum est. iua, 25 Nec satis erit, si dixeris, argumen­ tum hoc, et ejus confirmationem, tantum tabere vim in causis partialibus, quarum qualibet habeat suam vim proximam ad agendum, distinctam ab alia : hoc autem non reperiri in intellectu, et lumine gloriæ, ut supra dictum est. xx. Nam contra hoc est, quod concursus *· radicalis conveniens intellectui, re vera est concursus in ordine causæ efficientis : ergo m?jor perfectio intellectus conducet ad me­ liorem visionem. Antecedens constat. Quo­ niam alioqui intellectus solum concurreret per modum subjecti sustentantis, non vero in genere causæ efficientis. Consequentia vero probatur. Nam hoc ipso quod in­ tellectus sit perfectior, jam influxus totalis coalescens ex majori influxu radicili intel­ lectus , et proximo luminis esset nobi­ lior ; quandoquidem quivis ordo, quodnsque conjunctum crescit in perfectione, ex eo quod coalescat’ ex rebus perfectio­ ribus per se spectantibus ad illum ordi­ nem, ad illuJque conjunctum. Et ideo li­ cet forma substantialis solum concurrat radicaliter ad constituendum integrum, et proximam susceptivum accidentium, sci­ licet compositum ; nihilominus composi­ tum ipsum eo est perfectius susceptivum illorum, eoque magis concurrit, et petit nobiliora accidentia, quo forma ipsa ra­ dicaliter influens est nobilior. Et similiter licet substantia creata tantum sit radica­ liter, non vero proxime operativa, ut ostendunt N. Complut. 2. Physic, disp. 10. attamen, quo substantia fuerit perfec­ tior, eo influxum radicalem perfectiorem præstabit, ac proinde eo meliorem , et perfectiorem effectum attinget, ut ex se constat, et ibidem ostenditur. in. Confirmatur. Nam ideo major perfectio iqu© non conducit ad perfectiorem cale­ factionem, quia aqua solum se habet ut 259 subjectum sustentans calorem, ut com­ muniter‘docent Philosophi : ergo cum in­ tellectus concurrat radicaliter in ordino causæ efficientis, consequens erit, ut ma­ jor perfectio intellectus conducat ad per­ fectiorem visionem. Patotconseq. Quoniam aliquid amplius debemus tribuere intellec­ tui propter hunc radicalem concursum in ordino ad visionem, quam aquæ susten­ tanti calorem respectu calefactionis : ergo cum major perfectio aquæ nihil conducat ad perfectiorem calefactionem, fiet inde, ut major perfectio intellectus radicaliter influentis debeat aliquid quantumvis pa­ rum, ad meliorem effectum conducere. 26 Tertio, et principaliter. Quoniam major perfectio intellectus concurrentis cum æquali lumine fidei ad alios actus ordi­ nis supernaturalis non parum prodesse so­ let ad eliciendos perfectius pnedictos ac­ tus : ergo etiam major perfectio illius conducet cum æquali lumine gloriæ ad nobiliorem visionem. Conseq. palet. Nam utrobique effectus est snpernaluralis, et potentia intellectiva ordinis naturalis, ac undem lumen elevans, et supernatural est æquale : ergo utrobique erit par ra­ tio, quoad hoc, quod est majorem per­ fectionem potentiæ intellectivæ cum æquali lumine conducere, vel non conducere ad majorem, et perfectiorem actum ordinis supernaturalis, vel visionis Dei, vel fidei. Antecedens autem probatur. Quoniam no­ bilior intellectus æquali lumine fidei per­ fusus , solet plura fidei mysteria magis, et perfectius penetrare , quam intellectus non ita nobilis, ut constat in fideli acuti ingenii collate cum fideli rustico. 27 Tandem, intellectus perfectior cum æquali lumino gloriæ potest magis conari in ordine ad visionem, quam intellectus minus perfectus : ergo perfectius , et in­ tensius Deum videbit. Antecedens pro­ batur. Nam conatus ad operationem, seu (quod idem est) applicatio in ordine ad illam non convenit potentiæ ratione habituum, sed potius e contra, quia habitus subordinantur potentiis in ordine ad operari, et ideo possumus indifferenter uti , et non uti illis , quod quidem non possent habere nisi conatus , et appli­ catio potentiæ ad operandum conveniret illi ratione sui, non vero ratione habi­ tuum. Conseq. vero probatur. Quoniam, quod ratione sui potest conari ad operan­ dum , poterit etiam si crescat in perfec­ tione , magis conari : ergo tunc eliciet i Stude­ tor tertjo. I P Ultimo ibi . 260 i i π ♦i 1 -■ - · ri' · i DE VISIONE DEI. perfectiorem effectum : quandoquidem ad 1 jores vires naturæ, nisi elevetur per ma· meliorem conatum , et applicationem jores gratiæ vires, pertingere ad perfectio­ sequitur nobilior operatio, sive talis cona­ rem, et clariorem visionem. Aotecedea tus . et applicatio sit idem cum prædicta constat ex iis, quæ art. et 5. dirimas. Consequentia ex antecedenti sequitur. Nam operatione, sive ad illam præsuppositus. sicut operatio ordinis divini est supra vires naturæ, eique improportionata, et propterea non potest intellectus ex solis suis virilu in illam prorumpere, ita operatio ordich Sententia D. Thomæ una cum primo ejus divini magis perfecta superabit vires natura fundamento. perfectiores, et erit ei improportionata, ac CoMaproinde nequibit ex illis procedere, nisi p-er 28 Dicendum tamen est, visionem beati­ sio. vires perfectiores ordinis gratiæ elevetur : ficam omnino commensurari cum lumine ιϊΓιι quandoquidem, ul cx communi illa Dialec­ gloriæ, atque adeo perfectiorem potentiam ticorum regula constat : Sicut se habet rimintellectivam naturalem cum æquali lumine pliciter ad simpliciter, ita magis ad magis, non videre Deum perfectius, seu clarius. Ita quoties iit comparatio inter eadem extre­ D. Thom. in 4. dist. 49. quæst. 2. ari. i. ma, ul in præsenti contingit. et 3. contra Gent. cap. 58. et in hoc art. Confirmatur. Nam juxta diffinitionem his verbis : Dicendum, quod videntium Deum Concil. Viennensis, quam supra adduximui, per essentiam, unus alio perfectius eum videintellectus creatus in ordine ad visiones bit · sed hoc erit per hoc, quod intellectus indiget elevatione, ac proinde ad meliorem unius habebit majorem virtutem, seu faculta­ visionem meliori elevatione indigebit. Pa­ tem ad videndum Deum, quam alterius : tet conseq. tum ex modo dictis : tum facultas autem videndi Deum non competit etiam, quia ejusdem ordinis est primos intellectui creato secundum suam naturam, gradus, aut quasi gradus perfectioris visio­ sed per lumen gloriæ, quod intellectum in nis, ac reliqui : ergo necessitas fonnæ ad quadam Deiformitate constituit. Unde intel­ primum gradum inducit necessitatem in­ lectus plus participaris de lumine gloriæ, per­ crementi forma? a i reliquos gradus. fectius Deum videbit. Ubi, ut vides, in so­ lam diversitatem luminis refundit S. Doctor diversitatem, et majorem perfectionem vi­ pionis béatifie». Et in solutione ad tertium, sic ait : Diversitas videndi erit per diversam Secunda ratio pro Angelici Doctoris lentatu examinatur. facultatem intellectus, non quidem natura­ lem, sed gloriosam : id est, per diversum lumen gloriæ; ut in solutione ad confir­ 30 Secundo principaliter probatur asser­ mationem primi pro opposita sententia ad- , tio ratione, quam etiam insinuat idem S. ducti, ex eodem S. Doct. ostendemus. Doct. Quoniam alias visio beatifica noa Unde Sanctum Doctorem sequuntur ejus tribueretur unicuique juxta proportiones discipuli, Ferrara tertio contra Gentes cap. suorum meritorum : hoc autem est conta 55. et 58. Sotus in 4. distinet. 49. quæst. fi lem : ergo, etc Sequela probatur. Nam 3. artic. 2. Medina prima second» quæst. si ex duobus habentibus æqualia merlu 3. artic. 2. Bannez, Zumel, et Gonzalez in unus polleret perfectiori intellectu, ume præsenü, Navarre te controversia 42. Alva­ utrique tribueretur æquale lumen glow, rez de auxiliis disput. 63. et ex extraneis quippe, quod correspondet meritis, qnæct Valentia in hoc ari. disput. 1. punct. 4. in supponimus, suntæqualia in ambobus, et ni­ fine. Arrubal disp. 22. Suarez 1. tomo hilominus si perfectior intellectus conducit summæ Theologiae lih. 2. cap. 21. Vaz­ cum æquali lumine ad perfectius videndua quez disp. 47. cap. 7. quamvis hi duo in Deum, non poterit non ille, qui alium in assignanda ralione pro hac sententia ab intellectu superat, elicere perfectiorem, et schola Thomistica dissentiant. clariorem visionem. Minor autem probatur. 29 Ratio fundamentalis ungitur a D. Prior Nam in Concilio Florentino sess. ultimam ratio Thom. in hoc articulo, quæ potest suo hac literis sanctæ unionis, de animabusjusto assertio­ forma proponi. Intellectus nequit ex solis nis. rum quæ nihil habent purgandum, dicitur naturæ viribus, sed solum, ut elevatus per in ccelum mox recipi, et intueri dare ipsum vires gratiæ, et supernaturales pertingere Deum Trinum, et Unum sicuti est, merito­ ad videndum Deum : ergo nequii per marum tamen, diversitate alium alio perfccûtf. 31 Occurrant i 1 TRACT. II. DISP. V, DUB. III. U* 31 Occurrunt primo Molina, et alii, con­ cedendo, quoti in hoc casu dabitur utrique æquale lumen, et æqualis visio, quamvis unus eorum habeat præslantiorem intellec­ tum, quam alius : quia habenti imperfectio­ rem intellectum tribuetur majus auxilium actuale, quantum satis sit ad compensan­ dum prædictum excessum ; et illi, qui perfec­ tiori intellectu polluerit, prostabitur auxi­ lium actuale ita attemperatum, ut non prorumpat in intensiorem; visionem, quam alter. Sed contra Quia causæ operanti per modum naturæ, seu per modum agentis necessarii debetur debito connaturalitatis auxilium actuale ita intensum, sicut est virtus operativa illius. Unde si Deus non tribueret prædictum auxilium, non operare­ tur juxta communes naturæ leges, sed mi­ raculose : ergo in casu posito habenti æquab merita cum altero, excedenti tamen illum in intellectu, tribuetur a Deo auxilium ac­ tuale intonsius, et consequenter eliciet in­ tensiorem visionem, tribueturque ei inten­ sius premium. Hæc ult. conseq. ex priori aperte sequitur. Prior vero ex antecedenti. Quia Deus, ut justus judex, et retributor præmii, et mercedis meritorum operatur secundum communes leges, atque adeo non miraculose : ergo habenti aequale lumen cum perfectiori intellectu, dabitur intensius auxilium actuale, si verum est, quod ex æquali lumino cum perfectiori intellectu consurgit perfectior virtus activa in ordine ad videndum Deum. ±Vntecedens autem ex se constat. Nam cum auxilium actuale de­ beatur debito connatural i tatis virtuti opera­ tive completæ, et expeditæ, cum omnibus requisitis ari operandum, fit inde, quod per­ fectiori virtuti operativæ , et expeditæ , petentique operari per modum naturæ, et consequenter necessario , et quantum potest, debeatur intensius auxilium ac­ tuale. 32 Adde, quod in hac solutione contra­ dictoria involvuntur, scilicet habenti im­ perfectiorem intellectum tribui majus auxi­ lium actuale, non vero majus lumen, quam alteri, ita, ut simul cum hoc habeat elicere intensiorem visionem. Nam in eo eventu eliceret, et non eliceret visionem magis in­ tensam : eliceret quidem, ut supponitur; non eliceret autem, quia repugnat causam secundam prorumpere in actum secundum, quin prius præsupponatur in actu primo proportionate tali actui secundo : at per auxilium actuale intensius, seu per inten­ 261 siorem influxum Dei in visionem, quem adversarii nomine auxilii actualis in prae­ senti intelligunt, non constituitur intellec­ tus in actu primo proportionate respectu intensioris visionis, ut art. præcedent. ex professo ostendimus : ergo ratione illius non eliceret perfectiorem visionem, ac esset illa, quæ ex vi luminis, et quantitatis ipsius elicienda erat. 33 Occurrit secundo Molina tribuendam Aliud Molio® esse in casu argumenti utrique ex illis ho­ effu­ minibus æqualem visionem, non tamen gium. æquale lumen gloriae, sed habenti imperfec­ tiorem intellectum esse concedendum tan­ tum de majori intensione luminis, quantum satis est hoc, ut eliciat ita intensam visio­ nem ac alius, qui habet præstantiorem in­ tellectum cum æqualibus meritis ; e contra vero huic concedendum esse lumen minus intensum, et in ea proportione, ut eliciat æqualem visionem cum altero. Ratio autem, ob quam inquit potius visionem, quam lu­ men debere proportionari meritis, est, quia visio secundum se habet rationem præmii, et bealitudinis formalis, et ita ex se exigit proportionari meritis. Cæterum lumini glo­ riæ non convenit esse premium, aut beatitudinem, sed dispositionem elevantem, et fulcientem intellectum, ut adipiscatur pre­ mium : et ita debet proportionari indigen­ tias potentiæ in ordine ad premium, undo quia potentia perfectior indiget remissiori lumine ad efQciendam visionem æqualem cum visione alterius, qui imperfectioris est intellectus ; e contra vero iste indiget inten­ siori lumine in ordine ad prædictum effec­ tum, ideo debet juxta hanc proportionem illius tribui. g I M Sed contra. Nam si lumen gloriæ non Praelu­ ditur tribueretur juxta proportionem meritorum, primo. et quantitatem incrementi visionis, fieret inde, ut visio, seu premium non concede­ retur juxta mensuram eorundem merito­ rum : ergo habentibus æqualia merita de­ bet tribui æquale lumen. Consequentia patet. Antecedens autem probatur. Quoniam jam vi-io, quoad aliquod sui incrementum non correspondent in habente perfectiorem in­ tellectum, incremento luminis (siquidem huic non tribuitur ita intensum lumen, ac est visio) seri nativæ virtuti intellectus, cui, juxta hunc dicendi modum Molinæ, corres­ ponde! aliqua virtus proxima, licet partialis, respectu visionis : ergo talis visio, et pre­ mium non concederetur juxta mensuram meritorum : nam, quod jure naturæ est debitum, et ex propria virtute habetur, non I ( rk' H ί\·ί I Ί 262 Conflruuior. Pnedaditar secundo. DE VISIONE DEI. tribuitur per modum coronæ, atque adeo nec juxta proportionem, et mensuram me­ ritorum. 34 Quocirca licet, juxta hanc evasionem Molinæ habenti quatuor opera meritoria, ut unum cum intellectu, ut unum perfec­ tiori, tribuatur lumen, ut tria, et visio, ut quatuor, nihilominus quartus gradus incre­ menti non tribueretur, ut præmium, sed unum ex illis operibus sine præmio mane­ ret. Et ratio est aperta. Quoniam præ lictus gradus correspond ere t nalivæ virtuti intel­ lectus : et ita solum tria ex illis operibus remunerata manerent, ac proinde premium non ad mensuram operum tribueretur : si­ quidem tribui præmium ad mensuram el juxta proportionem meritorum, necessario involvit, ut cuilibet operi suum peculiare præmium, et juxta proportionem, et quan­ titatem ipsius correspondeat. Confirmatur. Quia ex opposito etiam fie­ ret, quod illa visio, quoad aliquem gradum non est quid supernatural, et divini ordi­ nis, et per consequens nec tribueretur per modum coronæ, et juxta proportionem me­ ritorum. Sequela, quoad priorem partem probatur. Quia incrementum illud visionis, quod correspondent nalivæ virtuti perfec­ tioris intellectus, esset illi proponionatum, et per consequens ordinis naturalis, non vero ordinis supernaturalis, et excedentis. Quoad secundam vero partem etiam cons­ tat. Quia merito supernatural! non correspondet per modum coronæ, aut juxta men­ suram ipsius, aliquid ordinis naturalis, sed necessario debet illi correspondes aliquid ejusdem ordinis. 35 Deinde. Nam etsi daremus servari proportionem, juxta hunc modum dicendi i Molinæ, inter merita, et visionem cum inæ- I qualitate luminis, non potest salvari debita proportio inter eadem merita, et totale præ­ mium beatificum, iu ut daretur juxta men­ suram meritorum : ergo, etc. Antecedens probatur. Nam habens meritum ut quatuor, una cum perfectiori intellectu, necessario debet habere cbaritatem ut quatuor, quan­ doquidem augetur gratia, et charitas juxta gradum meritorum ; cumque ille, qui est perfectioris intellectus, sit etiam perfectioris voluntatis, consequens erit, ut postea ha- ' beat fruitionem, et amorem beatificam, ut quinque, quæ etiam spectant ad totale, et completum præmium beatitudinis : ergo non salvabitur, quod præmium merito adaptetur, et consequenter neque quod al­ teri habenti æqualia merita, cum imperfec- I tiori voluntate tribuatur æquale præmÎCT cum illo priori. 36 Nec disparitas illa inter visionem, et I lumen, ob quam in hac solutione dicitur visionem debere proportionali meritis, esse- 1 i | que juxta mensuram illorum, secus vero lumen, est alicujus momenti ; quamvis per eam asserat Vazquez loco citato sufficienter enervari vim hujus rationis pro nostra asser­ tione. Nam qd eliciendos actus, qui suat dispositiones proporiionata' od gratiam sanctificantem, non detrahitur aliquid de virtute supernatural! requisita in actu pri­ mo ad illos, quantumcunque potentiæ rial ’magis perfect® secandum suam naturam, quamvis virtus illa sit id, per quod potentia habent elevari, et fulciri in ordine ad pnedictos actus : ergo beet lumini gloriæ con­ veniat esse dispositionem elevantem, ct confortantem intellectum in ordine ad vi­ sionem, non adimetur aliquid de quantitate luminis juxta mensuram perfectioris visio­ nis, quamvis intellectus secundum suam naturam sit magis perfectus. Antecedens communiter admittitur a Theologis in nnteria de gratia. Consequentia vero pro­ batur. Nam tota ratio, quare id admittitur in ; rædictis actibus viæ, est sup emat anili­ tas eorum, et proportio, quæ in eodem or­ dine debet esse inter illos, et suum princi­ pium elevans : hæc autem majorem vim habet respectu visionis, quæ in ordine su­ pernatural] est excellentior Ex quibus omnibus satis constat, lumen gloriæ habere etiam rationem præmii. Tum, quia est donum per se pertinens ad patriam, et necessarium ad eliciendam visionem bea­ tificam. Tum etiam : quia si major intensio habitus chari talis viæ potest esse præmium actus intensioris ejusdem viæ, cur lumen gloriæ non poterit, licet sil habitus, osse premium operum viæ, cum etiam tale lu­ men ex parte principii meriti non desidere- i IV. I } ■: Solutio argumentorum opposite senienlii. 37 Ad primum ex testimonio Divi Thomæ desumptum dicendum est, illud adverbium magis non habere ibi vim com­ parationis affirmativa?, sed negativa», et exclusivæ respectu unius extremi, et affir­ mativae respectu alterius : sicut ad Hebræos 11. ubi fit sermo de Moyse magis eligente affligi cum populo Dei, quam tempora :' peccat M l i ’ l* b H J rft TRACT. Il, DISP. V, DUB. ΠΙ. peccati habere jucunditatem. Nam ly inuaccipitur in sensu dicto, ita, ut signifi­ cet» quoti Moysee nullo modo elegit tempo­ ralis peccati jucunditatem, sed potius jacundissuno animo pertulit affligi cum po­ pulo Dei. Ita ergo in præsenti, proportione serrata, philosophandum est, atque adeo in illis verbis Divi Thomæ, tantum signifi­ catur diversitatem, et inæqualitatem visio­ nis nullo modo sumi ex quantitate facultatis naturalis intellectus, sed ex quantitate lu­ minis gloriæ. Ad confirmationem respondetur, nomine facultatis gloriosæ intelligi lumen gloriæ, seu potentiam intellectivam quatenus ele­ vatam, et juxta mensuram elevationis ; alio­ qui argumentum, cui prædicta solutio adhi­ betor, maneret insolutum, convinceretque intentum, ut intuenti patebit. 38 Ad secundum, et ejus confirmatio­ nem bene respondetur ibidem. Et ad pro­ lationem in contrarium concesso antece­ denti, neganda est consequentia. Ad cujus probationem dicendum est, intellectum alias perfectiorem in virtute naturali intelligendi, noa concurrere etiam radicaliter ad visio­ nem, quatenus habet prædictum excessum : sed hoc materialiter se habere : quia solum influit per potentiam obedientialem, quæ est ejusdem speciei in omnibus intellectibus creatis : et ita etiam influxus radiculis, et remotus illius erit æqualis. Unde in hoc manifesta cernitur dispari­ us inter intellectum concurrentem radica­ liter in ordine ad actus supematurales, et inter substantiam influentem, etiam radi­ caliter in ordine ad proprios effectus. Nam substantia concurrit quatenus habet tantam perfectionem naturalem, et quatenus causa elevans, non vero elevata ; secus vero in­ tellectus : et ita substantia concurrit, ut æqualis, vel ut majoris perfectionis cum effectu producendo, ej usque major vel mi­ nor perfectio debet in prædicto effectu relu­ cere : intellectus autem influit, ut agens inferius, elevabile tamen, et non nisi, ut elevabile : et propterea effectus non habet tinum, vel tantam perfectionem, nisi jux­ ta lantiiatem elevationis. Per quod etiam d i l, quod de forma substantiali ibidem adducitur, satis, proportione servato, cons­ tat. 39 Ad confirmationem ejusdem impu­ gnationis respondetur negando antecedens, û ly ideo redlat causam adæquatam. Quo­ niam hoc, quod est, majorem perfectionem alicujus non debere necessario splendere in •263 effectu producto, potest provenire vel ex ratione ibidem adducto, vel ex eo quod so­ lum habet concursum remotum, el radicu­ lam modo explicato, solumque influat, ut elevatum ad superiorem ordinem, ut in præsenti contingit. Quare licet sit tribuen­ dum aliquid amplius intellectui in ordine ad visionem, quam aquæ respectu calefac­ tionis, non tam°n, quod visio crescat juxta majorem perfectionem naturalem intellec­ tus, sed quod ipse, ut elevatus, et perfusus lumine gloriæ habeat rationem causæ prin­ cipalis respectu visionis, propter rationem supra assignatam ; secus vero aqua calida respectu calefactionis. Nam in ordine ad hanc toto ratio agendi est calor : el ideo pnedicta calefactio non continetur sub actu adæquato aquæ ; secus vero in intellectu : et ito visio sub objecto, et actu adæquato illius clauditur, artic. 1. diximus. 40 Nec refert, si contra ea, quæ in Object solutione hujus secundi argumenti , ac proinde confirmationis illius, diximus, ob­ jicias, quod licet, juxta modum illum di­ cendi, quem disput. 1. hujus tractat, num. 13. adduximus (nempe potentiam obedien­ tialem intellectus in ordine ad visionem Dei esse quid supernatural, et formaliter, sive ex natura rei distinctam ab eodem in­ tellectu, secundum suam essentiam, et vim naturalem ad intelligendum considerato) possit defendi, quod prædicto potentia obedientialis intellectus Angelici, et humani est ejusdem speciei, et per consequens, quod excessus, quo intellectus Angelicus excedit humanum, materialiter tantummodo se habet, siquidem, tantum influunt in visionem Dei per prædictas potentias obediontiales ; non tamen poterit id defendi, aut cohærere cum altero dicendi modo, quem loco citato num. 14. adduximus (nempe intellectum Angelicam, et huma­ num per sua essentialia formaliter sumpta videre Deum, et prædictam potentiam obe­ dientialem non esse secundum id, quod in recto importat, distinctam formaliter ab essentialibus prædictorum intellectuum, sed tantum importare essentialia illorum, connotando tamen carendam eiiicacitotis pro­ ximo?, sive quantitatis virtutis ad agendum) ergo saltim juxta hunc dicendi modum, melior, et perfectior intellectus, qualis esset Angelicus, melius, et perfectius Deum vi­ debit, quam intellectus humanus, si utri­ que æquale lumen gloriæ concederetur . Consequentia videtur perspicua. /Antece­ dens autem, quoad primam partem patet 264 ; Or J· DE VISIONE DEI ex dictis. Quoad secundam vero probatur. Nam hoc ipso, quod praedicta potentia obedientialis, per quam intellectus creatus una cum lumine gloriæ influit, non sit distincta ab essentialibus intellectus hu­ mani, et Angelici, oportet, tum, quod se excedam in praedicta potentia obedienliali, quandoquidem se excedunt in essentialibus suorum intellectuum specie4 distinctorum : tum, quod hic excessus non se habeat materialiter, et per accidens ad influxum pnediçtæ potentiæ obedientialis, quippe qui per se, et indispensabiliier ad illam quatenus talem spectat. Solvitor. 41 Respondetur enim, negando antece­ dens, quoad secundam ejus part. El ad pro­ bationem dicendum est, quod cum disp. t. hujus tract, num. 15. diximus, potentiam obedientialem intellectus creati ad viden­ dum Deum esse ipsammet essentiam illius, connotando tamen defectum efficacitatis proximæ, seu quantitatis virtutis ad prae­ dictam visionem, loqueramur de intellectu creato secundum rationem generalem in­ tellectus creati, non tamen de eodem qua­ tenus (v. g.j Angelico, vel humano. Quia, sicut visus non convenit homini , quia homo, sed præcise, quia animal ; etpropterea visus hominis, ei leonis non distin­ guuntur specie, ita vis obedientialis ad videndum Deum non convenit eidem homi­ ni, aut Angelo, quia homo, vel Angelus: sed quia sunt naturæ intellectualis creatæ : et ideo potentiæ istæ non distinguuntur specie, quivisque excessus, qui in intellec­ tibus eorum reperitur, habet se per acci­ dens, et de materiali in,ordine a i praedic­ tam potentiam obedientialem , acproir.de in ordine ad influxum, quem intellectus, ut perfusus lumine gloriæ, exhibet. Unde falsum est id, quod in hac probatione di- , citur, scilicet praedictam potentiam oiædientialem, adhuc in recto sumptam, non distingui ab essentialibus intellectus hu­ mani, et Angelici, quatenus ille humanus, et iste Angelicus est : quemadmodum falsum esset, vim radicalem ad videndum, quam habet homo, et equus, non distin­ gui ab essentialibus eorum, quatenus ad invicem distinguuntur specie. Et propter­ ea licet intellectus humanus, el Angelicus se alias in perfectione essentiali excedant, possunt esse ejusdem perfectionis in poten­ tiis obedientialibus ad videndum. Deum, quæ in eis solo numero distinguuntur. 42 Ex quo fit, nihil referre, si urgeas. Replies prior. Tum, quod si intellectus humanus, et An- t gelicus præcise, quia habent rationem in­ tellectus, influunt in visionem una cum lumine gloria», liet inde, ut visio, ex quo capite procedit ab intellectibus eorum, eoa erit una in specie atoma : siquidem inttli lectus secundum istam rationem non e±t unus in specie atoma, et principium alicajtis operationis non debet habere in se minorem unitatem, quam sil unius iptios operationis, cum hæc ab illo specificetar. Maxime, quia cum unumquodque ope­ retur secundum, quod est in actu, nequit esse operationis principium, id, quod est adeo potentiate, et indeterminatum, qcain est gradus genericus, et differentia su­ balterna illum constituens, quodque ex & non petit exislentiam, usque dum sit actuatum per differentiam atomam. Tum etiam, quod si intellectus huma­ nus, quia intellectus, habet pro objecto adæquato verum, ut sic, ac proinde ibi­ dem includitur Deus, ut clare visibilis, et similiter intellectus Angelicas; tunc in­ tellectus humanus, quia humanus, habebit pro objecto adæquato idem verum, ut sic, quatenus speciali modo attingibile, terminabiturque ad Deum clare visibilem, ut peculiari etiam modo proprio prædicti in­ tellectus est attingibilis : et similiter in­ tellectus Angelicus, quia Angelicus, ha­ bebit pro objecto adæquato prædiclum verum, ut sic, et ibidem includetur Deus clare visibilis, quatenus omnia hæc alio speciali modo proprio intellectus Angelici sunt attingibilia : ergo etiam oportebit, ut visiones claræ Dei, et intellectus hu­ mani, et Angelici distinguantur specie ei illo peculiari modo, quo a singulis ex his intellectibus attinguntur. Gunseq. videtur perspicua. Antecedens autem probator. Quia sicut intellectus Angelicus, et hu­ manus habent rationem intellectus, et in­ super determinant illum ad rationem, modumque specialem inlelligendi ; ita etiam debent habere, quod tendant in totam la­ titudinem objecti intellectus, et quod hanc tendentium ad cunctam illam latitudinem determinent ad hoc, ut isto, vel illo spe­ ciali modu singulis intellectibus proprio, in illam, et in quamvis intellectionem in­ tra eandem latitudinem contentam, tendat. 43 Ex dictis igitur patet, hæc duo nihil referre. Non quidem primum, ut consui yrta ex exemplo visus, et visionis humanæ, quæ oriuntur ab homine quatenus animal, el tamen sunt ejusdem speciei atomæ cum visu leonis. Et ratio est eadem uirobique. TRACT. Il, DISP. V, DUB. III. Quia lîeel animal in esse enlis, et ut lotum qooddam potentiate est, non habeat essen­ tiam cl speciem atomam ; secus tamen si sumator in ratione totius actualis, el in ratione virtutis radicatis videndi. Sicut lied immaietillitas, et depuratio a materia physica intellectum Angelorum dicatin esse rei ratiocein genericam ; et in m gradus importet rationem atomam ; quin, nec ani­ mal, nec prædicti intellectus secundum rationes jam explicatas sunt ulterius deter­ minabilia, sed dicunt peculiares rationes ultimate constitutas, ut disp. 2. num. 166. latius explicuimus. Ad illud autem, scilicet gradum genericum, ac proinde differentiam subalter­ nam constituentem illum, non petere existcûiiam, usque dum sit actuatus per ditTerentiam atomam, constat ex iis, quæ late N. Complut, t. de Generat, disp. 2. nom. 112. et deinceps docent, dicen­ dum esse oppositum. n 44 Secundum autem etiam nihil referre ex dictis constat. Nam hoc ipso, quod predieUe potentiæ ubedientiales sint ejus­ dem speciei, non possunt habere diversos iDos tendendi modos in Deum clare vi­ nus ibidem insinuatos, et per consequens nec in vbrum, ut sic. Et ad probationem in contrarium dicendum est. intellectum creatum quatenus talem, consistere essen­ tialiter in hoc, quod possit tendere in ve­ ram, ut sic, finito tamen modo attingibile, ac proinde possit extendi in Deum clare visum; cæterum secundum suam essen­ tiam consideratus abstrahit, tum ab hoc, qaod possit tendere in prædictum verum, ui sic naturali modo, ac proinde solum tendendo in Deum clare visibilem, non quidem quidditative, et prout est in se, u formaliter, ut clare visibilem, sed eo modo, quo ex creaturis potest naturali modo utcumque, et quoad an esi cogno­ sci, illum esse clare visibilem ; tum etiam ib hoc, quod possit tendere in idem ve­ ram supernatural! modo : et per conse­ quens in Deum clare visibilem formaliter, ut ulem, et videndo ipsum, prout est in le. Cæterum hæc potentialitas, et indetenninatio, quam dicit intellectus creatus, ut sic, non tollitur adæquato in intellectu Angelico, aut humano per proprias eorum differentias essentiales, sed pariim per dif­ ferentias accidentales, in quibus specie ac­ cidental! conveniunt, etnumerico differunt. Nam illa indifferentia, quoad attingentiam naturali modo, tollitur per differentias 265 essentialiter contrahentes intellectum, ut »ic. Quoad attingentiam vero supernatural! modo, per differentias accidentales, scilicet per additionem luminis gloriæ : ex eo quod rationes supernaturales nequeunt es­ sentialiter contrahere intellectum creatum, ut constat ex iis, quæ disp. 3. num. 16. et sequentibus diximus, ne possit dari intellectus creatus ordinis supernatural^, el per consequens substantia supernaluralis completa. Quare cum lumen gloriæ, de quo loqui­ mur, sit ejusdem speciei in omnibus in­ tellectibus creatis, ut in hac disp. num. 12. ostendimus; et per consequens reci­ piatur in illis, quia intellectus creati sunt, fit inde, ut different!® propriæ intellectus humani, et Angelici solum determinent intellectum, ut sic, quoad specialem, et distinctum specie modum naturalem at­ tingendi verum, ut sic, et Deum, ut clare visibilem, ly, ut specilicative tantummo­ do accepto : non vero, quoad modum attingendi supernaturaliter omnia hæc, et per consequens Deum, ut clare visibilem, ly, ul reduplicative sumpto; sed quod hæc determinatio posterior debeat fieri per determinationem accidentalem luminis glo­ riæ, quod est ejusdem speciei in omnibus intellectibus creatis. Nam intellectus crea­ tus, ut sic, qui secundum suam tenden­ dam essentialem abstrahit ab hoc. quod tendat supernatural! modo in suum objec­ tum, habet, quod hoc ipso, quod sua es­ sentialia jam dicta perfundantur lumine supernatural!, tendat supernatural! modo in ens, ut sic, et hoc ipso, quod eis com­ municetur lumen gloriæ, terminetur su­ pernaturaliter, et clare, ac, prout est in se in Deum clare visum : sicut hoc ipso, quod contrahatur per differentias essen­ tiales, v. g. per differentiam intellectus humani tendat in objectum proprium na­ turale illius, ot modo proprio naturali, qui ei competit. 45 Ad tertium dicendum, in actu fidei posse distingui duo, quorum primum est apprehensio , et explicatio mysteriorum. Secundum vero est ipse assensus fidei. Ex quibus illud prius poterit perfectius haberi ex majori perfectione intellectus : quoniam est quid proportionatum facultati nativre illius, estque actus ordinis naturalis ejusdem. Secundum vero non crescit juxta quantitatem perfectionis naturalis intellec­ tus, quia est quid supematurale, el divini ordinis : sed solum juxta quantitatem vir- DE VISIONE DEI tutis eupernaturalis elevantis, per quam intellectus redditur efficax, et proportiona­ tes inordinead talem assensum eliciendum. 46 Ad quartum respondetur negando Ad qoar.aa • antecedens. Quia conatus potentiarum, de quo in argumento fit sermo, non est ali­ quid distinctum ab actibus earundem. Unde sicut potentiæ non possunt magis efficere in ordine supernatural!, nisi ut elevat®, et juxta quantitatem elevationis; ita nec possunt magis conari. Maxime, quia habitus supematurales constituunt potentias, in quibus sunt, in ratione poten­ tiarum ad ordinem supernaturalem spec­ tantium. Unde sicut potentia nequit conari in ordine naturali, nisi juxta quantitatem su® perfectionis naturalis, ratione cujus habet esse potentiam in hoc ordine, ita nec in ordine superna toral i, nisi juxta quan­ titatem habituum, vel virtutis elevantis, et praestantis per modum transeuntis id, quod habites per modum permanentis praestaret. Ad Ad probationem negandum est antece­ proba- dens. Nam juxta modum , quo habitus liooea. constituunt in actu primo potentias, tri­ buunt illis, quod possint conari : ex eo quod, ut diximus, praedictus conatus, seu applicatio earum ab eisdem active prove­ niens non distinguitur ab illarum operatio­ ne. Unde, quia habites naturales non dant posse simpliciter, sed posse facile, et cum delectatione operari, ideo non nisi eodem proportionali modo habent potenti® ratione illorum conari ; quia vero habitus supernaturales tribuunt posse simpliciter, propterea tribuunt etiam posse simpliciter co­ nari. Nec obest id, quod ibidem adducitur, scilicet habites subordinari potentiis, quoad operari, et quod potentiæ possint indiffe­ renter uti, et non uti eisdem . -Nam in primis licet habitus naturales subordinenlur potentiis, quia supponunt illas consti­ tutas in ratione potentiarum ; non tamen habitus supematurales id habent, saltim in eo sensu, in quo argumentum intendit, sed habent elevare, et constituere illas in ratio­ ne potentiarum supernaturalium . Unde sicut potentia non subordinatur sibi ipsi proprie, et in rigore loquendo, ita neque habitus supernaturals, v. g. potenti® in­ tellectiva·, subordiuabitur ipsi secundum se sumpt® : quia nequit eo uti, nisi, ul elevata per prodictum habitum. Ad id, 47 Deinde hoc, quod eat posse, et non q°baein posse potentiam uti proelietis habilibus, non convincit, quod ratione sui habat r» aliquem conatum distinctum ab opsra- JS tione supernatural! illorum, quo applicen­ tur ad operandum, sicut ex eo quod eadea potentia possit pro sua nativa libertate ia ordine naturali uti, et non uti s»? ipu, non infertur habere aliquem conatam ac­ tivum distinctum a sua operatione, quo se applicet ad agendum ; sed satis ert, vel quo i potentia sit libera, et ideo eleviu juxta propriam naturam per habitum, non vero sine elevatione possit libere operari in ordine supernatural! ; vel quod si libera non fuerit, subordinetur una cum suis bi­ bilibus supernateralibus (modo tamen ahii dicendo) potentiæ liber®, et elevatæiuor­ dine ad usum illorum : quamvis hoc ulti­ mum in via habeat locum ; ex eo quoi potentiæ nostræ non determinantur, sen necessiiantur, quoad exercitium per suos habitus :non vero in paula, in qua oppo­ situm contingit respectu actus saltim prio­ ris habituum ad statum beatificum per se primo spectantium, ut in lumine glori® cernere ’icet. λ. n| 48 Diximus, quod conatus, seu appli- t-i*1 catio potentiarum ab eis active proveniens Illi non distinguitur ab illarum operatione: nam utrum ultra hanc determinationem activam, alia determinatio, seu applicatio passiva, qua a Deo applicentur in online ad proprias operationes, tam naturales, quam supematurales, desideretur, non est hujus loci. / Cæterum h i c applicatio Dei, si semel datur (de quo nihil modo, ut decreto sanctissimi D. N. Pauli V. magis parea­ mus) est in operationibus naturalibus, juxta quantitatem virtutis naturalis expe­ dite, si loquamur de agentibus necessariis, et si de liberis juxta praescriptum divioæ voluntatis, sicut etiam in operationibus supernateralibus non potest excedere quan­ titatem habitus, sive virtutis elevantis, estque ordinis super naturalis , et divini, ut ex dictis satis constare poterit. ARTICULES VII. Ütrun ridfttgj Dtsm per euenlim ipnoi cotnprekeaiiatl ? 1 A·! septimum sic proceditur. Videtur, qaod i&ste Deum per e=sentiam, ipsum comprebradant. Ihriî «a Ap<*t. Phil. 3. Sequor antem, n quo tatdo (oaprtin«Mm .· eau astern frustra sequebatur : diàt ema L Corinth 9. Sir atrr», rom ftuui fn Mttrtat : erpt tpi romprraewJil, et tudem ratione alii. quos ad hoe intiH. djc . Sîî crrï/r, s/ comprehenJatu. ' Pr*t*r«. Ut dial August, in lib. de Trdeadô Ika TRACT. 11, DISP. VI, DUB. UNIC. »1 PwliMia, illud comprehenditur. quod ita totum vidfr lir.it nihil rju< lateat vidculem . srd si Deus per essentiui videtur. totas udetur, ct nihil ejus latet vldtiilem; ran thus sil simplex : ergo a quocumque videtur per esMetuti, comprehenditur. . Si diQtur, quod vidrlur totus, sed non totaliter. Contra, falditer, vel dicii modum videntis, vel imulum rei vita* : scdille. qui videt Deum per elenium, videt eum totaliter, riripifiretur modus rei vis», quia videt eum niculi est, et dictam ut : similiter videt cum totaliter, si significetur girits videnti' : quia tota virtute sua intellectus, Dei oiCfltum videbit : quilibet ergo videns Deum peressentaa.UUlitcr eum videbit : ergo cum comprehendet. tted contra est, quod diciiur Jrrem. 3$. b'orlintmc, *Ofnc, potent, bjmiNut ejterciMm nomen tibi : magnui cttiilii), et incotnprckeniiiïhj cogitatu : crfo rompre- Itca h oûa point. Hopoodeo dicendum, quod comprehendere Deu in imptt<:bilc est coicamque intellectui creato : attingere vero seele Deum qualitercumque magna est bcaliludo, ul ôût Aucast. Ad cujus evidentiam sciendum est, quod illud eomprekadifor, quod perfecte cognoscitur; perfecte autem cogno­ scitor, quod tantum cognoscitur, quantum est cognosci­ ble. Ucde si id, quod es! cognoscibile per scientiam dcsonstntham opinione teneatur, ex aliqua ratione proba­ bili concepta, non comprehenditur, puta st hoc, quod rsl (n>3;ulmu tubere 1res angulo» a-quales duobus rectis, afifib sciat per dcmoustrationrtn, comprehendit illud. Si rcro aliquis eja> opinionem accipiat probabiliter per hoc, <90d a sapientibus, vel pluribus ita dicitur, nmi nnnprvbredet ipsum : quia nun pertingit ad illum perfectum mo­ dia cognitionis, quo cognoscibilis est. Nullus autem inkiicctos creatus pertingere potest ad illum perfectura sodt· cognitionis divina.· essentia.·, quo cognoscibilis est, qiod ?ic patet Unumquodque enim sic cognoscibile est, secuidum quod est ens acln. Deus igitur, cujus esse rst iflfiailnm, ut supra ostensum est, infinite cognosciM$ est. Nullus autem intellectus creatus potest Deum ixioile cognuscere. In tantum enim intellectus créai us tifinui essentiam perfectius, vel minus perfecte cognos­ cit, ia quantum majori, vel minori lumine gloriæ perfun­ ditor. Cum igitur lumen gloriæ creatum in quocumque ixlrilcetu rreato receptum non possit esse infinitum, im­ passibile est, quod aliquis intellectus creatas Deum infl* til· cu4no»ai Unde impossibile est, quod Deum com­ prehendat. Ad primani ergo dicendum, quad comprehensio dicitur dcphciirr. Uno modo stricte et proprie secundum quod liquid infinditur in comprehendente : et sic nullo modo liras comprehenditur, nec intellectu, nec aliquo alio : qua, eam 'it infinitus, nullo finito includi potest : ut a’iqaid finitam eum influite capiat, sicut ipse infinitus est : et ric de comprehensione nunc quæntur. Alio modo com* prehensio largius sumitur secundum quod comprehensio insecutioni opponitur. Qui eniin attingit aliquem quando jis tenet ipsum, comprehendere eum dicitur : ct sic Deus cmprtftenditnr a beatis, secundum illud Cant. 3: Tenui mr, «er dimittam. Et sic iutelligunlur authorities Apostu’> de comprehensione : el hoc modo comprehensio est sude tribus dotibus anima*, quæ respondet spei, sicut riiia fidei, ct fruitio rharilati. Non eniui apud nos omne pod videtorJam tenetur, vel habetur, quia videntur interdmrfMantia, vel qua.· non sunt in potestate nostra. Ne­ ese iterum omnibus, quæ habemus, fruimur, vel quia non defcrtannr in eis, vel quia non sunt ultimus finis deside­ ra oustri. ut desiderium nostrum impleant, ct quietent. Sed k*e tria habent heati in Deo : φπα, ct vident insutu, rt ndefldo tenent sibi pwscntem in potestate hanentrs veapei’ cuci videre : el tenentes fruunlur sicut ultimo fine desiderium implente. Ad MTotidum dicendum, quod non propter hoc Deus □tespreheusibilis dicitur, quasi aliquid ejus sit. quod trulcJlnr : iaI quia non iti perfecte videtur sicul visihliv rst: sicut cum aliqua demonstrabilis propositio per atiqus probabilem rationem cognoscitur,' non est aliq cjis. quod non cognoscatur, nec -abjectum, net prædiaio, r.«r cOnipOMtio, sed lota non ita perfecte ccgnosoter >ieut romveibilis est. Unde August, diffiniendo Côsprebensionetn dicit, quod lotum comprehenditur vidrvdo, qo »d ita videtur, ut nihil ejus lateat vidente m : aut cijii β(Τ« cirran'pici. vel circunsrribi possunt : tunc «sua fines alicujas eircnaspiciunfor quando ad fiocrn in MgeOMcndi illam rem pervenitur. Ad tertium dicendum, quod totaliter dicit modum obSalmanl, Cure, theolarj., tau», ί 267 Jroti : non quidem ita, quod totus modus objecti non radat sub cognitione, sed quia modus objecti non est mo­ dus cognoscentis. Qui igitur videt Deum per essentiam, videt hoc in eo, nuod influite rxi'lit, et infinite cognos­ cibilis est. Sed hic infinitus modus non competit ei. ul scilicet ipse infinite cognoscat. Sicut aliqui» probabiliter M-ire potent ahqojm propositionem cs.‘c demonstrabilem, licet ipse eam demonstrative non cognoscat. II Conclusio : Impossibile est aliquem iulellecium creatum comprehendere divinam essentiam. DISPUTATIO VI. De incomprehensibilitate Dei ab intellectu creato. Γ»K 1 Ex incoinprehensibiiitate Dei ab intel­ lectu creato infinitas ejus in ratione objecti cognoscibilis melius, quam ex aliis colligitur, ut dubio sequenti expli­ cabimus; et ideo D. Tbom. peculiariter hoc inquirit, ut inde melius infinitas divin© essentiæ in ratione objecti cognos­ cibilis deprehendatur. 11 DUBIUM UNICOM. Utrum per divinam potentiam possit intel­ lectus creatus comprehendere Deum? VL Ignorata significatione comprehensionis, de qua in præsenti fit sermo, non pos­ sunt recte, quæ in hoc dub. dicenda sunt, intelligi : et ideo oportet primo explicare quid nomino comprehensionis inteUigamus. T* b · I < Explicatio tituli. Pro cujus intelligentia notandum est, Aoimadcomprehensionem intellectualem nuncu- * γθΓ5*θ· pan talem per ordinem et analogiam ad comprehensionem materialem. Comprehen­ sio autem materialis, teste D. Thom. in præsenti in solut. ad 1. dupliciter sumi potest. Vel large, prout opponitur inse­ cutioni, el hoc modo diciiur comprehen­ di, quod manu, v. g. jam tenetur: et buic acceptioni correspondet alia in re­ bus spiritualibus, scilicet assecutio ejus, quod desiderabatur, atque adeo eliam obtentio, et possessio ultimi finis dicitur hoc modo comprehensio. Sccundu sumi­ tur stricte pro inclusione ct continentia. !» i .i 2G8 .·> i'; DE VISION E DEI qua unum corpus quantum continet in­ tra se totum aliud corpus, ut cum manus ita continet totum aliquem globum, ut nihil ejus sit extra illam : et huic com­ prehensioni correspondet alia in rebus intellectualibus, et earum cognitionibus, secundum quam tunc res aliqua com­ prehendi dicitur per intellectionem, cum tam perfecte, ac tantum cognoscitur, quantum ipsa ex natura sua est cognos­ cibilis : quia cum res ita cognoscitor, quasi continetur, et clauditur tota. et totaliter intra cognitionem, e.) proportio­ nali modo , quo unum corpus quantum comprehensum ab alio, continetur se­ cundum se totum, et totaliter clauditur ab illo. Difijnilio Unde D. August, lib. 20. de Civitate wmpreDei, cap. 8. loquens de hac comprehen­ htusionis. sione j>er cognitionem, inquit : Quidquid scientia comprehenditur, scientis comprehen­ sione finitur, quatenus nimirum nihil est in re sic cognita, quod sit extra cognitio­ nem comprehendentem illam , et tomo 2. epist. 112. cap. 9. circa principium dif­ finiens comprehensionem, inquit : quod totum comprehenditur videndo , quod ita videtur, quod nihil ejus lateat videntem, aut cujus fines circunspici, vel circunscribi possunt. Nam, ut lo*o citato ex­ plicat D. Thom, tunc finis alicujus cir­ cumspicitur , quando ad finem in modo cognoscendi illum pervenitur , id est , quando talis res cognoscitur tantum. seu tam perfecte, quantum ipsa ex Datura suaj est cognoscibilis. Kipliea2 Nomine autem finitionis ad com­ :ar prehensionem desiderate, et in particula pn».-c^tkns illa, finitur, explicate, non intelligitur di£nitio. finitio positiva, quasi necesse sit ad comprehensionem, quod res cognita fi­ niatur positive per talem cognitionem, alioqui Deus non esset comprehensibilis etiam a se ipso ; quandoquidem ad hanc finitionem positivam requiritur, ut ob­ jectum in ratione objecti cognoscibilis sit in se finitum ; sed intelligitur finitio negativa, per quam tantum significatur, quod licet objectum sit infinitum in ra­ tione cognoscibilis, nihilominus ita per­ fecte videatur, ut nihil sit in eo. quod totum et totaliter per cognitionem illam non attingatur : atque adeo nullus sit excessus inter cognitionem in ratione cognitionis consideratam, et inter objec­ tum cognoscibile in ratione cognoscibilis sumptum. Et similiter cum idem August. inquit, tunc aliquid comprehendi, eam fines ejus circunspicluntur, aut circiiivcnM possunt, non intelligitur de circunscriptior.e positiva, sed negativa; ac proinde, nec de fini­ bus objecti positivis, sed negativis in collatio­ ne nd comprehensionem; quatimus,ut molo dicebamus, nihil est in objecto cognito, quod totum et totaliter non attingatur |»er illam cognitionem, ita ut nullus sit excessus inter eam, et objectum, si illi in ratione cognitionis et attingentiæ prædictæ, et objectum in ratione objecti cognoscibilis consideretur. Titulus ergo dubii non intelligitur de comprehensione primo modo sumpta ; quia sicut certum est omnes beatos te­ nere et consequi pe? visionem beatificam suum ultimum finem, scilicet Deum chre visum, ita certum esse debet omnes illos comprehendere Deum, sumpta compre­ hensione pro hac (ut sic dicamus) Ven­ tione intellectuali ultimi finis. Unde D. Thom, in hoc sensu explicat illud Can­ ticorum : Tenui cum, nec dimittam ; et similiter illud Pauli : Sic currite, ut comprehendatis : quia comprehensio hoc modo sumpta est una de tribas dotibus animæ, qua* correspondet spei, sicut vi­ sio filei, et fruitio charilati. Quare t tulus solum intelligendus est de comprehensione posteriori modo accep­ ta, quatenus dicit cognitionem ita per­ fectam in ratione cognitionis, ut cognoscat objectum tantum, quantum ex natura sua cognoscibile est. ac proinde attingat illud totum et totaliter. Diximus , ex naturo sua , quia ad comprehensionem stricte sumptam non desideratur, ut cognitio attingens objectum comprehendendum , sit omnium perfectissima; alioqui solus Deus posset comprehendere aliquod ob­ jectum : sed sufficit, ut sit tanta in ratione cognitionis, quanta ab objecto ex meritis propriæ cognoscibilitatis exigi­ tur. Rationes dubitandi pro parte affirmalita. 3 Partem affirmantem suadere videntur hæc argumenta. Primum quidem. Nam intellectus creatus potest comprehendere scientiam visionis Dei : ergo etiam divi­ nam essentiam. Consequentia paleu Nam, sicut essentia divina est infinita, ita etiam ejus attributa : ergo si hæc, non obstante infinitate. TRACT II, DISP. infinitate, possunt comprehendi ab intollec,lu creato, etiam essentia divina erit com­ prehensibilis ab illo : quandoquidem sola infinitas potest hunc comprehensionem im­ pedire. Antecedens autem probatur. Nam, ut docet D. Thum. 3. part, quæst. 10. art. l· anima Christi Domini videt omnia, quæ Deus scit scientia visionis. Unde sicut comprehenderet attributum sciontim sim­ plicis intelligentiæ. si attingeret omnia possibilia, ad qua· talis scientia extenditur, ita comprehendet scientiam visionis hoc ipso quod videat omnia et singula , ad quæ talis scientia extenditur ; siquidem ad com­ prehendendam aliquam scientiam sufficit at­ tingere illam, et omnia objecta, ad quæ se extendit. 4 Secundo. Quilibet beatus potest, imo debet videre divinam essentiam, tam se­ cundum totam suam entitatem, quam se­ cundum omnes modos , qui in ipsa reperiuntur : ergo potest, et debet com­ prehendere Deum. Consequentia videtur legitima. Nam hoc ipso quod res vi­ deatur secundum totam suam entitatem, et secundum omnes modos ejus, videtur lota el totaliter ; quia nihil est in ea, præler totam suam entitatem, et omnes modos illius, el per consequens, nec ulterior cognoscibilitas in eadem restat : et ad compre­ hensionem nihil aliud desideratur, nisi quod res cognita tota et totaliter, ac proinde secundum omnem cognoscibilitatem, quam babet. attingatur : ergo, etc. Antecedens autem probatur. Nam tota entitas divinæ essentiæ, et omnes ejus modi sunt una et eadem simplicissima rcalitas : ergo non po­ test videri secundum aliquid ipsius, et secundûm aliquid non videri : quandoqui­ dem id, quod simplicissimum est, vel non attingitur secundum aliquid ipsius, vel at­ tingitur secundum se totum. 5 Nec refert, si dixeris, hinc ad sum­ mum colligi beatos intueri Deum secun­ dum ea, quæ sunt formaliter in ipso, non vero secundum ea, quæ eminenter con­ tinet; at cognitio horum, etiam desidera­ tur ad comprehensionem. Nam contra hoc est. quod ea, quæ con­ tinentur eminenter in Deo, non sunt ip­ se Deus, sed creatune : ergo ex eo quod ipsæ non videantur, non sequitur essen­ tiam divinam visam secundum totam suam entitatem et omnes modos ejus, non vi­ deri totam et totaliter. Nec refert, si ulterius dicas, quod licet res eminenter in Deo contenue, non sint DLB. UXIC. -2C9 ipsæ Deus, bene tamen eminentia illa, in qua continentur; hanc autem, quippe ob­ jectum eminentissimum. et æquivalens in­ finitis objectis, non posse ah intellectu creato et finito videri. Nam contra hoc etiam est, quod hæc eminentia divinæ omnipotentiæ, quatenus continet prodictas creaturas, est etiam formaliter in Deo, quandoquidem divina omnipotentia est formaliter virtus agendi eminentissima, et ratione hujus formalis, et infinltæ eminentiæ continet virtualiter omnes creaturas : ergo praedicta eminentia non poterit non ab omnibus beatis videri, ct consequenter omnes creatune eminen­ ter et virtualiter ibidem contenue. Prima consequentia patet ex dictis, secunda au­ tem ex prima. Quia sicut repugnat cognosci divinam potentiam, ut est virtus formaliter eminens, continens virtualiter, verbi gra­ tia, equum, et non cognosci eundem equum, ita repugnabit cognoscere eam, ut est virtus formaliter eminens, continens virtualiter omnes creaturas, quin omnes illa? cognoscantur. G Et confirmari potest totum hoc argu­ mentum. Nam, cum dicitur, Deum videri a beatis totum et quoad omnes perfec­ tiones et foraialitates in eo repertas, non vero totaliter; vel ly, totaliter, dicit modum tenentem se ex parte rei visæ? et hoc non; quandoquidem quidquid est in Deo, est una et eadem simplicissima formalitas , et ideo nequit secundum aliquid sui videri, el secundum aliquid non videri; vel dicit, modum se tenentem ex parte videntis? et hoc non ; tum quia potentia tota virtute sua videt Deum; tum etiam, quia ad comprehensiofiem non desideratur, ut obje­ ctum omni modo tenente se ex parte viden­ tis videatur ; alioqui una creatura non comprehenderetur ab alia, sed a solo Deo ; quia a solo ipso videtur omni modo, et omni perfectione possibili, quæ ex parte videntis se tenere potest. 7 Tortio. Intellectus creatus potest, saltim per divinam potentiam, elevari ad vi­ dendum omnia, qua» sunt in Deo formaliter et eminenter : ergo etiam ad comprehen­ dendum illum. Consequentia patet. Tum quia D. Thom. art. sequenti illi soli intel­ lectui tribuit virtutem ad comprehenden­ dum Deum, qui habet virtutem ad co­ gnoscendum omnia, quæ in eo formaliter et eminenter continentur. Tum etiam ex iis, quæ in hoc eodem dubio dicemus. Antecedens autem quoad primam partem, Icipatfnalio. ; Confir malar. V4 . . ____ Tertiam 27 ù DE VISIONE DEI scilicet quoad ea, quæ in Deo sunt for I tum adæquatum intellectus est ens in toti [ maliter, communiter admittitur a Theolo sua latitudine : at sub ente in hac am­ f gis, ct ex dictis, et dicendis constabit plitudine, certum est contineri quodvis Quoad 2. vero part, nimirum, quoad ea, ens, ac proinde quodvis intelligibile se­ I quæ in illo eminenter continentur, prolua­ cundum quamvis rationem nitelligUiiliUlil tur sic. Nam Deus, et simul reliqua omnia, consideratum ; ergo etc. f quæ in ipso eminenter continentur, non 9 Quinto. Deus potest communicare in- ΓιI sunt objectum aliquod absolute, et intensi­ tellectui creato lumen gloriæ infinite intenve perfectius, quam sit solus ipse Deus sum : ergo intellectus elevatus per hoc b secundum ea, quæ ipse est formaliter, el lumen, poterit comprehendere Deum. Con­ sequentia videtur certa. Tum ex D. Thom. i quidditative; ergo cum possit intellectus elevari ad videndum illud objectum, quod in hoc art. ubi inde colligit, non posse intel­ I est Deus formaliter, el quidditative, etiam lectum creatum cognoscere Deum infinite, sicut requiritur ad comprehensionem, quii , poterit elevari, sa’.tim per divinam poten­ nequit recipere lumen gloria' infinitum : tiam, ad videndum alterum objectum, ergo si hoc potest illi α Deo communicari, quod simul est Deus, ct omnia, quæ in valebit illum comprehendere. Tum etiam ipso eminenter continentur. ratione ejusdem S. Doet. Quia, sicut Deas Confira. Confirmatur. Quoniam omnipotentia non est infinite cognoscibilis, ita intellectos est factiva rei factibilis, ut sic, sed hujus, elevatus per lumen infinitum esset infinite et istius, ct illius factibilis in particulari ; cugnoscitivus Dei, atque adeo virtus coergo repugnabit eam quidditative cognosci, gboscitiva intellectus, et cognoscibilius quin cognoscantur prædictæ creature in objecti se adæquarent. Antecedens autem particulari ; ergo cum quivis beatus videat quidditative omnipotentiam, ct cuncta, probatur. Quia lumen gloriæ non petit limitationem quoad intensionem, el effi­ quæ in Deo sunt formaliter (ul ex iis, quæ disp. sequenti dub. 1. dicemus, constabit) cacitatem ex propria ratione formali, quan­ doquidem secundum istam est formalis par­ consequens erit, ut quivis ex illis rideat ticipatio divini luminis, quod est infinitum in omnipotentia omnes creaturas possibiles» comprehendatque Deum. Hæc ultima per essentiam : nec ex parte causa? effi­ cientis, scilicet divinæ virtutis; cum hæc consequentia ex nuper dictis constat. Pri­ etiam sit infinita : ne: tandem ratione ma vero ex antecedenti. Quia repugnat subjecti, scilicet intellectus; nam hienoa cognosci omnipotentiam, ut factivam ha­ est capax luminis .-ecundum potentiam na­ rum, et illarum creaturarum in parti ulari, turalem, sed secundum obedien liaient, quin tales creature cognoscantur. Ante­ quæ non est determinata ad aliquem cer­ cedens autem probatur. Quoniam omnipo­ tam gradum luminis, ul ex se constet. tentia est potentia factiva (ut sic dicamus) IÛ Nec refert, si dixeris, non quamvis practica : potentia autem practica, sicut infinitatem ex parte luminis sufficere ad non potest producere factibile, ,ut sic. sed hoc, et illud factibilo, ita nec est virtus cognoscendum Deum infinite, sicut requi­ ritur ad comprehensionem; sed insuper factiva rei factibilis, ut sic, sed hujus, ct desiderari infinitatem per essentiam : quan­ illius factibilis in particulari. doquidem Deus in ratione objecti cognos­ Qwr8 Quarto. Quoniam Deus totus, et totala“* liter, ac proinde secundum omnem ratio­ cibilis non qualemcunque infinitatem, sed infinitatem jær essentiam habet. nem intelligibilitalis passivas, quam habet, Nam contra hoc est, quod lumen crea- ΒΛ> continetur intra objectum alæquatum in­ tum, et infinitum, esset sufficiens ad * tellect s creati : ergo puterit elevari ad cognoscendum Deum secundum omnia, illuni sic videndum, ei consequenter ad comprehensionem ipsius. Hæc ult. conseq. ; quæ sunt in ipso etiam eminenter 1 ergo patet ex dictis. Prima vero ex antecedenti. ad cognoscendum illum infinite ea infi­ Nam quævis potentia potest elevari ad nitate. quæ requiritur ad comprehensio­ cognoscendam quamvis rem contentam nem. Conseq. constat ex iis, quæ molo sub objecto adæqualu ipsius, et eu modo, dicebamus. Antecedens vero suadetur. quo sub illo continetur : ergo si Deus, Nam per lumen intensum, ut duo. co­ ul cognoscibilis, totus. et totaliter conti­ gnoscuntur ex vi visionis divinæ essentiæ netur sub objecto adæqualu intellectus crea­ tot, vel tot creature possibiles in Dei ti, poterit elevari ad illum sic videndum. omnipotentia contenue : ergo si lumen Antecedens aulem probaiur. Nam objechoc sit duplo intensius, videbuntur per 1 TRACT. Π, DISP. VI. DUB. UNIG. illud ex vi visionis divinæ essentiæ crea­ tura» possibiles duplo piares : ergo si infinite crescat in intensione, ac proinde tantum, quantum crescere queit, non po­ terunt non videri per ipsum infinitio crea­ ture possibiles, quæ in divina omnipotentia continentur. comprehensibilis essentia. Et in cap. fir­ miter, de summa Trinitate, et fide Catho­ lica dicitur de Deo, quod sit immensus, incommutabilis, ct incomprehensibilis : et in cap. 2. quod incipit, damnamus, as­ seritur : Nos autem, sacro approbante Con­ cilio, credimus, et confitemur cum Petro, quod una quxdam summa res est, incom­ prehensibilis quidem, el ineffabilis. Quæ testimonia intelliguntur a Patribus et Theologis etiam per ordinem ad divinam Ferito Catholica testimoniis Scripluræ cl potentiam. Patrum stabilitur. . ,i 12 Nec refert, si cum Gabr. Vazq. in præsenti dicas, testimonia hæc non esso inI ! Dicendum tamen est intellectum telligenda de intellectu beati, sed viatoris. creatum etiam perfusum lumine gloriæ, non Nam contra hoccst. quod praedicta testimo­ posse per ullam potentiam comprehendere. nia communiter intelliguntur a Theologis Deum. Ita communitor omnes Theologi et a Sanctis Patribus de incomprehensibiliunico excepto Valentia, qui tomo 1. disp. tate a quocumque intellectu etiam beato, ut i. quæst. 12. punct. 5. asserit assertio­ optime probat Gonzalez in hoc art. disp. nem hanc esse veram secundum potentiam 30. jam citata rererens Dionys. Cyprianum, Dei ordinariam : et licet de ea in ordino ad divinam potentiam nihil diffiniat, nilii- 1 Nazianzenuni, Basil. Ambros. August. lominus magis inclinat in oppositum nos­ I Chysost. Greg. Magnum, Epiphan. Hilar. Cyrill ferosolimitan. Damascen. Theodor. tra? assertionis. Unde non erit necesse cæteros alios Theologos sigillatim addu­ I Bedam, et alios : et ita non licet illa ali­ ter interpretari : quandoquidem nemini fas cere. Assertio hæc quoad incomprehensibilitatem Dei ab intellectu creato de poten­ I est testimonia Scripturio contra unanimem Theologorum et SS. Patrum consensum tia Del ordinaria, probatur ex Basiliensi explicare. Concilio sess. 22. ubi diffinitur, proposi­ Nec obstant duo illa, quæ idem Vaz­ tionem Augustini Romani, scilicet ani­ quez tanta multitudine testium contra mam Christi videre Deum, tam perfecte, et ipsum deponentium oppressus addit. Pri­ clare sicut Dpus videt se ipsum, et alias mum est, non esse in hac re audiendos propositiones ex hac procédantes esse er­ Chrysost. Cyrill. lerosolimitanum, Basii. roneas. Quare cum ex illa priori pro­ positione aperte sequatur, animam Christi ' Theod. Epiphan. Bedam , et alios ex Patribus Græcis. quia sentit, omnes illos comprehendere Deum, ut ex dictis cons­ circa ultimum finem nostræ beatitudinis tat , fit inde , ut ex vi prædictæ dif­ errasse, negantes, Deum posse a beatis, finitionis maneat etiam damnata, ut er­ prout est in se, videri. Secundum est, ronea hæc propositio, nimirum eandem reliquos Patres intelligendos esse de in­ animam Christi comprehendere Deum. Cui tellectu viatoris, non vero beati. diffinitioni maxima fides adhibenda est : Non itaque hæc obstant. Non quidem quia, ut bene notavit Gonzalez in præsenti primum. Tum quia supra disputat. 1. disp. 30. sect. I. damnatio ilia facta fuit dub. 2. satis ostendimus, praedictos Pa­ anno 1435. antequam anno 1437. dis­ tres vere cognovisse, et affirmasse Deum solveremur Concilium a Pontifice, et fuit videri ab intellectu beato. Tum etiam : approbata per Bullam Nicolai V. qui suc­ quia non ita modeste videtur dictum. cessit Eugenio IV. ut habetur in summa Sanctos Patres circa veram beatitudinem Concil. in fine Concil. Basiliensis. nostram errasse ; maxime cum error χ Quoad incomprehensibilitatem vero ip­ circa ultimum finem. qui in moralibus sius Dei ab intellectu creato, etiam de poten­ primi principii rationein habet . totum tia absoluta, probatur testimoniis Scrip­ ordinem moralem penitus destruat. Tum ture leremiæ 32. Fortissime, magne, et po­ denique : quia· si prædicti Patres heatitens, Dominus exercituum nomen tibi : mag­ tudinem in assecutione alicujus boni creati nus consilio, el incomprehensibilis cogitatu : scilicet in visione cujusdam luminis finiti, ad Rom. 11. incomprehensibilia dicuntur (ut vult Vazq. disp. 37 c. 2. num. 7. judicia ejus. Quod si operationes dicuntur et 8.) collocassent, fieret inde, eos nec incomprehensibiles, multo magis erit in­ I* 0-3 •·* DE VISIONE DEI. habuisse fidem, ut oportet ad salutem, nec etiam spem, quæ sit virtus Theolo­ gica : hoc autem satis absurdum est, ut ex se constat : ergo, etc. Sequela, quoad priorem part, constat. Nam, teste Apos­ tolo ad Hebnvos 1 !. Accedentes ad Deum oportet credere, quin est, et quod inqui­ rentibus se remunerator sit. Quod testi­ monium de remuneratione. quæ sit ipse Deus, inlelligit D. Thom. ibidem lectione 2. Quoad secundam vero part etiam constat. Nam objectum spei est Deus in beatitudine obtinendus, ut docet An­ gel. Doct. 2. 2. quæst. 17. art. 2. di­ cens : Non minus aliquid ab eo sperandum, quam sil ipse, cum non sil minor ejus bonitas, per quam bona crealurz commu­ nicat, quam ejus essentia? Unde, hoc ipso, quod prædicti Patres erravissent circa hoc objectum, sentientes non posse Deum ab intellectu creato videri» nullum actum spei virtutis Theologica» habuissent. Ex quo etiam satis constat interpreta­ tionem, quam aliis PatriLns Latinis adhi­ bet , non esse legitimam : quandoquidem sicut testimonia Scripturæ contra expli­ cationem Patrum non sunt explicanda, ita nec testimonia Patrum contra com­ munem Scholasticorum consensum et intelligentiam. Quare cum omnes Scholas­ tici communiter intelligent dicta Patrum in sensu in assertione a nobis explicato, inde est, ut Gabriel Vazquez, non recte ea in alio sensu intellexerit, et ideo ejus interpretatio admittenda non est. Eadem veritas Catholica rationibus probatur. Prima ratio assertio­ nis. Proba­ tio minoris. 13 Deinde probatur assertio ratione ex D. Thom. in hoc articulo desumpta, quæ potest sub hac forma proponi. Ad hoc, ut intellectus comprehendat aliquod objectum, requiritur, ul cognoscat illud ita perfecte, sicut prædictum objectum ex natura sua petit cognosci : sed nullus intellectus creatus potest hoc modo co­ gnoscere Deum : ergo nec comprehen­ dere. Conseq.«non indiget probatione. Minor autem etiam constet. Quia nullus intellectus creatus potest cqgnoscere Deum cognitione infinita per essentiam, ut de se constet : Deus autem per se petit cognosci per praedictam cognitionem. Tum. quia exigit cognitionem convenientem cum Deo in gradu immaterialitatis, ad hoc, ut om­ nino connaturaliter cognoscatur, atque adeo cognitione, quæ sit immaterialis per modum actus purissimi, ac proinde tofinite per essentiam. Tum etiam : quia Deus non habet minus de intelligibilitate, qmm de intellectualitate. cum utraque ratio in eo oriatur, nostro modo intelligendi, Λ eo­ dem gradu immaterialitatis : at Deus in ratione intellectivi ex natura sua petit intelligere intellectione infinita per essen­ tiam : ergo etiam in ratione intelligibiiisex natura sua exiget intelligi per intellectio­ nem infinitam per essentiam. *5 Tum denique : quia Deus in ratione cog­ noscibilis, infinite magis excedit virtutem intellectivam creatam, et quamcunque in­ tellectionem ejus, quam cognoscibilitas An­ gelica vim et Facultatem intellectus huma­ ni pro hoc statu, et quamlibet cognitionem ejus, cum excessas in gradu immateriilititis, quo Deus excedit omnem intellectum creitum, sit infinite major, quam ille, quo essentia Angelica, et cognoscibilius ejus ime superat in suo immaterialitatis gradu in­ tellectum humanum : sed Angelus ratione hujus excessus ex natura sua exigit cog­ nosci cognitione perfectiori, quam sit ea. quæ potest ab intellectu humano pro hoc Statu elici : ergo multo melius essenta divina ratione infiniti excessus, quo su­ perat omnem intel-cctum creatum, postu­ labit ex sua natura intelligi per cognitio­ nem perfectiorem, quam sit illa, quæ a quocumque intellectu creato elici potest, et consequenter per intellectionem infini­ tam per essentiam. I jj Major autem constat ; tum ex dictis Μώnum. 1. et 2. hujus dubii : tum etiam exemplo, el ratione ab eodem S. Doctore adductis : exemplo quidem. Nam ille, qui hanc propositionem demonstrabilem, Γπangulus habet tres angulos xquales duobus rectis, cognoscit solum per medium pro­ babile, non attingit comprehensive ilam: quia non cognoscit illam per cognitio­ nem ita perfectam, sicut ipsa ex natari sua petit cognosci, scilicet per cognitio­ nem demonstrativam. 14 Ratione vero. Tum quia ad hoc, ut aliqua cognitio sit comprehensiva, re­ quiritur. ut sit aequalitas jam dicta inter cognitionem in ratione cognitionis, et ob jectum cognoscibile in ratione cognoscibilis, ut ex se constat, quamvis in esse enti­ tativo possint habere inæqualitatem : atri cognitio non attingit objectum cognoscibile ita perfecte sicut ex natura sua petit e<;nosci, TRACT. H. DISP. VI, DUB. UMC. nosci, non eût prædicta æqualitas inter tale objectum in ratione cognoscibilis et co­ gnitione illam in ratione cognitionis, ut de se pacet : ergo etc. Tum etiam : quia sicut cognitio attingens objectum ita perfecte sicut attingi petit, cognoscit illud, tam quoad ea, quæ in ipso formaliter, quam quoad ea, quæ eminenter continentur, ex eo quod objectum non pe­ tit aliam perfectiorem cognitionem, quam eam. per quam, quoad omnia hæc ipsum exhaurientia cognoscitur; ita si cognitio non attingit objectum ita perfecte sicut ex natura sua petit attingi, tunc per illam non cognoscentur omnia, quæ in illo ob­ jecto in ewc rei tam formaliter, quam emi­ nenter continentur : atque adeo tale objec­ tum non continebitur, nec claudetur totum, et totaliter in prædicta cognitione, cujus oppositum ad comprehensionem desidera­ tur. Unde, ut optime notavit idem S. Doctor, si aliquis per medium probabile cognoscat propositionem quandam demons­ trabilem, el eam posse demonstrari, tunc licet attingat extrema, et eorum compo­ sitionem, necnon et compositionis mo­ dum esse necessarium, nihilominus non penetrabit perfecte hunc modum compo­ sitionis, adhuc in esse rei consideratum ; quia ex vi suæ cognitionis cognoscit im­ perfecte talem compositionem esse neces­ sariam, aut in quo consistat ejus necessi­ tas : nam si hanc necessitatem penetraret, non posset non prædictam propositionem demonstrativo cognoscere. 15 Secundo probatur ratione desumpta ex eodem S. Doctore. Nam quotiescumque aliqua operatio convenit alicui per naturam, et ex vi propriæ formæ, convenit illi perfecto, et in summo ; at vero aliis, qui­ bus convenit per parlicqiationem, et per formam aliquo modo extraneam , convenit imperfecte, ctdeGcicntor : sed cognitio Dei, prout est in se. convenit ipsi per naturam, e*, ex vi propriæ formæ : aliis autem per participationem a Deo, et per formam aliquo modo extraneam ; ergo Deo conve­ niet perfecte, et in summo ; cæteris vero aliis imperfecte, et deficienter, ac proinde in istis non erit comprehensiva cogniti secus vero in ipso Deo. Hæc ultima consequentia ex priori sa­ lis liquet. Prior vero ex ulraque praemissa Minor autem ex se, et ex dictis art. 4. et 5. constat ; sicut etiam major ex ibi­ dem dictis satis colligitur. Nam, ut ibi­ dem notavimus, ideo ignis est summe calidus, et alia, quæ per participationem ab illo, et per formam aliquo modo ex­ traneam sunt calida, non hebent prædic­ tum calorem in summo, sed imperfecte, el delicienter, quia ignis est per naturam calidus, cætera vpro per participationem ab igne, et per formam aliquo modo extra­ neam. 16. Accedit, quod quoties operatio con­ venit alicui per naturam, est in illo, ut in subjecto omnino connatural!, atque adeo secundum omnem i»erfectionem, quam ex sua natura petit, tam ipsa, quam objec­ tum, circa quod versatur ; at quando con­ venit alicui per participationem, et per for­ mam aliquo modo extraneam, est ibidem, ut in subjecto aliquo modo extraneo, at­ que adeo non secundum omnem perfec­ tionem, quam ipsa, et ejus objectum ex natura sua postulant : ergo, etc. Quæ duæ probationes majoris proposi­ tionis, quæ in hac secunda rationo D. Thom. adducke sunt, habent quoad prae­ sens majorem efficaciam, nempe, etiam in ordine ad divinam potentiam. Nam, ut ex dictis disp. 2. hujus tractatus num. 154. et deinceps constat, ad hoc, ut aliqua cog­ nitio sit comprehensiva, requiritur, tum quod cognitum sit in cognoscente om­ nino connaturaliter ; et per consequens, quod forma, seu species intelligibiiis, per quam cognoscit, sit omnino connaturalis eidem cognoscenti: tum etiam, quod ipsa cognitio omnino connaturaliter recipiatur in cognoscente. Quare cum essentia divina, ut habet rationem speciei intelligibiiis, per quam intellectus beatus debet videre Deum, non possit esse omnino connatu­ ralis intellectui creato, quantumvis perfuso lumine gloriæ, sed sit ei aliquo modo extranea, ul ex ibidem dictis, et ex iis, quæ disp. 4. num. 25. et deinceps dixi­ mus, constat : et similiter visio intuitiva Dei non fit omnino connaturaliter in in­ tellectu creato, ut ex dictis disp. 2 num. 170. palet, consequens est, ut praedictus intellectus participans visionem Dei per prædictam formam aliquo modo extraneam, et non recipiens eandem visionem omnino connaturaliter, non possit habere praedic­ tam visionem in summo, id est, ita ut sit comprehensiva, sed deficiepter, el dimi­ nute. et non pertingendo usque ud com­ prehensionem. DE VISIONE DEI. 17 Ad primum negandum est antece­ dens. Et ad probationem respondetur, esse disparem rationom. Quia scientia simplicis intelligentiæ, ut est attributum terminatum ad creaturas, habet pro objecto adæquato, ct necessario sibi correspondent!*, ultra quod non potest se extender»', om­ nes effectus possibiles : unde qui omnes illos ex vi visionis attingeret, non posset non attingere ejus objectum adæquatum. et necessarium, ultra quod progredi nequit, ac proinde non posset non comprehensive cognoscere illam. At scientia visionis, ut respicit creaturas , libere terminatur ad illas; et ita posset ipsa, secundum suam entUatem invariata permanente, ad plures alias ex libera Dei voluntate ter­ minari, si Deus illas prodocere decrevis­ set, Unde ex eo, quod cognoscantur omnia, ad quæ de facto se extendit, non bene colligitur praedictam scientiam compre­ hendi ; siquidem eademmet posset ad plura alia objecta se extendere. Quare scientia visionis creaturarum sub hoc formalissimo conceptu non est attributum Dei ; quia secundum hanc rationem dicit aliquid liberum ; attributa autem ut talia dicunt aliquid necessarium. Diximus, se­ cundum hanc rationem, quia eademmet, ut est/scientia divina, est attributum, ut ex se, et ex infra dicendis patebit. 18 Ad secundum distinguendum est antecedens intellectum de modis, et formalitatihus essentiæ divinæ, dicentibus, seu fundantibus relationem ad creaturas, et concedendum de praedictis modis, et formalitatibus secundum realitatem, quam dicunt : negandum vero de eisdem se­ cundum terminationes, quas important ad creaturas in particulari sumptas. Et deinde neganda est consequentia , quia, ad hoc , ut divina essentia secundum omnem suam entilatem. et quamvis ra­ tionem formalem tota, et totaliter attin­ geretur, oportebat. ut secundum omnes suas formalitates, et modos, cum quibus habet nexum indispensabilem, videretur; non utcumque . sed quatenus dicunt praedictas terminationes : quandoquidem cis cognitis secundum suam realitatem. restat in illis ulterior cognoscibilius; ni­ mirum quoad terminationes jam explicatas. 1ΙΠ «ΙΪΗ ·Η FU obviam argumentis initio adductis. Π Ιίΐ* § v. Ad probationem autem antecedenti* n quatenus contra solutionem hanc pugnare videtur, dicendum est. non recte colligi ex eo quod tota entitas, et omnes mo- *** di. aut formalitates divinæ essentiæ sint una et eadem simplicissima entitas et formalitas, quod debeant videri quoad omne' terminationes, quas dicunt ad creatura? in particulari acceptas, bene tamen, quoad suam realitatem. Tum, quia terminatio­ nes ili®, saltim ex parte diversorum connota torum, quæ involvunt, sunt plures, et divers®, et ad hoc, ut in particulari videantur, debent ut sic divers® videri. Tum etiam ; quia modi, aut formaliste? istæ nec fundant habitudinem ad crea­ turas in particulari per se primo (ut sic dicamus) terminatam, sed solum ad eas­ dem in communi sumptas : nec fundant prædictam habitudinem tendentem expres­ se, sed solum implicite ad easdem crea­ turas in particulari acceptas : nec halent connexionem (ut sic loquamur! per se primo, et expresse cum eisdem sic ac­ ceptis, sed ad summum cum iliis in communi : et ideo prædictæ formalitates ad summum debent videri, quoad terrmnationem ad creaturas in communi, sicut vero in particulari. 19 Unde utraquo solutio ibidem data, et intellecta juxta ea, quæ modo diximus, est legitima. Et ad probationem contra priorem optima etiam est prima solutio ibidem adducta, si juxta ea, quæ modo diximus, intelligatur. Et ad probationem dicendum est, quod licet creaturae secun­ dum esse, quod asserunt in proprio ge­ nere. ac proinde involutum imperfectio­ nibus. non sint formaliter ipse Deus; nihilominus ex eo quod non videantur omnes in particulari secundum praedictum esse, optime colligitur non videri divinam essentiam totam et totaliter, quoad om­ nes formalitates et modos , et e contra, ut explicatum est. ·, -M· Ad probationem vero contra posterio­ rem patet ex dictis, concedendum esse antecedens, et primam consequentiam, si intelligatur de eminentia illa secundum suam realitatem. et terminationem ad creaturas in communi sumptas : non vero si intelligatur de terminationibus ad crea­ turas in particulari : et ita neganda est ultima conseq. Nam licet ad cognoscen­ dam eminentiam divinæ potentiæ, ut con­ tinet peculiariter equum, oporteat cog­ nosci eundem equum : ct similiter ad cognoscendam TRACT. Il, DISP. VI, DUB cognoscendam eandem eminentiam, ut continet creaturas in particulari conside­ ratas, debeat cognosci secundum termi­ nationes ad illas, *ut ex se constat; nihilominus ad cognoscendam eandem eminentiam, ut continentem virtualiter omnes creaturas in communi, id est, prout e$l [activa cujuscumque creatura» non im­ plicantis, secundum quam solam rationem debet indispensabiliter videri a beatis, satis esi cognoscere prædictam eminentiam se­ cundum terminationem, quam ad factibile, ot sic importat. îe-j 20 Explicantur hæc omnia. Etenim si * divina omnipotentia, v. g. secundum unam fst. fonmlitatem esset [activa equi, et secun­ dum aliam virtualiter diversam leonis, et similiter secundum unam terminationem terminaretur ad equum, et secundum aliam, virtualiter etiam ex parte, eorum, quæ in Deo roperiuntur distinctam, terminaretur ad leonem, et sic de aliis, non posset wn videri : ut terminatur ad has, et ad omnes creaturas in particulari ; atque adeo non possent non prædictæ créature eodem modo videri : quia quælibet ex his formalitatibus, et terminationibus in Deo re­ pertis fundaret ex parte sua peculiarem habitudinem ad suam creaturam, et cum illa in particulari sumpta haberet conne­ xionem. Nam ejus essentia sita esset in hoc, quod esset [activa hujus creature, et non alterius : et ita non posset quidditative cognosci non cognita secundum esse formale virtualiter distinctum ab aliis uso formaliiatibus, atque adeo nec posset quidditative attingi, nisi predict! creatura videretur. Cæterum non sic res se habet, sed per eandem simplicissimam formalitatem abs­ que distinctione virtual i, per quam est [ac­ tiva equi, est etiam [activa Iconis ; et per eandem terminationem in ea formaliter repertam, per quam terminatur ad equum, terminatur ad leonem ; ita ut terminatio illa ex parte eorum, quæ in Deo reperiuntnr, non sit multiplex virtualiter : quia terminus (ut sic dicamus) per se primo inspectus ab omnipotentia, et ad quem per se primo extenditur illa terminatio, tantam est factibile, ut sic, non vero hoc, vel illud [actibile in particulari. Nam hæc solum secundario, 'ndispensabiliter tamen, inspiciuntur : et ideo non est necesse, ut per distinctam [ormalitatem, aut termina tionem inspicianlnr. ‘21 Quare, quia ad cognoscendum UNIC. 275 quidditative aliquam rem secundum om­ nem [ormalitatem ex parte ejus in fw entis se tenontem, et similiter secundum omnem terminationem in eadem reper­ tam, secundum id reale, et formale, quod formaliter ponit in ea, satis est cognoscere objectum (ut sic dicamus) per se primo, et explicite inspectum ab illa re ; non vero objecta (ut sic loquamur) secundaria, licet indispensabilia, et im­ plicite tantum inspecta : ideo ad hoc. ut quilibet beatus videat Deum secundum omnem formalitatem ex parte ejus in cwe entis se tenentem, et secundum om­ nem terminationem in eo repertam, se­ cundum id reale, quoti formaliter ponit in illo, non est indispensabiliter neces­ sarium attingere creaturas in particulari, sed solum in communi, secundum ratio­ nem generalem factibilium : quia divina omnipotentia solum respicit (ut sic dica­ mus) per se primo factibile, ut sic. Et similiter quia ad cognoscendam aliquam potentiam, et terminationem ejus, quatenus eademmet absque distinctione ex parte sui extenditur ad objecta se­ cundaria, et indispensabilia in particulari, necesse est attingere illam , quatenus eodem modo connotai pnedicta objecta, ac proinde necesse est attingere eandem terminationem, quatenus, ut est conjuncta cum hoc “fconnotato in particulari distin­ guitur ratione illius a se ipsa, ut con­ juncta cum alio, et sic do aliis ; et ad hunc modum cognoscendi requiritur tanta vinus cognoscitiva in potentia, quanta est cognoscibilitas in objecto ; et conse­ quenter ad sic cognoscendam omnipoten­ tiam , et terminationes ejus desideratur virtus infinita per essentiam : ideo solus divinus intellectus potest sic cognoscere, ac proinde comprehendere eandem poten tiam, quia solus ipse potest eâm sic cognoscere. . ’ 2*2 Diximus, divinam omnipotentiam Anituiilsolum respicere (ut sic dicamus) per se teraio notata primo factibile, ut sic. quia ut in tract, digna. de voluntate Dei notabimus, nulla for­ mali tas divina per se primo respicit ali­ quid extra Deum : quia ad intra habet omne suum, quasi specificativum. Cælerum cum hoc stat, ut facta collatione inter e.a, quæ ·secundario respicit, tunc ratio aliqua communis ambiens sub se plura objecta inadæquata, debeat per prius inspici, tanquam ratio adæquato inspecta, ita ut ex multiplicatione diversarum ra· tionum adaequatarum, et modo dicto ins­ i gratia i factiva illius : non tamen unipectarum, colligatur a posteriori esse in versabiliter loquendo oportet ad prædictaa Deo multiplicem formalitatem, et termi­ cognitionem quidditativam alicujus coI gnosci ea, quæ nihil-habent speciflatiri, nationem , ex parte sui virtuaiiter dis­ tinctam : secus vero ex multiplicat one adhuc virtualis, el per consequens nec objectorum inadæquaîorum , èt respectu habent expresse involvi, et innui p?r quorum prædicta ratio communis, quasi 1 rem significatam, quamvis talis res impii· per se primo inspicitur. i cite , et secundario nectatur cum illis, 23 Ex quo etiam magis intellegitur, I ut contingit in omnipotentia coliau ccq Mijor evpbraquare ad cognoscendam quidd tative om· 1 creatur s in particulari· rio 24 Ex quo ad confirmationem reno­ Μ potentiam sit necessarium cognoscere facprrrcdéoliao. detur, quod ly totaliter, non dial mo­ tibile , ut sic, non vero hæc, et illa dum renentem se ex parte ret viaæ io factibilia in particulari. Tum quia divina essentia, ut est ratio faciendi omne fao I ewe entis. Quia omnia divina s.c fcmnpu tibile, ut sic. quasi spécifient omnipo­ i videntur a quovis beato, etiam secun­ dum illud ew, quod formaliter pwmrj tentiam, non vero, ut est ratio facie: di in Deo , quatenus extenduntur ad crea­ hæc, vel illa factibilia in particulari, li­ cet indispensabiliter habeat esse rationem j turas in particulari : quandoquidem per eandem simplicissimam habitudinem, H faciendi ista, sigülaûm , et determinate modo dicebamus, absque ali pia distinctio­ sumpta. Et ita si divina essentia, ul ne ex parte sui, respiciunt creaturas, ut spécifient omnipotentiam, quasi diffinire­ sic . et eas in particulari acceptas : a tur, tunc sufficienter explicaretur ejus ira eis cognitis, ut extenduntur ad crea­ natura per hoc, quod esset quid inspec­ turas iu communi, cognoscuntur secan­ tum ab omnipotentia , tanquam ratio dum illudme·. esse , quod in asf enlh faciendi quodvis factibilo, ut sic, etiamsi dicunt, et ponunt in Deo, ut terminan­ non descenderetur ad hæc. vel illa factur ad easdem in particulari. Quare iy tihilia in particulari : ac proinde ad co­ totaliter, dicit modum se tenentem ex gnoscendum quidditative omnipotentiam, parte objecti in genere objecti, id esi, good ut terminatam ad suum specificati vum , objectum illud quoad easdem fonnaiitates oportebit cognoscere divinam essentiam, non cognoscatur tanto lumine, unUqne ut est ratio faciendi faclibile, ut sic , cognitione, quantam ex natura sua perit : non vero ut est ratio faciendi hæc, vel quia eo ipso non videtur, ut extenditur i! illa factibilia in particulari. creaturas in particulari.-Nam pradietæ Tum etiam : quia licet faclibile, ul formilitates, ut visibiles secundum hanc sic non sit specificativum formale omni­ rationem , seu secundum , quod dictmi potentia·, habet tamen nonnihil de spe­ prædictum modum in genere objecti, cificati vo virluali, quatenus habet tantum dicunt se ipsas, ut visibiles tali lumine, nexum omnipotentia cum illo , ut si et tali cognitione scilicet lumine, et vi­ per impossibile posset ab aliquo extrinsecb specificari , tunc specificaretur a sione infinita per essentiam, ac proinde, ut connotant prælictum lumen, et co­ factibili, ut sic, non vero ab his , vel gnitionem : et ita nisi sic videantur, illis factibilibus in particulari, et sigilnon videntur prædicto modo, nec ut latim. Et propterea non potest nunc qua­ extendentur ad creaturas in particulari si diffiniri , et explicari , nisi per hoc . 25 Ad tert’um negandum est antece­ U quod sit factiva cujusvis factibilia, ut sic, dens. quoad secundam ejus partem. Eiad * et per consequens nec poterit omnipo­ probationem dicendum est, quod licet Deus, tentia quidditative cognosci , quin co­ et ea. qua? in illo eminenter continentur, gnoscatur faclibile, ut sic, nec ad hanc quildilativam cognitionem desiderabitur non sint objectum intensive perfects cognitio horum , et iliorum facti bilium quam Deus, ita ut creaturæ addant ilh in particulari : siquidem ad cognitionem aliquam cognoscibilitatem ; attamen ipse· quidditativam alicujus oportet cognoscere met. ut cognoscibilis tanta cognitione, & illud , quod habet nonnihil specificati vi , lumine, ut sit ratio cognoscendi omnes adhuc virtual is, ex eo, quod res specificata creaturas, est objectum intensive perfec­ expresse importat nexum cum illo , et tius in genere objecti, quam ipse, ui cog­ ratione hujus nequit quasi diffiniri , et noscibilis, quoad ea, quæ sunt in ip‘0 explicaro, nisi per hoc, quod sit verbi I lormaliter, aut secundum, quod esi wl» cognoscendi TRACT. Il, DISP. VI, DUB. UNIC. •277 cognoscendi has, vel illas creaturas, et ciendi, et faciendi objecta particularia, ita non alias. Unde licet possit elevari intel­ quidem, ut ab illa ad hæc descendat, et lectus creatus ad videndum Deum secun­ non habeat noxum cum istis , nisi quia dum hanc posteriorem rationem, non vero prius habuit prædictum nexum cum illa secundum illam priorem, nisi tribueretur ratione universaliter accepta, ex eo, quod ei tantum lumen, quantum ad id requinon nectitur cum objectis particularibus, ntur, scilicet lumen infinitum por essen­ nisi quia continentur sub illa ratione com­ tiam, quod tamen ut ex se constat, est muniter* accepta. Cæterum potentia pure impossibile. speculativa respectu sui objecti non respi­ a îô Ad confirmationem respondetur, discit aliquam rationem communem, quate­ unguendo antecedens . Non at facliva nus per modum alicujus per se primo m [adibilis, ul sic, rei immediate, actu, inspecti, aut quasi inspecti, est ratio fa­ et in executione factæ, concedendum est : ciendi alia objecta particularia, quæ sub tanquam rationis faciendi immediate, actu, illo objecto communi continentur. et in exercitio hoc, et illud factibilo in Ad quartum dicendum est, Deum claro Ad particulari; quamque per prius, quasi re- I visum contineri sub objecto adæquato qoartua. intellectus creati, non quidem ut infini­ cipit, negandum est. Et deinde debet nete cognoscibilem, sed solum, ul finite wn consequentia. Quoniam ad cognos­ attingibilem , atque adeo non ut compre­ cendam quidditative omnipotentiam sitis hensibilem : quia objectum illius est ens, est cognoscere illam, ut est virtus factivel inlelligibile, ut sic, quatenus finito nrei factibilis, quæ per prius, quasi inspi­ citur ab omnipotentia, quæque per modum attingibile. 28 Ad quintum negandum est an­ Ad ntionis per prius quasi inspecte?, est ratio faciendi quielibet factibilia in particulari, tecedens. Et ad probationem in contra­ citimam» rium dicendum est, infinitum lumen crea­ non determinando expresse quænarn , et qualia sintista factibilia. Unde, quiafactibitum infinite intensum repugnare. Tum ex le ut sic, secundum istam universalitatem parte ipsius luminis : quia cum dicat essen­ est quid per prius quasi inspectum ab om­ tiam finitam, non potest esse capax inten­ ni potentia, et ratione illius respicit hæc, et sionis infinite?, alioqui essentia illa esset illa factibilia in particulari, ac proinde est infinita. Unde licet participet lumen di­ vinum , quod est infinitum, debet illud p?r modum alicujus per prius quasi inspecti finito modo participare. Tum et:am ex par­ ratio faciendi hoc, et illud faclibile in partitahri ; propterea ad cognitionem quiddite subjecti : quia subjectum finitum non est capax accidentis, quod actu habeat in­ ütivam omnipotentia? satis est cognoscere finitatem in actu, licet sit capax acciden­ faclibile, ut sic, et non desideratur, quod tis infinite intensi infinitate in potentia. hæc, et illa factibilia in particulari cognos­ Sed de his videantur ea,quæ nostri Complut. cantur. 3. Phys. disp. 18. quæst. 1. et 6 do­ 27 Explicatur magis hoc. Etenim potenth , seu facultas practica non distincent. Adde, optimam esso solutionem ibi tra­ Appro­ te guitar a potentia, seu facultate speculativa, bator in hoc. quod ista possit per prius respicere ditam. Et ad probationem in con­ solulio aliquod objectum universaliter sumptum ; trarium dicendum est, quod licet admit­ IL 10. tradiU. secus vero illa. Nam, cum objecta mate­ teretur videndas fore infinitas creaturas Ad rialia, vel inadequate, inspecta, aut quasi possibiles, se invicem, in perfectione essen­ proba­ inspecta a potentia practica, non inspiciantiali excedentes, ad intellectu perfuso lu­ tionem. tcr, aut quasi inspiciantur formaliter , mine infinite incenso ; nihilominus non quatenus inter se distincta sunt, oportet, viderentur omnes, quæ in divina potentia ut inspiciantur, aut quasi inspiciantur se­ continentur : quia in ea sunt pluros aliæ cundum quod conveniunt in aliqua una series infinities infinite? creaturarum possi­ rabone universaliter srmpta, quæ facte bilium. et omnes istæ non possunt videri collitione cum objectis particularibus, re­ per tale lumen. Unde quia dato uno lu­ spicitur per prius, quam illa. Sed prædictæ mine infinite intonso,posset dari aliud adhuc potentiæ, seu facultates in hoc distinguun­ intensius, quia unum infinitum potest esse tur, quod potentia practica respicit præmajus altero, juxta ea, quæ nostri Com­ dictam rationem universaliter acceptam , plui. disput. citata quæst. ultima docent, ideo per hoc lumen intensius possont quatenus per modum alicujus per prius videri piares creaturæ possibiles, quam inspecti,aut quasi inspecti, est ratio respi- >* I 278 DE VISIONE DEI per illud prius, quamvis per utrumque in fi ni tæ viderentur. Objet29 Nec refert , si dicas, quod «admissa possilw· bilitate luminum habentium infinitam in­ tensionem saltim sequitur fore possibilem comprehensionem Dei ab intellectu creato, si omnes gradus intensionis infinite. quæ omnibus luminibus communicari possunt, communicarentur uni, et eidem lumini, quia tunc tot essent gradus intensionis in illo lumine, quot creatura? continentur in divina potentia ; quandoquidem non est Deus minus potens ad producendum mqjorem, ac majorem multitudinem graduum intensionis in lumine creato , quam ad producendam majorem, ac majorem mul­ titudinem aliarum «“reaturarum : et ita pos­ sent per tale lumen omnes creatura pos­ sibiles cognosci. SolTikr. Respondetur enim, quod gratis admissa, non tamen concessa possibilitate luminis gloriæ infiniti secundnm intensionem, non ideo admittenda est possibilitas unius, et ejus­ dem luminis infiniti, habentis tot (ut sic dicamus) infinitates graduum intensionis , quot snnt creatura possibiles se se invi­ cem in perfectione essentiali excedentes : quia alias illud lumen esset, et non esset creatum. Esset quidem, ut supponitur : non esset au’em, quia, ut jam ostendi­ mus. lumen habens efficacitatem ad vi­ dendum Deum quantum vis bilis est, seu (quod in idem redit) ad videndum eum secundum omnia, quæ formaliter, et emi­ nenter continet, non potest non esse lu­ men infinitum per essentiam. Ex quo etiam fit, non soluni implicare dari unicum, et idem lumen habens totam intensionem prædictam, verum etiam, quod omnia illa lumina infinita collective sumpta haberent actu tot gradus intensionis, quot sunt crea­ ture possibiles, petentes majus lumen ad sui visionem in verbo, ita, ut omnia illa in ordine ad unam, et eandem visionem eliciendam unirentur : alioqui non reperlrelur major cognoscibilitas in Deo, quam esset virtus cognosciliva in omnibus illis luminibus simul sumptis : atque adeo om­ nia illa collective sumpta, essent, et non essent aliquid creatum, ut ex ratione modo facta constat. Replica. 30 Neque etiam refert, si urgeas, esse nunc possibiles tot gradus intensionis luminis gloriæ, quot sunt creatura pos­ sibiles petentes majorem intensionem lu­ minis j ad hoc, ut in Deo videantur : ergo semel gratis admisso , quod non implied unicum, vel plura lumina inôni to in actu, tunc neque etiam implica­ bit esse possibiles tot gradu* intensionis, et modo «licto, in prodictis luminibai, quot sunt predict® creatur® possibiles. Consequentia ex paritate rationis videtsr constare. Antecedens autem probitat Quia nulla ex prodictis creaturis est, q·® non possit sigillatim , et divisive videri in Deo : quandoquidem ad talem viifonem non requiritur infinitas in lumiw: ergo nulla erit visibilis in Deo, cui non . correspondeat aliquis gradus intensionis · luminis, ac proinde tot erunt potàbü# gr.idus intensionis in illo, quot prædi tæ creatur® possibles. I rj Respondetur enim, esse disparem n- tfc* tionem. Nam modo omnes isti gradm infiniti, per quos divisive sumptos poust videri in Deo quaelibet creatura dlmm accepta . non sunt possibiles , ul quii infinitum in actu ; sed tantmn, ut quM infinitum in potentia : ita ut quicumqia gradus . qui de Licto fuerint , debei» esse finiti ; et qui possunt fieri . dat plurcs, et plores sine termino. Unde ex possibilitate horum omnium non seqaitur. posse unquam actu, el in exercitio esse tantam cognitionem totius lominii creati, et possibilis, quanta est cognoxibilitas Dei : nec rursus esse tanto virtutem cognoscitivam in omnibus lu­ minibus. et gradibus eorum simul sudptorum, quantam petit divina cognosci· bilitas : quia cognoscibilitas divina, quippe infinita in actu, petit virtutem 'coguoscitivam infinitam in «actu , ac proinde potentem prorumpere in cognitionem eo­ dem modo infinitam. Cæterum si omnes predicti gradus sint possibiles, tanquam simul possibiles in actu, et consequenter, tanquam quid infinitum in actu, et potent elicere unam . et eandem visionem eo­ dem modo infinitam , tunc tale ImM esset, et non esset creatum, et adæqaret, Pt non adæqunret divinam cogncecibilitatem, ut explicatum est. ARTICULUS vilL F/m ridenter Detm prr riwlicn rideant ia Dta ? ‘ ri> intellectus est, sed oportet quod ei singula expbaeiilir. Ille igitur intellectas potest m causa cognoscere mhoqkb effectus, et omnes rationes effectuum, qui own totaliter comprehendit. Nullus autem intellectus croti< totaliter Deum compiebcndert'potest. ut ostensum est 5’cllus i^ilur intellectus creatus, videndo Deum, pote>lcognoscere omnia, qaæ Deus facit, vel potest facere : Vxeiia esset comprehendere ejus virtutem. Sed horuin. or Deflsfarit, vel f «rere potest, tanto aliquis intellectus pin cognoscit, quanto perfectius Deum videt. Ad Brimum ergo dicendum, quodGreç. loquitur quantum ad wàrieaiiam objecti, scilicet Dei. quod quantum in se ei ssSriealer continet omnia, el demonstrat. Non tamen npitnr, quod unusquisque videns Deum, omn a cognosat:qria twn perfecte comprebeodit ipsum. Ad secandam dicendum, quod videns speculum non est Btrcsurism, qaod omnia in speculo vid/at, nisi speculum ita tua comprehendat. Ad tertium dicendam, quod liret majasslt videre Deam. ^ia omnia alia : tamen majus est videre sic Deum,'quod 'Sia in m cocnoseantar, qoam videre sic. ipsum, quod o^aia. sed pauciora, vel plura cognoscantur iu eo. ha enim ostensum e*l, quod multitudo cognitorum in te eloquitor modum videndi ipsam, vel magis perfcctes, vd minas perfectum. Alçurtuin dicendum quod nalaralc desiderium ratioolx rmtara* est ad sciendum omnia illa, qua' pertinent ri perfectionem iotdlcctus, et liare sunt species, et ge­ na reram, et talionis raruoi, qaæ In Deo videbit quili­ bet rvt-av essentiam divinam. Cognoscere autem alia sin· nfrh. et coriuta, ct facta rorum, non rst de perfectione hlrfkctai creati : nec ad hoc ejus naturale desiderium t?»l>l : nee Iterum ojgnmcere illa, qua' nnndom sunt, sdlerih Dw possunt. Si tamen solos Deas videretur, (&6tftas, et principium totios c ieu/ar. Prima conclusio. Nullus intellectus creatus videns Deum per essentiam, videt in ipso omnia, qus Deus facit, el facere potest Sectum conclusio. Eorum, quæ Deus facit rei facere potest, tanto intellectus creatus pluri cognoscit, quanto perfectius videt Deum. ?79 DISPUTATIO VII. De iis, quæ viso Deo in eo videntur, aut videri possunt. quæ in Deo continentur, alia Animad­ versio. sunt in eo eminenter, ut creaturæ ; alia vero formaliter : el rursus ex his , alia libere, quales sunt actus liberi ; alia vero omnino necessario in illo exislunt ; et tandem ista alia sunt absoluta, ut attri­ buta ; alia vero relativa, ul relationes Pa­ ternitatis, Filiationis, etc. Quare ut exacte explicemus, an Deo viso, omnia in Deo videantur, de omnibus istis in hac disp. agemus : quamvis quoad ea, quæ in ipso eminenter continentur, non inquiremus, an omnia illa, sed solum aliqua, et quænam, Deo viso, videantur? quia omnia illa non posse a beatis, Deo, viso, videri, satis ex dictis disp, præced. constat. i Ή -r DUBIUM I. Utrum videntes Deum , videant omnia absoluta , quæ formaliter , et omnino necessario sunt in illo? Quia in Deo absoluta , seu quæ per­ Prior tinent ad eum , ut unum, priora sunt Senten­ tia. relativis, et quæ sunt absoluta et neces­ saria , habent etiam esse priora, quam libera , et absoluta ; ideo primo loco de absolutis, et quæ necessario sunt in Deo, inquirimus. Pro parte negante referunt aliqui Henricuni quodlib. 7. quæst. 4. Golofredum quodlib. 6. quæst. 3. Victoriam, ac Tenorium ejus Magistrum, necnon Ferraram 3 cont. Gent. cap. 46. Probatur primo. Nam in Deo sunt infi­ Argu­ mentatu nite perfectiones absolute, virtualiter in­ primum. ter se distincte : ergo nullus beatus po­ terit eas claro intueri. Antecedens probatur. Quoniam Deus secui.dum sua absoluta , est imitabilis, et communicabilis infinitis modis, el specie distinctis : ergo continet infinitas perfectiones absolutas, quibus in­ finitis modis communicabilis sit. Conseq. autem probatur. Nam ad videndum om­ nes istas perfectiones requiritur lumen in­ finitum, quandoquidem ad videndum unam requiritur aliquod lumen, atque adeo ad videndum duas lumen duplo majus, ct sic de aliis, ac proinde ad videndum infinitas desiderabitur lumen infinito intensum. H ‘280 OnflrmaL Secan­ dum. • · Condusio. Faoda· menUlis ratio. DE VISIONE DEI . Confirmatur. Quia majns lumen exi- I clara, et immediata postulat terminanti gitur ad videndum omnes illas perfec- i istum objectum sine ulla distinctione tiones Dei, quam ad cognoscendum omnes : quia non potest esse clara, et immedûh creaturas possibiles : siquidem magis illa», ; visio, per quam non apparent omni, quam istae habent de entitate, et per i quæ a parte rei, et in se consequens de cognoscibil itate : ergo cum omnino idem formalitor, et indivisa. Anad cognoscendas cunctas creaturas possi­ i incedens autem quantum ad 1. p. coajbiles petatur lumen infinitum, etiam pe­ I tat. Quia omnia illa sunt idem formali· tetur ad videndas omnes prædiclas per­ ' t r real i ter eum essentia divina. El quoad fectiones : et per consequens nulla crealura posteriorem, ex se, et ex jam dioft poterit eas videre. constat. Cæterum omnia hæc ex dicendis 2 Secundo. Nam in Deo sunt infinite in sequenti dubio magis patebunt. ideæ, quarum quælibet per so, et in i i Ad primum transeat antecedens, a w particulari respicit per se primo illam negetur consequentia : quia sufficit um· creaturam, cujus est idea : ergo si J nos illas perfectiones non esse actu disquilibet beatus videt omnes has perfec­ ' tinctas, se I solum virtualiter, atque adeo tiones ideales, videbit omnes creaturas non constituero aliquem numerum, qui possibiles, et per consequens comprehendet actu sit talis, sed solum in virtute, « Deum. Antecedens probatur. Nam quælibet fundamento. Ex quo ad probatiunan creatura possibilis habet suam ideam, et consequentiae satis constat, non requiri ideo, ut Deus producat hominem, non majus lumen ad videndum duas ex lui utitur idea Angeli, aut e contra : cum­ perfectionibus, quam ad videndum unicus, que idea hujus creaturæ, et non alterius, vel infinitas : sed satis esse, quod prænon possit non per se primo terminari dictæ perfectiones sint a parte rei tr ua, ad eam, et non ad aliam, fit inde, ut et idem formaliler. Ad confirmationem, quod si intrilinon solum sint in Deo distincte ideæ, gatur de cognitione omnium creaturarum sed etiam quævis earum per se primo possibilium in Deo clare viso, tunc fut terminetur, seu respiciat suam creaturam nutavit D. Thom. in hoc art. 8· in so­ possibilem. Ex quo etiam conseq. cons­ lui. ad 3.) licet majus sit videre Deum, tat. Nam propterea viso Deo, et ejus quam omnia alia ; tamen majus esi ri­ omnipotentia, videntur creaturæ sub com­ dere Deum, iia, ut omnia creabilia in muni ralione factibilium. quia omnipotentia eo cognoscantur, quam videre solummo­ per se primo terminatur ad factibile, ut do dium, vel simul, quoad aliquas unsic : ergo si quævis ratio idealis in Deo tuirr creaturas, quæ in ipso continentur. inventa, terminatur per se primo ad su­ Quoniam Deus, ut priori modo visibili», am creaturam possibilem, consequens erit, infinite plus in teli igitur habere de cout illis visis, videantur etiam omnes gnosci bili tare, quam secundo modo con­ creaturæ. sideratus : et ita exigit ad sui cogni­ 3. Dicendum tamen est, omnes beatos tionem lumen infinitum. Si vero prsdicU videre omnes perfectiones absolutas, et probatio intelligatur do creaturis in pro­ necessarias, formaliter in ipso existences, prio genere, non vero in Deo clare ri­ quoad omnem realitatem, quam in ipso so, tunc fatemur requiri ad visionem ponunt. Ita D. Thom art. 7. hujus earum simul sumptarum lumen infini­ quæst. et 2. 2. quæst. 2. art. 8. ad 3. tum : et ideo talem cognitionem icat et communiter Theologi. et prædictum lumen omnino implicare : Probatur ratione D. Thom. locis citatis. dato tamen per impossibile, quod o: Nam essentia divina cum omnibus abso­ simul hoc modo cognoscerentur, tuae lutis, quæ sunt in Deu formaliler, et lumen gloriæ, quo de facto videtur Deus, necessario, est a parte rei, et in se esset perfectius, quam lumen illud infi­ unum simplex, et indivisibile objectum, nitum. quo omnes illæ creatura vide­ et visio ex naturi sua habet terminari ad suum objectum clare, et immediate : rentur. Quia lumen gloriæ est secun­ dum suam speciem perfectius omnibus ergo secundum naturam hujus objecti, et aliis luminibus : et ita quantumvis ratera visionis necesse est eum, qui videt essen­ lumina in perfectione intensiva, ei acci­ tiam. videre simul prædicta omnia. Conseq. dentali crescant, numquam pertingent id patet. Quia objectum indivisum, et sim­ plex postulat non dividi, et visio, ut perfectionem praedicti luminis : sicut quan­ tum rii TRACT. IL DISP, ΥΠ. DUB. II temvR perfectio accidentalis virtutis sen­ sitive augeatur, num quam pertinget ad perfectionem intellecti væ. Undo licet Deus hiitxit secundum ea, quæ in ipso formamiliter sunt, plus de cognoscibiiilatn, qcarn omnes creatur» possibiles in pro­ prio genere cognoscenda», poterit per lu­ men gloriæ, quod est lumen perfectius, quim esset illud lumen infinitum, clare rideri. 5 Ad secundum dicendum est, quod si loquamur de divinis ideis secundum illud realo, et perfectionis, quod in Deo ponunt, tunc non distinguuntur etiam rirtualiter, sed sunt una et eadem for­ malitas, perfectio, et attributum. Quare senindum hanc rationem non respicit (ut jîc dicamus) per se primo quamvis crea­ turam in particulari, sed tantum in com­ muni : et ideo distinctio idêarum, tantern est distinctio unius, et ejusdem perfectionis, ut peculiariter connotât hanc, vel illam creaturam possibilem, ut se­ cundarium connotatum, et inadæquatum illius, ac proinde acj videndam perfectio­ nem divinarum idearum, et unicam, ac simplicissimam realitatem ejus , non erit necesse cognoscere in particulari ean­ dem, ut terminatur ad creaturas possi­ biles in particulari, seu omnes illius terminationes ; sed satis erit cognoscere eam secundum terminationem (ut sic dicamus) ejus primariam, necnon et crea­ tors possibiles secundum communem illam rationem, secundum quam sunt quasi per se primo connexæ cum præ­ dicta realitate. Diximus. Ut terminatur ad creaturas fiosnbilesx quia hic non loquimur do ideis rerum futurarum, ut talium : quia in his involvitur libera Dei determinatio : in prasenti autem solum agimus de iis, quæ non utcumque formaliter, sed omni­ no necessario iri Deo reperiuntur. DUBIUM Π. Utrum Divina essentia possit videri sine personis, vel una persona sine alia? jaa 6 Intelligitur titulus non solum de iis, quæ de farto contingunt, sed de eisdem per ordinem ad divinam potentiam ; quia de fi-to omnes beatos videre Deum se­ candum quod est Unus, et Trinus, cer­ tum est apud omnes Theologos. Unde in ConciL Florent, sessione ult. in li­ •281 «fi‘1 U 1 teris sanctæ unionis diffinitur, animas, quæ rapiuntur in cadum, intueri clare Deum ipsum Trinum, et Unum sicuti est. Et ratio id suadet. Nam, ut nota­ vit D Thom. art. 7. hujus quæst. vi­ sio patriæ corresponde! fidei : unde si­ cut in via credimus mysterium Trinitatis, ita in patria clare illud intuebimur, jux­ ta illud Apostoli : fidemyr nunc per speculum, el in xnigmale, postea autem facie ad faciem. Placitum Scoti, Pariem affirmantem tuetur Scotus in Prinom 1. dist. 1. quæst. 2. quem tota Scotislarum ar^oœentem. schola sequitur. Probatur primo. Quia relationes non perlinent ad objectum primarium visionis beatifica» : ergo po­ terit dari visio terminata ad essentiam, et non ad illas. Consequentia patet. Tum quia visio tantum pendet essen­ tialiter a suo objecto primario. Tum etiam ; quia ideo potest dari eadem visio, et non terminata ad creaturas, quia istæ non spectant ad objectum primarium illius. Antecedens autem probatur. Nam relationes non videntur ratione sui, se­ cundum quam rationem distinguuntur, et opponuntur, sed ratione essentiæ ; quandoquidem habent unam, et eandem rationem visibilitatis, et fruibilitatis ; ergo non pertinent ad objectum prima­ rium visionis ; siquidem objectum pri­ marium, et ea, quæ ad illud pertinent, videntur ratione sui, et non ratione al­ terius. 7 Confirmatur primo. Pater Ætemus Confir­ mator videt suam essentiam prius ordine ori­ ρηιαο. ginis, quam sit productus Filius, et Spi­ ritus Sanctus : ergo in illo priori non v.debit has duas personas : ergo nec pertinebunt ad objectum primarium suæ bealitudinis, nec nostræ, quæ est ejus­ dem rationis cum illa. Prima consequen­ tia patet. Quoniam in illo priori non­ dum sunt product», et ita in illo eodem non possunt intueri ; quandoquidem visio intuitive supponit productionem, et exi tentiam rei vis». Secunda vero conse­ quentia etiam constat. Quia si prædictæ person» pertinerent ad objectum prima­ rium beatitudinis, non posset visio Pater­ na terminari in illo priori ad essentiam, ’•.HI et non ad illas. Antecedens autem pro- •I ii 282 L· 'I DE VISIONE DEL batur. Quia Pater ex cognitione divinæ essentiæ producit Filium, ac proinde prius videt divinam essentiam, quam illum pro­ ducat, ct consequenter, quam ipse sit pro­ dactus. Confirmatur secundo. Nam si Filius, Conârnutur et Spiritus Sanctus perlinerent ad objec­ secundo. tum primarium visionis Paterna1, tunc Pater haberet aliquid ab his dualius per­ sonis, atque adeo non esset simpliciter prior illis ordine originis : hoc autem est falsum, ut communiter docent Theo­ logi ; ergo, etc. Prima sequela |«atet. Nam objectum primarium visionis e*t princi­ pium illius : ergo si Filius, et Spiritus Sanctus habent una cum essentia esse objectum primarium visionis Patemæ, erunt principium illius, et ita Pater ha­ bebit eam ab ipsis. Confir­ Confirmatur tertio. Nam quotiescum­ matur que aliquid est a se cale, toties ha­ tertio. bebit esse tale, etiamsi quodlibet aliud non sit : sed Pater est a se beatus ; ergo esset beatus, etiamsi per impossi­ bile non essent personæ Filii, et Spiritus Sancti : et consequenter visio, per quam est beatus, solum terminabitur per se primo ad essentiam secandum se, non veru ul est in aliis personis. Seean8 Secundo, et principaliter. Nam es­ dum. sentia divina potest communicari, et uniri in ratione speciei inteHigibilis cum intellectu beatu, non unitis personis in ratio­ ne prædictæ speciei : ergo tunc poterii videri essentia non visis relationibus. Consequentia non indiget probatione : quia nequit dari visio terminata ad aliquud objectum, quin prius tale objectum unia­ tur in ratione speciei inteHigibilis : unde si potes» uniri essentia in ratione speciei, non unitis relationibus, poterit illa, non visis istis, videri. Antecedens , autem probatur. Quia essentia cummuni- ( catur Filio per generationem, et unitur Filiationi cum summa identitate, ut subsis­ tat per eam, cum tamen Paternitas non communicetur ei, nec uniatur : ergo etiam poterii essentia communicari, et uniri | •mi intellectui beato in ratione speciei intelligibilis, non unitis, nec communicatis relationibus personalibus : non enim in hoc ulla dispari latis ratio apparere videtur. RoburaConfirmatur, et explicatur. Nam ratio, lur. ob quam visa essentia deberent videri relationes, nulla potest esse alia, nisi quia idenlificantur cum illa, suntque ei valde intrinsecæ, et essentia unitur intellectui, ut est in se ipsa : sed etiamsi escalia uni unicetur Filio, prout est in seip», . et habeat p radi clam identitatem cum eisdem relationibus, nihilominus commu­ nicatur, et unitur eidem Filiu, oou communicatis, et unitis omnibus relatio­ nibus : ergo eodem modo poterit eidem essentia uniri intellectui beato in ratione speciei inteHigibilis, absque eo, quod re­ lationes simul cum illa uniantur. 9 Tertio. Quoniam Deus praecisis relationibus intelligitur esse pr.ma cm creatura intellectualis : ergo praecisis ilL· erit ultimus finis ipsius : ergo etiam sub hac pnecisione poterit esse objectum beatifi­ cum prædictæ creatura. Antecedens patet. Tum, quia Deus non agit ratione rela­ tionum, quippe quæ non sunt formae activae; tum etiam, quia si per impo<· sibile Deus non subsisteret, nisi tantas .per unicam subsistentiam absolutam, adhuc esset prima causa, possetquo pro­ ducere ad extra quidquid modo pro­ ducit. Pr»ma vero consequentia etiam constat. Quia primum efficiens, ct ulti­ mus finis coïncidant, ex eo quod noa potest agere, nisi propter semetipsœn tamquam propter ultimam rationem fina­ lem, atque adeo non nisi ordinando om­ nia ad se, tamquam ad ultimum finem. Secunda autem consequentia etiam cons­ tat. Quia, cum visio beatifica sit conse­ cutio ultimi linis, nibil aliud desideratur ex parte objecti beatifici, nisi illd, quod ad rationem ultimi linis ex parte ipsius requiritur. 10 Quarto. Nam Filiatio potest terminare humanitatem Christi, absque eo, quod spiratio, et Paternitas illam termi­ nent ; ergo etiam potent terminare visio­ nem sui, absque eo, quod aliæ relationes simul cum ea praedictam visionem ter­ minent : ergo etiam 'essentia poterit videri non visis eisdem relationibus. An­ tecedens constat ex iis, quæ in materii de Incarnatione docent communiter Theologi. Prima vero consequentia etiam constat : tum ex paritate rationis : tum etiam, quia ideo Filiatio potest per ip­ sam, et in solidum terminare humani­ tatem. quia ex vi propriæ rationis formalis, ut distincte a reliquis, id est, secundam propriam rationem relativam habet vim ad terminandum : sed etiam secundam ean­ dem rationem est per se ipsam intelligibilis, quandoquidem secundum eam est intra fr TRACT. II. DISP. VII, DUB. 11. Intra suam lineam aliquid reale verum, et per modum actus purissimi : ergo etiam potent terminare in solidum visio­ nem sui. Ex quo etiam secunda consog. satis constat. Nam essentia divina habet poliori ratione jiropriam intelligibilitatem, quitonus virtualiter distinguitur ab om­ nibus rvlatipnibus : et ita poterit in solidum terminare visionem. § Π. Communis sententia testimoniis Scripturx, et Patrum stabilitur. li Dicendum tamen est, implicare con­ tradictionem essentiam dhinam videri, prout est in se ipsa sine personis, aut unam personam sine alia. Ita Cajet. 2. 2. quæst. 2. art. 8. Medina 1. 2. quæst. 11. art. 4. et 3. part, quæst. 3. art. 3. Soto in 4. dist. 49. quæst. 3. art. 3. Cabre. 3. part, quæst. 10. art. 2. ad 5. Suar. lib. 2. de Attributis cap. 23. Vazq. in præsenti disp. 13. el 48. et alii quamplures. Probatur primo ex illo Joan. 14. Philippe, qui videt me, videt el Patrem. Nam licet Tert, et alii verba hæc de visione, seu cognitione per fidem explicent, ita, at qui credit in Filium, necesse sil cre­ dere in Patrem; nihilominus Chrys. hom. 63. in Joan. Cyril. lib. 9. in eundem. Hilar. 7. de Tiinit. Nazianz. orat. 49. et alii, illa explicant de visione clara, et intuiti va ; unde cum Philippus petiisset dari sibi videre Patrem, aut corporeis oculis sub aliqua forma sensibili aut mente sub obscuritate fidei, tunc Christus, arrepta hinc occasione^ respondit verba proposita : quibus significavit necessarium esse, ut qui videt ipsum, videat et Patrem : cum­ que quoad hoc sit eadem ratio de essen­ tia divina collata cum relationibus, et e contra, aut de qualibet relatione com­ parata ad reliquas (ut statim expendemus) consequens erit, ul juxta hæc Christi Do­ mini verba, oporteat visa essentia, vide­ ri relationes, et e contra : et similiter visa una persona videri alias. 12 Confirmatur primo, et explicatur vis hujus testimonii. Nam, ul Christus redderet rationem ejus, quod dixerat, sta­ tim subjecit : Non credis , quia ego in Patre, et Pater in me est? quasi dice­ ret : ideo videntem eundem Christum debere intueri Patrem, quia ipse in PaSalmanl. Curs, theolog., tom. !. 283 tre, et Pater iu ipso esi : ex eo quod una, et eadem est natura utriusquo cum eis identificata ratione cujus Pater in Fi­ lio, et e conversu per circuminsessionem (ut Theologi loquuntur) est. Unde Chris­ tus Dominus huc argumentum virtute formavit : Ego sum in Patre, et Pater est in me, quia sumus idem in una numero natura divina : ergo necessarium est, ul qui videt me, videat et Patrem. Quod argumen­ tum, ut intuenli constabit, etiam probat, quod quavis relatione, aut formalitate Dei visa, debeant cætera aha formaliter in ipso existentia videri. Confirmatur secundo testimoniis D. Thom. Nam 2. 2. quæst. 2. ari. 8. ad 3. inquit : Summa Dei bonitas secundum modum, quo nunc intelligitur per affectus, potest inteltigi absque Trinitate persona­ rum. Sed secundum quod intelligitur in se ipso, prout videtur a beatis, non po­ test inlelligi sine Trinitate personarum, et 3. part, quæst. 3. art. 3. sic ait In tellectus dupliciter se habet ad divina u no modo, ut cognoscat Deum sicuti est : el sic impossibile est, quod circumscribatur per intellectum aliquid a Deo, et quod aliud re­ maneat : quia totum, quod est in Deo, est unum, salva distinctione personarum. Qua­ rum tamen una tollitur sublata alia : quia distinguuntur solum relationibus, quas opor­ tet esse simul. Et art. proceed. hujus quæst. in solui, ad 2. admittit id , quod in ar­ gumento dicitur, scilicet, Deum, quia est omnino simplex, non posse videri per essentiam, nisi videatur lotus, et nihil ejus lateal videntem. Quod etiam docent Nazianz. loco ciiato, et August, super Psalm. 84. et 85. necnon tract. 70. in Joann, et lib. 1. de Trinitate, cap. 8. his verbis : Sive ergo audiamus, ostende nobis Filium, sive audiamus, ostende nobis Patrem, tamtumdem valet : quia neuter sine allero potest ostendi. Ex quibus omnibus fit nullam esse so­ lutionem, quam aliqui prædictis testimo­ niis reddunt dicentes, iùtellîgenda esse de iis, quæ de facto contingunt, non vero per ordinem ad divinam potentiam. Nam ratio, quæ in prædictis testimoniis addu­ citur, est tum identitas omnium divino­ rum in una, et eadem essentia; tum quod visio ista debet terminari ad Deum siculi est. Unde cum hæc duo immuta­ bilia sint, etiam per ordinem ad divinam potentiam, fiet inde, ut etiam per ordi­ nem ad illam sit impossibile videri es- ConftrtnUor serunto- kS f < r ^1?·' J fer t: - £ f· SOlUliü aiheryj· riotvni 3d h.i irtil· uioni J iiopuÿmtnr. il· i ·; É HW 20 î * SW DE λΤδΙΟΝΈ DEI. 284 sentiam sine personis, aut unam personam sine alia. § Π1. Eadem sententia rationibus fulcitur. 13 Deinde probatur assertio ratione de­ sumpta ex D. Thom. loeu cit. ex 3. pan. Nam divinæ personæ constituuntur relationibus ! sed has oportet esse simul natura, et cognitione : ergo non poterit clare, et quidditative videri una, quin videantur alia·, ac proinde quin etiam vi­ deatur natura. Major constat ex iis, quæ in hac I. part, quæst. 40. communiter docent Theologi ex Conciliis, et Patri­ bus. Minor etiam constat ex communi consensu Dialecticorum, cap. de relatione. Prima autem consequentia ex utraque præmissa satis videtur sequi. Ex quo etiam secunda consequentia perspicua manet : cum impossibile sit videri clare, et qnidditative persona, non visa clare, et quidditative essentia, et natura illius. 14 Nec referi quod respondet Lorea Solatio. 1. 2. quæst. 3« disp. 13. scilicet ex vi hujus rationis solum sequi Filium non posse videri sine Patre, et e converso; non tamen sine Spiritu Sancto, quia Pater, et Filius non constituuntur in esse persona­ rum per spirationem activam, per quam respiciunt Spiritum Sanctum, sed per Pa­ ternitatem, et Filiationem. Quare sicut ad cognoscendas earum personas non est necesse ex vi hujus rationis cognoscere spirationem activam, quæ non est cons­ titutiva illorum in esse personarum, ita nec necesse erit cognoscere Spiritum Sanctum, qui est terminus spirationis ac­ tive?. RefaüNam contra hoc est, quod si Pater, et tur. Filius constituuntur in esse personarum per Paternitatem, et Filiationem, ut re vera constituuntur, oportet, ut ibidem involvatur, quod licet Paler, v. c. non referatur formaliter per Paternitatem ad Spiritum Sanctum : nihilominus ipsemet constitutus per Paternitatem, sit suppo­ situm relatum, ut quod per spirationem activam, et non utcumque, sed tanquam per aliquid sibi formaliter identificatum, ul in materia de Trinitate communiter docent fere omnes Theologi : ergo ibidem etiam involvitur, quod debeat videri, tan­ quam quid relatum, ut quod ad personam Spiritus Sancti; atque adeo ex vi hujus Pnma raüo. ύ’ » . rationis sufficienter probatur omnes relatio­ nes simul esse videndas. Hæc ult. consep non indiget probatione. Prima vero ex antecedent! aperto sequitur. Nam. ut dob. proceed » dicebamus, ea, quæ sunt idem actu, et furmaliter, et per visionem claram, et immediatam videntur, debent videri simul ex vi ejusdem visionis, alioqui visio illa non erit clara, et rei sicuti est, quippe, quæ non erit conformis modu essendi, quem objectum habet in se ipso, cum per eam iu prædicto objecto separeturaliquid ab aliquo, scilicet id, quod cognosci­ tur, ab eo, quod non cognoscitur, non ob­ stante, quod in re cognita sit identice una, et eadem formalitas. 15 Coutirmatur. Nam quando per abs­ tracti vam cognitionem, quæ non est rei, prout est in se, cognoscitur objectum simplex, et indivisum in se, ita, ut quoad aliquid attingatur, el quoad aliquid non attingatur, tunc non fit in eo distinctio, prout est in se, sed per ordinem ad nostros conceptus : ergo proportionali rationequando per cognitionem claram, et in tuiti vam co­ gnoscitur idem objectum, prout est in se, ita, ut quoad aliquid cognoscatur, et quoad aliquid, modo jam dicto, non cognoscatur, fiet in eo distinctio, ut est in se ipso : ergo non potest cohærere, quod illa simplex formalitas Paternitatis, et spirationis vi­ deatur, prout est in se ipsa, et quod per talem visionem non videatur, modo jam explicato, quoad omnia, quæ sibi identificat : alioqui optime inde colligere­ mus Paternitatem, et spirationem non identificari inter se. J 16 Secundo principaliter probatur asser­ tio ratione, quam insinuat idem D.Tom. Quia repugnat essentiam divinam videri quidditative, quin videantur ejus prædicau quidditativa, ut ex se constat : ergo repu­ gnabit etiam videri sine tribus personis : ergo similiter implicabit unam personam videri sine alia. Prima conseq. palet. Quia licet personæ nun sint de conceptu quidditativo essentiæ, sed solum modi, aut quasi modi intrinseci illius; nihilominus hoc, quod est essentiam esse communicabilem per modum actus purissimi personis Trinitatis, est de concepta quidditatiro ipsius : sed non potest videri quidditative, prout est modo dicto communicabilis prædictis personis, quin tales person® videan­ tur : ergo, etc. Ex quo etiam secunda con­ seq. constat. Qaoniam repugnat videri quidditative aliquam personam divinam, non Ιλ·> TRACT. II, DISP. VII, DUB. II, 285 non visa quidditative natura divina ip­ I ergo non potest in particulari ejus comsius : orgo si repugnat videri quidditative rnunicabilitas quidditative videri, quin vi­ e,sentiaio, et naturam divinam, nun vi?is deantur in particulari Spiritus Sanctus, et Filius, atque adeo quin etiam videatur iribus personis Trinitatis, etiam repugna­ Pater. bit videro unam personam sine alia. 17 Nec refert, »i dicas, hinc solum Confirmatur, et explicatur secundo. Secsmi.i haberi videndas esse personas divinas se­ Quoniam de ratione visionis quidditaiivæ candum rationem communem personæ di­ i Dei, prout est in seipso, est quud per eam appareat seu percipiatur Deus, ut vin». Nam sicut visa omnipotentia qui l· est in seipso : ergo cum Deus, ut est dilative, non est necesse videri creaturas in seipso, habeat expresse, et furmaliter possibiles, nisi secundum communem ra­ nexum cum suis formaiitatibus , secun­ tionem creatur® possibilis, quia hæc ra­ dum propria ipsarum, et quævis persona­ tio quasi per se primo inspicitur ab illa, litas habeat eundem nexum cum essen­ ita visa divina essentia secundum quod tia , oportet, ut per visionem ejus, prout est communicabitis tribus personis divinis est in seipso, appareant omnia hæc, ut ex­ non erit necesse eas vileri in particulari, presse, et formaliter sunt in illo. quia essentia, ul communicabitis solum 19 Confirmatur tertio. Nam connexio, Terii·» bibet per se primo quasi respicete illas quam Deus habet cum creaturis possibi­ secundum rationem communem personæ libus secundum suas particulares rationes divinæ. consideratas, est in eo implicite tantum, Nam contra hoc est, Tum, quod divina non vero expresse, et propterea non e?c omnipotentia non est connexa cum crea­ necesse, ut per visionem Dei, prout est turis in particulari secundum illud rw, in seipso videantur expresse prædictæ quod in proprio genere habent, tanquam creaturæ in particulari, sed tantum impiicum iis, cum quibus actu, et formaliter identilicatur ; secus vero cum personis I cite, quatenus videtur id, in quo implicite continentur : ergo hoc ipso, quod essentia divinis, etiam secundum propria cuji.sdivina, et personalitates sint in illo expres­ libet consideratis. Unde licet visa omni­ se, et formaliter, oportet, ut per visionem potentia non sit necesse videre creaturas ejus prout est in seipso, expresse, et for­ in particulari, cum quibus connexione maliter cognoscantur. Consequentia vide­ omnino secundaria est connexa : nihilo­ minus visa essentia necesse erit videre, tur certa. 2Ïntecedens autem quoad secun­ dam partem constat ex dictis disput. præced. personas secundum propria ipsarum, etiam­ necnon ex priori parte ejusdem anteceden­ si solum secundario esset cum illis tis. Quoad priorem vero partem etiam patet. secundum istam rationem connexa : quia, Quoniam connexio illa est tantum expresse ul in præcedenti ratione dicebamus, re­ cum creaturis secundum generalem ratio­ pugnat videri quidditative, et prout est in se ipsa aliquam rem simplicissimam, quin nem facti bilium : et quia sub-hac ratio­ ne implicite continentur îpsæmel secun­ videantur omnia, quæ cum illa identifidum particulares rationes, ideo divina cantur. Tum etiam : quia essentia divi­ essentia implicite est etiam connexa cum na non secundario, sed per se primo, illis in particulari sumptis. quasi respicit personas divinas, secundum 20 Accedit tandem, quod hoc ipso, Λιΐύιμ propria ipsarum, quia quasi respicit illas, seu est connexa cum eisdem per se primo, quod unio hypostatica, verbi gratia, huma­ lumluni ut constituunt Trinitatem, quam tamen nitatis ad Verbum terminetur immediato nonnisi secundum propria ipsarum, et ut ad illud, prout est in se ipso, debet ha­ ad invicem distincta sunt, constituere pos­ bere omnem essentialem perfectionem, sunt. quæ intra latitudinem unionis hyposta|8 Confirmatur primo. Quia de essen­ ticæ ad Verbum dari potest : et similiter tia naturæ divinæ non est esse commuhoc ipso, quod essentia divina, prout est nicabilein utcumque, sed intellectuali mo­ in se ipsa, immediate uniatur cum intel­ do, scilicet per intellectum, et voluntatem, lectu beato in ratione speciei intelligibili, ac proinde generando Filium per intel­ debet illa unio habere, omnem perfectionem lectum, et spirando Spiritum Sanctum per essentialem, quamvis non accidenialemquæ voluntatem, eo modo, quo in materia de intra lineam talis unionis ciim intellecta Trinitate dici solet : ita quidem, ut for­ creato excogitari potest (quod idem de maliter, ctexpresse debeat hoc importare : unione ejusdem essentiæ, prout est in ___ ; .· I ·Ί ·: t! I 8 ■; d II .4 in I 9 r >f 1 V i* . DE VISIONE DEI. se ipsa in ratione verbi, sea objecti ac- I speciebus sacramentalibus, non est visibile tu viri, dicimus} : ergo, hoc ipso quod oculo corporeo, ul docet D. Thom. 3. part, visio qiiidditativa, et inluitiva Dei ter­ quæst. 76. art. 7. quia caret prædicta ex­ minetur immediata ad eum, prout est in tensione. /j se ipsot debet habere omnem perfectio­ Vel secundo responderi potest pro nunc nem essentialem . quæ intra latitudinem piobahiliter, negando antecedens. Nam licet «te». visionis creatæ Dei, prout est in se ipso essentia divina sit objectum primarium excogitari potest : ergo cum visio creata quo, at personæ sunt objectum primarium, Dei habens omnem perfectionem essen­ quod, terminans eandem visionem. Nam sicut de ratione divinarum personarum tialem suæ latitudinis possit, et debeat est. quod sint tres, et habeant unam terminari ad Deum, quoad omnem reaet eandem naturam ita in ratione earum litatem et formalitatem, quam actu, et necessario includitur, quod sint triplex ab­ formaliter babel in se ipso, ut in visio­ jectum , quod, visionis bealificæ, cum ne, quæ de facio datur in beato quam­ unica tamen latione terminandi. Unde licet vis minimo , constat, oportet, ut quæquod terminent ratione essentiæ, tollat at vis visio ipsius Dei , hoc ipso quod illis rationem objecti quo, non tamen terminetur immediate ad Deum, prout objecti quod, est in se ipso, habeat banc perfectionem, 22 Ad primam confirmationem dicent At et modum attingendi. dum est, quod licet Pater Ætemus, etiam dum est prior origine, quam Filius, ri­ § IV. deat suam essentiam, et sit beatus, nihilominus non est prius beatus ordine Fit obviam argumentis primx sententiæ. originis, quam sit productus Filius, et 21 /id primum transeat antecedens , Spiritus Sanctus, quia beatiludo est Ad primum. neganda tamen est conseq. Et ad primam unum de præd icatis essentialibus : et ita Puter secundum illam non est prior or­ probationem respondetur, quod licet visio dine originis , quam Filius. El ratio tantum pendeat ab objecto primario, ut est. Quia non possunt reperiri prius, a ratione quasi specificativa ipsius, ni­ et posterius secundum aliquem ordinem, hilominus potest esse necessario connexa nisi ubi talis ordo reperitur. Quare cum cum objecto secundario: ex eo quod objec­ inter Patrem, et Filium, quoad essen­ tum primarium, et secundarium habeant tialia non sit ordo originis , sicut nec inter se necessariam connexionem in ra­ producere, nec produci, consequens erit tione objecti qui IdiUtive, et clare cog­ ut nec ibi, quoad eadem essentialia sint noscibilis ; tum propter identitatem, quam prius, et posterius ordine originis. habent; tum et tam, ex eo quod hæc con­ Et ad probationem dicendum est, fal­ li nexio est talis conditionis, ut non possit sum esse, Patrem ex cognitione divinæ non objectum primarium exprimere il.’am essentiæ producere Filium, si iotelligatur hoc ipso quod quidditative et prout est de productione activa : quia per illam in se videatur, ut explicatum est. Unde, particulam, ex, denotatur ordo originis licet in visione divinæ essentiæ creatura· inter cognitionem Paternam, et produc­ possibiles tantum sint objectum secunda­ tionem activam Filii, quod tamen est rium, nihilominus quia prædicta essen­ falsum, quandoquidem ipsamet cognitio tia habet connexionem nup re S'·! ! u' ik 1 id < I »t λ 3 29Î DE VISIONE DEI. ubi habetur, quod beati vident quidquid eorum intersit. Fonda40 Ratio autem fundamentalis pro hac "ratio*5 pan’ desumitur ex D. Thom. loco ci­ tato. Quoniam quilibet beatus naturaliter appetit scire ea, quæ ad suum statum per­ tinent, ut ex se constare videtur : at béa­ titude perfecta implet per se ipsam ap petitum naturalem, et ordinatum sciendi, quern habet beatus, alioqui non esset beatitudo perfecta : ergo quilibet ex illis per visionem beatam videbit otnnes eflectus futuros, vel positive non futuros, qui ad suum statum pertinent, ac proinde decreta libera Dei, quæ circa illos versantur. Patet hæc ultima consequentia. Nam per visionem beatam nequeunt pnedicti elfectus sciri, nisi quatenus habent connexionem cum essentia divina : constat autem pre­ dicted effectus, quoad suam futuritionem vel non futuritionem non habere con­ nexionem cum divina essentia, nisi ratio­ ne decretorum suæ voluntatis. vero, prout in particulari terminantor ri omnes creaturas, cognoscendo nimiram □ particulari quænam ex illis sint fatur» vel quæ sint non future, aut in corneani attingendo quasdam esse futura? e: quasdam non fuiuras ; sed solum omne» creaturas ( quæcumque illæsuot; futuras, vel non . futuras : sicut ex ev quod omnipotentia identificelur cum ditina essentia, tantum infertur videndam esse a quolibet beato secundum suam reilitatem , seu secundum omne id positi­ vum, quod ponit in Deo , nou autes quoad creaturas possibiles in partiedri sumptas. ]L1 HI. Diximus : Cognoscendo nimirum in fer· liculari quxnam ex illis sint futur*, tn’ quT sint non futur*, aut in communi attingendo quasdam esse futuras, et çwrdam non futuras, quia ut in tract, de voluntate Dei disp. 5. dub. 3. noUbimcs, cum in Deo non detur voluntas per molon potentia*, sed per modum actus purissimi, et hæc ratione suæ purissimæ actuahtâüs non possit manere suspensa, sed nem· • § ΙΠ. sario debeat terminari ad creaturas udo • FU obviam argumentis partis negantis. ex his duobus modis, scilicet, vel volendo, •9 vel nolendo earum futuritionem ; ideo rix Ad 41 Ad primum respondetur,, solum conbeatus videns omnipotentiam coguotdt pnniuQ. vincere beatos non videre aliqua decreta eam terminari ad factibile, ut sic, ita idm libera Dei in particulari sumpta ex vi vi­ beatus videns realitatem divinæ vohwtits sionis essentiæ eo modo, quo vident crea­ debet videre eam terminari ad quamliie: turas possibiles, id est, in essentia ipsa, creaturam, volendo ejus futuritionem, m ut in causa prius visa, et penetrata, secus nolendo illam, seu (quod idem quoad prp> tamen eo proportionali modo, quo intuen­ I sens est) volendo ejus non futuritionem, tur attributa, et relationes, tanquam ali­ non vero cognoscendo quænam ex illis Ê quid ejusdem essentiæ. Nam ad visionem particulari sint faturæ, vel quæ non sxsrt eorum in essentia, ut in causa require­ future, ut ex se et ex dictis constat, am m batur necessaria connexio ipsorum cum attingendo quasdam esse futuras, et quas­ eadem essentia ; quam tamen connexionem dam non futuras. . certum est non reperiri modo dicto acce­ ' 43 Et ratio est. Nam licet divina volun- v. ptam, inter illa, pi divinam essentiam. tas habeat necessariam connexionem cas Cæterum ad visionem eorum immediate aliqua ex his duabus terminationibus jia » in se ipsis, et tanquam aliquid Dei, satis dictis , vage et confuse sumptis f γλπ est, quod re vera inveniantur in Deo, et tamen cum aliqua ex illis in particulari: quod divina voluntas ea ad intellectum et ideo ad intuendam prædictam realiubeati ordinet, ut in simili de actibus li­ tem sufficit cognoscere , eam terminin * beris voluntatis Angelica» comparatis cum ad creaturas, vel volendo, vel noleub lumine intellectuali alterius Angeli dice­ earum futuritioneme bamus. Unite (ut id obiter dicamus) propter Ad 42 Ad secundum (in cujus solutione hanc rationem non est necesse copia· >a swan- aliquantulum immorabimur, quia ex ejus scere, etiam in communi creaturas farms, ^intelligentia non parum tota hæc difficul­ ui terminant actus liberos divinæ mi­ tas pendet) dicendum est, quod ex iden­ sericord iæ , v. g. ad hoc , ut eaten titate actuum liberorum cum divina essen­ misericordia per modum actus purissimi, tia, solum colligitur omnes illos videndos secundum suam realitatem videatur . esse a beatis, quoad suam realitatem, non quia misericordia tantum terminaux nt· cessari). TRACT. 11, BISP. Vll, BUB. 111. œssario, ut ad objectum primarium ad divinam bonitatem , quatenus est ratio sublevandi miseriam creatam, modo tamen in eodem tractatu de voluntate Dei disp. 7. num. 63. et deinceps explicando : et non habet necessariam connexionem cum ihqna terminatione secundaria ad creatu­ ris, ut ostendemus ibidem, sed idemmet ictus, qui per se primo terminatur ad divinam bonitatem, potest terminari, et non terminari ad creaturas, ut a miseria sublevandas, et manere (si Deo placuerit) sine aliqua terminatione ad illas ; vel M oppositum placuerit (ut de facto placuit) cinere cum terminatione ad easdem. Quid autem addat prædicta terminatio npra realitatem actus divinæ. misericor­ dia, et quomodo eadem realitas connotindo hanc potius creaturam, quam illam, cl connotatum inadæquatam ipsius, dica­ tur terminari ad illam , et esse volitio ipsius , aliaque huc spectantia, in tract, de, voluntate Dei late explicabimus. U Adde quod licet ad hoc ut actus liberi secundum quod in particulari con­ notant hanc vel illam’ creaturam, et ad illam terminantur , possint videri im­ mediate et in se ipsis ex vi visionis divinæ essentiæ , requiratur quod idenuficentur cum illa; nihilominus in prae­ dictis actibus , modo dicto considera­ tis , est adhuc peculiaris ratio, propter quam hoc non sufficiat : quia saltim secundum istam rationem et aliam jam «plicatam, sunt objectum per se occul­ tum , ex eo quod omnis actus liber cajuscunque voluntatis ex propria natura habet esse, saltim secundum terminatio­ nem, objectum occultum et improportionilum respectu cujuscunque intellectus, præterquam respectu intellectus divini, et intellectus illius creaturæ, quæ illos elicit : et ideo nisi Deus ordinet per suam vo­ luntatem suos actus liberos ad intellectum hujus beati potius quam illius, non po­ terit beatus eos, modo dicto, intueri : non quidem ex defectu intensionis lu­ minis praecise, quandoquidem potest dari eidem, vel maior intensio luminis in alio halo, et nihilominus non intueri illos, sed ex defectu prædictæ ordinationis ad intellectum ejus. «M- Diximus, actus liberos saltim secunicm terminationem, esse per se occultos, quia in creaturis, in quibus entitas ac­ tuum liberorum, et terminatio eorum est libera , debent prædicti actus , tam se- 293 eundum suam entitatem, quam secundum terminationem esse liberi , ac proinde per se, et modo dicto occulti, secus vero in Deo : in quo tales actus, quoad rea­ litatem sunt necessarii, non vero quoad terminationes jam explicatas, ut in trac­ tatu de voluntate Dei late dicemus : et propterea, quoad realitatem sunt per se manifesti respectu intellectus videntis Deum , non vero quoad terminationem , ad aliquam creaturam in particulari, etc. 45 Ad tertium respondetur, aliud esse. Ad an actus liber sit aliquid reale ; aliud Urliam· vero, an addat aliquid reale, sive actualiter, sive virtualiter solummodo distinc­ tum ab omni actu necessario Dei. Quare licet actus liber, quo Deus amore cha­ ritatis diligit creaturas, non addat aliquid virtualiter distinctum ab actu necessario, quo diligit suam bonitatem : et similiter licet actus misericordiæ nihil addat, etiam virtualiter distinctum ab actu necessario, quo diligit suam bonitatem, ut est ratio sublevandi miseriam creaturarum, qui qui­ dem est virtualiter distindtus abactu charilaiis jam dicto, et sic de aliis; nihilominus quivis actus liber , ut talis semper est aliquid reale et divinum , quamvis hoc reale et divinum non sit distinctum etiam virtualiter a realitate .alicujus ex actibus necessariis : et ita non addit, tanquam constitutivum sui, aut quid ad ipsum ]perlinens , aliquam relationem rationis formaliter sumptam. ' Cælerum hinc non potest colligi, ;prædictos actus non posse videri ex vi visionis divinæ essentiæ. Nam sicut res se habent ad ita et ad cognosci. Quare cum prædicti actus quantum ad omnia, quæ pertinent ad genus rei, seu entis, semotis imperfectionibus , sint ita sufficientes , ac si importarent aliquam realitatem , realiler actualiter, aut virtuali­ ter distinctam a quovis actu necessario (quia per eos Deus est teque perfecte volens libere, ac si essent realiter actu­ aliter, aut .virtualiter distincti a quavis realitate divina) fit inde, ut absque præ­ dicta distinctione sint etiam sufficientes, quoad omnia , quæ pertinent ad genus objecti cognoscibilis : et ita immediate, et in se ipsis poterunt ad intellectu beato attingi. 46 Ad quartum neganda est sequela. naAd Et ad probationem negandum est antece- 41 ' dens. Nam si actus liberi Dei conside­ rentur secundum realitatem, quam ponunt : ' tru a Ilii ! ■« Μ '1'I it; ■ < «v.» ?·· !’ I- • rs? LT I 1·<ν- * : Î94 DE VISIONE DEI. in ipso Deo, debent attingi a quacum­ que visione quantumvis minima , quia quæcumque est intuitiva, et terminatur aii Deum sicuti est, ac tandem prodicti actus secundum istam rationem sunt om­ nino necessarii. Si vero sumantur, prout terminantur, v. g. ad aliquem effectum futuram in particulari sumptum, non possunt attingi nisi a visione ita perfecta, et intensa, ut possint extendi ad speciem, seu naturam illam specificam , sub qua talis effectus continetur, semel autem concessa in visione prædicta perfectione, non requiritur, aut additur in illa aliqua perfectio, ex eo quod terminetur ad ali­ quod, vel aliqua individua contenta sub tali specie, ac proinde nec ex eo quoi terminetur ad decreta libera Dei circa illa. Quoniam, ul infra dicemus, visio, quæ potest cognoscere in Deo aliquam speciem, potest attingere, quintum est ex parte luminis, omnia individua contenta su’) illa, vel srfum quoad possibilitatem, etiam quoad fu uritionem illorum, et per consequens decreta Dei circa talem futuritiooem ; dummodo ponatur conditio jam explica'ia, scilicet, quod divina vo- i luntas ordinet actum liberum suæ volun­ tatis, quo decrevit fuluritionen illorum, ad intellectum ipsius beati. 47 Ad ultimum negandum est ante­ Ad ultimam. cedens, dummodo ex parte divinæ volun­ tatis addatur prædicta ordinatio suorum actuum liberorum ad intellectum beatifi­ cum. Nam tunc ex vi luminis gloriæ, et essentiæ divinæ, ut habet rationem speciei intelligibilis, cognoscentur actus liberi. Et ad primam probationem neganda est se­ quela intellecta de bis actibus, secundum quod terminantur, ad creaturas, modo jam explicato : quandoquidem, ut nunc diceba­ mus, requiritur ad eorum cognitionem or­ dinatio toties a nobis petita, quæ ad instar revelationis quodammodo se habet, et qua posita transeunt ab objecto per se occulto, ad objectum manifestum respectu intel­ lectus beati. Unde licet tam lumen gloriæ, quam visio explicent totam suam virtutem in visione aliorum, quæ sunt in Deo, non tamen in visione actuum liberorum, ut mo­ do explicato terminantur ad effectus fu­ turos, nisi adsit præ licta ordinatio, quæ per se petitur. Ex quo etiam ad secun­ dam probationem constat quomodo ex vi luminis, et essentiæ divinæ solum possint videri illi actus liberi, respectu quorum adest prædicta ordinatio, non vero alii. 48 Ad confirmationem neganda est ca­ jor. Et ad probationem concesso anieoe! denti, neganda est consequentia. Qaiabx quod est videre plures actus liberos, atqoe adeo quantitas ordinationis, seu manifes­ tationis respectu plurium, vel οϋηϋοπα ex illis, non attenditur penes majorem intensionem luminis, et visionis, quo obqi Hup beatus est beatior altero. Nam quicamqz? ex illis videt omnes species, el geaera, quæ pertinent ad hoc universam, ua, quoad esse naturale, quam quoad tsn sopematurale illius : atque adeo habet sjfèciens lumen, et visionem ex se suffici®tem. ad attingendos omnes actus liherw terminatos ad omnia indivi lua futura haj« universi. Sed prædicta quantitas hajts ordinationis, seu hoc, quod est ordinari plures, vel pauciores actus liberos, ad in­ tellectum alicojus beati, commensurae cum lege proscripta a Deo, qua ftibili* tum est, ut cuilibet beato solum manifeatentur ex vi visionis ea, quæ ad flrs statum pertinent. Unde quando dicitur, magis beatum, ac proinde habentem nujzs lumen, habere etiam perfectiorem τίώnem : et rursus eam visionem esse perfec­ tiorem, per quam videntur plura in ip» Deo. intelligitur de excellentiori visione quoad intensionem, et de illis, quæ vitien­ tur in Deo ex vi luminis gloriæ praecise sumpti : et non, ut habet manifestationem, et ordinationem jam explicatam, perquim ea, quæ sunt in Deo, peculiariter itefast a divina voluntate ordinari ad intellectae beati, ut dictum est. DUBIUM IV. Utrum ex vi visionis divin# essentix powrJ, aut debeant videri effectus existenlvû aliqua differentia temporis? Quamvis decisio hujus dubii constet ei iis, quæ in præcedenti diximus, nihilomi­ nus quia Gabriel Vazquez, el alii ali μι. quoad hoc, solutione, et impugnatione Jigna, adducunt ; ideo dubium præsens at D. Thom. doctrina magis elucida» mi­ neat, sigillatim excitamus. Particula autem illa ex vi visionis divini essentix in titulo adducta, nou sumitor radicaliter, ita, ut re Idat hunc sensum, cimjram, quod ex visione prælictæ esseatir oriatur alia notitia, per quam isti effecto» attingantur, sive illa cognitio detur median* te divina revelatione, sive mediis prùpfe qjeciebta * TRACT. II. DISP. VII, DUB. IV. m it’ 4 «periebus talium effectuum ; sed accipitur formaliter, ita, ut ipsamet vitio essentiæ sil rtiam visio prediclorum effectuum, non quidem accidentaliter, et per aliquid extra propriam lineam ei competens, sed ratione propriæ perfectionis, id est, quæ ei intra propriam lineam conveniat. * 0 1 Opinio negans. 49 Partem negantem tuentur, saltim quoad effectus futuros et præsentes, Du­ rand. in 3. distine. 14. quæst. 2. num. 4, ei ia 4. dist. 49. quæst. 3. num. 15. et sequentibus, et cum eo Molina art. 8. hu­ jus quæst. disp. 5. num. 2. Et, quoad eos­ dem effectus, etiam, ut præteritos, tenent eandem sententiam Gabriel in 3. dist. 14. quæst. I. art. 1. notabili 3. Major quæst. 3. et Vazquez tom. 3. in 1. part. disp. 50. Probatur primo. Nam predict! effectus tepræsentantur libere a divina essentia : ergo nequeunt ex vi visionis divinæ essent» videri. Antecedens patet. Quia ita repræsentantur, sicut continentur : at conti­ nentur in essentia divina libere, seu media determinatione libera divinæ voluntatis : ergo etiam libere repraesentabuntur. Conse­ quentia vero probatur. Quoniam ea, quæ videntur ex vi visionis divinæ essentiæ, seu ei vi propriæperfectionis illius, debent ne­ cessario videri, et necessario repraesentari : ex eo quod sicut propria perfectio visionis convenit illi necessario, ita et videre omnia illa, quæ ex vi perfectionis propriæ attinge­ re potest. 50 Secundo. Quia alioqui, etiam ex vi visionisdivinæ essentiæ viderentur prædicti effectas, ut possibiles : hoc autem destruit nataram visionis beatifica* : ergo, etc. Se­ quela videtur certa ex paritate rationis. Mi­ nor autem probatur. Quia tunc pnedictaviiio esset, et non esset eadem secundum speciem : esset quidem, ut supponitur; non esset vero, quia terminaretur ad futura, et possibilia sub diversa formaliter ratione : ad illa quidem, quatenus continentur in de­ creto libero; ad hæc vero quatenus præhabentar præcise in omnipotentia anteceden · ter ad decreta. Confirmatur. Quia si tam futura, quam possibilia viderentur ex vi visionis, tunc eademmet visio esset intuitiva, et abstractive neque adeo esset, el non esset unica el eadem. Prima sequela patet. Quoniam terminaretur, tum ad res ut existentes et præsenles in æ tern ita te, scilicet ad futura ; tum etiam ad res abstrahentes a pro·lieu existentia et præsentialitale , nimirum ad possibilia, ul talia. Ex quo etiam secunda sequela constat. Nam tunc visio esset unica, ut supponimus, siquidem ex vi perfectionis intra propriam lineam ei convenientis, utramque attingeret : et simul non esset unica, quoniam notitia intuitiva, et abstracliva, adæquate dividunt cognitionem, sicut rationale et irrationale adæquate dividunt animal : ex eo quod om­ nis notitia debet terminari, vel ad rem, ut præsentem, atque adeo intuitive, vel, ut absentem, seu abstrahentem a præsentialitate, ac proinde abstractive : ergo quemad­ modum propter illam rationem idem animal nequit esse simul rationale et irrationale, sic eadem visio non poterit esse simul in­ tuitive et abstractive. U, -I •V , I 1, . ί AH Hcl ί ■Τ' Assertio prior pro D. Thom, sententia stabilitur. 51 Dicendum tamen est primo, posse optime ex vi visionis divinæ essentiæ, et per consequens formaliter per eam videri effectus, ut existantes in aliqua differentia temporis. Ita S. Doctor 3. cont. Gent, cap. 59. ubi inquit : Per ipsam visionem divinæ essentiæ cognosci a beatis naturales species , et per cognitionem specierum cognosci individua sub eis existentia. Et art. 8. hujus quæstionis, uhi loquéns de iis. quæ per visionem divinæ essentiæ videntur, docet : Sed horum, qux Deus facit, vel facere potest, tanto aliquem intellectum plura cognoscere, quanto perfectius Deum videt : Constat autem, quod per ea, quæ Deus facit, intelligit S. Doctor effectu existentes in aliqua differentia temporis * nam distinguit ea a rebus præcise pos­ sibilibus. Et 3. part, quest. 10. art. 2. ad secundum, loquens de iis, quæ anima Christi cognoscit in verbo, seu (quod idem est) ex vi visionis divinæ essentiæ, de quibus argumentum illud fuerat propôsitum, inquit : Scit ergo anima Christi omnia, qujr Deus in se ipso cognoscit per scientiam visionis : non tamen omnia, qux Deus in se ipso cognoscit per scientiam simplicis intelligent!#. Quod etiam docet 2. 2. quest. 83. artic. 4. ad secundum. Unde sanctum Doclorem communiter It DE VISIONE DEI. sequuntur ejus discipuli, Capreolus in 4. dist. 49. quest. 6. art. 3. in solutione aQ. Ratio solutio­ ns ex Au· fD-l. -η* Αίύ ratio. DE VISIONE DEI. 300 ret. lia Chrysost. in cap. 24. Matih. bom. 78. et in opere imperfecto horn. 50. Cyril— las lib. 1. de recta tide ad Reginas duobus foliis post initiam, Athanasius sermone 4. contra Arianos prope medium, et in epis­ tola ad Amphiloquium in principio Thcophyl. et Eulhym. super verl>a relata Matih. August, lib. 1. de Genesi contra Minich. c. 22. et lib. I. de Trinitate c. 12. Hiero­ nymus in expositione ejusdem testimonii apud Matthæum, et Marcum, et Gregorius lib. 8 registri epist. 42. ad Eulogiam ci­ tans explicationem Augustini, iu ait : Γηde el Paler solus dicitur scire, quia consub• slanlialis ei Filius, ejus natura, qua est super omnes Angelos, habet, quod sciai, quod A ngeli ignorant. § IV. Enodatio argumentorum primx sententia. Ad primam. * ·» · A<1 secun­ dum. Ad eonflrlaitionrtn. 66 Ad primum concesso antecedenti in sensu explicato, neganda est conseq. Et ad probationem negari etiam debet antecedens. Unde, sicut voluntas divina ex vi propria· perfectionis vult creaturas, et nihilominus vult illas libere, non ob­ stante quod perfectio illa, ut talis, reperiatur necessario in Deo, iu beatus po­ terit ex vi perfectionis necessariae suæ visionis videre creaturas futuras, quamvis non necessario debeat eas videre. Et raiio est eadem utrubique. Quia nimirum, nec voluntas divina speciticaiur a creaturis volitis, neque est necessario connexa cum illis, nec visio beata a prælictis effec­ tibus speciticaiur, nec habet necessariam connexionem cum eisdem. : quamvis ra­ tione suæ emiuenliæ, et posita manifes­ tatione ex parte liber© determinationis Dei possit ad illas, ut supra explicatum est, terminari. 67 Ad secandum concedenda est seque­ la, et neganda minor. Et ad probationem dicendam est, quod licet creatur© possi­ biles videantur in omnipotentia, et futuræ in eadem omnipotentia, ut determinata per decreta libera, nihilominus adhuc videatur sub eadem formalissima ratione, quia ratio videndi formalissima, semper est aliquid divinum continens prædictos effectus. Ad confirmationemcoiicedendaest prima sequela, el neganda est secunda. Et ad probationem dicendum est, quod licet daremus rationem notiliæ intuitivæ ad- æquale dividere notitiam, sive cqgR&ionem, iu ut una et eademmet notitia inferioris taüunis non possit simul utramque ratio­ nem habere; non tamen id esset admil· l ndum de notitia superioris et emineatis conditionis : hæc enim propter sui cininentiam potest formaliier eminenter mr simul intuitive et abslrativa respectu diversorum objectorum, ul in prawerti contingit, et ita cognitio, qua Deus iatelligit, habet, ut terminatur al es-eotiam divinam, esse intuitivam, el ul terminatur al creaturas possibiles esse abstraetnam, ut communiter docent Theologi. Nec exemplum in argumento adductum oldest. Quoniam esse irrationale propter Fui imperfectionem non potest adunate, et formaliier contineri in una, et eadem ratione eminenti simul cum rationali, sed unum dicit exclusionem alterius, ut ei se patei. ι2ηΜ’· DUBIUM V. - ’“Jx - Urum ex vi visionis divinor essentia possini videri creaturæ possibiles? Tituli intelligentia ex dictis dub. pnecedenti satis constat. § I. Refertur prior sententia. 68 Partem negantem tuetur Vazqnex tem ubi supra. Probatur primo. Quoniam essentia divina non habet necessarian connexionem cum creaturis possibilibus : ergo non potest esso ratio videndi illas: ergo nec prædictæ creaturæ poterunt « vi visionis divinæ essentia? videri. EIæc ult. conseq. patet ex priori : quia idem est creaturas videri ex vi visionis divi­ næ essentiæ, ac eandem essentiam esse rationem, et mediam, quo ducitur in­ tellectus ad earum cognitionem. Pruna vero conseq. ex antecedenti aperte se­ quitur. Quoniam ea, quæ non habent necessariam connexionem quoad esse, non poterunt illam habere quoad cognosci, ita ut unum sit ratio, et mediam do­ cens in cognitionem alterius. Antece­ dens autem probatur. Quia quod est necessario connexum cum alio, dicit necessariam habitudinem ad illud. Ul palet in potentiis, collatis cum suis ob­ jectis : at essentia divina non potest di­ cere TRACT. H, OHP. VII. DUB. V. cere necessariam habitudinem ad possi­ bilia, alioqui secundum illam habitudinem specficarelur ab illis : ergo. etc. Confirmatur. Nam etiam si nulla creatura esset possibilis, adhuc mane­ rent divma essentia, et omnipotentia : ergo signum est non dicere necessariam connexionem cum illis. Conseq. patet ; nam quoties aliqua sunt necessario con­ nexa, toties per ablationem unius tolli­ tur aliud. Antecedens autem constat. Quia essentia, el omnipotentia Dei sunt entia magis necessaria, quam possibili­ tas creaturarum ; quandoquidem sunt entia increala, et a se : si autem per abla­ tionem creaturarum possibilium tolleren­ tur essentia, et omnipotentia Dei, non essent magis necessaria*, quam prædictæ creaturæ. 69 Secundo. Quoniam nec ex parte divinæ essentiæ, neque ex parte luminis potest assignari ratio, ob quam videan­ tur istæ potius creaturæ, quam illæ : ergo cum non possint vi lori omnes, ___ alioqui comprehenderetur Deus, ut ex dictis constat , fiet inde, ul nulla ea­ rum ex vi visionis videatur. Conseq. patet. Quoniam ad hoc ut possent vi­ deri aliquæ, et non omnes, oportebat ut ex parte eorum, quæ ad visionem concurrunt, assignaretur aliqua ratio, propter quam istæ potius quam illæ creaturæ viderentur : cumque solum lu­ men. seu intellectus illo perfusus, et divina essentia ad talem visionem con­ currant, necesse est, ut ex parte alicu­ jus ex his duobus assignetur aliqua ratio, propter quam istæ potius quain illæ creaturæ viderentur. Antecedens autem quoad priorem par­ tem probatur. Nam essentia divina æque continet, et repræsentat omnes creaturas, cum non contineat aut repræsentet unam mediante alia, sed æque immediate omnes. Quoad 2. vero part, probatur. Quoniam quodvis lumen gloriæ est ejusdem speciei cum alio, siquidem omnia illa terminantur ad idem objectum formale , scilicet ad Deum, ut est in se ipso : ergo ex parte lumi­ num non potest oriri hæc diversitas : quandoquidem ea, quæ sunt idem in ra­ tione principii videndi, non possunt esse ratio diversitatis, quæ est in visione. 70 Dices, lumina gloriæ esse diversa, et inæqualia tam in intensione, quam in perfectione individual! : et ita ratio­ ne divers® intensionis, aut individuals* 301 perfectionis posse esse radicem videndi has creaturas potius quam alias. Sed contra : nam major aut minor 1Ιπφαςintensio, licet sit ratio cognoscendi per­ naiiô. fectiori modo idem objectum, non ta­ men cognoscendi hoc objectum potius quam illud, ut in habilibus scientiarum naturalium constat : in quibus major in­ tensio non est ratio assentiendi pluri­ bus conclusionibus, aut his potius quam illis intra eandem scientiam contentis, sed assentiendi perfectius eidem conclusio­ ni : sicut etiam major aut minur per­ fectio individuals precise sumpta, non potest esse ratio attingendi hoc objec­ tum ]>otius quam illud , ut in eisdem habilibus scientiiicis cernitur. 71 Tertio. Quia alioqui visa essentia Tertiam. divina, possent videri infinitæ creaturæ possibiles distinct® secundum speciem : hoc autem est impossibile ; ergo, etc. Falsitas consequentis patet. Nam ad videndum unam creaturam possibilem ex vi visionis, requiritur aliquid liiminis gloriæ ; et ad videndam aliam perfec­ tiorem, ct distinctam secundum speciem, desideratur aliquid majoris luminis, ac proinde ad videndas infinitas creaturas possibiles distinctas secundum speciem, desiderabitur lumen infinitum, quod ta­ men implicat dari. Sequela vero probatur. Quoniam in­ fra quamlibet creaturam possibilem, et signatam possunt produci infinite aliæ minoris et minoris perfectionis , sicut supra quamlibet creaturam determina­ tam possunt produci infinitæ aliæ ma­ joris et majoris perfectionis essentialis, ut expendunt N. Compl. in lib. Phys. : ergo qui viderit quamlibet creaturam determi­ natam, poterit videro infinitas illas, quæ sunt minoris perfectionis quam ipsa. Patet conseq. Nam sicut hoc ipso quod divina e.-sentia contineat talem creatu­ ram, non ideo ex vi talis continentia· continet creaturas perfectiores, et prop­ terea non debent istæ cognita illa co­ gnosci , ita, quia hoc ipso quod divi­ na essentia contineat talem creaturam, debet etiam continere illas, quàj sunt infra eam. opurteret ut hac visa, cæteræ aliæ infinita·, et imperfectiores vi­ derentur. iiV A ϊ· ! < 1 :'j! i • -4 ί A ï DE VISIONE DEL 302 $ mente D. Thom. difficultatis nodus dissolvitur. Concltt-ΜΛ. » - Dicendum tamen est, quod licet omnes creatura possibiles nequeant vide­ ri ex vi visionis beata?, possunt tamen videri aliqua·, ita ut juxta majorem, vel minorem perfectionem luminis piares, vel pauciores cognoscantur. Ita D. Thom. in hoc art. et locis statim referendis : quem sequuntur fere omnes Theologi· ct ideo ab illis in particulari nominan­ dis abstinemus. Ratio autem fundamentalis hujus as­ Ratio âiurtio- sertionis, quoad utramque partem jam ais QtlOld supra a nobis tacta est. et traditur a pricuin part«n. D. Thom. loco citato, et in 4. dist. 49 quæst. 2. art. 5. et 3. cont Gent, cap. 55. et 56. potestqne quoad prio­ rem partem assertionis prolandam sub hac forma proponi. Quia solus ille in­ tellectus cognoscit cognita causa omnes effectus in illa contentos, qui eam om­ nino penetrat, ac proinde eandem com­ prehendit : sed solus intellectus divinus, non vero aliquis alius penetrat omnino, et comprehendit essentiam divinam, quæ est causa creaturarum : ergo solus ille visa eadem essentia cognoscit omnes effectus possibiles in ea contentos. Min. cum conseq. non indigent probatione , suppositis iis, quæ art. p raced. dixi­ mus. Major autem etiam liquet. Quo­ niam effectus non videntur ex vi visio­ nis causa?, nisi ea penetrata : ergo solus ille intellectus cognoscet omnes .effectus in aliqua causa latitantes, qui eam, et omnes ejus quasi sinus omni­ no penetraverit. 73 Ex quo etiam secunda ejusdem as­ Ratio quoad sertionis jxars ratione ejusdem S Doct. six un­ probatur. Quoniam licet aliqua visio non dam. penetret omnino causam, ac proinde nec videat omnes effectus in ea contentos ; nihilominus visa causa possunt ex vi visionis illius videri, seu cognosci elTeclûs, qui in illa latitant, ita ut plores. vel pauciores videantur, juxta majorem, vel minorem perfectionem lumii is non penetrantis omnino illam : ergo licet visio creata non sit sufficiens ad penetrandam omnino divinam essentiam, quæ est cau­ sa creaturarum ; nihilominus ea visa co­ gnoscentur e.x vi visionis illius plures, / I vel pauciores offectus juxta majorem vel minorem perfectionem luminis. Coaseq. non indiget prolatione. Antecelens autem paiet exemplo ejus, qui habet intellectum elevatiorem. Nam hic statim uno principio demonstrativo proposito, infert ex eo plores conclusiones, juxte majorem, vel minorem elevatiunem sui intellectus, licet non omnino tale princi­ pium penetret, neque ipsum comprehen­ dat ; quod tamen non contingit in eo. qui debilioris ingenii est ; sed oportet quod ei singula exp’anentur : ergo, etc. i rn. Respondetur primo argumento oppositi stnltnliz. 74 Ad primum negandum est ante­ cedens. Et ad probationem respondetur, quod licet plura, quæ sunt necessario connexa cum aliis, debeant dii ere hibii di nem ad illa, et specificari ab eis, ul contingit in exemplis in argumento pro­ pos.lis, non tamen id est universaliter ne essarium : et ita objecta scientiarum, q atenus talia, sunt necessario connexi cum suis scientiis, et nihilominus non dicunt relationem realem ad illas, sive prædicamentalem, sive iranscendentalem, ut communiter docent Dialectici, et Me­ taphyse». Inde licet essentia, el omni­ potentia divina sit necessario connexa cum creaturis possibil bus. non tamen hinc s t dicere realiter habitudinem al illas, vel ab iisdem specificari : quia ratione suæ eminentia? est omnino et absoluta ab omni respectu, et habitu­ dine per se primo terminata al creatu­ ras. 75 Ad confirmationem respondetur, quod dati illa hypothesi, tunc divina essentia, et omnipotentia saltim non ma­ nerent, ut modo sunt, et ita antecedens saltim in hoc sensu negari debet. Ad cujus probationem, ut respondea­ tur, supponendum est id quod in tract, de volunt. Dei tangemus, nimirum, quod licet ex implicatione creaturarum sequitur, saltim modo dicto, destructio divinæ essent æ, et omni; otentiæ, ei di­ ta per impossibile destructione, divinæ es­ sentiæ. et omnipotentia? divins sequatur desini t’o possibilitatis creaturarum : ali­ ter tamen, et aliter, nam e.x impassi­ b i I i ta Le creaturarum solum colligitur a bili tate posteriori u Ji TRACT. II, DISP. Vll. DUB. V. posterior, destructio jam explicata divi­ ne essentiæ, et omnipotenfæ, id est, ex vi tabs impbca'.ionis non sequitur la­ bs destructio ; sed signum est, prius tinsse destructam : sicut! ex absentia lu­ cis ab hoc licinisphærio solum sequitur a posteriori absentia Solis ab co : et prop· urea ex vi absentia) lucis non ponitur ab­ sentia Solis, se i solum sequ tur, sivo colligitur, prius natura abfuisse Solem a praedicto hemisphær.o, quam lux abesset : siquidem ubest lux, quæ ex præsentia So­ lis in illo debebat causari. Cæterum ex destructione, _aut impossi­ bilitate divinæ es entiæ, et omnipoten­ ce sequitur a priori destructio possibi­ litatis creaturarum, et ex vi positionis iliarum ponitur prædicta possibilitas, et necessitas harum, sicut ex præsentia Solis, debita tamen proportione servata, ponitur præsentia lucis. u Hinc ergo ad probationem pnedicti antecedentis satis constat. Nam cum neces· «st sitas essendi, quam habent divina om­ nipotentia, et essentia, sit causa neces­ sitatis possibilitatis creaturarum, et ex destructione illius sequatur a priori, Lanquam ex destructione propriæ causæ, necessitas possibilitatis carundem ; ex destructione vero possibilitatis creaturarum solum a posteriori colligatur destructio es­ sentiæ, et omnipotentiæ divinæ, modo explicato, consequens est, ut essentia, et omnipotentia divina sint entia magis necessaria : quia quoties duo sunt neces­ saria, et inter se connexa, toties id, quod est causa necessitatis alterius, ha­ bet in se majorem necessitatem, juxta illud Aristolelicum axioma : Propter quod unumquodque tale, al illud ma- § IV. Muilur secundum argumentum ejusdem senlc.nlix opposite. 76 Ad secundum negandum est antece­ dens, quoad utramque partem. Nam in primis a iquo modo ex parte divinæ es· sentiæ provenit, quod videantur htt» potius creatu ræ possibiles quam illæ : qaoniam prædicta diversitas potest ali­ quo modo oriri, ex eo quod ex creatu­ ris contentis in divina essentia, aliæ dnl in ea minus latentes, aliæ vero magis in eadem lateant. Unde D. Thom. 303 quæst. 8. de veritate art. 4. ad 12. explicat s quoiuodo ex hoc capite possit aliquo modo provenire, quod hæ potius creatunn quam illæ a beatis videantur , sic inquit : Dicendum, quod etiamsi nui- unde lo modo ad bralitudinem per lineal crea- proveturx cognitio, non lumen sequitur quod quod io omnis cognitio crcatiirx xqualiter se habeat ad risionem beatiludinis · cognita hx pocnim causa aliqua, in promptu est, ut diiliu> gu» cflcctus cognoscantur iu ipsa, aliqui vero magis lateant : sicut patet, quod ex 11‘* principiis demonstrationis statim aliqux ΜΙ|ίΪΓ conclusiones eliciuntur, quædam vero non nisi per multa media : tl ad hxc co­ gnoscenda non potesl quilibet per se, sed oportet quod ab alio manuducalur. Simili­ ter est etiam cognitio rationum inteltigibilium de c/feclibus respectu essentia· di­ vinæ : quia quædam sunt latenliores, quædam manifestiores ; cl ideo cx visio­ ne divinæ essentiæ quædam cognoscuntur, quædam non. Et similiter ex parte luminis gloriæ potest provenire prædicta diversitas. Un­ de idem S. Doct. in hoc art. postquam dixit, eo plures videri effectus in aliqua causa, ac proinde etiam in essentia di­ vina, quo magis prædicta causa pene­ tratur, concludit : Nullus igitur intellec­ tus creatus videndo Deum potest cognoscere omnia, quæ Deus facit, vel potest facere : hoc enim esset comprehendere ejus virtu­ tem : sed horum, quæ Deus fac.it, vel facere potest, tanto aliquis intellectus plu­ ra cognoscit, quanto perfectius Deum vi­ det. Quare cum eo perfectius Deus vi­ deatur, quo majori lumine videtur, ut idem S. Doct. art. G. hujus quæst. do­ cet, dicens : intellectus plus participans dc lumine gloriæ, perfectius Deum vide­ bit, consequens est ut juxta doctrinam S. Doct. eo quis plures videat creaturas, ac 'per consequens has potius quam illas, ut statim magis explicabimus, quo amplius ile lumine gloriæ habuerit. 7 7 Potestque hujus rei Sufliciéns reddi ratio, cx eo quod quantumcumque objectum aliquod sit imequaliter cognosci­ bile , attamen intellectus, qui versatur circa ipsum, si nullam habeat imequa itat*‘m collatus cum aliis intellectibus, nequit illud inæqualiter cognoscere. Unde cum Deus sit inæqualiter cognoscibilis a de­ versis beatis, oportet ut ex parte intel­ lectus, atque adeo ex parte luminis gloriæ detur aliqua inæqualitas, ratione cujus Μ Halio 304 DE VISIONE DEI. unus præ alio possit magis divinam es­ I divina, ul eas continet, et ut ratio «ι sentiam videre, et penetrare. I illas videndi , difficilius attingitur, ac Et ad probationem contra priorem par­ proinde ipsœ magis latitant in illa. Tum tem ejusdem antecedentis dicendum -est, eliam (id quod ex pneredenti sequilar) quod licet concederetur (de quo statim) quoniam hoc ipso quod omnipotentia. essentiam divinam æque continere, et reut continet aliquas creaturas, exprimat mi• priesentare creaturas possibiles, quatenus jorern perfectionem, majoremquo vim ac­ per hoc significatur quod non contineat tivam. modo explicato, necesse est ut pe­ per modûm causæ, et consequenter nec tet majus lumen in intellecta attingente ill im. ut dicit prædictam perfectionem, et repræsentet unam rationem alterius, seu mediante aha, ita ut nequeat eam aliter in particulari continet tales creaturas, ut causare, et repraesentare ; nihilominus ea­ I ex se patet, et art. præced. diximus : et ita dem essentia non æque continet, et renecesso eliam erit ut debeat magis ex vi présentât omnes illas, quatenus per hoc I prædicti luminis penetrari, ad hoc ul illa? crea fune in ea ut in causa inspiciandenotatur, quod omnes æque latenter con­ tur : siquidem universaliter loquendo, ideo tineantur, et repræsentenlur ah eadem es­ petitur majus lumen ad cognitionem ali­ sentia : quia ut exD. Thom. nuper diceba­ cujus effectus in sua causa, quia re.piritur mus , ex effectibus contentis in aliqua major penetratio ejusdem caisze, ad hoc causa, ct ab illa repræsentatis quidam ut talis effectus in ea cognoscatur, et magis latent, quidam minus, quidam vero consequenter hinc etiam fiet, prædiclum sunt fere omnino manifesti. Unde si es­ effectum magis latere in eadem causa, sentia divina uniatur in ratione speciei, ut continet creaturas manifestiores, vide­ alioqui non esset necessaria major illa buntur istæ : si vero, ut continet creaturas penetratio causæ ad eum attingendum. magis latentes in ipsa, tunc ista? ins­ Accedit, quod hoc quod est, creaturas picientur : imo etiam , ut statim magis esse Intentiores, non potest sumi, nisi vel ex eo quod sint perfectiores quoad essen­ explicabimus , una cum illis videbuntur etiam creaturæ manifestiores, seu non tiam solummodo, vel quoad essentiam, et ita latentes in divina essentia. modum essendi simul, vp! ex eo quod sint Qocnain imperfectiores, quoad utrumque, vel quoad 78 Regula autem al dignoscendum ci crea-J aliquod ex his : at non ex eo quod sint qumnam ex creaturis magis lateant in taris inagii divina essentia. quæ vero plus in ea pa­ Infection's quoad essentiam tantum, alio­ bleant teant, videtur posse desumi ex majori, qui gratia sanctificans esset latentior qua­ in divini essai- vel minori perfectione possibili , et in vis alia creatura, quippe quæ in valde pro­ Ül. potentia earundem creaturarum, ita ut babili Thomistarum sententia est perfectior quoad essentiam, licet non quoad modum illæ creaturæ magis lateant, quæ fuerint, essendi, quam omnes aliæ creaturæ possi­ tam secundum suam essentiam , quam biles, ex eo quod est formalis participat o secundum suum modum essendi perfec­ tiores : e contra vero illæ sint manifes­ rationis perfectioris, quæ in Deo reperitur, tiores , et non ita (ut sic dicamus) in nempe nature divinæ, prout est in se. Cum intimioribus , et profundioribus ejusdem tamen certum sit, prodictam gratiam sanc­ tificantem ab omnibus beatis videri, et mi­ omnipotentia» finibus contineantur, et la­ nus latenter contineri in divina essentia, teant, quæ minus perfectionis (modo li­ quam aliæ creaturæ possibiles, ut ex statim men insinuato) habuerint. dicendis constabit : nec etiam ex eo quod Et ratio hujus reddi potest. Tum quia Reddhar ratio sit imperfectior quoad essentiam, et modum prjrce- cum creaturæ, ut continentur virtualiter essendi simul, aut quoad aliquid ex his duo­ itentis in Deo, lateant quasi intra sinus suæ rrgulæ. potentiæ, oportet ut illæ dicantur magis bus. alioqui qui cognosceret creaturas hoc latere, que continentur in omni jotentia, modo imperfectiores, posset et deberet co­ vel ul dicit majorem activitatis gradum gnoscere in eadem divina essentia omnc< virtualiter ab aliis gradibus distinctum creaturas, quæ in tota latitudine entis sunt (ul lilii loquuntur) vel juxta nostram perfectiores quoad essentiam, et modum sententiam , ut in eadem simplicissima essendi simul : siquidem, ut in hoc eodem fonnnlilite absque aliqua distinctione vir­ dub. dicemus, qui cognoscit in Deo creatutual! ipsius exprimit majorem aetualitatem run latentiorem. potest attingere in ipso in ordine ad producendas creaturas, modo creaturas manifestiores, seu non ita in ipso dicto perfectiores. Nam eo ipso essentia I latitantes : ergo necesse est, ut hoc quod est TRACT. 11, DISP. Vll, DUB. V. est creaturam aliquam esso Intentiorem in Deo, proveniat ox co quod sit perf'Ctior, Um quoad essentiam, quam quoad modum essendi simul. 79 Ex quo ad probationem pro secunda Cesriparte ejusdeiu antecedentis respondetur fa­ tendo inæqualitatein visionum, ac proinde, quod hæ creaturæ possibiles potius quam illæ videantur non oriri ex luminibus gloriæ precise secundum suam essentiam conside­ rans. ul probatio ibidem facta recte conclu­ dit. Celerum id poterit provenire ex inæqualitate intensionis eorundem luminum, ita ul, quo lumen fuerit intonsius, eo attingat piares creaturas, et non qualescunque, sed modo dicto magis perfectas. Elad probationem in contrarium dicen­ 11 dum est, quod licet major intensio luminis non sit ratio videndi hoc objectum potius quam illud, quando illa objecta primario terminant cognitionem; attamen cum lu­ men per se primo terminatur ad aliquod unum objectum, et in eo prius viso, et pe­ netrato, tanquam causa, cognoscit reliqua, tunc major intensio luminis potest esse ra­ tio, quare bæc objecta secundaria potius quim illa attingantur : quia talis intensio est sufficiens ratio majoris penetrationis ob­ jecti primarii, atque adeo cognoscendi in illo eos effectus, qui in eodem magis lati­ tant, et consequenter etiam il’os, qui ibi­ dem manifestioressunt, ut statim dicemus. il Nec obest, sed potius prodest illud quod 4*4 de habitibus scientiarum acquisitarum in □ hac probatione adducitur. Nam major inten­ sio luminis scientifici, et acquisiti potest kr. aliquando conducere, ad hoc ut in aliqua causa, seu conclusione prius cognita, ct ma­ ns penetrata cognoscantur plures effectus, seu conclusiones inde deductæ, et ad hoc ut iit® potius quam illæ inferantur, quate­ nus intensio prædicti luminis potest pertin­ gere, modo tamen alibi dicendo, usque ad majortm, vel minorem penetrationem pro­ fundiorum sinuum ejusdem causa*. iw80 Ex quibus omnibus liL, rationem ada> tu quafam. propter quam videntur in essentia divina hæ creaturæ possibiles potius quam □to, * pa iBn, non esse reddendam ex parte solius esr t lentiæ divinæ. ut habet rationem speciei, ‘-scr et causæ creaturarum, aut ex pane solius ha luminis gloriæ; sed ex jiarte utriusque : quia έ·44 -TS> repugnat cognosci ex vi visionis beatu» has •'Λ- potius creaturas quam illas, nisi essentia divina, ut habet rationem speciei inlelligibilis, uniatur cum intellectu beato per unio­ nem tantas vel tantæ perfectionis, et simi­ 305 liter nisi eadem essentia cognoscatur per modum object) prius cogniti, ut habet tan­ tam, vel tamam activitatem, modo explica­ to : at repugnat essentiam divinam sic uniri, sicque videri, nisi intellectus habeat tan­ tam, vel tiniam jierfectionem, seu in­ tensionem luminis, sicut etiam repugnat, intellectum habentem tantam, vel tantam luminis intensionem, non habere sibi unitam essentiam divinam in ratione speciei intelligibilis, per unionem tantæ, vel tanue perfectionis commensurate cum virtute, et intensione ejusdem luminis : et consequenter non poterit non, saltim per se, et ex natura rei loquendo, videri essentia divina, quatenus continet creaturas tantæ perfectionis. 81 Nec refert si objicias, essentiam , et omnipotentiam divinam, ut per mo­ dum causæ continet creaturas perfectio­ res, non distingui adhuc virtualiter a se ipsa, ut continet creaturas imperfectiores, ac proinde nec ut habet rationem spe­ ciei intelligibilis respectu illarum distin­ gui virtualiter a se ipsa, ut est species respectu harum ; ergo non poterit uni­ ri cum intellectu beato, ut esi ratio vi­ dendi creaturas imperfectiores, quin unia­ tur. ut est ratio videndi perfectiores : quandoquidem ad hoc ut uniretur se­ cundum unam ralionem, et non secundum aliam, requirebatur ut esset in ea aliqua distinctio saltim virtualis. Non itaque hoc refert. Quoniam ad hoc ut essentia divina uniatur, ut esL ratio videndi has creaturas potius quam illas*, et ut habet activitatem respectu harum magis quam illarum, non est necesse, ut virtualiter distinguatur, seu quod habeat diversos virtualiter activita­ tis gradus ; sed sufficit quod sit forma eminens, et modo statim explicando, æquivalens pluribus : sicut ad hoc ut eadem essentia uniatur in ratione speciei intelligibilis cum intellectu beato, non vero in ratione visionis, non desidera­ tur eam in rationô visionis sui, et in ratione speciei intelligibilis distingui vir­ tual iter; sed salis est prædicla cminont*a, et æquivalenlia. 82 El ratio est eadem utrobique. Quoniam eminentia formæ satis est* ad hoc ut æquivaleal pluribus actu, el reahier distinctis, non minus ac si esset real iter actualiier distincta; et solum distinguitur ab iis, quæ habent virlualem distinctionem in hoc, quod ea quæ V 306 DE VISTONE DEL virtualiter distinguuntur, æquivalent* plu­ certæ, et determinata? magnitudini*. ac ribus pertinentibus ad distinctas lineas ; aliquotas, sed per partes incertœ, et incum tamen forma eminens, ut talis, et I determinate magnitudinis, proportiona­ ut non pertingit ad distinctionem virtuales , et inter se communicantes : et ita iem sui, solum æquivaleat pluribus spec­ non sequitur totum illud lumen requisi­ tantibus ad eandem lineam. tum ad collectionem illarum creaturarum Quare sicut si divina potentia haheret videndam fore infinitum ; sicut nec er in se multiplicitatem realem actualem additione proportiona l, et per partes mi­ graduum, aut potentiarum, posset uniri nores , et minores in infinitum quacum­ cum intellectu beato secundum unum que certa, et determinata parte, que eat in digito , ascendendo a medietate illine, gradum, aut potentiam, et non secun­ dum alios, ita per hoc quod sit forma usque ad totum ipsum, non sequitur re­ sultare ibidem magnitudinem aliquam ac­ eminens, et æquivalens pradictis poten­ tiis realiter distinctis, et ad eandem li­ tu infinitam : quia ad hanc inter alia neam pertinentibus, poterit hoc ipsum rejuirilur additio per par.es certæ eldeierminate magnitudinis. · \ \ 4 prestare. 81 Ratio autem, propter quam non de- ce bel augmentum illud luminis esse per 5 V.' partes, seu quasi per partes certe, et determinata? maznitu linis quantitatis virtuSolutio tertii argumenti sententix adoersx. lis, potest reddi, tum ex parte prodictarum creaturarum, tum etiam et maxime 83 Ad tertium concedenda est sequela, ex parte divinæ essentiæ , et omnipoten­ si intelligatur do infinitis creaturis possi­ tia?. ut sunt rationes videndi tales crea­ bilibus contentis infra perfectionem nlicuturas. Ex parte quidem creaturarum, qtfh jus certe, determinate, ac finite crea­ tura possibilis, ut v. g. infra hominem : etiam ipsæ non se excedunt excessu perfedionis , qui sit certæ et determinate secus vero si intelligatur de infinitiscrealuris quantitatis ; ita ut si quantitas perfectionis possibilibus non contentis infra perfectionem unius sit ut unum . tunc species illi suo alicujus certæ, et finitae creatura possi­ bilis. Quoniam ad cognoscendum ex vi modo immediata habeat perfectionem, ut duo vel ut unum et dimidium - sed visionis beatificae infinitas creaturas hu­ habet perfectionem ut unum , et aliquiil jus posterioris generis desideratur lumen infinitum : secus vero ad attingendum amplius : ita tamen ut illud amplius non debeat esse alicujus certæ et determi­ ex vi ejusdem visionis creaturas infinitas illius prioris generis. Nam lumen , quo I nata? magnitudinis, seu perfectionis, sed sufficit ad videndum in essentia divini incerta? et indeterminata?, minoris scilicet, speciem hominis plene et perfecte, atet minoris quacumque determinata perfec­ quo adeo divinam essentiam , ut expri­ tione signabili. Ex parte vero divinæ essentiæ et omnipotentiae, quia essentia mentem eam activitatis perfectionem, qu>’ ad ejus productionem desideratur, sufficit Dei, et omnipotentia illius, ut continent ail attingendum omnes creaturas minuris I omnes has cre ituras, non excedunt ex­ cessu infinite perfectionis se ipsas ,|uc perfectionis , ut statim magis explica­ bimus. continent aliquas ex ifiis : sicut ipsæmet. Et ad probationem in contrarium di­ quitenus continent omnes creaturas pos­ cendum est, quod licet ad visionem unius sibiles , excedunt excessu infinito se ip­ ex his creaturis possibilibus specio dis­ sas. ut continent has vel illas, seu expri­ tinctis , et infra perfectionem hominis munt perfectionem infinite eminentiorem, contentis, seu non pertingentibus ad ejus quam ut continent has vel illas. nobilitatem, requiratur aliquod lumen . 85 Ex quo et:am sequitur illud, quod Cou et ad videndam aliam ex his creaturis supra tetigimus, nimirum illud lumen requiratur majus lumen, et sic in infi­ u'Ioriæ. quod sufficit ad videndum in nitum : non tamen inde fiet, requiri ad D*o aliquam specieiq creatam, sufficere omne^illas simul videndas infinitum I :ad videndas omnes creaturas possibiles, men : quia incrementum lumin s requi­ quæ (am quoad essentiam, quam quoad situm ad perfectiorem, et perfectiorem modum essendi sunt infra perfectionem creaturam ex his intuendam. non Iit illius. Tum quia lumen sufficiens ad cog­ (ul sic dicamus) per partes, el gradus I noscendum Deum, ut exprimit majorem virtutem TRACT. Π. DISP VH, DUR. V 307 virtutem activum, sufficit etiam «ad attin- i utramque : quia essentia divina, ut gendum illum, ut exprimit minorem vim continet perfectiorem, dicit majorem per­ agendi. Tum etiam : quia virtus habens fectionem, ad quam non potest visio pervim penetrandi magis aliquam causamv tr.msire, nisi per minorem : sed etiam bibet etiam vim ad penetrandam illam eadem essentia, ut continet gratiam, quoad mnus. At ad cognoscendas in De.o crea­ essentiam, exprimit majorem perfectionem, turas perfectiores, requiritur major pe­ quam, ut continet alia quoad essentias, netratio divinæ essentiæ ex eo, quod ad quam proinde majorem perfectionem predict® creatura sunt in eo magis la­ non potest visio pervenire, nisi fiat transitus per mihorem : ergo, etc. tentes : e contra vero ad cognoscendas ni eo creaturas imperfectiores, non est I Respondetur negando sequelam. Et ad biloiior. necessaria tanta penetratio, sed sufficit primam probationem neganda est paritas, minor : ergo lumen, quod fuerit suffi­ ut ex statim dicendis patebit. Ad se­ ciens ad cognoscendas in Deo creaturas cundam probationem distinguenda est perfectiores, sufficiet ad attingendas in major, et si intelligatur de majori per­ illo imperfectiores. | fectione, tam in genere entis, quam in genere objecti, concedenda est : secus 86 Potestque hoc explicari exemplo vero si de majori perfectione præcise caloris ut octo, qui hoc ipso, quod ta­ in genere entis intelligatur, et eodem lis, potest præstare quidquid alii calores minus intensi prastant : ex eo, quod modo distinguenda est minor, quoad intensio majoris radicationis, ut octo, primam partem , ct neganda si intellicontinet virtualiter modos radicationis gatur de majori perfectione in genere minoris intensionis, ut N. Complut. 1. objecti ; secus vero in esse rei. Quia de Generat, disp. 4. quæst. 9. osten­ divina essentia, ut continet gratiam, est dunt. Ita ergo lumen gloriæ habens in­ perfectior in esse rei, quam, ut continet tensionem, v. g, ut octo, poterit præs- i creaturam intellectualem valde perfectam, üre quidquid lumen minus intensum I ut Angelum perfectissimum, non vero ratione minoris intensionis prastat ; ac in esse objecti, quia non petit cognosci proinde si lumen, ut quinque potest videre tanto lumine, ut continet istam, quam bas potius creaturas, quam illas, etiam ut continet illum, eo quod ista est ma­ Ismen, ut octo, poterit quatenus virtua­ nifestior in essentiat divina, quam ille : quia cognita natura divina prout est in liter continet intensionem, ut quinque, se, facilius dqduciLur» esse communicabieas videre, et insuper aliquas alias ex­ lem illo expressa . modo, qui ibi elucet, cellentiores, quæ ei ratione suæ majoris lilGII scilicet per modum radicis videndi Deum, intensionis debent corresponde re. quam esse communicabilem aliis modis. Sicut visa Trinitate, et infinitate perso­ narum, facile est deducere mysterium Incarnationis, consistens in hoc, quod Cfycliones contra solutionem hujus ultimi argumenti, el enodatio carum. una persona divina terminet alienam naturam. Unde neganda est secunda pars minoris, necnon et consequenda, ut ex 87 Nec refert, si contra ea, quæ in » wlutione hujus ult. argumenti diximus, I dirtis constat. 88 Nec refert etiam, si contra solutio­ Replica. objicias primo, ex cis sequi, quod si cog­ nem hanc urgeas, sequi ex ea esse magis nita creatura perfectiori, tam quoad es­ sentiam, quam quoad modum essendi, latentem formicam in Deo. quam creatu­ agnoscuntur ex vi illius visionis omnes ram intellectualem, v. g. hominem, ac creature imperfectiores, quoad essentiam, proinde requiri majus lumen ad illam, e', modum essendi, fiet inde, ut visa quam ad istum in Deo videndum. Patet sequela. Quia.habet majorem convenien­ xratia, quæ e-t perfectior quoad essentiam, Icet non quoad modum essendi, viàentiam cum Deo secundum ea, quæ videntur fe sint omnes ali» creatura quoad esformaliter in illo, scilicet secundum iik· wntiam, licet non quoad modum essendi. tellectuahtatem ; et ratio, propter quam Patet sequela, tum ex paritate rationis, gratia est minus latens, est, quia habet ma­ tam etiam : quia ideo visa creatura per­ jorera similitudinem cum Deo. fectiori quoad essentiam, et modum es­ Respondetur negando sequelam. Quia Rrsponsedi, videntur imperfectiores f quoad I gratia non ideo est minus latens, quia ha- delar» (|W $' 308 DE VISIONE DEI bet utcunque similitudinem cum Deo, sed quia habet similitudinem in aliquo præ- dicato , quod est in illa eo modo , quo est in Deo, prout est in se ipso, scilicet in vi ad intelligendum se prout est in se ipso : sicut etiam alia accidentia supernaturalia sunt minus latentia in Deo , quia participant, modo disp. 3. dub. 2. j 4. et 5. insinuato, aliquid proprium Dei prout est in se ipso. Unde quævis alia similitudo non reddit objectum mi­ nus latens in Deo, sed juxta regulam num. 78. datam, scilicet juxta majorem, vel minorem perfectionem, tam quoad essentiam, quam quoad molum essendi/ habet praedictum objectum , esso mugis, vel minus bitens in divina essentia, 89 Nec deinde refert, si contra pro­ Alia replica. dictam solutionem urgeas, quod cognita gratia, necesse est cognoscere visionem, atque adeo creaturam intellectualem,*quæ illam elicitura est : et ita non erit magis abscondita talis creatura . quam formica. Enoda­ Respondetur, inde ad summum con­ tio. vinci, cognoscendam esse creaturam intel­ lectualem quo id potentiam obedientialrm. quæ etiam est supernaturalis. per quam concurrit : et licet inde possit deduci i cognitio potentiæ naturalis . est tamen in hoc major aliqua difficultas : et ideo hæc est Intentior. Addita­ Adde, solum, quoad on «I posse cog­ mentum. nosci ex vi solius, et przecise cognitionis potentiæ ob^dientialispotentiam naturalem, tanquam id , cum quo habet aliquam connexionem , ac proinde, tanquam ter­ minum, non vero quidditative, et eo modo, quo gratia; el adduc tunc non nisi | ratione potentiæ naturalis intellectiva» ut sic. Seconda 90 Nec rursus refert, si secundo, et objectio. principaliter contra dicta in prædicta so­ lutione .ad idem ultimum argumentum initio hujus dubii adductum objicias, quod ad hoc, ut Deus contineat hominem, non est necesse, ut contineat formicam . et alias creaturas, quoad essentiam, et mo­ dum essendi imperfectiores : ergo ad hoc, ut ducat in cognitionem hominis, non est nece-se . ut ducat in cognitionem foBniçæ, et pnedictarum creaturarum. Pa­ tet consequentia, Tum quia.ducit ex eo, quod continet : ergo si ad hoc, ut con­ tineat hominem, non est necesse, ut con tineat formicam, nec etiam erit ad hoc, ut ducat in cognitionem hominis, quod I ducat in cognitionem formica». Tum eliim: quia ita se habet res ad dw, sicut ad cognosci : ergo quæ non sunt necessario nexa quoad rxte, neque etiam quead cog nosci. Antecedens aurem probaturi Qaoniam etsi implicaret formica, cætenrqw? aliæ creatura» imperfectiores homine, Ct per consequens licet præ lictæ cræaturæ non continerentur in Deo, non umen idcirco implicaret homo, aut desineret in divina essentia , et omnipotentia conneri. 91 Respondetur enim, quod etsi con- θα» cedatur antecedens , debet negari con- ** sequentia. Et ad primam probationem, concesso antecedenti, neganda etiam art consequentia. Quoniam licet essentia di­ vina prius visa ducat in cognitionem præ· dictarum creaturarum homine ignobilio­ rum. quia continet eas, et hoc ipso, quod 'j eas contineat, ducat in illarum cognitio­ nem , quoties homo in eadem essentia ! divini contentus videtur in Deo , et si­ militer quamvis non sit necessarium ex parte effectuum, quod, ut Deus contineat hominem, contmeat v. g. formicam, ac proinde præhabiiio hominis in Deo non pendeat, ex eo. quod formica contineatur m ipso : nihilominus, quod homo in divina essentia videatur, potest pendere ex eo, quod eadem formica hoc ipso, quod confi­ ne itur in Deo , habeat etiam videri in ipso. f 'i Et ratio disparitatis desumitur ex es sentiali subordinatione, quæ est intergra- ûu dus intensionis in lumine gloriæ desideratos ad videndum hominem in essentia divina, et cos, qui requiruntur ad videndam for­ micam : et ex defectu (ut sic dicamus^ subordination"^ adhuc victualis inter con­ tinentiam , qua Deus contine: eundem hominem , et formicam, ct ah eo conti· nentur. Nam gradus intensionis luminis gloriæ, v. g. ut quinque, desiderati ad videndum hominem in Deo, et gradas intensionis, v. g. ut duo, ad intuendum in eo formicam, sunt essentialiter subordinati ex vi propriae lineæ : ita ut gra­ dus . ut quinque, præcontineat gradum ut duo, et visio . ut quinque divins essnntiæ visionem ut duo ejusdem, ct Deus ut visibilis, ut quinque præhabeat in ratione objecti quodammodo se ipsum, quatenus visibilem, ut duo : et ideo ne· ' quit beatus |ær lumen, et visionem, ul quinque videre Deum , nisi videat illnm · per lumen, et visionem, ut duo eminenti quadam TRACT. II, DISP. VU, DUB. V. «pidmi ratione ibidem repertam : sicut Diluit dari calor, et calefactio ut quin­ que, nisi ibi eminenti quadam ratione inveniatur calor , et calefactio ut duo : « ideo nequit homo petens lumen , ut .pinque v. g. videri in Deo, quin videa­ tur in eo simul formica exigens lumen, ct duo. Celerum continentia, qua Deus continet fonniam, non habet adhuc virtualiter, d sedusis imperfectionibus, subordinari continentia?, qua continet hominem. Quia beet implicaret formica , non esset neces­ sarium per locum saltim intrinsecum, quod impicaret homo , el e converso : cum ta­ men si implicaret lumen , ut duo, im­ plicaret lumen, ut qumque Quia , licet tomo non debeat prehahere perfectionem fennicæ, attamen lumen, ut quinque coa potest non eminenter continere per­ fectionem luminis, ut duo, praestando id, :uod prodictum lumen ut duo praestaret. Per quod ad secun ’am probationem patet, u 92 Secundo respondetur, quod etsi ** non sit necessarium, creaturam perfec­ tiorem continere virtualiter, et eminen­ ter creaturas imperfectiores, attamen es­ sentia divina omnes illas precontinens, eportet, ut præcontineat creaturas imper­ fectiores, ad hoc, ut præcontineat superiores. E», ratio est. Quoniam creatura? specie diverse excedunt se in perfectione essentblij ad hunc autem excessum non est «cesse, ut una præcontineat perfectionem ilierius, sed sufficit, quod habeat perfecLooem aliam meliorem, quæ excedat perfectionem creature ignobilioris. Cæteππι essentia, et omnipotentia divina ob si eminentiam debent præcontinere orn­ us perfectiones cunctarum creaturarum ; • ita quidem, ut eo requirant majorem, ct (it sic dicamus) intensiorem perfectionem, quo creaturæ sunt perfectiores : ac pro­ inde ad continendam creaturam per fec­ um ut quinque petant perfectionem, seu intensionem, v. g. ut quinque. Quare cum perfectio ut quinque nequeat conruIurali 1er dari in eo, qui habet simul . pe fectionem ut ter, nisi prius habeat hinc eandem perfectionem, ut ter, inde est at divina essentia, et omnipotentia continentes omnem perfectionem omnium creaturarum. et per consequens virtutem effectivam earum, nequeant continere crea­ gra* perfectiores, quin prius nostro mo­ do concipiendi contineant imperfectiores. J* Potestquc hoc explicari exemplo gra­ 309 duum intensionis in opinione eorum , qui dicunt intensionem fieri per additio­ nem gradus ad gradum. et hos esse heterogeneos : ita ut gradus caloris ut octo, non præcontineat gradum raloris, ut 6. Nam juxta hunc dicendi modum, satis est ad calorem ut 8. quod dicat gra­ dum nobiliorem, licet talis gradus alicu­ bi. aut in eo, qui omnes gradus habet, non possit connaturaliter inveniri, nisi illudmet subjectum, quod est calidum, ut 8. habeat prius alios gradus heterogeneos caloris ut 6. vel ut 5. etc. Ita ergo in present!, proportione servata, philoso­ phandum est. 93 Nec præterea obest, si tertio prin- Tertia cipaliter objicias, quod si cognita crea- objerüo. tura nobiliori, tam quoad essentiam, quam quoad modum essendi simul, de­ beant cognosci creature quoad utrumque imperfectiores; fieret inde, ut cognita gratia, et accidentibus supematuralibus, cognoscerentur etiam omnia accidentia possibilia ordinis naturalis, et per con­ sequens omnes substanti® possibiles, quibus talia accidentia sunt connaturafia : hoc autem admitti non debet, ne quili­ bet beatus videns in Deo gratiam, et alia accidentia supernaturalia, videat etiam in eo omnes creaturas possibiles. Sequela quoad primam pariem videtur perspicua. Quoniam gratia, et accidentia Bnpernaturalia sunt perfectiora quoad essentiam, quam alia accidentia ordinis naturalis, ut ex se constat, et non sunt imperfec­ tiora quoad modum essendi, sed potiu^ perfectiora, quippe quæ licet habeant modum essendi in alio, sicut alia acci­ dentia naturalia, nihilominus talis modus essendi est ordinis divini. Quoad secun­ dam vero partem eadem sequela videtur certa. Quoniam lumen, quod sufficit ad videndum in Deo accidentia naturalia, que connaturaliter conveniunt alicui substantiae, sufficit ad videndum in ipso eandem substantiam'. El ideo lumen /* quod sufficit ad intuendum in Deo proprie lates essentiæ hominis, sufficiet etiam ad intuendum in illo predictam essen­ tiam : ergo si visa gratia, ct aliis acci­ dentibus supematuralibus, debent videri omnia accidentia naturalia, ut ex prober îione primæ partis hujus consequenti® constat, consequens erit, ul debeant etiam videri omnes substanti® creat®, et crea­ biles. quibus prælicta accidentia sunt connaturalia. DE VISIONE DEI. 94 Respondetur enim negando sequelam quoad utramque partem. Et ad probatio­ nem prioris, ex qua pendet .probatio posterioris, dicendum est, quod regula illa a nobis adducta, nempe beatum viden­ tem in Deo creaturas perfectiores quoad essentiam, et modum essendi simul, vi­ surum etiam creaturas ignobiliores quoad utrumque, debet intelligi de creaturis per­ fectioribus, quæ discunt, naturam aliquam completam; ita ut non solum afferant quantitatem virtutis, et efficacitatis proximæ in ordine ad aliquam operationem, sed etiam se ipeis tribu mt commensurationem essentialem in ordine ad predictam operationem. Quare cum gratia, et alia accidentia supernaturalia non dicant naturam ali­ quam completam, sed solum quantitatem virtutis, et eflicacitalis proxima?, illa qui­ dem per modum radicis ad videndum Deum, ista veru jær modum dispositionis ejus­ dem ordinis, conducentis, et disponentis aliquo modo ad eandem visionem, el gra­ tiam; propterea visa gratia, et aliis acciden­ tibus supernatural ibus, non debent videri omnia alia accidentia na uraiia. Ratio autem, ob quam regula illa debet intelligi de naturis integris, el completis, et ex so dicentibus, tam commensurationem essentialem, quam quantitatem vir­ tutis in ordine ad proprias operationes, non vero de accidentibus importantibus solam quantitatem virtutis ad videndum Deum, vel ad aliquem effectum superna­ turalem, aliquo modo ad hoc conducen­ tem, vel disponentem, jam supra in hoc eodom dubio Lacta est, dum diximus, gratiam, et alia accidentia supernaturalia habentia se ad instar proprietatis, aut quasi proprietatis respectu illius, habere propter specialem conditionem suam, quod sint minus latentia in divina essentia. Quare cum omnia ista ob peculiarem etiam rationem suam, tantum dicant quantitatem virtutis, et efficacitatis proxi­ ma? in ordine ad effectus jam dictos, non vero quantitatem virtutis, et cominensurationem essentialem simul, ac proin­ de gratiam sanctificans afferat quanti­ tatem virtutis, et efficacitatis proxima' por^ modum radicis in ordine ad eande j) visionem; el lumen gloria? importet quant i talem virtutis potentia? proximes ad i luendum Deum, inde est. ut regula jam dicta non debeat intelligi de iis creatu* is or­ dinis supernaturalis dicentibus solam quan­ Solvitor. titatem virtutis, v. gr. nd videndum Deum, sed de naturis integris, et completis affe­ renti, ns ex se, el ex propriis meritis, tam common sura lio em essentialem quamquanliiatem virtutis in oidine ad operaliones proprias. 95 Ex quo etiam manet so'uta alia objec tio, quæ hic poterat fieri, nempe, quod om- u»trnes creatura? possibiles sunt quoad essentiam imperfectiores , quam gratia stncuGcaw, et insuper secundum suam eâseathw considerate abstrahunt a modo essendi substantiali, vel accidentali, et ita pos­ sunt in speciebus intelligibilibus, per ipii« repræsentantur, habere modum essendi accidentalem : ergo visa in Deo gratia, v.debaniur essentiæ aliarum crcaturanun possibilium, vel secundum se, vel saltim ut habent esse in suis speciebus intelligibili us, ia quibus e>t | ropria natura carum, sub alio lamen modo essendi accidentali, ut in tract, de scientia Dei disp. 2. dub. 2. dicemus. Ex dictis igitur hæc objectio manet soluta : siquidem sit collatio inter naturam integram, et totalem creaturarum poss.bi­ lium. et inter accidentia, quæ dicunt solam quantitatem virtutis jam explicatam. Qci- A'J> bus etiam addi pote it. satis esse, quod essentiæ creaturarum usque in infinitum possibilium, v. gr. substantialium, non abs­ trahant aluodo j er se essendi naturali, el entitativo, quem in se ipsis habent, et a modu essendi in alio, quem in specie acci­ dentali illarum repraesentati va, et non suprrexcedente earum perfectionem retinent, ad hoc, ui non videantur necessario in Deo, hoc ipso, quod essentiæ non abstra­ hentes a duobus illis modis essendi per se. el in alio inspiciuntur : el ita visa gratia creata sanctificante, qaæ sub con­ ceptu gratia? creata? non abstrahit a modu substantiali essendi per se,et in alio, sed necessario debet esse accidens, non opor­ tet, ut alia? creatura* in infinitum possibi­ les videantur. ARTICULUS IX. Utrum tideniur in l)evr tf rùfre/riw enet tin* prr aliquas riaiL India ft ndcalur? 1 Ad nonnm sic proceditur. Yidetur, quod q, qur hôtsh lar in Deo, 3 vitfeutibus dimdjtn e$senâita per aliqvM similitudines trdeantar : omnh eaim cognitio est per jc'-imibtionein cogunsccolii id copiitum : sic rain tntdlertas in actu Ut intellectum in actn, et viits in act· itsi· bile id irtu. in quantam qas «imthtadrae infuraular, 3t l’ ipilu siffiiliudine colons : si ijxitur intellectos sidenti* l»eum per er in speculo apparent : sed omnia sic videnur ia Deo, sicut in quudam speculo intelligibili : ergo si ijse Dea boo videtur per aliquam similitudinem, sed per uia essentiam, nec ea. qui’ in ipso videntur per aliquas «mintidines, sire specite videntur. R^oudco dicendum, quod videntes Deum per suam ea. qua' in ipsa essentia Dei vident, non vident pntifsas specite. sed per ipsam essentiam divinam in­ spectu coram unitam : sic. enim cognoscitur unamquoi· ae. secundam qaod similitudo ejas est in cognoscente, sdboc wuliugil daplickcr. Cum enim quæcunque uni, etftfca sunt similia, sibi invicem sint similia, virtus ûc : ùa modu, secundam qaod informatur specie alicujus, est ei simile : el tunc non dicitur res cognosci in se qm. wd io suo simili. Alia enim est cognitio, qua coghsnUr aliquis bomo in se ipso, ct alia, qua cognoscitur n sMiaagine : sic ergo cognoscere res per earum similisiiaes ia cognoscente exlsieotes; est cognoscere eas in seu iu propriis naturis,sed cognoscere eas, prout era similitndines praeexistant io Deo, est videre eas in beo : et ha* duæ cognitiones differunt. Unde secandum iha cognitionem, qua res cognoscuntur videntibus 0c,Dfcr essentiam, in ipso Deo non videntur per aliquas jautedines alias, sed per solam essentiam divinam inr£«i5i présentent» per nuam ct Deus videtur. Ad prisms ergo dicendum, quod intellectus creatas vi­ tati D«m asstmilatur rebus, quæ· videntur in Deo, in çaatm unitur essentiæ divins, in qaa rerum omnium umlitsdiDte préexistant. Ad secandum dicendam, quod aliqua? potentia? cognosc4ira?S3Ql. qua* ex speciebas primo conceptis alias forΕΧΎ possunt. Sicut imaginatio ex pra?conceptis speciebas r<5ts, rf auri, format speciem montis aurei . el intdkrms ex praeonccptis speciebus generis, et differentia? fxxat rationem speciei, et similiter ex similitudine imarimfvmare possumus in nobis similitudinem ejus, cujus bl iaj;o. Et sic Paulas, vel qaicunquc alius ridens bea. ex ipsa visione essentiæ divinæ potest formare in !C5AdilodiDCs rerum, quæ in essentia divina videntur. Qie reaanserunt in Paalo etiam postquam desiit Dei es•eatûn ridere. Ista tamen visio, qua videntur res per h>5®odi species sic conccptas^st alia a visione, qua viatur res in Deo. Conclusio. Creatura vis® in essentia divina non viden­ tor per aliquas species creatas, sed per ipsam essentiam divinam unitam in ratione speciei intelligibilis. Circa hanc conclusionem videantur ea, quæ art let 8. hujus quæst. diximus. ARTICULUS X- Hnai fidenter De«v per essentiam, eimtd onnia, qwr fu ipso rident ? videant 1 A4 decimum sic proceditur. Videtur quod videntes Deum b* esuriam non simul videant omnia, quæ in ipso vidttt Q:a secundum Philosophum contingit multa scire, itteftigere vero uoum : sed ea, quaj videntur in Deo, invfltnxlar intrilcetu enim videtar Dens : ergo nun con· a videntibus Deum simul mulb rideri in Deo. fPraterra. August, dicit. 8. super Gen. ad litteram, 43>i D«s moret creatu rata spiritualem per tempos, hoc M fer ratelligeoliam, et affectionem : sed creatura spiri- 311 tollis est Angelus, qni Deum ridet : ergo ridentes Dean successive inteillf uni, et afficiuntur ; tempus enim succès* sionem importât Sed contra est, quod August dicit ultim de Trinit. Non erunt volubiles nostrae cogitationes ah aliis in alia euntrv. atque redeuntes: sed omnem scientiam nostram uno simul conspectu ridebimus. Respondeo dicendum, quod ea, qua· videntur in verbo, non successive, sal simul ridentor. Ad cujus evidentiam considerandum est, quod, ideo nos simul non possumus multa intelligrre, quia multa per diversos species ihlelligiruus : diversis autem speciebas non potest intdlectus unius simul actu informari ad inlelligcndum per eas : si­ cut nec unum corpus potest simul diversis figuris figu­ rari. Unde contingit, quod quando aliqua multa una specie intelligi possunt, simul intelligantor. Sicut diversa? pries alicujus totius, si siogulx propriis aperiebas intelligantor, successive Intelliguntnr, et non simul. Si autem omnes intelligantor una specie tntius, simul jutelligentur. Osten­ sum est autem, quod ea, αατ videntur ia Deo. non riden­ tur singula per suas similitudines, sed omina per unam essentiam Dei. Unde simul, el non successive ridentur. Ad primum ergo dicendum, quod ric unum tantum intelligimus, in quantum una specie intclligimus. Sed multa una specie intellecta, simul inlelligunior. Sicut in specie hominis intelligimns animal, ct rationale, clin spode do­ mos parietem, et tectum. Ad secundum dicendum, quod Angeli quantum ad co­ gnitionem naturalem, qua cognoscunt res per species diver­ sas eis inditas, non simul omnia cognoscunt. Et sic moventur secandum intelligentiam per tempus, sed secan­ dum, quod vident res in Deo, simul eas vident Conclusio est affirmativa. Contra eam tamen plura solent adduci, ad probandum esse impossibile, quod infinita si­ mul. et distincte intdliganlnr ; ac proinde, quod beati simul videant omnia, qnæ in Deo vident : quia hæc possunt esse infinita, Cælertiin omnia ista ex ils, quæ ari» 8?dixlmus, manent soluta. ARTICULUS XI. Utrum aliquid in kne vita patrii ridere Deum per essentiam? 1 Ad undecimam sic proceditur. Videtur, quod aliquis in hac vita possit Deum per essentiam videre. Dicit enim Jacob Gen. 32. Vidi Deum facie ad faciem : sed ridere facie ad faciem est videre ner essentiam, ut patet per illud, quod dicitur 2. Corinth. 13. Videmur nunc per speculum, et in nniijTnate, tunc autem facie ad faciem : ergo Deus in hac vita per essentiam videri potest. 2 Praeterea. Numeri 12. dicit Dominus de Moyse : Ore ad os loquar ei : sed qui ore ad os loquitar Deo palam, et non per .rnigmata et figuras, videt Deum : sed hoc videre, est Deum per essentiam videre : creo aliquis in statu hu­ jus vita? potest Deum per essentiam videre. 3 Præterca illud, in quo alia omnia cognoscimus, el per quod de aliis indicamus, est nobis secandum se nolnm : sed omnia etiam nunc in Deo cognoscimus : dicit enim August. 12. Copies. Si ambo ridemus verum esse, quod dicis, et ambo videmus verum esse, quod dico : ubi qoæso illad, videmus? Nec ego in te, nec tu in me, sed ambo in ipsa, no a? sapra mentes nostras est, incommutabili veri­ tate. idem diam in lib. de vera Religione dicit, quod se­ cundam veritatem divinam de omnibus indicamus. Et 12. deTrinit. dicit, quod rationis est indirare de istis corpora­ libus secundum rationes incorporales, el sempiternas. Qu« nisi supra mentem essent, incommutabiles profecto non essent : ergo ct in hac vita insum Deum videmus. 4 Præterea, secundam August. 19. super Genes, ad litteram. Visione intellectuali videntur co. qux sunt in anima per suam essentiam r sed visio intellectualis est de rebus intelligibilibus, non per aliquas similitudines : *ed per suas essentias, ut ipse ibidem dicit : ergo cum Deus sil per essentiam suam in anima nostra, per essentiam suam ridetur ù nobis. Sed contra emodi rognosct possaot. Manifestam est antettt, quod per naturas rerum nuterulium divina rxsentia cognosci non potet. Osteusam est enim sapra, quod cognitio Dei per qoamcaoqae similitudinem avaum noa est risio esscatiJB iprias. Uade impossibile tot anis» b· minis, secandam lune sitam viventis essentiam Dei sidere. Et bojas rignum est. qaod anisa nostra qualo magi» h corporahba· abstrahitor, unio iatelhpbiliam abstract uro u ûi capacior. Unde in somnis, el aUcnaticnibas a xnsibas corporis nugis divin* revelationes percipiantur, ei prxusiooes falaronnn. Qaod ergo anima elrietxr. a^ae ad sapremum iateUiribiliam, quod est essentia dirina, cs>c non notet, quandia hac mortali vite utitor. Ad primam ergo dicendam, quod secandum Dionvs. I. ap. Cadest. Hierarc- sic In scripturi» dicitur aliqais Dena vidisse în quotam formale sani aliqua· figura·, 'd sensibiles, vel imaginari* secsodam aliquot unalitadineai aliquod divinam rrprrseoUnies. Qaod ergo dial Jacob : ridi Deum fnar nd firiem, referendum e>l non ad ipsam di risam essentiam, xd ad figaraa.in qira represenubatar DrttS. Et boc ipsum ad qaaodam prophets* eminentiam pertinet, ut videatar persona Dei loqarnhs. vd loqacns Dess, hcet luufiaaria usione, at infra | Ur­ bi:. cam de gradibas propbed* loqaemar. Vd b>c diut Jacob ad designandam qaj&dam euioeuUuu inicîügibitem c.i&templaiionts supra comauocm stelam. Ad secaodam dircn.tem, qaod sirst Deas miracaU vi­ dere, ct secundam ipsum de amniba* isdirarr, in qaaatum per participationem sui laminis omaia c<>gnoscimas el aijndiamas. Nam, K ipsum lamen calorate rationis par ticipatio quadam est aiuni lamiois, sicut etiam oma«a sensibilia dicimus videre, et judicare m Sole, id est. per lumen Solis. Uudc dicil Ααχα>ΐ. 1. Soliloquiorum, Disciplinanim «pedamina rideri non possunt, nisi abqoo velui suo Sole illaslrealor. vvlelicet Dec·. Steal ergo ad videndum aliquid sensibiliter non est necesse, ouod vi­ deatur $obira, sed per pr*seoliam, essentiam, ei potentiam. Conclusio. Deus nequii videri per essentiam ab ho­ mine puro, nisi ab hac vita mortali sepa­ retur. luielligitiir autem assertio secundum legem Dei ordinariam, hoc esi, sine mira­ culo, quo intellectus hominis in hac vita degentis elevetur ad hoc, ul sine dependen­ tia a sensibus possit intelligere, ut constat ex iis, quæ D. Thom. 'm solutione ad 2. docet. AuimadConsulto autem in conclusione dictum est, vrrsio. ab homine puro, ut per hoc excipiatur Christus Dominus, qui hoc ipso, quod ratione unionis ad verbum petebat esse comprehensorem, potuit absque aliquo novo mira­ culo inlelligere, etiam per intellectionem or­ dinis naturalis, sine conversione ad phantasmata. ul videri potest in D. Thom. 3. pari. queri 11. art. 2. Utrum vero hoc miraculam fuerit in aij. quibus aliis factum. Ha. ut usque ad vhhnem divinæ essentiæ elevarentur, non Hl nunc disputandum : tum. gula uetilra fan pugnat cum conclusione hujus articuli : tum etiam, quia quoad Moysen egit de hoc I). Thom. 2. 2. quæst. 174. art. 4. et Paulum nuæst. 145. art. 3. Constat autem, quod solum quoad Moyseu, el Paulum eri, quoad hoc specialis dlfliculias inter TbtOtofft. Circa id autem, quod habetur apad 5, DOclorem m probatione hujus conclusionis, scilicet quod in somniis, el dum qu» est alienatus a sensibus, tunc magis divinas re­ velationes percipit, videatur Cajetanus. tpi bene hoc explicat, dicens, esso Intetligeadytn de somno, in quo sensus interni ma­ nent soluii, et de revelationibus, quoad earum susceptionem : nam hæc eo flt me­ lius. quo animus minus habet distraetioois circa sensibilia ; non vero quoad judiriom circa res revelatas : quoniam, quoad hoc potest mullum juvare resolutio ad conso­ nantiam cum sensibus externis. Notandum tamen, quod cum quis divina Ill virtute alienatur a sensibus, sive tantam externis, sive etiam simul internis medüDde extasi, vel raptu, tunc non solet impe­ diri judicium circa res revelatas, ex «, quod sicut divina virtute alienatur mens a sensibus, ut reddatur aptior ad suscipien­ das illustrationes supernalorales, ita etiam solet elevari ad hoc. ut possit elicere per­ fectissimum judicium absque indigentia Unus resolutionis ad sensus externos. Videatur D. Thom. 2 2. quæst. 173. ari 3. loqukms, mentem alienatam a sensibus elevari ad contemplanda sublimiora : ubi peractum con­ templandi inteiligit judicium : et propterea judicium istud nequit ob sui imperfectio­ nem esse insufficiens ad hoc, ut voluntas maneat libera, libertate requisita ad meri­ tum, ul ibidem docet D. Thom. de quo etiam potest videri Cajetanus eodem loco. ARTICULUS XU. Utrum per rationem nature Ita Devon in rita npnùteere poifimv ? Ur 1 Ad daodedmnmsicproreditnr.VideCar, quod per lib­ rales rationem Deam in hae rite cognoscere doq posvisxs. Dicit enim Boet in lib. de ConsoL quod ratio cog cntl simplicem fornum : Deas autem maxime est simplex ta­ ma, at supra ostensam est : ergo ad ejus eogoiliques π­ ύο Mturahs pervenire non potest. 2 Prxterea. Ratione naturali sine plura tasmite inteiligit anima, ut dicitur in 3. de Anima : sed Dfl, era sit incorporeus, phantasma ia nobis esse non potest : erp cognosci non potest a nobis cognitione naturali. 8. Praeterea. Cognitio, quæ est per rationem nalsniea, communis est bonis, el malis, sicut natura eis coscisii est : sed cognitio Dei competit tantam bonis. Dial ma August. 1. de Trinit. qand mentis humans ides in ta excellenti tace noa figitflr.niri per justitiam ttdeieaadetur : ergo Deus per rationem naturalem cogMtci Ml potest. Sed contra est, quod dicitur Rom. 1. Qaod xriia ttl Dei, aanifentvm fit in Ulis, id est, quod cognoscibile eSt de Dea per rationem naturatem. Respondeo dicendum, aood naturalis nostra cepina i sensu principium snrait. Unde tantam secostra utxnlis cognitio extendere potest, in quantam manaduci potest per sensibilia. Ex sensibilibus autem non potesl usq-r >< PRIMÆ PARTIS ART kx ui&lectKs noster pertingere, quod divinam essentiam udii! : quii creaturi· sensibiles sunt rffecVUB Dei virtutem aox leo adiMiantcs. Unde cx sensibilium cognitione ■να p>lc?l tela Dei virtW eocnuscâ : et per conuquens, e dentia videri. Sed quia aunt ejus effectos a □iM «tcpoHleakv. ei eis in hoc perduci possumus, ut apaanas de Deo, an cal : ct ut cognoscamus de çvr o, qar accesse est ei convenire, urundum quod est ΐηχί.αωαα causa excedens omnia sua rau*»aia. Unde {.MfrKCiiMs de ipso habitudinem ipsius ad creatura», omnium est causa : et differentiam erraturarum àÿÎBgqtoJ kHicci ipse non est aliquid ooram, qnæ ft «jOiSHtar ; et quoi hæc non rcmnveiilar ab eo propter ejfefcfccUa. srd quia «upcTrxcnlit. A4 yriaca ergo dicendum, quod ratio ad formam simp.ica perlingere nun potest» ul sciat de ea quid est; potamen de ea cognoscere, ut sciat, an eiL A4 »ecjoduai dicendum, quod Deus naturali cognitione cep.urilur per phantasmata effectus sui. Ad tertium dicendum, quod cognitio Dei per essentiam, era it per gratiam, non competit nisi bonis ; sed cognitio qis. qaæ est per rationem naturalem, potest competere tecs rt culis. Unde dicit August. in lib. Retractationum : Xtt approbo. quod in oratione dixi, Deus, qui non nisi ■odos veram scire voluisti : responderi enim potest mul­ to ebam nou mundos mulla scire vera, scilicet per raUùxb utarait*m. Conclusio Deus, ut est in se ipso, sive quidditative, nequii per rationem naturalem cognosci ; beoe tamen, quoad an est, el quoad ea. quæ ipsi necessario conveniunt, ut est pri­ ma causa omnium, qualia sunl continere annes creaturas, diiTerre a cunctis illis, el esse excellentiorem eisdem, etc. ARTICULUS XIII ütrzm per gratiam habeatur altior cognitio Dei, qaim ea, qua habetur per rationem naturalem? 1 Ad decimam tertiam sic proceditur. Videtur, qnod per ratam non habeatur altior cognitio Dei, quam ea, qua: tihdar per naturalem rationem. Dicit enim Dionys. 1. c>. de mystica Theologia^ quod ille, qui melius unitur Deo ia bac vita, unitur ei sicut omnino ignoto. Quod de Moyse dicit : Qui tamen excellentiam qnandam oMriil in gratis cognitione, sed conjungi Deo, ignorando kb> quid est, hoc contingit etiam per rationem naturalem : rrp per gratiam non plenius cognoscitur à nobis Deus, cibile. Sed hæc determinatio ad unum non procedit ex visione credentis, sed h visione ejus, cui creditur. Et sic in quantum deest visio, deficit à ratione cognitionis, quæ est in scientia. Nam scientia determinat intellectam ad unum per visionem, et intellectum primorum princi­ piorum. Conclusio est affirmativa. An vero hæc cognitio debeat esso excel lentior, quoad species intentionales; : an vero tantum quoad lumen. et alia, niuoad hunc ibi solent modum excessus spectantia , alL. explicari : et ideo in præsenli ea consulto omittimus. •S.’ 1 ' Ί X £ IN QUÆST. XIV. PR1MÆ PARTIS D. THOMÆ De Scientia Dei. Quamvis permultæ ex quæshonibus D. Thom, sint satis difficiles, tiæc tamen, in qua de Scientia Dei agit , quamplurimis est impi cata diflicultalibus, quæ non satis ab intellectu creato investigari, et expediri possunt, juxta illud Aposl. ad Rom. Ii : 0 altitudo divitiarum sa­ pienti?. et scienti? f)cit quam incomprchensibilia sunt judicia ejus, et investigabiles vi? ejus! Cæterum, licet omnia, quæ ad divinam scientiam spectant, exacte explicari a nobis non possint, curabimus tamen , ut quamvis veritas non omnino percipiatur , saltim nunquam omittatur. Non enim quidquid perfecte explicare non possumus, idcirco tatiquam a veri- D. Thomæ. Post considerationem eorum 1 qu? ad divinam substantiam pertinent, restat con­ siderandum de iis, quæ pertinent ad operationem ipsius. Et quia op ad præcedentes, ut ex verbis ejus nuper re­ latis constat. Quare ut omnia . qua? S. Doct. in hac quæst. tradit , explicata maneant, placuit breve hoc. profundis­ simum tamen. ejusdem S. Thom, Proœmium . in quo ratio ordinis hujus quæstionis ad praecedentes continetur exa­ minare. DUBIUM UNICUM. Utrum ta. qtue I). Thom. in Proam io hujus qua31ionw docet, sint vera ? Dubium boc breviter expediendum est, ut ad altiora alia, quæ in hoc tract, oc­ currunt. pergamus. Rationes Pnma. dubitandi. Prior dubitandi ratio est, videri falsum id , quoi primo loco præmittit, scilicet se hic agere de iis , quæ pertinent ad operationem Dei , post considerationem eorum, qua? spectant ad divinam substan­ tiam. Quoniam divinum intelligere spec­ tat ad substantiam, et essentiam Dei : non qualitercunque, sed tanquam pro­ prium, et maximum ejus constitutivum, ut in art. 4. hujus questionis latius di­ cemus : ac proinde disputatio de illo, quæ in hac quæst. habetur, spectabit ad tractatum, et disputationem de iis, quæ ad substantiam Dei perlinent. Accedit, Sanctum Doclorem post quæsl’.onem islam de scientia Dei disputare de veritate, et vita Dei : constat autem veritatem non importare operationem , sed confunnitatem.et consonantiam a Irem, et similiter vitam perlinere ad ipsam substantiam rei Vine : el per consequens D. Thom. in his quaestionibus agit de mullis spectantibus ad substantiam Dei , prout nostro modo intelligendi distinguitur ,ab operatione *. et ita non recte vide­ tur dixisse, se a quaestione ista 14. U. in in­ cipere disputationem de iis, quæ pertinent ad operationem Dei, linitis jam illis, quæ ad ejus substantiam spectant. 2 Secunda dubitandi ratio deducitur ex eo, quod S. Doctor loco citato dixit, scilicet, quod cum bit duplex operatio quarum una sil immanens , alia vero transiens, prius oportet agere de scientia, et voluntate r quia intelligere est in in­ telligente, et velle in volente, postmodern autem de potentia, quæ consideratur, ut principium exteriorum effectuum. Nam i i primis non videtur Sanctum Doclorem reele hæc duo extrema inter se comparassezquia licet facia comparatione inter operationem immanentem, et transeuntem, lunc illa sil prior, hæc vero posterior : el propterea idem D. Thom. post tractatum de processionibus divinis, et aliis ad easnecessariorequisitis, egeritde operatione ad extra; nihilominus si tiat comparatio inter opera­ tionem immanentem, et potentiam Dei, lunc operatio immanens non est prior, quam divina potentia, sed e contra : sicut in universum quoevis potenti® cujuscumque naturæ sunt priores operatio­ nibus immanentibus illius : ergo etc. 3 Deinde, quia Deus non agit ad extra ΤίΓΛ per operationem formaliter transeuntem, sed per actum divini imperii, juxta il­ lud : Ipse dixit , et facta sunt : ipse mandavit , et creata sunt : ergo male distinxit D. Thom. ordinem harum quæslionum : ex eo, quo! in quibusdam ex illis agitur de actionibus immanentibus Dei. in aliis vero de potentia, quæ consideratur, ut principium operationisdjvioæ in effectum exteriorem procedentis, ac proinde, ul principium actionis transeuntis. Nec satis erit, si dicatur, quod licet actus imperii sit formaliter immanens; quippe, qui est actus intellectas, ut docet D. Thom. 1. 2. quæst. 17. art. L ni­ hilominus est virtualiter transiens ; et ita potuit de illo in diversis quæst. se- eundum has diversas rationes considerato, disputire. -, a Nam contra hoc est, quod ad agendum de actibus immanentibus divinis, ut sont virtualiter transeuntes, necesse non erat diversas quæstiones instiluere. Et propter­ ea in hac eadem quæst. , et in quæst. 19. de voluntate Dei agitur de scientia, et voluntate illius , prout sunt cau<» rerum, ac proinde prout sunt virtualiter transeuntes. i U. Ikciüa .. *£ai£c$x. .■ - Λ * I Γ . . m» v W . ·’ ,t s’ Ii Γ TUACT. Ill, DUB. UNICUM Decisio dubii. AMt* 4 Dicendum tamen est, vera esse qua; D. Thom. in hoc proœmio docuit, ac proin­ de optimam methodum, et pulcherrimum ordinent in his quaestionibus (radendis ser­ vare. Ita communiter ejus discipuli, et quamplures alii. Prior assertionis pars ex infra dicendis, et ex solutionibus rationum dubitandi satis patebit. Posterior vero ex priori sequitur. Quia, quo-l præcipue in proœmio D. Thom. continetur est praedic­ tus ordo, et methodus. Et deinde hæc eadem pars non aliunde medius probatur, quam ex ratione ordinis ab eodem in exor­ dio ejus quæst. adducta : quæ sic potest amplius declarari. Etenim primo loco egit de divino esse et aliis attributis (ut sic dicamus) entitativis, quæ ad Dei substantiam per modum quasi proprietatis pertinent, qualia sunt infinitas, immutabilitas, æternitas, invisibilitas ab intellectu creato per proprias vires, et tan­ dem in quæst. immediate præcedenti expli­ cuit, quomodo hæc omnia vocibus, et no­ minibus exprimi, et significari deberent. Quare cum attributa (ut sic dicamus) entitativa, priora sint attributis operativis, seu operationibus divinis, ut ex se constat ; in­ de est, ut merito primo loco de illis actum fuerit : cumque inter operationes sint prio­ res immanentes, quam transeuntes, quippe cum isue dirigantur ab illis in suum finem, et inter immanentes prior sit cognitio, sive scientia, quam volitiu; propterea jure opti­ mo de scientia Dei primo loco, post attri­ buta (ut sic dicamus) entitativa, discussit. Solutio rationum dubitandi initio adductarum. H 5 Unde ad id, quod primo loco contra I™·· prooimium hujus quæst. objiciebamus, di­ cendum est, quod licet intelligere imo.io in­ fra art.4. explicando sumptum) pertineat ad intrinsecum conceptum Dei ; tanquam ratio differenualis, et ultimum constitutivum ejus; nihilominus titulus hujus quæst. non est de illo, secundum hanc rationem ac­ cepto , sed sub formalitate scientia·, se­ candum quam rationem non pertinet . nostro modo iritelligendi, ad intrinsecum constitutivum Dei, ut in hoc eodem tract, disp. I. num. 68. dicemus. Ad id autern, quod de quæstionibus de veritate, et vita Dei ibidem adducitur, di­ cendum est, in his'quæstiunibus de attribu­ tis operatives ideo egisse D. Thom. veritate, quia, ut ipse in proœmio hujus quæstionis nutat, scientia verorum est: et propterea debuit de veritate, et falsitate agere, sicut quia intelligere. ct scire quoddam virere est; propterea, ut inquit ibidem Angelicus Doc­ tor, post considerationem divinæ scientiæ, considerandum est de vita divina. Nec refert id, quod ibidem flcilur, scili­ cet vitam pertinere ad conceptum suhstantiæ, et essentiæ Dei : sicut etiam in nubis vita spectat ad conceptum quidditativum nostræ suhstantiæ, et essentiæ : ergo putius debuit S. Doct. agere de vita Dei in quæst. anteced. ad hanc de scientia Dei. quam in subsequentihus ad eam. Respondetur enim, quod vita potest per­ tinere, tam ad conceptum essentiæ, quam ad conceptum potentiarum, et actionum vi­ talium, ut constat ex iis, quæ D. Thom. quæst. 18. hujus 1. part, docet, et ex illis, quæ N. Complut. I. de Anima asserunt. Et propterea potuit S. Doctor de vita Dei, post hanc quæïtiunem de scientia Dei, peculia­ riter agere. Ratio autem, propter quam pe­ culiarius, et expressius egit de vita opera­ tionum vitalium Dei, et ab ejus essentia quasi dimanantium, est : quia apud nos ra­ tio vitæ potissime habet inter omnes alias res, ut dignoscatur per operationem vitæ, seu per hoc, quod aliquid a se ipso movea­ tur. Quod adeo verum est, ut etiam illa, quæ videntur moveri ex se, quamvis re vera non sic moveantur, soleant a nubis nomine vitæ insigniri, ut argentum vivum, aqua vi­ va, etc. Nec etiam refert, si urgeas, quod adhuc loquendo de vita operationum vitalium non pertinentium ad essentiam, videtur debuisse S. Doclorem prius agere de vita Dei, quam de illius scientia : quandoquidem illa ratio vitæ est communior, et universalior, ac proinde prior, quam ratio scieniiæ. Respondetur enim, scientiam, quæ agit de aliqua specie, tanquam de objecto adae­ quato, nun debere prius age-re de remotio­ ribus, et universalioribus, ut in Theologia contingit, cujus objectum adæquatum est ipse Deus. G Ad secundum respondetur, quod licet in creaturis operationes immanentes intel­ lectus, et voluntatis non sint priores poten- Ul <·\ • VI ' 'J •i > · ί; w ( ’ ·ΐ -r Replica Solutio. Ad *ecuodaui. IT DE SCIENTIA DEI. E Ç ·· ! ter juod dicit Philosopb. 3. do Anima, quod taiou est quodammodo omnia : coarctatio aulem fonnr eit ptr tutcriain. Unde et supra diximus, quod fana* Aerufts anoif »un( mapri» immateriales, secundam hac «fe­ riunt ad qaanttau inliüïutem. Patet imitar, qeud tanatcrialltas aticjjos rei est ratio, qu,d sil no*nUu. d sersedom modos imuutrrtaliuiis est t^du» cufnitjota. I Vade ia ■?. dc Anima dicitur, quod planta nos «jp·--. propter scam immaferiahlatna ; sensus au Ion cofttvvrtivu> est, quia receptivas est spccierum siae materia trt ibtclk-cla» adhuc maps cogaoscHnus.qoia maristquntai CM a uiakna, ct Immutas, ul diciiar iu β de Atijau. Lude cum Dens sn io suraico immjknaliUta (tt n superiariba» palet), sequitur, quod ipse sit in suamj copiilienis. Ad primam er^o dicendam, quod qnia perfrdiaawprscedestes a Deo in creaturas aluori modo sunt in Dei tl supra dictum esi, oportet, «inod quandocunque ncfco sumptam a qaacnuqur perfectione creators* Deo attribxitar, sed udatur ab ejus siguiflcabune enise illod, qkM pertinet ad imperfectam modum, npi competii creata*. Unde sritBtia non est qualitas in Deo, vd habitas; sri snhsUntia, rt actas puras. Ad secandam dicendum, aaod ea, qa* sani ditata, ri mataplkiter in creatoris, in beo sunt simpIdler, d e! snpn didam est : bomoaatrm secundam diversae^· niU Libet diversas ce^itioncs. Nam seccmdma qwd coxousat principia, «licitar habere inldbionttaa : vooliau vero seaufdoa quod cognoscit conriarionr* : npiestûm secandam quoi co^uascit caisam illiniEun : carntiuc. ve! prudentiam, secundum qood rxçaasrii ap* hi lia : .vM tæc omnia Deus una, ct siaplki ccgcitktr coçnuvrii. ul iufra patebit. Unde simplex Dei ccfiiim omeibas istis nomioibus numiiuri pokst : ita taoro, qs<>! xb UDijqooqse coram, secundao qood in dirius , : ..TaDoiiea) vecil, srdiaLtar .^ ί ,υ.ιΐ luperfaltata intellectus, ot voluntatis, ut distinguuntur j e*t, el rvtineitur qaidqOid perfectioni est Et secundam hoe diritar Job 12 : es/ ιορύβ/ώ, tl tiis operativie earum, sed potius posterio­ res ; attamen in Deo sunt quodammodo ex parte nostri modi concipiendi priores : quia actus immanentes sui intellectus, et volun­ tatis. ut sunt virtuaiiter transeuntes, ct ha­ bent efficaciam a 1 producendum quidquid ei placuerit, sortiuntur rationem omnipo­ tentia; ; et quia in Kïs actibus prius est nostro modo intelligondi, quod sint actus immanentes intelligently et volendi, quam, quod habeant prædictam efficaciam, et vim virtualem agendi transeunter, ut jam ex­ plicamus ; .propterea in hac quæst. et in quæst. 19. hujus 1. part, agitur prius de illis secundum illam, quam secundum banc ultimam considerationem. Ad Ex quo ad tertiam rationem dubitandi tertiae). constat. Dicimus enim solutionem ibi tra­ ditam, esse legitimam. Et ad probationem, quod licet agere de actibus immanentibus intellectus, et voluntatis divina*, prout sunt virtuaiiter transeuntes per modum dirigen- , lis, et intendentis effectus futuro», pertineat ad hanc quaestionem, quia hoc est proprium ' α potentia exequente ; nihilominus agere cl i} laleUififthaa. Ad talium diceadum, quod scientia eil secunJnn node eisdem, prout sunt idem cum omnipo­ dota cognoscentis; scdam enim r>l in scicatr, seamdia tentia, modo infra dicendo ; ac proinde, nbxtarn scientis : et ideo cum modus divin* tssestt* rit altior. quam toddns. quo erratar* soni, snenlii dirioa prout sunt virtuaiiter transeuntes per mo­ i> *η habet raodnm creata· sricnliæ, nt srilittlsit nivtrdum exequentis in tempore ii, quod ab J*s, vel paxticnhns, vel xn Labitu, vel in pointu, id •xandim aliquem ulcm modnm dispositae ætemo per divinam scientiam dirigitur, et per voluntatem Dei intentum, et præliai- j Prima enneiusio. In Deo invenitur scientia. tum est, non immerito al distinctam quæSecunda conclusio, quam Sanctus Durior stionem etiam spectat : quandoquidem, ut | in solutione ad secundum innuit. Scien­ tia Dei est ejus attributum. infra videbimus, aliter Deus influit per hos Tertia conclusio. In hoc distinguuntur actus secundum illam priorem considera­ cognoscentia a non cognoscentibus quod tionem, et aliter per eosdem secundum hanc cognoscentia habent formam suam, et aliarum r cum» fliinlque res cognita· : at vero noa posteriorem. cognoscentia solum habent suam formam ARTICULUS I. Ülnxa fs Ι)'ύ sii acifnliù ? 1 Ad primam sic pnxedilnr. Videtor, qood io Deo iwu sil trientia. Scienka enim habitas e>l. qui Do) noa rompeiil, cum sit inedias inter polcnUJu, el actum : ergo Sdentia duo esi in Deo. 2 Pnrlrtra. Scientia eam sit condasionain} est qurdam cognitio ab alio qusjU, seifitet rx evgnitiune principio­ rum : sed nihil cassatam esi io Deo : erg·» scientia non est in Deo. 3 pn* terra. Oauis scientia rd universalis, vel fort cu­ laris esi : sol in Deo non est universdr. et particulare, ul ex sopenimbu patet : creo in Deo non e»l scienua, Srd contra est. quod Apost. dicit Ποιωο. II : Oettitudo DISPUTATIO I Dc scientia Dei quoad an tsl. Quia quæstio an est solet alias qnæsuone? præcedere, ideo merito cum Divo Tho­ ma primam disputationem huic quæstioni tribuimus. DUBIUM L dirihamht layi^tur, cl mtnlifr bei! Kespundcv dicixdura, quod iu Deo perfectissime rvl Scientia. Ad cujus e/ideniiam considmiidaui est, qi:«vd cognoscentia a con coxnosceoiihus ta hoc distinguuntar : quia non O’gniiscentia nihil habent, nisi fonnam suam tan­ tam î sed cognoscens natum est habere formam etiatn ni alterius ; uam species eofniti esi in cognoscente. Unde manifestum est. ijacxf natura rei n > 3 Dicendum tamen est, dari formalilum metaphonco, aut in solo sensu cau­ ter in Deo cognitionem intellectivam. sali intelliguntur. ··* Hæc conclusio est de fide, Job. cap. 31. 5 Deinde contra eandem solutionem Secando Aonr.f ipse considérai vias meas? Psalm. optime arguit D. Thom. in 1. distinet. 137. Excelsus Dominus, el humilia res 35 quæst. 1. art. I. ratione desumpta picit, et alla a longe cognoscit, Quæ tes­ ex Anselmo in Monologio cap. 1 L Quo­ timonia cum non intelligantur de cogni­ niam esse intelligenlem est perfectio sim­ tione imperfecta, scilicet, sensitiva, quippe pliciter simplex : ergo non est de numero quæ ab intrinseco est materialis , debent eorum, quæ conveniunt Deo causaliter, Uiv. nihilominus multa immiscet do in· tolkctione, quæ aliquo modo distingui­ tur a teientlâ Ôt ita. tum propter hanc rationem, tum etiam, quia scien­ tia nequit alicui competere , quin in eo sit intellectiva cognitio, inquirimus primo loco, utrum iit Deo sit formaliter intellectiva cognitio . pr.v.scindendo , an talis cognitio habeat rationem scientiæ, vel non. *7 L Ii • V Λi S ’■ ■ f> DE SCIENTIA DEI aut metaphorice ; sed eorum , quæ for­ signum est , quod intelligtre non eu maliter in ipso reperiuntur. Antecedens de numero earum rerum, qua* solam ciq. probatur. Quia perfectio simpliciter sim­ saliter , aut metaphorice ei competunt. plex est illa, quæ in quocunque est Major cum consequentia salis constat. melior ipsa, quam non ipsa, et quam Minor autem probatur. Nam ad hoc, quælibet incomposibilis cum illa : sed in I ut homines v. g. manerent pneiwiifitquacunque re est longe mehos esse iu- ! ii , et eisdem leges necessario* in or­ telligentem, quam esse inscium, et igna­ dine ad eos dirigendos imponerentur, el rum, ut ex se, et ex communi omnium tandem a I hoc, ut Deus esset supremus conceptione constat : ergo, etc. Conse­ judex , puniens eorum delicta, et bons opera remunerans, nihil aliud po.iâe: quentia autem ex antecedenti aperte pa­ tet ; quandoquidem omnis perfectio sim­ ipsi deservire , si semel non esset forpliciter simplex debet inveniri formaliter militer intelligens : siquidem id, quod est formaliier inscius, el ignarus finis, in ente omnibus modis perfectissimo : non potest destinare, et dirigere aliam alioqui non esset omnibus modis perfectissi­ in finem ; sicut nec id, quoi nequit mum, siquidem deesset ilii aliqua perfec­ intelligere , potest condere leges, aat tio, quæ formaliier sumpta, est in quo­ per modum judicis habita ratione &d vis melior ipsa, quam non ipsa : ergo, . gravitatem culpæ, el dignitatem operis etc. Confirmatur primo ratione D. Thom. i pun re , aut premium conferre ; ergo Confie· nutor in 1. distinet. 35. quæst. I. art. 2. Ad I etc. prico Ambaldum his verbis : Oportet cnim id, Ex quo etiam manet impugnata alia V4 ei Angel. quod est rerum omnium principium, sum· I solutio, quam D. Thom. loco citato re­ Doct. me perfectum esse, quia omnia imperfecta fert. scilicet, quod esse intelligentem, reducuntur ad aliquot perfr.dum , sicut | aut scientem pneJicatur de Deo ratione ad principium : sicut semen ad plantam , negationis . quam importat, ita ut tan­ vel animal : summa autem perfectio non tum significetur , quod Deus non sit potest inveniri nisi in cognitione. Nam iunorans, sicut lapis ; non vero quia po­ res non cognoscens habet suam propriam sitive verificetur, esse in eo intellectio­ perfectionem, et desunt sibi perfectiones nem aut scientiam. Nam solutio hæc f omnium aliarum rerum : res autem cog­ salis (ut intuenli constabit) ex dictis cor­ noscens non solum habet perfectionem pro­ ruit : et præterea contra illam urget ra­ priam. per quam in natura sua subsis­ tio , quam 8. Doct. ibidem adducit his tit : sed etiam aliorum, in quantum alia verbis : Quia omnis negatio de re aliqua per formas suas possunt esse apud cogno­ fundatur super aliquid in re exislens. ut scentem. et omnium, si res ilta cognoscens cum dicitur, homo non est asinus, veritas nata sil omnia cognoscere. Quod non po­ negationis fundatur supra hominis natu­ test esse nixi hnbeal cognitionem intelbdua­ ram, quæ naturam negatam non compa­ lem. Nam cognitio sensitiva ultra corporaliase titur. I nde si Deo denegatur ignorantia , non extendit. Oportet ergo Deum , qui oportet, quod hoc sil ratione alicujus. est perfectissimus, el a quo omnis per­ quod in tpto es/, el ita oppositum igno­ fectio derivatur. intellectivam cognitionem ranti* oportet in ipso ponere. habere : guam scientiam dicimus ad præ­ Ί Tandem probatur asser.io ratione Sm sens. alia ex eo lern Angelico Doctore loco ci- Γ CûoÛr* G Confirmatur secundo ratione alia ex talo his fere ver.T^r ^idûcta.”Quia, om- <. mat ar ne agens habet meriim intentionem, el «.•condo. eodem S. Doct. desumpta. Nam quoties desiderium tinis‘sputaticut ad prædictum Deo aliquid convenit causaliter, aut me­ taphorice, non tamen formaliter, toties desiderium præce* ua cognitio praes­ competit ei ratione alterius in ipso fortituens finem. et umnens m eum ea, nialiter exis tenth , et «le se proportionali quæ sunt ad finem : ergo primum al causandum illum effectum. Sicut licet agens, qualis est Deus, non potest non in Deo non sit actus iræ, est tamen habere formaliter cognitionem finis : ac in eo actus justitiæ, ratione cujus non mi­ proinde cognitionem intellectivam, qua· nus punil . ac si esset iratus : al ai»i sola altingit finem formaliter sumptum, in Deo sit inteUigere formaliier sumptum, ut l. 2. quæst. i. ari. 2. docent Antunc nihil aliud posset deservire ad hoc, gelicus Doctor, et ejus discipuli. ut causaret effectus, quos causai : ergo Antecedens ex se constat. Prima au­ tem TH ACT. Ill. DISP. I, DUB 11. Ul’ I (em consequentia probatur, et explica­ tur. Nam licet in quibusdam agentibus cognitio linis non sit conjuncta cum Illis; attamen tunc oportet, quod talia agentia dirigantur per aliquod prius agens : sicut sagitta tendit in determi­ natam locum per deUjrudnaitoncm sa­ gittantis, et omnia, quæ agunt per necessitatem natum· non cognoscentia S< intellectum finem, determinantur per aliquem instituentem illam naturam, jux­ ta illud Philosophi 2. Physicor : Opus naturæ est opus intelligent™ : ergo pri­ mum agens non potest non cognoscere finem : alioqui dirigeretur in linem ab alio priori agente, et per consequens esset, et non esset primum. Confirmatur ratione, quam adducit idem D. Thom. his verbis : Nam quod invenitur in pluribus, magis, ac magis secundum quod plures alicui appropinquant, oportet, u/ in illo maxime inveniatur, sicut ca­ lor in igne, ad quem quanto corpora mixta magis accedunt, calidiora sunt. Invenitur autem, quod quanto aliquo ma­ gis accedunt ad primum ens ( scilicet Deum), nobilius cognitionem participant : sicut homines plus, quam bruta, ct Jngeli magis, quam homines. Unde opor­ tet, quod in Deo nobilissima cognitio incernatur. Respondetur argumentis initio adductis. 'i! » I' venire : quia non per modum creaturæ intelligil, sed eminentius. Quod etiam docuit 1, part, quæst. 13. art, 3. ad 2. ubi loqueos do his no­ minibus, sapiens, intelligent, etc. inquit : Dicendum, quod ideo hujusmodi nomi­ na dicit Dionys. negari a Deo : quia id, quod significatur pci nomen , non convenit eo modo ei, quo nomen signifi­ cat, sed excellentiori modo. Unde ibidem dicil Dionysius, quod est super omnem substantiam, tX vitam. 9 Ad Secundum respondet D. Thom, quæst. 2. de verit. art. I. ad 11. his verbis : Dicendum, quod ratio, quam significat nomen, est diffinitio, ut dicilur \. Metaphys. cl ideo illud est nonum pro­ prie alicujus rei, cujus significatum est diffinitio ; et quia nullâ ralio significata per nomen diffinit ipsum Deum, nullum nomen a nobis impositum esi proprie nomen ejus, sed est proprie nomen creaturæ, quæ diffinitur ratione significata per nomen : ct tamen ista nomina, quæ sunt creaturarum nomina, Deo atlribuuntur secundum quod in creaturis aliqua similitudo ejus rcprxstntalur. Ad tertium respondetur cum D. Thom. 1. part, quæst. 79. art. 2. testimonium illud Aristotelis intelligendum esse de intelligcre nostro, sive creato, non vero de inlelligere divino, et ab imperfectionibus libero. Sed de his videantur quæ nostri Complut. 3. de Anima disp. 21. num. 8. et deinceps dicunt. DUBIUM II. U K3J3. *0 K Ad primum dicendum est. mentem Dionysii soiuiu esse denegare Deo co­ gnitionem per defectum, seu defectibus, et imperfectionibus involutam, non ve­ ro cognitionem per excessum, seu ex­ cedentem omnem modum cognitionis create, ut ex ipso contextu Dionysii constat. 5 yuæ solutio desynuin’r ex D. Thom. loco citato ex l^te coli» in solutione ad tur J1 • ; Ù; 15 ai r :· $ ΓΗ 322 DE SCIENTIA DEI. Tum etiam : nam species intelligi§ Γ. I biles, habitus intellectuales, nec non et ; intellectus ipse possibilis habent apiriOpinio negans. tua litatam accidentalem, et nijulominu* sunt intellectiva : ergo si immateriilitai Prima sententia negat, αχ summa imesset ratio cognoscendi, etiam immalematerialitatc recte colligi Deum esee mtelr i alitas accidentium hoc haberet : et ligentem. Ita Gabriel in I. distinet. 35. consequenter voluntas, et intellectus ageas, quæst. 2. Aureolus apud Capreolum ibidem quæ possunt esso aeque immaterialia, ac quæst. unica. intellectus possibilis, et illius specie», Probatur primo. Quia plura sunt entia essent eodem modo intellectiva. Ar Π®· 1. simpliciter immaterialia , quæ non sunt 12 Tum denique : quia potest Deas intellectiva : ergo ex immateriaiitaic sim­ creare substantiam pure spiritualem, qwe pliciter tali, et pura ‘spirituali tare non col­ non esset intellectiva, vel quia nullam ligitur aliquid esse intellectivum : ergo nec haberet operationem, sicut plures sub­ ex summa immaterialitate inferetur ali­ stanti® corporeæ illam non habent, ct de cælo Empyreo docet D. Thom. iu quid esse summe intellectivum. Hæc ul­ tima consequentia patet ex priori. Quoniam 2. dist. 2. qwest. 2. art. 3. solum fuisse creatum ad hoc, ut esset sedes si id, quod est summe immateriale, eo beatorum : vel quia ejus operatio tan­ ipso esset summe intellectivum ; tunc id, tum esset producere per modum prin­ quod esset magis immateriale, essfct magis intellectivum : ac proinde id, quod esset cipii primi, et radical)*, et mediante simpliciter immateriale, seu pure spiritua­ aliquo intellectu agente species intelligile, esset simpliciter intellectivum ; juxta biles in nostris intellectibus possibilibus. regulam illam Aristotelis Sicut se habet Nam, sicut intellectus agens potest bi­ magis ad magis, ita simpliciler ad simpli­ bere hoc munus respectu intellectus citer. Antecedens autem probatur. Nam possibilis, radicati in eadem anima, ita voluntas, et habitus illius, necuon et in­ non inconvenit, ut per divinam po­ tellectus acens sunt simpliciler immate­ tentiam detur aliquis intellectus agens, rialia. seu pure spiritualia, et tamen non et aliqua substantia, cujus munus solam sunt intellectiva, ut ex so constat, et corn­ sit producere in intellectibus possibili­ monitor docent Philosophi, el Theologi : bus omnium hominum species iutelliergo, etc. gibiles, quibus possint intelligere. Solutio. 1 ! Nec satis erit, si dicas, quod licet Confirmatur. Nam motio, quæ tribui­ ex immaterialitate . et pura spiritualitate tur aqua* Baptismi ad producendam gra­ accidentium non colligatur, illa esse intel­ tiam Bapusmalem, est spiritualis, ut ex lectiva secus tamen ex immaterialitate, D. Thom. docent nostri CompluL in ct pura spiritualium substantia.·: quia nulla lib. Physic, disp. 12. nam. 22. et ta­ est substantia pure spiritualis quæ non men non est intellectiva, ut ex se con­ stare videtur : ergo etc, üi ·| sit intellectiva. Quare cum Deus habeat 13 Secundo, et principaliter. Nam summam iminaterialitatem substantialem, optime inde deducitur, illum esse summe anima rationalis est immateriali*, et pu­ re spiritualis : et tamen ex hac spiri­ intellectivum. Impegtual i tale non sequitur eam esse pro hoc Nam contra hoc est. Tum quia D.Thom. Mtur ideo colligit esse aliquid magis, vel minus statu in actu, seu per se intelligibiiem : primo. ergo neque ex e *n(7rt spiritualitale colli­ cognuscitivum ex majori, vel minuri im­ materiali late : quia immaterialius reddit getur. eam es' - pliciter intellecti. sputatxc formam, in qua mperitur, magis amplam, vam ; ac proma 1 ,e ex somma spi­ el minus coarctatam. et juxta majorem, rituali tat·* Dei ( dentur, illum essa summe intellectivum^ H;pc ultima conse­ vel minorem amplitudinem forma» , est aliquid magis, vel minus cognoscitivum, ut quentia palet ex priori, ei ex nuper in hoc eodem dubia dicemus : sed hæc dictis. Prima vero ex majori, et mino­ ratio :uque procedit in immaterial i talo sub­ ri aperte videtur constare. Quia longe stantiali, et accidentali : quia utroque ai» mei u- est esse/ aliquid intellectivum, strahit a materia, quæ est radix coarcta­ quam intelligibile : quippe cum ratio tionis, tollentis amplitudinem fonnæ: ergo, intellects i includat rariunern vitas per­ etc. fectissima», scilicet intellectualis ; secus vero * ThACT. Ul, DISP. I, DUB. II. xero ratio intelligibilis : ergo si boo ipso, quod aliquid sit spirituale, non ideo babel id, quoi est minus perfectum in ord.ne intelligibili, scilicet esse per so intelligibile, inulto minus babebit id quod e#i perfectissimum in hoc ordine, nimi­ rum esse intellectivum. Minor autem est expressa D. Thom. I. part, quæst. 87, art. 1. ubi propter hinc rationem docet, animam pro hoc sutu non intelligere se per se ipsam, &d per species rerum materialium, et reflexe por suum actum, quatenus cosnoicendo illum devenit in sui cogniüonem. Major vero est Aristot. 3. de Anima cap. i. eamque communiter ad­ mittunt omnes Th*o’o^i, et Philosophi ibidem, et optime probant nostri Com­ plut. in lib. do Anima, disp. 16. num. 4. et deinceps. Ii Continuatur primo. Nam eliam intellectus noster pro hoc statu est pu­ re spiritualis : sed ex hac spiritualitate wn sequitur, eum proxime, et per se e&se inlelligibilem : ergo propter ratio­ nem nuper in hoc secundo argumento redditam, et ad præsens cum propor­ tione applicatam, mullo minus ex tali immaterialitate sequitur ipsum esse pro­ xime, et per se intellectivum. Conseq. cum majori vitietur certa. Minor autem etiam liquet. Quia etiam intellectus pro hoc statu nequit cognosci, nisi per species rerum materialium, ut ex loco aut. ex D. Thom. satis colligitur, et X. Compl. in lib. de iknima disp. 17. num. 24. et deinceps docent. 15 Confirmatur secundo. Nam anima rationalis, dum est conjuncta corpori, habet modum essendi minus immate­ rialem, quam dum est separata ab illo, Qt ex se constat : quandoquidem dum et in corpore, minus abstrahit a ma­ teria, quam dum est extra illud : at intra corpus melius intelligit, quam ex­ tra ipsum : ergo signum est, ox imGuterialitaie non recte colligi intellectua­ litatem. Conseq. videtur legitima. Nam ri ex immaterialitate cocte deduceretur intellectualius, non posset id, quod est minus immateriale, esse magis intellec­ tivam ; sed potius e contra, quod ha· beret majorem immateriahtatem, esset majoris virtutis ad intelligendum. Minor autem, :n qua est difficultas, prolator ex D. Thom. tum I. part. •t«iU 89. ari. I. ubi inquit, melius 323 * esso animæ rationali esse in corpore, et per conversionem ad phantasmata intelligere, quam esse extra corpus, et intelligere sinti uli conversione. Tum etiam l. 2. quæst. 51. ari. 5. ad 4. ubi ait, separationem animæ a corporo retardare illam, ne tota intentione con­ dat in visionem divinæ essentiæ. 16 Tertio. Nam si summa immate- Tertiam, rialitas esset ratio habendi virtutem summe cognoscitivam, non posset non 1 desiderari aliqua immaterialius ad ha­ bendum utcunque virtutem cognoscen­ di, ut ex nuper dictis patet : at hoc est falsum : ergo summa immaterialius non erit ratio summit; virtutis cognoscitivæ. Minor probatur. Nam bruta nihil habent immaterialitatis, siquidem sunt ornnino materialia, ct corporea; et nihi­ lominus habent aliquam virtutem ad co­ gnoscendum : ergo, etc. Nec refert, si dixeris, bruta esse ma- Ensio. terialia in essendo, tamen in modo ope­ randi esse elevata supra materiam, et aliquo modo immaterialia, ex eo, quod habent modum operandi elevatiorem, quam non cognoscentia : siquidem operantur per formas elevatas supra materiam, sci­ licet qualitates intenlionales. Nam contra hoc est, quod modum ope- Μαrandi sequitur modum essendi : ergo si lon bruta sunt omnino materialia, quoad ewe, et nullo modo elevata supra materiam, quippe quæ eam essentialiter includant, et ab illa in esxe fieri. et conscreari de­ pendent, non possunt non esse etiam prorsus materialia quoad operationem, et modum illius. 17 Quarto. Nam materialius ea sola Quirrationo poterat impedire, aut tollere virta“· tutem ad cognoscendum, quatenus tollit amplitudinem fornue : ex eo. quod est proprium materio) limitare, et coarctare illam, ul constat ex iis, quæ in hoc articulo et in I. sentent, distinct. 35. quæst. I. art. I. D. Thom, docet : at propter hanc rationem nequit tollere vir­ tutem adj cognoscendum . ergo propter nullam aliam : et per consequens nec im­ materialius ponet aliquo modo prædictam virtutem, aut summa immaterialius sum­ mam virtutem ad cognoscendum. Ume ul­ tima consequentia patet ex priori. Nam * quoties aliqua duo directe opponuntur, ul r contingit in materialitate» et immaterialitate. tunc non potest unum ponere ex vi sua aliquid in subjecto, quod nou removeatur 324 DE SCIENTIA DEI ab altero, si ibidem esset : sicut quia cali­ dam, et frigidum, gratia, et peccatum op­ ponuntur, propterea nihil potest calidum ponere in calido, quo! non removeatur a frigido in eo, in quo reperitur : et similiter nihil potest ponere gratia in anima, quod non tollatur a peccato : ergo si materialiias non tollit ab eo, in quo est , virtutem ari cognoscendum, neo immaterialitas ponet illam. Prior autem conseq. ex majori, et mino­ ri aperte sequitur. Minor autem, in qua est difficultas , probatur „ Quia materia solum tollit amplitudinem formæ, quate­ nus est causa, quod talis forma sit hac, et non τ’ΙΙα, ex eo, quod est radix indivi­ duationis ejusdem formæ : at hic modus tollendi amplitudinem formæ non tollit virtutem ad cognoscendum ; siquidem etiam in formis subsistentibus, quales sunt An­ geli, differentia individuals eorum limitat hoc modo illos; et nihilominus non propterpa tollit ab eis virtutem a«l cognos­ cendum : ergo, etc. Uhl18 Ultimo. Nam ex immaterialitate IUQQ3. nequii probari a priori, aut a posteriori virtus ad cognoscendum : ergo nullo modo. Conseq. videtur legitima. Antecedens au­ tem, quoad priorem part, probatur. Tum, quia prius est aliquam substantiam esse cognoscitivam, quam, quod possit reci­ pere species intentionales, siquidem ideo est capax earum, quia cum sit cognoscitiva, nequit sine iliis cognoscere: ergo eliam prius erit, eam esse cognosci t i va m. quam esse immaterialem : quia idem esi in illa esse immaterialem, ac posse recipere species intentionales in esse specierum for­ maliter consideratas : et ideo bruta dicun­ tur a D . Thom . (ut infra in hoc dub. vi lebimus) habere immaierialitaiem requi­ sitam ad cognoscendum per cognitionem sensitivam, quia possunt recipere species sensibiles in esse sensibili, et formaliter consideratas,* quæque ab eodem Angelico Doctore propter rationem n. 34. insinuan­ dam , appellantnr formæ sine materia : ergo virtus ad cognoscendum non poterit a priori probari per immiterialitalem. Tum etiam : quia id in Deo peculiariter repu­ gnat ex eo, quod ejus essentia consistit formalissime loquendo , in inlelligere. et ita intrlligerc nequit habere aliam raliu, nem a priori , per quam probetur. I Quoad secundam vero pari, idem an­ tecellens probatur. Quoniam immateriali­ us abstrahit ab immaterialitate vitali qua­ TRACT. III. DISP. 1, DUB. II. lis repemur in virtute cognoscitiva, et th immaterialitate ex se non vitali, quæ inve­ nitur in specie intelligibili : ergo est prior, quam ratio vitæ intellectualis ; ac proinde, si ex ea posset probari, esse in aliqw virtutem ad intelligendum, ulis probatio nun esset a posteriori, sed a priori. I n. SententiaΛ et ratio D, defenditur. Thomæ 19 Dicendum tamen est, virtutem cogno­ scendi optime probari ex immaterialitate. atque adeo summam vim ad summe intelligendum congruentissime deduci ei summa immaterialitate. Ila D. Thom. in præsenti, et in 1. dist. 35. queat-i. ari. 1. et eudem loco ad Anibaldum, l. coni. Gent. cap. 44. de veritate quest. 2. art. l. et in Compendio Theologiæ, cap. 28. Quem sequuntur Cajetan., Zumel, Bmnez. Nazar., Ripa, Gonzal., Machin, Suarez, et ahi in præsenti, Ferrara luco citato cil. contra Gent. Capreolus in 1. dist. 35, et communiter Theolugi, et Philosophi ana cum Aristotele 12. Metaphys. cap. 7. et2. de Anima textu 26. et 123. Probatur assertio ratione 8. Doctoris. quæ desumpta est ex Philosopho locis citatis. Nam immaterialiias simpliciter talis, qualis est illa, quæ repentur in substantiis pure spiritualibus, ul in An­ gelis, et anima nostra, est ratio intelligendi : ergo summa immaterialitas erit ratio summe intelligendi : ergo D. Tfiom. optime ex summa immateriali­ tate Dei intulit, illuin esse somme intelligeniem. Hæc ultima consequentia non indiget probatione. Prior vero ex ante­ cedenti sequitur. Nam sicut, quod est summe album i leo summe disgregat, quia album est disgregativum, ita si inuuiterialitas est ratio intelligendi, tunc quod fuerit summe immateriale, erit summe inWllisrens. 20 Antecedens autem, m quo est difücultas, multipliciter probatur. Tum ra­ tione Angelici Doctoris in præaenü. el in primo, ubi supra, necnon et Arm. 2. de Anima t»*xt. 123. et 3. «le Anima text. 4. usque a I 7. Nani i leo piante non sunt coguoscitivæ. quia sunt nimis materiales : bruta vero habent aliqtum virtutem coimoscitivaiu y quia habenta^ quid maxis de immaterialium, ex eu . quoi Fn* a-ra 10«.·- Fr® 325 quod in suis operationibus minus pen­ tionem, et radicem depromptam ex Divo dent a materia, et a conditionibns ejus, Thom. L part, quæst. 50. artic. 2. ad ct ostendunt N. Complut. I. tie anima, 2. ubi inquit ; quoi forma intelligibilis disp. 4. n. 7. et deinceps : ergo signum recipitur in intellectu secundum rationem est immaierialitaiem perfectiorem , per formæ. id est, ut bene explicat Bannez ibi­ aliquid est simpliciter immateriale, dem, secundum totam amplitudinem, et rationem perfectius cognoscendi , universalitatem, quam in ewr intelligibili q-um omnia bruta , ac proinde cognos­ habet. Nam licet species repræsenlans na­ cendi per cognitionem intellectivam , turam lapidis nequeat recipi in intellectu, Tam eliam : quia inter substantias intel­ nisi iu esse entitativo individuetur, et li­ lectuales il.’æ sunt magis intellectivæ. mitetur per illum ; attamen in esse inielliquæ sunt magis , modo dicto , immate­ gibili, et repraesentativo manet iu univer­ riale, magisque accedunt ad divinam salis, sicut ipsa ratio, et natura talis formæ immaterialilatem : et ita anima ratioin sua amplitudine exigit : et ita reprae­ ulis. quia minus abstrahit a materia , sentat naturam lapidis universaliter accep­ infimus Angelus, ex eo, quod licet tam : ergo signum est, intellectum eam recipientem non esse materialem, sed de­ sit secundum suam £uL« 326 DE SCIENTIA DEI. 2-4 Explicatur, et conlirmatur magis hæc gibili. et intellectione talis objecti, non po m?io" ^em ra,^x eleganti discursu, quem interit non talis natura esso immaterialis. et prave- nnnnl Arisû 2. de Anima text. 121. et immateriali modo illam recipere; imo non deaüao. Ang. Doct. ibid, lect 24. et in hoc art. poterii non recipere præ lictam formam, s*· l et alibi sæpe. Quoniam formalis ratio na­ eundum rationem forma·, id est non immi­ turæ cognoscitivæ, et intellectualis consistit scendo in ea id, quod est proprius Wectas in hoc, quod prædicta natura non solum materiæ, scilicet limitare, indi viduare, ei sit ipsamet, sed etiam mediantibus specie­ distinguere secundum numerum prodictam bus intelligibilibus possit esse omnia alia : formam : qui quidem modus recipiendi for­ et ita Philosopha 3. de Anima text. 17. mam est quo JammoJo illam in actu (ut sic loquamur) puro, quantum est ex parte illius dicit, quod intellectus possibilis, quatenus receptionis, suscipere. potest omnia cognoscere, potest etiam om­ Diximus, in netu i ut sic loquamur) puru{ nia fieri, et Ang. Doctor locis relatis do­ etc, ut denotaremus, quod licet ibi revera *«* cet, quod perfectio cognoscentis, in quan­ tum est cognoscens, consistit in hoc, quod involvantur imperfectiones, non tamen hæc peculiaris imperfectio limitandi formam inperfectio, quæ est propria unius rei, in telligi bilem, quoad eam amplitudinem, quam altera inveniatur, ut infra in hoc eodem secum habet. Quod adeo universab'ter ve­ art. latius dicemus : ergo talis natura non rum est, ut non solum in formis intelbgibtpoterit non esse simpliciter immaterialis, libus simpliciter spiritualibus, atque adeo et immateriali modo formas, et perfectiones petentibus a 1 munus jam dictum, in virtu­ aliarum rerum inediis prædictis speciebus te cognoscitiva spirituali talem simpliciter recipere. Patet conseq. Qu a hoc, quod talem ; sed etiam proportionate in quibusvis est naturam, seu formam aliquam posse speciebas intentionadibus, etiam sensibili­ omnia fieri, dicit maximam amplitudinem, bus, sit eodem modo philosophandum. Et et Minitationem, ut ex se constat : ergo, eo ipso debet valde abstrahere a materia, I ita licet potentiæ sensitivæ, et cognoscitiva* non sint pure spirituales ; nihilominus, quæ est radix limitationis, et coarctationis quia non limitant hoc molo species inten­ ejusdem formæ. tionales in esse sensibili formaliter conside­ Fflicino25 Maxime, quia hoc ipso, quod natura ratas, quia non comparantur ad eas sic sum­ aaptLs intellectualis fiat mediis speciebus omnia, ptas per modum veri subjecti, sed alio hueos- quæ intelligit, necesse est, ut sicut dum altiori modo, uldisp. 2. a num. 72. usquead dieu, intelligit naturam aliquam quoad speciem, 84. explicabimus, cum ipsis uniuntur, prop­ et essentiam suam præcise sumptam, fit terea dicuntur eas suscipere, seu quasi sus· I hoc modo illa natura, quam intelligit, atque cipere, vel (ut melius dicamus) eis uniri seI adeo recipit formam secundum rationem eundum, quod ipsœ habent rationem formæ formæ, ut nuper dicebamus; ita etiam et (ut sic loquamur) in actu puro. | dum percipit eandem naturam, quoad es­ sentialia, et numerica, oportet, ut idem § Ul. intellectus bat etiam illamet natura, quoad perfectionem specificam, et numericam Ilespondelur argumentis primæ opinionis. illius, ut ex paritate rationis palet, et ex infra in hoc art. dicendis, amplius pate­ 26 Ad primum dicendum est, immateria- jj bit : ac proinde recipiet etiam ex hac litatem omnimodam, seu puram spiritualiparte prælictam formam, et perfectionem tatem non includentem in sua ratione esse secundum rationem formæ, ut jam expli­ corporeum, esse rationem intelligendi, vel camus : ergo etiam oportebit, ut prælicta elecilive, et receptive simul; vel solum elinatura recipiens mediante specie intelli­ citive, vel tantum consecutive, vel denique gibili, per quam fit idem cum suo objecto, per modum requisiti ad intelligendom; iu talem formam, et perfectionem eandem se­ tamen, ut hæc omnia ad pariem intellecti­ cundum numerum, sil immaterialis, et im­ vam, adæquate sumptam, pertineant. Canc­ materiali modo eandem suscipiat : quia materia limitat, et distinguit formam se­ rum licet prædicta immaterialitas debeat cundum numerum, ita ut formæ. quæ in esse uno ex his modis ratio mlelligendi; at­ diversis materiis repertæ iuerunt, debeant tamen in substantiis semper, et mcessano, numerice distingui. Et ita si eadem nume­ satLim connaturaliter loquendo, debet «se ro perfectio, quæ est in re intellecta, est* in ratio intelligendi elicilive, et receptive. H natura intellectuali mediante specie intelli­ non utcunque, sed ut quod, i 1 est. ite ul pradicte | Major TRACT. 1Π. DISP. I, DUB. II. prodicta substantia eliciat intellectionem, et recipiat , aut quasi recipiat ipsam : ac proinde revera intelligat per illam. In acci­ dentibus vero satis erit , quod aliquo ex molis assignatis sil ratio intelligent}!; quam­ vis etiam possit esse aliquando ratio intelliceAdi elicilive, aut etiam receptive, non quidemv ut quod^ sed ut quo. Et propterea immaterialitas in voluntate est ratio intel* ligeali consecutive, iAest, habet se per modum iuclinalionis intellectivi, quæ et il— lod necessario præsupponit, et ad ipsum quodammodo consequitur. Quod idem, projonione servata, et de habitibus voluntatis dicimus. Et deinde intellectus est ratio intellicendi, ut quo elicilive, el receptive si­ mul, ut ex se patet. Et similiter species inteHigibilis est etiam ratio intelligendi elirilive, ul quo, per modum rationis tenentis se ex parte objecti, licet non recipiat in se iatellectionem, ut ex iis, quæ in tract, de visione Dei diximus, constat. Et tandem in­ tellectus agens est etiam ratio intelligendi per modum requisiti ad intelligendum tanquam quid efficiens species intelligibiles, quibus intellectio elicienda est. Ratio autem , propter quam hoc diverso modo in substantiis, et acciden­ tibus philosophari debet , desumitur ex natura utriusque , et eam insinuarunt N. Complut, in 2. Phys. disp. 10. qoæst. 4. ec 5. Nam substantia imma­ terialis est absolute, et simpliciter imma­ terialis, ut quod, id est, per modum rei absistentis, ita ut non sit propter aliud, quoi per prius, et principalius sit imma­ teriale, sicut accidentia id habent : et ileo si immaterialitas ejus est ratio inlelEgenli, debet esse ratio absolute, et simpliciter intelligendi, atque adeo inteffigendi, ut quod elicilive, et receptive. At vero accidentia immaterialia, sicut iimt entis entia , quæ ex se nequeunt habere immaterialitatem , ut quod, si­ ve per modum subsistentium, sic sunt propter indigentiam substanti®, cui per prius convenit immaterialitas : et proplerea commensuranlur ratione suæ imoaterialitatis cum hac indigentia , ita at deserviant illi in ordine ad varios, et diversos effectus , quibus substantia ipsa immaterialis, ratione suæ immate* riahtatb, el virtutis cognoscilivæ, quæ est talis, ut quod, indiget. Unie, quia substantia aliquando indi­ ct potentia vitali , et immateriali, quæ objecu materialia reddat intelligibilia in actu , producendo species intelligibiles , per quas prædicta objecta Gant in actu intelligibilia, inde est, ut debeat ei tri­ bui prædicta potentia, scilicet intellectus agens , qui ratione sua· immaterialitatis possit munus hocpnestare. Et similiter, quia prælicta substantia creata, et immaterialis solum potest esse radicaliter intellectiva, ut constat ex iis, quæ N. Complut. 2. Physic, disp. 10. jam citata num. 22. et sequentibus docent ; ideo indiget alia po­ tentia immateriali, quæ ratione suæ im­ materialitatis sit virtus proxima ad intelligendum. Et tandem quia intelligens , ut tale, naturaliter appetit bonum in­ tellectivum, et substantia ipsa nequit es­ se principium proximum hujus inclina­ tionis , propterea tribuitur ei potentia immaterialis, quæ propter suam immate­ rialitatem sit illimitata, ac proinde potens tendere in omne bonum, et sic de aliis. Ad 28 Quare solutio ibidem data, et juxta pnmim modo dicta intellecta, est optima. Et ad Cl 5ÔTGÜdam primam, ac secundam probationem in con­ proba ­ trarium palet ex modo dictis , quomodo tionem i m mate rial itas in accidentibus sit etiam contra ratio amplitudinis , et illimitationis : ita solaliflnrro inter tamen, ut juxta diversam naturam sub· arçoenstantia), et accidentis, nccnon et diversam dom indigentiam substantiae modificetur diver­ tradium. simode talis immaterialitas in substantiis, et in accidentibus, in quibus per modum accidentis , et juxta naturam cujuslibet imbibitur. Et ita immaterialitas iu sub­ stantia tribuet amplitudinem talis conditio­ nis , qualis requiritur ad hoc, ul modo explicato sit ratio inielligendi. Et similiter in accidentibus tribuet illis ilHmitationem, ita modiGcatain, ut omnia illa aliquo ex modis jam dictis sint ratio intelligendi , et juxta diversam indigentiam, secundum quam substantia intellectualis, in qua sunt, eis indiget, sint diversimode ratio intelli­ gendi. Ad Ad ultimam vero probationem negan­ allinam dum est antecedens. Nam sicut substan­ probationem. tia illa ratione suæ immaterialitatis esset supra omnes substantias sensitivas, quæ non sunt pure spirituales sicut illa, ita etiam deberet habere vitam saltim radicalem, atque adeo vitam intellectivam radicaliter. Unde licet admittatur, cœluui Empyreum (de quo et testimonio D. Thom. alibi) quod non est corpus vivum, posse esse sine aliqua operatione, cujus rit ra­ dix ; non tamen id potest de prædicta sub­ stantia afGrmari. Unde falsum erit id, quod - VÆFi-A-X 328 DK SCIENTIA DEI. ibidem additur, scilicet posse dari aliquam substantiam creatam, quæ solum habeat per molam principii raiicalis producere species intelligibiles in intellectibus ho­ minum. Nam hoc ipso, quod tabs sub­ stantia ?it vivens vita elevation supra omnes substantias sensibiles , non potest non ejus operatio esse ad minus per se lo­ quendo immanens, in eodem saltim sup­ posito, quod operatur. Nam actio vitalis per se loquendo petit, ut ad minus ma­ neat in supposito eliciente illam, ex eo quod officium proprium viiæ est movere se ipsum. Si autem productio illa specierum reciperetur in prædicu substantia , jam ipsa haberet aut saltim peteret intelfectum possibilem, in quo proxime reciperetur: et ita talis substantia esset intellectiva. Ad Ad confirmationem patet ex dictis. Nam coatirnuu cum motio illa sit accidens quoJdam , satis est, quod ordinetur ad aliquid or­ dinis intellectualis, scilicet ad producendam gratiam sanctificantem, quæ est partici­ patio quælam divinæ intellectualitatis. Ad 29 Ad secundum respondetur et Ca­ MCODjet. 3. de Anima, cap. 1. in fine textus darn prind- quinti, eo molo animam esse intelligi­ bilem, quo esc intellectiva, et e contri. I Unie sicut anima pro hoc statu est inlelligibilis in potentia.et ita re Idituractu, | et complete intelligibi is per speciem inteifigibilem, ita etiam est intellectiva non in actu. et complete, sed in potentia, qu.a est intellectiva per modum paræ poiemiæ ra­ dicatis in ordine inielligibili : er redditur in actu, compleiurque per formam hujus ordinis, scilicet per speciem intelligibilem, nccnon et per intellectum, qui per modum potentiæ est proxime intellectivus. Cæterum licet anima pro hoc statu dicatur intellectiva in putentia, seu per modum potentiæ : et similiter eodem pro­ portionali modo sic inlelligibilis : nihilomi­ nus aliter est inteiligibili*» in potentia, ac res materiales sunt in potentia intelligibiles. Qaoniam anima pro hoc statu, im est inlelligibilis in putealia, ut potentia illa sit intra ordinem, seu genus intelligibile participans ejus immalerialitatem, ac proin­ de aliquam rationem pertinentem intrin­ sece ad tale genus . Sicut licet materia prima sit pura putentia in genere substan­ tiae, est tamen potentia contenta intra hoc genus, et veram rationem substantiæ par­ ticipans. At vero res materiales, quatenus sunt intelligibiles in potentia, non parti­ cipant immaieriablatem ordinis intelligi- bilia, nec rationem aliquam pertinentem intrinsece ad talem ordinem : quia ordo inlelligibilis incipit extrinsece ab intelligi biliiate in potentia rerum materialium, proai proximo donudabilium a ?ua materialiute, et intrinsece ab intelligibilitaie in jutenlii rerum spiritualium, qualis est anima pro hoc statu, et alia similia. Quare cum di­ citur, animam esse int^iligibjlem in po­ tentia, non additur præ licta panicula tn poMnliu, ad hoc. ut excludatur anima ab ordino inteiligibili, tanquam quid non in­ trinsece contentum in illo, sed ul dicator mo lus, quo ab aliquibus aliis, ad eunlHJ» ordinem intrinsece spectantibus, differt, et secundum quem ad prædiclum orJinem intelligibilem modo dicto pertinet. 30 Secundo respondetur, animam ra­ tionalem plus habere de intellectualitate pro hoc statu, quam de intelligibilitaie: quia ad hoc, ut sit intellectualis , prout etse intellectuale distinguitur ab em intei­ ligibili, non est necessarium, ut complea­ tur , nisi per aliquid , quod ex propriis maritis ab ea affertur, scilicet per intellec­ tum ab ea dimanantem : at ut reddatur objectum actu, seu per se intelligibile, requiricur addi a'iquid ex parte sui in em objecti se tenens, quod abunde adveniat, scilicet speciem intelligibilem. ! Cæterujn hinc nihil contra nos sequi­ I tur. Quoniam tripliciter potest aliquid esse intelligibile ; vel ita, ut solum sit inactu, seu per se intelligibile. non autem intel­ lectivum per modum virtutis intellectualis, vel alicujus ex parte ejus se tenentis: ve! ita. ut non sit intelligibile in actu, seu per se , sed solum sit intellectivum in actu, id est, bibens actu quidquid ex park* virtutis intellectiva? requiritur, non tamen id, quod ex parte objecti desideratur, ut in anima nostra pro hoc statu contingere diximus : vel tandem ita, ut simul sii intelligibile in actu, et intellectivum etiam in actu, et modo nuper dicto. Dicimus igitur , quod id , quod præcise estintelligibile in actu, seu reddit objectum intelligibile in actu, est secundum quid perfectius intellectivo in actu, quatenus actual ipsum, et comparatur per modum furmæ respectu illius ; attamen est sim­ pliciter ignobilius illo, quia non est necesse, ut vivat ita perfecte vita intellec­ tiva, quæ maximam qnandam perfectionem præ se fert ; quam tamen vitae perfectionem intellectivum in actu petit/ Cælerutn id. quoE SCIENTI Λ DEI majoris immaterialitatis, oppositum con­ docet D. Thom. ibidem ad 4. et exdicth tingat, ut in præsenii cernitur. Quia, ut in tract. do Visione Dei constat. Unde notarunt N. Complut, in lib. de Anima ; illa particula , ut Mo inltnltont , ex. disp. 2. num . 55. modus essendi extra intelligitur de lora intentione habente om­ corpus non est ita connaturalis animæ , nem perfectionem extensivam, jam expliet intelligere per conversionem ad superiora I caram, quæ potest eo convenire. intelligibilia, seu independenter a corpore, [ 34 Ad tertium neganda est minor. Et adprobationemdicendumesl.quodlicetbmtt est aliquo molo improportionatum respec­ sint simpliciter materialia , et corporei tu intellectus humani : et propterea ra­ non tamen ita , ut non habeant aliquid tione hujus impedimenti> sive improporimmaterialitatis, quantum satis sit ad boo, lionis non potest intellectus humanus ut sint cognosciliva . Rationem autem separatus, ita perfecte intelligere absque hujus adduxit Aristot. lib. 2. de Anima, conversione ad phantasmata, ac cum con­ cap. 3. D. Thom. ibidem lea. 4. et !. versione ad illa. pari, quæst. 78. art. 1. do verit. quæsl Unde ( ut optime advertit Cajeran. ) 12. art. 2. ad 2. quais t. de Anima, an. dum dixit D. Thom. quod modus ille 13. Nam licet, ram secundum we. quam intelligendi absque conversione ad phan­ secundum suas operationes dependeant a tasmata est nobilior in se, et absolute, non tamen anima·, non est sensus, quod ' materia , nihilominus non omnino com­ prehenduntur ab ilia, nec omnino sunt in praedictus modus in anima retineat nobi­ litatem majorem in se ; sed quod in anima ! eadem immersa , sed sunt aliquo modo elevata supra conditiones marariæ. Hæc non ponitur absolute, sed conditionatus, autem elevatio , et supergressio consis­ et modificatus conditione, et modificatione tit in hoc . quod habeant esse talis diminuente scilicet cum aliqua improjurtione, et defecta commensurationis spenaturae , ut sint railices operandi sine motu . et passione physicis, et proprie cieram ad intellectum, quatenus intellec­ dictis. tus humanus dicit ordinem ad corpus υΐ Nam. ut bene notavit idem S. Doc­ illud , ejusque unionem per se petit : secus vero prædicta· species, et ira sunt ' tor in lib. Physic, et communiter omnes universaliores, et ahslracliores speciebus. i Philosophi, moveri, et pati per passio­ qua* conveniuntanimæ conjuncta* corpori. I nem. e: motum jam dictum, est proprii Unde Sanctus Doctor, in hoc eodem art. conditio materiar, ita ut ei, ut prima radici, conveniat, et aliis, quibus ipsa postquam dixit , quod melior simpliciter non parum dominatur, ratione ipsius. Et est modus intelligendi per conversionem propterea operari sine prædicto mota, ad iutelligibile simpliciter, seu sine con­ et passione, est operari per operaiiouem versione ad phantasmata, quæ sunt ime!non omnino mixtam cum conditionibus ligibilia in potentia, quam per conversio­ materiæ, sed non parum elevatam supra nem ad phantasmata, statim addidit, quod pnelictas conditiones, et habere we, quod modus ille prior, prout est possibilis ani­ sil radix hujusmodi operationis est habere mæ , est imperfectior isto , ut per hoc denotaret, quod modus ille ex genere suo, rsse non omnino comprehensum, et im­ mersum in materia, sed non param et sine adjunctis aliunde imperfectionibus elevatum, et supergrediens conditiones sil nobilior ; non tamen consideratus, prout illius. Unde cum in argumento dicitor, est in anima, et ut in illa modificatur, bruta esse omnino materialia, et corporea, et qualiiicatur. debe: concedi, si ly omnino tollat puram 33 Ad 2. vero testimon ex 1, 2. quest. Seccndusi spiritualitatem. qualis reperitur in anima testimo­ 4. art. 5. ad 4. respondetur, Angel. Doctor, nustra rationali : non tamen si tollat tam nium solum velle, animam, ut separatam retar­ enoda­ dari, seu impediri a perfectione extensiva hanc, quam hoc, quod est habere eleva­ tor. beatitudinis, ex eo, quod ejus beatitu Io tionem jam dictam. Sed de his videantur non redundat in corpus , quamdiu est N. Complut, et in lib. Physic, disput. 16. separata : non vero retardari a perfectione num. 13. et deinceps, et in lib. de Anima, intensi va, quæ non potest crescere, nisi disp. 21. quæsL 1. et peculiariter, num. juxta majoritatem. vel ininorilatem luminis 19. in quibus locis explicaut quid requi­ gloriæ recepti in anima , sive separata . ratur ad motum, sive mutationem insive conjuncta , quodque ante , et post siantaneam physicam proprie dictam, et resurrectionem est ejusdem intensionis, ut cur cognitio intellectiva rerum intellectua­ lium. ii : - TRACT. 111. DISP. 1, DUB. 11. 33! lium, et sensitiva brutorum non babeant diximus, proprium est materiæ, ac proinde rationem talium motuum. eorum, quibus ipsa non parum domina­ 35 Poieslquo amplius sic explicari hajc tur, quod limitent, et coarctent formam, dentio brutorum secundum suas formas. et virtutem operandi in ipsa receptam ; Nam ut D. Thom. locis citatis notavit, ita ut faciant, quod sit hzc, et non illa : hoc ipso, quod sit in êis prædictus modus et hujus, non vero illius. operandi, habent modum essendi talis con­ 36 Nec refert, si contra solutionem iRipHca. ditionis, ut sil radix operandi non quidem hanc objicias, quoi si elevatio prædicla per solas qualitates valde materiales, valsupra materium, et conditiones ejus, esset deque pendentes a materia, quales sunt ratio cognoscendi, tunc paries albus e^set prima? qualitates, et aliæ secundæ, quæ cognoscilivus : quia habet esse talis con­ ex harum permixtione oriuntor, sed per ditionis , ut possit operari sine motu, qualitates altiores, et elevatiores, quales sunt et passione proprie dicta, seu sine motu, species intentionales, quas ratione eleva­ et passione physicis : ut contingit, cum tionis, quam habent supra materiam, diffundit species intentionales sui per me­ appellat Aristot. 2. de Anima cap. ultimi), dium : et similiter Sol illuminans medium, et ipsum medium , v. g. aer recipiens formas sine materia, ex eo, quod esse intentionale, est talis conditionis, ut num. prælictas species, et transmittens illas, 24. et 25. tetigimus, et infra in hoc essent cognoscitiva, quia omnia hæc ope­ eolem art. ex Philosopho, et D. Thom. rantur absque eo, quod interveniat ibi­ dicemus, ut licet secundum esse pure na­ dem passio . et motus proprie dicta. turale creatum, ut distinguitur ab esse Respondetur enim , quod modus ope­ Solotio intentionali, nihil possit habere eandem randi supra conditiones materiæ, indicans numero perfectionem, quam aliud habet; virtutem cognoscitivam in. operante, debet et ideo prædictuxn esse naturale sit esse esse non qualiscunque, sed per se im­ magis determinatum, et coarctatum : at­ manens, ac proinde vitalis, quia cogni­ tamen sub modo essendi intentional! optime tio ex se est actus per se immanens, potest aliqua res habere eandem numero et consequenter vitalis. Unde, quia omnia perfectionem, quam habet alia : et propterilla. quæ in hac objectione recensentur, ea prædictum esse est elevatum supra operantur per operationem transeuntem, conditiones materiæ, quæ ex se est radix quæ est operatio longe ignobilior, non vero per actionem per se immanentem, limitationis, ac coarctationis : ac proinde hujus, quod est aliquam perfectionem, et vitalem , propterea ille aliqualis mo­ rive formam esse hanc, et non illam, dus elevationis, quem habent, non est satis ad hoc, ut habeant virtutem cog­ esseque ita hujus, ut non reperiatur in illo. Sel de his videantur ea, quæ N. Complut. noscendi. I. de Anima disp. 4. quæst. 1. et 2. Adde falsam esse, illuminationem non docent : necnon et illa, quæ nos disp. esse motum physicum proprie dictum, sequenti num. 14. et deinceps dicemus. de quo in 3. Physic, ut constat ex iis , quæ N. Complut, in 3. de Anima Declaratur magis hoc ex iis, quæ in hoc dub. num. 24. et 25. dicebamus. disp. 21. num. 19. notarunt. Ad Nam hoc ipso, quod species intentiona37. Ad quartum dicendum est, differen­ les sensibiles, vel intelligibiles (si in esse tiam individualem Angeli limitare eum, qUJTlQQ. sensibili, vel intelligibili formaliter, et ut ita sit hic, quod non sit cætera alia cum præcisione sumantur) non limitentur, in esse naturali ; non tamen tollere et coarctentur ab iis , in quibus secun­ quominus possit esse in esse intentionali, dum hoc esse recipiuntur , aut quasi re­ et intelligibili, ut N. Complut, 3. de Anima, disp. 16. a num.xl. usque cipiuntur ; ac proinde bruta recipientia his species, et formas intentionales sen­ ad num. 20. explicant : at materia com­ sibiles , in esse sensibili consideratas, prehendens aliquam formam omnino in non limitent illas, sed eas in sua am­ eadem immersam , vel non ita eleva­ plitudine relinquant, nec tollent quominus tam , sicut formæ brutorum , limitat , eadem numero species in esse sensibili, et restringit illam , ne sint aliæ res quæ est in hoc bruto, possit esse in etiam in esse intentionali , et reprwsenilio; oportet formas prædictorum bruto­ tativo , ut ex dictis constat. Unde non rum habere esse salis elevatum supra quævis coarctatio, sed illa . quæ tollit, conditiones materiæ : siquidem, ut toties no una forma habere possit perfectiones Salmant. Curs. theolog,, lorn. I. 1 . : I it. Z.· i 332 if DE SCIENTIA DEI. aliorum in esse representative, est, quæ malissimo intellectum. Nam substantiam tollit amplitudinem necessario requisi­ aliquam, et ejus potentiam cognoscitivam tam , ut habeat virtutem cognoscendi. esse immaterialem ea immaterialitate, quæ 38 Ad ultimum respondetur, rationem desideratur, ut habeat rationem substan­ ultimum, Thom. quatenus ex summa imma­ tiae , et potentiæ cognoscitivæ , est ha­ ιιΤιι terialitate Dei ostendit, eum esse summe bere naturam ita depuratam a materia, intelligentem, non esse proprie, et in et ita elevatam, ut maneat cum suffirigore loquendo a priori, aut a poste­ cienti actualitate , elevatione , et ampliriori : quia summa immaterialitas non tudine ad hoc nt inde sequatur, quod se habet proprie, et rigorose, ut fun­ possit recipere species intentionales desidamentum, et radix summæ, el purissi­ deratas ad cognoscendum. Unde in crea­ ma intellectualitatis divinæ, quin potius turis ratio immaierialitatis sic considerata constituitur in summo actu immaterialipertinet ad easdem creaturas, ul habent tatis per summum actum suæ actualissimæ rationem essentiæ, et ratio recipiendi intellectualitatis. species spectat ad ipsas, ut habent ra­ Quare hæc ratio tantum procedit ex tionem naturæ : constat autem in eis rationem essentiæ, et naturæ esse viruna ratione inadæquata reperta in divina tualiter distinctas , ul nostri Comptai, essentia ad aliam inveniam in illa, et ab illa priori non virtualiter, sed ex par­ in lib. Phys. disp. 7. num. 15. et in te nostri modi concipiendi distincta. Nam lib de Anima, disp. 3. num. 16. et dein­ hæ duæ rationes ita sunt inter se conceps docent. nexæ, ut, ubi una luerit, debeat neces­ Ad secundam vero probationem res­ sario esse alia , et non utcunque , sed pondetur : solum probare, qnod divinum ita, ut ad unam, et eandem lineam inldligere , in quo Dei natura consistit, specient. Et ratio est. Nam hoc ipso, nequeat habere aliam rationem virtualiter quod essentia divina dicat per se primo, priorem illo ; non tamen, quod ex parte et ratione sui , entitatem per essen­ nostri modi concipiendi non possimus tiam per modum purissimi actus : ac ibidem distinguere plura munera inadæ­ proinde abstrahentem ab omni materia, quata ejusdem eminentissimæ intellectio­ et potentialitate, necesse est, ut ibi­ nis : ita, ut eademmet intellectio ratione dem sit ratio alia inadæquata summæ, suæ summæ immaierialitatis iutelligatur ot purissimæ intellectualis in actu se­ habere eam actualitatem , et amplitudi­ cundo ad eandem lineam perlinens , ut nem purissimam, quæ requiritur ad hoc, ex dictis in hoc dubio , et ex dicendis ut per modum actus purissimi fiat omnia disp. 4. satis constabit. in esse intelligibili, et ratione sui, ut Cæterum cum hoc stat, quod loquen­ exprimit se ipsam, ut habet formaliter do de esse cognoscitivo, et creato , et rationem speciei intelligibDis respectu sui, • •Ill de immaterialitate illius , tunc immate­ necnon et ultimam, et supremam actua­ ri alitas creata sil ratio a priori respectu litatem intelligendi , fiat perfectissimo, esse cognoscitivi ei proportionate nempe et actualissimo modo omnia in eodem creati : loquendo vero de esse intellec­ esse intelligibili. tivo Dei per modum actus purissimi, lunc ejus summa immaterialitas erit ex DUBIUM ΙΠ. parte nostri modi concipiendi ratio quædam inadæquata prior respectu suæ pu­ tïrum in Deo sil scientia proprie, d forrissimæ intellectualitatis : quia hæ duæ maliter dicta, d respectu quorum? rationes non distinguuntur in Deo adhuc virtualiter, sed solum sunt duo munera Postquam ostendimus esse in Deo in­ inadæquata ejusdem purissimæ rationis ex parte nostri modi concipiendi dis­ tellectivam cognitionem proprie, et forma­ liter sumptam, restat, ut explicemus, an tincta. 39 Unde ad formam argumenti, ne­ talis intellectio simul habeat rationem gandum est antecedens, quoad priorem scientia» proprie, et formaliter accept®, partem. Et ad primam probationem con­ sive talis distinguatur virtualiter ab intel­ cedenda est major, juxta dicta, el ne­ lectione, ut precise Dei intellectio est; ganda consequentia. Et ad probationem sive solum ex parte nostri modi conci­ negandum est antecedens in sensu for­ piendi, de quo infra. · ζ§ L Referuntur TRACT 111. ΠΙ8Ρ. I. Liuu. Ill Referuntur dux scntenlix. 333 el creaturas : ergo non eet in Deo scien­ tia proprie, et formaliter dicta. Antece­ dens constat ex iis, qua· in tractatu de Visione Dei diximus, et ex infra dicendis amplius patebit, communiterque a Theo­ logis admittitur. Conseq. autem probatur. Quoniam in hoc differt scientia a notitia luminis principiorum, quæ dicitur intclligontia, quod illa per se primo vereatur circa conclusionem, ista vero per se primo tendit ad principia, et causas conclusio­ num : ergo si omnis cognitio divina per se primo versatur circa suam essentiam, quæ habet rationem principii, et causæ, aut quasi causæ suorum attributorum , et creaturarum : consequens erit, ut om­ nis cognitio divina sit cognitio principio­ rum, nulla vero scientific*, si de cogni­ tione scientific* proprie, et formaliter fiat sermo. 42 Secunda sententia admittit in Deo scientiam proprie, et formaliter sump­ tam : negat tamen illam respectu suo­ rum attributorum, et aliarum veritatum creatarum, quæ sunt omnino necessariæ. Ita quoad utramque partem Durandus in 1. disl. 35. quæst» 4. et Ferrara rela­ tus a Gonzalez in præsenti disp. 34. n. 4. Et quoad posteriorem Democritus, et Hervæus quodlib. ‘2. quæsU '2. Fundamentum est. Quoniam omnis cognitio scientifica debet esse per cau­ sam : at neque ea, quæ sunt formaliter in Deo, qualia sunt attributa, neque prædicta» veritates creaturarum habent sui causam : ergo cognitio Dei attingens prædicta non habebit veram rationem scientia.·. Major cum conseq. patent. Mi­ nor autem quoad priorem part, etiam con­ stat. Quoniam quidquid causatum est, non potest non esse creatam. Quoad secundam vero part* etiam patet. Quoniam id. quod non potest non esse, nequit habere sui causam : quoniam causa de­ sideratur ad hoc. ut aliquid producatur, et sit : at prædictæ veritates hoc ipso, quod sint omnino necessaria», non pos­ sunt non sic esse : ergo nequeunt ha— here sui causam. 40 Prima sententia denegat Deo ralienem scientia» proprie, et formaliter iamptæ* Iui aliqui. quos refert D. Thom. ia L dial. 35, ait. 1. pro qua sententia sîc primo arguit. Nani scientia, de qua loquimur, est habitus conclusionis, sicut intellectus est habitus principiorum, ul docet Philosoph. 6. Ethic, cap. 3. 5. et 6. sed Deus non cognoscit aliquid per mo Ium conclusionis ; quia sic ejus intel­ lectus descenderet a principiis in conclu­ siones, quod etiam ab Angelis Diony­ sius 7. de divinis nominibus removet : ergo scientia non est formaliter in Deo. Confirmatque hoc ipsum S. Doctor de verit. quæst. 2. art. 1. Nam omne, quod Pa*!eriw scitur per scientiam, debet sciri per aliquid S.OtrC notius : sed Deo non est aliquid magis, IU. el minus notum, sed omnia sunt ei æque notissima : ergo in eo nequit esse scientia. Secundo arguit loco citato ex 1. sen­ tentiarum. Simplicissimo, et primo nihil convenit, quod sibi aliquid præsupponat, quoique addatur rei præexistenti : sed Scientia præsupponit vitam, et essentiam, et dicit aliquid additum eisdem, ut in prin­ cipio libri de causis dicitur : ergo cum Deus sit ens simplicissimum, et primum, nequibit in eo scieiftia reperiri. 41 Tertio, hoc ipsum probat S. Doctor. Nihil, quod pluralitatem requirit, inveni­ tur in eo, quod summe est unum : sed scientia requirit pluralitatem quandam, scilicet, scientis, scientia·, et scibilis i ergo Deo, qui summe unus est, non con­ veniet. Nec refert, si dicas, non esse neces­ sariam ad rationem scientiæ, distinctionem scientis, et scibilis : sed pusse in idem eoincidere. Nam contra hoc est (inquit D. Thom.) quod nihil sibi ipsi simile dici poted, ut dicit Hilarius; neque aliquid se ipsum recipit, aut capit : sed secundum Philos. I. de Anima text. 25. scientia est as$ U. fimilatio scientis ad rem scitam, et scien­ tia fit secundum receptionem scibilis in sententia duabus conclusionibus Vera •ciente : ergo videtur, quod non possint explicatur. idem esse sciens, et scitum. Citimo probatur. Nam cognitio Dei 43 Dicendum tamen est primo, in Avilit» per se primo terminatur al suam essentiim, et in illa sic cognita attingit attributa, i Deo esse scientiam proprie, et formaliter priaa L 1 r· AA ' I 334 DE SCIENTIA DEI. certo noscatur per causam, sal est, m sciatur per suam causam, seu per cauAam ex parte ejus tantummodo se habentem. Tum etiam : quia Angeli habent veram, et propriam scientiam formaliter sumptam, ut communiter admittunt omnes Theolo­ scientia tua ex me. Ecclesiast. 42. Cog­ gi. et tamen non cognoscant rem per novit enim Dominus omnem scientiam. causam ex parte cognoscentis se tenen­ Ad Rom. II. 0 altitudo .divitiarum sa­ tem ; id est, ita ut cognitio effectus caupienti?. el scienti? Dei. Ad Colossenses setur ex alia cognitione causæ, aboqui 2. In quo sunt omnes Thesauri scienti?, intelligerent discurrendo, et ex una cogni­ el sapienti? Dei. Qu» testimonia juxta tione alicujus veritatis deveniendo in co:regulam Augustini dub. 1. hujus disp. nitionem alterius, quod quidem aperte adductam, et communiter a Theologis pu-nat cum modo proprio cognoscendi illo­ receptam, debent intelligi in sensu pro­ rum, scilicet per simplicem intuitum, irt prio, Pt formali, ul ex ibidem dictis docet D. Thom. 1. part, quæst. 58. an. constat. Unde sancti Patres hoc ipsum 3. et de veril. quæst. 2. art. I. ad 4. et communiter luentur, Dionys. cap. 7- de cum eo cuncti Theologi. divinis nominib. August. 1. de doctrina Minor etiam constat. Quoniam Deus cog­ Christiana cap. 8. et lib. 6. do Trinit. cap. noscit perfecti-sime omnes effectus creatos, 7. tom. 3. el lib. 15. cap. 5. et cap. 6. pt causas eorum, et quod prædictæ causa? per totum, D. Thom. in præsenti. et sunt causa· talium effectuum, licet omnia I. cont. Gent. cap. 45. et alii plures.qui­ ista per simplicem intuitum el absque dis­ bus communiter subscribunt omnes Theo­ cursu attingat : hoc autem satis est ad logi. hoc. ut perfectissime sciat p^r causas ex Ut autem rationem fundamentalem parte earum se tenentes : ergo, etc. hujus assertionis ex D. Thom. desump­ 15 Confirmatur. Nam Deus perfectissi- Cede· tam tradamus, notandum est cum Banme co-’noscit omnes creaturas in sua essen- “** nez in præsenli, quod cum scientia sil tia, tanquam in causa : ergo habet perfec­ cognitio rei per causam, dupliciter po­ test intelligi, quod, res per causam cog- } tissimam scientiam ear am. Consequentia patet. Antecedens autem constat. Tum ex noscatur, scilicet, vel per causam ex dictis in tract, de Visione Dei disp. 7. n. parte cognoscentis, et rei cognita·, vel 72. Tum etiam : quia cum essentia divina per causam rei cognitæ solummodo. Tunc sit causa creaturarum, *et Deus jierfectissiautem aliquid scitur per causam ex par­ ine penetret, et comprehendat illam, non te cognoscentis, quando non solum sci­ tur unum esso causam alterius ; sed poteSt non in ea, ut in causa penetrata, etiam cognitio rei scita? causatur ex alia ct comprehensa coznoscere omnes effetius cognitione, per quam cognoscitur causa. creatos. Tunc vero aliquid scitur per causam rei Nec refert, si objicias, quod scientia Oi^ccognitæ solum, quando sciens scit unum alicujus rei est cognitio per causam pro­ esse causam alterius, quamvi< cognitio priam illius : at essentia divina non est cau­ unius non caasetur ex alia cosnitione sa propria, et jæculiaris, v. g. hominis, causæ. sed causa communis omnium effectuum 44 Hinc ergo ratio fundamentalis ex Di­ possibilium : ergo cognitio hominis in es­ vo Thorna desumitur. Quoniam ad rationem sentia divina, ut in causa, non erit cog­ scientia? proprie, el formaliter sumpta? non nitio scientitica. requiritur, ul sit cognitio rei per rausam Resjondetur enim, essentiam divinam, tam ex parte cognoscentis, quam ex parte ut habet rationem causa?, dupliciter posse rei cognita», sed satis est cognitio rei per considerari. Primo adæquate. secundam causim ex parte rei cognitæ se tenentem : quod continet omnes creaturas, non solam sed Deus perfectissime cognoscit res per secandum rationes, in quibus adunantur, suas causas, seu per causas ex jiarte illa­ sed etiam secundum speciales, in qui­ rum so tenentes : ergo non solum erit bus distinguuntur. Secundo inadæquate. se­ scientia proprie, el formaliter dicta, sed cundum quod precise exprimit continen­ etiam scientia perfectissima. Major patet. tiam nlicujcs creaturae determinata* (v. Tum quia scire nihil aliu l m, quam rem hominis) longe ominentiorem. et perfectio­ per CausaiU cognoscere : at ad hoc. ul res ! rem. quam <: o’uîh esset destinata ad illum continendum: dictam. Assertio hæc videtor certa se­ cundam fidem. Esther. 14. Te, Domine, qui habes omnium scientiam. Job. 21. Numquid Deum docebit quisquam scienHami Psal. 138. Mirabilis facta est TRACT. III. DISP. I. DUB. III. ÜÉC- 0 continendum. Dicimus ergo, quod eUi essentia divina adæquate sumpta, sit causa communis omnium creaturarum ; non ta* rnt'n st inadæquate accipiatur : ct ita quam­ vis demus ud scientiam iilicujus rei de­ ride rari. quod cognoscatur per causam propriam ipsius, nihil ex hac parte obs­ tabit, quominus cognitio alicujus effectus ia essentia divina, ut in causa, sit vera .scientia. 16 Quamvis cum hoc stet, (ut ex se patet) quod scientia Dei ratione suæ summit* per­ fectionis, et eminonliæ nequeat terminari ad divinam essentiam , cum præcisione sumptam, ul est causa adiequata alicujus creaiuræ : sed necessario debeat simul ter­ minari ad eandem essentiam, ut est causa adaequata omnium, licet terminetur ad hanc creaturam, v. g. hominem, quia peculiariter i Ium continet, el *nd bruta, quia peculia­ ntor etiam habet ea continere. Sed circa hæc videantur illa, quæ in tract, de Visio­ ne Dei disp. 6. dub. unico diximus, et juvia ibidem dicta intelligantur ista. 17 Dicendum est. secundo, dari in Deo veram, et propriam scientiam suorum at­ tributorum, et proprietatum, necnon et quarumcunque veritatum creaturarum , quantumvis illæ necessariæ sint. Hæc est contra secundam sententiam initio adduc­ tam. Eim tamen communiter tuentur omnes fere Theologi, et ideo ab eis in particulari referendis abstinendum. Ratio autem ejus, quoad priorem part, quam luetur D. Thom. in hac quæst. art. 16. inquietis, quod habet dc se scien­ dam speculativam, innuitur ab eodem An­ gelico Ductore supra quæst. I. art. 2. Quoniam nostra Theologia est vera scien­ tia demonstrans de Deo sua attributa seu proprietates, aut quasi proprietates, quam­ vis nulla earum habeat proprie, et in rigore veram causam : ergo eadem rat one pote­ rit in Deo esse vera, et propria scientia de eisdem proprietatibus, eLiam si non pos­ sit dari vera causa illarum. Putet conseq. et antecedens discursu ejusdem Angelici Doctoris, qui sic se habet. Quoniam ad hoc, ut aliqua cognitio habeat veram ratio­ nem scieniiæ, non est necesse, ul attingat rem per veram, et propriam causam illius; Γ·«» tia necessaria habere causam sua· ne­ i ad I. his verbis : Dicendum, quod quia it- ££ cessitatis, cui etiam subscribit D. Thom. 1 hid, quod in Deo est absque omni imperfectio- **· infra quæst. II. art. 1. ad I. Tunc ne, in creaturis cum aliquo defectu t w re­ etiam : quia, ut docet idem S. Doct. ni/ur ; propter hoc oportet, ut si aliquid in creaturis inventum beo attribuatur, separe­ propterea hæc veritas v. g. quod homo sit animal rationale, est de re omnino mus lotum, quod ad imperfectionem perti­ necessaria, et sempiternæ veritatis, quia net. ut solum maneat hoc, quod perfectioni Deus necessario, et ab æ terno habet po­ est : quia secundum hoc. tantum creatum tentiam ad producendum hominem : et Deum imitatur. Dico igitur, quod scientia, ita si implicaret in Deo potentia ad il­ quæ iii nobis invenitur, habet aliquid perfec­ lum producendum, tunc etiam prædicti tionis, r/ aliquid imperfectionis : ad perfec­ veritas implicationem involveret : et ra­ tionem ejus pertinet certitudo ipsius : quia tio hujus implicationis redderetur a prio­ quod scitur, certitudinaliter cognoscitur : ri ex implicatione prædictæ potentia· : sed ad imperfectionem pertinet discursus inquia omnis veritas per participationem, IcUertus a principiis in conclusiones, quo­ qualis est pnedicta veritas creabilis, de­ rum est scientia : hic enim discursus non bet esse talis dependentor a veritate, et contingit, nisi secundum quod intellectus co­ omnipotentia entis increati, et per es­ gnoscetis principia, cognoscit in potentia sentiam. tantum conclusiones. Si enim artu cognos­ 50 Tum etiam : quia hoc. quoi est ceret, non esset ibi discursus, eum motus non hominem osse hominem, est propter divi­ sit, nisi exitus de potentia ad actum. Dici­ nam bonitatem, ut docet I). Thom. infra tur ergo in Dro scientia ratione certitudinis quæst. 21. art. 4. et ratio id suadet. Quia d* rebus cognitis. non autem ratione discur­ cum hoc. quod e stans propria essentiæ, et scientiæ Dei. non minus, ac si ibidem intercederet realis ac­ tualis distinctio, aut realis, et actualis ad­ ditio. Ad tertium patet ex modo dictis ex Sanc­ to Doctore. Unde solutio ibidem data, est legitima, et ad impugnationem illius res­ pondet D. Thom. 1. sent, ad Anibaldum, ubi supra in solutione ad secundum, his verbis : Dicendum, quod ratio illa procedit de scientia, quæ est a rebus accepta ; talis autem non est divina scientia, sed potius causons res. 53 Ad ultimum respondetur, conceden­ do antecedens, et distinguendo consequens : et si intelligatur de scientia, quro tantum sit scientia, concedenda est consequentia : si vero intelligatur de scientia, quæ formaliier eminenter sit simul scientia, et sa­ pientia. negari debet consequentia. Et ad prûiiationem dicendum est, antecedens esse veram de scientia, quæ tantum sit scientia, ic proinde non pertingit ad rationem sa­ pientiæ : non tamen de scientia, quæ in una, et eadem simplicissima ratione, abs­ que distinctione victuali habet esse simul formaliter eminenter scientiam, et sapien­ tiam, ut in scientia Dei contingit. Explicatur hoc. Etenim sapientia, quæ est perfectissima scientia, continet forma­ liter eminentor quidquid pertinet al ratio­ nem scientiæ, quæ tantum est scientia, el quidquid spectat ad habitum primorum principiorum, sive ad intelligentiam, quæ tantam habet rationem intelligentia» : 337 quia sub ratione quadam communiori, el emmentiori complectitur intelligentiam, et scientiam. Quare licet scienti», cui tantum convenit ratio scienti», non possit compe­ tere, ut per se primo versetur, tam cir­ ca principia, quam circa conclusiones : secus tamen scienti», quæ simul est scientia, et sapientia : ac proinde simul, et formaliter continet ea, quæ sunt pro­ pria intelligent!», seclusa imperfectione, et limitatione ipsius. Quare cum scientia Dei : quippe, quæ est perfectissima scien­ tia, attingens omnia per sitissimas cau­ sas, habeat rationem sapientiæ. non miium, quod per se primo terminetur, tum ad principia, tum etiam ad conclu­ siones, seu ad essentiam divinam, quæ est principium, et veluli causa suorum attributorum, et simul terminetur per se primo (modo tamen infra disp. 3. num. 34. et 35. explicando) ad sua at­ tributa, quæ se habent ad essentiam di­ vinam. veluti conclusiones per se primo illatæ ex cognitione ipsius ’ tamquam prin­ cipii, et quasi causæ, et tandem quod terminetur per se secundo ad creaturas, quæ etiam sunt quasi conclusiones, per se secundo illatæ ex divina essentia, ut est causa illarum. Cæterum licet divina scientia habeat dictam eminentiam. per quam habeat propria intelligent!», et scientia?» nihilo­ minus cum his cohæret, ut etiam sit in Deo dandum lumen aliud virtualiter dis­ tinctum, quod præcise sit intelligentia, et secludat imperfectionem, et limitatio­ nem luminis intelligent!» creat», licet non habeat tantam eminentiam, quanI tam sapientia : ut dubio sequenti num. 84. magis explicabimus. I 54 Secundo respondetur, concedendo antecedens. et negando consequentiam. I Et ad probationem dicendum est cum I D. Thom. 1. 2. quæst. 57. art. 2. j sapientiam non distingui ab intelligentia, seu ab habitu, aut quasi habitu princi­ piorum, in hoc, quod sapientia nullo modo versetur circa prima principia : sed in hoc, quod intelligentia versatur circa illa absolute, et seorsum sumpta. ut num. 84. magis explicabimus : at veru I sapientia terminatur ad ipsa, ut ex illis deducuntur conclusiones. Et ita scientia Dpi. quæ esi perfectissima sapientia, po­ terii per se primo) terminari ad essen­ tiam divinam ; quia versatur circa illam, ul est ratio attingendi creaturas ; «icul » ·:; ■ ϊ ; ώ‘1 I .· U. f : %· ft is r'.' a Λ*·3 solutio u IL . ί. V J: » I*·* ? ·* DE SCIENTIA DEL etiam scientia divina potest versari, quatenus scientia, seu sapientia est cirea essentiam Dei, ut est ratio attributorum; ex eo, quod prædicta attributa habent se ad instar conclusionum deductarum ex essentia divina, tamquam ex principio, seu ratione formali iliorum. 55 Ad fundamentum sectmdæ sententia? Ad fatnhmajorem esse veram, si n> est s a respondetur, ttatada» sensus illius sit, quod omnis cognitio wo tra­ scientific.! debet esse per causam, si'e in*. illa sit vera, ct formalis causa, sive tantum virtualis. quæ coincidit cum ra­ tione a priori. Quo pacto immutabilitas dicitur causa virtualis æternitatls. quia est ratio a priori illius. Et deinde ne­ ganda est minor, quoad utramque partem. Et ad probationem contra priorem di­ cendum est, quod licet quod habet ve­ ram, et propriam causam formaliter ta­ lem, sit creatum ; non tamen quod habuerit causam solum virtualem, seu rationem a priori, ut contingit in æternitate. collate cum immutabilitate, et in quibusvis attributis divinis, compararis cum essentia Dei. Ad probationem vero secunde partis neganda est major. Ad cujus probatio­ nem dicendum est. causam desiderari, tum ad hoc, ul id. quod est indifferens ad rw, et non rxxe, producatur, el sil : tum etiam ad hoc, ut sit ens. et ve­ rum per participationem, quantumvis nunquam actu producatur, aut existai : vel quantumvis secundum suain essen­ tiam sit sempiternæ, et necessaria? veritaliç. Quia quælibet entitas. el veritas per participationem, non esset telis, ne­ que haberet prædictam necessitatem, nisi ad minus esset aliquod primum ens, et prima veritas per essentiam, a quo (mo­ do insinuato) essent (mrCicipabiles. 56 Diximus : Awi ad minus esset aliquod primum ens, ct prima veritas : quia non est contra rationem veritatis necemriæ, quod habeat causam creatam suæ necessitatis : el propterea hæc veritas, homo est risibilis, quæ est necessaria, habet causam creatam suæ necessitatis, scilicet quod homo sit rationalis : et ita in scientia de homine demonstratur per illam. Qua· solutio desumitur ex D. Thom. 1. Explica­ tor part, quæst. IL art. 1. ad I. 1rs ver­ j wlulin bis : Dicendum, quod licet habitudo ad ex D.Thorn. causam non iniret diffinitionem entis, quod exi causatum, tamen sequitur ad ea. I qux sunt de ejus ratione ; quia ex hac, quod aliquid per participationem est ens, sequitur quod sit causatum ab alio. Unde hujusmodi ens non potest esse, quin sil causatum : sicut nec homo, quin sil risi­ bile. Eh·^ tu Srbisr. 8iùc fttauais. virtual > re vera repentur inter illa, ralione TRACT. 111. DISP. I, DUB. TV. Μ • rtuonesummæoininentiæ, quam habet illa dmplicissiuia formalius divinæ es=entiæ, et Attributorum. Nam sicut in creatis re ren distinguuntur actu, et formaliter esfealii» Ot ejus proprietalc.% ita re vora dis­ tinguuntur virtualiler essentia divina, et qus attributa : ex eo quod illa simplicissi­ ma formalius non minus præslat propria alarium pertinentium ad distinctas lineas, qiim si esset actu, et formaliter plures, in quo ratio virtualis distinctionis re vera tafe consistit. 5$ Neque etiam obesi, si urgeas, non posse divinum intellectum cognoscere per », el ratione sui præcise prædictam dis­ tinctionem virtualem, quin eodem modo Cûjnoscat illam distinctionem, rationis : ,-poniim distinctio virtualis nihil est aliud, quun fundamentum ad distinctionem ratio­ ris nc proinde, quod per se, et ratione sui attigerit illam, non poterit non eodem Etfdo cognoscere distinctionem rationis, ino efficere illam, cum ejus esse solum consistat in cognosci. Non itaque hoc obesi. Quoniam juxta ùw modum dicendi, licet demus, quod distinctio virtualis sit simul distinctio ratio­ ris fundamentalis respectu intellectus non ,i!lingentis rem prout est in se, vel atlinrentis illam per ordinem ad prædictum in­ tellectum ; non tamen respecta intellectus, qui terminatur ad rem prout est in se, et consideratur, ul est sub hac præcisione .on attingendi illam aliquo modo per ordiad intellectum jam dictum, seu ut est cognoscibilis per distinctos conceptus ab inuflectu non attingente ipsam prout est in Ei ita conceptus formalissimus dislinçi vais virtualis ut sic, non est conceptus formalissimus ejusdem, ut est distinctio ra­ tionis fundamentalis : tum propter modo •fkU. Tum etiam : quia si daremus impli­ care omnem intellectum viatoris, maneret rmc illa distinctio virtualis sub conceptu tinctionis virtualis : siquidem posset prrMare propria plurium pertinentium ad distinctas lineas, non minus, qnam si esset phm»; non tamen manaret sub conceptu distinctionis fundamentalis : quandoquidem implicante intellectu potente distinguere ‘Bomdum rationem, implicat etiam poten­ ti iut sic dicamus) passiva, fundans talem actionem. r 50 Unde poter’t Deus, prout considera­ tor «ub hac præctsione attingendi se ipsum iteque ordine ad intellectum viatoris, eo- 339 gnoscere distinctionem virtualem suorum attributorum, non cognoscendo distinctio­ nem rationis, quæ fit, et cognoscitur ab intellectu viatoris, non attingente ipsum Deum prout est in se : quamvis (quia intel­ lectus divinus non potest non simul cogno­ scere suam essentiam, et attributa esse attingibilia ab intellectu viatoris imperfecto, et per distinctos conceptus) debeat etiam ibidem cognoscere præcbclain distinctionem fundamentalem : ac proinde sit etiam valde probabile, quod debeat per ordinem, aut quasi ordinem ad prædictum intellectum creatum efficere eandem distinctionem ra­ tionis, ut bene explicat noster Diducas a Jesu in sua Logica disp. 3. quæst. 3. · DUBIUM IV. Μ i, * Ϊ? fi.l ri • ■ .· Utrum scientia Dei sit attributum illius? Quia D. Thom. in hoc ari. in solut. ad 2. docet, scientiam Dei esse attribu­ tum illius; ideo in hac 1. disp. merito do hoc inquirimus ; maxime quia non tam explicabimus quod quid est divinæ scienliæ , quam an est illius per mo­ dum attributi, id est, an reperianlur in Deo tauquam attributum ejus? Et ila agere de illa secundum hanc considera­ tionem spectat ad disputationem de scientia Dei quoad an est ipsius. ’i' l hfi Argumenta pro parte negativa. 60 Primum est. Quoniam intelligere Primam □f£aDei pertinet ad intrinsecum constitutivum mentam. divinæ naturæ : ergo etiam scientia il­ lius : ergo talis scientia non erit attribu­ tum Dei. Hæc ult. conseq. patet ex priori. Quoniam ut ex Damasceno in hoc dub. dicemus, attributum habet se ad instar proprietatis divinæ natura* : ac proinde id. quod pertinuerit ad intrinsecum con­ stitutivum illius, nequibit rationem attri­ buti habere. Prima vero conseq. ex antecedenti cons­ tat. Quoniam intelligere Dei spectans ad intrinsecum constitutivum divinæ essentiæ, debet esse summe perfectum intra lineam, el genus intelligcndi, ut ex se consui: ergo debet esse intelligere scientificum . quandoquidem intelligere , quod non per­ non tingit ad hoc j ut sit scientificum est summe perfectum intra lineam , et 340 DE SCIENTIA DEI. genus intelligence. Antecedens autem ex dicendis in hoc tract, disp. 4. num. 43. et tract. 4. disp. 2. num. 57. pa­ tebit. Coofir6! Confirmatur primo. Quoniam intelpSw. prout constituit divinam naturam , debet esse conprehensivum Dei : ergo debet habere rationem scientiæ : ac proinde scientia non poterit se habere ad instar proprietatis, seu attributi Dei. Antecedens patet. Tum quia prædictum intdligert convenit cum Deo in gradu immaierialiiatis . ut ex se constat : at intdligere conveniens cum aliqua essentia in gradu immaterialitatLs est comprehensi­ vum* illius, ul supra quæst. 12. art. 2. dici solet. Tum etiam : quia intellectio con­ stitutiva Dei, est tanta in ratione intel­ lectionis , quantus est Deus in ratione objecti intelligibilis , alioqui non consti­ tueret illum in sua essentia, et intelhgibilitate : constat autem ex dictis supra quæst. 12 art. 8. quod ad comprehensio­ ; nem intellectivam satis est. quod intellec­ tio sit tanta m ratione intellectionis , quanta est essentia, quæ intelligitur in I ratione objecti intelligibilis. Prima vero consequentia etiam constat. QuiainteU^ere comprehensivum Dei attin­ git in eo tanquam in causa, vel ratione formali a priori omnia attributa, necnon et cunctas creaturas possibiles : ac proinde secundum suam formalem rationem erit cognitio attributorum , et creaturarum possibilium per suam causam , vel ratio­ nem a priori : et consequenter secundum suam formalissimam rationem erit scien­ tia : siquidem hæc nihil est aliud , quam cognitio rei per suam causam. Conflr62 Confirmatur secundo. Nam vel initando. constitutivum Dei secundum se, et precise sumptum attingit omnia, quæ sunt in illo, tam fonnaliter, quam emi­ nenter, et ut in causa, vel non ? Si primum , ergo secundum se. et precise considera­ tum habebit rationem scientiæ, ut constat ox iis , quæ modo dicebamus. Si vero secundum dicatur, ergo prædictum intelligcrc erit finitum, et limitatum : et per consequens non poterit esse constituti- I vum Dei. Palet utraque consequentia. Quoniam intellectio, per quam non attin­ gitur Deus secundum omnia , quæ habet, tam formaliier , quam eminenter . est finita, ut constat in visionibus beatorum, quæ propter hanc rationem sunt linitæ in ratiouo visionis Dei, ut supra quæst. 12. ari. 8. communiter dici solet : intel­ lectio autem finita nequit esse connitufin Dei. .j 63 Secundo. Quia in nobis esse ndicaliter. et in potentia scientes, m>n ** habet rationem proprietatis. sed pertinet ad constitutivum intrinsecum nostrrc es• senti a* : ergo in Deo esso in actu se­ cundo scientem, non se habebit ad iijftar proprietatis, seu attributi illius, sed spectabit ad conceptum divina* essentii». prout distinctæ a suis attributis, et pro­ prietatibus. * y Antecedens est perspicuum. Quia neqmt intelligi essentia hominis adæquato qwn ' intelligitur cum potentia radicali a/1 sciendum : et ita esse radicaliter, ot in Λ: putentia scientem spectabit ad ejus intrmsecum conceptum : sicut propter hanc rationem esse radicaliter intellecti­ vum. aut admirativum spectat ad ejus quidditatem. Consequentia autem ex antecedenti aper te videtur sequi. Quoniam quidquid im­ portans perfectionem simpliciter pertinet ad quidditatem creature intellectualis, delæl seclusis imperfectionibus, cum qui­ bus est involutum, constituere naturum Dei per modum actus purissimi, exclu­ dentis omnem potentialitatem : quia ta­ lis ratio esi ex se constitutiva naturæ : et ita si depuretur ah omnibus imperfec­ tionibus. non potest aliam prêter Dei na­ turam constituere : ergo si in nob*s esse radicaliter, el in putentia scientes, dicit perfectionem simpliciter, involutam Lunen cum imperfectionibus, et aper­ tantem ad quidditativum conceptum nostræ essentiæ, consequens erit, ut esse actu scientem per modum actus parissi­ mi excludentis omnem imperfectionem, et potentialitatem, pertineat ad concep­ tum quidditativum divinæ essentiæ. 64 Tertio. Quia potentia, quam Detis Γλϊλ habet ad creandum, non distinguitor λ potentia, quæ in ipso est ad tran.ratetantiandum unum in aliud, aut a poten­ tia patrat i va cujus vis miraculi ; sed o unia hæc constituunt unam, et ean­ dem indivisibilem omnipotent .im abs«pe aliqua distinctione virtual! : ergo eadem ratione non erit in Deo multiplex virtualiter intellectio, sed illamet absque aliqua distinctione virtuali, qua· est constitutiva Dei. erit intellectio sc enti fica : el per «•onsequens intellectio ul scientific^, non erit attributum : siquidem attributum ite* TRACT. Hl, DISP. I, DUB. IV. kt virtualiter distingui a divina essentia, at habet rationem essentiæ, et a consti­ tutivo illius, scilicet intellectione divina. Antecedens non indiget probatione. Quia sicut in nobis potentia intellectiva dicit unam simplicissimam potentiam absque aliqui distinctione virtuali, per quam possumus intolligere quodvis intelligibile : et ideo potentia ad intelligcndum subsuntiaiu. non est distincta a potentia in­ tellectiva accidentis, ita in Deo omnipo­ tentia dicit unam simplicissimam potentiam ateque aliqua distinctione virtuali, per qc-un potest producere omne faclibile : d propterea potentia ad creandum nejuit esse virtualiter distincta a potentia tnnssubstantiativa, aut pitrativa alicujus miraculi. Consequentia probatur. Nam ideo præ.icte potentiæ non distinguuntur virUaliter, quia omnes competunt Deo ob mm. et eandem indivisibilem ratio­ nem. scilicet quatenus est actus pu­ nis, et infinitus, ex eo, quod unumqaodque agit in quantum est in actu; itque adeo, quod est in actu puro, et inunito. debet esse infinito, et summe wtivum : ergo cum omnis cognitio in­ tellectualis competat Deo sub unica ra­ tione formali, et indivisibili, scilicet, quia est summe immaterialis, consequens ‘»nt. ut non multiplicentur in eo inteleciiones. sed quævis intellectio in eo inventa, sit una, et eadem simplicissi­ ma intellectio absque aliqua distinctione virtuali. 65 Quarto. Nam, si intelligere Dei, nt est constitutivum illius, distinguere­ tur a scientia ipsius, deberet etiam dis­ tingui ab habitu, seu quasi habitu prin­ cipiorum, qui vocatur intelligentia : sed hoc est impossibile : ergo, etc. Sequela ?x paritate rationis satis videtur constan?. Nam sicut scientia est virtus intel­ lectualis, ita etiam intelligentia, ut ex ArwL docet D. Thom. 1. 2. quæst. 57. 4rt. Ï. ergo si inlelligerc, ut est con­ stitutivum Dei, non potest pertingere ad hoc, ut identified sibi absque aliqua distinctione virtuali unam ex istis virtutitas, scilicet scientiam, neque etiam po­ terit pertingere ad hoc, ut identificctur tinqne eadem distinctione virtuali cum alii virtute intellectuali ; nimirum intelli^ntia. seu lumine principiorum. Falsius autem consequentis etiam con­ stat. Quoniam ut docet Angelicus Doct. 341 loco nuper citato, intelligentia in hoc distinguitur a sapientia, quod hæc fertur in principia, ut sunt causa conclusio­ num ; intelligentia vero in principia se­ cundum se : ergo intelligentia in Deo non poterit distingui virtualiter ab intel­ ligent prout est constitutivum divinæ essentiæ. Patet consequentia. Quia utrunque habet idem objectum formale : si­ quidem inteUigere, ut est constitutivum divinæ essentiæ, fertur ad illam secun­ dum se, et cum eadem essentia secun­ dum se sit primum principium, et causa omnium conclusionum ex illa deducibilium, fit inde, ut intelligentia, seu lu­ men principiorum repertum in Deo, quod terminatur ad primum principium se­ cundum se, debeat terminari ad essen­ tiam divinam secundum se sump­ tam. 66 Confirmatur. Nam eadem ratione scientia Dei distingueretur a sapientia, ab arte, a prudentia, ab aliisque virtu­ tibus intellectualibus, ut ab Eubulia, seu virtute bene consiliativa, et a Synesi, ac Gnome, qua* sunt virtutes indicative de rebus adibilibus : hoc autem dici ne%* quit : ergo, etc. Sequela videtur certa. Nam scientia, quæ non pertingit ad hoc, ut constituat scientem in sua natura, sis­ tit intra latitudinem virtutis intellectua­ lis cum præclsione sumptæ; virtus au­ tem intellectualis scientiæ, aut sapientia* sic acceptae, debet distingui ab aliis vir­ tutibus intellectualibus, ut docet D. Thom. 1. 2. quæst.'57. art. 2. Falsitas vero consequentis probatur. Nam cum scientia Dei sit perfectissima in ratione scientiæ. et contempletur per­ fectissimam. et altissimam causam, sci­ licet divinam essentiam, non distingue­ tur a sapientia, ut docet D. Thom. in I. disc. 35. quæst. 1. art. I. ad ulU el in eodem loco ad Anibaldum. El si­ militer hoc ipso, quod sit perfectissima scientia, debet etiam esse perfectissima in ratione scientiæ practices : ac proin­ de debet etiam esse perfectissima ratio in intellectu Dei existons, tam omnium agendorum, quam faciendorum : quo­ rum primum perlinet ad prudentiam, et ad alias virtutes ei» annexas, scilicet consiliativam, et indicativam : secun­ dum vero ad artem, ut docet D. Thom. quæst. 57. nuper citata. 67 Ultimo. Nam in Deo non distin­ guimus virtualiter multiplicem scientiam, 342 DE SCIENTIA DEI. aliam reruin melaphyscarum, aliam ve­ ro rerum physicarum. et sic de aliis, sed solum unicam, quæ correspondent, et équivalent omnibus aliis scientiis inferioribus : ergo nec ponetur in eo du­ plex virtualiter intellectio, alia. quæ sit constitutiva divina? essentia», alia ve­ ro, quæ habeat rationem scienti®. An­ tecedens communiter recipitur a Theo­ logis, uno, vel alio excepto. Consequentia probatur. Quoniam ideo unica scientia absque aliqua distinctione virtuali est sufficiens in Deo, quia cum sit infinita intra genus scienti® , debet ambire omnem perfectionem , el scien­ tiam , intra pnedictum genus conten­ tam ; ergo cum scientia Dei sit etiam infinita, tam in ratione scientific, quam in ratione intellectionis , debet etiam ambire absque aliqua distinctione vir­ tual! omnem intellectionem in Deo in­ ventam ; ac per consequens esso omnino idem cum intellectione constitutiva Dei in sna propria essentia. dum rem, sed ratione differunt : t. »'t D. Thom. optimo qBM in omni sua amplitudine, seu ul esi intellidont nostri Complut, lib. I. de Anima | gibile divinum, ul sic, et ecicnita respicial disp. L num. 28. et deinceps, consequens P" idem eue ·πτπιι·ιιι divinum determinato modo, ni­ est. ut si depuretur ub omnibus impermirum ut est causa, aut ratio formalis alio­ fecüonlbus. ac proinde sil infinite perfectus rum, colligemus, prædictam scientiam dis­ intra sunn lineam, non possit non consti­ tingui virtualiler a divino inlelligerc, ut constitutivo Dei, et ad ipsum virtualiler tuere divinam naturam. consequi. 77 Antecedens autem probatur. Nam si­ Confirmatur undem ratione ultima, Confir­ cut ad hoc, ut intellectualitas creata consti•faliva naturæ creata·, v. g. natura· Angellcæ quam in favorem nostra assertionis in mata r ultimo. tract, de Voluntate Dei disp. 2. num, 34. Michaelis, habeat sufficienter constituero adducemus. Nam ratio illa quoad præsens dlim. satis est, quod includat rationem en­ (debita proportione) applicata, optime con­ ti per participationem, seu involventis povincit hanc assertionem : el rem hanc, tenualitatem in ratione entis, necnon ratio­ quoad heri potest, radicitus explicat. cam vitæ, et intellectualitatis admixta? certæ cuidam potentialitati : ac tandem quud res­ § IV. picial ens in communi, involvens potentialiutem, id es4. prout abstrahit a Deo. et creaturis, ac proinde in omni sua amplitu­ Fit obviam argumentis initio adductis. dine sumptum : ita ad hoc, ut intellectua­ lius divina constituat sufficienter divinam 79 Ad primum concesso antecelen­ Ad naturam, satis erit, quod dicat hæc omnia ti, juxta dicta, neganda est utraque primam. per modum actus purissimi, ac proinde, consequentia, et ad probationem prioris, quod dicat entitatem non per participatio­ ex qua pendet probatio posterioris, di­ nem, quæ involvit potentialitatem in ratione cendum est, quod Dei. spec­ entis, se 1 entitatem per essentiam, et insu­ tans ad intrinsecam constitutionem di­ per rationem \ilæ intellectualis per modum vina· essentiæ, debet esse summe perfectum ictus purissimi, quæ est idem, quod inlel· perfectione eminenti, et virtuali, tam inLra omnes lineas intelligendi, quam intra lierre identificatum omnino absque distinc­ cæleras alias lineas : ex eo, quod esi tione virtuali cum vi ad intelligendum ; ac undem, quod respiciat etiam per modum primordialis linea, habens rationem na­ tura, in qua cæteræ omnes fornudilates, objecti adaequati ens. quod habet eandem paritatem cum illo, in omni sua (ut sic di­ et lineæ radicantur, a quaque nostro mo­ camus) amplitudine sumptum, scilicet esdo intelligendi profluunt : non tamen est necesse. ut cum præcisione sump­ A?ntiam divinam, seu ens divinum ut sic. tum sit summe perfectum intra omnem Nam cum limitatio, et potentialitas gradus intelligendi in naturis creatis sufficienter lineam, et genus intelligendi, ita ut omnes lineas ad genus intelligendi spec­ colligatur ex distinctione reali ejus a sua in­ tantes formaliter contineat ; sed satis est. tellectione, fit inde, ut identitas omnimoda quod habeat summam perfectionem intra utriusque a' sque ulla distinctione reali ac­ tuali, aut ex natura rei, aut tandem virtua­ propriam lineam naturæ, et quod pertingat ad hoc, ut identice. et cum sola dis­ li sufficiat ad infinitatem, et purissimam tinctione virtuali sil inklligere scientiliactualitatem intra eandem lineam. 78 Confirmatur secundo. Nam ex eo, cum. Explicatur hoc. Etenim intra genus, Explica­ quod voluntas Dei respiciat bonitatem divi­ tio seu (ul sic loquamur) latitudinem inlelnam in omni sua amplitudine, colligimus solutio­ ligendi sunt plures, et diversæ lineæ, esse virtoaliter distinctam a misericordia nis. quia sunt plura, et distincta objecta for­ ipsius, qua· respicit eandem bonitatem de­ terminato modo, scilicet, ut determinate est malia adæquata per se inspecta : quod­ ratio su’ levandi miseriam : et insuper ex vis autem objectum formale adæquatum, hac virtuali distinctione deducimus, mise­ quasi original unam lineam. Unde du­ ricordiam esse nostro modo intelligendi pos­ pliciter potest aliquid dici summe per­ teriorem. quam voluntatem, ut constat ex fectum in genere intelligendi, ve! quia formaliter ambit, et continet totum iliis, quæ in tract, ile Voluntate Dei disp. 2. Li l&<£-- · ·.* I · ► ·· g.t fom, I. 21 Elucida· lio Sfthlio■is prrcf· denbs. Ad terti au. AJ quart*; ta. DE SCIENTIA DEL Deo, qua· correspondue in nobis habitui primorum principiorum, quaijuo est vir­ tus intellectualis, ut docet D. Thom. I. 2. quæst. 57. art. 2. feratur in divi­ nam essentiam secundum se, tanquam in rationem çilt, ac proinde in hac ra­ tione conveniat cum inicllujerr Dei, ut constitutivo natura· divinæ ; nihilominus tendit ad illam sub diversa fonnaliter ratione. Quoniam intëlligentia attingit ipsam, ut est por se nola. Sicut in universum quivis habitus primorum prin­ cipiorum tendit ad illa, ut por se nota : et ideo quantumvis perfecte, et infinite attingatur a Deo sua essentia per hoc lumen, seu por intelligentiam, nunquam Limen ex vi illius, secundum id, quod a sua ratione, quasi differential! affertur, per­ tingit ad cognitionem (ut sic dicamus) conclusionum, qun· ex divina essentia vo­ luti inferuntur : quia omnia illa sunt extra lineam objecti hujus hinnnis, modo dicto sumpti, ex eo. quod pr.vdictæ conclu­ siones sunt per aliud, nempe per divinam essentiam nota». Cretorum inWltyrrr Del, ut constituit illum, tendit ad eandem es­ sentiam sub ratione uni verniliori, et mfl gis elovàta, quam jam insinuavimus. Diximus ex π illius. etc. Quia si prtediclum lumen intelligenliæ sumhtJr secundum communia, seu secundum id. quod per modum transcendentis includit, et ut identifiai! ur cum aliis fornnliulibus divinis, potest etiam ad pradict.is . conclusiones extendi. 85 Nec refert, si objicias, quod ini·!· ligrrn Dei, ut constitutivum illius, est , cognitio, et judicium perfectissimum de divina c&^ntia : at non est cognitio, et judicium illius, ut per aliud prius note : ergo ut note per se ipsum : ac proindo talis cognitio, et judicium habebit rationem intelligontiæ. Respondetur enim ex motio dictis. Quod licet inlclliijerc, ut constitutivum Dei, terminetur ad divinam essentiam, ut est per se nota speciGcative ; non tamen ut est per se nuta reduplicative, id est, cognoscitur per pnedictum inlellifjerr. cam esse per sd notam; et rur- ' SUS non cognoscitur ab eo per aliquod medium, quod sit prius Ula, non tamen ratio formalissima wun cognoscendi est, eam essu per se notam : quia non ter­ minatur ad »?am, quia per se notam. mm! sub alia ratione elevation, et magis w universali, quam jam explicuimus. Qtne solutio domnilur ox D. Thom, loco citato, his verbis · Ificmdum, quui rir/u.f inleUeclunlis speculativa e.7. ’ citata per lotam, et 2. 2. quæst. 47. ari. , 4. ei 5. el quæst. 19. necnon quæpt. 51. art. -D Noc contra hæc habet vim probatio mi­ Ad noris ibidem adducta. Nam ex hoc. quod pf*Mô ucm scientia Dei debeat esse perfectissima in tdiovrts ejoMJnu ratione scientia» practice < ad suminum coolinn*· colligitur, debere esse perfectissimam ra­ liun/s. tionem m intellectu Dei exisientem, tam respectu omnium agendorum, quam fa­ ciendorum, non tamen eodem modo, ac sub eadem ralione formali sub qua vir­ tutes intellectuales jam dicta» id habent : quia scientia respicit omnia hæc, ul sunt atlingibilia per essentiam Dei, ut habet rationem causa», vol rationis a priori eu­ rum, non vero prædicto.» virtulos. Et ha licet prudentia, v. g. sit virtus perficiens mlelleelum practicuin, ac proiudo virtus intellectualis practica, non tamon halæl, formaliter loquendo, esse scientiam prac­ tical!). 89 Ad ultimum concesso antecedenti, ‘.d neganda est constupentia. Bt ad proba­ ullimnra. tionem concedendum est antecedens, tum propter rationem ibi adductam, tum etiam, quia in Deo nequit esse scientia physi­ calis, formaliter sumpta : quia cognoscere p$r medium concernens materiam sensi­ bilem, dicit imperfectionem a Deo relegan­ dam. Et deinde negandum esi supposi­ tum. consequentia?, scilicet scientiam Dei esse infinitam in genere intellectionis, eu modo, quo est infinita in genere, seu in­ tra lineam scienliæ : quia in linea scientiæ, quæ tantum esi unicaf est infinita tanquam ambiens, el cunLinons format iter omnem perfectionem illius unicæ linea* ; at intra ordinem, et genus intelligomli, sub quo plures lineæ continentur, non est infinita, tanquam ambiens, ol conti? ί ·. l 350 DE SCIENTIA DEI nens formaliter totam perfectionem om­ nium linearum, sed tanquam unica linea, el ratio formalis sub illo genere contenta. El ito potest intra idem genus intelligendi dari multiplex intellectio sub tali geitere contenta, quæ ad diversas lineas pertineat, ut cx se constat. Quamvis cum hoc stet, nl linea scientiæ cum aliis lineis jam dictis ita identificetur, ul solum virtualiter ab eis distinguitur. . municato. sive ab intrinsecis principii* oriatur; et sivo illa sit eadommet forma, et quidditos alterius rei, sive non. Ati sccupdum voro, m* proprie, omnino rigorose. et formaliter loquamur, desideratur, quod pra ter propriam formam, seu essen­ tiam, habeat illanimet formam, quæ esi in altero : ita ut ex parte formæ nulla sit diversitos, liret ex pario modi essendi pos­ sint inter se distingui. Nam hoc ipso, quod talis forma non sit illamet, modo dicto, quæ est in altero, sed alia ex par­ DISPUTATIO Ii. te forma· distincto, tunc licet possit este forma alterius effective; non tamen (ut De duplici discrimine, quod D. Thom. in sic dicamus) subjective : quia eademmel hoc articulo inter cognoscentia, ct non absque distinctione ex parte formæ, quæ cognoscentia constituit. habetur ab uno. non habet ut ab altero. Unde in titulo consulto, et inhærendi) I Duplex hoc discrimen, quod Ange­ licus Doctor in articulo adducit, pluribus I verbis 1). Thom. inquisitum est, an pro­ prium sil cognoscentium, quatenus dis­ est implicatum difficultatibus : et propterea tinguuntur a non cognoscentibus, quod peculiari disputatione eget. habeant formam rei alterius? non vero, an sit proprium illorum, quod habeant * DUBIUM I. formam alteram distinctam a propria for­ ma? ut per hoc denotaretur non fieri in Utrum sit vera prima di/ferentia, qumn as­ eo sermonem de quovis modo habendi for­ signati). Thom. inter cognoscentia, el non mam distinctam a propria fonna : sed cognoscentia, quod hrr tantum habent ita ut cademnift forma, quæ habetur ab suam formam: illa vero habent etiam aliis, sit etiam in cognoscentibus, et so­ formas aliarum rerum? 9 lum distinguatur ex parte modi essendi, non vero ex parte formæ habito·. Quia Angelicus Doctor in pratenti arti­ •2 Et propterea cum in eodem titulo inculo constituit discrimen in titulo hujus quiritur, an sit proprium non cognos­ dubii propositum, ut inde tandem colligat, centium habere suam formam tantum? Deum esse summe intelligentem, ac pro­ ly tantum ponitur ad excludendum, quod inde summe scientem, propterea commu­ non habeant formam alterius : ita ut niter Thomistæ, et alii Theologi in com­ eadem prorsus forma, quæ est alterius, ne­ mentariis hujus articuli inquirunt, an queat secundum importata adhuc præcise pnedictum discrimen sit recte a sancto ex parte forma», esse in illis una cum pro­ Doctore assignatum ? et nos etiam ob pria forma ; non vero ad denotandum, hanc rationem illud prope disputationem quoi non habeant utcunque alteram for­ de an est scientiæ divinæ excitamus. mam distinctam a propria, et simul etiam ex pane formæ diversam a forma alterius: ' §1· ut patet in aliis rebus materialibus, quæ quidem prater propriam formam, possunt Explicatio tituli. etiam habere alias accidentales, sive ab intrinsecis principiis dimanantes, sive ali­ Ut autem titulus melius intelligatur. no­ unde. et ab extrinseco eis communicatas, tandum est aliud osse, an aliquid prater ut in aère recipiente lumen a Sole, et propriam formam, seu essentiam, habeat in aqua recipiente calorem cernitur : al­ alleram formam distinctam a propria for­ umen pnedictœ formæ licet sint alterius, ma? aliud'vero. an prater propriam for­ ii est. Solis, vel ignis, ut causæ eifoclivæ: mam, habeat formam rei alterius, scu non tamen sunt formæ alterius (ut sic formam, quæ est alterius, (ut sic dicamus) dicamus) subjective ; id est, licet sint exsubjective? Nam ad primum satis est, deinmet, quæ causantur a Sole, vel igue. quod pneter propriam formam, seu es­ non tamen cædemmet, quæ sunt subjec­ sentiam, habeat in se aliam formam ac­ tive in Sole, vel igne ; sed ex parte for­ cidentalem . rive illa sit ab alio com­ ma· TRACT. ΙΠ. DISP. Il, DUB. I. ma· sunt ab illis cundislinctie. Et ita alius esi calor ignis, et alius aqua? : ot alia est lux arris, et alia Solis. Itando nutandum est, quod quia for­ ma' ista». quæ a sanctu Doctore dicuntur «tMi. fonme alterius, sunt formæ intontiuualcs, et iu colligit, cognoscentia posse recipen· furinam alterius roi4 nx eo , quod potest habere species inlcntiuuules illius, ut in hoc art. videre licet; propterea ut ex hoc, et ex iis, quæ in tract. dû Visione Dei diximus, patet; idem est inquirere, an cognoscentia quatenus dis­ tincta u non cognoscentibus possint ha­ bere formam rui alterius? ac quærerc, an species, seu formæ intentionalcs, quas cognoscentia nata sunt rociperu, sini eædenimet formæ, ac objectu, quæ per il­ lis repraesentantur, qureque mediis illis cognoscuntur? ita ut licet v. gr. homo, aut aliquis color u parte rei inventi, sint ex parte modi essendi distincti a se ipsis, prout sunt in speciebus inlentionalibus propriis ipsorum, seu distincti ab eisdem speciebus, ut in esse representative forlualiter considerantur : attamen ex parte formai non sint diversi, sed ideminet nu­ mero color ex parte forma» consideratus, qui est a parte rei, sit etiam in specie, sive in visu mediante specie , quamvis in se, et a parte rei sumptus habeat modum essendi naturalem ; in visu vero modum essendi intentionalem. 3 Nam huc ipso , quod species sit modo explicato ejusdem prorsus naturæ cum ob­ jecto , non potest non esse proprium cognoscentium, ut distinguuntur a non co­ gnoscentibus, quod possint habere formam rei alterius : siquidem possunt habere for­ mas intentionales, quæ sunt ipsæmet for­ ma», el quidditates rei alterius. Sicut e contra, si species non sunt formæ rei alterius , seu rei habentis alium modum essendi , scilicet naturalem, non poterii esse proprium cognoscentium, ut possim bibere formam rei alterius : siquidem , ut dicebamus, non nisi mediis formis intentionalibus fiunt alia. Et ita idem erit inquirere, an cognoscentia, quatenus dis­ tincta a non cognoscentibus, possint ha­ bere formam rei alterius ? ac quærere, an praedictio species , quas cognoscentia valent recipere, sint eædemmet formæ , et naturæ , ac objecti , sub diverso ta­ men modo essendi? et licet in tract, de Visione Dei art. 2. hoc ipsum tetigeri­ mus. ut ostenderemus implicaro contra­ 351 dictionem , dari speciem intelligibilem creatam propriam Dei prout est in se , ex eo, quod species intelligibilis est ex parte formæ, ejusdem prorsus essentiæ t ac res repraesentata per illam, ita ul nihil illi desit nisi solus modus habendi illam in cue naturali : ac proinde cum impli­ ed, aliquid creatum esse ejusdem natu­ ra· cum Deo, implicabit etiam esse speciem intelligibilem propriam ipsius, seu reprau· sentativam ejus prout est in se; nihilomi­ nus, quia ibi fere per transennam de hoc egimus, nec potuimus pluribus difficulta­ tibus contra doctrinam D. Thom. hinc inde ebullientibus occurrere, propterea in praesenti, ut in proprio loco una cum aliis D. Thom. interpretibus id discutiemus. 4 Ultimo notandum est , quod licet aliqui existiment dubium hoc potius esse do nomino, quam do re, ex eo, quod D. Thom. et ejus discipuli asserentes, species intentionales esse ejusdem ratio­ nis, ,et nature cum objectis ab eis re­ praesentatis , solum volunt esse ejusdem naturæ cum illis in «w repræsentativo, et intentionali, et hoc nihil est aliud, quam quod predicts species re p nes en­ tent illa objecta, quod quidem ab adver­ sariis minime negatur ; nihilominus si bone id inspiciatur , non de nomine, sed valde de re praedictum dubium esse reperietur. Nam licet Angelicus Doctor , et ejus discipuli solum velint, speciem intentionalem repraesentare suum objectum, nec aliud præter hoc, el quod in hoc ipso involvitur, intendant; attamen hinc op­ time inferunt , speciem iiiteulionalem esse ejusdem naturæ cum suo objecto , sub diverso tamen modo essendi, scilicet repræsentativo : quia existimant non pos­ se praedictam speciem repraesentare intentionaliter suum objectum quoad sua praedicata f v. g. quidditativa, quin illa praedicata univoce, sive ut omnino ea­ dem, et sub aliquo modo essendi reali sint in specie illa , et in objecto . ut ex dicendis in hoc dub. constabit : el propterea asserunt, quod hoc ipso, quod detur species repraesentativa Dei, prout esi in sa, debent praedicata realia. et quidditativa Dei univoce, sive ut omnino eadem, esso in Deo, et in specie, sub diverso tamen modo essendi reali : ac proinde idem apud eos est, speciem intenlionalem repraesentare suum objectum, ac ostendere illud per modum haben0 Λ lia SQÎnudYBTSio aperiens in quo ni diffictillas f 1 Râliô Hlins >aldi notanda S’ ■tf! M '*■ ‘■· ■· 3 ■G' 352 DE SCIENTIA DEI. fis eandem naturam cum illo, distinctam tamen ex parte modi essendi. 5 Cæterum adversarii licet plores ex illis admittant, speciem impressam, et expressam repræsentare formaliter sua objecta; et aliqui id tantum concedant speciei expres^æ, non vero impressa», sed ei tantum virtualem repnesentalionem tri­ buant : non tamen per hoc volunt, quod ad hoc. ut aliqua species représentât formaliter suum objectum quoad sua pnpdicata v. g. quidditativa, oporteat, ut eademmel prællcaia sub aliquo modo essendi univo­ ce, sive ut omnino eadem contineantur in objecto, et in specie : a»! eum sane proportionalem modum, quo homo in pariete depictus, licet repræsentet verum, et vivum hominem, non tamen pnedicata veri, et vivi hominis, ut talis, sunt univoce eadem sub aliquo modo essendi vero, et reali, tam in pictura illa, quam in ipso homine vivo, et vero. Unde licet tribuant speciei formalem re­ praesentationem ; non tamen quod univo­ ce, aut tanquam omnino eadem, sub diverso tamen modo essendi, utrobique prædicta nntura, pra\1ictaque pnedicata reperiantur : et in hoc vis hujus du­ bii consistit. § n. llcfcriur prior dicendi modus. * 6 Primus dicendi modus eat aliquo­ rum asserentium, species intentionales, quas cognoscentia nata sunt recipere, non ease ejusdem natum·, et forma· cum suis objectis, etiamsi tam species, quam objectum ex parte forma». prout distincta ab eis, quaj ex parte solius modi essendi dicunt, considerentur : et propterea cognoscentia non distingui a non cognoscentibus per hoc, quod illa possunt habero formam rei alterius ; secus vero ista, ha Albertus Magnus 2. de Anima, tract. 9. cap. 11. Tolotue qufrst. 31. Rubio tract, de objec­ tis, et speciebus sensibilibus quæst. 4. Fonseca 2. Metaphysic. cap. 2. quæst. 2. sect. 2. Molina I. part, qwest. 12. art. 1. Vazq. ibidem art. 2. Suarez, tomo 3. summa· Theologiæ tract. 3. de Anima lib. 3. cap. 2. num, 9. et in 1. tom. summa» Theologia* lib. 2. cap. 13. num. 20. et alii plures. . Modus hic dicendi quoad secondim pri s ejus partem aperto sequitur ex primi, ; ut ex iis, qua» in explicatione tituli, λ et in tractatu do Visione Dei loco ci·, DT**0 tato diximus , satis constat. Quoad primam vero probatur primo, testimo­ nio D. Thom. qumst. 8. de vorit, art. il. ad 3. his verbis : Dicendum» quot inter cognoscens, et cognitum non rxiÿilur similitudo. quæ est secundum conte· ntentiam in nntura, sed secundum re~ præsenltilionem lanium. Constat enim, quod forma lapidis in anima est longe alterius natur», quam tapis in materia. Deinde probatur ratione. Quoniam essentia divina habet perfectissimam rationem speciei intelligihilis respectu creatu­ rarum; et tamen non est ejusdem natura) cum illis, alioqul Deus esset naturœ er ea un: ergo non est proprium speciei inielligw hilis, ut sit eadem forma , sivo natum sui objecti. ·' 7 Confirmatur primo. Nam si essentia divina, ut habet rationem speciei intelligibilis, esset ejusdem natura? cum crea­ turis repræsentatis, esset similis illis; siquidem ea, qua* sunt ejusdem nature, delent esse inter se similia; hoc autem est contra illud Tsaiæ 40. ubi dicitur; Et cui assimilastis cum. Necnon contra doctrinam D. Thom. supra quæst. 4. art. a i 4. ergo, etc. J 11 Confirmatur secundo. Quoniam species Angelorum supremorum sunt universa­ lissima» in repræsentando, ita ut reprae­ sentent plures, et diversas naturas speci­ ficas essentialiter distinctas, ut in materia de Angelis communiter docent Theologi : ergo pnedicla· species nequeunt esse ejus­ dem natur:·· cum objectis représentait : ergo nec cætpnr aliæ species erunt idem in natura cum suis objectis. Hæc ultima consequentia patet ex priori. Priorveroex antecedenti. Quoniam unica, et eadem species intelligibilis non potest habere tot naturas completas ad ejus intrinsecam rationem pertinentes, nec tot nature completa·, et integra possunt unam, ei eandem speciem intelligihilem constituere. Tertio. Quoniam alias duo accidentia solo numero diversa possent esso simul in co lem subjecto : at hoc repugnat, ut in tractatu I. de principio individuatioitis di p. 2. num. 57. diximus : ergo, etc. Sequ· 'a patero videtur. Quoniam dum species duarum albedinum non possunt dhtiuuui plus quam numero, si semel hahmt TRACT. ΙΠ. DISP. II. DUB. I. habent eandem naturam numericam gui objecti, et tamen isUe simul recipiuntur in uculo. Quod argumentum adhuc magis urget in speciebus inlelligibilibus, quæ me- | dia intellectione singularium pro hoc sta­ tu fiunt, ul optimo docent nostri Com­ plut. in lib. de Anima disp. 18. num. î7. et 91). et tamen si istæ ropræsentent duplicem huminem, ct sunt ejusdem naturæ numerica) cum suis objectis, ne­ queunt distingui secundum hanc rationem plus quam numero, et quia recipiuntur in eoilom subjecto spirituali, scilicet in intellectu, non possunt non in eodem prorsus subjecto recipi. 8 Quarto. Nam species sensibiles, quæ recipiuntur in medio, aut in speculo non sunt ejusdem essentiro cum suis objectis : ergo neque illa), quæ recipiuntur in po­ tentiis sensitivis : ac proinde neque species intelligibilis. Hæc ult. conseq. ex paritate rationis patet. Prior vero ex antecedenti. Quoniam species sensibiles diffusæ ab ob­ jecto sensibili in potentiam per medium, sunt ejusdem essentia?, tam in medio, quam in potentia sensitiva : sicut calor dillusus ab igne in manum per medium, est ejusdem essenliæ in medio, et in ma­ nu ; et similiter lux communicata oculo a Sole, mediante perspicuo, est ejusdem naiuræ in perspicuo intermedio, et in oculo. 9 Antecedens autem etiam constat. Quoniam species intentionales, quæ sunt in medio non tribuunt illi, quod habeat formam rei alterius ; quia sola cognos­ centia nata sunt habere prædictain formim : ergo signum est prardictas species non esse formas rei alterius, scilicet guorum objectorum, seu (quod idem quoad præsens est) non esse ejusdem naturæ gx parte formæ, et essentiæ cum illis : siquidem forma quævis, saltim naturaliter loquendo, communicat suo subjecto quid­ quid. ut quo habet in se : et ita forma, qtrv non tribuit subjecto, ut communicet in eadem natura, modo explicato, cum alia re. signum est, illam non esso modo dicto, ejusdem naturæ cum ea. 10 Quinto. Quoniam species intelligi­ bilis est accidens quoddâm spirituale, objectum vero «ejus sa»pe est substantia : item species sensibilis non impedit sensa­ tionem, etiamsi sil in organo, et potentia sensitiva ; at vero objectum sensibile po­ situm supra sensum impedit sensationem : et tandem species sensibilis v. g. visus 353 nequit videri ; bene tamen objectum vi­ sibile : ergo signum est, species, et sua objecta non esse ejusdem naturæ, et es­ sentiæ , alioqui ea, quæ objectis conve­ niunt, non possent repugnare speciebus illorum. Confirmatur. Nam albedo, et nigredo CoUr· sunt inter se contraria, et ideo sunt tuittr. incomposibilia in uno, et eodem subjecto : sed species sensibiles harum qualitatum non habent inter se contrarietatein, et ita possunt simul esse in eadem parte medii, vel in eadem potentia visiva,ut commu niter admittunt Philosophi ; ergo pnvdiàtæ species, et illarum objecta non habent eandem naturam. Patet consequentia : quoniam ea, quæ non habent easdem i proprietates, non communicant in eadem I naiura : ergo cum species sensibiles alI bedinls, et nigredinis non habeant pro■ prielates earum, scilicet mutuo inter se opponi ; neque etiam communicabunt in eademmel natura cum illis. 1 ! Nec refert, si occurras, salis esse, Solutio quod species, et objecta sint diversa ex parte modi essendi, licet non ex parte formæ, ad hoc, ut species sit accidens, et objectum habeat rationem substantia· ; et I similiter ad hoc, ut objecta sint inter se I contraria, et posita supra sensum, im­ pediant sensationem, non vero species : quia omnia-hinc prædicata non conveniunt naturis objectorum, nisi ut sunt sub de­ terminato modo essendi, scilicet sub modo essendi naturali. Nam contra hoc est, quod species in­ tentionales non possunt ex parte modi esèendi esso diversa? rationis ab objectis, quin etiam differant ex parte forma·, et naturæ ab illis ; ergo, etc. Antecedens probatur. Nam modus essendi, in quo differunt ab objectis, est esse repræsentalivum illorum, ut communiter admittunt Philosophi, ct ex dicendis pro nostra sententia manifeste constabit : at propria ratio differentialis, et constitutiva speciei intentionalis est, ut sit repr.esontativa sui objecti : et ita per se primo instituta est» ad hoc, ut illud repræsentet, ul expendunt nostri Complui. 3. de Anima disp· 18. num. 28. ergo nequeunt distingui ab ob­ jectis ex parte modi essendi. seu in ropnesentativo, quin distinguuntur ex par­ te formæ. 12 Accedit primo, quod cum dicitur, speciem esse ejusdem rationis cum ob­ jecto, sive esso idem objectum sub diver- «î t I · ‘ ' : V: j SB Λ/! Jj H Replica HW * « Addib* taraient pritauu. •4’-. ïl DE SCIENTIA DEI. so modo essendi, vel hic diversus modus essendi pertinet ad naturam ipsius speciei formaliter sumpta·, tanquam ratio essen­ tialis, aut tanquam propria passio, aut Unquam accidens reale illius ? Si j ci­ mum vel secundam dicatur, non poterit non prædicta species distingui essentialiter ab objecto : siquidem id. quod includit ali­ quid essentiale, quod aliud non includit, aut importat aliquam propriam passionem, quam aliud non affi-rt, non potest non distingui essentialiter nb illo. Tertium au­ tem dici nequii. Nam sicut objectum identiGcatur cum suo modo essendi na­ turali. et talis essendi modus est illi in­ timior, quam quælibet alia propria passio ipsius, et propterea nequit comparari cum illo per modum accidentis realis, ita etiam species identificabitur omnino cum suo mo­ do essendi intentionali, et hic modus e»-ndi erit illi intimior, quam quadibet alia pro­ prietas ipsiu cl sic nequibit se liai eni per modum accidentis realis respectu ipsius. Accedit secundo. Quod si species inAWitamrijiHaj tentionalis, et ejus objectum distingue­ al.'iL rentur ex ]>arte moli essendi, non voro ex parte naturæ, et formæ, rueret illa maxima lumine natura· nota, et in re­ bus creatis universaliter vera, scilicet, quod ea, quæ sunt eadem uni tertio, sunt eadem inter se : hoc autem ad­ mitti nequii, ut ex se constat : ergo, etc. Sequela probatur. Nam tunc ea, quæ species intentionales importarent ex parte forma·, identiticarentor cum modo essendi earundem specierum, et similiter cum modo essendi naturali ob­ jectorum : et tamen ipsi modi essendi, scilicet esse intentionale specierum, et esse naturale objectorum, cum quibus natura illa esset identificata, non identiflearentur inter se. 13 Accedit tandem, quod si esset ea­ Ultimum 3ώΙ)Ι> dem omnino natura ex parte natum* üirDluiü. in speciebus intentionalibus, et objecio, tunc aliquid mirabilius cerneretur in re­ bus creatis, quam in ente increato, et per essentiam : huc autem dici non po­ test, ut ex se patet : ergo, etc. Sequela videtur certa. Quoniam in ente increato solum cernitur, quod eadem numero na­ tura divina sit in iribus personis divini , et in qualibet sub diverso modo essen· di relativo : ai si esset eadem natura speciei intentionalis, et objeeii. tunc eademmot natura esset in objecto, ct in innumeris speciebus intentionalibus : et quod mirabilius esset, non solum ea­ dem natura numerica secundant se sump­ ta; esset in illis, sed ut supposiuta, et terminata per propriam subsistentiam, ut ex infra dicendis constabit ; cum ta­ men in onto increato et per essentiam hoc nequeat inveniri siquidem natura divina ut in Patre, ei ut terminata per Paternitatem, nequit esso in Filio. Jj III. Serdenlvi Artst, et J), Thom* prxfertur, ct testimoniis utri usque fulcitur. 14 Dicendum tamen est, species in­ tentionales esso ejusdem prorsus natura· ex parte formæ, et naturæ cum suis objectis, et solum differre ab illis in modo essendi, seu esse ipsammet essen­ tiam suorum objectorum sub alio tamen mo factio sunt : quia firmamentum . ot aliin hujusmodi res factu· sunt semel in mente Angelica per species eorum . et Λ >· I ÎV1 t aperti.· Quoniam DE SCIENTIA DEI nutum, est. Quoniam objectum sensibile, prout est in se ipso, habet admixtum inultum de maleridilale, ci crassitie. Et ila nequit, nisi depuretur ab hac, el sit sub modo essendi diminuto, el repre­ sentative* qui est subtilior, et depurabor, uniri eum potentia. Et similiter objec­ tum intelligibile creatum nunquam habet hninaierialilarem, seu modum essendi im­ materialem ita depuratum, et modifica­ tum, ut possit saltim naturaliter lo­ quendo per se ipsum uniri in ratione objecti, et speciei intelligibilis. msi sii ipsa substantia intelligent is comparata cum proprio intellectu, vel ipso intellec­ tus, et alia accidentia illius, el nisi omnia ista sint in eo statu, ut non pendeant in intdlhi a phantasmatibus. 28 Nam licet substantia ipsa intelligen lis. ul v. g. substantia Angelica, sit depurata a materia physica; nihilo­ minus quia ut in tractatu de Visione Dei disp. Î. num. 47. ditimas, et ex­ plicuimus, non est sua inlelligibilitas, nec est pute forma intelligibilis; ideo li­ cet possit proprio intellectui uniri per se ipsam in ordine ad sui intellectio­ nem, non tamen cum intellectu alieno, nisi ut est in specio intentionali, et nisi { ul sic dicamus sit vestiti modo illo essendi representative, et diminuto. Et ita non habet secundum se modum essendi immaterialem ita depuratum, et modificatum, ad hoc. ot habeat respectu cujusvis intellectus Angelici, verbi gra­ tia, rationem speciei intelligibilis, nisi misceatur prædictus modus essendi. Maxime quia nihil potest sub modo essendi naturali uniri cum duplici in­ tellectu : quia prædictus modus essendi limitat, et coarctat, ut id, quod est for­ ma hujus, nequeat esse illius. Et prop­ terea ut num. 16. dicebamus, provisum est in remedium hujus de rw intentio­ nali sub modo essendi repræsentativo : ut ita substantia, verbi gratia, Angelica, possit et suum , el alienum intellectum intelligibiliter informare : ac proinde tunc necessario debet pnedictus modus essendi diminutus, et repnesentativus immisceri. Cur auwm autem ut ita tacita? tacitu? ruinam cuidam Taciti --- - «29 ·Our · ft a _ —. - —. — Uo{iHlr° °^JecllOni °Mter satisfiat) licet spectes indHaiUr. telligibilis. et intentionalis repræsentatira 1 substantia» Angelica?, verbi gratia, Mi­ chaelis , non sit sub suo cwr diminuto ipsa intelligibilitas, sicut nec substantia ejusdem Michafclis, nihilominus possit unire eundem MiolioAlem in ratiunu ubpcti cum intellectu alieno, nempe Gabrfeh, cum tamen Michael se jpao non po**it hoc munus præslare, eu na lab il ex di<*Qdis in tractatu do Angelis , ot ex iit, quæ in tractatu do Visione Dei disp. 2. num. 2 »8. tetigimus, etiam patet. Nam sicut ad hoc. ut aliquid sil ipea essentia et existentia absque aliqua distinctione, re­ quiritur, quod sit actus purus in or­ dino entitativo. non tamen ad hoc. ut sit sola existentia, ita ad hoc, ut aliquid sit objectum directe , et per ee primo cognitum ut çtiod et habens tuodutu c$j sendi naturalem, et simul sit species ! intelligibilis sui , qua- possit uniri cow alieno intellectu , requiratur , quod fit actus purus in ordino intelligibili, ac proin­ de , quoti sit sua intclligibilitas, ul in prædicto tractatu de Visione Dei disp. 2. num. 47. diximus : secus vero ad hoc, ul per se, et directe habeat precise rabo­ nem speciei intelligibilis , ut in specio intentionali habenti modum essendi repræsentativam, et diminutum, contingit. 31’ Ratio autem, propter quam aberi­ lü!* mus, praedictum modum essendi repré­ «K sentai! vum, et diminutum, nec pertinere ad conceptum quidditativum speciei in rAk* cognoscibili, et formaliter sumpta*, neque esse modum indispensabilein ejes. est, quod species intelligibilis, modo dic­ to accepta, unium petit, quod sit ipsa natura objecti, et quod afferat illum mo­ dum essendi ita immaterialem , et mo­ dificatum , ut sub illo possit unire ob­ jectum, et nataram ejus cum potentia, ut docet D. Thom. supra quæst. 12. art. 2. ad hoc autem non est necessarium, ut natura objecti uniatur cum potentia sub modo essendi representative, et diminu­ to. Et ita quando objectum per se ip­ sum affert hæc duo , ut contingit in substantia Angeli respectu sui intellectus, tunc non indiget specie intelligibili, fer quam sub modo essendi repræsentalivo uniatur cum prædicto intellectu ; sed ipsamet substantia Angeli absque hoc modo essendi diminuto habet rationem speciei intelligibilis. Cum vero objectum nequit per se ipsum uniri potentiæ, ex eo, quoi non habet modum illum immaterialitatis ila depuratum, et modificatum, sicut al pre· lictum munus requiritur, ul in eadem substantia Angelica, v. g. Gabrielis, Mpectu intellectus Michaêlis propter rationes num. 28. dictas , accidit , lunc est ne­ cessaria Λ TBAGT ill, 1)181». Il, DUB, I. ce&uru species alia intelligibilis, per quam rttelAOtia Gabrielis cum intclloclu Midttèlif, ct sub modo essendi repræsentativo d diminuto uniatur : quamvis adhuc tunc modus iste diminutus non sit indispensahlbUr. ct per se primo petitus, sed aliquo modo per accidens, quatenus de­ flentur ob defectum illum, qui in mo­ do essendi immateriali per so primo prtdo invenitur, ct modus iste potest allqtttndo ab isto modo essendi diminuto secrrnl, et separari. 3! Potcstquo hoc ipsum magis explicari ex eo, quod substantia Gabrielis in isse p- speciei formaliter consideratm, secundum g’ <|cun rationem unitur cum proprio intellectu, et species intentionalis ejusdem GaIridis, quæ residet in intellectu Michafilis, cui Gabriel per suam substantiam nequit miri, sant ejusdem rationis, quoad omnia, qui· ad prædictam speciem modo dicto saajptam, tam ex parte quidditatis illius, •-tam ex parte modi essendi indispensabiliter petili, requiruntur, nt in tractatu de Visione Dei disp. 2. num. 107. diximos. El propterea si Gabriel intelligeret se ipsuiu per speciem intentional em a se distinctam, ct quidditative ipsum repræsenüntem, tone illa intellectio esset ejusdem specieiaemodo est. Et similiter si admittere­ tur species creata, quidditative repræsentans Deam prout est in se, tunc visio beatifica, mediante illa, elicita, esset ejusdem speciei eidem met visio, quæ nunc a beatis me· dante essentia divina per niodum speciei intelligibilis elicitur : et tamen si species TBpræsentàtiva Gabrielis, quæ est in întëU&iu MichaOlis , sumatur secundum codam essendi repræsentativum, ot dimiMtum, quem allen, non potest non secun­ dem istum differre a modo essendi. quem salutantia Gabrielis, ut unita com suo intellectu in ratione speciei intelligibilis importat : siquidem modus ejus essendi non potest esse modus essendi repræsenilivus, et diminutus : ergo signum est, qaol prælicius moilus repræsentativus, et diminutus non pertinet indispensabiliter il speciem intelligibilem, in esse cognosci­ bili, el formaliter sumptam : slvo tanquam qaiblitas ejus, sive tamquam modus indlspensabilis illius. Diximus, non pertinere ad speciem inUllizibilem in esse cognoscibili, et forma­ lior sumptam : quia si sumatur, ut expli­ cant per hoc nomen, et conceptum speciei intentionalis, et representative, solet ex F 30! communi usu sumi pro specie ilistincla ah objecto quoad niodum essendi, el invol­ vente modum essendi repræsentativum, ct diminutum : el ita ut sic concepta, cl ut est sub hac reduplicatione, ac significa­ tione, debet necessario involvero pricdictuin modum diminutum, ut ex se con­ stat. 32 Utrum autern praedictum esse repræsentatlvuin, et diminutum, licet non per­ tineat ad conceptum speciei imelligibili.·, nec sit modus Indispcnsabilis ejus, nihilo­ minus sit modus indispcnsabilis respectu speciei sensibilis, ut talis : et an id con­ tingat, ex eo, quod petatur ex vi sua· li­ ncte. vel ox aliis capitibus indispensabilibus, licet non ex vl propria? lineæ; et ideo si per impossibile daretur objectum visi­ bile ita depuratum, sicut ipsa species vh sibilis, ut multi, quos nostri Complui, in lib. de Anima, disp. 10. nam. 6. re­ ferunt, hoc ipsum de luce fatentur, tunc, ut ipsi etiam concedunt, se ipso, absque modo essendi diminuto uniretur cum visu per modum speciei intelligibilis, et in urdine ad sui visionem. Itaque an hoc, vel illo modo circa speciem sensibilem, ut ta­ lem, philosophandum sit, ex iis, quæ jam innuimus, constat; et ex iis, quædicemus, amplius patebit. Ex quo etiam manet solata quætani objectio, quæ forlo alios premeret, nimi­ rum, quod species intelligibilis necessario ct indispensabiliter ex vi proprite linete dicit naturam objecti cum tanta, vel tanta immaterialitate, ita modificata, et depura­ ta. ut possit unire objectum cum poten­ tia : ergo si esse rcpræsentativum, ct dlminutivum requiritur (ut modo dicebamus) ad hoc, ut essentia Gabrielis uniatur in­ telligibiliter cum intellectu Michaelis ; con­ sequens erit, ut modus essendi repræsentativus et diminutus per se pertineat ad conceptum speciei intelligibilis, coalescen­ tem (ut num. 21. diximus) ex natura ob­ jecti intelligibilis, et ex modo immateria· litatis requisita* ad hoc, ut uniat objectam cum potentia intellectiva. 33 Ex dictis igitur hæc objectio manet soluta. Nem sicut in opinione aliquorum substantia materialis, verbi gratia, materia prima, habetsuas partes entitativas, et qua­ litas etiam suas; et nihilominus hie partes in «w partium considerata», non distin­ guuntur formaliter, sel tantum materiali­ ter, ct per accidens : ex eo, quod ad ratio­ nem partium entilativarum formaliter ulqrctfo. * · B I iff .· \ 4 I ΤΛ ti Ent»o‘j|w. DE SCIENTIA DEI. sumptarum tantum requiritur, quod una I linetur, propterea multolies ultra modem non sit alia, et quod constituant unicum essendi naturalem, solum assignant aliquem lotum entiiativuin intégrale, aut quasi in­ ex his duobus. /, tégrale; sive illu l sit de materiali substan­ 35 Hatio autem, ob quam sub modoes­ tia» sive qualitas, etc., ita etiam quodde for­ sendi intentionali uterquo modus includitur, mali dicit modus ille indispensabilis, quem ct propterea assignato hoc rw, asrignintor species intelligibilis affert, est tanla, vel etiam ambo modi jam dicti, ea pst. Qca tanta immaterialius, ita depurata» ct modi­ cum modus essendi intentionalis dicat mo­ ficata, ul possit unire objectum cum po­ dum speciei intelligibilis, aut verbi, conve­ tentia. Quod autem hæc immaterialitas af­ nientem illis formaliter, el peculiariter, ut feratur, ex eo, quod species afferat modum deserviunt ad cognitionem, intentionem, essendi repræsentativum, et diminutum, seu attentionem intellectus (hæc enim om­ vel alium modum essendi, verbi gratia, sub-* nia quoad præsens iu idem redeunt) et prae­ stantialcm, hocdemateriali, et per accidens dicta species secundum illum modum essenest. Et ideo, ut nuper dicebamus» species ! di per se petitum deserviat peculiariter, el intelligibilis manet eadem, et sub modo es­ per se primo ad prardictam attenliuneio, et sendi immaierialiiaiis jam dicto, sive sit secundum modum essendi repræsenuüvum eub modo essendi diminuto, sive non : et sit etiam peculiariter destinata, modo ex­ prædictus modus essendi immaierialiiaiis, plicato. in ordine ad illam : propterea uter­ quoad formale, quod affert précise consi­ que modus essendi sub modo essendi in­ deratus, est ejusdem speciei, et rationis, tentional! comprehenditur. tam iu specie intelligibili, quæ esc substan­ Unde prædictus modus essendi solet distia» quam in specie intelligibili, quæ est lioguiinse ipsum formal i ter in «jc intentio­ accidens : et habet modum essendi diminu­ nal’!. et in exse intelligibili sumptum, secan­ tum quotiesprædictæ species uniunt unum, dum quam rationem solet denotare modum ct idem objectum, ut ex dictis constat. j illum essendi per se, et indispensabiliter Animad34 Ultimo notandum est, quod licet facpetitum ; et in se ipsum secundum ea, qua ta computatione omnium modorum essenaliquo modo per accidens, et materialiter pnor di, qui ultra naturam objecti reperiuntur in involvit : et secundum hanc rationem, so­ *·*· specie intelligibili, fere semper sint saltim let inter alia denotare modum essendi di­ tres jam enumerati; nihilominus multolies minutum, et repræsentativum : qui fere Doctores fatentes modum illum essendi na­ semper requiritur, ex eo. quod alias objec­ turalem, et entitativum, non distinguunt, tum non posset in ratione objecti uniri ita expresse, et sub nominibus jam dictis propter conjunctionem, quam habet cum modum illum essendi indispensabilem peti­ aliis rationibus impedientibus hanc uniotum ab eadem specie; sed aliquando con­ 1 nem. licet prædicta conjunctio non conve­ fundunt quodammodo illum cum «se, ct niat illi per se, et indispensabiliter ex vi modo essendi intentionali, et représentati­ propri.e linea·, sed ex vi aliarum linearum. ve ; attamen multolies etiam utrumque mo­ 3ü Et similiter ratio, ob quam sub modo dum essendi aliquo modo inter se distinctum essendi repræsentativo uterque moins in­ fatentur. Et propterea inquiunt id, quod volvitur, est. Quia esse repræsentativum po­ nos modo dicebamus, scilicet substantiam test sumi dupliciter. Primo quidem pro Gabrielis, ut habet rationem speciei intelli­ modo essendi diminuto representative, et gibilis respectu sui intellectus, esse ejusdem ostensivo, cujus munus sit, ut species sub rationis, quoad omnia, quæ indispensabiliillo habeat per modum principii quo repræter petuntur ad speciem intelligibilem, cum sentare, seu ostendere potentiæ cognosced· specie intelligibili repræsentat i va ejusdem væ objectum, quod sub illo in ea continetur, Gabrielis, et residente in MichaMe : quam­ et media hac repræsentatione unire illo! vis substantia Gabrielis non habeat præ lic­ cum eadem potentia. Vel pro modo essen­ tum modum essendi repræsentativum. et di, non quidem diminuto, sed talis condi­ diminutum ; bene tamen debitum illum tionis, ut species sub illo etiam habeat quo­ modum essendi immaterialem jam explica­ dammodo representare per modum principii tum, in quo pra» dictus modus indispensabiquo ipsum objectum potentiæ, quatenus sub lis consistit. illo habet ostendere illud ipsi potentiæ, et TchU·Et deinde t quia uterque modus essendi, unire idem objectum cum ipsa, adhuc per­ U(,r tum sub modo essendi intentionali, tum fectius. quam si uniretur mediante modo J quo etiam sub modo essendi représentative conessendi representative. ut contingit in sub­ illiv. stantia C***· riit Him MK .·. Kir& fe :È ; TRACT. Hl. DISP. 11. DL’B. I. . 363 stantia Angelica, ul habet rationem speciei I per cJiclis constat, quid ibidem sub his intelligibilis respectu proprii intellectus, ct nominibus, ct qua ratione involutum sit. non altert modum illum essendi repræsenutivuni. Quare cum sub esso representati­ § VI. ve ulerque modus repnesentandi, seu os­ tendendi comprehendatur, inde est, ut Solvuntur argumenta opposilx senlentix assignato modo essendi repræsentativo, et · prxler ultimum. non limitando illum ad modum essendi diminytum, ibidem etiam duo isti modi es­ 38 Ad primum ex testimonio D. Thom, Ail prinaaui. sendi, quodainniûdodistincti a modo essendi petitum, constat ex dictis in § praced. naturali, involvantur. Quomodo D. Thom, loquatur de specie in· 37 Quinimo uterque sub modo essendi | tolligibili, non quidem in esse intentionali representative, ct diminuto invenitur. Quia et repræsentativo, çpjoad naturam, quam licet modus essendi intentionalis indispensub hoc esse affert, sed de ea in esse natura­ sabilis, jam explicatus, non sit semper, et li, et entitativo, secundum quam rationem indispensabiliter conjunctus cum modo es­ habet distinctam quidditatem a se ipsa sendi representative), et diminuto : e con­ primo modo sumpta, et ab objecto per il­ verso tamen modus iste essendi represenlam repræsentato. talivus est conjunctus cum modo essendi Adde, quod speciem esse ejusdem na­ immaterial itatis indispensabili, et non ut­ turæ cum objecto in esse repnesentalivo, cunque, sed ita ut modus essendi repræest esse idem cum illo non absolute, et sentativus, et diminutus per se primo petat simpliciter, sed cum addito, et condi­ hanc conjunctionem : et propterea sub mo­ tione diminuente modum habendi talem do essendi representative uterque modus naturam, scilicet in esse repræsentativo. essendi innuitur, et includitur. Unde talis seu [ut loquitur D. Thom.) secundum remodus essendi adæquate, et non cum præpræsentationem. Unde merito S. Doct. cisione sumptus, secundum quam rationem loquens absolute, et simpliciter, dixit, spe­ dicit se ipsum, ut identificanlem, tam esse ciem lapidis, quæ est in anima esse longe diminutum, quam modum illum indispenalterius naturæ ab ipso lapide : quia ad sahilem, dicit de formali, et magis principa­ hoc, ut esset absolute, et simpliciter ejus­ liter modum indispensabilem ; quamvis dem nature, requirebatur, ut haberet eam precisione sumptus, secundum quam prædictam naturam sub modo essendi na­ rationem solet frequentius significari sub turali, ex eo, quod esse intentionale, ul hoc nomine modi essendi représenta livi, el distinctum ab esse naturali est esse diminu­ diminuti, solum denotet modum istum di­ tum, et secundum quid, ac cum addito ; secus vero esse naturale et entitativum. Et minutum : et propterea etiam modus essen­ ideo esse aliquid tale entitativo, et natu­ di repræsentativus adæquate acceptus, solet raliter, est esse absolute, et simpliciter etiam distingui in ipsum secundum id, quoi de formali importat, ct secundum id, quod tale; esse vero solum intentionaliter, et sub modo essendi repræsentativo laie, deformati non affert. Sicut etiam (ut id obiter dicamus) sub esse intentionali inclu­ est esse secundum quid, et cum addito, ditur, et involvitur etiam illa natura objecti, scilicet inteniionaliter, (ale, et represen­ qua* est sub illo modo, et similiter sub esse tative. Per quod etiam ad alia testimonia, representative : quia licet natura illa possit quæ ex D. Thom. poterant adduci, satis cs-e sine his modis : non tamen ipsi sino constat. illa : ct propterea si adæquate, et secundum 39 Nec refert, si dixeris, quod esse in- Objec­ tio. id, quod per se primo petunt identificari, tentionale est esse elevalius, quam esse na­ sumantur, tunc magis principaliter dicunt turale, et entitativum ; ergo si semel spe­ naturam, quam prædîctos modos. cies intentionalis est ipsa quiddilas sui Quare ob hanc rationem non multolies objecti sub esse intentionali, et repræsen­ rolom utemur nominibus simiilicantibus tativo, tunc cognoscentia, quæ in so sus­ esse naturale, et esse intentionale, ac re­ cipiunt prædictam speciem, non solum praesentati vu in, et similiter nominibus de­ habebunt naturam objecti absolute, et notantibus modum essendi, naturalem, simpliciter, seri sub nobiliori modo es­ inientionalem, et repræsentativum : quia sendi, quam si illam haberent sub modo sub his omnia, quæ ad speciem quoquoessendi naturali, el entitativo. Consequen­ modo pertinent, continentur : et ex· nutia videtur legitima. Antecedens autem ex Salmant. C'urs. iheolog·. torn. /. 'Si· '»·♦ 1. I·*.·) «. ·i·w 4<3 r* ■olQtio. lis, licet sit ejusdem rationis cum for­ ma, quæ est sub esss naturali, vel potius sit ipsamet sub alio modo essendi, nihilominus non denominat simpliciter subjectum, ut species intelligibilis, aut sensibilis albedinis. non denominat illud simpliciter album. Tum quia id docet Aristot. 2. de Anima text. 121. dicens : Quod species intentionalis alicujus rei est eadem essentia ejus, cujus est speciet non iu quantum hujusmodi dicitur, sed in quantum hujusmodi est. Quod est idem ac asserere, quod prædicta species est id^m cum forma, cujus est species, non tamen I denominat absolute, et simpliciter sicut illa. Tum etiam : quia denominatio fit a | forma secundum suam propriam, et connaluralem perfectionem; forma autem in specie intentional! non habet conditiones debitas suo proprio, et connatural» mo­ do exislendi, scilicet modo naturali, sed proportionalis modo essendi cognoscitivorum : et ideo nec denominat subjec­ tum. ncc ipsa denominatur talis absolute, et simpliciter loquendo, sed cum ad­ dito, scilicet in esu cognoscibili, sive in­ tentional» : ergo signum est formam, ut est sub prædicto ewe intentionali, ac proinde prædictum esse, excedi absolute in perfectione ab cwc naturali, el esse quid diminutum. Nam forma subexsc non dimi­ nuto. maxime si sit permanens, non potest non denominare illdd simpliciter, ac deno­ minari talis. i I Ad secundum concessa majori, ct minori, dislinguendym est consequent : et concedenda conseq. si inlelligatur de specio colluta cum suo objectu primario; neganda vero, si intelligatur do eadem spe­ cie comparata cum suo objoclo secundaria, quod prædicta species per modum catw repraesentat, ut in essentia divina contingit. Quare licet species repræsenians aligaLl I tanquam objectum primarium, debeat esse idem quoad formam repra*sentaiam cum illo ; non union est necesse, ul iit hoc modo idem cum objecto secundario. Nam cum repraesentet objectum prima­ rium per se, et ratione sui, et ul tale est, oportet, ut sit ejusdem naturæ cum illo, sub alio tamen modo essendi. Al cum repnrsontei objectum secundarium jam dic­ tum ratione alterius objecti, per se primo repræsentati, non oportet, ut sit ejusdem naturæ cum illo, sed cum eo, ratione cujus illud représentai. Adde satis ad minus esse ad rationem speciei, quod eminenti, aut virtual! modo contineat naturam soi objecti secundarii, ut in essentia divini respectu creatu rarum cernitur, quamvis non semper prædicta continentia sit necessa­ ria. 42 Ad primam confirmationem patet A4 ex modo dictis. Quoniam, ut bene no­ tavit Ferrara 2. contra Gent. cap. 98. mu­ quando forma est eminens, et eminenti es. modo continet formam , et naturam al­ terius rei, non esc ejusdem rationis cum Hia, nec debet esse proprie, et in ri­ gore loquendo ei similis : quamvis e con­ tra forma inferior in illa contenta, possit cum illa similitudinem habere ; et ita li­ cet creaturæ sint similes essentiæ divinæ, non tamen divina essentia est similis creaturis. Hoc autem optime explicuit D. Thom. in I. dist. 19. quæst. 1. art. 2. in cor­ pore , dicens , quod illa forma dicitur esse alicujus, quod habet eam plene, et secundum omnem rationem : et ita quan­ do duo habent aliquam formam plene, tunc ambo sunt ad invicem similia. Si autem forma sit plene in tano , et di­ minute in alio, tunc quod participat ta­ lem formam diminute, est simile alteri, et non e contra : sicut pictura est si­ milis homini, non tamen e converso. At forma, in qua, et per quam Deus inteliigit omnes res, scilicet sua essentia f est tantum in ipso Deo pleno, et perfecte ; in aliis vero rebus, solum invenitur di­ minute. TRACT. Ill, DISP. Π. DUB. I. minute , et secundum participationem , ?eu imitationem analogam : el propterea re$ creatæ dicuntur illi eodem modo si­ miles, cum tamen Deus nulli creatura? similis sit. 43 Ad secundam confirmationem resH puniMur pro nunc, fatendo species inlontiunalcs supremorum Angelorum repræ&ntaro distincte, et formaliler plures, et diversas naturas specificas : ita tamen , ut ista» habeant se per modum objecti secundarii, et ratio alia universalior , in qua omnes illra conveniunt, et sub qua continentur, habeat se per modum objecti per se primo repræsontati, ut bene no­ tavit Nazarius tom. 3. in 1. part, quæst. 55. artic. 3. controversia 1. notabili 6. referens Cajetanum , et Ferraram. Nam corn prædiclro species intentionales sint ollioris, et eminentioris ordinis , et pe­ culiari ralione dicantur participationes di­ vin® essentiæ, ut habet rationem speciei intelligibilis, inde est, quod sicut divina essentia, ex eo, quod est perfectissima in ralione speciei intelligibilis, potest plu­ ra, et diversa objecta secundaria, specie diversa, el quoad propria eorum reprae­ sentare, licet objectum primarium ipsius unium sit unicum, ita predict® species inlenlionalespossunt, proportionali modo, habere plura, et diversa objecta secun­ daria, et objectum primarium earum esse unicum. Cæterum hinc non sequitur, has species inlenlionales esse formaliler ejusdem quiddi latis cum singulis ex illis naturis repræsentalisj et ut inter se distinctis, sed esse ejusdem naturæ cum raliono illa per se primo repræsentata, in qua omnes con­ veniunt ; et insuper continere eminenter, et superexcedenti modo naturas illas spe­ cie distinctas, seu (quod idem est) esso ritionem superexcedentem illarum : quia licet repræsentet eas secundum propria ipsarum, repræsentat tamen ipsas secundario, et ralione alterius rei per so pri­ mo repræsentatæ. Sed de his iterum in tractatu de Angelis sermo redibit. U 41 Ad tertium respondetur, quod si loquamur dc specie intelligibili, aut sen­ sibili vel quoad esse repræsentativum, seu (ut melius loquamur) quoad modum essendi repræsentativum cum præcisione «impium , vel quoad esse materiale , et naiarale illius, jam constat ex iis, quæ tract. 1. disp. 2. num. 73, et 74. dixi. mus, et ex iis, quæ nostri Complut, in 3f»5 • it · â lib. de Anima dijp, 18. quæst. 6. clo­ cent ; quai dicendum sit, et quomodo modus isto essendi, v et aie vmimu.uu. entitativum pnodictarum specierum distinguantur essen­ tialiter, ut scite docuit, et probavit Cajet. 3. part. quæsi. 35. art. 5. Si vero lo­ quamur præcise de natura numerica , ut sub modo essendi indispensabili elucet in speciebus intenlionalibus, tunc non inconvenil duas naturas solo numero di­ versas esse in eodem sensu, aut intellec­ tu : quia, ut disp. precedents a num. 22. usque ad. tetigimus, et in baca num. 72 usque ad 84. dicemus, sensus, aut intellectus non comparantur ad prædictas species saltim sic sumptas, per modum subjecti proprie talis, nec ipse secundum istam rationem individuantur ah illis, sed a natura ipsa representata, non utcun­ que, sed connotando, quod sit sub modo essendi naturali. Cur autem natura sic sumpta radicaliter individuel speciem sen­ sibilem modo dicto acceptam, constat ex iis, quæ num. 21. et a num. 38. usque ad 41. diximus. 45 Ad quartum respondetur, negando antecedens. Et ad probationem, concesso 1»««®· antecedenti, neganda est consequentia. Nam licet demus, quod quævis forma communicet sub subjecto connaturali, ct capaci quidquid ut quo habet in se, non tamen oportet, ut illud communicet sub­ jecto, quod ab ea respicitur potius tanquain medium, quam ut subjectum, quod­ que oo ipso non est capax omnium rationum formalium, quæ in prædicta for­ ma inveniuntur, ul in prasenti contingit. Nam species sensibiles recent® in medio, aut in speculo, potius respiciunt illud per modum medii, quam per modum subjec­ ti. et inhærent illi non ut ibi sistant, sed ut possint devenire ad suum proprium, ct connaturale subjectum, aut quasi sub­ jectum. Et ideo predict® species recipiun­ tur in medio, non quidem secundum esse intentionale, et repræsentativum, cujus non est capax; sed solum secundum esse naturale, et entilativuin : ac proinde non tribuunt illi, quod habeat formam rei al­ terius. Ratio autem, propter quam prae­ dictum medium non est capax recipiendi esse intentionale, et repræBûntativum spe­ ciei, est, quia in idem redit, uniri spe­ ciem secundum hoc esse, ct constituere id, cui unitur in actu primo completo, ex parte objecti requisito, in ordine ad cog­ noscendum prædictum objectum. * » Τι DE SCIENTIA DEL Nec deest aliquale exemplum , quo pos­ sit hoc ipsuju magis elucidari. Nam in actu morali, v. g. reddendi tribulum doLitum, repentur ordo naturalis prout dis· Linctus a morali, el simul ordo moralis : ct unusquisque ex his ordinibus baltei suum proprium specifica! i vu ni, pqtestque juxta probabilem multorum sententiam , manere talis actus, ut pertinet ad ordinem naturalem, absque eo, quod maneat quate­ nus pertinet ad ordinem moralem , ut si absque deliberatione aliqua fiat. Si ergo prædielus actus potest perseverare, se­ cundum quod specui ad unum ordinem, non manente eodem, ut ad alium ordinem pertinet, cur eadem species intentionalis, ut pertinet ad ordinem entiutivum, el naturalem, quatenus distinctum ab intentionali, non poterit informare aliquod medium secundum hinc rationem, non informando illud, ut pertinet ad prædic­ tam ordinem inteniionalem ; el affert pro­ priam naiuram sui objecti, ex eo, quod pnediclum medium est incapax ex parte sui, hujus posterioris unionis , non vero illius prioris ? • 9A £ VII. Solvitur ultimum argumentum. 4G Ad ultimum, quod fusiori indiget so­ A4 nllioiQAJ. lutione, concedendum est antecedens quoad omnes ejus partes : ita tamen, ut quoad primam, in qua dicitur, speciem intelligibilem esse accidens quoddam spiri­ tuale, et objectum illius sæpe esse sub­ stantiam, intelligatnr de specie intelligibili in esse entitativo, et naturali, non vero in esse intelligibili, et repræsentativo. Et dein­ de neganda est consequentia. Ad cujus probationem dicendum est, quo i ea, quæ conveniunt objeciis ex parte formæ, et na­ tura.·, nequeunt speciebus inientionaiibus repugnare : secus tamen ea, qua* conve­ niunt illis, ut sunt sub modo essendi ma­ teriali, et entitativo, ut in præsenti con­ tingit. Nam quod objectum sensibile positum supra sensum impediat sensatio­ nem, aut sentiri possit tanquam objectum, quod competit illi non utcunque, sed ut est sub suo molo essendi materiali, et na­ turali. Et ita non mirum, quod non conve­ niat speciei sensibili, quæ sub diverso mo­ do essendi est forma iorma, et natura prædicti objecti. Per quo»! etiam ad confirmationem salis Ai patet. Nam albedo, et nigredo non sum qualitates inter so contrarias nisi ut euni sub modo essendi materiali, et cnlitatiI vo : non vero præcise rationo naluræ. el I formæ importais; imo nec ratione modi / essendi repræsentativi : et propterea spe­ cies intentionales earum non sunt incoæposibiles in eodem subjecto, ant medio. i7 Unde D. Thom. de sensu, et sensato Er »· lect. ultima prope medium solvit ex Arin. ζ hanc eandem confirmationem his verbis : &.W Hanc autem objectionem Aristol. removet in lib. de Anima, cum dicit : El imposnbits est album, et nigrum esse simul, quare nec species pati ipsorum. El innuit solutionem per hoc, quod sit hujus, nempe sensus, el inltHigentnr, vd intellectus. Per quod datur intelligi. quod non omnino se habet in sen­ su, d intellectu , sicut in corporibus na­ turalibus. Corpus enim naturale recipit Jormas, secundum esse naturale, et male· riale, secundum quod habent in se conlra· ridatcm. Et ideo non potest idem corpus simul recipere albedintm, d nigredinem : sed sensus, d intellectus recipiunt formas rerum spirilualiter, d immalerinliier, se­ cundum esse quoddam intentionale, prout non habent cont varietatem. Unde sensus, el intdleclus, simul possunt recipere species sensibilium contrariorum : cujus sim de po­ test videri in diaphane, quod in una, el eadem sui parte immutatur ab albo, d ni­ gro : quia immutatio non csl materialis, secundum esse naturale, ul supra dictum est. Ubi etiam expendendum est (ut id obiter dicamus, et simul appareat, quam recte ista cum iis, quæ in solutione ad tertium dicebamus, cohaereant) consulto S. Doctorem *o!um dixisse, quod immutatio, qu:e I fit in medio ab albo, et nigro, potest esse in eadem parte medii : ex eo, quo i immu­ tatio ilia non est materialis secundum esse naturale; non vero addidit, quod est secundum esse cognoscibile repræsentativum formaliter sumptum. Quia, ut loco citato dicebamus, species non recipiuntur iu me­ dio formaliter in esse coimoscibili, et ut re­ pi æsentaiivæ sunt, sive secundum naturam, quam représentant; sed solum in rweenlitalivo : quamvis non in esse entitativo materiali, et crasso, quod habent ipsa objecta sensibilia; sed secundum essr immateriale magis elevatum, minusque con­ cernens materiam, et denique talis condi­ tionis, ut non repugnet in eodem medio. et TRACT. JU. DISP. II, DUB. I. Quare solutio ibidem data, lam ad hoe Defendi­ tor ultimum argumentum, quam ad ejus confir­ solutio mationem, et modo explicato intellecta, est nata. 11. optima. Et ad probationem in contrarium Iridib. negandum est antecedens. Ad cujus proba­ tionem concessa majori, juxta ea tamen, quæ S præcedenti diximus, neganda est mi­ nor, si intelligalur do specie in ratione spe­ ciei formaliter sumpta, et de esse repraesen­ tati vo, ut dicit modum essendi diminutum, aut secundum quod distinguitur a forma, quæ sub illo modo essendi ibidem contine­ tur : quia, ut ex dictis constat, constituti­ vum prædictæ speciei est forma, et natura illa ibidem contenta. 50 Nec quoad hoc obstat id, quod ibidem tangitur, scilicet species intentionales esse per se primo institutas ad repræsentandum. Nam, ut nostri Complut, loco citato docent, debet intelligi de eisdem speciebus. ut di­ cunt naturam repræsentatam, et sub modo essendi representative. Ex quo ad id, quod primo loco additur, Addibdicendum est, hunc modum essendi repræ- menluru primani sentativum nec pertinere ad naturam objec­ rnnlrj ti, aut ad ejus speciem intelligibilem forma­ ‘illam. liter consideratam in esse cognoscibili , tanquam aliquid essentiale, aut propriam passionem; sed tanquam modum essendi illius : qui comparatur ad ipsam secundum se sumptam, per modum accidentis prædlcabilis, virtualiler ab illa distincti : siquidem, ut nuper dicebamus, eademmet natura albedinis, vel lucis existentis in pariete sub modo essendi naturali, non est ibidem sub modo essendi representative, et diminuto, ’ et est in specie intentionali sub prædicto modo essendi representative, non vero sub modo essendi naturali. Unde prædicta lux ex parte formæ, et naturæ, et cum praecisione sumpta abs­ trahit ab hoc, quod est esse sub modo essendi naturali , intentionali, et repræsentativo, et dicit pnedicata essentialia lucis, prout abstrahunt ab hoc, quod est esse re ipsa, et ad extra actum perspi­ cui, ut perspicuum est (per quod propria ratio ejus, ut est sub modo essendi na­ turali, explicatur) vel ab hoc, quod est eademmet pnedicata esse intelligibilité!", aut sensibiliter actum perspicui, seu ab hoc , quod est illamet proni cata ibidem contenta, esse principium sentiendi, aut intelligendi eandem lucem, ut est actus perspicui ad extra. 51 Nec obesi id, quod ibidem addu­ citur, ad probandum modum hunc essendi -s · ct subjecto cum esse adhuc entitativo, ct naturali, et α materia elevato quod species nuredims secum aifert. t 48 Potcbtque amplius elucidari hsrc.compssibllitas specierum inlentionnlium ropnisentantium diversas naturas, qçæ se­ cundum modum essendi naturalem, quem inter so habent, sunt incomposibilos, discursu, quem luco nuper citato adducit D. Thom. necnon el Ariel. 7. Metapbys. ubi eûm S. Doctor lect. C. Nam postquam Philosophus protulit verba supra a nobis ro­ bia, scilicet : Ab arte autem fiunt, quorum species in anima est, speciem nutem dico, quodquid erat esse cujuslibel, slalim explica­ ret, quomodo licet formæ aliquas artificiatæ sint inter se incomposibiles, ut sunt sub molo essendi naturali in se ipsis; non ta­ men ut sunt in intellectu ; quamvis ibidem sit quiddilas talium formarum, inter se alias incomposibilium, addidit : Etenim contiariorum modo quodam eadem species, priva­ tionis enim substantia, quæ substantia est oppositi, ut sanitas infirmitatis, illius enim absentia ostenditur infirmitas. 49 Quæ verba sic explicat D. Thom. ibi­ dem. Dicit ergo primo, quod illa fiunt ab ar­ te, quorum species facliva est in anima. Per speciem autem exponit, quodquid erat esse cujuslibetrei facte per artem, etc. et iere statim subjungit : Hæc autem forma, quæ est in anima, differt a forma, quæ est in mate­ ria. Nam contrariorum form# in materia sunt dicersæ, et contraria : in anima autem est quodammodo una species contrariorum : et hoc ideo,quia formæ in materia sunt prop­ ter esse verum formatarum. Formæ autem in anima sunt secundum modum cognoscibi­ lem, el intelUgibilem : esse autem unius con­ trarii tollitur per esse alterius : sed cognitio unius opposili non tollitur per cognitionem alterius: sed magis juvatur. Unde formæ op­ positorum in anima non sunt opposite, quinimo substantia, id est, quodquid erat esse privationis, est eadem cum substantia oppo­ sili (intellige per modum rationis superexcedenlis, quæ per se primo affert naturam oppositi positivi, licet innuat, et repræsentet consequenter ipsam privationem, ut ex iis, quæ ex eodem D. Thom. art. 9. et 10. hujus quæst. et in hoc eodem dub. diximus, constat). Sicut eadem (prosequitur sanctus Doctor) est ratio in anima sanitatis, ct infir­ mitatis. Per absentiam enim sanitatis cogno­ scitur infirmitas. Sanitas autem, quæ est in anima, est quædam ratio, per quam cognos­ citur sanitas, et infirmitas. 3G7 9 3C8 » $ r: < il· r DE SCIENTIA DEL non posso jer modum accidentis cum est in specie , et .sub modu vssendi innatura cio intentional! repræsentata tentionali, et·ropræsentativo, dcbet i kn comparari. El ratio est. Nam licet modus tificari cum illo ; cum tamen pnedicti modi iste essendi repræsentativus sit aliquo essendi, quos natura illa in specie batat, modo intimior, quam propriæ passiones ta­ Ot in se retinet, non sint inter se, prout lis natura*, quatenus minus ah ea distin­ sic, identificati, ut ex se patet, guitur, quotiesprædictanatura est suh illo: I Diximus prout sic , ut denotaremus, attamen deficit a ratione propria? passio­ quoi etiam modus essendi naturalia, ut nis propter ea 1 quæ modo dicol^amus , se tenet ex pario rei repræsentatœ, et scilicet quia natura potest omnino con­ rcpnvsenutur una cum natura per speciem, naturaliter esse in aliquo sine illo : ut dum atque adeo prout est sub modo essendi est sub modo essendi naturali, non vero sub representative, elucens in specie intentiorepnrsehtativo. naJi , potest etiam cum modo essendi Ad illud vero, quod secundo loco ad­ representative identificati, ut intuenti con­ menUm stabit : tunc tamen potius se habet per seeua- ditur, respondetur, maximam illam esse dam. universaliter veram in creatis , quoties modum objecti repræsentati , quam per aliqua identificantur cum aliquo tertio, ut modum puri, et precisi modi essendi. est sub modo essendi naturali, finito» et Ad illud autem» quod ultimo loco ad­ limitato ; non vero quoties identificantur ditur, neganda est sequela. Et ad proba­ tionem dicendum est, longe mirabilius esse, cani tertio, ut ex se præscindit a modo essendi tam naturali, quam intentional!, quo.1 eademmet natura , ut est sub suo et repra^sentativo. Nam sicut est proprium modo essendi naturali, sit in tribus per­ essentiæ divina*, quia divina est. quod sonis identificata cum illis , ut habent cum illa, ut dicit suum modum essendi modum essendi naturalem , quam quod naturalem identificentur très personæ di­ aliqua natura, ut præscindit a modo es­ vinæ, et tamen non identificentur inter sendi tam naturali, quam intentional·’, sit so, ita est proprium cujuslibet naturæ , identificata cum modo essendi naturali, quod cum illa, ut præscindit a diversis et innumeris aliis modis essendi intentioistis modis essendi , possint identificari nalibus , et repræsentalivis, quantumvis modus essendi naturalis proprius illius, et talis natura sit individual, et suppositata, modus essen li repræsentativus ; quamvis i dummodo natura sic individuata, et supisti inter so non identificentur. Et ratio positata consideretur sub dicta præeisione. est. Turn quia, ut ex D. Thom. dice­ Et ratio est. Quoniam ad illud prius re­ bamus, sicut est proprium naturæ divinæ quiritur infinitas in natura; secus voro ad esse in tribus personis, ita est proprium hoc posterius, ut ex dictis satis liquet. cujuslibet naturæ, ut possit esse in se, et ad extra, et simul in intellectu mediante DÜBIUM IL specie : et sicut personæ divinæ inter se opponuntur, ita in creatis modus essendi l/trutii cognoscentia non solum habranl for· naturalis objecti représentati per speciem, innm rd alkrüis , sed rtiam fiant j*rt idoniÏMem nti* res in esse cognoscibili, et modus repræsentativus habent inter se suam incomposibilitatem. I sice rcprwntatiro? 52 Tum etiam : quia, ut ex D. Thom. 53 Dubium hoc propter eandëih ratio­ quæst. 1. de verit. art. 2, dicebamus, esse hoc intentionale, et repræsentalîvum nem movemus, propter quam præcedens diminutum provisum est in remedium de­ excitavimus. Quia nimirum I). Thom, in fectus, et limitationis, quam esse naturale, hocartic. nd melius, et clariusostendenduin, et modus essendi illius in creatis impor­ Dèuta essê summe intelligentem, ac proin­ tat, quatenus secundum prædictum esse de sumine scientem, non solum inquit. nequit eadem prorsus forma, et natura, propriam esse cognoscentium habere for­ secundum ea, quæ ex parte formædicit, mam rei alterius, sed etiam , ut statim esse in se ipsa, et in cognoscentibus a explicabimus , innuit , quod cognoscentia se diversis ; bene tamen sub molo essenfiunt per identitatem aliæ ros in di intcntionali, et representative, ac proin­ cognoscibili. Quare, quia exactior notitia de sicut prædicta forma dum cut in se modi habendi formam roi alterius, qui rebus ipsa, (d sui» modo essendi naturali, idencognoscentibus convenit, necnon plura ad tiliratur cum illo motio essendi, ita dum ordinem cognoscitivum, et cognoscibilem spectantia, *· · τnact. in, DISP. IT, DUB. IT. spêclantia j ex decisione , ct excussione hujus dubii valde pendent , propterea in pnrsenll una cum discipulis D. Thom. illud excitamus, et accurato ipsum discu­ tere conabimur. El licet in tractatu dc Visione Dei aliqua huc perlinentia teti­ gerimus ; quia tamen pluribus objectionibus contra doctrinam D. Thom. ab adversa­ riis adductis non potuit ibi occurri, nec mens ejusdem S. Docturis exacte expli­ cari, ideo de hoc in præsenti, ut in pro­ prio loco agendum nobis esi. Pro tjplicalionc liltili aliqua prolibantur. 54 Verum quia, sicut certum est, non esse necessarium cognoscentia habere for­ mam rei naturalis in esse entitativo, et naturali, sed in esse repræsentativo, sive cognoscibili, ita etiam dubitari nequit, quin eidem cognoscentia non fiant res cogno­ scibiles in esse entitativo , et naturali , prout esse hoc ab esse repræsentativo, sive cognoscibili distinguitur ; ideo non dubitamus, an cognoscentia fiant aliæ res absolute, et simpliciter, seu in esse natarali, et entitativo, sed cum addito, sci­ licet in esse cognoscibili. «2Cæterum, quia idem est cognoscentia fie­ ri res alias in esse cognoscibili, sivo repnesenlalivo, ac fieri easdem res sub illo modo essendi, quem habent in specie intelligibili. ex eo, quod solum sub illo modo essendi, quem habent iri specie, convenit rebus co­ gnitis, aut cognoscibilibus, ut sortiantur il­ lam diversum modum in esse rcpræsentaü\o, sive*in esse cognoscibili; proptereq in Hem redit inquirere, an cognoscentia fiant aliæ res in esse cognoscibili, sive repræsentiüvo; acquærerô, utrum prædicta cognos­ centia fiant ipsæmetspecies intentionales in nse cognoscibili, aut repræsentativo sump­ te, ita ul non solum habeant utcunque fie­ ri tales species, sed ita intime cum eis, modo dicto consideratis, uniantur, ut sub dicto modo essendi fiant idepi cum illis per Hentitatem, ac proinde etiam fiant sub eo­ dem modo essendi repræsentativo, sive cognoscibili, idem cum re cognita, quæ alias in esse naturali est extra intellectum. 55 Nam cum talis res, et Species intentionalis ejus, modo dicto sumpta·, sint ejus­ dem naturæ, seu (ut melius loquamur) spe­ cies intentionalis illius sit ipsamet forma, Kcft. et quidditas talis rei, in idem redit, cognos- 3M centia fieri sub diverso modo essendi ipsammet speciem intentionalem, quoad naturam ropnvsenlatam, quam affert, et fieri sub prædicto modo essendi eandemmet natu­ ram, qua; alias sub modo essendi naturali est extra intellectum. Quamvis in hoc sit sua disparilas. Quo­ niam species est id quo intellectus unitur cum suo objecto, quia est id quo redditur intelligibile; objectum vero estquid unitum, ut quod, quoniam est intelligibile, ul quod; atque adeo,sisemel datur identificalio.dequa in titulo fit sermo, tunc talis identitas erit cum objecto, tanquam cum extremo, quod illius, et cum specio erit (ut sic dicamus) tanquam cum extremo quo, et virtute; seu vicaria objecti, in quo ejus natura tanquam in vicegerent©, el vicario intclligibiliter, et modo supra explicato, continetur. Addidimus autem in titulo particulam il­ NotJbik lam, In esse cognoscibili sive reprxsenlalivo, Icflitia. quia licet multoties Doctores utrurnque esse confundant, et utroque nomine tanquam sy­ nonymo videantur uti, et nos etiam cum illis aliquando utrurnque esse pro eodem sumpserimus; non tamen sunt omnino idem, ut in tractatu de Visione Dei art. 2. tetigimus, et a num. 24. usque ad 38. hu­ jus disp. magis explicuimus. ileferlur prior sententia. 56 Prima sententia negati cognoscentia fieri res cognitas per identitatem cum illis, etiam in «se repræsentativo, aut cognosci­ bili, seu (quod idem est) fieri, aut esse idem per identitatem cum speciebus intentionalibus, quovis modo consideratis. Hanc te­ nent omnes, quos pro contraria sententia dub. præcedenti retulimus. Probatur primo, testimonio D. Thom. in Prehitir 1. (list. 35. quæst. 1. art. 1. ad 3. his ver­ primo. bis : UporMj quod luce species, qua: est in· Icllecta in nclu, perficiat inttUtclum in polenliay er quorum conjunctione efficitur unum perfectum^ quod est intellectus in actu : sicut rr anima, tl corporo efficitur unum^ quod fsl homo habens operationes humanas. Unde sicut animo non est aliud ab homine > ita intellectum in aclu non est aliud ab inldketu inlrUîgentc actu, sed idem : non tomen ito quod species illa fiat substantia intelfrctos, vel pars rjusi nisi formalis, sicut nrr anima fit coipus. \\ uM Sg j Ubi ut vides, eodem mudo negat, spe- α.Ί •ii* ciein rei intellecta*, aut rem ipsam intellec­ tam fieri idem cum intellectu, quo negat animam fieri corpus. Quare cum anima, quovis modo considerata, non fiat per iden­ titatem corpus, quantumvis illi uniatur, ita nec species liet per identitatem ulla ratione intellectus, ac proinde, nec intellectus po­ tent fieri per identitatem ipsaniet species rei intellecta*, ut ex se constat. Conflr- * 57. Confirmatur, et explicatur. Nam lujlor species intelligibilis, v. g. quovis modo primo. considerata, non unitur intellectui, nisi eo modo, quo accidens. vel forma unitur per inhærentiam, aut informationem cum suo subjecto : ergo intellectus nequit fieri idem per identitatem cum eadem specie intelli­ gibili quovis modo sumpta, ac proinde nec poterit ulla ratione fieri idem per identitalem cum ro intellecta. II.ec secunda conse­ quentia constat ex prima, et ex iis, qua? in explicatione tituli § I. dicebamus. Pri­ ma autem ex antecedenti aperte secpiilur. Quoniam subjectum suscipiens per inhae­ rentium, aut informationem, aliquam for­ mam, non fit talis forma per identitatem : et ita ignis mediante inhærentia suscipiens suum calorem, non fit calor, nec materia Petri recipiens eandemmet formam, per quam Petrus constituitur, fit identice prae­ dicta forma. Antecedens autem videtur perspicuum. Quoniam species intelligibilis secundum omnia, quæ habet, educitur de potentia intellectus; alioqui secundum ali­ quid sui crearetur : ergo secundum omnia, qme in ea sunt, unitur intellectui, non alio modo, nisi eo, quo accidens, vel forma unitur cum suo subjecto : siquidem forma, secundum omnia, quæ habet, educta de potentia subjecti non aliter unitur cum eo, nisi modo isto, ut inductive constat. ConfîrConfirmatur secundo Nam eflicaciorest malar ^ecaudo. forma naturalis, quam forma intentionalis, siquidem illa habet plus de entitate, et perfectione quam ista : sed forma naturalis non potest ita intime uniri cum suo susceptibili. ut tale susceptibile trahatur ab illa ad hoc, ut fiat ipsa forma, aut c contra : ergo neque etiam iorma intentionalis po­ terii uniri ita intime cum suo susceptibili, ut unum fiat aliud : atque adeo fiant idem per identitatem in esse intentionali. Snhlîft. 58. Nec refert, si eum Cujetan. loco infra citando, respondeas, speciem posse consi­ derari vel in esse entitativo. et naturali, vel in esse reprœsentativo, aut cognoscibili : Pt secundum priorem rationem inhærere, nut informare subjectum, ac proinde non posse fieri secundum hanc rationem idem per identitatem cum illo, aut e contra, senii tamen secundum posteriorem. Quia secun­ dum istam, per accidens, et matarialikr habet, quod sil substantia, xel accidens Nam aliquando est accidens, ut in nobis contingit, et in quovis Angelo resputa rerum n se distinctarum; aliquando veru est substantia, ut in substantia Angelica, et essentia divina habentibus rationem speciei intelligibilis respectu sui cernitur : et ita sic considerata non habebit bsse in inkdlwtu per modum forma? inliærcntis, aut ro vera informantis per informationem petentem distinctionem realcm actualem inter formam actu informantem, et suum susceptihik·. sed alio modo aitiori, et eminentiori, scili­ cet per identitatem se se cum illo unientis. Nam contra hoc est. Tum. quod doctrina hæc non potest applicari ad potentias sen­ uut pn» sitivas, et species intentionales earum : quia species visibiles, v. g. non possunt non esse accidentia, o.x eo. quod objectum visibili? non valet per sO ipsum uniri visui, ut in Angelis, respectu cognitionis sui, et in beatis respectu cognitionis Dei, contin­ git : et ita necesse est, ut per aliquid illiu* vicem gerens, quodque loco illius active in visionem immediate influat, atque adeo per aliquam qualitatem uniatur. i 59. Tum etiam ; quia adhuc loquendo de speeiebus inlelligibilibus, et de intellec­ •mjk. tu nostro, solum potest ex hac solutione colligi. quod objectum intelligibilo formali· ter sumptum, non habeat a ratione intelligibiiis, ut sic, uniri intellectui per inbærentiain. aut veram informationem excludentem unionem per identitatem : (siquidem essen­ tia Angeli non unitur per inhmrentiam cum suo intellectu, neque essentia Dei cum intellectu divino vel inhærcndo, vel per aliquam informationem excludentem identitatem) non tamen, quod intelligibile ab intellectu humano, funnaliter sumptum, non uniatur illi per inba?rentiam speciernm inteliigibilium, quovis modo considerata­ rum : ergo ex vi hujus solutionis non ener­ vatur robur argumenti facti. Consequentia patet, antecedens vero probatur. Nam sicut ex hoc, quod species intelligibilis aliquando sit infinita, ut in Deo . aliquando finita , ut in nobis , non sequitur, speciem intelligibilem in­ tellectus humani ei ronnaturaleni abstra1ι«τ<· a Unitate, vel infinitate, sed solum, quod species intelligibilis, ut sic, abstra­ hens a creata, et increata. præscindat ab hoc. f \ J· . TRACT. HI. DISP. Π. DUB. II. Ιο·» quod est osse finitam, vnl infinitam : ilitxeo, quod «udem species in Deo sit bbem a quovis modo unionis excludente idenlitatiun, et in Angelis aliquando non importet inhierenliam, non sequitur spocirin intelligibilem intellectus humani . qcovis niudo sumptam, non petere inlnr.renù«u, siquidem species illius perse, et ab intrinseco habent non esso actus puri, ut iu Iko contingit : et quod saltim pro hoc ■ » DE SCIENTIA DEL ceptibili, et tale susceplibile vere susciperet illam, et nequeunt hæc inter formam, et sbum susccptibilc, quæ realiter actua­ li1er distincta manent, exerceri, quin ibi sit vera, et propria causalius formæ, veraque, ac propria inhærentia, vel in­ formatio, ut ex se, et inductive constat : ergo si forma, seu species cognoscibilis non unitur cum cognoscentibus per in­ hærentiam. aut informationem, unietur cum illis per identitatem : cumque talis unio non sil in cm entitativo, et natu­ rali, sed in cm repraesentati vo, sive co­ gnoscibili , quod est cm quodammodo, el secundum quid, scilicet in ordine in­ telligibili, fiet inde, ut talis unio non sit per identitatem simpliciter, el abso­ lute , sed per identitatem quodammodo talem, nimirum intra lineam cm repnisenlativi. seu cognoscibilis. Sudetur 70 Prima vero consequentia ex ante­ prinu cedenti constat. Narn illa major elevatio, ronx·· qumha. per quam res. seu species cognoscibilis unitur cum cognoscente, consistit in hoc, quod ita uniatur cum eo. ut cognos­ cens non limitet, et coarctel illam ad hoc, ut in ewe cognoscibili sit hæc. et non illamel forma, quæ in cmc naturali est in re cogniti, ut ex dictis d.sput. ρπυcrdenti num. 22. et e.x dicendis a nu­ mero sequenti usque ad 84. hujus disp. liquet : ct ideo si talis species représen­ tai aliquam naturam plene, et universaliter secundum quod in potentia ambit omnia individua, non restringit illam ad hoc. ut quoad naturam, quatenus est sub illo «re représentât i vo. sil /i«rc. et individua. ut ex dictis disp. I. num. 23. usque ad 26. constat : ergo signum est hanc unionem non esse, per inhærentiam. aut informationem : quandoquidem. ut ibi­ dem dicebamus, forma, quæ unitur per inhærentiam, aut informationem, limita­ tur ad hoc, ut sit b ematis ditiones materia», ita debent uniri cum IH tendi­ rebus, seu formis cognoscibilibus, per tur. unionem immaterialem. et elevaiionmu_ qua» sit supra conditiones unionis per modum materia·, ct subjecti formaliter sumpti. 71 Explicatur hoc ratione, quam ίπ· sinuat D. Thom. quæst illa 2. de veritaU b art, citato. Nam (w intextUunale. s i'V-l cognoscibile est rwe modo dicto elm­ r; .·, turn. e*, ex so amplum, el indetermina­ tum, quatenus non tollit quominus form sub illo sit eademmet, quæ cal in alio sub cw naturali : et ita pmlicluiD provisum est n nutum in ramedium esje naturalis, el entitativi, quod quidem est ita coarctalum, el limitatum, ut se­ cundum illud nequeat eadem forma es­ so in pluribus : ergo illud, cui de intentionale per se, et directe unitur, si formaliter, et in «se extremi hujus unio­ nis consideretur, non debet concurre­ re ad illam per modum subjecti, el materia·, sed alio elevation modo, ac proinde, ut extremum identilicabiie cum fonna. cum qua unitur. Antecedens ex supra dictis loco nuper citato constat. Prima vero conseq. α Fax antecedenti videtur sequi. Nam sicut forma ipsa abstrahit secundum suum ri­ se a conditionibus provenientibus a ra­ tione malcriæ , et subjecti, ut talis, scilicet a determinatione, et limitatione jam dicta, ac proinde peculiari ratione, ac alia- formæ naturales, est elevati su­ pra illam, èt ejus conditiones, ita petit, quod id, cui unitur, peculiariter aMrahat a ratione subjecti, materîæ, et po­ tentiæ formaliter sumpta» : ac proinde, quod non concurrat per modum subjec­ ts et potentiæ, sicut respectu alianini formarum spiritualium, et in «w natu­ ral sumptarum contingit : quamvis aliis materialiter, et per accidens possit Imlære rationem subjecti, aut potentia·, ut valeat recipere eandem speciem, el for­ mam intelligibilem. in cm entitativo, rt naturali sumptam. fl Secunda vero conseq. ex priori coû­ tât. Nam ut supra d icebamus, licet aliquid possit uniri per modum puri lermi· I Ull . ni, et non uniri per informations inhærentiam, aut identitatem, ul consui in subsistentia Verbi unita in ratione termini cum humanitate Christi Domini; attamen nihil potest uniri cum alio in ratione formæ sive naturalis, sive intelligibilis, atque adeo in ratione virtutis agendi, quin uniatur, aut inhærendo. au’, informando, aut unione ita intima, ut simul pertingat ad unionem per identilatem modo explicato, ul iu tractatu 7: e· Λ * ; ·? -j m i 3 if» » < hl DE SCIENTIA DEI. malam, et diversam ab inha rentia in rigore innnaieriahtatem per se, et ab intrin.· quod modo dicto informant, ac proinde sendi per ao, aut in alio in online cniiutivo. si istœ solæ limitentur, solæ etiam ipsæ inhærebunl. aut modo dicto informabunt : ergo si species inlelligibilis solum i»er ac­ cidens, et de materiali est accidens, vel &»/rilur pnmum argumentum priuur substantia in esse entilativo, consequens sententia una cum sub erit, ut solum per accidens, et de ma­ confirmationibus. teriali inhæreat. aut informet modo dicto. Pmtaiio 75 Antecedens autem probatur. Tum prirai. 77 Argumenta prioris sententiæ tangunt ct priori- quia species inlelligibilis aliquando est sub­ palis stantia, aliquando vero est accidens in esse I plura in via D. Thom. satis subtilia, et non anteccentitativo, et natural), ite tamen, ut spe­ parum difficultatis, si exacte non capiantur, drnlis. cies. quæ est accidens in esse entilativo, afferentia : qua; proinde longiorem expos­ possit esse ejusdem naturæ atoma» in ra­ cunt sermonem, et explicationem, ut mira tione speciei inlelligibilis cum specie . Angelici Ductoris doctrina, quam ad sui quæ in esse entitativo est substantia . si solutionem exposcunt, exacte intelligatur : ropræsentet idem objectum, ut de sub- ; ct propterea singula ex his argumentis, quo­ stantia Angeli Gabrielis habente rationem I rum solutio majori hac explicatione indispeciei inlelligibilis respectu proprii intel- I guérit, sigillarim in suo peculiari § solven­ lectus, et de specio inteiligibili «pia* in tur. em entitativo est accidens . et repré­ Ati primum ergo ex verbis D. Thom. pe­ sentât eundem Gabrielem. oxistitque in titum, j>aiet ex iis, quæ sæpe in hoc. et intellectu Michaelis num. 31. dicebamus, praecedenti dubio diximus, scilicet speciem, Et propterea si daretur, quod substantia verbi gratia, intelligibilem pertinere ad dota Gabrielis uniretur per se ipsam in ratio­ ordines secundum diversas formalistes, ne speciei cum intellectu Michaelis sicut quas habet, scilicet adordinementitativum, cum proprio intellectu jær se ipsam uni­ et naturalem, prout distinguitur ab ordine tur. tunc Michael eodem modo intellige­ inteiligibili. sive repræsentativo, ct simul ad nt eandemque secundum rationem ato­ ordinem intelligibilem, et secundum prio­ mam eliceret intellectionem cum teli rem rationem posse inhærere, aut informa­ specio substantiali, ac modo elicit, dum re, vel tandem informari a proprio intellec­ por speciem , quæ in esse entitativo est tu, ut in essentia Amreli collata cum suo accidens, Gabrielem cognoscit. intellectu, et in esse entilativoaccepta, vide­ Alia 76 Tum etiam : quia licet ens naturale re licet. Gæierum, si in ratione speciei hiprobatio prout distinguitur ab intentionali per so telligibilis, ut ad ordinem intelligibilem rjn.Mlem dividatur, et contrahatur per esse per se, aolceopræcisespectat, consideretur, tunc non pete ilenli*. aut in alio in esse entitativo ; nihilomi­ prædictos modos unionis, qui per accidens, nus esse intelligibile formaliter sumptum, et materialiter eam concomitantur, sed mo­ et pure intra suam lineam consideratdhi. dum unionis elevatiorem, et adeo intimum, non contrahitur, aut dividitur per se per ut quodammodo, id est, in esse inteiligibili, bos duos modos essendi per se. aut in maneat identificata cum intellectu, cui uni­ alio in ordine entitativo. seu por ratio­ tur. I nde Γ). Thom. attendens ad hos di­ nem sulistantiu·, aut accidentis hujus versos modos unionis, convenientes speciei ordinis, sed penes majorem, vel minorem 1 inteiligibili , aliquando asserit uniri |«er inhærentiam, xu I — TRACT. MI, DISP. II. DUB. 11. inhvrenliam, ol informationem, et >q»odegi iic uni unn manere distinctam ah mtelhvtei in quo est, quemquo informat, ut luco citato in argumento, ot in hac emi. ari. 2. et quæst. 55. urt. 1. ad 2. 85. ari. 2. ad I. quæéit. 87. ari. I.a.I 3.111 2. dist. 3. quæst. 3. art. I. in I. diet, 49. quasi. 2. urt. I. ail lu. i|o ve­ nt quasi. 8. art. G. «le spiritualibus creamhi, an. 8. ad IL qtlodl. 11. art. 2. ulii^ndo vero esse idem cum intellectu, et •jtdlMuin per unionem cum ilia fieri ilhomiet speciem modo dicto, ipeamque rnn intellectam, ut ox locisjnum. 63. cl il. rvhtis constat. 78 Imo, quia forma inlelligibilis, saltim mala, non unitur iri ralione formæ in tell i4iUlis cum intellectu, quin prius uniatur üli in use entitativo aliquo ex modis assi­ gnais, ex eo, quod prædicta unio est veluùvüdii unionem illam intimiorem in esse iûtelligibili ; propterea aliquando idem smetus Doctor inquit, formain intelligibilem.aul rem intellectam non uniri cum in.dtecm, aut esse idem cum ilia, nisi qua­ tenus aclualur, et informatur per illam : ψώ. ut dicebamus, non pervenitur ad ilhm unionem, nisi quatenus fit transitus istam. Ex quo etiam intell igitur , quam recte Aristot.el D. Thom. 3. de Aninia text. 38. comparant animam manui : ex eo, quod sicat manus, ut loquitur Angelicus Doctor ibvkm, Icci. 3. est organum organonim, qua manus datæ sunt loco omnium orgaeorum, quæ data sunt aliis animalibus ad Wwisionem, vel impugnationem, vel coo­ perimentum; omnia enim hæc homo sibi onu præparat. ita similiter anima data est tomini loco omnium formarum, ut sit ho£0quodammodo totum ens, quatenus melimtcea, et receptione formarum intelliribilium in esse entitativo sumptarum, pervenit homo ad hoc, ut uniatur cum suis f}nnisintelligibilihus,ct rebus intellectis per Bhm arctiorem, et intimiorem unionem, qua· fit per identitatem in esse inteiligibili : ct^onsequonter pervenit ad hoc, ut sit omwhldligibinter. 79 Ex quo ad primani confirmationem jatet, negantium osso antecedens. Et ad jwlfltionem dicendum est. formam intellipbîlein, quæ in rsse entitativo esi accidens, con duci per se do potentia subjecti, quatenos oq forma inlelligibilis, ct habet pu­ ram, >fu præcisam rationem talis formæ : •el ?o!am coeduci ail cductionem sui in esse nntitativu, i't naturali ôumptæ : ad hue au­ tem satis CM, ut idenlilicctur cum prædicto me entitativo, et naturali, quod do mate­ riali dicit. Undo non estnccesso, quod scenndurn aliquid sui creetur, aut quod secundum eae intelligibile formaliter sumptum, uniatur intellectui per inha*rontiam : quia ad hoc, ut tam quoad esse entilativum, quam quoad esso intelligibile pro­ ducatur, sufficit, ut quoad illud educatur, ct quoad istud coeducalur ralione illius : et ad hanc cooduclionom non requiritur, ut in este inteiligibili inhæreat; sed satis est, ut modo insinuato me entitativum, et intelligibilo prædictæ speciei idonlificentur. 80 Ad secundam vero confirmationem patet etiam ex dictis, quomodo licet quoad unionem per inhærentiam, aut informatio­ nem sit efficacior forma naturalis, quant inlelligibilis ; attamen quoad unionem per identitatem quodammodo talem, seu in esse inteiligibili, officacior esi forma intelligibilis, quam naturalis,ethane officaoitaiem non convenire formæ ralione majoris eotilaxis, sed ratione ialiiatis (ut sic dicamus) ejus­ dem formæ, consistentis in hoc, quod sit forma inlelligibilis, ul talis. Unde solutio ibidem data ad hoc primum argumentum, el ejus confirmationes, ac juxta ea, quæ tam in hoc. quam in pnececlenii dubio diximus intellecta, admittenda est : et ita optime inquiunt communiter Thomistæ, quod in unione cujusvis speciei inlelligibilis, saltim crealæ, intercedit ibi duplex unio : aliena in cwc entitativo; alte­ ra vero in esse inteiligibili : el quod ad prio­ rem unionem concurrit intellectus per mo­ dum subjecti, proprie, et fonnaliler sumpti ; secus vero ad posteriorem, ut num. 83. et deinceps magis explicabimus ; siquidem, ut sùpra dicebamus, por priorem unionem limitatur forma inlelligibilis, quoadenlitativum, ad hoc, ut sit Aac, et non illo : at vero per posteriorem, quæ iit secundum esse intelligibile, non limitatur prædicla forma, ad hoc, ut sit /i«, et non i/M, vel ad hoc. ut in esse inteiligibili sit involuta cum conditionibusindividuantibus; ut con­ tingit. cum praedicta species représentât naturam universalem, ct universaliter sumptam. 81 Quare ad primam impugnationem contra solutionem ibidem adductam, di­ cendum est , aliud esse x quod species sensibilis non possit non in esse entitativo esse accidens, et qualitas : aliud vero an præcise spectata, ut pertinet ad ordi- ΑΊ semihüi. Approfatur solutio p rece­ denti λππι- mi nto ct Hui coufirΓΜΐώηί bas η. -Χκ. India ■ A* J p» I >?4 Ad priants tmpoçruiioflem con Ira ilbm. η*· e· 378 DE SCIENTIA DEI. nem sensibilem, vel cognoscibilem, et in ratione speciei formalissime sumpta, sil de formali, et perseacfcidens in esse enti­ tativo, et licet illud prius sit verum (sive hoc per se per modum rationis materia­ lis, ct ut fundamentum eorum, quæ ad lineam speciei sensibilis spectant, petatur : sive ex aliis capitibus desideretur, de quo alibi) secus tamen hoc posterius. Ex huc autem posteriori optime sequitur, quod licet absolute loquendo inhæreat, et per inhærentiam uniatur : non tamen, quod cum addito, id est, in ordine sensibili , aut cognoscibili, cum præcisione sumpta, non uniatur per identitatem , et inodu dicto cum sensuAd Ad secundam vero impugnationem no­ tha. gandum est antecedens. Et ad ejus pro­ bationem concesso antecedenti , neganda est consequentia. Et ratio disparitatis de­ sumitur ex dictis. Nam species inteUlgibilis per hoc, quod sit finita, seu infinita per essentiam, variatur in ratione speciei formalissime sumptæ, ut ex se constat : quia neeesse est variari immaterialitatis gradum ab ea per se petitum : at per hoc, quod sit substantia , vel accidens repnvsenians , sive ostendens idem ob­ jectum, et in eodem immaterialitatis gradu, non variatur essentialiter in ratione spe­ ciei intelligibilis, ut ex dictis num. 31. cons­ tat : ex eo, quod ut in tractatu de Visione Dei, disp. 2. num. 107. constat, non est necesse variari immaterialitatis gra­ dum per se ab ea postulatum. Quod quidem satis indicat, speciem intelligi— bilem solum de materiali , et per acci­ dens esse substantiam, vel accidens, unirique per inhænmtiam. Et ita si per impossibile daretur, ut in hoc eodem du­ bio tingebamus , species creata repræsonlativa Dei. prout est in se, quæ esset accidens, et simul haberet infinitam immalerialitatem ; tunc datis his duobus impossibilibus, talis species intelligibilis non distingueretur specifice in ratione spe­ ciei ab essentia divina , ut est forma intelligibilis. Ad *·?· 82 Nec obest , quod ibidem additur . t-jikui scdicct speciem connaturalem intellectus mSodc ^iuin:lni ncc posse esso actum purum, additor- (quod libenter admittimus) nec etiam pos­ se esse ipsam substantiam animie. saltim pro huc statu, atqui* adeo necessario de­ bere esse accidens . et uniri per inhærenriatn. Non itaque hoc refert. Nam hinc so- sum sequitur, species connatural** homini pro hoc statu habere necessario adjuoo tnn sibi inlnerontiam in riie entitativo; non tamen quod in rur intelligibili, furmaliter sumptæ» iiihæreani : imo nec quud hæc inhærentia, et cw entiiativum accidentale per so petatur ab mr intelligibili ejusdem speciei; sed qutxl aliunde ex tiliisque capitibus petatur. Et propterea anima separata potest intelligere se per so ipsam, ac proinde rue inlclhgibile proprium suæ suhstantiæ , ut per se ipsam habet rationem speciei, non petit secundum hanc rationem, quod ha­ beat tanquam quid adjunctum, et identi­ ficatum cur entitativum accidenttie, sed potius hoc illi sic considerato repu­ gnat. $ VII. Diluitur secundum argumentum prims sententia simul cum suis confirmationibus. Secundum argumentum non minus, quam pnecedons tangit doctrinam in via D. Thom. satis subtilem, ct longiore intligentem sermone; et i leo sigillatim in hoc § 7. diluitur. 83 Ad secundum ergo principale res­ pondetur. concedendo majorem, el negan­ do minorem intellectam de speciebus intelligibilibus intellectus humani, in esu specierum intelligibilium formaliter sump­ tis. Et ad probationem concedendum est antecedens, necnon prima consequentia intellecta de prædictis speciebus in esse rei. Et deinde neganda est secunda consequen­ tia in sensu jam dicto. Ad cujus probitionein. ex dictis constat quomodo intellectus humanus proprie, et formaliter loquendo non est in potentia receptiva ut tali, respe­ ctu specierum intelligibilium formaliter consideratarum, et ut pertinent ad lineam intelligibilem, præcise consideratam; sed comparatur ad eas sic sumptas, ut extre­ mum identificabile cum alio extremo, rum quo natum est identificari ; cum hac tamen limitatiunn saltim, quoad species creatas,ut si ha? semel uniantur secundum esse enlitativum per unionem entitativam, et exclu­ dentem identitatem secundum hoc rue tunc possint secundum esse inudligibiie uniri inteHigibililor. et per identitatem jam explicatam. Sed hæc radicitus in sequenti solutione explicantur. B 84 Ad n «raài TRACT. Ill, DISP. If, DUB. II. 84 Ad illud autem, quod in hoc eodem 1 iU^ulnelUü additur, scilicet probaro etiam 'n* intentum in intellectu Angelico, concedenda est major, et neganda minor, universaliter intellecta. Nam ex lioe, quod aliqua Insint ub invicem separari, Huit sequitur universaliter loquendo » esse ante separa­ tionem realiter actualiler distincta in omni Online, in quo separabilia sint; ac proinde, nec universaliter colligitur, non esse in omni ordino uctu. el realiter identificata identitate excludente distinctionem realem actualem intra pnedictum ordinem : sed suium colligitur universaliter. vel quod in­ tercedat ibidem, el ante separationem di­ stincto realis actualis, seu secluso intellectu in omni ordine; vel quod sil talis distinctio in uno ordine, et in alio distinctio realis potentialis : atque adeo identitas talis con­ ditionis in illo ordine, ut sit compalibilis cum prædicta distinctione : ct ita ea, quæ antea erant identificata per hunc infimum identification's modum , possint postea inveniri non identificata, si semel ab invi­ cem separentur. Quare ex hoc, quod intellectus humanus naturaliter, et Angelicus supernatura liter possit esse sine speciebus, et objectis inlelL bgibilibus, etiam si omnia hîec in «« In­ telligibili formaliter sumpto considerentur, non recte colligitur, quod in ordine intelligibili non identi licentur tales intellectus cum speciebus, et objectis intelligibilibus modo explicato, sed quod hæc identitas so­ lum fit identitas infima intra hunc ordinem intelligibilem, ct compatiens secum, tum distinctionem realem actualem in ordine entitativo : tum etiam distinctionem realem potentialem intra ordinem intelligibilem, et per consequens talis conditionis, ut facta separatione, pereat la‘is identitas. ' tab85 Explicatur radicitus hoc ipsum. Et*· enim, ut nostri Complutens. in lib. de Ge­ neratione disp. 5. num. 67 et 68. ex Ari­ stae. et I). Thom. deducunt, et num. 71 et 72. expendunt, ultra distinctionem rea­ lem virtualem, qualis est illa, quæ reperilar inter animal, et rationale, et distinctio­ nem realem actualem, qualiter duo aquæ ' inter se discontinua· distinguuntur, debet necessario in via sancti Doctoris admitti distinctio alia realis ]>otentialis, eorum ni­ mirum, quæ licet acta, el rcaliter sint idem, [ nihilominus rcaliter potentialiter sunt di­ stincta ; quia possunt ab invicem separari, el facta separatione manere actu, ct rcaliter diversa. Et similiter ultra identitatem exSabnanl. Curs. Iheotog,, tom. 1. UiJ. eludentem distinctionem realem vidualem, qualis in communiori Theologorum senten­ tia repentur inter intellectum, ct intelle­ ctionem divinam, el identitatem admitten­ tem solam distinctionem virtualcin, qualis cernitur inter animal, et rationale, debet necessario dari identitas omnium infima in ratione identitatis, scilicet realis potentialis, quæ ui eo consistat, ut licet extrema rcaliter actualiler distinguantur, nihilominus reali­ ler potentialiter sint idem. 86 Ail real igitur, intellectus unitus cum objecto intelligibili, mediante specie illiqs, fit idem cum eis per identitatem, non qui­ dem in tw. entilativo, et naturali, sed cum addito, id est. in ordine intelligibili omnium infimam in ratione identitatis : et ita fit idem cum illis per identitatem, excluden­ tem distinctionem realem actualem intra ordinem intelligibilem, et ab boc eodem ordine provenientem ; non tamen distin­ ctionem realem actualem in ordine entita­ tivo, neC distinctionem realem potcntialem in ordine intelligibili. Nam propter ratio­ nes supra a num. 69. usque ad num. 77. factas, non potest non in online intelligibili actu identificari cum illis, el quia sunt ab invicem separabilia, debent identificari per identitatem, quæ sit compalibilis cum di­ stinctione reali potential!, el dum artu se­ parantur. et periit identificato realis actua­ lis in ordine intelligibili, oportet, ut maneat distinctio realis actualis, etiam in ordine intelligibili inter illa, et identitas realis po­ tentialis in hoc eodem ordine inter ipsamet. Sicut etiam ob ea, quæ sæpe innuimus, non possunt non in esse entilativo esse actu, et secluso intellectu, distincta. 87 Unde ex eo, quod species intelligibiles Angelica' possint supernaturalitor ab ejus intellectu separari, et species humana? separentur naturaliter ab intellectu nomi­ nis, non sequitur, non esse actu identifica­ tas in ordine intelligibili, et modo dicto, cum intellectibus eorum, dum sunt con­ junctio cum illis, sed identitatem banc, adhuc in ordine intelligibili, habere condi­ tiones jam explicatas. Possuntqùo hæc omnia elucidari exem­ plo satis accommodato subslantiæ materia­ lis. v. gr. formæ aquæ, quæ licet in suo toto habeat distinctionem partium entilativarum , provenientium a quantitate, tan­ quam a causa formali intrinseca, seu inliærente; attamen intra lineam substantia?» præcisæ sumpue, seu (quod idem est) a se ipsa non habet formaliter distinctionem 20 CTltfl Mi 'S‘5 · r t. EpcK«em ClCiDplum. DE SCIENTIA DEL pnwlicltni partium : atque adeo nw partes, qme do formali sint substantia, ut ex Aristot. et D. Thom. quainplurimisqtu* ejus discipulis, necnun et rationibus ex eodem Arist. el Angelico Doctore desumptis, os­ tendunt nostri Complut. in lib. do Genmtionc, disp. citata a num. 32. usque ad 17. 88 El iU divisis duabus aquis, tunc ea­ rum forma· substantiales sunt quantitative, et substantialiter· atque adeo tam intra li­ neam quantité lis. quam substantia·, actu diversa», quamvis adhuc tunc sint in po­ tentia, ad hoc, ut sint idem per identitatem intra lineam solius substantia·. non vero intra lineam quantitatis, ut iidem Complut, a num. 69. usque ad num. 73. explicatit. et deinde pnedictis aquis posttea continuatis media unica, et eadem quantitate, tunc li­ cet semper debeam, quantumvis continuen­ tur, distingui accidental iter ipsa·, ct earum formæ subs tan Ita l»*s, ratione quantitatis, ct intra lineam illius, ac proinde raliuTTo illius debeat ibidem intercedere distinctio par­ tium integraliuin, soa ejusdem rationi» : nihilominus, ut prwdicti Complut, dis;). ci­ tata a num. 67. usque ad 69. ct deinceps expendunt. hoc ipso, quod ilbv aquæ. et earum form e continuentur secundum quan­ titates, et per unam, ac eandem quantita­ tem sigillentur, non potest non earum sub­ stantia, et utriusque formæ, secundum ea, osituin convincit. Quoniam entitoA prwdiclonnn extremorum, uniam est ratio distinctionis actualis inter ipsi , quirndiu sunt svpnnita : et iUi pnrcise ra­ tione propriarum entiiatum materialiter sumptarum non distinguuntur actu realiter. sed ratione earum, quatenus sunt ad invicem separata in online intelligibili. Lude eortim entilates nb invicem separata·, realiter actualitrr. et positive distinguentur. Ceterum, si intelligibiter uniantur, seu species intclligibilis tribuerit intellectui, quod intclligibilifer habeat formam rei intellecta», ac proinde si intellectus in obliquo «afferat liane intimam assistentium, et communicationem forma· intelligibilis, debebit eidem forma· in recto sumpta·, identificati : sicut hoc ipso , quod vivens , et materia ejus præexistcn? connotent novum illud mate­ ria? per mutritioneni acquisitum, el .sigilla­ tum ad eundem numero quantitatem, quam prædictum vivens habet, tunc materia pneoxistens io illo identiffciitur, modo ex­ plicato . cum nova illa materia in recto sumpta, quam p>r nutritionem acquirit. Quod idem de motu. <·! termino, cum proportione, in opinione illa proknbili dicimus; quamvis quoad pni-srns, id est. quoad ideatilicnümæm inbdleelus, et speciei in online intelligibili, necesse sit, ut in creatis, modo <ι· aut> • ** Λ TKAGT. Ill, D181’. II, DUB. II. L-MJ modo auprti tacto, per modum quasi viæ ι·χ dius capitibus desidentia· petatur, ut per uiiiumuii reulmn naturalem excludentem identitatem in hoc online uniantur, et hac uniono supposita, statini illa alia intimior unio subsequatur. 9l Potestquo hoc ipsum explicari exem­ plo adducto duplicis aqu® netu divisa· ab ala. Nam earum forma· non distinguuntur nutucrico per suas enti tales materialiter, el pnveisc acceptas : quia hæ materialiter "juipta·, manent postquam identificata; aunt, sed per easdem fonniiliter nccuptas, id est, prout sigillat® ad distinctam quahtiutcui, ut N. Complut» disp. citata a num. oÛ. usquo ad 73. explicant. Et iUi, ut ibi­ dem expendunl. hoc ipso, quud conti­ nuentur, el prius sigillentur ad unam, et undoin quantitatem, possunt substantia­ liter, el quoad substantialia precise identiiicari. Undo nihil refert, si objicias, non cohærere hæc cum iis, qua· nostri Gomplutens. inlib. Phys. disp. 16. num. 28. universa­ liter docent, scilicet, quod ea, quæ possunt reafiter separari, debent secluso intellectu distingui : el propterea ibidem dicunt, molam a termino secluso intellectu dif­ ferre, quia manet terminus pereunto motu. Respondetur enim in primis, esse speculein rationem in motu , et termino, propter quam in illis regula illa est uni­ versaliter veni, ut ex iis, quæ ibidem pre­ dict! Patres dicunt, satis constat. Deinde occurrimus ex jam dictis, sensum predict® recola· esse, quod quoliescunque unum po­ te»! esse sine alio, toties ibidem intervenu distinctio actualis, secluso intellectu, inter ilh: vel quia extrema formaliter, et secun­ dum sé sumpta, secluso intellectu differant, ul in motu, et termino accidit : vel quia nocessario, et indispensabiliter involvunt ali­ quid, ratione cujus debeant secluso in­ tellectu actu distingui, quamvis so ipsis fenualitcr. facta unione inter illa, non hâ­ tant talem distinctionem actualem, bene ta­ men potentia lem : ut contingit, tum in spe­ cie intelligibili, quæ ratione eiw cntitativi, quoi ipsa necessario involvit, debot realiter differre ab intellectu, tum etiam in nutriliot.o, ubi illud materiæ, verbi gratia, quod (fenuu unitur cum viventi, et ideniiilcatur intr.i lineam substantiuleni, ot quoad sub•untialia pnrris»· cum materia preexistenti, involvit novam partem quantitatis, ra­ tione cujus realiter a preexietente materia dirtiuguilar. 381 02 A objecto secundum di­ versos modos essendi, ad lineam tamen naturæ spectantes, quos afferunt, ad hoc, ut possit dicere ordinem rpalcm ad illud, Diximus, Ad lineam nahirjj spectantes, M Λ4 tertiam pnari- 382 •·Μ; LÏ. · p .I BE SCIENTIA DEL quia si tales modi essent alterius linea*, non sufliccrent ad prædictam habitudinem, sicut quia in divinis personalitas non perlinetad üneam naturæ, sed ad aliam lineam, propterea persona* divinæ, in quibus est eadem natura, nun habent relationem realem similitudinis in ea. Ratio aulenu prop­ ter quam modi illi, quos habet natura in sc ipsa, et in spedie intelligibili, pertinent ad lineam naturæ, constat ex iis, quæ ape­ riuntur in divinis : ubi ratio jiaturæ divi­ næ, prout habet modum essendi naturalem, et intelligibilem, spectat ad eandem li­ neam, et ideo hæc ibidem, non distinguun­ tur adhuc virtualiter, ut ex dicendis disput. sequenti magis constabit. Unde sicut ex eo. quod intellectio, et intellectus pertinent in divinis ad eandem lineam, ac proinde non distinguuntur virtualiter, colligimus, quod etsi in creaturis distinguantur realiter, nihilominus in eis tantum constituunt duas partes ejusdem linea-. sive duas lineas par­ tiales. ex eu, quod in eisdem creaturis li­ nea illa est imperfectionibus involuta, ita id ipsum, proportione tamen servata, in præsenti dicendum erit. \tWil3Adde, posse etiam dici, quod sicut inter wcutuw. duas personas creatas in duplici natum hu­ mana subsistentes, est relatio realis simi­ litudinis in pnvdictis naturis : quia ratio fundandi hanc relationem est distincti, nempe diversa numero natura, quæ in eis est, secus tamen inter duas personas divinas in divina natura subsistentes propter maxi­ mam identitatem in natura, quam habent : ita etiam inter objectum» el speciem repnesen tali vani illius, v. gr. inter hanc albedinem, et ejus speciem non est relatio real is mcnsurabilis ad mensuram : sicut nec rela­ tio rcalis similitudinis; sed tantam relatio rationif sive mcnsurabilis, sive similitudi­ nis, ut in divinis contingit : quia natura, quæ est in utroque, est ex parte formæ, Pt natura una, et eadem. Unde cx hoc capite, et ex defectu pradictæ relationis realis, non tamen relationis rationis, potius probatur identitas in natura inter speciem, el objec­ tum jam explicata, quam diversitas in illa. Ail 95 Ad quartum respondetur, quod facta quartani. unione jam dicta inter speciem, el objectum intelligibile ex una parte, et inter intellec­ tum ex alia, tunc nec pnedicata essentialia intellectus fiunt essentialiter pnedicata. es­ sentialia speciei intelligibilis, nec e contra : quia per hunc loquendi modum denotatur, quod unum transeat in naturam alterius, seu quod unum liat formalissime aliud. quod tamen in præsenti non contingit; sed solum sunt idem idenbce, retinendo dis­ tinctionem virtualem, et renlem potenualem, quod nullum quoad præsens est inconveniens. ut explicatum est. Undo licet puru potentia in genere entis nequeat heri ipsamet forma substantiali.*·, quam recipit, ita ut vel essentialiter, vel idontice maneat idem cum ea, ut in hoc ar­ gumento recte dicetur; secus tamen pura potentia in genere intelligibili, quæ propter rationes factas ideo dicitur pura, quia nun includit essentialiter actus, et formas, seu species intelligibiles, non tamen, quia non habeat adhuc in isto ordino sumpto adæquate, et modo a num. 100. usque ad 102. t ingendo, rationem formæ. aut quia noti possit esse idem cum illis identitate jam dicta, admittente distinctiones explicatas. 9G Quapropter, si semel, ut supra tetigimus, in sensu formali, et per se loquendum est. potentia intellectiva colluta cum objecto. et specie intelligibili, non unitur jeum ilia in rssc intelligibili Unquam potentia receptiva rum actu, el forma proprie, et stricte receptibili, alioqui limitaret illam, cujus oppositum disput. pracedemi num. 2*2. et in hac a num. 71. usque ud 81. os­ tendimur ; sed tanquam vis intellectiva cum suo objecto.et forma intelligibili petente ex se intimiorem aliam unionem, quam sit ea, quæ lit per receptionem prædictam, et tan­ quam unum extremum ex se identificabile cum altero.quod petit uniri cum illo secan­ dum hanc puram rationem; seu tanquam forma imperfecta. et in rwc imperfecto existons, quæ lit ipsimet sub tsst perfecto per identitatem comjKitieniem distinctiones jam dictas. 97 Et ratio est. Nam sicut intellectus non est adæquate, et in ero perfecto intellectus usque dum habeat in se speciem objecti, quia non est adæquate, et in utc perfecto talis, usque dum sit complete in­ tellectivus, et hoc non habet usque dum uniatur cum specie, ita usque dum unia­ tur cum ea. non erit adæquate, et in w. perfecto intellectus : et quia non unitur » um prædicta specie in intelligibili. ni­ si modo immaterialiori, et elevation, quam sit ille, quo uniuntur formæ naturales in αnaturali,et entitativo, propterea.ut a num. 69. usque ad 72. hinc intulimus, unitur cum ea per identitatem jam dictam in rwr mtelligibili, ac proinde, et eo modo quo lunna in imperfecto, Qt ipsamet in tue perfecto. Non . Ce <· άρπ. tba Γ· TRACT. ΙΠ. DISP. Η, DUB. II. im î Non secus proportione servata, ac con­ tingit in fonna planta·, quæ non habet suf­ ficientem quantitatem, nec sufficientes (ut sic dicamus) portiones substantiales ejus­ dem formæ inter se identificatas, ml hoc, ut sit sub debita quantitate ad operandum, et per nutritionem eas acquirit. Nam tunc, ut N. Complut, loco cit. num. 47. et 18. ct aliis ibidem relatis, explicant, forma praeexistens non unitur cum illo substan­ tiali, quod denuo ei advenit, tanquam po­ tentia receptiva cum suo actu, nec tanquam prs integratis eum sua compar te, si atten­ damus ad unionem illam precise secundum id, quod habet intra genus substantia·; sed tanquam extremum idenlilicabile cum alio extremo, fitque illud, eo modo, quo forma imperfecta, et non identificans antea illud substantiale, quod acquirit, iit forma per­ fecta identificans id, quod sibi deerat. 98 Diximus, si in sensu formali, ct per loquendum est, propter ea, quæ supra nam. 67. et 78. diximus. Adiddimus au­ tem ly per se : tum propter ea, quæ modo dicebamus. Tum etiam, ut denotaremus, qnod si species fuerit ita elevata, ut unio­ nem illam, numero modo citato, explica­ tam, scilicet in esse entitativo. et per mo­ dum actus, et potentiæ non postulaverit, ut in essentia divina contingit, tunc ad­ huc de materiali non comparabuntur per modum potentiæ proprie receptivæ. et ac­ tus proprie recepti in esse entitativo, sed intellectus comparabitur cum illa eo modo, quo forma imperfecta, (id est. non habens perfectionem, cujus est capax, in ratione formæ) comparatur cum eo, cum quo iit forma perfecta, et ut extremum idenlilicabile in ordine intelligibili cum alio extremo : et ad summum, (ut plures pro­ babiliter volunt, do (pio alibi) comparabunlur inter se in esse entitativo per modum puri termini, et rei terminabilis : ex eo, quod species in esse entitativo præscindit a ratione formæ, vel termini, licet in ratione speciei in esse intelligibili debeat veram, et propriam rationem formæ intelligibilis sor­ tiri. quia est ratio agendi specificans intel­ lectionem. Quamvis, ut sæpe diximus, hæc ratio formæ non petat informationem, tra­ hentem distinctionem actualem in esse inteUigihili. sed unionem ita intimam, seu modum informandi, et actuandi ita eleva­ tam, et intimum, ut realiter idenlificelur in hoc ordine cum extremo illo, cum quo fornuliter unitur. 99 Ad quintum neganda est sequela. UL 383 Quia arguitur ab idênlificaiione extremo­ rum cum aliquo in esse intelligibili; ad identiiicationom eorundem in esse naturali : qui modus arguendi adhuc in creatis nihil valet; quamvis ex identiiicalioiio duorum cum aliquo tertio sub esse naturali, recte soleat in creatis argui ad identificationem eorundem inter se. Quoniam, ut supra leti· gimus, sicut natura divina est ex se com­ munis, et communicabitis pluribus in esse naturali, ita, v. gr. natura humana ex se est communis, et communicabitis pluribus in­ tellectibus sub esse intelligibili sumpta : ex eo, quoij ab illis potest eademmet intelligi. Et sicut quia natura divina est communis modo dicto pluribus personis, propterea nulla ex istis sigillatim accepta identificatur adæquato cum illa, et ob eandem rationem nec cum aliis personis, cum quibus natura divina identificatur, ita ob hoc ipsum nullus ex illis intellectibus identificabitur adæqua­ te cum natura humana sub esse intelligibi­ li : et ideo nec ipsi intellectus inter se iden­ tificati manebunt. 100 Nec refert, si objicias, quod si intel­ lectus comparatur ad formam, seu speciem intelligibilem, tanquam eademmet forma, confertur secum sub esse perfecto, ut num. 96. dicebamus, tunc intellectus erit etiam forma in esse intelligibili, et ita ex identificatione duorum intellectuum cum specie intelligibili. recte colligetur idontificatio ta­ lium intellectuum inter se : quia non tran­ situra·! aliud senus, scilicet ab esse intelligibili ad naturale; se·! semper sistitur in ordine intelligibili, seu inter formas ad hunc ordinem pertinentes. Respondetur enim, ordinem intelligibi­ lem posse sumi, vel generaliter prout am­ bit totum ordinem intellectivum, et ea, quæ a l illum per se, et formaliter deside­ rantur, sive sint species, sive intellectus, et intellectio, sive objectum, etc. Secundo strictius prout includit ea solum, quæ spec­ tant ad ordinem intelligibilem ex parte ob­ jecti, sive sola entia intentionalia ; non vero ea. quæ ex parte potentiæ, et virtutis cognoscîtivæ so tenent. Si ergo ordo intelligibilis accipiatur prio­ ri molo, tunc quasi integratur ex rebus pertinentibus ad ordinem entitativum, et naturalem, quatenus habent virtutem ad intelligendum, et ex robus spectantibus ad ordinem intelligibilem, prout or lo iste di­ cit ea solum, quæ ex parte objecti se te­ nant : quamvis hæc duo, ex quibus talis or­ do integratur, sint talis coti ditionis, ut !· P Objcftlu. & : & <* SohîJur. » î I· •j /* i . tkil · il· Λ/ 381 i r · Alia replica. I * • ·* • 15 A Enmbdor. T< 1 DE SCIENTIA DEI. possint inter so identificati. Si vero sopor identitatem in «jc naturali e«» simul ium posteriori modo sumatur, tunc solum creatum, et increatum, sive ens |»er e>· dicit «jî intelligibile, eive intentionalo sentium, et por jwrticipationem, nec rur­ prout distinguitur ab naturali. sus possit* identice habere hoc ip*um, » lui Cæterum, quia intellectus, ut est ] adhuc in esse intelligibili excludendo disadæquate intellectus, sive ut completo ha­ I tinctionem realem potentialem inter utrum­ que, quia hoc est propriam solius Dei, bet rationem fonnæ pcrfecuc in ordino in­ telligibili, dicit formam perfectam, conten­ secus tamen in eue intelligibili una cuin prædicta distinctione reali potential]. tam sub ordine intelligibili priori modo, quroqoe identic? sit ipsamet species intelCujus ratio est. Tum quia aliquid crea­ TnjV tum esse hoc modo per identitatem quid Hgibilie, et ipsa virtus ad intelligendum ; ac proinde dicit formam, quæ habeat ali­ I increatum. esi esso illudmet per partiquid de ordine entitativo, et naturali, scili­ I cipationem, ex eo, quod essentia divina {H3Î fruu cet id. quod ox parte potentiæ requiritur , uniatur ei gratuito in ratione speciei in­ ad intelligendum, et aliquid de ordino intelligibilis : hoc autem nullum est in­ uiwe? conveniens, ut ex se pilet. tantionali, sive intelligibili, prout distincto 103 Tum etiam : quia hæc unio per a naturali, propterea quoties deducitur in­ ! identitatem jam explicatam. est, attentis tellectus identificari quoad v’irtmcs ad intelomnibus, minor, et minoris perfectioni^ ligendum ex pario intellectus se tenentes, ox eo, quod idontificantur in uno tertio, quam unio personalis, et in «ia natura­ nimirum, quoad species, et naturam intel­ li. secundum quam Verbum Divinum est lectam, toties arguitur ab identification? in personaliter unitum humanitati, quamvis «tinctionem realm in potentia, vel per bationom dicatur, quod licet nihil posstl identitatem, per quam cum illa infinito uniatur. TRACT. Ill, DISP, II, DUR. II. 38.1 uniatur, sou infinite idonlificntur, non ejusdem immaterialitatis, per so primo ab minus requiratur, quam ad hoc, ut reipsa quasi elicitam, per quam existit, ct pnrM’iitet illuni quidditative por moduni postea influit secundario, et velati ;ær ac­ speciei intelligibilis, quia ml utrumquo cidens in alias intellectiones, sibi inadærequiritur infinita immulorialilas, et habere quatas, el inferioris immaterial itat is : ew per essentiam. quandoquidem , quod in aliquo online Cæterum ad hoc, ut aliquid sit idem pnesupponitur adæquato existons» nequit intelligibiliier, modo nuper explicato, cum in illo ordine aliam existentiam modo dictu essentia Dei, minus requiritur, quam ad habere. Quaro cum essentia divina huc moIme. ut possit hdburu rationem speciei > do comparatur per modum, speciei cum vi­ intelligibilis respectu illius. Quoniam ad sione beatorum, propterea nequit per illam hoc posterius requiritur convenientia in sic oxistore. gradu immaterialitatis, ct entitas per es­ lUG Cæterum cum hoc stat, ut eadem sentiam, ut in tractatu do Visionu Dei, essentia sit aliquo modo ratio intellectui ari. 2. diximus, non lainon ad illud prius, creato ad hoc, ut per visionem beatam insed solum, quoi essentia divina linito motuUigibiliter existât, ex co, quod nisi esset unitus cum ipsa, nequiret prædictas intel­ ilu, et separabiliter, saltim poj Dei po­ tentiam. uniatur cum intellectu creato in lectus por intellectionem illam oxhtero ; ratione speciei intelligibilis, ad quod non quandoquidem quævis forma cujusvis ordi­ nis, vel debet tribuero existentiam. quam nquirilur infinita immaterial itas in pr.eilicto intellectu, sed sat ost illum osse habet «uo susceptibili, aut quasi susceplihi* 11, vel si eam non tribuerit, quia susccptielevatum per lumen gloriæ, ut loco citato explicuimus. bile ost secundarium susceptivum. el inca­ 105 Nec refert, si objicias, quod juxta pax illius, ex eo, quod talis existcntia est dicenda in tract. A. disp. 1. num. 21. intolli· operatio vitalis, petens infinitam vim ad il­ freest ipsaexistentia in ordino intelligibili lam eliciendam, ct nihil potest vitaliter (ani intellectus, quam speciei intelligibilis : per illam existera, quin illam eliciat, ut in II c« > ergo si intellectus creatus est idem per præsenli contingit; tunc prailicta forma identitatem in ordine intelligibili cum es­ debet esse aliquo modo ratio alterius exissentia divina, nequibit intellectio, seu visio tontiæ, per quam suum secundarium sub­ jectum, aut quasi subjectum in illo ordino beata esse existontia intellectus in hoc or­ existât. dine. et non esse existentia in eodem ordi­ Poteslque hoc explicari exemplo subsis» Eipbra- S ne respectu essentiæ divinæ cum illo identor bl fK tilicatæ : siquidem jpiio sunt idem , tentito, quæ licet dum est finita, non solum cinvpb sit ratio recipiendi operationes immanen­ debent oxislere per eandem existent iam : tes, ortas tanquam æprincipio, quo a natu­ ergo cum repugnet , divinam essentiam Ai ·. existcre per esse creatum, etiam repugnabit, ra, quum terminat; sed etiam, juxta pro­ babilem sententiam, in ipsa, ut in subjecto illam esso unitam per identitatem in ordi­ recipiantur ; attamen si talis subsistentia ne intelligibili cum eodem intellectu. sit infinita, ut in Christo Domino contingit, Ilespondeiur enim, antecedens esse intunc operationes humanæ, ad quas secun­ tolligendum, quando species illa intelligibi­ Ff. dario prædicta subsistentia concurrit, non lis non est inlinita, et non præsupponitur < recipiuntur in illa, sed in natura : quamvis in illo eodem ordino perfecte existons : cu­ 4ί· natura non eas reciperet, nisi esset termi ­ jus oppositum in præsenli contingit. nata per talem subsistentiam : nc proinde Itaque aliud est. speciem intelligibilem j* + jn quodammodo, el in sensu dicto est ratio debere in ordine intelligibili existera per eas recipiendi. Ita ergo in præsenli, pro­ intellectionem : aliud vero debere existera portione servata, respectu essentiæ divina*, per quamcunque intellectionem, quæ ab ea ut habet rationem speciei intelligibilis, el active elicitur, ita ut in se suscipiat effec­ visionis beatorum, ut est exisumtia ordinis tum formalem ejus. Nam illud prius est intelligibilis, philosophandum esL Diximus ; universaliter verum : el ita etiam essentia divina in ralione speciei intelligibilis existit Ad quas secundario prxdicbi xuhislmliu concurrit, quin por prius habet influere in per intellectionem increauim ipsius Dei ; alias operationes, qua· non sunt propriæ at hoc posterius non est universaliter ad­ naturæ humana·, sed ilivinæ, ex eo, quod mittendum. epando species est talis con­ ditionis. ut semper, et incessanter habeat ner prius hanc terminat. 107 Nec contra hoc habet vim, quod in unam intellectionem sibi adæquatam, et Ir g 38« DE SCIENTIA DEI*. hac objectione additur, scilicet intellectum creatum in ordine intelligibili esse idem cum essentia divina, et sic non posse non utrumque per eandem existentiam existe re. Nam ad hoc ex dictis patet : siquidem hæc identitas non est adæquata, ac proinde compatitur distinctionem realem potentialem inter illa : at distinctio realis potentia­ lly est satis (saltim in forma eminentissima. et superexcedenti e\' se existent!. et a propria existentia inseparabili) ad hoc, ut non obstante identitate, possit esse ratio intellectui existendi per aliam existentiam, scilicet per intellectionem beatam, cum ta­ men ipsa per illam nequeat existere, seu ejus offectum formalem recipere ob incapa­ citatem, quam ad talem existentiam, et ef­ fectum formalem suscipiendum habet. 108 Nec etiam obesi, si ulterius urgeas, saltim hinc fieri, quod essentia divina in ratione speciei intelligibilis existai identice per visionem beatorum : quod tamen non videtur admitti. Respondetur enim, dupliciter posse in­ telligi, quod essentia divina existât identice per visionem beatorum. Primo modo, ita ut denotetur, quod ratio existendi sit sola identitas, quamvis re vera ipsa essentia di­ vina in se suscipiat effectum talis exisientire, ut contingit in potentia obedientiali, et hypostatica, quam halæt humanitas rujnsvis hominis, ad hoc. ut assumatur a Verba, quæque, ut in tractatu de Visione Dei in­ nuimus, est ordinis hypostatici, et distin­ guitur formaliter a natura humana, ut ha­ bet potentiam naturalem ad subsistendum per propriam subsistentiam. Nam potentia hæc existit identice per existentiam natura­ lem talis humanitatis. Quia licet tota ratio sic existendi sit identificatio illa ; attamen re vera suscipit in se secundario talem exis­ tentiam, et ipsamet effectum ejus partici­ pat; et propterea non indiget alia existen­ tia. per quam existât. Secundo modo, ita ut solum significetur, quod identificatur intelligibiliter cum intel­ lectu creato existante per talem visionem, quamvis nullo modo ipsa nec per se, nec per accidens, nec primario, nec secundario, nec ratione prndiclæ identitatis, aut quavis alia ratione existât per talem intellectionem, recipialque in se effectum formalem hujus exislrniiæ intelligibilis, sed quoad hoc mu­ nus existendi per illam, et re ipiend» in se t dem effectum, perinde se habeat, ite si non esset ibidem : et hir. sensus est verus, el necessario concedendus. Oportet tamen caule loqui, et hoc cum prædicta limitatione expresse adducta admittere, ne videatur concedi modus ille prior existendi ideatice per talem visionem, qui omnino reji­ ciendus est, quippe qui cum summa divina» essentiæ puritate aperto pugnat. Vnde ab­ solute loquendo neganda est sequela, ex eo. quod in locutione absoluta innuitur prior ille modus identiilcationis. i 0Û Nec etiam refert, si tandem urgeas, quod si essentia divina, ut habet rationeui speciei intelligibilis respectu intellectus beati, non existit per eandem existentiam intelligibilem , per quam ipse existit, tunc non constituent unum per se in online intelligibili : hoc autem videtur falsum ; siquidem faciunt magis unum, quam ma­ teria, el forma substantialis, ut communiter admittunt Philosophi ex Averroe : ergo, etc. Sequela videtur certa. Quia quæ fa­ ciunt unum per se, existant per eandem existentiam in illo ordine, in quo unum constituunt : et propterea ex humanitate, ct Verito divino coalescit unum per se. quia per eandem existentiam existant. Respondetur enim, distinguendo seque­ lam : Aon constituent unum l^r sc in ordine intel(igibili. identice tali» neganda est ; formaliter tali transeat : ea autem, juæ sic sunt una possunt multiplici existentia existere. Nec contra hoc vim habet proKalio minoris : ipiia hire unitas in esse intelligibili. solum secundum quid est major unit ne totius, quod materia, et forma constituunt : constat autem, quod ad hoc satis est. eam esse unionem per identita­ tem jam explicatam. 110 Adde, posse etiam negari conse­ quentum intellectam de unitate per se, adhuc formaliter sumpta. Quia ad hanc unionem satis est, quod unum extremum non uniatur alteri, ut est existens, el e converso, el quod unum sit alteri, modo explicato, ratio existendi. ac tandem, quod illud, quod fuerit altori ratio existendi, existât quodammodo mediate, et remote per existentiam illam. Non quidem, quii in ne recipiat mediante alio talem existentiam, et effectum illius eo modo, quo substantia me lia quantitate suscipit ac­ cidentia. aut potentia obedienlialis me­ diant·· re naturali. cum qua identificatur. existit per existentiam ejus ; sed quia ex­ tremum illud,quod est alteri ratio existendi. re vera actual et informat aliud extremum, et hoc non nisi sic actuatum potest existere. Sicut, ut nuper dicebamus, subsistentia Verbi A!.-< AfltaUC3Ù9. TRACT. HI. DISP. ID. DUR. I \>rln terminantis humanitatem suscipit rcmoteac.idontia, non quia in se illa susci­ piat, sicut subsistentia creata, juxta proba­ bilem sententiam, ea recipit ; sed quia humanitas, non nisi ea terminata potest praxlicta accidentia suscipere : el propterea humanitas, et Verbum in ratione susceptivi accidentium constituunt unum per ARTICULUS Π Ulnia Dent iufelligat ff? I A4 «ccundum sic proctMiiur. Videtur, quod Deus ? i iiteUipl se. Dicitur enim in lib. de causis^ quod tsui saeas, qui scit suaoi essentiam, est rediens ad tsjÆtun suam reditione completa : sed Deus non exit ws wapetil sidi redire ad essentiam suam : ergo ipse M ni sriens essentiam suam. iprztem, inlelligcre est quoddam pati, et moveri, Hikjtxr in 3. de Anima : scientia etiam est assimilatio j reti scitam : ct scitum etiam est perfectio scientis : kd litil notetur, xcl patitur, vel perflatur a K ipso, Kipe similitudo sibi ipsi est, ut Hilarius dicit : ergo frit ovo est sciens se ipsum. 1 Prêtera, pnrcipue Deo sumus similes secundum rasôrfam, quia secundum mentem sumus ad imaginem M st dicit August, sed intellectus noster non intelligit rf, ri» sicut intelligit alia, ut dicitur in 3. de Anima : ep Deas non intelligit se, nisi forte inleliigeodo alia. Sed contra est, quod dicitur 1. ad Corinth. ?. Quit ml Dei inso nûnt, nisi Spirt lus Dei. Bfrpocdeo dicendum , quod Deus se per se ipsum mrihnL Ad cujus evidentiam sciendum £5t, quod licet n optnlionibis, qnx· transeunt in exteriorem effectum «fc^etaa operationis, quod significatur, ut terminus, sit ibytMi extra opcraliuuem : tamen in operationibus, quæ jolis obérante objectam, quod significatur, ut terminus t^ntiinis. est in ipso operante : ct secundum quod disto, sic est operatio in actu. Unde dicitur in là de Anima. quod sensibile In actu est sensns in xa, ct intelligibile in actu est intellectas in actu. Ex exim aliquid in actu sentimus, vel intelligimus. a habet esse, in se ipsam redit irlutcs igitur qua* non sunt’ subsistentes , sed actus s^fFria o norum, non cognoscunt .... se ipsas sicut io ciegulis sennbus. Sed virtutes cngnoscitivæ per •e utaicteates cognoscunt se ipsas. Et propter hoc tfcrinhb. de causis, quod sciens essentiam suam r*iiî ad essentiam suam. Per se autem subsistere maxime tfwxit Deo. Unde secundum hunc modum loquendi, Eiij®e rediens ad essentiam snam, et cognoscens r ten. U wruadum dicendum, quod moveri, et pali snmnnlur secundam qaod inleliigere dicitur esse quoddam 6r»*n «el pati, ut dicitur io 3 de Anima. Non enim Mflpne r intellectu summe cognoscente , qualis est divinus. Tam etiam : quia quod est intelligibile , et unitum intime cum intelligente potest ab eo intelligi : ergo cum Deus sit ex sc intelligibiiis, et intelligens, et sit unitua secum unione omnium maxima, sci­ licet per summam identitatem, flet inde, ut sil intelligibiiis a se. Antecedens au­ tem constat cv dictis, Quia Deus est sum­ me immaterialis, ac proinde summe intelligi bilis : siquidem immaterial itas est ratio, modo supra explicato, intelligibilitatis, ot virtutis intelligendi. Secunda est. Quoniam alioqui intelleetio Dei non esset summe perfecta, sed igno­ bilior intellectione creata : hoc autem aperte repugnat, ut ex se constat : ergo, etc. Sequela quoad priorem partem palet. Quia intellectio Dei non versaretur circa nobilissimum objectum, scilicet circa Deum ipsum : atque adeo non esset summe perfecta. Quoad secundam vero partem etiam liquet. Nam visio beatorum attingit · Deum sicuti est : eruo si intellectio Dei non attingeret se ipsum, esset ignobilior tali visione creata, quippe quæ non ver­ saretur circa objectum adeo nobile, ac prædicta visio. ; Panctos Quare quod in dubium vocamus, tantum an intellectio Dei per se primo terminetur ad Deum ipsum ? et licet de­ cisio hujus dubii non difficulter ex nuper, et ex supra dictis colligatur, nihilominus ut omnia radicitus maneant explicata, et uni, vel alteri difficultati, quæ contra ejus decisionem militat, melius occurratur : propterea illud excitavimus, breviterquo de­ cidemus. §1- Rationes dubitandi. PHma ? Prima dubitandi ratio pro parte negante ’’ϋ! n-n” est’ Quoniam intellectio Dei formalissime ip>. loquendo est ipse Deus, ut supra tetigimus, ct art. I. latius dicemus : ergo præ licta intellectio nequibit habere pro objecto primario Deum ipsum. Patet consequen­ tia. Quoniam intellectio Dei nequii habere se ipsam pro objecto primario, alioqui esset inlolloclio reflexa, nempe intellectio intellectionis : ergo, etc. Confirmatur. Quia primum intelligible alicujus intellectus non pulest c&m) ipu prima intellectio illius : ergo cum Deui sit ipsa prima intellectio sui intellectus, ita ut nondisiingualuradbucvirtualiler abdla, noa poterit esse primum intelligibile. Conse­ quentia ex antecedenti constat. Antece­ dens autem asseritur a D. Thom. 1.2. quæst. I.art. t » ubi docet, primum voli* bile alicujus voluntatis non posse esca primam volitionem ejus : quia volitio essentialiter supponit bonum volen­ dum, ab ipsa volitiono distinctum. Sicut eodem modo primum intelligibile alicoju* intellectus , non potest esse ipsa prim intellectio ejus : quia intellectio necessa­ rio supponit verum intelligibile unquam objectum cognoscendum, ab ipsa intellec­ tione distinctum. 3 Secunda. Nam inter cognoscens, el cognitum primarium debqi esse relatio saltim transcendentalis, scilicet monsurabilis ad mensuram : ergo cognoscens, et cognitum primarium debent saltim vir­ tualiler distingui : ergo cum Deus , et ejus intellectio non distinguantur hoc mo­ do, non poterit Deus esse objectum pri­ mariam sum intellectionis. Hæc secunda conseq. patet ex priori. Prior vero ex antecedenti. Quoniam ea, quæ non dis­ tinguuntur saltim virtualiler, non possunt comparari per modum monsunu, et mensurabilis : siquidem facta collatione inter mensuram, et rem mensurabilem , semper mensura est aliquo modo perfectior suo mensurabili. Antecedensautemetiam cons­ tat ; quandoquidem perfectio intellecti mensuratur ex ejus objecto primario; ita ot tanta, et non major sit ’perfectio illius, quanta istius in ratione objecti considerati : ergo objectum primarium comparatur per modum mensuræ respectu intellectionis, et per consequens hæc dicet habitudinem, saltim transcendentalem , ad illud, un­ quam res mensurabilis ad suam men­ suram. §11Decisio dubii. 4 Dicendam tamen est, Deum esse objectum primarium suæ intellectionis, Ita D. Thom. in pratenti, et de verit. quasi. 2. art. 2. necnon in l.disi, 35. quæst. I b*. L* 1 n/ Ώ Ï-. --■ ■ _______ TRACT. III. DISP. Hl. DUB. I. qwnt. I. art. 2. ad Anibaldum. ot I.coni. Genl cap. 48. his verbis: Ex promissisaitUm apparii, quod Deus primo, ct per sc solum uipum cognoscit. Quem sequuntur omnes Theologi, ot ideo ab eis in particular! re­ ferendis abstinendum. > . nationem aulem fundamentalem addu. xitS. Doct. cap. citat, his verbis : Operatio intdMualis speciem, et nobilitatem habet, d rrundum id, quod est per sc, ct primo inblDelum, cum hoc sit ejus objectum : n igitur Deus aliud a se inlclliycrrt, quasi per se, d primo intellectum, ejus operatio inlrlletluciis speciem, ct nobilitatem haberet, se· eundum id, quod est aliud ab ipso : hoc au­ tan ot impossibile ; cum sua operatio sil ejus essentia, ct hxc, quippe ens a se, ncqu •nt : 390 - DE SCIENTIA DEI. rio in esse talis considerato, ut in pnesenti reperiri in Deo : quia in hoc nulli invol­ contingit, non potest perfecte, et compre­ vitur imperfectio, sed solum quod ealem hensive intelligi primarium, quin in eodem simplicissima, et comprehensiva cognitio signo, adhuc rationis, et per eundem sim­ Dei terminetur per se primo ad essentiam plicissimum actum, objectum illud secunda­ divinam, et secundario ad creaturas, sirium cognoscatur. malque , ut modo dicebamus , attingat habitudinem dependentia* ipsarum a Deo: 7 Nec etiam refert, si urgeas, quoi si Replia. et consequenter aliquo modo indirecte ad rationem objecti secundarii satis est, quod Deus ipse, ut terminus talis habitudinis cognoscaturralionealierius,quamvisutrumattingatur. que simul, et modo dicto attingatur, conse­ quens erit, ut etiam creatura? possint res­ pectu alicujus cognitionis divinæ dici § III. objectum primarium, et essentia Dei secun­ Fit obviam rationibus dubitandi initio ad­ darium : hoc autem est absurdum, ut ex se ductis. constare videtur : ergo, etc. Sequela prolui­ tur. Nam ex vi illius cognitionis, per quam 9 Ad primam respondet P. Ilerice, 1. Deus cognoscit creaturas, attingit etiam ha­ part, tract. I. disp. 4. cap. I. quod licet bitudinem dependentia), quam habent ab intelligcre constitutivum Dei sit intellec­ ipso Deo : etex vi cognitionis predict® ha­ tum a se ipso, non tamen est objects bitudinis, et ratione illius, cognoscit Deus se ipsum indirecte, et ut terminum talis ; reale, sen terminus realis ejusdem inlelhabitudinis : ergo respectu hujus cognitio­ I lectionis : quia esse terminum, et objectum reale alicujus supponit ordinem realern nis, ut indirecte terminare ad ipsum Deum, transcendenulem inter utrurnque, atque ex eo, quod cognoscuntur creature, habe­ adeo distinctionem realern, ex eo, quod bunt se ista? per modum objecti primarii, et Deus per modum secundarii, si verum est, inter objectum, et id, cujus est objectum, debet esse realis oppositio : cæterum ad quod ad rationem objecti secundarii salis hoc. ut aliquid sit cognitum ab aliquo, est illud attingi ratione alterius. Enoda­ Respondetur enim negando sequelam. · non est necesse, ut realiter ab illo dis­ tur. Quia totum hoc ducit ortum ex divina es- , tinguatur; imo nec quod adsit inter illa virtualis distinctio. Et ita licet inklligen sentia, tanquam ex prima, et fontali ratione primario cognita : siquidem per eandem co- | constitutivum Dei sit realiter intellectum a se ipso, non tamen est reale objec­ gnitionem, per quam attingitur Deus dire­ cte, et creature ratione illius, et in ipso prius . tum, aut terminus sui ipsius. viso, tanquam objectum secundarium, at- j Sed hæc solutio videtur pugnare cum ÎV tingitur ipse Deus indirecte, et ut terminus ’ communi Philosophorum, et Theologorum habitudinis creaturarum : et ita ipsæ non consensu, qui omnes unanimiter concedunt, concurrunt per modum objecti formalis etiam quamlibet cognitionem cujusvis virtutis ad pnedictam cognitionem, ut indirecte ter­ cognoscitivæ habere proprium objectam minatam ad essentiam Dei : sed per modum a quo suam speciem, aut quasi speciem objecti materialis, et secundarii. i desumat ; maxime vero cum doctrina D. Tanta S Unde (ut per hoc tacita qu.edam ob- 1 Thom. infra, art. 5, ad 3. ubi ex eo, quchl quædam jectio solvatur) licet repugnet dari in Deo inulligcre specificatur ab objecto medianie objec­ tio cognitionem abstracti vam formaliter talem, specie, colligit, quod divinum inMligercsf& diluitur. et quæ non habeat essentiam divinam cificetur,aut quasi spec'dicetur ab essentia di­ pro objecto directo, et primario, sed pro ’ vina, quæ est idem, quod suum intelligere: indirecto tantum, vel secundario, quæque | et in tota ista, quæst. sæpe repetit, quod non attingat illud quoad quid est , sed » in Deo intelligibile, et intellectus, id quod præcise quantum ad an est, quia prædicta intelligitur. et id quo intelligitur, sunt cognitio essentialiter involvit imperfectio­ eadem essentia divina : constat autem nem *. cæterum cognitio quoad an est, quæ idem esse intelligibile, et id, quod intel­ sit eminenter, abstractiva, et simul sit for­ ligitur, ac objectum intelligibile. el intel­ maliter quidditativa, et in tuiti va ejusdem lectum. objecti, ut habet rationem objecti prima­ Deinde. Nam licet terminus processio­ rii, ita ul hio duæ rationes non distin­ nis , et originis distinguatur realiter a- ηω guantur ex parte rei concept®, sive virtua­ principio , a quo procedit, non tamen ab liter, ut in pnesenti contingit, bene potest illo subjecto, seu quasi subjecto, quod in­ format. THACT. Ill, DISP. Ill, DUB. 1. intelligibllw, et objectum ultimatum per se format aut quasi informat : ac proinde non intercedit inter utrurnque respectus primum respectu sui. realis, etiam transcendenlalis, ut patet in Ad confirmationem concedendum est an­ personalitatibus divinis, quæ sunt reales tecedens, si inlelligatur in creatis ; secus termini divinæ naturæ reddentes illam tamen si in divinis propter rationem modo incommunicabilem : ct tamen non distin­ tactam. Et ad probationem ex testimonio guuntur realiter ab ea, ut docet. D. Thom. illo D. Thom. desumptam, respondetur, infra, quæst. 28. ari. 3. Quare cum ter­ sanctum Ductorem inlelligendum esse de minus intellectionis prout præcise dicit primo volibili , ct intelligibili in creatis, esso objectum illius , non debeat realiter non vero in divinis , ubi saltim ipsum procedere a virtute cognoscitiva , neque intelligere est objectum primarium divinæ virtus cognoscitiva ab dio, sed solum re­ intellectionis. Kalio autem, propter quam quiratur, quod sint inter se intime unita diversimode in creatis, et m divinis phi­ in ratione objecti, et virtutis cognoscitivæ, losophamur , est , quia in creaturis in­ et quo magis sunt unum, eo melius, et tellectio est aliquid causatum ab ipso ob­ perfectius habent rationem objecti, et vir­ jecto una cum intellectu, et propterea nequit esse objectum primarium respectu tutis cognoscendi , inde est, quod esse sui, ne idem sil verus effectus vere, ct objectum reale , seu (quod idem quoad realiter causatus a se ipso : at in Deo præsens est) terminum respectu intellec­ intellectio constitutiva illius non est ali­ tionis, non debeat importare realern op­ positionem, aut distinctionem, sed potius quid causatum ab objecto, sed hoc ipso, realern identitatem : atque ita in Deo vere, quod sit constitutiva Dei, debet esse ip­ et realiter datur intellectus, et intelligere, sissimum objectum per se primo intellecnecnon, et objectum intelligibile, aut ob­ clum ab ipso Deo. jectum reale specificans. et terminans per 11 Ad secundam patet ex dictis, antece­ modum objecti intellectionem, 'licet hæc dens solum esse verum in creatis, non vero omnia non distinguantur realiter, imo licet in divinis : ubi perfectio intellectionis cons­ inter ea non intercedat distinctio, exparte tituti væ Dei est ipsummet objectum prima­ rei concepta.·, sive virtual is, sed solum ex rium, absque aliqua distinctione etiam vir­ parte nostri modi concipiendi, ut ex dictis, tual! : et propterea solum ex parle nostri el infra dicendis constabit. modi concipiendi potest ibidem ratio men­ 10 Quare ad argumentum aliter res­ sura», et mensurabilis inter se distinctæ, pondetur. concedendo antecedens, et negan­ reperiri. Quæ omnia complexus videtur Angelicus do conseq. Et ad probationem negandum est antecedens. Ad cujus probationem di­ Doctor infra art.2.ad.2. et 3. ubi cum sibi opposuisset, quod cum aliquis intelligit se cendam est, quod licet intellectio cons­ intelligere, hoc non est intelligere aliquid titutiva Dei nequeat esse intellectio for­ maliter tantummodo rellexa supra se ipsam, magnum, vel principale intellectum, sed in­ quia ad hoc requirebatur saltim virlualis telligere quoddam secundarium et accesso­ distinctio inter ipsam , ut intellectio, et rium. Si igitur Deus sit ipsum objectum intellectum ; potest tamen esse tunc Deum intelligere, intelligere se, non eminentissimo modo simul directa , et erit intelligere principale intellectum, res­ refleia respectu sui. Nam hoc ipso, quod pondet : Dicendum, quod cum inldligilur il­ fc»t constitutiva divinæ naturæ intra lineam lud intelligere, quod non esi subsistens, non intellectualem, non potest non identificare intelligitur aliquid magnum,(m. proinde nec libi, absque aliqua distinctione virtuali, principale intellectum)sicut cumintelligimus quidquid pertinet ad pnedictam lineam : intelligere nostrum : et ideo non est simile dc atque adeo rationem intellectionis, speciei ipso intelligere divino, quod est subsistens. inteHigibilis, et objecti per se primo, et Nam sensus horum verborum est, quod hoc directe intellecti : ac proinde eo ipso ha­ ipso, quod intelligere ex se sit subsistens, bebit eminentissimu modo reflecti supra est ex se actus purus in genere intelligibili; u uutn. Quia omnia illa sunt actus puri intra propriam lineam ; atque adeo sunt ejusdem iinmaterialitatis cum divina inti’bectiune, quæ etiam esi actus purus. Consequenda veto etiam constat. Quoniam ea. quæ conveniunt in eodem gradu imicaterialitalis cum virtute cognoscitiva il­ iorum, æque sunt objecta primaria pneditUv virtutis, et cognitionis illius, et «pie concurrunt ad specificationem ipsïbs, ui inductive constat. IVrior I). Thomæ sententia. ti Dicendum tamen est, objectam per se primum, et speci ficativ.um întellectionis essentialis, seu constitutiva? Dei, esse solam divinam essentiam, ut dis­ tinctam ab attributis, et relationibus. Ita D. Thom. 1. cont. Gent, cap» 48. et in hoc art. his verbis : Ex hoc flriwl aliquid in actu sentimus, vel wt'llijimus, quod intellectus noster vel tnsw informatur in actu per speciem insibilem, vcl intelligibilem : ct secundum A** tantum sensus, td intellectus est timd q sensibili, vel intelligibili : quia ulnimqur est in potentia. Cum igitur fais nihil potcnlialitalis habeat, sed sit odw purus, oj>ortct, quod in co intelHum, d intellectus sint idem omnibus ‘nodis. Ubi, ut vides, constituit iden­ titatem omnibus modis inter inlelligere, wu intellectum divinum, et inter objec­ tam intellectum, a quo suam desumit jpeciem, atque adeo identitatem exclu­ dentem distinctionem etiam victualem, »ph sola hæc identitas est identitas omnibus modis : cumquo sola divina essentia, ul distincta ab attributis, et . rriationibus, idcntilicelur hoc modo cum fuo inlrUigcre, Pt intellectu : lit inde, ot juxta D. Thom. mentem, sola ipsa, *t sic distincta, sit objectum per sc primum, et specilicativum divini intflli'jere, scu intellectus Doi : qui, ul ex supra dlctie constat, idenlificalur omninu cum intelKgere. Unde hanc sententiam se­ quuntur Ferrara 1. contra Gent. cap. 48. ratione 1. et quamplures ex ju­ nioribus Thomistis, et deinde Scotos in 1. distinctione 1. quæst. 2. Suarez. 9. deJTrinltat. cap. 5. Vazquez 2. tom. 1. panis disp. 143. cap. 4. et alii multi. 18 Ratio prior, el fundamentalis hu-y Prior rotin jus assertionis tacta est a D. Thom, in 3>,Μ·Γ1Ϊ0nis. verbis relatis ex hoc art. quæ potest sub hac forma proponi, ot explicari. Nam in· telligere constilutiYum Dei debet identificare aibi absque aliqua distinctione virtual), tam intelligentem, quam ipsum objectum per se primo intellectum, et specificans intellectionem : sed sola es­ sentia divina, ut distincta ab attributis, et relationibus, idenlificalur hoc mudo cum inlelligere constitutivo Dei : ergo sola ipsa erit objectum per se primum, et specificalivum ejusdem intellectionis. Minor cum consequentia satis constant. Major autem quoad 1. partem, palet. Probatio majoris Nam cum pnedicia intellectio sit inlet- qaood ligere per se primo, et ex propriis meri­ prima 21 tis subsistens, oportet ut in eo omnimode parlera. idenlificentur ipsum inlelligere, et id, quod intelligit. 19 Quoad secundam vero partem» sci­ ProtaUo ÎIU15 licet intellectionem prædictam, et objec­ qwad j-etfiatum per se primo intellectum debere omnino identificari (a quo tota vis hu­ et absque distinctione virtuaii identiiicari eum illa. Et propter­ ea, ut nuper dicebamus cm* existent!®, quæ formaliter. et eminenter est terminus essentiæ divin®. et est quid absolutum. idenliÛcatur hoc modo cum ipsa ; non vero rum aliis formali talibus divinis, quæ ra­ tione divin® essentia' per illam terminan­ tur. ‘ M? Por quod etiam solutio, quæ seeciuh* rationi adhibetur, satis corruit. Qnanum essentia divina non solum debet esse ratio α priori, a qua attributa, quasi in gene­ ro principii activi per naturalem resul­ tandam dimanant, sed otium ratio for­ malissima in genere objecti reddens illa, et cuncta , quæ sunt in Deo formaliter intelligibilia per intellectionem constitu­ tivam ipsius Dei : siquidem , ul nuper dicebamus, objectum per so primum, et speciücaiiiumpra'dicia· intellectionis, quoi­ que non potest non esse eonnatunde illi, debet convenire cum ipsa in eodem grado immaterialitatis ; et per consequens id . quod quasi evehit ea , quæ per eandem intellectionem attinguntur , ad hoc ;· ut conveniant cum ea in suo immaterialitatis gradu, erit formalissima ratio in genere objecti, per quam formalissime in ratione attingihilium constituuntur : ergo cum at­ tributa, et relationes divina* non conve­ niant cum intellectione constitutiva Dei in proprio gradu immaterialitatis ipsius, nisi quatenus imbibunt divinam essentiam, et ratione illius, consequens erit, ul di­ vina essentia sit ratio formalissima in genere objecti constituens omnia illa in ratione attingibilium per prædictam intel­ lectionem· 26 Unde exemplum de ente mobili, habenti suam intelligibililatem a Deo, et nihilominus se ipso formai i 1er terminante per modum objecti Philosophiam, nihil contra rationem D, Thom- convincit : siquidem Deus respectu illius tantum con­ currit effective, non vero formaliter : quin· imo ex vi prœdicii exempli potest major confirmatio pro nostra ratione adduci. Nam sicut ens mobile est objectum ad; equatum Philosophia), non vero hoc, vel illud ens mobde, ex eo. quod particularia entia mobilia non terminant formaliter habitudinem Phi­ losophia· ad ipsa, nisi ratione entis mobilis generaliter sumpti, quod in illis includitur, et propterea non terminatur ad hominem, v. gr. (si de ratione formalissima termi­ nandi ex parte objecti intrinseci se te­ nente loquamur) quia est boo ens mobile, nempo ens mobile humanum : sed quii est ens mobile : ita quia intellectio constituiiva Dei non terminatur formalissi­ me al attributa, v, gr. ad ætemitatem, quia aeternitas est, sed quia imbibit divi­ nam essentiam, quæ esi suum «w, prop­ terea i nutu Ù4C TRACT. III. DISP. Ill, DDB. IL I5JT. torva eadem divina essentia est ratio for­ malissima objectiva, ac spucificaiiva ejusdem intellectionis. 27 Confirmatur rationo desumpta ex Angelico Doctoro. Quia Verbum Divinum non procedit aul procedere potest per te primo similoattributis, nec communicantur, aut communicari pussunl illi relationes Paternitatis, aut Spirationis passivo? : orjo signum est attributa , et relationes non posse uniri per se ipsos ; sed solum ratio­ ne essentiæ in ratione specieiintelligibilis cum divino intellectu : ergo etiam signum erit non esse per so, et formalissimo intelligibilia a divino intellectu, nisi ra­ tione divinæ essentiæ tanquam objecti per se primi, et specificalivi. Hæc ulti­ mi consequentia ex priori constat. Quophm si attributa, et relationes essent per se, ot ratione sui, et non rationo essen­ tia intoUiqihilia per intellectionem Dei, possent per se. et rationo sui, et non ratiune essentiæ uniri in ratione speciei intelligibilis cum intellectu illius. Prima vero consequentia ex antece­ denti constat. Quia si attributa per se, vi ratione sui possent uniri in ratione speciei, non posset non Verbum Divi­ num procedere per so primo simile ibis: sicut propter hanc rationem non potest non procedere simile essentiæ. Et si­ militer si relationes Paternitatis, aut Spi­ rationis passivæ essent unibiles ratione sui per modum speciei, tunc ex hoc capite deberent praulictu? relationes comaonicari A’erbo Divino, et simul debe­ rent non communicari propter oppositio­ nem relativam, quam cum eo habenL. Antecedens autem ex iis, quæ in tractatu de Trinitate communiter a Theologis as­ seritur, et nos cum illis ibidem dicemus, satis constat. hiluunlur omnia argumenta prim# senlcntix prxltf ultimum. Î8 Ad primum respondetur distinguen­ te antecedens : Ens summe, el omnibus modii perfectissimum. quod possit idenliiicari absquo aliqua distinctione virtuaii flïïî eam eadem intellectione suiume perfec­ ti, concedendum est ; Ens summe, el omnibus modis perfectissimum , quod ne­ quit ideniilicari absque prædicta distinc­ tione cum tali intellectione, negandum est: 197 quia, ul ex dictis constat, a4 intellec­ tionem summe perfectam, qualia est intellectio prima, el essentialis Dei, re­ quiritur objectum, quod ita habeat omnes perfectiones, ct modos illarum, ut sit modo tacto i lentihcabile cum eadem intellec­ tioni» : cumque hoc solummodo possit convenire illi fonnalitali divinæ, qua» ex se est omnium nobilissima, quæque emi­ nenter, et per modum primæ radicis continet omnes perfectiones divinas, el omnes molos eas habendi, qualis est essentia divina, consequens est, ut ipsa eolu sit ens summe, et omnibus modis perfectissimum, qualiter ad rationem ob­ jecti pnedicuo intellectionis desideratur. ‘29 Secundo respondetur distinguendo Alia aliter idem antecedens : Ens summe, el om­ Mlllfo priai. nibus modis perfectissimum, quod ex se, el ex propriis meritis præcise habuerit conve­ nientiam in gradu immaterialitatis cum in­ tellectione constitutiva Dei, concedendum est : Ens summe, et omnibus modis perfectis­ simum, quod ex se, et ex propriis meritis hoc non habuerit, negandum est. Al sola essentia divina, ul distincta ab attributis, et relationibus, est hoc modo omnibus mo­ dis perfectissima : quia ipsa solummodo est suum esse, non vero alia nisi ratione ipsius, ct ul eam, modo tamen alibi dicendo, in­ cludunt. 30 Unde licet misericordia divina, aul CorclUηαα. justitia, v. gr. secundum, id, quod a se, el a propria linea habent, pertineant ad ordi­ nem divinum, quia ex se sunt capacia im­ bibendi secundum proprium uniuscujusque modum, essentiam divinam, ut habet ratio­ nem transcendentis, et identificamlise rea­ liter cum illa, ut habet rationem essentiæ, et naturæ : non tamen ex vi propriœ lineæ præcise sumptui conveniunt cum intellectu Dei in gradu immaterialitatis, licet absolu­ te, et simpliciter habeant convenientiam cum illo. Quoniam non possunt non, hoc ipso, quod pertineant ad ordinem divinum, el sint in Deo, includere essentiam per mo­ dum transcendentis : et ita rationo sui sunt proxime capacia talis inclusionis, et convoniontiæ in gradu immaterialitatis : et ratio­ ne essentiæ inclusa? habent talem conve­ nientiam. Sicut licet relationes, ut tales pertineam ad ordinem divinum, non tamen ratione sui dicunt bonitatem^et perfectio­ nem : atque adeo nec sunt objectum furmale voluntatis divinæ, sed ratione essentiæ, quam includunt. Et ita ex eo, quod sint in Deo, et specient ad ordinem divinum, sunt ’.T M ·,■ * i 398 DE SCIENTIA DEI. proximo capacia inclusionis essentiæ, et to­ tius bonitatis, et perfectionis, quam ipsa habet : et ratione ejuslem essentiæ sunt formaliter bonæ, et perfoctæ, et pertinent formaliter aJ objectum divinæ voluntatis tanquam quid includens objectum formale ipsius. Prior 31 Ad secundam respondent aliqui, atMtotio tributa, ct relationes, quantum est ex se, scran- posse uniri per se, et ratione sui per modum dttn· speciei intelligibilis cum divino intellectu, quamvis de facto non uniantur ; ex eo. quod prævenitur hæc unio per unionem essentiæ divinæ’ ut deservit ad cognoscendum tam se ipsam, quam omnia divina : et propterea superfluit alia unio, per quam relationes per se ipsas, et ratione sui uniantur per modum speciei. Probati32 Sed licet hæc solutio sit probabilis, et fel propterea nos aliqualiter eam alibi insinua* sbiaüo. vrmus : attamen probabilius est, et magis consonum doctrinæ D. Thom. nuper adductæ quod sola essentia divina potest uniri per se, et ratione sui cum divino intellectu : cætera vero non nisi ratione essentiæ, et ea mediante, ut intuenti nuper dieu con­ stabit. Quibus etiam addi potest ratio alia, quam in tract, de Visione Dei art. 2. tetigimus. Quoniam ex eo, qnod essentia divina possit uniri in ratione speciei intelligibilis ad cog­ noscendum relationes, el attributa, satis colligitur, eas non posse habere rationem speciei respectu sui, quia id, quod per se, aut ratione sui est actu intelligibile respectu alicujus intellectus, nequit reddi intelligibi­ le «ab illo ratione alterius. Sicut quoi perse, et ratione sui est ipsa albedo, nequit reddi talis ratione alterius : ergo cum species in­ telligibilis distincta ab objecto re.ldat illud intelligibile, signum est, quod si relationes, et attributa redduntur intelligibilia per es­ sentiam divinam, tanquam per speciem, quod omnia hæc non sunt per se, et omnino complete intelligibilia ab intellectu divino, ita ut per se, et ratione sui possint habere rationem speciei. Quare D. Thom. et ejus discipuli ex eo, quod essentia divina potest per se. et ratione sui uniri per modum spe­ ciei, intelligibilis cum intellectu beato, atque adeo perse ipsam est intelligibilis respectu illius, colligunt non posse dari speciem repnesentativam Dei ah eo distinctam, ne id, quo i est ratione sui, et per essentiam in­ telligibile, reddatur intelligibile ab aliquo alio. Unde juxta hunc modum dicendi respon­ detur ad argumentum negando antccodcai. Et ad probationem negari etiam debet antecedens. Quia tam attributis , quam relationibus deest, ut per se, et ratione sui sint suum me ,· ac proinde, quoi per se, et ratione sui sint suum rw in ordine intelligibili : siquidem in divini* rwe seu existere naturale, et in ordineintel­ ligibili identificantur absque aliqua distinc­ tione virtuali. 33 Ad tertium negandum est antece­ dens in sensu jam explicato. Et ad pri .·· »» probationem constat ex dictis in tractatu de Visione Dei, quomodo licet per im­ possibile Deus non esset Trinu», sed tan­ tum ünus, nihilominus ew, quod haberet, prout esset in se, non posset non habere rationem entis supernaturalis. Unde qua ratione supernaturale est, secundam pre­ dicant absoluta, qua) modo habet, nequit attingi lumine naturæ , sed tantum lu­ mine supernatural], quia hoc solummolu lerminaturad objectum supernaturale, qua­ tenus in ratione objecti est tale. Ad secundam probationem dicendum est, quod licet ad cognitionem intuitivam de­ sideretur, ut attineat rem secundum modum subsistendi, quem habet, non tamen, ut formalis ratio terminandi sit prædictns modus subsistendi, sed sufficit illum attin­ gi sub ratione essentiæ. 34 Ad quartum, ut respondeamus, notandum est ex Ferrara loco supra ci­ tato, dupliciter posse aliquid dici esse ob­ jectum per se primo cognitum. Uno modo, quia per se, et ratione sui attingitur, et simul est ipsa formalis ratio, sub qua om­ nia a 1 virtutem cognoscitivam referuntur : el ita simul habet esse quid adæquatum in ratione objecti formalis respectu pre­ dicts virtutis cognoscitivæ : ex eo , quod nihil attingitur ab illu, nisi in quantum induitur illa ratione formali, el eam ali­ quo modo participat. Alio modo dicitur aliquid primo, et per se cognitum, ex hoc, quod non cognoscatur in alio objecto ab eo realiter distincto, et prius cognito, licet ratione alterius tanquam rationis sub qua, seu objecti formalissimi, in ipso tamen inclusi, attingatur. Quæ omnia cernere licet in auditione soni acuti, ubi sonus ipse acutus dicitur hoc posteriori modo cognosci per se pri­ mo ab auditu, quia non percipitur in alio sono realiter distincto, et prius audito ; non tamen dicitur illo priori modo attingi per se primo ab auditu : quia ratio forma­ lis A4 14 TRACT. Ill, DISP. Ill, DUB. II. lis ex parte objecti so tenens , sub rjua attingitur , non est sonus acutus, quia acutus ahoqui auditus solum posset perci­ pere sonum acutum, sed quia est sonus : et ita ratio soni in ipso sono acuto inclu­ sa est, qua’ per se primo in ratione obecti formalissimi, et specificativi attingijilur. . 35 Licet ergo essentia divina, ul distincta ab attributis, et relationibus, sit priori illo modo per se primo intel­ lecta : attamen attributa, et relationes sunt hoc posteriori modo objectum per se primum intellectionis conslitutivæ Dei : at illud prius satis est ad hoc, ut es­ sentia divina ratione prædictæ primitalis speoilicet intellectionem essentialem Dei. Sicut etiam in sono, ut tali suf­ ficit, quod eodem proportionali modo terminet per se primo auditum ad hoc, ut sit objectum per se primum speciGcalivum, licet sonus acutus habeat eiiam suo modo terminare per se primo eundem auditum. Hinc ergo ad formam prædicti argumenti neganda est sequela, si intclligatur de objecto secundario rigorosissime sumpto : secus tamen si de illo non ita rigorose fiat sermo, sed accipiatur prout ambit quidquid habet admixtum aliquid (ut sic dicamus) secunditalis in ratione objecti : ex eo, quod modo ex­ plicato attingitur ratione alterius, ac proinde non specificat ratione sui. sed ratione illius, a quo, modo explicato, habet attingi. Et ad probationem sequelæ patet ex modo dictis. Unde attribu­ ta, ct relationes non pertinent ad ob­ jectum secundarium divinæ intellectionis eo modo, quo creaturæ : siquidem isUT non imbibunt, sed idenlificant sibi di­ vinam essentiam, sicut attributa, et relationes. Occurritur ultimo argumento. 3G Ad ultimum, desumptum ex con­ venientia in gradu immaterialitatis attri­ butorum, et relationum divinarum cum cognitione essentiali Dei, patet ex dic­ tis, quomodo licet relationes, et attri­ buta sint actus puri intra propriam li­ neam : ex eo, quod ad hanc puritatem salis est omnimoda separatio a· materia, et a potentialitate, non tamen pertin- 399 gunt ad tantam immaterialitatem, et aclualiiatcm, quanta est in divina essen­ tia, ut ab illis distincta, ita ut hoc habeant per se, et ratione sui : quan­ doquidem divina esseniia, ut ab eis distincta, est ita. actus purus, ut pertin­ gat ad hoc, ut sit formalissime suum wr, kcu ulstere. non tamen attributa, et relationes, nisi ratione essentiæ, et ut illam includunt. Unde ratio actus puri nobiliori modo reperitur in essentia, quam in aliis : et propterea sola divi­ na essentia potest uniri cum intellectu Dei in ratione speciei, quia ipsa, non vero attributa, et relationes, habent convenientiam in puritate, et actualilate jam dicta cum intellectu Dei. 37 Nec refert, si dixeris, quod licet Objeclio. essentia divina, et intellectio essentialis constitutiva illius dicat totam hanc actualitatem, et immaterialitatem, non ve­ ro attributa, et relationes secundum se sumpta ; nihilominus hæc immaterialitas, solum de materiali, et quasi per accidens importatur ab eadem intel­ lectione essentiali, ut constituit gradum immaterialitatis sibi debitum : per se autem, et formaliter, solum dicit, quod sit actus purus, et infinitæ immaterialiiatis : hoc autem etiam convenit re­ lationibus divinis, et attributis secundum se consideratis : ergo nihil ex hoc ca­ pite oberit, quominus possint pertinere ad objectum specificalivum prædictæ in­ tellectionis, non minus ac ipsa divina essentia. Minor cum consequentia ex se, et ex iis, quæ in tractatu de Volunt. Dei disp. 2. num. 34. dicemus, cons­ tant. Major autem probatur. Nam licet in­ tellectiones, et intellectus diversorum Angelorum se excedant in immatorialitate, ex eo, quod eorum immaterialitaies sunt specie distinctæ; nihilomi­ nus totus hic excessus est do materiali, et per accidens, ut constituit gradum', quia satis est ad gradum intellectus, el intellectionis Angelica*, quod sint separata ab omni materia, quamvis non ab omni potentialitate : ergo si­ militer in præsenli , licet intellectus divinus, et intellectio essentialis exce­ dant relationes, et attributa in immaterialitate pertingente ad idontificandum secuni suum esse existentiæ, absque dis­ tinctione virtual!, attamen excessus iste de materiali, et per accidens se habebit. 4 4 UM g' RA ·>£ b; [>t· iit Ï. li H r » i ; M f ton < vV * \ IV t·; t Λ nr·; scientia πει. Quoniam ad gradum itllêllêelus, ot in­ I quidem hæc Identitas non requiritur a! tellectionis divinæ, Falis (st, quod sit hanc exclusionem, noc defectus prædHn· ?cque=irtita ah omni materia, et puten· identitati? tullll quominus en, qiæ non üalilàlc : et propterea gradus isto solum sunl sic Identificata. excludant onium in Doo palest reperiri. admixtionem potenllaliutis, ul in attri­ Cônflr38 Confirmatur primo. Nam immatebutis, et relationibus divinis cernere Iituiur 4 rillilas, quam dicunt relationes, e: attri­ I cet. I4Î.4O. 10 Respondetur enim negando majorem. but* quatenus distincta ab essentia, peri:· El ad probationem, concesso antecedenti, net ad aliquem gradum, siquidem est infinite nobilior aliis immatori.illUtibus neganda est consequentia. El ratio dhcreatis constituentibus gradum : ai non paritatis desumitur ; mm cx dictis pro pertinet ad aliquem gradum creatum, nec assertione. Tum etiam ex eo, quod in­ tellectus Angelicda, v. g. Gabrielis, aut corresponde! per se primo alicui hitellectai creato : Orgo pertinet ad gradum inejus essenti i non pertinet ad gradum immaterialitatis jam dictum, quia est in­ creatum, et per so primo corespundet intellectui creato. tellectu?. atit essentia Gabrielis ; sed quh CMftConfirmatur secundo. Nam attribu­ I est intellectu.? . aut essentia Angelica. maUjr ieedthfo. ta, et proprietates Angelica· pertinent I Et propterea quidquid se habuerit per accidens respectu essentia», aui Intellectu* ad eundem immateriali tatis gradurn cum ipsa essentia Angeli, ut « iis, quæ In Angelici, quatenus talis, habebit etiam so de materiali» et por accidens respectu tract, de Visione Dei diximus, satis constat ! ergo etiam attributi, et rela­ illius, ut constituit gradum i cumque ad tiones divinæ erunt in eodem immaessentiam, seu intellectam Angelicum se­ teriahtalis gradu cum essentia divina. Concundum se præcise consideratum, per acci­ soq. patet. Tum ex paritate rationis. Tum dens se habeat, quod sit intellectus Ga­ etiam : quia alloqui proprietates Angelico· brielis, ac proinde etiam per accidens se essent nobiliores, et immaterialiores in ' habeat excessus ille, quo prodictus intel­ suo ordino, quam attributa divina in suo: j lectus, quatenus Gabrielis, excedit in imsiquidem lllæsunt in eodem immateriali· materialitato intellectus aliorum Angelo­ latis gradu cum sua radice; secus vero rum ; indo est, ut prædictas intellectus ista. do materiali) et per accidens importetur Cnuiir59 Confirmatur tandem. Nam vel per ab eodem intellectu, quatenus constituit mafar præ lictum gradum. Cæterum essentia di­ hoc, quod attributi, et relatione? non all. pertingant ad hoc, ut secundum se, et vina, et intellectus ejus constituunt pro­ pneOho bx vi propriæ lineæ sint suum prium gradum immatorialiinl.?, fjuatenus est essentia, et intellectus proprius Dei. Et rrre. habent admixtum aliquid potentiaita immaterialitas illa, qutn non se ha­ litatis, vel non? Si primum, ergo adhuc buerit nuas! per accidens ad essentiam, intra propriam lineam non sunt actus puri, et intellectum Dei, quia Dei est, non se nec infinito perfecti, nec attributa, aut habebit de materiali, et quasi per accidetis relationes propriæ Dei. el in ipso fonnaliter exisientia : siquidem hæc admixtio ad Hia, quatenus constituunt gradum imm&terialiiatis sibi proprium ; cumque ad potentlalitath pugnat cum ils, quæ formnliter sunt in Deo. Si autem secundum essentiam Dei, ut talem non se habeat dicatnr. ergo habent omnem excogitabilem quasi per accidens, quod sit ita immateria­ nnmateriâHuitem, el puritatem in ratione lis, et actus purus, ut sit suum ew absque distinctione virtuali, quia, ul sæpe di­ actus puri, ita ut quod sint vel non ximus, actualitas existentiæ est ultima ac­ sint suum esse nihil addat, vel minuat dc itnmatnrialitale, et puritate. Patet con­ tualisas essentiæ, ot pertinet ad eandem sequentia. Nam sicut aliqualis puritas, lineam : ot similiter ad intellectum Dei. qua­ et imniatcrialitas In ratione actus exclu­ tenus talem non se haheit quasi per ac­ cidens, quo i eodem modo sit suum rrrr. dit aliqualem potentlalitatem, et major puritas majorem potcntialitatem, ita quoi quandoquidem eti.ltn perlinet ad eandem excluserit omnem potcntialitatem, erit lineam essentia/, et natunt· intellcctualie. summe Immateriale, snmmeque purum in ut ex sæpo dictis liquet, fit inde, ut pneratione actus, sive habeat, sive non ha­ dicta immaterialitaS, el puritas, quæ rit beat identificatum sihi absque distinetanta, ut pertingat ad hoc, ut sit suum tionc virtual! süum w existentiæ : sirne absque distinctione virtuali, non se h&teot - TRACT. ΙΠ, DISP· ill, DUB. Π. haboat quasi per accidens, ot do materiali ad intellectum, ot essentiam Det, ui con* ililuuut luum Immaterialitatis gradum. 41 Accedit (per qüixl magis explicatur ’■ü** hoc ipsum) quod eum essentia, et intel­ lectus Angelicus non petant guminum immaierialitatom ot actualitalem in osse en­ tis, propterea gradus immnlerinlitalis, quora importat, nun est summus in ratione gradus immateriali latis, ot iiclualitatis: sed habet admixtam potunlialitatem, et propter ratio­ nes in tract. de Visione Dei disp. 2. num. Ιύό. adductus, habet se por accidens, eide materiali in illo, quod sit intellectus Gabrie­ lis, aut Michaelis, ot per consequens etiam excessus illo immaterialitatis, quo unus alte­ rum excedit. At puritas, et immaterialitas, quam in «w entis debet per se afferre intellectus, et essentia divina, debet esse summa puritas, summaquo immaterialitas omnium oxcogiiabilium. Et ideo gradus immaterialitatis por se ab eis importatus debet osso summe perfectus, summequo purus inter omnes oxeogitabiles : cum­ que ad summam actualitatem, et immatorialitatem in esse entis requiratur, ut intellectus, et essentia divina sit suum esso absque distinctione virluali, ox eo, quod, ut modo dicebamus csre, seu exislonlia pertinet ad eandem lineam essentiæ divi­ næ, et quæ ad eandem lineam pertinent, debent in divinis absque prædicta distin­ ctione identilicari, inde est, ut hæc eadem sumina puritas, et immaterialitas requiratur ad constituendum suminum, et perfectis­ simum immaterialitatis gradum essentiæ divinæ, et ejus intellectui debitum. Nec oppositum convincit id, quod ibidem adducitur, scilicet, quod illa im­ materialitas, quæ convenit divinis attributis, el relationibus ex vi propriæ lineæ, non potest esse propria alicujus entis creati, nec correspondes alicui intellectui creato, ac proinde debet esso propria . Dei, et intellectus divini. Non ilaquo aliquid ex hoc convincitur, ul ex iis, quæ numero sequenti dicemus, constabit. 42 Ad primam conlirmationem distin­ guenda est major : (juaknus distincta ab essentia perlinent ad aliquem ùnmatüriaHiatis gradum, omnino per se primo, neganda est ; non omnino per se primo concedi debet. Et deinde concedatur mi­ nor, ac codent proportionali modo dis­ tinguatur consequent, linque attributa divina, ex eo, quod sunt separata ab om­ ôüt ni potentiodiiaie, perlinent ad gradum immatcrialitatis intellectus divini, quam­ vis non omnino per se primo ; siquidem hoc ipau, quod sint depurata ab omni potanlialitale, eunt proxime capacia ad hoc, ut imbibant divinam essentiam per modum transcendentis, et identiGcentur cum illa, ut habet rationem essentiæ, et ratione illius habeant in so aliquid, Fe­ cundum quod sint suum esse absque dis­ tinctione virluali. Et ideo ex qua parte habent ox se hanc capacitatem, sunt ex­ tra totam lineam immaterialitatis crealiv, et pertinent aliquo modo ad gradum immaicrialitalis divini intellectus : et ex quo capito non ex vi suæ lineæ, sod ralione divinæ essentiæ, quam imbibunt, et cum qua idenlificantur, sunt quoad illam suum esse, et quatenus identificata cum ea, non veto ex so habent etiam, quod sint suum esse absquo distinctione virtual! : propterea non omnino per so primo pertinent ad prædictum gra­ dum. 43 Ad secundam conlirmationem conce­ dendum est antecedens, et neganda conse­ quentia. Et ad primam probationem negan­ da est paritas ibidem insinuata propter en, quæ jam diximus· Ad secundam vero pro­ bationem neganda est sequela. Nam quod proprietates Angelica) pertineant ad eundem I immaterialitatis gradum cum essentia An­ geli, provenit ox imperfectione illius gra­ dus : at quod attributa divina secundum id, quod præcise habent ex vi suæ li­ neæ, non pertineant omnino per se pri­ mo ad oundom immaterialitatis gradum cum divina essentia, provenit ex maxima perfectione eorum supra omnem gradum immaterialitatis creatæ, et ex maxima actualitato, et iminaterialitato divinæ essen­ tia?» ut constituit suum immaterialitatis gradum. Et propterea non sequitur, proprie­ tates Angelicas esse nobiliores, et imma­ terialiores in suo ordino, quam attributa divina in suo. Sicut licet verbum creatum, juxta probabilem multorum sententiam, identiücetur cum dictione, per quam produΐ citur : ita ut una, el eademmel onlitas ha­ beat rationem dictionis activro, et verbi (quod quidem majorem quandam amplitu­ dinem, et illimitalionem videbatur tribuere prædictæ actioni) nihilominus, quia hoc revera non provenit ex perfectione sim­ pliciter, sed ex imperfectione verbi crea­ ti, ct dictionis, per quam producitur, propterea licet in divinis desit hæc iden- ι02 ». 1 ? ’/i.·> -!? r I »■ DE SCIENTÏA DEL tificatio verbi, et dictionis activæ, per quam producitur, non recte colligitur, di­ ctionem creatam esse perfectiorem in suo ordine, quam divinam in suo : et simi­ liter licet sapientia creata afferat propriam existentiam, quæ non parum actualitatis importat, et sapientia divina eam non afferat, nihilominus quia hoc non pro­ venir ex perfectione simpliciter, sed po­ lias ex imperfectione sapientiæ creatæ, cui non repugnat, ut aliqua! unum per accidens cum essentia constituat : o contra vero, quod sapientia increala non afferat propriam existentiam, provenit ex perfectione simpliciter, scilicet ex eo, quod non potest formalissime loquendo cons­ tituere unum per accidens cum essentia, ut disp. sequenti num. 7. et deinceps explicabimus; idcirco inde non potest colligi esse perfectiorem, et actualiorem sapientiam creatam in suo ordine, quam increatam in suo. Orrnrri44 Ad ultimam confirmationem respon­ tur OltlBkT detur, quod licet argueret potential· talem confir­ in divina essentia, et intellecta ejus, si mationi. non pertingeret ad tantam actualitatem et immaterialitatem, ut non esset suam essa existentiæ absque distinctione virtuali, si­ quidem, ut sæpe diximus, asse existentiæ pertinet ad lineam essentiæ, et quod non identificat sibi absque distinctione virtuali quidquid pertinet ad suam lineam, est finitum, el limitatum in illa, At per conse­ quens habet admixtionem potentialitatis : attamen, quod attributa divina, v. gr. ex vi suæ lineæ cum præcisione sumptæ non identificent sibi omnino, seu absque dis­ tinctione virtuali esse existentiæ, non ar­ guit in illis potentialitatem :qura pnedictum esse non spectat ad lineam attributorum, sed ad lineam essentiæ, per cujus existentiam cuncta, quæ sunt in Deo, exis­ tant. Cæterum cum hoc stat, ut licet hoc non dicat admixtionem potentialitatis, et imper- : fectionem privativam, afferat tamen (ut sic dicamus] imperfectionem negativam, seu (ut melius loquamur) quod attributa, v. gr. intra suam lineam non habeant tan­ tam perfectionem, et actualitatem, quantam linea essentiæ, et actualitas, ac imma­ terialitas , quam præ licta linea aifert, licet hæc major perfectio non sit debita lineis attributorum, ita ut eam habeant præcise ex vi talium linearum, absque eo, quod ad aliam lineam non extrahantur , et re­ ducantur : et propterea , quod non habeant hunc excessum perfectionis, non arguit in eis, nisi tantum imperfectionem,(utsi dica­ mus ) negativam, seu non habere tantam perfectionem, el immaierialiutem, quan­ tam linea essentia». Unde a!»p:4 roaprehendi, quando pervenitur ad Onem rogoItab ipsi·», ct hoc nl quando res eoguo>c|ior Ua |ui artus. Non roim cognosci lur aliquid .id·· qns-l in potentia est. sal Secundum qim-i efl ii acte. ot dicitur in 0. Mciapbjrs. Tinia rst autem Wtes Dei in cognoscendo , quanta est acluiHlis ejus ia eristendo*'. quii per hoc, quod acta rat» el ab omni asteria, ct potentia sep iratus Deus cognoscirivos eri, it ojteisutn est End·· manifestum rst, quod tantum ipsvn c.w>ecuw, sed maMl i·» Opérante «lent aoi ipsius, cl non alicujus alterius, ut sic oporteat proce­ dere in infinitam. Conclusio affirmat. DISPUTATIO IV De intelligere Dei quoad vim, quam habet ad constituendam divinam essentiam, el naturam. Conclusio est affirmativa. Circa hunc articulum nihil occurrit dicendum appositis iis, quæ in tract, de Visione Dei. art. 8. diximus : ubi explicuimus quid ad com­ prehensionem requiratur, et quomodo com­ prehensio divinæ essentiæ soli Deo, non vero iheni creaturæ possit convenire. ARTICULUS IV. Utrvt ifium iutcllijrre Dei ril ejus itriitihtia ? 1 U quartam sic proceditur. Videtur, nood ipsum âteftftre Dei, non sit eju» substantia : intelligere enim ert fsrdara operatio : operatio autem aliquid significat pr Ctdcns ab nperanlc : ergo ipsum intelligere Dei non »l ipsa substantia. i iTrterea. Com aliquis inlelligit se intelligere, hoc Mi est inteUitiero aliquid magnum, vel principale intclI intelligere quoddam secundarium, et accesMm : ri igitur Deus c e>$r, quod sapientem c*se : hoc au· te» est sapfeotria essr, quod inirlligerc : rrgo Deo hoc e·; r·^, /|uo :gi 'j/j 3 Secundo probatur eadem pars ralione, quæ insinuatur D. Thom. in verbis modo relatis. Nam essentia in creatis distin­ guitur virtualiter a natura illorum : ora etiam in divinis. Antecedens ostenditur a N. Compl. 1. de Anima, disput. 3, quæst. 2. et 3. rationibus desumptis, ex Arist. et D. Thom. locis ibi relatis et potest breviter ex eis suaderi. Tum ex eo, quod ratio naturæ spectat ad or­ dinem activorum; ratio vero essentia? so­ lum perlinet ad ordinem essendi, et nihil dicit spectans ad ordinem operandi. Et propterea Arist. diffiniens animam secan­ dum rationem essentiæ, non explicuit illam per ordinem nd operationem, sed per hoc, quod constituat animatum in suo esse, dicens : eam esse Actum primum corporis physici organici. Cum voro eam diffini vit, ut est natura, explicuit illam per ordinem ad operationem, inquines ; Jntino est, qua primo vivimus, etc. Et similiter diffiniens naturam . exposuit eam per hoc, quod sil primum principiam motus» et quietis : sed h® duæ ration» distinguuntur virtualiter. seu cum fundi· mento in re. ut inluenti constabit : orw. etc. Tum etiam : quia ratio essentiæ in creaturis est prior ratione naturæ. uMe, ideo homo est principium talium vel talium operationum, seu habet talem, vel talem naturam. quia, in Deus habet operationem divinas, ac proimfe elevatis ':T<; 8«Φλ ·-■ 4 __ TRACT. Ill. DISP. IV. DUD. I. elevatas !»upra omnem actionem creatam, n3 'luas conditiones respectu Dei : ergo, • ■.e. Major cum consequentia non indiprolatione. Minor voro quoad pririm partem est etimn perspicua. Quoad arandam autem probatur. Quoniam per œ præcise. quod aliqua substantia sit ‘critualis per essentiam, habet, quod non rit substantia, aut essentia creata, ul n fc constat : ergo eo Ipso erit subdantfa, et cssoniiit incrcata, et divina, t! proinde per hoc distinguetur a quavis ’in substantia, vel essentia. -105 Confirmatur secundo. Quoniam primum, PûîJcrur. per quod dletinguilnr, et consüluitur aulisuinttai ot ossontta creala in rationo talis, ori per hoc, quod ait substantia per participationem , atquo adco rulnixta cum imperfectione, ci potentiidiiato ; ergo . primum, por quod distinguitur. el con* etituitur substantia, el essentia divina, el increata, erit ratio substantia· por essen­ tiam * ac proinde absque vestigio aliquo potentialitatie, ül imperfectionis, quod val idem, ac osse substantiam spiritualem por □sscntiain. Sententin />. Thomæ , i t primum fundamentum. ejus G Dicendum tamen est, essentiam, et Cnndusift. naturam divinam , non distingui adhuc virtualiter, sive cum fundamento in re , sod esse unam omnino, et eandem formalitatem, ac proinde essentiam divinam non constitui In sua specie, aut quasi specio atoma por hoc, quod sit substan­ tia spiritualis per essentiam, prout ratio hæc distinguitur virtualiter n ratione subfitantiæ per essentiam intellectualia, si VQ in acin primo, ot radical i, sivo in aclu secundo. /Vssertio hæc. quoad posteriorem partem aperte sequitur ox priori : siquidem ratio natura» divinæ non potest non con­ sistere in esse intellectuali. sivo radical!, et in actu primo, sive In actu secundo, ut communiter docent omnes Theologi. Quoad priorem vero , ac proinde quoad illam posteriorem , est D. Thom. locis infra dub. ultim. hujus disp. referendis, necnon in præsenti art. ubi postquam dixit, quod intelligere est ipsa existentia ordinis intelligibilis (in quibus verbis ve­ ritas hostnn assertionis virtute contina­ tur. ut statim expendemus) addidit : Et sic palet, fptod in Deo intelkctus . et id, quod inlelligitur, et species intelligibilis, et ipsum intelligere sunt omnino unum, e! idem. Unde patet per hoc t quod Deus dicitur intelligent nulla multiplicitas po­ nitur in ejui substantia. Ubi, ut vides, juxta S. DoctOrn mentem . omnia præ­ dicta non distinguuntur in Deo virtua­ liter I alioqui licet essent unum, et idem, non Idmon essent omnino idem : siquidem omnimoda identitas excludit distinctionem virtuftlem. Et propterea statim addidit hl 3 - c. A' 40G ■ Poor niiû pro asser­ tione ex D.Thom. Com­ plut. Proba­ tio ante­ cedentis quoad 1. purl. DE SCIENTIA DEI. Ancelicus Præcoptor. quod por hoc. quod tractatus inseruimus, scilicet. quod coxDeus dicitur intelligons, ac proinde involvit noscentia debent habere in online tnomnia jam dicta, nulla multiplicitas po­ telligibili easdeinmet formas, el nature. nitur in ejus substantia, et i>er consequens quæ sunt in rebus cognitis sab air u.|.. nec multiplicitas virtuidis, quæ est aliqua turali : ac proinde sicut præditur form*, multiplicitatis species. Si autem essentia et natura· hoc ipso, quod sini in objec­ Dei, et natura illius, scilicet inlelligere, tis sub motio essendi naturali, debent sive in actu primo, sive in actu secun­ habere ibidem e.xistentiam in hoc online do. distinguerentur virtualiter , non pos­ entitativo, et naturali, qnæ nihil est aliud, sent esse idem absque distinctione virtuali quam ultima moulitas ordinis essendi inteUigere, et objectum, quod intelligitur, et entitativi; ita quia eadem essent a debet medianto specie intelligibili, ossem cog­ species intelligibiiis : siquidem tale ob­ noscentibus sub modo essendi intelligibili. jectum. et species intelligibiiis esset ipsa correspondebit ilii ibidem existentia io essentia Dei distincta virtualiter ab inlelonline intelligibili. quæ nihil sit alitui, ligere. Circa hæc tamen videantur ea, quam ultima ac tua litas hujus ordinis : ac quæ disp. præcedenti, num. 17. diximus. proinde quæ nihil sit aliud, quam ijMâ Idem etiam docet S. Doctor supra quæst. intellectio, quæ est ultima aclaaiitas hujus 12. art. 4. ut num. 19. et sequentibus ordinis, ut loco citato explicuimus. expendemus, et in 4. dist. 49 quæst. 8 Quoad secundam vero partam idem 2. art. 6. de vent, quæst. 8. art. 3. antecedens sic suadetur, et explicatur. et 3. contra Gent. cap. 51. Undo D. Quoniam alias ex illo duplici wm, oter Thomam sequuntur omnes Doctores. quos iis. quæ per illa actuantur, tantum resul­ ultimo dub. hujus disp. pro assertione taret formalissime loquendo unum per adducemus. accidens : non tamen unum per se. el 7 Rationem autem fundamentalem, et ita solum identice essent unum quid. potissimam hujus assertionis tetigit D. Nam sicut ex duabus existentiis, vel Thom. art. præsenti, ct infra, quæst. 39. ex duobus entibus in actu realiter entitalive art. 2. necnon aliis in locis a nostris distinctis, non potest fieri unum perse Complulens. 1. Phys. disp. 3. dub. 5. realiter, juxta illud commune Philosopho­ relatis : quæ potest sic formari. Nam in rum proloquium. Quod advenit enti in actu, Deo datur esse cxislentiæ in ordine en­ advenit accidentaliter, ita ex duabus oxistitativo. et esse oxistentiæ in ordine intel­ tentils formaliter. seu virtualiler diversis, ligibili» scilicet inUUigere: ita tamen, ut vel ex duabus formal i tatibus in actu, seu hoc duplex esse non distinguatur virtua­ existentibus per illas, non potest forma­ liter : ergo nec ratio essentiæ, e: naturæ virtualiler distinguentur, sed erunt una, lissime fieri aliquid per se unum, ct idem, sed ad summum aliquid, quod et eadem ipsissima formalitas , absque tantum identice sit unum, et idem. Uode omni distinctione : ac proinde essentia indo colligunt D. Thom. et ejus discipuli divina non constituetur in sua quasi spe­ 1. part, quæst. 28. relationes divinas non cie atoma per hoc. quod sit substantia habere proprium esse existentiæ distinctum spiritualis per essentiam. prout ratio hæc virtualiter ab esse exislentiæ absoluto, distinguitur virtualiter a ratione substan­ per quod existant divina essentia, el eju? tiæ per essentiam intellectualis, sive in attributa : quia alioqui αχ essentia, tl actu primo, et radicati, sive in actu se­ relatione illa constitueretur, formalissime cundo considerata?. Antecedens qaoal primam partem con­ loquendo, unum por accidens, non vero stat ex iis, qua· in tractatu de Voluntate Dei unum per se, quamvis identice tantum­ disp. 1. num. 21. et sequentibus dicemus, modo essent unum, et idem. Et similiter scilicet res ad ordinum intellectualem, sive inde infert Angelicus Doctor, et ejus intelligibilem adæquate sumptum spectantes schola, 3. part, quæst. 17. ari. 2. hu­ existera per esse en litativum. et naturale, ct manitatem in Christo non habere proprium simul por eue ordinis intelligibiiis, scilicet esse pxistentiæ. quia ex Verbo, et hu­ per ipsum iulelliger*, quod se habet per mo­ manitate fit unum per se realiter, et dum existentia? in hoc online. Quod etiam hoc per se unum non posset resultare, satis aperte deducitur ex iis, quæ N. Gomnisi tantum per accidens unum, si tam plut. 3. de Anima disp. 18. quu»st. 3. et Verbum, quam humanitas haberent pro­ 4. docent, et nos disp. 2. dub. I. hujus prium esse existe ntiæ realiter distinctum. Et TRACT. Ill, DISP. IV, DUB. I. I sent existentiæ eis correspondantes idon­ I tificari inter se, ct eum essentia, ot cum natura divina ; non tamen possent non i distingui ad invicem virtualiter ; quippe quæ essent proprii actus correspondantes distinctis lineis, scilicet lineæ essentiæ, et naturæ divinæ. Secunda vero consequen­ tia ejusdem primi, et principalis enthy­ mematis hujus rationis ex illa priori nu­ I per ostensa satis constat , ut ex dictis mr cxislontiæ eodem modo distinctum patet. me solum formaliter identic») erunt quid 10 Nec refert, si dicas, non esse con­ Ensfo. tra rationem unius per se formalissime p*r se unum ; at formalissimo erunt unum per accidens. sumpti, quod constituatur ex duplici ente in actu, sive partialiter Udi, sive inter 9 Ex quo etiam prima consequentia se subordinate, ut in præsenti continge­ primi, et principalis enthymematis hujus ret. rationis satis constat. Quoniam si es­ Non itaque hoc referi. Nam licet hæc Pry d Qsentia, et natura divina virtualiter dis­ sio. tinguuntur, tuncewexistcntiie entitativum, i evasio extra scholam D. Thom. posset adjuod essentia· ad ordinem entitativum I mini, non tamen intra illam. Et prop­ terea omnes illius discipuli denegant inaspectanti corresponded, quodque est proprium illius ut talis, tanquam aliquid teriæ primæ propriam existential», etiam partialem, ad hoc, ul possit ex illa, ot *1 ejus linèam pertinens, non poterit non distingui virtualiter ab esse existenex forma unum per se per compositio­ nem constitui: ac proinde sentiunt esse lu Ordinis intelligibiiis, quod naturæ Intellectuali Dei. non quidem ut ad or­ impossibilem talem subordinationem inter dinem entitativum. sed ut formalissime duo entia in actu , sive existentia per distinctas exis ten lias , qu;e sufficiat ml el ordinem intelligibilem spectanti, et ut unum per se constituendum. Et ita N. acluatæ per formam, seu speciem intelLribilem ejusdem ordinis corepsponderet, Complut. 1. Physic, disp. 3. num. 51. et sequentibus, solutionem hanc ex pro­ quodque est proprium illius sic sumptæ, fesso , et efficaciter impugnant. Videan­ dab eadem ex vi propriæ lineæ affertur. tur ibidem. Nam. ut sæpe diximus, ea, quæ ad dis­ 11 Nec etiam obest, si occurras, non tinctas lineas pertinent, vel ex vi illarum Alb esse inconveniens dari in Deo unitatem, cusio. afltamtur, non possunt non saltim virquæ, formalissime loquendo, solum por taaliter distingui. accidens sit talis, dummodo inter ea, quæ Potestque hæc eadem probatio prædictæ œnœquentiæ explicari, et confirmari, ex ponuntur esse, et constituere unum per accidens, adsit unitas per se identice, seu eo. quod in naturis intcllectualibuscreatis, in formaliter identice sint quid per se unum. quibus essentia, el natura virtualiter distin­ Nam contra hoc est. quod formalissi­ Rejici­ guantur, debet dari duplex esse existentiæ tor. non solum virtualiter. sed etiam realiter ma ratio unitatis per accidens, formalis­ dblinctum ; aliud quidem, per quod existât sime sumptae , est involuta cum imper­ fectionibus : quia sic accepta est infnua, essentia, scilicet esse entitativum, et simul natura, prout ad ordinem istum spectant; et imperfectior unitas, quæ intra lineam iliud autem, per quod existât eadem naunitatis formaliter, et ex propriis sumpta·, tara, ut ad ordinem intelligibilem perti­ excogitari potest ; et ita solum secundum net. Quia licet essentia, et natura, qui­ quid est unitas : ergo quantumvis identifibas correspondent , solum virtualiter cetur cum aliquo per se uno, vel idendistinguantur ; attamen sicut ratione suæ tice sit unitas per sc ; non tamen prop­ limitationis non possunt idontificarc sibi terea erit libera ab imperfectionibus, aut rmliter proprias existentias, ita etiam ipsæ in Deo constitui poterit. Sicut quia ratio enstenliæ ratione ejusdem limitationis accidentis , aut inbærentiie formalissimo son possunt ad invicem identifieari : ergo sumptu dicit imperfectionem ; propterea « in divinis essentia, el natura distin­ repugnat repeririin Deo formaliter. quanguuntur virtualité^ tunc licet daremus , tûmvis ponantur identificata cum sub.υ ex sua formalissima raliupe dicant imper­ erunt οιηηίηα idem ubsquo «liqua iU«Uncfectionem, implicat osse i dentice substan­ lionu virtuali, sed solqm ex piho mmli tiam divinam, ita ipiiu unitus per accidens I significandi . p| concipiendi, probatur formalissimo accepta, dicit imperfectionem, cqr^equmUia. Quoniam proprietati , aui repugnabit identificati cum aliquo, quod sit alia, quæ in nubis distinguuntur rtMllUt, atque ideo dicunt limitationem, il-Ant intra Deum, Canfir12 Confirmatur. Nam repugnat, ut id, imp distingui in Deo lanu distinctioni·, pnu? 4U0<1 °' sua Annalissima ratione tantum ex »’erlin«il ad tus, quos possent præsLare plura realiter euncoptuni ilhus, ut communitor doceat distincta, et spectantia ase in Deo, non dotem reperiri in ipso : ergo similiter licet non esso in illo cum minori disiinvtioi.v, scilicet ex parte solius modi significatui, repugnet inveniri in divinis unitas per accidens virtualiter talis , nihilominus quandoquidem ratio unitatis computator repugnantiam involvet esse in illo aliquod inter attributa Dei : ergo ex eo. qmxi genus unitatis per accidens formaliter talis. ratio essentiæ, et natunc, quæ in nobis Consequentia paUH. Nam, quod detur distinguuntur virtualiter. debeat esse, ia Deo nubiliori modo, male colligitur, esse in illo solum virtualiter talis unitas, non arguit , quod sil ibidem aliquis defectus ! in illo cum majori unitate, et sineprædicta unitatis per se, sed solum, quod foruiadistinctione. lilas illa divina, et omnino per se una, Nam contra boc est, quod ratio unita- F» lis non distinguitur in creaturis cum to: sit adeo eminenst ut præslfl id, quod præstarent plura per accidens una, et ad I fundamento in re rationo limitationi*, diversas lineas pertinentia. Quamvis, quod quæ in eis reperitur, sed ipia uoilas ex sit in ipao Deo formaliter unitas per accidens genere suo petit distingui, saltim virtuali· ter. a re. cujus esi unitas : at quod proprieformalissime talis, arguat imperfectionem, e.x eo, quod talis unitas formaliter tantum est lates in creaturis distinguantur realiter, ei ratio natura*, ac essentiæ sint in eû unitas secundum quid : el ideo derogat summæ perfectioni Dei : sicut distinctio virtualiter diversæ, provenit ex limitatione realis actualis formaliter in eo inventa I earundem creaturarum, scilicet ex defçcw suinmæ simplicitati ejus derogaret. immaterialitatis, et puritatis infinilæ crea­ turarum : ergo hoc ipso» quod in Dw debeant esse meliori modo, id est, *eelo§ III. sis limitationibus, et ?ujperfcctiomtas. Sententia Angelici Ductoris alia ratione cum quibus in creaturis sunt involuu?. fulcitur. uporiel. ul proprietates in eo non distin­ guantur rpaliier, et ratio naturæ et esAtia 13 Secunda ratio principalis pro nostra '»‘idi.i-, nec virtualiter sint diwraæ. r aXrl0 assertione insinuatur etiam a Sanctu Doc­ Major cum consequentia sunt «alb tiore. lure , el i utest ad hanc formam reduci. perspicua.·. Minor autem quoad primam partem, TRACT. Ul. Dial*. IV, DUB. 1. •>l»9 pirWiUr scilicet quoad prupriutales otiatu duci in actum siwmdum. Undo prpplcrcutuUU · uliwqui proprietates divinæ di'Λ D. fliom. iflultoties colligjt nocessirtmjuereiilur realiter u Duo. Nam quod hdem divini decreti efficacis, vi praTmitivi afami rationi furitmli ûx so, et nx genere reepccru creaturarum. ad hoc, ut ijisæ >uo. non vero ratione limitationi*, secun­ Operantur, ex CQj qm»d secundum suam dum quam est in creaturis, convenit, de­ esseniiam non sunt in actu secundo. sed bt·: etiam in Deo raperiri. in acui primo. Et ideo ad hoc, ut prorum­ 15 Quoad secundam aulam partem, in pam in actum secundum, qui est majoris qua est difficultas, scilicet quod distinctio aclualilatis, quam aptus primus habitualis, rirtualb inter essentiam, et naturam crea­ aut quasi habitualis, necasse est. ul ab alio, tam oriatur ex defectu immaterialitatis quod essentialiter ait actus secandus, par uilinilæ, probatur. Quoniam hoc ipso, quod prædictum decretum applicentur. albpu essentia habeat infinitam iminaloΙΰ Nae etiam referi, si dixeris, so­ AliQti effitrdilatcm. et puritatem, el in hac purilum sequi ex eo, quod essentia divina giam. tila consistat, ul in essentia divina coridicat summam nimwnaiit.iram |ær mulingit, non potest non importaro esse dum aclus purissimi» debere ideplilicare immaterialissimum per modum actus pusibi absque distinctione virtuali suum etw rissinii ; ergo poriinget ad hoc, ut absque exislontiu·, quæ est ultima actpalitas in­ jhqui distinctions etiam virtuali sit ipsa tra lineam essentiæ, nun voro ipsam in­ sutura divina, id est, sit suum intelligere, tellectionem constitutivam divina: naturæ : ?ivc in actu secundo, sivo, ut alii vo­ ex eo, quod hæc perlinet ad distinc­ loni. radicaliter, per modum tamen aclus tam lineam. Sicut licet scientia Dtd purissimi, seu absque aliqua polantialilate, sit summo immaterialis per modum ac­ in quo natura Dei consistera dicitur. tus purissimi, el similiter essentia, non Patet consequentia. Nam cum prædicinde colligitur, quod essentia divina iden­ ium intelligere per modum actus puris- tified sibi absque distinctione virtuali di/uni importet ex vi propriæ lineæ im- \inam scientiam : quia ista specl.nl ad ©aterialitatem, et non qualemcunque, distinctam lineam. sd summam, et per modum aclus puris­ Nam conlra hoc est, quod si semel Bejid Ur. simi, oportot, ut, formalissime loquendo, essentia divina est summo immaterialis sit ipsamet sumunt immaterialitas per per modum actus purissimi, ita ut sit modum actus purissimi. Et ita si essensuum m axisteiuiæ absque distinctione lii consistit in hoc. quod sit summe virtuali. oportet, ut idontilicet sibi absque immaterialis per modum actus purissimi, eadem distinctione rationom speciei, et formæ inteHigibilis : ergo etiam ratier quam quasi lit existons, non I ut ex se constat : ergo si essentia Dv. ita existerai, ut esset, formalissima lo­ , necessario identilicatur per idmiü&Bm modo dictam cum intellectu, non potent quendo, suum existere. non eodem modo identificati cum virtute 18 Tum etiam : quia in Angelis v· radicali ad intelligendum. g. ideo distinguuntur virtualiter rw en­ Quoad secundam vero j>art. ex bae prio­ titativum. et intelligibile. quia illud ri, necnon et ex antecedenti etiam pnek esse intelligibile eorum, est tue intelliQuia intelligert pertinet ad lineam intel­ gibile involvens potentialitatem : et proplectivi in aclu puro, ut dubio seq. diterea non suat sua intelligibiliCas : ac proinde in eis debet distingui virtualiter i cemus. ac proinde non distinguitur vir­ tualiter a virtute radicaliter intellectiva, id, quod fit intelligibile, nempe essen­ ut constat ex iis, quæ in iractaL 4. tia eorum a forma intelligibili, quæ est disput. I. num 34. dicemus : ém ne­ id, quo pnedicta essentia redditur intel­ quibit essentia divina idontificari per om­ ligibilis : ergo hoc ipso, quod essentia nimodam identilicationem cum virtute divina sit sua intelligibili las, non distin­ radicaliter intellectiva, ct intellectu ipsius, guetur in ea ratio speciei intelligibilis. quin identiticetur cum inteUigere. per quam redditur intelligibilis ab ip2u Antecedens autem, in quo esi dif­ samet essentia, quæ est. et constituitur ficultas , probatur. Quia cum intellectas intelligibilis. Dei connaturalissime feratur in essentiam Tum denique : quia alioqui essentia di­ divinam, imelligendo, et comprehendendo vina non posset uniri in ratione forma.· in­ illam, oportet, ut ex vi sua habeat con­ telligibilis cum intellectu beati, ut constat venire cum ea in eodem immaterialitaiis ex iis, quæ in tractatu de Visione Dei gradu, scilicet in ultimo illo, omniumque disputatione 2. num. 17. diximus : ac perfectissimo^ ab Angelico Doctore, art. proinde non esset infinita in ratione pro­ dicta? formæ : sicut si personalitas divi­ i. nuper citatu, assignato, scilicet. quod sit suum esse, seu suum exister?, sicut na non esset un i bilis cum naturis creatis, non esset infinita in ratione personali­ I es-e π lia divina est suum esse, suumque I rxw/rre, ut ex ipso Sancio Doctore ibidem. tatis. I et ex dictis in tractatu de Visione Dei art. '2. patet: ergo etiam oportebit, quod § IV. prodictus intellectus identificetur omnino absque distinctione virtuali cum divina Ultima ralio pro sententia S. Doctoris. essentia, ut tali. Patet consequentia. Quo­ Poste­ niam sola essentia divina, et ea, qwtî PJ. Tertia ratio pro assertione, per quam rior procedens confirmatur, et elucidatur, quae­ ; cum ipsa omnino idcntificanlur, sunt ex ralio vi sua suum esse absque distinctione assertio­ que supra ex parte est a nobis insinuata, ni.*. virtuali : cætera autem solum existant desumitur ex D. Thom. supra quest. 1*2. ari. 4. et alibi rope. Quoniam necesse I per existentiam essentiæ divinæ virtualiesi, essentiam divinam formalissime sump­ ter ab illis distinctam, ut ex iis, qu» tam identificati absque distinctione virtua­ in materia de Trinit. qua»st. *28- com­ li cum SUO intellectu : ergo etiam necesse mun tier asseritur a Thumistis, constat. erit identiiican eodem inudo cum virtute Ex quo etiam major probatio primæ Eacr radical i ad intelligerulum. necnon et cum consequontiæ, quoad secundam ejus |uripso intellifjerc : et per consequens etiam necnon major elucidatio rationis pro­ oportebit eam identiiicari absque prodicta cedentis colligitur. Quoniam ut.art. 4. citato TRACT. Ili, DISP. IV, DUB. I. citato ox doctrina 1). Thoma· ostendi I solei, non solum intellectus, el objectum per so primum, sed otiaui ipsum intclli$tre debent convenire in eodem immaterialitatis gradu; atquo adeo intclligcrc divinum, quod connaluralissimo fertur in essentiam Dei, débet owe ita immate­ riale. sicut, divina essentia. Et iui non est ei satis, quod oriatur ab essentia summe immateriali , et quæ sit suum eue alisque omni distinctione; sed debet consistere in ipsomel conceptu, et ratione (urinalissima entis, et substantial summe immaterialis, quæ absque omni distinc­ tione sit suum ‘21 Necobest, si objicias, quod scientia Dei fertur in divinam essentiam tanquam in objectum, seu subjectum connaturalissimum, do quo demonstrat sua attributa, et proprietates ; et nihilominus ad hoc nun est necesse, ut conveniat cum ea­ dem essentia in illo gradu immateriali ta­ tis, consistente in hoc, quod sit suum au sine distinctione virtuali : ergo ne­ que ad hoc, quod intellectus Dei feratur in divinam essentiam, tanquam in objec­ tum connaturalissimum , desiderabitur , quod conveniat cum eo in prædicto gradu DH h^materialitatis; sed satis erit utrobique, quod omnia ista conveniant in hoc, quod sint ita actus purus, ut careant admixtio­ ne totius potential i tatis ; et per consequens gradus immaierialiiaiis per se petitus ab intellectu Dei , et ab essentia divi­ na, ut habet rationem objecti, tantum erit iste ; non vero ille pertingens ad hoc, ut sit suum esse absque distinctio­ ne virtuali. Respondetur enim, distinguendo majo­ rem : Tanquam in objectum connaturalissimum, ita ut tale objectum habeat om­ nino per se primo esse connaturalissimum divinæ scientiæ, neganda est : ita ut non habeat hoc omnino per se primo, sed aliquo modo per se secundo, concedenda est. Et similiter concedi debet minor intellecta de divina scientia , secundum id. quod praeciso habet ex vi suæ lineæ ; fed neganda erit utraque consequentia. Quia essentia divina habet omnino per fe primo esse objectum connaturalissimum intellectus Dei, et intellectionis constilutivæ divinæ naturæ. Et propterea intellec­ tus. et intellectio pnedicta debent omni­ mode convenire cum illo in gradu immaterialitatis jam dicto, scilicet in hoc, quod sint ex vi suæ lineæ suum esse; Sabnant. Cues. theolog., t. /. secus vero divina essentia propter opposi­ tam rationem. 22 Explicatur hoc. Etenim objectum iTkthia · connaturalissimum debet in esse rei conve­ ito rtvnire in ‘ gradu immateriali tu lis cum in­ ois. tellectu, aut virtute intellectuali, cui est connaturalissimum : et e converso, si tale objectum habeat in esse rei fundare, aut subesse omnino per se primo rationi objectivro, seu sub qua predict! intellectus, aut virtutis intellectualis in eo residentis : si autem objectum illud omnirto per se primo tantum habeat suhesse per modum objecti connaturalissimi rationi objectiva·, seu rationi sub qua intellectus, non vero rationi sub qua illius virtutis intellectualis, sed aliquo modo per se secundo cum ea comparetur, tunc non est universaliter necessarium, quod tam intellectus, quam virtus ilia intellectualis ejus conveniant I omnibus modis cum prædicto objecto in esse rei considerato, in gradu immaterialitatis; sed satis erit, quod intellectus ha­ beat convenientiam omnibus modis, seu ex vi suæ lineæ, ac in esse rei cum illo in prædicto gradu, licet virtus ejus in­ tellectualis eam sic non habeat, sed ex vi alterius lineæ. quod est non habere il­ lam omnino per se primo, seu omnibus modis. 23 Et ratio est. Nam cum prædic­ tum objectum in esse rei consideratum, omnino per sè primo fundet, sive sub­ sit rationi sub qua intellectus; non ve­ ro rationi sub qua virtutis intellectualis ejus, et hoc ab intrinseco tam ab ob­ jecto, quam ab intellectu, et ejus virI tute intellectuali petatur, inde est. ut F intellectus debeat omnino per se primo. et omnimodam habere convenientiam cum illo in gradu immateriali tatis : siquidem modo omnium perfectissimo cum eo com­ paratur. Quare cum essentia divina in esse rei sumpta omnino per se primo sit objec­ tum connaturalissimum respectu intel­ lectus Dei, et intellectionis constitutiva* divinæ nature, et eodem modo subsit rationi sub qua illius, non vero respec­ tu divinæ scientiæ, et hoc ab intrinse­ co petatur ab eis, inde est, ut non sit necesse .ex huc præciso capite, quod scientia terminetur ad divinam essentiam, tanquam ad objectum modo (licio connaluralissimum, et utraque in esse rei conveniat omnino per se primo, et ex vi suæ lineæ in gradu immaterialitatis^ •28 DE SCIENTIA DEI. ‘rl que reperiatur, hoc nihil obest. Ratio vero, propter quam ex alio capite scientia de An­ gelis residens in intellectu Angelico con­ venit ex vi sua? lineæ, id est, ex vi scien­ tia» Angelica», quatenus talis cum objecto connaturali intellectus Angelici, tacta est supra, nimirum, quia ratio illa objectiva ratione suæ imperfectionis non est adeo immaterialis, ut superet immatcrialitatem potentiarum accidentalium, nempe întell eel uni. * primam connatu roi ita te in, nempo cam, qua» modo dicto reperilur inter divinam essentiam, et ejus intellectum : et eer quod tam isto, quam illa ad unam, et eandem lineam spectant, ut explicatum est. Possuntque hæc omnia elucidari exenv pio visionis Dei beatorum : qua.· licet terminetur ad divinam essentiam prout est in se, tanquam ad objectum ribi connaturalissimum: quia tamen pmMicta essentia solum est objectum illius connaturalissimum comparative, et in sensu explicato, non vero absolute, et simpli­ citer. propterea non est nocesse, · ut conveniant cum eadem essentia in gradu immaterialitatis. Et similiter quta divina essentia non comparatur per modum ob­ jecti omnino per se primi cum pmlicta visione, sed perprins comparatur cum visione, qua ipse Deus se ipsum videt, et hoc ab intrinseco ab omnibus his extremis petitur, ideo connaturnlitas ista non est absolute, et simpliciter perfec­ tissima, nec exigit convenientiam jam dictam. Ita ergo in praesenti, proportio­ ne tamen servata, propter majorem connnturaHtatem. quæ est inter scientiam Dei, et essentiam divinam, quam inter hanc, et visionem beatificam erraram, philosophandum est. 26 Ad secundam vero impugnationem patet etiam ex dictis. Quoniam adhuc admissa majori, quæ non caret sua diffi­ cultate, et concessa etiam minori absolute, et simpliciter loquendo, debet negari consequentia. Quia nos solum volumus, quod ex hoc praeciso capite, quod ali­ quod objectum in esse rei consideratum fundet, seu subsit omnino perprius rationi sub qua intellectus terminatur ad illud, quam subsit rationi sub qua scientia fertur ad ipsum, non est necesse, quod inter scientiam ex vi suæ lineæ, et illud objec­ tum sit convenientia omnimoda in gradu immaterialitatis : quod autem ex aliis capftibus praedicta convenientia inter utrum· M I* ' κ· sed satis sit, quod ahquo modo per se secundo, sive ex vi alterius lineæ talis convenientia inter utrumque inveniatur, et quod hæc convenientia omnimoda, seu omnino per so primo, sive ex vi propriæ lineæ inter divinam essentiam, et ejus intellectum, etc. reperiatur. Replica 24 Nec etiam obest, si urgens : tum wtradb. quatenus eodéramrl essentia, necessario includens, ut sil in utroque ordine suum esse, est peculiari ratio attingendi hæc potius, quam illa, aut hoc detot minato modo potius, quam illo, scilicet intelligendo determinate jer» causam, aul alio simili, et determinato modo, correspondent! modo illi intellicondi, qui in actibus elicitis a nostris habi­ tibus intellectualibus, quatenus talibus, repentur. Proponitur prior opinio. Expia MliO titeh. U.S?*-· hi: ■ 30 In dubio precedent! solum ex pro­ fesso explicuimus , an ratio substantial spiritualis per essentiam, ul dist incue al· esse intellectivo, sive in actu primo, sive in actu secundo, sit constitutivum divinæ essentiæ ? Et ita restat explicandum, an ipsum intclligere radicale, et per essentiam precise sumptum, an vero, ut est inUUige*v iu actu secundo, seu ut pertingit usque ad actualem intellectionem per essentiam, habeat rationem constitutivi divinæ essen­ tiæ, seu nature? Et ideo ad hoc melius, et distinctius explicandum, dubium presens movetur. Ut autem titulus illius melius intelliAinaa·}gatur, notandum est. nomine intellectio­ nis per essentiam non intelligi qualemcun­ que intellectionem divinam, qualis est intellectio scicntilica, aut artis, et aliæ similes, quæ correspondent nostris habiti­ bus intellectualibus, et intellectionibus ab eis elicitis ; sed primam intellectionem Dei, correspondentem actui adæquato nos­ tri intellectus, et virtuti radicaliter intellectivæ . quam ratione propjriæ naturæ habemus, quatenus sicut pnedictum intetlifjrrc nostrum, sive radicale, sive actuale, est vel radiculis» vel actualis intellectio cujus vis intelligibilis sub ratione intelligibilis, ul sic : ita prima illa intellectio Dei, et vis intellectiva ejus, omnino inter se absque virtuali distinctione identificata?, ut statim ostendemus est intellectio omnium divi­ norum, et quorumcunque aliorum intolli— gibilium, sub ratione tamen (ut sic loqua­ mur) intelligibilis divini, ut sic. seu per 31 Prima sententia asserit, non dis­ tingui inter se constitutivum divinæ essentiæ. et nature, propter illa, quæ dub. j recedenti diximus i asserit tamen intellectionem per essentiam non esse constitutivum illius, ut virtualiter distinc­ te ab attributis; sed solum constitui per esse radicaliter, et per essentiam intellectivam in actu primo, seu per esse elicitivam divinæ intellectionis. Ita Curiel in suis controversiis lib. 2- controversia­ rum controvers. 3. num. 166. Arubal tom. 1. in 1. part- dispuL 28. cap. 3. et L Albertinus corrollar. 24. de relat. quæst. 14. dub. 2. et alii ex juniori­ bus. 111 Probatur primo. Quoniam natura ho­ Fuûminis constituitur per hoc, quod sit radi­ caliter intellectiva intellectione humana, ct natura Angeli per hoc, quod sit radicaliter intellectiva intellectione Angelica; non vero ppr hoc, quod sint intelligentes per in­ tellectiones eis correspondents : ergo na­ tura divina constituetur per hoc. quod sil radicaliter intellectiva intellectione divina, seu per essentiam; non vero per ipsam intellectionem. 32 Patet consequentia. Tum quia H ipsum, quoi est constitutivum naturæ inte'lectaalis creata?, debet ease constitu­ tivum, sublatis imperfectionibus, nature intellectualis increalæ : at in hoc, quod natura Dei constituatur per hoc præcise. quud sit radicaliter intellectiva intellectio­ ne divina, sicut. natura humana, per hoc, _ __ DE SCIENTIA DEI. i TRACT. HI, DISP. IV, DUB. II. *rt>- hoc, quod Mit radix intellectionis humanæ, non involvitur aliqua imperfectio; sed potius infinita vis necessario requisita ad intelligendum per talem intellectionem : ergo, etc. Turn etiam : quia ideo cjjc intellec­ tivum radicaliter per intellectionem hu­ manam est constitutivum naturæ humante, quia est primum pnedicaium, quod in online intellectuali ei competit : sed cwe radicaliter intellectivum intellectione divi­ na, est primum p radicatum, quod in online intellectuali Deo competit, ita ut illi soli, et non alteri conveniat, si qui­ dem per hoc prædic&lum primo distingui­ tur a naturis creatis intellectualibus, cum quibus in esse intellectuali conveniebat, nocnon et ab omni alia natura creata : onto, etc. 33 Secundo. Nam gratia sanctificans est participatio formalis divinæ naturæ, ut communiter admittunt omnes Theologi, et ideo per illam reddimur filii Dei : sed per gratiam sanctificantem formaliter, et cum pnecisione sumptam, participatur esse radicaliter intellectivum Dei prout est in se, non vero ipsa intellectio, si­ ve visio Dei, ut est in se, ut ex se constat : ergo signum est divinam na­ turam consistere in intellectualitate ra­ dicati jam dicta, non vero in ipso intdligere. Confirmatur. Quia alioqui non redde­ remur lilii Dei usque dum ipsum videre­ mus. ac proinde nec ante prædictam visionem esset in nobis jus ad æternam hærelitatem : hoc autem est valde absurdam, et contra communem Theologorum sententiam : ergo. etc. Sequela patet. Quia si natura Dei consisteret in ipso inldligere, tunc sicut non participaremus inldligere constitutivum Dei. seu intelligere, per quod ipse, prout est in se, intelligilur a se ipso usque dum ipsum videremus, ita nec haberemus ejus natu­ ram : et per consequens neque essemus filii, aut hirredes illius. 34 Tertio. Multa continentur in intel· ligere Dei, quæ tamen non continentur in ipsius esse, seu natura : ergo signum est, quod intelligcre, non est constituti­ vum divinæ essentiæ, vel naturæ : atque adeo constitutivum illius erit sola vis radicalis ad intelligendum per intellectio­ nem divinam. Hæc secunda consequentia patetex priori. Quoniam natura Dei, quippe perfectissima, debet pertinere ad ordinem 415 intellectualem : ergo, si non pertingit ad hoc, ut sil ipsa intellectio divina, debet sistere in hoc, quod sit vis radicalis ad intelligendum per talem intellectionem. Prima vero consequentia patet ex an­ tecedenti. Tum, quia quidquid continetur in cons­ titutivo alicujus naturæ, debet contineri in ipsa natura. Tum etiam : quia, si iulclligere est constitutivum divinæ naturæ, pertinebit ad ejus lineam, el non distin­ guetur etiam virtualiter ab illa, ut ex sæpo dictis constat : ergo quidquid continetur in inldligere Dei, debet contineri in na­ tura divina, et e contra : alioqui de ea­ dem simplicissima formali ta te omnino in­ distincta verificarentur duo prædicata contradictoria, scilicet continere, et non continere aliquid. Antecedens autem probatur. Quia pec­ catum continetur formaliter in divino inlelligere, non tamen continetur adhuc eminenter in essentia et natura Dei : quia licet illud inlelligat, non tamen illud cau­ sal : ergo, etc. 35 Nec refert, si dixeris, quod ad hoc, ut prædicata contradictoria verificentur de eadem re, satis est, quod ibidem inter­ cedat distinctio exparte modi concipiendi, et significandi, sive ralionis ratiocinantis ; quamvis non adsit distinctio virtualis, ut in præsenti contingit; quia eo ipso non verilicantur de una, el eadem re, quæ omnibus modis sil eadem. Et ita licet Deus, et Deitas tantum distinguan­ tur ex parte nostri modi concipiendi; nihilominus haïe est vera : Deus generat, el etiam ista : Deitas non generat. Et deinde synonyma solum distinguuntur gramma­ ticaliter, seu ralione ratiocinante, non vero virtualiter, aut ratione ratiocinata, et ta­ men istæ sunt veræ : Indumentum est neutrius generis : vestis non est neutrius generis. Et tandem Petfts sola ratione ratiocinante distinguitur a se ipso ; cum tamen de illo verificetur, quod sit idem sibi ipsi, et quod non sit idem, si affir­ mativa intelligatur de identitate reali, et negativa de identitate ralionis : quia saltim per rationem est distinctus a se. Nam contra hoc est, quod licet distinc­ tio ralionis ratiocinant)* sufficiat tollere contradictionem in prædicatis, quæ per solam operationem intellectas, sine fun­ damento in re conveniunt alieni, ut patet in duobus exemplis ultimo loco allatis; minime tamen in prædicatis, quæ con- - 4 $ Si Ei^io. ΐοιραςnaiio. A 4 IG β r. J r ♦ DE SCIENTIA DEI. veniunt a parie rei, seclusa omni Intel lectus operatione : sed mala, contineri in intellectioni* Dei, et non contineri in di­ vino esse velificantur da Deo a pano rei, seclusa omni operatione nostri intellectus, ut ex se et ex dictis constat : ergo, ut loiliUur contradiçüo, est necessaria aliqua distinctio saltim virtual ie a prie rni inter essentiam Dei, et ejus intellectioivm. Con­ sequentia cum minori videntur salis perSpicuæ. Major autem probatu? : quia ibi debet poni distinctio, ubi niri esset, veribearetur contradictio: sed a parte rei veribeatur, essentiam divinam non continere mala, intelligere vero divinum continere illa ; ergo a porto roi débet poni distinctio aliqua, fundamentalis saltim, seu virtualis inter essentiam, seu naturam Dei, et hu­ jus inMIigrre. 36 Addo, quod instantia illa primo lo­ Addilaajcniflia. co in hac solutione adducta non ei favet, sed potius contra illam urget. Nam in illa propositione, ZMux generat, subjectum, nempe Zteux non supponit pro concreto Deitatis, hoc est pro habento Deitatem, ut prœacindit a personis ; quia hic Deus, ut communis iribus personis non potest ca­ se principium actus notionalis, nec pro­ ducem aliquid ad intra, cum non distin­ guatur realiter ab aliqua persona, sed supponit pro solo Palm determinate, ut do­ cet D. Thom. quæst. 39. art. 4. ox eo, quod subjectum restringitur a praedicato : ac proinde ly Deus, ut subjectum hujus propositionis, Deus generat, distinguitur virtualiter ratione Paternitatis ab assentia divina precise sumpta, quæ est subjectum alterius propositionis, scilicet : Essentiel non generat. Qflor37 Quarto. Nam per illud constituitur lum. essentia, seu natura diYina, per quod ha­ bui primo continere omnes creaturas, si­ quidem natura Dei est id, quod primo continet omneur aliam naturam creatam : sed id, per quod natura divina habet primo continere omnem naturam crea­ tam, non est ipsum intelligere in ac­ tu secundo, sed esse radicaliter, seu in actu primo intellectivam per supremam omnium intellectionem, scilicet divinam : ergo, etc. Minor quoad secundam pari, ex priori aperte constat. Quoniam natura divina debet primo continere omnem aliam naturam creatam per aliquid pertinens ad ordinem intellectualem : ex eo. quod sic­ ut modus agendi inlellcctualiter, est om­ nium nobilissimus, ita modus continendi i eflecius intellectualiter, erit omnium pnesI tantissimus, ac proinde proprius divina I natunn : ergo, si non continet primo ck*. Iuras per intrlligre. continebit utique ilUs i per ipsum esse intellectivum radicale, me in actu primo. Quoad primam vero part, eadem minor probatur. Tum quin intelligere non con­ tinet rem intellectam in esse entitativo, el naturali, sed solum in esse intelligibili, el inlentionali : et ita non erit hæc con­ tinent a sufficient ad causandas creaturas in esse entitativo. Undo divina omnipotentia, in qua maximo elucet vis radicalis, el prima, quæ est in natura Dei ad producen­ das creaturas, sicut producit illas ad ex­ tra secundum esse entitativum earundem, itk continet illas in esse entitativo, el naturali. Tum etiam : quia ideo Deus intriligit omnes naturas creatas, qtiia reprae­ sentantur in sua esseniia tanquam in causa ; siquidem cognoscit illas in m essentia, ut in causa, et objecto praeco­ gnito : ergo prius est, quod creaturas contineat, quam quod eas intelligat : er­ go primum, per quod eas continet, non erit suum intelligere. 38 Quinto. Quia intellectio non pôtest, etiam in Deo, esse prior, quam ratio veri, et intelligibilis : ergo non polestesss ipsa essentia Dei. Antecedens patet : quia alias esset prior, quam suum objectum, quod implicat. Et consequentia probatur. Quia intelligibilitas, aut veritas supponit ex natura rei entitatem, cum ad illam consequatur tanquam ejus alTectio : ergo talis intelligibilitas. qualis est divini, sup­ ponit ex natura rei talem entitatem, nempe divinam, constitutam in sua quasi specie: ergo etiam ipsa intellectio, quæ non est prior, quam ratio veri, et intelligibilis, supponet eandem entitatem, seu (quod in idem redit) naturam divinam in sui quasi specio constitutam. 90 39 Ultimo. Nam intelligere essentialiter habet esse veram operationem naturæ intellectualis, adhuc in Deo : ergo non est constitutivum ipsius, sed supponit ipsam naturam, ct essentiam Dei jam consti­ tutum : ac proinde sola intellectualitas radicalis, seu in actu primo jam explicata, erit constitutivum prædictæ essentiæ, sen naturæ. Hæc ultima consequentia patet ex nuper dictis. Prima vero ex antece­ denti. Quia, de ratione operationis est, ul præsupinat, saltim virtualiter, esse ope­ rantis : siquidem unumquodque operatur. secundum ne -- I x ■*’.ς ; •ι TRACT. HI, DISP. IV, DUB. II secundum quod est in actu per suam essentiam, et existontiam : ergo, etc. Antecedens nutum piobatur. Tum ipiia intelligere s»»cuudum propriam rationem est operatio immanens ad ordinem intel­ lectualem spectans, vel eam essentialiter includens : ergo adhuc in Deo retinebit rationem hanc operationis intellectualis. Tum etiam : quia intelligere est actus per­ fectissimus, quo perfectissimo, el in actu secundo vivit natura intellectualis : sed vita perfectissima, in actu tamen secundo, con­ sistit in operatione, juxta communem om­ nium Philosophorum sententiam : ergo in· telligerc ex sua ratione, ac proinde etiam in Deo, erit vora operatio. Tum denique, quia adhuc beatitudo Doi consistit in operatione; siquidem beatitudo nostra, quæ est parti- | HO. cipaliu formalis beatitudinis divinæ, in operatione consistit, ut in materia de heatiludine communiter ostendi solet : at bea­ ti ludo divina consistit in intellectione, ul docet D. Thom. infra, quæst. 26. art. 2 : ergo, etc. 40 Nec refert, si occurras primo cum aliquibus l·x junioribus Thomistis, quod li­ cet de ratione operationis creatæ sit, quod procedat ab alio, non tamen de ratione operationis, ut sic; sed praescindere ab hoc, quod procedat ab alio, vel sit, forma­ lissime loquendo, ipsummet operans. Nam contra hoc est, quod sicut esse ad est propria ratio relationis, ut abs­ trahit a creata, ct increata, -ct propterea nequit in divinis reperiri relatio furmaliler sumpta, quin reperiatur esse ad, ita de ratione operationis prout abstrahit a qualibet operatione, est esse ab. Nam quemadmodum relatio diffinitur per esso ad terminum, ita. actio per hoc, quod sit aliquo modo ab operante : implicat autem aliquid procedere aliquo modo ab alio, quin aliquo modo, id est, saltim virtuali­ ter, distinguatur ab illo, et illud virtualiter saltim præsupponat. 41 Nec etiam refert, si secundo cum aliis occurras, quod intelligere duo significat, scilicet ipsummet intelligere, prout dicit operationem, et ut denotat peculiarem gra­ dum entis, scilicet gradum intellectuali­ tatis in actu ultimo, et ex se subsis­ tentem. Unde licet intelligere priori modo supponat naturam Dei constitutam , non tamen posteriori modo ; sed potius illam constituit : quia natura divina con sii tuitur per hoc, quod sit natura intellectualis in actu ultimo subsistens. 4Π Nam contra hoc est, quod hæc sola iÏUjicilar. tio videtur involvere apertam contradic­ tionem : siquidem intelligere ex suo for­ mali, et essentiali conceptu habet, quod sit actus secundos vitalis, et operatio, ut dictum est : ergo non potest praescindere a ratione operationis, et actus secundi: atque ita semper habebit præsupponere esse constitutum rei inlolligcntis : maxime, quia ideo intelligere dicit gradum intel­ lectivum in actu ultimo, quia actus ulti­ mus illius gradus est operatio immanens, sicut actus ultimus essentiæ est esse : ergo implicat, quod concipiamus illud, ut dicit gradum intellectivum in actu ul­ timo subsistenti, nisi intelligamus ipsum in ratione operationis. 42 Confirmatur, quia dum accipitur intelligere, pro gradu, et deinde pro ope­ ratione : vel ista secunda acceptio in­ telligitur tanquam nova actualitas virtualis, aliquo modo distincta virtualiter ab ipso intelligere, ut gradus est, vel non? Si hoc secundum dicatuiT ergo tou% actualitas operationis, ut operatio est, involvitur in conceptu ejus, ut gradus est : et conse­ quenter non potest praescindi ratio gradus a ratione operationis. Si vero primum asseratur, ergo quando concipimus intel­ ligere pro gradu, non concipimus illud sub omni actualitate sui generis intel­ ligibilis, et consequenter nec in actu ul­ timo, et puro, sed solum in actu primo : et ita constitutivum divinæ naturæ, tanI tum erit intelligere in actu primo. Confirmatur. Nam vel intelligere divi­ num, prout constituit gradum, est actuaI lis perceptio objecti, vel non ? Si secun! dum, ergo tantum dicit intelligere in actu primo, ac proinde non dicet gradum in­ tellectualitatis in actu ultimo. Si primum, ergo est intelligere per modum operatio­ nis ; siquidem actu percipero objectum , est actu comtemplari illud, ct actualis con­ templatio, est actualis operatio intellectus. Verior D. Thomæ sententia. 43 Dicendum tamen est, constitutivum divinæ essentiæ, seu naturæ, non esso. quod sit radicaliter, οι per essentiam in­ tellectiva prout ratio hæc distinguitur vir­ tualiter ab actuali intellectione, num. 30explicata, sed ut pertingit ad hoc, ut absque omni distinctione fundamentali, sive vir- Condis sio. W I? >4 fr r?JÎ £Η· Ί' 418 DE SCIENTIA DEI. tuali, sil ipsamet intellectio per essentiam : 45 Et tandem hoc ipsum docuit Saneatque adeo prædictam intellectualitatem tus Doctor : turn infra, quæst. 18. art. 3. per inoduin actus purissimi, et ultimi, Ot quæst. 19. ari. 4. quæst. 26. art. 2. seu ipsummet intelligere esse constitutivum in corpore, 4. contra Gent. cap. Il.ct essentiæ, seu naturæ divinæ. 23; tum etiam omnibus in locis, in qui­ Assertionem hanc docuit D. Thom. in bus sentit, quoti intelligere Dei, ot ejtw lio : art. in fine corporis : ubi, ut dubio objectum per se primum debent convenire precedent: retulimus, sic concludit : Unde in gradu immaterialitatis, scilicet in hoe, palet per hoc, quod beus dicitur intelligent, quod utrumque sil suum esse, sivo esistere, ut dubio præcedenti ratione 3. expendi­ nulla multiplicitas ponitur in ejus rubstanlia. Si autem intelligere, de quo loquitur D. mus Unde Sanctum Doclorem sequuntur Zumel 1. part, quæst. 27. art. 4. quœet. Thom. (illud nimirum, quod num. nuper 2. Gonzalez in præsenti disput. 36. Le­ citato explicuimus, cuique soli contenit, desma. si ejus verba recte expendantur, ut sit omnino unum, et idem, id est, in suo tomo de Perfectione Dei. quæst. sine distinctione virtuaii cum intellectu 12. art. 13. conclus. 3. et 6. Nazar, in Dei. ut Sanctus Doctor in verbis antece­ bac quæst. art. 5, controversia l. Suarez, dentibus pnemiserat) esset virtuaiiter quamvis aliis fundamentis ductus, diBp, distinctum a substantia Dei, tunc aliqua 30. suæ Metapb. sect. 15. el tom. 1. multiplicitas, scilicet multiplicitas virtuain 1. part. libr. I. cap. 3. Herice tract. 1. Hs. poneretur in Deo per hoc, quod esset disp. 3. cap. 3. referens Aureolum, fave: intelligens. Ferrara I. contra Gent. cap. 50. dum ail. 41 Idem etiam asserit infra quæst. 27. quod intelligere formaliter sumptum est art. 2. ubi docet, ^ideo processionem Verbi esse 'generationem, quæ est commu­ cristere Dei. et non solum identice, nicatio naturæ divinæ, quia in Deo idern sicut alia attributa, quamvis etiam in oppositum sententiam inclinet. El tandem est esse, et intelligere. Quæ ratio non con­ hoc ipsum tuentur quamplures ex junio­ vinceret, si in ea fieret sermo de identi­ ribus discipulis D. Thom. qui scripta tate solum reali : quia hoc modo etiam velle Dei est esse Dei : et ita processio sua prælo nondum mandarunt. Spiritus Sancti esset generatio, et ideo 46 Rationem autem fundamentalem hu­ Angelicus Doctor art. 4. ad 1. ejusdem jus assertionis tangit multeities D. Thum. quæstionis, negat ex identitate reali su­ potesique sub hac forma proponi. Nam constitutivum divinæ naturæ, seu essen­ mendam esse rationem generationis : ergo necesse est, ut intelligatur de iden­ tia·, debet pertinere ad ordinem, seu titate formalissima inter esse Dei, et inlelligradum intellectualem : ergo debet esse ratio intellectualitatis, talis conditionis, gere illius, quæ excludat distinctionem etiam vinualem. Et similiter art. 8. ut pertingat ad hoc, ut absque omni dis­ hujus quæstionis, ul ostendat, quod Deus tinctione virtuaii sit ipsum intelligere per essentiam per modum actus secundi, et causât omnia per suum intellectum, seu per suum intelligere, quod absque distinc­ ultimi, ac proinde prædictum intelligere tione virtuaii identificatur cum intellectu prit constitutivum essentiæ, et naturæ divino, ut ex dicendis in tract, de Vo­ Dei. Antecedens videtur satis perspicuum, maxime suppositis iis, quæ dub. præce­ luntate Dei disput. 1. num. 34. consta­ bit; reddit rationem ex eo. quod suum denti adduximus ad probandum non dis­ esse sit suum intelligere : hæc autem ra­ tingui virtuaiiter in Deo essentiam, et tio nullius esset roboris, si intelligere naturam ejus. Nam cum constitutivum distingueretur virtuaiiter ab esse, seu na­ divinæ naturæ debeat pertinere ad ali­ tura Dei. Sicut ex eo, quod intellectus, quem ex gradibus ex sc idoneis ad cons­ et voluntas divina identificentur realiter, tituendam naturam, quales «unt gradus ac proinde telle Dei sit identice esse, essendi, sentiendi, vivendit ac tandem inet intelligere illius, non potest absolute, telligendi, fit inde, ut constitutivum di­ et simpliciter dici, quod Spiritus Sanctus vinæ naturæ. quippe inter omnes naturas procedit per intelligere, seu per intellec­ perfectissima?, debeat speclare ad nobi­ tum, et Verbum per velle, squ per vo­ lissimum ex his gradibus, scilicet ad luntatem. Videantur tamen ea, quæ in gradum intellectualem. tract, do Voluntate Dei, disput. 1. circa Prima vero conseq. in qua posterior hæc dicemus. innititur, constat ex iis, quæ in tract, de Visione I ir: ΣΛΛ3- TRACT III, DIKP. IV, DUB: II. Visione Dei disp. 2. diximus, ct in tract. 1 da Voluntate divina disp. 2. num. 34, am-* piius dicemus. Nam hoc ipso, quod cons­ titutivum divinæ natur» pertineat ad or­ dinem, seu gradum intellectualem, oportet, ut identified sibi absque distinctione vir­ tual» ultimam actualitatem hujus gradus' scilicet ipsum intelligere. Tum quia talis intellectualitas debet esso per modum ac­ tus purissimi absque, omni vestigio potentialitatis etiam secundum rationem cum fundamento in re : intellectualitas autem; quæ non pertingit ad hoc, ut identifient sibi absque omni distinctione virtuaii ulti­ mam actualitatem suæ lineæ, seu actum se- eundum, qui ei per se primo corresponde!, qui in præsenli non est aliud, quam intelligere jam explicatum, non est intellectua­ lius per modum actus purissimi, sed ad­ mixta cum potentialitate cum fundamento in re. 47 Tum etiam : quia quælibet linea, sive ratio formalis in sua puritate, sumpta, debet pertingere a prima potentialitate il­ lius lineæ, seu ab eo, quod corresponde! prima* potentialitati, quæ in illa linea in ' creaturis reperitur, usque ad ultimum, et purissimum actum per se primo ei correspondentem; et ideo linea voluntatis pertin­ git a principio volendi, scilicet voluntate, usque ad volitionem ; el linea essentiæ ab ipsa essentia capaci ad existendum usque ad ipsum exist ere : ita ut inter eam, et suum exisicre nulla sit distinctio ; alioqui linea dia non esset per modum actus pu­ rissimi : ergo linea naturæ intellectualis in sua puritate (quæ, ut dubio præcedenti diximus, est idem cum linea natu­ re absque distinctione virtuaii) debet per­ tingere ab eo. quod corresponde! primæ potentialitati. hujus lineæ, quæ in creaturis invenitur, usque ad ultimam actualitatem. et actum secundum, scilicet intelligere abs­ que distinctione virtuaii. ut ita prædicta potential i tas purificetur a potentialitate, et solum maneat sub ratione purissima?, et actualissimae intellectualitatis alisque omni potentialitatis vestigio. Confirmatur, et explicatur hoc ratione, quam insinuat D. Thom. art. præcedenti, quæ, ut melius intelligatur, supponendum est, naturam, et essentiam in unoquo­ que ente completo constitui per actualiUtem : quia nihil completum ‘consti­ tuitur per id. quod est in potentia, sed per id, quod actu habet : et propterea actus est, qui constituit, et distinguit : ■Λ 1 Ή9 sicut autem in ordine, et constitutione en­ tis creati non potest intelligi aliquis actus , nisi limitatus, ct determinatus, ita nec in online. et constitutione entis increati potest concipi aliquis actu*, qui non -sit actus purus ; at actus purus dicit ratio­ nem actus ultimi, cum excludat omnem polenlialitatem , et consequenter omnem actum minoris perfectionis, et actual itatis, quam sit ultimus , seu omnem actum , qui tantum sistat in ratione actus pri­ mi. 48 Hinc ergo sequens confirmatio de­ ducitur. Nam essentia, et natura Dei debet esse quid actualissimum absque omni ves­ tigio potentialitatis etiam secundum ra­ tionem, fundatam tamen in rebus : ergo non potest constitui per prædictum iritelligere radicale, et præcise in actu primo tale, sed per inHligere in actu secundo, et rationem actus purissimi habens. Ala Confirmatur secundo. Tum ex iis, quæ cnnflrsupra num. 19. et sequentibus diximus. matio. Tum etiam ratione, quam D. Thom. in hoc art. insinuat, quamque supra tetigi­ mus. Quoniam intelligere divinum, de quo loquimur, est existentia Dei in ordine intelligibili, ut tract. 4. disp. i. num. 21. dicemus : ergo debet omnino identificari cu^n ipsa essentia , et natura divina radicaliter intellectiva, ita ut talis na­ tura sit ipsissima intellectio, et e contra. Patet consequentia : tum quia essentia Dei est suum ewe absque omni distinc­ tione virtuaii. Tum etiam : quia in Deo ordo enti tali vus , et intelligibilis non distinguuntur cum fundamento in re,wut dub. præcedenti asseruimus : ergo neque exist ere entitativum, et ordinis intelligi­ bilis : ergo sicut essentia Dei est abs­ que distinctione virtuaii suum esse in ordine entitativo, quia tale esse pertinet ad lineam essentiæ , ut ultima ejus ac­ tualités : ita etiam eadem essentia idontificabitur omnino cum suo intelligere , quod est exutentia ejus in ordine inlelligibili. §ni. Objectiones contra dicta. 49 Cæterum. ut ea, quæ pro assertione diximus, melius intelligantur, oportebit ali­ quas objectiones contra illa adducere : quia ex earum solutione non parum elu­ cidabuntur. Prima igitur . objectio est, LlU prior ei tri­ plici prubjhone ouIcsccfiJ. 1 » If '<;b·· •3»3^···’ί j: r I. 420 DE SCIENTIA DEI. quod non videntur plora ex iis, quæ as­ seruimus. inter se cohærere. Nam in pri­ mis de ratione constitutivi realis est , quod aliquo modo distinguatur, id pst. saltim realiter virtualiter, a ro constitu­ ta ; alioqui non esset ibi realiter consti­ tuens, et constitutum ; si ergo omnia, quæ ad lineam divin® nature spectant, debent juxta dicta, esse omnino idem inter se, ita ut nec virtualiter distinguantur, quo­ modo poterit esse ibidem realis constitu­ tio, aut reale constituens, et constitutum. Deinde. Nam de ratione existenti® est. quod sit terminus essenti®, non vero ipsa essentia : et ita unio humanitatis ad Verbum , et ejus existentiam, per quam in via D. Thom. existât humanitas Christi Domini, non est unio in essentia, et natura, sed tantum unio terminabilis, et termini : imo propterva potest sacra illa humanitas per existentiam Verbi exis­ tera, quia existentia ex genere suo non habet rationem form®, sed puram, et nudam rationem termini ; si ergo intelligerc Dei se habet per modum oxistentiæ in ordino intelligibili, quomodo poterit habere rationem essenti®, et naturæ absque omni distinctione etiam virtuali? Quia implicat terminum naturæ, ut talem, esse ipsam naturam absque prædicta dis­ tinctione, alioqui esset ipsissima* natura; non vero terminus ejus. Ex quo etiam fieL, quod nec exislerc enlitaiivum Dei possit esse idem cum sua essentia : atque adeo nec pertinere ad ejus lin Præterea. Quoniam de ratione radicis est, ut ab ea aliquo modo, id est, saltim virtualiter procedat id, cujus est radix : si ergo in Deo constituimus rationem radi­ cis intellectus, et intellectionis divin®, quomodo hæc omnia inter se identificari absque omni virtuali distinctione asseri­ mus? siquidem inter id, quod dimanat, et id, a quo dimanat, debet esse aliqua distinctio. Alia 50 Secunda objectio est, quod cum ûbjeciio. juxta dicta tam esse radicaliter intellec­ tivum per intellectionem per essentiam jam explicatam, quam intellectus, inlel­ ligere, et intdligi, necnon ipsum objec­ tum intellectum , et species intelligibilis, ac tandem exislerc Dei, sive ratio entis per essentiam identificentur absque om­ ni distinctione virtuali, ita ut omnia hæc sint ipsa essentia, et natura Dei, fiet inde, ut non sit cur potius dicamus præ­ dictam naturam constitui per inldligcrr, quam per intellectum, vel am • per objectum intellectum, sive per jpcciem intelligibilem, vel existentiam : ho. au (em videtur falsum. Nam prupterea D, Thom. peculiariter docuit non temni, wj’ s®pe, quod inlelligere est comtiiulivuin Dei : quia habet inter alia divina aliquid peculiare, ratione cujus ei hoc munus ptn· aliis tribuatur. Maximo, quia cum sil pe­ culiare in naturis creatis, ut ratio in­ tellectualitatis raJicalis sit earum consti­ tutivum , etiam erit peculiare in natura divina, ut inlelligere per modum actos purissimi habeat rationem constitutivi respectu illius. Solulio priorù objectionis nuper adducta. 51 Ad primam ex his objectionibus respondetur negando antecedens. Et ad pri­ mam probationem dicendum est. duplicem esse constitutionem ; aliam, quæ fit per compositionem, sive realem actualem, sive realem virtualem, aut secundum rationem cuin fundamento in re. Aliam vero, qnx· est constitutio purissima, et intra puram lineam constitutionis, absque alia com­ positione sistit, quæque constitutio per sim­ plicitatem nuncupatur. Exemplum prim® illius constitutionis habemus in constitutione physica hominis, quæ fit per compositionem ejus ex ma­ teria, et forma; et in constitutione metaphysicaejusdem, quæ fit per compositio­ nem ex genere, et differentia» Exemplum autem secund® constitutionis est, constitu­ tio personalitatis divin®, v. g. Paterni­ tatis, seu Patris secundum ea, quæ io recto dicit : ubi persona Patris constituitur per Paternitatem per purissimam quondam constitutionem, liberam pb omni composi­ tione sive physica, sive metaphysica, sive rationis cum fundamento in re. Quare licet demus, quod id, quod est constitutivum alicujus per constitutionem prioris rationis, debeat distingui saltim vir tualiter a re constituta, et ita debeant ibi dari duo extrema illius compositionis Ri­ tualiter diversa, quorum unum compare­ tur ut actus, et aliud ul potentia ; attamen quoti est constitutivum per puram con­ stitutionem, liberam ab omni compositione, sive metaphyeica, sivo cujusvis alterius Compositionis ex actu, et potentia secun­ dum rationem cum fundamento in re, non est u 1 TRACT. III. DISP. IV. DUB. II. 421 distinctionem virtualem, ad quafe requiritur est necesse, ut distinguatur ab eo, quod per illud constituitur : quia ad talem conæquivalentia ad plura pertinentia ad dis— >utubonem satis ιΉ , quod constituens linctas lineas, sed solum sistat in conti­ constituât per simplici tutem, id est, ponen­ nentia formali, et eminenti ntriusque ra­ do >o ipsum, ut contingit in constitutioni) tionis cum distinctione solum ex parte modi jam dicta, qua Paternitas divina constituit significandi, et concipiendi. Pairvju formaliter, ut iu recto : ubi con­ Quare cum cxistentia Dei, et intelligent stituons, et constitutum in recto sumpta, ejus habeant rationem existent®, non qui­ solam ex parte modi concipiendi distin­ dem formaliter solum, sed formaliter emi­ nenter simul, et eodem modo rationem guantur. Unde cum constitutio, qun intclUgcrr tormini sortiantur, inde est, optime in illa divinum constituit naturam Dei, sit hujus cohærere, ut simul sit ipsa natura Dei, et posterioris, non vero illius prioris rationis, cxistentia, ac terminus ejus: et quod ratione iodo est, ut optimo cohæreanl, quod pro­ hujus eminenti®, qua prodictum esso æquidictum inlelligere constituat essentiam Dei, valet tum essennæ nostr®, tum intellectio­ et quod nihilominus non sit virtualiter ni, tum etiam existentiæ in nobis reper­ tis, possit uniri cum humanitate, verbi distinctum ab illa ; sed quod adæquato gratia, Christi Domini, ut est cxistentia, sumptum, sit adæquato ejus quidditas, et eademmel omnino essentia constituta per I et terminus, non vero, ut habet munus essentiæ, imo ut est existentia ordinis illud. Sicut, juxta communem sententiam entitativi, et termini ejus, non autem ut Theologorum, Deitas constituit Deum, est cxistentia ordinis intelligibilis. Quamvis ut præscmdit a personis ; et tamen, quia constituit illum constitutione per simpliomnes isun rationes in prodicto inlelligere citatam, propterea Deitas, ct Deus sunt sint eadem ipsissima formalius, eminentisuna simplicissima formalitas absque omni sima tamen, et æquivalens pluribus ad ean­ distinctione virtuali ; sed solum ox parte dem lineam ex genere suo spectantibus. 53 Per quod etiam ad ultimam proba­ nostri modi concipiendi. Ad 52 Ad secundam vero probationem, tionem ejusdem objectionis constat. Nam tertiim. u fatemur existentiam esse terminum natu­ licet radix intelligendi, quæ formaliter ræ, ac proinde intellectionem, ut est existantum est radix, debeat esse talis condi­ tionis, ut ab ea realiter procedat inlelligere; tentia ordinis intelligibilis, habere etiam rationem termini respectu naturæ intel­ attamen si prædicta radix fuerit formaliter eminenter talis, non est necesse, ut ab ea lectualis, ut ad ordinem intelligibilem perprocedat adhuc virtualiter prodictum inlelunet, modo tamen’supra insinuato. Gæterum dupliciter potest aliquid esse existentia, I ligere; sed satis est, quod æquivaleat naluvel terminus alicujus naturæ. Primo qui­ I nc creat® radicaliter intellectivæ, et inteldem ita ut formaliter dumtaxat, non vero ! lectioni adæquatæ illius : atque ita ratione hujus eminenti® solum distinguentur hæc formaliter eminenter eit existentia, et duo munera in illa simplicissima formaliterminus. Secundo vero ita ut formaliter si­ tate ex parte nostri modi concipiendi, qua­ mul, et eminenter habeat rationem existentenus per unicum conceptum possumus tiœ, aut termini respectu illius. Quod igitur concipere illam prout est prima vis ad insolum formaliter habuerit rationem existentelligenduin, quæ in Deo reperitur, non cu­ tiæ, aut termini, debet distingui a re, cujus rando ex vi illius conceptus, an illa ipsissi­ fuerit terminus. Gæterum id, quod formali­ ma furmalitas sit prima vis ad intelligcndum ter, et eminenter simul sortitur rationem per modum actus purissimi, seu actus se­ eiistenliæ, ac termini respectu alidhjus na­ cundi, qui ex parte rei concept® non distin­ turæ. non debet distingui a natura illa, guatur etiam virtualiter a prima intellectio­ • nisi tantum ex parte modi concipiendi; ne divina, an vero sit aliqua formalitas.qatn sed debet esse simul natura, et existentia, ex vi suæ lineæ præcise sistat in prima vi et terminus absquo aliqua distinctione vir­ divina ad intelligendum; non vero sit omni­ tuali : quia illa eminentia consistit in hoc, no identificata absque distinctione virtuali quod habeat propria naturæ, et propria cum prodicta intellectione. Et deinde per termini naturæ : atquo adeo in hoc, quod alium conceptum concipimus vim illam pri­ æquivaleat aliis naturis, et terminis simul mam, quæ est in Deo ad intelligendum. esso sumptis. Quamvis, quia prodicta natura, ipsissimam intellectionem, constitutivam il­ et terminus perlinent ad eandem lineam, lius : atque adeo vim istam, non so habere non sufficiat illa requivalentia consuluere •*c « 422 DE SCIENTIA DEI. per modum radicis intellectionis, eo modo, quo natura intellectualis creata comparatur cum suo intelligere. ; vel eo pacto, quo idem iptrtligere divinum confertur per modum ra­ dicis cum velle, a quo virtualiter distingui­ tur, quodque non formaliter, sed virtualiter in eo continetur. § V. Enodatio secund* objectionis contra ea, qux pro nostra sententia diximus, urfductx. 54 Ad secundam objectionem fatendum est . essentiam divinam , ut virtualiter distinctam ab attributis, consistere ex parte rei concepts in omnibus, et sin­ gulis ex illis rationibus . aut quasi ra­ tionibus ibidem enumeratis, quatenus om­ nia. et singula non excludunt omnimodam identiiicaiionem inter se ; sed potius ex vi sua identiticamur absque omni distinc­ tione etiam victuali, ut ex dictis constat. Cæterum cum hoc stat, ut melius expli­ cetur talis essentia per hoc, quod sit ipsum intelligere jam dictum, quam per alia. Ratio autem hujus constat ex dictis. Ratio 5clülio- Quia cum natura divina debet pertinere Dis. ad supremum gradum ex se constitutivum naturæ, scilicet gradum intelligendi, et intra hunc gradum constituenda sit per su­ premam, et ultimam actualitatem illius , ht inde, in optime explicetur hoc constituti­ vum, per hoc, quod sil ipsum intelligere per essentiam : quia hoc non solum îdentiûcal sibi pertinentiauul hanc lineam, sed expli­ cite dicit supremam, et ultimam actualitatem ilhus, quod quidem non lompetit cra­ teris aliis in objectione enumeratis. Nam licet singula ex illis identificent modo dicto | Expli­ catur· tantum dicit esse entitativum prout dûtinctum ab existentia ordinis inlelligibilis, salis constat, non exprimere ultimam utualitatem divinæ naturæ : siquidem rriilerr entitativum in nobis actualur per eut ordinis inlelligibilis. El ita inlellectus iufonnatus per speciem intelligibilem, el habens existeniiam ordinis entiunvi, c*t actuabilis, ct terminabilis per esse, spec­ tans ad ordinem intelligibilem, scilicet per ipsum intelligere ; et propterea licet in Deo esse entitativum, et intelligibite sint unum . et idem omnino , nibilominus esse onlinis inlelligibilisexprimit majo­ rem actualitatem, quam esse, ordinis enlitativi : atque adeo convenientius exprimitur natura Dei per intelligere, quam per esse, ul præcise esse entitativum. 56 Si autem esse sumatur, prout abs­ que aliqua distinctione vinuali dicit uni existere entitativum, quam ordinis intelligibilis, tunc utrumque munus melius ex- ' plicatur per intelligere t quam per exutere: quia non qualecunque intelligere, sed intelligere per se, et ex se in actu exercito subsistens , est quod assignatur pro cons- titutivo divina? naturæ : hoc autem satis explicat tum esse existentiæ ordinis intelligibilis , ut ex se constat : tum etiam esse existentiæ entitativum : nam quod ex­ primit se ipsum, ut modo nuper dicto per se et ex se subsistit, salis explicat se esse existens etiam in ordine entitativo. Cæterum ly esse adhuè ex se subsistens non ita exprimit esse intelligibile secun­ dum peculiare, et vitale munus, quod intra lineam existendi exercet, sed mams implicite illud dicit, quam intelligere ex se subsistens dicat esse, seu existera entilativam. ‘ 57 Et tandem ratio entis per essen­ tiam, prout non solum dicit existentiam, sed ipsam rationem entis per essentiam quidquid spectat ad lineam naturæ hoc abstractam secundum rem, seu ab omni ipso , quod habeant supremam perfectio­ putentiahtate, et ex se subsistentem : nem in eo munere, quod exprimunt, sci­ ac proinde ipsam rationem entis, prout licet vel in ratione v. g. speciei., vel non est ab alio, vel tanquam a causa, in ratione intellectus per essentiam ; atta­ vel tanquam a ratione a priori, planum men non dicunt explicite supremam, et est, non exprimere ex vi suæ rationis ultimam actualitatem hujus lineæ/ formalis expressæ tantam actualitatem, 55 Hoc autem non aliter melius expli­ et perfectionem, quantam intelligere per cabitur, quam discurrendo per singula. essentiam : siquidem non exprimit esse Nam in primis intellectum. speciem intelligtbilem, el eandem essentiam divinam, vitale, nec ultimam actualitatem supremi ut exprimit munus objecti terminativi , cradus constitutivi naturæ, nec tandem certum est non explicare ultimam, et. gradum ipsum supremum, scilicet gralnm supremam actualitatem gradus intelligen­ intelligendi, quamvis hoc ipso, quod talis di , exislere autem Dei, secundum quoi emicas per essentiam sit omnino abstrac­ ta 1 j I i ! . | | | I J I ■ 1 TRACT. Ill, DISP. IV, DUB. II. la abstractione secundum rem ab omni potenlialitate, et ila sit entitas in abstrac­ tu, debeat sub conceptu entitatis ex so «absistentis includere « et identilicaro sibi absque distinctione vir tuai i, quidquid ad lineam naturæ divinæ pertinet. 58 Noc refert, si urgeas primo, quod D. Thom. videtur tribuere ipsi esse pri­ mum locum inter predicate conslilutiVa Dei ; ac proinde sentit, divinam essen­ tiam melius explicari per hoc, quod sit suum fwe, quam per intelligere : ergo, etc. Antecedens patet. Nam supra quæst. 13. art. il. ait, quod nomen maxime proprium Dei est, qui [est ; constat autem nomen maxime proprium alicujus, signi­ ficare rationem maxime constitutivam il­ lius. Et in hoc art. et 1. contra Gent, cap 45. ex eo ostendit, quod intelligere Dei est ejus essentia, quoniam intelligere. comparatur ad intellectum, et speciem intelligibilem, sicut esse ad essentiam : el ita quia use divinum est ipsa essen­ tia Dei, ideo etiam intelligere habet ratio­ nem essentiæ. Ubi videtur D. Thom. supponere, quod ipsum esse habeat, quod sit principalis essentia divina : siquidem ex eo colligit, intelligere esse ipsam Dei essentiam, quia se habet sicut ipsum esse respectu ejusdem Dei. Non itaque hoc refert. Nam antece­ dens est falsum. Et ad primam testimo­ nium dicendum est, S. Doclorem loqui de nomine, maxime proprio Dei, non quidem ut dicit præcise naturam divinam, ut virtualiter distinctam ab attributis, sed ut dicit totam perfectionem Dei, ut est una, et eadem simplex formalités inclu­ dens tam essentiam, quam attributa. Nam hæc omnia significantur, indeterminato quodam modo, per hoc, quod Deus sit qui esi, quatenus per hoc denotatur ip­ sum a se, id est, non ab alio, ut a vera causa habere, quod sit : atque adeo non habere esse per participationem : constat autéfti hanc rationem ambire tam essentiam, quam attributa : siquidem nihil, quod est in Deo, est ab alio tanquam a causa, nec habet esse per participatio­ nem, sed modo alibi insinuato, existit per ipsum esse per essentiam : quæ ex­ plicatio est valde consona contextui Sanc­ ti Doctoris, ut intuenli constabit. 59 Ad secundum vero testimonium di­ cendum est, quod si loquamur de constitu­ tivo Dei præcise, prout dicit id, quod non distinguitur virtualiter a divina natura. 123 recto deducitur, quod intelligere sit constitu­ tivum illius : ex eo, quod exprimit esse ipsius in online inteiligibili ; el esse, seu existere constituit divinum naturam absque dis­ tinctione victuali. Sicut etiam ex eo, quod esse identificetur absque victuali distinctione cum intelligere, colligitur bene, quod esse habet rationem constitutivi. Cæterum, si lo­ quamur de prædicto constitutivo, ut melio­ ri, et perfectiori modo explicat divinam na­ turam, tunc cæteru alia jam explicata, sunt constitutiva , quatenus absque aliqua distinc­ tione vinuali continentur in ipso intelligere. Et ita D. Thom. non colligit, quod intelligere est constitutivum hoc modo, quia est utcunque esse, sed quia est esse subsecu­ tum, non quidem subsecutione vinuali, sed ex parte nostri modi concipiendi ad spe­ ciem intelligibilem, ut talem, ac proinde quia est esse ordinis inlelligibilis jam dictum, quod quidem est ipsa natura Dei. 60 Nec etiam obest, si secundo urgeas, quod ratio entis, seu ipsius esse abstracti abstractione formali, est quid abstractius secundum prædictam abstractionem, quam intelligere : ergo exprimit majorem perfec­ tionem : ac proinde melius explicabitur es­ sentia Dei per illud, quam per istud. Hæcul­ tima consequentia patet ex priori, et ex jam dictis. Prima vero ex antecedenti. Quoniam forma abstracta abstractione formali dicit eandem, ut abstractam a materia, et poten­ tia! itate. Et ita quo forma fuerit hoc modo abstraction eo dicet majorem actualitatem , et per consequens majorem perfectionem. Antecedens autem probatur. Nam forma abstracta abstractione formali est sic abs­ tractor, quam altera, quando comparatur per modum formæ tam respectu illius alte­ rius formæ, quam respectu eorum., quæ prædictæ alteri formæ subduntur per mo­ dum rationis materialis : nam eo ipso abs­ trahit abstractione formali tam ab illa, quam ab iis, quæ eidem per modum rationis ma­ terialis subduntur : et ita non potest non esse abstractior abstractione formali : sed ratio entis, seu ipsius esse abstracta abstractione formali dicit rationem quandam universalissimam, quæ so habet per modum formæ tam respectu ipsius intelligere, quam respectu omnium aliorum, quæ comparantur per modum materiæ respectu illius; siquidem esse, seu existera est ultima actualitas omnium ·. ergo, etc. 61 Gonlirmatur, et simul explicatur præcedens objectio, supponendo tamen prius, quod ens. seu esse potest duplici abstractio­ n's l ÆH , 4* Replica W ■ ;  Con firmi Ln r« 4-21 BE SCIENTIA DEI. nis genere abstrahi. Primo abstractione totali, id est, eo modo, quo totum, aut quasi totum potentials, sive universale abstrahitur a suis panibus subjectivis, sive a suis inferio­ ribus : et secundam istam rationem inclu­ dit illa, licet implicite.et consequenter inclu­ dit totam eorum potentialitatem : quia non est omninoabstractumabeis.Secundopotest abstrahi abstractione formali, eo modo quo forma, aut ratio aliqua formalis abstrahitur a sua materia, vel ratione materiali : et hoc modo non includit illa, ut patet in ente, ut est objectum Metaphysicæ. Nam secundum istam rationem tantum est formale in eo ratio entis; cætera vero, quæ alias per mo­ dum inferiorum sub illo continentur de ma­ teriali se habent, et per modum rationum materialium considerantur; ratio vero em», per modum formæ. Et propterea u: est ob­ jectum Metaphysicæ, non includit natura­ lia, aut mathematica, ut statim dicemus : quia de ratione forma», ut talis, non est, ut includat suam materiam, aut quasi mate­ riam. G?|Hinc ergo sequens confirmatio, et explicatio pnecedentis objectionis desumi­ tur. Nam licet ratio entis, seu ipsius ewr, quæ simul habet esse abstractam, tam abs­ tractione totali, et analoga, quam abstrac­ tion© formali, includat secundum priorem illam abslractionem sua inferiora, et potenlialitates eorum Unquam partes subjectivas ; non tamen ut abstracta abstractione forma­ lia : ergo eo ipso, quod sit universalior quam intriligere, exprimet formam abstrahentem a pluçibus potentialitatibus, quami illad, ac proinde formam puriorem, et af aptiorem ad hoc, ut explicet ipsam naturam Dei. Antecedens probatar. Nam propterea ens, ut nuper dicebamus, quatenus peculia­ riter attingitur a Metaphysica, non includit naturalia, aut mathematica, et per conse­ quens scientia· istæ non suhaltemantur illi, quia secundum hanc rationem abstrahit ab illis abstractione formali, et de ratione for­ mæ non est includere suam rationem mate­ rialem. 63 Respondetur enim distinguendo ante­ cedens : et si intelligatur de ratione entis, seu ipsius esse abstracti abstractione forma­ li secundum rationem, et de intelligere. ut eodem modo abstrahitur a quovis ύιΗ/foerr, concedendum est, si per illam majorem abslractionem tantum denotetur, quod est forma universalior, seu amplior, id est. ha­ bens se per modum forma- respecta plurium rationum materialium. Si vero intclliuutur AV- de rationo entis, seu ipsius w atatacu abstraction© formali, secundum rem» etib inleUigrre eodem modo abstracto, negan­ dum est : quia sic sumpta, tunc unum nuu est abstracting alio : sed sunt una, et eadem formalissima ratio ex parte solius modi ccmcipiendi distincta. Et deinde neganda e*t prima consequentia, si intelligatur dera­ tion© entis abstracta abstractione formali secundam rationem, et de inMlfycre eodem modo abstracto ab omni iriMityere, et de majori perfectione simpliciter, et absolute tali, vel de majori perfectione excludente omnem imperfectionem. Et similiter negan­ da est absolute eadem consequentia intel­ lecta de ratione entis, sive ipsius we, et intellectionis abstractis abstractioneformali secundum rationem : necnon et secunda consequentia. Quia essentia Dei non debet explicari per id, quod est abstrnetius modo dicto abstractione formali secundum ratio­ nem, sed satis est, quod explicetur per id, quo i est abstractissimum abstractione for­ mali secundum rem ; ita ut nihil sit eo sic abstractius, quodque ultra hoc hahetpeei!· liarem rationem, propter quam per illud po­ tius, quam per alia explicetur, ut in inMlfy* re abstracto abstractione formali secundam rem contingere diximus. ' 64 Et ad probationem antecedentis, qua­ tenus contra hæc potest argere, distinguen­ da est major, et intellecta de forma abstracta abstractione formali secundum rationem de­ bet concedi do majori illa abstractione jam dicta, quæ consistit in hoc, quod sit forma universalior, et amplior, seu habens se per molum formæ respectu plurium rationum materialium : at si intelligatur de majori abs­ tractione, prout (HcitT vel arguit majorem Mil debet actualitatem, et perfectionem, iterum distingui, et concedi quando forma ilh, a qua altera abstrahitur abstractione formali jam dicta, non est talis conditionis, ut cl quasi subdatur, per modum (ut sic loqua­ mur) rationis quasi materialis tertia (ut sic dicamus) alia forma, de cujus’ ratione sit ambire, et includere omnem actualitatem et perfectionem, quæ continetor in duabus il­ lis prioribus formis, nempe in illa univer­ salissima. quæ abstrahitur, et in ea, a qua ha· : universalissima forma immediatius «abs­ trahitur; secus vero si forma illa fecundi, a qua abstrahitur immediatius ilki prior for­ ma universalior, secundum rationem ex hrs tribus, seu extendens se per modum formæ respectu plurium rationum materialium, non fuerit talis conditionis, ut ei quasi immediate, mediate, sive immediatius, veluti subdatur I tertia (ut sic loquamur) alia forma, de cujus rationo sil includere omnem actualitatem, et perfectionem duarum illarum priorum formarum. Et eodem proportionali modo dinioguendum est consequens, ot juxta dic­ ta negari, vel concedi debet consequen­ tis. 65 Explicanturquo hæc omnia, et pri- ' mo distinctio prioris antecedentis. Etenim ens, seu ipsum esse abstractum abstrac­ tions formali, el secundum rationem, tam ab intelligcre, quam ab aliis, a quibus abstrahitur, est secundum rationem univer­ salius, sive amplius, quam intelligere eodem modo abstractum, scilicet abs­ tractione formali, et secundum rationem, quatenus per hanc majorem universalita­ tem, seu amplitudinem præcise denotatur, quod habet se per modum formæ respectu plurium rationum materialium, seu quasi materialium. Si tamen ratio entis, seu ipsius esse sumatur secundum, quod est re ipsa abstracta abstractione formali, Ü est, prout est abstracta, et separata re ipsa tam ab omni potentialitate, quam ab omni subjecto, tunc (formalissime de illa loquendo, et non solum in sensu identico) non est universalior, sive am­ plior (ut sic dicamus) physice, sive reali­ ter, id est, non ambit hoc modo plus perfectionis, et actualitatis, nec est re ipsa (formalissime tamen loquendo) quid ibstractius prædicta abstractione formali, el re ipsa.tali, quam prædictum intelli· jrre eodem modo abstractum : nec tan­ dem comparatur per modum actualitatis respectu ejus : quia sunt una, et ea­ dem ipsissima formatitas ex parte solius nostri modi concipiendi distincta, el ex [•arte prædicti modi concipiendi potius se babet intelligent per modum quasi ra­ tionis formalioris, ut dictum est. Et ita propter hanc rationem, et quia divina natura debet potissime explicari per hoc, quod consistat in ratione abstraction se­ randum rem ex omnibus illis, quæ ad ejus conceptum pertinent, non vero in ratione abstraction, modo dicto, secundum rationem, proterea non per rationem entis, rire ipsius esse quovis modo abstractam, sed per ipsius intelligcre re ipsa abstrac­ tam optime significatur. 66 Deinde secunda distinctio, qua pro­ lationi prædicti antecedentis occurrimus, «plicari potest per hoc, quod licet ali­ qua ratio abstracta secundum rationem 125 abstractione formali ab alia, sit amplior illa, seu extendatur ad plores rationes materiales; si tamen sub utraque alias contineatur ratio alia, de cujus concep­ tu sit, ut quidquid perfectionis, et actualitatis simpliciter simplicis sit in am­ babus, ct in omnibus aliis, a quibus ipsæ abstrahuntur, claudatur in ipsa, tunc ex eo , quod prior illa forma abstracta secundum rationem sit amplior in sensu explicato, non sequitur esse actualiorem, et perfectiorem, quam secunda forma, a qua immediatius abstractione formali abs­ trahitur. Quia hæc secunda forma con­ tinet etiam totam perfectionem , et actualilatem, quæ est in tertia alia forma, quie sub illa alias per modum partis subjec­ tive continetur, quæque abstractione for­ mali secundum rationem etiam abstra­ hitur. Unde, quia ratio entis, sive ipsius esse. abstracta abstractione formali secundum rationem, abstrahitur ab intelligere, quod continet alias immediatius sub se ipsum intelligcre divinum re ipsa abstractum, et hoc debet continere actu, et formaliter quidquid perfectionis, et actualitatis sim­ pliciter simplicis est in illa ratione entis, seu ipsius esse abstracta abstractione for- . mali, ac proinde hæc eadem perfectio’ adunate debet etiam haberi in ipso intel· ligere abstracto abstractione formali se­ cundum rationem ab omni inteUigere. quia secundum hanc rationem dicit quidquid est actualitatis in illis, seclusis potentialitatibos : propterea ratio illa entis, seu ipsius esse abstracta secundum rationem, non est actualior, et perfectior, quam intelliger* eodem modo abstractum, aut quam intelligcre divinum, seu intelligcre re ipsa separatum, et abstractam, licet sit modo dicto quid amplius, et univer­ salius. Cæterum licet ratio entis, seu ipsius esse, aut intellectionis sic abstracta abstractione formali secundum rationem, dicat totam perfectionem, et actualitatem jam explicatam; nihilominus quia modus abstractions, tantum est secundum ratio­ nem, idcirco ex hoc capite dicit modo imperfecto prædictam actualitatem , et quidquid majoris actualitatis ex hoc nas­ citur, involvit etiam aliquid imperfectionis I in ipsa forma sic abstracta, ratione cu­ jus hic modus abstractionis nequit in ipso esse abstracto secundum rem, aut in intelligcre eodem modo abstracto roperiri. -v *. TH ACT. Ill, DISP. IV, DUB. II. Λ·· · a àXi V ·< ·- £ 426 Major cipiio(ioSeti wintfoK DE SCIENTIA DEI. 67 Poteslquo hoc exemplis elucidari : mm in. contraria sententia, tum a simili’ contraria quidem sententia. Nam, qUj dicunt, quod «w, aut ipsa entilas abstracta abstractione furmali, et secun­ dum rationem, est forma abstractor, et actujilior, quam intelligere, fateri tenen­ tur, quod non sit abstractor, et actua­ lior, quam ipsa ratio entis, aut ipsius «xc abstracta abstractione formali sec undum rem, sive quam ipsa Deitas : et hoc non ob aliud, nisi quia Deitas , et ipsum ewe abstractum alistractione for- I Elucida­ tor a timili Aristot. mali secundum rem, quæ alias continen­ tur sub ipsa ratione entitatis alistracta abstractione formali, et secundum ratio­ nem a Deo, et creaturis, ambit totam plenitudinem actuali talis, et perfectionis liûeæ naturæ sine aliqua potentialitate, et ipsum esse sic abstractum secundum rem (ut dicunt illi) est formalissime ipsa Deitas. Similiter ergo nos philosophamur [quod ipsi etiam debent admittere) quoi quia ens, seu «re abstractum abstractionc formali secundum rem, includit in sua ratione ipsum inldligere, et includitur ab illo, nec ab illo distinguitur, nisi solum ex parte nostri modi concipiendi, et seeundum rationem implicitam, et expliciftam, absque distinctione virtuali : et ipsum intelligere abstractum abstractione secundum rem, dicit totam perfectionem, quam dicit ewe sine aliqua materiali con­ tractione ipsius, aut potentialitate : ileo ratio entis, seu ipsius esse abstracti abs­ tractione formali secundum rationem, non est actualior, neque perfectior, quam in­ telligere eodem modo abstractum propter rationem dictam, vel quam intelligere abs­ tractum abstractione secundum rem. 68 A simili autem potest etiam sic expli­ cari ex doctrina Arist. in postprælicamentis, ubi dicitur, superiora subsistendi conse­ quentia esse priora inferioribus : quia nec logice, nec physice valet : Est animal : ergo est homo; et tamen, teste D. Thoma, opus­ culo 2. capite 1. quando superius est analo­ gum respectu multorum, in quorum uno reperitur tota ratio, et perfectio cæterorum inferiorum, illud superius non est prius sub­ sistendi consequentia physice. Unde non possumus veriücare, quod existât ens. quin veriiicemus, quod existât Deus : quia in Deo existit tuta ratio entis. Quapropter D. Thom. supra quæst. 3. art. 5. in argumento sed contra, dixit, Deo nihil esse prius se­ cundum intellectum: ita ut intelligatur esse ’ ; ’ | physice prius : quia licet communiora sim priora, hoc modo, intellectu, cl subsistendi consequentia, quam inferiora, el ens sit superius ad Deum ; attamen tunc solum communiora sunt modo insinuato priora subsistendi consequentia intellectu, quando inferius non habet imbibitam totam perfec­ tionem, quam habet superius : Deusautem habet imbibitam totam rationem, ct perfec­ tionem, quam dicit ens, vel quod vis aliud prædicatum superius ; et ita nullum eorum potest esse prius modo prædicto, quam Deus. 69 Ita ergo proportionaliter in pnesenti, dicimus, quod quando in aliquo non repen­ tur ratio potentialitatis, et imperfectionis, sed inûnita, et summa actualitas, seu (ct melius dicamus) quando in illo invenitur ex vi sua tota actualitas reperta in eo, quod est ah illo abstractum abstractione formali secundum rationem, tunc id, quod formali abstractione secundum rationem, abstrahi­ tur ab omnibus aliis contrahentibus, sive determinantibus eandem rationem, non est actualior absolute, et simpliciter respecta illius. Quia cum nihil habeatpotentialitatis, et dicat totam perfectionem, quam illa ratio abstracta in se, el in omnibus aliis impor­ tat, nihil potest esse absolute, etsimpliciter actualius illo : et ita ratio entis, seu ipsius esse abstracta abstractione formali secun­ dum rationem ab intelligere per essentiam, non est abstractor absolute, el simpliciter, quam illud, prout esse abstraclius dicit actualitatem absolute, et simpliciter actualio­ rem respectu ejus, sed potius e converso res se habet, ut explicatum est. § VI. Diluuntur argumenta prima sententia initia allata. ,y . 70 Ad primum, concesso antecedenti. neganda est conseq. Et ad primam proba- ,pns tionem concedenda est major, et neganda minor. Quoniam vis ad intelligendumrquæ præcise sistit in actu primo, et non identi' ficat sibi absque distinctione virtuali intel­ lectionem ei per se primo correspondentem. necessario includit imperfectionem; ac proinde nequit esse infinita in ratione vir­ tutis intellectiva?, nec constitutiva Del. Ex quo a l 2. probationem ejusdem consequen­ · ti.l· concedenda est major, et negandum as­ sumptum minoris, quatenus innuit, quod esse radicaliter intellectivum intellectione di­ vina v »\ k-J .r -· TRACT. HI, DISP. IV, DUB. II. vina prout prædicta radix distinguitur vir­ tualiter ab eadem intellectione illi per se primo correspondante, sit prædicatum com­ petens Deo ; siquidem prædictum prædicalum necessario involvit imperfectionem, et limitationem, ratione cujus non identifiait sibi absque distinctione virtuali intellectio­ nem pertinentem ad suam lineam. 71 Ad secundum, concessa majori, intel­ u lecta de participatione formali analoga, inadæquata, et deliciente, et concessa etiam minori, neganda est consequentia ; quia ex hoc, quod gratia participet per participatio­ nem analogam, divinam naturam inadæquate, scilicet quoad unicum munus, quod in ipsa est, non sequitur non esse in eadem natura divina alia munera ; sed potius op­ positum. Ad confirmationem neganda est sequela. u Et ad probationem patet ex dictis naturam Dei consistere ex parte rei conceptæ tam in ipso intelligere, quam in ipsa vi, et ra­ dice ad intelligendum ; et ita etiamsi non participetur formaliter ipsa intellectio, seu visio Dei correspondons prædictæ radici, adhuc participatur inadæquate divina natu­ ra prout e.st in se, quoties gratia sanctifi­ cans alicui communicatur. 72 Nec refert, si urgeas, saltim ex dictis W· sequi, quod participata miraculose ipsa vi­ sione Dei prout est in se, non participata gratia, tunc melius participaretur divina natura per visionem illam, quam per infu­ sionem gratiæ sanctificantis præcise sump­ tae; hoc autem est contra communem Theo­ logorum sententiam : ergo, etc. Sequela videtur certa. Quoniam licet natura divina consistat in radice jam explicata, et simul in intelligere ei correspondante ; nihilomi­ nus, ut nuper dicebamus, melius explica­ tur ejus constitutivum per ipsum intelligere, quim per prædictam radicem : ergo cum visio Dei sit participatio ipsius intelligere , consequens erit, ut melius participetur di­ vina natura per visionetn præcise sump­ tam. quam per gratiam cum eadem præcisione acceptam ; siquidem per hanc solum participatur ratio radicis jam dicta. Respondetur enim negando sequelam. Quod adeo verum est, ut si participaretur visio Dei prout e-st in se, non participata gratia, tunc non solum non daretur melior participatio divinæ naturæ formaliler sumpVD. verum nec esset ibidem ulla participatio ejusdem sub conceptu, et formalitatenatu­ ra, quamvis intelligere sit in Deo natura illius. Salmant. Gurs. theolog., tom. /. 427 73 Et ratio est. Quoniam non participaretur intelligere constitutivum Dei prout habet modum constitutivi, et naturæ divi­ næ. Nam ad hoc, ut participaretur secun­ dum praydictum modum, et rationem naturæ, oportebat participari, ut simul est radix intelligent!!, et volendi Deum prout est in se; siquidem hæc ratio indispensabiliier petitur ad constitutionem naturæ divinæ, ul participabilis sub conceptu naturæ, non secus ac in creaturis intellectualibus nihil potest habere rationem naturæ, nec aliquo modo participare illam sub conceptu natu­ re, (juin communicetur ipsi per modum radicis intelligendi, et volendi. Quare cum participatio visionis Dei prout est in se, si formaliter sumatur, nunquam sit parti­ cipatio radicis prædicue visionis, secus vero participatio, quæ iit per gratiam; inde est, ut hæc semper sit participatio inadæquata naturæ divinæ sub conceptu naturæ; secus vero illa, quamyis prædicta particia patio, quæ fit per visionem Dei prout est in se, habeat connaturaliter annexam parti­ cipationem naturæ, quæ fit per gratiam. Potestque hoc explicari exemplo illo supra tacto unionis hypostaticæ, per quam communicatur humanitati Christi Domini existentia Dei, quæ in ipso habet ex parte rei conceptæ rationem naturæ; et tamen quia non communicatur ratio radicis illius, ideo non communicatur per talem unionem natura Dei, neque prædicta unio est in na­ tura, ut supra tetigimus, el communiter do­ cent Theologi. 74 Ad tertium respondetur, quod ea, quæ continentur in divino intelligere, eodem modo debent contineri in natura Dei; etita quia peccatum continetur in intelligere divi­ no tanquam objectumsecundanum inintel­ ligente, ideo hoc eodem mudo continetur in natura Dei, quæ in ipso intelligereconsistit. Cæterum cum hoc stat, ut soleat negari, peccatum contineri in divina natura, et concedi, quod contineatur in intelligere Dei : ox eo quod per illum priorem modum lo­ quendi innuitur ex parte modi significandi, quod peccatum sit in Deo vel tanquam ali­ quid pertinens ad ejus naturam, vel tanquam effectas proprius ab ea causabilis. 75 Ad quartum, concessa majori, negan­ da est minor. Et ad primam probationem illius quoad priorem part, negandum est antecedens. Quia intelligere constitutivum divinæ naturæ, sicut identifient sibi tam or­ dinem entitativum, quam intelligibilem in summo perfectionis gradu, taliter, ut hoc ex 29 T’/ T-·' ut j : : $ 7I‘‘ l. i Explica­ tur exemplo. J :M i Ad tertlam. Ad q cart uro 428 Ad qoinlum. R jtio lololionis. DE SCIENTIA DEL vi propriæ lineæ illi competat, ita continet tam intelligibilité!·, quam entitative, et sub ewe naturali omnem effectum creatum , et creabilem a Deo. Ad secundam vero pro­ bationem ejusdem minoris, quoad prœdictam partem dicendum est, quod si in ea fiat sermo de intelligere constitutivo divinæ na­ turæ, non est prius prioritate virtuali, quod creaturæ repnesententur in essentia Dei tanquam in causa potente illas producere , quam quod intelligantur per praedictum in­ telligere : siquidem in ipso intelligere non sunt duæ formalitates virtualiter distincta), quod imelligat, et possit saltim radicaliter producere illas. Unde prædicta repræsentalio, et intelligere solum ex parte no>tri modi concipiendi distinguantur, et per mo­ dum prioris, et posterioris inter se compa­ rantur, quatenus prædictam intelligere est adeo eminens, ut habeat formaliter eminen­ ter exercere duo illa munera ad eandem li­ neam spectantia ; ita tamen, ut ratione prædictæ eminentiæ, et ex parte nostri mo li concipiendi prius intelligamus esse in dlo munus repraesentandi, et continendi modo dicto, quam munus intelligendi, non qualitercunque sumpti, sed ut ad easdem creatu­ ras terminatur. Diximus : Nan qualitercunque sumpti, sed ut ad easdem creaturas terminatur, quia si intelligere constitutivum divinæ naturæ su­ matur, prout terminatur ad divinam essen­ tiam, et ut est intelligere illius, tunc prius est nostro modo intelligendi, quod sic intel­ ligere terminatum ad prædictam essentiam, quam quod contineat creaturas ; sicut prius est, quod lux Solis habeat formaliter ratio­ nem lucis, quam quod virtute contineat ca­ lorem. 76 Ad quintum, concesso antecedenti saltim do prioritate virtuali, neganda est conseq. Et ad probationem debet negari an­ tecedens. Nam licet in creaturis ratio veri, aut intelligibilis subsequatur, modo alibi in­ sinuato, ad rationem eatis, ita ut ratione ratiocinata distinguantur ab ente ; non ta­ men id provenit ex natura rei, id est, ex vi propriæ lineæ secun lum se, et ex genere suo spectatio, sed ratione limitationis, et imperfectionis, cum qua in creaturis est involuta.· Unde non mirum, quod in Deo, ubi prædicta linea reperitur in sua puritate, contingat oppositum. Ratio autem hujusconstat : tum ex dictis in hoc, et præcedenti dub. ; tum etiam ex iis, quæ in tract, de Visione Dei art.2. as­ seruimus ad assignandam rationem, propter quam essentia divina, sicut supplet ratio­ nem speciei intelligibilis respectu intellec­ tuum beatorum, ita eliam potest supplere rationem verbi : exeo, quod sicut de essen­ tia illius est, esse actu intelligibilem, etpropterea potest uniri in ratione speciei intelligibilis, ita eliam de ejus quidditate est, esse actu intellectam ab ipso Deo, seu esse actu . i terminantem divinam intellectionem : el ideo potest quoad huc munus supplere ra­ tionem verbi. ■ 77 Ati ultimum respondetur primo, cony cedendo antecedens, et negando utramque *toeis conseq. Et ad probationem prioris, in qua innititur posterior, concedendum est ante­ cedens intellectum de operation^ creata, et cum imperfectionibus involuta, quæqnefor­ maliter duntaxat, non vero formaliter emi­ nenter habet rationem operationis, et ne­ gandum de operatione increata, et prima inter omnes operationes divinas. Nam hæc debet formaliter eminenter identificare sibi absque distinctione virtuali quidquid ad pri­ mam lineam intellectualem spectat. Unde solutio ibidem tradita, et modo explicato in­ tellecta, est optima. Et ad impugnationem negandum est antecedens. Et ratio dispari- tatis inter relationem divinam, et operationem primam Dei potest reddi, ex eo, quod relatio divina uon potest non opponi relati­ ve cum suo termino : et ita debet distingui ab illo, et esse ad ipsum. Cæterum operatio divina, et prima inter omnes operationes Dei nequit habere aliquam oppositionem etiam virtualem cum Deo, nec distinguai) illo, ex eo. quod ejus essentia debet consis­ tere in ultima actualitate, et operatione, ut explicatum est. Et ideo non potest ei conve­ nire id, quod est proprium operationis creatæ habentis aliqualiter oppositionem cum agente, scilicet, quod procedat ab ipso, et sit aliquo modo terminus habitudinis realis, agentis ad illam. 3 îÿL 78 Secundo respondetur cum pluribus ju- û nioribus Thomistis negandi) antecedens. Nam intelligere constitutivum Dei, solum ex parte nostri modi significandi, eteoncipiendi est operatio, non vero ex parte rei conceptæ; quia sic tantum habet rationem actus purissimi, seu forinit· perfectissiœæ ex se subsistentis. Et ad primam probationem negan-ium est antecedens universaliter intel­ lectum : et ita licet scientia actualis Dei, quæ est peculiaris quædam intellectio in 0 existons, habeat ex parte rei concepta? ratio­ nem operationis ; non tamen id babet intelligere constitutivum Der. Per quod eliam ad I j j : TRACT. ΙΠ, DISP. IV, OCR. II. «9 a>el perfectam, aa suara esse sit suum intelligerL*. Si autem perfecte x! çrid cognuiciiur, necesse e.-l, quod virtus ejus perferte ragnoscatar*: virtus aatrni alicujus rei perfecte cognosci κι potest, nisi cognoscantur ea. ad noa» virtus se exten­ dit Unde cum vinus divina se exlcnda! ad alia. eo quod ipsa esi prima causa elTeciiva omnium entium ; at ci fà? ppdictis patet) neresse esi, qaod Deus alias $e cognoscat. El boc ctbm evidentius fit, si adjnngatar. quod ipsum c»se caasat agentis priin.r, scilicet Dei, «t ejo< IntellL Sett. Unde quiconque cflcctu** préexistant in Deo. sicut > prima, nrcesse est, qnod sint in ipso ejus inlef; rne, ct quod omnia in eo sint secundum modum totellifA&ra. Nam omne, qaod est in altero, tel m wse· csUrmi mtdum ejus, ia quo esL Ad sciendum autem qualitei alia a se cognoscat, cun•I Itra.vJam «1. qaod dupliciter aliqaid cognoscilor: ano •Mo in se ipso; alio modo in allero. In se ipso qoidesa o>gDOi iiar abquid, quando cognoscitur per speciem Kî-ruai ada«qujtam ipsi cognoscibili :>i>ut rum oral os videt b :.i cm per speciem boutièh In ali · autem vidchir ri, qx.-ri videtor |»er speciem ronlinenlis ; sicat cam Mai tfdetnr in into per spet icm lotias, vel cam borne ·>Uiic Is sprain per specian spccali. vel qaocunque alio eoatiogat aliquid in alio videri. Sic igitur dicendam est, qaod Deas so ipsum ridel in se ipso, quu se ipsum videt per essentiam suam. Alia an- ARTICULUS VI. Utrum Deu cognoscat alia a u propria cofnilione? 1 Ad seilum sic proceditur. Videtor, qaod Dm ncn cognoscat ilii a se propria cognitione. Sic enim cognoscit a se, ut dictum tot, secundum qaod alia ab ipso in eo sunt : sed alia ab ipso >unt in ipso sicut in prima cauva communi, ct universali : ergo ct alia cognoscurilfir a Deo, sicut in causa prima, a universali, Hoc autem est cog­ noscere in universali, et non secundum propriam cogni­ tionem : uatn, se­ quitur, quod non rogwscat rreataran srtundum rjos es­ sentiam, ut cognoscat de ea quid est, quod est propriam cognitionem de re habere. 3 Praeterea, propria cognitio non habetur de re, oiai per propriam ejus rationem : sol cnm Deis eognoerat om­ nia per rvscnuaa suam, non videtor, quod unuraqaodqac per propriam rationem cocnoscat : idem enim nnn potest esse propria ratio mvlionrm, <4 diversorum : non ergo ha­ bet propriam cognitionem Deo* do rebus, sed commu­ nem. Nam cognoscere res non secundum propriam ratio­ nem. est cognoscere res *dum in comimini. Srd contra. Habere propriam coguilioncm de rebus, est rogcoxcen* res nOn solum in communi, sed secundam quod sunt ab invfrem distincta.· : sie aatrm Deus cognoscit res. Unde «licitar Hebr. L quod Pertingit ai dinrienrm spiritus, et onimtr, Cfinpagnm guopne, et urdullarmu, et discretor c^filationum, et in tentiiitnn ctrdii, et non est ulla Centura inrifiMic in ret.tperfu ejus. Respondeo dicendum, quod circa hoc quidam errave­ rant . directes» quod 1)00»» alia a se non cognoscit nisi io communi, «cilictf in quantum sunt ctilra. Steal mini ignis *i (ûfcoosreret sc ipsum, ut est principium erioris, oqttfrtfiM naturam calnris, et omnia alia-in qcaalum *-inl calida, ili Deus in quantum cognteejf se, u! priecipiam mtsudi. cognoscit naloraui entis, rf omnia alia. in qnantum saut entia. Srd hæ non pote?! to«c. Nam in­ telligere aliqaid in commosi. et non in speciali, est imper­ fecte aliquid cognoscere. Unde intellectus noster, duo DE SCIENTIA DEI. de potentia in actum reducitur, pertingit pnus ad coguitionem oniversalem, et confusam de rebus, quam ad pro­ priam rerum cognitionem : »icut de imperfecta ad perfec­ tum procedens, ot patet in primo Phyncorum. Si igitur cognitio Dei de rtbas aiiH a sn esset in universali Unium, et non in speciali, sequeretur, qaod cjos faMHgere imo esset omnibus modi.* perfectum, ct prr consequens ejus esse : qtsod e>t contra ea, au» saperias o.-tensa suut. Oportet igitur dicere, quod aha a se cognoscai propria catlitione, nun solum secandum qaed comsi3, cognosceret omnes linea* progredientes a centro, rd lux si cognosceret >e ipsam, cognoscere! omnes colores. Sed b»c rieupia, licet qnastum ad aliquid similia sint, scilicet quantum ad aniver>alcm caawhtatem, tamen debounl quantum ad boc, quod malüludo, et diversius non eau-antur ob illo uno pneripio QfiiversMi. quantam ad id, qaod principium disÜactionis est; Sed solum quantam ad id, m quo eoumuniaut. Non enim diversitas colori» caasatvr ex luce solum, sed ex diversa dispositione diapbani recipienti*. El simili­ ter divrrsib· linearum ex dneno situ. Et inde e*l. quod hujusmodi diversiu^, et mdliudo non potest ccgnosri in suo principio, secandam propriam cogniuonna, sed solum in cotnmani. Sed in Deo non aac est : su­ pra enim oslen>um est. quod quidquid perfectionis est ia queonque creatura. Lotum pr^exi>iil, et continetur ia Deo secundum modum exceUentcm. >oa solus aiatan id, iu quo creatur» communicant, scilicet ipsum eve ad perfectionem pertinet; srd etiam ea, per qn» crraLsr» ad invicem distinguamur. Sicut vivere, ct imeUigerr. et hujusmodi, quibus viventia a non vivemibas, ei mulligmlia a non intelligeatibus distingsumar, etomms fc*rma, per quam qrelibet res in propria specie cotuueuder. per­ fectio quædam est. El sic omnia iu Beo preexiMunt ποα solam quantam ad id, q=od commune est omnibus sed eliam qoautnm ad ea. secandam qax· res dL-ticgnonlur. Et sic cum Deus in se omoe» perfectitaes commea!, com­ paratur Dei essentia ad omnes rerum esscaba.*. aon - ic­ at commune ad pr^na, nt unitas ad numerus, vel cen­ trum ad lineas; sed sicut perfectu.* artus ad imperfect.s : ut si dicerem. homo ad animal, vel senarixs, qai est nu­ méros perfectus. ad impccfcctos sab ipso contraUs. Ma­ nifestam est aatem. quod pec aetata perfectam cognosci possunt actos imperfecti, non solam in commant, »ed etiam propria cognitione. Sicnl qci cognoscit hominem, cozDoscit animal propria cognitivae : el qui cognoscit sena­ rium, cognnsal trinarium propria cognitione. Sic iritar cum essentia Dei habeat iu *e qtadqaid perfectionis habet essentia cujuscunque rei alterius, er idbac amplias, Dess in se ipso potest omnia propria cognitione cognoscere. Propna enim nalura uniuscujttsqae con-istit, seramfem quod per aliquem modum divinam perfectionem participat. Nou autem Dens perferte se Ipsum eoguosrcret. nisi cognnsccrcl. quomodocunque partcipabdis rsl ab aliis su> perfectio. .Xec etiam ipsam nataram essendi perfecte -ci­ ret. nisi cognosceret bmoes modos essedi. Cade ηαηιfe»tum est, quod Deas cognoscit omne» res propria cogsitiune Secundum quod ab aliis distinguuntur. Ad primum ergo dicendum, quod sic cognoscere aliquid, sicut in cognosctule est, polest dupliciter mtclligi. Cita modo, sccuuduui quod hoc adverbium, sic, importat mo­ dum cognitionis rx parte rei coinitr : e! sic fal*um est. Non enim seaqxr cocnoscrn* cognoscit cognitum se­ cundum Hind esse, quud lubet in coguoscrnlr. Ocstas enim non cognoscit lapidem *ecund'jm esse, quod habet in oculo, sed per >pecirm lapiths, quam habet io se. cog­ noscit lapidem secundam e>>e . quod habet citra oculum. Et si aliquis cognoscens cogno«cal cocnitam secundatu e^*e, quod tabet iu cogaoscmlc : nihilominus cognc*cit ipsum secundum esse, quod bibet rxtra cognoscentem. Sicnl intellectus cognoscit Lapi-Jt-m secundum esse intellif ibile , quod habet in intriicela, in quantum coguoscit «e nldligere; sed uibikimiim.* cognosat esse Iapidem in pro­ pria natura. Si vero lutelligatur «er undatu quo·! hor adverbium, sic, importat modum ex parte cognoscenti*, verum est, quod sic solam cognoscens cognoscit cogni­ tum. secundum quod est in cognoscente ·. qnia quanto perfertius est cognitam ia cognoscente, tanto perfectior est modus coguilionis. Sic igitur dicendam est, quod Deus non volum cognoscit res esse in se ipso, sed per id. quod iu se ipso eontiaet res, cognoscit eas In propria natura : et Unto pfffeciu>, quanto perfectius est unumquodque in ipso. Ad secundum dicendum, quod osentii crrjtar/· ros. paratur ad risen turn Dei. ul actu» imperfectas ad perf^tum : et ideo essentia creatura* non sufficienter dial tn cognitioarto r*sentir divinae; sed e coaurw. Ad icrtinm dicendum, quod idem non potat scapi, ut ratio di«cr*orum, per modum aiLpqcuhonis : sed dtvuu essentia est aliquid excedens omnes rreuturas. Ucde potiM accipi, ul propria ratio u ni nsroi usque, secamho q&W diversimode est participabitis, vel imitabilis a dinois creaturis. Cünclusio est affirmativa. Circa hos duos articulos nihil occurrit dicen­ dum. suppositis iis. quæ in tract de Visione Dei art. i. 7. et K. diximus circa modum, quo beati vident creaturas in essentia divina prit» visa. Quoniam quoad hoc, eodem proportio­ nali modo tu Deo, et In beatis philosophandum est. Diximus, fodem proporhunali modo, quia beati, quippe non .comprehendentes Deuui. ne­ queunt ex vi visionis divinæ essentiæ compre­ hendere. aut cognoscere omnes creaturas possibiles, bene tamen Deus. ARTICULES Vil. Utraa nitilia Dsi sil ducviiri ? 1 Ad -eptimum sic proceditur. Videtur, quod soesm Dei fit thseoniva. Scientia enim Dei non est seccnd&n scire is habitu. Sed secundum Philosophum ia i. Topic, scire io bab:lu contingit mniu simul : sed ialclligrtr actn unum tamam. Cam ergo liras multa cognosat -pti et se. et alia, nt o-tensuin est' videtor, quod doq sitii o&nia intriligat, sed de uao in aliud discerni. e Prrlcrra, rognoscere effertum per causam est «riw discurrentis : sed Deus cognoscit alii per se ipsam, siesi effectum per causam : rrgo cognitio sua es! disconiu. 3 Pruterea, perfectius Deas scit unamquamque rotaram. quam nos sciamus : sed no* in causis cratis cogDOicimus connu effectu.*; ct sic de causis ad causata decamans : ergo videtur similiter esse io Deo. Sed contn» esi, quod dicit August. in 15 de TriiiL Quod Dess non panicubtim. vel sigilbtim omnia videt, vetat alternante eonerptu hinc illae, inde huc; sedoaeia udet sireul. Respondeo dicendam, quod m scientia divina BiHus «1 discursas : quod sic patet In scientia cuim nostra di­ plex est divarsus. Unn* seen nd nfl» sarcessioMa lan­ ium : sicut rutu postquam inlrUigisnus aliquid in arta, convertimus n »$ ad intclligeudum aliud. Ahos di. :> est secandum ena^alrtalem : fient caw ner principia penenimus in cognitiooem conriUMonum Primus autem dbcursus Deo convenire non potcsL Multa rma.qu» serres· sive inlelligunus. si unumquodque eorum in se ipsa con*ideretar, omnia snnul inlelligitoW, *> in iliqao ano ea iotclhgas'· - Pii* partes intelligaop:» ia l«Xof ' · diversas rei videamus in speculo. Deus outrm Osnu vilrt io uno, quAd est ipse, ut habitum est : untie simul, rt non sucrcs>ive omnia videt. Similiter etiam et scmdtx discursus Deo eOBprterè, non potest primo. Pnxo qui­ dem : quia secunda* dixurxus pnrsappottil primum : pro· cedente- enira a principiis ad coud^sioacS nut shtnl utcumque coo*ideranL Dande quia discar*» talis estprocedentis de noto ad ignotum. Unde raaaifrttem ot. qaod quando cognoscitur primum, adhuc ignoratur fer .in­ duas : el *ic secundani non cognoscitor ia primo; wd ex prituo. Terminus vero discarsu? est, qaaudo *ecueed quia futurum est, ideo scitur a Deo antequam fiai. I tatibus, ideo ad eam declarandam præ sentem instituimus disputationem. 2 Praterea, |>osita causa ponitur offectas i.sed scien­ Conclusio est negativa tia Dei «l aeterna : si ergo scientia Dei est causa rerum malarum, videtur, quod creaturæ sint ab æterno. 3 Praterea , scibile est prius scientia, et mensura DUBIUM I ejus, ut dicitur in 10. Melapb. sed id, quod est posto nos, et mensuratum, uou potest esse causa : ergo scientia Dei uou est causa rerum. Utrum scientia Dei sit aliquo modo causa Sed contra est, quod dicit August. 15. de Trinilat. uni­ rerum ? versis creaturas, et spirituales, el corporales, non quia saut, ideo novit Deus, sed ideo sunt, quia novit. Respondeo dicendum, quod scientia Dei est causa re­ rum. Sic eoiui scientia Dei se habet ad omnes res creatas, Consulto in titulo addita est illa par­ sicut scientia artificis se babel ad artificial. Scientia au­ ticula aliquo modo, quia in hoc dubio non tem artificis est causa artificiaiorum, eo quod artifex ope­ rator per suum intellectam. Unde oportet, quod forma inquirimus modum causalitatis , quem intellectus sil principium operationis, sicut calor est prin­ scientia divina erga creaturas habet ; sevi cipium calefactionis. Sed considerandum est, quod forma wturalis in quintum est forma manens in eo, coi dat solum, an sit aliquo modo causa illarum, esse, non nominal principium actionis; sed secundum sive dirigendo, sive efficiendo proprie, et quod bibet inclinationem ad effectum. Et similiter forma intelligibilis non nominat principium actionis secundum in rigore ; sive tandem aliquo modo in^sod est tantum in intelligente, nisi adjungatur ei inclina­ fluendo in productionem illarum7 tio ad effectum , quæ est per voluntatem. Cum enim forma intelligibilis ad opposita se habeat (com sit eadem scientia oppositorum) non produceret determinatum effec­ tua, nisi determinaretur ad unum per appetitum, ut di­ citur in 9. Mctapbys. Manifestum est autem, quod Deus per intellectum suum rausit res, cum suum esse sit suum Rationes dubitandi lateiligtre. Unde necesse est. quod sua scientia sit causa rerum, secundum quod habet voluntatem conjunctam. Unde scientia Dei secundum quod est causa rerum, con­ Prima est, quod ide® divinæ sunt suevit nominari scientia approbationis. Ad primum ergo dicendum , quod Origen, loculus est causa primaria creaturarum : ergo scien­ attendens rationem scientiæ, cui non competit ratio ciatia non erit causa earum. Patet conse­ silitalis, nisi adjuncta voluntate, ul dictum est. Sed quod dicit, ideo pnrscire Deum aliqua, quia sunt quentia. Quia unius, et ejusdem rei fatura, intelliçendum est secundum causam consequenti», nequit esse multiplex causa primaria, ma­ ct non secundum causam essendi. Sequitur enim, si alim sont futura, quod Deus ea præscierit; non tamen res xime si sit ejusdem ordinis, scilicet vel /•tara sunt causa, quod Deus sciat. creati, vel divini, ut in præsenti contin­ Ad secundum dicendum, quod scientia Dei ttt causa rerum, secundum quod res sunt in scientia : non fuit au­ git. Antecedens autem probatur. Quoniam to iu scientia Dei, quod res essent ab æterno. Undeeffectus creati maximo assimilantur ideis : qtamfis scientia Dei sit æ terni, non sequitur tamen, quod roratura sini ab æterno. id autem, cui maxime assiniilatur effec­ Ad tertium dicentium, quod res naturales sunt medi» tus, est causa primaria respectu illius. inter scientiam Dei, ct scientiam nostram. Nos enim teieatiam accipimus a robus naturalibus, quanm Deus per 2 Secunda. Quoniam alias creaturæ eslixa scientiam causa est. Unde sicut scibilia caluralia snat ab æterno, et tolleretur contingentia sunt priora, quam scientia nostra, ct mensura ejus, ita ‘rientia Dei est prior, quam res naturales, ct mensura a rebus : hæc autem sunt absurda, ut ex ipsarum : sicut aliqua domus est media inter scientiam ar­ se constat : ergo, etc. Sequela quoad prio­ tificis, qui eam fecit, et scientiam illius, qui ejtts cog­ nitionem, ex ipsa jam farta capit. rem partem probatur. Quoniam posita cau­ Conclusio est affirmativa sa ponitur effectus : ergo si scientia Dei est causa rerum, et hæc est ab æterno, ut ex se patet, non poterunt non effectas, sci­ licet creaturæ, esso ab æterno. Quoad se- Secandi. 432 DE SCIENTIA DEI. eundam vero pariem etiam constat. Quia ad causam necessariam, sequitur necessa­ rio, et absque ulla contingentia effectus : at scientia Dei convenit illi necessario . ergo si ipsa est causa rerum, sequentur ad eam necessario effectus : atque adeo tolletur contingentia ab effectibus creatis. t liima. 3 Tertia est. Quoniam nec scientia sim­ plicis intelligentiæ, nec scientia visionis po­ test esse causa rerum : ergo nulla. Patet consequentia. Quoniam Deus circa crea­ turas non habet aliam scientiam præter has, ex eo, quod scientia simplicis intelligentiæ terminatur ad eas secundum suam essentiam, ut proscindunt ab existentia exercita, et scientia visionis ad easdem, ut sunt sui) existentia exercita in aliqua diffe­ rentia temporis. Unde sicut omnes crea­ turæ debent esse sub aliquo ex his statiqus, ita non possunt subterfugere, quin cadant sub aliqua ex proditis scientiis. Antecedens autem, quoad priorem par­ tem probatur ex modo dictis. Quoniam scientia simplicis intelligent^ proscindit ab existentia exercita sui objecti : scientia au­ tem, quæ est causa rerum, non proscindit, sed potius involvit illam; quippe quæ de­ bet esse causa futuritionis, et existentiæ earundem rerum. Quoad secundam vero partem idem antecedens videtur perspicuum. Quoniam scientia visionis supponit existentiam rei visæ, sicut visio corporea pro· supponit rem visam, ex eo, quod utra­ que cognitio est intuitiva, ac proinde rei. ut præsentis : ac scientia, quæ est causa rerum, non supponit, sed potius ponit,.te causai existentiam earum : ergo, etc. £8H 14. estque assertio ista adeo certa, ut eam assequuli fuerint antiqui Philosophi ex illustratione luminis naturalis, ut Ari· sio tel. 12. Metaphys. cap. 2. el 8.Phy­ sic. texi. 37. et 3. do Anima, texi. 4. ubi approbat opinionem Anaxagoræ, asserentis ! primum principium omnium rerum esse intellectum, qui omnia movet : intellectus autem omnia movens non potest non esse intellectus scientia imbutus, el ea utens ad hoc, ut illa moveat, ut ex stalim i dicendis patebit. ' Probatur primo , ratione deprompta ex D. Thom. in hoc art. quæ potesl sub hac forma proponi. Quoniam scientia Dei eo modo comparatur ad res creatas, sicut sciencia artificis creati confertur cum rebus artificialibus : sed scientia artificis creati est causa artificialium : ergo et , scientia Dei erit causa rerum creatarum. Major salis consuat. Quoniam in Deo reperiuntur virtutes intellectuales artis, el scientiæ, ut ex dictis art. i. hujus qu.TM. constat : ergo scientia ejus comparabitur ad res creatas, quæ sub illa cadunt eo proportionali modo , quo scientia artificis creati, in quo sunt simul scientia, et ars, confertur cum rebus artificialibus, sub illa scientia, et arte cadentibus. Minor autem etiam constat. Quoniam scientia artificis creati proscribit modum, secun­ dum qnem debet artefactum fieri, dirigitque, et influit in ordine ad illud : ac proinde erit vera causa illius. 5 Confirmatur ratione ejusdem S. Doctoris in hoc art. et in aliis locis. Quo­ ester. niam esse Dei est inlelligere : ergo continet, et causât ex parte sua res intelligibili modo : ergo per suam scientiam. Ante$ II. dens constat ex dictis disp. præcedenti. Communis, cl vera sententia eir Divo Thoma Prima vero consequentia ex antecedenti desumpta. sequitur. Quoniam unaquæque causa con­ tinebit, et causai ex parte sua effectus 4 Dicendum tamen est, scientiam Dei secundum modum essendi causæ : ergo esse veram causam rerum. Assertio hæc causa, cujus esse est intelligere, continebit,· habetur Psal. 103 : Omnia in sapientia fe­ et causabit effectus intelligibili modo. Se­ cisti, et Psal. 135 : (?ui fecit catos in tncunda vero consequentia ex bac priori telUcLu : id est. in sapientia, ut exponit videtur salis consiare. Quoniam causa Glossa, et Sapienliæ 8. do divina scientia causans intelligibili modo effectus, et hadicitur : Quü torum, qu9 sunt, magis quam bens scientiam illorum, utitur sua scientia illa est nrtifex, et Proverbiorum 3 : Domi­ ad illos causandos : quia scientia illa dirigit nus sapientia fundavit terram. Unde asser­ al tile opus, et proscribit modum, quo tionem hanc luentur communiter Patres, I perfectissime fiat ; alioqui non esset scien­ el Theologi, proctpue vero D. Thom. | tia perfectissima illius , qualis in Deo in præsenti, et in primo distinciiono 38. reperiiur. art. t. el primo contra Gentes cap. 61. 6 Secundo probatur ratione D. Thom. el 62. necnon de \eritalu qme*t. 2. ari. I GCf quu»*t. 3. Potentia, ari. 18. et 2. OÎA contra s·.· - TRACT. HI. DISP. V. DUB. II. contra Gent. cap. 23. Quoniam primæ, et perfectissima· causæ debetur modus operandi perfectissimus : sed modus ope­ randi ad extra per scientiam, el volunta­ tem est perfectissimus : ergo hic debebitur Deo, qui est prima, et perfectissima causa : ac proinde per sunn scientiam erit causa rerum. Utraque consequentia cum majori sunt satis perspicam. Minor autem etiam patet. Quoniam agens ad extra per scien­ tiam, et voluntatem dirigit agens per modum naturæ , ot illo utitur tanquam instrumento · ergo modus agendi per scientiam, et voluntatem erit perfectissi­ mus. § III. 433 rallum, quamvis motus cœli sil semper eodem modo se habens λ * Ad ultimam constabit ex dicendis dubio sequenti. DUBIUM IL Quænam scientia Dei esi causa rerum ? 9 Pro tituli intelligentia notandum est Pro primo ex D. Thoma in hac quæst. art. rxpliralionc sequenti, et 12. necnon 1. contra Gent, litati cap. 66. et in L dist. 38. quæst. l.art. nauiur primo 4. scientiam Dei respectu creaturarum ex dividi in scientiam visionis, et simplicis D.Thom intelligentiæ, non quidem ita ut hæc duo membra constituant duo attributa scienti», sed dicant duplicem terminationem inaOccurilur rationibus dubitandi initio dæ quatam divinæ scientiae. Nam scientia adductis. simplicis intelligentiæ dicit saltim inter alia divinam scientiam, prout terminatur 7 Ad primam, non esso inconveniens, ad creaturas quatenus possibiles, sive se­ quod intra ordinem divinum dentur plucandum suas quiddiutes, praescindendo res rationes causandi res creatas, quarum ab actuali existentia absolute, exercita in quælibet sit primaria, dummodo omnes aliqua differentia temporis. Scientia vero illæ diversimode influant, ut in præsenli visionis respectu creaturarum dicit ean­ contingit. Nam idea influit per modum dem scientiam, ut terminatur ad creaturas exemplaris, et objecti cogniti ; scientia modo nuper dicto existantes in aliqua vero, ut tenens se ex parte principii, et differentia temporis. ut habet rationem cognitionis practicæ tam 10 Secundo notandum est, quod scien­ S DE SCIENTIA DEI. mala positiva, sen in positivo consistentia, nt multi id docent de peccatis, fatentes ilia quatenus talia, consistere in aliquo positivo, tunc talis scientia sit proprie visionis solum­ modo : quia versatur circa rem proprie exis­ tentem f non tamen approbatam a divina voluntate; si vero praedicta mala solum con­ sistant de formali in aliquo privativo, tunc scientia illius tantum reductive sit scientia visionis, et modo dicto, ex eo, quod non est de re proprie existente, neque a voluntate Dei approbata. At posterior scientia visionis, quæ simul est approbationis, versatur circa res futuras, quæ cadunt sub divina volunta­ te, et ab ea approbantur, ex eo. quod habent rationem boni. Quare sensus tituli est, an scientia, quæ est causa rerum, sit scientia simplicis intelligentiæ? an vero scientia vi­ sionis, et approbationis? ·> 1W* ·> / I Refertur prior sententia. 11 Prima sententia asserit, scientiam simplicis intelligentiæ, non, vero scientiam visionis et approbationis esse causam rerum. Ita Molina in hac quæst. disp. 17. $ his ila explicatis. Valentia in presenti puncto4. § his tamen non obstantibus. Vazquez dis­ put. 68. cap. 6. Suarez lib. de concursu Dei cap. 13. num. 15. et lib. 3. de attribu­ tis cap. 4. num. 13. Arrubal disp. 32. cap. 3. et alii plores ex Patribus Societatis. Probatur primo ratione desumpta ex D. Primam ’ argumen­ Thom. in hoc art. quamque nos ad proban­ tum. dam assertionem dubii procedentis exparte adduximus. Nam illa scientia Dei est causa rerum, quæ correspondet scientiæ, quæ est in artifice creato, per quam causai artificia­ lia : sed hæc in Deo non est scientia visio­ nis, sed simplicis intelligentiæ : ergo ista , et non illa erit causa rerum. Major videtur esse D. Thom. in hoc art. Et insuper suadetur ex eo, quod sicut Deus intelligit, et vult per illas virtutes, ac facultates, quæ correspondent virtutibus, et facultatibus in­ tellectivis, etvolitivis . quæsunt in creaturis, seclusis tamen imperfectionibus, ita hoc ipso, quod causet res per suam scientiam , tanquam supremus artifex, debet causare illas per eam scientiam , quæ correspondet scientia» artificis creati, per quam causal sua artificialia. Minor autem etiam constat. Quoniam ar­ tifex creatus, qui operatur per scientiam di­ rigentem virtutem exeeutivam, non causal Ull effectum per scientiam illius intuitivam, per quam contemplatur effectum ut existentem, cuique correspondet scientia visionis Dei; sed per aliam rationem scientiæ, per quam attingitur natura effectus sub rationeeffectibilis, necnon et ratio, ac modus faciendi illum, quæque correspondet scienti» sim­ plicis intelligentiæ Dei : ergo scientia divi­ na correspondons scientiæ artificis creati causati va artificialium, non est scientia vi­ sionis, sed simplicis intelligentiæ. Confirmatur. Quia ad directionem cujus- Cxfccil;r. cunque virtutis exequentis neu est per se necessaria scientia, quæ contempletur effec­ tum ut existentem ; sed satis est, quod præscribat modum, quo potest, etdebetfieri: ergo scientia, quæ est causarerum, non erit scientia visionis, etintuitiva illius, sedseientia, qua cognoscitur natura operis factibilis, et modus, quo illud fieri debet : quamvis per accidens, vel concomitanter, aut subse­ quenter poterit ibidem commisceri scientia visionis, seu in tuiti va ejusdem effectus. 12 Secundo. Quoniam prius sunt res fu­ ture, quam sciantur, et videantur a Deo per scientiam visionis : ergo scientia, quæ causai res futuras, non erit predicta scien­ tia, sed alia prior, scilicet simplicis intelli­ gentiæ. Consequentia videtur certa : quan­ doquidem causa non debet suhsequi. sed potius pranre suum effectum. Antecedens autem etiam constat. Quia scientia visionis subsequitur ad determinationem efficacem divinæ voluntatis, qua Deus voluit creatu­ ras producere; et ideo libere Deo competit : ergo etiam snbsequetur ad futurilionem earundem rerum : siquidem in eodem signo, in quo Deus voluit efficaciter producere res; intelliguntur esse future. Confirmatur. Nam scientia visionis est Kor. intuitiva; ac proinde supponit rem existen­ tem, alioqui nequiret intueri illam : sicut oculus corporeus nequit videre colorem, qui non presupponatur existons ad visionem illius : ergo prædicta scientia nequibit ha­ bere rationem causæ respectu rerum. 13 Tertio. Nam Patres loquentes de scientia visionis aiunt, non ideo res esse fa­ turas, quia Deus illas scit ; sed potius Deum scire ipsas, quia sunt future : ergo predicta scientia non erit causa rerum. Conse­ quentia est aperta. Quoniam si talis scien­ tia esset rerum causa, tunc hæc causalis esset omnino vera, scilicet : Ideo aliquid est futurum, quia Deus per scientiam visionis scit illud esse futurum. Antecedens autem probatur. Nam illud docent Origen, lib, 7. in it TRACT. ΙΠ, DISP. V, DDB. II. 435 in episl. ad Roman. Justinus Martyr, I diet. 35. quæst.2. art.2.Bannez,in pnesenti, qnæst. 18. ad Gent. Chrysostom. Homil. I et quæst. 19. art. 4. Gonzalez disp. 38. bO. super Matth. Damascen. lib. contra sect. 2. ot alii quamplures ex jdniorihus \knich. Ilieronym. in illud Jeremiæ 26. Thomistis. Ratio .Voli subtrahere verbum, Boethius 5. de cod15 Ratio autem fundamentalis hujus prioris julatione, glos. 3. Beda tomo 8. quæstioassertionis desumitur ex D. Thom.potest- as?ernum, quæst. 13. Magister in I. dist. 38. ct que ad hanc formam breviter reduci. tioftis. ibidem, Albert. Bonaveiitura, et Alens. Quoniam scientia Dei, quæ virtute, et quasi in actu primo est causa rerum', debet antecedere actum liberum divinæ vo­ § Π. luntatis : sed sola scientia simplicis intelliProfertur sententia b. Thomx, gentiæ antecedit illum, non vero scientia vi­ sionis : ergo illa, et non ista erit modo 14 Pro hujus quæstionis decisione notan­ dicto causa rerum. Minor cum consequen­ U*· dum est ex D. Thom. infra art. 16. ad 1. tia satis constat ex se, et ex dictis. Ma­ Λ quod de divina scientia, ut est causa rerum, jor autem probatur.’ Tum quia scientia Dei eo proportionali modo est causa re­ possumus loqui prout est causa præcise, quasi inactu primo, seu virtute, id est, prout rum per modum actus primi, et in suo bibet præcise virtutem ad operandum, vel genere, quo ars est causa in actu pri­ prout est causa, quasi in actu secundo, actu mo respectu artificiatorum : sed ars, quæ applicata ad causandas creaturas. habet prædictam vim causativam, est ars, Hoc ergo supposito, dicendum est pri­ ut antecedit omnem actum voluntatis ar­ mo, si loquamur de scientia , quæ est tificis, quia ex natura sua est habitus, causa rerum virtute, seu in actu primo, sive virtus intellectualis operativa in actu tunc talis scientia est scientia simplicis primo : ergo, etc. mldligentiæ. Assertionem hanc tuentur Tum etiam : quia scientia Dei practica D. Thom. art. 16. nuper citato in so­ ex natura sua habet vim causativam crea­ lutione ad primum his verbis : Scientia turarum : sed ratio scientiæ practicæ non tei est causa, non quidem sui ipsius, sed convenit scientiæ ex voluntate libera sitorum : quorundam quidem in actu, sciscientis, alioqui nulla esset scientia praclicti eorum, qux secundum aliquod tempus lica ex natura sua, sed ab extrinseco, fasnl · quorundam vero virtute, scilicet et per accidens : ergo nec pYædicla vis torum , qux potest facere , cl Jamen causativa convenit illi ab actu divinæ vonunquam fiunt. Ubi, ut vides, ei scientia) Iqnlaiis, sed per se et ut antecedit tribuit S. Doctor, quod sit virtute causa illum. Tum deinde : quia scientia Dei rerum, quæ terminatur ad res, quæ nun­ habet virtutem in actu primo ad produ­ quam fiunt, possunt tamen fieri a Deo. cendas creaturas, ex eo, quod continet Quare cum scientia hæc sit scientia in suo ordine omnium illarum perfectio­ simplicis intelligentiæ, non vero visionis, nem : hoc autem convenit illi secundum consequens est. ut juxta mentem Sancti id, quod habet a se, non vero secundum Doctoris illa, non vero ista sit causa in id, quod convenit illi a voluntate ; siqui­ actu primo , sive virtute prædictarum dem secundum id, quod habet a se, est rerum : cumque eadem debeat esse causa saltim directive in ordine ad productio­ virtute, et in actu primo rerum possibi­ nem creaturarum : ergo prædicta scientia lium, ct earundem quando in signo se­ independenter ab actu libero voluntatis, quenti transeunt ad esse futurum, si præac proinde prout pnecedit illum, habebit cjac considerentur in illo signo antecedenti vim, saltim per modum dirigentis, cau­ ad hunc transitum, secundum quam ra­ sativam creaturarum. tionem habent comparari cum divina Tum denique : quia voluntas determi­ scientia, seu cum sua causa, ut præcise natur quoad speciem actus ah intellectu, consideratur per modum causæ virtute, et et scientia, quamvis utrurnque quoad exer­ in ictu primo tantummodo ; inde est, ut citium determinentur ab ipsa voluntate : S'ientia simplicis intelligentiæ, non vero ergo respectu eorum, quæ causantur al> scientia visionis sit causa omnium rerum intnllectu, et scientia, debet poni in utro­ virtute, et in actu primo præcise. que vis causativa in actu primo anteceQuare S. Doctorem communiter se­ denter ad actum voluntatis. Patet conse­ quuntur ejus discipuli, Capreolus in l. quentia. Quoniam vis causativa in actu ’ * A' 4 i. ih r.1h v-r « λ 436 r. A? 1 ! if? DE SCIENTIA T)E1. primo attenditur penes virtutem ad pro­ ducendum effectum quoad speciem, quam­ vis hoc , quod est, esse applicatam ad causandum; attendatur, et dependeat a motione, et determinatione voluntatis. 16 Dicendum est secundo, si loqua­ Aswruo secuub. mur de scientia Dei prout actu causan­ te creaturas, tunc scientia hoc modo, el in suo ordine ’ causons illas, saltim per modum dirigentis, non est scientia sim­ plicis intelligentia*, ut talis; sed scientia, quæ simul est visionis, et approbationis. D.Tbom. Ita D. Thom. de Veritate quæst. *2. art. 13. his verbis : Scientia Iki secundum quod ordinatur ad opus, quod facit volun las, tantum est exislentium in præsen­ ti, præterito, rei futuro. Ubi soli scien­ ti» rerum existentium in aliqua differentia temporis tribuit, quod ordinetur ad opus, quod aclu facit voluntas, ac proinde, quod sit actu causans prædictum opus : et per consequens soli scieniiæ visionis, quie simul sit approbationis talis operis, praxlictam causalitatem tribuit : siquidem repugnat, quod opus causatum a Deo per suam scientiam, non causetur per scientiam approbantem illud. Idem etiam tenet D. Thom. in hoc art. el alibi, ut statim expendemus. Ratio autem fundamentalis hujus asser­ Ratio asser­ tionis. tionis desumitur ex eodem D. Thom. in hoc art. Nam illa scientia est causa in actu causans in suo genere creaturas, quæ subsequitur ad determinationem li­ beram, et absolutam divinæ voluntatis : sed hæc non est scientia simplicis in­ 1 telligence, sed scientia visionis, sive I approbationis : ergo hæc. et no.i illa erit causa actu causans creaturas. Major ostenditur ab Angelico Doctor©. Quia I* forma intelligibilis ad opposita se habet, ! ex eo, quod eadem est scientia opposi­ torum : et ita non produceret in actu determinatum effectum, nisi determinare­ tur ad unum per appetitum : ac proin­ i de nisi præsupponeretur determinatio ' libera, et absoluta ejusdem appetitus, per ' quum applicaretur ad productionem hu­ ! jus effectus potius, quam alterius, vel sui oppositi. Minor autem quoad priorem pariem I non indiget probatione, constatque. tum ex iis, quæ in explicatione tituli hujus dubii diximus, tum etiam ex communi Theologorum sententia : imo nec quoad secundam, scilicet quoad scientiam vi­ sionis, vel approbationis : siquidem scien- lia is ta terminatur ad rem absolute fu­ turam, et ex is ten tem in aliqua differentia temporis : res autem non est sic futura, nisi dependentor a decreto absolclo, et efficaci divin® voluntatis : ac proinde nec scientia terminabitur ad illam ut futuram, sive ul ©sistentem in aliqui dif­ ferentia temporis, nisi post præ lictam actum efficacem ejusdem voluntatis. 17 Confirmatur ratione deprompta ex D. Thom. quæst. 2. de Verit. art. 14. e: infra quæst. 16. art. 1. Quoniam scien­ tia visionis, seu approbationis debet eue causa 'rerum : at nequit esso cau.*a, prout causa dicit virtutem causativam m actu primo præcisæ : ergo erit causa, prout causa «licit causam actu causin-. tem. Minor cum consequentia satis cons­ tant. Major autem probatur. Quoniam alias ventas, et perfectio scieniiæ visio* nis mensuraretur, et causaretur ex ve­ ritate. et perfectione rerum scitarum per illam : quandoquidem scientia, quæ non esset causa sui objecti, causaretur, et mensuraretur per illud, ut ex dicen­ dis amplius patebit. Objectiones contra prædicta, et solutio earum. 18 Sed objicies primo, non recte cohe­ rer© inter se ea, quæ diximus in his dua­ bus assertionibus. Quoniam illamet causa, quæ est causariva in actu primo alicujus effectus, debet actu, et in exercitio causare illurn : siquidem effectus non causatur in actu secundo, nisi a causa habente virtutem in actu primo ad illum causandum: ergo si scientia simplicis inteiligentiæ est causa in actu primo respectu creaturarum, etiam erit causa illarum in actu secundo: vel si non est causa in actu secundo, ne· que etiam erit in actu primo, vel nequibit rationem causæ in actu secundo habere. 19 Secando objicies contra prunam assertionem, et rationem ©jus, non posse simul stare, quod scientia Dei sit causativa rerum inactu primo, et quod ho: habeat antecedenter ad actum liberum di­ vinæ voluntatis, seu independenter ab illo: nrgo scientia simplicis intelligent!», quæ prwcedit prædictum actum, retque inde­ pendent ab ülo. non poterit esse çausaiiva rerum . El similiter ratio assertionis, quæ innititur in hoc, quod scion lia, qua habe; α TRACT. Ill, DIHP. V, DUB. II. 437 bibet virtutem in actu primo ad causan­ nem ah illo, ac proinde scientiam Dei dum, debet pnvirn actum liborum divinæ erga creaturas debere esse causam narum, voluntatis, nullius erit roboris. ne ab illis mensuretur, el speciticetur. Antecedens probatur ex D. Thoma in 21 au Ad primam priinam ex his ni ms objectionibus Ad hoc ari. ubi innuit, quod forma non respondetur, quod licet in præsenti eadem Jenumiiinl principium actionis, atque adeo debeat esse causa in actu primo, et in nec virtutem causati vani, secundum quod actu secundo alieuj os effectus ; non tam^n est in subjecto, sed secundum quod dicit ita. ut cum intelligitur esse causa in ac­ inclinationem ad effectum, et quod in tu secundo, non intelligatur sub aliquo forma intelligibili, qualis est scientia, hæc modo, vel terminatione, aut applicatione, inclinatio provenit illi a divina volunta­ saltim a voluntate proveniente, ratione te mu volitione libera illius, per' quam cujus aliquo modo habeat actu causare. inclinatur ad hunc effectum potius quam Unde quoties causa concipitur, et consi­ ad illum. deratur u nobis, saltim ex pario nostri Confirmatur. Quoniam licet per scientiam modi concipiendi, et significandi, ut in pre­ simplicis intelligentiæ cognoscantur mala sent! contingit, quatenus precise est cau­ eulpæ, nihilominus la Ls scientia, aut aliqua sativo, non potest, ut stat sub tali con­ ceptu, et modo significandi, concipi, et ala scientia divina nequit esso causa si­ significari, ut est actu causans. et ut ad­ ve in actu primo, sive in actu secundo dit prædictum modum, vel terminationem, illorum ; ex eo. quod nequit dari actus liber aut applicationem liberam voluntatis ; sed divinæ voluntatis inclinans aliquam ex divi­ eo ipso, quod concipiatur, et significetur nis scientiis ad causanda prædicta mala : ut «ictu causans, non concipilor, aut si­ ergo signum est scientiam causativam re­ gnificatur, ut præcise est causativa. rum non posse esse illam, quæ pneit ac­ Quare cum scientia simplicis intelligen­ tum liberum divinæ voluntatis ; sed po­ tiæ, ut habet rationem scientiæ aliquo tias. qpa» subsequitur ad illum, et versatur modo practicæ, denotet divinam scientiam, circa objectum votitum per talem actum. ut præcise est causaliva creaturarum ; non Î0 Ultimo objicies contra confirmatio­ vero ut addit modum, et terminationem, nem seconda? assertionis, quod ex ea ad ac applicationem requisitam ad causan­ summum sequitur, scientiam visionis Dei dum ; scientia vero visionis, aut appro­ quoad terminationem, quam dicit ad crea­ bationis significet eandem scientiam, ut turas existentes in aliqua differentia tempo­ addit prædiciam terminationem,, et appli­ ri*. desumere suam perfectionem, ac men­ cationem ; et eo ipso, quod hæc addatur, surari ex prædictis creaturis : hoc aulem non censeatur illa scientia, ut stat sub nullum est inconveniens : ergo, etc. Se­ Utli terminatione, manere sub conceptu, quela paiet. Quoniam prædicta scientia et significatione scientiæ simplicis intelli­ ijlmn respicit creaturas, ut existentes in gentiæ. sed sub conceptu, et expressione aliqua differentia temporis latione prædicscientiæ visionis : inde est. ut licet sit ue terminationis : quandoquidem solam eadem causa causativa. et causans, cum hanc terminationem addit supra scientiam nova tamen terminatione ; nihilominus simplicis intelligentiæ. non ideo scientia simplicis intelligentiæ, Minor autem etiam constat. Quoniam ut est sub hoc conceptu, et expressione, talis terminatio solum dicit relationem erit causa actu causans, quamvis sit cau­ (pandam rationis, quandoquidem potuit sativa : quia, ut dicebamus, ut significa­ esse, et non esse in Deo; et nihil reale tur nomme scientiæ simplic S intôlligentia, existons in Deo potuit non esse in illo: ergo dicit ipsam, ut sistit in virtute ad causan­ non est inconveniens, quod prædicta ter­ dum ; e contra vero scientia visionis tol­ minatio mensuretur, aut desumatur ex re­ lit illam veluti sistentium in sola virtute bus fu luris. causativa, et dicit eandem virtutem, ut Confirmatur. Quoniam scientia, quam actu causantem. Deus habet de peccatis, ut talibus, non Quomodo autem scientia visionis addar cJasa illorum, ut nuper dicabamus :e prædictam terminationem, et applicationem H binen talis scientia non mensuratur, supra scientiam simplicis intelligentiæ. et aut desumit suam specificationem ab illis : nihilominus non distinguatur virtualiter a erzo falso in eadem confirmatione dicitur, scientia simplicis intelligentiæ, constabit ex «dentiam, quæ non est causa sui objecti, iis, quæ in tract, de Volumate Dei dicemensurari, et desumere suam specificatio­ 438 DE SCIENTIA DEI. ni us : quia scientiæ, aut virtutes effec­ tivi^ et sic de aliis, non distinguuntur virtualiter penes terminationes, aut connotata inada'quata, sed ad summum, penes terminationes, et connotata adæquati, mo­ do tamen ibidem insinuato. A<1 22 Ad secundam negandum est antecedens, et ad probationem dicendum est, D. Thom. non loqui do inclinatione tnbuente virtutem causativain in actu primo, sed tribuente applicationem ad hunc potius effectum, quam illum : et ideo non loquitur de principio actionis, ut præcise causativo, sed ut actu causante, ac proinde determina­ to, et applicato ad causandum. Ad Ad confirmationem respondetur, quod ^ooemT a posteriori colligatur, divinam scien­ tiam non causare, nec causare posse mala culpæ, ex eo, quod nec datur, nec dari quoit actus liber Dei, quo velit illa : attamen ratio a priori hujus non est, nisi quia re vera non continet illa : ex eo, quod ratione suæ summa* perfectionis, non potest esse scientia admixta imperfectio­ nibus, aut devians a regula rationis : et ita ex se continet j>er modum causa* ea, quorum continentia non arguit imperfectio­ nem in ipsa can sa continente ; quamvis semper in 'obliquo connotet actum lilio­ rum divinæ voluntatis. non quidem exerci­ tum. sed (ut sic dicamus) possibilem. seu (ut clarius loquamur) divinam voluntatem, ut potest libere terminari, et non terminari ad volendum praedictum effectum. ternam tertiam objectionem patebit ex ‘ w' dicendis in tract, de Voluntate Dei art. 2. quomodo nihil divinum possit etiam quoad terminationem, activo tamen sump­ tam, seu prout se tenet ex parte Dei, mensurari, aut sumere suam perfectionem, et speciem a creaturis, quamvis aliquid creatum possit illis es-e ratio, ut ca­ dant sub terminatione scientiæ et volun­ tatis Dei, sive terminationis passivæ ea­ rum : non quidem ita ut per se, et ratione alicujus creati habeant passive formaliter. sed passive materialiter ter­ minare : (juia non terminant passive formaliter, nisi ut aliquo modo stant sub ratione divina, specilicante, tam scien­ tiam. quam voluntatem, et terminationes parum activas. Nec verum est id, quod ibidem addi­ tur. sciHcet terminationem scientiæ jam dictam, solum dicere relationem quandam rationis, ut constabit ex dicendis in tract. 4. disp. 7. num. 31. et 32. ubi etiam a dub. 7. ejusdem dupul. usquo ad finem illius explicabimus, quo­ modo possint hæc duo cobærere. Nimi­ rum, quod actus libor ut talis, vel scieatia Dei, ut visionis, et secundum quod subesi di vi me libertati, dicant aliquid rea­ le, ot quod pnediclus actus, ut lil^r, • necnon et scientia secundum rationem explicatam potuerint non esse in Deo; ‘ ct nihilominus nihil reale potuerit deI esse illi. * 3 91 • 24 Ad confirmationem respondetor, ' quod licet scientia Dei non siu cau*i j peccati formaliter sumpti ; est tamen ciui sa ejus, quod est materiale in peccato, necnon et boni oppositi, cui peccatum opjtonitur. Et propterea est proxima mecsura rationis materialis peccati, el re­ moto, ac mediate est mensura ejusdem peccati formaliter sumpti, quatenus pre­ cise est mensura bonitatis opposita», cui peccatum opponitur vel positive, vel priI vative. Nam sicut scientia Dei non ter­ minatur ad mala ru’pæ formaliter sump­ ta· ratione sui, sed ratione boni, et honestatis creatæ, qua privant, μι dtp. sequenti explicabitur, ita satis esi, ut sit mensura eorundem, ut talium remo­ te, et mediate, quatenus est mensura bo­ nitatis. et honestatis creatæ jam dicta! : ac proinde satis etiim erit, ut sit cau­ sa ejusdem honestatis, quam proxime, et immediate mensurat. Unde cum in confirmatione secund» assertionis diximus, scient am. quæ non est causa sui objecti, mensurari per illud, et ab eo desumere suam specificationem, et perfectionem, debet intelligi per dis­ tributionem ut sic dicamus) accommo­ dam : ita ut respectu objecti honesti, vel non deviantis a regula rationis de­ beat esse causa illius formaliter sumpti, necnon mensurare ipsum proxime, et immediate : respecta vero objecti inho­ nesti, satis sit, ut sit causa ejus quoad materialitatem ipsius, el quod sit proxi­ ma mensurativa ejusdem quoad hanc ra­ tionem, et remote, ac mediate mensuret illud quoad formale, quatenus præcise mensurat, et causal bonitatem, cui oppo­ nitur. Nam eo ipso talis scientia nequi­ bit monsurari a tali objecto; ex eo. quod est mensura suæ mensura», scili­ cet bonitatis, et honestatis, cui opponi­ tur. § IV. TRACT. Ill, DISP. V, DUB. II. § TV. Satisfit argumentis primæ sentenite. -25 Ad primum, concessa majori, dis­ tinguenda est minor : et coiredbnda de scientia causative virtute, seu pncclse habente virtutem ad causandum; ungen­ da vero de scientia actu causante. Et eôdem modo distinguendum est antece­ dens. quo probatur minor. Nec aliquid aliud voluit Sanctus Doctor in sua ra­ tione, quam in prie senti adducit, ut ex dictis constat. Per quod etiam palet ad continuationem. Et licet hæc solutio amplius sit ex siatim dicendis illustranda, nihilominus potest elucidari testimonio quodam D. Thom. in l. dist. 38. quæst. 1. art. L in corpore ubi inquit : Sicut est caumlitos artificis per artem suam, ita consideranda est causalitas divinæ scientiæ. ergo isle processus in productione arh/îridi, primo scientia artificialis osten­ dit finem, secundo voluntas ejus intendit fvm illum, tertio voluntas imperat actum, [er quem educatur opus, circa quod opus scientia artificis ponit formam conceptam. Unde scientia se habet, ut ostendens fi­ nem, el voluntas ut dirigens actum, et informans opus. Ubi, ut vides, scientiæ creat® connotanti voluntatem operis fa­ ciendi tribuitur a S. Doctore, quod sit caasa actualis operis faciendi, ac proinde scientiæ correspondent! scientiæ divinæ vi­ sionis, et approbationis : et similiter scien­ tiæ antecedenti actum voluntatis artificis solum tribuitur, quod ostendat finem, et per consequens, quod sit causativa in actu primo, et virtute. Nam illa ostensio finis, et modi, quo execution! est mandandus, quæ antecedit actum, nequit (ut supra di­ cebamus) causare hunc effectum potius, quam oppositum : ex eo, quod per illam scientiam indifferenter ostenditur utrumque. 26 Advertendum tamen, quod licet scientia artificis creati, et increati, quoad hoc conveniant; differunt tamen, ut bene notavit Gonzalez in præsenti disp. 38. sect. 2. rpuol scientia artificis creati post facium artificiatum est pure speculativa, atque aifeo distincta a scientia causante artificiatnm. ex eo quoi artificiatum solum pen­ det in fieri ab artifice creato, non autem in conservari : at artificiatum ab artifice increato, et ab ejus scientia, pendet non so­ 439 lum in fieri, sed etiam in conservari. Et ideo eademinot scientia practica, et opera­ tive in actu secundo, qua attingitur ab illo in fieri, attingitur etiam in conservari. Et postquam facium est, per illam conser­ vatur. Et propterea -sicut præsupponitur in ratione scientiæ visionis ad illud, ut fit, ita etiam ut conservatur. Adde, quod etiam differunt in hoc, quod scientia increala potest in instanti causare in suo genere externum artificiatum : secus vero scien­ tia creata, saltim humana : quia pendet a pluribus, quæ successive debent appli­ cari. 27 Ad secundum negandum est anteceAd dens. Et ad probationem, concesso antecedenti, distinguendum est consequens : et concedenda consequentia de futuritione inchoata, et initiativa ; neganda vero de futuritione completa et adæquata. Et ideo relinquitur locus ad hoc, ut scientia,vi­ sionis causet etiam res futuras. Explicatur hoc. Etenim ad futuritionem Elacidarerum concurrit, tum scientia simplicis lDr* intelligentiæ (modo supra explicato) pro­ scribendo modum, quo res illæ possint fieri, tum etiam divina voluntas intendens efficaciter futuritionem earum ; et ex vi hujus voluntatis habent initiative rationem futurarum. Semel autem posita hac deter­ minatione , et intentione efficaci, statim scientia simplicis intelligentiæ, quæ secun­ dum se, et cum præcisione sumpto, reti­ net rationem, et conceptum talis scientiæ, habet, ut subest divinæ voluntati, et inten­ tioni ejus liberæ. esse sub conceptu scien­ tiæ visionis ut talis : et ita ipsa est, quæ deinde dirigit ad opus, et quæ influit tum ad electionem mediorum, quæ subse­ quitur ; tum etiam (modo tamen infra ex­ plicando) ad imperium, quod post electio­ nem, et ab æterno datur, ratione quorum habet res esse adæquate futura , scilicet tam in ordine intentionis, quam exccutionis. < -· v* J EMM Et ratio est aperta ex dictis. Quoniam scientia, quæ immediate dirigit ad opus in­ tentum a divina voluntate causando actu illud, non debet se hahero indifferenter ad opus faciendum, ct ad ejus oppositum : scientia autem simplicis intelligentiæ sub conceptu proprio indifferenter se habet ad illiW opus, et ad oppositum : quia indiffe­ renter respicit omnia possibilia. Et ito scientia visionis etiam sub conceptu scien­ tiæ visionis est causa futuritionis rerum. 28 Ad confirmationem,concesso antece- Ad eoo- uo ✓ DE SCIENTIA DEI. finnjtio- denti, neganda est consequentia. Quoniam Iiem‘ scientia praclica, quæ non debet mensurari ex suo objecto, sed potius e contra, potest esse intuiliva, licet daremus, quod adhuc inchoate non supponeret rem existentem, dummodo ipsa causet existentiam illius in eodem instanti, tam reali, quam rationis in quo. Quia licet ad rationem visionis intuiiivæ requiratur, quod visio, et objectum visum sint simul in eodem signo, tam reali. quam rationis in quo ; non tamen, quod objectum sit prius prioritate a quo existens, nisi scientia illa sit imperfecta, el mensu­ rata (modo alibi dicendo) per suum objec­ tum. Nec obeat instantia ibidem adducta de oculo corporeo, cujus visio et pure spe­ culativa, et imperfecta, ac a suo objectu mensurata. Potestque hoc explicari exemplo divina­ rum personarum, inter quas datur ordo originis, el nihilominus Pater per visionem iniuitivam suæ essentiæ, et personarum producit Filium : quia illa priorites, seu ordo originis, non est prioritas, aut ordo in quo etiam secundum rationem. Et ita sicut semper intelligitur Pater ul coexis­ tons in quovis signo etiam rationis, cum Filio, ita potest idem Pater per suam vi­ sionem iniuitivam intueri semper illum, etiam si ibidem aliquis ordo originis in­ tercedat. Adnit. 29 Ad ult;muni respondet D. Thom. in hoc ari. in solutione al primum, hU ver­ bis : Dicendum, quod Origenes locutus est attendens rationem scientiæ, cui non com­ petit ratio causaldalis. nwi adjuncta vo­ luntate, ul dictum «/. Sed quod dicit, ideo præscirc Deum aliqua, quia sunt futura, intelligendum est secundum causam conse­ quentiae, non secundum causam essendi. Se­ quitur enim, si aliqua sunt futura, quod Deus ca præscieril ; non tamen res futuræ sunt causa, quod Deus sciat. Ubi, ul vides, duo innuit S. Doct. Pri­ mum est, quod cum dicitur, falsum esse res esse futuras, quia sciuntur a Deo. solum debet intelligi de scientia secundum raiionem generalem scientiæ ut sic, aut scien­ tiae divinæ , secundum quam rationem præsciudit a voluntate Dei efficaci. Nam scientia Dei secundum istam rationem. non est actualis causa rerum, el ita de ea non verificatur res esse futuras, quia sriun lur a Deo per suam scientiam, secundum id. quod convenit ei ob generalem rationem scientia) ul sic; alioqui id omni scientiæ conveniret : nec secundum id, quod ipsi competit ob generalem (ut sic dicamus) ra­ tionem scientiæ divinæ non connolantis actum efficacem divinæ voluntatis; alioqui hoc ipso, quod scirentur per scientiam sim­ plicis intelligentiæ, essent futuræ. El propterea Angelicus Doctor dixit, Origenem «licentem, non ideo rem esse futuram, quia scitur a Deo, locutum fuisse attendendo ad rationem scientiæ, cui non competii ratio causalitatis (intellige actualis) nisi adjuncta voluntate. * 30 Secundum est, quod hæc propositio : Quia res est futura, Deus illam scii, tantum est vera apud Patres juxta explicationem S. Doct. quatenus ly quia sumitur illati­ ve ob necessariam connexionem, quæ esi inter scientiam visionis rerum, el fuluritionem eorundem ; non vero in sensu cau­ sali, eo sane proportionali modo, quo hæc propositio : Quia Petrus est risibilis, est ra­ tionalis, continet veritatem, si ly quia su­ matur illative, seu secundum causam con­ sequentiae ; non vero si sumatur in sensu causali, seu secundum causam essendi : nam sic sumpta est falsa : siquidem risibilitas non est ratio, aut causa rationalitatis, sed potius e contra. η 3| Quæ solutio desumitur ex D. August. 6. de Trinit. cap. 10. et lib. 15· cap. 13. cuius verba sunt : Universas autem creaturas el spirituales, et corporales, non quia sunt, ideo novit, sed ideo sunt quia novit : quia ergo scivit, creavit : non quia creavit, sci­ vit. Quod etiam docuit Magist. Sentent, ui 1. disk 38. lit. C. ubi sic habet : Ncc etiam res futuræ causa sunt Dei præsciqpfiæ : lied enim non essent futuræ nisi præscireidura Deo : non tamen ideo præsciunlur, quia fu­ turæ sunt. Si enim hoc esset, tunc ejus, quod xternum est, aliquid existerai causa oh eo alienum, ab eo diversum, el er crea­ turis penderet scientia Creatoris, et crea­ tum causa esset i nercati. 31 Secundo respondetur cum eodem S. Doct. quæst. 2. de Verit. art. 14. ad I. his verbis : Dicendum, quod intentio Origenis est dicere, quod scientia Dei non td causa, quæ inducit necessitatem in scilo,ut cæ hoc cogatur aliquid evenire, quia Ikus illud scit. Quod autem dicit, quia futurum est, ideo scitur a Deo. non importatur ca ia essendi. sed causa inferendi tantum. Cætei um neutra ex bis solutionibus pla­ cet Suarez. Tum quia apud Dialecticos ly ideo, vel quia non sumitur solum illative, sed causative, ex eo quod est nola caa■'alis : ergo cum Patres dialectice, et pro­ prie Ex> toa D Atp< AA1 JMt. TRACT. ΓΠ, DI8P. V, DUB. Π. prie loquantur, debet intelligi, quod in sen­ su causali eam sumpserunt. Tum etiam : quia contraponunt illas duas propositiones, quarum prima est : ideo Deus novit res fu­ turas, quia futuræ sunt. Seconda vero : Non idfo futuræ sunt, quia illas novit ; ac proin­ de censent hanc esse falsam : Ideo sunt fu­ turi, quia illas novit. Quare ne committa­ tur æquivueatio, debet illa particula quia, vel ideo sumi in omnibus his propositioni­ bus in eodem sensu vel causali, vel illati­ vo : ac proinde non recte explicantur Pa­ tres per huc, quod in priori propositione fiat sensus illativus tantum, et in posterio­ ri sensus causalis. ' Tum denique quia si ilia pruposiiio : Quia res est futura, scitura Deo. sumatur lanium illative, et per eam solum significa­ tur, quod Deus per suam scientiam non in­ ducit necessitatem ; lunc sequeretur, quod skat conceditur hæc propositio, Ideo scitur pacofum futurum, quia futurum est, eo­ dem modo deberet concedi hæc, Ideo futu­ rum est peccatum, quia scitur a Deo : siqui­ dem eadem est illatio, et connexio in utraque propositione, et defectus neces­ sitatis inductæ ex parte divinæ scientiæ respectu peccati. 32 Respondetur tamen ad primam ex bis objectionibus, etiam apud Dialecticos sumi paniculam illam, quia, vel ideo in sen­ su illativo, el hanc acceptionem non esse 44 ! cui applicantur, soient intelligi. Quare cum inter scientiam visionis, et res futuras sit illatio borne consequents ex parte utriusque extremi : et scientiæ visionis respectu rerum scitarum possit proprio competere causalitas, non vero e contra : ideo dum vere dicitur, ul in præsenti contingit : Deus rcit res futuras, quia futùræ sunt. de­ bet intelligi in sensu illativo per bonam consequentiam : dum autem vere quoad præsens asseritur : Non ideo rem esse futu­ ram, quia Deus illam scit, intelligenda est hæc propositio de scientia Dei, secundum generalem rationejn scientiæ, aut scientiæ divinæ ut sic, non connotando voluntatem. Quia secundum istam rationem, nec est causa rerum futurarum, nec per bonam consequentiam earum futur itionem infert. Ac tandem quia scientia visionis, et approI balionis est causa rerum , ul ostensum est, propterea dum vere affirmatur, quod ideo res est futura, quia Deus illam scit, debet intelligi de eadem scientia visionis, el illa particula ideo reddit sensum causalem, necnon et illativum : quia etiam per bo­ nam consequentiam infert fuluritionem rerum, hoc ipso, quod sil causa earum. 33 Ad tertiam neganda est sequela. Quia SS. Patres dum de peccatis loquuntur in ordine de præscientiam Dei, intendunt de­ clarare , eam non esse causam illorum, I nec cogere voluntatem nostram ad pecca­ impropriam, et metaphoricam, sed pro­ ta perpetranda, ul ex D. Thom. diceba­ mus : hoc autem bene explicatur per il­ priam. A I secundam negandum est antecedens. lam propositionem, Ideo scitur peccatum Quia illæ propositiones proferuntur a Patri­ futurum, quia futurum est, si illæ particular ius, ut ambæ venu : et ad hoc, ut sint quia et ideo sumantur illative : el prop­ unbæ veræ , requiritur , ut ex dictis terea ad hoc denotandum eam Patres constat, quod sumantur quatenus non ha­ concedunt. Garlerum illa altera propositio, beat contrapositionem omnimodam quoad Ideo futurum est peccatum, quia scitur a rem ipsam, et proprie, ac formaliter, sed Deo, licet recte explicata in sensu illativo, quoad voces : quia non intelliguntur de di­ et modo in hac impugnatione relato possit vina scientia secundum eandem rationem concedi : quia tamen ex modo signifi­ «amplant. Et deinde dicendum est, illam candi non declarat libertatem nostræ vo­ urtiam propositionem, scilicet : Ideo res luntatis , quam tamen Patres declarare in­ tendunt per illas particulas, quia ct ideo, ase futuras, quia Deus illas novit , esse ve­ rmi, si in’.elligaiur de scientia Dei quate­ propterea absolute, et simpliciter, ac sine prædicta explicatione non est concedend.a nus visionis, et approbationis : esse autem falsam, si intelligaiur de scientia Dei senec diam Patres concedunt. cuulum generalem rationem scientiæ ut sic, aut scientiæ divinæ prout sic. Unde non esi inconveniens, quod facta contrapo* «itione materiali inter duas illas propositio­ nes priores, tunc particula illa quia , vel ideo sumatur in qualibet illarum diversimo­ de, el juxta subjectam materiam : siqui■Jem vocum significationes juxta materiam, DE SCIENTIA DEI. 442 DUBIUM III. Utrum sicut scientia Dei formaliter sumpta, est causa dirigens ad productionem creaturarum, ita etiam sit principium immediate effectivum, et exequens pro­ ductionem earundem ? cutiva, et virtualiter ab illa distincta? Opinio prior refertur. 35 Durandus in 1. dist. 38. Vaiquez in praesenti disp. 81. cap. 2. Zumel in­ Explica34 Consulto in titulo addita est par­ fra quæst. 25. cap. 1. conclus. 3.,Suar, tio ticula illa : Scientia Dei formaliter sumpta, in sua Metaphys. disp. 30. sect. 17. a num. 49. usque ad 55. Hence in pré­ ni innuatur Geri in eo sermonem de scien tia divina prout virtualiter distincta ab senta tract. 1. disp. 10. cap. 1. in fine, et alii sentiunt, scientiam Dei formaliter intellectu, et quavis alia cognitione, aut sumptam, non esse principium immedia­ attributo Dei; non voro de illa, ut idente effectivum, et exequens productionem tideatur cum eodem intellectu, arte, aut creaturarum ; sed tantum in genere cau­ alio ex divinis attributis. Nam licet plu­ sa; directive concurrere : ac proinde ul­ ma ex interpretibus D. Thom. dubium hoc tra prædiclam scientiam dari in Deo excitare soleant circa scientiam, confun­ potentiam immediate exeeurivam, virtua­ dendo eam cum intellectu, vel quavis alia liter ab ea distinctam f et licet omnes cognitione divina; et ita inquirant, an Ductores citati quoad hoc non discrimi­ præter scientiam, seu intellectum, et cog­ nentur; non tamen illud eadem via de­ nitionem Dei, necnon et voluntatem ip­ fendunt. sius , detur in illo poientia immediate Sententia hæc quoad id, in quo ejus exeeutiva virtualiter distincta, tam a scien­ tia , seu intellectu , et cognitione Dei , sectatores conveniunt, probatur primo, testimonio D. Thom. 1. part, quæst. 19. quam a voluntate illius, sive bæc duo, scilicet scientia, modo praxlicto sumpta, art. 4. ad 4.ubi ait : Ejusdem effectus scienlia est causa, ut dirigens, et voluntas, of et voluntas sumantur sigillarim. sive si­ mul, ita tamen ut prædicta potentia exe­ imperans : sed potentia est causa exequens, quia nominat immediatum principium ope­ eutiva ex æquo , et per modum exclu­ dentis, et exclusi ab illis distinruatur : rationis. In quibus verbis aperte distin­ guit potentiam exequentem a scientia, ut nihilominus quia ratio divin® scientiæ , dirigente, et voluntate, ut imperante : ac necnon et efficacitatis ipsius magis elu­ proinde etiam a scientia, ut connotante cescet, si duhium præsens in sensu formali, voluntatem. Quod adhuc expressius docuit et loquendo de scientia Dei, ut vinualiler distincta ab aliis attributis, decida­ infra quæst. 25. art. 1. ad 4< ubi sic inquit : Potentia non ponitur in Ibo ttl tur ; propterea in eodem sensu illud pro­ aliquid distnictum a scientia, ei voluntate ponere, et decidere placuit. secundum rem, sed secundum rationem, m Supponitur autem in eodem titulo ali­ quantum scilicet potentia importat rationem quid ut certem, et ali ;uid in dubium principii exequentis id, quod voluntas ônvocatur. Supponitur enim scientiam Dei perat , et ad ’ quod scientia dirigit. Qui influere in productionem creaturarum per tria Deo secundum idem conveniunt» modum dirigentis, ut communiter docent 36 St-cun-io probatur ratione. Nam scien- > omnes Theologi : ex eu, quod proprium est cujuslibet scientia· practicæ dirigere I tia Dei. et poientia exeeutiva diversimoin ordine ad opus. Vocatur autem in de respiciunt creaturas : ergo distinguen­ dubium, an præter hunc concursum habeat tur inter se virtualiter : et per consequens alium, quo per modum principii effectivi, seu scientia formaliter sumpta non erit po­ per mo Ium potenti® immediate exequentis tentia immediate exeeutiva respectu creaexequatur productionem earundem crea­ luiarum. Hæc ultima consequentia plet turarum, ita ut nulla alia poientia exe­ ex priori. Prior vero ex antecedenti cutrix inter illam, et prædiclam produc­ Quoniam attributa, quæ sunt in Droin tionem medici ? Unde alii aliis verbis ordine a 1 creaturas, distinguuntur virttudubium hoc excitant ; an nimirum præter 1 ter penes distinctum modum respiciendi scientiam Dei formaliter sumptam, connu illas. Antecedens autem prul»alur. Quetail te m tamen voluntatem, detur in Deo niam scientia respicit creaturas dirigendo alia potentia, aut virtus immediate exevoluntatem divinam in ordine ad produc­ tionem TRACT. Ill, DISP. V, DUB. HI. donem illarum ; potentia vero exeeutiva respicit illas pnesupponnndo voluntatem jam directam, et immediato exequendo talem productionem : hi autem sunt di­ versi modi respiciendi creaturas , ut ex ge patere videtur : ergo, etc. Goniirmatur. Quoniam objectum pri­ Ml· marium divin® sciential est Deitas, ul ex se constat; objectum vero primarium potenti® executivæ non est ipsa Deitas: ergo scientia, et potentia exeeutiva dis­ tinguentur virtualiter. Patet consequentia. Quoniam illa, quæ habent distincta objec­ ta primaria, non possunt non distingui virtualiter. Continuatur secundo. Quoniam scientia Dei versatur tam circa creata, quam circa increata, et ita demonstrat tam de Deo, quam de creaturis suas proprietates, sive attributa : at potentia exeeutiva solum ver­ satur circa creaturas, quæ solæ factibiles sunt : ergo scientia, et potentia exeeutiva erunt distinet® virtualiter; quandoquidem una, et eadem virtus absque distinctione vir­ tuali sui nequit coarctari ad solas creaturas, et simul extendi ultra illas, ut ex terminisipsis patere videtur. 37 Tertio. Quoniam actus potenti® exeentiv®, nimirum exeeutio, et actualis productio creaturarum non est necessario conjunctus cum suo principio, quantum­ vis illud sit perfectissimum : et ideo talis exeeutio est temporalis, quamvis poientia exeeutiva Dei sit æterna ; ergo prædicta potentia distinguetur virtualiter a scientia Dei, et per consequens hæc non erit immediatum principium effectivum crea­ turarum absque aliqua alia potentia exe­ eutiva. Patet consequentia. Quoniam actus divin® scientiæ , nimirum scire , ne­ cessario debet esse conjunctus cum Deo : ac proinde ab æterno ei convenire; alio­ qui-cum talis actus ex genere suo sit immanens, mutaretur Deus, si denuo, et in tempore illum haberet. Confirmatur. Quoniam hoc ipso, quod exeeutio, quæ est actus potenti® execu­ tivæ, sit in tempore, necessario debet esse actio transiens, ne si sit immanens, et denuo adveniens, mutetur per illam Deus, ut modo dicebamus ; actus vero scienti®, quippe qui est actus intellectos, non potest non essa immanens : ergo scientia, et potentia exeeutiva Dei distinwentur inter se virtualiter ; quandoqui­ dem virtutes, quibus correspondent actus ex genere suo diversi, quales sunt actus Salmant· Curs. theolog., tam. /. 443 transiens, et immanens, non possunt, non saltim virtualiter, distingui in Deo, et realiter in creaturis· Et propterea virtus calefactiva, et visiva distinguuntur realiter, quia illi corresponde! actus ex genere suo transiens, scilicet calefactio ; huic vero actus ex se immanens, nimi­ rum visio. 38 Quarto. Nam in nobis potentia exe­ Q «ur­ ium. eutiva distinguitur realiter ab intellectu, et scientia ejus, necnon et a voluntate : ergo in Deo hæc tria distinguentur saltim virtualiter. Antecedens probatur. Quoniam potentia exeeutiva , verbi gratia, motus progressivi residet in membris ; et ita hac deficiente, vel impedita, non possu­ mus localiter moveri, quantumvis volun­ tas velit, et intellectus per suam scientiam, vel cognitionem dictet, vel imperet prae­ dictum motum : constat autem potentiam subjectatam in membris, esse realiter dis­ tinctam a voluntate, et intellectu, necnon et a quavis virtute intellectuali illius. Consequentia vero probatur. Quoniam ea, quæ in creaturis distinguuntur realiter, debent translata ad Deum virtualiter distingui : quia eo ipso divina essentia ratione illorum æquivalet phiribusalias rea­ liter distinctis, non minus ac si esset plures, in quo quidem distinctio virtualis eo­ rum, quæ sunt in Deo, consistit : ergo, etc. Qnin33 Quinto. Quoniam essentia divina conlam. notando voluntatem potest se ipsa imme­ diate absque additione alicujus alterius potentiæ executivæ. virtualiter ab ea dis­ tinet® , exequi immediato productionem creaturarum : ergo scientia, quæ est vir­ tualiter distincta a divina essentia, ut disputat. 1. num. 68. et deinceps osten­ sum est, non erit potentia immediate exequens , etproducens creaturas. Con­ sequentia patet. Antecedens autem proba­ tur. Tum quia videtur esse D. Tboma» infra quæst. 25. art. 5. ad l. ubi inquit: Ideo Deus aliquid facit) quia vult ; non tamen ideo potest, quia vult ; sed quia ta­ lis est in sua natura. Tum etiam : quia quod in creaturis detur potentia exeeutiva distincta ab essentia illarum , provenit ex imitate , et limitatione earundem : ergo cum essentia divina sit infinita in genere entis, ac proinde præhabens per­ fectissimo modo omnem rationem entis creati, et creabilis, non erit cur assig­ netur ei potentia exeeutiva, scilicet scientia virtualiter ab ea distincta. Maxime quia 4 À ·■ 30 MJ DE SCIENTIA DEI. divinam essentiam posse operari per se quidquid voluerit absque indigentia ali— cujus virtutis superadditæ, est perfectior operandi modus, quippe denotans majo­ rem perfectionem, et fœcunditatem in ipsa divina essentia ; Deo autem tri­ buendus est modus operandi omnium perfectissimus. Tum denique : quia ideo in creaturis potentia proxima ad operandum, et es­ sentia, a qua dimanat, sunt realiter di­ verse, quia esse correspondent essentiæ, et operari correspondons potentiæ proxime operative distinguuntur realiter, ut optime docent, et probant nostri Complutens. in lib. Physic, disputatione 10. num.22. sed in Deo esse, et operari, necnon virtualiler distinguuntur; siquidem ejus ew, est suum operari, scilicet suum intelligere : ergo in eo essentia, et facultas proxima ad operandum, et producendum creaturas non dihinguentur etiam virtualiter. •Λ Corrobo­ rarer prino. Secando. H-J A B i ■ 40 Confirmatur primo. Quoniam Deus non agit ad extra quatenus, solum in ralione scientis, et volentis, sed quatenus est infinitus simpliciter in ratione entis; nam tota hæc infinitas est necessaria ad creandum, et ad agendum sine de­ pendentia a superiori, quo pacto semper Deus operatur : ergo potentia exeeutiva non convenit illi ratione scientiæ, vel voluntatis ; sed ratione ipsius esse per essentiam , quatenus inânitum est , et eminenter includit omnem perfectionem participabilem : ergo cum hæc ratio entis per essentiam pertineat ad intrinsecum conceptum Dei, ut præintelligitar ad sua attributa, juxta ea, quæ disputat. 4. num. 54. et deinceps diximus; consequens est, ut ratio potentiæ executivæ solum conve­ niat illi, ratione suæ essentiæ, seu (quod in idem redit) solum sit ipsa divina natura, quatenus est infinita per essentiam. 41 Confirmatur secundo. Quia Deus non est omnipotens eo quod sciat douinia, sed potius scit omnia, quia est omnipotens, et eminenter illa continet ; et propterea communiter docent Theologi cum Dionysio, et D. Thom. Deum sciendo se, et potentiam suam scire omnes crea­ turas possibiles : ergo scientia creatura­ rum ratione distinguitur ab omnipotentia, et supponit illam : ergo prædicla omnipotenria in recto, et formaliter sumpta, tantum erit divina natura. Patet hæc ul­ tima consequentia. Quoniam Deus in sola essentia sua, ut in objecto prius cognito cog­ noscit omnes creaturas possibiles, ex eu, quod sicut sola divina essentia habet ra­ tionem speciei inlelligibilis in ordino ad illas cognoscendas, ita sola eadem es­ sentia est sufficiens in ratione objecti prius cogniti, ad hoc, ut a Deo attin­ eantur. 42 Confirmatur tandem. Quia intellec­ tus Angelicus, connotando tamen volun­ tatem, est potentia immediate exeeutiva respectu eorum, qua» operatur ad extra, ut patet ex iis, qua» docet D. Thom. I, part, quæst. 54. art. 5. et cum co com­ muniter Thomist.L· ; ergo Deus præcise ra­ lione suæ essentiæ. connotando tamen voluntatem, exequatur ad extra quidquid sibi placuerit. Patet consequentia. Quia in co intellectus non distinguitur adhuc virtualiler ab essentia ipsius : ct ita si intel­ lectus Angelicus so ipso formaliler habet, modo dicto, rationem potentiæ exeeutiva» Angûlicæ, etiam intellectus divinus, qui est omnino idem cum natura Dei : ac proinde ipsa divina natura, ut præintelligitur ad scientiam , habebit rationem potentiæ executivæ ; alioqui intellectus Angeli esset perfectior in suo ordine, quam intellectus divinus in suo : siqui­ dem ille habet uniam virtutem, et per­ fectionem io suo ordine , ut possit per se ipsum immediate esse potentia exe­ eutiva; secus vero intellectus divinus in suo ordine, et cum præcisione conside­ ratus. pi. Verior b. Thom* sententia ; el prima rjiu ratio. 43 Dicendam tamen est, scientiam practicam Dei formaliter sumptam, eonnotando voluntatem, esse principium, seu potentiam immediate executivam » per quam immediate ad extra operatur; atcpie adeo non indigere aliqua alia potentia exeeutiva virtualiter distincta, per quam producat creaturas, ha D. Thom. in hoc art. ubi loquens dc divina scientia, inquit: Oportet, quod forma intellectus sit princi­ pium operationis, ficui calor est principium calefactionis. Et statim addit, hoc non con· venire scientiæ, nisi adjuncta voluntate. Quare cum calor sit principium imme­ diate exequens calefactionem, consequens erit, ut scientia Dei, adjuncta, seu coanotata voluntate habeat etiam rationem potentiæ a^·. , * TRACT. 111. DISP. V, DUB. III. J • otcniiæ executive respectu eorum, quæ I Doo causantur. fdeui etiam ducet S. Doct. infra quæst. 25. nrt. I. ad 4. in secunda solutione, ubi loquens do potentia exeeutiva Dei, inquit : IW dicendum, quod ipsa scientia, Mundum quod est principium effectivum, ksbtl rationem potentiæ. Quod etiam do­ tait in I. dist. 38. quæst. 1. ari. 1. et 1. coat. Gent. cap. 61. et 62. et do Vent, quæst. 2. art. 14. ut statim ma,gie expendemus. Unde 8. Doot, sequun­ tur Alvar, lib. 3. de Auxiliis disp. 17. Naur, in hoc art. controv. 2, Gonad. in pnwenli disp. 38 0 sect. L Gajet. infra quail. 25. art. 1. et quæst. 54. art. 5. inquiens, sententiam banc esse probabi­ liorem. Quain etiam tuentur plures ex discipulis D. Thom®. 44 Ratio prior, et fundamentalis de­ sumitur ex D. Thom, loco cit. ex quæst. 2, de Ventato. Quæ potest ad hanc for­ mam reduci. Quoniam ea, quæ habent inter se convenientiam secundum aliquam formam, oportet, ut ita se habeant, ut anum sit causa immediate effectiva, sive exeeutiva alterius; vel ambo ab una, et Oilem causa immediate producantur : sed scientia, quam habet Deus de rebus crea­ tis, et res ipsæ habent inter se conve­ nientiam secundum aliquam formam : er­ go vel scientia Dei est causa immediate effectiva, et exeeutiva rerum, vel e con­ tra : vel tandem utrumque causatur ab aliquo alio tertio : ergo cum scientia Dei, quippe æterna, et increata, nequeat ha­ bere aliquam causam officientem sui, con­ sequens est, ut ipsa sit causa immediate exeeutiva rerum scitarum. Ulraque conseq. videtur perspicua. Mi­ nor autem etiam liquet. Tum quia res scitæ a Deo, sunt tales, quales scientia practica ipsius dictat ut sint. Tum etiam : quia ideo res creatæ habent aliquam con­ venientiam, et similitudinem cum intelliDei, ut constitutivo illius, quia conti­ net illas perfectissime, scilicet inteiligibili, .*ive intellectuali modo. Quare cum scien­ ti divina contineat easdem res creatas intelligibiliter ’ non possunt non habere convenientiam, et similitudinem cum illa. Major autem probatur. Tum quia ex eo, quod Petrus, v. g. et Paulus habent convenientiam in forma, sive natura, prop­ terea vel unus fit immediate ab alio tan­ quam a causa effectiva, vel uterque ab alio tertio. Et similiter, quia duo artefacta hihont convenientiam aliquam inter κβ, propterea quoties unum non fit ab alio, tolies utrumque fit ab aliquo alio tertio, scilicet ab arto, cum quo habent etiam suam convenientiam , et similitudinem. Tum etiam : quia cum effectus non pos­ sint esse simpliciores suis causis, necesse est, ut quivis effectus reducatur in ali­ quam unam causam, sicut omnia calida in unum calidum, scilicet ignem. Et ita cum unumquodque causetur ab eo, cum quo habet aliquam convenientiam, opor­ tebit, ut ea, quæ inter se conveniunt» ita se habeant, ut vel unum immediate cau­ setur ab alio, vel quodlibet eorum ab ali­ quo alio tertio, cum quo habeant etiam suam similitudinem, et convenientiam. « 4' 1· M■ - r« U § in. & Objectiones contra hanc priorem rationem I), Thomæ, et solutio carum. 45 Nec refert, si contra rationem hanc objicias primo, quod etsi ea, quæ con­ veniunt in aliqua forma, debeant esse ta­ lis conditionis, ut vel utrumque fiat ab tino tertio, vel unum ab altero, non inde se­ quitur, scientiam Dei, convenientem cum creaturis ex parle formæ, fore causam immediate effectivam, et potentiam executricem rerum scitarum. Quia cum di­ vina scientia non sit capax fieri ab alio, ut a causa efficiente, bene tamen hujus, quod est dimanare ab alio, ut a ratione a priori, scilicet a divina natura, et res scitæ sint capaces habendi causam effi­ cientem immediate factivam earum, po­ terunt hoc modo tam scientia, quam creaturæ scitæ procedere ab alio tertio, ita ut scientia procédât a natura divina, ut a ratione a priori, et res scitæ procedant ab eadem natura divina, ut a causa ef­ fectiva, et virtute immediate executrice. Non itaque hoc refert. Quoniam ad hanc objectionem salis patebit ex iis. quæ in solutione ad quintum dicemus. 46 Nec etiam refert, si secundo contra ralionem factam objicias , quod si ex si­ militudine creaturarum cum scientia Dei colligitur, ipsam esse causam immediate exequentem productionem earum» tunc potius debebat ex hac similitudine inferri, quod essentia divina, ut habet rationem speciei inlelligibilis, Vel idem, sit potentia immediate exequens pncdictam productio­ nem, quam scientia. Tum, quia creaturæ Obj/ctin pnma. t • r I h z ivk' h Enodabi tar infra. Serondi. ‘ ‘ I 416 < 'J.·· ii »·-| K ♦ DE SCIENTIA DEI. non sont formali ter similes scientiæ, quæ I sed in forma, seu ralione formali, qua· forper modum actus purissimi in Deo repe­ maliter reperiatur inariefaclo, el virtualiter ntur, si ipsa secundum suam præcisani in ipsa arte. Cæterumjcnin hoc stare de­ rationem sumatur ; sed solum si consi­ bet, ut potentia executiva intellectualis, deretur, ul identificata cum aliis, qua· el intellectuali modo operans, debeat as­ sunt intra Deum : siquidem, ut supra similate formaliler effectum, non quidem dicebamus, nullus actus intellectus for­ sibi, sed ideis divinis : quia idea est, od maliler sumplus, repræsentat rem intellec­ quam præ lictaj potentia executiva, el ars tam, nec habet similitudinem cum illa, ei correspondons intendunt, et ad eam vel e contra. Tum etiam : quia adhuc hoc intendendo operantur, ul ipsam in effectu dato, nihilominus creaturæ magis assimiexprimant. lantur ideis, aut essentiæ divinæ, ut habet 48 Quæ solutio innuitur a D. Thom. rationem speciei intelligibilis; quam scien­ quæst. 5. de Verii. art. 1. ad 7. bis ver­ tiæ : ut in scientia creata collata cum idea bis : Dicendum, quod in divinis attribu­ rei, aut specie-intelligibili rei scilæ, cer­ tis invenimus duplicem rationem causalinere licet. talis : unam per viam exemplari(alis, sicut ConflrConfirmabis ex eo, quod si ratio facta dicimus, quod a priyio uno procedunt om­ maîar. aliquid probaret» convinceret etiam, celernia una , et a primo ente omnia entia, et a primo bono omnia[bona, el hzc ratio nitatom, el bonitatem divinam esse po­ tentias immediate exeeuiivas bonitatis, causandi est communis omnibus attributis. et ducationis creatæ; siquidem istæ ha­ Alia ratio rsl secundum ordinem ad objec­ bent etiam convenientiam in forma cum tum attributi, prout dicimus, quod poten­ bonitate, et aeternitate Dei : quæ ob sui tia es! causa passibilium , ct scientia scito­ infinitam eminentiam neque possunt cau­ rum, el voluntas volitorum : el secundum sari a bonitate, et ducatione creata, nec hunc modum non oportet, quod causatum ab aliqua alia causa : et non utcunque, habeat similitudinem cans*. Non enim, quz se’ ita ut hoc, quod est, non posse per scientiam facta sunt , oportet esse scien­ causari in ratione bonitatis, et aeternita­ tiam, sed scita : el p^r hunc modum pro­ tis, ab aliqua causa conveniat prædiciis videntia Dei causa omnium ponitur. attributis speciali aliquo modo præter il­ 49 Ad confirmationem respondetur, lum, qui est communis omnibus attribu­ quod ut optime docet D. Thom. in 1. 1(ύζΐηα h:t · Λί cernitur, in quo intellectus est prima pro­ prietas conveniens illi, ut radicaliter in­ tellectivo. Et propterea natura hominis s explicat in eo, ut in principio, el virtute sua proxima, vim ad intelligendum, quam f habet. 54 Quare, quia adhuc dato, quod duo ignes, ut radicaliter calefaclivi conveniant in forma respiciente aliquid extrinsecum (de quo infra dicemus) nihilominus hæc convenientia est in forma constituente na­ turam, propterva satis est, quod unus ignis per suam virtutem immediate operativam sit causa immediata alterius, vel quod uterque causetur ab aliquo tertio igne : qui sit unus, el idem vel secun­ dum numerum, vel secundum speciem. Quin vero res creata» conveniunt cum scientia practice Dei, tanquam cum pri­ mo attributo, et proprietate illius, ut ra­ dicaliter Operati vi ad extra, ac proinde, ut radicaliter intellectivi, propterea ipsa habet rationem potentia» immediate exccutivæ ea run dem creaturarum. Ratio autem, propter quam scientia est primum attributum ex iis, quin conve­ niunt Deo considerato, ut radicaliter OJ>0rativo ad extra, ct per consequens, ut . radicaliter intellectivo, est, quia inter at­ tributa, quæ continent intellectuali modo creaturas, ac proinde correspondent divi­ næ naturæ, ut radicaliter eas continenti, obtinet præstantissimum locum, ut con­ stet ex objecto universaliori, ot perfec­ tiori, quod habet. Et ita debet intimius conjungi cum eadem divina essonta, ut est radicaliter operative ad extra. Diximus: Formam constituentem noturam, non respicere per se primo. aut quasi per se primo aliquid crlrinsccuin, propter illa, qnæ in hoc dub. adjiciemus. Addidimus autem, quod respicere per so primo, aut quasi per se primo aliquid extrinsecum, aut habere illud pro objecto per se primo, aut quasi per se primo tali, requiritur ad rationem principii immediate effectivi, seu ad rationem potentiæ immediate executive?, ut hæc cohæreant cum ii$, quæ in tract, do Vision© Dei disput. G. num. 22. el 23. diximus : per qua», ut ex ibidem dictis constat, non parum natura divinæ omnipotentia», seu potentia· immediato oxecutiviu explicatur. Cæterum cum prædic­ tum respectum ad creaturas petimus, non loquimur do respectu reali actuali, adhuc transcendentall, sed reali fundamentali. i A,l 53 Ad conlirmniionem patet ex dic­ tis, quomodo convenientia in forma cum primo attributo correspondent! Deo, ut ra­ dicaliter operati vu ad extra, ac proinde intellectuali modo continenti proxime ef­ fectus creatos, sicut divina essentia illoa radicaliter, et eodem intellectuali modo il­ los præhabet, inferat talo attributum (connotando tamen voluntatem ) esse ipsam potentiam immediate exeeutivam, non ta­ men convenientia in forma cum aliquo alio attributo. Cæterum cum hoc stat, ut ex conve­ nientia creaturarum in forma cum quovis alio attributo colligatur, illud,* juxta suam naturam, el lineam, esse aliquo modo immediate effectivum illarum. Et ita. qaia proprium est voluntatis, tam creatæ, quam inereatm applicare alias virtutes ad operan­ dum , et si talis voluntas fuerit divina increata, et per consequens prima inter omnes voluntates, est proprium illius, quod ut habet rationem objecti cogniti, sit cau­ sa exemplaris aliarum voluntatum (quod idem cum proportione de misericordia in­ creata respectu miserieordiæ creatæ dici­ mus) propterea voluntas divina concurrit immediate per modum potentiæ, sive fa­ cultatis applicantis cmteras alias virtutes operativas Dei ad extra in ordine ad quos­ cunque effectus, el habet peculiariter ra­ tionem exemplaris respectu voluntatis crea­ tæ : sicut et misericordia divina (et sic de aliis) habet rationem exemplaris respectu miserieordiæ creatæ. Et similiter, quia proprium est artis induere per modum habitus, aut quasi ha­ bitus, seu (ut melius loquamur) permodmn virtutis intellectualis , et sub alia ratione formali una cum potentia immediate exequente rem artificialem, ideo ora divina immediate exequilnr productionem creatu­ rarum : non quidem ut habitus, sed Un­ quam virtus intellectualis immediate affi­ ciens scientiam, quæ se habet per modum potentiæ executive. 56 Et tandem, quia propriam est idea­ rum influere immediate, et excutive, non quidem, ut quid se tenens ex parte prin­ cipii radicatis, ac proinde nec per modum potentiæ executive· proprie, et in rigore talis, sed ut quid tenens se ex parte objecti, et ut objectum cognitum, inde est, ut divinæ ideæ hoc modo immediate influam in exeeutionem creaturarum ; non vero per modum potentiæ immediate exequemis, quæ proprio, et in rigore sit talis. Vade TRACT. Ill, DISP. V, DÜB. III. U Unde major propositio rationis D. Thom. ioklligitur de convenientia duorum secun­ dani aliquam formam, quæ vel constituat BMixrain, ac proinde non per se solummodo, sel per suam virtutem immediato operaUvam. tanquam per potentiam execu­ tion, exequatur rem illam, quto cum ipsa convefiientiam habet : vel si non consti­ tuerit naturam, ait tamen primum attribataoi, primaque proprietas, aut quasi proprietas tenens se ex parte formæ, cons­ umentis naturam, seu ex parte ejus, ut est principium radicale. Ex eo, quod proprium est putentia» immediate executive, ut talis, quod teneat se ex parte principii radicatis, i quu oritur; non vero ex parte objecti unquam quid inlluens per modum objecti oojniti, ad quod intendens, artifex opera­ tur : siquidem ultra id, quod hoc modo ex parte objecti influit, debet necessario ad­ mitti potentia exsequens, media qua liat M, quod in exemplari elucet. 57 Nec tandem refert, si iterum urgeas, quoi licet admittatur, scientiam Dei esse primum attributum, quod ei, ut continet creaturas „ competit, non tamen inde fiet esse potentiam exeeutivam illarum ; sed ad summum influere immediate effective eo modo, quo ars induit : quia utraque est virtus intellectualis habens se quasi per modum habitus : et ita neutra habet ra­ tionem potentiæ. Et propterea nulla ex il­ lis corresponde potentiæ executivæ An­ gelica', ad instar cujus debemus concipere potentiam exeeutivam Dei, quæ est pure intellectualis; sed habitibus, et virtutibus intellectualibus in Angelis repertis. Respondetur enim, quod sicut habitus sapernaturales ob sui eminentiam et ha­ bent aliquid de potentiis, et aliquid do ha­ bilibus , et ideo tribuunt posse simpliciter in ordine supernatural, et posse faciliter, iu scientia Dei propter summam emi­ nentiam habet aliquid de virtute intellec­ tuali, prout virtus intellectualis distinguitur a potentia, et non tribuit (ut sic dicamus) psse proximum , el simpliciter tale, et habet aliquid de potentia tribuente prædic­ tum posse simpliciter. Ex quibus primum illud convenit ei prout versatur circa Deum, et ut est speculativa : quia præsupponit ipsum inldligcre divinum prout habet vim proximam ad versandum circa Deum, et circa creaturas speculando illas. Et i leo solum habet determinare divinum inleUigcre per modum pur© virtutis intollectnalis, seu (ut sic loquamur) per modum ·* :■ U9 quasi habitus ad hoc, ut hoc determina­ to inudo; scilicet per causam, sive ratio­ nem a priori versetur circa Deum , tanqunrn circa subjectum, de quo demonstrat passiones, aut quasi passiones, necnon et circa creaturas. tanquam circa quid sci­ bile per suas causas. i\t vero hoc poste­ rius competii eidem sciontiæ, ut est practi­ ce, secundum quam rationem non supponit posse simpliciter in ordine ad productionem creaturarum, id est posse etiam proximum ; sed solum posse primum , et .radicale, ut in sequenti ratione explicabimus : el proplerea non habet determinare posse primum per modum quasi habitus, sed tribuere il­ lud : ac proinde secundum istam conside­ rationem habet rationem potentiæ. Duo fundamenta valde notanda ad deduccn* dam secundam rationem pro D. Thom* sententia. 58 Secunda, et principalis ratio pro as­ sertione desumitur ex D. Thom. in hoc art. Ut autem hæc melius capiatur, no­ tandum est ex eodem S. Ductore, quod li­ cet nihil ex iis, quæ in Deo reperiuntur, ratione suæ ominentiæ possit respicere aliquid extrinsecum, tanquam specificativum formale sui, potest tamen terminari ad illud, tanquam ad specilicativum vir­ tualiter (ut sic dicamus) tale, id estf quod sit talis conditionis, ut si per impossibile Deus posset habere aliquod specilicativum extra se, tunc speciiicaretur ab hoc potius extrinseco, quam ab alio. Unde licet mise­ ricordia divina nequeat habere pro speciticativo formaliter tali aliquid extra Deum, bene tamen pro specificativo (ut sic loqua­ mur) quod sit virtualiter tale. Et ita, si per impossibile posset specificari ab aliquo ex­ tra Deum, tunc haberet pro specificativo miseriam creatam , ut sublevandam. Et propterea prædicta miseria, el misericor­ dia Dei sunt ita inter se connexae, ut nequeat misericordia sub conceptu proprio expresso, et formali cognosci, quin aliquo modo concipiatur ibidem miseria creata, ut sublevabilis , tanquam materia, circa quam potest divina misericordia exer­ ceri. Quod idem de aliis attributis necessa­ rio connexis cum creaturis, tanquam cum propria materia circa quarn^ dicendum est. Et ideo omnipotentia, seu potentia Auimadvenjiu prior. « 450 DE SCIENTIA BEI. executiva Dei ad extra, potest, ct debet ha­ bere pro specificativo extrinseco, non qaidem formaliter, sel virtuaiiter tali, ali­ quid extrinsecum, scilicet creaturas, ut factibiles ab illa, quia istae sunt propria materia j circa quam divina potentia de­ bet versari : ac proinde nequit sub pro­ prio, et expresso conceptu intelligi, eis non intellectis. Etsi per impossibile prae­ dicta omnipotentia posset specificari ab aliquo extrinseco, tunc non haberet aliud extrinsecum specificativum, nisi omne creabile, ut execution! mandabile. Et prop­ terea, tam in tract, de Visione Dei, quam in hoc dub. sæpius dicemus, ad rationem omnipotentiae requiri, quod quasi per se primo respiciat, respecta non reali actuali adhuc transcendental!, sed respecta reali fundamentali, creaturas factibiles : quia ad hunc respectam eo modo, quo illas om­ nia respicit, tantum requiritur, quod ha­ beat ipsas pro specificativo virtuaiiter tali. 59 Secando notandam est, quod licet Alu inim· plura ex divinis attributis possint, et de­ beant habere specificativum extrinsecum virtuaiiter in sensu explicato tale ; attamen divina essentia, ut præiotellecta al sua attributa, et proprietates, dicit ratione suæ eminenti® tantam perfectionem supra omnia alia divina, ut nequeant habere pro specificativo adhuc virtaaliter tali, aliquid extrinsecum. Ratio Et ratio est. Quoniam in iis, quæ so­ anitn- lum virtuaiiter sunt specificabilia ab ali­ aihcrcionu. quo extrinseco, debet philosophari ?d ins­ tar eorum, quæ possunt habere pro specificativo formaliter tali aliquid ex Irin secum. Quare cum in creaturis, quibus non repugnat habere specificativum formaliter tale, ita res se habeant, ut licet proprie­ tates, el attributa substanti® creatæ, et completio possint specificari ab aliquo ex­ trinseco , seu ab aliquo existente extra pra* lictam substantiam, tanquam ab spe­ cificativo formaliter tali : non tamen ip­ sa quidditas, et essentia substanti® com­ pleta* potest hoc modo specificari, vel ab aliquo fextra illam existent!, vel ad aliud genus spectante, ut optime expen­ dunt N. Complut, in lib. Physic, disput. 10. num. 23. Gt inde,ut in iis, quæ solum virtuaiiter sunt specificabilia ab aliquo ex­ trinseco, ut in divinis contingit, debeant etiam ita ratiunes formales divinæ esse disposita?, ut licet attributa Dei possint specificari ab aliquo extrinseco, tanquam a specificativo virtuaii ; non tamen ip­ sa essentia, et natura Dei sub conceptu prœciso, et formali naturæ considerata : ex eo, quoi ost substantia summo com­ pleta, summequo perfecta, el ratione suæ summæ 'perfectionis excedens omnes ra­ tiones attributales in Deo repertas. 60 Confirmatur, et explicatur hæc ra­ tio, simulque tacita quædam solutio ever­ titur. Quoniam licet habere aliquid ex­ trinsecum pro specificativo virtuaii, non dicat imperfectionem , dicit tamen non habere omnem excoqitabilem perfectio­ nem in ratione formalitatis absolutissi­ mo* : ergo quamvis habere prædictam specificativum possit convenire attribu­ tis divinis, non tamen primæ, ac per­ fectissima) formalitaii Dei, scilicet suæ naturæ, sub conceptu talis considerato. Antecedens quoad priorem part, non indiget probatione : et propterea attributa divina, ut molo dicabamus, qua? sunt experra to­ tius imperfectionis, possunt habere aliquid extrinsecum pro specificativo virtuaii. Qaoai secundam vero part, etiam constat. Quoniam hoc. quod est formalitatem ali­ quam connexam cum aliquo extrinseco ha­ bere. illud pro specificativo virtuaii, non est habere omnem excogitabilem perfectio­ nem in ratione formalitatis absolutissima* : siquidem magis absoluta esset, majoremque perfectionem sub hoc conceptu di­ ceret, si esset absoluta, et libera ab omni specificativo extrinseco, sive formali, sive virtuaii. Consequentia vero proluatur. Nam cum linea natura* divinæ, et aliæ lineæ attri­ butorum habentium connexionem cum creaturis, sint lineæ formalitalum absolu­ tarum ab specificativo extrinseco formaliter tali , et linea naturæ propter suam majo­ rem perfectionem debeat esse adhuc magis absoluta, quam linea horum attributorum, oportet, ut licet conveniat cum illis in hoc, quod sit absoluta ab specificativo extrinse­ co eo formaliter tali, nihilominus superet illas in ratione formalitatis absoluiissimæ in hoc, quod sit etiam absoluta ab specifi­ cati vo non solum formali, sed etiam virtua­ ii : siquidem habere esse ita absolutum ad­ dit summam perfectionem excogitabilem intra rationem, quasi genericam formali­ tatis absolut® : et ita debet formalitati atoma* absoluta*, et omnium perfectissima*, qualis est formalitas naturæ divinæ, conve­ nire. Sicut licet tam essentia divina, quam attributa sint acttls puri, prout actus purus excludit TRACT. Ill, D1SI excidit omnem admixtionem polentialitaΐχβχοο, quo ! non esse hoc modo actum μπιιη dicit imperfectionem ; nihilominus .ph non esse ita actum purum, ut per­ mit a l hoc, ut sit suum eue existentàîp ikpe distinctione virtuaii, non dicit im­ perfectionem, licet esso hoc modo actum ■/irinn dicat omnem excogitabilem perfeciianem, et puritatem intra lineam quasi •enericam actus puri, propterea hic modus paritatis, et perfectionis intra hanc lineam non potest convenire attributis, ut ex dictis dispnLi.num. 29. et 3Ô. et rursus a num. Ji.nsquû ad num. 44. constat; potest ta□en, et debet competere divinæ naturæ. propter majorem perfectionem quasi generictm, quam intra hanc lineam actus puri iekl habere. 61 Nec refert, si objicias. Tum, quod ulem rationo probaretur , essentiam diram non esse necessario connexam cum enaturis possibilibus , siquidem debet e$se formalitas absolutissima, et esset ab­ solutior, si ita esset absoluta , ut nec eoanexioneni necessariam cum aliquo ex­ trinseco, scilicet cum creaturis possibilibus, biberet. Tum etiam divinam naturam, ut ta!«n, habere infallibilem et necessariam connexionem cum creaturis; siquidem est principium radicaliter saltim factivum earam, et si per impossibile non essent creatur® possibiles, optime sequeretur a priori, Deum non habere naturam eo mo­ do. quo illam habet : ergo divina natura habebit pro specificativo extrinseco, sal­ tim virtuaii, creaturas : quia ad hoc ge­ ns speciiicativi, liberi ab imperfectio­ nibus, et non petentis realem habitudinem ijecificati ad specificativum , nihil aliud prêter hanc connexionem videtur exigi. Respondetur enim ad primam ex his impugnationibus negando antecedens. Et ii probationem dicendum est, quod sicut d summam simplicitatem, et unitatem Dei, eminentissimam tamen, et liberam tb imperfectionibus limitationis, non per­ imet, quod ita sil unus, et simplicissimus , ut excludat distinctionem, et multiplica&nem virtualem, alioqui non æquivaleret iribus spectantibus ad distinctas lineas, tt per consequens non esset Deus : ita hoc, ut natura divina sit absolutissi­ mi, non utcunque , sed cum summa ttriuentia, ac proinde cum summa fceGnditate, non requiritur, ut non babeat conexionem necessariam cum creaturis DUB. ΙΠ possibilibus , alioqui non esset summo fœcunda ; sed quod habendo prædictam connexionem soniatur eam cum modo adeo eminenti, ut cum illis nec tan­ quam cum specificativo formaliter, nec virtuaiiter tali comparetur. G2 Ad secundam impugnationem patet ex Enodatio dictis, quod hoc, quod est formalitalem secuti th. aliquam divinam habere pro specificativo virtuaiiter tali aliquid extrinsecum, non importat præcise, quod habeat connexio­ nem cum illo; sed quod connexio illius extrinseci cum divina formalitate non sit cum ea tanquam cum remoto, fontaliquo principio, quod proinde eminentissime modo inter omnes excogitabiles sit con­ nexum cum prædicto extrinseco : siquidem modus iste connexionis exigit connexionem per modum formalitatis absolutionis, quam reliquro aliquæ formali lates divinæ, quæ non sunt ita absolutu*, ut ab specificativo virtuaiiter tali absolvantur : et per conse­ quens postulat connexionem cum illo ex­ trinseco absolutam ab hoc, quod illud habeat pro specificativo virtuaiiter tali. Ex quo etiam fit. quod prædicta con­ nexio inducens, quod formalitas divina habent specificativum extrinsecum virtua­ iiter tale, exigat, quod connexio illius extrinseci sit connexio cum divina for­ malitate. quæ sil talis conditionis, ut possit correspondere in creaturis, his for­ mali Latibus, quæ habent pro specificativo formaliter tali aliquid creatum : et ita etiam exiget, ut illa formalitas divina nequeat sub expresso conceptu concipi quoad aliquid proprium ipsius quatenus talis, non concepto expresse illo exlrinscco. Constat autem divinam essentiam non correspondere in creaturis forznalitatibus habentibus pro specificativo forma­ liter tali aliquid extrinsecum, ef posse a nobis concipi sub conceptu divinæ naturæ secundum aliquid proprium ipsius, ut talis, quin concipiamus expresse eam esse con­ nexam cum creaturis. Et propterea pos­ set optime quasi describi divina natura per hoc. quod sit suum eue, vel per hoc, quod sit sua intellectio, nun habita expressa mentione creaturarum : cum tamen omnipotentia, v. g. aut miseri­ cordia non possit adhuc inàdæquate con­ cipi quoad ea, quæ sunt propria illius, ut est misericordia, quin ibi expresse in­ volvantur creaturæ A 52 DE SCIENTIA DEI. £r duabus fundamentis nuper jachs ratio secunda pro b. Thorns sententia dedu­ citur. 63 Ills ergo suppositis, ratio ex D. Ratio iKKtrfior Thoma desumpta, potest ad hanc formam Mscrlio- I frit I7 J •λ 'ri 1 ' reduci. Nam intelligent Dei est ipsum eue, et quidditas illius : ergo Deus causal omnia per suum intelligere, Umquam jær principium pure radicale, non tanquam per principium proximum, seu potentiam immediate exeeutivam : ergo potentia im­ mediato exeeutiva, per quam immediate concurrit, erit sua scientia, connotando voluntatem. Antecedens constat ex iis, qua» disput. 4. num. 43. diximus. Prima vero consequentia ex primo, et secundo notabili constat : quandoquidem poten­ tia immediate exeeutiva est de genere eorum, quæ habent aliquid extrinsecum pro objecto virtualiter speciflcativo il­ lorum, et essentia diVina, quippe per­ fectissima in ratione substantia», et naturæ completu», nequit habere prodictum speciflcativum : et ita nequibit esse po­ tentia immediate exeeutiva : ac proinde solum influet per modum primordialis, et radicatis principii : de cujus ratione non est habere pro objecto specificativo ali­ quid extra se existens. Sicut neque in substantiis creatis, et completis est de rationo illarum respicere, unquam speciflcativmn formaliter tale, aliquid extrinsecuni sive extra illam existens. Secunda vero consequentia ex hac prio­ ri videtur sequi. Quoniam hoc ipso, quod intelligere Dei præcise habeat esse primum, et radicale principium respectu productionis creaturarum, atque adeo ne­ queat actu influere, quin superadlatur illi aliqua virtus proxima, et, immediate exe­ eutiva, uportet, ut munus hoc tribuatur scientiæ divinæ connotando voluntatem , seu scientiæ approbationis. Quoniam at­ tributum hoc est valde proportionatuiu ad hoc munus exequendum : ex eo, quod sicut intelligere essentiale, continet intellectualiter, et intelligibiiiter per modum primi, et fontalis principii omnes effectas creatos, ita scientia connotando volunta tem, continet intellectuali, et intelligibili modo eosdem elfectas per modum proprietatis , et virtutis ejus ’em intellec­ tionis essentialis. Undo sicut calor, qui per modum proprietatis ignis contine- I t non intellectuali modo calefactionem, que iu igno eodem modo (qtudnvis tanquam in principio radical», ct primo) continetur, est valde proportionate ad huc, ul di potentia immediate exeeutiva illius; ita etiam in pnesenti, proportione servata, philosophari debet. 1 64 Confirmatur, et explicatur ex eodem c -vSanclo Doclore. Quoniam huc ipso, quod intelligrre constitutivum Dei, intellectua­ li, sive intelligibili modo, et præcise per modum principii radicalis contineat cllcctus creatos, oportet, ut potentia imme­ diate exeeutiva illorum sit aliquid habens se per modum proprietatis, et attributi Dei, et intellectuali, ac intelligibili modo eosdem immediate, et proxime continens : sed inter proprietates Dei, quæ intellectuali modo continent creaturas, sola scientia ap­ probationis est magis proporlionata ad hoc munus præstandum : ergo ipsa, et nonalia ex divinis proprietatibus, seu attributis erit him potentia Dei immediate exeeutiva ad extra. Consequentia videtur perspicua. Major vero, quoad primam part, ex se constat : quandoquidem quidquid absolutum est in Deo, qualis est potentia immediate exeeutiva, vel debet se habere per modum constitutivi divinæ essentiæ, vel per modum proprietatis, seu attributi: et ideo hoc ipso, quo 1 essentia Dei tantam sit radicaliter, non vero immediate exeeutiva creaturarum, oportet, ul potenria immediate execntivasil aliquod ex attributis. Quoad secundam vero pari. , nempe, quod intellectuali modo debeat creaturas continere, etiam liquet. Quo­ niam hoc petit proportio, quæ debet esse inter principium radicale operativum al extra, et ejus virtutem proximam, et imme­ diate exeeutivam. ” ‘ 1 65 Minor veru inductione facta in vina­ libus intellectualibus &d essentiam Dei «ob­ secutis, quæ solæ possunt continere intel­ lectuali modo creaturas, satis constabit. Etenim intelligentia, quæ est quasi habites primorum principiorum, solum terminator ad essentiam divinam secundum se, ut est quid per se notum ; non vero, ut ex ea pos­ sunt deduci creatura?, qtxte se habent (utsic dicamus) ad instar conclusionum, ex essen­ tia divina, tanquam ex principio deduebi· burn. Et ideo sicut ex vi illius non cogriioscuntur creature, ita neque ex vi ipsius possunt intellectuali modo contineri, au; produci : ac proinde, nec attributum hoc habet dimanare ab essentia divina, ut radi­ caliter continenti creaturas. Sapientia T K ACT III, D18P. V, DUB. III. Î53 . . . 7Ί Sapientia vero non distinguitur adhuc rirtadlter a scientia Dei, ut ex dictis disp. I. num. 86. constat : et propterea in idem rtdil. quod scientia, vel quod sapientia sint fprieutes continentes intelligibiiiter prolia* effectus creatos. Prudentia vero non w&tur immediato circa factibilia, sed socirca agibilia : ac proindo non erit prtprisusDoi continens intelligibiliter imswfalo creaturas, quæ ad factibilia, non wiùad agibilia spectant, ut ex dictis disput. Lnum. 87. constat. Et tandem scientia, fl irs ita inter so comparantur, ut licet cuique sit proprietas Dei continens intelijibililer immediate factibilia, scilicet creauns, nihilominus scientia convenit prius Dw, quam ars, etiamsi Deus consideretur, :wio!uin, ut est radicaliter operalivus ad sed etiam secundum se : ex eo, quod □ iis, quæ simul habent scientiam, et artem ni&ciendæ, oportet, ut cognitio, quæ fit per artem, subsequatur ad cognitionem sdeatillcam, per quam cognoscitur per nam causam tam res facienda, quam mo­ is, quo facienda est : et propterea ars subriinmr scientiæ : non tamen e contra. lude licet utraque debeat influere, et exequi effectum, ex eo, quod intelligibiSer continet illum ; attamen scientia di­ rai, quippe prior, influet, et exequetur per modum potentiæ immediate executivæ ; ars vero per modum virtutis, sw quasi habitus intellectualis, non kÙDtis a scientia rationem potentiæ immefiiie executricis : sicut nec influxus imineaiu5 habituum intellectualium in crputuώ, v.gr. in Angelis, non tollit a potentia Gtcutiva ad extra eis conveniente, scifcet a suo intellectu, quod in ratione jôtentiæ executivæ, et proximæ influat Hill mino immediate. t M Confirmatur, et explicatur rursus raâme, quam insinuat Angelicus Doctor jods citatis, et infra qurest. 54. art. 15. quæ potest sub hac forma proponi. QiGfiiim hoc ipso, quod intelligere prisarffllô Dei, ac proinde etiam intellec­ tu. iit constitutivum naturæ divinæ, et Hooinm qnod est intelligere exequatur pe modum principii præcise radicalis fluctionem creaturarum , oportet, ut potenlii immediate exeeutiva illarum sit ifepa ex virtutibus intellectualibus affl­ entibus intellectum, vel voluntas ipsa, H undem aliqua ex virtutibus affectivis i’ voluntatem spectantibus : at neque voi'.üi, neque aliqua ex virtutibus ad illam pertinentibus potest habere rationem po­ tentiæ immediate exeeutiva· : ergo ratio prædictæ potenti® conveniet alicui ex vir­ tutibus intellectualibus, scilicet scientiæ, seu impientur, quæ est ipsamel scientia Dei absque aliqua distinctione virtuali. Major videtur certa. Quoniam natura pure in­ tellectualis, qualis est natura divina, constituta per intelligere primordiale Dei, tantum potest habere duplex genus po­ tentiarum, sive virtutum operatiorum, scilicet eas, quæ pertinent ad intellectum, et illas , quæ ad voluntatem spectant : et propterea omnis ejus operatio clauditur sub intellectione et volitione. Minor autem etiam constat. Quoniam hoc, quoti est continere, per modum vir­ tutis proximro totam latitudinem entis creati, indicat maximam , et supremam quandam perfectionem in virtute eam continente ; et propterea debet convenire alicui ex virtutibus, et attributis, ex ge­ nere suo perfectioribus : ergo cum volun­ tas, et ejus virtutes sint ex genero suo ignobiliores attributis , perlinentibus ad partem intellectivam, prout distinctam a parte affectiva naturæ intellectualis, fiet inde, ut neque voluntas , neque aliqua ex virtutibus affectivis possit habere ra­ tionem potentiæ immediate executivæ pro­ ductionis creaturarum. Ex quo etiam consequentia satis patet. Quoniam scientia, seu sapientia inter attributa spectantia ad partem intelleétualein, ut distinctam ab affectiva, est attri­ butum omnium nobilissimum, ut num. 54. dicebamus : et propterea habet objectum universalius , sive amplius , quam illa. Untie si cui ex virtutibus intellectualibus debet ratio potentiæ immediate executivæ, supremam illam perfectionem jam dictam importans, convenire, oportet, ut hæc sit scientia, seu (quod idem est) sapientia, quæ est altissima rerum cognitio attribu­ te is. ct per ultissimas earum causas pro­ cedit. •J 1 . îæ. i· 1 ; * x η; & 4 »···: g VI. Κ· Enodatio primi argumenti pro prima sententia adducti. 67 Ad primum ex duplici illo testi­ monio D.Thom. desumptum respondetur, S. Ductorem in priori ex illis solum voluisse, quod ejusdem effectu? scientia Ad primo ni quoad primam teslittOuiuai. ; *’ 454 DE SCIENTIA DEI. git causa, ut dirigens, ct voluntas, nt imperans, ac tandem putentia, ut exequens, et quod hæc in creaturis dis­ tinguantur secundum rein : in Dvo vero omnia ista sint unum, id eat, omnia ista simul sumpta constituant unum, et idem attributum, scilicet omnipotentiam, quæ importat scientiam in recto, et volunta­ tem in obliquo, seu fquod in idem redit) scientiam practicam Dei, ut habet effica­ citatem respectu rerum scitarum. Et propterea S. Doctor post verba re­ lata in hoc testimonio, statim addit : Sed /urc omnia in beo unum sunt, id est, constituunt unum, et idem attributum. . Unde multolies apud Doctores principium integram alicujus operationis solet con­ numerari cum iis, ex quibus coalescit, I et diversus modus influendi, tam ipsi, | quam iis, ex quibus consurgit tribui, non obstante, quod ea, ex quibus coa­ lescit, si simul, et sub una, ac eadem collectione sumantur, sint unum, et idem, seu sint prædictum principium ? ot propterea do principio integro intellectionis, I coalescente ex intellectu, et ex specie 1 intelligibili, solet dici, quod intellectus ! influit in intellectionem per modum po­ tentiæ, et Reminæ parturientis , ot species per modum seminis virilis fœcundantis : et conjunctum illud coalescens ex intellectu, ac specie, per modum principii integri, et omnino completi quod· quidem peculiari jure potest dici, quod nominat rationem principii absolute, et simpliciter talis respectu intellectio- i i I nis. G8 Diximus omnia hæc simul sumpta constituero unum et idem attributum, ut per hoc denotaremus, quod sicut materia distinguitur a forma substantiali et I ! I I j i I j rursus forma a materia, et nihilominus materia, et forma inter se unilœ, et simul sumptæ, constituunt unum, et idem ens naturale, quod non distinguitur ab eadem materia, forma , et unione in 1 recto, et sub eadem collectione, ac simul I acceptis, quamvis distinguatur a quolibet ex istis sigillarim sumpto, ut ex mente ! D. Thom. ostendunt N. Complut, in lib. Physic, disp. 6.* num. 58. et 61. ita scientia in recto, et voluntas in obli­ quo , si simul, et sub eadem collectione sumuntur, constituunt unum, et idem attributum omnipotenti», quod cum scien­ tia practica absque virtuali distinctione identificatur ; cum tamen scientia ipsa sigillatim sumpta , distinguatur virtuali­ ter a voluntate, et voluntas ad eadem scientia. 69 Et deinde ad secundum testimo­ nium dicendum est Angelicum Doctorem in solutione illa ad quartum duplici via prædicto argumento occurrisse. Primo qui­ dem (in qua continentur verba in hoc tes­ timonio relata) quod scientia Dei, ut diri­ gens, et voluntas, ut imperans, ac tandem potentia, ut exequens id, ad quod illa dirigit, et hæc imperat, non distinguuntur secundum rem, quamvis distinguantur se­ cundum rationem, id est, secundum ra­ tionem ratiocinatam, sive virtualiter. Et juxta hunc dicendi modum, scientia, for­ maliter loquendo, præcise sistit in cognitione, et directione in ordine ad produc­ tionem effectus : non tamen ratione sui, adhuc connotando voluntatem, illum exe­ quatur. , jjj Secunda vero, quod scientia, vel vo­ luntas divina , ut habet efficacitatem ad productionem creatura volitœ, est forma­ lissime loquendo, ipsa Dei potentia. Et ideo Sanctus Doctor post verba in hoc testimonio adducta, statim addidit : Vel dicendum, quod ipsa scientia, vel voluntas divina , secundum quod esi principium effectivum, habet rationem potenti*. Ex his autem duabus viis hanc pos­ teriorem, relicta priori, nos seligimus : quia, ut bene notavit Alvarez loco citato, per hanc ultimam, ultimo loco traditam, correxit Sanctus Doctor quodammodo prio­ rem; quippe quæ non ita cum principiis suæ doclrinæ cohærebat : quandoquidem, ut constat ex iis, quæ infra quæst. 54. art. 5. docet, in naiura pure intellectua­ li, qualis est divina, non potest dari po­ tentia, quæ non pertineat ad pariem in­ tellectivam : atque adeo, quæ non sit intellectus, vel virtus aliqua illius , vel tandem voluntas. Et licet D. Thom. in hac secunda solutione non determinave­ rit, an scientia connotando voluntatem, an vero voluntas ipsa connotando scientiam (unam enim sine alia certum est nihil posse exequi) habeant rationem potentiæ; nihilominus nos determinate alserimus, scientiam, connotando voluntatem, esse formaliter ipsam Dei potentiam, itaul inter utramque nulla sit distinctio virtualis : quii hanc esse Sancti Ductoris mentem, salis ex aliis locis a nobis relatis constat. Nec vitio ut id obiter dicamus) imputari de­ bet D. Thomæ, quod solutionem quandam, X -· TRACT. HI, DISP. V, DUB. III. iim, sute doclrinæ non ita consonam, indiderit : quia id apud omnes Docloru est satis usitatum , quoties duplici rj, eaque inter so opposita, argumento occurritur, ut in præsenti contingit. 70 Addendum tamen pro majori hu« jts secundi testimonii explicatione, proW'ihiis esse D. Thomani in illo non tùle, quod scientia, ct voluntas tdmul wmptæ ; illa quidem in recto , et hæc ia obliquo, distinguantur secundum ralioqem, id est secundum rationem ratiodulam, sive virtualiter, a potentia execaliva. sed secundum rationem, hoc est, sttundum rationem ratiocinantem , sive exputo nostri modi concipiendi, et signSciridi; ex eo, quod scientia, et vohrUs modo dicto sumptæ , seu scientia jHCtica Dei ratione suæ eminentiæ exc■p-tiir intra suam lineam omnia illa mu3£1. Nam secundum quod involvit vpkaUlem , imperat, seu applicat : et • xmlum quod modo sibi proprio altinrem faciendam, et modum faciendi, lingit; ac tandem secundum quod impe­ ril per imperium proprie dictum , quod esi actus intellectus, et scientiæ, habet excqui id , ad quod ipsamet dirigit, et Toianlas latius de imperio loquendo) im­ perat; seu (quod in idem quoad præsens redii) applicat. Et ita potentia exequitur ii, nl quod ipsa ratione voluntatis in e» conspectu importate applicuit, et in dme ad quod ipsamet ratione muneris iingemii, dirigit. 71 Unde secunda solutio, quam S. Doct. lUtîm tradit (ut sic objectio quædam n tttiU, quæ hic fieri poterat, maneat soC isti) non differt a prima in hoc, quod jala priorem , potentia distinguitur virtaliter a scientia, et voluntate, secus vero pu posteriorem ; sed in hoc, quod juxta friorem tribuitur scientiæ, et voluntati : iïi quidem in redo , utpote primo loco psite; huic vero in obliquo, et minus piacipaliter, utpote secundo loco adduc­ te, ratio potentiæ executivæ : quia utrape in recto , et ex æquo non poterat sam, et idem attributum constituere, ut ex se constat. Tn secunda vero non con­ citur determinate scientiæ, id est, scienie connotanti voluntatem, vel e contra vjluntali connotanti scientiam, ratio polest.æ executivæ ; sed uni, vel alteri, non imiendo cuinam præ alia hoc competat. Noa quidem quia D. Thom. non sentiat, dentum in recto, et voluntatem in obli- 455 quo habere rationem potentiæ executivæ; sed quia ad solutionem illius quarti ar­ gumenti , quod solvero volebat , id non desiderabatur. Nam in argumento præ­ dicto tantum sibi objecit S. Doctor : Quod scientia Dei, ct voluntas sunt causa rerum, causa autem, el principium idem sunt : ergo non oportet in Deo assignare potentiam, sed solum scientiam, ct voluntalem. Constat autem, quod ad solutio­ nem hujus argumenti satis erat respon­ dere : quod potentia, seu omnipotentia in Deo, idem est ac scientia, vel volun­ tas modo dicto, id est, vel scientia con­ notando voluntatem, vel voluntas conno­ tando scientiam. Et ideo ex hoc, quod scientia,/ el voluntas sint causa rerum , non tollitur , sed potius ponitur , quod debeat dari in Deo potentia. Solutio aliorum argumentorum prima sententiæ. 72 Ad secundum negandum est antecedens intellectum dc scientia praclica , de qua in praesenti loquimur. Et ad pro­ bationem dicendum est, scientiam praeticam Dei ratione suæ eminentiæ præstare duplex illud munus, ex parte solius modi significandi distinctum, scilicet di­ rigendi, et exequendi opus, in ordine ad quod dirigit : et ita solum ex parte modi significandi, et concipiendi; non vero ex parte rei concepte, sive virtualiter dis­ tinguitur a potentia éxecutiva, quæ sub hoc præciso conceptu, et ut modo dicto distinguitur a scientia practica secundum prius illud munus, tantum dicit eandem scientiam, ut exeeutivam %per suum im­ perium, illius effectus, in ordine ad quem dirigit. Ex quo ad primam confirmationem satis patet. Quoniam objectum primarium scien­ tiæ practicœ Dei, et omnipotentia?, seu potentiæ executivæ, est unum, et idem, scilicet ipsa Deitas, ut est ratio faciendi creaturas quamvis prædîctum objectum non denominetur factum, nec sit factibile ; sed solum objectum secundarium, scili­ cet creaturo?. Nam sicut ad hoc, ut di­ vina bonitas sit objectum primarium vo­ luntatis Dei , et amoris charitatis , quo diligit creaturas rationales , et producit illas in ordine ad finem supernaturalem. non est necesse , ut divina bonitas sit » Ad secun­ dum princi­ pale. I : ft Λ!’ Ail primara rou Or ma­ ll on eui. i */4 'i- rr ... u* r. ·■ f · .IK' ’ i l V' : i/4 ‘ 45ô DE SCIENTIA DEI. facta. ant factibilis» set! satis est, earn diligi , ut objectum primarium çuod , et ut rationem diligendi prædictas creaturas, et hro solummodo denominantur, et sunt factibiles, ita ad hoc, ut essentia Dei, quatenus est ratio faciendi creaturas, sit objectum primarium divinæ omnipotentiæ. non requiritur, ut ipsa sit factibilis, sed quod per scientiam praclicam. ut habet rationem potentiæ executivæ, inieliigatur, tanquam objectum primarium illius, et ut ratio faciendi creaturas : ac proinde, quod creature solummodo denominentur, et sint factæ, vl factibiles. Per quod etiam ad secundam confirma­ Ad MCJf.*· tionem constat. Quoniam, tam scientia dual. practica, quam potentia executiva ver­ santur modo dicto circa Deum, et creatu­ ras. Et ideo sicut voluntas amando divinam bonitatem transit, modo sibi proprio, et jam insinuato, ad productionem creatura­ rum : ita etiam scientia attingendo divi­ nam essentiam , ut est ratio producendi creaturas, transit, seu extenditur ad exco­ quendas, et producendas creaturas in ea­ dem essentia scitas. 73 Ad tertium respondetur, actualem Ad krtiuui. exccutionem, prout dicit temporalem pro­ ductionem creaturarum, non esse actum correspondentem potentiæ executivæ Dei. ita ut sit ipsum actuale producere ex parte Dei se tenens, ut optimo notavit Angelicus Doctor, 1. part, quæst. 25. art. J. ad 2. et 3. sed tantum esse passivam productionem earundem crea­ turarum : ac proinde computari inter ef­ fectus divinæ omnipotentia· consistentis in ipso purissimo actu sciendi, prout solum virtualiter est transiens, et formaliter, at­ que ab æterno est immanens in Deo, et juxta præscriptum divinæ voluntatis ha­ bet ratione suæ eminentke inferre pro­ ductionem passivam, et temporalem crea­ turarum, quamvis ipso sit ab æterno. Cæterum cum hoc stat, ut actualis, ct activa productio creaturarum (non qui­ dem adæquate sumpta, sed secundum actualilatem, quam dicit ex parte Dei, scilicet actualitati-m divinæ scieniiæ rcquisiupi ad hoc, ul quantum est ex parte actualitatis, nihil desit, quominus sit in actu secundo causans) semper, et neces­ sario conveniat Deo, licet non semper ob sui eminentiam, sed juxta praescriptum divinæ voluntatis, connotet productionem passivam, el temporalem earundem crea­ turarum : et propterea non denominetur | absolute, et simpliciter actualis productio ' ipsarum. Hinc autem non sequitur, præ· dictam aclualitatem productionis active, secundum id, quod in Deo ponit, et xcirc di­ vinum distingui virtualiter ; sed quod idem! met rcird habet diversa connotata inadæqua! ta, et quod ut præcise est scire creaturarum secundum suam quidditatem, connotai solum easdem creaturas, ut possibiles, j ul vero est scire præcise illarum, ul exis1 tenuum in aliqua differentia temporis, connotai eas. ut futuras in tempore, ei i existentes in æterniute : ul autem est i actualis productio activa ipsarum, habet i connotare passivam earum productionem ’ in tempore, ita ut licet tota actualilas ilI lius productionis activa.·, prout se tenet ex parte Dei, sit ab æterno, non tamen ’ denominetur actualis productio earum, nisi in tempore : quia hæc denominatio requirit prædiciam connotalionem tempo­ ralem eannu : ac tandem ut dicit actualitatem requisitam ex parte sua ad hoc, j ut ah æterno eas causaret, si ita divina voluntas id disponeret, dicit eandem divi­ nam 'scientiam connotando aclualitatem divinæ voluntatis. Per quod etiam ad con­ firmationem satis patet. 7 4 Ad quartum respondetur, antece­ dens posse salis probabiliter concedi in via D. Thom. ut optimo notarunt N. Complut, in. lib. de Anima disp. 7. num. 28. sed neganda est consequentia. Ei ad probationem concedendum est an­ tecedens, si intelligatur de iis, quæ in creaturis realiter distinguuntur, ita ut ex se habeant pertinere ad distinctam lineam ; secus vero si ad eandem lineam specta­ verint, et ratione imperfectionis creatura­ rum, el modi pertinendi limitate ad illam lineam distinguantur realiter : et propterI ea licet volitio, et voluntas in creaturis i realiter distinguantur ; non tamen in Deo ' sunt virtualiter diversæ : quia utraque per­ linent ad eandem lineam. Unde quia ratio scientiæ, et potentiæ executricis pertinet ad ean lem lineam scientiæ practicæ, ut ostensum est, nequit ex eo, quod hæc duo in creaturis distinguantur realiter, colligi, quod translata ad Deum debeant virtualiter differre, sed solum, quod in eaI dem simplicissima formalitate scientiæ practicie sil utrumque munus dirigendi, et ! exequendi. Secundo respondetur, probabilius esse in via S. Doctoris, quod potentia executiva correspondons nobis, quatenus rationalibus, non Aii TRACT. HI. DISP. V. DUB. HI. distinguatur realiter ab intellectu, et ut fuso explicant N. Complut. ; m. citata num. 20. et sequentibus., Et ad pdmionvm respondetur cum eisdem Com•sl. [olentiam illam residentem in memesterais» defectu cujus mulloties non jessunt moveri per imperium intellectus, ta esse potentiam excculivam activam, privam reldenlem membra facile moa Ï al> intellectu , et voluntate : sicut i rasi in brutis prædicta potentia non ut immediatam principium exeeulivum, a activum motus, sed passivum : quia xncibium immediato activum eorum est Hftsos aliquis cognoscitivus internus, ut l^ûtasia, vel imaginatio , connotando Usea appetitum sensitivum. Î5 Ad quintum negandum est anter>!en$. Et ad primam probationem resraleiur, S. Doctorein solum loqui do nâooe primordiali, et radicali agendi ad utra Nam hæc tantum est divina naHh; non vero aliquod ejus attributum. A! secundam vero probationem conce­ dam est antecedens, intellectum de fzinclione reali inter essentiam creatam, H ejus potentiam execulivam, Nam hæc pvenil ex imperfectione, el limitatione ffêitararum. ünde hæc distinctio non est ^senda in Deo ; bene tamen distinctio Ètualis inter suam essentiam, et omnipaentiam. Quoniam hæc potius provenit « summi perfeclione divinæ essentiæ Kjra omnes alias formalilates divinas , ;t explicatum est. Et hoc modo ( ut id diter dicamus ’ intelligendum est id, quod X. Complut, docent in lib. Physic, disp. Kl num. 28. ut ipsimet, nobis consu­ ltibus responderunt. Et ita sumunt redsn identilicationem omnimodam, prout «ffonitur identification! admittenti alipl distinctionis ex natura rei, sive fenni’.U secluso intellectu ; non vero ut 3;;oniiur identification! admittenti disdactionem virlualem ; quia ad rem, de ça ibi agebatur, id salis erat. Quare û?nndum est id, quod ibidem additur, &l&t, posse operari ad extra absque ad­ itione alicujus formalilatis virtualiter distnute, esse perfectiorem operandi modum. Sun eo ipso ejus essentia non esset ita :*rfeela. ut secundum se esset incapax, liboe, ul haberet pro specificativo virtualisrtifi aliquid extrinsecum, ulex dictis, i wm. 58. usque ad 64. constat. A4 uhinum probationem concedenda est aijor, el neganda minor, si intelligatur de optran, quod est idem formalissime, ac scire practice. Nam scire istud dis­ tinguitur virtualiter ab wu, st*u existentia, per quam divina essentia existil; secus vero si intelligatur do operer», secundum quod dicit intelligere essentiale, el cons­ titutivum Dei. Nam prædictum este, et operari identilicanlur absque distinctione virtual! inter se : et propterea licet in De.o vis ad intelligendum, et existendum nequeant virtualiter distingui, bene tamen vis radicalis ad producendum creaturas, et vis proxima illas exequens. 7 fi Ad primam continuationem respon­ A4 pribuiu detur, quod si loquamur do ratione agendi ad extra, et radicali, Deus agit, quia est cuotinaah Hl CUI. infinitus in ratione entis : quandoquidem agit per suum intelligere essentiale, et constitutivum, quod non distinguitur virtualiter a ratione entis per essentiam, ut disp. 4. num. ûi. et deinceps explicui­ mus. Si vero loquamur de ratione agendi proxima, tunc agit ad extra, quatenus est infinitus in* ratione scientis practice, ita tamen, ut per modum transcendentis imbi­ batur in hoc attributo, et juxta modum illius lota ratio entis per essentiam. Nam scientia ista sciuntur practice omnia faclibilia, et raiionc suæ eminentiæ habet im­ perium efficax, ratione cujus ad extra exe­ cution! mandantur. Ratio autem, ob quam hic diversus infi­ nitatis modus desideratur ad agendum ad extra per modum principii radicalis, vel pro­ ximi , est : quia acere per modum prin­ cipii radicalis, est agere independenter ab alio, non solum tanquam a causa, sed etiam tanquam a ratione a priori, et fontali : hic autem est nobilior operandi modus, qui solum potest convenire divina) naturæ, ct ita exprimit majorem infinitatem, et meliorem modum eam habendi, quam age­ re per modum principii proximi : atque adeo dependentor ab alio, ul a prima, et fontali ratione a priori, ut in omni­ potentia, seu scientia practice contingit. Qua» etsi non pendeat ab alio, ut a causa, et ideo possit esse infinita in ratione scientiæ, et imbibero juxta modum suum to­ tam rationem entis, non tanquam ejus rationem diifercntialem, sel per modum transcendentis; attamen pendet, aut qua­ si pendet ab alio, ut a prima, ct fontali ra­ tione a priori, et radice ipsius, scilicet .ab essentia divina; et ita quantum est ex vi sua lineæ, et secundum id, quod a se habet, non dicit infinitatem ita perfectam, c >1 ΓΓ 458 DE SCIENTIA DEI. sicut principium radicale, et fontale agen­ di a I extra. 77 Ad secundam confirmationem di­ Ad ire jiv cendum est, Deum non esse omnipoten­ thru : nec scire ewfinza- tem , eo quod sciat omnia liOOrM. illa , quia est omnipotens, si ly rytrfo utrobique reddat rationem a priori for­ maliter talem, et virtualiter distinctam : secus tamen si tantum indicet rationem a priori mquivalenter talem, juxta ea, quæ in præeedentibns diximus, seu si tantum di­ cat distincta munera ejusdem attributi, ha­ bentia ex parte nostri modi concipiendi, et significandi aliquem quasi ordinem. Unde ex parte nostri modi concipiendi prius con­ cipitur a nobis Deus, ut sciens speculative, quam practice, et rursus prius, ut sciens practice secundum munus dirigendi, quam secundum munus exequendi : ita tamen, ut facta collatione inter Deum ut scientem, et ut habentem vim ad exequendum, tunc hæc prioritas non sit adhuc ex parte nostri modi concipiendi, prioritas in quo, sed so­ lum a quo, quoties intellectus noster, non solum cognoscit, Deum scire creaturas, sed etiam modum, quo illas scit. Quia Deus in se ipso, ut omnipotente, seu in sua scien­ tia, ut habente vim ad exequendum creatu­ ras, habet scientiam illarum : et ita si cog­ noscitur a nobis modus, quo cognoscit creaturas, debet concipi sua omnipotentia, ct vis exequendi. Sicut ipsemel, ut per in­ tellectionem essentialem, seu constitutivam sui in ew Dei, intelligit creaturas, potest considerari, ut percipiens illas in sua essen­ tia, ul in principio primordiali, et radicali earum ; atque adeo ut iotelligens eas in suo inlelligere constitutivo ipsius : tuneque solum ex parte nostri modi concipiendi, est prioritas inter hæc munera, et hæc priori­ tas adhuc ex parte ejusdem modi conci­ piendi, non est in quo, sed a quo, si mo­ dus , quo Deus habet, secundum hanc considerationem , notitiam creaturarum , concipiatur. Ex quo al probationem antecedenti? sa­ tis constat, quomodo ad hoc, ul Deus sciendo se, et suam potentiam, sciat crea­ turas possibiles, non est necesse. ut scientia sui, et sua omnipotentia distinguantur vir­ tualiter. Sicut ad hoc, ut mtelligendo suam essentiam per inlelligere constitutivum il­ lius, intelligat creaturis, non requiritur, ut prædictum inlelligere, ei sua essentia, ut est id, in quo illas percipit, distinguantur vir­ tualiter; sed sufficit distinctio ex parte nos­ tri modi concipiendi, et significandi, seu 1 I tanta eminentia, ut æquivaleat pluribus ad I eandem lineam pertinentibus, ut ex dictis disp. 4. num. 75. constat. ί Ad illud autem, quod ibidem additur, ; scilicet, quod sicut sola divina essentia unitur cum intellectu Dei in ratione speciei intelligibilis i ita in sola ipsa possunt creatura1· cognosci, dicendam est, quod li­ cet sola essentia habeat rationem speciei ' intelligibilis ; attamen repræsentat omnia divina, non minus, quam si se ipsis uni­ rentur in ratione speciei intelligibilis : et ideo semel repræsentata per illam divina scientia practica, seu omnipotentia, po­ terunt, modo alibi tacto, et tangendo, in ipsa cognita, sive scita, cognosci, et sci­ ri creaturas 78 Ad ultimam confirmationem, conce­ dendum est antecedens cum D. Thom. et nostris Complutensibus loco citato, sed ne­ ganda est consequentia. Et ratio disparitalis constat ex dictis. Quia intellectus Ange­ licus hoc ipso, quod non sit de essentia Angeli, sed proprietas ejus, potest habere id, quod ad rationem potentiæ executivæ creatæ, inter alia desideratur, scilicet res­ picere aliquid extrinsecum , tanquam id, quod aliquo modo illam specifîcat : at in­ tellectus Dei hoc ipso, quod sit de essentia illius, nequit respicere aliquid extrinsecum. na ut habeat illud pro specificativo vir­ tualiter tali : quod tamen ad rationem polentiæ executricis divinæ requiritur, ut ex­ plicatum est. Quare hinc non sequitur, ut confirmatio hæc intendit, quod intellectus Angelicus sit perfectior >n suo ordine, quam divinus in suo, ut ex dictis disp. 3. num. 43. patet. Nam, quoi intellectus Angelicus sit poten­ tia immediate executrix, non vero essentia Angeli, aut aliquid ad illam intrinsece, et essentialiter pertinens, non oritur ex perfec­ tione, quatenus tali, sed ex imperfectione ejus colhti cum essentia, scilicet ex eo, quod est quid specificabile ab aliquo extrinseco, quod tamen non convenit essenliæ : et propterea hinc non sequitur, intellectum Angelicum esse perfectiorem in suo ordine, quam divinum in suo. Potestque hoc explicari exemplo loco ci­ tato adducto misericordiæ, v. g. divinæ : quæ licet non afferat ex se propriam existentiam, ut tomo 2. in tractatu de Trinita­ te diccrnus ; sed existât per existentiam divin® essenliæ : et misericordia creata propriam existentiam ex se habeat : nihilo­ minus non ideo misericordia creata est per­ fectior TRACT. Ill, D1SI factior in suo ordine, quam divina in suo : qoamtfs habere propriam oxislenliain dicat aHquid perfectionis. Nam hoc non convo­ cii misericordiæ creaUe ex perfectione quatam tali, sed ut involuta cum imperfectio­ ne, ut disp. -i. hujus tract, num. 7. ct deinceps explicuimus. 79 Nec refert, si contra ea, quæ in rthifono omnium fere argumentorum ttutrariie senteDtiæ diximus, 'objicias, quod scientia practica non distinguitur virtualiter a scientia speculativa : ergo si illa est potentia immediate exeeutiva creatu­ rarum, etiam ista : quod tamen dici ne­ quit : quandoquidem scientia speculativa non transit ad exequendum opus. Respondetur enim concedendo antece&3S , et similiter consequentiam, si loqaunur de scientia speculativa Dei ex parte rei conceptæ, et secundum id, quod alæqnate intra propriam lineam, quæ est eodem cum linea scientiæ practica?, im­ portat : non tamen si fiat sermo do ea « parte nostri modi concipiendi, et siçnifîcandi, et quatenus præcise concipitur a nobis, ut exercet munus inadæquatum speculandi, et ajquivalet tantum scientiæ jure speculative. Et ad probationem di­ cendum est, quod licet scientia, quro iwtum est speculativa, non transeat ad opis ; attamen illa, quæ formaliter eminenter simul est speculativa, et practiea. habet transire ad opus , ad minus □rigendo, et saltim si fuerit summe emibcds. transit ad opus, immediate illud eiequendo. SO Explicantur magis hæc exemplo inteîlectus Angelici, qui, ut optime docent N. Complut, in lib. de Anima disp. 19i. num ?.. non distinguitur virtualiter, iseu e: fine rei conceptæ in ratione practici, et s-cculativi, sed idemmet intellectus habet -irumque munus speculandi, et practiCttdi ; imo et munus potentiæ immediate ctecutivre, ut colligitur ex iis , quæ i idem Pitres in præ lictis libris disp. 7. num. 10. docent : ct propterea ex parte rei con­ cepta·, non habet distincta connotata adæquila, sed inadæquata, et insufficientia il refundendam in eo aliquo modo dis­ tinctionem victualem, qualia sunt, quod respectu aliquorum actuum connotet vohniateni, et respectu aliorum illam non connotet. Cæterum cum hoc stat, quod secundum prælicta munera distinguatur ex parte nostri modi concipiendi, et significandi; Satinant. Curs. trioloej., Iodi. /. DUB. ni quatenus unico conceptu concipimus ipsum, ut speculativum, nihil ex parte nostra concipiendo de eodem , ut practico, vel immediate executive effectuum externorum : et quod prout præcise concipitur, ut ha­ bens munus speculandi, et a?quivalens facultatibus præcise speculativis non con­ cipiatur quantum est ex parte nostri con­ ceptus, ut practicus, vel immediate executivus, nisi secundum quod inlelligitur, ul habens alia munera , et ut (équiva­ lons viribus practicis, et immediate executricibus. Et ita si præciso haberet ex parte rei conceptæ id, quod tunc secundum hoc munus expresse concipi­ tur, seu id, quod quantum est ex parte nostri modi concipiendi, tunc de eo con­ cipitur, non esset practicus, nec imme­ diate exeeutivus effectuum externorum qui ab Angelo fiunt : ac proinde hæc est, falsa : Intellectus secundum illud, tjuod pré­ cise exprimit ex vi conceptus, i entium. Scientia enim Dei non c>t iiisii verorum : sed verum, cl ens convertuntur : ergo scien­ tia Dei non est non entium. 2 Pretoria, scientia requirit similitudinem inter scien­ tem ct sdlum : sed ea, quæ non sunt, non possunt habere aliquam similitudinem ad Deum, qui est ipsum esse :■ cn?o ea, qu.v non sunt, non possunt sciri a Deo. 3 Pr.rtcrej, scientia Dei est causa scitorum ab ipso : sed non est causa non entium, quia non ms non hibeC cansatn : ergo Deus non habet scientiam de r.on entibus. Sed (Sontra est, quod didi Apostolus ad Roman, i. Qui roeal ea, yuir nou tnnt, tQitçunm en, qwr nnt. Respondeo dicendum, quod Deus scit omnia qtiivuri­ que sunt quocunque modo. Nihil autem probibet ea, qu.r non sunt simpliciter, aliquo modo esse. Simpliciter u retur, quæ sine snccrssione existais totum linnpus compnshemlit) prxsens intuitus Dei fertur in totum twupu», et DE SCIENTIA DEI. 460 in wMiiu. 'flui > qeoeftnqne fcdiporc. i.i jcvto >ihi pnr^Hialjtar. QffaMan iero sunt, qxr seni in potentia Dei, wl cmlarr, q«.> ham nee snnt, nee min!, ncqtre formel Et rrsptfti horuro oon dicitur babrre setts ha tu lisicais, Wi! siiopliris iolciligerdir. Quod ideo dicitar, qua ea. quandentor apud ibxs·. hibrut esse drtmrtvm ntra tHealirii. Ad pntnum rrco di.-nxdcm, qaod scruadw. qncd *ant iu potentia, sir babeut veritatem cj. qw m n sunt acin. reram eil enim ea esse in potenth t et · ·< *chntmr a Deo. Ad ssxundnm diemduin, ςο··»1 curu Deus sii ipsum csm·. m tantum «numqQùdqne est, m quantam rarlieqat do Dei rifliihtcdioe t sirat eawnqcc/dqùe in tamam r*t raKdata, i» qua.ntui3 pirdcqut caterea. Sic et ea, qua· iirf. Conclusio esi affirmativa. c Circa hunc articulum sol··! inquiri, an entia rationis ah ftilelfeetri divino cognoscantur, et liant * sed quia qnæslionem liane oplfme distu­ lit, el explicat noster Didacus a Jesn in sim Logica disputai. 3. quæst. 3. nec aliquid ffiua praeter ea, quæ ibidem dicuntur, occurrit di­ cendum ; ideo a discussione hujus quaestionis in præsenli abstinemus. commendantes, ut quæ ibidem dicuntur, accurate videantur. ARTTCCLÜS X Uirvn tez< ■ I I Ad deciEium sic pnstMilur. Vtdrtsr. ·;π·χ1 Dr.»> tx>a rojjnosrat nidi. Didi enim Phitanpbs* m 3. ile \· ηχ quod folenectai, qoi ocn est ia |*Menti3. tjcn eesRd^rit priKiliooexo :scd uraloca eo p/hitk» boni, o· d:at AwRUSiino». igitur cani intellecta* Dd *»t m po­ tentia, mM «roper in letnfui ei dkti< patet· 'Meter, qood Deas non cognoscat arata. S Pra-tcrri, omni* srteptu nrf est a«sa saü. vel oiaiatar ob co : sol scientia Dr» noft r>.t eaxi mb. ntr tasMlar λ mlo : rrp» scientia Dei noa est railaro». 3 Pr.ftrtrx, oiane, quoi arfwxitnr, cqgfrocrar prr suam sicjiîitudinenj, per suam apparitas Qnidqaid •ratera cognoscit Decs, cognoscit ;uara c**rnthHi, ut . dictis patet. Diritut «tera essentia «eque «I rinriEtnilo mati, neque et hijI-jej < pponitur Dhm* cnim <*·«iM· nihif est contrariais. n< dadl Antr^r. b?. ite Ctvjat Det : ergo Deus nun càgnosrit mata. I Pnctcrca, quod cognoscitur non ρτ %* ipsTm. ed sralaa: non rognas, ri lar a Dm per se ipsam : -;jù sic oporteret. qnM malam esset m Deo. Oportet enim cognitum e«e in cognoscente. Si creo cognoscitor per Blind, srilicet per bonum, imperfecte cognoscetur ab ipso. Qw-d r«i impos­ sibile : qnia natta cognitio Dei est imperfecta : erro scien­ tia Dei non esi uubvrum. Sed contra est, quvd dicitur Proverb. 15. htftmz tf pffdilio Γ·τ«η Deo. Bopondeo dicendum, qeo4 quiconque perire: »♦ ejjtcMcit aJiquûl. npnrtet, «juod cognoscit ombra. qar po«'8Dt illi accidere. Suat autem quidam boira. mnbn* Da* accidere xriiten? poteM, nt per orata ^irrumpantur. Code liens(5 con r»n per prr-­ fecte cognosceret bona, nisi citaro coruomre! mala. Sic autem e*t rotrnosabrte nnamqaodtrae. *cmn»Jnm »ja* d «·*! : unde rum Hoc sit esse mali, quod e*t privatio boni, per hoc ipsom, quod Deu* cognoscit b m, cngnwit ctram insta, SÎC111 per leccm rognoicuntur tetebr I « d·· licit Diou'S î- cap. «le «lit. oom. quod Deus per *cjuHip*trci tenebrarum aecipil mmud ra, non aliunde vidi »·· troebn«. jitnm a lumiue. · Ad primum ergo dioendmn, qsod irtbum Philo^opH est *ic inUrliigendum, qvod iBtetlcctas». qui xm <·>< in j^iirn ha. n^n comoscit printieoera per prh^flouem in ip*n cxisicniem. Kt hoc congruit curb eu. quod ^opra dnrrat, quixl punctuni, cl umne indi'i'ibile |«er |.nvjhufj «iqnûicirur. ς»«ο·1 amtiactr »α qttra Mntr Mtnp.icr'.. p: iodhisihile* udn srpmtb Dms ii-itur non «*(i£im>cil maluu p»c pr.sai vuein m rtHn,tem. sed per bonum oppositum. Ad *«ttndam drfcfidiiB. qao«l *rirnlü Dei ftift c*t cae­ sa mail. *ed e«t causa b»»ai, per q»Jvd cogruixitar «Uan. Λ1 tertios: dicendam, quod liert cralutu uon < ppoiralar ciscnhc dniur, qui· eon ot corruptibilis f+t uraha; appositae Muco i ffccbhus Dei, otw· per oscuUao: suu coxameit : et cos cognoscens, nuh opposita co^oouit Ad quartam dieenden, quod coguosccre aJiqoM per jlicd. UntiUd ol imperfecta' nognillooi*, «i illad en cbçnd'CiAile per $e $ed rnafeia doq cat per r wnc abite : qnra de ralicne nwli e>l, quod >11 privatio boei. Et $k ikc diliain, neque agnosci potrst, nui pertmBsm. Prima cvnchuio est affirmativa. Secunda conclusio : Deus cognoscit mala per bona. DISPUTATIO VI Z/e Dei roUala cum malis. Quia D. Thom. de duobus in hoc arc. agit, primo de an est divinæ scientist» collatæ cum malis, id est. an illa cognoscat? secundo vero, quonam modo ad illa ter­ minetur. propterea utrumque in hac disput. conjungemus. J,’Γ*1 DEBIUM I. .In Deus cognoscat mala'9 Decisio hujus dubii brevis, et facilis est , quamvis non desint rationes dubi­ tandi, quæ suadere videntur, non esse in Deo scientiam malorum. Rationes dubitandi. 1 Prima dubitandi ratio desumitur ex sacra Scriptura. Nam Ilabacuch. 1. de Deo dicitur : Jfundi sunt oculi tui. ad ini· guilnlrnt respicere non pôlerù. Et Jeremia* 19. dicitur de aliquibus peccatis, quod non ascenderunt in cor Dei. ’ ‘ El confirmatur ex Origen, qui Psalm, 33. houiil. 3. e’ i. in Genesi, et a l Ro­ man. 3. super illud : Schnus quoniam diligentibus Drum, etc. ait, quod secun­ dum Scriplune cunsueiudinem, Deus non dicitur scire mala, sed bona. 2 Secunla. Quoniam objectum divini intellectus eat bonum, non quidem qua­ lecunque, * THACT. HI, DISP. VI, DUB. II. leciniquo. id (Mt, secundato æstitnalioncm uutani, sud vero bonum, licet non sub aliéné boni, sed Veri : ergo non potest ferri in mala, quæ tantum secundum elimationem sunt bona. Patet conse­ dentia : quia nulla putentia potest ferri ura suum objectum adæquatum. i&l Sancti Doctoris in hoc articulo, quam ipse sub hac forma proponit : Dicendum, quod quicunque perfecte cognoscit aliquid, opor/<7 , quod cognoscat o/nnia. , qu$ possunt dii accidere. Sunt nutem quxdam botia, quibus accidere potest Ul per mala corrum­ pantur. Unde Deus non perfecte cognos­ ceret bona, nisi etiam cognosceret mala. fau'la** rn cntaru. 5 Π. Veritas Catholica. J Dicendum tamen est, Deum cognos­ cere mala sive culpa?, sive pœnæ. Uæc est de fide : et eam probat D. Thom. in portenti ex illo Proverb. 15. In fer nus, ct /ffililio curam Domino, et 2. contra Gent, ei illo Psal. 68. Delicta mea a te, non swt abscondita, et Job II. dicitur : Jpsc < wit hominum vanitatem, ct videns iniquititan nonne considerat9 Cnde assertionem hanc communiter tuentur omnes Patres e Theologi. 4 Probatur primo ratione D. Thom. oi 1. cont. Gent. cap. 71. quam ipse his verbis adducit : Verum est bonum intellec­ tus : cx hoc enim aliquis intellectus dicitur hnw, quod verum cognoscit : verum an­ te n non solum est bonum esse bonum, sed diam malum esse ' nudum : sicut cnim :eruni est esse, quod esi ; ita verum est ι·οιι esse, quod non est bonum igitur intdkclus, etiam iu cognitioitc mali consistit : sed cum divinus intellectus sil perfectus bonitete , non polesl illi dèésse aliqua inlelfàuûlium perfectionum : adest igitur illi adorum cognitio. - 5 Confirmatur ratione ejusdem S. Doct. ibidem, quum ipse ad hanc formam re­ ducit : Nam malorum cognitio nunquam titiiferatur, secundum id, quod per se scien­ ti* «i ; id est, secundum judicium, quod 'ibdur de malis, sed per accidens, secun­ dum quod per considerationem malorum interdum aliquis inclinatur ad malum : A$c autem non rsl in Deo : quia immdhHItx esi : nihil igitur prohibet, quin Deus mola cognoscat. Quæ ratio etiam convincit intentum quoad malapœnæ ; quandoquidem licet sit vituperabile ea luere propter pro­ prias culpas : non tamèn secundum quod [er se scientiæ est respectu illorum, alio: an Deus cognoscat necessario mala per lilik bona creata, tanquam per aliquid conten­ tum in sua essentia, tanquam objectum secundarium in primario : ita quidem, ut licet (alia bona creata cognoscantur ex vi essentia* divinæ prius cognitæ; siut tamen rationes cognoscendi : non quidem cx parte Dei, sed ex parte objecti cogniti res­ pectu malorum : ac proinde ita cum illis conferantur, ut si per impossibile Dena non cognosceret prædicta bona creata, sed solum se ipsum, tunc ignoraret talia mala, nec posset ejus scientia ad illa ter­ minari. 1 1 Diximus, Non quidem cx parle Dei, sed cx parte objecti cogniti respectu malo­ rum : quia certum est, prædicta bona non esse rationem, quare Deus active termine­ tur a l mala cognoscendo illa, ut ex dictis art. 8.constat. El ita solum inquirimus, an debeant esse passivæ terminationes eo­ rundem malorum, ita ut nec passive ma­ terialiter possint terminare divinam scien­ tiam , nisi ratione bonorum , quibus opponuntur ; quamvis formalissima ratio terminandi, ct ipsa activa Dei terminatio semper sit divina essentia; ut ex dictis dis­ put. 3. dub. L constat. § Π. Opinio negans. 12 Partem negantem tuentur Zumel in F®* hoc art. conclusione 3. referens pro ea Bo- F naventuram, et Marsilitun. Quam etiam tuentur alii, quos suppresso nomino referi Durandus in l.’disL 3û. quæst. 1. num. 13. Probatur primo cx divo Dionysio 7. de divinis nominibus, ubi ait : quod Deus cognoscit mala, sicut lumen, si esset cognoscitivum, cognosceret tenebras : ergo Deus cognoscit illa : non quidem per boni­ tates creatas, quibus opponuntur, sed per suam essentiam, sive bonitatem. Patet consequentia. Quia lumen, si esset cognoscitivum , non cognosceret tenebras per aliud, quam per se ipsum. ’ * *· ' J 13 Secundo. Quoniam in Deo reperiuntur omnes peculiares rationes boni, cum . quibus 7« Z Λ £- TRACT. Ill, DISP. VT. DUB. H. qnibus mala habent oppositionem : ergoillis prout in ipso Deo sunt, habontquo io eo tfsc divinum, poterunt omnia mala câlin in partxulari sciri, licet ipsa bona cauli, ul sunt in se ipsis non attingantur. Patet consequentia. Nam cum in Deo re­ gnantur perfectiori modo, poterunt melius Leero in cognitionem malorum , quam ipsa bona creata, prout sunt in se ipsis. Confirmatur primo. Quia alias Deus ac­ ciperet cognitionem , et scientiam, quam bitet, ab aliquo oxtrinseco, et non habe­ ret illam ex se : quandoquidem acciperet cojoitionein mali a bono creato. Confirmatur secundo. Quia nullum est peculiare malum , quod secundum suam propriam, el atomam rationem non habeat oppositionem cum bono divino : ergo per illud poterunt cognosci. Antecedens liquet. Quoniam quodlibet peculiare malum discor­ dii ab arte, et regula divina, quæ est bonum divini intellectus. Conseq. autem probatur. Qoia commune est cuilibet artifici, ut per suam scientiam, et artem attingat omnes defectus, qui sunt contra propriam artem : et ita Rhetoricus per suam artem percipit defectus exornatæ locutionis. i i Tertio. Quoniam malum culpæ, pœ­ næ, et natura: multoties consistunt forma­ liter in aliquo positivo ; ergo possunt sal­ tim tunc sciri a Deo per se ipsa, etiam si per impossibile daremus non sciri ab illo bona creata, quibus opponuntur. Antece­ dens probatur. Nam malum peccati com­ missionis consistit formaliter in positiva tendentia ad objectum dissonum legi, vel rationi, ut quamplurimi ex Thomistis in materia de peccatis docent; et malum pœmi! solet etiam, quatenus tale, esse quid po­ sitivum, ut in igne inferni constat; et tan­ dem malum naturæ sæpissime dicit aliquid positivum, ut patet in errore respectu in­ tellectus, et in calore respecta aquæ; quan­ doquidem calor ex se, et secandum suam intrinsecam entitatem est dissonus aquæ, et cam illo sic sumpto, male se habet, eliam si ibidem esset absque expulsione fri­ gi litatis; ct similiter error est eodem modo dissonus intellectui. Consequentia autem probatur. Quoniam id, quod est ex se posi­ tivum habens veram entitatem, ac proinde actualitatem , potest ex se fundare ve­ ram intelligibilitatem passivam, saltim ma­ terialem, ratione cujus possit immediate, id est, non mediante aliquo alio creato, at­ tingi, et sciri a Deo; quandoquidem non ob aliud bonum creatam illam fandat abs- IC3 quo eo, quod debeat attingi per malum po­ sitivant oi oppositum nisi quia habet ex se veram entitatem, et actualitatem. 15 Quarto. Quia saltim malum culpa* lethalis opponitur Deo : ergo saltim prædictum malum poterit cognosci a Deo per suam bonitatem, linquam per rationem cognoscendi, absque eo, quod cognoscatur per bonilitem creatam, cui opponitur. Con­ sequentia videtur perspicua. Quia non alia ratione poterat bonitas creata esse (modo in explicatione tituli insinuato) ratio co­ gnoscendi præ lictum malum, nisi quia ei opponitur malum culpæ; ergo si opponitur Deo, et sum bonitati, poterit hæc esse ratio cognoscendi illud, absque eo, quod per lo­ cum intrinsecum desideretur cognitio bo­ nitatis crcatæ per modum rationis objectivie cognoscendi illud. Antecedens autem probatur. Tum, quia malum culpæ letlialis est aversio a Deo, ut ultimo fine, et quan­ tum e^t ex se destruit Deum. Tum etiam, quia habet oppositionem cum lege æterna Dei; et ideo difiinitur per hoc. quud sit, dictum, facium, vel concupitum contra legem Dei, Tum denique, quia D. Thom. infra quæst. 48. art. G. assignans discrimen inter malum culpæ, et pœnæ, inquit, quud illud immediate opponitur bono divino, istud vero bono creato. Confirmatur. Quoniam Deus per se, et ratione sui est judex peccatorum : ergo per se, et ratione sui sciet illa. Palet conse­ quentia. Quoniam scientia judicis debet proportionari rationi judicis : ergo si Deus per se, et ratione sui est judex peccatorum, etiam per se, et ratione sui habebit scien­ tiam illorum, et non ratione bonorum tan­ tum creatorum, qnibus opponuntur. !G Ultimo. Quoniam malum in commu­ ni opponitur directe bono divino : ergo saltim prædictam malum poleritsciria Deo præcise per suam increalam bonitatem. Consequentia patet ex dictis. /Vntecedons autem probatur. Tum ex D. Thoma de Ve­ nt. quæst. 2. art. 15. et in 1. dist. 3G. quæst. X art. 2. ubi docet, quod maluni, secundum communem rationem mali, op­ ponitur Deo. Tum etiam : quoniam ma­ lum, secundum communem rationem mali, dicit omne malum : ergo opponetur ei, qui est omne bonum, scilicet Deo, prout est ipsa bonitax divina per essentiam. Quarto f r Ί 1 td - Confie· uiiiur. ii- '· I La Ultimo. '· > Γ··ίΓ' *4 f* j ’’,L •f I· DE SCIENTIA DEI. § HI. . riatur ver* opinioni de bonitate Dei Tum etiam in 1. dist. U quæst. 1. art. L ad Er menU /A Thum* nodus dubii dissolvitur. i. ex eo. quod nihil opponitur illi bono, a quo nihil potest auferri, nihitque illius potest destrui. Quare cum nihil a Deo, ct 17 Dicendum tamen est, Deum non .Usertio. bonitate ejus possit auferri, nibilque il­ scire, nec scire posso mala, nisi per bona lius possit destrui, consequens est, ut creata, quibus opponuntur. Assertio hæc nihil ei possit opponi. intelligenda est juxta ea. quæ in expli­ Consequentia vero probatur, et expli­ catione tituli diximus : estque valde con­ catur discursu aliquantulum fuso , quia sona Scrip tunc. Nam Psal. 13. dicitur : res, de qua agitur, id exposcit. Nam si Dominus prospexit super filios hominum , malum sumatur præcise privative, seu ul videat si est intelligent t aut requirens quatenus præcise importat solam priva­ Deum, omnes declinaverunt simul. Quæ ver­ tionem boni oppositi, tunc sicut hæc ex ba sic explicant August, et Glos. 1 mer­ se nihil est, ita ex se non potest fundare lin. Ut videret declinantes a bono, respe­ inldligibiliutan passivam, etiam mate­ xit requirentes Deum : quia non cognoscit rialem, se 1 necessario debet fundare il­ mala nisi per bona. El similiter Job 1. lam ratione alterius; ac proinde ratione et 2. asseritur Silanam astitisse quodam sui oppositi) cum quo per se, el ab in­ die coram Deo inter filios Dei. Cujus ra­ trinseco dicit tantam connexionem, ut tionem (ut refert Gonzal. in præsenti) red­ ipsa nihil sit aliud, quam privatio illius, dit Gregor. 2. Moral, his verbis : Ideo nec aliquid aliud immediate, et formaliter Satan dicitur stetisse coram Dea, quia requiratur, nisi cognitio sui oppositi ad laus in luce tenebras vid*f. et per bona hoc, ut ipsa attingatur. Si autem malum opera aliorum, ridt improbitatem Satan*. in ratione mali sit aliquid positivum, ut Cnde asseritur, quod fuit visus inter filios de peccato commissionis docet opinio val­ Dei, quia per illorum probitatem ejus de probabilis plurium Thomistarum, tunc malitiam calluit. Et ideo assertionem hanc licet pnedicta mala quatenus entia, se­ tuetur D. Thom. in hoc art. et 1. cont. cundum quam rationem sunt bona, pos­ Gent. cap. 71. quodlib. 11. art. 2. et alibi sint per se ipsa, id est, non mediante bono sæpe, et communiter Theologi, inter quos creato, sciri, non tamen quatenus talia etiam referendi sunt Bonavent. in 1. di«t. entia, id est, quatenus deficientia, et mala 36. quæst. 2. et Mars il. quæst. 38. art. L sunt : quia nequit sciri malum, verbi quos non ita bene Zumel pro sua senten­ gratia, culpa- ut tale, nisi sciatur, ut dis­ tia adduxit. cordans a regula divina : non potest au­ ïlalw 3518 Ratio autem fundamentalis hujus sertiû- assertionis desumitur ex D. Thom. locis tem sciri, ut discordans, nisi prius scia­ ni*. tur. in quo consistat concordia ad illam : citatis, et infra quæst. 17· art. L ad 3. seu (quod idem est) bonum concordans Quæ potest ad haoc formam reduci. Quo­ cum illa. Et hoc ipsum cum proportione niam nullum malum opponitur formaliter. de quovis alio malo dicimus : quia nihil et immediate Deo, et bono divino : ergo est formaliter malum, nisi ut est discor­ nullum potest cognosci ab illo, nisi modo dans ab aliqua regula, arte, vel idea ; vel in explicatione tituli insinuato, per bo­ ut est dissonum alicui naturæ. Et ita ne­ num creatum, cui formaliter. et imme­ quit sciri secundum hanc rationem, nisi diate opponitur. Antecedens probatur a prius cognoscatur, quid sit concordans D. Thom. tum quæst. 17. art. 1. in so­ lutione ad 3. nuper citatis : ubi sic in- 1 cum tali arte, aut illi naturæ consonum. Et propterea Grammaticus, el quilibet quit : Quia contraria, et opposita* privative alius artifex non cognoscit incongruita7iala sunt fieri circa idem, ideo Deo prout tem, r-t defectum, etiam positivum contra in se consideratur , non est aliquid con­ suam artem, nisi mediante notitia contrarium, neque ralione su* bonitatis, ne­ gruitatis, ei conconliæ ad illam. que ratione suæ veritatis : quia in intel­ lectu ejus non potest esse falsitas aliquo. $ IV. Sed in apprehensione nostra habet aliquid contrarium. Λ am ver* opinioni d ipso contrarialur falsa opinio. Et sir idola men­ Fit ubciam argumentis prim* senlenti*. dacia t dicuntur Opposita veritati divin*, in quantum falsa opinio de idolis contraI'J A<1 primum respondetur primo , Di- A4 ri­ vum BCa TRACT. Ill, DISP. VI, DDB. II. rem Dionysium in verbis ibidem relatis wn loqui do cognitione malorum, do quibus in pr.csenti iit sermo, sel de cogni­ tione bonorum creatorum, quæ in comi iraiiono a l divinam bonitatem dicantur non entia, et mala : ut patet ox illo Isaîu? αρ. 4u. Omnes gentes , quasi non sint : nc suai coram illo, El ox Mattii. 7. St lecta* houianu» printer suam immaterial ititem nja «xAdde, quod ut Lene notavit Gonzalez in I uosrit siogubria; srd >ic«t dicitur iu v. de λ bum, præsenti, potius proportio, qua· debet esse est nuiversalium, rows veru particularium ; «jj . ijf .· i· · . Deos eoe coçnairat stnjtohna. inter scientiam Dei.utju licis, et rationem I Pneterra : illa* sota virtute» in nobis «uni $bgijudicis, quam habet, videtur petere hunc larium re^iofcitivx. «pr·· necJpiant specie non absim-» 1 i· i x' r τ\ . I Π4 a maiernuihu* conditionibus ; sud res in Dre soni modum cognoscendi mala. Λ am Deus, Ut nuvitoe abstracta· ab omni autcrijlilalc .· erro Det* k»A renoscit singularia. judex non intendit punitionem, ut malum 3 Pwterw. omnis eo^uilio est per aliquam jtai. puniti, sed propter aliud bonum : et simili­ litndiucfu : >el similitudo sin^ahnaw, in quantam sent siiifubfT*. uoa videtur <^>r in Deo, quia pri&cipiiici ter per se primo intendit largiri premium sin^cbrihUx r«( matrna, qu>- cum sit c*os in poienua bonis, et propter majorem prædestinatorum kmta^i, ouiQino esi dtsstailis Dc-o, qui ui eî Philosophus pro inciin»«iieaü bibet, qaod aliquid reguosratar a nobis, qÿod non «active terminetur ad illa. oMcatar a DeO. Und*.· rentra Emped. ^nraif tu 1. de Ad ui23 Ad ultimum, negandum est ant?ceAnima et in 3. Metaphysic. quod arrûlrreU bruni c«ùe l,a' dens. Et ad primam probationem responde­ iasipieUtfeiauoi, si discordiam ignorareL Scd perfectio­ nes, qua? in inferioribus dividuntur, in Deo simpliciter, tur primo cum aliquibus ex gravioribus Thoex asiLr rxbduul. l’ode hccl nos per alam poicniuai Ci»^oôM-jmui u ni v errai ia, ct iæmatcrialu. cl per a!ùa mistis, D. Thom. loqui de malo negative, sinsuhna. et raaterialü, Dess tamen per snnm riaptiquatenus non bonum negal omnem rationem nem iatHIcctinu utraqne co^itoal. Srd quality boe esse posait, quidiiu uumifeiîarc vnlcnles divernul^qaùd boni, etiamsi non habeat subjectum, et hu­ Dca* cr»x»xit singularia per rausas universales. Nan jusmodi mala(interquæ numeratur non Deu.) nihil est in ahqiw Mo^ubriuio, quad non ex aliqua eawa orutar uunecrali. et pin nul nempkui. Si«t m non possunt cognosci, nisi per divinam aliquis AUrotants regeosecrct ornées môIîts tnincrsalcs bonitatem : non autem non loquimur de ©rli. posset pronnalûre oanes erlipses tatoras. Sol tslud non safficit. quia vocaiarja rv causis unirersalibos malo, sic precise sumpto, ut intuenti pate­ *orti2utar quidam formas, cl rirtutes. qua· qusnlanbit. cuaque >d invicem renjuiquelsr» non indôiduaatar. nisi per watdpaai indnidualciu. l’udr, qui eoinoscm·! Secando respondetur ad eandem proba­ S icrainu per hœ. qui-l est albu<. vel SofrOBÎd filius, tionem, D. Thom. solum velle, quod sum­ vd qutuppoail. El idre aliter 1. ad Î. secundum vocem : Quare cum cog­ dirredufo rsr, nowl cum Deus sit ransa wum per *cau liretur.!, ol dictntu est. in tantam >c ritrtubt srirelia nitio, ct scientia, quam Deus de illo habet, Dei, in qsaotam » extatdit rjus eassditas. I’ndc cam debeat esse de illo secundum rem, propterea virtus acina Dei m* extendat npa aCkire> cognoscendi omnia, qua p-’r ip»uia Hunt, non solam in ttuinmli, sed ctiam io sieculari. sermo do oppositione secundum rem. Quia El c^sct simile de scivnha ariificts.si oert prod attira prædictum malum etiam in communi non totius rd, rt uou format Untam. Ad primant veto diecud urn, qaôd i:itdlrrtits ouster est natum versari circa Deum, tanquam cir­ spcriem intdlixibilcru abstrahit a piiocipii* tudtridoartica subjectum : et ita tantum opponitur bono b is Vflde species intdlijtibilis OOSlri irjtdlrrtas tw>n poUst «le similitudo pnneipioram iodividaalium. EC creato, ut sic : quia solum præ lictum bo­ prunier Iwe inteilerlus noster singularia nun ^.«niHcit, num potesl esse aptum ad hoc, ut recipiatur S i j. non at imHerblfa per rtHtractfourj», wd jki k tpuxi priodpium vtKtcuS muniuui pniicipiunin*, rtftitartrei (u npuMltdueiü. sive sini principia speciei, . · pfocipb imiiniTrt. Unde per eam Dens cognoscit κι k t-t nahcrsalia, *od etiam siugular» «. U >cra*lntn dicendum, quod quamvis species inl rrr:i divini secundum esse suum non habeat conÎAU*· fiMkrijIri. sicut species receptio in imaginatxic.cl xrasd ; Urueii uriule sc extendi l ad iiumatorialia, rfmitfutia, al dictum est U tertiani dicendum, quod nirtrria, licet recedat a W sisilitxdiite secundum suam polentijlitolcin, tamen i (Uitaai. ve! sic es>e habet, similitudinem quandaai j?Mft «lirini esse. Contfusio est affirmativa. Cinri hanc conclusionem solet inquiri. an tft'. lkclus noster cognoscat singularia directe, Orione desumpta ex quibusdam verbis D. from, in hoc art. quia ex co. quod nos bgotfiduius singularia, colligit Deum polior! 'o Illa cognoscere. Cælcrum, quia de hoc •N’. Complut 3. de Anima disput 21.quæst. G Agunt, propterea nihil circa difficultatem iLic b præsenti dicemus. ARTICULUS XII. Ulnsi Deu? pauit cogna scat infinita ? ! A4 dffrkciaiain sic proceditur, videtur, quod Di os iMMisit cognoscere inthrila. Infinitum culto, secandam ».·/! est infinitum, es! ignotum : quu infinitum «·>1, quftlititca accipientibus semper est aliquid citra i.Qùcnr, ul dicitur in 3. Physic. Augustin. Hinni dicit LikChit. Dei, quud quidquid scientia comprehenditur. compreheu»ioue Unitur; sed intînito non possunt tin : ergo non possunt scientia Dei comprehendi. .' Si dictor, quod eo, qu.r* iu se sunt infinito, scientiæ Pa SaiU sunt. Contra, ratio infiniti est, quod sit iM«nasjbiIe; el finiti, quod sit pertrausibile, ut dicitur » i Physic. Sed infinitam non potest transivi nec a falfc, net ab infinito, ul probatur in 0. Physic. : ergo aoii jotest esse finitum finitu, neque etiam 4.ii». Et ito infinito nuo sunt finito scientia Dei, qnr rt «Inito. 3 Pratcreo, seicnlia Dei est mensura seitnrom ; sed rationem infiniti est. quod sit mensuratum : ergo tfezto nos possunt sciri a Deo. 5 dcvutni rk.ari seial infinita. Quia Deas scit etiam cogitatioaiertianrs eordium, qii.n in infinitum multiplicafetor ctnniri* ratinnnlibu* permanentibus absque fine. Szrrtrra ideo est. quia cognitio cujus li bel cognoscentis «nkidit serandum modum fnrmm, quæ e>t principium r;’ ut< S|»< 6is enim sensibilis, qu.i· est in sensa, est •rt-Ltodo solam unius mdividnj. 1’ndc per eam solum coguosei potest. Species aotcrn inlclligihkûectas nostri » · similitudo rei quantum ad nkna specio, qo» est partidpaMJfc a partiruhri· Iw hirtus. Cnde intellectas noster per speciem latelsrilee hoaiflis. cognoscit quotiainMio homines ‘.n infinitos ; sol tomen non in quartam disbnπ·..·Ύ ab invicem, *·■ i ^caudam quod commamr/it i»tsrj speciei, propter hoc. quod species intelbgibilK &0rdit iH4tn. non est riiniiitcdo homiiuim. qmituui rtyMpia indisidiuliJ, srd s.jlom qwnlom id principis 407 speciei. Eneotbautem divina, pcfquam iutrllce'n> divi­ nus inirliigit, r4 rttfiilitudo sufficiens omnium, qnæ sunt, vel esse pôsàiftf, non sduni quantum ad prinnpu roiumairia, >cd vtuui quantum ad principia propria unia»* cojtnquc, ul orteasaui ert. Unde se|aitnr|, quod scien­ tia Dd se extendat ad infinito, etiam occandum quod sunt ab invicem distincto. Ad primum ergo dicendum, quod infiniti ratio con­ gruit qtmiiliiali secundum Philosophum in 1. Physic, de ratione autem qiuiilitotis est ordo partium. Cognusccic ergo inlhiitum srcaudum modum infiniti, r>t cognoscere partem post partcoi.Ktsie nollo tnôdd contingit cogoosri infinitum. Quia quanljcanqut"quantitas partiam arripiatur, semper remanet aliquid extra acripfertem. Deus autem non sic cognoscit infinitum, vd influito, quasi enumerandi* partem post partem , cum cognoscat omnia r-iniul, non successive, ut supra iliciuni est. Unde nibil prohibe! ipsum cognoscere infinita. Ad secundum dicendum, quod transitio im^rUt quaildam successionem in partibus. Et inde est, quod infini­ tum tran>iri non potest neque a fimlo. neque ab influito. Sed ad ratinnrm comprehensionis sufficit adæqua!»u ; qui id compndicmli dirilur, cojns nihil e>t extra comprchrai · dentem. Unde uon c>l contra rationem infiniti, quod comprdiendatur ab iolliiilo. Et sic quod in se e?t influitum, potest dici fiuilum, scientia*. Dei. tooqaara compreheiisum, non toinru tanquam prrtransibJe. Ad tertium dicendum, quod scientia Dei est mensura rerum, non quantitative, qua quidem mensura carent infi­ nito: srd qua mensurat essentiam, rt veritatem rei. Unum­ quodque enim in tantum habet, de veritate sua* nafurr, in quantum imitatur Dei scientiam : sicut artifiriatum in quantum concordat arti. Dato au toni, quod ret limihlnm ad aliquas determinatas ua* luras. Unde mensurabifia essent secundum scienliaui Dei. Conclusio. Deiis tam scicnlia simplicis ihlelligonliæ, quatn visionis, cognoscit infinita. Circa Ir.mc conclusionem, et doctrinam hu­ jus articuli videantur ea, quæ in Iraclnlii ! eontiugriilium. 2 PræbteJ. o.nnis ronditioualis cui κ snteeedeus est nce^sorium ubsulnto, ertbeqncns est necessarium ah so­ lute. Sic t-uim se habet anieredens ad consequens, sicut principia a·! c-indusi >ucoi. Ex principiis autem necessa­ riis u rn sequitur rnucla4o nisi necessaria, ul in I. Poster, probalar Srd hae est quvdaiu c >n liii’.unli> vera, si Dens scivit fne fulurum esse, hoc erit, quia scientia Dri non est nisi verorum. Hujus autem couditiunalis antecedeus o! necc«Mriam absolute : tum quia est æternum : lutu quia Significatur, ul pnu’erilam : ento et consequens est necessarium absolute : igitur quidquid «citor a Deo est ndCi*SNiriuui : el sic scientia Dei nun est routingwiliani. 3 Pratiera, omne scitum a Dn· necesse e<( eminam. opcnboEiauxq au al cnaliBgr.iiû, rtp*)te libero ariiiîno snbjecu : erpo peas *at iaitua rotitiageatia. Resipttlea «Itaradttei, queri eam >apra ortcfixem rit. qstri Dca* seul naiu, naqt bi polcnlu »ca, tel erratur*. bonus «tem φίζώΜ suai côntinjeutia i>obû fatura. tcqaîlur. •itto«l Drus niûüiî/efllii fqurj c«^nûsrai A4 caja» nideutàe cirntidcnadcat eri, qgïri MHliafeas aliqaotl Japliriterpoteri cnu-idcrar). tuo m,4o ια se ipw. sccuudam i]!)o4 jam iu «tu cri : Η Φ uoa coasidcralur ut fila rat», ubdi 1 oùsst ccrtx· cosmtfozn. rtprieseusi ii>s> «cal eam ihfco Sora-ia priera. Alto taoJo potest iuo»idcrari ^•ntinjeu*, ai rst ia siu raasa ; cl sic e&tsidcrrtur. ut iutJNru. K it roahsgewi, wadaja detapoiaat*· ad ouata, nia racn rantiegari x lubet ad oppu-iu : c< sic ropliegcn» ικ·η >ubJjiurpcî ccnibdtoca alh-m Cdfaiboui. Cüde quK-saqae rogitevcil efccu» rortm^ralrui in causa >33 tartoai, eûj Jtebrt de ro msi ccnj<· urate*i cOfbibûoem. Deas autem coçnv>.M umnù aatiagtrtla. Bon $o{am pro J! suât in sÿ> cj*$i$, >rJ rtian proal ao-juhjuodqae cornu cil tria 10 *c Et Ccd roaiaKcatû faut in anu ssccessiir, nos ux.-a Ont sacen>hc cogrwscii ronliugeotij, pruat suai ία >uo r»>r. >k «t kù»; wd shoal : roptitio aenssraisr aJeraiUte, steal etiam «am r»se. .Efrrnîu* aaîr.u loti sisal r uricus auibll Dtta kvptft, at sapra dicta» c-t. fa te ornai*, quo· suai in teoipûra, $gat Dni ah *lrra«> prje^-nûj. aon Ml4 prjnscnle*. al quidam dicant; *cd qaii eja> iuUitas fertar ah xtcroo *a;ra nm.7:a proa; *out Éf $sa prricelialiuuVndr iflanile*toru e·!, qood mstiugenlu rt iQfaltihftiUx a Pco C4Ç&rt$ccntor. ια ·|ηαηΐα;η %abdjatar dhino con— pedai secundo» suai prr^tQÎitJteca, et Utaci sont in tu ra contingenta ittis eansi» oMnparata. Ad pritâua ecjo dtcmdcu. qiad Ikel cans» sapre» 1 sil necessaria, Unca clTectfls potest csol&, qai est erasa priaaa, sit BA*cssanu>. Et similiter >riu a Uea xnt CôabDprahj propter causas protimoi, licet scientia !>ci, «;a · r>l nasa prima, sit ncce»tud dictum est coahogcos, Sora a e^se hominem album. Sed hoc etiam nihil ê>t, qaia cum dicitur : [leas scivit esse fataram hx continzens cunlingens urm ponitur ibi nisi ut materis lerbu et non sicat principalis pars propositionis. Lnde caalitfestia qist vl necessitas nihil refert al boc. quod propositio l esse Tri In se ipss rt eise rei in ani . a. L'i puü si dica ni - SI animi iutclli^it aîiquid. ilfad r>t im­ materiale , inlrlligefidum e*t , quod illud e>t imm 1tcriale becundeiu unoj csl in inlrU»· 11. b > « · andani quod est in $c ip.Mi. Eteunilitcr, si dicam Si Deus Mivit 4l;quid, tllttd ml. · ’n-i quirn·» inIdtigetutat tft prout xuoeM dirinm ♦cicmli.e, stilliH prout v»l h u» Jir.vx-aiijuialc. El sic nrvoxiriuui v>t, utut ct Mteed■%.♦. (juia utnnc, quod est, diuh evt, nc/eoc cat <·,γ ut dicitur in 1. Pcritefia. Ad u-rtiou dumduin, quod rar qaJB katpanUk·* 1« i ledaruuLur, a n>jbb vuccexii'e cofoowcaki 11 te um)T€. *. J α Deo ia j'UmiUle, qut eu *U(»ci teicpn· Emte cubi*, qaia cuafkiscima fuhu coulirgcute 14 (prinldBi talia sunt, cvrta ew<' m»n pUMttflU >td Mtf ÜK caja* nitelhgcrt· o»l in ttennUte »ui ra templi«. iitej qui udit ucr liant, uon ude» iim». qui |κίΐ πμ veaiunt : sed ille, qui ,ώ aliqai altile liat t itw mk» intecUr. siaral ridet oiunri tran^rcnlcs j^r yu». E.' idiM illud, qauri scitura nobis, opottet esie nec 4 . , rtüci xcandam, quod ia v e*t : quia ea. qt» Ia v. wml contingcatia futura. 3 nobis irin non po>suik S ra, qax? *uui scita a DcO. oportcl ose neersswu xcxcdjm u>riatu. qao subiunt divina* scicntU* (at dirttH <*4 nau autem ah^datr scnn.lniu. qaod in proprit* â|)& rousiderantnr. Unde ct bar propositio : omne Mibfe · Ileo Rcor5e, est nivcisarium. Sed obSUat qxi-tiw dicentes, qnM ista distinctio habet henn» i 11 furrois tcfi· rabitibjt α subjecto: nt si diciui : album possibile ni e»? nigram. Qao· qnidem de dido e»t falsa, d de re eu ven. Hcs emo. qua· est alba, potest ote nigra; hoc dtrtum. albam e?>e nigram nonquam potest e&ie icr-u. la fixai* autem in-cqurabihbui a sobjedu »u habet locum pra Jida distinctio : ul si d-ran : ΟΟΠΒΟ nigrant possibile eri e«sc albam, qua ia ntroque scaia est fa d Mfl attribuitor ei in quantum sül sab aria s'iro.Ji. Sir-rt es-e materiale attribuitor bpidi seraedx.·: se, qzod noa attnhiiur ei «ccondrt· quod est iatdHpbile. Prima conclusio est affirmativa. Seconda conclusio. Futura contingentia, nt sunt actu in se ipsis, subduntur certæ, el infallibili cognitioni Dei : ut autem sunt iu suis causis, non subduntur certa? cognitioni. Tertia conclusio. Deus cognoscit future con­ tingentia, ut sunt actu in se ipsis : non SOlOffl quia habet rationes rerum apud se, sed etiam quia sunt præsentia illi in ætemiUte. mspuTATio vu. Üe an rslf seienlix Dei, respectu’ future rum contingentium absolutorum : el d' war. in quibus nequeunt ab jeoJ rerb cognosci. fl 1 Quia quæstio an est? ac ieras alias online naturæ præcedit. ideo in hac pri­ ma disputatione, quæ circa Dei scientiam respectu futurorum absolutorum versatur, inquirimus do an est prælictæ scientia?. Quia vero facilius est de divinis rebus explicare, quid non sint, aut quomodo non se habeant/ quam quid sint, aut quo­ modo se habeant; ac proinde facilius est, circa Dei scientiam declarare, quænam sint I I 1 j | THAW. HI, DISP. Vll, DUB. I. rintilla, iu quibus non cognoscit certo jnvlida fatura, quam quæ sint ea, in quibus ipsa certo attingit; propterea in hv: oadein disputatione, quæ circa fatu— |.vq divinæ Ecientia», scilicet circa an csl ipsius, versatur, etiam do iis, iq quibus DjW non cognoscit certo futura conlingentia, sciscitamur. Quia autem inter futura contingentia putiora sunt futura absoluta, Λ D. Thom. de illis in hoc articulo ex professo agit, idcirco disputationem hanc de futuris contingentibus, non quibascun«pe, icilde absolutis, excitamus. Et merito H$, quæ circi scientiam Dei respectu eaniuin futurorum contingentium dicenda sunt, plures damus disputationes , quia res hæic valde fusa est, ei quamphirima ia ea occurrunt dicenda; et ita majoris c’iritalis gratia, in variis disputationibus ieilc-uda erat. DUBIUM I. faid, d quotuplex sit futurum contingeps ? ■ ·. '1 Quia ignorata natura futuri contingenF ii», el multiplicitate ejus, nihil circa hanc, ei sequentes disputationes dici potest ; propterea primo loco dubium præsens excîunius. In eo autem unum supponimus, et to inquirimus; a quibus tamen, quia farlii. et sine controversia sunt, breviter expediemur. Supponimus quidem tanquam cerium de lide, dari futuram contingens, contra Lutherum, et alios asserentes, om­ nia necessario evenire. Quorum errorem referunt, et refutant D. Thom. quæst. 2. da Veritate art. 12. Palacios in I. dist. 38. past. 2. Driedo de concordia liberi arbi­ trii cap. 1. Medina lib. 2. de recta in Deum file cap. 2. Molina in præsenti, disp. I. Cistro de hæresibus, verbo fatum, Inquiri­ mus vero quid sit, et quotuplex futurum contingens? Et quia tale futurum duo dicit,’ scilicet, esse futurum, et esse contingens, inde est, quod ejus natura manifestius patebit, si istorum duorum essentia ex­ plicetur. Est ergo futurum id, quod habet deterGinaliunem in suis causis, ad hoc, ut sil in aliquo determinato tempore, aut dura1 lixio, subséquente illud instans, pro quo dicitur esse futurum. Unde faturum, ul ta­ le, distinguitur a re, quæ modo existit, in hoc, quod hæc dicit existentiam de præsenti; illud vero connotât negationem prædiclæ existentiæ in se ipso, habitœ in eo iG‘J I instanti, in quo dicitur esse faturum : a re yp.ro præcise possibili secernitur in hoc, (juod possibile, ut iule, non est determina­ tum ad huc, ut sit in se ipso in aliquo cer­ to, el determinato tempore. 3 Diximus autem illud esse futurum , Animquod habet determinationem in suis causis, adverse. ad hoc, ul sil in aliquo dehrmiiialo lem~ porct clcJnou vero, quod erit in aliquo determinato tempore ; quia ad rationem futu­ ri salis est. el requiritur illud prius. Unde Aristot. 2. de Generatione textu GÂ. dixit : (Juod futurus quis incedere, non incedet. Et D. Thom. I. puri, quæst. 19. art. 7. ad se­ cundum, inquit : Mulla sunt in virtute, el scientia, ct voluntate divina, qua: non con­ tinentur tyb ordine causarum inferiorum, sicut resuscitatio Lasari. Unde aliquis res­ piciens ad causas inferiores dicere poterat, Lazarus non resurget, respiciens vero ad causam primam divinam poterat dicere, Lazarus resurget. El ulrumquc horum Deus vult, scilicet, quod aliquid quandoque sit suturum secundum'causam inferiorem, quod tamen non est futurum secundum causam fuperiorem : vel e contra. Idemquo docuit de Veritate quæst. 12. art. 10. al 7. ubi explicans testimonium illud, quod ex Aris­ tot. nuper adduxitnus^iuquit ; Aliquid po~ test dici esse futurum, non solum ex hoc, quod ita erit, sed quia ita ordinatum est in causis suis, ul sic sit futurum. Sic enim medicus dicit : iste sanabitur, fl iste HIOrieiur : et si aliter contingat, non falsum dixit . sic enim tunc futurum eraI ex or· dinc rausarum , quod tamen possibile est impediri : el tunc quod futurum erat, con­ sequenter non erit futurum. Inde Philoso­ phus dicit in 2. dc Generatione :[quod fu­ turus quis [incedere, non incedet. Quare propter hanc rationem idem Ang; Doctor de Veritate quæst. 2. art. 12. ad 9. asseruit posse Deum scire, aliquid esse fu­ turum,'quod tamen nunquam erit : et ita ait : Deus cognoscit ordinem unius ad alte­ rum : el sic cognoscit aliquid esse futurum respectu alterius. Sed sic non est inconve­ niens, quod ponatur, quod Deus sciltfaliquid esse futurum, quod nunquam erit, in quantum sciliccl scit, aliquas causas} ad aliquem effectum esse inclinatas, qui non producetur. Sed hæc satis fuse infra in hac eadem disp. elucidabuntur. Contingens autem est illud, quod potest esse, et non esse, attenta lege ordinaria. Et consulto additur hæc ultima particula, quia bene slat, aliquid esse simpliciter necessa- it ■ 4 .. < I r> . •f iIa . ·· r * 470 DE SCIENTIA DEL rium, cujusmoJi est motus Solis, et nihilo­ minus ejus oppositum a Deu do putentia absoluta aliquando fieri posse. Per quod prima hujus dubii pars satis patet. Dedoler 1 Quoad secandam vero, scilicet quoad «reoadse- multiplicitatem futuri contingentis, brevicBdifam ter dicendam est cum Jacobo Naldo quæspjrteffl' tione de origine contingentium, Julio Sireno lib. 3. de fato cap. 5. Corduba in suo quæstionario, quæst. 55. dub. L et aliis, futurum contingens posse sumi dupli­ citer. Uno modo, pro eo, quod potest esse, et non esse respectu solius potentiæ Dpî, et hoc mo Io cmli, et Angeli habuerant esse fatura contingentia. Alio modo, pro eo, quod potest esse, et non esse respectu cau­ sæ secundæ. El rursus hoc ultimum est duplex. Alterum procedens a causa, ab in­ trinseco determinata ad productionem ef­ fectus, impedibili tamen ab alia causa se­ canda : ut fructus arboris, ad quem virtus ipsius est determinata; potest tamen impe­ diri vel a grandine, vel a gelu. Alterum est, quod est a causa libera, et indifferenti, cujusmodi sunt actus liberi arbitrii : de qui­ bus præcipuo in his disputationibus agen­ dum est. Rursus tandem, hujusmodi futura con­ tingentia libera, alia sunt absoluta, alia conditionata. Absoluta dicuntur, qua' de facto erunt in aliqua differentia temporis, ut lectio crastina.Conditionata vero, quæ quanquam nunquam extitura sunt, essent ta­ men, si aliqua conditio, nunquam ponenda, poneretur, ut conversio Tyri, et Sidonis, si Christus Dominus fecisset in eis virtutes, quas in Dethsaida et Coroziin fecit. DUBIUM II. An Deus certo sciai futura contingentia • absoluta ? Quia quæstionem an csl? alias quæstiones praecedere debet; propterea primo loco, post explicationem naturæ, el multiplici­ tatis futuri contingentis, in qua termini de­ siderati ad notitiam hujus, et sequentium dubiorum declarati sunt, de an est ? scientiæ Dei respectu futurorum contingentium, et absolutorum dubitamus. §T· Sententia negans. 5 Pariem negantem secanti sunt Com­ mentator. 12. Meuxphysic. text. G2. ut refert D. Thorn, in I. dist. IS. Quem errorem tribuunt Aristoteli , Clemens Alexand. lib. I. Stromatum, et Gregur. Nyssænus lib. 8. suæ Philosophia? : quamvis D Thom. do Veritate, quæsiione2. art, 2. 3. et 1. eum a prædicto errore ! I 1 | 11 defendat. Idem etiam ex parte docuit Cicero libro 2. de Divinitate, et libro 2. de Natura Deorum. Quem referi D. Au­ gust, libro 5. de Civitate Dei, cap. 9. dum dicit, quod licet Deus cognoscat | futura contingentia , qu;0 procedunt a ! causa naturali; non tamen ea, qua» fiunt a causis liberis. Et tandem hunc eundem errorem tenuerunt Ægyplii : de quibus in Psalmo 93. Non ridebit Dominus, nec in· telligel Deus Jacob, facta nimirum libera, qaæ ab hominibus fiunt. Probatur primo : quia alioqui vel scien- Pn«> lia Dei esset fallibUis, vel futuram ilici ‘ j contingens, quod a Deo sciri dicitur, esset 1 necessarium, seu non contingens : quod | tamen, ut constat, est omnino falsum. Hæc sequela salis liquet. Nam vel faturum illud contingens posset aliter evenire, vel non? Si primam, ergo scientia Dei falli putest · siquidem quod per illam scitur, potest non esse sicut scitur. Si secundum, ergo prædictum futurum erit omninu ne­ cessariam : siquidem non potest non esse futurum. Mn G Confirmatur primo. Nam hoc ipso, Osefrquo 1 scientia Dei non sit fallibilis respectu alicujus objecti, non potest aliter esse, ac est, seu non potest terminari ad objec­ tum aliter ac terminatur : ergo nec etiam ejus objectum potest aliter esse, quia hoc petit proportio, quæ inter scientiam, el ! objectum intercedere debet : ergo objec­ tum prædictæ scientiæ nequit esse futu­ rum contingens : de cujus ratione est, ut possit aliter evenire. Confirmatur secundo. Nam si Deus re­ cognoscit futura contingentia, v. g. fletum amarum D. Petri, non erit in potestate ejusdem D. Petri tollere hoc antecedens, nimirum : Quod Deus prxscieril illum fle­ tum. Tum quia id ex se constare videtur. Tum etiam : quia scientia illa est æterna; æternum autem invariabile, et immutabile est : ergo neque erit in potestate D. Petri tollere consequens, nempe, quod sil de facto ploraturus ; sed necessario plorabit : quandoquidem in bona consequentia, qui non potest tollere antecedens* non potest tollere consequens ; alioqui posset quis TRACT. Ill, DISP. VII, DUD. If. ■ > ... f . ” * « t. • titoro, ut in legitima consequentia da­ omnia, qua.· scit, per medium necessarium, mur antecedens verum , et consequens nempe per suam essentiam : ergo nequit fligam; ot ita si non potest D. Petrus aliquid contingens scire. Utoe. quin Deus præscierit suum ile­ 9 Ultimo. Quia si Deus certo sciret futu­ um, non poterit tollere, quin talis fletus | ra contingentia, tunc auferretur omnis elater. humana providentia, el cum ac sollici­ 7 Secundo principaliter, et eadem via pro- | tudo, quam unusquisque debet habere de erienio probatur hoc ipsum. In omni vera suis rebus, ct pnocipue de spirituali salute, tt&litionali si antecedens est necessarium contra illud secunda· Petri 1. Saluaitc, ul illute, debet ut consequens esse eodem per bona opera certam v\slram vocationem colo uccessirium, quia consequens semfacialis. Probatur sequela. Nam prudenter [e sequitur antecedens, et ad necessarium, posset dicere unusquisque apud se, aut Deus jrcnquani sequitur nisi necessarium; sicut scit me consensurum vocationi, et habitu­ il rerum, nunquam sequitur falsum, ut rum dolorem de peccatis? aut scit non jrcd*atur in I. Posteriorum textu 17. consensurum? si secundum , nunquam kl hujusmodi condicionalis, Sortes curret, consentiam, quantumvis id ex parte mea ή al pnrscilum « Deo, antecedens est ne­ præstare contendam : si vero scit primum, cessarium absolute : ergo et consequens, quomodocunque me geram, consentiam, rjnirum, quod Sortes curret : ac proinde etiamsi nullam diligentiam adhibeam, quia eam scientia Dei circa futura contingentia, meus consensus est futurus; siquidem rapit stare contingentia eorum. Minor, est a Deo prævisus : ergo possum otio, h qua est difficultas, probatur : quia ac voluptati vacare, et de mea conversione oane præteritum est necessarium : et ita sollicitus non esse. Bon potest non esse præteritum. Confirmatur primo. Quia secundum Phiteqpbum in lib. Priorum, ex majori de secessitate, ct minori de inesse, sequitur Vera, cl catholica sententia. «oclusio do necessitate : ergo si futura conI û Dicendum tamen est, Deum certo scire ungentia sciuntur a Deo, tunc ex hac majori futura contingentia absoluta. Ita passim raniou necessaria, scilicet, Omne scitum a in Scriptura sacra, Psal. 138. Intellexisti >t, ntcessecsl esse verum, et ex hac minori cogitationes meas de longe : semitam meam, nimirum hoc futurum contingens, scilicet, el funiculum meum investigasti : el omnes Pdrus curret, est scitum a Deo, sequetur vias meas providisti. Daniel 13. Domine, Lr: conclusio necessaria, nempe, Ergo qui nosti omnia, antequam fierent. Eccles. ucme erit, esse verum quod Petrus curM:ac proinde necesse erit, ipsum cur­ 23. Domino Deo, antequam crearentur, omnia sunt cognita. Quare Isaiæ 41. speciali ra­ rere : alioqui non erit necessario verum, jwl curret. tione tribuitur Deo, in signum sua' divi­ Confirmatur secundo. Nam scire Dei est nitatis, quod sciat futura : unde dicitur : ipsam esse ejus : sed ipse non potest non Annunciate qua' ventura sunt el sciemus bs* : ergo non potest non scire, quod scit : quia Dii estis vos. Et propterea Joann. 1 4. inquit Christus Dominus : Nunc diri ejo nequibit scire futura contingentia. vobis prius quam fiat, ut cum factum fue­ Patet consequentia : quia hæc sunt talis, rit, credatis : nimirum mo esse Deum : utune, ut sicut possunt esse, et non cui soli convenit futura prænoscere. Quæ ttie, ita qui illa scit, potest ea scire, ct testimonia de cognitiono certa, et infalli­ ion scire. bili a Patribus, et universis Theologis in8 Tertio. Scientia debet esse de necesnrr’s, quæ non possunt aliter se habere, tclliguntur. Et deinde hoc ipsum confirmant omnes :tconstat ex i. Posteriorum cap. 2. se, fotura contingentia hoc ipso, quod talia prophétise, quæ in sacra Scriptura conti­ nentur. Quia tota certitudo prophetia* in ton sunt necessaria : ergo non possunt hac scientia, et cognitiono certa Dei in­ odere sub objecto scientia' summæ nenititur : quandoquidem ideo creduntur, cessiriæ, qualis est divina. Confirmatur. Per medium necessarium et revelantur a Prophetis , ut infal­ son potest cognosci aliquid contingens, libilia, quia i velantur ut dicta a Deo φώ si medium est necessarium, et conchitanquam certo futura ; cum tamen non kj erit necessaria : sed Deus cognoscit posset Deus ita illa prædicere, nisi eodem Vldmum. X■ Assertio. •••A* · L 1 : TRACT. Hl, DISP. VII, DUB. II DE SCIENTIA DEL lû t ■ f Λ. - Furio prior aanrS P-TLom. 1 AhJ Γ31Ι0 Dhi TlKima·. modo ea cognosceret. Unde optime Ter­ ta!. lib. 2. contra Martionem dixit, quod prandentia Dei tot habet testes, quod sunt prophetiæ. Tandem hoc ipsum docent Pa­ tres, ut nuper innuebamus. August. hl«. 5. de Civit- Dei cap. 9. ubi contra Ci­ ceronem, negantem Deo scientiam futu­ rorum contingentium, u voluntate creata procedentium, invehitur, inquiens : Quod ut homines faceret liberto, fecit sacrilegos. Et ibidem loquens contra eundem Cicer, ait : Qui non est priucius omnium futu­ rorum, non est utique Detis. Idem docet lib. 4. de Trinit. cap. 8. et similiter Fulgentius de file ad Petrum cap. 31. et 32. Hieronvm. Laiæ 4L et Exechîêl 2. Basflîas Isaîæ 3. Dionys. de divin, nomi­ nibus, cap. 9. Cyrill. lib. 9. cap. 10. in Johan. Nyssænus lib. 8. cap. 4. Anselm, lib. do praneientia, et præJestinatione libe­ ri arbit. c. I. et D. Thom, in hoc art. et infra quæst. 86. art. 3. ac J. in I. dist. 38. art. 5. ibidemque ad Anihaldum I. cont. Gent. cap. 67. de Verit. quæst. 2. art. 12. et quollib. 12. quæst. 3. eandemque veritatem receperunt Philosophi, ut Seneca lib. de providentia, et Plutar. lib. de sa­ pientia Ægyptiûruta, et omnes fero na­ tiones : qua· ob hanc rationem sqj ll>ll venerationem divinis oraculis de futuris semper habuerunt. I ! Ratio autem prior, et fundamentalis hujus veritatis, adducta est a D. Thom. loco citato ex i. contra Gent, et locîs dis­ put. 5. num. 43. et 49. hujus tractatus ad­ ductis; qua· potest ad hanc formam reduci. Nam scientia Dei connotando voluntatem. seu scientia practica ipsius , esi causa futurilionis omnium futurorum contingentium, ut ex ibidem dictis constat, et infra ma­ gis ostendetur : ergo non possunt non per eam prædicta futura contingentia certo sciri. Titiet consequentia. Nam sicut calor non pofest producere calorem, nisi calefa­ ciendo ; nec aqua potest causare frigus f nisi (rigefaciendo, ita nec scientia poterit esse causa futuritîonis contingentium. nisi sciendo, ac proinde nisi certo cognos­ cendo. 12 Secunda ratio, quam idem Sanctas Doctor innuit, potest sub hac forma pro­ poni. Nam certum est, Deum scire futura contingentia, dum in suo determinato tem­ pore habent in se existentiani : ergo etiam certum erit, ea ab æternu scivisse. Conse­ quentia patet. Quoniam alioqui scientia Dei esset variabilis, ita ut posset pati additionem, vel dimînutionein iii tempon?, et per consequens non esset infinite sim­ plex, nec actus purissimus. Antecedeas autem prolxalur. Tum quia iu nobis per­ tinet ad perfectionem, scire contingenda quando sunt : ergo hoc non debet Deo denegari. Tum etiam : quia si Deus nes­ ciret contingentia, adhuc quando sunt, noa posset esse judex actionum liberarum vo­ luntatis creatæ , ac proinde nec illis de­ bitum pranuiuin , aut pœnam tribuere. Tum denique : quia futura contingentia, quand ia sunt in se ipsis existentia, iu· bent certam et determinatam entitatem t juxta illud : Omn»*r quod est, quando est, iKr*-.ue rU r-s5«· : ergo eodem modo ha­ bent determinatam et necessariam sci­ bili ta te m : cl sic poterunt tunc a Deo certo sciri. £ III. Diluuntur urgumenta initio adducta. 13 Ad primum, neganda est sequela. Et Al* al probationem, eligenda est prior pars illius dilemmatis; sed neganda est con­ sequentia inde illata. Nam cum Deus il­ lud futurum contingens, quod de facto erit, sciat eo modo, quo futurum est. et mo­ dus illius consistat in hoc, quod licet in suo determinato tempore habeat postea de facio existentiam. nihilominus potuerit non ha­ bere illam ; inde est, quod per hoc, qaod prædictum futurum potuerit non exister*» non fallatur, aut falli possit divina scien­ tia, sed potius falleretur, aut tdlibilis es­ set, si tale futurum non posset non esse aut si de facto non daretur. I i Nec refert, si objicias, quod si con­ (tyrrts versio, v. g. futura D. Petri , et ejus fletos amarus re ipsa non daretur, tunc falleretur divina scientia, qua præcognuvil prædictahi conversionem : ergo si fletus ille potuit non esse, potuit utique prædicta scientia falli. Patet consequentia. Quia quod facit actus actu , facit potentia in potentia : ergo si data actuali omissione illius fletus, falleretur scientia Dei; fiet inde, quod si potest talis omissio dari, possit etiam divina scientia falli. \ Respondetur enim, concelen 20 Declaratur. Etenim licet D. Pe£ Irus non habuerit una cum potentia abso­ luta, et simpliciter tali, potentiam infaliibilitatis ad tollendam praescientiam Dei circa suum fletum, seu (quod idem est) non potuerit facere, quod fuerit infallibile, Deum non præscire prædictum fletum, atque a leo non habuerit potentiam ad non flendam, quæ sit incomposibilis cum scien­ tia fletas actu futuri ; attamen habuit præ­ cise potentiam absolute, et simpliciter ta­ lem, ad tollendum pnescientiam Dei circa mum fletum, ad hunc duntaxat sensam, quia nimirum potuit non habere fletum, qui si non esset, non profuisset in Deo scientia fletus, sed potius omissio illius : U ideo fuit in eo potentia ad tollendum ■ -ridiclam scientiam composibilis cum in­ fallibilitate ejusdem divina· scientiæ circa fletum, seu cum hoc, quod est, re ipsa, et de facto Deum prævidisse illum fle­ tam, ita ut nunquam re ipsa, et actu ve­ lificetur, Deum absolute illum providere. Un rit. quæst. 2. art. Γ2 ail 4.) quod cum di- fTiS. citur, omne scitum a Deo necesse est esse verum, dupliciter potest intelligi : vel ita ut sit de dicto, vel ita ut sit de re. Si sit^e dicto, tunc est composita, et veni : et reddit hunc sensum, quod nun potest simul esse, ut Deus sciat aliquid, ct id non sit. Si j vero sit de re, sic est divisa, et falsa : quia est sensus, quod id, quod est scitum a Deo, est necessarium, et habet veritatem neces- . I sariam. Quod, ut constat, est aperte falsum : siquidem res, quæ a Deo sunt scitæ, non propter hoc necessario eveniunt. Unde ex illa majori posita in hac conlirmatione. et ex minori statim subsumpla, solum se­ quitur esse necessario verum in sensu com­ posito, quod Petras curret, si est scitum a Deo, id est, non posse componi scientiam Dei de cursu Petri cum non cursu illius, non vero in sensu diviso. At ad libertatem satis est. Petrum posse non currere in sensu diviso, ut tract. 4. disp. IU. num. 81. j j * j 1 dicemus. 1 Ad secundam confirmationem patet ex A<«e- ' dicendis tract. 4. disp. 7. num. i7. etdeinceps. &β&*~ 2 î Ad tertium, satis esse ad scientiam, ? ut id, quod per illam scitur, sit necessarium necessitate TRACT. 111. DISP. VII, DUB. III. necessitate ex suppositione pnvsentialitatis, sit te sumpturum cibum , eo quod 08l juxu illud axioma : Omne, quod est, quana Deo pnecognitum ; tamen quia non do «f, nrcesse est esse : at futura contingen­ pnescivit Deus, nisi mediante tua cura. té attinguntur a Deo. quatenus sunt præac diligentia libero apposita, stulte’ non ^ntiainæterniute, utD. Thom. inpnesenti vis apponere illam. Art. docet, et disp, 8. num. 10. et deinceps Et certe idem argumentum potest fieri, dicemus : ubi etiam explicabimus, quomodo 5| etiam *ti Deus per impossibile pnoscius ia futarie contingentibus absolutis, in idem non esset futurorum. Nam de facto, ct redeat, videri in decreto, et ex suppositio­ in re, seclusa Dei praescientia, aut iste ne illius, et videri ut præsentia in orternieffectus eat futuras ? aut non est futurus? ute : el per consequens in idem etiam si est futurus i ergo impertinentes , et coïncidât, esse necessaria necessitate ex supernum sunt diligentiae, et cura· homi­ suppositione pnesentialitatis, et necessitate num, quia etiam sine illis erit futurus : ex suppositione decreti divini. si vero futurus non est. nihil proderunt Ad conlirmationem’respondeturcum eo­ diligentiæ nostræ, ut eveniant, quantum­ dem Angelico Doctore de Veritat. quæst. cunque efficaciter fiant : ergo non est t tn. 12. ad 12. his verbis : Duplex est cur solliciti simus, et diligentes in rebus cognitionis medium, f-num, quod est medium nostris], sed omnia fato, et fortunæ re­ dfmonsl ration is : el hoc oportet esse propos linquamus. Invalida namque est’, stulta tianalum conclusioni. ul. eo posilo. conclusio ista consequentia : quia ex suppositione, ponatur : cl Iule medium cognoscendi, non quod talis effectus sit futurus, non est «I Heus respectu contingentium. Aliud me­ futurus . nisi cum dependentia ab his dium cognitionis est. quod est similitudo rei mediis. cognilæ : et late medium cognitionis, est diDUBIUM Π1. άι\α essentia : non tamen est adæquatum, et prcporlionalum alicui; etsi sil proprium sin­ gulorum . L'lrum Deus certo scint futuro libera absoluta per suam essentiam, el divinas ideas, ul Adde, quod essentia divina secundum se, con est medium cognoscendi determina­ représentant veritatem ipsorum, tinlcccdenier ad decretum suæ voluntatis? te futura contingentia, nisi ut pnesupponit decretum liberum Dei. Unde medium cog­ ‘26 Semel explicato an est scientiæ divi­ Expbujnoscendi , non est necessarium, ut op­ lio ponitor libero, sed potius illud includit. na» circa fatura contingentia, seu libera ab­ lilull. 25 Ad ultimum respondet optime sasoluta,. statim pulsat animum inquirere, pientissimus Mag. Cornejo , 1. tom. in quomodo Deus habeat scientiam iliorum? et ideo ad hoc exacte explicandum, tam hoc, I. part, tract. 1. circa quæst. 14. art. It disp. 1. dub. 2. num. 6. negando quam sequentia dubia hujus disputationis sequelam. Quia licet certum sit, Deum excitantur. «cire futurum esse , ut de tuis peccatis In hoc autem dubio aliquid ut certum efficaciter doleas ; attamen cum Deus non supponimus, et aliquid in controversiam vo­ ttiat hoc excludendo tuam diligentiam , camus. Supponimus enim cum D. Thom. et sollicitudinem, sed mediante illa, evi­ in pnesenti, et quæst. sequenti, necnon do denter sequitur, sollicitudinem tuam frutVerit. quæst. 2. art. 7. ad 6. et quæst. traneam non esse, sed potius omnino 3. art. 0. et I. cont. Gent. cap. G6. quem requisitam, ut eveniat, quod non aliter, sequuntur Capreolus in 1. distinct. 38. Îjuæst. I. art. 2. ad argumenta Scoti, Ca­ ijcun illa mediante præcognitum est fore. Sicut etiam in humanis stulta est similis jet. Zumel, Bannez, Nazarius, Gonzalez, Ri­ irgumentatio : aut Deus praescivit me sump­ pa, et communiter ejus discipuli, et alii tarum hodie cibum , aut præscivit non plores, Deum certo cognoscçre futura con­ sumpturum ? Si præscivit sumpturum tingentia absoluta per suam essentiam, et ideas. Quia divina essentia, ut habet ratio­ non eat cur diligens sim, nec faciam, quod in πιο est, ut sumam, quia certo nem speciei intelligibilia, et ideæ, ut sunt erit : si vero præscivit non sumpturum , exemplaria omnium creaturarum, sunt infi­ quidquid faciam, non sumam, quia Aien­ nite perfecta in ratione repræsentandi î ct tia Dei est infallibilis : otiosus ergo sim; propterea unumquodque ex his in genere est cur curem do sumendo cibo. Cu­ suo potest, saltim si determinetur per de­ jus ratio est eadem. Nam licet certum cretum divinæ voluntatis, repræsentare : ·· ·ί· ' M·'· li » 4 178 BE SCIENTIA DEI. quamlibct creaturam, sive exislentem. sive futuram. Et ita poterunt deservire divino intellectui, per modum artificis operanti in online ad præ lictam cognitionem. Vocamus aulem in controversiam, an divina essen­ tia, ut habet rationem speciei intelligibilis, divinæque idea* habeant hoc munus antecedenter ad decretum. quo Deus decernit, ut piædicta fatura contingentia sint in ali­ qua differentia temporis ? atque adeo an scientia Dei certo sciat illa per suam essen­ tiam, et divinas ideas antecedenter ad t ile decretum? Opinio affinmtns. 27 Partem affirmantem tuentur .Egidius Romanus in I. dist. 38. quæst, I. art. 2. in corpore circa finem, et quæst. 2. art. I. Henricus relatus a Corduba lib. I. quæstion. quæst. 55. dub. 8. favet D. Bonavent. in I. dist. 39. art. 2. (finest. 3. Pro qua senten­ tia possent referri Suarez. Molina, et alii ; sed eorum placita, quia involvant speciales difficultates, proponemus dubiis sequenti­ bus. Probatur primo, testimonio D. Thum. Primam □nrumcnlani in hoc art. ubi inquit, Deum certo scire futura contingentia, non solum ea ratione, qua habet rationes rerum apud se præseates, nempe ideas, sed etiam quia sunt ipsi præsentia : ergo sentit, ipsum scire prædicta futura contingentia per suam essentiam, et divinas ideas; et non utcunque, sel antecedenler ad suum decretam liberum. Patet conseq. Quia ultra illum modum sciendi futura contingentia, seu libera, qua­ tenus sunt ipsi pnesentia, ac proinde ratio­ ne decreti, per quod sunt coexiUentcs Deo in æternilate, admittit alium, scilicet qua­ tenus habet apud se rationes omnium re­ rum, ct per consequens non ratione decre­ ti, seu dependenler ab eu, sed antecedenter ad ipsum. 28 Secundo. Nam essentia divina, et StruuJuni. iilete antecedenter ad decretum liberum, sunt infinita» in repræsenlando ; ergo in il­ lo priori repnesentabunt futura contingen­ tia, et per consequens antecedealer ad de­ cretum poterit Deus per suam essentiam. et ideas certo illa cognoscere. Hæc ultima conseq. patet ex priori. Quoniam quid­ quid ropnesentatur intellectui Dei per divi­ nam essentia^, et ideas antecedenter al divinum decretum, potest in illo priori cer- to ab co cognosci, ut inductive constat. Prima vero conseq. ex antecedenti liquet. Turn quia alioqui essentia, et ideas divinæ non essent infinita) in repnrsentando : si­ quidem non extenderentur ad futura con­ tingentia. Tum etiam, quia alias variaretur earum repræsentatio : quandoquidem post decretum repnesentarent aliquid, quod an­ tei non repraesentabant. Antecedens autem est satis perspicuum. Quia cum essentia, ct idea» divinæ sint infinite perfecto* intra suam lineam, illa quidem in ratione speciei intelligibilis, istæ vero in ratione idearum, oportet, ut sint infinita* in ratione repra·sentati varum : quippe cum esse représenta· tivum, licet diverso modo, ad lineam utrius­ que pertineat. | Confirmatur. Quia essentiæ, vel ideis fata» divinis non potest accrescere aliqua perfecls-’· tio ex decreto : ergo cum certum sil, quod post decretam représentant futura contin­ gentia, debet etiam esso certum, quod ante illud, ea, et eorum veritatem représentant ; ct per consequens, Deum posse per suito essentiam, et ideas in illo priori habere scientiam prædictorum futurorum. Antece­ dens videtur certum. Nam sicut decretum liberum ex se non aller: perfectionem, ex eo, quod illa perfectio esset libera, et per consequens aliqua perfectio , quæ est in Deo, et est Deus, posset non esse in illo, nec esse Deus, ita neque ex decreto pa­ irs: essentiæ, et ideis divinis ulla perfectio accrescere. Prima vero consequentia ex an­ tecedenti constat. Quoniam repræsentare objecta jærtinet ad perfectionem essentiæ divinæ, ut habet rationem speciei intelligi­ bilis, et idearum : ergo si non potest illi accrescere aliqua perfectio rationq decreti, fit in le. ut si post decretum représentai illa, quod etiam ante decretum ab ea repræsentabantur. "i-’Sl M 29 Tertio. Nam îdeæ divinæ, ut furina- Tcruo. lissime habent rationem idearum, et exem­ plarium, non sunt, nisi respectu creatura­ rum futurarum : ergo in illis, mediante tamen essentia divina, ut habet rationem speciei intelligibilis, poterit Deus antecedenter ad decretum, scire fatura contin- . gentia absoluta. Antecedens videtur expres­ sum Divi Thomæ quæst. sequenti art. 3. in corpore, et ad secundum. Consequentia vero palet. Quia idea est forma necessa­ ria, et non libera. Tum quia est unum ex divinis attributis; attributa autem divina sunt perfectiones necessario convenientes Deo. Tum etiam : quia non est utcunque attributum TRACT. 111. DISP. VII, DUB. 111. jUributum, eed intellectuale, et ad intellec­ tum pertinens : attributa nutem intellectua­ lia ex se sunt priora attributis voluntatis, ct mulio innuis decretis ab eadem voluntate procedentibus · et per consequens non sani dependentia ab illis : nec nb eis ha­ bent esse liberum; ergo si idea, quatenus talis, est respectu faturorum, repræsentabit ilU per modum formæ naturalis, et natura­ liter ante divinum decretam : ct per conseqaens poterit Deus’in illis, mediante di­ vina essentia, tanquam specio intelligibili, cognoscere omnia futura ante talem de­ cretum. 3d Quarto. Nam si per impossibile Deus non esset libere volens futura contingentia, sed essent a casu respectu illius, vel quia producerentur a sola causa secunda independenter a prima, vel quia fierent ab alio Deo k nihilominus haberet scientiam illo­ rum : ergo signum est, scientiam, quam Deus habet futurorum contingentium, non pendere ab ejus decreto libero, sed posse illa cognoscere in sua essentia, er divinis ileis antecedenter ad tale decretum. Conse­ quentia videtur certa. Antecedens autem probatur. Quia cum dato prædicto impos­ sibili, esset adhuc divina scientia infinita, non posset non terminari ad illa futura contingenda : siquidem haberent veritatem scibilem, et per consequens attingibilem a scientia infinitio perfectionis, quafis tunc esset scientia Dei. §n. Ermenle D. Thomx dubii nodus dissolvitur. 31 Dicendum tamen est, Deum non pos­ se scire futura contingentia absoluta per saam essentiam (ut habet rationem speciei intelligibilis) et ideas antecedenter ad decre­ tum liberum , et efficax suæ voluntatis , in eo existons. Ita D. Thom. de Verit. quæst. 3. art G. his verbis : Idea polc-sl esse ejus, quod nec est, nec erit, nec fuit ; non tamen eodem modo sicut est eorum, qua sunt, vel fuerunt, vel erunt : quia ad ea , qua sunt , rei fuerunt, vel erunt producenda, determi­ natur er proposito divina voluntatis : non autem ad ea, qua sunt, nec erunt, nec fue­ runt. Et sic hujusmodi habent quodammodo ideas indeterminatas. Ubi, ut vides, juxta mentem Angelici Doctoris, ideædivinænon représentant determinate futura contingen­ tia, nisi determinentur per propositum, seu decretum efficax divinæ voluntatis; atque 479 adeo nec poterunt per scientiam Dei certo, et determinate ante tale propositum sciri : cumque essentia divina, ut habet rationem speciei intelligibilis respectu creaturarum , commensuretur sibi ipsi, ut est objectum, vel idea, ut sæpe docet Sanctus Doctor fit indo, ut juxta ipsius mentem, eadem essen­ tia, ut habet rationem speciei intelligibilis, non repræsentet determinate prædicta futu­ ra ante prædictum propositum, et decre­ tum efficax divime voluntatis. Idem etiam docet Sanctus Doctor in 1 . distinet. 39. quæst. I . ari. 2. ad 1. Ubi loquens de scientia futurorum, inquit : Sicut ipsum scire est subjectum libertati voluntatis, ita el idea, secundum quod ad ipsam termi­ natur actus divin,v scient i;r, sicut scientia artificis ad formam artificiali, quam excogi­ tat : ct ideo similis est ratio de idea, el de actu sciendi. Sicut enim non potest poni, quod actus sciendi sil in eo, el quod non fue­ rit, ita non potest designari, quod idea sit in eo, el non fuerit : tamen respectu utriusque potest designari libertas voluntatis. Ubi, ut videSj tam scientia futurorum, quam ideæ illorum dicuntur esse subjecta libertati vo­ luntatis divinæ, ac proinde nec scientia ter­ minabitur ad prædicta futura, nec ideæ ulla certo repnesentabunt scienti, nisi cum sub­ jectione, et (ut sic dicamus) dependenler a decreto libero, et efficaci divinæ libertatis. Et tandem hoc ipsum innuit in t. dist. 36. quæst. 2. art. 13. et alibi sæpe. Unde Sanctum Doctorem sequuntur Ca­ preolus in 1. dist. 38. quæst. 1. ari. 2. Ca­ jet. in præsenti § ad secundum autem, d reliqua negatur antecedens, quod est radix omnium. Et quæst. 15. art. 3. Zumel tom. 3. opusculorum fol. 24. § ex didis col­ ligo. Bannez ad hunc articulum, Gaspar Ram. relectione 2. de infallibilitate cogni­ tionis divinæ circa futura absoluta assertio­ ne 4. fol. 39.· Alvarez, de auxiliis divinæ gratiæ disp. 1 4. et n responsionibus ad ob­ jecta adversus concordiam liberi arbitrii cum divina præscienlia cap. 1. 2. et 5. Henriq. lib. ult. de fine hominis cap. 4. num. 2. Ledesma lib. 2. de auxiliis disp. 2. in 2. part, illius, Guillielmus Æstîus in 1. disp. 41. § 7. Leonardos Goquæus Doc­ tor Parisiensis loco infra disp. 10. dub. 8. num. 128. referendo, Nazar, controversia I. et 2. Gonzalez disp. 13. 44. et 45. Ri­ pa in hoc art. Cornejo in præsenti disp. 2. dub. I. et communiter discipuli D. Thomæ, et alii quamplurimi, quos infra disp. IO. a num. 126. usque ad 131. referemus. Jf PL· • · · -< f-Γ.5 ’ ■ ' · · ·*ρ * *1’ κ·. g r DE SCIENTIA DEI. 32 Ratio fundamentalis hujus assertionis fonte, et radica possibilitatis eorum, ita tacta est a D. Thom. locis citans, et potest quia omnia futura contingentia habent a l hanc formam reduci. Quoniam essentia ration om futurorum a decreto divinæ vo­ Dei, ut habet rationem speciei intelligibilis, luntatis, ut a primo fonte, et radice su® aut ideæ, non représentant creaturas, sivo futuritionis (modo tamen alibi ^explicato futura contingentia, ut actu, ot in exercitio supra) idcirco non poterunt ropræsenuri, existant in aliqua differentia temporis, nisi ut futura, antecedenter ad prædictum determinentur per propositum divina* vo­ decretum. luntatis : ergo Deus nequibit per illas scire Antecedens autem probatur. Quia nulfutura contingentia, antecedenter ad pro­ I la res creata habet ex natura sua, et dictam decretum, Consequentia patet. Quo­ ex propriis terminis existera in aliqua niam nihil potest per illas a Deo cognosci, differentia temporis. Nam exister© hoc nisi per easdem repræsentetur : ergo si in modo, solum est proprium divinæ essen· illo priori, antequam determinentur per de­ li;e : do cujus conceptum est, quod sit ipsum exister*, Nec deinde potest aliqua cretum efficax divinæ voluntatis, non re­ présentant futura contingentia, ut in actu ’ res creati se ipsam a«l statum futuritionis exercito existentiain aliqua differentia tem­ transferre ; siquidem quandiu est sub sta­ poris, nequo poterit per eas divina scientia ta possibilitatis, nihil est in se.: el ita ad præJicu futura, in illo priori terminari. nequii aliquam causalilatom erga so ipsam Antecedens autem etiam constat. Quoniam exercere. Ac tandem licet habeat aliquam essentia divina, ut habet rajionem speciei aliam causam secundam suæ futuritionis ; intelligibilis, vel ut est idea, et rationes re­ attamen ut re ipsa, et complete sit futura, rum, antequam determinetur per proposi­ j debet effectus iste in causam primam reda­ tum divinæ volynuitis, représentât omnino ct : ergo cum causa prima non inteiligatur naturaliter, et necessario : quandoquidem causare ante actum suæ voluntatis, siqui­ quidquid osl in Deo ante omnem liberam dem Deus ad extra est agens liberum, determinationem suæ voluntatis, est omni­ fit inde, ut nulla res futura, et per con- · no necessarium, ita ul nec possit, nec po­ sequens nullam futurum contingens, ha­ tuerit aliter se habere : ergo repræsentaiio beat su.tm futuritionem ante decretum illa, tantum potest esse respectu objectorum divina* voluntatis. necessariorum, et quæ nec possunt, nec | Diximus, decretum liberum Dei esse Aois^dpotuerunt aliter se habere : ac proinde ne- i primam radicem futuritionis creaturarum, quibunt per illam futura contingentia, qua* modo tamen alibi explicato, ut ista melius non habent cs.q necessarium, sed possunt •cohæreront cum iis, quæ supra disp. 5. aliter se habere, repræsentari. hujus tract, num. 13. et deinceps asserui­ Cnnfirtiij. ■ 33 Confirmatur ratione desumpta ex mus. Nam licet, ut ibidem ostendimus, po­ for. D. Thom. locis citatis disp. 7. num. 96. tentia immediate exeeutiva sit scientia et deinceps, et disp. 8. num. 12. hujus practica Dei : quia tamen hæc, ut actu in­ tractatus. Nam futura contingentia, anfluit in ordino ad productionem futuram tecedenter ad decretum divina* voluntatis, alicujus creaturæ, præsupponit liberam in­ non habent rationem futurorum : ergo tentionem, et applicationem divinæ volun­ antecedenter ad illud non possunt per | tatis circa rem illam futuram, ratione cu­ essentiam, aut ideas divinas repnesentari jus scientia Dei applicatur ad prædictam ut futura : ac per consequens, nec per productionem illius, propterea futuritio cudivinam scientiam attingi certo, ut talia. jusvis effectus creati tribuitur decreto li­ Hæc ultima conseq. ex priori palet. Cude bero divinæ voluntatis, ut primo fonti, et D. Auuusl. lib. i. de Anima, et ejus principio, non quidem immediate exeeutiorigine cap. f/tf/z ’inquit) exinanitur vo, sed initiative illius futuritionis. prxscientia omnino, si quod prxscitur non 1 rril. Quomodo enim dicitur prxsciri futu­ § HI. rum, quod non est futurum Ί Quod etiam docet lib. de prædestinatione Sanctorum Multiplex solutio adversariorum, et eversio c. 4. IVior vero consequentia ex antece­ earum. denti constat. Nam sicut antecedenter ad divinam potentium nihil potest re3 i Multipliciter posset ad hanc rationem pnesentari, ut possibile, quia cuncta possi­ responderi ex sententia adversariorum. «irioran bilia habent esse talia abilla. ut α primo Primo quidem, quod ad hoc. ut futura re- sot itio. præsententur Ratio assertio nis. v TRACT. Ill, DISP. VII, DUB. III. prtoententur libero ox parte objecti per es­ sentiam Dei, et ideas, satis est veritas objocünrquam habent antecedenter ad decretum. Sed de solutione ista plura (licemus infra in hac disp. dub. 6. Deinde posset aliter, uni ad rationem, quam ad ejus confirma­ tionem occurri. Ad rationem quidem, con­ vincere, quod ante propositum divinæ vo­ luntatis, ut futurum, non possuht per tssentiam divinam, aut ideas repræsentari fetura contingentia : non tamen ante prædictum propositum, ut formaliter existons in Deo. Quia satis est, ul tale propositum, seu decretum, in sequenti signo habeat existentiain, ad hoc, ut dependenter ab dio, et per ordinem ad ipsum repræsententur libere prædicta futura : ita ut si in sequenti signo Deus habuerit decretum creandi mundum, aut quod aliqua actio libera, a voluntate creata exerceatur, tunc in signo antecedenti repræsentetur per divi­ nam essentiam, et ejus ideas mundus ut fu­ turus, aut actio libera illa, ut futura. Si vero in eodem signo Deus decreverit non crea­ re mundum, aut quod actio illa libera non exerceatur, tunc in signo antecedenti, hæc duo ut futura repræsententur. 35 Ad confirmationem vero potest etiam ei prædicta doctrina occurri, satis esse ad hoc, ut futura contingentia absolute, et creata habeant esse futura antecedenter ad decretum exercitum divinæ voluntatis, at­ que adeo possint repraesentari ut futnra, quoi in illo priori sit futurum decretum Bind, per quod in sequenti signo Deus fu­ turitionem eorundem decerneret. Nam hoc ipso, quod decretum creandi mundum sil in illo signo futurum, non potest non mundus habere aliquid amplius, quam ra­ tionem possibilis : quandoquidem ad hoc satis erat possibilitas illius decreti ; cum­ que id, quod immediate additur possibilita­ ti in ordine ad essendum, tantum possit esse futuritio ; consequens est, ut mundus in illo signo dicatur futurus dependenter a faluritione prædicti decreti. Sed quamvis hæc solutio salis manebit impugnati ex iis, quæ dubio sequehti, num. • 48. et deinceps dicemus : ostendentes li­ berum decretum Dei nec posse habere ra­ tionem futuri, nec in illo signo, antequam Deus intelligatur decernere, seu ante pri­ mum actum liberum suæ voluntatis» posse per divinam essentiam certo repræsentari, aut cognosci ; nihilominus potest pro nunc breviter, efficaciter tamen impug­ nari. Quoniam futurum contingens habet •581 rationem futuri a divina voluntate, Un­ quam a causa efficiente illius futuritionis. Tum quia id constat ex dictis. Tum etiam : quia ab eadem causa efficiente habet res, quod sit futura, et quod sil actu, et in exercitio existons : el nihil creatum esi existons, nisi mediante decreto divinæ vo­ luntatis : ergo repugnat, futurum contin­ gens in illo priori habere rationem futuri, et quod ejus catfsa efficiens, scilicet divinum decretum, non sit in eodem signo existens : ac proinde antequam tale decretum exis­ tai in Deo, nequibit creatura aliqua repræsentari per divinam essentiam, aut ideas, ut futura. Hæc ultima conseq. patet ex dictis, el ex priori. Prima vero eliam constat. Tum quia causa efficiens in hoc distinguitur a causa formali, vel materiali, quia istæ non petunt ex vi suæ lineæ indispensabililer, et necessario, quod existant, ad hoc, ut cau­ sent; secus vero causa efficiens, ut N. Complut, in lib. Phys. disp. 3, num. 62. expendunt : et ideo communiter a Philo­ sophis dicitur, causam efficientem non cau­ sare, nisi secundum quod est in actu. Tum etiam : quia idcirco effectus modo præsens non potest fieri ab Antichristo, vel a quavis alia causa creata statim fatu­ ra, quia Antichristus, vel res illa futura non est existens. 36 Confirmatur, et explicatur. Nam ex eo, quod creatur» possibiles habent ratio­ nem possibilium a divina omnipotentia, tanquam a causa, sive ratione a priori sua? possibilitatis, propterea non possunt esse possibiles, usque dum omnipotentia habeat suam essentiam actualem : et ita in illo priori antequam intelligatur omnipotentia, nondum intelliguntur creaturæ possibiles in ratione possibilium : ergo hoc ipso, quod decretum liberum Dei sit primus fons, et origo futuritionis creaturarum, nequibunt istæ habere suam futuritionem, antequam praedictum decretum habeat suum esse ac­ tuale : alioqui effectusjnactu, scilicet futurilio illa, non præsupponeret suam causam in actu. Ex quo etiam manet impugnata quædam evasio, ab aliquibus ex junioribus adducta, nimirum, quod ex vi futuritionis decreti, in sequenti signo ponendi, saltim sequitur, ut id, quod, medio illo, est j habiturum exis* tentiam, habeat saltim futuritionem suae futuritionis in signo antecedenti, in quo tale decretum dicitur futurum. Nam sicut futuritio effectus provenit a decreto, ut I U r d Court nn>lio. ¥ • Alia solutio. ·t»v « DE SCIENTIA DEI. existent!, ita fuluritio futuritionis illius pro­ venit al» eodem decreto, ut futuro : siqui­ dem, ut in precedent! solutione dicebatur, per hoc, qnod decretum de productione mundi non solum sit possibile, sed futu­ rum, non habet mundus precise cxtc pos­ sibile, Sed insuper aliquid aliud, majoremque accessum ad existentiam, quam ea, quæ sunt pure possibilia : cumque non ha­ beat existentiam, aut fuluritionem, non po­ test aliquid aliud habere, per quod magU accedat ad existentiam, nisi tantum futuritionis suæ, ut intoenti constabit. Hoc au­ tem satis erit ad hoc, ut res illa repræsentetur per divinam essentiam, et ideas» tanquam habitura futuritionem. ut ex se patet; imo ul futura : quia in illa futuritione suæ futuritionis habet sufficientem determinationem ul hoc. ut sciatur, sta­ ti ni esse futuram Ertfüûo Ex dictis igitur evasio hæc satis manet ilbns. impugnata. Quia ex eis sufficienter cons­ tat, impossibilem esse hanc fuluritionem futuritionis; siquidem hæc futuritio futuritionis debet reduci in Deum, tanquam in primam causam efficientem illius, nc proin­ de in divinum decretum : ergo cum causa efliciens nequeat causare, usque dum exis­ tât, et hoc ipso, quod prædictum decretum existai, jam res per illud pnefinita habeat determinate ew futurum, consequens est. ut præ lictum decretum nunquam possit causare fuluritionem futuritionis. sed /w futurum rerum futurarum; atque adeo, quod possibile immediate debeat conjungi cum sua futuritione, vel non futuritione : et per consequens, quoi nulla res habeat futuritionem sua· futuritionis. 37 Nec refert, si ad omnia fere, quæ Alim iolur»/». huc usque diximus, respondeas, quod rem esso futuram , non est effectus aliquis in rerum natura existens : et ita non est necesse,’ ut assignetur illi aliqua causa efliciens, quæ ad prædictum effectum sup­ ponatur exister©. Non itaque hoc refert : quoniam licet Ikfdlilur daremus pnedictum effectum non re­ Hiino. quirere causam efficientem, nihilominus non potest non desiderare rausam forma­ lem oxtrinsecam rei future, et intrinse­ cam alteri, quæ præsupponatur ’'listens. El ratio est aperta. Nam licet esse futurum. non sit aliquod esse reale intrinsecum conveniens intrinsece rei future. prout habet esse in se ipsâ; est tamen vera, et realis denominatio extrinseci, prove­ niens illi ab actu libero divina- volunta­ iI tis, ut num. 33. prolutum est : ergo repugnat, vere, ei realiter convenire illi predictam denominationem oxtrinsecam, nisi vere, et realiter decretum divi­ num de illius futuritione, a quo vere, et realiter denominatur futurum, habeat esso actu. Sicut roDugnaret, parietem vere, ‘et realiter denominari extrinsece visum, nisi a visione, qua» vere, realiter, et actu esset, 38 Deinde falsum est, quod rem esse T futuram, non pendeat a decreto Dm, un- ,-“L. quam a prima causa efficienti illius futuritionis. Cujus duplex potest reddi ratio. Prima quidem. Quia omnis veritas, quæ non est talis per essentiam, atque adeo nec est ipse Deus, debet esse talis per participationem : ac proinde si fuerit verius determinata rei libene, .et quæ potuit aliter esse, debet esse talis mediante divina voluntate libera : ratione cujus effectus indifferentes ad ewe, et non e.w, habent determinari, et habere determina­ tam veritatem, ex eo. quod ipsa est pri­ mum indifferens, primumque se deter- · minans. < ,■ -fl Secunda vero. Quia sicut possibilitas creaturarum, prout est effectus extrinsecus divina» potentia', et realis denominatio ab ca, ut a rausa formali extrinseca pro­ veniens. debet oriri ab eadem omnipo­ tentia, ut a prima causa efficiente illius possibilitatis; ita esse futurum, quoi est effectus extrinsecus, et denominatio extrinseca, procedens a decreto libero Dei, ut a causa formali extrinseca. debet prove­ nire ab eodem decreto, ut a primo effi­ ciente. 39 Potestque hæc posterior ratio expti- Eipa· cari : ex eo, quod quemadmodum forma, quæ per modum causa» formalis extrin- «ά. secte, et modo explicato, tribuit aliquem effectum dependenter ab alio, ut a causa efficiente; tunc id, quod est causa ediciens formæ, ut denominantis, causar etiam efficienter effectum consurgentem ex extrinseca denominatione, et ex eo, quod denominatur (ul patet in denominationibus extrinsecis visibili*, et visi. Nam ex eo, quo i denominatio visibilis provenit a po­ tentia visi va, ut a causa formali extrinseca, ideo causa efliciens potentia visivæ est etiam causa efliciens prædicta' denomina­ tionis, et effectu*. Et similiter, quia esse visum est denominatio, et effectus extrin­ secus visionis, propterea visus effective causans visionem , est etiam causa pre­ dict! TRACT. III, DISP. VU, DUB. III icti effectus) ita forma, quæ indeponfater ab alio, ut a causa efficiente, trlkilper modum causæ formalis extrinseca» uquecn offectum cxtrinsecum, babel etiam eue primam causam efficientem illius : •ib cuivis effectui habenti veram cau· am formalem oxtrinsecam , debet correpoadere causa efficiens illius ; quæ iA prædiclo eventu non potest esse alia, ^xm eidem causa formalis extrinseca : njmJeni, ut supponimus, tribuit suum •fretum independenter ab alia, Unquam iciasa efficiente. Cade Deas ex eo præcise, quod est omnipxens. absque aliquo alio ad id desiderato ti parte sui, est vera causa efficiens possiHiiatis creaturarum, coalescentis ex non repugnantia ex parte illarum, et ex reali ri denominatione extrinseca, ab eadem acnipotentiu proveniente : quia esse pos­ tale creaturarum non petit aliquam aliam a&litatem, actionem, aut passionem. Et Aniliter ex hoc praecise, quod sit libere i&ns faturitionem alicujus rei, habet raibae illius decreti esse veram causam effinatem predict® futuritionis, consurgentis π illa denominatione extrinseca , et ex possibilitate præsupposita. Cni quidem caufilitili efficienti minime obstat, quod for­ ni eitrinsece denominans, sit increata : ρώ bene potest Deus esse causa efficiens Actus totalis, coalescentis ex forma et ex mteriaei sobslracta, quin sit causa formæ, rie denominationis illius extrinseca· seralam id, quod de formali importat. SicPater æternus potest esse principium plactivum Verbi divini, quin producat essentiam divinam, quæ est terminus forndis Olios productionis. Et similiter Deus est causa efficiens Christi Domini, coales­ centis ex personalitate Verbi et humanita­ te, h tamen nequit esse causa personalita- Fil o&oiam argumentis prima sentcnlia 10 Ad primum respondetur . sensum îl2® testimonii D. Thom. tantum esse, beam non solum scire futura contingentia, prout rcpræseniantur in ideis divinis, quataros sunt rationes rerum, id est. prout rtynwentant illa secandum suam essen••m. seu secundam suum esse possibile ; iMetiam quia ejus intuitus fertur supra il­ li at sunt actu, et in exercitio existentia m nunc æternitatis. Esse autem hanc mentem D. Thom. inde constat. Quoniam familiare est apud ipsum , ut per ideas , quatenus sunt rationes rerum , intelligal easdem ideas, ut præcise influunt ad cog­ nitionem essentiarum rerum possibilium. 41 Ad secundam, concesso anteceden- A4 se­ ll, neganda est ulraquo consequentia. Et CQrw,aru ad primam probationem prioris , in qua innititur posterior, neganda est sequela. Quia ad infinitatem illius repraesentatio­ nis, satis est, quod représentent omne repræsenlabile : at futura contingentia sicut antecedenter ad decretum Dei de illorum futuritione non habent esse futu­ rum, ita nec possunt antecedenter ad il­ lud repræsentari ut fatura. Ad secundam vero probationem, neganda est sequela, si proprie, et in rigore loquendum est. Quia variatio repræsentationis proprie sumpta, denotat, quod prius fuerit repraesentatio alicujus, et postea desierit esse : quod tamen in divina essentia, aut ideis men­ suratis æternitate reperiri nequii. Cæterum cum hoc stat, quod essentia divina, accedente decreto repræsentet futuram contingens, quod antea non repræsentabat : non quidem ex defectu ipsius, sed ex defectu objecti, quod pro illo priori, sicut non habebat rationem futuri, ita neque ut futuram habebat esse repræsentabile : et ita hoc ipso, quod in sequenti signo habeat rationem faturi, repnrsentabitur ul tale a divina essentia, et ideis absque earum variatione. Ad confirmationem, concesso antece­ denti, debet negari consequentia, et ad conflriin ùonctn. probationem, concedatur etiam antece­ dens. et negetur consequentia. Quia quod essentia divina, et ideæ non représen­ tent ante decretum futura contingentia, non oritur ex defectu perfectionis, sed ex defectu objecti, quod requirit ad sui fa­ turitionem, ac proinde ad hoc, ut reprae­ sentetur, quod précédât prædictum de­ cretum . et per consequens idem etiam oritur ex defectu determinationis, illius perfectionis, quæ in divina essentia præexislebat. Nam perfectio illa indifferens erat ad rppræsentandum fuluritionem, vel non fuluritionem rei contingentis, juxta præscriptum divin® voluntatis. Et ita hoc ipso, quoi accedat prerlictum decretum do futuritione, repnesentatur futuritio : sicut si loco illius accederet decretum de non futuritione, tunc repræsentaretur non futuritio ejusdem. Quomodo autem decre- <84 I. ··. i >· · 41* DE SCIENTIA DEI. tum liberum Dei dicat, vel non dicat per­ insinuata aunt, magis explicentur, illud fectionem , et quomodo ex eo, quod ali­ post dubium præceJens eUitim exciiamui. quod decretum adsit, vel absit a Deo. non colligatur aliqua variatio intrinseca in ipso Deo, in tractatu de Voluntate Dei art. 3. Proponilur prior lenicntin. fusius explicabitur. 42 Ad tertium respondetur, ideas pos­ Ad lotiora. se inter alias acceptiones sumi dupliciter : Pariem affirmativam tuentur Suarex lib. scilicet vel in actu primo, id est, prout 2. de scientia Dei, cap. 8. num. 6. et præcise sunt principia practica intra suam 11. Fonseca 3. tom. suæ Metaph. lib. G. lineam, potentia concurrere ad productio­ cap. ?. quæst. 4. sect. 10. § Sed quaerat aliquis. Favet Cabrera 3. part. quæU. 1. nem creaturarum, vel in actu secundo, id est, ul actu influunt una cum decreto, art. 3. num. 393. et scientia practica Dei, in ordine ad ac­ Probatur primo. Nam Deus pro illo sigtualem productionem earundem creatura­ no rationis, antequam intelligatur habere rum : etsi secundo modo considerentur, decretum liberum, comprehendit suam es­ sentiam, et voluntatem : ergo scit, quid tunc tantum sunt respectu rerum fut ira­ rum. At secundum istim considerationem sua voluntas in sequenti signo volilura sil : ergo in illis decretis futuris cognos­ supponunt decretum efficax divinæ volun­ cet certo futura contingentia. Hæc ultima tatis, licet secandum priorem considera­ tionem illud non supponant : sed solum consequentia patet ex priori. Quia non stat, repræsentent res, ut possibiles. Unde ad Deum certo cognoscere decretum de fuformam argumenti, concesso antecedenti turitiono alicujus rei, quin eodem modo de ideis in actu secundo sumptis, neganda cognoscat rem illam futuram esse. Prima est consequentia. Et ad probationem debet vero consequentia ex antecedenti videtur negari antecedens de eisdem ideis in actu perspicua. Quoniam hoc ipso, quod illa secundo. Quia licet idea sil attributum in­ cognitio sit comprehensiva, debet esse om­ tellectuale, tamen ut in actu secundo in­ nibus modis perfectissima; ac proinde de­ fluit una cum scientia, et voluntate, in bet extendi ad omnem veritatem : ergo ordine ad actualem productionem creatu­ per illam scietur, quid divina voluntas in rarum, potest non minus, quam ipsa scien­ sequenti signo sit volilura, circa produc­ tia, quasi dependere ab actuali decreto, tionem, v. g. hujus mundi, vel alterius. quatenus non nisi determinata per divi­ Antecedens auiem probatur. Nam ex illa num decretum influit : ex eo, quod Deus, cognitione, secundum ea, quæ ipsi con­ ut est agens ad extra, debet operari liveniunt in prædicto signo, procedit Ver­ ____ here. bum divinum; siquidem priu» est, illud Ad 43 Ad quartum dicendum est, quod procedere, quam quod sit decretum de quartum. j||0 dato, Deus non cognosce­ productione creaturarum : ergo talis cog­ ret tale futurum : ex eo, quod in eo even­ nitio pro illo priori est comprehensiva ; tu non contineretur in sua essentia, tan­ alioqui Verbum non procederet ex com­ quam in causa. El ita nequiret cognoscere prehensione essentiæ, atque adeo nec ex illud in ea, tanquam in medio cognito : perfectissima cognitione illius. ac proinde nec ulla ratione ipsum attin­ Confirmatur, et explicatur ex discrimi- i propriam durat, non est minus infini- I realium, et quod non ambiat actu illa; non duralione increata. tanquam mensura pro­ □ in ratione ducationis, sive rei durantis, vero repugnat divisioni diversorum signo­ pria ipsorum : constat autem nullam aliam Hllt nm immensitas, aut virtus cognosciliva rum, seu instantium per rationem : ergo esse durationem increatam. prætcr æierocreatainlra suas lineas : ergo sicut prop; sicut propter hanc rationem potest Deus niiatem. Prima vero consequentia ex an­ arationem infinitatis in ratione immensi, prius ratione, quam cognoscat suum decre­ tecedenti videtur perspicua. Quia sicut de tum actuale, cognoscere suam voluntatem, j: in ratione virtutis cognoscitivæ, non ratione æternitatis est, ut sit unicum nunc ut potentem velle, non obstante, quod pjùîil non Deus, quantum est ex se, esse semper præsens, quia est duratio infinita, utrumque mensuraretur æternitate, ita }n&ns omni loco, et omni indivisibili iltam a parte ante, quam a parte post com­ >; et similiter nequit non actu extendi in propter eandem poterit etiam prius ratione, plectens, et virtualiter continens omnem qui signo ad omne cognoscibile in illo, quam attingat pnedictum decretum, ut actu aliam durationem, et durationum signa; rail, quod fuerit inlinitum in ralione du­ habitum, attingere illud, ut habendum, seu ita de ratione ejus, quod mensuratur æter­ al· jnis, debebit actu esse præsens omni ut futurum. nitate est, ut semper, et in quocunque si­ ilie ducationi, et ducationis signo, necnon 53 Confirmatur, et explicatur primo. gno sit præsens, et nunquam habeat ra­ Quoniam, quod liberum decretum Dei sit pinnis creatam durationem. quolvisque tionem futuri. Ex quo etiam secunda r^s signum actu ambire : et por conseæternum, non obest, quin cognoscatur, ut consequentia satis constat. Quoniam id, qicns nequibit esse futurum : quia quod possibile ; alioqui esse non posset : ergo quod nullo modo habet rationem futuri, neque etiam oberit, quin sit futuram, et ut iturum eat, non potest secundum hanc ranequit ulla ratione ceno cognosci a Deo. iawnj esse actu præsens cuivis aliæ dura- I tale cognoscatur a Deo. Patet consequen­ ut futurum ; alioqui divina scientia falle­ tia. Quia possibile magis distat ab actuali I t.ni, et ducationis signo, ut ex terminis retur : et per consequens neque in eo sig­ et prudentia, quam futurum : ergo si .μίΐ palet. no cognito poterunt fuiura contingentia decretum esse æternum > non tollit illam majorem distantiam, nec tollet hanc mino*· § in. 50 Confirmatur, et explicatur ratione ex Oirs>rem ; sed utraque cum æternitate cohæreeodem S. Doctore desumpta. Nam id, quod bit, dummodo in eodem instanti reali hæc est æternum æternitate increata, nequit ‘ j| Qwliones contra primum D. Thomæ fun­ omnia inveniantur. damentum, cl solutio carum. transire in præteritum, alioqui non esset Confirmatur, et explicatur secundo. Nam æternum. siquidem id, quoi transit in præJr si Angelus ab æterno crearetur a Deo, li­ 51 Çæterum hæc ratio D. Thom, non teritum quatenus tale non ambit, adhuc bere illum amans, tunc pnedictus amor An­ ;httt Francisco Suarez i el ita contra earn quantum est de se omne tempus, cujus op­ gelicus posset a Deo cognosci, non solmn f.p.l jrimo. Nam licet decretum Dei sit positum petit id, quod rationem æterni ha­ ut præsens, sed etiam ut futurus, id est, ut h κ æternum, et actu presens, laincn bet ; ergo neque etiam poterit esse futu­ habiturus existentiam in illo signo poste­ t^nosci j otest quasi independenter ab acrum. Patet consequentia. Tum, quia id, iiih yni sentia illius, quod quidem explicariori : quia re vera in illo signo subsecuto quo dest futurum, potest transire in praterad essentiam Angeli, illam habituras est : .r oplime per banc hypolbesin. Nempe, itum. Tum etiam : quia eadem ralione ergo quod decretum Dei sit æiernum, non si per impossibile illud decretum non non esset rrternum : siquidem hoc Ipso, quod r, lur primo Conti nui­ tur jccundu. A ■188 DE SCIENTIA DEI. obstabit quominus eodem proportionali modo, circa illud philosophemur : siquidem illud decretum habiturum est existentiam. quasi dependentor a divina voluntate, at­ que adeo in posteriori signo ad illam subse­ cuto. Tenu. 54 Tertio contra eandem rationem po­ test objici. Nam teternitas prius ratione competit divina· essentiæ, et perfectioni­ bus ejus necessariis, quam decretis liberis : ergo in illo priori non imelligentur decreta libera, ut actu durantia, non obstante, quod *re ipsa, et correspondenter ad reale ins­ tans temporis veri, vel imaginarii semper durent. Antecedens videtur certum. Tum quia ælernitas convenit necessario perfec­ tionibus necessariis; at decretis liberis npn nisi libere; constat autem ea, quæ sunt necessaria, priora, et intimiora esse, quam libera. Tum etiam : quia prius ratione Deus est omnipotens, v. g. quam libere volens creationenj mundi : siquidem volitio creandi mundum supponit ejus omni­ potentiam. Consequentia vero ex antece­ denti constat. Quoniam in illo priori, iu quo ælernitas intelligitur competere prius perfectionibus necessariis, non intelligitur , competere decretis liberis : siquidem hn-c tantum existant in sequenti posteriori : ergo in illo priori antecedenti non intelli- ! gentur prædicta decreta, ul actu durantia. Confircu. Confirmatur. Quoniam inquirimus hic ü0· non de futuritione formali, sed tantum de η· futuritiono fundamentali respectu intellec­ tus nostri, considerantis cum fundamento in re. diversa signa, aliud quidem fututitionis, aliud vero existentiæ, an nimirum „ recte, et cum fundamento intelligamos, quoi dantur hæc duo signa respectu de­ creti divini? et quod Deus in priori illo futuritionis signo, certo cognoscit illud, antequam percipiat ipsum, ut existons ? sed ad hoc sufficit, quod esse, et ictemitas posterius conveniat decretis liberis, quam attributis, quia eo ipso in illo priori antecedenti possumus intelligere, quoi Deus cognoscit, quod in posteriori signo erunt prædicta Recreta, licet in illo priori non sint : ergo, etc. Qwru. 55 Quatto tandem objici potest. Quia non obstante, quod decreta libera sint æter­ na , nihilominus possunt cpmparari per modum intentionis, et electionis, et prop­ terva dicimus, dari in Deo intentionem finis, et electionem mediorum : ergo eo ipSO unum decretum habebit esse futurum ratione alterius. Patet conseq. quia elec- I tio et natura sua habet esso faturam ra­ tionem intentionis; et efficax intentio finis infert efficacem futuritionem mediorum. 56 Sed hæc non multum urcent. UnΜ. h ’ ;•&·Λί -· 7 il fr •J - .t. ■ . __ ;i'·' I · I. k « ' & J *v. ! !£ 490 DE SCIENTIA DEL terminatur ad actus liberos ipsius Dei. quod est æternum, pugnat, ut dictum wt. 62 Per quod etiam satis patet, tum tui Et ita prodicti actus, et eorum cognitio ' sunt ibi concomitanier in eodem signo secundam confirmationem. Nam antece­ in quo a-lhuc secundum rationem : non dens est falsum, et ejus probaliu solum quidem propter processionem Verbi, sed convincit de posterioritaie a quo : non ta­ quia licet potuerint non esse, supposito men in quo, etiam secundum rationem cum tamen, quod sint, debent mensurari aeter­ fundamento in rd. Tum etiam ad tertiam nitate : et per consequens in omni signo objectionem. Quoniam antecedens solum ettf in quo cum fundamento in re, debent esse est verum de prioritate a quo : el ita ne­ d tiru . præsentes. gari debet consequentia. Quia arguitur Ad 61 Ad primam confirmationem, negande prioritate o quo secundum rationem, rSmî- dum est antecedens, intellectum de possibiad pnoritatem in quo, etiam secundum ra­ tioBcm. litate, proprie, et in rigore dicta. Nam a i tionem, fundatam tamen in rebus. Qui mo­ hanc requiritur, ul jd. quod possibile dici­ dus arguendi nihil valet; nec ejus probatio tur, sit effectus divinæ potentiæ, habens aliquid aliud præter prioritatem a quo veram sui causam, quod tamen actibus convincit. Tum deinde ad confirmationem liberis, qui idenlilicantur cum Deo , mi­ ejusdem teniæ objectionis. Quia adhuc nime competit. Secus tamen si intelligatur data majori, neganda est minor, intellecta de possibilitate, prout tantum dicit, ut id, de prioritate a quo. Et ad probationem quod possibile est, non repugnet esse , dicendum est, quod ut daretur futurilio sive habeat veram sui causam, sive tan­ illi fundamentalis, requirebatur, quoi ac­ tum rationem a priori, sive tandem ex se tus liber, ut futurus præcederet, secun­ sit absque dependentia, aut quasi depen­ dum aliquod signum in quo rationis, seipdentia ab alio, sive tanquam a causa, sive suui ut actu præsenlem ; cujus oppositum tanquam a ratione a priori. Et propterea contingere diximus. r, , divina essentia hoc ipso, quod ex set et 63 Ad quartam, concesso antecedenti, independenter ab alio, ut a causa, vel ut negan Ia est consequentia. Et ad prola­ a ratione a priori existât, debet esse quid tionem negandum est antecedens, uni­ ex se non repugnans. versaliter intellectum. Quia ad rationem Ae de­ creta illa pro sequenti signo esse habitura existentiam, et pro signo antecedenti il- I lam non habere : quia nulla est priorites in quo, adhuc secundum rationem cum fundamento in re inter ea, quæ ælernitate, I ut mensura propria mensurantur. |! 0 B Æ 7 i A l tertium, negandum est suppositum antecedentis, si intelligatur designo rationis in quo. ita ut Deus in prælicto signo anteeolat ad sua decreta. Si vero intelligatur de signo rationis a quo, tunc admisso supposito antecedentis, negandum est ipsum antecedens, si fiat sermo (ut in præsenti dubio tit) de veritate deter­ minata in illo signo, in ordine ad intel­ lectum divinum (de veritate enim ipsius in ordine ad nostrum intellectum , aul de veritate objectiva utcunque, in dubio 6. hujus disputalionis latius dicemus . Ratio autem , ob quam prædicI tum anteeo lens negatur , constat ex dictis. Quia cum verbum decernet, aut non decernet significet de foiuro, et actus divinæ voluntatis, quo Deus determinatur, sil ei in omni signo in quo alhuc secunlum rationem præsens, ex eo, quod mensuratur ælernitate, ac proinde respec­ tu divini intellectus nunquam sit futu­ ras, oportet, ut respectu ejusdem intel­ lectus, semper sit falsa illa propositio do futuro, Deus decernet : et semper sit ve­ ra ejus contradictoria, nimirum, /Mur de futuro non decernet. Ad probationem ve­ ro antecedentis constat ex dictis. Ad confirmationem , transeat anteccdens, et negetur consequentia. Et ad probationem, transeat etiam pru nunc antece­ dens, sel negari debet consequentia. Quia in ea supponitur, illam alteram proposi­ tionem, nimirum, />eu.f non habebit in signo sequenti decretum creandi mundum, esse falsam ; cum tamen sit vera, si intelligatur (ut debet intelligi) in ordine ad intellectum divinum , de quo modo loquimur : quandoquidem, ul nuper dicebamus, actus liber Dei, tam secundum rem, quam secundum rationem suam, seu secundum suum modum concipiendi, semper est il­ li præsens, et nunquam futuras. El ita in ordine al prædictum intellectum, sem­ per enunciabitur falso, quod decretam do creatione mundi erit in sequenti signo : et semper enunciabitur vere, quoi in sequenti signo non erit, quia; semper, et in quocunque signo est. DUBIUM V. Ai 1 ■ I i I 1 4 1 a4 ' 1 » ‘ | J j* 'Λ · τη ACT. III. DISP. VII. DUB. V. DUBIUM V. ilrum Deus certo cognoscat futura contin­ entia absoluta , ct aliquo modo pen­ dentia a libertate creata, in comprehen­ sione causarum^secundarum, antccedonter ait liberam divinæ voluntatis determi­ nationem ? 75 Pro tituli intelligentia notandum osl, » quod hoc ipso, quod in eo fiat sermo de ** cognitione divina, ante decretum suæ vo­ luntatis, non loquimur de causis secundis, ul determinatis , et completis per præmotioneni, et prædeterminationem eflica«m, ad operandum id, quod futurum di­ citur. Nam cum hæc prædeterminalio (de cujus possibilitate, aut necessitate in præ­ senli non agimus, ut omni ex parte de­ creto Sanctissimi Domini nostri Pauli V. pareamus) esset effectus decreti effica­ cis divinæ voluntatis, et per consequens posterior illo, certum est, quod cum loqui­ mur de cognitione futurorum contingen­ tium in comprehensione causarum secun­ darum, anlecedenter ad divinum decretum, nequeunt nomine prædictarum causarum intelligi talis præmotio, aut causæ secunJæ, ut complelæ per illam : sed tantum ipsæmet causæ secundæ, considerate se­ cundum se, et secundum alias conditiones prarequisitas ad operandum. Consulto autem in titulo innuimus, in eo fieri sermonem de futuris contingenti­ bus absolutis, aliquo modo pendentibus a libertate creata, ut denotetur fieri sermo­ nem vel de actibus liberis, qui eliciun­ tur a voluntate , vel de aliis effectibus, qui ab illa possunt libere imperari, vel im- Proponitur prior sententia. 76 Partem affirmantem tuentor Durandus in l.dist. 38. quæst. 3. num. 9. Thom, do Argentina in 2. dist. 40. art. I. quatenus inquiunt, Deum cognoscere futura contin­ gentia libera in suis causis proximis, non quidem nude sumptis, sed ut applicatis, hic, et nunc, cum hoc judicio, hoc objec­ to, hac inclinatione, et istis circumstantiis : quamvis isti authores confuse loquantur, non determinando, aut inter circumstan­ tias, et determinationes numerent decre­ tam divinæ voluntatis, et præmotionem ef- 495 ficacem. Clarius autem eandem sententiam docuit Molina in præsenti, disp. 14. conci. 1. ratione 2. ct disp. 2. § Juxta ea ergo, quem sequitur Martinos Becanus tomo .1. summit· Theologiae cap. 10. quæst. 9. Probatur primo. Quoniam Angelus cog- Su.detnr noscit conjecturaliter, et valde prohabiliter prlmu· prædicta futura in comprehensione vo­ luntatis creatæ, et reliquarum causarum, ac circumstantiarum occurrentium : ergo Deus attinget illa certo, et infallibiliter hoc ipso, quod omnia prodicta comprehendat. Antecellens ex se constat, et communiter recipitur a Theologis. Consequentia autem probatur. Nam cum cognitio, qua Deus comprehendit causa proximas, el circum­ stantias occurrentes, prærequisitas ad pro­ ductionem horum futurorum contingen­ tium, sit infinite perfectior, quam cognitio, qua Angelus hæc omnia comprehendit, consequens est, ut si cognitio Angeli res­ pectu praedictorum faturorum, tantum sil intra limites cognitionis valde probabilis, tunc cognitio divina protendatur extra li­ mites cognitionis probabilis, et pertingat ad hoc, ut sit certa, et infallibilis cognitio eo­ rundem. Confirmatur, et explicatur. Quoniam cog­ Corrobo· mur. nitio Angeli respectu causarum secunda­ rum , et circumstantiarum concujrrontium ad futuritionem prædictorum contingen­ tium, tantum est comprehensio, non vero supercomprehensio : secus vero cognitio Dei supercomprehendentis omnia prædicto; ergo sicut per cognitionem Angelicam comprehendentem prædictas causas cum suis circumstantiis, cognoscuntur sub ra­ tione possibilium quævis fatura contingen­ tia ab ipsis dimanantia, ita per supercomprehensionem Dei infinite excedentem hanc comprehensionem, attingentur præ­ dicta futura sub ratione futurorum. Patet consequentia. Quoniam per supercomprehensionem infinite excedentem alicujus causa· , amplius debet de ea cognosci, quam per solam comprehensionem : ergo si per hanc attingitur, tam ipsa causa se­ cundum suam essentiam, quam omnes ef­ fectus possibiles in ea contenti, non pote­ runt non per supercomprehensionem sciri etiam effectus futuri ejusdem : siquidem ni­ hil aliud restat præter hos effectus, quod possit per hanc cognitionem attingi, quod non attingatur per puram comprehensio­ nem. 7 7 Secundo. Nam sicut effectus natura­ Ultimo. lis habet dependentiam a causa naturali f -} T t •t·: 6'R? ft I 1 'Ï ·’· i· r ·< : 1‘4* ‘ L5 ■ < . ubi sic inquit : Sciendum esi iyilur, quod antequam res sil. non habel este, nisi in causis suis: sed causx quædam sunt. ex quibus necessario sequitur effectus, quæ impediri non possunl, cl in istis causis habet causatum esse certum, ct determinatum : adeo quod potest ibi de­ monstrate sciri, sicut est ortus Solis, el eclipsis, el hujusmodi. Quædam autem surd caus.r. ex quibus consequuntur effectus, ul in majori parle, sed tamen deficiunt in minori parte. I nde in istis causis effectus futuri non habent certitudinem absolutam, sed quandam, in quantum sunl magis determinal* causæ ad unum, quam ad aliud; rl ideo per istas causas potest accipi scien­ tia conjecturalis dc futuris, qux tanto ma­ gis cril certa, quanto causas sunl magis d< terminal* ad unum ; sicut est cognitiàMedici de sanitate, ct morte futura, el judic um ,hirologi de ventis, ct pluviis futuris, Sed quxdam causx sunt, quæ se habent ad utrumque, in istis ^causis (ffcrlus dc futuro nullam habenl certitudinem, vel determina­ tionem ; el ideo contingentia ad utrumtibel in causis suis nullo modo cognosci pos­ sunl. Idem etiam docuit in hoc articulo, his verbis : Alio modo potesl considerari conlin· gens, ul est in causa sua : el sic conside­ ratur, ut futurum, el ut contingens nondum determinatum ad unum ; quia causa contin­ gens sc habet ad opposita. Et sic contingent non subditur per certitudinem alicui cogni­ tioni. Unde quicunque cognoscit effectum contingentem in causa sua tantum, non habet dc eo, nisi conjecturalem cognitionem. Et tandem hoc ipsum tuetur Sanctus Doc­ tor I. contra Gentes, cap. 66. et 67. et in hac I. part, quæst. ô7. art. 4. et quæst. 86. aj-t. 4. neenon 2.2. quæst. 171. art. G. ad 2. et alibi sæpo. Unde Sanctum Doctorem sequuntur Ca­ preolus in 1. distinct. 38. quæstione 1. art. 2. conclusione I. Ferrara 1. contra Gent, capit. 66. Cajetanus in præsenti S quoad secundum, Bannez, Nazarius, Gon­ zalez, Hipa, Machin, ad præsentem articu­ lum . Gaspar Ram. relectione 2. de præscientia futurorum absolutorum, Scotus, el Okamus cum sectatoribus in 1. distinct. 38. quoMt. I. Curiel lib. 2. controvers. dispu­ tat. 4. a num. 134. Alvarez lib. I. Res­ ponsionum cap. 5. Ledesma lib. de au­ xiliis disputat. 2. aftin. de scientia futurorum cuntingen. dub. 2. Cornejo tomo I. in I. part, tract. I. circa quæst. 14. art. 3. disp. 2. dub* 3. Arrubal. in pnesenti disput. V2. Herico tract. 1. dis­ put. 6. cap. 2. num. IL el 30. ubi etiam pro In»· sententia universam Societatis scholam, il· TRACT. Ill, DISK VII, DUB. V. •^4 tai M 11 VJ7 tione euæ eminentia· ad omnes effectus, scholam, exceptis Molina, et Martino Becaetiam faturus, sicut comprehensio ad pos­ uo» refert. Et tandem nostrum Collegium Complut, lib. 2. Pcrihermon. a num. G. sibiles. Nun itaque hoc referi. Quoniam hæc so­ IlrirtUusque in linem. fnr. 79 Ratio autem fundamentalis assertio­ lutio ex sola expensione rationis factæ cor­ nis desumitur ux D. Thom. locis citatis, ruit. Nam effectas non potest cognosci in poiestquo sub hac forma proponi. Quoniam suis causis, et ex vi supercomprehensionis il­ larum, nisi eo modo, quu continetur in illis causa libera quantumvis conjuncta cum omnibus circunstentiis, et dispositionibus, at fatura contingentia collate præcise cum antecedentibus ad decretum liberuiu Dei, suis rausis secundis antecedentur ad divi­ semper manet indifferens ad ulrumlibet ; num decretum, non continentur in eis, ut ergo ex vi comprehensionis ipsius non po­ determinate futura. sed ut indifferentia ad test certo, et determinate cognosci futu­ hoc ut sint, et non sint : ergo ex vi prædiciæ rum contingens, vel ab ea eliciendum, qua­ supercomprehensionis non poteruni cog­ lis esi actus liber ipsius, vel ab ea pendens, nosci ut determinate futura, sed ut indiffe­ et ab aliis causis secundis immediate, seu rentia ad hoc, ut habeant, vel non habeant proxime producendum. Antecedens suppu­ rnr. Consequentia videtur perspicua. Mi­ nor autem etiam liquet. Quoniam, ut nuper tants ut certum, et communitor admitti­ tur a Philosophis , et Theologis ; alioqui dicebamus, causa indifferens ad ulrumlibet. et non magis determinata ad infallibiliter prædicta futura, non essent futura con­ tingentia, de quibus loquimur ; siquidem amandum, v. gr. quam nd odio habendum, non penderent a causa libera, ut tali. Con­ non potest continere, ut determinate, el sequentia veru quoad 1. part, probatur. infallibiliter futurum, amorem potius, quam Quoniam in causa indifferente ad utrumli­ odium : et ita amor non potest in ea, sic bet, v. g. ad amandum, vel non aman­ sumpta contineri ut determinate, et infaldam, aut odio habendum, et ex vi compre­ libiliter futurus, sed ut indifferenter, et in­ hensionis ipsius, non potest certo cognosci, determinate futurus. quod infallibiliter, et determinate amabit, Major vero etiam constet. Quia quan­ non vero odio habebit. Sicut in causa de­ tumvis causa supercomprehendatur, non terminata ad unam partem , nempe ad potest ox ea elici id, quod in ipsa non con ­ amorem, non potest certo cognosci, quod tinetur ; et propterea quantumvis compreindifferenter, et indeterminate amabit, aut I hendatur plante, nequitex ea præcise sumpta non amabit ; sed quod determinate ama­ cognosci possibilitas equi, aut leonis, ex eo, bit. quod in ipsa non præhabentur ; ergo si fu­ Ex quo etiam eadem consequentia quoad turum contingens, ut determinate, etinfalsecandam partem constet. Quoniam huc libililer futurum non continetur in suis ipso. quod futurum contingens, immedia­ causis proximis, præcise, et in sensu jam te, sive proxime producendum al» aliis dicto sumptis, sed tentum ut indifferenter, causis, pendeat etiam a voluntate libera, et ut determinate futurum, seu ut est indif­ at indifférente ad utrumlibet non potest ferens ad hoc, ut sit, vel non sit, nequibit ex hoc capite magis certo cognosci, ex ex vi talis supercomprehensionis cognosci, τΐ comprehensionis prædictæ voluntatis, ut determinate, et infallibiliter futurum, quam futura contingentia libera, quæ ab sel solum indifferens ad hoc, ut habeat, eadem immediate eliciuntur : ergo si vel non habeat «sa : alioqui talis supercomb.i· : nequeunt ex vi comprehensionis vo­ prehensio non solum non haberet rationem luntatis certo· cognosci, nec illa poterunt talis, verum neque etiam rationem compre­ ex vi comprehensionis suarum causarum, hensionis cuusie : siquidem non attingeret a quibas immediate producuntur, et ejus­ causas, nec suos effectus eo modo, quosunl dem voluntatis, a qua etiam pendent, cer­ in illis. to attingi. CoO* 81 Conlirmatur, el explicatur primo. linuJiur 80 Nec refert, si cum Molina dixeris , Nam vel iste supercomprehensio dicit ex­ prhiM. ex hac ratione recte convinci, non sciri cessum perfectionis ex parte cognoscentis prædicta futura contingentia ex vi solius duntexat, non vero ex parte rei cognite·, comprehensionis causarum secundarum ; supra puram comprehensionem? vel dicit non tamen ex vi supercomprehensionis. supra illam excessum perfectionis ex parte Qaoniam, ut num. 7G. innuebatur, suipsius rei cognite·, ita ut extendatur sapor» percomprehensio causarum extenditur racomprehensio ad aliquid tenens se ex parte •3 ·· η m I *** •to J V5· •f 1 i '< s H • 4 i .·» 'V · ·- rei cognitæ, et in ea cognoscibile, ad quod ex se non sit amplius cognoscibilis, nec non se extendit comprehensio ? Si primum aliquis modus, aut formalitas, vel conti­ dicatur, ergo ilia sopcrcomprehensio non nentia sit in ea, quæ per puram, et per­ distinguetur a comprehensione in hoc, quod fectissimam comprehensionem non attin­ supercomprehensio aliquid attingat de re gatur : atque adeo ex iis, quæ in ipsa comprehensa, aut in ea contantum, quod I continentur, nihil atnplius per quamlibet non attingat comprehensio ; sed solum in supercomprehensionem cognoscetur, quam hoc, quod illa clariori, et perfectiori modo cognosceretur per puram comprehensio­ nem : alioqui comprehensio non adæquaexparte sua, quam res comprehensa peut, comprehendit ipsam, secus vero ista : alioret illam, quoad cognoscibilitatem ex parte qui, ut ex terminis ipsis constat, excessus sua se tenentem, id est, quoi i omnia, quæ I r.edictus non esset ex parte cognoscentis I in ea in ratione cognoscibilis continemur. duntaxal, sed etiam ex parte rei cognitæ. 83 Accedit pro majori impugnatione hu­ jus solutionis a Molina adhibit®, non recte Secundum autem dici nequit ; alioqui volun­ eam cohærere cum iis, quæ idem Molina tas creati a solo Deo comprehendi posset : docet. Nimirum Deum in comprehensione siquidem ad comprehensionem desideratur, suæ voluntatis non cognoscere determina­ ut mhil rei comprehensa* lateat cognoscen­ tem, id est, ut neque ipsa, neque aliquid tiones liberas ipsius : et nihilominus in ejus, nec tandem quidpiam in ea contentum, comprehensione voluntatis creatæ cognos­ el in ipsa cognoscibile lateat comprehen­ cere actus liberos, qui ab ea eliciendi sunt. dentem, ut ex diciis in tract, de Visione Hæc autem duo inter se non cohærero in- Mar Dei constat. Etita, si futuritio determinata de constat. Tum quia licet Deus supercomactus liberi humanto voluntatis lateat intel­ prehendat voluntatem creatam, non vero lectum creatum, non potentem cognoscere voluntatem suam : attamen illa, ut superin ipsa voluntate, quid sitdeterminate volitucomprehensa, non est perfectius cognita, ra; cum tatnen hoc sit in ea cognoscibile, quam voluntas divina, ut tantum compre­ et solum pateat intellectui divino conse­ hensa; alioqui absolute, et simpliciter lo­ quens erit, ut prædicta voluntas a solo in­ quendo perfectius cognosceretur a Deo vo­ tellectu Dei comprehendi possit. luntas creata, quæ est ohjectum remotius, Alia 82 Confirmatur, et explicatur secundo. quam voluntas divina, quæ est objectum Quoniam excessus iste infinitas supercompropinquius, et immediatius divinæ essen­ prehensionis non desideratur ex parte ip­ tiæ, quod (ut constat', est aperte falsum : sius rei cognitæ ad perfectissimam illius ergo si illa cognitio, ut terminata ad divi­ comprehensionem, sed solum ex parte cog- . nam voluntatem, et ut est ejus compre­ noscentis : ergo nihil amplius per illam hensio, nequit certo attingere in ea decre­ cognoscetur de re comprehensa, quam cog- | ta libera ipsius, nequibit etiam ut terminata nosceretur per puram comprehensionem : al voluntatem creatam, et ut est superac proinde si per istim nequeunt futura comprebensio illius, certo attingere actas contingentia cognosci ex vi comprehen­ liberos futuros ejusdem : vel si ad hos po­ test certo terminari etiam ad illa. sionis suarum causarum, modo dicto sump­ tarum, neque etiam per supercomprehenPatet consequentia. Quia scire, vel non sionem. Antecedens videtur perspicuum. scire quidquid continetur aliquo modo in Quia intellectus divinus comprehendit per­ causa, pertinet ad perfectionem cognitio­ fectissime essentiam Dei ex parte rei com­ nis : et ita si cognitio terminata ad divi­ prehensa», alioqui non esset tantus in ratio­ nam voluntatem, et ad voluntatem creatam, ne cognoscentis, quanta est divina essentia est ejusdem perfectionis, ut est compre­ in latione cognoscibilis; et tamen non suhensio unius, et supercomprehensio percomprehendit illam, nec excedit ex par­ rias, consequens erit, ut si ex vi illius, ut te sui ipsam. supercomprehensio, certo attinguntur ac­ Prima vero consequentia, ex qua se­ tus liberi voluntatis creatæ, quod etiam ex cunda aperte sequitur, etiam constat. Quo­ vi illius. ut comprehensio, rerto sciantur decreta libera divinæ voluntatis. niam hoc ipso, quod pr® lictus excessus non desideretur ex parte rei comprehensa» 8 t Tum etiam : quoniam hoc ipso, quoi Srrnâ. ad perfectissimam comprehensionem, sig­ non sciatur determinatio voluntatis Dei, num est, ipsam in ratione cognoscibilis ex sciri nequit in voluntate creata, ut in cau­ parte sua adæquari cum comprehensione, sa determinatio futura ipsius : ergo , si non habente prædictum excessum; ita ut Deus ante suam determinationem liberam non t. 498 TRACT'. DE SCIENTIA DEL III, DISP. VII, DUB. V. Bon cognoscit eandem determinationem, nequibit etiam attingere determinationem laniatis creata*. Consequentia videtur perspicua. Antecedens autem etiam patet, QaoaUin voluntas creata nequit se sine dêUrnünaliono voluntatis divinæ determiciro, seu osse causa suæ determinationis; cmime, quia determinatio ejus provenit β determinatione voluntatis Dei : et ita nequibit sciri prædicta determinatio vo­ latilis creatu· ex vi cognitionis ejusdem roluniatis, ul causæ illius, quin cognos­ citur determinatio voluntatis divinæ. Confirmatur, et explicatur hæc eadem prolatio. Nam quoties effectus habet de­ pendentiam a duabus causis per se, oporia ad hoc, ut cognoscatur in sua causa, ctdeterminate, et simpliciter futurus, cog­ nosci determinationem utriusque causæ; ilioqui non penderet per se ab utraquo : trgo hoc ipso, quod Deus tunc non attinnl decretum suæ voluntatis in ordine ad iliquem effectum voluntatis creatæ nequi­ tie ejus futuritionem certo in eadem causa creata attingere : quandoquidem futuritio illius, lam a determinatione suæ divinæ Toîontatis, quam voluntatis creatæ pendet. i III. Ouurrilur argumentis primx senlcntir. 85 Ad primum, concessoante cedenti, neanda est consequentia. Et ad probatio­ nem dicendum est, quod ex excessa infi­ cito divinæ cognitionis supra cognitionem Angelicam » non recte colligitur Deum certo scire futuritionem determinatam prædictorum contingentium in comprehensio­ ne suarum causarum secundarum, antetidenter ad divinum decretum, si semel Angelus conjecturaliter., et valde probabi­ liter in prædictis causis eam attingit. Quo­ niam talem futurum non est certo cognos­ cibile, tanquam infallibiliter futurum, in nis causis sic sumptis : et ita non perti­ net ad infinitam perfectionem divinæ cog­ nitionis, quod illud, ut infallibiliter futu­ ram attingat ; sed solum quod majori in infinitum claritate percipiat ejus indiffe­ rentiam ad enc, el non esse, ita ut omnino wat, tam indifferentiam, quam gradum, *ea(utsic loquamur) tantitatem indifierenU», quam habet ad hoc, ut sit, vel non sit. Neque hinc fiet, ut bene notavit Alva* ttx lib. 2. de auxiliis disput. 15. dari in | j I ’ ’ 499 Deo proprie loquendo cognitionem conjec­ turalem. Nam dupliciter potest cognitio alicujus esse conjecturalis. Primo ex parte ipsius cognitionis, et in ordine ad cognos­ centem , qui conjecturis ducitur ad pro­ ferendum judicium de fulurilione deter­ minata alicujus rei : sicut Medicus ex aliquibus signis judicat conjecturaliter de infirmitate futura. Secundo ex parte ob­ jecti cogniti, ut quando aliquis cognoscit habitudinem, quam habent causæ ad suos effectus, qui ex eisdem regulariter prove­ niunt ; non tamen prædictis conjecturis ductus, videat cos determinate futuros; sed solum evidenter cognoscit osse talem propensionem in causis, ut soleant, ul in plurimum, aut frequenter sic evenire. Qua­ re cum prior illa cognitio, quippe cui po­ test subesse falsum, non sit in Deo, maxime quia ipse certo scit nihil esse determinate, ct completo futurum. nisi post decretum suæ voluntatis, et depen­ dentor ab eo; bene tamen posterior : ex eo, quod ad perfectionem divinæ scientiæ pertinet, ut unumquodque pro meritis suis sciat, atque adeo quod id, quod est regu­ lariter futurum, certo sciat sic esse futu­ rum : inde est, ut non sit in eo scientia conjecturalis proprie, et absolute loquendo, quia hæc sic sumpta stat pro cognitione conjecturali priori modo ; non vero pro cognitione conjecturali modo posteriori. 86 Ad confirmationem, transeat antece­ Ad coniirmadens, et negetur consequentia. Ad proba­ tionem. tionem vero negandum est antecedens. Quia totus iste excessus tenet se ex parte cognoscentis, ut dictum est. Et ita nihil cognoscitur ex parte rei cognitæ per super­ comprehensionem, quod non cognpscatur per comprehensionem : ac proinde nec illud ipsum, quod cognoscitur, ut possibile a comprehendente, scilicet actus liberi,debet cognosci ut futurum a supercomprohendente, si tantum attendatur ad causas secundas prtedictorum futurorum contingentium, modo dicto sumptas ; sed solum cognoscun­ tur, ut possibiles, quamvis cum infinita ma­ jori claritate ex parte supercomprehenden· tis. 87 Ad secundum, transeat etiam antece­ Ad dens, et negetur similiter consequentia. Et i Ί-ϊα. t r. ■ -■4 • . ·’ 'mi 1 · • · M. H i d î HK vl/ f Γ ‘0 i I· j ». V 2 5U0 .·«> Ιί - ii rï.J DE SCIENTIA DEI. nata» ad illud, v. gr. non impediendam, po­ I tibus, et cap. 7. num^ 15. et IG. Vazqua test etiam effectus cognosci, ut determinate I in pnesenii disp. 00. cap. 2. Ilerice uacl futurus, saltim quantum est ex parte causa­ I. disp. G. cap. 7. referens pro ea Conirarum secundarum. Atcausæ liberæ non sunt bricenses Boethium, Jandunum, Bardotenninatæ ad illum producendum, si su­ leam, Tartaretum , Alensem , Scotum, mantur eo modo, quo in præsenli eas acci­ Okain. Gabr. Marsil. Majorem, Ricardum, pimus : nec etiam est determinatum, quod e: Cordubam, et plures alios ; quamvis, an omnes hi sint iu hac sententia, postea sunt, v. g. impediendæ ; sed hoc etiam est a nobis discutietur. Benedictus Pereyrus in se contingens, et liberam: et ita in cis lib. IG. Commentar. in Genes, super cap· comprehensis, aut sapercomprehensis ne­ quit sciri, quod suus effectas est infallibiliI I. disp. 7. S illud. fl Probatur primo. Quoniam fuluruiu con­ l-^ tor, et determinate futuras. tingens ex suppositione suæ vera· futuriMm liunis habet certam, et necessariam de^rDUBIUM VI. minationem ad essendum. etiam anle decreta divina· voluntatis : ergo co ipso Utrum Ilnu urto cognoscat futura continua· habebit adhuc antecedenter ad ea sufficien­ lia absoluta in torum veritate objection, tem certitudinem, et veritatem objectivam, antecedenter ad divinum decretum f ' ratione cujus possit certo a Deo cognos­ Expoilci. Consequentia videtur certa. Antecedet» 88 Sensas tituli est, an futura contin­ tfo autem ostenditur testimonio August, tomo gentia absoluta , .antecedenter ad divi­ titaii. 6. lib. 20. contra Faustum, cap. 4. his ver­ num decretum habeant certam determi­ bis : Tam non possunt futura non fieri, φαηυ nationem suæ futuritionis, et ita habeant non fuisse facta prsrlerilu. Anselmi lib. ile sufficientem veritatem, et certitudinem objectivam, ratione cujus possint certo a concordia præacienliæ, et pnedestinaliunii Deo cognosci? Dubium autem hoc alii aliis gratia· cum libero arbitrio cap. 1. asseren­ verbis excitant, inquirentes ; an Deus cer­ tis : Hem vero futuram necem rsl esse futuram: quoniam futurum esse nequit, d to cognoscat prælicta fatura in veritate, aut non futurum. Unde secandum Augusti­ falsi tale determinata propositionum, quæ do ipsis formari possunt? Sed uterquo num, sicut præteritum ex suppositione suæ pneteritionis habet etiam independenmodus in idem coincidit. Quia hoc ipso, ter a divino decreto, certam, et necessa­ quod prædictæ propositiones, quæ de ipsis riam determinationem, ratione cujus non formari possunt, certo cognoscantur a Deo, potest non esse præteritum, ita etiam fu­ ut determinate veræ, aut determinate falsu·, turum, ex suppositione suæ futuritionis ha­ antecedenter ad divinum decretum, opor­ bebit eodem proportionali modo certam, et tet, at etiam significatum earum, scilicet necessariam determinationem, ratione cu­ futuritio ejusdem futuri, cognoscatur ab il­ jus determinate, et necessario erit. Et si­ lo : siquidem repugnat, certo cognosci ve­ ritatem hujus prepositionis, nempe, .Inii-' militer secundum Anselmum, sicut in om­ chriitui erit, quin cognoscatur certo suum ni signo, etiam illo, quod antecedit divinum decretum, nihil potest esse simul fala­ significatum , scilicet, futuritio ejusdem rum, et non futnrum, ita etiam in omni Antichristi. Et ita si prædictæ propositio­ signo, futurum ex suppositione suæ futurines habeant certam veritatem objectivam tionis erit necessario futurum, ne in aliquo respecta divini intellectus, et ratione hujus signo, ut innuit Angelinas, possit aliqui! certo attingantur a Deo, non potest non hoc esse simul futurum, e: non futuram. ipsum de praMiclis futuris affirmari. Cæte90 Secundo. Nam adveniente tempore, rura,ut titulus dubii adhuc melius intelliin quo futurum absolutum, et contingens gatur, notanda sunt ea. qua· num. IMO. et halæbitjam existentiam. ut adveniente die 101. asseremus. crastino, in quo lectio cras futura, erit exis­ tent, tunc pne licta lectioneqait esse inde­ terminata ad hoc, ut sii, vol non sit, iu Sententia affirmans. ut sit quasi suspensa inter uirmnque; quii hoc pugnat cum illo primo principio, ni­ 89 Pariem affirmativam tuentur Suarez mirum necessarium esse, ut de qualibet re opusculo de scientia Dei futurorum continv eri fice tur altera pars contradictionis : ne­ *4entium lib. 2. cap. 2. num. 3. el sequenque potest simul osse, ei non esse; sed ne­ cessario TH ACT. Ill, DISP. VII, DUB. VI. c«sanu debet, adveniente die crastino, vel Iftermineto habere rssc, vel determinate bibere non esse ; quia oppositum hujus cuntnulictt alteri primo principio, nempe nihil simul esse, et non esse : ergo simili­ ter in quovis signo antecedenti nequit pr;oiku lectio osso indeterminata ad fore, vel BwfoFi pro tofi die, ita ut sit, quasi suspenm inter utrumquo : neque etiam poterit bibere simul fuluritionem, et non futuritonem, sed determinate habebit vel esse hiaram, vel non esso futurum pro eodem die : et consequenter ratione hujus certærf determinata? futuritionis, certo, et de, îerminate cognoscetur a Deo. Hæc ultima consequentia ex priori cons­ ui. Prima vero liquet. Tum quia oppositum edam pugnaret cum illis duobus primis rincipiis jam dictis. Tum etiam : quia ilhi ipsum, quod cras erit pnesens, prius in quolibet signo antecedenti habet esse futu­ ram, siquidem in quolibet verum est, quod Ois erit : ergo si lectio crastina habebit .is esse, verbi gratia determinate pnesens, eûm in quolibet signo habebat esse deter­ minate futuram. Tum denique : quia cum feioritio lectionis crastino? dicatur talis per ordinem ad esse, quod cras habebit : et sb militer determinatio talis futuritionis compeut ei per ordinem ad determinatum esse, quod tunc acquiret, consequens est, ut si crastino die habuerit determinate esse, non vero non esse, quod in omni duratione an­ tecedente, et in quovis signo habebit deter­ minatam fuluritionem. Sicut quia ratio wn faturi, et determinatio ejus accipitur per ordinem ad non esse, quod res habebit f-ro eo tempore, pro quo dicitur esse non 'xiara, propterea si in eo tempore determi­ nate habuerit non esso, etiam in omni du· itione, et signo antecedenti habebit esse :on futurum. 91 Confirmatur. Nam hoc ipso, quod Adimus præterierit, potest nunc per ordirai ad illud tempus, in quo esse habuit, rerilicari, quod in prædicto tempore extitit, qmmvis de facto nihil sit : ergo etiam per ôrlinem ad tempus futurum, in quo Antichrhtus erit, poterit verificari in omni sig10 antecedenti, quod habebit existentiam. Antecedens communiter recipitur a Theoet Philosophis* Consequentia vero ex ptritate rationis constat. Si enim, quod ali•raid in tempore præ tertio fuerit, quamvis ime nihil sit, satis est ad verificandum nunc, quod pro illo tempore antecedenti feetit, cur quod in tempore sequenti res k I I 501 habitura sit existentiam, non sufficiet ad veriiicandum in quovis signo 'anteceden­ ti, quod pro prædicto tempore foturo oxli· tura est. 92 Tertio. Nam in iilo priori signo ra­ tionis antequam intelligatur aliquod decre­ tum di vint# voluntatis, una ex his proposi­ tionibus de futuro contingenti, nimirum Antichristus erit, Antichristus non eril, ha­ bet determinatam veritatem, vel falsitatem ; ergo in eodem priori certo, et determinate attinget Deus, quænam ex prædictis propo­ sitionibus sil vera : et consequenter utrum Antichristus sit futurus, vel non sit futu­ rus. Secunda consequentia ex prima aperte sequituY, ut ex modo dictis constat. Prima vero ex antecedenti. Nam cum divina cog­ nitio sit infinita intra suam lineum, opor­ tet, ut hoc ipso, quod aliquod objectum in aliquo signo sit certo cognoscibile, quod pro eodem certo attingat illud ; alioqui non esset infinita in ratione cognitionis : siqui­ dem non extenderetur ad cognoscendum certo quidquiil certo cognoscibile est. Antecedens autem probatur. Quoniam adhuc in eo signo rationis prædicta proposi­ tio, scilicet Antichristus erit, contradictorie opponitur cum hac, Antichristus non erit : ergo altera illarum est determinate vera, et altera determinate falsa : quandoquidem de ratione contradictoriarum est, quod alte­ ra sit determinate vera, et altera sit deter­ minate falsa. Confirmatur. Nam hæc disjunctiva, 4niichrislus erit, vel non erit, est pro omni sig­ no vera, et necessaria, ut ex terminis ipsis constat : ergo altera pars ejus erit vera : ergo illa, et consequenter ejus veritas ob­ jectiva, certo cognoscetur a Deo, ante suum decretum. Ilæc ultima consequentia |»atet ex priori. Prior vero ex antecedenti. Quo­ niam ad veritatem disjunctiva? desideratur, quod altera pars sit vera : sicut ad verita­ tem copulativtn requiritur, ut utraque pars veritatem contineat. 93 Quarto. Quoniam propositionem ali­ quam esse determinate veram, vel falsam, nihil est aliud, quam esse determinate con­ formem, vcldifformem rei significatre per ip­ sam; sed in illo signo antecedenti a 1 decre­ ta libera Dei, hæc propositio, Antichristus erit, habet esse conforment rei significato? : ergo, etc. Minor probatur. Nam tunc aliqua propositio est conformis rei significata? per ipsam, quando ita se res habet sicut per prodictam propositionem enunciatur : hoc autem in pnesenti contingit : siquidem i ■ 1 ■ 7* Corrobo­ ratur. F. • k *4 - # Ji IW< ) ♦V · ό Quar­ tum. o V· 4 502 ('λ/ ’r DE SCIENTIA DET. enunciatur de Antichristo, quod pro tempo­ re futuro erit : et hoc ita erit, sicque res se habebit. CônConfirmatur, et explicatur primo. Nam flrnuifir si propter aliquam rationem prodicta pro­ positio non esset conformis suo objecto an­ te divinum decretum, maxime quia ante illud non sunt determinate causæ ad illius productionem, atque adeo nec habet esse futurum ; at hæc ratio est nulla : ergo, etc. Major videtur certa. Minor autem probatur. Quia per prodictam propositionem non enunciatur, quod cans® sunt determinat®, alioqui talis propositio esset de prosenti, et non de futuro ; sed tantum enunciatur, quod res illa pro tempore faturo erit : ergo licet causæ non sint determinat®, attamen si pro tempore faturo res illa extiterit, tunc prodicta propositio erit vera, et conformis suo objecto. Alia 94 Confirmator, et explicatur secundo. cofiilrnuQuia omni propositioni de futuro contin­ lio. genti correspondet suade inesse determina­ te vera, vel determinate falsa : ergo qnævis propositio de prodictis fotoris habebit pro quocunque signo determinatam veritatem, vel falsitatem. Consequentia videtur certa. Nam veritas, vel fakilas propositionis de futuro regulanda est per propositionem de inesse ; ita ut illa propositio de futuro sit vera, cui aliquando correspondet una de in­ esse, quæ similiter sit vera : et illa sit falsa, i quæ nunquam est habitura un im de inesse veram. Antecedens autem probatur. Nam I adveniente tempore, in quo prodicitur ali­ quid faturum, verbi gratia, quod Antichristus erit, non potest non esse determinate vera hæc propositio, Antichristus est, vel hæc eadem esse determinate falsa, et altera ei opposita, nempe, Antichristus non est, esse determinate vera : ergo cuilibet propo­ sitioni de futuro contingenti debet necessa­ rio correspondere sua de inesse, quæ sit determinate vera, vel determinate falsa. Corrobo­ Confirmatur tertio. Quoniam, ut docet ratur iVristot. 6. Metaphys. verum, et falsum altera Aristol. respectu propositionis sunt immediato con traria, sicut sanum, et ægrum respectu animalis ; sed inter contraria immediata, in nullo signo datur medium, alioqui non esset immediate contraria : ergo in quo­ cunque signo rationis quælibet propositio de futuro contingenti, erit determinate ve­ ra, vel determinate falsa : et per conse­ quens veritas ejus objectiva, seu objecti in illa reducentis, erit certo a Deo cognita. 95 Quinto. Quoniam significare verum. I Qainiuru vel falsum esi de conceptu quidditativo propositionis, vel saltim proprietas illius, ut constat ex diffinitione, quamde ea Arise in lib. Penhennenias tradit : ergo cani hæe propositio, Antichristus erit, etiam pro sig­ no antecedenti ad decreta libera Dei ha­ beat rationem propositionis, siquidem cons­ tat subjecto, prælicato, et copula» et aliquid determinate aftirmant, consequens erit, quod debeat esse determinate vera, vel determinate falsa : siquidem passio in­ separabiliter manat ab essentia. Confirmatur primo. Nam si ante deter­ minationem divinæ voluntatis nihil habet rationem futuri, fiet inde, quod si loquamur de Deo in illo signo antecedenti ad sua de­ creta, tunc judicabit nullum eflectum con­ tingentem esse in illo signo futuram, atque adeo propositionem negativam, quæ id sig­ nificat, esse determinate veram» et affir­ mativam falsam : siquidem ejus objectum est futuritio rei contingentis a Deo actu d»?creta, quæ tamen in illo signo non est. Confirmatur secundo.- Quoniam si prop­ CîîsWmit 1 ter aliquam rationem propositio negativa JfifCde futuro, verbi gratia : Antichristus non erit, non esset tunc determinate, sed in­ determinate falsa, maxime quia ante decre­ tum. neque est futuritio, neque non futuriüo (ut sic dicamus] positiva Antichristi, id est, non habet aliquid positivum, ratione cujus ei repugnet futuritio ; sed hæc ratio est nulla : ergo, etc. Major patebit infra, el minor probatur. Quoniam hoc ipso, quod non habeat positivam futuritionem, el hoc sit objectam talis propositionis, erit falsum, quod erit : sicut et verum, quod non erit : siquidem ad hoc, ut sit verum, quod erit, requiritur, quod habeat futuritionem : et ut sit falsum, satis est, quod illam non ha­ beat. Sicut ad hoc, ut in illo signo sit fal­ sum, Antichristam esse sufficit, quod tunc non sil : et ut esset verum, requirebatur tunc esse. S Π. Vera Aristol el Divi Thom*. sententin. 96 Dicendum tamen est, futura contin­ gentia in illo signo antecedenti ad decreta libera Dei non habere determinatam, et in­ fallibilem futuritionem, aut determinatam, et infallibilem non futuritionem : atque adeo nec habere determinatam veritatem objectivam in ratione futurorum, in qua possint TRACT. Ill, DISP. VU, DUB. VI. I Mssiat ccrio cognosci, nec propositiones de eisdem formatas, esse in illo signo dettrmioale veras, aut determinato falsas. Ita Aristol. 1. de Interpretatione cap. 8. ubi loquens de futuris contingentibus, quatenus ulibus, ct do eisdem dum continentur in sais causis indifferentibus, antequam, salτα earum indillerentia, determinentur ad productionem pnedictorum futurorum, ac proinde loquens implicite, et virtute de il­ lis, ut præcelunt eflicax decretum Dei, quo causæ pnndicUo determinantur : et ul eiplicarel quomodo in propositionibus con­ tradicentibus de illis verjlicetur id, quod into docuerat , scilicet in contradictorie oppositis alteram partem esse veram, et alteram falsam, ita in ipso capitis exordio inquit : In iis igitur, quæ sunl , el fue­ runt, necesse est affirmationem, vel negaKonnii, veram, vel falsam esse : et paucis interpositis, in quibus id explicat, addit : In singularibus autem, atque futuris non siuiliter sese res habet. Qua· verba post assignatas plures divisio­ nes propositionis, sic D. Thom. lect. 13. explicat : Ilis igitur enuntiationis differentiis msideralis, non similiter se habet judicium J' veritate, ct falsitate in omnibus. Unde Philoiophus dicit, quod in propositionibus de fmenti, et de præterito, necesse est, quod effirmalio, vel negatio, determinate sil vera, rri filsa, dc. Sed in singularibus, ct futuris atquxdam dissimilitudo. Nam in prælcrilis, dprxscntibus, necesse est, quod altera oppo­ sitarum determinate sit vera, el altera falsa ia ipjacunque materia : sed in singularibus, φιχ sunt de futuro, hoc non est necesse, quod una sit determinate vera, ct altera falsa. El hoc quidem dicitur, quantum ad mate­ riam contingentem. 97 Idem etiam docuit Philosophus in eolem cap. ubi postquam dixit, prædicta futura modo dicto sumpti, nullam habe­ re determinationem infallibilem ad hoc, ut determinate sint, vel determinate non sint, eUtim colligit, propositiones de illo efformatas, nec esse determinate veras, nec determinate falsis, his verbis : Quate quo­ niam similiter orationes veræ sunt, qtselhadmodum d res. manifestum est, quoniam ipiæcunque sic se habent, ul ad ulrumliM sint, d contraria ipsorum contingant, nuesse est similiter se habere el contradiclianem. Quod contingit in iis, quæ non sempir sunt, d non semper non sunt. Iloruin enim necesse esi alteram partem contradictio­ nis veram esse, vel falsam; non tamen hoc 503 vel illud, sed ulrumlibcl : el magis qui­ dem alteram veram, non tamen jam veram, vel falsam. Quod testimonium exponit Angelicus Doctor loco citato, his verbis : Dicit ergo primo, quod quia hoc modo se habent ora­ tiones enunciation ad veritatem, sicut el res ad esse, vel non esse, quia ex eo, quod res est, vel non est, oratio est vera, vel falsa ; consequens est, quod in omnibus rebus, quæ ita se habent, ul sint ad utrumlibet, el qmreunque ita se habent, quod contradic­ toria eorum qualilcrcunquc contingere pos­ sunt, sive æqualiter, sive alterum, ul in pluribus, ex necessitate sequitur, quod etiam similiter se habeat contradictio enuntiatio­ num. El exponit consequenter, quæ sini illæ res, quarum contradictoria contingere queant ‘ el dicit hujusmodi esse, quæ neque semper sunl necessaria, neque semper non sunl sicut impossibilia, sed quandoque sunt, el quandoque non sunl. Et ulterius mani­ festet quomodo similiter se habeat in con­ tradictoriis enuntiationibus : el dicit, quod harum enuntiationum, quæ sunl de contin­ gentibus, necesse est, quod sub disjunctione, altera pars contradictionis sil vera, vel fal­ sa·, non tamen hæc, vel illa determinate, sed se habet ad ulrumlibcl. El si contingat. | quod altera pars contradictionis magis sil vera, sicut accidit in contingentibus> que sunl ul in pluribus : non tamen ex hoc ne· cesse est, quod ex necessitate, altera carum determinate sit vera, vel falsa. 98 Idem etiam docuit Angelicus Doc­ tor in l.sent. dist. 38. quæst. 1. art. 5. ad 2. his verbis : Futurum contingens non est determinate verum antequam fiatt quia non habet causas determinatas. Et quæst. 16. de malo, articulo 7. inquit : Quia unumquod­ que cognoscitur secundum quod est in actu, non autem secundum quod est in potentia, ut dicitnr 9. Mclaphysic. inde est, quod ea, quæ sunt ad ulrumlibcl, non possunt prae­ cognosci in suis causis determinate, sed sub disjunctione, utpolc quia erunt, vel non erunt : sic enim habent veritatem. Et deinde in hac 1. part. Ifuæst. 16. art. 7. ad 3. inquiens : Jllud, quod nuno est, ex eo fulurùm fuit , antequam esset, quia in causa sua erat ul fieret. Undf sub­ lata causa non esset futurum illtfil fieri sola autem prima causa est ælerna. Unde ex hoc non requiritur, quod ea, qu.v sunt, semper fuerit verum, ea futura esse. nisi quatenus in causa sempiterna fuit, ul es­ sent futura : quæ quidem causa solus Deus est. h οόί DE SCIENTIA DEL Er tandem quæst. 2. de λ ent. art. 12. ad I in ultimo suæ viUc in anno primaria ca­ L et 0. necnon in præsenti art. his ver­ thedra hujus nimio Salmantinm linivero· · bis : Contingens aliquod potest dupliciter tatis illa dictanto, audivimus, el umuu considerari. Uno modo in seipso. sertindum nostra scripsimus, Alvarez lib. 2. de >uiquod jam in actu at · cl sic non consi­ xil. disput. 7. num. 13. et ilispuL 13. deratur ut futurum, sed ul present : ne­ I Per Lotam, trUHjwr. Ham. in lib. de divique ad idrumlibel contingens, sed ul deternis prædifïinitionibus, roloctiono 2. folio minatum ad unum : el propter hoc sic 38. favet .Est i us in prima distinctione infollibilitrr subdi potest cerlx cognitioni. 39. § 7. Petrus Cornojo tomo I. in I. ulpote sensui visus, sicut cum video Sor­ part, tract. I. circa quæst. H. art. 13. tem sedere. Alio motio potest considerari disput. 2. dub. I. idque communiter jamores discipuli D Thom, tuentur. Et Un­ contingens, ul esi in sua causa. Et sic con­ sideratur ul futurum, et ul contingens, non­ dem ex aliis hanc vandem sententiam se­ quuntur Scotus.in 1. disl. 39. quæst. I. dum determinatum ad unum : quia causa 2. el 3. S vmo de contingentia ; ubi doôûl. contingens se habet ud opposita. Et sic con­ tingens non subditur poccurras ex hac ratione, et ejus confie- JJ mulionibus non sequi, tolli contingon- vx. tiam a rebus. Quia nec futura contin­ gentia habent anlecodenter ad divinum decretum determinatam futuritionem, quæ ex natura rei, et omnino necessario, sed solum facta aliqua suppositione, ct ne­ cessario secundum quid, eis conveniat. Et similiter, nec propositiones illæ habent determinatam veritatem, aut falsi tatem per se, et ex natura rei, sed per accidens, él ex suppositione eventus pro tempore futuro ; quatenus enunciate de Petro pro quovis signo hac propositione, scilicet quod cras peccabit , necesse est, quod adveniente die crastino, vel determinate peccet, vel determinate non peccet. El ita ex suppositione, quod pro die crastino peccet, et ratione pnwlicue suppositioni erit contingenter, et infullibiliter verum pro quovis signo antecedenti, quod peccabit: ac proinde etiam peccatum illius habebit determinatam futuritionem, quæ tantum sil necessaria secundum quid, et ex sup­ positione. quæ non opponitur contingentiæ, ct libertati. γΪΊΛ Non itaque hoc refert. Nam hæc so· Icte» lutio satis manet impugnata ex iis, quæ * supra in hac disp. a num. 07. usque ad num. 72. adduximus : ubi ostendimus, tum quod determinate, et realis futurilio rei futuræ est venis, et realis effectas real i ta ter ex tr in seca, petente veram, elrexlem causam efficientem, ac proinde vere, cl realiter existentem : et ite non posse provenire præcise ex eventu futuro, seu ex esse objective illius : siquidem quandiu futurum habet rationem futuri, non existit : et per consequens si talis futuritio determinate non provenit ex determi­ natione divinæ voluntatis præexistente, non est unde libere, et contingenter pro­ veniat. Et ideo oportebit, ut sit necessa­ ria, et ex naturis rerum ortum ducat. Maxime quia, ut ibidem ostendimus, di­ vinum decretum non potest vel realiter. vel cum fundamento in ,re habero ra­ tionem futuri. Et ita quidquid non habue­ rit esse futurum dependenter ab eo ut existente. non potest habero rationem futuri cum aliqua dependentia ab ipso decreto Τ'* TRACT. Ill, D1ÔP. VH, DUR. VI. decretu : el per consequens erit futurum )er eo, ct cx natura rei, ac omnino necessario. Tum etiam : quia.si illa sup­ positio ponitur por «e, et necessario, non potest non tolli contingentia a rebus, ul ex se constat : si autem non per se, et ab intrinseco, sed aliunde ponitur, non potest non poni mediante divino decreto, quo i est prima radix totius suppositionis, quæ non necessario, sed libero ponitur. 10G Quibus accedit primo, quod even• tus ille, verbi gratia, peccati crastini, non ’ solum non habet in signo antecedenti ad divinum decretum , veram existentiam ; verum etiam neque habet verum, et deter­ minatum esse reale objectivum , ut in hoc eodem dubio, a num. 115. usque ad num. 122. ostendemus : et ita nequii inde determinatio aliqua ullo modo rea­ lis in prædictum futurum refundi. Accedit secundo, non bene ex hoc, quod die crastino existel peccatum Petri, ‘ colligi, quod pro quovis signo antece lenti habebat determinatam futuritionem, aut propositiones de ipso enunciatæ, erant de­ terminate vere. Quia arguitur a sensu composito ad divisum : et ita non valet. Pdrus ul crus compositus cum suo peccato tunc præsenli, non potest non in sensu composito habere illud, el esse deter minatus ad ipsum : ergo in sensu diviso, ct ul jmupponilur ad prædictum peccatum, haΙΊ determinationem, ct necessitatem ali­ quam ad illud habendum ; sed potius se­ quitur , quod habet indetenninationem. el indifferentiam ad prædictum pecca­ tum. r 107 Accedit tertio. Quia alioqui eadem ’· ratione colligeretur, futurum contingens habere determinatam futuritionem antecedenter ad productionem Verbi divini, et propositiones de illo enunciates . esse vel determinate veras , vel determinate falsas; imo in illo signo antecedenti ad suam possibilitatem esse determinate fu­ turum : ac proinde simul esse determi­ nate futurum, ut supponitur, et non de­ terminate futurum : siquidem nihil potest determinate futuram antequam sit possibile. Sequela quoad utramque partem pUt. Quoniam si ex eo, quod de peccato crastino Petri verificabitur cras, quod re­ vera est. infertur, quod toto tempore antecedenti, et adhuc in illo signo, quod antecedit divinum decretum, est verum, Petrum cras peccaturum ; eadem ratione erit verum, adhuc in illo signo antece- Salmant. Curs. theolog., torn. /. denti ad productionem Verbi divini, pré* dictum Petrum peccaturum : siquidem prolata tunc tali propositione, correspon­ dit illi sua de inesse pro tempore im­ portato per copulam : quod idem cum proportione de eadem propositione enun­ ciate in illo priori, in quo divina essen­ tia præcedit suam omnipotentiam, atque adeo possibilitatem creaturarum, dicimus. Ealsitas autem consequentis quoad se­ cundam partem satis constat. Quoad pri­ mam vero etiam patet. Quoniam cum Verbum divinum sit causa futuritionis creaturarum, ex eo, quod opera Trinitatis ad extra sunt indivisa, non potest prœsupponi futuritio creaturarum, nec veritas enunciationum de tali futuritione antecedenter ad productionem Verbi : alioqui effectus precederet suam causam , quod implicat. 5 Eadem veritas ralione alia stabilitur. 108 Secunda vero, et non minus fun­ damentalis ratio desumitur ex D. Thom. art. 5. et 6. hujus quaestionis, et cx pluri­ bus aliis locis, potestque sub hac forma pro­ poni. Quia antecc.lenler ad omne decretum liberum divinæ voluntatis, creaturæ non habent in Deo esse futurum determinate, et infallibiliter : ergo implicat, quod antecedenter ad tale decretum repraesenten­ tur a divina essentia ut cerlo futuræ, et consequenter, quod ut tales ab ipso Deo cognoscantur. Hæc ultima consequentia aperte sequitur ex prima, cum Deus non cognoscat, nisi ea, quæ in sua essentia repnrsentantur. Prima autem ex antece­ denti. Nam divina essentia non repræsentat res secundum aliquod esse deter­ minatum, et infallibile, nisi præcontineat illas secundum prædictum esse : ex eo, quod omnes creaturas cognoscit in se ipso, tanquam in causa. Antecedens autem probatur ex iis, quæ in hac disp. num. 33. deinceps diximus. Quia sicut creaturæ non habent esse possibile, nisi ratione divinæ essentiæ, tanquam a ratione a priori , et ita ex co, sunt possibiles , quia Deus potest illas producere ; ita multo potiori ratione non habent esse determinate, et infallibiliter futuras cx se ipsis, sed ex eo, quod Deus actu decrevit eas producere, alioqui ipsas essent sibi primæ causæ, determinatæ, et 34 Serandi ratio assert. D.Thom. DE SCIENTIA DEL infallibilia futuritionis : êrgo antecedentur et antécedenter ad di vinum decretum, res nd divinum decretam non habebunt in Deo sit fatura, natis constat ex dictis. Et deinde, quod esso Deum paratum ad tri­ ratiorem futurarum, determinate, ct infalbuenda auxilia sufficientia. nou sit sath iibilitcr talium. ad hoc, ut ex vi illius voluntatis, habeant Ctwçc109 Confirmatur, et explicatur ex eoirnX dem Sancto Doctore. supponendo tamen futura determinato rationem futurorum, etiam liquet. Quandoquidem ex vi Illius prius, tum futurum, et possibile comparari voluntatis manet effectus indifferens ad inter se per modum superioris , ot infe­ /ore. et non fore : ita ut non sit infallibile, rioris , quatenus omne futurum est pos­ ipsum fore : et per consequens ex vi hujus sibile ; non tamen c contra. tum etiam nec certo, et determinate in divina essen­ fundamentum possibilitatis osse divinam tia coram futuritio continebitur; nec certo, potentiam. Quæ duo adeo sunt perspicua, et determinate cognoscetur. ut probatione non indigeant : ex cis au­ Accedit, quod, ut in tractatu de Votem sequens deducitur confirmatio. Nam luntatc Dei latius dicemus, divina volunpossibile est indifferens ad hoc , ut sit tas est efficacissiina, et cuncta antequam futurum , et non futurum absolute ; ct fiunt, vel fieri intelliganlur, pnediffiniunejus ratio. quatenus est futurum, sita lur al» ipsa ; ita ut nunquam subsequa­ est in determinatione, seu contradictione tur eventus pro tempore futuro, nec sub­ possibilitatis : ergo primum fundamentum sequendus intelligatur, nisi Deus prius futuritionis habebit rationem primi con­ illum, non solum (ut sic dicamus) suffitrahentis, et determinantis primum fun­ cientor, sed otiAin efficaciter praefinierit : damentum possibilitatis, scilicet divinam omnipotentiam : ergo cum lumine natu­ ! alioqui ejus efficacitas non esset univer­ salissima. ut dubio sequenti mugis expen­ rali constet , primum detenninativum damus : siquidem ante illius efficacem omnipotentia» Dei esse divinum volunta­ caus.ilitatem, omnia futura haberent ratio· tem , oportebit, ut primum determinans nem futurorum. 11 possibile ad rationem futuri sit eadem 111 Nec tandem obest, si cum eisdem Fewr voluntas, seu divinum decretum : et re­ occurras, quod non ideo futura absoluta 1,1 pugnabit aliquid osse certo, et determi­ dicuntur antecedentcr ad divinum decre­ nate futurum anieeedentcr ad talo de­ tum efficax , et pnediffinitivum habere cretum. sufficientem veritatem, et determinatio­ Lvimo lio Nec refert, si cum adversariis oc’Jur’ curras primp. Satis esse ad hoc, ut futura nem objectlvam. ot ratione ijtfius certo a Deo cognosci, quia reveni quatenus contineantur, et repræsententur in divina futuri absoluta sunt, habeant determina­ essentia antecedenter ud ejus decretum tam futuritionem ante pncdictum decre­ actu existons, /jnod prædictum decretum tum (et ideo Suarez novissime in prolog. in illo priori habeat rationem futuri ; ex *2. ante librum de gratia, sæpc docet eo, quod in signo statim sequenti Deus futurum absolutum non habere wt de­ habebit illud. Nam hæc solutio satis im­ terminatum, ante decretum Dei absolutum pugnata manet ex iis, qua- supra num. oxistens in illo : et comperitur do iis. 18. nt deinceps hujus disputationis dixi­ qui sibi oppositum imponunt) sed idcircu mus. dici, habere ante prædictum decretum gnSurêx *^vC 51 secundo cum aliis ex ’'dicti·? adversariis occurras r sufficere ad hoc. determinatam futuritiunem objcctivam, quia ipsamet futura, quæ in signo se­ Alia cm- ut futura contingentia contineantur dequenti erunt absolute futura post præterminate in divina essentia, quod Deus decreverit, vel sit paratus ad tribuenda dirtum decretum, habent præsupponi a<1 auxilia sufficientia ad illorum productio­ ! se ipsa, in statu conditional!), et in eo statu habent determinatam futuritionem, ] nem. et quod re ipsa postea eventus subsequatur, absque eo, quod Deus effi­ | et veritatem objcctivam. ac conditionatam* caciter pnudifiinial. et decernat prædictum I et ita ratione illius attingit Deus, quid eventum. voluntas creata sit volitura, si in tali, Rejicitor. Non igitur hoc refert. Quia quod ratio vel tali occasione, cum his, vel illis circumsiantiis collocaretur. Et hoc ipsv. I futuri contingentis non desumatur ex præseiiliaiitutc rei contingentis, quæ postea ί quod Deus prævidens ipsam in vili occain tempore futuro est ; ita m ista non | sione, el circumstantiis consensuram, vult -it satis ad hoc. ut pro quovis -igno, ••am in illa occasione, et circumstantiis collocare; - TRACT. Ill, DISP. VH, DUB. VI. I collocans vult elitun efficaciter ejus con­ sensum. El talis consensus mediante prœfheut voluntate efficaci transit do futuro conditionato in absolutum, et ut talis a Deo certo cognoscitur. Non ergo hoc obest. Nam in primis, qua ratione nequit futurum absolutum habere determinatam, el infallibilem futuritionem ante decretum efficax divinæ voluntatis, et per consequens nec a Deo ceno sciri, eadem debet etiam dici, futura conditionau carere determinata, et infallibili futuritioneante decretum efficax, et conditionatum (modo tamen disp. 9. hujus tractatus nam. 63. el deinceps explicando) divinæ voluntatis î maxime quia, ut nuper diceba­ mus. divina voluntas est adeo efticax, el universalis, ut salvis propriis naturis cujusque rei, cuncta futura, vel non futura debet juxta conditionem iliorum, sive abso­ lutam, sive condilionatam, efficaciter pnelinire. 112 Deinde. Quoniam ex hac solutione aperte videtur sequi, non esse solidum fundamentum illud, in quo Suarez, et alii oppositio sententiæ sectatores innitun­ tur, scilicet ideo futura contingentia poscerto a Deo cognosci in veritate eorum objectiva, antecedenter ad decretum efti­ cax , actu existens in Deo, quia propo­ sitiones de illis entmeiatæ sunt contradictoriæ pro quovis signo : et ita debet in quocunque signo una earum esse vera, et altera falsu. Nam ex hoc fun­ damento aperte sequitur, quod etiam fu­ tura absoluta, ut talia, habeant determi­ natam futuritionem, et certo possint a Deo cognosci, antequam efficaciter decer­ nat eorum futuritionem : siquidem ante­ quam existât tale decretum in Deo. possunt eflbnnari duæ contradictoriæ circa prodic­ tum futurum : ac proinde una earum pro quovis signo debet esse determinato vera, et altera falsa. Imo el hinc sequitur witalem absolutam prodictorum futuro­ rum non subsequi ad veritatem condilionatam eorundem, ut hæc solutio intendebat : et per consequens, nec quoad me, nec quoad cognosci pendere ab illa: quandoquidem adhuc in eo signo verita­ ti? condilionatæ, et in sigois anteceden­ tibus ad illam, et ad divinam omnipo­ tentiam propositiones ennneiatæ do futuris absolutis, deberent habere, juxta opposi­ tam sententiam, rationem contradictoria­ rum. ut num. 107. ostendimus : el ita una dnbet nssp determinate vera, et altera determinate falsa. Unde (ul ita querelæ Franciser Suarez fiat satis) nec nos, nec nosine, sen, ul melius loquamur» Ange­ lica? sententhv sectatores afferimus» præ­ dictum Patrem Suarez docuisse futura absoluta luikere absolutam, et infallibilem futuritionem ante divinum decretum effi­ cax, existons in Deo : sed quod hoc ex fundamento potissimo suæ sententiæ de veritate, vel falsitate determinata duarum contradictoriarum pro quovis signo, aperto videtur sequi. 113 Adde primo» quod juxta hunc Addita* meo tua dicendi modum, prius erit determinatio pnmuDiin causa secunda respectu alicujus actus in particulari, quam determinatio causæ primæ circa illummel actum : siquidem juxta illum, prius Deus videt voluntatem creatam efficaciter consensuram, si pona­ tur in tali occasione, et circunstanliis, quam quod ipse efficaciter velit prodic­ tum consensum : atque adeo prius erit futurus per ordinem ad causam secundam, quam per ordinem ad primam : hoc au­ tem repugnat. Turn propter ea, quæ in­ fra in hoc eodem tract, disp. 8. num. 16, et deinceps dicemus. Tum etiam : quia alioqui divina voluntas non esse pri·^ ma, et universalissima causa extrahens quamcunquo rem possibilem, aliquando quomodolibet futuram ab statu pura pos­ sibilitatis ad statum futuritionis. Maximo quia, ut ex dictis in hac eadem disp. num. 48. constat, decreta divinæ voluiv tatis non possunt habere rationem lutu­ rorum : et ideo nihil potest esso futu­ rum ratione divini decreti, nisi sit futurum ratione ejusdem, ut actu existentis. 114 Addo secundo , ex hoc dicendi Aliura add i b modo inferri. Deum expectoro quid vo­ mentum. luntas nostra sit futura , ut ipse statuat, cani illa determinate concurrere : et per consequens nos eligi ab ipso ad fidem, et bo­ na supernaturalia ex pnescientia conditionata nostri consensus futuri, tanquam ex causa motiva. Hoc autem videtur esse contra Concilium Arausicanum II. Canon. 25. pt contra D. August, lib. de prae­ destinatione Sanctorum cap. 18. super illa verba Apostoli : Elegii nos in ipso ante mundi constitutionem. ul essemus Sancti : Ubi Augustin, inquit : Aon quia futuri eramus, sed ul essemus. Sequela probatur. Quoniam juxta bunc dicendi modum, Deus non vult determinate con­ currere ad consensum bonum voluntatis creaUe. usque dum videat illam consen * ■ Γ ύΐο • i V.. 4 * ■ Confir nalnr primo. U' DE SCIENTIA DEI. suram, si in tali occasione, et cireuni- I non existant antequam Doue decernat stantiis collocetur, ct propterea Deus vult concurrere ad eorum productionem, nec determinate concurrere ad actum bonum I jllud habent in sua causa ; siquidem ante cum illa, quia vidit ipsam consensuram. decretum efficax divinæ voluntatis, cause Et sic si videret eam non consensuram, secundæ, necnon et prima non sunt de­ nulla ratione vellet concurrere cum ea terminata;, et (ut sic dicamus) infallibiliin ordine ad consensum : sed eo ipso, tatæ ad determinatam , et infallibilem quod collocaret prædictam voluntatem in I productionem talium futurorum, sed sunt illa occasione, cum prædictis circumstan­ indifferentes ad utrumlibet : ergo futurum tiis, vellet non concurrere cum ipsa in contingens non poterit ante prædictam ordine ad consensum, ex eo, quod prædecretum habere realem determinatam, vidit eandem non consensuram. Sed de et infallibilem futuritionem, ralione cujas hoc iterum in hoc eodem tractatu sermo possit certo, et infallihiliter a Deo cognos­ ex professo redibit ; nain in præsenti ci : et per consequens nec propositiones lolum voluimus id, quod in hac solude illo enunciate?, erunt pro quovis signo siono innuitur, breviter impugnare. determinate veræ, vel determinate falsa?. Minor cum consequentia videntur perspi­ cue. Major autem etiam constat. Quoniam ideo ens rationis non habet esse verum, et reale. et per consequens nec verum Ultima ratio pro vera Uiri Thomæ et reale esse determinatum, et infallibile, unientia. quia nec habet illud vero, et realiter in se ipso, ex eo, quod vere, et reali­ 115 Tertiani, et ultimam r.itionem as­ sertionis adduxit D. Thom. I. Periherm. ter est in se nihil, nec illud habet in lect. 13. his verbis : Cum verum hoc sua causa, quæ vere, et realiter sit causa significet, ul dicatur aliquid esse, quod productiva illius, tanquam veri, et reali est, hoc modo est aliquid verum, quo effectus. t π · » VS ••r ·■· r. SU r* « DE SCIENTIA DEI existentiæ : et per consequens esse existnntiæ, quod sit actu aliquid reale ac sub­ inde quod conveniat eidem futuro, vel in so ipso existentialiter, vel in sua causa : siquidem his duobus modis tantummodo potest aliquid actu evistere. Adde, quod licet esse verum, et reale objectivum non dicat expressu sub hac. procisiono. ordinem ad suas causas, nec petat, quod in actu exercito sil existons; nihilominus in quovis signo, in quo ha­ bet esse verum reale objectivum, debet se­ cundum illud esse procontinen in suis causis; ergo licet in illo priori, in quo futura contingentia antecedunt docrelum efficax divina» voluntatis, possint ha­ bere esse reale objectivum indiiterens ad utrumlihet, ita ut non magis sil determi­ natum ad unam partam, quam ad aliam, vel esse reale objectivum. et futurum futuritione fallibili. ac proinde non omnino determinata : non tamen esse reale ohjectivum, et futurum futuritionr determi­ nata, spu (quod idem est, quoad prosens attinet) fu tarifions infallibili. 119 Consequentia aperta videtur aequi PfobltiO càue- ex antecedenti. Quoniam prodicta futura ante determinationem efficacem divinæ voInn tatis habent in suis causis secundi*, nt contentis realiter in eadem omnipo­ tentia, esse, indifferens ad uLrumlibet ; et possunt habere majorem determinationem in illis in online, ad suam futuritionem. ejr eo, quini sint magis propensa» ad pro­ ducendum , quam ad non producendum illud; non tamen ante prodictum decre­ tam continetur eoi um futuritio infallibiliter in eisdem causia : quandoquidem di­ vinum decretum est id. quod ultimate determinat; et fut sic loquamur) infallibilitat eas ad infallibilem eorundem fuinritionem : et ad hoc. ut ipsa, prout i sunt in prodictis causis, habnint rwe de­ terminate, et in fall ibi liter futurum : ergo si ad hoc, ut aliquid haheal verum, determinatum, et infallibile esse reale, adhuc secundum essr objectivum requiri­ tur . quod pro illo eodem priori habeat prodictum esse in suis causis, quamvis non id exprimatur, plane fiet, quod fu­ tura contingentia non habeant prodictum esse infallibilis, et determinata» futuritionix ante determinationem infallibilem sua­ rum causarum r ac proinde divinæ volun­ tatis ; bene tamen esse regie ubjmivum ad utrumlibet indiflerens. vel futurum de­ terminate detenninatiom» faliihili . seu i non putente fundare cèrtam cognoscibili· tatam. 120 Antecedens autem probatur. Tum hvf quin prædicta futura in eodem signo, in MÎN quo habent «re realo objectivum per mo­ i-rir · < dum essentiæ, nun qualitercunquo , sed proscindentis nb online ad oxhtenliam in determinato tompon» futuram. debent procontineri in swi causa, et Imhun· rw in illa, nimirum «w possibile ; quia pro· dictum esse objectivum sub hac procisione tantum, petit pro fundamento pracontineri in sua causa prodicto modo. Et similiter idcmmet futurum, ut est indiffervus ad utrumlitat, cum aliqua ta­ men determinatione ad hanc potius par· lem. quam ad illam, licet non omninu infallibili secundum esse reale objectivum, debet pro eodem priori sic prœcontineri in sua rausa ad hoc, ut prodictum rue olijectivum sit verum, ct realo : ergo si­ militer ad hoc. ut idem futurum secun­ dum prodictum esse objectivum habeat longe majorem determinationem ad essondum. quam ad non casendum, seu ha­ beat determinationem infallibilem ad easendum potius, quam ad non essendum, I neceese erit, ut pro eodem priori habeat esse determinatum, et infallibile in sua rausa , secundum esse reale exercitum prodicta· causæ . sicut id petit in aliis -duobus statibu . siquidem prodictum esse non minus est reale intra lineam objec­ tive. quam esse. futurum fnllihiliter. aut cu<· possibile. Et ita si e«r reale objectivum ipsius secundum pnedictoa duos status. petiti prodictam continentiam, et determinatio­ nem in sua causa, licet id non explicet, idem etiam erit dicendum de use reali objective infallibilis futuritionis ipsius. Maxime quia, ut in tractat, de Voluntate Dei disputat. 10. num. 78. et sequentiIms expendemus, determinatio causar ΜΗ provenions a decreto efficaci, quo Deus statuit concurrere cum causis liberis, serva­ ti earum natura, non tollit, sed potius ponit indifferentiam. et libertatem per modum actus secundi : atque adeo non obesi eontinsrantiæ artuum libere futuro­ rum. Tum etiam : quia cum quodlibet err* Uot reale objectivum debeat intrinseco inclu­ dere. quod sit tale per participationem, alit* vol essentiam, seu quod sit creatum, vel ooJair increatuin, quamvis id non exprimat, opor­ tet . ni pro quovis signo revera habeat TUACT. III. DISK VII, DUB * mt in so ipso, ut in essentia divina. quæ est ent* per essentiam. contingit ; vol sinl ens per participationem lib alio : et per cutwquens in co contineatur, tanquam in causa, habeatquo rwe in illo, quamvis id tune non exprimatur : alioqui sicut sub­ terfugeret rationem vel entis creati, et contenti, Imbontisque cwe in sua causa, vel rationem entis per essentiam . ita sub­ terfugeret rationem entis realis. J21 Confirmatur. Quoniam, quod lectio crastina sil determinate futura pro dio, v. g., hodierna, ita ut vere, et realiter sit infallibilia fuluritio ejus determinata potius, quam non fuluritio. atque adeo prodicta determinatio secundum me ob­ jectivant sit hodie vera, et realis, non potest provenire ex eo prociso, quod die crastino veriiicabitur, quod oxistenlia, el ictualitas prædictæ lectionis revera est : ergo debet provenire ex eo, quod prodicta fuluritio potius, quam non futuritio babeat. determinatum in suis causis pro die ho­ dierna. seu habeat cwc exercitum verum, et reale earum. Consequentia videtur per­ spicua. Quia non est unde habeat ww reale objectivum, seu ubi prædictum esse fun­ detur, nisi vel in esse existentiæ, seu aclualltatis, et præsentialitatis, quam pro die crastino habebit, vel in prædicta deter­ minatione, et esse, quoi in suis causis habent. rU) Antecedens autem probatur, et explicalor, ex discrimine, quod intercedit inter u actualitatem essentiæ, et existent!®, collatam cum instanti present!. et instanti­ bus succedentibus ad illam, et inter eandem comparatam cum instantibus procedenti­ bus. Nam per prædictam actualitatem , tam pro instanti præsenti, quam pro ine­ untibus succedentibus ad ipsam, extrahi­ tur res ab indifferentia, et indeterminalione causarum, et collocatur in statu certo, ct determinato ad alteram partem, nempe in »lalu, in quo habet esso actu in se ipsa : el ideo pro his] instantibus, queunt pro­ dicta· actualitates esse ei ratio determi­ nationis ad alleram partem. Cæteruni pro instantibus procedentibus non habent pnedictæ actualitates extrahere rem extra causarum indifferentiam , nec tribuere ei, ut habeat esso in se ipsa, sed prorsus v.im sinunt in virtute causarum, quæ est indifferens ad utramquo pariem : ot prop­ terea nequeunt esse ipsi ratio determina­ tionis ad alleram pariem. Et deinde quia prædictæ aetualiiatos sunt posteriores. VI. quam res considerata pro instantibus pro­ cedentibus, et priores in aliquo genere causæ, quam ipsa, ut habet esso pro ins­ tantibus sequentibus, idcirco poterunt esse el causa determinationis pro instantibus sequentibus ; secus voro pro procedentibus, ex eo, quod causa semper debet aliquo modo proiro suum effectum. S VI. Primum, cl secundum argumentum. necnon 'l ejus confirmatio in favorem srntentùr adducta diluuntur. prima 122 Ad primum respondetur, negando Ad antecedens. Ad cujus probationem ut res­ priuiQm Wpondeamus, promittenda, est doctrina quæ. hoci dam D. Thom. 1. part, quæst. 19. art. 7. ad 2. nempe posse aliquid tripliciter dici futurum. Primo quidem in ordine ad solas causas secundas, non vero ad primam; quo pacto mors Ezechiæ prodicta esi Isaiæ 38. ut futura : quia attendendo ad causas secundas, scilicet ad morbum; quo labo­ rabat, erat necessario futura, ut exponit etiam idem Angelicus Doctor 2.2. quæst. 171. an. 2. ad 2. Deinde dicitur aliquid futurum ex ordine ad solam causam pri­ mam, non vero ad causas secundus, ut contingit in resurrectione Lazari, et c®te­ ris operibus miraculosis.jUltimo per ordi­ nem ad omnes causas, scilicet primam, et secundas, ut Antichristus, et similia. Ex quibus futurum primo modo non est futurum absolute, et complete ; quia deest illi id, quod potissime desideratur ad futuritionem absolutam, et completam, nimirum eflicax decretum divinæ volun­ tatis circa ejus existentiam pro tempore faturo, quamvis aliquo modo habeat con­ junctum decretum ejusdem voluntatis Dei, non quidem eo modo, quo futura secundi, et posterioris generis, sed quatenus utrum­ que istorum Deus vult : nempe quod aliquid quandoque sil futurum secundum causam inferiorem, id est, secundum incli­ nat ioneui, et determinationem prædictæ causæ ; quod tamen non sit futurum se­ cundum causam superiorem· 123 Hinc ergo ad prodictam probatio­ nem respondetur. Augustinum, vi Anselinurn loqui de futuris secundo, 01 tertio modo sumptis, ac proinde de eisdem nun ut precise conceptis ante determinatio­ nem efficacem divinæ voluntatis, sed ut protinitis por praedictum decretum. Sic □ 14 DE SCIENTIA DEI. autem sumpta habent ox suppositione suæ futuritionis infallibilem determinationem ad essendum : siquidem ex suppositione divini decreti efficacis circa futuritionem alicujus rei pro aliquo determinato tem­ pore, necesse, seu (ut melius loquamur) infallibile est, pnidictum futurum habere «« pro prædicto tempore futuro ; non autem loquuntur do futuris priori modo ex tribus enumeratis» Nam hæc quantum­ vis supponantur futura . nunquam de facto habebunt existentiam. neque intel— liguntur complete futura, ac proinde nec re ipsa, et do facto habitura exislentiam, hoc ipso, quod divinum decretum efficax circa illa desit. Esse autem hanc rxpressam mentem Au­ lllliO solutio* gustini aperte constabit legenti totum illud nil S. Au- cap. 4. sicut etiam idem de Anselmo inpu*t. tuenti illum, notum erit. Tum ipiia loquitur de futuro, quod a Deo pnescitur esse fu­ turum : et juxta ejus sententiam ibidem, p nescientia futurorum in Deo pncsupponit voluntatem, ut sint futura. Tum etiam : quia paufo inferius explicans, quomodo hæc futura ex voluntate Dei halæant ista duo, scilicet et esse futura, et fieri libere a voluntate, ita inquit : Quoniam quod Deus vult. non potest non esse. cum vult hominis voluntatem nulla cogi. vel prohi­ beri necessitate ad volendum, vel ad non volendum ; el vult effectum sequi volunta­ tem, tunc necesse est, voluntatem esse lib-· ram. el esse quod vult. Tum denique : quia postea ibidem dicit totam hanc necessitatem convenire futuris liberis, non ut sunt in tempore futura, sed ut sunt præsentia secundum esse reale in ætemitale : et constat nihil habere hanc pnesentiam in ætemitate, sicut neque esse reale, nisi ex determinatione divinæ vo­ luntatis. Ejus verba sunt : Quidquid de iis, quæ libero fiunt arbitrio, vel ut necessarium sacra Scriptura pronuntiat, secundum æternilalem loquitur, in qua præsens est omne verum immutabiliter, non secundum tem­ pus , in quo non semper sunt voluntates, et actiones nostræ ; el sicut dum non sunt, non est necesse, eas esse, ita sæpe non est necesse. ul aliquando sint. 124 Ad illud autem, quod ad expen­ Ad ripei- sionem utrimque testimonii ibidem primo Moncui loco additum est, scilicet quod sicut pneulrinsque te ritum ex suppositione suæ præteritioleitimo- nis habet etiam independenter a divino nii. decreto, certam, et necessariam determina­ tionem. ratione cujus non potest non es­ so praieritum. ita etiam futurum, ex sup­ positione suæ futuritionis habebit eodem proportionali modo, certam , et necessa­ riam determinationem, ratione cujus de­ terminate, et necessario erit salis constat ÛX dictis, si loquamur do futuris secundo, et posteriori modo sumptis, qua? habent adjunctam efficacem determinationem divi­ næ voluntatis, et ut sic concipiuntur. Hæc enim licet ex suppositione suæ futuritioni» necessario necessitate secundum quid,f\w infallibiliter erunt, semper tamen in eis involvitur, et supponitur dependentia a divino decreto, etiam in ordine ad quem­ cunque intellectum; alioqui non conci­ pientur ut complete futura. Si autem liat sermo de futuris priori modo acceptis, tunc optima est solutio, quam adhibet Curiel lib. primo contro­ versiarum controversia septima, in capnt 4. Sapientia? articulo tertio num. 65* ni­ mirum dupliciter posse explicari hanc suppositionem, sive potius illationem ef­ fectus contingentis ex ipsa suppositione. Primo quidem sic : Quod futurum est, supposito quod futurum sil, necessario eril. Secundo autem hoc modo : Quod futurum esi, supposito quod futurum sit, necessario est futurum. Est autem discrimen non parvum inter hos deos modos explican­ di illationem effectus ex suppositione. Quia in priori per illa verba, necessario eril. significatur id, quod dicitur futurum, supposito quod sit futurum, esse deter­ minate. et necessario habiturum suum es­ se præsens in tempore, pro quo dicitur esse futurum. In posteriori vero signifi­ catur : id , quod dicitur esse futurum, supposito, quod sit futurum, habere ne­ cessario modum essendi futurum, prout distinguitur a modo esse possibilis , el præteriti. 125 Cum ergo dicimus futura primo ex illis tribus modis num. 122. relatis sumpta, nun esse ex suppositione suæ fu­ turitionis necessario futura , et similiter adhuc ex suppositione prædictæ futuritio­ nis, non reperiri in propositionibus de prædicto futuro necessitatem ex supposi­ tione, non loquimur de eis, quando illatio effectus ex suppositione explicatur pos­ teriori modo ex his duobus nuper recen­ sitis. Quin tunc effectus non est aliquid futurum pro tempore futuro, sed aliquid præsens, scilicet modus essendi præsens, ratione cujus aliquid dicitur futurum : qui, ut diximus, consistit in quadam de­ terminatione, TRACT. Ill, DISP. VII, DUB. VI. wnninaliono, el inclinatione causarum ad rjus productionem : <*t ita ex suppositio­ ne, quud effectus futurus habeat pro aliquo Umpore hoc esse, determinatum, et impndibile, ac proinde non infallibile, in suis causis proximis, non potest nun (panium wt ex vi prædiclarum causarum, et cum I eisdem circumstantiis, ac pro prædicto tempore, illud habere. Sed loquimur do (piando illatio explicatur priori modo. Nam tunc etiam facta suppositione suæ futuritiunis convenientis illi ratione determi­ nationis impedibilis, et nun infallibilis sua­ rum causarum proximarum, non bene sequitor, quod prædicta futura pro temI pore futuro} necessario erunt do facto Mislentia. w 126 Ratio vero, propter quam tunc ex suppositione non inferatur necessario i eiïectus, sicut infertur in præsentibus, i et præteritis, est man resta ex modo dictis. ; Quia tunc suppositio futuritionis non est quid determinatum immutabiliter in orI dine ad hoc, ut futurum habeat esse præsens in tempore, pro quo diciiur fu­ turam; sed est quædam determinatio, et I inclinatio causarum simpliciter indifferens, et adhuc in sensu composito impedibilis : al vero suppositio pnesentialitatis, et prae­ teritionis est quid determinatum omnino ad hoc, ut res habeat esse in tempore præsenti, vel habuerit in præterito suum «k præsens. Per quæ ad id, quod ibi­ dem pro expensione testimonii Anselmi additum est, satis constat. A 127 Ad secundum, concesso anteceΓ1 denti, neganda est consequentia. Quia arguitur a sensu composito ad divisum : I scat non valet : In tempore futuro erit wasarium cx duobus actibus immediate epfosilis, el repug nan tibus, altçru m corn m distincte, el tn particulari inhere re subpeto capaci : ergo eliam in tempore præunii est necessarium, potentiam in tali subjecto esse distincte, ct in particulari ad dierum illorum actuum tantum, el non I · : . 1 t lit Ad forni a tu ejusdem probationis. ïi I Replia. r.;s i» VJi ■ ;■ .•i? U. *r t 520 DE SCIENTIA DEI. ritionem et ul sil falsum, satis est, quod illam non habeat- Sicut ad hoc, ut in illo signo sit falsum, Antichristum esse, sat esi, tunc non esse : et ut esset verum, requirebatur, ut tunc esset. Tum etiam, saltim ex dictis sequi, es­ se veram prædictam proposititionem an­ te divinum decret oui, si sic formetur : Lire! in hoc signo unie decretum non sit aliquid ratione cujus Anlichnstus erit pro Impure faturo; allnvnen revera erit rationc eo­ rum* qua postea dabuntur. Patet seque­ la. Nam ad veritatem hujus propositionis, tantum abest, quod desideretur decretum, quod potius si. talo decretum esset, ac proinde ratione ejus Aniiehrisius deter­ minaretur ad essendum. tunc non esset vera. UfcurriNon itaque h«i»c referunt. Nam ad tir. primam probationem constabit num. 118. Ad secundam vero, respondetur, prædictim propositionem e>se chiinericam, et constare ex dictis repugnantibus; atque adeo se ipsam destruere. Nam ex quo ca­ pite dicitur, in eo signo non esse aliquid, ratione cujus Anlichristus erit pro tem­ pore futuro, suppunitur exigentiam An­ tichrist! pro tempore futuro non esse in eo signo, adhuc secundum e.w objeci ivum : atque adeo neque exercere rationem oLjecli respectu pnedicut· propositionis. Quia, Ut esset in illu rigno secundum esse ubjeclivum, ei exerceret rationem objecti, re­ quirebatur ut es*et in eodem signo ali­ quid, ratione cujus haberet tunc illud esse reale objectivism determinatum : et per ••onsequens ibidem innuitur, talem propo­ sitionem non esse determinate veram : siquidem propositio determinate vera, et ejus objectum debent esse in eodem signo. Sicut in universum res inter se aliquo modo conformes, vel difformes in aliquo signo, debent supponi cum esse in ilio, et habere aliquo molo e«»n!urmitaiem. vel difformitatem in prn dicto esse. At ex quo capite dicitur, Antichri-tum habiturum existentiampro tempore futuro, desi lenitur ad hoc, ut sit verum, esse simul in eo siguu propositionem illam, et existemiam Anlichristi secundum esse reale objectivum ipsius : et iu esse tunc aliquid, ratione cujus talis exutentia pro eo lem tempore futuro erit. Sed hæc amplius in solutione α·1 priorem confirmationem hujus argumen­ ti elucidabuntur Postc140 Tertio respondetur, concedendo ma­ nur sdn- jorem. et neganto minorem de conformiim tertii. lato inevitabili, et infallibili ; cecus vero do cun form i u t e fallibili « et evitabili. Nw amplius convincit probatio. Nam m* divinum decretum ad summum fallibiliier potest verificari, quot) pro tempore futam erit Anlidiriatiis : quandoquidem ante pro dictum decretum, integrum fuit Deo de­ cernere, quod non existeret pro pnsdiâto I tempore. Et si huc in sequenti signo de­ crevisset, tunc jam illa propositio, in ιίχnu antecedenti ad summum fallibiliter tcr propter majorem inclinationem causarum post ea. seu in signo sequenti esset fila Et ita solum sequitur, quod ante pro­ dictum decretum dabatur conformitas Ullifnlis prædictie propositionis ad suuin ob­ jectum : et per consequens, quod illa propositio determinate sumpta, non erat determinate \era veritate infallibili, e*l Mlitilt. Diximus. illa propositio determinati sumpta. nun erat determinate vera veritati infallibili : quia sumpta prædicta proposi­ tione indeterminate, vel sumpta veritate indeterminato, id est, pro veritate, vel faLitate indeterminate, tunc potest esse proportionato molo infallibilis. 141 Ad primam confirmationem. ne­ ganda est minor. Ad probationem con­ cedendum est, determinationem causarum de pnesenti, et causatam per decretum efticax divina* voluntatis , non esse id, quoi enuncialur de subjecto, ac proinde nec esse objectum conformitutis illius pro­ positionis de fuluru : esse tamen primam radicem, et primum requisitum, primamqae regulam talis conformitatis, propter ratio nes pro assertione facias. El »ta nisi adsit pni dictum decretum, non poterit ulla ra­ tione esse vera, et determinata Confor­ mitas, aut determinata diffurmitos inter illam, et suum objectum. Potestque hoc explicari exemplo inle!· lectionis, ei volition!* i i bents Nam in­ tellectio proponens objectum cuin indiffe­ renti.!, est radix, ct requisitum, ct ut sic dicamus ) prima regula libertatis. quæ est iu volilione libera objecti proposititi; et tamen cognitio illa indifferens sic pro­ ponens objectum, non est radix, et regu­ la vohlioiiis libene- per mulum objecti voliti ab ipsa, sed ut quid omnino prærequisitum al hoc. ut objectum illud sit vol i torn secundum suim bonitatem Iu ergo efticax decretum Dei non est ra­ dix, et regula run formitatis propositiontï de futuro cum suo objecto, tanquam ali­ quid M I TRACT. Ill, DJ8P. VII, DEB. VI. £3 arid neccatario cnunciatum per illam : e< per consequens nec tanquam objectum .unfurmiiaks, sed tanquam quid umnino rtqaiailuiu, et per modum primæ radicis pJicuo conformitatis : qiim huc ipso, j qa>>l creata, et per accidens, non potest j Êon ortum ducere a divino decreto transfettnte futurum illu 1 a statu possibili, n*l faturi fallibilis, al statum infallibilis faturilionis. 112 Nec refert, ti objicias, quoi si efficax decretum divina· voluntatis desi•halur al veritatem propositionis aftiriniiivæ de futuro contingenti, tunc hoc ipH>, quul decretum desit, propositio mmativa de prædicto futuro erit fui­ ra : siquidem deesl illi primum requi­ situm, primaquo radix suæ conformitatis, d veritatis : sicut huc ipso, quod de­ di intellectio proponens objectum cum mlilferentia, debet volilio habere oppo­ situm libertatis, scilicet necessitatem. Respondetur enim, inde ad summum colligi, prodictam propositionem esse non veram, et non conformem, ox co.,quod deest primum requisitum conformitatis, el veritatis; non tamen esse positive ditformem, seu falsam . nam verum, et Usum respectu cujusvis propositionis non sunt contraria immediato upposiia : et iu potest dari medium, scilicet non ve­ ram, et non falsum. Nec exemplum ndductuui obesi, sed potitis prodest. Nani sicut deliciente omninu intellectione proponente objectum cum indifferentia, tunc si loco illius nun subrogetur alia intellectio proponens ip­ sum eum determinatione, et necessitate, non datui* volilio necessaria, neque etiam volilio libera; si vero ponalur intellectio proponens illud cum determinatione, cl necessitate, tunc dabitur volilio necessa­ ria : ita in illo priori antequam sit do·, cretam divinæ voluntatis de futuritione Antichiisli, proposit’o aftirmins de illo, qaoil erit, licet non habeat determina­ tam veritatem, et conformitatem ; non Umen habebit difformitalem, quæ est contrario opposita conformitatis ac proin­ de tantum erit non conformis, seu non vera, et non difformis, sou non falsa, non tamen conformis, vel difformis, ve­ ra, vel falsa. Si autem fuisset in signo se­ quenti decretum de non futuritione ejus­ dem Anticliristi, tunc propositio illa, in eo signo posteriori esset difformis. Sic ut quia Deus habuit decretum de futu -.Λ 521 ritione illius, propterea post præJiclum decretam talis propositio est determinate vera, 143 Et licet per ea, quæ nunc dixi- Additamus, satis hoc explicatum maneat, ni- ,, nlnm· hilominus addi potest, quod sicut neces­ sitas, et libertas sunt immediato opposita· respectu actus voluntatis, absoluto, et pro quavis durationo reali exiôtenlis. et ita nequit absolute, et in aliquo instanti reali dari volilio, qu© non sit vel determi­ nate necessaria, vel determinate libera, non tamen pro quocunque signo, et sub quavis præcisione; et ideo satis probabile est. quod eademmet volilio secun­ dum substantiam potest transire do necessaria ad liberam, et e contra, atque adeo, quod in illo priori, in quo consi­ deratur secundum sua essentialia præcise. nec est determinate libera, nec deter­ minate necessaria, quamvis possit verilicari de eadem, quod est non libera, seu non necessaria, quatenus per hoc signi­ ficatur nondum habere necessitatem, aut libertatem : ita ergo cum proportione respectu propositionis de futuro contin­ genti philosophandum est, quatenus hæc pro omni duratione reali debet esse vel determinate vera, vel determinate falsa, non tamen pro omni signo rationis, et antecedenter ad decretum. Quia tunc, et sub prædicta præcisione. tantum est non conformis, aut non difformis, ex eo, | quod non datur objectum pro illo prio­ i ri , cui conformetur, aut difformetur : atque adeo tantum erit non vera, vel non falsa, quatenus pro prædicto signo nondum habet veritatem, aut falsitatem. Sicut hoc ipsum, cum debita tamen proportione , de quavis propositione , si­ ve de pnesenti, sive de pneterito, aut de futuro dicendum est, si prædicta propo­ sitio consideretur in illo signo, in quo præcedit ad suam proprietatem, scilicet ad veritatem, vel falsitatem. Tunc enim non est formaliter vera, aut formaliter falsa, nec formaliter conformis, aut formaliter difformis; sed tantum nondum vera, seu nondum conformis, et nondum falsa, seu nondum difformis. Quæ omnia in proposi­ tionibus jam dictis potiori ratione debent admitti, quam in exemplo illo de volitione, potente transire de necessaria in liberam, et o contra; absque eo quod secundum suam substantiam muteiur : ei eo, quod est longe certior assertio nostra, quam I doctrina illa contenta in prædicto exemplo. II h’ i DE SCIENTIA DEI. signo rationis non habet determinate/brv, Λιΐ x144 Ad becuadam continuation cm resnec determinato non fort, sed tantum ha­ Γηω rni- Pondctur ex propositionem de inesbet indeterminate, quod erit, vel indeter­ notum, se non e.-se regulam, et mensuram veri­ minate, quod non erit; ex eo. quod divina tatis propositionis de futuro enunciatæ voluntas est determinata pro illo priori a*l pro omni signo, nisi adsit primum illud habendum aliquem actum vage, el inde­ pnerequisilum, et fons con form i tatis unius terminate sumptum. quo decernat /brr, propositionis cum altera, scilicet determi­ natio efficax divinæ voluntatis. El ideo ; vel non fort, v. R. Antichristi; propterea hæc propositio Antichristus erit, pro illo in illo signo priori, in sensu supra expli­ priori, et in individuo sumpta, habet licato, ante possibilitatem Antichristi non gniticare veritatem, vel fabitaiem indelererat futuritio illius, ut supra ostendimus, uiinate, non tamen determinate. et ex se constat : et nihilominus pro tem­ Adde, quod juxta priorem illam solu­ pore futuro est vera propositio de inesse tionem num. 129. adductam propositio ei correspondons, scilicet quod Antichristus prædicta in illo priori non est formaliter tsl. propositio, nec constat subjecto, copula, ΛΗ Ad tertiam confirmationem patet ex u’rtQ,n* dictis, quomoio verum, vel falsum deter­ et præ licalo formaliter talibus, ut ibidem explicatum'est. minate, et immutabiliter sint contraria 147 A4 confirmationem primam respon- u immediate respectu propositionis pro quo­ det Curiel controversia citati num. 86. cunque instanti reali, non vero pro quonon futurum sumi duobus modis. Primo bmi cunque signo rationis. negative pro eo, quod non habet nwdau Uv 115 Ad ultimum constat etiam ex dictis, quomodo ad rationem propositionis salis essendi futuri, quamvis possit illum habe­ re, ut contingit in possibili : quod qui­ sit, vel esse in signo antecedenti ad divi­ num decretum indeterminate veram aut dem non habet omnia requisita, ul bit falsam ; vel esse fallibili:er, et in particu­ faturum , et potest ea habere. Secundo lari veram, aut fallibiliter. el in particulari contrarie pro eo, quod importat aliquid falsam, aut tandem in quacunque durarepugnans modo essendi futuri : ut id. lione reali, et perj consequens stante de­ quod est possibile fieri, et Deus decrevit creto Dei esse determinate, et infallibiliter non esse faciendum, habet aliquid, ratione veram, aut determinate, el infallibiliter cujus repugnat ipsi esse futurum. Quando fabam. ergo dicitur de aliquo non esse faturum, Objcciin. 145 Nec refert, si objicias, quod licet pro­ quia consideratur antecedenter ad deter­ positio in communi possit esse vera, vel fal­ minationem divinæ voluntatis de ejus sa indeterminate; attamen hoc ipso, quoi productione, sumitur non futurum priori sit hæc propositio in individuo, necesseest, molo. Quando vero in propositione nega­ ut habeat determinate veritatem, aut de­ tiva opposita affirmaliv® negatur csic fu­ terminate falsitilem.^Quia quoties aliqua turam, sumitur posteriori modo. Et sicut passio sub disjunctione, et indeterminate non valet argumentum a negatione aliconvenit alicui essentiæ in communi, to­ cajus requisiti, ut aliquid sil futurum, ties convenit determinate individuis con­ ad positionem alicujus repugnantis ut sil tentis sub illa\ utj patet imjnumero, cui faturum ; ita neque valebit argumentum, sumpto in communi convenit saltim per quo ex cognitione alicujus sub ralione modum proprietatis, quod sit par, vel non futuri priori modo, colligitur esse impar indeterminate, et sub disjunctione : non futurum molo posteriori. el tamen cuilibet numero in particulari Cæterum in hac solutione, nisi amplius debet competere,(quod sit determinate par, explicetur, non videtar omnino animas vel determinate impar. quiescere. Nam si præcise sistitur in hoc, EimmJjRespondetur enim, negando antecedens. quod sumpto non futuro positive, et con­ ll0· Et ad probationem dicendam est, eam trarie, nihil potest esse non futurum, esse veram in proprietatibus absolutis, ut nisi post decretam, consequens erit, ut in exemplo allato contingit; non vero in antecedenter ad divinam decretum siot proprietatibus respectivis, qualis est signi­ falsæ omnes propositiones negativæ con­ ficaro verum, vel falsum. Nam proprietas trarie de faturo contingenti : sicut etiam ista convenit propositioni’de futuro con­ propter pandem rationem erunt falsæ omtingenti per ordinem ad suum objectum, ncsafiirmativic de eodem futuro : siquidem, scilicet faturum : el ita quia hoc pro illo nec futuritio. nec positiva non futuritio possunt TRACT. HI, DISP. VJ], DUB. VI. ttW W * Π·? U possunt esse, juxta nostram sententiam, ante divinum decretum, sed debent subsequi ad illud : at hoc non est conceden­ dam propter ea, quæ num. 141. et 142. divinius : ergo, etc. Unde ad confirmationem hanc respon detur ex dictis loco citato, earn non con­ vincere intentum. Quiit decretum pnusens tlivinte voluntatis non est objectum il­ lius propositionis, sed solum est primum requisitum, primaque fontalis ratio conformitatia cum objecto, et ipsius objecti, necnon et illius pradicati, quod de sub­ jecto per illam enunciatur, scilicet exislentiæ pro tempore futuro. Et similiter secunda confirmatio intentum non convin­ cit, eo quod objectum illius propositionis negativa», scilicet Antichristus non erit, nequaquam est non futuritio negativa ejus­ dem Antichristi; sed illud, quod modo insinuavimus, et loco citato magis expli­ cuimus. 148 Ex quo etiam patet ad illud, quod in line hujus confirmationis adducitor, scilicet quod sicut ad hoc, ut sit fal­ sum in illo signo antecedenti ad decre­ tum, quod Antichristus est, sufficit, ut in illo signo non sit : quia ad verita­ tem requirebatur, ut esset, ita ad hoc, ut sit in eodem signo falsum, quod erit, sufficiet, quod non habeat positivam futuritionem : siquidem hæc futuritio ad ejus veritatem requirebatur. Ex dictis igitur ad hoc patet. Quoniam respectu illius propositionis afürmativæ in illo signo enunciatæ, nempe Antichristus est, ha­ let rationem objecti enunciati esse illius pro illo signo : et non esse ejusdem, se­ cundum eam rationem, secundum quam in eo signo dari potest, habet rationem objecti propositionis negativæ, tanquam duo inter se immediate opposita. Et ideo sicut si in illo signo daretur esse Anti­ christi, mensuraret utramque propositio­ nem reddendo unam (scilicet affirmativam) veram, et aliam (nempe negativam) fal­ sam, ita hoc idem de non esse, quod pro eodem signo datur, cum proportione dicendum est. Cæterum, objectum alterius propositionis, scilicet Antichristus erit, non est deter­ minata, et positiva futuritio, quæ Antichristo in illo signo rationis ante de­ cretum conveniat. Nam hæc nihil est aliud, quam quod de præsenti, et in eo signo habeat esse determinatum in suis causis, et præsertim in prima; sod quod Salutant. Curs. theolog·, tom.l. 523 pro tempore futuro, positive erit, sicuti et objectum propositionis negati vio est, quod pro tempore futuro positive (ot sic dicamus) non erit : ex co, quod pro sequenti signo erit decretum, quo Deus decernat, illud habiturum, vel non ha­ biturum existentiam pro prædicto tem­ pore. Quare cum cx vi signi antecedentis, seu in prædicto signo, nec sit hoc objec­ tum, nempe, quod Antichristus pro tem­ pore futuro erit, neque hoc, quod non erit, modo dicto explicatum, indo est, ut prædicta propositio ex defectu objecti, ct per consequens ex defectu rogube men­ surantis, nec sit determinate vera, nec determinate falsa, quamvis sit non vera, et non falsa. 149 Unde ad falsificandom aliquam ex illis propositionibus determinate sump­ tam, vel ad verificandam illam, non sat est, quod Antichristus in illo signo an­ te divinum decretum sit non futurus ne­ gative, id est non habeat ea, quæ re­ quiruntur ad futuritionem, quamvis nihil habeat, ratione cujus ei repugnet existentia pro tempore futuro. Quia objectum prædictarum propositionum, tantum est, quod pro tempore futuro habebit Anti­ christus, quod positive existât, vel quod positive, et in sensu dicto non existât ; et ita licet prædicta propositio non ha­ beat esse positive conformem, aut diflormem suo objecto, nisi dependenter a di­ vino decreto; non tamen propterea ante illud, seu ex hoc, quod non intelligatur divinum decretum, erit ex vi, et rigore sermonis falsa. Diximus : Er vi, ct rigore sermonis x quia si redderet alium sensum, qui ta­ men non est proprius illius ex vi, et rigore sermonis, scilicet, quod causæ sunt determinatæ ad hoc, ut prædictum futu­ rum pro tempore futuro sit, vel quod habeat esse determinatum in suis causis, ratione cujus in tempore futuro erit, tunc : propositio affirmativa erit falsa, sicut ct i negativa, eodem proportionali modo ex­ plicata, veritatem continebit; at prædic­ ta) propositiones sic exposito potius sunt I ex vi, et rigore sermonis propositiones I de præsenti, quam de futuro. 150 Sed in calce hujus dubii forte in­ quires. Quænam ex illis iribus s^utionibus, quibus plura ex argumentis conlrariæ sententiæ dissolvimus, sit aliis præeligenda. Respondetur ex iis, quæ supra in­ nuimus, quod loquendo de propositionibus > . ·· r «P'· tb tft K'· Ί 1 £ ·*. · «ve ϊ -ί DE SCIENTIA BEL enunciantibus, ante decreluin Doi efficav, quod aliquid erit, ad quod tamen nulla est determinatio etiam impcdibiiis in feris eausis, ne proinde nec res illa, do qua onuncialur, quod erit, habet fuluritionem in il­ lis ratione majoris inclinationis, quæ in eis sit in ordino ad productionem, quam ad non productionem talis rei. tunc prima, et secunda solutio est eligenda. Si autem lo­ quamur de propositionibus enuncianlibus ante prædictum decretum, quod aliquid erit, ad quod quidem producendum causa) sunt sufficienter determinate. licet talis determinatio sit impedibilis, tunc eligenda est posterior solutio. DISPUTATIO VUL Λ 4π>ή/ί<* ZW fWurorùm éonlingndium absolu larum, quoad cat in qui­ bus certo nb illo cognoscuntur. I Quia facilius est explicare de divinis rebus quid non sint, aut quomodo se non habeant, quam quid sint, aut quomodo se habeant; propterea in dubiis disputationis procedentis explicuimus quid non habeat divina scientia circa futura contingentia nb soluta, explicaturi modo in hac disputatio­ ne, quomodo se habeat circi ipsa, id est. quomodo illa possit certo cognoscere. DUBIUM I I Irum Drus certo cognoscat cuncta futura contingentia absoluta in decreto exercito SUjp voluntatis, antecedentur ad quamlibet rorum infallibilem fuluritionem, seu in sua tssenlia determinata per tale deere­ turn ? Quia divinum decretum procedit quo­ dammodo praesentiam rorum in æternitate, propterea acturi in hae disputatione de eo, et de present ia rorum in æ tern itate, ct quomodo hæc conducant ad hoc, ut Deus certo, et infallibililer cognoscat futura con­ tingentia absoluta, inquirimus primo loco de divino decreto, an in eo praedicta futura certo a Deo per suam scientiam attingan­ tur ? • § L Explicatio tituli, Animadven-io prior. Ul autem titulus melius capiatur, no- laudum est primo, consulto in illo positam fuisse illam | aniculam, Cuncta futura ronUngentia absoluta. Quoniam fatura con­ tingentia absoluta possunt esse in duplici differentia. Alia quidem, quto a sola divi­ na voluntate pendent, qualia sunt creatio Angeli, et plura opera miraculosa, quw a solo Deo fiunt. Alia voro, qua· habeul etiam aliquam dependentiam a causis se­ cundis liberis, ul volitiones libérai volun­ tati* creata·, et alii effectus ab. ea aliquo modo pendentes. Et licet receptum com­ muniter sit apud omnes, vel fere omnes Ductores, Deum certo cognoscere priora illa futura contingentia in decreto suæ vo­ luntatis, ut dtatim dicemus; nihilominus ut generalem doctrinam quoad modum, quo Deus certo cognoscit futura conlingoniia, tradamus, ideo de cunelis futuris contingentibus absolutis universaliter du­ bium hoc excitamus. 2 Secundo notandum est, quod data ope- Ka­ ra in eodem lilulo addidimus aliam par- Tf ticulaw, nempe : Antecedenter, ad quamlibet eorum infallibilem fuluritionem. Quoniam dupliciter posset intelligi, Deum habere decretum circa futura contingentia abso­ luta. Uno modu post prævisionem fulnritionis eorum in statu conditionatb : ita qui­ dem ut prius Deus providerit, quid voluntas creata operatura esset, si in hac serie, et ordine rerum, et occasionum, vel in ista, aut illa collocaretur; ct semel praeviso con­ sensu illius, si in hac serie collocaretur, ct dissensu, si in illa constituatur, tunc Deus statuat constituere illam in illa serie, in qua praevidit ejus consensum ; non vero in ea, in qua fuit præscius dissensus ab ea eliciendi. Et ita voluntas Dei consu­ mendi voluntatem creatam in prædicta serie jam provisa, erit voluntas praedicti consensus, dependens tamen ab eodem consensu in statu conditional præviso, ut futuro. Alio modo ante prævisionem cujuscunque futuritionis eorum sub quovis statu. Titulus ergo non de cognitione certa De: in decreto prioris, sed posterioris rationi? inielligendus est. Tum quia prius illud decretum non est antecedens quamlibet infallibilem fuluritionem contingentium ; tum etiam : quia ex dictis in dubiis dis­ putationis proxime praecedentis, et ex di­ cendis duabus disputationibus sequeniibus satis constabit, Deum ante suum decretam in eo existons non posse ulla ratione cognos­ cere aliquam fuluritionem alicujus rei. Et propterea •î ' 11 - i TjucT ni, disp. propterea in titulo etiam addidinius parti­ culam illam : In drerr lu rxcrcilo, trtvo in decreto actu exialenta in Doo, quia sup|oaitis iis, quæ in præcedenübus dubiis die iimus, unium du decroto existent!, ut Uli potest dubitari, un Deas in illo cognoscat lutura contingentia absoluta, sivo in statu coadltionato, sive in absolut q consideren­ tur. S II. Adducitur duplex opinin. 3 Prima sententia asserit, Deum nulla ex prædicus futuris contingentibus certo A cognoscere in prædicto decreto, sive in sua essentia determinata per tale decretum, ita ulhæc sit sufficiens ratio prædictæ cognitio­ nis. Sententia hæc quoad futura pendentia etiam a voluntate creata, defenditur ab iis, quos pro sequenti sententia, quoad secuniliim ejus partem referemus. Quoad omnia voro futura eam tuetur Vazquez in prae­ senti disp. 05. Prohaturque hoc unico fun­ damento. fu· Quoniam prædicta futura non possunteerto cognosci in divina essentia nude sump­ ta : ergo neque in eadem ut determinata per suum decretum. Antecedens constat ex dictis. Consequentia vero probatur. Quo­ niam decretum tantum addit supra nudam Dei essentiam, quamdam relationem ra­ tionis : hæc. autem nihil potest conferre ad huc, ut in eadem essentia cognoscantur illa futura : siquidem quod nihil est, non potest ad realem. et infinitam cognitionem deservire, ita ut in eo alia cognoscantur. 4 Confirmat hoc idem ipse Vazquez. Quoniam decretum secundum id, quod ad­ dit supra divinam essentiam, atque adeo sab conceptu decreti, cognoscitur ex vi cognitionis effectuum futurorum, circa quos versatur : ergo futura illa non cognoscen­ tur in eodem decreto prius cognito. Con­ sequentia videtur perspicua. Quia alioqui idem respectu ejusdem, esset simul prius, ct posterius cognitum. Antecedens nutem probatur. Quoniam relatio non cognoscitur, nisi prænoscatur fundamentum, et termi­ nus ; quare cum futura contingentia, quo­ rum existentia decernitur per illud decre­ tum, sint terminus habitudinis rationis, quam decretum addit supra essentiam , consequens est, ut non possit cognosci prædicta habitudo, ac proinde nec decre­ viri, ί *ί Ί dub. j. tum sub conceptum decreti. ni»i prias fu­ tura illa cognoscantur. 5 Secunda sententia docet, Denm m pnrdiclo decreto certo, et infallihiliter cog­ noscere futura contingentia absoluta, qua· a sola ejus voluntate pendent ; secus vero illa , qua} a causa secunda dependentiam habuerint. Ita quoad priorem pariem om­ nes, vel fere omnes Theologi. Quoad pos­ teriorem vero tribuitur hæc sententia Ca­ preolo in l. dist. 38. art. 2. quæst. 1. ad argumenta Durandi contra primam conclu­ sionem. Et eam docet Palatins ibidem quæst. 2. circa finem in dubio appendice, Franciscus a Christo dist. 39. quæst. 6. Vazquez in pnesenti disp, citata, Molina disp. 13. Suarez lib. I. de scientia absolu­ ta futurorum conting. cap. 8. Arrubal in præsenti, Herico tractatu de scientia Dei disp. 6. cap. penult, et fere omnes alii Patrem Societatis. Sententia hæc quoad priorem partem, scilicet quoad futura contingentia penden­ tia a sola divina voluntate, hac unica ra­ tione satis efficaci suadetur. Nam quivis effectus certo cognoscitur in sua causa unica, et totali, quæ impediri nequit; ergo futura contingentia pendentia a sola divina voluntate , certo cognoscentur a Deo in decreto efficaci circa eorum futuritionem. Antecedens non indiget probatione; quia cognita causa totali, et non impedibili fuluritionis alicujus effectus, certo scitur prædiclum effectum esse futurum. Consequen­ tia vero probatur. Quia decretum efficax divinæ voluntatis circa hujusmodi futura, est causa unica, et totalis futuritionis ipso­ rum, alioqui non penderent a sola ipsa : ct insuper prædictum decretum est causa non impedibilis; quoniam nec potest impe­ diri vel ab exlrinseco, ut constat ex illo ad Roman. 9. Voluntati ejus quis resistit ? vel ab intrinseco, ex eo , quod semel habitu a Deo decreto absoluto, et efficaci de futuritiono alicujus rei, repugnat, quod habeat decretum oppositum do non futuritione ejusdem ; alioqui divina voluntas esset mu­ tabilis, sicut propter hanc rationem volun­ tas creata mutabilis est : ergo Deus in prædicto decreto certo cognoscet futura contingentia, qua» a prædicto decreto, abs­ que interventu aliarum causarum secunda­ rum pendent. G Deinde secunda pars ejusdeifa sententiæ, nempe futura contingentia absoluta pendentia a causis secundis non posse cer­ to a Deo cognosci in prædicto decreto, pro- L • ;! I .· » ·1 I • X: - 6Λ ’ ΙΓ 'FU Eüu· tOId prinum partem. r ■ ■ !>· ;' Piiûuni I v' iundjnicntam ran quoad d c»indain 526 balar primo testimoniis I). Thom. Nam ipse quoties agit de cognitione certa eorum a Deo, toties recurrit ad præsentiam eo­ rundem in æiernitate; non vero ad deter­ minationem suarum causarum, ac proinde nec ad decretum, et determinationem li­ beram, et efficacem divinæ voluntatis in ordino ad eorum productionem. Unde in 1. dist. 38. quæst. 1. art. 5. postquam di­ xit, prædicta futura non posse cognosci in suis causis, explicans statim quomodo sint cognoscibilia, inquit : Sed quando efficiun­ tur in rerum natura, tunc habent esse determinatum : ct ideo quando sunt in actu, certo cognoscuntur : ct ita nihil prohibet, Deum habere certam scientiam futurorum contingentium, cum intuitus ejus ad rem feratur, secundum quod prxsenlialiter est in actu, ct Jam hnbtl esse determinatum. Et in responsione ad secundum : Futu­ rum contingens non est determinate verum, antequam fiat, quia non habet causam de­ terminatam, sed dum esi in actu, est dcterminale Verum. Et ad tertium : Futurum (ait) contingens relatum ad Dei cognitionem est necessarium, quia ad ipsum non fertur, nisi secundum quod est in esse actuali. Et in solutione ad sextum : Scientiam Dei (docet) non respicere rem contingentem, ni­ si ul est in suo esse actuali prxsenlialiter. Et infra : Si vidisset Deus causam, ct non vi­ disset immediate effectum in suo esse, nun­ quam potuisset illum certo scire. Con­ 7 Confirmatur primo. Nam juxta Sanc­ firmatur tam Doctorem, fatura contingentia non pruno. possunt certo cognosci, quandiu sunt fa­ tura, seu ut habent rationem faturorum : ergo nec in suis causis determinatis : et per consequens nec in divino decreto de- i terminante divinam voluntatem ad eorum productionem. Hæc secunda consequentia patet ex prima. Prima vero ex anteceden­ ti. Quoniam futura cognita in suis causis determinatis, cognoscuntur ut futura : er­ go , etc. Antecedens autem asseritur a D. Thom. quæst. 2. de Veritate art. 12. his verbis : Contingens ut futurum est, per nullam cognitionem cognosci potest, cui falsilas subisse non possit. Cndc cum divins scientis non subsit falsilas, nec subesse pos­ sit, impossibile esset, quod de contingentibus futuris scientiam haberet Deus, si cognosce­ ret ca, ut futura sunt. Et in solutione ad primum : Licet contingens non sit determi­ natum quandiu futurum est, tamen ex quo productum esi in rerum naturo, veritatem | partem ù ?· ·"/ ; -k et adæquatum alicui wilura», est tamen melium propurtionatum respectu singulorum. Qua­ re Cum non sit mediam, nec causa, nisi determinata per decretum, consequens esi, ut in ea sic sumpta Attingat pra-dirta fu­ turi. 13 Idem etiam docet art. 9. hujus qnæstionis in solutione ad tertium : ubi in­ quit : Scientia Dei est causa rerum adjuncta voluntate : unde non oportet, quod quacun­ que scii Deus, sint, vel fuerint, vd futura sint ; sed solum cn, quar vult esse, vel pe r­ mittit esse. In quibus verbis aperte docet futuritionein rerum debere desumi per or­ dinem a, verbi gratia, consensus pii, et non solum conditio concomitans, inquit, quod futura non sciuntur a Deu, quii sunt futura, sed n contra. Narn fuiaritio nun antecedit scientium, sed subse­ quitur illam (ut etiam docet articulo 8, hu­ jus qu/i-stionis, et primo contra Gentes capite 67. ratione 6.) non qnklem nicun· quo, sed ut habet adjunctam voluntatem, ut asserit in eodem articulo dttavo, et ita indû inferi prodicto articulo nono, quod non quæcunque scit Deus, sunt futura, sed quæcunqae vult. I bi, ut vides, divina· vo­ luntati tribuit, quod ev se sit causa efficax fmurilionis rei contingentis anto prævisiutiein illius : alioqui non dixisset : ideo fu­ tura esse, quia sciuntur a Deo; sed potius oppositum debuisset asserere, nempe, ideo sciri, quia futura sunt : et per consequens semel cognito decreto isto efficaci, effica­ citer inferente futuritionein contingentium, non puterit non ibidem cognosci eadem fu­ turi uo. I leni habet Sanctus Ducter testimonio illo, dubio pnceadenli adducto, nempe in hac prima parte quæst, i 6. ari. 7. ad ter­ tium, inquiens : Illud, quod nunc est, ex ro futurum fuit, antequam esset, quia ih causa sua erat, ul fieret. I ndo sublata causa, non esset futurum illud fieri. Sola autem prima causa est aterna. Lude ex hoc non sequitur, quod ea. qua: sunt, semper fuerit verum, ea esse futura, nisi quatenus in causa sempi­ terna fuit, ut essent futura : qu;r quidem causa solus Deus est. Ubi, ut videsj futnrilionem internam rerum solum reducit in Deum, tanquam in causam urticam æternam illius < cumque ipse canset per volumatem (modo tamen nuper insinuato, ei ilisput. 5. dub. 3. explicato) conseqoeni est, ut illam in eandem voluntatem eolem molo reducat : ac subinde cognita prodic­ ta voluntate, seu decreto, ut causa illius, non poterit nun prædicta futuritio cog- •u IBH I 1 Tandem hoc ipsam docuit Sanctus Doctor infra quæst. 19. arti 8. et quæst. 6. de Veritate art. 3. ad quartum. Nam rjiu« cum sibi opposuisset, quod omnis certi- K ludo, quæ est cum suppositione alicujus, non c;i certitudo absoluta : sicut non esi < ·· 12tn, quod Sol eausabit fructum in plan­ ta. nisi rum hac conditione, scilicet quoi vir-us ‘jenerativa pl&nlæ sit bene disposi­ ta ex eu, quoi virius SoIh supponit vir­ tutem plantæ, quasi caUsam secundam : ac proinde pari raliunê ei certitudo praedesti­ nationis TRACT. HI. DIHP. VIII, DUB. 1. nationi* sitium præenppqeiiionn causa· se­ cunda·. non erit certitudo absoluta, sed condilionalis tantum. Rtytpondet idem An­ gelicas Doctor : Causa secunda t quam oporIri supponere ad inducendum pr.idestinaIi»nii e/frdum, diam ordini pradestinationis subjacet. Nun autem est ila in virtutibus inferioribus respectu uliwjus superioris vir· Udis agentis. El ideo ordo divin jc pr&deslin/dionis, quamvis sil cum suppositione iduHlalis humana, nihilominus tamen all··, solutam habet certitudinem, etsi in rjemplo inducto conharium appareat. Ubi, ut constat ex diametro, opponitur l). Thom. adversariis, negantibus abso­ luta, et efficacia decreta Dei, et tantum admittentibus decretum, innitens scientiæ cunditionatæ, el expectant’» operationem causæ secundæ. Et insuper addit esso absolutam certitudinem in divina prædefiinaiione ; el hanc oriri ex ordine, et caus&litate ipsius ; ex eo, quod quidquid supponitur, seu requiritur ud inducendum praedestinationis effectum, subjacet ordini pneJestinationis ; licet quidquid requiritur ad causalitatem Solis respectu fructuum in planta, non subjaceat ejus causalitati, seu non infallibiliter inferatur ex causalilate Solis : atque adeo etiam futura, îjuæ dependent a causis secundis liberis, qualia sunl effectus prædestinationis, cognoscentur a Deo per absolutam certitudinem, ex vi ejusdemprædestinationis, ut causæ illarum; el per consequens ex vi decreti efficacis ibidem involuti, ratione cujus prædeslinatio babel modo supra insinuato inferre effi­ caciter præ lictos effectus : non vero quia divina scientia expectet qbid faciendum fit a causis secundis, ut ex hoc videat effectus futuros secundum Certitudinem conditionalem antecedentem. 15 Idem etiam docuerunt alii Sancti Pa­ ires, præcipue August, de praedestina­ tione Sanctorum capite 10.J et lib. 26. contra Faustum cap. 4. Hilar. 9. De Tri­ nitate paulo post principium : ubi ait : Quod Deus facere decrevit, in sua volunlate cognovit : sed decrevit facere universa, qua» liant, quia propositum ejus universa operatur : ergo quæ futura sunt, in de­ creto suæ voluntatis cosnoscantur ab illo. E; plores alii ex Sanctis Patribns, quos refert Alvarez lib. 3. de auxiliis divi­ næ gratiæ disput. 22. a quibus in parti­ culari referendis, neenon et ab aliis locis Scriptura; , et eorundem Patrum consulto abstinemus : quia in tract, de Voluntate 32ÎJ Dei art. 8. ex professo de huc iterum redibit sermo, dum ibi tanquam in pro­ prio loco explicuerimus efficacitatem sum­ mam divina) voluntatis : et quomodo salva libertate arbitrii creati, cuncta ejus opera efficaciter prædiffiniat per decretum, quo vult, vel efficaciter permittit illa. Et tandem hanc eandem sententiam luentur Scholastici, ut Ricardus in 1. dist. 38. art. I. quæst 5. Scotus dist. 39. qunja. unica, et in quodlib. quæst. 11. Hervæus ibidem quæst. unica, ctdist. 46. quæst. 2. Ludovicos Vivas super 5. librum D. August, de Civitate Dei, Leo­ nardos Coquæos loco infra disput. 10. num. 128. referendo, Cajetanus, Bannez, Zuinel, Nazarius, Gonzalez, Machin,Petrus Corneio in præsenti, Alvarez lib. 2. de auxiliis divinæ graliæ, disp. 10. et 11. Ledesina lib. de auxiliis, disput. de scienlia futurorum conling. dub. 3. circa solotionem 4. argumenti, .Estius in 1. sentent, dist. 38. f 7i el alii quamplures. • '4 *1?! - e >•4 §IV. Datio unica, el fundamentalis pro asser Hone. IG Sed antequam assertionem probe­ mus, oportet eam breviier explicare : non enim in illa intendimus diffinire, an Deus cognoscat futura contingentia absoluta in suo decreto, ut in objecto omnibus modis primario, et quasi specificante illam scien­ tiam. An vero sola divina essentia, deter­ minata tamen per decretum, sit objectum primarium, et quasi specificalivum ejus; hoc enim ex iis, quæ in hoc eodem tract, disp. 3. num. 17. diximus, satis liquet; sed solum, quod hoc ipso f quod in Deo detur decretum efficax de futuritione, v. g., Anlichristi, statim divina essentia illud intellectui Dei repræsenlat. Et ita essentia divina, el prædicto decreto cognito, seu cognita essentia divina, determinata tamen per prædictum decretum i non poterit non prædictum futurum in ea cognosci. Rationem autem fundamentalem asser­ tionis sic explicate tetigit D. Thom. locis citatis et in iraclatu de Voluntate Dei latius eam prosequamur, poleslque ad hanc formam* reduci. Quoniam voluntas divina Sr ·> » Ç 4l >,. «'· • Λ ·. '.''■i ’ t I lUliu averti., nis D.Tbom. fc :v< ’l 9 · » ' esi universalissima, et efticacissima : érgo dehot efficaciter pnediffinire , lam quoad substantiam, quam quoad modum, quid- ,yb il 53η DE SCIENTIA DEI. quid a Deo nd extra faciendum est, aut quidquid a quibusvis causis secundis pos­ tea fiet; ita ut hæc omnia infaliibiliter eve­ niant , secundum præscriptum ejusdem voluntatis : ergo Deus in hoc decreto præfinitivo poterit, et debebit cuncta futura contingentia certo scire. Haec secunda con­ sequentia ex priori aperte sequitur. Quia non stat cognitio decreti divini, seu (quod in idem quoad præsens redit) essentiæ divintej ut determinata· per tale decretum, certo, el infaliibiliter inferentis fuluniiunem cujusvis futuri contingentis, et non cognosci certo prædiclam futuritionem. 17 Prima vero consequentia ex ante­ cedenti etiam constat. Nam si divina vo­ luntas non præfiniret omnia illa, tam quoad substantiam, quam quoad mo­ dum, non esset universalissima : siqui­ dem non extenderetur ad cuncta futura volibilia per illam, tam quoad substantiam eorum, quam quoad modos, nempe neces­ sitatis, aut contingentia), et libertatis eo­ rundem : sicut etiam non esset efficacissi­ me. si cuncta non ita infaliibiliter evenirent, sicut ipsa decernit, id est, si ipsa decernen­ te, quod fiant necessario, id est, medianti­ bus causis secundis necessario operantibus, tunc non necessario fierent; et eadem de­ cernente, quod libere producerentur, tunc libere infaliibiliter tamen, non evenirent, hoc est, re ipsa, et de facto non ita fie­ rent, quamvis possint non ita esse, ex eo, quod hoc modo praeli (fini la sunt : quan­ doquidem ad hoc, ut aliqua voluntas sit efficacissima, oportet, ut sit efticax, tam circa substantiam, quam circa modum rei fiendæ. Si autem cuncta non evenirent eo modo, quo divina voluntas in sensu expli­ cato decrevit, ut evenirent, tunc non ex­ tenderetur efficaciter, tam quoad sub­ stantiam , quam quoad modum omnium faturorum, ita nl sic evenirent, sicut per illam prædiffinita sunt : ergo, etc. Antecedens autem probatur. Quoniam Deus est universalissimum, et efficacissimum agens, ex eo quod est universalissi­ mum ens, habens infinitam efficacitatem adoperandum; ergo cum agat etiam per voluntatem, oportet, ut ejus voluntas sit universalissima in volendo, et efficacissi­ ma in causando, vel inferendo quidquid sub ejus volitione cadit, et eo modo, quo sub illa cadit. Confirmatur, et explicatur primo, ratione Con­ tinuatur desumpta ex eodem Sancto Doctore. Quo­ primo. niam Deus certo scit cuncta possibilia in sua essentia, tanquam in cauft prius cog­ nita : ergo etiam certo sciet cuncta fu­ tura in eadem essentia, tanquam in causa prius scita : et per consequens in divino decreto efficaci, seu (quod in idem redit) in eadem essentia determinata per tale decretum. Hæc ultima consequentia ex priori aperte sequitur. Quoniam essentia divina non est causa prædictorum futu­ rorum, nisi determinata per suum decre­ tum efticax. Prima vero consequentia ex antebedenti patet. Quia tota ratio, prop­ ter quam cognoscuntur certo possibilia in divina essentia, tanquam in cauM prius cognita, est, quoniam continentur in illa tanquam effectas in sua causa, a qua participant omnem suam entitatem, et intelligibilitatem : et ita solum sunt objecta secundaria respectu divinæ scien­ tiæ : quæ proinde ex vi illius, tanquam objecti pnus cogniti, debent attingi. H.tc autem ratio parem vim habet in creatu­ ris futuris, ad hoc, ut in eadem essentia determinata per prædictum decretum, et prius scita, certo cognoscantur, ut intuenti constabit. Antecedens autem ex iis, quæ supra art. 5. et 6. et in tract, de Visione Dei an. 8. diximus, salis constat, el al> omnibus fere adversariis admittitur. Confirmatur, et explicatur secando ra­ tione ejusdem Sancti Doctoris. Quoniam voluntas divina non utcunque est causa rerum, sed causa prima, ac proinde ejus efficacitas independent est a quacunque alia efficacitate voluntatis secundæ, quam­ vis eam inferat ; ergo Deus in eadem vo­ luntate efficaciter decernente futuritionem cujuscunque futuri, certo sciet illud es­ se futuram, sicat a divina voluntate de­ cretum est. Consequentia videtur perspicua. Antecedens autem quoad primam partem constat. Quoad secundam vero etiam li­ quet. Nam sicut de ratione voluntatis se­ cundæ est dependentia in sua volitione. et efficacitate a voluntate prima, ita e contra, de ratione voluntatis primæ erit independentia in sua volitione, et effica­ citate a voluntate secunda, licet quoties vult concursum ejusdem voluntatis secun­ da?, debeat ratione suæ efficacitatis illum inferre, eu modo, quo illum voluerit. AB be. K. 5 TRACT. ΠΙ, DISP. VIH, DUB. I. StMionrj adversariorum , rarum. cl impugnalio Ιί Hæc autem ratio cum suis conlirultionibus est adeo efficax, ut ex sola êinnu expensione, facile evasiones, quas adversarii .adducunt, corruant. In primis enim aliqui dicunt, hinc non concludi sufficere cognitionem divini decreti res­ pectu futurorum , dependentium a causa libera creata : ex eo, quod divina volun­ tas non est causa lotilis, et adæquala illorum : effectus autem non cognoscitur certo, el infaliibiliter in sua causa, nisi illa sit adæquala. Ad hæc solutio ex dictis in nostra ra­ tione, et confirmationibus, maxime si pau­ lisper expendantur, salis corruit. Tum quii, licet causa creata concurrat multolies ad productionem futurorum ab illa dependentium; attamen non ita se habet, alex D. Thom. supra dicebamus, respectu voluntatis divinæ, sicut planta respectu Solis in ordine ad productionem fructus in illa contenti : quia hæc non subjacet omnino virtuti Solis, propter limitationem ejusdem Solis : qui non potest semper inferre dispositionem requisitam ex parte planlæ, una cum illo operatura? ad pro­ ductionem fructus. Cæterum divinæ vo­ luntati propter ejus infinitam universa­ litatem, et efficacitatem quævis voluntas secunda omnino subjacet, ita ut in ea, et cum ea quidquid sibi placuerit, et eo modo, quo placuerit, possit efficere. Nam sicut causæ secundæ necessariæ obediunt ad nutum divinæ voluntati , juxta suum modum, scilicet modo necessario, ita cau­ sæ liberæ obediunt etinm ei ad nutum , juxta modum proprium illarum , scilicet modo libero ; alioqui voluntas divina non esset prima, nec infinite efficax in volen­ do, ut ex dictis constat. Tum etiam ; quia licet voluntas creata concurrat simul cum increata ad produc­ tionem plurium futurorum contingentium, scilicet actuum liberorum procedentium ab ipsa ; non tamen propterea divina vo­ luntas non producit illum actum totum, et totaliter, id est, ita ut sit in eo aliqua fonnalitas , vel formalitatis modus , qui non quoad omnia, quæ dicit, a divina voluntate , modo sibi proprio, non attinniur; alioqui esset aliquod ens creatum, vel formalites, aut modus ejus, quæ divi­ 531 nam subterfugeret causalitatein ; atque adeo esset, ot non esset ens per participatio­ nem, ut intuonti patebit. Constat autem, quod hic modus causandi est satis ad hoc, ut decreto praïdictæ voluntatis cogni­ to, cognoscatur certo in eo quivis effectus futurus; siquidem s?cundum omne id, quod habet, procedit ab illa. Sed circa hæc videantur ea, quaj nostri Complut, in lib. Physicor. disp. 15. num. 59. asserunt. 20 Deinde occurrunt alii, non sequi Alia ex ratione facta. Deum certo cognoscere solabo. in suo decreto futura contingentia, quam­ vis eorum futuritio sequatur ex divino decreto. Nam primus actus liber hominis sequitur ex judicio naturali, .non vero libero, seu imperato a voluntate, ita ut tale judicium determinet illam ad præ­ dictum .actum : et tamen Angelus cog­ noscens hoc judicium naturale, non propterea cognoscit actum liberum, inde causatum ; alioqui actus liberi humani pa­ terent Angelo, cujus oppositum in materia de Angelis communiter dicunt Theologi ; ergo ex hoc, quod Deus cognoscat suum decretum, et hoc sit causa futuritionis rerum contingentium» non propterea se­ quitur cognosciturum talia futura, inde subsequuta. ___ 21 Nam contra hoc est, quod, ut docet Erertitnr. D. Thom. prima secundæ quæst. 9. art. 4. et 6. ad tertium, et Cajetan. ibidem, pri­ ma volitio, quam habet homo , est boni universalis, et ex motione divina, ac proinde est necessaria : ex hac autem volitione determinat se voluntas , modo alibi, Deo dante, explicando, ad objecta particularia hæc, vel illa volenda, et ideo consequenter potest movere intellectum ad habendum efficax imperium, quo de­ terminet eandem voluntatem ad hoc, ut eliciat aclum circa aliquod objectum par­ ticulare : el hoc imperium , ac judicium est, quod movet voluntatem ad exercitium actus liberi respeclu particularis objecti. Quare, quia tale imperium participat libertatem, ideo non cognoscitur ab Ange­ lo : ot consequenter neque actus, ad quem determinat. Si autem prædictum imperium ab Angelo cognosceretur, tunc quia non utcunque determinat, sed ita ut infaliibi­ liter ex eo sequatur actus liber imperatus, tunc talis actus absque dubio ab Angelo attingeretur, ac subinde cum ex libero Dei decreto efficaci, infaliibilitersequantur quævis futura contingentia a Deo privdiffinitâ. oportet, ut praedicto decreto cognito, •H * * *? i r- ii- r · i’ < 532 Occurrit S(nre2, DE SCIENTIA DEL cognoscamur calem certitudine futura inde subsequuta. Sed circa hæc videantur ei, quo? in tract, de Praedestinatione disp. a nutn. 76. usque ad 81. dicemus. 22 Praeterea. respondet Suarex, et alii, mm quod Deus non potest præünire futu­ ra contingentia, pendentia a libertate crea­ ta, per decretum efficax, et infallibiliter inferrens illa, nisi prius per scientiam conditionatam provideat, quid prodicti vo­ luntas in tali occasione, vel cum talibus ciscumslantiis valitura sit ; ne si aliter prædiffiniat, tollatur libertas ejusdem volun­ tatis. Tum etiam, quod ad salvandam iu voluntate divina rationem primæ causæ, el dependentiam cujoscanqne futuri ab ipsa, non est necesse, quod sit prima causa futuritionis. ratione decreti efficacis, quoi in ejus sententia, subsequitur scientiam mediam ; sed ratione alterius voluntatis inefficacis, antecedentis illam. Nam ad talem scientiam , qua Deus scit, Petrum consensurum ex hypoth esi, quod ponatur in hac, vel illa occasione, et cum his, vel illis circumstantiis, præsuppomtur in Deo voluntas, qua vuit dare ei concursam ad quidquid ipse voluerit facere; non tamen determinando, quod talis concursus sit ad istum, aut illum actum determinate, nec respecta hujus, aut illius determinati objecti ; sed vel proscindendo ab illis, vel respectu hujus determinati actus, et objec­ ti , sub conditione, si voluntas creata vo■ luerit : et respecta alterius actus, et objecti, si eadem voluntas similiter voluerit : et ista voluntas Dei conditional·!, procedens con­ sensum illum creatum, est prima radix, et prima causa futuritionis talis consensus ; el Iit absoluta, ac eflicax, posita conditio­ ne, nempe quod Petrus, v. gr., velit ope­ rari, et consentire. impug23 Cæterum licet hæc solutio pluribus ^η,Γ sit impugnanda in tract, de Voluntate Dei art. 8. ubi ostendemus , efficacem pnediffinilionntu Dei ante omnem scientiam mediam, qua produit actus liberos volun­ tati» craatæ, non solum non tollere, verum etiam ponere libertatem in ipsis. Et simi­ liter quamvis prodicta solutio ex dictis in procedentibus dubiis maneat itupu; nata, in quibus probavimus, ante decre­ tum eflicaxdivinæ voluntatis non posse cog­ nosci per aliquam scientiam certo , ot infallibiliter aliquod futurup absolutum ; nam rationes ibidem faetn*, æque probant de futuro conditionals, ut intuenti consta­ bit, et ex dicendis in sequentibus disputa­ tionibus patebit : et tandem licet impossi­ bilitas Jiujus scientiæ médite peculiariter sit obtendenda dieput. 10. et 11. necnon 12. hujus tract, nihilominus prodicta so­ lutio ex sola majori quatiam expensione ra­ tionis facUe. e; continuationum ejus, facile corruit. Nam in primis id, quod primo in ea continetur, scilicet non posse Deum, salva libertate arbitrii creati : amo provisioned per scientiam mediam futuri consensus, praxiifhnire efficaciter illum, salis cunviu· citur falsitatis ex efficacitate , universalita­ te, et primitate, quam in divina volunuu esse diximus. Nam ad hæc spectat, ut tam substantia actus, quam modus ejus, edi­ cet libertas, in quoeunque statu, sive ab­ soluto, sive coudilionato proveniat ex ef­ ficacitate divinæ voluntatis, ita ut iJeu liat actas lain quoad substantiam, quam quoad modum, quia Deus vult illum sic fieri, non tamen e contra ; alioqui talis voluuu» nec esset prima, ul constat, nec universa­ lissima in causando, nec tandem summe efficax : siquidem aliqua efficacia volun­ tatis crearo sub aliquo statu, non oritur ex efficacitate illius. At si prius deberet provideri efficax consensus voluntatis, si voluntas collocaretur in hac, vel illa occa­ sione, quam quod divina voluntas efficaci­ ter pro finiret pro lictum actum quoad sub­ stantiam, et modum ejus, tunc huic causalis esset vera : / ille actus in individuo fiat, quia Deus vult illum fieri, nec quod divina tantas sit prima, universalissima, et effiatissima in causando. Î5 Confirmatur, et explicatur. Quia ad «minum ex illa voluntate potest sequi, Iteam esse primam causam respectu ac­ iis liberi voluntatis creatæ in communi, m vage accepti ; non tamen in particula­ ri, ac in specie, et in individuo considé­ ré; siquidem per illam voluntatem Deus wn vult, adhuc inefficaciter, hunc actum . particulari potius, quam alium ; sed soIwo, quo i voluntas eliciat hunc actum, vel ejus oppositum, aut omissionem illius, adi alium, qui eidem placuerit : quod auteni eliciat hunc potius, quam illum, ejus irbitriu relinquitur : ergo nec salvatur primilfr digna universalissima» causæ, qualis est divina voluntas. Nam hæc debet ex­ tendi per modum primæ causæ ad cuncta fatura secundum speciem, et individuum, iu ih ideo sint futura, quia Deus illa nil. Sed de hac solutione iterum, ut nu­ per innuebamus, redibit sermo in hoc eu»lem tract. ubi amplius impugnabitur. 26 Tandem Junior quidam solutionem iliim rationi nostra? principali adducit. 533 scilicet ex ea ad summum probari, Deum certo cognoscere cuncta futura contingen­ tia absoluta in decreto suæ voluntatis, non quidem quoad quid al eorum, sed tantam quoad an al. Nam ex habitudine unius ad aliud, qualis est in divino decreto res­ pectu futurorum, ad summurn colligitur cognitio illius, ad quod terminatur prædicta habitudo ; non quidem perfecta in essf. cognitionis, et quidditativa, sed tan­ tum quoad an alt ut ex cognitione po­ tentia» visivæ, dicentis habitudinem ad vi­ sibile, non sequitur cognitio quidditativa ejusdem visibilis, sed tantum quoad an al. Verum hæc solutio ex facta ratione Pnectiie va nescii. Quia futura contingentia non cognoscuntur in decreto, seu quod idem quoad præsens est ; in divina essentia, ut determinata per illud, ratione habitu­ dinis, quam prædictum decretum ad illa dicat : sed ratione connexionis causæ cum suo effectu, quatenus tota entilas illorum faturorum, ut talium, continetur tanquam in causa in divina essentia, ut determi­ nata per suum decretum : constat autem quod cognitio alicujus in alio, ut in sua causa omnino continento illud, potest esse quidditativa, quippe quæ est cognitio a priori, et per aliquid ejus, siquidem est per causam, quæ censetur esse aliquid effectus. Et propterea cognitio eorundem futurorum, ul possibilium, et habita in divina essentia, et omnipotentia, tanquam in causa illorum secundum istam rationem, est cognitio quoad quid est illorum, et non solum quoad an est. Ex quo etiam patet, exemplum de visu, et re visibili, quamvis demus ex cognitione visus non sequi quidditativum cognitionem visibilis, non esse ad rem : siquidem vi­ sus non est causa visibilis. Si autem esset causa illius, tunc penetrato, et quiddita­ tive cognito visu, posset ex vi illius cog­ nitionis quidditative cognosci visibile. lτ u B A ·» 4 ’ tu - tf/ll il: 1Lt ■L': ' ΛΊ7 obviam unico fundamento prima: Mdentix. 27 Ad fundamentum prima· sentent iu» concedendum est antecedens, et neganda consequentia. Et ad probationem dicendum est. quod licet divinum decretum fundet relationem rationis ad res futuras, ut al effectum. el objectum ; nihilominus talis »■· ι*Γ·ί L DE SCIENTIA DEI. relatio non pertinet intrinsece ad illud neque ipsum in ratione talis complet ; sed satis est, quod volitio necessaria Dei connotet ratione suæ eminentiæ hoc ob­ jectum, et effectum potius, quam istum, et inferat illum, ut ponendum pro tem­ pore futuro ad hoc, ut sit volitio libera futui itionis, ipsius, ut in tract, de Vo­ lunt. Dei disput. 7. a num. 58. usque ad num. 72. fuse explicatur. Unde sicut ad hoc, ut sit in Deo decretum liberum, et efficax futuritionis rerum, non est necesse, ut tale decretum addat aliquid in­ trinsecum, additione etiam virtuaii supra actum necessarium divinæ voliuonis, sed satis est prædicto connotatio ; ita ad hoc, ul idem decretum sit ratio cognoscendi futura contingentia, non est necesso, ut addat aliquid intrinsecum, virtuaiiter dis­ tinctum a volitione necessaria ; sed suf­ ficiet, quod connotet, modo dicto, hoc objectum potius, quam istud. Videantur tamen ea, quæ in tract, de Visione Dei disp. 7. dub. 3. diximus, et in tract, de Voluntate Dei loco citato dicemus. Adde, quod, ut ibidem explicatur, satis probabile est, actum liberum* Dei, ut talem, addere aliquid intrinsecum, et vir­ tuaiiter distinctum supra volitiunem ne­ cessariam. Quomodo autem cum hoc cohæreat, actum liberum Dei, quo decrevit productionem mundi, potuisse non esse in illo, et nihilominus non idcirco potuisse abesse a Deo aliquid intrinsecum, et reale, in eadem disp. et tract, de Voluntate Dei a num. 72. usque ad num. 90. a nobis explicatur. 28 Ex quo ad confirmationem satis cons­ Ad ronflrnutat. Quoniam licet daremus ad cognitio­ liWém. nem relationis debere præcedere cogni­ tionem fundamenti, et termini (de quo alibi ) nihilominus nihil contra nos, quoad præsens sequitur: quandoquidem, ut mo­ do dicebamus, ad conceptum, et comple­ mentum intrinsecum actus liberi, nequa­ quam pertinet illa relatio rationis forma­ liter sumpta, et licet objectum futurum sit connotalum indispensable decreti, quo Deus vult illud esse futurum , non tamen est connolatum antecedens, sed potius con­ sequens, et illatum ex vi ejusdem actus liberi, ita ut non a priori, sed tantum a posteriori collegatur, quod non fuisset in Deo talis actus, ei non fuisset tale objec­ tum. seu si non fuisset talis res, ut fu­ tura : et ita non præcedit cognitio futuri ad cognitionem decreti ; sed potius e con­ tra. Sicut licet creaturæ possibiles nnt connolatum indispensable divinæ potentiæ, sunt tamen connolatum subsequent, <·*, illatum t non tamen antecedens. Et prop, terea ex impossibilitate omnium creatu­ rarum colligeretur non a priori, sed a pus. teriori impossibilitas, et implicatio divinapotentiæ, et cognitio possibilium non pro­ cedit, sed subsequitur subsequutiono aliti explicata, ad cognitionem omnipotentia? Sed hæc late in tract, citato de Votai* tate Dei disp. 7. a num. 51. usque il num. 58. explicantur. ■ § VII. Occurriht r primo argumeido, H ejus con· firmntionibus in favorem secund? Wttcniiæ quoad secundam ejus pariem ad­ ductis. 29 Ad fundamentum secundæ sententia; pro prima ejus parte non oportet responsam præbere : quia potius est pro nobis, quam contra nos. Ad primum vero pro secunda ejusdem sententia* parte ex variis D. Thomæ testi­ moniis conllatum, satis constat ex dictis, quomodo Sanctus Doctor admittat decretum prædiffinitivum, et efficaciter inferens futuritionem contingentium absolutorum res­ pectu nostri ; ac proinde quomodo in illo possint certo cognosci. Unde licet dum agit de cognitione certa eorum, recurrat ad præ­ senti am eorundem in æternitale, negandum tamen est, non recurrere ibidem vel expres­ se, ut in locis a nobis citatis, vel virtuaiiter, et implicite ad prædictum decretum ; nam futura ista non fiunt præsentia inætemitate, nisi mediante decreto. Et ita licet ai as­ signandam certitudinem divinæ scientia»non recurrat ad causas proximas pnediclorum futurorum, ut non intelliguntur detenninatv per decretum ( de qua sola determinatione in præsenti loquimur, non curantes an ex hoc decreto resultet in causis secundis ali­ qua alia determinatio, procédons causalitatem earum , vel non : quia præcepto Sanc­ tissimi Domini nostri Pauli V. cautum est, ne id, quoad auxilia, et prædeterminationes divinæ gratiæ, explicando qualis sil eorum efficacia , Typis mandetur ) bene tamen ad ipsum decretum, hocipso, quod dicat, quod cognoscit illa, secundum quod sunt praten­ tia, non quidem in propria mensura adæquata eorum, sed in mensura æternilatis. 30 Unde omnia testimonia in hoc ar%irumento / U TH ACT. Ill, DISP. VIII, DUH. 1. I amento adducta nihil nobis obsunt, sed prosunt. Quiu decretum Dei est tate conditionis, ut sine oo nequanl futura I ùttluta habere ewe præsens in ælernitate jJequa pnesentitt luquiturin eis D. Thom. ii inluenii constabit et hoc ipso, quod M ponatur stntim ponitur pnesentia rei, tp» dicitur futura in æternitalo. et omnia sece&aria ad illam. Et propterea de divina acentia quatenus determinata per suum decretum est causa futuritionis rerum, non pjiesi verilicari id, quod in solutione illa >46. ultimo loco adducta Angelicus Doc­ tor docet, nimirum : Quod si vidisset Deus insani, et non vidisset immediate effectum [ àrootw. nunquam potuisset illum certo scir:quia licet aliæ causæ possint videri non tuo simul immediate effectu in suo esse; Mtauion divinum decretum, ut est causa faturorum absolutorum potest videri, quin simul immediate videatur effectus in suo seu existons actu in mensura æterliutis. àAddendum tamen, quod licet daremus D. Thomam, dum agit in particulari :.· da cognitione futurorum, contingentium isolatorum, non recurrisse expresse ad decretum efficax divinæ voluntatis, adhuc limen nihil inde contra nos. Nam idem Angelicus Doctor artic. 5. hujus quæst. ejit universaliter de medio in quo Deus cognoscit omnes creaturas : et ibi docet xidere illas in sua essentia, ut in causa diarum atque adeo cognoscere futura con­ tingentia in eadem essentia, ut determi­ nata per decretum, secundum quam ra­ tionem est causa eorum. Et ita non erat necessarium (quamvis id prostiterit, ut ex dictis constat) ut agens in particulari de cognitione futurorum contingentium, ex­ primeret medium, in quo ab eo cognos­ cuntur : sicut nec id erat necessarium, dam in particulari de cognitione aliorum 3l Ex quo ad primam confirmationem respondetur, D. Thom. loqui de futuris; ® contingentibus absolutis : et de bis docet Don cognosci, ut futura, id est, ut sibi fatura : sed ut futura nobis, et ut prærentia sibi. Ex hoc autem non sequitur, non posse ab eo certo cognosci in de­ creto efficaci suæ voluntatis : siquidem, ut modo dicebamus, decretum hoc est talis conditionis ut eo ipso, quod detur, extra­ hantur, modo supra insinuato, prædicta fu­ tura extra statum possibilitatis, et fiant futura nobis, et actu praesentia respectu 535 Deî, et æternitatis ejus. Et ita cognosci in illo, est cognosci in ipso, ut habent simul, esse futura nobis, et præsentia æ tern i ta­ li ; non vero cognosci præcise, ut futura, Nam cognosci præcise, ut futura contin­ gentia, et cognosci certo, repugnat. Ex quo etiam (it. quod si semel verum iCoroltoriuoi. est, ex divino decreto resultare ad extra physicam quandam promotionem, et pradeterminationem, per quam causæ secun­ da* etiam libene applicantur a Deo ad actus liberos, sive naturales, sive supernaturales (de quo in præsenti, ut jam innuimus, non disputamus), tunc in hac promotione, seu in voluntate creata, ut per illam promota, et a-ternitali prosente, poterit certo, et infallibiliter sciri, juxta mentem D. Tho­ mæ faturum contingens Uberum. Quia non providetur, ut faturum præcise ex vi talis causæ, sed faturum quoad nos, et simul ut præsens iu ælernitate : quia non stat, nec stare potest in sensu composito prædicta promotio, cum carentia præsentialitatis ac­ tus, ad quem datur. 32 Ad secundam confirmationem res­ Ad seruntbni pondetur , per prophetiam comminationis confirma­ revelari futura, ut habent esse in suis cau­ tionem. sis proximis determinatis, determinatione fallibili, necnon et in voluntate divina, se­ cundum exigentiam talium causarum ; non tamen revelantur impedimenta, quæ pos­ sunt impedire causas proximas, et prove­ niunt ex voluntate Dei, ut considerat ratio­ nes superiores : ut constat in revelatione, qua Isaiæ revelavit mortem Ezechiæ atten­ dendo ad naturalem ejus dispositionem, et ad id, quod exigebat voluntas divina, juxta exigentiam talis dispositionis, necnon et juxta exigentiam suæ justitiae, qua volebat morte punire Ezechiani : eo quod non red­ didit gratias Deo pro victoria de bello ob­ tenta, et quia non duxerat uxorem, ut se­ ries David per Salomonem continuaretur, usque ad Nativitatem Christi. At vero hæc determinabo, et voluntas signi, quam haI huit Deus respectu hujus mortis, impedita fuit ab eadem voluntate, ut respiciebat cau­ sas superiores, scilicet ut impleret Deus promissionem, quam fecerat domui David, ut ex progenie Salomonis nasceretur Chris­ tus : et quia Tsaiæ non fuit revelata hæc causa impediens priores illas, ideo non cog­ novit mortem Ezechiæ in omnibus suis causis determinatis : et sic nihil mirum, quod talis prophetia non fuerit certo im­ pleta. Secus tamen esset, si Isaias prodi­ ipsum in cens illud futurum, cognovisset iosum ». ·. 1 t» « ··■ ♦· f/ N ï β DB scientia DEI. cflicact decreto divinæ voluntatis : quo, at­ tentis omnibus, absolute et efficaciter de­ crevit, quod Ezechias ex ilia infirmitate convalesceret. Nam tunc salutem ejus pos­ set certo præâicere, et certo impleretur il­ la pnedicüo per salutem, quam de facto acI qui sivit. j S vin. /tetyO/ub/ur ca'hrâ ογ«/ιιηι*ή/μ ijusctcm senlrntir. A4 4πμ jmtkip3,e’ 33 Ad secundum principale, concessu antecedenti, necanda eat consequentia Et ad probationem respondetur, esse disparem rationem. Quoniam voluntas creata secun­ dum so, et præcise sumpta, ita est libera, ut non sit libero modo determinata infalli­ biliter a·! unam partem, sal est indifferens ad utramlibet sine prædicta determinatio­ ne, At voluntas, et essentia divina deter­ minata per suum decretum habet determi­ nationem liberam, et infallibilem ad unam partem, et ita in ea sic determinata pos­ sunt certo sciri futura contingentia, qnæ per illam pnediftiniuntnr. Quomodo autem cum hac infallibili præjiftinitione stet libertas arbitrii creati, latius in tract- de Voluntate Dei art. 8. explicabitur : et ex dictis in hoc dubio num. 17. et 19. constat : siquidem forma i at sic dicamus i decreti hæc est : Piat fictus liber, verbi gratia conversio D Peli i libero modo, id est, Ha ul licet re ipsa nunquam vcrificetur, quod non fielt possit tamen non fieri, el id cerificari. Et i:n ex qua parte efficaciter decernitur, quod fiat, fiet utique : et ex qua parte stabi­ litur. quod possit non fieri, fiet libero mo­ do. Ad S4 Ad confirmationem patebit etiam Tonem3 ox dicendis in tract, de Voluntate Dei disp. 10. num. 78. et deinceps, et constat ex dictis dub. *2. pnecedentis^isp. nec­ non et ex iis, quæ modo dicebamus, quomodo inter decretum, et futurum per illud praelinitum, sit connexio infallibilis, licet non necessaria necessitate simpli­ citer tollente libertatem : ex eo, quo i non tollitur, sed potius decernitur, quoi ita fiat pnedictus actus T ut possit nun fieri. AnimariDiximus : Licet non necessaria. necessi(alc simpliciter tollente libertatem : quia revera illa connexio est omnino neces­ saria , quatenus efficax Dei decretum , ratione sua» efHcaciæ infinite^ 'udirpensabiliter petit subfcquutionem rei Wf illud decreuo : attamen quia iJ, enl, 38 Tertio pro tertia ejusdem sententim Tcrli cm· parte, nempe juxta Angelicum Dociorem non esse admittendam prædictam pr.esentiam realem , et physicam futurorum in ætcrniiale, quæ sil ab æterno, sed tantum præsentiam objectivam, sic arguitur. Nam Sanctus Doctor postquam in hoc art. dixit, quod omnia, qua* sunt in tempore, sunt Deo ab æterno præsentia, statim ut expli­ caret, qutenam esset hæc præsentia, addi­ dit, quod sunt ab æterno præsentia illi. Non solum ca ratione, qua habet rationes rerum apud se présentes, id quidam dicunt: sed quia ejus intuitus fertur ab xterno super omnia, prout sunt in sua prxsentialilate. Ubi, ul vides, eatenus docet Angelicus Doctor futura esse Deo præsentia ab æter­ no, quia ejus intuitus fertur ab æterno su­ per illa, seu (quoi in idem redii) quia ab æterno cognoscii illa. Constat autem per hoc solum concedi præsentiam objectivam ratione cognitionis; non vero physicam, et realem, quæ ab æterno sit in æternilate. Confirmatur primo. Nam idem Angeli­ βυπJtrnnlor cus Ductor infra quæst. 16. art. 7. ait, prino. S.Docb quod veritas non invenitur ah æterno, nisi solum in intellectu divino. Quia solus in­ tellectus divinus est artemus, el in ipso so­ lum veritas aeternitatem habet. Si autem fu­ tura essent ab æterno realiter præsentia Deo in æterni tate, tunc sicut ab æterno essent extra intellectum divinum præsentià Deo in æternilate, ita haberent extra illum veritatem æternam. Et quæst. 20. art. 2. ad 2. inquit : Creaturæ ab aeterno non fue­ runt in Deo, amavit tamen eas ab sterno, quia cognovit eas ab xlerno. In quibus ver­ bis aperte docet, quod solum ratione præsentiæ objectivæ, non vero præsentiæ phy­ sical fuerunt Deo ab æterno présentes. Et similiter 1.2. quæst. 9 i. art. 1. ad 1. loquens de lege æterna, el explicans quo­ modo fuerit ab æterno, cum tunc nemini fuerit imposita, sic inquit : Dicendum. quod ca. quæ in se ipsis non sunt, apud Deum existant, in quantum sunt ab ipso cognita, el praeordinata, secundum illud Homan. 4. qui vocat ea , qux non sunt, tanquam ea. qux sunt. Ubi aperte videtur sentire, res solum Deo esse præsentes, quatenus ab ipso cognoscuntur, et per consequens in esse objectivo, non vero physice, et realiter. Ct.ufirinilm. £>idür. ;· 'l·' · ■ ?· ■ h·.- ° DE SCIENTIA DEI. 39 Confirmatur secundo. Nam si prop. ter aliquam rationem futura contingenta g* essent ab æterno, juxta mentem D. Them. præsentia Deo in mensura æiernilalis, ma­ xime quia ipse Sanctus Doctor wipe in­ quit, ælornilatem esse mensuram indivi­ sibilem, et totam simul, ac infinitam, ut ex locis in hoc eodem dub. referendis patebit : sed hæc ratio est nulla : ergo, etc. Major videtur certa. Tum ex iis, qux· dub. sequenti dicemus; tum eliam : quia hoc ipso, quod æternitas sit indivisibilif, ’ et lota simul, ac infinita, videtur, ot id, 1 quod est futuram respectu nostri, nun­ quam sit futuram respectu æiernilalis, sed præsens ; alioqui esset futurum res­ pectu totius æiernilalis, et esset extra to­ tam illam , et per consequens nunquam esset præsens : siquidem nequit dari præ­ sentia creata alicujus rei, qu® sit extra totam æternilatem ambientem infinitam darationem, tam (ut sic dicamus) a parte ante, quam a parte post : sicut nequit esse eadem præsentia extra totum tempus imaginarium, quod eodem modo infinitam Minor autem probatur, Tum quoniam ævum Angeli est duratio indivisibilis, el tota simul, ac infinita a parte post; el tamen futura contingentia habent ratio­ nem futurorum respectu ipsius , et non sunt illi præsentia usque dum aclu sint in propria mensura : alioqui Angelos propria virtute posset illa cognoscere, si­ cut ea cognoscit, dum in propria men­ sura sunt præsentia, cujus oppositum com­ muniter docent Theologi in materia de Angelis; tum etiam : quia licet æternitas sit tota simul, et habeat esse infini­ tam in ratione durationis, non tamen futura continentur in illa adæquate, sed inad.'pquate, et tanquam in mensura superexcedente : ergo non erunt illi coexistentia ab æterno, et usque in ibtemum : alioqui coexistèrent ipsi adæquate, el non essent in ea, ut in mensura superexcedenle. H Ultima tandem pars ejusdem sententia?, scilicet præsentiam prædictam in ætemitate. non posse conducere ad hoc, jut futura contingentia certo cognoscantur a Deo, ex aliis partibus jam probatis, evi­ denter sequitur : quandoquidem quod fu­ tura certo sint cognita a Deo rationo pra.'sentiæ. quam ab æterno habent in mensura æterni tatis, supponit hanc prae­ sentiam esse possibilem. gn. TRACT. IU, DISP. VIII, DUB. 11. Slaluilur partem uffinnantOm WC mente Scriptura’ , el Patrum. iU Dicendum Union est primo, juxla mentem Scripturio, futura contingentia abiolula esse ab æterno realiter, et physico præsentia Deo in mensura æternitatis, et ratione hujus præseniho α Deo certo cog­ nosci. Ita omnes Doclores pro nostra sen­ tentia dubio sequenti referendi. Cæterum, antequam assertionem probe­ mus, notandum est circa eam id, quod proportionabiliter circa assertionem dubii procedentis notavimus, nempe, quod nolu­ mus in secunda ejus parte diffinire, an Deus cognoscat certo futura contingentia absoluta in sua æternitate, aut ratione il­ lius, tanquam objecti primarii, et quasi specificantis, quia, ut ibidem dicebamus, ii ex dictis disp. 3. num. 43. hujus tract, constat; sed solum quod æternitas, ut se tenet ex parte Dei, conducit ex parte ipsius ad cognitionem certam futurorum contin­ gentium absolutorum : atque adeo esse ali­ quo modo rationem, quare Deus illa cer­ to cognoscat Sicut etiam (id, quod ex procedenti, sequitur) hæc eadem præsentia, ut se tenet ex parte prædictorum futuro­ rum, est conditio ad hoc, ut ex parte sua HUI qoolammodo terminent prædictam cogni­ tionem. * Et licet assertio hæc uberiori adhuc indigeat explicatione : quia tamen dub. sequenti explicabitur, ubi non tam de mente Scripturæ, el Patrum, quam de re ipsa secundum se agemus, ideo hoc in sequens dubium remittimus. 41 Posterior ergo hujus assertionis pars ex priori aperte sequitur, ut ex se pa­ let : et ex statim dicendis magis consta­ bit. Prior autem probatur. Tum ex illo Job. 14. Numerus mensium ejus apud l· ai, id est, nunquam respectu tui men­ ses mei sunt futuri ; sed semper præsentes, et stantes : ex eo. quod esse tuum æternilate mensuratur. Unde D. Gregor. 12. Moral, cap. 1, exponens hæc verba, inquit : Quoniam apud omnipotentem Deum eliam labent in stant, apud rum esse nu· merum nostrorum mensium perhibet. Cons­ ui autem non posse labentia stare, nisi quatenus ea, quæ successive fiunt, sta­ biliter sunt Deo præsentia ab æterno in mensura suæ æternitatis. Idem etiam colligitur ex illis verbis Satinant. Curs. theoloq., tum. /. '339 Ecclesiast. 39. Opera omnis carnis curam illo a sxculo, cl usque in seculum respicit, ct nihil est mirabile in conspectu ejus. Ubi duo asseruntur. Primum est, quod omnia opera nostra sunt ei præsentia ab ætêrno : quod denotatur per illam particulam, Coram illo a sxculo. Secundum est, quod ab æterno percipit illa intuitive : hoc enim significatur per illam particulam res­ picit, et per id, quod statim subjungitur, nimirum : Nihil est mirabile in conspcctu ejus. Ubi etiam expendendum est, Tum quod primo loco posita est præsen­ tia operum nostrorum in æternitate. Dein­ de notitia in tuiti va Dei respectu eorum, ut denotaretur, quomodo hæc præsentia, saltim quatenus se tenet ex parte Dei, sit aliquo modo ratio cognoscendi cer­ to opera nostra, quæ apud nos sunt fu­ tura ; et ut se tenet ex parte eorundem operum, est conditio ad hoc, ut ex par­ te sua quodammolo prædictam cognitio­ nem infallibilem terminent. Tum etiam , quomodo hoc ipso , quod dicatur, Deum ab æterno cognoscere intui­ tive opera nostra, ibidem innuitur esse ab æterno realiter, et physice ei pnescnlia : quandoquidem valde probabile est in via S. Doct. quod prædicta præsen­ tia ad notitiam intuitivam omnino desi­ deratur, ut ex iis, quæ in hac eadem disp. a num. 59. usque ad G2. dicemus, amplius patebit. 42 Idem etiam probatur ex illo ad Hebræos 1. ubi de Filio Dei diciiur : Per quem fecit el secula. In sæculis au­ tem quædam sunt præterita, quædam fu­ tura : sed omnia dicuntur esse facta a quoniam in æternilate omnia sunt Deo præsentia : alioqui enim verificari non posset omnia illa jam esse facta. Item etiam Isaiæ 45. id, quod ibidem signi­ ficatur ut futurum, dicitur esse creatum a Deo : futura autem dicuntur fachT a Deo, quia in æternitate ejus omnia sunt præsentia, tanquam facta, nec respectu illius est aliquid futurum, aut pneteritum ; quamvis aliquid dicatur prælerilum in ordine ad unam partem temporis no­ stri, et futurum in ordine ad aliam. Denique pro hac sententia est notan­ dus locus Apost. ad Rom. 4. ubi dici­ tur de Abraham : Patrem multarum yen· Hum posui te ante Drum, qui vocat ca, qux non sunt, tanquam ca, qux sunt. Ubi per hoc, quod dicitur ante Deum, ex­ plicat, quod dixerat de præterito, posui le. 36 ■ - ■. *3· Φ· f z 540 TRACT. HL DISP. VHJ DE SCIENTIA DEL Etenim licet illud esset fatarum; qui. tamen in ælcrnitate Deo erat praesens, idea dixit, potiri te. Et rationem subdit, cam ait : Qui rorat ra, qua non sunt, tanquam eo, quæ sunt, quasi diceret, ideo de faturô loquitur per modum praesentis, quoniam futura sunt Deo præsentia in ætemitate : et eodem modo intuetur, qua' sunt facienda in tempore nostro, si cut qua· facta sunt, aut fiunt. Sic ex­ plicat locum illum Apost. S. Ambrosius, et alii plures Ductores Sancti. 13 Dicendam est secundo, juxta men­ Asser­ tio xaukh. tem Sanctorum Patrum, futura contin­ gentia esse Deo ah ætenio realiter, et physice pnesentia in mensura suæ ætern i laris; et ratione hujus præsenüæ cer­ to ab ipso cognosci. Ita authores nuper Ι’παι relati. Prior pars. ex qua posterior satis prutulio. colligitur, prohatur primo. Quia eam do­ cent August, lib. 83. quæst. qmest. 17. et 4. de Trinit. cap. 17. et lib. 5. cap 16. Apud Deum nec præterita framierunt, et futura jam facta sunt. Ricardus deSancto Victore lib. 2. de Trinit. cap. 23. hoc ipsum luetur, his verbis : 57cul eorum, qu.t nondum sunt, nihil est Deo futurum : sic rorum omnium, guæ jam nou sunt, nihil est praeteritum : sic eorum omnium, quj-jam prxsentfalitcr sunt, nihil est ri transitorium Petrus Damia- i nus tom. 3. Bibliothecae epist. 4. de Dei omnipotentia cap. 8. Omnia (inquit! quæ apud nos per trm/^rum vicissitudines κ variant, apud illud hodi· (scilicet æ?°mitatem stant, et immobiliter pweerant. hi illo scilicet hodie : dies adhuc ille im­ mobilis est, in quo mundus iste sumpsit originem : in itio jdm, et ille nihilominus est, quo indicandus est. Et infra : I ndfit, ul in ætemitate ejus umnia fixa jicrmaneant, quæ non fixa extnnvcus sæcutorup\ volumina indesinenter emanant. D^o quippe dies una, est ætrrnitas sua : quam videlicet diem nrc fine ctondi, nec initio ridet aperiri. Et tandem hoc ipsum docuerunt Greg. lib. 20. Moral, cap. 2S. Boetii, lib. 5. de consolatione prosa ult. Ansel, lib. de casu diaboli cap. 21. et lib. de con­ cordia præscientiæ, et prædest. cap. 1. Ambr. lib. I. de fide ad Gratian, cap. 7. Isid. lib. I. de summo bono »-ap. 6. Prosper de vocatione gent. cap. 31. Basilius cap. 3- Isaiæ, Hilarius 10. de Trinit. et alii plures. Sed hæc amplius in sequenti probatione elucidabuntur, ubi | t etiam evasiunes adversariorum prædmleo· tur. 14 Secundo principaliter prubitar ea­ dem assertio quoad utranique partem. Quoniam Sancti Patres *in lioc unam conspirant, nempe non este in Deo pruprie, et in rigore præscientiam faturo­ rum contingeûtiatn absolutorum : sed tantum metaphorice, eo proportionali mo­ do, quo poenitentia ipsi attribui solet. Et rationem reddunt, ex eo, quod præscientia esi faturorum scientia, et nibil ex iis. quæ ihz decursu temporis exis­ tant, est Deo faturum : ergo aperte sen­ tiunt futura esse ab ætenio Deo pnrsentia physice, et realiter in mensura suæ æternitatls : ac proinde ratione ejusdem præséntiæ, xnfailibiliter, et certo ab illo cog­ nosci. Utraque consequentia est perspicua: alioqui enim nihil obesset, quominus es­ sent respecta Dei futura, et respecta eo­ rundem esset in Deo præscientia proprie sumpta, ut intuenti patebit. Antecedens autem probatur. Quia illud jrent Aug. lib. 2. ad Simplicianam quæst. 2. Quid est præscientia, nisi leiwt· lia futurorum? quid autem futurum W Deo. qui omnia supergreditur tempora? Boethius lib. 5. de consolatione prosa ult. di­ cens : Omnia quæ jam generantur in sua simplici cognitione considerat. Nam si præscientiam pensare velis, qua cuncto dig· noscit, non esse præscientiam, quasi fa­ turi , sed scientiam nunquam deficientis instantis æstimabis. Greg. lib. 2. moral, cap. 25. his verbis : Quomodo est prescient Deus , dum illa, quæ futura sunl, pr Amplior VjpCHsio ejii&lriu fellmntiii. iΊΧ * <Λ 5ή 4 Probator χη·απ· rfà oJcin O.TlHtfti. f. i.llirmuUir Wt. tV'S J · Expendo pnor pu·· rnleulis U* tuin Doctorem I. contra Gent. cap. Ob raiiono G. ubi e.\ præsentia rorum in jelornitato, colligit praesentiam earundum respectu divinæ cognitionis , æterniute mensurata* : et simul addit, quod ros iis.e simul presences respectu æternilalis, et divinæ cognitionis non sint inter so pre­ sences. Si autem solum loqueretur do præsentia objectiva, non solum cuncta» res futura», essent simul præsentus res­ pectu divina· cognitioni», sed etiam as­ pecta sui ad invicem : siquidem omnia habent simul ease objective præsentia di­ vino intellertri. Unde sicut futura ab a ter· no cognoscerentur esse futura respectu divinæ natura.·, et divina· cognitionis, et nihilominus haberent simultatem objecti­ ves ab adorno cum illa, quia simul com ea rognOiCuntur. sic licet aliqua cognos­ cerentur esse futura, aut pneierim res­ pectu aliorum, nihilominus propter ean­ dem rationem haberent simul «imultatem objecti va in ad invicem. Confirmator. et explicatur ex eodem Sancto Doctore in l. dist. 38. qua·»:, unica art. 5. in corpore, bis verbis : Omnix cognitio est secundum modum cognos­ centis. Cum igitur Drus sil iternus, oporM, quod cognitio ejus. modum xfemHalif habeat. qui est esse totum simul sine suc­ cessione. t’ndc strut quamvis tempus sit successivum, tamen xternitas ejus est prxsens omnibus temporibus, una, d eadem, •Ί indivisibilis, ul nunc stant, ita ct cog­ nitio sua intuetur omnia temporalia {quam­ vis sibi succedentia) ut prisen lia sibi, uro aliquid eorum est futurum respeatu ip­ sius ; sed unum respectu ulterius. Ft tan­ dem concludit : Cum ergo Deus uno iterno intuitu non successivo omnia tempora videat, omni'· contingentia in temporibus diversis ab sct^rno prxscntialiter videt, non tantum ut habentia esse in cognitione sua. 57. In quo testimonio tria expendenda sunt. Primum est id, quod sæpo in aliis notavimus, scilicet, quod in eo Sancius Doctor distinguit duplicem futurorum prajsenlir.in : aliim quidem respectu .vternitatis ; abam vero respectu cognitionis æternilale mensuratu* : et e.x illi priori colligit hanc posteriorem : et per conse­ quens falsum est, quod adversarii inten­ dunt. non alia ration» aflirmari a Sancio 4 Doctore. quod futura sum præsentia æiernitati, nisi quia ab a* terno ab eo cogno>scuntur. seu sunt ei præsentia objective. Secundum eat, quod ex eu. quod onim· 1’1 cognitio est svcundinn modum cugnoscrii· lis. et Deus est (Hermis, colligit Sanclu< Doctor, divinam cognitionem debere In­ here modum ;eteniitatis ; ac proinde dnlære pr.cdicl.i· cognitioni ita esse prawn* tia, *acut sunt præsentia æterpitati per pnesentialilatoin eidem ælarriiUU carrespomlentpm. Si autem futura non estyni ab ætemo pnrsentia «olornilati in ipw nunc æternitaiis, sed suium succedi ve dum existunt , non posset inde colligi . Deum ab ;eterno intueri omnia futuri, sed potius oppositum inde colligenuipn est : siquidem, ut Sanctus Doctor ducet, cognitio divina «, quoad hoc , quod wt ferri in futura , el esse eis ppesoQlpm, dehei habere modum illum pnesentia». quem ætemiUs respectu «Orum balæf. Tertium est, Angelicum Ductorem con­ cludere, Deum uno iptemo intuitu, non ■χ successivo videro pni^eptialiier omnia cimiipgenlio, in temporibus diversis ei&r tnniiu, non tantum ut habentia nse in cognitione sua : ubi ultra prædieUun prasentiam in cognition»· sua, qua· non est «lia, quam pia-seniia objectiva, tribuit prodictis futuris alteram respectu Dei. lïæc apuinj. ut constat, nequit esse alia pnuter realern. et physicam præsentiam in ætemitaie. .'»8 Ultimo proluitur eadem assertio optimo testimonio ejusdem Sancti Doc­ turis art. il. hujus quæst. nbi loquens do ii.-, ijua? Deus cognoscit scientia vi- DTU sionis. inquit : //orum, qux actu non m/d. 'st attcndf/ida quxdam diversitas. Qusnlam enim, licet non λι/J nunc in aclu, tarnm td fuerunt, vel mint : rl omnia ista di· citur ileus scire scimtia visionis. Quia rum ijdritigcre Dei, QUOd CSl cjus CSSr , fier· nitotr mensuretur , qux sine successione cjrislens totum tempus comprehendit, pri­ scus intuitus Dei fertur in totum tempus, fl in omnia, qux sunl in quocunque tem· porc, sicut in subjecta sibi prisentialiter. Quidam v^ro sunl, qux sunt tn patentia Uri, vrl rreaturx. qux tamen nec sunt, juc erunt. neque fuerunt- Et respectu horum uon dicitur habere scientiam visionis, sed simpli· is ihlriligcntii. Quod ideo dicitur, quin ca, qux ridentur apud nos , habent ror dixiiHcium citra videntem. 5‘J In quo testimonio duo expendenda p*. sunt. Primum est id. ipiod in aliis testi­ , h·*' . moniis TRACT. Ill, DISP. VUI, DUB. II. ,β*> '* • ■> Æ ** mo ni is notavimus. nimirum 1). Thomam mm dixisso , res omnes wee præBÇàitdi Deo, ct illius ælerniuili, quia ilia inlueuir; srd e contra. id»*o intueri tompu^9 H tM, quo» sunt in bunpon*. quia æterniUs ojus totum tempus comprehendit : ui ita u.«plicaret, quomodo ista praesentia iwn fundatur in cognitione, el per con.<*|uens non esi suium objectiva, sed in continentia ipsius mternitatis, qua· fornulibsiine loquendo non est continentia cognitionis : siquidem æternitas non con­ tinet tempus cognoscendo . sed mensu­ rando : et st per impossibile Deus non esset cognoscens, nihilominus ejus æ ter­ nius contineret tempus, tanquam mensura superior, im ul omnes differentia? ipsius essent illi actu , et ab æterno pr.esentes propter suam summam simplicitatem , et immutabilitatem, ut ex dicendis dubio se­ quenti, amplius constabit. Secundum est, Sanctum Doctorem red­ dere rationem, quare scientia possibilium, qua· nunquam erunt, est simplicis intel­ ligent iæ. et non visionis, ex eo, quod £α, qux videntur apud nos, habent esse (fàtinçlum extra videntem : ut etiam per hoc denotaret, quod res quæ videntur per scien­ tiam visionis, non solum debem habere ewc,seu pnesentiam object i vam. sed et iam pnesentiam realern. Nam sola præsentia objectiva, tantum est præsentia cognitio­ nis : hæc autem non est præsentia. per quam res cognitæ habent essr distinctum extra cognoscentem, seu videntem : cum tamen valde probabile sit, quod præsentia requisita ad visionem, juxta D. Thomam, debeat esse talis, ut per eam res visa ha­ beat esse distinctum extra videntem : ac proinde debeat etiam esse præsentia realis. et physica, et non objectiva tantum. 60 Quæ tandem omnia confirmari possunt ex pluribus aliis testimoniis D. Thom. quæ refert Capreolus in I. dist. 38. et (Usi. 36. art. 2. peculiariter vero ex 1. contra Gent. cap. 66. et quæst. 2. de Verit. art. 12. uhi sic inquit : Tunc aliquid cognosci­ tur ul futurum, quando inter cognitionem cognoscentis, et rei eventum invenitur ordo praeteriti ad futurum. Hio autem ordo non potest inveniri inter cognitionem divinam, ft quamcunquc rem contingentem, sed sem­ per ordo divin.r cognitionis ad rem quamcunque, est sicut prxsentis ad prxsem. Quæ verba sic expendi possunt. Nam or.lu pneteriti ad futurum, qui debet e*d semper prxscntia. Profecto si futura realiter, et physice haberent rationem futuroruip in compara­ tione ad Deum, nequiret hæc difficultas provenire, e.x eo, quod cognitionem Dei significare non valemus, nisi per modum cognitionis, notando differentias temporis ; quamvis si significaretur, ul est in se, de­ beret aliter significari. Quoniam potius di­ vina scientia posset, et deberet ut est in se vere .significari, notando prædictas diffe­ rentias ; ita ut sicut nostra cognitio termina­ tur ad illa’, quæ vere sunt præteriu, præsen­ tia. ct futura respectu illius, et notando has differentias temporis vere significatur, sicque debet significari ; ita hoc ipsum cum proportione de divina scientia dicendum esset. fil Et similiter, si aliquid esset reVera futurum respectu prædictæ cognitionis Dei, non esset cur, si significaretur, ul est Dei scientiat magis deberet dici, Deus scit hoc esse, quam quod sciat futurum : siquidem sicut futura, quando postea sunt, habent esse realiter præsentia Deo, ita dum non sum pratentia in sua temporis differentia, haberent osse realiter futura respectu i’lius, el solum objective essem ei præsenlia. Ei sicut Dei scientia, ut est in so, cog- F η L·’· <*. ·». **· ·■ .1^. ·?- ■ •K· * *» 54« DE SCIENTIA DEI noscit illa esse pr.esontia. ita cognoscet esse futura : et per consequens significata tali scientia, ut est, significaretur etiam, tam ut cognoscens pratsens, quam ut at­ tingens futurum. Et tandem si futura solum objective essent Deo præsentia. non esset (ut supra dicebamus) cur absolute dicere­ tur, Deo nunquam esse futura : siquidem so!a present ia objectiva hoc non tollit, ut in nobis cernitur. §IV. Soirunlur argumenta opposite wtrntir. M pnmnui 62 Ad primum neganda est minor, quoad ujramqfl^ partem. Et ad probationem pri­ mæ, concessi majori. neganda est mi­ nor. Nam res non habet w in aeternita­ te, nisi pro illa temporis differentia, m qua producitur : quam tamen ab æ terno divi­ na ætemitas actu ambit, ut dub. sequen­ ti latius explicabimus : ac proinde talis res non supponitur cum antequam in tempore producatur : quia ipsamet tempo­ ris differentia, in qua producitur, est in æternitate præsens ab ætemo pro sua etiam propria duratione. Ad prûlmtionetn vero secunda· partis il­ lius minoris respondetur, distinguendo an­ tecedens, ct concedendo illud decoexistenLia duorum in aliqua duratione. quæ sit propria, et adæquala respectu utriusipie : negando vero ipsum de coexistent!» duo­ rum, in aliqua ducatione, quæ sit propria, et adæquata respectu unius, inadætpiata veni, et superexcedens respectu alterius, et sic neganda est consequentia. Quia ad hoc. Ut dicatur simpliciter, Deum creatu­ ras duratione præcedere, sufficit, quoti ip­ se in propria, et adæquata mensura sit ab æterno : quamvis, quia ejus æternitas tunbit absque successione omne tempus, et quidquid in illo continetur, haliel physice pnesentes res futuras. Sed de his videan­ tur quæ sequenti dubio dicenda supersunt. A»! se63 Ad secundum pro secunda parte pjusriiinhim. dem sententia· respondetur. Sanctos Patres loqui de creaturis per ordinem, ad pro­ priam earum ducationem, non vero per or­ dinem al excedentem, et communem, nempe æternitatem. Et propterea absolute, et simpliciter dicunt, incepisse in tempore; quia juxta communem, et usitatum modum loquendi, quoties absolute. et simpliciter dicitur, dtiipiid esse, inteUigilur. quod sii in propria, et adæquata ipsius duratione. Et propterea hæc propositio : Anllrhrùtui ctf abj-brno, absolute prolata, denotat juKta communem, et frequentem usum, ac modum concipiendi, quod in propria men­ sura sit ab secerno, id est. ita ut ejus pro­ pria. et adæquata durutio sit infinita a | excogitebiles differentias temporis. 68 Unde sic. æternilatem posse dupli­ citer considerari. Uno modo partialiter. I quatenus coexistit tempori præcise preteri­ te, aut pnesenti, aut futuro, ratione vir­ tually di visibilitati*, quam habet. Et hoo modo considerata, tunc ut coextsiii pre· cise tempori pnesenti, non coexistit prete­ rite : et ut esi coexistent futuro, non coexistit præsenti, et e contra. Alio molo potest considerari adequate. quatenus in se coexistit omnibus temporis differentiis, ratione, suto formalis indi visibilitatis, et ut omnia ilia ambit. Et hoc modo eadem nu­ mero æternitas, quæ coexistit preterite, habet etiam coexistera futuro, et absque alia successione aut formali divisibilitate. Hinc ergo ad praedictam probationem respondetur, concedendo antecedens in sensu nuper explicato, et negando con­ sequentiam. Ad cujus probationem ne­ ganda est sequela. Quia ex quo capite futura contingentia non coexistent æter- ! nitati, quatenus virtualiter continet tam tempus præsens, quam præteritum, et fu­ turum, sive verum, sive imaginarium; sel quatenus præcise continet tempus illud futurum, continentur in illa, et coexistent ipsi in eadem mensura ælernitatis i nadirqoate, et tanquam mensuræ superiori, ac superexcedenti. Et propterea non e?i ne· cesse, ut existant in omni differentia tem­ poris, sive pnesente, sive pr.eteriia, sive fatura, ut in propria, et adæquaia mensu­ ra ; sed satis est, quod hoc modo existant in illa differentia temporis futura, pro qua, re ipsaj et de facto apud nos habebunt existentiam, ui supra tetigimus, et in dub. sequenti magis explicabimus : ac proinde po ipso ©ternîtes habebit longi· majorem duralionem virtualem, quamoa lohi futura, I ut in sua propria durations, et apu· I not I existent. Cæterum , quia eadem aeternitas r?t formaliter indivisibilis, et tota simul, ac I simplicissimo, et immutabili modo debet ratione sum simplicitatis, et immutabilitati* ambire omnes differentias temporis, ut num. 79. et deinceps dicemus ; propterea ex hoc capite ipsa ah æterno, quatenti? virtualiter continet illam dillerentiaiu tem­ poris faruram, debet actu, ct imtnuubiliter continere eadem futura, ut sibi in eadem mensura ætemiialis presemb. Et propter eandem rationem satie est, quoti futura coexistant apud nos in ?ua differentia temporis tantummodo, ad hoc, ut a* tern itas rarione sua* virtuali* exten­ sionis extendatur, et ambiat prædicta fu­ tura. sitquo illi præsens, ut dub. sequenti maius explicabitur. Ad ultimum patet ex diotis, 69 Ex quibus etiam al tertiam confir­ mationem secundi argumenti in favorem secunda· partis oppositio sententia* num. 37. adductam, cujus solutionem in hunc . locum remisimus, patet. Nam sensus il­ lorum verborum Isidori unium est, quoi si tempora, verbi uratia presens, esset semper Deo præsens adaequate ; iu ut hoc ex vi sua peteret, et oppositum ei repugnaret, non esset tempus, sed x-ter-· nitas : quia eo ipso esset indefectibtlis duratio, essetque. et non esset tempus; non vero negat, quod inadéquate, ot mo­ do explicato possint, et debeant esse illi pntsentia. Sed hæc omnia amplius dub. sequenti elucidabuntur. DUBIUM III. Utrum sufficienti ratione probetur, future contingentia absoluta fuisse ab sterno » et esse nunc realiter. et physice prsscnlin Deo in mensura zlernitatis, et ratione hujus prxsenfis certo ab illo cognosci > 70 Postquam explicuimus quid r quoad præsentiam ab æ terno in mensura œiernitatis, juxta mentem Scriptura*, et Pa­ trum. dicondam sit : ac simul quomodo juxta eorundem sententiam, æternitis sit ratio cognoscendi pnelicta futura; restat, ut quii, quoad hoc ipsum sufficienti ra­ tione probetur. explicemus. Divisimus aut**m huc dubium a precedent!, ut iu di­ rius, et distinctius procedamus TRACT. Ill, DISP. VIII, DUB. III. i Ι· Adducitur prima xetdcnlin. Prima sententia utrnmqur liluli parlim negat. Ila Scotus in I. distinct. 3$. quuMt. I. Durandus quæst. 3. Ga­ briel, Gregorius . Ükamus, et Aurcohs eidem distinct. 38. Suarez, lib. 1. Je scientia futurorum absolutorum, cip. 7. Ilervæue, Hispalensis in I. distinct. 38. Sylvester in constat. I. part, qurosL 14. ail. 16. .Egidius in defensorio D. Thom, vl Itunc articulum, Valentia in pratenti, puncto 5, Vasquez disput· 64. Arrubal diq>. 41. cap. 1. lieriez disput. G. cap. 4. Ex quibus octo ultimi authorcs etiam crtdunt, oppositam sententiam non esse «leniente D. Thom, nec communem Pa' inmi. Sententia hæc quoad secandam ojus [artem aperte sequitur ex priori. Quoad primam vero probatur primo. Quoniam nihil potest realiter, et physice coexistere alteri in aliqua duratione, nisi in se ipso CüJem modo existât : at futura conlinsentia antequam sint in propria mensura, antequam quoad nos existant, non habent realiter, et physice existere in se : ergo nec habebunt coexistere ætemîtali in eadem mensura, et duratione æternititis : ac proinde talis coexîstentia non poterit sufficienti ratione suaderi. Hæc nhima consequentia ex priori aperte patet. Prior vero ex utraque præmissa patet. Minor autem etiam constat. Nam res creata; antequam sint in propria mensura, sunt in se ipsis vere, et realiter nihil : H ita nullo modo sunt existentes in so ipsis. Major probatur. Quoniam coexisUtotia duorum in aliqua duratione sup­ ponit, quoi eorum quodlibet habeat in si veram, realem, ct physicam existeniinii : alioqui, ut ex se patet, non pote­ runt ad invicem in aliqua duraiiono coexistera. 71 Nec refert, si dixeris, satis esse rem ζ illam existere in superiori mensura, licet non sit in mensura propria, ut in præ· senti contingit. Nam contra hoc est, quod repugnat, Aliquid existera physice, et realiter in mensura aliena, quin in se eodem mo­ do sit ens reale, ut ex terminis ipsis constare videtur ; ergo Miam id repugna­ bit, nihi etiam existât in mensura propria. Patet consequentia. Quia, quod aliquid sit in se ipso ens reale physice, et realiter» necessario involvit, quod existât in pro­ pria mensura. Nam sicut tunc realiter, et physice iit quando producitur in propria et adæqu&ta. mensura, et non antea, ita eodem modo est in so ens reale, quando exista in propria mensura, et non ante illum. 72 Confirmatur primo. Quia prius est cern aliquam existere in mensura, seu duratione propria, quam existere in aliena, et superexcedentc ; ergo nihil poterit exis­ tera in aliena mensura, quin habeat existentiam in sua propria, et adequate men­ sura. Consequentia non indiget probatione ; siquilem id, quod est posterius, necessa­ rio pendet a priori, ac subinde non potest essu sine illo. Antecedens autem probatur. Quoniam ideo res est in aliena, et superio­ ri duratione, et mensura, quia est in du­ catione, et mensura propria : quandoquidem mensura, et duratio aliena, et superior, tantum ambit ex vi sute lineæ ducationes inferiores, quæ sunt ducationes propriæ re­ cura, quæ in eadem mensura superiori continentur. Et ideo prius est; aliquam rem esse in sua mensura propria, et adaequata, quam esse in mensura aliena, et superexcedente. Confirmatur secundo. Nam quod non vocificatur de rebus pro mensura propria, nequit de eisdem pro mensura aliena, et superexcellente, nimirum pro mensura æternitatis verificari ; ergo hoc ipso, quod res existere ab æterno, non verificelur de illis pro mensura propria. non poterit veri­ iicari pro mensura æternitatis. Consequen­ tia patet. Antecedens autem probatur. Nam mensura communis non attingit res, nisi secundum conditionem quæ ipsis re­ bus competit : alioqui non attingeret illas prout sunt in se : et insuper mutaret condi­ tiones illarum; cum jamen neutram ex bisduobus possit mensura? communi conti­ nenti mensuras inferiores, convenire. Sicut neutrum, proportione servata, potest conve­ nire loco communi, nempe concavo coeli, collate cum locis particularibus ab ipso contentis, et ab epdem mensuratis, ergo, etc. 73 Secundo, et principaliter. Nam vel res creata existil ab æterno in æternitate per propriam existentiam creatum, vel non? Hoc secundum dici nequit : alioqui tantum esset in potentia Dei, et itu nullo molo posset vocificari, quod actu, et formaliter existeret, atque adeo nec quod existeret con­ Ormatio pn‘r’ aiîa «>uürroj Λ rk ·>·. r · s.vbh· 550 DE SCIENTIA DEL in ælernitate. Si autem primum asseratur, ergo res ilia hoc ipso, quod creata, non I poterit non esse producta per aliquam ac­ tionem : et per consequens omnes res. quæ in aliqua tempons differentia exis­ tant, erunt ab æterno products, etcrcatœ per veram, et realem actionem, cujus op- e positum tides docet, ut palet ex illo Genes. 1. In principio creavit fimis ctrhim. rt ter­ ram. Sofaifo. 71 Nec refert, si occurras, hinc solum sequi, res ab æterno esse productas in aliena mensura; nempe.in æternitate, et I respecta Dei. non vero in mensura propria, et quoad nos ; et licet hoc ultimum sii in­ conveniens, et contra fidem ; non tamen illud prius. hrtpagNam contra hoc est. Tum quod hoc ipso, lulur* quod res sit ab æterno creata in aliena ■' y· M· J· Tedium. mensura, nempe in æternitale, habet ab­ solute, et simpliciter e-sse creatam : quia eo ipso actio Dei ab æterno est terminata a 1 existentiam illius, quod nihil aliud est, quam proprie, absolute, et simpliciter crea­ ri. Constat autem, quod juxta fidem, creatura? proprie, absolute, et simpliciter solum in tempore fuerunt creata·; tum etiam : quia existentia creaia non produ­ citur sine propria duratione, et mensura ; quia hæcduratio habet se ad instar proprie­ tatis respectu proprias existentia? ; ergo si ab Uîlerno est existentia creata, ab ælerno etiam erit doratio, et mensura propria illius : et per consequens, sicut in propria existentia essent ab æterno, ita etiam in propria duration©. 75 Tertio probatur eadem sententia. Nam ælernitas non respicit eodem modo rem, dum acta existit, et dum habet esse praeteritam, vel futuram : at hæc diversisitas sita est in hoc, quod actu existentia respiciuntur ab ætern itate, ut pnesentia si­ bi ; futura vero, et-præterita, ut non sibi pnesentia : ergo futura non erunt ab æter­ no pr.esentia eidem æternitati. Consequen­ tia satis liquet. Minor videtur constare : quia non videtur apparere, in quo alio pnndicta diversitas consistat. Major autem suadetur, ex eo, quod res ipsa aliter inspicit æternitatem, dum est præsens, et aliter dum habet rationem fu · tura·; siquidem dum est præsens. respicit illam per realem habitudinem veni·, et realis coexistentiæ; cum vero habet ratio­ nem præterita*, et futuro» non respicit ean­ dem auernitatem per respectum realem, sed rationis; ergo e converso ipsa æterni- tas aliter respicit rem creatam ul pmwtem, quam ut futuram, vel ut præivri- tain : quoniam diversitas unius relativi exigit diversitatem in termino, seu in correlativo. 76 Quarto. Quia alioqui daretur multi­ tudo actu infinita, quæ realiler, et physice esset actu, et simul præsens in aliqua du­ ration© ; hoc autem est impossibile ; er­ go, etc. Sequela probatur. Nam omn^s co­ gitationes beatorum sunt infinita; ('reo ri omnes illa? sunt acta présentes Deo phy­ sice, et reali ter in mensura ætemifhtis, secundum proprias existentias, dabitur mul­ titudo infinita in actu, respectu alicuju* durationis, nempe æternitaiî-. Fal>itis au­ tem consequentis indeJiquet. Nam ut N. Complutemes in lib. Physic, disp. 18, num. 57. ostendunt, ratio, propter quam repugnat infinita multitudo entium tota­ lium, est, quia præ licta multitudo debet esse secundum aliquam speciem numeri, vel secundum proportionem, et similitudi­ nem ad illam; et cum quilibet numerus sil multitudo facta, vel mensurata per unum, erit utique contra rationem numeri, vel multitudinis habentis proportionem, vel si­ militudinem cum illo, quod sil acta infi­ nita ; quippe cum rei actu mensurata· per unum ex illis multis, ex quibus constat, repugnet esse actu infinitam ; atque adeo etiam repugnabit, hoc habere in propria duratione; at ratio ista videtur intentum convincet e, etiamsi talis multitudo pona­ tur actu infinita in ætern itate; siquidem ibi debet conservare propriam rationem ta­ lis multitudinis; ergo, etc. H 77 Quinto Nam ex opposita sententia plera sequuntur absurda. Primum, quod eadem res bis producitur. Semel quidem in ætern itate. et ab æterno; semel autant in tempore. Quia sicut nequit asse, quin producatur, ita nequit ab æterno esse, nisi ab æterno producatur; nec potest incipere esse in tempore, nisi etiam in tempore in­ cipiat produci. Secundum, quod de Antichristo posset in hoc instami verificari, quod in hoc eo­ dem instanti, et in quolil>et alio nostri tem­ poris est. Nam sicut bene sequitur: Aniichristus est in xtcrnitolt : ergo Antichristus est, ita etiarn optime infertur : Antichrisius in qualibet instanti temporis est in sternitote ergo nunc, et in quolibet alio instanti nostri temporis est. Tertium, res non posse creari, seu pruduci ex nihilo in tempore : siquidem jam Qwtfie β gsriU. Aw in IZHh TKAGT. Hl, DISP. VIII, DUB. 111. pr.i>uj punuulur cum suo esse reali, el phy· in ælernilite. Et ita non pro lucentur in tempora simpliciter ex nihilo} sed ad summum cum limitatione, nempe ex nihilo in tempore. Quartum, Adamuii)tel Antichristum co­ existera inter se ad invicem, bi semel coexistent æicrnitati. Nam sicut quæ sunt eadem uni tertio, sunt eadem inter se; ita qua· ab æterno coexistent uni tertio coexistent utique inter se. Quintum , quod plures contradictoria: velificarentur de uno, et eodem in unica', el eadem duratione, nempe in eodem instanti ælernitatis ; ut quod Anlichrislus fU. ct Anlichrislus non est, quod corrum­ pitur, cl generatur, moritur, rt existit : si­ quidem omnia hæcconvenirenl Antichristo in æternitalo. Et ita si omnia hæc ab .rterno conveniunt ei in mensura æterqitalis, verilicabuuiur simul de illo in eadem duratione prædictæ contradictoria* : hoc autem vi letur absurdum : siquidem prælicata ex se contradictoria, semper sunt incomponibilia, in quacunque duca­ tione sint : exeo, quod semper sunt ex se contradictoria. 78 Ultimo, quia alioqui tolleretur liber­ tas arbitrii creati. Tum quia si actus li­ beri creati ab æterno existent in æternitate, erunt utique ab æterno producti in illa secundum omnes circumstantias, quas io suo tempore habebunt; ergo non erit modo in potestate liberi arbitrii aliquid facere, vel alio modo, quam factem sit in iclernilato ; ac proinde nulla remane­ bit in eo libertas ; tum etiam , quia fu­ turam contingens, et liberam non est in æternitate, nisi per idem esse, quod ha­ biturum est in tempore : sed si in tem­ pore haberet esse, antequam fieret a libero arbitrio, non esset contingens, neque li­ berum : ergo idem dicendum est, si ha­ bet esse in æternitate, antequam a libero arbitrio producatur in tempore. § H. Proponitur, el explicatur vera senlcnlia. , 79. Dicendum tamen est sufficienti ra­ tione probari futura contingentia absoluta fuisse ab æterno, et esse nunc realiter, ctphysice pnesentia Deo in mensura æternitatis, et ratione hujus præsentiæ certo ab illo cognosci. Ita Ferrara 1. contra 551 Gent. cap. 66. Corduba, quæst. 35. disp. 8. Capreolus in 1. dist. 38. quæst. 1. * art. 2. et dist. 36. qwest. I. art. 2. Ricardos in I. dist. 38. quæst. 5. Cajetan. Bannez, Ki pa, Zinardus, Zumel hie, Nazarius controv. 3. Navarrete controv. 52. Gonzalez disp. 43 sect 3. Corneio disp. I . dub. 3. Alvarez disp. 8. de auxiliis, Ahulensis super Maith, cap. 18. quæst. 36. Et ex Patribus Societatis Fonseca 6. Metaphys. cap. 2. quæst. 4. sect. 2. Christophorus Gil. tract. In. de æternitate cap. 16. Granado tract. 5. de scientia Dei disp. 3. sect. 2. El hoc probabile putat Molina in præsenti disput. 13. licet disp. sequenti oppositum amplectatur. El tandem communiter Sancti Pâtres , quos dub. præcedenti retulimus. Quia omnes illi vera ratione ducti prædiclam pruden­ tiam futurorum in æternitate admiilunt, et dicant, ratione ejusdem præsentiæ certo, ct infallibili er a Deo cognosci. Cæteruin quia hæc assertio indiget explicatione, ideo supposita explicatione num. 35. et 40. adducta, amplius ex­ plicanda et deinde probanda erit. 80 Pro ejus igitur explicatione notandum Anittudvcr«io est primo, quod cum dicitur, futura con­ prima tingentia fuisse ab æterno, et esse nunc pro ciplûapræsenlia Deo·, et æternitati. involvun­ lionc tur ibi. tum extrema coexistentia, tum rniirinetiam duratio, in qua coexistent, seu >iuul·. mensura, per quam mensuratur prædicta coexistentia. Sicut cum dicimus Petrum, et Paulum coextitisse heri, et coexistere nunc, invovuntur ibi Petrus, et Paulus ad invicem coexistantes, et duratio, ac mensura, in qua coexistent, per quamque talis coexistentia mensuratur, scilicet dies externa, et instans præsens, seu dies externa pertingens usque ad instans præ­ sens. Extrema igitur hujus coexistentia?, de qua in præsenti loquimur, sunt ex una parte Deus, ut est ætern us ; ex alia vero futura contingentia. Duratio autem men surans, non quidem solam veritatem propositionis, per quam enunciatur, pnedicta futura coextitisse ab æterno, et coexistere nunc Deo , et æternitati, sed etiam coexislentiam extremorum , non est instans nostri temporis, aut reliqua ins­ tantia temporis imaginarii, quæ nostro molo intelligendi, et juxta ea, quæ N. Complutenscs in lib. Physic, disp. 29. num. 50. docent , intelliguntur ab æterno præcessisse instans imaginarium, aut •r ;· ·> *’ W i ’--λ .i» f ♦ Ii • 74» p k‘ «A 55? DE SCIENTIA DEL verum, quod nunc vere» vel imaginarie e.ulem mensura æternitatis mensurante intelligitur existera ; sed esc ipsamet æiercoexistentiam extremorum, cot’xistero. nitas, seu nune îllud indivisibile, et 82 Serando notandum est, quod adliuu semper stans æternitatis, quæ est mensura Cum'dicitur, futura contingentia fuisse, wu formaliter indivisibilis, et omnino indefer· esse ab a»temo praesentia ætemitali iu ea­ tibdis, ac in variabilis. dem mensura æternitatis, et otium r.oæ Hju.· Num in hoc instanti nostri temporis, osse illi pnesontia, ly nunc dicente uter· ev^eDS e*L non oxistere Antichrisium : ni ta tem, ut mensuram hujus coexistentia·, muîûn rirai etiam evidenter patet, quod in ins­ potest hoc dupliciter intelligi. Primo qui­ tantibus antecedentibus, sive veris, sive dem, quod ipsa futura contingentia exis­ imaginariis, quæ præcessorunt. nondum tentia in sua propria ducatione. nimiium habuit existentiam ; sed in ordine ad ma­ pro tempore futuro, intelligantur secandum trum tempus incepturam esse ejus exis­ suam existentiam formaliter, aut virtualiter tentiam in tempore illo futuro, pro quo quasi extendi, et quasi rctrotrahi, ita u·. revera exister. Unde de fide labemus, ab ea ducatione, in qua habebunt tw, per­ quod loquendo de productione rerum tingant usque ad ipsam durationem triernam a parte ante ejusdem æternitatis. Se­ creatarum , ut mensurata per nostrum tempus, tunc omnes creatura- inceperunt cundo vero non ita. ut ipsa fatura qoasi extendantur, et (ut sic dicamus) retrotrain tempore, ut constat ex illo Genes. L /n princifrio creavi! Heus certum, el terram, hantur huc modo; sed quia ipsa æternitxs, et ex Concilio Nicæno supra adducto. Et ex eo, quod est infinita in ratione darapropterea, ut ho·· ipsum denotetur, et ut lionis, ac proinde habet virtualiter omnem omnis quoa 1 hoc æquivocatio pellatur, extensionem excogitabilem intra hanc Ite addita est tam in titulo, quam in asser­ neam, extenditur virtualiter quantum ne­ tione particula illa . /n mensura zternilalis, cesse est, ut semper et ab æterno, et abs­ ut denotetur qutenam sit dnratio mensurans que successione ex parte æternitatis, vel coexistentiam, et pnrsentiam hanc futu­ ex pacte contactus pertingat usque ad ipsum rorum ad .eternitatem. futurum, et durationem ejus pro ea tem­ Coroiu. 81 Ex quo fit, æteroitatem duplex poris differentia futura, pro qua vocificabi­ munus in hac coexistentia subire. Unem tur, quo! actu habeant me. et ita modu quidem quatenus habet rationem extremi dicto ambiat, et contineat omnia fila. coexistentis, et simul durantis, cum futuris. Eo proportionali modo, quo si daretur Aliud vero quatenus habet rationem du­ tempus ab æterno, et hoc in æternuui a rations mensurantis, tum veritatem pro­ parte post duraret; tunc si S per impossi­ positionis, qua affirmatur prædicta coexis­ bile imaginaremur, quod pnediclom tem­ tentia, tum etiam eandem coexistentiam. pus se« undum omnes suas partes simul Sicut cum dicitur Petram coexistera du­ staret, simulque haberet illam extensionem ration! primi mobilis, tunc duratio illa formalem, oporteret, ut al» æterno, 61 ?iprimi mobilis et habet munus extremi mul adhuc ex parte contactas pertingeret durantis simul cum Petro, et munus ad Antichristum. et ad omnia præterita, mensuræ mensurantis talem coexisten­ vel fatura in infinitum a parte post, non tiam . quidem quia ipsa praeterita, aut fulura Diximus durationem mensurantem, non quasi extenderentur, ita ut a sua duratione quidem solam veritatem propositionis, sed determinata, in qua sont, retrolrahcrentar etiam coexistentiam extremorum, non esse quantam necesse esset, ut inde usque ad hoc instans nostri temporis, aut alia, quæ omnem illam durationem infinitam a parte idem instans præcesserunt : quoniam si ante pertingeret ; sed quia tempus ipsum loquamur de mensura mensurante solum­ formaliter extenderetur; ita ut simul, el modo veritatem propositionis, tunc hæc semel, et sine successione, eliam ex parte propositio : Antichrislus esi prxsciif nunc in contactus pertingeret ab æterno usque in æternitate, est vera, etiamsi illud nunc de­ æternum : et per consequens ad omnes notet instans præsens nostri temporis : ac res, ct durationes intrinsecas earum, quæ proinde præ lictum nunc poterit esso men­ in tota illa latitudine inveniuntur, seu quæ sura illius sic sumpta. Nam facit hunc sen­ in quavis differentia temporis exislunl. sum , quo i in hoc instanti nostri temporis 83 Cum igitur dicimus, fulura contin­ est verum dicere , futura contingentia gentia coexistera ab æterno scternitati in ease præsentia Deo in æternitate, et ei in ipso nunc ejusdem æternitatis, nolumus dari r TRACT. HL DISP. VIII, DUB. HL dari prædictam coexklentinm, ex eo, quod fatura ipsa contingentia, quasi extendantur a sua temporis differentia, pro qua in temnoro futuro existent, quantum salis sit ad hoc, ut pertingant ad durationem æternam a parte ante æternitatis, seu ad hoc, quod qi semper a parte amo coexistant illi ; sed quia ipsa æternitas ralione suæ infinitatis! ct virtualis extensionis extenditur ab inter­ no quantum satis esi, ad hoc, ut pertingat al præ licta futura, et ambiat illa. El ideo ad explicandam hanc pnesentiam, et modnm ejus, communiter dicitur a Thomistfa ona cum D. Thom. omnia pneterila, et futura actu ambiri, contineri, et con­ cludi in ipso nunc æternitatis. Et ratio hujus modi philosophandi quoad hoc, est. Quoniam ad hoc, ut futura con­ tingentia coexistèrent æternitari, priori mo­ do, oportebat, ut ipsa in propria, et adæquati eorum duratione haberent existentiam durantem ab illa temporis differentia , in qua existent usque ad durationem infini­ tam a parte ante ejusdem æternitati?, aut temporis imaginarii a parte ante infiniti, el e contra : atque adeo essent, et non essent futura. Sicut ad hoc, ut æternitas hoc modo extendatur ab æterno usque ad ipsa fatura, desiderator, qaod habeat in propria duraiione existentiam , per quam atb æterno usque ad talia fatura pertingat. Et propterea quia .æternitas ralione suæ in­ anitatis potest habere lotam hanc durai-onem, in le est, ut futura possit coexistere ipsi ab æterno in nunc ejusdem ætemitatis, el e contra. 84 Tertio pro majori horum luce γρcolendum est in memoriam, et magis illustrandum il, qaod num. 67. et 68. teligimas. scilicet, quod cam dicitur, fa­ tura contingentia esse ab æterno præsentia æternitati in nunc ejusdem æternitatis, ex eo, quod ipsa est virtualiter extensa, bea virtualiter habet partes durationis, nimirum præteritum. præsens, et futu­ rum ; et ratione earum intra se conclu­ dit omnia illa , potest adhuc dupliciter intelligi. Vel ita ut æternitas ralione omDiam suarum partium, Λ-irtualiter talium attingat proxime, et immediate quodlibet faturum : vel ita ut non ratione omnium suarum partium virtualium id habeat, sed quod quatenus virtualiter continet, v. gr., Jurationem crastinam, coexistât ab æterno diei futuro, et omnibus rebus, quæ in ipso habitura sunt existentiam ; licet modo, id est, in nunc nostri temporis illam non \r 553 habeant ; et quatenus virtualiter conlinot diem immediate sequentem post crastinum, pt ea, qua· nunc sunt futura, pro eodem die coexistât etiam ab æterno illi. Sicut etiam secundum quod habet continere omnia tempora, quæ præcesserunt usque ad instans præsens, coexistât acmper ad omnia pneterila, ut infra magis explica­ bitur. 85 Cum ergo dicitur, fulura contingen­ tia coexielere semper, et ab æterno Deo, et ætorDitnti in ipso nunc æternitatis, çx eo, quod ipsa extenditur virtualiter quan­ tum satis est, ad hoc. ut a propria duralione æterna a parte ante pertingat usque ad durationem futurorum, non est sensus, quod ratione omnium partium virtualium suæ durationis immediate, et proxime concludat, et intra £e contineat quodlibet futurum , el durationem ejus creatam ; sed quod quatenus continet durationem illam, in qua erit Antichris­ tus, ambit, et concludit illum, et sic de aliis temporis differentiis antecedentibus ad illam, sive veris, sive imaginariis. Et ratio est manifesta. Quoniam tandiu durat in propria duratione res ambita, et conclusa ab æternitate. quantum habet de virtuali extensione pars ilta virtaalis, ratione cujus proxime, et immediate æternitas concludit, et ambit ipsam. Sicut tantum habet de duratione in propria mensura intrinseca, eadem res, quantum requiritur de extensione durationis for­ mali in tempore primi mobilis, ad hoc. ut proxime intra se contineat· et ambiat ratione suarum partium eandem rem. Unde si Antichristus, v. gr., contineretur im­ mediate, et prôxime ab æternitate ratione omnium suarum partium virtualium, opor­ teret, ut in sua propria duratione tantum duraret, quantum totaæternitas :ac proinde esset ita formaliter extensas in ratione durantis, quantum æternitas Ost virtuali­ ter extensa secundum se totam. Quare cum Antichristus in sua propria mensura tantum duret a tempore futuro, in quo erit usque ad finem suæ vitæ, inde est, ut æternitas non ambiat immediate, et proxime ipsum, nec coexistât illi, ut prae­ senti, et habenti existentiam, nisi qua­ tenus continet lotam illam durationem futuram, et non aliam. .86 Diximus, immediate, el proxime, quia licet ad hoc, ut æternitas pertingat a sua infinita duratione a parte ante, usque ad durationem futuram Antichristi, et Anti- n f •I'1 a ; ■ '-· > * €l ; A ti lUlm illius. r. · t it. 554 UE SCIENTIA DEI. cbrislum jpMiin, requiratur, ul perungat < Liam ad omnes lutuporis differentias antecc lentes; non tamen ita, ut immediate, et proxime pertingat ad istam, quia pertingit ad illas ; sed quia propter suran infinitatem, in ratione duralionis formaliter indivisibi­ lem, necesse erat ad hoc, ut pertingeret ad illam, quod ambiret omnes, quæ illam au­ to, o Juni; quamvis immediate, et proxime solum ambiat differentiam temporis, in qua erit Aniichrisius, et existenliam ejusdem Anticbrisii, quia continet, et ambit prædiclam temporis differentiam. &N«4bUnde optime dicunt ThomisUe, dari in iimn ælernitate plures. et diverso* sinos virtuapnnam. . r ’ . . liter, et ia uno quasi sinu esse acta. v. er., Antichrislum, et in alio Adamum, et sic de aliis, juxta diversas temporum differen­ tias, in quibus exliterunt, aut existent Clinia $7 Ex quo sequitur amplior explicatio nem eurum, quæ num. GS. intulimus, nempe um quod ex qua parte futura contingentia tau•liRbwu». [QHi coexistant æternitati proxime, et im­ mediate; quatenus habet illum quasi pecu­ liarem sinum , correspondenlem cuilibet eorum, seu secundum quoi præcise conti­ net illam peculiarem differentiam temporis, pro qua quoad nos existent, non est ne- , cesse al hanc coexistentiam jam dictam, : ut semper quoad nos existant, seu quod in j sua propria, et adœquata mensura habeant et simul habuerint semper existentiam, ut ex dictis constat. At ex quo capite ætemitas simul continet virtuaiiter, et actu, absque successione, et divisibililale forma­ li, tam ilLyn differentiam temporis, quam i omnes illas antecedentes, et subséquentes I I rei, sal <·$*<·(, ul illa in decimo mense, Un­ quam in mensura eisdem adæquata, habe- j rent exisleniiam. 1 88 Ex quibus omnibus landpin lit, dubium hoc, et difliculiaiein illius non case H de solo nomine, ut aliqui ex adverariû I volunt, sed do re. Nam licet omnes Dom 1 . res conveniant in hoc, quod Amichristu ‘verbi gratia, non est præsens ælerniute in nunc nostri temporis, tanquam in mensan mensurante coexistentiam horum extremo­ rum’ : el similiter quod eadem futura coexistant, absolute, et simpliciter loquen­ do in nunc æiernilatis, quia æternius esi mensura a-quivalens tempori duranti infini’ te, tam a parle ante, quam a parte post, el tota simul; et propterea sicut quodlibet fatn rum deberet existera in aliqua parle infiniti temporis (si esset) et coexistera illi, ita etiaiu debet esse in æternitate, el habere coexis­ tentiam ad illam, imo quia est formaliter indivisibilis, et tota simul, oportet, ut toti illi coexistai. Galerum Patres, maxime vero D. Tnom. volunt, quod hæc coexistent ætemilatis ad futura fuerit semper, elab æterno absque successione aliqua,nonsolum ox parte æierniutis, sed eüam ex parte contactus (ut sic dicamus) virtualis, >eo coexistent!® actualis ad illa, et e contra. Al a iversarii id negant : et lanium dicunt, hanc coexistentiam non fuisse, aut esse ab U0 hujus præsenliæ, certo ab illo cognosci. daretur, quod annus» v. gr., temporis Videantur tamen ea, quæ num. 10. nolaprimi mobilis haberet, totam suam exten­ sionem formalem simul, ct semper stan­ vimus. Quoad priorem vero partem probatur tem ab initio sui , tunc ab initio primo ralione fundamentali, quæ jam tacta ejusdem sui tue ambiret omnes differen­ it X. est in explicatione ejusdem assertionis , tias temporis existent!* intrinsece in bis μ* quaque desumitur ex D. Thom. et ex aliis rebus inferioribus, quæ darentur in præ­ Anctis Patribus, locis dub. præcedenti re­ dicto anno, estæique coexistons omnibus 4 bus : el potest a l hanc formam reduci. rebus, quæ illo anno Gerent. Et si hoc Quoniam æiernilas cel duratio tota simul, ei non competeret, eo ipso non haberet el infinita in ralione duralionis; ita ut si­ ab initio sui eue omnem illam extensio­ mul, et semel æquivaleat tempori infinito, nem formalem duralionis semper stan­ uæ a parle ante, quam a parte post : ergo tem. simul, et semel, et ab æterno coexistit in 9t Confirmatur ralione D. Thom. locis COIH propria mensura ejusdem anernitalis omni­ citatis. Nam hoc ipso, quod æiernilas flrmatnr. 1 bus differentiis temporis futuris, el ambit, sit duratio infinite perfecta, et tota si­ ac continet actu omnes illas, et cunctas mul absque omni successione, debet esse res, quæ in eisdem coextiterint. Antece­ mensura infinito, et immutabili molo dens quoad primam partem ex so liquet : mensurans omnes durationes creatas fu­ alioqui esset in ea præteritmn, et futurum, turas, et quidquid in illis continetur.: ergo atque adeo successio, et imperfectio muta­ semper, et ab æterno, ac immutabili modo, bilitatis. Quoad secundam vero partem debet omnes illas, et cuncta, quæ in eis etiam constat. Quoniam quidquid est in extiterint, mensurare, et actu continere, Deo, debet esse infinitum intra propriam eisque coexistere. lineam; et per consequens simul, et semel Antecedens probatur. Nam etsi non æquivalere omnibus rebus creatis, spectan­ quævis duratio sit mensura alterius, et ita tibus ad eandem lineam : ergo cum linea ævum Angeli licet habeat non parum uni­ æternitatis sit linea duralionis, debebit esse formitatis, nihilominus non mensuret nos­ infinita in hac ralione, et simul, ac semel tros motus, ex eo, quod ab eo non pendent ; æquivalere infinite duration! temporis, tam attamen duratio ex se uniformior, et a qua a parte ante, quam a parte post, si hoc da­ alite durationes inferiores pendent, opor­ retur; sicut posse dari, optime probant N. tet, ut juxta modum suum sit /mensura Çomplutens. in lib. Phys. disp. 29. num. illarum, et eorum, quæ in ipsis conti­ 16. et deinceps. nentur : ergo cum æiernilas non solum 90 Consequentia vero probatur. Quo­ s t duratio uniformior aliis, sel intinite niam si æiernilas non contineret simul, et uniformior atque a Deo infinite perfecta, semel, et ab æterno omnes differentias et immutabilis; et omnes alite durationes temporis futuras, et cunctis rebus in eis ab ea pen leant, oportebit, ut sit men­ exisientibus, ab æterno non coexisteret in sura infinito, et immutabili modo om­ eadem mensura aeternitatis, tunc non esset nia alia mensurans. infinita in ralione duralionis, et tota simul. Consequentia vero probatur. Nam si Quoniam duratio, quæ est tota simul, et non semper, et ab æterno, ac immuta­ infinita in ralione duralionis, tam a parte bili modo mensuraret, ac contineret præ­ ante, quam a parte post, debet semper, et dicta, sel aliquando inciperet mensurare ab æterno ita virtuaiiter extendi, ut pertin­ aliqua, et ea desineret mensurare : et eat ad omnes differentias temporis, ambiens rursus mensuraret alia, et cessaret ab hac illas, et coexistons ab æterno eisdem, el re­ mensuratione, tunc esset in ea successio bus in eis existentibus. in ralione mensuræ, et in ratione dura­ Sicut id, quod esset infinitum in ratione lionis , ratione cujus mensurat ; et ita duralionis non quidem ita ut tota simul, non mensuraret modo infinite perfecto se 1 successive, ct formaliter extensa esset, et immutabili. ]", deberet non quidem simul, sed succes­ 92 Occurrunt adversarii, lain ad rationem Occurri­ tur sive, ei ratione panium futurarum am­ factam , quam ad ejus confirmationem. ri 14bire res futuras» el coexistere illis : et si Ad rationem quidem, quod ad hoc, ul veiMtih ralidflt hoc non habere’, non esset infinita in ra­ ætemitas sit duratio infinita, et tota si­ D.Thuni. lione duralionis successivae. El similiter, mul, non est necesse. ut semper, et ab ul nuper dicebamus, si per impossibile æterno coexistai omnibus differentiis lemSalmant. Curt. Ihtoloffi, loin. I. 37 *; 4 ! *· 55G BE SCIENTIA DEI. poruni, et rebus in eis existentibus; sel I mul, et semel contineat, el ambiat actu om· salis est, quod quantum est de se possit nes differentias temporis, el cuncta, quæ in coexistere illis : ac proinde, quod defeeeis fuerint ; uc proinde quod ea ab aler­ tas hujus coexistent!® non proveniat ex no quasi tangat, eisque coexistât, quindefeclu æiernitatis, et infinitæ durationis tumvis res îpeæ sint inter se secundum ejus : sed ex defectu temporis, et rerum durationem distantes : ergo cum differtain eo existentium ; quæ, quia in tempore tiæ duraiionis, sive temporis nostri sint incipiunt etistere, et in tempore etiam praeteritam, præsens, et futurum, debebit desinunt, propterea nequeunt ab æterno æternitas actu , et ab æterno ambire omne» eidem ælernilali coexistere. has temporis differentias, et quidquid in Hoc autem explicant exemplo immeneis continetur. si talis : quæ licet sit infinita intra suam Alioqui si ratione suæ virtual!* extenlineam, nihilominus non replet loca fusionis non sd extenderet ad pnedicta, iu lura, sed tantum existentia : non quidem ut simul, et semel, atque adeo ab ctemu ex defectu ejus, sed ex defectu eorum : non pertingeret ad illa, et ea actu ambiret, ex eo, quod usque dum sint existentia, ipsisque coexistent, nequibit esse inlioiu non sunt capacia præliclæ repletionis. in ratione durationis. Sicut etiam nequiret Solotiu Ex quo etiam ad confirmationem reshabere prædictam infinitatem, si non iripondent, aeternitatem esse quantum est de haeret immensitati, ut ratione ipsius, seadœtdr- se mensuram immutabilem. quia licet eundum quod aqernitate mensuratur, conunc mensuret res présentes. non vero existerai, et repleret loca futura; quia futuras, et preterauntibus illis, et existent!- lotum hoc perlinet ad immensitatem, bus isüs, desinat mensurare is» illarum, et non quidem cum præcisione sumptam, incipiat mensurare ew istarum · hoc sed ut ail lineam æternitatis spectat, tamen non esc propter defectum, mutaquatenus ab illa, ut a propria mensura mea· biiitalem, aut successionem æternitalis, sed suratur. rerum creatarum, quæ secundum suum 9 i Unde vis rationis D. Thom. con«ie fluunt, et ad invicem sibi ipsis succesistit in hoc, quod sicut ante, et retro, dunl ; cum Umeo æternitas semper maneat sursum, et deorsum, propinquum, et remofixa, ei immutabilis, ad eum sane protum secundum locum, sunl differentia portionalem modum, quo arbor in fluvio intra lineam loci replebilis contenue, non fixa, semper manet immobilis, et succèsvero præsens, praeteritum, et futurum; sive coexistit aquis fluentibus : el si esita omnes differentiæ temporis, scilicet set mensura earum, mensuraret illas sue- | præsens. præieritum , et futurum, soni cessi ve ; quamvis hoc non proveniret ex i differentiæ al lineam durationis pertinenfluxu arboris, sed aquarum. ’ I tes : ergo sicut quia immensitas cum præciRejicisolutio adratifrπ«η· 93 Cæterum neutra ex his solutionibus siune sumpta, est infinita in ratione virtutis sal’s^a<3t. Non quidem prior. Nam potius repletîvæ, non potest non actu, et simal θ* exemplo, quoi pro se adducunt, et [ replere, et tangere omnia pnedicta loca, ex discrimine, quod intercedit inter im- quantumvis inter se distantia, hoc ipso, mensitatem, et æiernitatein, salis effica- quod existant ; non vero hoc ipso, quod citer probatur, aeternitatem debere semper, futura, aut præierita sint, quia hæ differen­ ce ab æterno coexistere omni ducationi tiæ ducationum non perlinent ad lineam futuræ, et rebus in ea existentibus. Nam immensitatis : ita ex eo, quoi æternilas immensitas non est infinita in ratione | est infinita in ratione durationis, non durationis, sed solum in ratione immensitatiB, et virtutis (ut sic dicamus) repletivæ totius loci : et propterea ratione hu us infinititis cum præcisione sumptæ. debet actu el simul replere omnia loca ; non quidem futura, sed existentia, eaque comiagere, quantumvis inter se sint distantia:et hoc ipso, quod easimul non repleret, eteontingeret, sequeretur, præ lictam immensitatem non esse infinitam in ratione virtuiïs replelivæ locorum : ergo quia ætemitas est infinita in ratione durationis, oportebit, ut si- | poterit non actu, et simul continere, et quasi contingere omnem durationem temports, hoc ipso, quo I sit præsens, praeterita, aut futura : quandoquidem unumquodque horum perlinet ad lineam durationis : sical quivis locus existons spectat ad lineam immensitatis eum præcisione sumptæ. 95 Confirmatur, et explicatur ex alio discrimine, quod versatur inter immensitatem, et æternitatem. Nam proprium eat durationis mensurantis aliquam rem, continere, et intra se concludere rem du­ rantem TRACT. III. DiSP, VIH. DUR. Ill nnteiu in illa, maximo si sit duratio. ei mensura superexcedene, ot superior : at nrius replet i να luci non continet -intra se locum, quem replet ; sed potius iptu est in illo : ergo cum æternitas sit duratio inliniia, el superoxcedens, continebit in­ tra se omnem rem creatam, ot durantem : noli quia immensitas est infiniti in raciioe virtutis replolivæ, non continebit In­ tra se loca, quæ replet; sed potius Deus, ut immensus, erit intime in robus ab eo repletis · ergo cum unumquodque recipia­ tur, aul contineatur, ad ino Ium recipien­ t's, aut continentis , fiet indo tum quod res actu contenue in mterniute, seu coetiBlenles ipsi, contineantur, ei sint in ilia ad modum ælernitaiis, nempe omnino immutabiliter, et per consequent semper, H ab æterno. Tum etiam, quo i immen­ sitas si non esset æ tern a tantum exten­ deretur ad replenda omnia loca, dum pre­ cise existunt, atque adeo a 1 replenda ea temporaliter : sicut res, in quibus Deus intime ratione immensitatis imbibitur, su­ tam in tempore habent, ut in propria , et adæquata mensura esse : quamvis, quia eadern immensitas æ terni tale, tanquam per pmpriam mensuram mensuratur debeat ratione ejusdem a· terni tatis ab æterno illa replere, et ea ambire, eisque coexistere. Sed de boc discrimine , in tractatu rrnboratwr. juxta hanc solutionem Deus non habet modo hanc cognitionem, Antichrislus est meæ infinite scientiæ, ct æternitatiphysice, el realiter præsens, alioqui (ul modo diceba­ mus) divina scientia falletur : bene tamen hanc, Antichrislus est meæ infinite scientiæ, et æternitati futurus. El deinde adveniente nativitate ejusdem Antichrist!, Deus non potest habere cognitionem, qua judicet, tunc esse sibi futurum, cum hoc sit omnino fal­ sum ; bene tamen hanc Antichrislus est nunc meæ infinite scientiæ, et æternitati præsens cum tamen toto tempore antecedenti non potuerit habere prædictam cognitionem, qua judicet, quod eo tempore habet sibi physice, et realiter coexistentem eundem Antichristum; ergo necesse erit, ut sit ali­ qua variatio in divina scientia : siquidem a tempore nativitatis Antichristi habet ali­ quam cognitionem, quam tamen ob æterno non potuit habere. A hud 103 Nec potest responderi admittendo, ronin quoi revera Deus ultra ilium cognitio­ rictum nem, qua ab æterno cognovit, Antichris­ effu’.’iu tn. tum esse sibi in diversis differentiis temporum futurum, præteritum. et præ­ sentem, habet adveniente nativitate ejus­ dem Antichristi cognitionem istam : An- H·' .% : 4 .i Ι.Γ $ h i * J. ψΐ· M. ft .· 560 DE SCIENTIA DEI. tichristus modo est me* infini!* scienti*, et xternitali physice, ft realiter prxsrns, et non futurus, aut prxleritus : Et alveniente morte illius habet ûtam ; .Vodo Anlichristus, nec est me* scienti* rt ,vlcrnitati pr*sens. aut futures, sed solum prxteritus. Cæterum hoc non provenit ex variabilitate, et mutatione divinæ scientiæ, sed solum ex variatione, et defectu ul>jecti. hapui»? Nam contra huc est. tum quoi hæc solutio est expresse contra D. Thom. in « hac quæst. art. 15. in solutione ad 2. °** uhi sic tabet : Ex hoc tamen, quod scit, i représentantes illud persolam variationem I objecti : attamen hoc ideo continuit, quia species ill® sub illo expresso cuoceptu, el denominatione, sub qua con­ cipiuntur. ut représentantes nræJicium i individuum, ut existons, non mensurati; tur quoad illud exercitium, adhuc secan­ dum quod se tenet ex parte earum per eandem mensuram ita fixam, et immo­ bilem , sicut mensurantur quoad euanj 1 entitatem intrinsecam sub expresso, et for­ malissimo conceptu, sub quo concipian­ tur, ut représentantes eandem naturam et individua ejus ut possibilia. Nam secundum hanc posteriorem consideratio­ quod aliqua possunt esse, qu* non sunt, nem mensurantur ævo, non minus quam vel etiam non esse, qu* sunt, non sequi­ substantia Angelica, cum qua inci­ tur, quod scientia sua sil variabilis. sed piunt, quamque semper, et inseparabiliter quod cognoscat rerum varia büiiatem. 5i concomitantur ; at secundum priorem tamen aliquid esset, quod prius Deus ne­ considerationem mensurantur tempore An­ scivisset, et postea sciret, esse ejus scien­ gelico. Et ita si secundum utramquu tia variabilis : sed hoc esse non potest : considerationem eadem mensura mensu­ quia quidquid est. vel potest esse secun­ rarentur. deberent, secundum utramqcc, dum aliquod tempus. flens in *terno suo sed. Et ideo ex hoc, quod ponitur aliquid eandem stabilitatem, et immobilitatem esse secundum quodcunque tempus, oportet habere ; ergo cum denominatio cognos­ centis . secundum quod ex parte Dei poni, quod ab *trrno sil scitum a Deo. Et idea non debet concedi, quod Deus terminatur, non solum in actu signato, possit scire plura quam sciat. Quia h*c sed in actu exercito ad creaturas, men­ suretur ætemitate : hoc ipso, quod sit fropcsitlo implicat, quod ante nesciverit, in Deo, oportet, ut semper sit fixa, et et postea sciat. Alia ίαTum etiam, quod denominatio scientia stabilis ; ac proinde ab æterno, et usque in ælernum perseverans ; alioqui nond n°tÎoâ non est denominatio extrinseca, sed intrin­ mensuraretur ætemitate, ut propria, -et seca, et juxta modum ipsius cognoscen­ adæquata illius mensura ; et per conse­ tis ; atque adeo, modo statim explicando, quens debet ab æterno habere omnia conmensurata ælern itate, ergo non poterit ex notata, quæ ad hoc, ut denominatio illa aliquo capite variari, sed omnia connota ta, et objecta, quæ ad illam desiderantur, de­ ab æterno existât, desiderantur. 105 Confirmatur, et explicatur secundo. Ab bent ex suppositione, quod aliquo molo ad illam concurrant, esse immutabilia, seu Nam licet possit contingere, quod aliqua immutabiliter coexister? ætemitati , ut dmominatio intrinseca conveniat Deo ex tempore, non quidem quoad ea, quæ iu mensure superiori, et excedenti. recto importât, sed quoad id. quod adæCnniir104 Confirmatur, el explicatur, et si‘“iirnjn’ nml tacita quædain objectio diluitur. Nam quata dicit, ex eo, quod talis denomina­ tio connotai, aliquod objectum creatum, Unia? licet possit contingere, ut aliqua denoob^l,o‘ minatio intrinseca, et immanens incipiat prout est præsens in sua propria, et adæ­ de novo absque variatione intrinseca ejus, quata durations, et ita nec prædicta de­ nominatio quoad id. quod adæqoate dicit, quod denominatur, sed solum per varia­ tionem objecti, aut connotati alicujus, ex mensuratur per ætornitatein , tanquam eo quod cunno ta tum illud ad præ lictam per mensuram propriam, et adæquatam, denominationem desiderabatur : ut juxta nec etiam quoad id, quod ex parte Dei, probabilem sententiam contingit in spe­ et in actu exercito se tenet; attamen ciebus Angelicis, qua· ante existentiam denominatio intrinseca, quæ convenit alicujus individui non represent ibant illud Deo connotando rem creatam non secun­ ut existons, sed tantum naturam spe­ dum mollira , secundum quem est in cificam, sub qua continetur ; bene tamen se ipsa , sed secundum modum , se­ adveniente existentia ejusdem individui : cundum quem est in D^o, non potest et ita denominantur de novo intrinsece non per æternitatem, ul per propriam mensuram TRACT. Ill, DISP. VIII, DUB. III. mensuram mensurari, adhuc quoad id, quod parte Dei in actu exercito se tenet : at proprium est cognitionis cogniliunis , t et denominationis cognoscentis, quod fe- i ntur ad res secundum modum ipsius cognoscentis, el secundum csset quod ha­ bent in illo, quia cognitio sit per hoc, quod cognitum , modo alibi explicato, hi in cognoscente . ergo denominatio cognoscentis in Deo debet quoad actuale exercitium , prout se tenet ex parte Dei, mensurari ætemitate, tanquam per pro­ priam mensuram, et omnia connotata ad illam desiderata osse Lixa, et immo­ bilia iu ætemitate : et per consequens non potest Deus denuo in tempore cog­ noscere aliquid, quod antea non cognos­ cebat, nec esse physice, et realiter denuo pnesens illi, quod antea non erat sic eidem prœsens. 106 Minor cum ulraque conseq. satis videntur constare, Major autem quoad secundam partem, quia brevior, et facilior suasu est, sic ostenditur. Quia exercilium, quod est in aliquo circa rem aliquam secundum modum essendi, se­ cundum quem est in ipso, debet men­ surari, tanquam per propriam mensuram, per mensuram propriam exercentis : et in Deo non est alia mensura propria, et adæquata ipsi, nisi tantum æternitas : atque ita omnia connotata extrinseca ad prædictum exercitium desiderata, debent esse stabilia, et fixa, et per eandem æternitatem, ut per mensuram communem, et superexcedentem mensurari : alioqui enim prælictum exercitium, ut se tenet ex parte Dei, non posset (ut modo di­ cebamus) per æternitatem, ul per men­ suram propriam mensurari. Quoad priorem vero partem eadem major suadetur. Tum quia ad præ lic­ tam denominationem adoequate sumptam desideratur aliquid temporale, proul est in se ipso pnesens in propria duratione : et ita sic considerata nequit ætemitate mensurari : sicut nec etiam potest per eandem mensurari, ut per mensuram pro­ priam, et adæquatam, quoad id, quod ex parte Dei, et in actu exercito so te­ net, Quia ad hoc exercitium, sub con­ ceptu talis requiritur prædictum connolaturn, ut est præsens in sua temporis differentia : et ideo ad summum praedic­ ta denominatio mensuratur per æterni­ tatem. tanquam per mensuram propriam, pi adæquatam quoad entitatem divinam, 561 ac proinde, et quoad id, quod ex parte Dei in actu signato se tenet. Turn etiam : quia in relationibus Domi­ ni et Creatoris fundamentaliter sumpti?, necnon in denominatione intrinseca qua Verbum denominatur unitum humanitati, id cernitur. Nam sicut unitur per modum actus puri, ita se ipso eat extremum unibile, et ipsa unio ex parte sui. ac proinde talis denominatio est illi intrinseca : licet quia tabs unio connotât unionem humanita­ tis, prout est in propria duratione. ad Ver­ bum, propterea exercitium prædictæ unio­ nis, adhuc prout se tenet ex parte Verbi, non mensuratur ætemitate, ut propria, et adæquata ejus mensura : non quidem ex defectu Verbi, et entitatis unionis, ejusdem Verbi, sed ex defectu humanitatis, et unio­ nis tenentis se ex parte illius, et terminata* ai ipsum Verbum. 107 Quæ omnia eleganter tradidit D. ΕΙ scida* ÜD 0ΠΒThorn, art. 15. hujus quæst. in solutione enlenad l. ubi cum sibi sic objecisset : Scientia lium ei cirçauli relative dicitur ad scibile : sed ea, quæ im­ (alimo­ portant relationem ad creaturam ; dicuntur nio de Deo cx tempore, el variantur secundum D.Tbom. varietatem creaturarum : ergo scientia Dei est variabilis secundum variationem creatu­ rarum. Respondet in hunc modum : DicenI dum, quod Dominus, Creator, et hujusmodi I important relationem ad creaturas, secun­ dum quod in sc ipsis sunt ; sed scientia importat relationem ad creaturas, secundum quod sunt in Deo : quia secundum hoc est unumquodque intellectum in actu, quod est in intelligente : res autem creatæ sunt in Deo invariabililer, in se ipsis autem variabiliter. Vel aliter dicendum est, quod Dominus. Creator, et hujusmodi important relationes, quæ consequuntur udus , qui intcUigunlur I terminari ad ipsas creaturas, secundum quod in se ipsis sunt. El ideo hujusmodi relaliones varie hio Deo dicuntur, secundum varia­ tionem creaturarum. Sed scientia, et amor, d hujusmodi important relationes, quæ con­ sequuntur actus, qui intcUigunlur in Deo I we. Et ideo invariabilité r prædicanlvr dc I Deo. Sed circa liæc, et ut intelligatur id, quod dc amore Sanctus Doctor docet, vi· I deantur ea, quæ ipse infra quæst. 19. ari. 1 7. docet, et nos ibidem notabimus. 108 Nec refert, si urgeas, quoi ex hac objectio, doctrina potius videtur sequi, cognitionem illam, qua Deus cognoscit, nunc esse suæ æternitati, et cognitioni realiter. et physice præsens hoc universum, terminari ad illud prout est in so ipso, el ita cognitionem 4 > ·Μί·Γ • V w ( 1. & Π­ Y-‘ .1 DE SCIENTIA DEI. hanc intui tivam posse incipere in tempore, quoad actuale exercitium illius, etiam ex parte Dei, non quidem ex defectu sui. sed ex defectu connotaii, nempe hujus univer­ si : quod solum in tempore habet esse. Non itaque hoc refert. Nam sicut cum dicitur, res possibiles cognosci ab æterno a Deo, secunlum esse, quod habent in ipso, seu divinam cognitionem terminari ad illas, secundum modum ipsius cognoscentis, non est sensus, quod præ licta cognitio non ha­ beat veluti transire ad cognoscendas easdem creaturas, quoad esse propriam illarum ; sed quod cognoscens attingit res trahendo illas al se; et ratio attingendi ipsas est esse, quod habent in cognoscente : ita cum e con­ verso dicitur, quod creaturæ existentes cognoscuntur a Deo intuitive, prout sunt in se ipsis, non esi sensus, quod ratio cog­ noscendi illas sit esse, quod habent in se ipsis; sel quoi cognitio habet velutitrans­ ire ad attingendas eas, quoad esse existentiæ exercito, quod habent in se, et quod eisdem realiter. et physice coexista : quam­ vis necesse sit. ul cognoscens, nempe Deos trahat illas ad se, et habeant esse in illo : I et rafio hujus transitus, et cognitionis sit [ esse, quod habent in Deo : ac proinde de­ j bent in vnrahili modo trabi, et repraesenta­ I Antichristum, ut sibi aliquando futurum, et non pneseatem, et e contra, non inde | colligetur aliqua variatio in eadem scien­ tia. , Non itaque hoc alicujus est roboris. Quoniam juxta nostram sententiam, futuritio Antichrist! respectu nostri, et pnrsentia ejusdem respectu aliorum, semper, et immutabiliter est præsens respectu Dei : et ideo potest semper, et in variabili ter sciri a Deo. Cæterum juxta modum di­ cendi adversariorum , el solutionem ab eis adhibitam, hoc ipso, quod Anticbustus sit aliquando futurus respectu Dei, non vero præsens, habet præsen liai i talem, et futuritionem variabili 1er respectu ipsius et propterea nequit invariabilité/ sciri a Deu, ut ostensum est. ri in divina essentia : siquidem cognitum i debet trahi, et esse in cognoscente secun­ dum modum proprium ipsius cognoscen­ tis : cumque esse existenttæ rerum crea­ tarum nequeat invariabiliter trahi , et repræsentari in eadem essentia, nisi inva­ riabiliter, et fixe sit præsens, et hoc ne­ queat habere esse creatum in sua propria duratione, oportet ut in remedium hujus detur æternitas, et præsentia rerum creata­ rum fixa, ei immobilis in eadem æternitat*», ut ita fixe, et immobiliter possint repræsentari in divina essentia; et cognitio illa perfici secundum modum cognoscentis, et esse : quod habet in ipso. Sed circa hæc vi- · deantur ea, quæ N. Complut, in lib. de Anima, disp. 21. quæst. 5. maxime vero num. 94. docent. 109 Ex quo tandem fit non esse ali­ cujus roboris id, quod adversarii in priori solutione hujus rationis num. 101. ad­ ducebant, nimirum quo I sicut, juxta nos­ tram sententiam , Deus cognoscit ab æterno Antichristum, ut nobis faturum, et ut præsenlem iis. qui simul cum eo pro tempore futuro coextiierint, et nihi­ lominus non inde sequitur variatio in divina scientia, ita licet Deus cognoscat pro tempore luturo. Nam eo ipso æternitas propter suam infinitam extensionem virtualem in ratione durationis, extendi­ tur ad actu ambiendum, et quasi tan­ gendum illud ; et quia totam illam du­ cationem simul, et ab æterno habet, extenditur simul, et ab æterno ad conti­ nendum, et coexistendum ipsi. Unde ad formam argumenti distin­ guenda est major : Nisi in scipso eodem modo existai, vel in tempore præsenti, vel saltim in futuro concedenda est, res­ pectu durationis superexcedentis, qualis est æternitas : Nisi in se ipso eodem modo existai , præcise in tempore præsenti , neganJa est, respectu ejusdem mensuræ superexcedentis, seu respectu æternitatis. Et deinde eodem proportionali modo dis­ tinguenda est minor : et si sensus sit, quod futura contingentia antequam sint in propria mensura, nec habent de præ­ senli, nec de futuro exislcre physice in se in eadem mensura, negari debet; se­ cus vero si sensus fuerit, quod antequam sint in propria mensura, non habent dp præsenti existere physice in se. El ideo neganda est consequentia. Quia , ul nu­ per innuebamus, ut aliquid coexistât ab æterno Ecodatio. >7 ·'··/ ύ Comllariuui, ex injjor ihipngnitio soInlioois ■ atkersariornm. Respondetur fundamentis opposite sententia. 110 Ad primum constat ex dictis, quomodo ad hoc, ut aliquid sit præsens in æternitate, ut in mensura , et duratione superexceienli, el communi, satis sit, quod habeat existentiam in se ipso ■ U A4 fcnui TRACT. ΠΙ. DISP. VIII, DUB. III. tlerno ælernilati in nunc ipsius æternitttis, satis est, quod existât in aliqua temporis diflerentia. Por quod eliam ad probationem majoris, et minoris ibidem adducta* salis constat. 111 Vel poterit aliis verbis ad formam ejusdem argumenti occurri, distinguendo eandem majorem : Nisi in se scipso eodem modo existai, vel in propria et admquata dunlion e, vel in alia superexcedenti, nempe æternitate, concedenda est : Nisi in so ipo eodem modo existai, in propria men­ sura, negari debet. Et eodem proportio­ ns modo distinguatur minor : Non habent rtûliler, ct physice existere in se in propria, euJæquata du ratione, concedatur: inaliena, e: superexcedenti, videlicet in æternitate, negetur. Et deinde negari debet conse­ quentia. Nam futura eodem modo exis­ tant, et coexistunt aeternitati. Quia sicut non existant in se in propria mensura, sed in mensura æternitatis, ita non co­ existant ipsi in sua ipsorum mensura, sed in mensura æternitatis : quamvis, ut nu­ per dicebamus, satis sit ad hoc, ut res semper sit existens in æternitate, quod ab æterno habeat esse futuram : quia non est existens ab æterno in æternitate, ni­ si ratione illius existent*!®, quam pro tempore futuro habebit : et non ratione ilterîus existent!®, quam antea habebat : siquidem, ut jam diximus, hoc ipso, quod pro tempore fdturo habebit existentiam, æternitas extenditur ab æterno ad actu ambiendum rem illam, et ei ab æterno cœxistendum. 112 Quare solutio ibidem tradita, opj lima est. Et ad probationem patet ex dic•‘•tia, quomodo distinguendum sit anteceζ Jens : Quin in se eodem modo sil ens reals, vel fe in tempore præsenti, vel in futuro, conce­ dendum : Quin in sc eodem modo sit ens rule, in tempore præsenti, negandum est. vel aliis verbis : Quin eodem modo sil in se ens rcale, in propria, aut in aliena mensara, concedi poterit, in propria tantum­ modo mensura, de præsenti existante negari debet. Et eodem proportionali modo distin­ guendum est consequens, juxta priorem distinctionem : vel negari consequentia juxta posteriorem, si consequens intelli­ gatur de existentia in mensura propria pro solo tempore præsenti. Et ad probationem constat ex modo dictis, quomodo licet ad hoc, ut sit aliquid in se ens physice, et realiter. seu ad hoc ut habeat essentiam 563 realem actualem, requiratur, quod existât, et quod fiat; attamen ad hoc ut existât in aliena mensura, virtualiter, et infini­ te extensa, satis est, quod in aliqua dif­ ferentia temporis habeat prædictam realitatem, et actualitatem. Per quod ad primam confirmationem satis constat. Quoniam antecedens est verum, si sensus illius sit, quod sit prius rem existere in mensura, seu duratione propria, vel in tempore præsenti, vel in futuro, quam existere in mensura aliena, et superexcedente : secus vero si sensas illius fuerit, quod prias sit, rem existere in mensura propria in tempore præsenti solummodo , quam existere in prædicta mensura superexcedente, ut ex dictis cons­ tat. 113 Ad secundam confirmationem respondetur, omnia prædicata convenientia rei in æternitate, competere illi etiam in mensura propria, præterquam prædicatum illud, in quo explicatur modus essendi rei in æternitate. Nam cum modus iste sit diversus ab eo, qui convenit rei in pro­ pria mensura, non debet illi in sua pro­ pria mensura convenire. Et ita falsum est, rem in propria mensura esse ab æter­ no , si ly in propria mensura importet ducationem propriam rei mensurantem coexistentiam ipsius ad aeternitatem, quam­ vis possit esse verum, si solum per hoc significetur, rem cum propria mensura contineri ab æterno in æternitate : ex eo, quod æternitas ratione suæ infinitæ durationis extenditur simul, et immutabi­ liter ad pertingendum omnem temporis dif­ ferentiam, aliquando existentem,et quam­ cunque rem in illa contentam. Cæterum, quia hrec propositio : Ites in propria men­ sura est ab ælerno, reddit absolute pro­ lata, juxta communem concipiendi modum , priorem sensum, non vero posteriorem, ideo absolute neganda est. Potestque hoc explicari exemplo sacro­ sancti Eucharistiæ Sacramenti, in quo om­ nia prædicata convenientia Christo extra sacramentum, competunt eidem in sacra­ mento, et e converso, præter prædicata illa, in quibus importantur modi essendi in illo, vel extra ipsum : et ita extra sacramentum non est sub speciebus, nec in sacramento adest modo quantitative. 114 Ad secundum bene respondetur ibidem, si tamen solutio illa juxta modo dicta intelligatur. Et ad primam proba­ tionem in contrarium, negandum est an- - ’* Ad prinum Montai, Ad d^ac“" firma·* tioocm. 564 DE SCIENTIA DEI. tecedens. Quia res non habet absolute, et 116 Unde cum juxta nostram semen­ simpliciter, ac juxta communem conci­ tium dicitur , nihil esse faturum , act piendi modum esse , nisi dum existit in præteritum respectu æternitolis, sed omnii propria, etadæquata mensura. Sicut etiam esse præsentia illi, non est sensus, quod non habet absolute, et simpliciter, ac præteritio, et futuritio rei eo modo, quo juxta eandem concipiendi modum creari, I possunt habere we, non sunt ab «wrnu nisi dum fit in eadem mensura propria, in illa, alioqui ipsa non contineret simul, et adæquato. et semel omnes differentias temporis, Ad secundam vero probationem constat nempe præsens. præteritum, et futurum : sed quod nihil est ei ab a'terno præsens ex dictis, concedendum esse antecedens, et primam conseq. in sensu jam insi­ præcise secundum statum fuiurilionis, iu nuato, et distinguendum esso consequens ul non sit simul ei præsens secandum statum existentiæ, et præsentialitalis (quoi secundæ. Unde si sensus illius sit, quod sicut res in propria exislentia sunt ab idem de praeteritione, proportione servata, dicimus) et ideo distinguendo in futuro, æterno, ita etiam in propria duration e, verbi gratia, duo illa tempora, quæ disp. ut in mensura mensurante coexistentiam præced. num. 116. diximus in illo in­ illam cum æternilate, neganda est con­ cludi. scilicet tempus præsens, in quo est seq. Si vero sensus fuerit, quod sicut futurum, et non habet cue, et tempo* res cum propria existenüa est ab æterno futurum, in quo verificxbitur, quod habet in mensura aeternitatis, ita etiam cum pro­ pria duratione quia utrumque continetur in &wr. tunc non est dicendum, quod habet illa, concedenda erit consequentia. successive coexistere æternitati ; ita ul Ad 115 Ad tertium concedenda est maprius coexistât illi præcise secundum id, lernnm. juxta ea, quæ stalim dicemus, et quod habet in tempore pnesenti, in quo neganla minor. Quoniam diversitas, se­ est futurum, scilicet secundum negatio­ cundum quam æternitas respicit rem, dum nem existentiæ, quam de præsenti habet, actu existit, et dum habet esse praeter­ et determinationem ad essendum, quæ ei itam, vel futuram, non consistit in hoc, in suis causis competit : non tamen quoi hæc respiciantur ab illa successivo tunc coexistai eidem ælemilati secundum modo ; ita ut futura respiciantur ab illa «xc existentiæ, quod pro tempore futuro præcise, ut futura, seu precise, ut ali­ habebit : et similiter adveniente tem­ quando non coexislentia. sed coextitura pore futuro, et existentia rei futur®, non ipsi : quia, ut sæpe diximus, æternitas coexistât illi in ratione futifri, sed solum semper, et immutabili modo respicit prae­ in ratione pnesentis ; sed asserendum est, quod in eadem mensura æternitatis sentia, praeterita, et futura, et simul ac immutabiliter coexistit omnibus istis, e: simul, et semel coexistit ei, ut conti­ omnia ista ipsi. Sed diversitas consistit nenti diversa illa tempora, tam secundum id, quod prædictum futurum dicit pro in hoc, quod æternitas quatenus virtua­ liter continet tempus, in quo Abraham, v. tempore præsenti, in quo est futurum, g.,erat præsens, coexistit ab æterno illi, et nou habet in se ipso «Λ, sed tan­ tum determinationem in causis ad essen­ ut secundum suam existentiam est præ­ dum , quam secundum id, quod affert sens : et quatenus continet tempus futu­ pro tempore faturo, in quo verificabilur, rum, in quo Antichristus erit præsens, quoi est præsens. ■ habet etiam ab æterno coexistere ipsi. Quod idem cum proportione de præSicut etiam, secundum quod præhabet terito includente duo alia tempora, nempe tempus illud, prævium ad existentiam Abrahæ, in quo verificabatur. non qui­ præsens, in quo non est, et praeteritum, dem quod Abraham erat, sed quod fu­ in quo verilicatum est de illo, quod est. dicendum existimamus. Et ideo juxta hunc turus erat, debet ab æterno esse coexis­ tons futuritioni ejusdem Abrahæ, seu dicendi modum, illa relatio rationis, qua determinationi causarum, ratione quarum præteritio Abrahæ secundam id , quoi erat futurus : et quatenus continet tem­ de præsenti dicit, respicit «nternitatem, pus subsequutum post vitam ejusdem Abra­ semper, et ab æterno est ei suo modo hæ, non potest non coexistere præteritioni in nunc æternitatis præsens. Sicut rela­ illius ; ita ut tam futuritio, quam præte­ tio realis, quæ pro tempore, pro quo ritio eodem modo, quo possunt habere cxw, erat præsens, ambitur ab eadem æternHdebeant immobiliter coexistere æternitati. te, semper, et ab æterno «ab eadem ambitur 117 Ad TRACT. ΠΙ, DISP. VIII, DUB. III. u 117 Ail quartum respondetur, negando sequelam. Et ad probationem responde­ tur cum nostris Complutentibus in lib. Physic, disputat. 18. a num. 62. usque ad num. 65, esso discrimen inter res, qua· coexistant actu in sua propria, et Mæquata mensura, et inter easdemmet, ut coexistant præcise in æternilate, tan­ quam in mensura suporoxcodcnte , et su­ periori. Nam ea, quæ coexistant in sua propria, et adæquato duratione, sunt sim­ pliciter simul, et in actu : et ita im­ plicat infinita multitudo, quæ sit simul in actu in propria, et adæquata duralione. Cæterum ea, quæ coexistant in nunc æternitatis, non oportet esse simpliciter, ?t absolute simul, sea cum addito, sci­ licet simultate in nunc æternitatis. Quia res quantumvis essentialiter successiva·, atque adeo , qu©> simpliciter loquendo, nequeunt esse simul, nihilominus possunt coexistere simul in æternitate : ex eo, quod, ut sæpe diximus, est mensura su­ perior indivisibilis, et tota simul, ambiens ratione soæ inlinitæ perfectionis , tam præterita, quam præsentia, et futura. Et ideo possunt aliqua simpliciter manere infinita in potentia, et simul esse prae­ sentia in æternitate. Quare ex hoc, quod tota illa multitu­ do cogitationum sit simul in æternitate non sequitur, quod sit actu infinita, aut quod actu contineatur in aliqua specie nu­ meri. aut in aliqua specie multitudinis, habente proportionem vel similitudinem cum speciebus numerorum; sed solum, quod detur infinita multitudo in potentia, quæ in potentia sit in aliqua specie mul­ titudinis ; hoc autem nullum est inconve­ niens. ut bene explicant prædicti Patres Comptutenses. Ex eo, quod cum dicitur, to­ tam istam multitudinem infinitam in poten tia esse in potentia in aliqua specie multitu­ dinis, jam explicate?, non est sensus, quod haec potentia sit ad hoc, ut illa multitudo secundum se totam sit simul, et in actu in aliqua una specie numeri ; sed tantum ad hoc. ul secundum aliquas ex illis co­ gitationibus sit actu in aliqua, vel in ali­ quibus speciebus numeri : ita tamen ut semper illa·, ad quas actu pertinuerit, sint Gnitæ, licet reliquæ, quæ tantum in poten­ tia sunt species, quæque lient actu tales, per hoc, quod sint multitudines mensuratæ per unum, sint talis conditionis, ut quavis data, possit alia, et alia in infinitum dari. Ex quo, ut patet, nullum sequitur inconvc- nions, sed tantum, quod possit dari infini­ tum in potentia. 118 Ad quintum, quod ex variis absur­ Ad quintam. dis ex nostra sententia illatis coalescit, ne­ Ad gandum est ea ex illa sequi. Et ad primum pnmum ­ absurdum negari debet antecedens. Quia si­ absur dum. cut futurum non habet rationem præsentis, seu existent!? in se respectu æternitatis, nisi ratione illius existentiæ, quam pro tempore futuro habebit, et non ratione alterius, quam ante habeat, ita non est necessariam, ut fiat alia actione, sed eademmel. quæ pro tempore futuro erit præ­ sens ; ex eo, quod aeternitas ratione suæ infinite? extensionis virtualis, quam totam simul habet, extenditur quantum salis est ad pertingendum semper, et ab æterno us­ que ad talem actionem, et differentiam temporis, in qua continetur. Ad 119 Et ad secundum absurdum, concedi eun­ potest antecedens, si ly In hoc instanti, dam. ct quolibet instanti nostri temporis, dicat instans mensurans veritatem propositio­ nis præcise. Quia tunc tantam significatur, quod in quolibet instanti nostri temporis est verum, Antichristum existera semper æternitati in ipsa mensura æternitatis. Et ad hoc salis est, quod Antichristus ab æterno sil futurus, seu quod aliquando exis­ tât in aliqun differentia temporis : nam eos ipso æternitas ratione suæ virtualis exten­ sionis extendetur ad acta ambiendum illua*. Cæterum idem antecedens negari debet, si ly In instanti, ct in quolibet ins­ tanti nostri temporis, dicat instans mensu­ rans coexistentiam æternam Antichristi ad telernitalem, ut ostensum est. Et ad probationem in contrarium negan­ dum est antecedens. Quia non bene sequi­ tur, Antichristus est in aeternitate :ergo a-|ntichristus est : ex eo. quod ad hoc, ut sit in æternilate, satis est, ut sæpe diximus, quod in aliqua temporis differentia aliquan­ do sit in se : ac proinde salis est, quod aliquando, id est, pro tempore futuro habeat existentiam ; at. ut supra innuimus, per hoc, quod absolute, et simpliciter dicatur, Antichristum esse, innuitur secundum com­ munem loquendi , et concipiendi modum, quod sit in se, in sua propria,et adæquata mensura de præsenti. Unde virtualiter ibi­ dem arguitur ab amplo ad non amplum affirmative: ut si diceretur, Antichristus est, vel erit: ergo Antichristus est; siquidem ut Antichristus sit in æternitate, satis est. quoil sit modo in se existons, vel quod pro tempore futuro eritoxislens : et ad hoc, <· ·».·. cr 566 !4 i f ·" :· irk’) Λ batur. Nam quod est Deo præsens in ætcrnitato, aebet coexistera illi in aliqua diflferentia temporis : scd in casu argumenti nunquam coexisteront Deus. et Antichrislus in aliqua temporis differentia, ut ex sc constat ; ergo. etc. Quoad secundam vero etiam constat ; quia quod mensuratur æternitate, ut propria mensura, debet indefeclibiliter durare. Secando. 126 Secupilo. Nam cognitio Dei certa, et infallibilis praecedit ordine rationis præsentiam rerum in æternitate ; ergo ex tali præsentia non accipit suam certitudinem, tanquam a ratione omnino necessiria : ergo nec ab æternitate. etiamsi prae­ scindi posset a tali praesentia. Hæc ultima consequentia patet ex priori. Quoniam etiam I æternilas si præscindi posset ab hoc, quod actu, el ab æterno ambiret omnia fulura, e: coexisterai illis, esset posterior ordine rationis cognitione certa, et infallibili eorum : siquidem duratio alicujus operationis est posterior ordine rationis, quam illa : ergo non posset esse ratio cognitionis certæ, et infallibilis eurum. I ? rf; •J·-··· <1 Cooflrmjinr. tertium. nec æternitas, nec præsentia eorundem fa­ turorum in æternitate erit necessaria ad hoc, ut Deus habeat certam cognitionem de illis. i Hæc ultima consequentia palet ex prion. Quia quantumvis non esset in Deo æternitas, et res non essent praesentes in eo ab ætemo, nihilominus possent cognosci in prædicto decreto;siquidem habet infallibi­ lem connexionem cum futuritione eanuu. Prima vero consequentia ex antecedenti constat. Quia repugnat cognosci perfecte aliquid habens infallibilem connexionem cum alio, quin cognoscatur illud aliud, cum quo est connexum; et ita Deus cognoscens perfecte suum decretum habens infallibilem connexionem cum creaturis futuris, non poterit non futuritionem earum infallibiliter cognoscere. VH Confirmatur. Quia Deus cognoscit futura conditionala in decreto efficaci, et conditio· nato, quod circa illa habet, ut in sequenti disput. num. 67. dicemus rat prædicta futu­ ra nunquam sunt præsentia in æiemiUte; siquidem nunquam existent: ergo ad cer­ | tam cognitionem futurorum absolutorum I non erit omnino necessaria præsentiaqoæ sit ab æterno in æternitate (de qua in pre­ sent! Ioquimur)sed sufficiet decretum efficax circa futuritionem illorum : ac proinde nec æternilas adhuc sub præcisione jam dicta, erit ad id necessaria. 128 Quarto. Futura contingentia io ea QdtΠκ. duratione, in qua non sunt praesentia intel­ lectui creato, possunt cognosci ab illo;cum limen ipse, hoc ipso, quod talis, non men­ suretur æternitate. ut propria, et adæquata mensura, ut ex se constat; ergo multo me­ lius possunt certo cognosci a Deo. etiamsi non essent illi præsentia ab æterno in sua æternitate. nec in eo esset æternilas. Conse­ quentia videtur perspicua. Antecedens au­ tem probatur. Tum quia nos certo per fidem cognoscimus, Antichristom esse fu­ turum. et alia hnjusmo ii ; cum tamen futu­ ra hæc non sint nobis præsentia. Tum etiam:quia beati certo sciunt multa fulura contingentia, quæ non sunt eisdem realiter, et physice præsentia. Tum denique; quia Christus Dominus cognoscit nunc per scien­ tiam infusam omnia fatura contingentia, ut docet D. Thom. 3. part, quæst. 11, art. 1. ei nihilominus non habet nunc realiter, et physice eisdem coexistera. .'*]·· Ex quo prima consequentia videtur cerla. Nam id, unde cognitio accipit saain certitudinem, tanquam a ratione omnino necessaria ad illam, debet præcedere, non vero subsequi ad ipsam. Antecedens au­ tem probatur. Nam præsentia rerum in æternitate supponit voluntatem Dei volen­ tis creaturas illas ; volitio vero earum præsupponit certam, et infallibilem cognitio­ nem ipsarum : ergo. etc. Confirmatur. Nam Deus nullam per­ fectionem accipit a creaturis, ut ex se constat ; ergo cum certitudo suæ cognitionis sit maxima illius perfectio non accipiet hanc ab eisdem creaturis, ut praesentibus in æternitate ; ergo nec ab æternitate ipsa sumpta cum præcisione insinuata. Hæc ul­ tima consequentia constat ex nuper dictis. Prima vero px antecedenti liquet. Nam hæc præsentia earum est aliquid creatum: ac proinde certitudodivinæ cognitionis non accipietur ab eisdem creaturis, ut praesen­ tibus. <27 Tertio. Nam decretum efficax divinæ voluntatis circa fulura contingentia habet infallibilem connexionem cum illis, ut ex dictis in hac disp. num. 9. et sequentibus constat:et eam haberet etiamsi nec Deus, nec ejus operationes mensurarentur æternitate ; alioqui tale decretum non esset effi­ Confirmatur. Nam vel futura contingen­ cax ; ergo Deus nequit cognoscere decre­ tia habent determinatam in ea duratione. tum hoc, quin eadem futura cognoscat ; ergo | in qua non sunt præsentia, vel non? Si hoc Cee· irw*. TRACT, in, DISP. VIII, DUB. IV. i i 569 hoc secundum dicatur, a nullo intellectu ævum sempiternum hoc ipso, quod tale, poterunt certo attingi in prædicta dura­ sen hoc ipso, quod distingueretur ab tione, cujus oppositum ex instantiis nuper æternitate, esset defectibile, ot variabile, abluetis constat. Si autem primum asse­ ita et prædictum decretum per illud ratur, ergo illorum veritas determinata, mensuratum ; ergo quatumvis sciret Deus in illa duratione poterit attingi ab intel­ suum decretum, non posset antequam præ­ lectu divino, etiamsi non sint præsentia dictum futurum esset in sua propria, et ib æterno suæ æternitati, et etiamsi per I adæquata duratione, seu antequam esset impossibile non mensurarentur, nisi ævo | quoad nos, habere infallibilem cognitiosempiterno a parte ante, vel tam a parte nem do illo faturo : quia ante ejus exisante, quam a parte post : quandoquidem tentiam non posset scire, an ipse persistet quidquid est cognoscibile debet eo ipso α in suo decreto usque ad illam durationcun : prædicto intellectu attingi ; alioqui non es­ an vero loco illius oppositum decretum set infinitus-in vi cognoscendi. habebit ; siquidem decretum illud, et ejus mensura sunt defectibilia : et sicut possent § H. non persistere, ita etiam possent non persistere usque ad prædictam durationem. ·. flj Sententia D. Thom. duabus assertionibus Confirmatur, et explicatur. Nam ideo Corrobvexplicatur. ratur. decretum eflicax Dei ex suppositione, quod nLur’ sit , habet esse omnino invariabile , et 129 Dicendum tamen est primo , ad indefectibile, quia mensuratur æternitate, infallibilem cognitionem, qua Deus cog­ quæ non compatitur aliquam variabilitanoscit fatura contingentia absoluta , an­ tem , et mutabilitatem : at in hypolhesi tequam sint actu præsentia quoad nos facta divinum decretum non mensuraretur in saa propria duratione, per se requiri, æternitate, sed ævo : quod licet possit qnod divinum esse , et ejus operationes esse absque principio, et line, non tamen mensurentur æternitate , ut propria . et est necesse , ut sine illis sit ; sed sicut adæquata eorum mensura ; atque adeo si potest carere principio, et fine, ita ter­ per impossibile mensurarentur ævo ex se minari illis : et ideo non habet aliquid defectibili , non posset Deus prædictam omnino infallibile, ratione cujus sit infalcognitionem de illis, antequam quoad nos libiliier,autnecessanodeterminatumadhoc, essent, habere : ita D. Thom. locis dub. ut debeat carere principio, et fine; ergo 2. relatis , et communiter ejus discipuli. prædictum decretum non esset adhuc ex Et ratio desumitur ex eodem Sancto suppositione sui omnino invariabile ; et Ductore. Quoniam futura contingentia ab­ per consequens ex vi illius non posset soluta, tantum possunt certo cognosci vel futurum contingens, circa quod versatur, in se ipsis, vel in suis causis, nempe omnino certo, et infallibiliter sciri. in divino decreto, aut aliis causis secundis, 131 Nec refert, si contra assertionem Objcaio. ul illi subsunt : at si divinum esse , et hanc, et ejus rationem objicias, quod ejus operationes , ac proinde velle illius ævum Angelicum licet ex se sit defectibile, non mensurarentur æternitate ut propria nihilominus ex suppositione, quod se­ mensura, non possent in aliquo horam mel est, nunquam , naturaliter loquen­ certo sciri ; ergo , etc. Major constat do deficiet ; ergo eadem ratione licet di­ ex dictis in hac, et præcedenti disputat. vinum velle mensuraretur ævo ex se defec­ Minor vero quoad cognitionem futuro­ tibili, nihilominus nunquam re ipsa deficiet rum in se ipsis, est evidens. Quia an­ ac proinde ex vi illius , hoc ipso , quod tequam quoad nos sint, non possunt cog­ sit eflicax, infallibiliter cognosceretur fu­ nosci in se ipsis, ut constat, nisi ex turam contingens antequam esset. Prima eo , quod non solum delur æternitas , consequentia ex paritate rationis videtur verum etiam præsentia rerum in æter­ constare. Secunda vero ex prima satis nitate : quia hæc ratione suæ eminentiæ constat. Nam ad infallibilem cognitionem ita se extendat, ut ab ætemo pertingat alicujus rei salis est nuod re ipsa, el ad coexistendam rebus futuris. de facto nunquam deficiet, licet possit Us 130 Quoad secundam vero partem etiam deficere. Sicut ad infallibilem connexio­ constat eadem minor. Quia si divinum nem duorum satis est, quod re ipsa semper decretum non mensuraretur æternitate , sint inter se connexa, licet possint non sed ævo sempiterno , tunc sicut ipsum ·’ 1 i·' ·” 5 itk fv *· hr .· 'lh VI l· i? un si Æ . "i» * i- I*. ft » £ f5 ' 'i : 570 Dilailn primo. π· il* 4r Diluitor M’COD· dft. Μ DE SCIENTIA DEI. connecti, ut patet in decreto Dei , ul modo est ; quod quidem infaliibiliter nectitur cum re, circa quam versatur , v. g., cum actu libero creato : quia licet posito decreto adhuc possit non esse pr.idictus actus» nunquam tamen re ipsa, et de facto non erit. Non itaque hoc refert. Nam posset primo responderi, concedendo aotecedens, et negando utramque consequentiam. El ad probationem prioris, ex qua pendet probatio posterioris, neganda est paritas rationis ; ex eo, quod ævum Angeli habet modo aliquid extrinsecum, unde de factu nunquam deficiat, licet ex se sit defectibile, nempe decretum Dei invariabile , et indefeciibile, ac æterniiato mensura­ tum ; quo statuit, ut semper sit. At res­ pectu ævi, quo mensuraretur in illa hy­ pothesi impossibili divinum velle , non esset unde re ipsa, et de facto semper esset ; quia, ut in ea supponitur, nullus actus liber Dei æternitate mensuraretur. Unde juxta hunc modum dicendi ævum Angeli, licet non habeat, unde petat, quod annihiletur, et deficiat ; non tamen habet, unde petat oppositum : ut ita dis­ tinguatur ab instanti nostri temporis, quod tantum petit durationein, et persistenüam momentaneam, et quod statim desinat esse ; necnon et ab insumi, aut tempore Angelico, quorum quodlibet petit, ul non duret absque tine. 132 Secundo, et melius respondetur, quod sicut ex eo, quod velle- Angelicum mensuraretur ævo. quod re ipsa nunquam deficiet connaturaliter io pendo , solum sequeretur, quod in decreto efficaci illius circa aliquod objectum, possel sciri talis effectus infallibilnate per ordinem ad po­ tentiam ordinariam, et ad modum connaturalem operandi ejusdem Angeli ; non vero infallibililate omnimoda, et per or­ dinem ad potentiam Dei absolutam ; ita ex eo, quod divinum velle mensuraretur ævo, non sequeretur inde omnimoda infalli bili tas, de qua loquimur, sed infalli bili tas per ordinem ad modum operandi connaturalem Dei, atque adeo infallibilitas, cui ab­ solute, ei simpliciter non repugnaret falJibililas, si ad modum operandi absolutum extraordinarium, et supernaturalem Dei at­ tendatur. Quia licet modo semel Deo naturaliter decernente aliquid, non possit ex supposi­ tione hujus decreti, et in sensu composito aliquid aliud decernere, ex quo sequatur variabilitas prioris decreti; et ita quæ ab illo nunc decernuntur, habeant ei suppo­ sitione. et in sensu composito esse in variabi­ lia, etiam per ordinem ad modum operandi Dei supernaturalem. quia prædictum decre­ tum mensuratur æternitate ; non tamen tunc in hypothesi, de qua loquimur, id contin­ geret, siquidem decreta Dei non haberent per æternilatem mensurari. Per quod etiam ad instantiam de actibus liberis creatis, habentibus connexionem in­ fallibilem, et nullo modo fallibilem cum divi­ no decreto, salis quoad id, secundum quod potest contra nos retorqueri, constat. Quii prædicii actus ex suppositione decreti, el in sensu composito non possunt non esse; licet in sensu diviso possint non osse: at in hypothesi assertionis, licet decretum Dei connatural i ter loquendo semper esset, non repugnaret ei, ut deficeret, adhuc ex suppo­ sitione, et in sensu composito, quod semel esset. Unde quæ in nostra assertione di­ cimus, debent juxta hæc intelligi. 133 Dicendum est secundo, ad infalli­ bilem cognitionem Dei respectu contingen­ tium. antequam sint in sua propria dura­ tione, seu quoad nos, necessario desiderari, quod prædicia futura sint actu, et physice præsenlia Dt-o in æternitate; ita ul semel datu, quod divinum exse, et ejus operationes mensurentur æterniiaie, non posset ulh ratione cognoscere futura antequam modo dicto existèrent, nisi essent physice, et realiter ei præsenlia ab æterno. Ita D. Thom. in præsenti, et quæst. 2. de Veritate art. 1*2. et in locis in hac disp. a num. '20. usque ad 52. adductis, et 1. contra Gentes cap. 6G. Ubi ad certam cognitionem futurorum contingentium quo petivit; nem­ pe cognitionem omnium suarum causarum, atque adeo divini decreti, inferentis actua­ lem præsentiam illorum in æternitate : nec non (id, quod ex præcedenti sequitur) quod cognitio illa non sistat præcise in cognitione suarum causarum ; sed quod transeat ad cognoscenda eadem futura prout sunt in se ipsis in ea em æternitate. Et ita post sex­ tam rationem sic inquit : Ea, qux sunt prx· seNtia, prxterila, vel futura nobis, cognos­ cit Deus secundum quod sunt in potentia sua, cl in propriis causis, ct in se ipsis ’ et horum cognitio dicitur notitia visionis : non enim Deus rerum, qux apud nos non­ dum sunt, videt solum esse, quod habent in suis causis, sed etiam illud, quod ha· bent in se ipsis, in quantum ejus ater nitas est prxsens sua indivisibilitatc omni tempori. at^4« t*W i U1 * TRACT*. Ill, DISP. VIII, DUB. IV kJ » •S' /nnpori. Unde S. Doctorem sequuntur communiter ejus discipuli. Gonzal. in præ­ senti disp. 43. sect. 4. Alvarez lib. 2. de auxiliis disp. 9. Cajet, in præsenti, Nazarius controv. 3. et alii plures. 134 Ratio autem hujus conclusionis, ad­ ducta est supra num. 100. et sequent ib. ex D. Thom, et ejus vis consistit in hoc, quod semel dato per impossibile, futura non esse præsenlia Deo ab æterno in nunc æternita­ tis , tunc licet divina cognitio mensuraretur æternitate , nihilominus quando postea es­ sent præsentia illi, mutaretur saltim ex hoc capite pnedicta cognitio de abstracliva in intuilivam. Et rursus Deus haberet in tem­ pore aliquam cognitionem, quam ab æterno non habuit, nempe hanc : Nunc est mea in­ finite cognitioni, ct xlemitati præsens Antichristus. Et similiter deficeret alia cognitio, quam ab æterno usque ad tempus Antichris­ ts habuit, nempe ista : Ab æterno usque ad tempus Anlichristi respectu meæinfinite cog­ nitionis, et ætcrnilatis, Antichristus est reali1er, el physice futurus, ut loco relato osten­ dimus : at hoc repugnat respectu divinæ cognitionis, ut ex ibidem dictis constat : imo infert prædiclam cognitionem ex una prte mensurari æternitate, ut supponitur, el ex alia non mensurari per illam, siquidem esset variabilis : ergo, etc. 135 Nec sat est evasio, quam ibidem ex adversariis innuimus, nimirum posse omnia hæc evenire in tempore propter externam mutationem objecti, non vero Dei : et ita Deum posse habere prædictam cognitionem absque mutabilitate, et varia­ tione. Non itaque hoc satis est. Tum quia id salis impugnatum est loco citato. Tum etiam : quia impugnatio ibidem adducta potest adhuc magis explicari, et urgeri ex iis, quæ tradit Cornejo in præsenti, et com­ muniter Thomistæ. Nam licet in casu. de quo loquimur , daremus , quod variatio ilia scientiæ sumeretur radicaliter ex parte rerum cognitarum , redundaret nihilominus in ipsam scientiam. El ratio est. Nam dato casu impossibili, quo Deus produceret hodie creaturam ali­ quam, quam ab æterno non decreverat pro­ ducere, tunc non solum mutaretur divina voluntas novo actu volitionis non habito ab æterno, ul supponimus ( sive illa esset mu­ tatio vere physica, et realis, sive solum qua­ si moralis, quæ dicitur mutatio propositi, el infert animi inconstantiam, et impruden­ tiam . ul dicitur supra quæst. 9. et infra Satinant. Curs. theolog.. torn. i. 571 quæst. 19.) sed etiam mutaretur divinus in­ tellectus novo etiam actu cognitionis intuitivæ, nondum ab æterno habite ; ergo licet variatio objecti a possibilitate ad futuritionein, quando e>t facta ab æterno. non infe­ rat variationem intrinsecam in scientia, sic­ ut eam non infert in voluntate actus liber Dei ab æterno habitus ; bene tamen quando talis variatio fit in tempore : ergo eadem ratione, licet variatio ejusdem objecti a pu­ ra possibilitate ad hoc, quod est esse ab æterno præsens in nunc æternitatis, et ad hoc quod est esse ab æterno objectum notitiæ inluitivæ Dei, non inferat variationem in divina scientia, bene tamen si duo hæc in tempore contingant. Consequents videntur perspicuæ, et an­ tecedens probatur. Quia sicut ideo esset mutatio in voluntate, quia non terminabatur ab æterno ad illam creaturam, ut actu fotu­ ram, sive existentem ; sed præcise ut pos­ sibilem , et in tempore ccepit terminari a Li. ti'A· i 576 ’ DE SCIENTIA DEI. tone Tyrii, et Sidonii crederent Christo, et pceniterent. Quia licet, ut in hac eadem disp. dicemus, non possit hoc sciri, nisi ex vi decreti efficacis, el conditional, habentis infallibilem connexionem cum pra* licto eflectu ; non tamen conditio ibi­ dem expresse posità, est prædictum decre­ tam ; sed alia, nimirum, quod signa, ct prodigia, qoæ facta fuerunt in Bethsaida, et Corozaim, lierent in Tyro, et Sidone. 7 Addidimus autem : Si per eas tantum significetur illatio unius er alio. Nam si sumantur ut enunciantes aliquid de fu­ turo, etiam sub conditione, requirent ad sui veritatem decretum efficax absolutum ex parie subjecti , et conditionatum ex parte objecti. Unde sub ista consideratione non spectabunt ad scientiam Dii naturalem; sed potius ad scientiam liberam, ut bene notavit Gonzalez in præsenti disp. A4, sectione f. ex eo, quod veritas per illam significata, non est pure de possibili; sed revera de futuro, saltim sub conditione : et nulla res potest extrahi a ratione pure possibilis, ad rationem aliquo modo futur.», nisi depen lenter a libero decreto Dei in illo existente. Unde ad hoc, ut hæc propositio : Si Petrus cras efficaciter vocaretur a Deo, consentiret, sit vora, non tantum in vi illationis, sed ut ennneians aliquid de futuro etiam sub conditione, seu sit de prædicto futuro ex parte objecti, requi­ ritur , ut Dens, habeat decretum, quo decernat, quod Petrus consentiat cras, si efficaciter a Deo tunc vocaretur. Quæ duo accurate notanda sunt. ut aliquibus ob­ jectionibus adversariorum fiat satis. 8 Ex quo etiam sequitur, non esse in præsenti sermonem de iis furaris conditionatis disparatis, in quibus conditio expres­ se posita pendet a libera voluntate, et tamen effectus subsecutus, et concomitanfit ab aliqua causa necessaria. Qaia certum est, Deum cognoscere prædicta futura : siquidem futura necessaria, seu pendentia præcise a causis secundis necessariis, sunt omnino nota Deo : prædictum autem fu­ turum solum pendet a causis secundis ne­ cessariis : quia conditio illa disparate ?e habet ad illud, ut dictum est. Quare tota hæc disputatio tantum ver­ sabitur in explicando, tum an Deus certo, et infallibiliter tam ex parte subjecti , quam ex parte objecti cognoscat futura contingentia conditionata, sive illa sint disparata, ita tamen ut tam conditio, quam futurus eventus pendeal a causa libe­ ra ; sive non sint disparata, sed habentia aliquam connexionem cum futuro eventu, dummodo ha?c connexio inter conditionem expresse positam , et eventum non sit infallibilis, sed tantum conjecturalis, vel probabilis. Tum etiam quomodo pnedictam cognitionem do illis ex vi decreti jam insinuati habeat. ’ DUBIUM IL | ’ ’ j IIH l'irum juxta Scripturam sacram. Deus certo sciat futura contingentia conditional^ sito illa sint disparata, pendentia tamen tam quoad conditionem, quam quoad eventum a causis liberis, sice non sint disparata^ sed habentia connexionem tantum probabilem, 5IÏY conjecturalem cum conditione? 9 In hoc dubio non agemus de medio, » 4 in quo Deus prædicta futura cognoscit ; sed an omnimoda certitudine tam ex parte subjecti, quam ex.par te’objecti coguiMcat prædicta futura, quæ in titulo lecensita $ J· Proponitur prior sententia. Prima sententia asserit, quod juxta Scripturam sacram , Deus non cognoscit prædicta certitudine futura contingentia conditionata, de quibus loquimur. Ita Le­ desma lib. de auxi), disp. 2. aflin. de scientia futurorum contingentium fol. 582. et alii ex junioribus Thomistis. Quam reputant probabilem Curiel controver. 7. et noster Cornejo in præsenti disp. 3.dub. W ; 1 I 2. Probatur primo. Quia sæpe cum est sermo de eventu horum futurorum, ha­ bentium tantum probabilem connexionem cum conditione, loquitur Deus de illis non assertive, ut de re certa, sed ut de re dubia. Nam Gene?. 3. inquit : Ecce Adam quasi unus ex nobis foetus, etc. Nunc ergo ne for­ te mittat manum suam, et sumat etiam de ligno vit.r, et comedat, ct vivat in aeternum, I; etc. Et DeuL 4. sic Deus per Moysen pjpulum alloquitur : Non vidistis aliquam similitudinem in die, qua locutus est vobis Dominus, ne forte decepti facialis robis sculptam similitudinem, rtc. Et. Mattb. Π. dixit Christus : Si in Sodomis factae fuisssenl virtutes, quæ factæ sunt in (e* forte man· i J .1 3 sisse nt usque in hanc diem. Qaibns lori* illa futura conditionata præiicta, scita suol & i I TRACT. III. DISP. IX, DUB. IL A Deo sub illa particula forte. Cum igitur eadem sit ratio do omnibus futuris con­ ditionnas, dicendum est, Deum non haboro cotana, et infallibilem notitiam, ct scientiam futuritionis ipsorum. 10 Sjcundo probatur. Quia Deus Exod. I. dans Moysi signa , quibus inducere posset .Eqyptios, ut crederent ipsi, ita inquit : non crediderint tibi, nr.c audie­ rint sermonem signi prioris, credent verbo signi sequentis .* quod si nec duobus qui· dem his signis crediderint, neque audierint vocem tuam, sume aquam /luminis, H c/funde eam super aridam, el quidquid haustris de /luvio vertetur in sanguinem. Ubi aperte prædicitur ul incertus, el du­ bius secundum se hic elleclus futurus , nempe Ægyptios credituros esse Moysi sub hac conditione, si lièrent priora si­ gna : el est apertum signum hujus dubita­ tionis providisse Deum posteriora signa in casu, quo priora non haberent effec­ tum. î’iWJ 1 577 jecti, ex vi connexionis probabilis, quæ est inter conditionem et futurum ; sed necessario debet cognosci ex vi alterius medii, nimirum vel ratione veritatis objectivæ, et infallibilis, quam prædictum luturum habet (ul authores scienti® me­ dias, falso tamen, ut ex dictis disp. præcedenti constat, sentiunt) vel ralione de­ creti efficacis, et infallibilis, qupd Deus circa illud futurum habuit, atque adeo per cognitionem omnino infall i bilem, et cer­ tam, seu (quod idem est) infallibilem, tam ex parte objecti, quam ex parte sub­ jecti. 12 Ex quo etiam constat, non satis­ facere solutionem illam , quam aliqui ex adversariis huic testimonio adhibent, ni­ mirum in hoc futuro conditionata fuisse aliquam proportionem, el connexionem in ratione signi, et signati, inter illud, et suam conditionem : quæ connexio consistebat in hoc, quod quoties rex percuteret terram illo jaculo, toties percuteret Syriam. Et sic I vicioriæ illæ, juxta dispositionem rerum, ».v ■ 1*4 ( Occur­ ritor ex advcrsarils. poterant probabiliter judicari, ut sufficientes ad totalem interemptionem Syriæ. Ex dictis igitur, satis constat, nullam es­ Eit Asserlio prior. se hanc solutionem. Nam hoc signum vel Obviam occuresset naturale , vel ad placitum. Non pri ­ soi J1 Dicendum tamen est primo, Deum adversa mum , cum nulla sit connexio naturalis, iu juxta sacram Scripturam terto, et inriorum. qua Ludetur talis significatio. Neque secun­ fdllibiiiter omnino cognoscere futura con­ dum. Quia vel ex institutione humana, vel tingentia conditionata, et disparata, de quibus in præsenti loquimur. Ita omnes ! divina? Non ex institutione humana, quia nullus humo posset scire illum futurum Ductures Scholastici, quos infra refere­ mus. Probatur ex illo 4. Reg. 13. ubi I eventum : ergo ex institutione divina, ac cum Elisæus Propheta præcepisset Re­ I proinde ex libero decreto Dei circa tale gi Israel, ut jaculo terram percuteret in i futurum. Quo admisso, non potest negari, Deum certo illud cognoscere. signum , quod reportaturus esset victo­ Aha 13 Nec refert, si dicas, ex hoc tesriam a Rege Syria* : et Rex Israel ter tan­ ensio. tum percuteret terram, tunc Elisæus ad I limonio solum colligi , Deum certo, et infallibiliter cognovisse hoc futurum diseum dixit : Si percussisses quinquies, aul sexies, sive septies, percussisses Syriam usque I paratum, non vero cætera alia huic si­ milia : ex eo, quod non est sufficiens ad consummationem, nunc autem Iribus vi­ fundamentum ad asserendum, Deum ha­ cibus percuties eam. Ubi, ut vides, præbuisse decreta conditionata, et efficacia dicitur a Deo hoc futurum contingens circa omnia futura conditionata , et discondilionaium, et disparatum : Si llcx parata. Israel percussisset terram quinquies, aul Non itaque huc refert. Nam, juxta Scrip­ sexies, etc. perculcrel Syriam usque ad ! Impucnalur. turam sacram, concedenda est Deo perfec­ consummalioMm : ergo Deus certo, et tissima libertas, et summe actualis : at ut infallibiliter illud cognoscit. Conseq. patet. dub. 4. hujus disp. dicemus , ad actualiiaQuia ex quo capite prædictum est a Deo, lem, et perfectionem summam divinæ liber­ non potuit non esse scitum ab illo : et tatis spectat, ut circa nullum futurum, sive ex quo capite non habet aliquam con­ absolutum, sive conditiunatum maneat sus­ nexionem etiam conjecturalem, vel pro­ pensa ; sed de quolibet decernat efficaciter babilem cum conditione, sed disparate suum fore, aut suum non fore. Quamvis, an al illam se habet, non potest cognosci a Deo scientia conjecturali ex parte ob­ in particulari, et determinate habuerit de- < « to J 'h-3 ': b ?t V I L IÜ : . Vl V DE SCïENTIA DEI. 578 cretum circa /ore, vel determinate circa non fore, debeat nobis peculiariter ex Scriptura, vel Patribus constare : ergo, etc. S III. Assertio posterior, et prima ilHus probatio. 14 Dicendum est secundo. probabilius esse, et magis consonum Scripturæ, Deum omnino certo, et infalhbiliter cognoscere futura contingentia condilionala, quæ tan­ tum habent probabilem, sive conjecturalem connexionem cum conditione. Diximus, probabilius hoc esse, quia non negamus, quin oppositum suam habeat probabilita­ tem : et ideo ptares, ct non contemnendi Theologi, id defendunt. Assertionem hanc absolute tuentur Zumel lib. 3. de scientia conditionatorum disp. 5. Alvarez Jib. 2. de auxiliis disp. 7. Nazari us in pnesenli controversia I. nota­ bili Let conclus. 1. Gonzalezdisp. 44. sect. M' 2. Cabrera 3. part, quæst. L art. 3. disp. 1. Ripa in present! dub. 4. cap. ultimo, Cor­ nejo disp. 3. dub. 3. qui bene addit, sen­ tentiam hanc esse fere communem inter ducip Jo» D. Thom, abstrahendo a medio, quo cognoscuntur, de quo dub. 4. dicemds ; et tandem omnes authores , tuentes scien­ tiam mediam, sive conditionatam, disput. sequenti, referendi : quamvis illi, et isti di­ verso fundamento ducantur. Nam hi exis­ timant prædicta futura certo cognosci a Deo antecedenter ad divinum decretum ; et ideo prædictam scientiam mediam , sive condiηιι dis­ tionatam admittunt. Illi vero, nimirum cipuli D.Thotn. solum concedunt scientiam infallibilem eorum, post divinum decretum efiicax, et conditionatum, circa fdturitionem eorundem ; et propterea eandem scientiam conditionatam pro viribus denegant. Prima Probatur primo, ex illo Matth. I L et Luc. probatio 10. Vætibi Coroxaim, væ libi Dethsaida : quia avert. si in Tyro, el Sidone facts' fuissent virtutes, quæ facts sunt in vobis, olim in cinere, el ci­ licio pamitentiam egissent. Ubi hoc futurum conditionatum a Christo asseveranter prædicitur : ac proinde certo ab eo scitur, tum per scientiam infusam, tum etiam per scientiam divinam. Prior 15 Nec refert, si primo reepon leas cum Curiel loco citato a num. 62. cum Jansenio in concordia cap. 47. Christum non dixisse, acturos pœuitentiam ex pnescientia aliqua’, quam haberet de tali eventu posita condi­ KJ* / tione, quia revera id non prcescivit ; sed id asseruisse more humano per quandam exag­ gerationem, el hyperbolem, ut durities Bethsaidæ , et Corozaim gravius increparetur. Quem modum loquendi, esso usitatum in Scriptura ostendunt Martinez lib. 9. Hypothoposion, el Ribera in A mos cap. 2. num. 19. et 34, Non itaque hoc refert. Quoniam solutio­ nem hanc optime impugnat noster Corneju ex August, et Prospero. Nani August, ia Enchirid. cap. 93. et lib. 2. de dono perse­ verant. cap. 9. et 10. sic inquit : Sed num· quid possumus dicere, Tyros , ct Sidoniot, ri toles apud illos virtutes fierent, non fuisse credituros : cum ipse Dominus attestrlur,qiird acturi essent magnæ humilitatis parnitenliam : ubi expendenda sunt illa verba ; Cum ipse Dominus attestetur : quæ de propositione byperbolica, eide re, quæ futura non esset, dici non possent. Et similiter D. Prosper explicans hunc locum Matth. ita inquit : Xos etiam si rationem facti, el profunddidim judicii ejus penetrare non possumus, manifes­ te lamen scimus et rerum esse quod dixit, el justum esse quod fecit. Ergo juxta horum Patrum doctrinam, non fuit sola exaggera­ tio , nec hyperbole rei non præcognit^e ut futuræ: sed vera asseveratio, et prædictio futuri eventus, posita conditione. 16 Et confirmatur. Quia si hæc verba solum sunt byperbolica, idem quod dixit Christus Dominus de Tyriis, et Sidoniis, potuisset asserere de cæteris omnibus Gen­ tilibus; at aliquid vere affirmavit de illis, quod non affirmaret de omnibus Gentilibus ; ergo non hyperbolice, et per exaggeratio­ nem, sed ex certa scientia de Tyriis, el Si­ doniis locutus est. Major patet; quia hyper­ bole non continet veritatem determinatam, cum apud Rhetores sit, emcnliens quadam superjectio. Minor vero ( præterquam quod ex se vi­ detur constare ) suadetur ex illis verbis ; Verum (nmcn Tyro, et Sidoni remissius erit in dic judicii, quam vobis. Quæ verba deter­ minatam continent prophetiam levioris sup­ plicii in Tyros, quam in Bethsamitas ; atque adeo Christus Dominus in verbis illis: la? tibi Corozaim, etc. aliquid vere affirma­ vit de Tyriis, et Sidoniis, quod non affirma­ ret de omnibus aliis Gentilibus. 17 Nec etiam refert, si secundo occurras cum eodem Curiele, verba illa dicta esse a Christo non ut de re futura infallibililer, posita conditione ; sed ut certa tantum mi)· raliter, attenta dispositione Tyriorum. Cai interpretationi 1U/ βΓΜίΚ AU TRACT, ill. DISP. IX, DUB. TI. interpretationi favet, quod infra dicit de So­ domitis ; ubi simile quid prædicens de illis, addidit particulam , foria , asserens : El tu Cephamaum nunquid usque in calum eæallabtris, usque in inferum descendes : quia λ in Sodomis fact# fuissent virtutes, quæ fac· U sunt in te' forte mansissent usque in hunc diem. Unde in Grreco post vocem olim in nostro testimonio adductam, habetur parti­ cula quæ lam, significans idem, quod ulique; pro qua noster interpres secundo loco vertit, forte : et videtur, eam in priori sup­ pressisse; quia existimavit, satis esse ap­ ponere eam in tine lotius sententiae, dum simile quid de Sodomitis prædixit. Non itaque hoc refert. Nam in primis id, quod de particula forte adducitur, non probat, in praedictis testimoniis contineri dobiiationem aliquam ex parte objecti, ac proinde solum certitudinem moralem ei parte ejusdem. Quoniain verbum illud forte in sacra Scriptura non indicat dutitationem ; sed potius confirmationem rei, quæ dicitur, quoties Deus, aut Chris­ tos loquitur ; ut constat ex illo Actorum 8. ubi D. Petrus loquens ad Simonem Magum inquit : Pandentium age ab hac nequitia tua, el roga Deum, si forte re­ mittatur libi hæc cogitatio cordis lui. Qoem locum exponens Ambrosius, inquit : Padiculam (si forte) apparentem quidem aftrre dubitationem, re ipsa autem nullam. E: id confirmat ex sacris, et profanis anilioribus. Et similiter Joan. 4. Si Scires donum bti d quis est qui dicit libi : da mihi bibere, tu forsitan petiisses ab eo etc. et 5. Si crederetis Moysi : crederetis forsitan d mihi , et cap. 8. Si me sciretis ; for­ sitan el Patrem meum sciretis. In quibus locis cenum est, prædictam particulam non sumi ullo modo dubitanter. £t propterea nostra vulgata non solum in loco •licio, sed etiam sæpe vertit ex Græco pro particula forte, particulam utique, ul in illo Psalm. 50. Quoniam si voluisses., sacrificium dedissem utique. Ubi D. Hie­ ronymus explicans illud Jerem. 26. Noli mblrahere verbum, si forte audiam. Au­ gustin. tract. 37. in Joan. Cbrysost. homil. 78. in Matlhæum, Gregor, homil. 9. in Ezechiolem, Eusebius lib. 6. de pnvparatione Evangel. cap. 9. expresse affirmant particulam forte, non importare dubitationem,cum Deus loquitur ; sed appo­ ni a I denotandum vel libertatem arbitrii, vel difficultatem rei, quæ praedicitur, et 579 quum pauci futri i i. qui illud sunt facturi. 18 Placuit autem verba Hieronymi, et August, quia notatu digna sunt, aliis sup­ pressis referre : Verbum (inquit Hiero­ nymus ). ambiguum (forsitan) majestati Domini non polest convenire, sed nostro lo­ quitur affectu, ut liberum hominis serre­ tur arbitrium Augustinus vero sic inquit : Qui omnia scit, cum dicit forsitan, non dubitat, sed increpat : dubitationis verbum est cum dicitur ah homine, ideo dubitante quia nesciente : quando vero dicitur a Deo, cum Deum nihil lateat, illa dubita­ tione arguitur infidelitas ,ftnon opinatur divinitas. Et deinde, id, quod in eadem solu­ Impug­ nator tione continetur, nimirum prædictum fu­ ex turum non esse revelatum, ut certo , 'et alio infallibiliter futurum ; sed tantum ut certo eapile. moraliler, seu attenta' dispositione causa­ rum, non videtur consonum hmc testi­ monio, maxime juxta mentem Augustini. Nam cum Tyrii, et Sidonii essent Gen­ tiles, et vitiis implicati, posset utique, attenta hac dispositione causarum, pro­ babiliter judicari, eos non esse converten­ dos : sicut attentis aliis potuit etiam pro­ babiliter existimari, subsequendam esse eo· nim conversionem, si signa, et prodigia illa viderent : ac proinde sicut potuit absolute affirmari, eos esse convertendos, poterit etiam oppositum dici attenta dis­ positione earundem causarum : hoc autem repugnat explicationi, quam ex D. Au­ gustino adduximus. Nam ille asseveranter asserit, non posse hoc dici, ex eo. quod Dominus attestetur illos fore poenitentiam acturos, ut ex verbis nuper relatis constat. Sed hæc amplius ex iis , quæ statiin expendentes alia testimonia dicemus, elu­ cidabuntur. 19 Nec refert, si objicias contra ea, Objeclio quæ circa hoc testimonium diximus. Tum quoi juxta regulam ejusdem Augustini lib. 3. de doctrina Christiana cap. IU. ’ universaliter ab omnibus Theologis recep­ tam, verba sacræ 'Scripturæ debent sem­ per intelligi in sensu proprio, quando ex eo, quod ita intolligantur, non sequitur aliquid contra fidem, aut contra rationem : ergo cum particula forte, indicet aliquam dubitationem saltim ex parte objecti, et nullum sequatur absurdum, ex eo, quod prædictum testimonium sicintelligatur, con­ sequens erit, ut debeat sic intelligi : ac proinde per illam denotari f prædictum ; in 1 580 DE SCIENTIA DEI. futuram esse dubium , et solum conjeccurabile ex pane objecti ;; quamvis ex pane subjecti cerio cognoscatur ut moraliter, seu conjecturaliter luturum. Tum etiam : quia ex eo, quod Christus dixe­ rat, nimirum convertendos fore Sidonios, et Tyros, si in illis factæ fuissent virtu­ tes illæ, quæ in Bethsaida fuerant factæ : colligitur statim in sacra Pagina, remis­ sius fore agendum cum Tyrüa, et Sido­ niis in die judicii, quam cum Judæis : ergo signum est, solum locutum fuisse Christum de præsenti dispositione Tyro­ ram et Sidoniorum, et de dispositione Jndæorum : ac proinde solum afnrmasse, istos existere in deteriori dispositione , quam illos : ex eo, quoti minora habe­ bant peccata. Consequentia patet. Nam illa dio cum nullo remissius est agendum propter bona opera, quæ faceret , sed propter minora peccata, quæ commisit. E nodali) 20 Respondetur enim ad primam ex prim* his impugnationibus. Tum. quod ex op­ pruha bo­ ni». posito sequitur non levo absurdum, ni­ mirum, quod si Deus solum certitudine morali ex parte oojecti cognosceret prædicta, non habuisset decretum eflicax conditionatum tamen, circa illa. Et ex hoc rursus sequitur, non esse in illo perfectissimam, et actualissimam liberta­ tem, ut in dub. 4. hujus disp. iterum insinuabimus, et in tract, de Voluntate, disp. 5. dub. 3. dicemus. Tum etiam, Ill II satis esse, quod juxta communem expo­ sitionem ejusdem August, et aliorum Pa­ trum, pnedicta particula forte, in sensu jam dicto ratione materiæ accipiatur, quia eo ipso nihil absurdi sequitur, ex eo. quod sic sumatur. Nec ob id verba Scrip­ tune suam firmitatem amittent, aut ad alios sensas extorqueri possunt : quia in aliis cessabit ratio consensus tot Patrum, quæ in præsenti adest. Ad secundam vero impugnationem di­ cendam est, utramqae prædixisse Christum Dominum, nimirum obcæcaiionem, et duritiam cordis Tvrorum el Sidoniorum fuisse minorem, quam Beths am i larum, et habitantium in Corozaim : et deinde illos convertendos, si vidissent pnedicta signa : non tamen istos, ut innuit August, lib. 2. de bono perseveranti® cap. 14 his verbis : Son erant sic exczcati oculi, nec sic induratum cor Ty rorum, et Sidoniorum quoniam credidissent, si qualia viderunt isti, signa vidissent. Quare in die judicii non agetur remissius cum Tyriis, quam cum Judæis propter bona opera, qu» fv cerent, posita iUa conditione, sed prop­ ter minora peccata, quæ commiserunt, ratione cujus non erant ita induraü, aicui illi. S IV. Probatio secunda ejusdem assertionis.· 2l Secundo probatur eadem asseniu aliis testimoniis. Nam 1. Reg. 23. cum David esset in Ceila, et audivisset, quoi Saul veniret illuc, ut everteret urbem prin­ ter eundem Davidem consuluit Dominum dicens : 5i tradent me viri Ccite in manus ejus, et si descendet Saul, sicut audivit servus tuus, indica servo luo Et ait Do­ minus, descendet, Dixilquc David : Si tradant me rtn CcilsB? cl viros, qui sunt mccum in martusSaul? el dixit Dominus, tradent. Ubi, ut constat, duplex futurum conditionatum asseveranter a Deo praxiicilur, nimirum descensus Saulis, et tradilio Ceilanorum, si David ibidem permaneret. Et similiter Jerem. 38. dicitur ad Sedechiam Regem : St profectus exieris ad Principes Regis Babylonis, vivet anima tua, et civitas hxc non succendetur igne, d salvus eris tu, ct domus tua. Ubi tria ad minus asseveranter prædicuntur futura. Nimirum, prædictum Regem vivum con­ servandum. Secundum, urbem non esse succendendam. Tertum, totam ejus do­ mum fore salvam. Et hæc fuisse conditionata etiam liquet ex capite sequenti : in quo enarratur, ipsum non exivisse ad Principes Regis Babylonis : et ita acci­ disse oppositum illorum trium , quæ re­ velata fuerant. ·,ί^Β Et deinde Lucæ 16. cum dives ille peteret ab Abraham, ut aliquis ex mortuis descenderet ad prædicandum fratribns poenitentiam, ut ita facilius crederent, et converterentur, respondit : Si ifoysen, d Prophetas non audiunt, neque si quis ex mortuis resurrexerit, credent. 22 Et cuniirmatur ex illo Juau. 5. Est qui accuset vos Moyses, in quo toi speratis. Si enim crederetis Moysi, crede­ retis forsitan ct mihi : de me enim ille scripsit. Uni particula forsitan, non est dubitantis, sed affirmantis, ut supra dixi­ mus. Et ita authores vetustissimi eam omittunt, ut notavit Maldonatusr et Albeinus apud D. Thom, Item Cyprianos, et Aug. lib. 16. contra Faustum. Etsi· militer TRACT, m, DISP. IX, DUB. IL e militer hoc idem suadet illud Joan. 6. Jesus ergo cum cognovissel , quia ven­ turi essent ut raperent cum, el facerent twn regem, fugit iterum in montem ipse tolus. Et primæ ad Corinth. Si enim cognovissent, nunquam Dominum glori* enicifijrissenl. Ac tandem illud 3. Reg. cap. Il Non ingrediemini ad eas : neque d* eis ingredientur ad vestras : certissime enim avertent corda vestra, ut sequamini Nos eorum. Ubi licet hoc futurum fuerit absolutum respectu Salomonis, v. g., qui cum mulieribus alienigenis ardentissimo amore copulatus est : et ita, ut ait sacer textus, cum jam esset senex, depravatum est cor ejus per mulieres, ut sequeretur Deos alienos ; attamen respectu aliorum multorum, qui cum eisdem copulati non sunt, habuit rationem futuri contingentis condi tionati. 23 Nec potest in his testimoniis re­ curri ad solam certitudinem moralem, ac proinde, quod solum erant sic eventura, quantum est ex determinatione causarum secundarum. Nam contra hoc est primo, quod in omnibus fere testimoniis relatis, absolute, et absque ulla particula denotante dubita­ tionem ex parte objecti prædicuntur fu­ tura in illis contenta. Et si quod est tes­ timonium, continens particulam forte, quæ videtur dubitationem ex parte objecti innuere, et infallibilitatem metaphysicam excludere, jam ostensum est supra num. 17. et 18. non habere vim dubitationis, sel potias affirmationis : ergo mullo congrdenlius sacro textui hæc testimonia intelliguntur, si futura in eis contenta, om­ nino certo, et infallibiliter eventura esse credantur. 24 Confirmatur primo. Quia in prædiclionibus futurorum absolutorum, non contmentibus prophetiam comminationis, aut promissionem alicujus rémunératio­ ns , non recurritur ad scientiam solum conjecturalem ex parte objecti ; sed ad infallibilitatem metaphysicam : eo quod in illis absolute, et absque aliquo verbo innuente dubititionem, prædicuntur : alio­ qui enim de quavis revelatione cujuscunque futuri absoluti, non continente ver­ bum aliquod, innuens cognitionem dubiam ex parte objecti, possemus cordate dubi­ tare, an re ipsa, el infallibiliter ita even­ turum sit : ergo cum in pnedictis testi­ moniis de futuris conditionatis eodem modo loquatur sacer textus, et in omni- 581 bus fere ex iliis non contineatur prophe­ tia comminationis, aut promissio alicujus remuneration's, debent intelligi de reve­ latione eventus infallibiliter, et non so­ lum moraliter futuri. Maxime cum inde nulla imperfectio Deo accrescat ; sed po­ tius hoc maximam in eo perfectionem indicet. Unde Stapletonius dixit, quod Supltio· mas. sicut in praedictionibus de futuris absolu­ tis esset corruptela verbi Dei, solum con­ fugere ad conjecturalem cognitionem, et inclinationem, ac dispositionem causarum secundarum, ita etiam in similibus reve­ lationibus de futuris condi tionatis. Alia 25 Confirmatur secundo. Quoniam li­ ­ cet in prædictionibus ,de futuris absolutis, confirma tio. continentibus prophetiam, v.g., commi­ nationis , solum soleat revelari futurus eventus, quantum est ex parte causarum secundaram ; nihilominus hoc non ideo est, quia Deum lateat, an effectus ille certo, et infallibiliter futurus sit : ergo ilem cum proportione debet intelligi, adhuc in revelationibus conditionatis, et continentibus prophetiam comminationis, ac proinde potiori ratione in aliis, eam non continentibus. Consequentia patet ex paritate rationis, et præcipue, quia (ut modo innuebamus, et dub. 5. hujus disp. dicemus ) nullum absurdum sequitur, ex eo quod Deus certo cognoscat hæc fatura conditionata; sed potius id maximam per­ fectionem in Deo arguit. Antecedens autem ostendit D. Thom. 2.2. quæst. 171. art. 6. ad 2. his verbis · Quamvis futura contingentia , prout sunt in se ipsis, sint determinata ad unum, tamen prout sunt in suis causis, non sunt determina­ ta, quin possint aliter evenire. El quamvis ista duple* cognitio seiner intellectui divino conjungatur. non tamen conjungitur semper in revelatione prophetica, quia impressio agen­ tis non semper adaquat ejus virtutem. Undo quandoque revelatio prophetica est impressa quadam similitudo divin* præscientix prout respicit ipsa futura contingentia in se ip­ sis : et talia sic eveniunt, sicut prophetan­ tur, secundum illud Isaias Ί. ecce virgo con­ cipiet. Quandoque vero prophetica revelatio est impressa similitudo divin* præscientiæ, prout y: ilicet cognoscit ordinem causarum ad effectus : et tunc quandoque aliter evenit, quam prophetetur, nec tamen prophet i* subest falsum. Nam sensus propheto* est, quod inferiorum causarum dispositio, sive naturalium , sive humanorum actuum hoc habet, ul lalis e/fectus eveniat, et tccun- ? 4T4 Lü/. , I· * i 582 DE SCIENTIA DEI. dum hoc intelligitur verbum haix dicen­ obstat, hunc modum intelligendi prædicta tis : Morieris, el non vives, id est. dispositio testimonia de cognitiono certa, el infallibi­ corporis tui ad mortem ordinatur. li metaphysice, non vero desola certitudine Quod etiam docuit, quæst. 12. de Ve­ morali, et ex parte causarum secundarum nt. art. 10. ubi post^uim distinxit dis­ videri magis consonum regulæ illi, quini positionem causarum ab exitu, et eventu, tradidit Moyses Deutor. 18. num. 22. ad qui postea erit, et dixit, virtutem crea­ dignoscendum quando aliquis in nomine tam in futuris solum attingere ordinem Dei prophetaret : ubi cum sic inquvMBl : rausarum , addidit : Sed Deus non solum Quod si taeita cogitatione responderis. quo· cognoscit futura ratione ordinis causarum . modo possum intelligere verbum, quod Domi* sed etiam quantum ad ipsum exitum, vel nus non est loculus? Respondet statim : secutionem ordinis : ergo quimvis demus, Hoc habebis signum, quod in nomine famini quod Deus in prophetiis comminationis, propheta ille prxdixerit, el non evenerit, W solum pnelicat dispositionem, et inclina' Dominus non est locutus, sed per tumorem liunem causarum ; non tamen ideo dicen animi sui propheta confinxit. Uni. ut com­ muniter docent Tneologi, loquitur de pro­ dum est. illam non cognoscere certo, et phetiis non continentibus comminationem, infallibiliter eventum faturum sub condi­ tione. aut promissionem remunerationis. Unde in 26 Secundo contra eandem solutio­ Alia aliis similibus prophetiis, aut revelationibus ercraobjecti, et ratione inclinationis causarum lute, si luturum illud sit absolutum ; sive riointelligerentur , tunc potias præ licendum conditional©, si sil conditionalum : et ita ram. a Deo videbatur oppositum ejus, quod ab non est recurren Ium ad inednationem cau­ ipso revelatum est; vel saltim posse op­ sarum secundarum solummodo : quia stante time ii prædici in duobus illis testimo­ hac inclinatione, multoties non evenient niis, quæ in secunia probatione princi­ Maxime quia causæ secundæ liberæ sunt pali assertionis adduximus. Nam Ceilæ iu facile mutabiles, ut ex dispositione, quam erant valde affecti ad Davidem : eo quoi modo habent, quando advenit tempus immaxima beneficia ab eo receperant, præpletionis prophetiæ, et revelationis, non cipue vero, quod urbem illam liberaverat posset a nobis colligi, an in tempore reve­ a Philistbæis, a quibus oppugnabatur : lationis antecellentis habuerint hanc ean­ el ita verbis, et promissionibus maxi­ dem dispositionem, vel e contra? el ita frustraretur regula, quam Spiritus Sanctus mum allectum in signum grati animi ex­ hibuisse Davi ii, dubitandum non est. per Moyseu tribuit, ad· secernendos veros Prophetas a falsis. [ .3 Et similiter valde credibile, et verisimile Quibus omnibus accedit, quod testimo­ est, quantam est ex parte inclinationis, et nium illud ex lib. Regum, ultimo loco ad- crTr modi operandi causarum secundarum libe— ductum in quo particula illa certissime rarum, quod si aliquis ex mortuis resurge­ ret, et ex experimental] scientia prædicaret continetur, indicit maximam Certitudinem peccatoribus (qui nomine fratrum iotelliin cognitione divina, quæ non potest ► · ’IC mole de certitudine morali explicari, cam gantur in illo testimonio Lucæ 16.) tunc huic multoties subsit falsum : et ita testi­ plures ex illis rei novitate perterriti crede­ monium illud habet majorem energiam, rent, et resipiscerent : ©reo si hæc testimo­ quam sit illa, quæ ei in prædicta explica­ nia intelligenda essent de certitudine morali solum ex parte objecti, et inclinationis cau­ tione tribuitur. Si autem testimonium istud de scientia infallibili debet intelligi, proti­ sarum, potius debebat oppositum in illis nus cætera alia eodem modo sunt intelÛgenprædici, vel saltim poterat oppositum reve­ lari. Quare cum in eis prælicatur eventus da. Nam si semel habet Deus medium ad oppositus inclination i causarum, credendum futurum hoc conditionatum infallibiliter est, revelationem hanc non inniti in hac cognoscendum, non est cur ei denegetur scientia conjecturali, sed in alia infallibili hoc melium respectu aliorum fui urorum metaphysice, orta ex infallibili aliquo prin­ et ex se patere videtur, et ex infra dicendis cipio, nimirum ex divino decreto efficaci, magis constabit. -^| u fnb et coudilionato circa eventum pxædictorum Ad fundamentum primæ semeatiæ patet futurorum. ex dictis in secunda assertione. r Ulunu 07 Tandem contra eandem solutionem impug•oûrtnatio. DUBIUM Ul. W. r TRACT 111. DISP. IX. DUB. 111. DUBIUM III rtruni juxta Sanctorum Patrum mentem, Deus cognoscat omnino certo, el in fallibililcr futura contingentia conditionata, sive sint disparata, modo dicto, sive ha­ beant probabilem connexionem cum r.OtnItt futuro? 28 Postquam explicuimus, quid circa cognitionem infallibilem omnino, id est, infallibilem tam ex parte subjecti, quam ex pario objecti futurorum contingentium, et conililionatorum, juxta sacram Scripturam dicendum sit, oportet, ut quid de mente Patrum sit tenendum, aperiamus, vel (pt melius dicamus) hoc ipsum’virtualiter in iis, quæ dub. praecedenti asserta sunt, ma­ net discussum. Cælerum ut clarius, et dis­ tinctius procedamus, propterea sicrillatim dubium hoc excitatur. Sententia negans. kl Partem negantem tuentur Doctores pro­ cedenti dub. relati. Eamque prolat primo Cornejo sic. Nam D. Augustinus lib. dé praedestinatione Sanctorum cap. 14. expli­ cans locum illum Sapienti® 4. Raptus est, m malitia mutaret intellectum ejus, sic in­ quit : Didum est enim secundum pericula hujus vilx, non secundum præscientiam Dei : qui hoc præscivit, quod futurum erat, non quod futurum non erat. Ecce ubi D. Au­ gust. expresse affirmat, Deum non cognos­ cere ea fulurasub conditione, quæ nunquam futura sunt. Idem docet lib. 1. de Anima, et ejus origine, cap. 12. his verbis : Ipsa exinanitur præscientia omnino, si quod præ· icitur non. erit : quomodo enim dicitur, præsciri futurum, quod non est futurum? 29 Secundo probatur authoritaie D. Prosperi Regiensis, qui in Epistola ad D. Augustinum, quæ habetur tomo 8. operum Augustini ante lib. de prædestinat. repro­ bans sententiam Massiliensium, qui affir­ mabant, homines electos esse ad gratiam, elgloriam, propter merita, quæ fecissent, si vixissent amplius, ita ait : In tantum qui· buscunque comm^ntiliis meritis electionem Dei subjiciunt, ul quia præterita non ex­ tant, futura quæ non sunt futura, confin­ gant, novoque apud illos absurditalis genere,, fl non agenda præscila sint, et præscita non 58S acta sint. Ecce quomodo absurdissimum reputat, non agenda pnesciri, etsi alias pu­ rificata conditione forent. 30 Tertio probatur ex Damasceno, dia­ logo adversus Manichaeos : ubi refutans errorem eorum, qui dicebant, Deum mini­ me debuisse creare eos homines, aut An­ gelos, quos ante præscit malos futuros, et æterno supplicio afficiendos, sic inquit : Quonam autem modo prxscire queat, quod futurum non est? Nam si aliquem peccatu­ rum præscivissd. nec eum condidisset, præscientia hæc non esset ; sed impostura. Quem­ admodum diam cognitio, est earum rerum, quæ sunt, sic prænolio, earum est, quæ certo futura sunt. Quibus verbis nihil clarius pro hac sententia dici potest, cum horum futulorum scientiam, imposturam, hoc est, fraudem, el deceptionem appellet. 31 Nec refert, si ad hæc testimonia “SoUtîn respondeas primo cum Vazquez in præ- jonio> ruin. senti disp. 67. cap. 4. in principio, et Curiei controversia 7. art. 2. num. 63. hos Patres solum negare præscientiam absolutam rerum , quæ aliquando non erunt: ita ut sit sensus D. August. Deum non ideo rapuisse puerum illum imma­ tura morte, eo quod absolute præsciret, intellectum illius esse mutandum, si diu viveret : quia cum hoc non esset de facto futurum, siquidem morte fuit pro­ ventus. non poterat absolute’ præsciri ut tale. Nam præsciri ut absolute futurum, quod revera non est futurum, est exi­ nanire ipsam præscientiam ut docet Au­ gust.) et novum absurditatis genus ; imo et impostura, ut docent Damasc. et Pros­ per. Non itaque hoc refert. Quia si Patres Refellilar. his testimoniis solum negarent præscien­ tiam absolutam horum futurorum, insufficienter impugnarent errorem Massilien­ sium, quem impugnare intendebant. Quia illi non affirmabant, Deum cognoscere hujusmodi futura præscientia absoluta, sed alia nutilia abstraction, nempe condilionala. 32 Nec etiam obest, si secundo cum Alu eisdem authoribus, el Suarez lib. 2. de so! a lio. scientia futurorum sub conditione cap. 3. num. 8. prodictis testimoniis occurras , /licens : hos Patres non negare illis locis præscientiam futurorum sub conditione ; sed eam , quam Massilienses ponebant, nempe conducentem ad meritum, et de­ meritum , pnemium, et pœnam. Quia impugnabant eorum errorem , quo as- 1/ Al*T ’ ·< ΓΗ '1 . a f I M A Λ < *1 d* i 'IA W ■ t ■ DE SCIENTIA DEI. Si M., 91 %· 1 i ■: · » ·· •e ■4 *f , » · * serebant, Deum punire, et præmiare, auferre gratiam, aut conferre illam prop­ ter ea opera bona, aut mala, qtiao prae­ videbat pueros, aut etiam adultos fac­ turos, si ad usum rationis pervenirent, aut diu in vita perseverarent, vel hoc, aut illud accideret, etiam si de facto talia opera nunquam forent. Rejicitor Non itaque hoc obest. Tum quia vi­ prirao. detur voluntarie dictam : siquidem ex relatis testimoniis satis clare constat. Pa­ tres absolute, et simpliciter, negasse ho­ rum futurorum præscientiam. Et certe nullo alio faciliori medio, quam negando illam, poterant errorem, quem impugna­ bant, refellere. Nam alias facilius impugnassent illum, ex Paulo 2. ad Corinth, dicente, unumquemque judicandum esse ex iis, quæ de facto gessit in corpore suo, et non ex iis, quæ non gessit ; esset tamen facturus posita hac, vel illa conditione. Serando. Tum secando : quia admissa tali scien­ tia, non sequitur, Deum non potuisse remunerare, et punire puerum intuita eorum operum, quæ videret sub condi­ tione facturum, ut D. August, et Prosper contendunt inferre : siquidem non stetit por ipsum, quod morte proventus, de facto Tertio. non forent. Tum tertio : quia saltim testimonio D. Damasceni non potest hæc solutio adaptari, ut clare constat ex ejus verbis. Posterior 33 Nec tandem satis erit. si aliter eaodâcum Suarez luco citato, et Lessio de pro­ tio. ficientia conditionata, cap. 20. num. 5. occurras, prodictos Patres non negaro • scientiam, et simplicem notitiam horum futurorum, sed solum necare eorum prae­ scientiam. Nam præscientia signiücat no­ titiam anticipatam. Ubi autem nihil est futuram absolute, nulla est anticipatio : quia ante, et post dicuntur relative : et ita non est præscienLia, quia proscire. est scire futurum : quod vero futuram non est. sed esset, non proficitur, sed præsciretur : i leoque res futura sub con­ ditione non dicitur prosciri, sel sciri sicut res possibilis. Nam contra hoc est. Quod sicut prae­ Impug­ nator. scientia absoluta dicitur talis, quia termi­ natur ad rem absolute futuram ; ita præscientia conditionata potest dici talis, quia terminatur ad rem futuram sub conditione : ergo cum Patres his locis non negent solam præscientiam absolutam futurorum sub conditione, quam non ponebant Mas- silienses, dicendum est negare prœscien tiam conditionatam. S II. fera sententia. 34 Dicendum tamen est, Deum jexta Sanctorum Patrum mentem, certo , et infallibiliter cognoscere prædicta futuri contingentia, et conditionata. Ita Doctores dub. præcedenti pro nostra aswrtione relati. Assertio hæc quoad futuri conditionata disparata, de quibas in pro­ cedenti dubio diximus, ad hanc disputa­ tionem pertinere, constabit ex iis, quae quoad futura conditionata, habentia tantum prolabilem connexionem cum conditione, docebimus. Nam. ut ex iis, quæ statim dicemus, patebit, eadem est ratio de his, I et de illis quoad hoc, quod est cognosci 1 cognitione omnino certa, et infallibili, id est, tam ex parte subjecti, quam ex parte objecti : siquidem neutram ex illis habet infallibilem nexum cum conditione ; et ita solum possunt cognosci infallibiliter ratione decreti eflicacis, et infallibilis di­ vinæ voluntatis, quod potest ad utrumque terminari. Quoad futura igitur, habentia tantum probabilem nexum cum conditione, seu quantum est ex parte inclinations, et dis­ positionis causarum secundarum. Probatur primo , testimonio Augustini torn. 10. serm. 7. de verbis Domini cap. 1. circa illa verba Matth. 9. et Lucæ. 9. Magister sequar te quocunque ieris. Et circa respon­ sionem Christi : Vulpes foveas habent, el rolucres arii nidos : filius autem hominis non habet ubi caput suum reclinet. Ibi enim Sanctus Doctor proponit hanc quæstionem : Quid tam promptum ? quid tam impigrum ? quid tam paratum, et quid nd tantum bonum aptissimum, sequi Dominum quocunque ierit ? Miraris hoc dicens ; quid est hoc, quod Magistro bono Domino Jesu Christo invitanti discipulos , quibus daret regnum calorum, displicuit tam pa­ ratus ? Et huic qoæstioni respondet his verbis : Sed quia talis Magister erat, qui futura prævideret, intelligimus fratres, is­ tum hominem, si sequeretur Christum, sua quæsiturum fuisse, non quæ Jesu Christi. Uni, ut vides, aperte asserit Christum ideo rejecisse hunc hominem, qui ita pa­ ratum se exhibebat ad illum sequendum, quia pr.ecognoscebat hoc futurum conditiouaium. TRACT. Ill, DÏ8P. IX, DUB. ΓΠ. *Ι4· uonatum, nimirum, quod si fuisset ad­ missus, non qutereret quro Christus sua pr.elicationo intendebat, nempe anima­ rum utilitatem, et Dei gloriam ; sed pro­ prium commodum temporale. Et ut innue­ ret idem Sanctus Doctor se loqui de pnescientia hujus futuri omnino certa, el infallibili, etiam ex parte objecti ma­ terialis, fecit vim in hoc, quod Christus erat talis magister, ut futura prævideret. Nam ei solum loqueretur de cognitione conjecturali, non erat necessarium ad eminentissimum Christi magisterium recur­ rere, cum hoc ipsum de aliis hominibus mediocris ingenii , et scientiæ posset dici. 35 Confirmatur ex eodem August, lib. Je correct, et gratia cap. 8. ubi affirmans, quod sæpe Deus præmatura morte non ra­ piat aliquos, ne committant peccata, quæ ipse præscit esse commissuros, si in vita diu persisterent, sic inquit : Respondeant si possunt, cur illos Deus, cum fideliter, et pie vicerent, non tui* de vitæ hujus periculis ra­ puit, ne malitia mutaret intellectum eorum? Utrum hoc in polestale non habuit ? an corym mata futura nescivit ? nempe nihil horum niti perversissime dicitur. In quibus verbis tam indubitatum est apud August. Deum praescire mala sub conditione futura, quam posse auferre illos de vita. 36 Secundo principaliter probatur ex D. Cbrysost. homil. 65. super caput 19. Matth. ubi sic ait : Sed cur nam (inquies) non sta­ tim omnes conduxit? omnes quidem ille ab initio conduxisse voluisset, si vero non om­ nes eodem tempore paruerunt, a voluntate vocatorum hæc differentia resultavit '.idcirco alii mane, alii tertia, alii sexta, alii nona, alii undecima hora vocantur, quia tunc ob­ temperaturi erant. Quod et Paulus aperte significavit, dicens : Quando autem visum est Dea, me segregavit ex utero mains meæ. Quando autem ei visum est? quando certe obtemperaturus erat. Nam ipse, a primis ftiam incunabulis voluisset, sed quia illum revisurum sciebat, tunc voluit, cum animum ipsius penetraturam vocationem non ignora­ bat. Sic et latronem cum postea vocavit, po­ tuisset antea ipsum vocasse, sed vocatus ille non paruisset. 37 Uliimo probatur testimonio D. Thom. 3. part, quæst. I. art. 5. ad secundum, ubi rum sibi sic objecisset, quoi 1. ad Timo­ theum 1 .dicitur Christus venit in hunc mun­ dum peccatores salvos facere : sed plures saivati fuissent, si n principio humani generis 585 Deus incarnatus fuisset. Plurimi enim igno­ rantes Deum in suo peccato perierunt in di­ versis sceleribus : ergo convenientius fuisset, quod a principio humani generis Deus incar­ natus fuisset. Respondet admittendo, tam ex propria sententia, quam ex sententia Augustini in lib. de perseverantia cap. 9. hanc scientiam futurorum conditionatorum : et simul reprobat ex eodem August, id, qnod ipse Augustinus docuerat, et post­ ea retractavit, nimirum, Deum præscivisse determinate, quod omnes, qui fuerant ante adventum Christi Domini, non erant in eum credituri : verba autem Angelici Doo loris hæc sunt : Dicendum, quod Augustinus ad hoc respondet in lib. G. de quæstionibus Paganorum, dicens, quæst. 2. quod (une toluit Christus hominibus apparere, el apud cos prxdicari suam doctrinam, quando, cl ubi sciebat esse, qui in eum fuerant creditu­ ri : his enim temporibus, et his in locis tales homines in ejus prædicalione futuros esse prxsciebat, quales non quidem omnes: sed tamen mulli in ejus corporali præsentia fue­ runt, qui nec in eum suscitatis ab eo mortuis credere voluerunt. Sed hanc responsione re­ probans idem Augustin, in lib. dc perseve­ rantia dicit : Numquid possumus dicere Tyros, et Sidonios talibus apud sc virtutibus factis credere noluisse, aut credituros non fuisse, si fierent', cum ipse Deus attestatur cis, quod acturi essent magnæ humilitatis panitenliam, si in eis facta essent divinarum illa signa virtutum? Proinde (ul ipse solvens subdit sicut Apostolus ait : non est volentis, neque currentis, sed miserentis Dei, qui iis , quos prævidil, si apud cos facta essent, suis miraculis credituros, quibus voluit, subvenit, aliis autem non subvenit, de quibus in sua prédestinaitone, occulte quidem, sed aliud juste indicavit : ita misericordiam ejus in ns, qui liberantur, et veritatem m iis, qui puniuntur sine dubitatione credamus. Ubi, ut vides, aperte concedit, Deum certo cog­ novisse hoc futurum conditionatum, nimi­ rum plures esse homines, qui in Christum credidissent, et converterentur, si facta, et miracula ejus vidissent, aut ad eos delata, essent. Quæ omnia magis confirmati manebunt ex pluribus aliis testimoniis, quæ ex D. August, et Angelico Doctore, disp. sequen­ ti, adducemus. Nunc autem brevitatis, et claritatis gratia illa omittimus : sicut etiam et alia aliorum Patrum testimonia, quæ ip­ sos evolventibus, frequenter obvia erunt, ex quibusque aliqua ad rem hanc facientia, . · ’ i ··» - t ■ te ■· S Ύ /A 1· F, Γ . |o^ui ibidem contra bærelicos asserentes, conditionatam confutemus. *. r Per quod etiam ad secundum testi- ai> homines puniendos esse, vel praemiis affi­ monium ex D. Prospero adductum, elin *** ciendos propter bona, vel mala opera, quæ eodem sensu loqnente satis patet. Necnon non fecerunt, facerent tamen, si diutius in et ad tertium testimonium ex Damasceno vita permanerent. Et ita aiebant, parvulos allatum. Nam Sanctus Doctor* loquitur secerni ad invicem in ordine ad æternam ibidem de præscienlia futurorum anie electionem eorum ad gloriam per mala, vel divinum decretum, refutans illam in hoc buna opera, quæ perpétrassent, si viverent, sensu : ex eo, quod ante prædiclum de­ quæque praevidit Deus facta hac hypolhesi cretum non habent raiionem futurorum : pus perpetraturos : atque adeo asserebant, et ita tribuere Deo prælictam praescien­ quod ante divinum decretum, et electionem tiam, non est tribuere illi præscienliam, Dei præsciebat ipse quid in prædicta hypoquam revera habeat; sed imponere ei thesi erant facturi. Unde contra hos arguens illain, quam non habet. Nam sicut cog­ Augustinus, duplicior eos impugnat. Pri­ nitio est earum rerum* quæ sont, sic mo quidem ostendendo, quo i etiamsi Deus prænotio est earum, quæ certo fotura praevideret prædicta futura condiüonata. an­ sunt. Unde testimonium hoc nobis etiam te suum decretum, et electionem, vel re­ pro lest contra scientiam mediam, sive probationem æternam parvulorum ; non ta­ conditionatam loco citato impugnandam men propterea hæc bona, vel mala opera Quomodo autem, et in quo sensù revera sub conditione futura possent deservire al Deus habeat præscientiam, et prænotiomeritum, vel demeritum, sive ad premium, nem, e: in quo sensu illam non habeat, vel poenam : ex eo, quod nullus meretur, jam supra a nobis disp. præced. nom. 44. vel demeretur propter opera, quæ facere: p: rlnincej s tactum est. data aliqua hypolhesi, sed propter opera, quæ re ipsa fecit. DUBIUM IV. * 39 Et deinde alia via impugnat hunc er­ rorem, dicens, quod si Dens ante suum de­ FIrum sufficienti ralione ostendatur, Deum cretum prævidisset opera illa, sive bona, >ure mala, tunc illud Sapienliæ 4. Raptus certo. ct omnino infallibiliter cognoscere tam futura confingentia condilionnla. et ul. ne malitia mutaret intellectum ejus, todispàrata. quum ea, qua? tantum habent lum posset esse verum de cognitione Dei probabilem, ct Conjecturalem nexum es conjecturali ex parte objecti, seu secundum parle objecti cum conditione ? pericula hujus vine, et dispositionem eo­ rum : non secundum præscientiam Dei, id 40 Per futura conditional* contingentia, est, secundum præscienliam omnino infal­ el disparata, tantum inlclligimus in hoc libilem tam ex parte subjecti, quam ex par­ dub. futura illa disparata, quæ a·! præte objecti materialis : et rationem reddit. Quia hoc· prrscivit. quod futurum erat, non sentem disputationem spectare diximus, nimirum ea, quæ tam ex parle condi­ quod futurum non erat, hoc est, quia per tionis. quam ex parte futuri eventus, a hanc scientiam omnino infallibilem, modo dicto, tantum potest præsciri infallibiliter causa contingente, et libera pendent. ex parte objecti materialis id, quod infalli­ biliter est futurum. Quare cum in sententia Augustini, ut disputatione sequenti num. 31. et sequentibus dicemus, et constat ex Defertur dupler sententia, h . Λ iis, quæ diximus disp. præredenti, nihil sil futurum infallibiliter ante decretum efficax Prima sententia affirmat quoad fotura Pifaf condiüonata. “"**** § ni. 5 i· TRACT. TH, DISP. IX, DUB. IV. condilionata, habentia nexum conjectu­ ralem cum conditione : negat vero quoad disparata. Quia existimat Deum illa non scire/ ex eo, quod scibilia non sunt. Ita quoad l/part. Doctores infra pro asser­ tione referendi. Et quoad secundam illi, quos num. 9. retulimus. Et quidem quoad priorem partem constabit ex dicendis pro assertione nostra. Quoad secundam vero, scilicet quoad futura conditional·!, el disparata, prubat eam primo Cornejo in hoc art. disp. 3. dub. 1. Quia hu­ jusmodi conditionata nullam habent veri­ tatem, quæ sciri possit : ergo non potest ratione aliqua ostendi, esse certo, et omnino infallibiliter infallibilitate se tenen­ te tam ex parte subjecti, quam ex parte objecti materialis cognoscibilia. Conse­ quentia patet. Antecedens autem probatur. Quia in propositionibus de futuro condilionato significatur dependentia aliqua ope­ ris a conditione : sed "quando conditio non excitat voluntatem, sed est omnino impeninens, et disparata, nulla talis reperilur dependentia, ut patet in hac pro­ positione : Si Petrus dormiret Romæ, Pau· luj ageret pœnilentiam Sclmanticx : ergo, etc. Et confirmatur. Nam sicut hæc propo­ sitio : Antichristus est infallibiliter futurus, est in rigore, et proprietate sermonis falsa ante divinum decretum, quia dénotai, quod in illo signo causæ sunt infallibiliter determinate ad illum producendam; el nihilominus non potest in illo signo sciri, an habebit determinate, vel non habebit determinate pro tempore futuro existen­ tiam, quia non est in illo signo aliquid infallibile, unde id sciatur, ut disp. 7. num. 148. et sequentib. diximus , ita prædicta propositio, et alite similes de fu­ turo conditional·) disparato sunt falsæ. Quia significatur ex vi, et rigore sermonis, esse aliquam connexionem inter condi­ tionem, et eventum futuram, quod tamen est] falsum, ut supponitur, et nihilominus non potest sciri, quid pro tempore futu­ ro erit, posita illa conditione; quia non est unde id sciatur. hhi Nec refert, si cum authoribus scien­ tiæ inedite dicas, satis esse ad hoc, ut illa propositio sii vera, et sciatur eventus futurus, quoi pro tempore fulcro posita illa conditione, nempe somno Petri, po­ neretur eolem tempore pernitentia Pauli. Quia re ipsa, et de facto non potest in illo eventu poni simul poenitentia, et non Salmant. Curs, thcolog., tom. I. pœnitentia ejusdem Pauli : nec potest non poni vel determinate pœnitentia illius, vel determinate non pœnitentia : quia hæc duo sunl immediate opposita. Et ideo si in eo­ dem tempore, in quo poneretur conditio, ponatur determinate pœnitentia Pauli, erit vera illa condilionalis de futuro : et per consequens scita infallibiliter a Deo. Et ratio horum omnium esc. Quia illa particu­ la ii non innuit in prædictis propositioni­ bus sensum illativum ; sed tantum denotat solam, et puram concomitantianrconditionis cum eventu futuro. Nam contra hoc est. Tam quod semel admisso, quod particula si diceret solam, el puram concomitantiam pœnitentiæ Pauli cum hac conditione, nempe somno Petri, tunc saltem deberet admitti, Deum non cognoscere futura conditionata dis­ parata, quæ non forent eodem tempore cum conditionibus, ul : Si Judas non fuisset proditor, Lulherus retractaret hxresin : si­ quidem hujusmodi eflectas futuri nullam haberent concomitantiam , neque coexistentiam in eadem temporis duratione cum suis conditionibus. Quod tamen non admittent authores scientia· niediæ, cum juxta eorum sententiam, habeant hujus­ modi futura suum veritatem objectivam : ratione cujus possint certo terminare di­ vinam cognitionem. Et ita adhuc in eorum sententia particula illa π in prædictis propositionibus non significabit so­ lam concomitantiam in existenlia. Tum etiam : quia juxta regulas Dia­ lecticae, ut notavit Soto lib. 2. Summu­ larum cap. 8. lecu I. hæc particula jt iribus d un taxat modis solet usurpari t Pri­ mo illative, ut : Si est homo, est animal. Secundo promissive, ut : Si servieris Petro, dabo tibi me recitem .Tenio conditionale, ut : Est animal rationale, si est homo : ac proinde nunquam significabit solam concomiiantiam. Consequentia patet. Quia omnibus his tribus mo lis denotat aliquam connexionem inter consequens, et antece­ dens. ■ 42 Secundo, et principaliter probatur eadem sententia, quoad hanc partem. Nam propositiones de futuro conditional·) dis­ paratu vel reddunt sensum illativum, et ita omnes sum falsæ ; vel dénotant solam , et puram concomitantiam, et sic etiam habent esse falsas, nec habent unde even­ tus futurus certo cognoscatur, .ut nuper dicebamus : ergo nulla ratione possunt a Deo certo sciri, neque id aliqua ratione 39 ♦ 5 Impaçnatio. Λ th irnpo^· natio. J! * *· V. !» Sec ou · darn priacipale. 583 W”- u.v. . • * «f 'v. > ·> » ‘ i ,· Γ ' Ai : · Λ ’’ ‘ ;i l'f. ’ i Ji DE SCIENTIA DEI. suaderi. Consequentia patet. Antecedens tum possunt cognosci certo, vel secundum autem quoad primam, et ultimam partem esse. quod habent in so ipsis, vel secundum ex dictis constat. esse, quod habent in suis causis : at neutro Quoad secundam vero, nimirum, quod si ex his duobus modis ; ergo nullo : et per propositio illa condilionalis dicat solam, et consequens, nec poterit ulla ratione proba­ puram concomitantiam, tunc sit falsa pro­ ri Deum babere cognitionem certam, et batur. Quia non magis una pars illius pro­ infallibilem de illis. Hæc secunda conse­ positionis est conditio alterius, quam e con­ quentia ex prima patet : prima vero ex tra : siquidem concomitantia est mutua, et utraque pnemissa. Minor autem etiam tamen ex vi illius propositionis denotatur, constat. Quoniam prædicta fuiura nun­ quod prior pars illius propositionis est con­ quam habebunt esse in se ipsis : siquidem ditio secundæ, ut dum dicimus : Si Petrus nunquam existent : et ita nunquam po­ dormiret Romæ, Paulus ageret jxrnilaUiam terunt cognosci secundum esse, quod ha­ Salmanlicx : ergo, etc. bent in se ipsis. Sicut etiam nec poterunt Secanda 43 Secunda sententia negat Deo certam, certo cognosci secundum esse, quod habent >«nknet infallibilem cognitionem ex parte objecti in suis causis : siquidem in illis, tantum lia. materialis, seu omnino infallibilem, tam habent esse incertum, et indeterminatam, respectu futurorum conditionatorum, dis­ scilicet esse contingens. Major vero etiam est perspicua. Quoniam non esi aliud ge­ parate se habentium ad suas conditiones, quam eorum, qui conjecturaliter, et proba­ nus essendi, nisi vel in se ipso, vel in sua biliter, vel aliqua alia connexione minori causa, ut constat ex iis, quæ disput. pre­ cum iliis connectuntur. Ita Doctores pro cedent. latius diximus. contraria sententia dub. 2. adducti. Et 15 Nec refert, si dicas, habere esse in quidem quoad futura disparata probatur se ipsis, non secandum esse reale exerci­ argumentis præcedentis sententia». Quoad tum ; sed secundum esse reale objectivum. utraque vero futura probatur primo Quo­ Primam Nam contra hoc est, quod eadem ra­ PrôÎUBàlniam prælicta futura nec possunt certo cogtione videtur posse dici, futura contingentia laenlam nosci yer scientiam simplicis intelligentiæ, absoluta habere in quovis signo deter­ nec per scientiam visionis ; ergo per nullam; minatam veritatem objectivant : quia li­ ac proinde repugnabit, quod sufficienti ra­ cet in quovis signo non habeant esse deter­ tione ostendatur, illa esse cognoscibilia a minatum, vel in suis causis, vel in se ipsis Deo per cognitionem ex omni capite infal­ secundum esse exercitum ; bene tamen se­ libilem. cundum esse objectivum : at hoc satissuHæc secunda consequentia ex priori pa­ perque impugnatum videtur disp. præce­ tet. Quia si quæ ratio probaret prædicta denti a num. 96. usque ad num. 122. ergo, fuiura esse omnino certo cognoscibilia a etc. Deo, probaret utique esse cognoscibilia per 46 Tertio probatur. Nam scientia ho­ Terta faàaliquam ex his scientiis : siquidem, ut su­ rum conditionatorum dicit imperfectio­ cetîa. pra innuimus, et disp. sequentibus late nem in Deo ; ergo nec potest poni illo, probabimus, repugnat, dari scientiam ali­ neque id aliqua ratione suaderi. Conse­ quam mediam, per quam cognoscantur. quentia est aperta : et antecedens proba­ Prima vero consequentia ex antecedenti tur. Nam judicium, quod ex natura sua constat. est prae licum, et non sortitur suum ef­ Antecedens autem quoad priorem partem fectum. est imperfectum : sed hujusmodi etiam liquet. Nam scientia simplicis intelliest hæc cognitio conditionatorum; siqui­ gentiæ, tantum terminatur ad res pure dem per eam cognoscuntur infaliibiliter possibiles, et omnino necessarias, quales tam ipsa, quam modus, quo facienda sunt; non sunt prædicta fuiura. Quoad secundam et timen nunqmm per eam ponentur veto pariem eiiam patet. Quia scientia vi­ al extra : ergo, etc. sionis, tantum terminatur ad res existantes in aliqua differentia temporis, seu ad ea, quæ sunt realiler, et physice præsenlia in æternitate : at prædicta fuiura non existent Vera sententia. in aliqua differentia temporis : ac proinde nec sunt ab æterno physice, el realiler præ47 Dicendum tamen est, sufficienti ratio­ sentia æternitati. ne probari, Deum babere certam, et infalli­ 44 Secundo. Quia præJicta futura lanSecnnbilem cognitionem prædictorum condiliodum. natorum, ιό . TRACT. Ill, DISP. IX. DUB. IV. oatoruin, ita ut ex omni capite, scilicet tam ex parte subjecti, quam ex parte objecti materialis «it infallibilis. Asser­ tionem hanc Luentur authoree pro nostra sententia duobus dubiis præcedentibus re­ lati. Nulla autem via melius probabitur, quam adducendo rationem fundamenta­ lem, per quam suadetur prædicta futura, omnino certo, et infaliibiliter a Deo attingi. Quæ quidem insinuatur a D. Thom. locis dub. sequenti referendis ; et potest ad hanc brevem formam reduci. Uu Nam Deus habet decretum efficax, et >/·condilionatum ex parte objecti circa quod­ a vis futurum conditionatum, quantumvis disparatum, quo efficaciter decernit, quod posita conditione determinate erit pro tempore futuro, vel determinate non erit pro eodem tempora ; non secus, pro­ portione servata, ac de quolibet futuro absoluto efficaciter decrevit, quod pro tem­ pore futuro determinate habebit existenliam, vel determinate illam non habebit; quamvis nos lateat, an determinaverit ejus «se, vel ejus non esse, nisi id no­ bis divinitus reveletur, vel videamus ef­ fectum ad extra positum, vel habeamus aliquas rationes, sive probabiles conjec­ turas, ratione quarum nobis persuadea­ mus, quod aliquid determinate habebit tsse pro prædicto tempore ; ergo Deus in hoc decreto certissime, et infaliibiliter umnino , id est, tam ex parte subjecti quam ex parte objecti materialis cognos­ cet omnia prædicta futura. Consequentia est perspicua. Nam prædiclum decretum conditionatum habet certam, et infallibilem connexionem cum prædicto futuro, ita ut non stet in sen­ su composito, nec possit stare, quod Deus efficaciter præfinierit, quod posita illa conditione habeat esse libero modo pro tempore futuro, et quod prædicto tempore infaliibiliter non sil : sicut semel Deo efficaciter prædifûnîente conversio­ nem absolutam, et liberam Petri, infxllibiliter erit talis conversio ; ergo hoc ipso, quod Deus certo sciat suum decretum efticax, et conditionatum, non poterit non certo, et infaliibiliter scire eventum futu­ rum posita conditione. Antecedens au­ tem tangetur dub. sequenti, et in tract, «le Volunt. Dei disp. 5. num. 74. la­ tius suadebitur. J8 Accedit, quod ul 'dub. sequenti dicemus, licet Deus non halaret decre­ tum positivum efficax circa omnia, et 589 singula, aut aliqua ex his futuris condilionalis, nihilominus posset illa certo, et infaliibiliter cognoscere : non quidem in veritate illorum objectiva, et in illo signo, quod ex parte nostri modi concipiendi antecedit ad signum, in quo Deus decre­ turus erat positive, et efficaciter de illis, si vellet, atque adeo nec per scientiam mediam, et conditionatam ; eed in signo sequenti, et eo modo, quo loco nuper citato num. 67. et sequent, explicabi­ mus. Videantur ea, quæ circa sensum compositum, et divisum in tract, de Volunt. Dei disp. IU. num. 84. dice­ mus. 49 Nec refert si objicias id, quod sæpe ObJcctiu. inculcant adversarii, nempe quod causa immediata effectus liberi est liberum arbi­ trium creatum, quod potest dissentire Deo moventi, et excitanti ; igitur in tali determinatione divinæ voluntatis circa futuritionem talis effectus contingentis, non erit certo cognoscibilis, quia divina voluntas impedibilis manet per concursum creata» voluntatis : in causa autem impedibili ab altera non est effectus cognos­ cibilis, quoad usque determinatio alterius cognoscatur. Respondetur enim ex D. Thom. 3. Enrtdâliu contra Gent. cap. 94, ubi proponit idem argumentum, et est quintum in ordine, sicque se habet : Divina providentia causas medias non excludit : inter causas autem sunt aliqux contingentes, et deficere poten­ tes ; deficere igitur potest providentur efftetus, non est igitur Dei providentia certa. Huic argumento, et simul quarto, quod Elegans solutio ex Tullio adduxerat S. Doct. sic respondet : Angelici Illud autem , quod Tullius objicit secun­ Doc I. dum promissa frivolum apparet. Cum enim divinæ providentia' non solum subdantur effectus, sed etiam causæ, el modi essendi, non sequitur, quod si omnia Dei providen­ tia aguntur, quod nihil sit in nobis. Sic enim sunt a Deo provisa, ul per nos libere fiant. Nec etiam dtfeclibilitas cau­ sarum secundarum, quibus mediantibus effectus divinæ providentia' producuntur, certitudinem providenti* potest auferri, ul quinta ratio procedebat , cum ipse Deus in omnibus operetur, et pro suo arbitrio voluntatis, ut supra ostensum est. Unde ad ejus providentiam pertinet, ut causas defeclibiles quandoque desinat deficere, quandoque eas absque defectu conservet. Ubi, ut vides, unico verbo totam dif­ ficultatem. quæ adversarios valde premit, i 'K ; • J ·■ > * 4M1 •1. Vîl Γ. ΎΙ 4* DE SCIENTIA DEI, 590 evacuavit. Nam licet voluntas creata pos­ sit deficere ab ordine illo, quem divina providentia statuit, et queat velle oppo­ situm ejus, quod Deus providit, attamen quia Deus (ut inquit Angelicus Doctor) in omnibus operatur pro arbitrio suæ volunta­ tis, atque adeo potest efficaciter velle, ut voluntas creata velit, et libero modo velit, ideo ratione summæ efficacitatis sui decreti causas defectibiles, quandoque absque de­ fectu conservat : ac proinde in hoc decreto potest cunctos effectus liberos, sive abso­ lutos, si decretum sit absolutum, sive conditionatos, si decretum sit conditionatum. certissime cognoscere. S III. Occurritur fundamentis ulriusquc stnlcn tûr. Ad fanda- prime senleatie. Ad rimotn. 5Û Ad fundamenta primæ sententiæ unico verbo respondetur, probare, quod futura disparata non cognoscantur certo, et infaUibiliter a Deu, ratione connexio­ nis, quam secandum s6 habeant cum conditione; secus tamen ratione conne­ xionis, quam ex divino decreto habent cum illa. Nam huc ipso, quod Deus decreverit , quod posita tali conditione, quantumvis secundum se disparata, sub­ sequatur aliquis effectus pro tempore fu­ turo, jam ex divina ordinatione illud antecedens, et consequens inter se nec­ tuntur nexu infallibili. Ad primum pro secunda sententia res­ pondetur, negando antecedens, quoad priorem ejus partem. Et ad probationem dicendum est, quod licet scientia sim­ plicis intelligence terminetur ad res pure possibiles, et omnino necessarias ; non tamen ita ut in his adæquate sistat : sed dum inlelligitur exprimere majorem per­ fectionem suam, quatenus habet veluti dicere ordinem a i creaturas . potest, et debet terminari ad omnia futura contin­ gentia con litionata, quæ nunquam in re ponendi sunt sub existentia. Nam scientia simplicis intelligence attingit exercitium existentia» . non solum sub statu pur» possibilitatis, sed quandiu est sub aliquo statu potential!tatis, et cuntinentiæ intra causas, quantum cunque causa sit libera, et libero modo deter­ minata, ac disposita ad productionem effectus : quamvis non attingat prædictum exercitium, ut actu exercitum, seu ut ambo, nempe prædicta scientia, ct exer· cilium axis ten di effectus creati, coexiitum in eadem mensura duration!*, nempe in nunc æ te rn itatis. 51 Quare quia futura conditionala tan­ tum habent ex vi decreti infallibilis, quod sint infaUibiliter futura sub couditionc, non vero absolute, ita ut aliquando exis­ tant, ideo non dicunt exercitium exislen· lia» omnino exercitum, sed exercendum, si es^et talis conditio : ac proinde dicunt illcd sub aliquo statu poLentialitatis, et con­ tinentia» intra causas, licet liberas, el li­ bero modo determinatas ad produclionem effectus : et propterea prædicta futura conditiunata possunt pertinere ad scientiam simplicis intelligence. ® Ύ - Explicatur radicitus hoc ipsum. Etenim scientia simplicis intelligentiæ, ut forma- JjJ*. lissime dividitur contra scientiam visionis. tanquam membrum divisionis adæquaiæ, respectu scientiæ Dei, in illam, el in scientiam visionis,non consistit in hoc, quod sit necessaria, vel libera : uam etiam scientia visionis est necessaria respecta divina* essentiæ, et libera respectu crea­ turarum ; sed per se primo sita est in hoc, quod scientia simplicis intelligentiæ, ut dividitur contra scientiam visionis, eu abstractiva; sive illa sit necessaria, * | I sive sic libera : et scientia visionis, est visionis seu intuiliva , sive sit ne­ cessaria , sive libera. Quia ergo futura condilionaia non possunt cognosci scien­ tia intuitiva Dei, ex eo, quod hæc so­ lum terminatur ad id, quod est præ- | sens in æternitate physice, et realiter, atque adeo ad id, quod in aliqua diffe- J rentia temporis absolute exciturum est ; ; propterea non cognoscuntur per scientiam visionis, sed per scientiam simplicis in1 telligentiæ, seu per scientiam abstractij vam Dei. . 52 Diximus, scientiam simplicis in- in­ telligence terminari ad prædicta fatura. w ut exprimit majorem perfectionem suam, 1 quæ ei competit prout habet quasi di' cere ordinem ad creaturas, quia, ut sæpe notat D. Thom. ex Dionysio, supremum a infimi attingit intimum supremi, ut constat | de anima rationali, quæ secundum supre­ mam rationem intellectus attingit nata­ ram pure intellectualem, qualis est naj tura Angelica : et ita cognoscit prima principia sine discursu, et ratiocinati one, sicut Angelus : at scientia visionis est ex parte nostri modi concipiendi alliof, 1 1 | 1 I < TRACT. HI, DISP. IX, DUB. V. el eminentior, quam scientia simplicis intelligentiæ : ex co, quod in creaturis nothin intulliva, ent perfectior qu.im abstracliva. Quare scientia simplicis intelligentiæ , seu ahstracliva , quatenus attingit aliquo modo ad scientiam visio­ nis, ex eo, quod aliquo modo termina­ tur al existentiam, ut exercitam (id est, non ul pure possibilem, sed valde acce­ dentem ad exercitium existentia·, sive ad existentiam, quæ licet nunquam erit, esset tamen, si daretur aliqua conditio) seu quatenus terminatur ad futura con­ ditional, habet esse supremum infimi attingens infimum suprema· scientiæ ex parte nostri modi concipiendi, scilicet visionis : et ita exprimet etiam supre­ mum infimi, scilicet scientiæ simplicis intelligentiæ ; et per consequens dum intelligitur terminari ad futura conditionata, exprimet majorem illam per­ fectionem suam , qu® ei convenit , quatenus intelligitur quasi respicere crea­ turas. 53. Ad secundam respondetur, futura conditionata cognosci secundum esse. quod habent in divino decreto efficaci, et conditionato circa illa, et secundum esse, quod conditionate, et in sensu supra insinuato, habent in suis causis proximis, ut sub­ sunt prædicto decreto, sive ut etiam in illo 'modo alibi tacto) continentur. Et deinde cognosci etiam secundum esse, quod habent in se ipsis, secundum esse reale, non quidem exercitum, sed quod exerce­ retur, si daretur illa conditio, seu secun­ dum esse reale objectivam. Unde solutio ibidem tradita legitima est, ad hunc sen­ sum intellecta. Et ad probationem in oppositum respondetur, esse disparem ra­ tionem inter futura contingentia absoluta, antecedenter ad divinum decretum, et futura conditionata post illud. Nam illa priora ante decretum Dei non habent nu­ lle vendicent sibi sufficienter determina­ tionem , neque uhi fundetur esse deter­ minatum reale objectivam, quod quidem semper petit fundari, ot desumi in ali­ quo esse reali actuali, et exercito, quoi res habet vel in seipsa, vel in sua causa. Gæterum hæc posteriora, licet ante di­ vinum decretam eodem mo lo se habeant ac futura absoluta ante illud, attamen post praedictam decretum, et ratione illius esse. quod habent in ipso, possunt im­ portare sufficientem determinationem, el sortiri verum esse reale objectivam, fun­ 591 datum in esso reali exercito, quod ha­ bent in eodem decreto. Poleslque hoc explicari exemplo crea- Ehdditurarum possibilium, quæ licet nullurn lor dicant esse reale exercitum, nihilominus ioni$ qaoad secnu-. dam partem. A 'f • t, TRACT. HI, DISP. IX, DUB. V. □96 DE SCIENTIA DEI poneretur conditio : et ea discerneret al) iis, circa quæ voluit, ut posita conditione non essent : judicando hæc esse non futura contrarie; illa voro esse etiam contrarie futura. Sel circa hanc assertionem quoad id, quod in ea involvitur, nimirum quod •ecluso decreto efficaci, et positivo, non posset Deus cognoscere dc futuro aliquo conditionato esse habiturum existentiam. plura dicemus disp. sequentibus per totas illas, dum in eis lata impossibilitatem saentiæ mediro, sive conditionata» ostende­ rimus. ritionerti alicujus rei, nequit in sensu com- i tive habente in eo signo non possit propter posito, facta hac suppositione nolle illam, suam immutabilitatem, el in sensu com· nec facia suppositione nolitionis , velle posito habere deinde actum, quo positive ipsam: nec tandem, si fiat suppositio susvelit, ut res ilia sit. jam talis res qua· pensionis divinæ voluntatis in eo signo, tenus semel stetit sub illa suspensions quod erat destinatum ad positive volendum, divina, seu quatenus in eo signo non stem si ipsi placuisset, potest in sensu eo npo- sub {insitivo actu volitionis Dei, sub quo sito habere volitionem, aut nolilionem po- pro tme stare poterat, habet aliquid, seu silivam circa futuritionem talis rei : ergo aliquam denominationem, aut quasi deno· hoc ipso , quod in eo signo se haberet ne- minationem , ratione cujus ai repugnet gative, seu maneret suspensa circa omnia existentia pro tempore futuro, quod esi futura conditionata, cognoscet certo, et esse non futuram (ut sic dicamus) conln® • Soadetar qoemû qnoad 1 t£»r Probjtio illius ^condam parttatim non indiget probatione, ut in tuenti patebit. velit, vel non velit objecta, quæ sunt 11Quoad secundam vero est satis perspicuum. here volibilia. non haberet positiva decreQuoniam propter immutabilitatem divinæ ta jam explicata, circa futura conditionata, voluntatis repugnat in sensu composito quibus vellet aliqua esse, et aliqua ex non persistere semper, et per totam æter- illis non esse, positis suis conditionibus nitatem in ea dispositione sive positiva. (quod idem cum proportione de futuris sive negativa, quam in eo signo habuerit : absolutis in simili signo præcise considéra­ it* quidem, nt si in eo signo voluerit po- tis dicimus) non posset certo, et infallibisitive futuritionem. aut nor futuritionem, liter cognoscere, seu cernere quænam debeat persistere in volendo, aut nolendo; ex illis essent habitura positivam «existeu· si autatu negative se habuerit, seu actum tiam. et quæ non essent illam habiturasub suspenderit, debeat per totam ætemitatem i prædictis conditionibus ; sed omnia cognosin ea suspensione permanere. Tum quia ceret per modum non futurorum conditio· aliotjui esset divina voluntas mutabilis. natorum (ut sic dicamus) contrarie talium; Tum etiam : quia alias posset dari in Deo, secus vero si talia decreta positiva, el effitrunsacta illa suspensione, aliquis actus cacia habeat, ut revera habere ea diximus, liber, qui non esset ætemus. seu qui non Assertio hæc ex præcedenti, et ex ramensuraretur ælernitate tanquam propria, tione D. Thom. quam pro ea adduximus, et adæquata ejus mensura. Qnod quidem, aperte colligitur. Nam in priori eventa, sm. ut constat, est impossibile. I scilicet si haberet se in eo signo negative, Consequentia autem quoad utramque tunc omnes propositiones negativa» cunctoparL ex anlei-eJ°nti aperte videtur sequi. ram futurorum conditionatorum essent ve· Quoad primam quidem. Nam hoc ipso. ne : siquidem prædicta conditionata habe^υοί^ h°c- ut posita illa conditione sil rent aliquid, ratione cujus eis repugnaret res aliqua habitura positivam existentiam . positiva existentia . et omnes affirmative, requiratur, quod in eo signo, quod est de- et involventes existentiam positivam aliputatum nostro modo inlelligendi divinis cujus rei, essent fais» : quandoquidem nedecretis, habeat Deus positivam volunta- quit Deus, facta suppositione illius sus­ tain, quo velit illam, oportet, ut hoc ipso, pensionis, habere actum positivum, quo quod non habeat talem vo untatem. sel | velit ut sint . et tamen hic actus ad eorum negative se in eo signo habeat, jam talis 1 positivam existentiam desideratur. At in res non sit habitura, adhuc posita illa posteriori eventu, id est, si haberet actum conditione, positivam existentiam. 1 positivum circa illa, tunc circa ea, quæ 70 Quuad secundam veru etiam liquet. vellet, ut essent posita conditione, certo ^arn ^oc 'Ps0' ‘l^04^ δθπιρ| se nega- | sciret habitura positivam existentiam, si poneretur § HI. £iiodnlio ar^umen/orum //ninæ jcnknlia? quoad ejus pariem nrganlem. ■K 72 Ad primum, concedenda est major, h intelligatur (ut debet intelligi) de reali mu­ tatione proportionata illi actui libero, et efficaci, quem Deus habet circa creaturas, et neganda est minor, eodem modo intel­ lecta. Et ad probationem dicendum est , quod licet ex vi hujus decreti conditionati nunquam creaturæ existeront absolute, ac proinde nec hoc modo transirent de non tue ad esse ; nihilominus existeront condi­ tionale, seu si conditio illa poneretur; et ita mutarentur mutatione conditionata. et proportionata ad decretum efficax, quod in Deo ponimus circa illa, scilicet ad decre­ tum conditionatum. Nam sicut ex decreto efficaci ut sic, circa creaturas , sequitur mutatio ut sic in illis, ita ex decreto effica­ ci, et absoluto mutatio absoluta ; et ex de­ creto efficaci, et conditionato, mutatio con­ ditionata. 73 Secundo respondetur, satis esse ad hanc voluntatem efficacem, et conditionatam, ut habeat aliquem effectum in creatu­ ra, nimirum ordinare illam ad aliquid fa­ ciendum , et recipiendum , quod de facto fieret, si aliquæ conditiones ponerentur. Polcstque hæc ordinatio explicari exemplo adducto a D. Thom. in 1. distinct. 46. juœst. I. art. 1. in corpore, voluntatis il­ lius conditional®, et ex parte efficacis, qua Deus vult omnes homines salvos fieri. .Vani de hac voluntate loquens ibidem Sanc­ tos Doctor, sic ait : Cum omne bonum sit rolilum a Deo, hoc etiam Deus vull, scilicet trnnes homines salvari. El hoc vocalur rohntas (inteerdens, el hujus voluntatis effec­ tus est ipse ordo natura in finem solutis , el Mrmovmlia in finem omnibus communiter proposita, tam naturalia, quam gratuita. Ubi, ul vides, a voluntate antecedente, et condilionata oritur aliqui? effectus, scilicet aliquis ordo, seu habitudo ad aliquem effec­ tum, vel faciendum a causis inferioribus, si ordinentur ut faciant illud, vel ad reci­ piendum ipsum, si a solo Deo tribuitur, ut in hac voluntate salvandi omnes homino* contingit, per quam voluit omnibus dare gratiam, et gloriam, quæ est effectus solius Dei, et ad illam ordinantur, et elevantur omnes homines in genere causæ materia­ lis, licet non omnes de facto illam reci­ piant. 74 Adde (et explicabitur magis hoc ip­ Addita­ sum) satis esse aliquando, ad hoc, ut in mentum. Deo ponatur actus Uber, et efficax, quod subsequatur in creatura mutatio aliqua, non quidem realis et physica, sed realis objecti­ va, nimirum denominatio realis extrinseca a divina volitione , aut nolitione prove­ niens. Nam eo ipso manet creatura extrin seco deputata, et ordinata ad id , quod Deus circa illam decrevit, licet postea in tempore nunquam sit actu, et physice mu­ tanda, ut constat in actu liberotefficaci, et absoluto, quo Deus voluit, non esse aliud universum. Nam per hunc actum cætara alia universa, præter hoc, quod modo est. manserunt extrinsece deputata, et ordinata ad non essenduin, et transierunt ab statu puræ, et nudæ possibilitatis, in qua invol­ vitur status non futuritionis negativæ, seu privativæ (id est, status rei, quæ licet non sit futura , potest tamen esse futura) ad statum futuritionis (ut sic dicamus) con­ trarie sumptæ : hoc est , ad talem sta­ tum. in quo habet aliquid, seu aliquam de­ nominationem , rationo cujus repugnat ei positive, quod sil futura. 75 Ad confirmationem patet ex modo dic­ tis. Unde quemadmodum (ut optime no­ tavit Arist. cap. de relatione) non om­ nium relationum est idem terminus, nam relatio calefacientis ad calefactum petit terminum actu calidum, et relatio calefactivi ad calefactibile non petit terminum actu calefactum, sed solum in potentia receptiva caloris ; ita non ad omnem re­ lationem requiritur idem mutationis ge­ nus : sed ad relationem fundatam in actu conditionato satis orit (dato, quod prædicta relatio necessario involvatur in hoc actu , de quo alibi ) mutatio physica conditionata , vel jnutatio rea­ lis objectiva jam dicta : sicut etiam ad actum liberum efficacem, et absolutum, J I Ad couflrmat. DE SCIENTIA DEI. verbi gratia . de oxistentia Pétri , ac proinde ad relationem ibi fundatam, de­ siderabitur mutatio physica absoluta , pro tempore futuro danda. 76 Ad secundum negandum est ante­ Ad secun­ cedens. Et ad primam probationem ne­ dam quoad gatur etiam antecedens , ut constat in primam voluntate antecedenti . et conditionata probaliûDwn nuper adducta , qua* non est voluntas an te­ otiosa, et superflua , licet non respicrat ndenti 5 futurum absolutam , nempe gloriam om­ nibus absolute conferendam. Unde decre­ ta ista conditionata, et efficacia conducunt, tum ad gubernationem , et providentiam Dei, siquidem prudentis gulæmaloris est. paratum se exhibere ad multa facienda, quæ de facto non fiant : tum ad osten­ sionem bonitatis divinæ. qua· ad mulla patranda est disposita . qu.i· tamen i ra­ pe liuntur , vel propter peccata nostra , vel propter ostendendam libertatem arbi­ trii ; tum ad hoc. nl Deus habeat cer­ tam cognitionem cujuscunque. veritatis eonditionAtæ : tura et maxime ad vandam summam actualitatem , et uni· vorsalitatem divinæ vola nlatis quæ tanta est, ut circa nullum volihile pos­ sit manere susnensa : debeat circa • illud, modo jam insinuato , habere libe­ ram terminationem : tum denique ad alios fines divina· sapientia· notos , no­ bis tamen occultos : quandoquidem quam­ vis rem , quantumvis alias disparatam , potest Deus ordinare in plures, et di­ versos fines congrnentissimos, qui nobis sint occulti. Ad 77 Ad secundam vero probationem secon­ dai pro­ ejusdem antecedentis respondetur volun­ batio­ tatem illam conditionatam, et efficacem, nem. esso ultimam resolutionem in suo gene­ re , ut constat : et similiter esse u.li­ mam resolutionem absolute : ex eo, quod non distinguitur ex parte rei conceptæ a voluntate absoluta, et efficaci, qua Deus decernit absolute, quod fiat, vel non fiat de facta res illa, ut in tract, de Voluntate Dei, disp. 2. dicemus : et ideo voluntas dia non est dependens, et suspensa, nec p opria eorum, qui procedunt de imperfecto ad perfectum in sua deliberatione. Unde ex vi hujus probationis ad summum sequitur, quod ex vi voluntatis cond.tionatæ, ut distinclæ ex parte nostri modi concipiendi a voluntate absoluta , non TRACT. Ill, DISP. X, DUB. I. u 599 nec rursus habet providentiam de ipsis, liberum, nihilominus sit necessarium ne­ Unquam infinitis eategorematice ex parte cessitate secundum quid ex suppositione, objecti, sed tanquam de infinitis syncaet in sensu composito, seu quod sit in­ uwrvmatice pruducibilibus : quamvis cum fallibile, quatenus per hoc denotatur, boc stet, ut iu actu, et simul provideat quod licet re ipsa, et de facto erit, sal­ ex parle sua do omnibus illis. tem sub aliqua conditione : ita ut nun­ Undo sicut non inconvenit. Deum sci­ quam verificetur, non esse posita illa re infinita eategorematice ex parte scien­ conditione; attamen possit non esse, etiam tis, non ex parte roi scitæ, ut constat si ponatur prædicta conditio. Et tandem de scientia, quam habet de cunctis re­ neganda est consequentia. Quia ad scien­ bus possibilibus : et similiter sicut non tiam simplicis intelligent!® pure natura­ est inconveniens, infinitas cogitationes lem, solum perlinent ea, quæ sunt ne­ futuras per totam æternilatem contineri cessaria necessitate simpliciter tali, et I simul in illa, non quidem simultate teconsequentis, non vero sola necessitate nente se ex parte rerum in propria, el ex suppositione, seu necessitate conse­ odæquula mensura earum, sed simultate quential, solius infallibili tatis jam expli­ supra explicata, ita nihil obstat, quod cate. Videantur quæ diximus disp. 7. in mente infiniti, el perfectissimi provi­ dub. 2. dentis sint actu, et eategorematice ex 81 Ad ultimum dicendum est, quod parte sua provisa infinita : quamvis il'a licet daremus Calvinum, et ejus discipu­ ex parte objecti non sint actu, et catelos fateri hæc decreta conditionata in eo gorematice infinita : ac proinde nec pos­ omnino sensu, in quo nos illa concedi­ sint esse actu, et simul producta : et per mus, id est, ante prævisionem certam, consequens nec cadere sub certa inten­ et infallibilem futuri eventus, et hinc tione creantis in sensu explicato, ut ra­ intulerint doctrinam luereticam, nempe tio Divi Thoma· convincit. nullam esse in nostris actibus libertatem; 80 Ad quartum distinguenda est prima nihilominus non inde bene infertur, præ­ sequela : Ex decreto existenli in Deo, quod dicta decreta conditionata, et efficacia, esse rejicienda. Quoniam usitatum est apud ponatur tanquam conditio espressa illoruiu futurorum conditionatorum, de qui­ hæreticos veritatem aliquam suis hærebus loquimur, neganda est : Ex decreto sibus immiscere, et ex uno antecedenti existenli in Deo, quod non ponatur tan­ vero inferre ob suam malitiam suos erro­ quam conditio expressa prædictohim fu­ res. Unde 'Aviani, et cæteri hæretici an­ turorum, per quodque velit Deus de ali­ tiqui , negantes tres divinas personas . quibus, quod sint, de aliquibus vero, errorem hunc ex unitate divinæ naturæ quod non sint, concedenda est. Et deinde deduxerunt, ut eleganter notavit Tertuneganda erit utraque sequela statim sublianus lib. contra Praxeam, ubi sic ait : sumpta. Et ad probationem prioris cx his Varie diabolus xmulatus est veritatem. Af­ duabus, ex qua pendet probatio poste­ fectavit, illam defendendo, concutere. Uniomnipotentem rioris, concedenda est major quoad rem cum Dominum , vindicat præsentem de bonitate, et vi illationis, mundi conditorem, ut de. unico hæresim et consequenti® : non quidem ex meri­ faciat. tis antecedentis secundum se sumpti, seu conditionis expresse positæ ad hoc, ut DISPUTATIO aliquid sit futurum conditionatum, secun­ dum se accept®; sed ul subeat divino De impossibilitate scientia; medix, sive decreto efficaci, et conditionalo. conditional# ex aulhorilatc petita. Et deinde concedenda est minor, quoad primam partem, imo et quoad secundam, 1 Quamvis ex dictis ia duabus dispu­ si intelligatur de necessitate bonitatis tationibus praecedentibus satis constet im­ consequenti®, formaliter sumpta, id est, possibilitas scientiæ mediæ, sive condide necessitate precise consequenti®, non tionalæ, ut intuenti patebit; nihilominus vero consequentis. Quia ad hoc. ut ali­ ut hæc amplius constet, et aliquæ ob­ quid sit necessarium necessitate con­ jectiones ; quæ adversarios urgent , ex­ sequenti® , ut distinct® a necessitate pressius solvantur; et tandem ut aperte consequentis, satis est. quod licet con­ sequens illud sit absolute, et simpliciter in iciatur quomodo scientia hæc ad nul- Ad nllimam Jil ■■ cr iUt? 5 eoo DE SCIENTIA DEI. Ium ex pluribus et diversis tinibus, prop­ ter quos inventa est, conducat ; propterea sigillatim disputationem hanc excitamus. * d Vi .‘t tura contingentia conditionata. Et licet .aliqui ex illis dicant, præsupponi ad eam decretum Dei objective præsens , el postmodum futurum ; non tamen decretum DUBI L M I. actu existons in ipso, nec etiam decre­ tum objective præsens , ct in sequenti Utrum juxta sacram Scripturam admittenda I signo futurum, quod de se sit eflicax : sit scientia media, sive conditionata? et por. consequens constituunt illam , at medium quoddam inter scientiam sim­ plicis intelligent)®, et visionis, seu (td Quia ex ignorantia terminorum, necnon ipsi loquuntur) inter scientiam Dei libe­ ex defectu recta* intelligent!» tituli du­ ram, et naturalem ; ex eo, quod de utro­ bii, solet æquivocatio, et minor intelli­ que extremo participat, quatenus nimirum gent ia rei, de qua agitur. oriri ; idcirco est necessaria ex parte subjecti, seu Dei, placuit pro explicatione tituli hujus du­ quippe non pnesupponens decretum libe­ bii. ac proinde totius disputationis aliqua rum sua* voluntatis , actu existons ία breviter adnotare. ipso; et est libera ex parte objècti, quia § Iterminatur ad objecta libera. Ex quo etiam fît primo, scientiam banc Triplex animadversio pro explicatione Iduli inediam, sive conditionatam constitui a htt I suis aulhoribus, ut omnino necessariam, hujus dubii, el totius disputationis. I ad hoc, ut Deus efficaciter, et absolute Anirajd2 Primo ergo lecolendum est in memo­ velit futuritionein alicujus actus liberi crea­ tersio riam, et peculiari animadversione notan­ ti, absque eo, quod lædat libertatem ipsius. prior nide re­ dum id . quod in fronte disputationis Quia nisi per hanc scientiam pnevideal colenda. præcedentis tetigimus, nimirum non esse quid arbitrium creatum, si in hoc. vel idem scientiam futurorum conditioaatoillo statu, et ordine rerum constituatur, rum, quam ex sacra Scriptura, ex patribus, voiiturum est, non poterit Deus sine Ia­ et sufficienti ratione disput. praecedenti sione libertatis ejusdem arbitrii deceruen· ostendimus , ac scientiam me lium , et absolute, quod talis actus pro tempore conditionatam, quam juniores aliqui docent, futuro sit : atque adeo nec poterit absque III quamque discipuli D. Thom. communiter prædicta læsione prædestinare, aut reproimpugnant. Nam scientia illa futuro; um hare aliquem, nisi scientia hæc præent, conditionatorum , quarti disp. citata ad­ et ostendat ad quid in hoc, vel illo eventu misimus, supponit decretum ex se efficax, prædictum arbitrium inclinandum est. el conditionatum, existensqoe in Deo, in Cæterum scientia futurorum coni ingen­ quo prædicta futura contingentia ab eo tium conditionatorum, quam schola D. cognoscuntur, et non constituit aliquam Thom. admittit, non ponitur ut omnino scientiam mediam inter naturalem et li­ necessaria, ad hoc, ut Deus efficaciter velit beram, sed est simpliciter libera, quippe aliquid; se 1 potius subsequitur ad decre­ pnesupponens prædictum decretum libe­ tum efficax, quod in Deo existit, quodque rum. et efticax : ac proinde pertinet ad ex propriis meritis est efficax. Et ita non aliquod ex duobus illis membris, in qua* prævidet Deus per illam quid liet sub con­ Angelicus Doctor, et ejus schola dividit ditione, quia sic fiet, ut in scientia modia adequate scientiam Dei, nimirum in supponente (juxta aut bores ejus) futurum eventum, contingit; sed potius ê contra scientiam visionis, et scientiam simplicis intelligent!®. Nam ut disp. 9. num. 50. sic res conditionate fiet, quia Deus sic usque ad 53. hujus tract, explicuimus, præridet : unde non ponitur, ul necessaria scientia ista futurorum conditionatorum, ad prædestinationem, vel reprobationem; quantumvis libent, «pectat ad scientiam sed in divinum decretum, el ejus suavem, simplicis intelligentiæ. fortissimam tamen efficaciam lotum hoc Cæterum scientia media, sive condinegotium resolvitur. tionaia, quam prædicti juniores adstruunt Fit secundo disputationem hanc de scien­ AhU convenit Deo ante omne decretum effi­ tia media, sive conditionata. distincta a rtflbria cax divinæ voluntatis. Quoniam sentiunt scientia prædicta futurorum conditionatoDeum per illam ante omne decretum efrum.quam D.Thom. et ejus schola ad mi Uil. licax, existons in ipso . cognoscere fu­ non esse de solo nomine, ut vult Suarez lib. TRACT, lil, DISP. X, DUB. I. 2. de scientia conditionatorum , cap. 3. num. L quandoquidem, ul ox nuper dictis constat, discrimina, quæ a nobis inter utramquejscientiam constituta sunt, non do nomme, sed do re, et valde do re, eunt, ut intuenti patebit. ut3 Secundo animadvertendum est, quad etsi futura conditionata, quorum conditio & aliquando purificatur, seu aliquando imple­ tur, non pertinuerint ad disputationem præcedeniem, ut dub. 1. illius notavimus; bene tamen ad istam, quandiu conside­ rantur sub statu futurorum conditionutolum, id est, quandiu non cognoscitur illa conditio, ut purificata, nec illud futurum, ul translatam ab statu conditionato ad sta­ tum absolutum, mediante divino decreto existence in Deo. Quoniam authores scien­ tia? medi» contendunt, quævis futura absoluta posse considerari in duplici Statu. Primo quidem in conditionato : et tunc per scientiam mediam cognoscit Deus, quid voluntas, v. gr., hominis volitura esset, si in hoc statu, aul ordine rerum ponere­ tur; quidve si in opposito, aut quid deinde $i in pluribus aliis, et diversis ordinibus rerum collocaretur. Secundo vero in statu absoluto, non qualicunque, sed subsecuto ul divinum decretum, quatenus postquam Lteus prævidit per hanc scientiam mediam, quid prædicta voluntas volitura esset in sin­ gulis ex iis statibus, si in illis collocaretur, dicrevit constituere illam (exempli causa) in hoc statu, in quo prævidit consfnsuram esse divinæ vocationi .Et ideo hic consensus, qui antea solum praevidebatur in statu conililionalo per scientiam mediam, videtur nunc in statu absoluto, et per scientiam visionis postquam Deus habuit illud de­ cretum collocandi eam in prædicto ordine rerum : ita tamen quod hoc decretum solum potuerit habere efficacitatem infalli­ bilem præeunte scientia media* et prece­ dente ad illam ipso eventu sub conditione, qui sicut potuit opposito modo evenire, contigit tamen , ut re ipsa . et de facto sic eveniret, atque adeo quod sic pnevisus fuerit. 4 Diximus, Quandiu non cognoscitur illa conditio, ut purificata, nec illud f\iturum ul translatum ab slalu conditional to ad statum absolutum, mediante divino decreto existenle in Deo : quoniam futu­ rum contingens antecedenter ad divinum decretum existons in Deo etiam habet, juxta authores scientiæ medice, rationem, et modum futuri absoluti, licet non om­ 601 nino proxime talis; ex eo , quod deest decretum Dei, netu existons in illo. Et ita hæc propositio : Antichristus erit, in qua Antichristo vera futuritio absoluta tribuitur, est in illo signo verissima : et propterea spectat, adhuc in hoc slalu, et præcisione, ad scientiam mediam, ac proin­ de ad hanc disputationem : quamvis quia de futuris absolutis in hoc sensu, et præcisione plura dixisse oportuit disp. 7. ideo de eis fere nihil in præsenti dicemus. Ex quo etiam (ut id obiter dicamus) corruihconstat , quomodo scientia media hoc nam. nomine significata latius pateat, quam ip­ samet nomme scientiæ conditionata? de­ notata. Quia secundum priorem signifi­ cationem extenditur ad futura absoluta ante divinum decretum, non tamen se­ cundum posteriorem significationem ; sed solum ad futura conditionata, ut expri­ munt conditionem aliquam modis dictis sumptam. 5 Tertio (ut termini tituli hujus dis- Ammputationis. et dubii magis pateant) βν- ad^10 plicandum, et animadvertendum est, cur scientia hæc, de qua præsens disputatio inscribitur, appelletur. Scientia media, sive conditionata, quod quidem ex duabus notationibus adductis colligitur. Nam in primis vocatur scientia media, quia me­ diat inter scientiam simplicis intelligentiæ. et scientiæ visionis. Tum propter rationem in priore notatione tactam, sci­ licet quia participat de utroque extremo, ut universaliter solet medium de extre­ mis participare : el ideo est necessaria ex parte subjecti, sicut scientia simpli­ cis intelligent!» : et est libera, et con­ tingens ex parte objecti, quia versatur circa objecta libera, et contingentia, sic­ ut scientia libera ad futura contingentia (diverso tamen modo sumpta) termina­ tur. Tum etiam : quia prima cognitio, quam Deus de creaturis habet, est scien­ tia simplicis intelligent!», per quam cog­ noscit eas, ut possibiles. Secunda vero est hæc scientia, per quam cognoscit eas­ dem creaturas ; non quidem sub statu pos­ sibilitatis pur», nec sub statu futuritionis absoluta? ; sed sub statu futuritionis con­ ditional» : et non utcunque, sed an­ tecedenter ad decretum efticax Dei circa talem futuritionem. Tertia vero, scien­ tia visionis, per quam post prædictam scientiam secundo loco habitam, et de­ cretum Dei ad illum modo nuper expo- 602 Sensas tituli. DE SCIENTIA DEI. sito subsequens, cognoscit Deus futura illa, quæ absolute futura sunt. Et iu scientia illa, quæ secundam sedem inter scientiam priorem, et hanc tertiam pos­ sidet, merito vocatur scientia media, quip­ pe quæ inter utramque intercedit. Sicut etiam (id quod cum procedenti nectitur) appellatur scientia ista ob aliam rationem scientia media, nempe ratione objecti, circa quod versatur : ex eo. quod inter rem pure possibilem, ot eandemmct sub sum futuritionis absoluta?, mediat ipsamet sub statu futuritionis conditional, secundum quem ad scientiam hanc per­ tinet. 6 Ex quo etiam intelligitur, quare prodim scientia nuncupetur conditionata : non quidem quia sit talis ex parte sub­ jecti quandoquidem si hoc modo esset conditionata, non esset formaliier in Deo, sed solum esset in illo, si conditio ali­ qua poneretur, ut disp. procedenti, cir ca decretum efficax, et conditionatum Dei dicebamus; sed quia est conditionata ex parte objecti : ex eo. quod objectam ejus, ut hoc nomine significata·, vel est futu­ rum conditionatum. de quo in proced. disp. potissime egimus, id est, illud, cu­ jus conditio nunquam purificabitur, ac proinde nunquam de facto erit, vel fu­ turum conditionatum. quod licet aliquan­ do erit, quia purificabitur, seu implebi­ tur conditio; attamen ul pertinet ad hanc scientiam, consideratur in statu conditionato, et antecedente? ad divinum decre­ tum efficax, ac proinde ut nondum est translatum ab statu conditionato ad sta­ tam absolutum, ut explicatum est. Ex quo tandem rursus intelligitur. quo­ modo cx alio etiam capite præsens dis­ putatio differat a duabus procedentibus. Nam in priori ex illis, tantum de futu­ ris contingentibus absolutis, in posteriori vero potissime de conditionatis, quorum conditio nunquam purificabitur : in ibia vero de conditionatis. sive purificetur, sive non purificetur conditio, agitur : quam­ vis, ut jam tetigimus, ex dictis in utra­ que ejus decisio colligatur. Et quia plura ad præsens etiam spectantia, in pro­ cedentibus dicta sunt, propterea hic ea sola adducentur, quæ alibi explicata non sunt. Quare omnia hæc in unum colligendo, sensus tituli est ; an juxia sacram Scrip­ turam sit danda in Deo, anlecedenter ad ejus decretum efficax, et conditionatuin in ipso existons, aliqua scientia. qua certo, et infallibiliter cognoscat fu­ tura conditionata contingentia : sive sint ex conditionatis, quorum conditio nun­ quam purificabitur, quieque ad sutum absolutum nunquam transferuntur; ex conditionatis. in quibus purificator conditio, quieque ad statum absolutum transeunt § U' | i ; Ί Proponitur prior opinio. 7 Prima sententia tuetur partem affir- Fat. | malivam. Ita plure» Doctores, quos in *^1 hac disp. num. 131. referemus. El licet ) sententia hæc pluribus testimoniis sacra Scripture a suis sectatoribus probetur, quia tamen solum suadent, dandam esse scientiam futurorum condilionalorum post divinum decretum efficax, propterea ea consulto omittimus : et solum seligimus unicum testimonium, quod externa specie videtur sententiam hanc probare : hoc autem est illud quod disp. proced. mal· toties retulimus ex Malth. 11. et ex Lu­ ca* 10. scilicet : Er tibi Corozaim, rr ttbi fiethsaida, quia si in Tyro, el Sido­ ne faclx fuissent circules, qux in te fac· tx sunt, olim in cilicio, ct cinere pani· leniiam egissent. Ubi Christus Dominus exprubat Bethsamitis, et habitatoribus Corozaim defectum pœnitentiæ : ex do. quod Tyrii, et Sidonii illam egissent, si apud eos illa miracula patrata fuissent. Hæc autem exprobratio inanis esset, si ideo Tyrii, et Sidonii acturi essent poe­ nitentiam, quia Deus efficaciter pnefinivit, eos illam acturos, si prodicta mira­ cula vidissent ; atque adeo si futurum hoc conditionatum Christus in suo decreto efficaci, quod ut Deus habuit, praescivit. Nam tunc poterant Bethsamihe, et ha­ bitatores Corozaim respondere, quod etiam ipsi egissent pœnitentiam visis iis signis, si circa eos fuisset prodicta voluntas ef­ ficax. et conditionata. Sicut etiam Tyrii, et Sidonii non converterentur, si circa ipsos non esset pnedicta voluntas : ei ita non esset cur comparatione illurum exprobrarentur. 8 Coniir lur. eL explicatur vis bojas testimonii. Nam si Christus patraturus esset externa signa longe majora apud Gentiles, nempe Tyros, et Sidonios, quam apud Judœos, de quibus in hoc testimonio Iit sermo, tunc enervaretur vis increpatio­ nis, · Til ACT. Ill, Disp. X, DUB. I. Diu. que Judæos Increpabat : ergo multo magis manebit enervata constitutis ex par­ te Dei inæqualibus voluntatibus gratuitis circa Judæos, el Gentiles : ita ut c»rca illos tantum habuerit voluntatem inefficacem ; circa hos veru voluntatem efficacem, et conditionatum suæ conversionis. Conseq. pilei. Quia si semel pnedicta voluntas efficax admittitur, aut requiritur, non po­ test non longe magis conducere ad effectum l»er illam præünitum, quam omnia externa signa, et miracula excogilabilia : quandoquid“in omnia ista tantum haibent nexum faUibilem cum effectu, seu cum conversio­ ne. et poenitentia peccatoris : at veru vo­ luntas illa efficax prædiffiniens prædictam conversionem, habet nexum infallibilem cum ipsa, hoc ipso, quod sit efficax. 9 Nec refert, si occurras, dicens jure increpari habitatores Bethsaidæ, et Goroiaim : quia majora objecerunt impedimenta gratiæ divinæ, quam Tyrii, et Sidonii. Hæc autem majora impedimenta per sua naturalia apposuerunt. Nam licet nullus se possit præparare viribus naturæ, et posi­ tive divinæ gratiæ; potest tamen apponere eidem impedimenta. Nam conira hoc arguit Herice, tom 1. in I. part, tract. 1. disp. 7. cap, 3. num. 15. Nam hæc appositio majoris impedi­ menti, propter quam jure increparentur ha­ bitatores Bethsaidæ, et Corozaim, neque potest esse sola negatio responsionis ube­ rioribus divinæ gratiæ vocationibus, ubi nec oral præceptum, nec culpa illis non respondere : nec potest esse commissio ma­ jorum peccatorum ; ergo nulla. Consequen­ tia videtur perspicua : quia non potest aliunde hæc major appositio impedimento­ rum provenire, ut in tuenti constabit. Antecedens autem quoad primam par­ tem est notum : tum ex contextu ejusdem testimonii, quatenus minatur durius agen­ dum cum Bethsamitis, ct habitatoribus Corozaim, quam cum Tyro, el Sidone. Constat autem, quod propter negationem inculpabilem responsionis divinæ gratiæ auxiliis non infligitur major pcena : ac proinde nec durius in divino judicio cum non respondente agendum est. Tum etiam : quia hoc ipso, quod illa npjiositiu majoris impedimenti consisteret in hac negatione inculpabilis responsionis auxiliis divinæ grauæ, fieret inde pnedicta auxdia non fuisse efficacia : ex eo, quod non stat cum gratia efficaci, ut sic conjungere negationem actus, propter quem datur, iti ul simul, Salmanl. Curs, thealog., ton'. I. 603 et in eodem tempore componantur in eadem potentia gratia efficax, el negatio actus, in ordine ad quem est efficax ; er^o eo ipso redderetur inanis Christi objurgatio circa Judæos, si circa illos non fuisset in Deo decretum efficax suæ pœnitentiæ; sic­ ut fuit circa Gentiles. Nam possent sic Christum Dominum redarguere : quod si Gentiles patratis apud ipsos eisdem miracu­ lis, tunc solis auxiliis sufficientibus uti nos excitasset Deus, nec illi respondissent. Nam in sententia Thomistarum sicut au­ xilium, et decretum efficax , et negatio actus non possunt componi, ita nec de­ cretum , et auxilium lanium sufficiens , ei acius pœnitentiæ, pro quo datur. 10 Quoad secundani vero pattern, nem­ Probi tio illius pe hanc appositionem majoris impedimen­ quoad se­ ti non esse commissionem majorum pec­ can­ tia tn. catorum, ita ut propter illa in eo eventu jure præ Tyriis, et Sidoniis increparen­ tur, sic idem antecedens suadetur. Quo­ niam si semel almiuitur hoc decretum efficax, tunc sicut Deus præfinit actus bonos, ita etiam præfinil malus quoad entiiatem actus, ut communiter docent Thomistæ ; ergo non possent Judæi ob­ jurgari a Christo præ Gentilibus, ex eo, quud apposuerunt majora impedimenta gratiæ, propter majora peccata ab illis commissa : quandoquidem possent objur­ gationi Christi respondere : quod si circa Gentiles illos fuisset in Deo decretum illud efficax præfinitivum majorum illo­ rum peccatorum, quoad entitatem actus, sicut fuit circa ipsos Judæos, tunc non minus , quam ipsi majora illa peccata perpétrassent, nec minora impedimenta peccatorum gratiæ Dei objecissent. ? in. Vera sententia. 1! Dicenlum tamen est, juxta sacram Aiscitio. Scripturam , non esse admittendam hanc scientiam mediam, sive conditionatum, seu (quod in idem redit) non dari in Deo scientiam, per quam ante suum decretum efficax certo cognoscat pnedicta futura contingentia conditionata. Ita plures, et gravissimi Doctores, quos in hac disp. num. 126. et deinceps adducemus. El Probâlio quamvis posset assertio hæc pluribus tes­ ­ timoniis Scripturæ suaderi : nihilominus asser tionis. cis suppressis, unicum tantum seligimus. Gujus veritas videtur non posse ita bene 40 I. 4 604 1'4 • 1H? - DE SCTENTIA DEL salvari, si seuæl hæc scientia media, sive conditionata admittitur ; hoc autem de­ sumitur ex Paulo primæ ad Corinth. 1. ubi sic inquit ; Nc supra quam scriptum est unus contra alterum infletur pro alio. Quis enim te discernit? Quid autem habes, quod non accepisti ? Si autem accepisti, quid gloriaris, quasi non acceperis? AnitnadUt amem vis prædicti testimonii melius ▼ersio expendatur, supponendum est Uy quod ad eipensio- adversarii conclamer admittunt, nempe quod vea tesuüio- ex duobus præventis æquali voluntate Dei» nii erga illos, ac proinde erga quos Deus non Pjuli. habet decretum ex se efficax respectu conversionis eorundem, potest de tacto unus converti, et actu convenitur, et con­ sentire gratiæ : secus vero alius. Expendi­ 12 Quo supposito, de cujusque veritate, tor locos vel falsitate in præsenli non dispu­ Pauli. tamus, sic prædictum testimonium expen­ di, et urgeri potest. Nam si Deus anteeedenler ad suum decretum efficax , el conditionaium, atque adeo per scientiam mediam , et conditionnant prævidisset , Petrum, v. gr. , convertendum esso. se­ cus vero Paulum, si in tali, vel tali or­ dine rerum constituerentur , et æqualis voluntas Dei erga illos esset, tunc Pe­ trus posset gloriari adversus Paulam, quod se ipso, et ex sua voluntate discreverit se ah illo : siquidem cum communi, et æquali voluntate Dei erga utrumque, et absque eo, quod circa aliquem illorum esset decretum Dei ex se efficax, dis­ crevit se ab eo, utens pro sua libertate gratuita illa voluntate Dei, qua uterque æqualiier præventus est; ac proinde dis­ cretio hæc non esset refundenda in diversam voluntatem Dei gratuitam : siqui­ dem semel exclusa voluntate ex seeeffi­ caci Dei. ante præ visum eorum consensum, ut in hoc dicendi modo excluditur , io omnibus gratuitis sunt æquales, ut sup­ ponitur. · Evamo. 13 Nec refert, si cum adversariis di­ cas, discretionem hanc Petri a Paulo, seu quo supponicur ad scientiam islam mediam, non habeat Deus decretum efficax circa conversionem Petri præ Paulo, ratione IMI cujus videat illum consensurum, non vero istum, potest videre Petrum, ut præcise in aciu primo pnesupponitur ad talem conversionem non. esse sibi masis debi­ torem, quam Paulum : quia non habet circa illum voluntatem gratuitam majo­ rem, quam circa prædictum Paulum : ergo prævidebit discretionem Petri a Paulo refundendam, esse in libertatem arbitrii, ut in primam rationem discre­ tionis, non vero in gratiam, seu gratuitam Dei voluntatem. Antecedens non indiget probatione in casu, de quo loquimur, et ita admittitur ab authoritns opposite sententiae. Conseq. vero probatur· Quo­ niam ea. quæ conveniunt in aliquo ipsis communi , et simul distinguuntur, et secernuntur, non habent distingui, et se­ cerni ratione ejus, quod est utrique com­ mune, se 1 ratione illius, quod est pecu­ liare m ipsis : ergo cum Petrus, et Paulus conveniant in casa, de quo loqui­ mur. ia gratuita voluntate Dei circa ipsas, ac proinde in hoc sint omnino æquales, et nsu Λ». TRACT.1 HI, DISP. X, DUB. I. B05 et alias distinguantur in consensu, opôrsuæ voluntatis, ac proinde gratuita illa tet, ut hæc diversitas, et discretio unius Dei voluntas influat in eam discretio­ ab alio non refundatur in gratuitam Dei nem ; nihilominus si Deus ante suum de­ voluntatem, in qua conveniunt, sed in cretum efficax'præ videt talem consensum, ipsam libertatem arbitrii, quatenus urru< oportet, ut etiam prævideat primam ra­ eorum, nempe Petrus pro sua innata li­ dicem hujus discretionis non oriri a, gra­ bertate usus est bene gratuita illa volun­ tia prædicta, sed ab innata libertate tate Dei : cum tamen alius , nempe Pau­ arbitrii Petri : ergo non salvatur vis tes­ lus pro sua libertate eadem abusus fuerit. timonii Pauli, a nobis adducti : quando­ 15 Confirmatur primo. Quoniam in quidem, ut intuenti constabit, intendit pnvdiclo eventu Petrus et Paulus se­ primam radicem discretionis unius ab alio cernuntur, et sunt inæquales in actu se­ esse divinam gratiam, jam explicatam alio­ cando, scilicet in ipso consensu : ergo qui enim ratio illius non subsisteret ; etiam debent secerni, et esse inæquales sed posset unus adversus alium inflari, inactu primo; ergo cum hæc discretio, et gloriari, ex eo, quod ipse sibi fuerit et inæqualitas non possit in actu primo prima ratio discretionis sui ab altero, provenire a gratia ; siquidem in ea præquamvis al hoc etiam divina gratia simul sapponuntur indiscreti, et æquales, opor­ concurrerit. tet, ut proveniat ex libero arbitrio, vel Antecedens, in quo est difficultas, pro­ ex aliquo alio præterquam’ a gratia, ex batur. Tum quia, joxia hunc dicendi mo­ ;>arie ejusdem arbitrii se tenente. Hæc dum, concursos Dei promissus ex vi il­ secunda conseq. patet ex prima, et pri­ lius voluntatis gratuitæ habet esse pro­ ma ex antecedenti : quandoquidem dis­ missum ad ulrumlibet, iia ut si voluntas cretio, et inæqualitas in actu secundo, creata voluerit consentire gratiæ, seu vo­ est aliquis effectos proveniens ab actu luntati gratuitæ Dei, Deus concurreret tunc primo : ergo quævis inæqualitas, et dis­ ad consensum ; si vero voluerit dissen­ cretio in eo inventa debet præhaberi, et tire, influet etiam cum ea ad dispensum ; splendere prius in ipso actu primo. ergo, quod actu voluntas consentiat, non Confirmatur, et explicatur Secundo, ex est tribuendum gratiæ, tanquam primæ eo. quoi D. August, lib. de prædest. radici, sed voluntati creatæ, quæ hoc pe­ Sanci, cap. 5. docet. Nam explicans ibi­ culiare habuit, ut pro sua innata liber­ dem illud ad Corinth. 3. Qui gloriatur in tate bene usa est prædicta gratia : ergo Domino gloriatur : inquit : Nihil autem hoc ipso, quod Deus ante suum decre­ huic sénsui tam contrarium est. quam de tum èfûcax, exigens conversionem Petri, suis meritis quemquam gloriari, tanquam prævideat illum præ Paulo consensurum, ipse sibi ea fecerit, non gratia bci, sed tunc hic consensus unius præ alio, et dis­ gratia, quæ bonos discernit a malis, non cretio unius ab altero prævidebitur, ul quæ communis est bonis, et malis. Quare ortum ducens a voluntate creata, ut a cum in casu, de quo luquimur, ea, quæ prima radice. sunt gratiæ, sint communia utri$ic ex his Tum etiam : quia illa voluntas gra­ duobus, quorum unus consentit, alter vero tuita Dei erga illum, non magis inclinat non consehtit, nequibit discretio eorum in consensum, quam illa, quæ est in Deo refundi in gratiam Dei, seu in gratuitam erga Paulum ; nec magis exigit consen­ Dei voluntatem ; sed in id, quod est cuivis sum in uno, quam in alio ; ergo, quod eorum peculiare, nimirum, quod unus pro in Petro actu inferat illum potius, quam innata sua libertate bene usus est gratia in Paulo, et consequenter quod in eo sil Dei, seu gratuita voluntate divina, cum efficax in actu secun Io, debet ut in pri­ tamen alius eadem abusus fuerit : alioqui mam ralicem refundi in libertatem arbi­ ratio ex August, adducta, non esset legiti­ trii Petri, quod pro sua innata libertate ma ; et per consequens si Deus ante suum bene usus est prædicta gratia, quamvis derelum efficax, hoc prævidet, prævidebit id etiam ab eadem gratia proveniat : ergo, etc. . ' 4MH utique unum eorum secerni ab alio ex 17 Deinde alia via potest hæc eadem solu­ suis viribus. Al,i e^erMO 16 Confirmatur, el explicatur tertio, et tio impugnari : præéupponendo tamen prius principe id, quod adversarii doceui, ut videre est k lis simul licita quælam solutio evertitur. apud Molinam , liberum arbitrium crea­ ejusdem Quoniam licet consensus ille, quo Petrus 0*3conversus est, non proce lat a so»a libertate tum, præventum voluntate Dei gratüita. et . vis 606 * DE SCIENTIA DEI. suPdcienti, seu tenente se ex parte actus I Falsitas autem consequentis præterprimi, habere peculiarem virtutem agen­ quam, quod ex dictis in eo satis cons· di proximam , et innatam, distinctam a I lare videtur, nihilominus potest amplius virtute, quæ ei superadditur per gratui­ sic ostendi. Quia si idcirco inquit Paulus tam illam voluntatem Dei . quæque non hominem discerni per gratiam» quia non tribuitur ei formaliter per talem volun­ sola voluntas creata se discernit; sed ipsa tatem , licet non possit in actum supersecundum quod habet de suo, associato raturalem influere per hanc virtutem, nisi tamen gratis, habet proximo se discer­ associatum gratia?. nere ; tunc eadem ratione deberet dici Hoc autem supposito, potest aliter prmhominem de suo se partialiter discerne­ dicta solutio impugnari , ex eo , quod re, et ut talom prævideri a Deo : quia saltim sequitur, hominem per suum li­ non solum gratia, sed etiam voluntas berum arbitrium secundum id, quod ex creata secundum virtutem proximam, quam propriis habet, associatum ; tamen gratia?, de suo habet, concurrit ad hanc discre­ prævideri a Deo in casu posito, ut dis­ tionem, quod tamen, ut constat, est contra intentum Pauli. ,-^jB cernentem se ab alio non consentiente : hoc autem etiam est contra Paulum, qui 19 Ex quo etiam manet impugnata alio hanc discretionem unius præ alio , seu solutio aliorum, qui vim harum impug­ nationum sentientes, dicunt : quod dum quod unus consentiat, altero non con­ communiter diêîtur, ex duobus præventis sentiente, tribuit gratiæ, non vero arbitrio secundum id, quod ex se habet , æqualibus voluntatibus Dei gratuitis stare, etiam si associetur gratiæ : ergo, etc. ut unus consentiat, non vero alius, at­ 18 Sequela probatur. Tum quia hoc que adeo, quod in uno reddatur illa ipso, quod liberum arbitrium habeat de gratia de facto efficax in actu secundo, suo aliquam virtutem proximam activam, non vero in alio, intelligitur de aequali­ qua? non tribuatur ei ab illa - voluntate tate in rrrr physico, non vero in esu gratuita, quamvis nequeat operari nisi asso­ morali; et ita ille, qui convertitur, et ciatum ipsi, oportet, ut illa partialis eflia Deo per scientiam conditionatam pro­ cientia prædicti arbitrii, ut præcise cor­ videtur in statu conditional) converten­ respondet euæ virtuti proxima?, et innata* dus, potest (ut sic dicamus) accipere secundum id, quod de suo habet, quam­ eandem gratiam, omninoque æqualem vis associato gratiæ, et quatenus est physice cum eo, qui non convertitur, pars unius integræ causæ ipsius consen­ non vero eandem, seu æqualem moralisus, el discretionis, prævideatur a Deo. ter in actu primo. Et rationem reddunt. ut aliquid, quod non est formaliter ab Quia hoc ipso, quod prævideatur con­ illa voluntate gratuita, sed ab ipsa na­ sensurus cum illa voluntate Dei gratui­ tura arbitrii; ergo Petrus consentiens ta erga illum, in eo ordine , et serie prævidebitur discernens se partialiter ex rerum, eoque loco, et tempore : et simul propriis, id est, ex non acceptis per vo­ prævideatur non consensurus cum eisdem luntatem illam Dei supernaturalem , et in alio ordine, et serie rerum, aliove loco, gratuitam, sed solum per creationem ; et tempore ipsi tributis, fit ei major quamvis hæc partialis discretio de suo gratia moraliter in hoc, quod Deus ha­ debeat esse necessario associata discre­ beat erga illum voluntatem gratuitam tioni partiali per gratiam. Tum denique æqualem in esse physico, in eo tempore, (per quod prubatio præcedens magis ex­ occasione, et ordine rerum, in quibus pro­ plicatur) quia discretio illa , et inæquali­ videtur consensurus, non vero in aliis. Ex dictis igitur hæc solutio manet impug­ lw tas non prævidetur, juxta oppositam sen­ tentiam, ut procedens luta, et totaliter nata. Tum quia Petrus, et Paulus in co W. a gratia, ut a principio proximo, quando­ eventu non solum inveniuntur discreti per quidem gratia est æquâlis in utroque ; consensum, et actum secundum supernatuergo prævidetur. ut procedens par lini a ralem. secundum id, quod habet morale; gratia, et partim a voluntate, secundum se 1 etiam secundum id, quod habet physi­ id, quod ex se habet, quainvis associata cum ; ergo cum quævis discretio in actu se­ gratiæ ; et ita poterii voluntas Petri par­ cundo debeat præsupponere discretionem in tialiter gloriari adversus Paulum, quod ipse actu primo ei proportionatam, oportet, ut ex propriis, licet associatis gratiæ, se ab sicut in actu secundo invenitur discretio, illo discreverit. et inæqualitas in gratia actuali, tam secun­ dum THAU'!'. Ill, DISP dum ew morale, quam secundum esse phy­ sicum considerata, quud hæc eadem propor­ tionalis discretio, et inæqualitas reperiatur in actu primo; ergo cum hæc non possit prævideri a Deo, ut proveniens pneciso a gratia, quæ physice supponitur æqualis, debebit prævideri, ut proveniens ah arbitrio ex suis, quamvis associatis gratiæ, quatchus pro sua innata libertate bene usus est illa gratia, qua Paulus non usus, sed abusus fuit. 20 Tum etiam : quia actus secundus non w*· potest pertinere ad actum primum, ut ex terminis ipsis constat; ergo, quod actus secundus prævideatur, ut subsequendus, hoc ipso, quod voluntas Petri in tali ordine, et serie rerum, ac occasionum vocaretur ea­ dem voluntate gratuita, physice æqaali cum voluntate gratuita erga Paulum (si verum est posse ante decretum efficax Dei prævi­ deri, cujus oppositum ex dictis duabus dis­ putationibus præcedentibus constat) non potest f 'nducere ad hoc, ut gratia illa sit moralitet in actu primo inæqualis : siqui­ dem hæc inæqualitas tantum oritur ex con­ sensu, qui sorte contigit, quod sit futurus, et talis consensus est ipse actus secundus : maxime quia ad hoc, ut aliquid pertineat moraliter ad actum primum, debet moraliler existere; actus autem ille prævisus, ut fuiurus, potius dicit negationem existentiæ, quandiu futurus est : et ita etiam ex hac parte nequit pertinere ad actum primum, neque ratione sui, neque ratione scientiæ mediae, qua prævidetur; siquidem hæc est speculativa in adversariorum sententia, et non ponit, sed potius supponit suum objec­ tum. Tum denique (id, quod ex præcedenti sequitur). Nam cum dicitur in casu dicto, intercedere majorem gratiam moralem, hoc ipso, quod detur in tali ordine rerum, et cum talibus, vel talibus circumstantiis, tunc vel inter has circumstantias numeratur con­ sensus voluntatis, ut correspondet virtuti, et efficacitati arbitrii, secundum id, quod de suo habet, associato tamen gratiæ ? vel non? sed solum consensus prout est a gra­ tia? Si primum, ergo numeratur ibidem dkcretio partialis facta per arbitrium, se­ cundum id, quod habet de suo, atque adeo ibidem involvitur, quo l prævideatur a Deo, Petrum, v. g., discerni a Paulo in sensu dicto, secundum id, quod habet de suo. Se­ candum autem dici nequit, quia non potest prævideri consensus, ut a gratia, (juin præviJeatur etiam, ut a libero arbitrio. Quo- X, DULL I. GÛ7 niam juxta hunc dicendi modum, consen­ sus prout a gratia non est ex se efficax ad inferendum causaliter consensum, prout a libero arbitrio, secundum id, quod habet de suo, associato tamen gratiæ; sed omni­ no concomitanler se habent. Imo, si ali­ quis ordo est inter illos, debet esse prius consensus, prout a libero arbitrio. Nam concursus oblatus ex parte Dei est indiffe­ rens ad hoc, ut si voluntas creata voluerit consentire, concurret Deus ad consensum ; si tamen voluerit non consentire, concur­ ret etiam Deus ad hanc volitionem. 21 Ex quibus omnibus manet etiam im­ Posterior solatio. pugnata alia solutio, nimirum falsum esse ex alio capite, eum, qui convertitur, non accepisse plus, seu non fuisse in Deo ma­ jorem voluntatem gratuitam ergo illum ; si­ quidem accepit consensum supematuralem, et concomitantem Dei. Nam contra hoc urget id, quod supra Rejietlur. dicebamus, scilicet quod ista inaequalitas accipiendi hunc concursum, non potest non provenire tanquam a causa partiali, sive tanquam a conditione indispensabili, a li­ bero arbitrio secandum suam nativam, et proximam virtutem considerato, quamvis associato gratiæ : siquidem quod Deus actu influat, et præstet concursum concomitan­ tem ordinis supematuralis, pendet indispensabiliter ex eo, quod liberum arbitrium præstet etiam suum concursum, secundum id, quod habet de sua nativa virtute, asso­ ciata tamen gratiæ : et concursus concomi­ tans Dei non est causa, aut ratio a priori, juxta hunc dicendi modum, concursus ar­ bitrii secundum prædictam rationem consi­ derati ; sed pure concomitanler se habent, quatenus nec ille sine isto, neque e conver­ so potest esse; ergo licet Deus actu influat per concursam concomilatem, praevidebitur abeo liberum arbitrium creatum,ut discernens se in illa parte concursus, quem de suo, associato tamen gratiæ, præstat , quoque simul operatur cum Deo, secum coopérante. Con­ Confiririhlar primo. Nam hic etiam urget id, quod nuper dicebamus, scilicet, quud firmator primo. huc ipso, quod sii inæqualitas ex parte Dei in aciu secundo, necesse est, ut sit etiam inæqualitas ex parte creature in actu se­ cundo; ergo cum quævis inæqualitas in actu secundo, sit refundenda in actum pri­ mum, el juxta sententiam adversariorum non detur inæqualitas in actu primo ex parte Dei, seu gratuita.· ejus voluntatis, oportet, ut hoc reducatur in voluntatem 1 IV *1 I ·* · ! 608 DE SCIENTIA DEI. creatam, quæ pro sua innata libertate asso­ i tis eisdem signis, non convertendos; ita ii ciavit suum concursum cum concursu Dei. eadem signa facta fuissent apud prædictoi Con22 Confirmatur secundo ex August. Jib. Judæos in pluribus aliis occasionibus, et cir­ ΡΓ®Φ?3ί· Sanci, cap. 6. ubi sic inquit : cumstantiis. in quibus, prævisumesta Deo. do ex Wuf/i audiunt verbum veritatis, sed alii illos credituros, tunc non minus quani Ty­ Aognsi. credunt, alii contradicunt. Volunt ergo isti rii, ot Sidonii crederent. Unde videtur poste credere, nolunt illi. Quis hoc ignoret? Quis etiam conqueri de Christo, quod cum tam in hoc neget? Sed cum aliis prxparelur, aliis non ipsis, quam in Gentilibus providisset quas­ pnparalur voluntas a Domino: discernendum dam occasiones, et circumstantias, in qui· est utique quid veniat de misericordia ejus, Lus vocati responderent : et quasdam, in quid de judicio. Ubi secundum August, dis­ quibus responsum non proberent, visis eis­ cretio credentis a non credente, a voluntate dem signis, ct excitati eisdem gratiis inter­ gratuita Dei, qua praparatur voluntas, non nis, et sufficientibus, nihilominus in Tyriis, vero a concursu concomitante procedit. Ha­ et Sidoniis selegit illas, in quibus proscivit beamus ergo, quod si loquamur d? voluntate I credituros, relictis illis, in quibus oppositum creata in illo priori, antequam Deus efficaçi[nescivit : cum tamen in Belhsamius, ei ter de illa decernat, quid in tali, vel tali sutu habitatoribus Corozaim selegerit eas, in conditionato operabitur, nequit cognosci quibus præcognovit non consensuros, relic­ certo, el infallibiliter ab ullo intellectu, tis tamen eis, in quibus prascivit, quod consentirent. J’ I Hm etiam divino, quid volitnra sit, ne applican­ do hæc ad operationes supernaturales, tunc 24 Cui redargutioni, etquerelæ apparenti cum æquali voluntate Dei gratuita providea­ Judæorum ad versus Christum Dominum tur una voluntas creata consentiens, alia non aliter possunt auctores opp' due seunon consentiente : et ita prævideatur, ut se, tentiæ respondere, nisi dicendo» quod suf­ et ex propriis secernens ab alia, et potens ficit, Judæos habuisse omnia auxilia gratiæ adversus aliam gloriari. sufficientia, tam pro occasionibus, in qui­ Advertendum tamen, consulto nus in bus provisi sunt consensuri, quam pro il­ hoc dubio tantum locutos esse de æqualis, in quibus pnecognitum est a Deo, quod litate gralmtæ voluntatis Dei, non vero non consentirent : atque ita vitio eorum auxiliorum gratiæ, quæ in voluntate crea­ imputandum esse, quod sic vocati non cre­ ta recipiuntur, ut ne minimum quidem derent : nec tenori Deum eligere semper verbum, quantum fieri possit, de his pro­ eas occasiones, in quibus præscit arbitrium feramus, ut ita longissime distemus a non creatum, divina gratia excitatum, esse con­ adeo perfecta observatione decreti Sanctissi­ sensurum ; sed ut universalis provisor po­ mi Domini nostri Romani Pontificis, quo test illud ob plures, et honestissimo^ fines cautum est, ne tractatus, et disputationes de relinquere in jis occasionibus, in quibus efficacia auxiliorum divinæ gratiæ typis providet, non consensurum, el permittere mandentur. f hunc defectum : alioqui nulla fieret gratia iis, qui consentiunt, et constituantur in l IV. I occasionibus, in quibus providentur con­ sensuri, si semel Deus tenetur eos in prae­ Solvitur fundamentum primi· senlcnlix. dictis occasionibus, non vero in aliis appo­ nere : nec illæ aliæ occasiones essent de iis, in quibus arbitrium creatum collocabiHttor23 Ad fun lamentum igitur contrariae Vuu-r semenli/β dicendum est, posse etiam retorle est, si Deus absque ejusdem arbitrii in­ juria non posset ipsum in illis collocare. damen- queri contra suos authores : ac proinde tam idierL’PS1S> qoani a nobis ex diven-u tamen Sicut ergo auctores oppositæ sententia» Otarcnonim capite solvendum esse. Quoniam in eorum sic evadunt vim hujus apparentis, non tasententia possent etiam Betïisamilæ, el men vera responsionis^ et querela? Judæohabitatores Corozaim exprobrationi Christi rum ; ita nos eadem (proportionali tamen) Domini dicere» quod sicut ideo Tyrii, el via, eidem occurrimus, dicentes, non po­ Sidonii visis illis signis crederent, quia tuisse juste conqueri Judæos de Christo, nec inanem reddere objurgationem illios ; I patrata essent apud eos iu ea serie, ac or­ dine rerum, et occasionibus, in quibus biqu dem eis prostitit visis prodictis signis provisum est a Deo, ipsos consensuros, et auxilia sufficientia ad credendum, quamvis credituros, cum tamen essent plures aliæ eos dispares fecerit cum Tyriis, et Sidoniis Occasiones, in quibus providit, illos, patra- | in majori illa voluntate gratuita, qaa eos prosecutus TRACT III, DISP. X. DUB. I. 6W prosecutus fuit,decernendo efficaciter, quod datorum de libera voluntate venientem ‘ si apud eosdem Tyros, et Sidonios faebe Uhi, ut consult, Augustinus sentit. Tum fuissent illto virtutes, ot signa; olim, seu Deum secundum latentes caulas prædestijaindiu pœnitentiam egissent. Nec enim te­ nationia, sive decreti sui hoe futurum de netur Deus semel, datis auxiliis sufficienti­ Tyriis, et Sidoniis præscivisse : non autem bus, habere decretum efficax conversionis, antecedents ad prædictum decretum. et seu consensus exhibendi ab arbitrio creato, per consequens, nec per scientiam mediam. alioqui non concurreret cum illo, tanquam Tum etiam, quomodo non obstante, quod cum arbitrio defectibili : quodque juxta Deus habuerit præ lictum decretum circa Tyros, et Sidonios ; nihilominus inquit : communem cursum sæpissimo deficit. Nec tandem lieret aliqua gratia iis, circa quos facile esse accuraro infidelitatem JuüæoI Deus prædictum decretum efficax habet. rum, eo quod Deus habuit erga illos volun­ tatem gratuitam, sufficientem in ordine ad 25 Quæ omnia magis patebunt, ai ins­ credendum : atque adeo ex eorum perversa piciuntur ea, qute disp. 8. num. 16. et voluntate processit, ut non crederent. Et deinceps diximus, et in tractatu de Volun­ ita Sanctus Doctor addidit : Facile quippe tate Dei disp. 10. num. 78. et sequentibus est, ul infidelitatem accusemus Judaeorum de dicemus, nempe per hoc decretum eflicax libera voluntate venientem. non tolli libertatem ab iis, circa quæ ver­ 27 Adde, solutionem hanc illustriorem satur : sicut nec per defectum ejus aufer­ reddi, si attendatur argumentum istud , tur libertas ab iis, erga quos Deus illud non quod ah adversariis adducitur, ad suaden­ habet : ac proinde nec per calem ablationem dam ex hoc testimonio scientiam mediam, deesl aliquid ex requisitis ad sufficientia in Augustinum asserere fuisse in reipsa argu­ ordine ad consensum Deo vocanti prementum Pelagianorum qui ideo negabant, bendtun. El ita omnibus pravis hominibus Deum nos efficaciter convertere ratione exprobari potest malitia, quam habent etiamsi comparentur ad illos, qui non pra­ sui decreti efficacis, et de nolentibus fa­ cere volentes, quia tunc frustra nos corri­ vi. sed sanctissimi sunt, quales fuerunt peret, quando ipse non dat illam gratiam, Apostoli ; quamvis erga hos voluntas gra­ sou non habet illam gratuitam voluntatuita Dei uberior fuerit. Et hoc non ob tem efficacem, per quam volentes reklialiud, nisi quia prædicta voluntas uberior miir. Et ita occasione hujus argumi nli non computatur inter requisita ad suffi­ composuit Divus Augustinus librum do cientiam ipsius posse arbitrii creati, sed ea denegata manet liberum arbitrium cum re­ Correctione, et gratia : in cujus cap. 6. in principio illius sic inquit : Dicebant quisitis, et sufficientibus in ordine ad con­ sentiendum. enim Pelagianiy cur corripimur, arguimur? 26 Desumiturque hæc solutio ex D. reprehendimur? accusamur? quod facimus, EjcmUar Thom. locis in disputationibus nuper cita­ qui non accepimus ? obedienliam , fn«150tis adductis, el adducendis, necnon ex D. quiunl, non accepimus, quid itaque corri­ m lipsl. August, lib. de Dono perseverant, cap. 9.’ pimur, quasi cam nobis dare possimus ? Et huic argumento respon let Divus Au­ Ubi loquens de hoc futuro conditionato, gustinus cap. 7. Perseverantiam esseda· scilicet, do pœnitentia Tyriorum, et Sido­ niorum, si Christus apud eos fecisset signa, num Dei, juste tamen corripimus cos, qui cum bene viverent, non perseveraverunt : et miracula, quæ apud Judæos patravit : et cx bona quippe in inulam vitam sua to concludens, Deum certo præscire præ.1 ic­ lunlate mutati sunt. Nec se excusabunt di­ tum futurum conditiopalum eo molo, quo nos dicemus : et indo non sequi inconve­ centes : perseverantiam non accepimus, qua permaneremus in bono. Si enim non libe­ niens hujus argumenti, sic inquit : Quid rantur a damnatione, qui non audierunt mirum, si tam infidelibus plenum orbem ter­ Evangelium, mullo minus qui non acce­ rarum Christus prioribus saeculis noverat, ut runt perseverantiam in Evangelic. eis prxdictiri merito nollet, quos nec verbis, Cujus responsionis fundamentum non nec miraculis suis credituros asse praesciebat? aliud esse potest, ni*i quoi ut aliquis fi.rr certe do Ti/ro, el Sidone non possumus jure corripiatur præ alio, sal est, quod dicere, el in cis cognoscimus ad ens causas praedestinationis hxc divina judicia perline- ' habuerit sufficientia, quibus poterat per­ severare, obedi re, aut credere ; et de factu rr, sine quarum causarum latentium praeju­ dicio tunc ista respondere me dixi. Facile I noluit : non enim corripitur aliquis ra­ quippe est, ul infidelitatem accusemus Ju- 1 tionabiliter, nisi quia erat obligatus, et AddiU· türnîaœ et alio tesfimor »y fliô. rjasdem Αΰ2ΰ>1. fj ·* -V I 61 û A4 ronfinnjbonea. DE SCIENTIA DEI. poterat facere : et nihilominus non fecit. Ad hoc autem, ut hæc tria dentur, non requiritor, quod Dpus habuerit decretum efticax circa illius conversionem, ut ex se constat : quandoquidem hoc ipso. qnod Deus habeat prædictum decretum, infaliibiliter sequetur conversio : et ita non stabit non conversio una cum po­ tentia, et obligatione ad conversionem , necnon et prodicto decreto. Per quæ etiam ad confirmationem hujus argumenti initio dubii a Iductam satis constat. facti, ita qui persuasionis sua impedi/ban tur obscuro, aversiores, quam fuerant, recesserunt, Ex quibus verbis constat, fi. deles non fuisse turbatos, sed illumina­ tos disputationibus Augustini ; sed illos aversiores fuisse factos, qui antea suam sequebantur sensum , et veritatis intelligentias ex propria persuasione metieban­ tur. Consulto autem in titulo inquisivimus de mente Augustini non utcunque, seri ex testimoniis ejus desumpta, propter ea, quæ initio dubii sequentis dicemus. DUBIUM Π. Utrum juxta mentem Augustini ex testimoniis ejus desumptam colligatur, dandam esse scientiam mediam, sive conditionatam? 28 Peculiariter dubium hoc excitamus circa mentem Divi Augustini, quoniam quoad præsentem disputationem, et alias hoc ipsum concernentes, debet maxima vis fieri in auctoritate illius. Nam licet ejus auctoritas semper sit magni habenda, potissime tamen in præsenti materia de ea est curandum , ut constat ex diffini­ tionibus Concilii Africani, et ex epistolis Decretalibus Innocentii, et Bonifacii, nec­ non Cœlestini, et Sancti Leonis, ac Gelasii, ubi ejus sententia in hac materia, contra eam impugnantes, approbata est : et ita nemini licet ab illa discedere, ut latius ostendunt Alvarez libro primo de auxiliis , disputatione quinta, et Suarez libro de gratia prologom. 6. Unde admittendum non est id, qaod inquit Molina, nempe, multos fideles ex disputationibus Augustini fuisse turbatos, et usque ad Pelagianismum defecisse. Per quod videtur innuere, non ita ma­ gni habendam esse sententiam Divi Au­ gustini , et doctrinam ejus contra Pelagianos : in qua, ut statim probabimus, scientiam hanc mediam cognovit, et eam refutavit, quamvis Molina sibi persua­ deat, eam Augustino latuisse. Nam contra hoc aperte pugnant. Tum id, quod nuper dicebamus. Tum etiam verba Sancti Prosperi in initio epistoke ad Augustinum , quæ est ante libros de Pnedestinatione Sanctorum , ubi sic in­ quit : Recensito hoc bealiludinis lux libro (id est libro de Correctione, et Gratia , sicut qui Sanctam, atque Apostolicam doctrinx lux auctoritatem antea sequebantur, inteUigenliores multo inslructioresque sunt Quinti qanad hoc el similia sil habenda aoctonus AMfOSt. Qnid dc Aog. senserit .Molina. Πejici­ tur. Sententia affirmans. 29 Partem affirmantem tuentur omnes auctores scientiæ media?, quos dubio ulti­ mo hujus disputationis adducemus. Et licet pro ea adducantur mulla Augustini testimonia, sicut et aliorum : quia Um n plura ex illis solum probant scientiam futurorum conditionatorum, de qua in præcedenti disput. egimus, atque adeo scientiam eorum in divino decreto effi­ caci, et infallibili, nec habent aliquid pe­ culiare, quo externa saltim specie, scien­ tiam hanc mediam suadeant; alia vero innitantur in hoc, quod ad rationem vo­ cationis alte, secrelœ, et congruæ, quæ a nullo duro corde respuitur, quamque admittit sæpe Aogast. requiritor scientia Dei respectu illius, quæ antecedat libe­ rum, et efficax ipsius decretum, ne crea­ ta libertas lædatur, et de hoc satis in su­ perioribus diximus, ostendentes quomodo prædictum decretum nullo modo lælal arbitrii creati libertatem : et insuper id iterum in tractatu de Voluntate Dei disput. 10. num. 78. et deinceps ostende­ mus : propterea illa consulto omittimus, et unum, vel alterum, quod nonnihil difficultatis præ se ferre videtor, selegimus. Quorum primum habetur lib. I. ad Simplicianum quæstione 2. ubi ait, quod vocatio cum est congrua, id est efficax, dependet ex modo, quo quisque allectus est, ut vocationi consentiat el deinde addit : Ut quamvis multi uno modo vocali sint, tamen quia non omnes uno modo affecti sunt, illi solum sequantur vocationrm, qui ei capiendx reperiuntur idonei, et illud non minus verum sil : igitur nec volentis. nec currentis, sed miserentis est Dei, qui hoc modo vocavit, quomodo ap­ tum i *■ f Pncin tabseotai. < TRACT. HI, DI8P. X, DUB. IL turn erat iis, qui secuti sunt vocationem, Ubi, ut vides, non recurrit D. Augustin, ad hoc, ut vocatio sit efficax, ad divi­ num decretum, sed ad hoc, ut quis vo­ catus sil temperate ad eum modum, quo affectus est : el ita necessario prærequirit ad hoc, ut vocatio illa sil efficax, et Deus efficaciter velit esse efficacem, quod præcognoscat cuj usque dispositionem fu­ turam, ut ei vocationem attemperet : et propterea addit idem D. August. Si Deus idle! misereri rorum, posset cos ita voca­ re quomodo illis aptum esset, ul movertnlur. 30 Secundum voro habetur apud eun­ dem D. August, lib. 2. do Dono per­ severantia», capite 14. inquiens : Habere quosdam in ipso ingenio, divinum natu­ raliter munus intelligentiæ, quo moveantur ad fidem, si congrua suis mentibus, vel audiant verba, vel signa conspiciant. Ubi etiam recurrit Sanctus Doctor ad dis­ positionem vocati , quatenus ita voca­ tus est, sicut suæ menti congruit. Ex quo videtur sequi, veritatem hujus futu­ ri contingentis, et conditional!, nimirum quod Petrus, verbi gratia , cx naturali munere intelligentiæ excilatæ per gratiam, moveretur ad (idem, si congrue sibi prædicaretur, cognosci a Deo ante suum decretum efficax Nam si ex decreto divi­ no sequeretur illa veritas, tunc non ali­ quibus tantum, sed omnibus conveniret, circa quos esset prædictum decretum. Quare cum D. Augustin, solum rn ali­ quibus dicat esse verum, quod sic vo­ cali consentiant, in iis nimirum, qui in ipso suo ingenio habent divinum natu­ raliter munus intelligentiæ, quo movean­ tur ad fidem, si congrua suis mentibus vel audiant verba, vel signa conspiciant, signum est ipsum sentire, cognosci a Deo prædictum futurum, non ex vi de­ creti efficacis, et consequenter ad illud, sed antecedenter ad ipsum, et ratione veritatis objectivæ, quam habet, quod quidem, ut ex dictis num. t. hujus disput. constat, est concedere scientiam mediam. § Π. .Veni Augustini illustri quodam ipsius testimonio aperitur. 31 Dicendum tamen est, juxta mentem Augustini ex testimoniis ejus desump- 611 tam, non esse dabilem prædictam scien­ tiam mediam, et conditionatam, seu (quod in idem redit) scientiam infalli-r bilem, tam ex parte subjecti, quam ex parte objecti, respectu futurorum contin­ gentium conditionatorum, quæ antecedat efticax decretum divinæ voluntatis. Ita plures, et gravissimi Doctores, quos in hac eadem disputatione dubio ultimo re­ feremus. Probatur primo, testimonio illo Divi Suadetor Augustini libro primo de Prædestinatione Pnmu· Sanctorum capite decimo quarto, quod supra tetigimus : ubi disputans contra hœreticos, asserentes Deum ante decre­ tum efticax sua» voluntatis præscire quid unusquisque, si diu viveret, boni, vel mali egisset, et propter hæc bona opera sic prævisa prædestinare, vel reprobare unumquemque ex iis, quos decrevit crea­ re, et simul eos præmatura morte rapuit, antequam ad adultorum ætatem perveni­ rent. sic inquit explicans illud Sapientia· 4. Raptus est, ne malitia mutaret intel­ lectum ejus : Dictum esi enim secundum pericula vitæ hujus, non secundum præ· scientiam Dei, qui hoc præscwilj quod fu­ turum erat, non quod futurum non erat : id est, quod ci mortem immaturam erat præstiturus, ul tentalionum subtraheretur incerto, non quod peccaturus esset, qui mansurus in tentatione non esset. Ubi, ut vides, duplex, modo tamen statim di­ cendo, futurum in hoc testimonio involvi­ tur, nimirum, quod immatura morte ille esset rapiendus, ut tentationum subtra­ heretur periculis. Aliud vero, quod si hic ipse, qui raptus est, maneret in hac vita, tunc in peccatum laberetur. Et de primo, quod revera futurum est, quia revera Deus decrevit hominem illum immatura morte rapere, ut a tenta­ tionum periculis eriperetur, inquit : Deum habere præscientiam utique abso­ lutam : siquidem, posito prædicto decre­ to , talis effectus absolute futurus erat. At de secundo futuro, quod externa tan­ tum specie habet rationem futuri, ante decretum efficax divinæ voluntatis, in quo signo illud esse futurum asserebant haeretici, docet August, non pnesciri a Deo, ex eo quod ipse tantum præscit futurum esse, id quod futurum est; cum lamen futurum illud eo molo, quo illud constituebant haeretici ( id est, ante præ­ dictum decretum ) non sit futuram. Et ita concludit Sanctus Doctor : Quia hoc • i - : ■1 6t2 DE SCIENTIA DEI. præscivit, quod futurum erat, non quod futurum non erat. 32 Dupliciter occurrunt Suarez tomo Pnor Mictio primo «le gratia prologom. secundo capite adversariornm. quarto num. 2. et 3. el libro secundo de 'scientia conditionata capite secundo num . 8. Herice tractatu primo de Scien­ tia Dei disput. 7. cap. 5. et 10. et alii. Primo quidem Augustinum solum impugnare in præsenli malum usum scien­ ti» mediæ. quo hæretici isti ea abuteban­ tur, quatenus asserebant, quod ex bonis, vel malis operibus, per eam sub condi­ tione provisis, movebatur Deus, tanquam propter merita, vel demerita ad punien­ dum, aut ad irraiiam, et ætemam salu­ tem largiendam ; non vero impugnare prædictam scientiam in hoc testimonio absolute , et secundum so sumptam. Am midCæterum hæc solutio non est a i men­ Tcrsio tem Divi Augustini. Quod ut melius ca­ ad etersio- piatur. Supponendum est, quod hæretici nem pnrdirUB admittentes hanc scientiam mediam, erant solutio­ inter alios Pelagiani, qui ut salvarent, quo­ nis. modo gratia non dabatur gratis, sed ex meritis, et propter bona opera provisa ante decretum illam conferendi, asserebant Deum præscire quid unusquisque tali, vel tali occasione operaturus esset, et prop­ ter hæc bona opera prævisa tribui eis a Deo gratiam, et æternam salutem, tan­ quam quid cadens sub merito pnodictorum operum. Cumque Catholici premerent hos hæreticos argumento illo ; nimirum, quod aliquibus parvulis decedentibus ante usum rationis confertur Baptismus , et vita ætema, cum tamen in eis nulla essent futura bona, vel mala opera, tunc re­ currebant ad scientiam mediam, asseren­ tes Deum per hanc scientiam, atque adeo antecedenter ad suum decretum eflicax, cognovisse quid unusquisque ex iliis par­ vulis boni, vel mali egisset, si diutius in vita permaneret, et ad adultorum irtatem pervenisset : et quibusdam ex illis tribuisse Baptismum, et ætemam salu­ tem , quia providit bene operaiurus in prodicta aetate : aliis vero denegasse gra­ tiam Baptismi, et salutem ætemam, quia præcognovft eos male operaturos, si ad ætatem adultorum pervenirent. Unde Divus Augustinus contra hos btcrelicos disputans, ex duplici capite hanc scientiam mediam impugnat. Primo quidem, et principaliter, quia propter bona opera sub conditione futura, nunquam tamen reipsa exhibita, non largitur Deus præmium aliquo•1 • · 'J % 31 tj •j’ Λ V* iit 611 DE SCIENTIA DEI. ejus, ac proinde in prodictis verbis impug­ nat etiam hanc scientiam mediam ex defectu sui objecti’: ex eo quod ante decretum efticax, sive absolutura , sive conditionatum divînæ voluntatis, et per consequens ante­ quam Deus faciat aliquod esse futurum sive absolute, sive conditionate, nihil habet ra­ tionem futuri, adhuc sub conditione. CoA36 Confirmatur secundo ex eodem Divo s«audor Augustino libro do Dono perseverantia' cap. i7.Ubi loquensde initio fidei nostro, et de aliis operibus bonis ad salutem æternam conducentibus, inquit : Si nulla est prxdeslinalio, quam defendimur, non prxrciunlur a Deo : ac proinde sentit non esse præscibiliaa Deo ante snum decretum, nec habere • rationem futurorum antecedenter ad illud : quia non stat illa præscibilia esse in illo priori, et non præsciri a Deo. Et propterea Augustin, sæpe inquit, quod si prædestinavit utique praescivit ; quæ vero non prodestinavit bona, non praescivit. Ubi aperte rejicit scientiam , antecedentem decretum divinæ voluntatis, seu (quod idem est scien­ tiam mediam, seu conditionatam. ab adver­ sariis adductam, el non solum abusum ejus (ut ipsi loquuntur) siquidem in prodictis verbis non ex eo illam evertit, quia ex bonis operibus provisis sub conditione, nunquam tamen reipsa prostitis, moveatur Deus ad præmiandum ; sed quia si non est prodic­ tum decretum divinæ voluntatis, atque a leo antecedenter ad illud, non potest Deus ha­ bere proscientiam infallibilem talium ope­ rum. AddibAdde, quod ut disputatione 11. numero 14. et sequentibus dicemus, hoc ipso, quoi Deus provideat, ante decretam efficax suæ voluntatis conJitionatum, bona, vel mala opera eo modo, quo ab authoribus scientiæ mediæ dicitur, non potest aliquo modo mo­ veri ad praedestinandum , vel reproban lum ex prodictis operibus. Aiw 37 Ex quo etiam manet impugnata seidveisi- cunda^olutio adversariorum, nempe Divum riuniin. Augustinum in hoc testimonio libri primi de Prodestinatioiie Sanctorum, capite 14. quod in hac prima probatione expendimus, et elucidamus, solum negare proscientiam absolutam, seu visionis, non autem conditionatam, seu scientiam mediam. Quia mi• nime negat Deum futura illa conditionata pnoscire; sed pnescire ea, ut absolute, et omnino proxime futura. Ac tandem tantum negare vocandam esse proscientiam ; non vero, quo 1 revera Deus habeat de illis scien­ tiam. Quia proscientia dicit habitudinem ad id, quod aliquando absolute habiturum est w ; secus vero scientia : ac proinde, ut in prima solutione dicebatur, solum res­ puere scientiam istam quoad abusum ejus, nimirum quoad hoc, quod Deus puniat, vel promiet propter bona opera conditionata, ut per hanc scientiam provisa. liane autem solutionem confirmant adversarii ex eo, quod si Divus Augustinui exclusisset illaconditionnata a divina scien­ tia, ita ut absolute negaret scientiam me­ diam, et conditionatam, etiam contradice­ ret discipulis D. Thomæ, qui admittunt Deum scire futura illa conditionata post suum decretum. Ex dictis igitur solutio hæc impugnata manet : quandoquidem, ut vidimus, ex eo D. Augustin, docet non prosciri a Deo hæc futura ante decretum efficax suæ vo­ luntatis, et per consequens per scientiam mediam, quia scientia ejus falli nequit; et falleretur si praesciret ut futurum, quod re­ vera tunc non est futurum. Hæc autem ra­ tio (ut constat) et ea, quæ in ejus confir­ mationem adduximus, non solum probant negari a Divo Augustino proscientiam, sol etiam scientiam taliunx futurorum; quævo­ ce d un taxat in ejus sentenya, non autem reipsa habent veram rationem futuri infal­ libilis. 38 Adde primo, quod nec Pelagiani, nee AééO Semipelagian i, contra quos ibi disputat Au­ gust. asserebant Deum habere præscientiam absolutam bonorum, vel malorum ope­ rum, quæ in ætate adulta patraturi erant illi, qui ante eandem ætatem præmatura morte rapti sunt ; quinimmo nulli posset id in mentem venire, cum evidens sit talia futu­ ra non esse absolute talia, sed solum condi­ tionata : ergo cum D. August, impugnat scientiam illorum futurorum, ab his hærelicis admissam, ex eo, quod non potest sciri certo, et infaUibiliter id , quod sic futurum non est; tunc aut omnino extra rem foil locutus, aut impugnavit expresse scientiam illam conditionatam, et mediam : quam ip­ si hæretici ( licet quoad huc non hærctice ) adstruebant. Adde secundo, et explicabitur magis hoc mipsum. Quoniam non videtur dignum Au­ «mgustino, ut disputans contra hos hæreticos, <·: ? I F' •J ·.'J 618 ■ Γ £♦.' 8ί DE SCIENTIA DEI. Genuensium, in responsione ad dub. 4. im­ præveaiente efficaciter nostram voluntatem, Nam concursum concomitantenj, etiam In pugnans sententiam Pelagianorum roprehendenlium hunc modum alta de Deo. el illa præscientia Dei , non negabant isti hæretici, dicente ProspenPin epistola rape scientia ejus sentiendi, ac proinde asseren­ tium, futurum esse, quod isti crederent ; I citata : Quod gratiam comitem, non prxviam humanorum volunt esse meritorum, secus vero illi, non præsupposito divino Imo etiam Pelagius, et Cœlestiui, qui decreto (quam etiam esse sententiam eo­ I gratiam ex meritis operum nostrorum rundem Pelagian, docuit August, lib. de dari asserebant, non excludebant in ta­ Prædeslin. cap. 1 S.) sic ait : Non est ergasalibus operibus nostris concursum Dei gra­ narum mentium ista reprehendere : el inves­ tuitum concomitantem, ul palet ex Augua. tigabiles vias Domini, hoc est, dono miseri­ lib. 1. coniraduas Epistolas Pelagianorum cordi#, et judicia veritatis, Pelagianorum elationi penetrabilia deputare. Quia secun­ I cap. 19 ubi sic ait : Disisti in bono opere a Dei gratia semper adjuvari, tanquam dum ipsos non latet consilium Dei, nec in oc­ sua voluntate, nulla Dei gratia bonum opus culto est divinæ ratio voluntatis. aggressus in ipso jam opere divinitus ad­ Quod eliam confirmavit D. Prosper lib. juvetur, Quare cum apud August, et omnes I. de vocatione Gentium cap. 25. his verbis : Contra omnem elationem de libero arbitrio I Patres certum sit, nos non habere filem a gloriantem, illam invictissimam reniti sen­ I nobis, sed Deo donante, certum eliam erit apud eundem August, et alios Patres, tentiam Apostoli dicentis : Quis enim te dis­ Deum non prsescire tantummodo filem cernit ? aut quid habes, quod non accepisti? Ex quo colligit : Igitur profunditas illius I nostram, id est. ante decretum suum efquæstionis, quam secundum admirationem j ficax illam præcognoscere ; sed eliam eim Apostoli impenetrabilem confitemur, prr li­ prædistinare, seu decreto suo efficaci illam ante ejus prævisionem præfinire : siqui­ beri arbitrii velle, et nolle non solvitur : quia licet insit homini bonum velle, el nol­ dem, ul nuper dicebamus, idem est apul le, tamen nisi donatum non habet bonum ; Augustinum, quod habemus fidem a no­ velle. bis, et non a Deo donante ; ac asserere Qu&re in idem redii, juxta August. phra­ I Deum illam tanlum præscire, et nou sin, quod ipse dixerit se de præscientia diffinire decreto suo efficaci. Et prop­ Dei respectu illius fidei futuræ illorum ho­ terea dixit idem Sanctus Doctor in boc minum tali loco, el tempore, si Evangelium testimonio, quod expendimus : Sed utrum eis annunciaretur. loculum fuisse sine predicate sibi Christo a se ipsis habituri præjudicio latentis consilii Dei, et excepta essent fidem? an Deo donante sumpturi’ altitudine sapientiæ, et scientiæ Dei ; atque id est, utrum tantummodo eas przscierit ? asserere, se fuisse locutum de praescientia an etiam prxdeslinaverit Deus? etc. Dei præsupponente divinum decretum ef­ 48 Unde idem Augustinus lib. de Cor­ ficax conversionis ad fidem illorum homi­ rectione, et gratia cap. 12. ut explicaret num, si tali loco, et tempore, etc. ad fidem quomodo illa promissio , qua Deus Abravocarentur. Nam si dixisset, Deum habere bæ promisit filios spirituales per gratiam, præscientiam illius fidei tuturæ, si eis an­ et fidem, non inniteretur in praescientia nunciaretur Evangelium, ita ut hæc præsfuturi consensus, sed in efficacia divinæ cientia præcederet decretum efficax, tunc potentiæ, et decreti, usus est hoc modo irrogassel injuriam latenti consilio Dei, et loquendi; nimirum, quod non eos pro­ altitudini sapientiæ, et scientiæ ejus . siqui­ misit, quia præscivit a se ipsis bonos dem tunc non esset inscrutabile a nobis, cur | fnturos, alioqui non suum, sed quod eorum ex pluribus vocatis ad fidem istos traheret, erat, promisisset; sed et e contra pro­ non tamen illos? missionem illam inniti in efficacia divini Secun­ 4 7 Secundum vero, quod in hoc tes­ decreti, et quod id ita Abraham crediJit, dam, cujus loquendi modi nulla alia est ratio, quod in timonio expendi debet, est, quod apul pre­ Semipelagianos, imo eliam apnd Augus­ nisi quia ut nuper vidimus, apud Augusti­ dict© tes­ timo­ tinum, idem erat dicere, quod habemus num , idem est Deum tantum præscîre, nio fidem a nobis, et non a Deo donante ; et non antea præ lestinare, seu non præliexpendi­ ac asserere, quod presciebat Deus tan­ nire fidem alicujus; et quod ille, qui credit, tor. tummodo fidem nostram, non autem præhabeat prædictam fidem a se. destinabat, id est, decreto suo non præleVerba autem Augustini hoc ipsum dilu­ finiebat , et non qualicunque , sed cide explicantia sunt hæc : Neque enim prop­ terea THACT. Ill, DJSP. X, DUB. Π. eoJ promMl Abrahx, quia prxscivil II $t ipsis bonos futuros. Kam si ita est, non suum, std rorum est, quud promisit. Non nutem sic credidit Abraham, sed non est infirmatus in fide dans gloriam Dro, ol ple­ nissime credens, quia qux promisit Deus, potens est et facere. Non ait, qux prxscivil potens est promittere. Quod oüam docuit lib. I. do Prædestinatione Sanctorum cap. 10. libi explicans hanc camdem promissionem, inquit : Non de nostrx voluntatis potestate, sed de sua prxdestinalione promisit : si au­ tem prius prævidisset, quam prædeslinassot, utique de nostræ voluntatis potestate id promisisset, ut etiam constat ex iis, quæ dubio præced. a num. 13. usque ad num. 23. diximus. 49 Tertium tandem, quod in hoc testi­ monio exlih. 1. de Pnedest. Sanet, expendi debet, est, quod apud August, idem est di­ cere, Deum præscire aliquod futuram libe­ rum , quando sciebat, et ubi sciebat esse faciendum; ac dicere, quod præscit, quod ipse elegerat ante mundi constitutionem. Et propterea subdit in eodem capite, in quo habetur hoc idem testimonium, quod ex­ pendimus : Prxdeslinatione Deus ea prxsci­ vil, qux fuerat ipse facturus. Unde dictum est, fecit, qux futura sunt, id est, fecit esse futura, quæ futura sunt, eo modo, quo fu­ tura sunt. Unde ob hanc rationem August, expli­ cans in hoc testimonio id, quod ipse docue­ rat conira Porphyriam inquit : Proinde quod dixi tunc voluisse hominibus apparere Christum, el apud eos prxdicari doctrinam suam, quando sciebat esse, qui in cum fue­ rant credituri, posset etiam sic dici, tunc vo­ luisse hominibus apparere Christum, el apud eos prxdicari doctrinam suam, quando scie­ bat, el ubi sciebat esse, qui electi fuerant in ipso ante mundi constitutionem. Quia cum absolute dicitur, Deum præscire aliquod fu­ turum contingens, semper intelligitur, juxta eumdem S. Doctorem, sine præjudicio la­ tentis consilii, et altitudinis sapiénliæ, et scientiæ ejus ; id est, sine præjudicio divinæ præfinitionis antecedentis, et efficacis, ut ex eodem August, dicebamus : ct ita in idem redit dicere, Deum præscisse, qui essent, qui in eum erant tunc credituri, si eis prae­ dicaretur Evangelium ; ac asserere, Deum præscisse, qui erant, qui præliniti fuerant credituri, si prædicatio Evangelii illis fie­ ret. 50 Ex quo etiam fit, nullius esse mo­ menti solutionem cujusdam Junioris asse- Salmanl, Curs, lheolog., tom. 1. ■e ; 4 Vr 619 rends August, hic non loqui de faturis condilionatis, sed de futuris absolutis, quæ videntur per scientiam visionis, et supponit decretum efficax Dei, innixum tamen divinæ præscientiæ conditional#. Ex dictis igitur hæc evasio praecludi­ tur. Tum quia, ut constat ex Epistola D. Prosperi, et Hilarii, requisitus fuit ab ipsis/le cognitione futurorum conditionatoram, el peculiarius, ac expressius a Pros­ pero , an præscientia innitatur proposito? an vero e contra propositum præscientiæ? Si nutem August, non fuisset Iqcutus de futuris conditionnas, non occurrisset inter­ rogationi horum Patrum, quod tamen tunc intendebat. Tum etiam : quia Semipelagiani, quo­ rum est istud argumentum, cui August, occurrit, non dicebant, dari causam elec­ tionis horum, præ illis ex præscientia bo­ norum operum absolute faturorum, quæque per scientiam visionis videntur ; sed solum ex præscientia eorumdem sub con­ ditione futurorum, ut docet August, eo­ dem lib. cap. 12. et lib. de Dono persev. cap. 9. et sequentibus, et D. Prosper in Epist. ad August, ubi referens præscientiam, quam Massilienses ponebant, in­ quit : Futura, qux non sunt futura con­ fingant , novoque apud illos absurditalis genere et non agenda prxscila sint, et prx· scita non acta sint. In quibus verbis aperte loquitar de præscientia faturorum quorum­ dam ab eisdem Massiliensibus confictorum, id est, independentium a proposito, et elec­ tione Dei, quæ sit talis conditionis, ut prius sit in Deo, quam prædicta. præscien­ tia ; et propterea dicebant, propositum di­ vinum circa prædicta futura subnixum esse huic præscientiæ, nempe conditionata. Nam in præscientia absoluta, quæque simul est scientia visionis, et supponit decretum Dei actu existens in illo, evidens est opposi­ tum contingere. Et ita ex eo, quod ipsi admittebant prædictam scientiam conditionatam, esse id, in quo divinum proposi­ tum efficax innitebatur, sumpsit idem Pros­ per occasionem ad consulendum August, illis verbis supra relatis : Utrum scilicet per prxscientiam possit stare propositum ? an ve­ ro c contra prxscienlia illa quodammodo sil subnixa proposito Dei? 51 Tum denique. Quia expresse loquitur Augustinus in hoc testimonio, quod expen­ dimus, de hoc futuro conditionalo, nem­ pe, quod illi homines crederent, si illis prædicaretur Evangelium : quod quidem licet 1! i • ·* I Rejkitar primo. b I « l· ν·1 Impug­ nator alien as < 4M ’ i Etrrlilnr Undrm. 62û DE SCIENTIA DEI, postea, postorioriiaie rationis transient in absolutum ; attamen ut est sub statu condilionato, secundum quam rationem consi­ deratur, ut exprimitur illis verbis, scilicet, Λ* Air omnibus prædicarclur Evangelium tempore adveMus Christi crederent, habet ra­ tionem futuri conditional!, et subest divino decreto efficaci, et condltionato, ut ex iis, quæ in tract, de Volunt. Dei disp. 5. num. 73. dicemus, patebit, el pertinet juxta ad­ versarios ad scientiam conditiunatain, per modum futuri conditional! : non quidem quatenus futurum condilionatum exprimit futurum talis rationis, ut ejus conditio numquain purificetur ; sed prout ambit quod vis condilionatum, sive postea transeat in ab­ solutum, sive non; el iia aiunt, quodvis futuram absolutum, ut sub slam condi do­ nate præiise ipsum subslaiu absoluto, per­ linere ad hanc scientiam mediam. Objcruo. 52 Nec tandem obesi, si dicas, quod illa verba August, nimirum : Posse etiam sic dici, fune voluisse hominibus apparere Chris­ tum, ct apud cos prxdicari doctrinam suam, quando sciebat, ct ubi sciebat esse, qui dec· li futrant ab ipso ante mundi constitutio­ nem. Videtur necessario inteltigi de elec­ tione absoluta, seu de decreto absoluto, de quo locus ille Pauli solet inteltigi : et ideo Auguslimun solum loqui de scientia futu­ rorum absolutorum. EnodaNon itaque hoc obest. Quoniam usitatum doest apud August, ut constat ex aliquibus locis in dubio hoc citatis, nomine praedes­ tinationis, et electionis intelligere decretum efficax Dei de quavis re bona præfinita. Ei ita licet locus illo Pauli soleat etiam intelligi do electione absoluta, et non qualicum­ que, sed ad æternam beat i tud in em non est contra hunc intelligendi modum. quod etiam intelligalur ratione inateriæ, cui applicatur, de electione conditionata, ad aliquod opus bonum ; quia media hac electione providit Deus, qui essent tunc in eum crediiuri, si eis pnediearelur Evangelium in adventu Christi Domini ; maxime quia August, in­ quit verba hæc in hac objectione relata, non continere sententiam diversam ab ea, quam in qwestione contra Porphyrium dixerat, quia ibi loculus fuerat sine præjudicio lalentis consilii divini, id est, decreti ex se, et ex propriis meritis efficacis, ut dictum est. Quare cum sententia contenta in verbis contra Porphyrium, sit circa hoc futurum condilionatum, si Christus veniret tali tem­ pore, et appareret his hominibus, eisque prædicarelur Evangelium, crederent, ac proinde ub hanc causam eadem sententia abutebantur hærelici ad suum errorem con· firmandum ; consequens est, ut etiam len­ tentia hæc in tata objectione relata, ei ex eodem August, desumpta, etiam de fuiuris conditionatis debeat inteliigi ; quamvii eademmel futura postea posierioriiaie ratio­ nis transirent in absoluta. ’ > Ir.v 1 53 Addo, quod adhuc gratis dato, non aîî> tamen concesso , Divum Augustinum io- BeJsio. dari decretum objective futurum, et quod decretum hoc provideatur a Deo fore, si voluntas consentiat. Nam contra hoc satis urgent omnia il­ Evcnio. la , quæ in disp. 7. a num. 48. usque num. 75. diximus, et etiam quod nomi­ ne prsedeslinationis, quam hic nomine præscientiæ intelligit D. Augustinus, non potest commode decretum objective so­ lummodo præsens intelligi, ut ex se pa­ tet. Æ» ► I X 6’2 e DE SCIENTIA DEI. DLB1UM III. • © Ί *. ‘ v·. ·· ' I is <■ », 59 L’nde licet in pneeedenti dubio fa­ ciem, et verlni Augustini inspiciendo ea in Ulrum vel juxla principia Adversariorum, se ipsis attento contemplati fuerimus; ni­ vcl absolute, el simpliciter loquendo, colli­ hilominus ne aliquando Augustinus non ita gatur cx effectibus doclrimv D. Augustini, cognitus, et in se, suisque scriptis visus, vi­ deatur oppositum resonare, ideo aliam hic vel ex aliis signis, quod juxta ejus mentem, superaddimus viam, qua mentem Augustini sil rejicienda scientia media, siveconditionata ? semel jam inventam, iterum tam arguendo ad hominem contra Adversarios, quam ab­ Animadsolute, et simpliciter loquando invenire pos­ 58 Quia auctoritas Divi Augustini (ut in fersio* præcedenti dubio terigimusl licet ubique simus. Hæc autem nulla est alia, quam illa, quæ dici solet ab effectibus, seu quasi effec­ magna, nullibi tamen major est, quam dum tibus, sive a posteriori. de divina gratia, et aliis ad eam spectanti­ Quare effectus, aut quasi effectus Augusbus, qualis est admissio, vel rejectio scien­ tinianæ doctrinæ circa efficaciam divinæ tiæ mediae, de qua in præsenti loquimur, voluntatis, et decretorum ejus, necnon cir­ discutit : et propterea Patres Concilii Paca cerütudinem divinæ prædestinationis, el læstini, Africani, Arausicani, et Milevilani reprobationis diligenter inquirendi, et persententiam ejusdem Divi Augustini exqui­ sierunt, et amplexi sunt, Divusque Hilarius, I pendendi a nobis sunt, et ex antiquitatis thesauro in medium proferendi, ut ex eis et Prosper indivulse eidem adhæserunt, ut optatam Augustini mentem , ac sententiam ex Epistolis utriusque constat, ac tandem in hac celebri de scientia media controver­ omnes Patres ad Augustinum subsecuti, sia. atque adeo veram ejus resolutionem mentem illius venerati sunt, et cuncti Theo­ eruere possimus logi uniformiter in hac parte palmam ipsi deferunt, ut docte, et late probat Alvarez lib. I. de auxiliis disput. 5. et Suarez lib. I. de Grat.prol. 6. cap. 6. idcirco quamvis Decisio Dubii, quoad ejus primum mentem Augustini ex lesümonis illius im­ mediate desumptam præcedenti dubio ape­ pariem. ruimus, placuit sigillarim in hoc dubio ean­ dem mentem aliunde ex aliquibus signis, et 60 Dicendum ergo est primo, ex effecti­ bus Augustinianæ doctrinæ (si semel vera indiciis, seu effectibus indagare, ut ita res hæc melius, et magis radicitus peragatur. sunt ea, quæ Adversarii ex propriis suæ sen­ Cur Ratio autem, ob quam ad hoc peculiari­ tentia· principiis circa scientiam mediam dubium ter excitamur, est. Quia August, saepissime docent) valde credibiliter, et cum magna hoc pfcolhri- de hac materia in suis operibus sermonem certitudine colligi, quod juxta mentem ip­ fer sius, omnino rejicienda est scientia media, instituit, utpote cum recens, et veteranus eicitfr tur. sive condiüonata, seù quæ sit in Deo ante Episcopus cum Pelagianis, Semipelamanis, et cum reliquiis Pelagianorum decertaverit, decretum, ex se eflicax, et condilionatom et quotidie se ipso doctior factus in suis suæ voluntatis. posterioribus, ac postremis scriptis aliqua, Assertio hæc non aliter melius suadebi­ quæ in prioribus non satis clare dixerat, ex­ tur, quam ex iis, quæ Hilarius, Prosper, et Fulgentius de doctrina Augustini ad plicuerit. Et ideo vix dici potest, quanta eumdem, vel ad alios scripserunt : qua? to­ testimoniorum multitudo pro utraque parte mo septimo operum ejusdem August, ha­ hujus conlroversiæ adducatur, el multo mi­ bentur. Ex eis enim constat, quinam fue­ nus significari queit, quot modis testimo­ rint effectue, qui ex doctrina Augustini, non nia utrimque allata elidi curentur : ita ut quidem ob defectum ipsius, sed per acci­ nisi ex professo in suo fonte, et una cum contextu eorumdem inspicianlur, non pos­ dens, et occasione ex illa desumpta, subse­ sit mens D. Augustini, inter adeo densam cuti fuerint. Etenim, ut ex citatis Episto­ lis apertissime liquet, doctrina Augustini interpretationum, expositionum, et evasio­ num, solutionumque silvam deprehendi : talis fuit, ut ex ea plures viri graves, et doc­ quia hinc inde Augustinus sonat, et reso­ ti, quos ibidem Prosper claros, et egregios nat, utrimque Augustinus occurrit : cum­ appellat, turbati, (licet immerito) fuerint, que Augustinus. Augustino obviam eat, ei in ne^andæ humano? libertatis periculum nequit illius facies, nisi attente inspecta magnum se conjecerint. Et ideo Prosper in dignosci. sua Epistola ad eumdem August, asserit, Pelagianor Φι pwr. Aiis* urci H nd«ea F* »«n»- TRACT. 111, DISP. X, DUB. III. h. Pelagianorum reliquias ex doctrina illius sumpsisse occasionem (licendi, sub praedes­ tinationis nomine induci fatalem nécessitatom. Et Hilarius ad Augustinum scribens, ita ait : Verbis sanctitatis tux ita moventur, ut dicant quamdam desperationem hominibus exhiberi. 61 Hinc ergo sequens pro assertione ra­ tio deducitur. Quoniam incredibile est, ut ad periculum , et desperationem istam su­ merent occasionem ex doctrina, humanum arbitrium valde, ac perspicue, et clarissime extollente, quin potius est evidenter credi­ bile eam sumpsisse ex doctrina, opposita omnino via procedente, taliterque efficaciam divinæ voluntatis, et absolutam pnedestinationis, et decretorum ejus infallibilitalem, et certitudinem, anteprævisum consensum arbitrii creati commendante, ut prædictum arbitrium everti, et omnimoda necessitas induci videretur : at doctrina, perquam tra­ ditur scientia media, antecedens ad libera decreta divinæ voluntatis ; et certitudinem praedestinationis, quæque sit talis conditio­ nis, ut nisi Deus per illam prævideat, quid humana voluntas in tali, vel tali occasione operatura sit, nequeat, salva ejus libertate, aliquid absolute decernere, vel aliquem prædestinare, vel reprobare : multum, seu, ut melius dicamus, quantum excogitari possit, favet (juxta Adversariorum sententiam, et ea, quæ de scientia media tradunt) libertati creatæ, eamque omnino clare, et cum ma­ xima perspicuitate reddit illæsam : e contra vero doctrina denegans hanc scientiam me­ diam, et ponens decreta de se efficacia divi­ na· voluntatis, per quæ ante prævisionem cujuslibet consensus creati, Deus efficaciter decernat, et prædiffiniat prædictum consen­ sum, et reprobet, aut praedestinet, quos sibi placuerit, valde commendat certitudinem divinæ prædestinationis, et efficaciam, quam ex se, et ab intrinseco habet divina volun­ tas, cum quodam saltim apparenti humanæ libertatis præjudicio, ut Adversarii fatentur : ergo si vera sunt, quæ idem Adversarii cir­ ca scientiam mediam docent, tunc signum valde urgens est, doctrinam, ex qua viri illi, de quibus Hilarius, et Prosper, ita tur­ bati sunt, et in prædictum periculum inci­ derunt, non esse eam, quæ scientiam me­ diam adstruit; sed illam, quæ ipsam negat, quæque decreta ex se efficacia ante prævi­ sum consensum libertatis creatæ, admittit : ac proinde signum etiam valde efficax erit, doctrinam Augustini, ex qua isti, teste Hilario, et Prospero, sumpserunt occasionem G23 jam dictam, non esse eam, quæ scientiam mediam admittit, et negat decreta Dei ex se efficacia ante prævisum consensum liber­ tatis creatæ, sed potius oppositam* 62 Confirmatur primo. Quia doctrina opposita, tradens scientiam mediam, ta­ lis est, ut per eam liberum arbitrium suam libertatem vindicasse, expeditum que omnino relinqui, ejus auctores glo­ riantor proclament : siquidem juxta illam, ut 'fore omnes Adversarii fatentur, non poterit Deus aliquid circa consensum li­ berum, ut talem voluntatis creatæ effi­ caciter decernere, nisi (ut sic dicamus) oxpectet, quid prædicta voluntas, si in hac, vel illa occasione ponatur, ex sua libertate operatura sit ; et hoc per scien­ tiam mediam prævideatur; ita ut non aliud, nec aliter circa prædictum con­ sensum a Deo prædiffiniri possit, nisi id, quod per hanc scientiam prævisum est, et eo modo, quo prævisum fuit a creata voluntate, juxta ipsius libertatem, prodi­ turum. Quod quidem juxta Adversario­ rum sententiam valde, et cum maxima perspicuitate, cuique obvia, libertati crea­ tas favet. E contra vero doctrina negans prædictam scientiam mediam, talis est, ut per eam liberam arbitrium ligari, et omnino everti, necessitatemque ex absolu­ ta, r.et omnino ex se efficaci voluntate Dei, ei imponi. Adversarii , quamdiu eis licuit, sæpissime affirmarint; ergo dici nequit, Augustinianam doctrinam doctrinæ oppositæ suffragari ; quin potius val­ de certum erit, ipsi omnino adversari, et cam doctrina Thomistica, quam de­ fendimus, coincidere. Consequentia patet. Tum quia Augus­ tinus non leve vitæ, et magnum famæ, et honoris periculum ob illam doctrinam, quam tanc tradidit, subiit. Quis autem poterit sibi re bene inspecta persuadere, Augustinum potuisse (si vera sunt, quæ Adversarii circa scientiam mediam do­ cent) odium vitæ, et honoris tanquam humanæ libertatis eversorem pati, si ejus doctrina eadem, aut similis esset illi, quam auctores ejusdem scientiæ mediæ, ea mediante in favorem humanæ liber­ tatis tradunt? per quam, ut ipsi procla­ mant , humani arbitrii libertas omnino clare, et cum perspicuitate palentissiiua, expedita, et soluta manet. Tum etiam, propter illa, qaæ nuper innuebamus. Qaia si doctrina Augustini similis esset ei , quam opposita sententia tradit, tanc præ- ConÛrmalur primo. -k ·< 6’24 Cou­ rt rica tor seran­ do. DE SCIENTIA DEI. dicti illi viri, ( qui teste Hilario, et Pros­ illam tanquam human® libertatis evertripero fuerunt clari, ot egregii, tantmque cem insurgentes, do Augustino conqueri auctoritatis, ut hi duo Patres ad illis cœperunt : et nisi pontificum Romanorum contradicendam so insufficientes existima­ auctoritate pro Augustini doctrina deterre­ verint : et ideo ad Augustinum recur­ rentur, adhuc gravius in Ipsam insurge­ rerint) non solum de fide suspecti, sod rent. manifeste insani, et stulti pnedicandi es­ Secundas vero, quod Massilienses abso­ sent : siquidem ex doctrina adeo claro, lutam, el antecedentem electionem , quæ et aperte juxta Adversariorum dictum, non dependeret a consensu creato, et ferio· commendante humani arbitrii libertatem, viso per hanc scientiam mediam perhor­ rescentes, cum audirent, eam esso doctri­ ul ea cuique obviam esset, sumpserunt occasionem ad sentiendum, prædictam li­ nam Augustini, turbati sunt : et anxie contenderunt adhuc vivente ipso Augus­ bertatem perverti, et desperationis peri­ culum induci. tino, congestis aliquibus ejus, et aliorum 63 Qaæ omnia prævidit, et ingenuo testimoniis , ipsum, ot alios ex catholicis fassos eat primus illo, ut ipse credit, pro opposita sententia stare : ut testatur Prosper, qui hoc ad Augustinum loco ci­ scientiæ mediæ Patronna Molina, in sna tato scribens, inquit : Et hoc non solum prima concordia Olysipponensi , typis aliorum Vatholicoruin testimoniis, sed ellam mandata : quamvis postea experimento cernens, quantam indo sum sententia’ - sanctitatis tuse antiquiori disputatione w præjudielum sequeretur, id in Lugdunensi ; probare testantur : at prædicti effectus ex doctrina denegante scientiam mediam, el impressione subtlcuerit. Et licet plurimi alii ex Adversariis, quasi coacervatis admittente pr® diffinitiones absolutas, et viribus contendant, doctrinam hanc de ex so efficaces , ac proinde solum admit­ scientia media, ab ipsis traditam, Augustitente in Deo scientiam futurorum post ef­ fleo decretum suæ voluntatis subsecuti nianam esse ; tamen ex multis, quos vidt· mus, et quotidie emergentes videmus, sunt ; ergo signum est, doctrinam istam, nullus a nobis inventus est, qui plane denegantem scientiam mediam esse con­ asserat, Augustinum cum Pelagianis , formem doctrinæ D. Augustini, et oppo­ sitam, esse illi adversam. Consequentia eorumque reliquiis pro gratia Dei disseren­ videturi'eum magna credlbilitate, et certi­ tem, et cum libertate creata eam conci­ tudine ex duabus pru*missis sequi. Major liare nitentem, usum fuisse scientia media : verentur enim, et merito (ut credi­ autem constat ex iis, qu® ex D. Prospero mus) no pneclaros illos viros, de quibus retulimus. Prosper mentionem fecit, qui D. Augustini 65 Minor vero, quoad primam partem, scilicet quoad primum effectum, probatur. doctrina tanquam libertatis destructrice Nam Molina , qui hac nostra tempestate turbati sqnt, ot In periculum jam dictum scientiam mediam primus praelo mandavit, se conjecerant, non Jam protervos, sed insanos, et stultos Divi Augustini accu­ et alii insignes Theologi ipsum secuti , ex doctrina denegante prædictam sciensatores , et calumniatores constituant. liam, et solum ponente in Deo scientiam 64 Confirmatur, et explicatur secundo futurorum post determinationem ex se prodictus discursus, comparando effectus efficacem suæ voluntatis, ac proinde com­ subsecutos ex Augustiniana doctrina , mendante absolutam divin® prædestinatio·* ot ex illa, quæ scientiam mediam tollit, nis certitudinem, scandalum passi snnt, et ct absolutas prædiffinitlones omnium effec­ contra eam insurrexerunt, incessanterque tuum futurorum admittit ; ita ut Dens insurgunt : et quamdiu per Pontificum de­ nequeat aliquid cognoscere, ut futurum, sive absolute, sive conditionato, nisi post creta non fuit eis prohibitam . illam tam­ decretum ex se efficax, sive absolutum, quam libertatis human® evertricem dam­ sive conditionatum suæ voluntatis. Quo­ narunt : et nisi Pontificio decreto postea niam effectus ex Augustiniana, circa hoc, prohiberentur, adhuo gravius, quantum li­ doctrina subsecutus, fuit duplex. Primus cito fieri posset, contra illam insurgerent. ille, quem modo tetigimus, scilicet, quod Quoad secundam vero partem, nempe viri illi clari, ot egregii ( ut loquitur quoad secundum effectum eadem minor Prosper supra relatus ) ex Autrusliniana explicatur, et suadetur. Nam quidam ex doctrina scandalum passi sunt, despera­ Adversariis acerbe, ac dure ferentes hanc tionisque periculum subiere, et adversus doctrinam, quæ absolutam, et antecedentem electionem, TRACT ΠΙ, DI«P. X, DUB. ΙΠ. electionem , absolutaquo, ct anteceden­ tia decreta constituit, et scientiam me­ diam e medio tollit, antiquorum Theolo­ gorum præsertim ex Thomistica familia auctoritate muniri, aliquos etiam cx ipsis ad contrariam sententiam pertrahere an­ xio contenderunt, ut dub. ultimo dicemus. Omnes vero (ut id obiter dicamus) sum­ mopere dolentes de eo, quod ipsis objicie­ batur, nempe Augustinum pro doctrina negante scientiam mediam stare ; oppo­ sitam sententiam multis* ejus testimoniis (intentum tamen non suadentibus, ut dub. procedenti vidimus) congestis se probate testantur; ergo, etc. HI. Resolutio dubii, quoad secundam ejus partem. hiffwr astrtû U le. 66 Dicendum est secundo, ex effectibus doctrinæ Augustini, et ex aliis signis satis colligi, ipsum absolute, et simpliciter lo­ quendo contra scientiam mediam stare. Assertionem hanc probat ratio pro præ­ cedenti facta, et in hunc modum expensa. Nam Prosper referens turbationem, qua proclan illi viri ex doctrina Augustini tur­ bati sunt, Inquit, eos proclamasse remove­ ri omnem industriam, tolli virtutes, si Dei constitutio humanas proveniat voluntates, et hoc aub prædestinationis nomine, pro­ venientis scilicet nostras voluntates, fata­ lem quandam inducere necessitatem; ergo doctrina illa Augustini, ex qua hujus tur­ bationis occasionem desumpserunt, erat doctrina admittens decreta ex se efficacia ante consensum voluntatis humanæ, non vero doctrina tradens scientiam mediam ad conciliandam efficaciam gratiæ cum præ­ dicta libertate. Consequentia quoad primam partem pa­ tet. Quoniam si illa constitutio Dei non esset efficax ex se, sed redderetur efficax ra­ tione consensus humani, non esset consti­ tutio Dei humanas proveniens voluntates, quæ fatalem quandam inducere necessita­ tem videretur, ut ex se constat. Quoad se­ cundam vero etiam liquet. Quoniam scientia media non provenit humanas voluntates, sod potius ad illas subsequitur, siquidem hæc scientia est pure speculativa : et non ideo consensus voluntatis humanæ est fu­ turus, quia per hanc scientiam sic provide­ tur : sed potius, quia sic est futurus, ideo per illam providetur. 625 67 Secando probatur eadem assertio, prænotando tamen prius tria. Primum est, quod cum primo Molina librum suum de concordia gratiæ cum libero arbitrio, in lu­ cem edidit, in quo novum scientiæ mediæ nomen, et peculiarem ratione illius modum conciliandi efficaciam divinarum prodiifinitionum cum libertate creata, typis manda­ vit, statim apud Summum Pontilicem juri­ dice accusatus est, et licet de aliis delatus fuerit, de eis tamen in præsenti (ut omni ex capite decreto Sanctissimi Domini no­ stri Pauli Quinti pareamus) nihil prorsus dicemus; sed solum de eo, quod circa scien­ tiam mediam ab eodem Molina typis man­ datam, contigit. Igitur delata causa ad Clementem VIII. designati ab ipso fuerunt triginta ad minus gravissimi viri, inter quos alii Cardinales, alii Episcopi, alii Regulares erant, ut omnes hi, eodem Summo Pontifice pro tribunali sedente, tanquam consiliarii, et testes as­ sisterent ; cumque negotium per aliquot sessiones sic protractam, et tractatum fuis­ set. ut argumenta e ratione petita, similesque responsiones in medium adducerentur, comperlumque esset, nihil hac via conclu­ di, quia dialecticis, et metaphysicis termi­ nis, ac distinctionibus omnia obscura, et incerta reddebantur, decrevit (Spiritu San­ cto, ut par est credere, suggerente) Cle­ mens Summus Pontifex, ne deinceps causa hæc Catholica rationibus a lumine naturali per naturales scientias subministratis, trac­ taretur; sed solis divi Augustini, et Divi Thomæ testimoniis, utpote non aliunde, quam ex limpidissimis sacræ Scripturæ, traditionum , Conciliorum , et Sanctorum Patrum fontibus desumptis, aut ex illis recte deductis. Alienum enim a Christiana gravitate judicavit, ut Christiana dogmata ab extraneis principiis, qualia stint Dialec­ tica, philosophica, et Metaphysica; sed so­ lum ex propriis, et divinis , qualia sunt sacra Scriptura, traditiones, Concilia, Pa­ trumque testimonia primo deducerentur. Et sic in subsequentibus sessionibus,’ quæ multæ, et celebres fuerunt, constanter ob­ servatum fuit. 68 Secundo notandum est, quod cum fac­ to hoc decreto Patres Societatis se rationi­ bus naturalibus destitui, et ad sola testimo­ nia D. Augustini, et fidelissimi ejus discipuli Divi Thomæ Aquinatis astringi cernerent, coacti sunt eo se convertere, ut niterentur ostendere scientiam mediam esse de mente utriusque Sancti Doctoris, quamvis Molina Annota­ tio prior pro seconda probatio­ ne assertionis. i»! t.· Seconda annotitio. •r· * HH > 626 DE SCIENTIA DEI. in suo libro (pro cujus doctrina defendenda convenerant) ingenue fateatur oppositum, nempe prædictam scientiam mediam non esse de mente D. Augustini, sed ei igno­ tam. Et ita deinceps anxie curaverunt, prælictam scientiam mediam, et efficaciam divinarum prædiffinitionum per illam regu­ landam, Divo Augustino, et Angelico Duc­ tori fuisse notissimam; multolies assertam, el clarissime traditam, aut saltim non esso doctrinæ horum Patrum contrariam, aut dissonam. Unde summo studio (ut par erat) pluri­ ma, et diversa testimonia Divi Augustini, et D. Thomæ in medium loto illo non pa­ rum longo, ut jam dicemus, tempore, co­ ram Summo Pontifice, et triginta gravissi­ mis viris jam dictis, pro scientia media protulerunt. Et credibile valde est, testi­ monia selectiora, et quæ in omnibus operi­ bus utriusque Sancti Doctoris possunt reperiri, ab eis oblata esse, et eximio ingenii acumine ad intentum probandum deducta, expensa, et ponderata fuisse. Quoniam ad id ex Patribus Societatis designati fuerunt gravissimi, et doctissimi Theologi, maximoque ingemi acumine pollentes. inter quos præcipuus fuit P. Gregorius de Valen­ tia, vir eruditissimus, et in Sanctorum Pa­ trum lectione valde versatus, ut egregia ejus opera in lotam summam Divi Thomæ satis testantur. Cui ut socii dati sunt eximii alii Theologi ex eadem Societate, ut Pater Pe­ trus Arrubal, Pater Vastida, Pater Salas, et alii, quotidieque ad illum mittebantur, ut fas erat, tum manuscript!, tum etiam impressi de hac materia codices ab eminen­ tibus Theologis, quibus sacra Societas tunc efflorebat, semperque floruit, et florebit, accurate compositi. Sicut etiam ex opposita parte plura etiam egregia Augustini , et Angelici Ductoris testimonia adducta sunt . 'quia ad hoc eximii, et gravissimi Theologi ex Dominicana familia destinati fuerunt, inter quos astiterunt P. Frater Thomas de Lemos vir maxima sapientia præditus, et in doctrina D. Augustini, et D. Thomæ insig­ niter versatus, quem Magistri Frater Franciscus de Avila, et Frater Johannes Gon­ zales insignes Theologi , comitati sunt , quos alii non inferiores, quibus Domini­ caria familia semper abundat , tum viva voce, tum scriptis fovebant : et ex toto ordine, præserûm ex Hispa­ nia , ubi primum controversia hæc exorta est, mulla, et doctissima manuscripts ul> aliis potilissimi» Magistris mittebantur. 69 Tertio notandum est, quod unaquaquo parte hinc inde pro se allegante, et diversa D. Augustini, et Angelici Doc­ toris testimonia in sui favorem proferen­ te, longum, diuiurnumque tempus in hojus causa* discussione, probatione, et (ut sic dicamus) litis contestatione consumptum est. Nam circa hoc habitio sunt quamplures cessiones sub utroque Summo Pon­ tifice Glom. VUJ. et Paulo V. adstantibus triginta illis gravissimis viris, et ex om­ nibus illis, uno, vel altero excepto, cuncti alii eam sententiam protulerunt : nimi­ rum, nec Augustinum, nec Doctorem An­ gelicum ulla ratione docuisse scientiam mediam, seu conditionatam, per quam Deus prævîdeat consensum, v. gr. volun­ tatis humanæ , ut infallibiliter futurum, antequam actu habeat decretum efficax de illius futuritione ; sed potius utrumqne Doctorem Sanctum prædictæ. scientiæ re­ fragari, et absolutas præfinitiones Dei independenter a prædicta scientia, et salva libertate creata docuisse. Quæ omnia non ex proprio Marte adinvenimos, sed ea a viris gravissimis omni exceptione majoribus' : de quorurn veri­ tate nulla suspicio suboriri cordate potest, accepimus. Quia tamen oppositus rumor ab aliquibus sparsus fuit, propterea, ut omnis deceptionis morale periculum, quan­ tum in hac parte fieri potest, fugeremus, in Romana curia peculiarem diligentiam et sollicitudinem ad hoc examinandum ad­ hiberi curavimus : et diligentia ista ad­ hibita cornperimus, rem ita se habere, si­ cut a gravissimis illis viris acceperamus, idque Romæ novissime testatus est in­ signis quidam Theologus, qui omnibus congregationibus a nobis recensitis attentis­ sime interfuit, et cuncta in eis acta dili­ genter notavit, et ne oblivione delerentur, illa scriptis fideliter commisit, quippe non solum maxima sapientia, sed egregiis vir­ tutibus adeo floruit, ut post suum obi­ tum plura ediderit miracula, et ut ejus testimonium adhuc firmius , et omni ex­ ceptione majus maneat, testamur, virum istum gravissimam octo diebus ante suum obitum, et antequam in morbum, quo vi­ tam linivit, incidisset ac proinde dum in sacra Theologia, et sanctitate maxima vi­ gebat, ea, quæ diximus , ingenue falsum esse. Et ideo his, quæ diximus, standum est, quia in hisrehus, in quibus non tam de jure, H? TH ACT. Ill, DISP. X, DUB. HI. â iii jure, quam de facto ipso agitur, in qui­ busque do evidentia facti, adhibita suffi­ cienti diligentia, non potest certitudine metaphysics constare (ut in præsenti post adhibitam α nobis maximam diligentiam contigit) non potest aliunde prudens judi­ cium humanum (quidquid sit coram Deo de re ipsa hominibus evidenter non no­ la) nisi ex moralibus conjecturis, ut ex testimoniis virorum gravissimorum omni exceptione majorum , sive ocularium tes­ tium desumi. 70 Ex quibus omnibus sequens deduci­ tur ratio. Quoniam, difficillimum creditu est triginta illos viros adeo gravissimos, una cum Summo Pontifice ita intente, et per longam tempus, per totque sessiones, ou.ni passione (ut par est do praedictis viris credere) semota; et hinc illinc expensis, selectioribus Augustini testimoniis pro utra­ que parte, non solum ea expensione, quæ ab eximiis Theologis, utriusque sententiæ partem gerentibus, eisdem testimoniis adhi­ bebatur ; sed etiam addendo eis sæpe novas vires ex majori expensione, quæ unicuique ex his triginta viris pro sui ingenii acumi­ ne, et scientia occurrere poterat : difficilli­ mum ergo creditu est triginta hos gravissi­ mos viros simul cum Summo Pontifice sic indagasse mentem August, quoad scientiam hanc mediam, et quod nihilominus eam assecuti non fuerint; at omnes illi, uno, vel altero excepto, convenerunt una cum Summo Pontifice non esse dandam praedic­ tam scientiam mediam : ergo signum valde urgens est, Augustinum non approbasse; sed potius reprobasse prædictam scientiam. 7 l Confirmatur, et explicatur. Quoniam · si viri isti, qui ut consiliarii, et testes, una cum Summo Pontifice assistebant, essent numero pauci, posset forte aliqua suspicio suboriri, an nimirum mentem August, ca­ luissent? et licet non fuissent numero pau­ ci. si tamen hinc inde inter illos dissensio fuisset, ita ut magna eorum pars staret pro scientia media, juxta mentem August, aha vero aliquantulum major refragaretur præ­ dictæ scientiæ, asserens, eam esse contra ejusdem August, mentem, tunc posset ali­ qui* meritu, et cordate dubitare, an illi, an vero isti mentem Augustini, quoad hoc at­ tigissent. Deinde liret prædicti consiliarii, contra scientiam mediam, uno, vel altero excepto, convenerint : si tamen essent ex Domini­ cana familia, aut ex Societate Jesu: forte alicui (liret immerito; videretur non esse I G’7 eis tantam fidem, quoad hoc adhibendam : ex eo, quod unusquisque multolies solet ju­ dicare pro ea parte, pro qua affectus est. El similiter si Doclores isti non evolvissent August, summa diligentia seu per se, seu per alios, nimirum per eximios illos Theo­ logos supra memoratos, tam ex Societate, quam ex Dominicana familia, qui ad hoc destinati erant, quique omni sollicitudine moraliter possibili, ut par erat, selcctiora Aug. testimonia in sui favorem iterum, at­ que iterum ea expendendo, et ponderando proposuerunt, tunc posset forte alicui vide­ ri non ita certo huic sententiæ tantorum virorum standam esse, ex eo, quod non omnino causa examinata fuisset, sed superesset unicuique ex partibus litigantibus aliquid aliud majoris momenti, quam illa, quæ adducta sunt, allegandum ; quodque examinandum restaret : at viri illi una cum Summo Pontifice assistentes non numero pauci, sed satis magno pertingenti, nimi­ rum ad minus usque ad numerum trigesi­ mum erant : nec magna eorum pars pro scientia media, juxta August, mentem, et alia adhuc major contra illam, et juxta eamdem S. Doct. mentem stetit, sed om­ nes illi, uno, vel altero excepto, eam Au­ gust. refragari senserunt, nec deinde ex Dominicana, aut Jesuitana familia, uno, seu altero dempto erant, ac tandem cau­ sam, examinatis omnibus, seu «electioribus testimoniis, quæ pro utraque parte adhibe­ ri poterant, judicarunt, ut ex dictis cons­ tat : ergo non est unde sententia ab eisdem lata inficiari possit : ac proinde difficillimum creditu erit, eos mentem Augustini, quoad hoc non attigisse : et per consequens dicen­ dum procul dubio est, scientiam illam me­ diam jam dictam refragari Augustino, ut ipsi senserunt. 72 Confirmantur prædicta omnia, ex eo CunflnnJtur quod aliqui viri docti , el religiosi (quos secvnilo. Lectores Theologiæ Salmanticæ, et Com­ pluti in suis Collegiis agnovimus, et consu­ luimus) nobis ingenue aperuerunt, se ali­ quando scientiæ mediæ addictos, ejusque (ut sic loquamur) odore imbutos, coloreque affectos, lectioni Augustinianæ ex professo vacasse; ut ex ipso, tanquam ex fonte men­ tem ejus haurirent, ipsiusque testimoniis scientiam illam mediam confirmarent; ex prædicta tamen lectione manifeste agnovisse Augustinum prædicto scientiæ valde ad­ versari, et pro opposita sententia stare. Et ideo antiquam illam sententiam de scientia modia, quam ipsi imbuerant, deposuisse, I « * r I •Ί : I _ ■ d li DE SCIENTIA DEI. 628 alinmque ei oppositam, quam antea respue­ bant, amplexatos fuisse : quia manifesto cernebant, hanc, et non illam ubique Au­ gustinum profiteri. DUBIUM IV. Utrum juxta mentem Angelici Doctoris ex les· limoniis ejus desumptam, sit danda in Deo scientia medio, sive conditionata, 73 Quia Augustinus, et Thomas sunt duo Ecclesiæ lumina, mediis quibus vera Theo­ logia nobis effulget, propterea postquam ex­ plicuimus , quid de possibilitate scientiæ mediæ, juxta August, mentem dicendum *sit, oportet, ut explicemus, quid de hoc ip­ so, juxta Angelici Doct. mentem debeat sentiri. Consulto autem in titulo non ut­ cumque de mente D. Thom. seJ de mente ipsius ex testimoniis ejus desumpta , et ut sic dicamus) a priori probata inquirimus. Nam sicut mentem August, in duplici du­ bio, in uno quidem veluti a priori, in alio vero, quasi a posteriori venati sumus, sic hoc ipsum, circa Angelici Doctorismentem, praestare curabimus. IX. Sententia affirmativa. Primum Partem affirmantem tuentur Suarez profUQdjDlfDlULÛ. log. 2. de scientia conditionata cap. 6. Herice tractatu t. in 1. pari. disp. 7. cap. 6. et alii ex junioribus. Probatur primo. Nam D. Thom. 3. part, quæst. 1. art. 3. ad 4. inquit ï prædestinationem supponere pnvscientiam futurorum; hæc aulem præscien­ tia, quam prædestinatio supponit, nequit in via 8. Doctoris esse alia, præter scien­ tiam mediam; ergo, etc. Minor probatur. Quoniam pnescientia absoluta faturorum potius sequitur ad præd es tin ali on em, juxta sententiam D. Thom. infra quæst. 23. et communem discipulorum ejus viam. 74 Secundo. Nam idem Sanctus Doctor Secun­ dam. in quæst. prædicta art. 2. et 6. ut redde­ ret rationem decreti, quoi Deus habuit, ut Incarnatio neque statim in initio mundi exe­ cution! mandaretur, nec usque in iinem ejus differretur, inquit · eam desumendam esse ex præscientia futurorum effectuum libero­ rum, qui essent in humano genere, ai ali­ quo ex illis extremis temporibus Christus carnem assumeret, vel non sumeret ·. at hæc scientia non potest essa alia, nisi sclentit media, sive conditionata : ergo, etc. Minor probatur. Quia prodicta scienti* convenit id, quod est propriumscientiæme· diæ, nempe intelligi ante decretum de tem­ pore futuro Incarnationis, a quo prodicti effectus si execution! mandarentur, pende­ rent; et terminari ad effectus conditlonatos : et ita multi ex illis effectibus de facto non evenerunt : quia conditio non est im­ pleta, ut quod fides esset abolenda in man­ do, si differretur Incarnatio, usque ad iinem Ipsius : quod tamen postea non contigit, ex defectu impletionis conditionis. 75 Tertio probatur ex eodem D. Thom. Τλ<3 quæst. 24. de verii. art. 14. ubi inquit : Omnes autem exteriores motus a divina pro, videntia moderantur, secundum quod ipse judicat aliquem esse excitandum ad bonum his, vel illis actionibus. In quibus verbis lo­ quitur S. Doct. de judicio illo Dei, quo nos­ cit voluntatem excitandam ad bonum, per quodque ipsam gubernat, ut excitetur : hoc vero judicium non esse præscientiam abso­ lutam excitationis, constat ex eo, quod præscientia absoluta supponit decretum ex­ citandi : at judicium, ut congrue excitetur, et dirigatur voluntas humana, præcedil de­ cretum, siquidem per illud Deus voluntati suæ proponit, quo pacto congrue voluntas humana ab ipso gubernanda sit”ut postmodom per decretum, id exequatur i ergo talis præscientia erit præscientia conditionata, cujus proprium e«t anteire decretum, et ver­ sari circa futura. Sj’ 1 75 Quarto probatur ex eodem D. Thom. 3. part, quæst. 1. art. 5. ad 2. ubi inquirens, cur incarnatio Christi tali tempore, et non antea fuent facta? affert primo responsio­ nem quandam Augustini epistola 49 de 6. quaestionibus Paganorum, quæst. 2. scili­ cet, tunc voluisse apparere Christum, quan­ do sciebat, et ubi sciebat, qui in eum essent credituri. Qaam responsionem reprobat idem August, lib. !. de Dono perseverant, cap. 9. exemplo Tyriorum, et Sidoniorum, qui in eum credituri erant : et tamen no­ luit eis Christus prædicare, noluitque illo tempore apparere : ubi Augustinus aliam tradit’solutionem in eodem lib. capit. It. quam probat etiam D. Thom. scilicet · Quod non e ft volentis, neque currentis, sed mise· reniis Dri, qui iis, quos prævidit, si apud cos facta essent, suis miraculis credituros. quibus voluit, subvenit : aliis autem non subve­ nit, de quibus in sua przdestinatione, occulte quidem, sed juste aliud judicavit : ergo sen­ tit TRACT. ITI, DISP. X» DUB. IV. lit D. Thom. cum August, anlo decretum tio certitudinem habeat, et pro parte ne­ efficax subveniendi, et prædeetinandi, prægativa sibi in L argumento in hæo verba vidiise Deum aliquos credituros suis mira­ objecisset i Sed contra omnis certitudo, qua* culis. si apud eos fierent, et non ex vi de­ est cum suppositione alicujus, non esi certi­ creti : quia adhuc tunc non intelligebatur tudo absoluta, sed conditional is, sicut non decretum illud pnedostinalionis, ad subve­ est certum, si Sol caused fructum in planta, niendum : ergo antecedenter ad decretum nisi cum hao conditione, si virius generative! Dei datur in eo præscientia do futuro condi­ in planta fuerit bene disposita, propter hoc quod dispositio Solis ad effectum prædictum, tionalo. 77 Ultimo. Quia D. Thom. 2. 2, quæst. prxsupponil virtutem planta, quasi causam secundam. Si igitur certitudo przdeslinalio174.ari. I. et quæst. 12. do Verit, art. 10. distinguens prophetiam prædestinationis, et nis sil cum prxsuppositione scoundx cnusr, pni‘3cicntiro, docet, quod utraque prophetia non est certitudo absoluta, sed conditionnai tantum : sicut in me est certitudo, quod So­ respicit futurum : sed impletlo earum fit crates movetur, si currit, et quod iste salva­ dupliciter. Uno modo ex sola operatione di­ bitur, si prxparabit se ; el ita non est in vina. ut conceptio Christi, el suscitatio Ladivina prédestinations alia certitudo de zari ! et secundum hoc est prophetia priesalvandis, quam in me, quod est absurdum. destinationis : quia, ut ait Damascon. lib. Cum igitur S. Doct. sic sibi objecisset, 2. fidei cap. 3. ea, quæ Deus prædeslinat, non sunt in nobis. Quædam vero explentur . respondet in hæc verba : Ad quartum di­ cendum , quod causa secunda, quam oportet operatione aliarum causarum, sive natura­ supponere ad inducendum prxdcslinalionis lium, sive voluntariarum : et hæc in quan­ effectum, etiam ordini prédestinations sub­ tum complentur per alias causas, non sunt jacet : non autem est ita in virtutibus infe­ prœdestinata, sunt tamen præscita : unde rioribus respectu alicujus virtutis superioris horum dicitur esse prophetia, secundum agentis : el ideo ordo divinæ praedestinatio­ præscientlam : ergo sentit D. Thom. quod nis, quamvis sil cum suppositione voluntatis ea futura, quæ non pendent a solo Deo, sed humanas, nihilominus tamen absolutam Λα~ complentur per alias causas, in quantum sic bet certitudinem, etsi in cæeinplo inducto complentur, non sunt prædestînata, et de­ contrarium appareat. creta, seu stabilita per voluntatem Dei.Nam In quibus verbis manifesta eversio scionprædestlnatio communiter sumpta (ul in tim mediæ, sive conditionata) » juxta 6. præsenti accipitur) et præfinilio in idem Doct. continetur. Nam adversarii eanT po­ coincidunt : ergo cum secundum eundem nentes, nituntur negare absoluta, et effica­ Angelicum Doclorem. illa sint a Deo præs­ cia decreta : et tantum admittunt decretum, cita, plane fit, quod juxta ejus mentem ad­ quod Innititur scientiæ conditiûnalæ, et mittenda est aliqua præscientia futurorum, expectat operationem causæ secunda. Cæte­ qua· per nostrum liberum arbitrium com­ rum D. Thum, ponit absolutam certitudi­ pleatur, non fundata in prædiffinitione, et nem in ordine, seu oausalitate divinæ prae­ decreto Dei; ac proinde scientia media, destinationis, sive dexreti cantantis. Nam quæ in hoc consistit, ut ex dictis constat. pnedestinatio causalitatem importat, ut etiam adversarii fatentur : et ita inquit, § IL quod futura, quæ dependent a causis secun­ dis liberis, qualia sunt olTectoa praedestina­ Fera sententia. tionis, cognoscuntur a scientia Dei per absolutam certitudinem, et absolutum de­ cretum. sine hoc, quod expectet ea, qua» 78 Dicendum tamen est, quod juxta men­ tem Aug. Doct. ex testimoniis ejus de­ fiunt a causis secundis, ut ibi videat alle­ sumptam, nulla ratione admittenda osl ctus futuros, secundum certitudinem condi, «cientia media, et conditionata, seu qum tionalem antecedentem. 79 Secundo probutur. Nam idem 8. standa inveniatur in Deo, ante decretum efficax suæ voluntatis, et versetur circa res aliquo Doct. in hac quæst. art. 8. ad t. et locis modo futuras. Ita omnes Doctores, quos in disp. 5. num. 29. ul deinceps citatis,j ex­ favorem nostræ sententiæ in hao eadem presso asserit, quod non ideo aliquid Deus disp. dub. ult. adducemus. Probatur primo præscit, quia est futurum; sed e contra, ex D. Thom. quæst. 6. de Verit. art. 3. ad ideo futurum est, quia Deus illudfpræscit, 4. ubi cum inquireret, utrum prædeetinascilicet per suam scientiam, adjuncta vo- t i$f ;4 630 DE SCIENTIA DEI. lunlate efficaci, nt ibidem diximus : ergo juxta S. Doctorem, ante talem pnescientiacq, prout habet adjunctam voluntatem efficacem, non potest aliqua fuluritio in re­ bus determinate, et infallibiliter cognosci a Deo : siquidem ante hoc nulla est, juxta hanc doctrinam Divi Thomæ, determinatu, el infallibilis fuluritio in rebus : ac proinde nequibit dari scientia media, seu conditionaia antecedemer ad prædictum decretum, per quam cognoscantur aliqua futura, quip­ pe cum ante illud, nullum sit futurum, quod rationem futuri determinati, et infal­ libilis habeat. Tertia. 80 Tertio probatur pluribus, et diversis illis testimoniis D. Thom. quibus disp. 7. et 8. ostendimus, futura absoluta non pos­ se, juxta ipsius mentem, cognosci infalli­ biliter a Deo ante decretum efficax suæ vo­ luntatis, et pnesentiam eorum in æternitate. Nam ut ex eis constat, D. Thom. in ordine ad hanc cognitionem, lanium recurrit ad pnesentiam realem ipsorum in ætemitate, ubi eiiam involvitur efficax decretum Dei de tali praesentia, ut ex se, et ex ibidem dictis patet : et ita ibidem negat, esse possibilem aliquam aliam præsentiam objectivam, ut loco citato expendimus : ex eo quod juxta S. Doctorem, et veritatem ipsam, sicut nullam futurum potest habere determinatum, et infallibile, nisi vel in se ipso, vel in suis causis, quæ ( ut sic dicamus ) infallibiiitaue sint In ordine ad productionem talis rei ; ita nullum futurum potest cognosci infalli­ biliter a Deo, nisi vel in se ipso habeat rea­ liter esse, non quidem in propria duratione, Hi·· sed in durationecommuni, et superexcedente, scilicet in wterniute, vel in suis causis. quæ sint ut sic loquamur) infallibiiitaue in ordine ad illius productionem : cumque ad infallibilem cognitionem futurorum conditionatorum non possit juxta S. Doctorem recurri, ad pnesentiam eorum in ætemitate, siquidem juxta illius doctrinam ea solum, quæ in aliqua differentia temporis sunt ha­ bitura existentiam , sunt præsentia in illa : nec possit confugi ad præsentiam aliquam objectivam antecedemer ad decretum, siqui­ dem si semel futura absoluta nequeunt habe­ re aliquam præsentiam objectivam ante de­ cretum efficax Dei illis proportionalum. nec eam poterunt habere fulura conditionata ante decretum elficax eisdem pruportionalunt, scilicet conditionaium : fit inde, ul juxta ejusdem Sancti Ductoris mentem, so­ lum possit in ordine ad prædictam cognitio­ nem recurri ad decretum efficax, et sub conditione, quo Deus decernit conditionatam eorundem existentiam. 81 Confirmatur, ot explicatur. Namjax- fe u doctrinam Sancti Doctoris, ct omnium Theologorum futura conditionata, nunquam erunt aliquid in so ipsis, licel essent, si po­ neretur conditio ; el iu nequibunt fundaro cognoscibiliUtenx, secundum reale, quod habeant in se ipsis : et deinde prout precise continemur in suis causis secundis proxi­ mis, antecedemer ad divinum decretam, non habent rw infallibile, nec possunt fun­ dare infallibilem cognitionem, ul ex eodem Sancio Doctore in hoc ari. el locis nuper relatis vidimus : ergo solum possunt illam fundare ratione divini decreti efficacis, el infallibilis : quia non superest aliud caput, unde eam fundent, ut ex se, et ex dictis pa­ tet. § ΠΙ. Solutiones argumentorum partti affirmantis. . 82 Ad primum respondetur, concedendo ju majorem, et negando minorem. Quia ibi D. H*» Thom. loquitur de futuris absolutis, et de scientia illorum, quale erat originale pecca­ tum , cujus præscientiam prædestinalio Christi, juxta doctrinam Sancti Doctoris, supponit. Et ad probationem in contrarium dicendum est, pro nunc cum Alvarez lib. 1. suarum responsionum cap, 2. duo esse fatu­ ra ; alia , quæ sunt effectus prædestinalionis, v. g. Christi Domini ; aha vero, quæ suni effectus alterius providentiæ, ut plures ex effectibus naturalibus, qualis est natura hu­ mana, et permissio peccati originalis. Unde licel priores effectus, et præscientia eorum non supponantur ad prædestioationeni Christi Domini, bene tamen posteriores : attamen neque isti, neque illi possunt, co­ gnosci ut futuri , ante decretum efficax,in­ volutum in praedestinatione Christi, vel illius providentiæ, cujus sunt effectus. Diximus, pro nunc : (pia altior expli­ catio hujus testimonii D. Thom. pendet ex iis, quæ in tract, de Prædestin. et de Incarn. latius a nobis dicenda sunt, quamvis, juxta quamcunque explicatio­ nem . semper præscientia futurorum de­ beat supponere efficax Dei decretum. 83 Ad secundum concedenda est mau jor, et neganda minor. Nam qui essent credituri de farto, adveniente Christo, potuit a Dpo cognosci in decreto prédes­ tination)* TRACT. HI, DISP. X, DUB. IV. liiialionie ejusdem Christi Domini, modo tamen suo loco explicando : at quod to­ taliter Dei notitia, ot reverentia, ac mo­ rum honestus aboleretur, si Incarnatio usque in finem mundi differretur, fuit cognitum a Deo in decreto efficaci, et conditionato, quod circa hoc habuit. 84 A«l tertium respondetur primo, D. Thom. intclligendum esse de judicio sup­ ponente decretum efficax intentionis finis : quia in doctrina Sancti Doctoris, pro­ videntia supponit intentionem finis præ­ dictam. Secundo respondetur, quod cum An­ gelicus Doctor inquit, omnes exteriores motus a divina providentia moderari, se­ cundum quod ipse judicat, aliquem esse excitandum ad bonum his, vel illis ac­ tionibus, loquitur de judicio imperativo, quod est idem ac ipsa providentia, el supponit, tam intentionem finis, quam electionem mediorum, quodque involvit, et quasi infert decretum efficax de execulione talis excitationis. Unde falsum est id, quod in eodem argumento addi­ tur. scilicet, quod præscientia, de qua ibi loquitur S. Doctor, non est præscientia absoluta : et similiter falsum est id, quod ad hujus probationem ibidem adducitur, scilicet prædictum judicium esse illud, quo Deus voluntati suæ proponit, quo pacto voluntas humana ab ipso gubernan­ da sit, ut postmodum per decretum id exequatur, si sensus hujus sit, quod ju­ dicium , de quo in praedictis verbis D. Thom. loquitur, est ante omne decre­ tum efficax divinæ voluntatis : secus vero si sensus illius fuerit, quod est ante ali­ quod decretum Dei, scilicet ante decre­ tum, quod correspondet, seclusis imper­ fectionibus, actui usus nostra voluntatis, sive illud virtualiter, sive solum ex parte nostri modi concipiendi, a prioribus de­ cretis (de quo alibi) distinguatur. Unde licet Deus per scientiam simplicis intelligentiæ habuerit judicium antecedens ad omne decretum, per quod judicavit pos­ sibilitatem hujus excitationis ad bonum his, vel illis actionibus ; attamen judi­ cium quo judicavit talem excitationem ut futuram, quodque est practicum, et causa futuritionis illius, debet subsequi ad decretum efficax divinæ voluntatis, ut dictum est. · \ 85 Ad quartum respondetur, verba illa August, et consequenter verba Ang. Doc­ toris. amplectenlis sententiam illius, in- 031 tdligenda esse, secundum regulam a nu­ bis in hac disp. a num. 44. usque ad 47. et num. 56. adductam, scilicet sive prajudicio latentis consilii, et altitudinis sapientiæ, et scientiæ Dei, sive sino præjudicio divini decreti efficacis. Unde sal­ tim pro nunc dicendum est, quod Dpus omnia illa futura, de quibus in hoc ar­ gumento sit sermo, cognovit in aliquo ex his decretis, scilicet, vel in decreto In­ carnationis, in quo cognovit fidem, ut absolute futuram eorum; qui absolute cre­ dituri erant, postquam reipsa facta est coram eis prædicatio Evangelii Christi, et patratio miraculorum illius, vel in aliis decretis conditionalis, per quæ conside­ ratis illis futuris in statu conditionato, decrevit Deus quosdam credituros, si vi­ dissent miracula Christi ; quosdam vero non credituros , etiamsi illa vidissent. Nec verum est id , quod in hoc argu­ mento dicitur, scilicet non posse fidem absolute futuram eorum, qui reipsa cre­ dituri erant, cognosci in decreto Incar­ nationis, ex eo quod prædictum decre­ tum est posterius tali fide. Nam, ut ex alibi dictis, et ex dicendis tom. 5. tract, de Incarnat, constabit, decretum de In­ carnatione est absolute, et simpliciter prius tali fido, adhuc ut præsente in æternitate. 86 Ad ultimum respondetur, quod quan­ do D. Thom. distinguit prophetiam pradestinationis, et præscienliæ, non loqui­ tur do prædestinatione generaliter, prout est idem, quod prædiflinilio, et decretum antecedens circa quamcumque rem : sed stricte pro pradeslinatione ejus, quod est a solo Deo, ut ipse se explicat in eodem loco in solutione ad tertium, et quartum. Unde prædestinatio triplici modo sumi potest, scilicet, vel universalissime, prout solum importat hoc, quod est transmitti creaturam in aliquem finem, sive illo sit naturalis , sive supernaturalis , qnæ ac­ ceptio non est propria, sed abusiva, et larga, ut notat idem S. Doct. infra quæst. 23. art. 2. ad 2. Secundo modo sumi­ tur strictius, prout importat transmissio­ nem solius creaturæ rationalis in finem supernaturalem : et quia ista transmissio fit ex gratia Dei, et gratia est a solo Deo, propterea ut in tractatu 5. disp. 1. explicabimus, dicitur proprie prwdestinatio, licet etiam attingat actus nostros liberos, per quos ad illum finem trans­ mittimur. Quo sensu docet idem S. Doct. 4 I < Ait üitiw. ;« ît ύ t’V . .. 632 V. DE SCIENTIA DEI. quæst. <0. do Veritate art. 10. ad 4. quod meritum nostrum non subjacet praedesti­ nationi Dei, nisi secundum quod est ex gratia, quæ a solo Deo est. Unde id, quod est ex nostro arbitrio , dicitur subesse per accidens prædestinationi. Ultimo sumitur prædesiinatio strictis­ sime pro pnedestinatione, eeu prædeterminatione ejus, quod a solo Deo fit, et ha­ bet necessarium effectum, nulla nostra libertate interveniente : quo pacto docet Ang. Doct. infra quæst. 23. art* I. ad 1. loqui Damascenum, cum inquit, Deum non pnedeterminare ea, quæ sunt in nobis, nempe præleternünatione, qua» imponat necessitatem. Unde cum Ang. Doct. ait loco illo in argumento adducto, quod ali­ ' qua sunt præscita a Deo. quæ non sunt praedestinata debet intelligi de prædesti- I natione his duobus ultimis modis sumpta, f I ibidem facta ad ostendendam mentem Au­ gustini circa hoc, probat pnvsentem aseertionem, ut intuenti constabit. I 88 Secundo probatur, Quoniam Pa|m 87 Quia mens Divi Augustini, et D. Thom. quoad hanc partem cuincilit cum mente aliorum Sanctorum Patrum, qui ad Divum Augustinum subsecuti sunt, ac proinde multum refert mentem uiriusque examinare ; propterea postquam quid senserit Augustinas, tam (ut sic dica­ mus) a priori, et a posteriori, et quid Angel. Doctor doceat, jam (ut sic loqui­ mur) a priori examinavimus, oportet ut etiam a posteriori mentem ejusdem Ang. Ductoris venemur, ut ila ex omni capite mens ejus magis perspicua, et clara ma­ neat. Concil. Trid. non approbarunt, sed potius modo infra dicendo, rejecerunt scientiam mediam : ergo signum est, cam non oam juxta Angelici Doctoris mentem. Antece­ dens constabit ex iis, quæ dub. sequenti di· cornus. Consequentia vero probatur. Quii quidquid in eo Concilio gestum fuit, de quo D. Thom. in suie operibus egit, totum hoc ex S. Doctoris doctrina desumptum eat. Et ideo doctrina D. Thom. erat quasi Lydias lapis, ubi verum aurum a falso discerneba­ tur : ita ut ea censeretur vera doctrina, quæ cum Ang. Doctoris mente cobærebat, ab eoque approbabalur ; faba vero, quæ illi erat dissona, aut ab eo aliquando reprobata est. Quod quidem aperte constat ex oratio­ ne illa, quæ ab oratore ejusdem Concilii, coram Patribus in «lie S. Doctoris habita est, ubi hæc verba habentur : Aon potuit D. Thorn. Ecclesiasticis intéresse Conciliis morte præventus, verum ecce superstes, atque in æternum victurus vobis adest : bona suo, spiritualis doclrinæ thesauros hereditario jure vobis delegavit. Nulla proinde ab ejus fdici transitu concilia sine sacro Doctors celebrata sunt. Ul enim de caleris sileam, quod audi­ mus, quod videmus, quod manibus nostris contrectamus : quidni aperta voce ad (jus laudem teste mu rt vestra comitia perpendite ex plurimo } coque honorabili Doctorum catu, quotusquisque consultor accedit, quiD. Thom. auctoritate, veluti splendenti gemma suam sententiam non exornet f at in consultissimo Patrum recessu , doctor hic sententiam roga­ tus, frequentissime censet, ad quem ut ad Ly­ dium lapidem, si quid ambiguitatis, aut con­ troversis fuerit exortum, communibus veils referendum existimatis : ct qui eum jui pla­ citi patronum obtinuerit, incertam judicio­ rum aleam non sit habiturus, quin secundum cum sententia ferenda sil. Resolutio dubii, el primum rjm fundamentum. Fundamentum ultimum verx scnlcntix. ut ibidem se explicat ; non autem de pnedestinatione, primo modo accepta, prout est idem, ac decretum efticax . et antecedens divinæ voluntatis. DUBIUM V. Utrum λγ aliquibus dliis signis colligatur , quod juxta DM Thomæ mentem, non sit danda scientia media't CondaDicendum ergo est, qaod juxta Angelici sfn, Doctoris mentem , ex aliquibus signis, et a el duplex posteriori desumptam, nequit dari scientia rjîK inedia. Prior, et fundamentalis ratio hujus fnnthmvDtutu. assertionis sumitur ex dictis dub. 3. asser­ tione 2. num. ü7. et deinceps. Nam ratio I 89 Tertio probatur assertio. Nam fidelis­ simi , et notissimi discipuli D. Thom. tam antiqui, quam juniores, scilicet Dominican!, nunquam hanc scientiam mediam in suo S. Doct. invenerunt, ut quoad antiquos consta­ bit ex dicendis dub. ult. hujus disputationis, et Afcd laib Srtiix. TRACT. Ill, DISP. X, DUB. V. et quoad jumoros constat ex omnibus Do­ minicains > qui hac nostra tempestate scripta sua pnelo mandarunt, ut Donnez, Navarrole, Nunno, Nazario, Gonzalez , Ripa, Zanardo , Ledesma, Alvarez, et Martinez, et ex omnibus illis, qui in toto orbe publico sacram Theologiam docent : ergo signum o3l, scientiam hanc non esse, juxta S. Doc­ loris montem. Patet consequentia. Quoniam incredibile ost, omnes probatos, ac notissi­ mos discipulos, et interpretes Divi Thomæ, qui in ejus verba jurare dicuntur, qui scrip­ ta ejus summo animi affectu quotidie evol­ vunt, conferunt, meditantur, ruminant, et pro assequenda ejus monte assiduo studio vacant, ac lectioni orationes adjungunt, quique adhuc intra domesticos parietes ma­ ximo zelo veram D. Thomæ doctrinam ze­ lant, ita ut inter ipsos nomo sine dedecore maximo oppositam aliquo modo tueri aude­ ret, nullibi invenisse, neque a suis majori­ bus accepisse doctrinam hanc do scientia media, si vere in Sancto Doctore esset ; maxime cum saepissimo eam D. Thom. in­ nueret, aut in medium proferret, si de ejus menle esset : siquidem sæpesæpius, vel { ut melius dicamus ) in innumeris materiis se se offerret occasio agendi do illa ; ut in ma­ teria de Scientia Dei, de Voluntate , de Prædestinatione, de Incarnatione, de Gra­ tia, de Angelis, et aliis quamplurimis : si­ cut Adversarii eam admittentes in omnibus his locis , et aliis pluribus ea utuntur , ad plures, et graves difficultates enodandas. 90 Confirmatur primo. Quia prædicti dis­ cipuli D. Thom. non solum asserunt, se non invenisse, neque a suis majoribus accepis­ se hanc doctrinam de scientia media, sed putius affirmant, oppositam in ejus schola semper viguisse. Et ideo cum primum Mo­ lina eam in lucem edidit, non solum illi non suffragati sunt, verum eam coram Summo Pontifice juridice accusarunt : at incredibile est, prædictos D. Thom. disci­ pulos numero, antiquitate, sapientia, reli­ gione, aliisque pluribus titulis insignes, Ang. Doct. professionis jure, summo, ac piissimo affectu addictissimos, et in ejus scriptis valde versatos, non solum non in­ venisse ejus sententiam in hac adeo cele­ bri, toliesque repetita difilcultate, verum etiam omnes illos decepto?, et ita allucinalos fuisse, ut veram Divi Thomæ doc­ trinam apud Pontificem accusarent : ergo, etc. Confirmatur, et explicatur secundo. Nam quoad mentem D. Thom. circa scientiam mediam t potius est adhibenda fides Patri­ bus Dominicanis, quam adversariis ; er­ go cum illi contra eum aperte stent, signum erit etiam S. Doct. contraeam stare. Con­ sequentia videtur perspicua. Antecedens autem probatur. Quia Paires Dominicani quoties in aliis materiis communiter suam sententiam de mento S. Doct. tradunt, nunquam a vera ejus intelligentia aperte dis­ cessisse deprehensi sunt, ac proinde nec in ista discedere, credi debent; at adversarii multoties solent in aliis materiis pro se af­ ferre D. Thom. cum tamen fere certum sit ipsum pro opposita stare, ut patet in mateteriis de existentia creata, et distinctione ejus ab essentia ; de principio individuatio­ nis ; de intensione, et remissione, et alibi sæpe. 91 Confirmatur, et explicatur tanlem. Quia Patres Dominicani nulla passione contra adversarios ducti, aut necessitate ab extrinseco (ut aiunt) illata coacti pro se, et contra scientiam mediam D. Thoinam adducunt. At vero adversarii, beet non passione contra Dominicanos allecti, ne­ cessitate tamen quasi compulsi, doctrinam de scientia media D. Thom. auctoritate ful­ ciunt : ergo potius illis, quam his fides ad­ hibenda est, quoad hoc, quod est, an præ­ dicta scientia sit, vel non sit de mente S. Doctoris ? Consequentia non indiget pro­ batione. Antecedens autem , quoad primam par­ tem, scilicet quoad Patres Dominicanos se­ quenti dilemmate ostenditur. Nam cum primo Mulina suam scientiam mediam in lucem edidit, vel scientia hæc in schola eorumdem Dominicanorum , seu Thomistarum erat communiter recepta, ul doctrina D. Thom. vel communiter rejecta tanquam aliquid, quod eidem doclrinæadversaretur? Primum dici non potest : quia cum prrodicti Patres valde (ut per est) gaudeant de incremento et propalatione doclrinæ An­ gel. Doct. non ita fortiter impugnassent. nec coram Summo Pontifice scientiam is­ tam accusassem, si communi eorum calcu­ lo, tanquam Thomistica, tunc'habebatur : alioqui non quidem Adversarios, sed potius se ipsos, suamque doctrinam apud Ponti­ ficem detulissent, el ita ut insani essent ab eodem rejiciendi ; quippe qui doctrinam il­ lam, quam D. Thomæ esso apud so fate­ bantur, eandem accusabant. Si autem secundum dicatur, ergo nulla passione contra Adversarios ducti, pnudictam scientiam mediam, ul quid contra D. Ultima confirma(io animad­ ver­ sione dijna. Probatio antece­ dentis qnoad primam partem. » DE SCIENTIA DEI. >■< 1/ * Quo*) μτππ- '-Λ Quoad uhimarn. Thom. refecerunt. Quæ enim passio red­ dens Dominicanos minori, quoad hoc fido dignos potest esse in illis, ex eo quod scien­ tiam hanc mediam ab Adversariis publico pnclo mandatam rejiciant, tanquam aliquid contra D. Thom. pugnans : cum iidem Do­ minicam hoc ipsum antea apud se ut cer­ tum habuissent? maxime cum Patres Societatis usque ad illa tempora Dominicanorum viam, et doctrinam secuti fuissent, atque adeo incredibile est, quod erga illos non essent ex hoc capite pie (ut par erat) affecti. Sicut etiam ob eandem rationem non apparet aliqua necessitas, abextrinseco illata, qua coacti doctrinam de scientia me­ dia esse contra D. Thom. affirment : siqui­ dem si semel id antea sentiebant, nulla alia necessitate potuerunt ad hoc commoveri, nisi ea, qua: ut sic dicamus) ab intrinseco oritur, id est, ex eo quod id ipsum in veri­ tate cordis antea sentiebant. 92 Quoad secundam vero partem, scili­ cet quod Adversarii nulla passione contra Doroinicanos ducti scientiam mediam auc­ toritate D. Thom. fulciant, satis idem an­ tecedens constat. Quoniam , ut intuenti patebit, id est luce meridiana clarius, et oppositum sentire, esset in eadem luce cœcutire : siquidem de viris adeo doctis, gra­ vibus, et religiosissimis nequit talis passio nedum credi, verum nec adhuc levissime suspicari. Quoad ultimam autem ejusdem antece­ dentis j*artern, scilicet quod Adversarii ali­ qua necessitate ab exirinseco (ut aiunt) proveniente, quasi compulsi doctrinam de scientia media, auctoritate D. Thom. ful­ ciant, desumi potest ex eo, quod ad hoc ipsum multa extrinseca eos commovere po­ terunt, et deboliant. Viderunt namque illam a discipulis D. Thomæ ad judices fidei, tanquam aliqualiter suspectam deferri : ex­ perti sunt quantum prædicta scientia præjudicium ex auctoritate Divi Augustini, et , Divi Thomæ, ipsi adversa, pateretur : cons­ pexerunt Clementem Octavum totum hujus causa* pondus ad utriusque Doctoris aucto­ ritatem remittere : non bene audierunt de Molina asserente in sua primitiva concor­ dia, scientiam illam novam esse, et antiquis Patribus ignotam fuisse : cernebant sub ti­ tulo novitatis ab omnibus gravioribus Theo­ logis scientiam hanc despiciendam, acriterque impugnandam, multosque adversarios sibi concitaturam : nulla alia via poterant suam scientiam mediam ab his omnibus nolis, periculis, et tempestatibus, imo a | totali ruina liberare, nisi eam auctoritate utriusque Doctoris muniendo, et corrobo­ rando : sic que quasi coacti sunt (contra id, quod ipsimet hujus scientia' auctores, ante exortam hanc tempestatem fatebantur) ubi­ que proclamare, eam apud ulrunquo Doctorem Augustinum, et Divum Thomutn fre­ quenter, et clare inveniri, testimoniale utriusque ad id probandum adducere. Quis ergo non videat, quomodo licet testimonium Adversariorum semper sit magnum ; nihi­ lominus quoad hoc non sit ex praedictis capitibus ita firmum ad colligendam men­ tem Divi Thomæ. sicut testimonium Dominicanorum, quod propter nullam exprædictis exceptionibus rejici rationabiliter queit ? 93 Quæ omnia elucidari possunt eleganti Uintst» testimonio Magistri Alfonsi Curiel, qui etsi pGtfT· in suis controversiis huic scientiæ mediæ data satis faveat, et in illam valde inclinet (quamvis postea eandem retractaverit, ut dub. ult. dicemus) adhuc in prædicto loco fatetur, talem|doctrinam menti D. Thom. atque adeo discipulorum ejus adversari. Quo i testimonium non potest non, quoad præsens vim facere. Tum propter eximiam sapientiam, el auctoritatem hujus Doctoris, toti orbi notam. Tum etiam : quia profes­ sio relieiosa , vel Dominicans, vel Patrum Societatis nequaquam illum aliquatenus ra­ tione piæ affectionis, quam erga suos ha­ beret, suspectum reddere potest : siquidem nulli illarum adstrictus erat. Tum denique : quia in illo loco in sententiam adversario­ rum magis inclinat : quam proinde, si vere posset auctoritate Divi Thomæ munire, re­ >111 vera id faceret, et tamen contra se ipsum, et contra sententiam, quam ibi præelegit, eam Divi Thomæ doctrinæ adversari fate­ tur. DUBIUM VI. I trum scientia media a tempore Augustini usque ad hxc tempora perenniter /luxerit, el a Theologis, tam junioribus, quam an­ tiquis, maxime zero ab iis, qui Concilio Tridcntino interfuerunt, approbata fu'- 9 i Dubium hoc dupliciter dissolvi potest. Primo quidem adducendo testimonia Pa­ trum, et Theologorum, qui in decursu tem­ poris in titulo recensito, extiterunt. Secun­ do vero afferendo signa, et probabiles conjeci uras, quibus a posteriori (ut aiunt) ostendatur It? THAiîT. Ill, DISP. X, DEB. VI. ostendatur scientiam mediani non habuisse hunc perennem fluXum, et approbationem ab antiquioribus scholasticis usque ad hæc nostra tempora. E.\ quibus duobus modie, hoc posteriori ad nodum hujus dubii dis­ solvendum utemur : quia ad rem istam cla­ rius, et jucundius pertractandam accommo­ datior est : at priori illo infra dubio ultimo, breviter tamen, et succincte utendum nobis erit. * Asjerlio prior. Dicendum est primo, scientiam mediam non fluxisse perenniter a tempore Augusti­ ni. usque ad hæc nostra tempora; ita ut a Theologis antiquis, et junioribus m hoc de­ cursu temporis'existentibus, salis commu­ niter approbata fuerit. Assertio hæc inter alia ponitur contra Suarez tomo 1. de Gra­ tia prolog. 2. et alios ejus sequaces, quate­ nus contendit, scientiam mediam a tem­ pore Augustini , usque ad sua tempora perenniter fluxisse, et ab antiquis, et recentioribus Theologis fuisse approbatam. Et ita ibidem cap. 1. num. 12. sic inquit: Hac ergo sententia (nempe quæ scientiam mediam adstruit) in auctoritate Theologorum non solum rcccntiorum, sed diam antiquo­ rum scholasticorum longe contrariam supe­ rat : quapropter nullus potest cam novam vocare, nisi vel antiquis non legerit, aut de nominibus voluerit potius disputare, quam de rebus. Gæterum assertionem nostram luentur Vasquez 1. part, quæst. 14. disp. G7. cap. I. in line, his verbis : Quod antiqui scho­ lastici , qui hactenus scripserunt, tantum meminerint scientiæ simplicis intelligentir, ct visionis, parum interest : quia illi de hac scientia sub conditione, nihil omnino dis­ putarunt, aut meminerunt, etc. Quid igi­ tur si nos aliam ponamus, cujus ipsi men­ tionem non fecerunt, neque negaverunt ? Herice 1. part. disp. 7. cap. 10. in hæc verba : Quis nesciat hanc scientiam me­ diam In luisse scholasticos, d a nostris (nem­ pe a Patribus Societatis) a tenebris, in quibus latebat, erutam diligenti Patrum, assiduaque lectione? Fonseca G. Metaphys. cap. 2. quæst. 8. Molina in sua concor­ dia , in lucem anno 1588. prælo com­ missam, ubi scientiam hanc omnino no­ vam, et neque Theologis, neque Patribus, praesertim Augustino, notam fuisse, asSalmanL· Curs. theolog., tom. I. 635 serti vo cum aliquo tamen timore fatetur. Ac novissime Granado ejusdem Societa­ tis 1. part, quæst. 14. art. 13. tractatu 5. disp. 3. sect. 2. ubi postquam scientiam hanc mediam dandam esse dixit, addidit : Nec mirum est, si temporum decursu ali­ quid novi a Rccentioribus Theologis excogi­ tatum sil. Ac tandem eandem assertionem tuentur plures, et gravissimi Theologi, qiios dubio ultimo referemus : quamvis tam nos, quam Doctores isti diversa via , ac Patres Societatis nuper recensiti, in ne­ gando perenni illo fluxu et approbatione communi scholasticorum, circa scientiam mediam, procedamus, ut ex dicendis cons­ tabit. 95 Probatur assertio. Nam incredibile est, Dominicanos Theologos, piissimos, ac sapientissimos in eam amentiam, et fa­ tuitatem incidisse, ut doctrinam hanc de scientia media, cum primum a Molina prælo mandata est, apud judices fidei accusarent, si doctrina hæc a tempore Augustini usque ad illa tempora Molina? ex antiquis Theologis perenniter fuisset derivata, ac proinde omnibus Academiis nota, et ab eisdem satis communiter re­ cepta, et suis auditoribus (inter quos etiam numerandi sunt Patres Dominicani, Ma­ gistrum Bannez praecedentes, quem aliqui ex Patribus Societatis primum divinarum prædiffinitionum ex se efficacium inven­ torem appellant) tradita esset. Sane si re­ bus ita dispositis, doctrinafti istam detu­ lissent, ab omnibus totius orbis Theologis irrisi, et tanquam insipientes, vel temera­ rii, impudentissimique accusatores habiti merito essent : ac omnes contra ipsos statim clamassent, tantæque, ac tali insipientiæ, et impudenti® silentium cum magna eorum confusione, et nota impo­ suissent. Unde vel omnes illi : et cum eisdem Fonseca, Molina, Vazquez, Granado, Herice, et alii ex Patribus Societatis, qui pro nostra assertione sunt, tanquam an­ tiquitatis, et doctrina» ante ipsos in Aca­ demiis clarissime, et perenniter traditre. et tunc vigentis ignari, insuperque cæteri omnes cujuscumque professionis Theo­ logi qui statim contra Dominicanos, ut contra malitiosos dissimulatores in re adeo gravi, aut ignaros, et insipientes non in­ surrexerunt, accusandi, et damnandi es­ sent ; vel concedendum est antiquitatem, et perennitatem doctrina? de scientia me­ dia, a Suarez intentam, incredibilem esse. ;Π Ml Ratio assertio­ nis. ; i’ y It •s Ί: L :U 630 DE SCIENTIA DEI. Cum autem illud primum loti Pnvdicato- i dare (ut suit Saurez) conüneiur, et (quod rum famih'æ, necnon magna ex parte So­ adhuc pejus est ) adeo sinistre eorum cietati Jesu, imo et totius orbis Theologis doctrinam Intellexerunt. ul hanc scien­ valde injuriosum, et ex se incredibile sit, tiam mediam illis oppositam esse exis­ consequens erit, ul hoc secundum elegi timaverint . hoc autem admitti nequit, debeal : ac proinde , quod doctrina de ut ex >e patol ; argo neceasario faten­ dum erit, doctrinam hauo de solentis inescientia media non fluxerit perenniter ah antiquitate usque ad hæc tempora : ita ut I dia non fluxisse perenniter, ot continuo a tempore prædicto usque ad hæc nostra taih a junioribus, quam ab antiquis Theo­ logis salia communiter fuerit approlmU. tempora : ita ul salis commfcniter, tam Con96 (4)niirmalur, supponendo id, quod a junioribus, quum ab antiquis Theolo­ rwa,w· dub. 3. diximus , scilicet rum primum gis approbata fuerit. doctrina Molitu*·, quoad hanc scientiam S II ’ 3 ■ apud Clementem Octavum delata fail, tunc prædictum Puiilificem triginta gra­ Jxier/iu pmlrrior. vissimus virus pro hujus causæ discus­ sione . qui una cum ipso oi assisterent, 97 Dicendum est secundoy doctrinam Amdesignasse. Quo «upposilu sequens for­ hanc de ’scientia modia non esse appro* aim·· matur confirmatio. Nam si doctrina de 14 l>aiam a Patribus Concit Trident, sed scientia media -fuisset Mitis communiter pria:putius, ul jam explicamus, virtualiter sal­ *ca ah antiquis Theologis approbata . et jh·tim reprobatam. Probatur assertio sup­ renniter in Ecclesia ab antiquitate jam LÜponendo . quod Concilium Tridentinum dicta usque ad nostra tempora fluens fuit inter alia præcipao convocatum an­ pervenisset. sequeretur , tum Romanum no Domini 1545. instante Carolo Quinto Pontificem ex consilio Cardinalium ( ut Romanorum Imperatore., cæterisque Ca­ solet) necnon et Theologorum admissi.*tholicis Principibus, a Paulo Tertio Pon­ se, et diu, ac serio cum suimet persotifice Maximo ad sedandam liæresim Lu­ næ assistentia tractandam decrevisse, dedicri tollentis libertatem nrbltrii creati. nunciationcm . vel accusationem factam Ad eam autem tollendam movebatur contra hanc doctrinam do scientia me­ Lutherus hoc enihvmemato : Deus Λ dia, n «anctis Patribus in re tam gravi ælrrno eu. qu» in teuipore fiunlt pr^sciunt, clarissime, ac saepissime iut vult Suarez) ubsolulequr, r/ effieuctler detmil i ergo omtraditum i et perenniter in Ecclesia Dei niu cx absoluta necessitate · ac proinde sine ab ejus Doctorihus, et Theulogs salis ulla cuntingenlifi, rl libertate flunK J communiter receptam : nullatenus que ta­ les accusatores objurgasse, tanquam ca­ Ilis ergo suppositis, sequens formatur Pnàiyj lumniatores manifestos, cl in re tam gravi ratio. Nam Patres Concil. Trident, convo­ a«i. de antiquitate Patrum « et Theologorum I cati præcipue ad componendam contra Lutherum libertatem creatam cum divina satis perenni doctrina, el adhuc luno val­ de viginti. male sentientes, quod quidem, scientia ct pnvdiflinitionibus divinæ volun­ tatis, non usi sunt hac scientia media:ergo ut ex fc constat, dici nequit. Tum etiam gravissimos illos triginta signum est valde urg>?ns. eos non admittere praedictam scientiam : ergOj et quod, eam viros (de quibus dub. 3.) quique jussu Clementis VIII. ad hanc controversiam saltim virtualiter reprobarunt. Primn conseq. ex antecedenti patet. Nam si eam admi­ examinandam Roma* cum ipsiusmet Pon­ sissent. usi utique fuissent ea ud praedictum tificis interventu per plures scs»iones munus. Tum quia quotquot eam admittunt, convenere : et omnes . uno , vel altero utuntur ipsa ad pradictam concordiam : ac excepto. post maturam discussionem in eam abierunt sententiam, ut existimarent proinde hoc ipsum contingeret pnedictis prædictam doctrinam de scientia media, Patribus, si eam admisissent. Tum etiam: doctrina» Sanctorum Patrum Augustini , quia omnes, qui illam ndstruunl. credunt et D. Thom. refrasari , insipienter. ct non tolli per ipsam libertatem creatam, vel eum magna antiqui tatis . et doctrinæ divinam : sed potius absque omni ambigui­ tunc valde florentis ignorantia in re tam tate. vaideque perspicue per illam explicari, gravi processisse : siquidem ignoraverunt quomodo nec scientia, nec decreta Dei id, quod in praedictorum Patrum, et tot tollant arbitrii creati libertatem, ut ex ipso­ Theologorum libris adeo frequenter . ct rum sententia dubiis prwedontibus expli­ cuimus, I I I TRACT. 1Π, DISP X, DUB. VI. 637 sed etiam tyronibus Theologis notissima, euimuH. Et ila hi Patres Concilii scientiam hune udinisissenl, ot per eam adeo perspicuo constansque esset. Cum autem certum, comconcordari lihmntvm oreaUuu mi in divini» pertumque sit, illius scionlitu doctrinam, actibus sensissent, videtur valde credibile, ejusque usum tanquam novum, seu (ot me­ quod ea ad hoc n iimus, quod instabat, ad lius dicamus) tanquam non receptum Theo­ quodque pnrdpue convocati aunt, usi fuis­ logos commovisse, niullisquo, ac gravissi­ mis sin displicuisse, ut librum Molinro quoad sent. Undo argumentum negativum in hac parte est, attentis omnibus jam dictis, ar­ hoc tanquam quid (eis quidem judicibus, de gumentum saltim virtualiter positivum, ad (pio tamen nos nihil modo, ut decreto Sanc­ credendum, prædictos Patres Concilii non tissimi Domini nostri omnino pareamus) admisisse talem scientiam, sed potius eam, . doctrinam suspectam continentem , apud ut falsam rejecisse. supremum judicem, et Ecclesiæ caput detu­ 08' Antecedens autem probatur. Tum lerint : fit indo, nullam talis scient io* in quia illud fatetur Molina in sua concordia Concil. Trident, pro hnjus controversi» re­ primitiva, quatenus asserit, suam conci­ solutione rationem adhibitam fuisse. liandi rationem mediante prædicta scientia, IOli Nec refert, si dicas, Patrem Salmo a nemine traditam fuisse, ut constat ex iis, ronom illi Concilio interfuisse, el tamen pru hac scientia citari a Patre Herice tract, 1. quæ ad 1. part, qmvst. 33. art. 4. et 5. disp. disp. 7. cap. 10. ergo verosimile ent, illam I. num. ult. in line docet. Tum etiam : quia ex iis Patribus, et Theologis, qui Concil. scientiam in illo Concilio apparuisse. Nam Trident, interfuerunt, quinquaginta ex illis, ba?c verosimilitudo prorsus evanescit dis­ cursu facto. Plane, si hæc scientia ad reso­ et aliqui insuper mentem suam in hac gra­ vissima controversia, literis consignatam, lutionem tam gravis, et difficilis controver­ prælo, et posteris tradiderunt, ut doctis, et sia·, a Patribus Concilii adhibita fuisset, in lectione Doctorum versatis constabit : at tunc qua ratione fieri posset, ut nullus inter in nullo horum auctorum, scientia? mediæ tot, tantosque Theologos. qui ex illo Conci­ usus pro hac concordia reperitur, ut in tuen­ lio prodierunt, nec scriptis, nec verbo ho­ ti illos patebit ; ergo signum valde urgens norificam ejus mentionem , pnuler unicum est, in illo Concilio sine usu hujus scientia* Salmeronem, fecisset ? Imo incredibile vide­ humanam libertatem cum doctrina divino­ tur, quod si hæc scientia fuisset ad solutio­ rum decretorum, px se efficacium, constitis­ nem prædicta? difficultatis, adeo celeberri­ se, et conciliatam fuisse : alias quonam pac­ ma?, ab his Patribus admissa, tunc eveniret to pnedicti omnes scriptores, qui Concilio id, quoi postea contigit, nimirum, quod interfuerunt, hanc adeo gravem, el diffici­ cuncti illam, tanquam novam , quoad hoc, lem controversiam suscipientes, omittero quod est eam a Theologis approbari, repu­ |K)Uiissvnt usum illius rei, quem tanquam tarent, et ad ejus exituni omnes commove­ optimum a Patribus Concilii ad ejus resolu­ rentur, sicut revera commotos fuisse cons­ tionem adhibitum fuisse, conspexissent, co tat. vel maxime, cum ipsi munus veluti expli­ Unde incredibile est, Siilmeronem in Con­ candi, et omnibus patefaciendi mentem, ac cil. Trid. hanc Scientiam didicisse : sed si doctrinam Concilii exercuerint. eam ipse cognovit, dicendum est, postea per 90 Tum præterea: quia ex Concil. Trid. multos annos, nimirum ab anno 1563. quo feliciter absoluto, tanquam ex equo Trojano Concilium linitum est, usque ad annum plures eminentissimi Doctofes, et Magistri 1585. quo ipse Salmeron neapoli obiit, a ad proprias sedes. Academies, et cathedras suis consociis Patribus Societatis illam acce­ reversi fuerunt, qui non potuissent se conti­ pisse. ab ipsisque adeam inductum fuisse: nere. quin scientiam mediam, et ejus usum ac tandem multo postea in stlis scriptis pos­ pro hac adeo optata , ac difficili concordia thumis, industria, ot expensis ejusdem So­ secum deferentes, quamque in Concilio illo, cietatis in lucem editis, anno 1602. reper­ ufl difficillimum hoc negotium componen­ tam fuisse. dum adhibitam fuisse conspexissent, suis auditoribus proponerent, et veluti alterum ensem quo Goliath, et Holofcmis, nimirum Lutheri. et Calvini capita cæsa, et gloriose amputata fuissent, commendarent : atque ita omnes catholicas Academia» eadem doc trina sic imbuerent, ut non solum proveetis, Sololto ejUMjcfn objectio­ nis. •J ; I ’ 1; ' DE SCIENTIA DEL 638 DUBIUM VIL I Utrum scientia media a temporc Augustini, ct antiquorum Patrum usque ad annum 1560. antiquos scholasticos latuerit, cl a junioribus Theologis es doctrina eorumdem Patrum eruta sil ? an cero a predict is antiquis scholasticis cognita, d reprobata fuerit ? \ ' loi Postquam dub. preced. explicuimus, an a t*mi»ore August, usque ad hæc tempord doctrina. adslruens scientiam mediam, et satis communiter approbata, tam ab antiquis, quam a junioribus Theo­ logis fluxerit, et partem negantem statui­ mus : restat, ut ex professo explicemus, an licet hoc non habuerit, nihilominus α tem­ pore Augustini, usque nd annum 1560. in quo inquit Fonseca . 6. Metaphysic. cap. 2. quest. 8. se illam ab antiquis Patribus tradi­ tam . el in tenebris jacentem primum inve­ nisse et in suo Conibricensi, vel Eborensi Collegio publice docuisse (quamvis ul testa­ tur Herico locostatim referendo, non sit au­ sos eam prelo mandare) an igitur talis i scientia a tempore Augustini, usque ad præ­ dicta tempora, non fuerit ab scholasticis an­ tiquis reproliata. sed eos toto illo tempore la­ tuerit, el postea a junioribus Theologis cognita, et ex latebris, ct visceribus Augus­ tini, et Patrum deprompta fuerit ; an veru ab eisdem scholasticis antiquis cognita, et reprobata sit. AniEt licet decisio hujus dubii satis pa vo­ luntatis decreta com liberis actibus crea­ turarum intellectualium, omnium hominum ætatem fatigaverit, et presserit. li i Unde prædictæ difficultatis pon­ dere oppressi, olim quidem Philosophi Gentiles, propterea cum Epicuro divinam providentiam respecta horum inferiorum denegarunt : et sic (ut de Cicerone dixit August.) ut homines facerent liberos, facerant sacrilegos. Alii vero e contra. ut Deum omnia scientem, decernentem, ac providentem profiterentur, homines quasi brutalibertatis expertia reliquerant. De quo­ rum numero fuere Simon Magus, Mani· chæi, et alii antiqui, quos Lutberani, et Calvinistæ, novis erroribus superadditis, se­ quuntur. Et similiter ut noster Uvaldensis tom. 1. doctrinalis fidei antiquæ lib. !. art. I. cap. 26. loquitur : Ab initio nascentis Eccle­ sia homines plurima sapientes de hac summa prescient ia Dei, mirabiles collegerunt ques­ tiones, et nimirum multi defecerunt scru­ tantes scrutationes suas. Et eodem lib. et art. cap. 22. agens de hæresi AViclef, et ejus antiquitatem detegens, inquit : Tempore Sancti Jacobi pullulavit per quosdam—pseu­ do—in populo dispersionis Judaic*, tunc fideli ; dicebant enim, Deum nécessita re ho­ mines ail peccandum per quasdam inspira­ tiones privatas, quas vocabant Dei tentaliones occultas, contra quos scripsit Jacobus dicens : Nemo cum lentatur, etc. Ac denique an­ tiqui Patres, et Doctores, præcipue vero S. August, non parum in hac controversia explicanda desudarunt : nec parum viriliter contra hrereticos pro ea decertarunt : nec parum felicjter contra eosdem illustrem vi­ ctoriam in ea consecuti sunt. Secun­ 112 His ergo suppositis, sequens pro as­ dum prioris sertione formatur ratio. Quoniam non potest assertio­ recte inter se cohærere, quod hæc scientia nis fumlj- media latuerit Doctores scholasticos, qui a [ mrnluiu. tempore Augustini, et Patrum, eo anti­ quiorum . usque ad annum jam dictum, nempe 1560. decurrerunt : et quod nihi­ lominus in sinibus, et latebris Patrum pne­ dicta scientia contineatur ; ergo talis scien­ tia non latuit praedictos scholasticos, et ex finibus, et latebris Sanctorum Patrum a junioribus Scholasticis, et Theologis eruta est. Consequentia videtur perspicua. Antecedens autem sequenti discursu sua­ detur. Nam incredibile est, magnam quandam hominum gravium, et sapientium mul­ titudinem in tantam ignaviam, et inertiam incidere, et in eadem per longum tempus sic jacere, ut id, quod ad gravissimam ali­ quam difficultatem vincendam, controversamquo urgentissimam, quæ omnium homi­ num ætates valde pressit, dirimendam diu expetiverunt, magnoque labore, et anxie­ tate investigarunt, jam postea eo invenio , eodemque frequenter indigendo, illud quasi inter manus sic labi, et perire sinat, ul nul­ la ejus memoria . aut notitia per aliquot annorum centurias, saltim usu ipso, ot traditione servetur, ut in aliis rebus ad vi­ tam humanam necessariis , aut valde utili­ bus quotidiana experientia satis constat : at graviora omnium aaatum ingenia pro con­ cilianda divinorum actuum efficacia, et cer­ titudine cum humana libertate, tanquam pro re valde difficili, et ad humanos mores componendos summe necessaria, strenue laboraverunt, ut ex notabili nuper proposi­ to constat; ergo incredibile erit, illam con­ ciliandi viam , quam antiqui Patres assecu­ ti fuerunt, et prælo, aut scriptis posteri­ tati mandata est, qnæque tam ad occurren­ dum hæreticis, vel divinam providentiam, vel humanam 'libertatem denegantibus, <[uam ad sedandas tentationes , quibus cir­ ca hoc punctum , etiam viri valde Catholici et pii sæpe cruciantur, necnon ad plures alias difficultates melius intelligendas , fre­ quenter necessaria, valdeqae utilis fuit, eam per tot annorum centurias, usque ad nostra tempora , sive usque ad tempus jam assignatam, nempe usque ad annum I5GÔ. oblivioni traditam jacuisse; ergu cum juxta Adversarios, contra quos pugna­ mus, hæc via, et modus conciliandi, quo Pa­ tres usi sunt, quemque posteris reliquerunt, fiat interventu scientiæ mediæ, incredibile est eam per prædictas annorum centurias Theologos, et Scholasticos omnes latuisse ; ac proinde non poterant inter se hrec duo cohærere, nimirum prædictam scientiam ignotam fuisse antiquis scholasticis, ab illis Lemuribus decurrentibus, et eam revera in eisdem patribus contineri. 113 Confirmatur hoc argumentum. Quia Corrotosi vera est, tam longa hujus doctrinæ antiriîxl quæ oblivio, quam præfati auctores inten­ dunt, necesse est, ut Augustini, et aliorum Patrum volumina, in quibus doctrina hæc frequenter reppriri dicitur, a nullo diligenti, docto, et cordato viro per tot sæcula lecta, aut a nullo intellecta fuerint : quod et per se est omnino incredibile, et venerandæ antiquitati scholasticorum valde injurio­ sum, necnon et multis Patribus, qui post Augustini, TRACT. Ill, DISP. X, DUB. VII. 643 Augustini, et cæteroram Patrum tempora Theologis illius ætatis ab anno 1545. in quo extiterunt, inter quos fuerunt Anselmus, et Concilium incepit,decurrentibus,quam aliis Bernardus : qui de præscientia, prædestiantiquioribus a tempore Augustini existen­ natione, gratia Dei, et libero hominis arbi­ tibus. Haïe ultima consequentia quoad prio­ trio cum illis conciliando , speciales libros rem ejus partem, scilicet quoad Theolouos ediderunt. Quis ergo etiamsi id studioso si­ coætaneos Patribus Concilii, salis constat. bi conetur persuadere, poterit credere hos Nam Patres illi ex omni fere Ecclesia con­ (utalios ex Patribus omittamus) cæterosquo gregati sunt : et ita id, quod ipsis, ut Theo­ scholasticos, neque antiquorum Patrum logis illius ætatis erat notum, scilicet the­ lectione, neque traditione aliqua, neque saurum istum scientiæ mediæ in /kugust., speciali Dei illustratione thesaurum hunc ab et Sanctis Patribus eo antiquioribus repeAugustino, et aliis antiquioribus Patribus riri, non posset non esse notum aliis Theo­ inventum, scriptisque eorum (ut Adversarii logis contemporaneis, cum quibus in eisdem dicunt) consignatum, adeoque ad doctrinam Academiis, et aliis locis ipsi degebant, et fidei stabiliendum, et defendendam, mores­ frequenter colloquebantur. que hominum componendos necessarium, 115 Quoad secundam vero partem, nem­ unqiam invenisse? pe quoad alios Theologos a tempore Augus­ 114 Confirmatur deinde. Nam vel Patres tini decurrentes, etiam constat. Tum quia, Concilii Trident, thesaurum istum scientiæ si tam Patribus Concilii, quam eorum coæmediæ in August, et Patribus invenerunt, laneis fuit nota hæc scientia media, ut de vel non? Hoc secundum dici nequit, si (ut mente Augustini, et Patrum, eo antiquio­ Adversarii, licet immerito, volunt) in late­ rum, hoc ideo esset, quia id a suis magis­ bris, et visceribus Patrum, thesaurus iste tris acceperunt : siquidem juxta commu­ absconditus erat, et juxta eorumdem Adver­ nem cursum res ita communiter nota, et in sariorum sententiam est omnino necessa­ August, revera contenta, communiter acci­ rius ad conciliandam libertatem arbitrii pi solet a magistris, ut de aliis veritatibus creati cum actibus divini intellectus, et vo­ in August, contentis, et communiter notis luntatis. Quoniam cum Patres illi in Spiritu constat. Cumque eadem ratio de his magis­ Sancto congregati essent ad hanc concor­ tris Patrum, et Theologorum, eis coætadiam explicandam : et illam ex mente Sanc­ neorum, et sic de aliis ascendendo usque ad D. Thom. imo et usque ad Augustinum, torum Patrum explicare intendissent, et deberent : ac ita gravis, et ingens necessi­ militet, fiet inde, ut prædicta scientia, si tas urgeret : et tandem ab universa Dei semel erat Augustini mens, fuerit Theolo­ Ecclesia instanter ad Deum pro hac luce pre­ gis antiquis non parum nota. Maxime quia, ces funderentur, incredibile est, quod eis quo ascensus iste magis ad Augustini tem­ Spiritus Sanctus denegaret veram, quoad pora accedit, eo majores vires accipit, quoad hoc intelligentiam'Augustini, et aliorum hoc, quod est mentem Augustini fuisse il­ Patrum : ac proinde quod thesaurum istum lius ætatis Theologis magis notam. scientia· mediæ , qui unice necessarius po­ Tum etiam : quia quod Patres Cone. nitur ad prædictam concordiam , si revera Trid., et alii Theologi coætaneî invenerint in Sanctis Patribus reperiretur, non inve­ in August, scientiam mediam, non potuit aliunde oriri, nisi quia ipsi erant viri docti, nissent. qui proinde mentem D. August, capere po­ Si autem primum dicatur, rursus inqui­ terant; ergo cum ante illos tot pnecesserint remus, an Paires illi solum in Concido pe­ viri doctissimi, ut ex se patet, et ex dictis culiari aliqua revelatione id didicerint, ita pro primo hujus assertionisTundamento am· ut prius hujus scientiæ mediæ penitus igna­ ri essent, vel antea ejus notitiam habuerint? I piius constat, fiet inde, scientiam hanc me· diam, si semcl est August., fuisse antiquio­ Primum dici nequit : quoniam, ut ex dictis ribus Theologis notam : ac proinde non dub. 6. constat, Patres pnedicti Concilii potest cohærere scientiam hanc mediam non usi sunt hac scientia media ad conci­ osse de mente August.. et Patrum , et ju­ liandam libertatem creatam cum actibusdiviniores Theologos ex Societate fuisse pri­ ni intellectus, et voluntatis. Si autem ibidem mos, qui eam in tenebris jacentem ex eo­ peculiari aliqua revelatione eam agnovissent, dem August, et Patribus deduxerint. dubitari nequit, quin ad prædictum inten­ 11G Quæ omnia possunt elucidari, si con­ Elodtum ea usi fuissent; ergo necessario dicen­ cbntnr feramus tempus , quo Fonseca testatur se dum est secundum : ac proinde eadem ra­ primum in Patribus eam invenisse, et Lemtione hæc scientia esset nota tam aliis i i S»·· ·: H DE SCIENTIA DEI. 644 pus, in quo Cone. Trid., ubi de hac con­ troversia jam dicta agebatur, celebratum est. Quoniam, nt idem Fonseca testatur» scientia ista inventa est al) ipso in pra Jietis Patribus, anno Domini 1560. in quo anno Patres Cone. Trid. congregati adhuc erant in eodem'Concilio. Quoniam Concilium is­ tud incepit sub Paulo Tertio anno 1545. et non fuit omnino solutum usque ad annum 1563. usque ad quem sub diversis Pontifi­ cibus, nempe Paulo Tertio, Julio Tertio, et Pio Quarto perduravit. Etenim difficilli­ mum creditu est, ut eo tempore, quo Pa­ tres erant in Concilio Trilentino congregati ab Spiritu Sancto præcipue inter aha ad conciliandam contra Lutherum libertatem arbitrii creati cum divinis actibus, denega­ ret illis veram intelligenti&m Augustini, et Patrum (ex quibus, ut ex organis, per quæ Spiritus Sanctas loquitur, scientia hæc ad talem conciliationem omnino necessaria, si vere in illis esset, ut idem Adversarii vo­ lunt, addiscenda erat) quod eisdem Patribus Concilii relictis, ubi tanta instabat necessi­ tas, ubi coelestis lux adeo enixe exposceba­ tur, ubi tota Ecclesiæ causa communiter agebatur, ubi Spiritus Sanctus se adstiturum pollicitus est, tunc idem divinus Spiri­ tus ad Collegium Conibricense. vel Eborense Patrum Societatis (ut sic dicamus) evolaret, et ibi peculiari cuidam Theologo ex illis (quamvis alias doctissimo) veram, et ita reconditam intelligentiam, ut ipsi lo­ quuntur, Augustini, et Patrum, quoad hoc patefaceret, et thesaurum istum in eis abs· conditum, et a nemine post præJictum tem­ pus inventum revelaret : sane boc difficilli­ mum creditu est. et extra communem cursum, et modum divinæ providentia?, ut ex se constat. § HI. * Corollarium notatu dignum. 117 Ex quibus, ut id obiter dicamus, se­ quitur, non bene Molinam in sua primitiva concordia dixisse, scientiam hanc mediam esse valde necessariam ad conciliandam li­ bertatem creatam cum actibus divini intel­ lectus, el voluntatis, et eam a se fuisse pri­ mo adin ventam, Palribusque fuisse ignotam. Contra quam hujus scienliæ medi® neces­ sitatem, et novitatem (si vere nova est, ut Molina, Granado, et alii Jesuit® ingenue fatemur non ex eo insurgimus, quod quælibet doctrina nova sula novitatis titulo no­ tam aliquam mereatur, cum sciamus rebui novis doctrinam novam ex communibu*. principiis deducum noviter excogitandam, et applicandam esse ; sed ex eo, quod in hac controversia non potest hæc novitas admitti. Cum enim in hoc dubio adducta sil hujus controversi®» el conciliationis an­ tiquitas, et difficultas, olimque Philosophi, ct postea in prioribus primitive Ecdâtiæ sæculis graviores Patres, et Doctores, vide­ licet Hieronymus, Ambrosias, Augustinus, Hilarius» et Prosper, eam superare conten­ derint contra hæreticos». humante libertatis nimium fautores, quos de falsitate, et h®· resi reipsa convictos Patres in conciliis Arausicano , et Milevitano a Sancta Apes· tolica Sede approbatis damnarunt ; conse­ quens esset, illos omnes Patres, inter quos præeminebat Augustinus, totamque Dei Ec­ clesiam ignorantem scientiam mediam ab his recenuoribus noviter, juxta eorum men­ tem, introductam, atque adeo ignorantem etiam concordiam human® libertatis cum actibus divini intellectus, et voluntatis (si­ quidem hæc concordia sive prædicta scien­ tia impossibilis a praedictis recentioribus judicatur, reipsa non satisfecisse hæreticis prædictam incomposibiliiaiem libertatis cum divinis actibus objicientibus, atque adeo lueroticos, spectata argumentorum vi in hac controversia superiores, et victores, sola autem auctoritate, et potentia inferiores, victosque remansisse : at hoc injuriosum videtur tam illis Patribus, et Doetoribns, totique Dei Ecclesiæ, ac antiquitati, tam divinæ providenti®, qu® Ecclesiam militan­ tem, et cum hæreticis confligentem, sem­ per opportune adjuvat. Unde merito, ac pie dixit Magister Luna additionibus ma­ nuscripts ad 3. part. art. 3. se malle cum Augustino scientiam mediam ignorare, quam eandem cum Molina tenere. 116 Fatemur quidem divinam providen­ tiam dona sua distribuere, ut nova sem­ per quam diu Ecclesia in terris militat con­ ferenda reservet. Idcirco enim comparatur Lump suscipienti incrementa lucis per sin­ gulos dies donec ad plenitudinem perve­ niat, juxta illud, Pulchra ul luna. Nec diffi­ temur sacram Jesuitarum Societatem per suos alumnos aptissimam ad id esse. Ce­ terum non videtur compati cum divina pro­ videntia, quæ attingit a fine usqoe ad finem fortiter, suaviterque disponit omnia, ut unicam conciliandi viam suæ Ecclesiæ, et prædictie Patribus in jam dictis Conciliis contra hæreticos, in adeo urgenti necessita­ te. τη ACT. in, DISP. X, DUB. VII. te, ad ipsius Del gloriam, et defensionem fiJei Catholica' pugnantibus, denegaverit : alioqui iidem Patres, lotaquo Ecclesia coram Irerelicis humiliata , el verecunde confusa, abeisdemquo irridenda remaneret, et Deus suim doctrinam , et Udem Catholicam ne­ cessaria defensione in re tam gravi destitu­ tam deseruisset. Cum tamen Christus Do­ minus eidem Ecclesia» promiserit : Dabitur enim vobis in illa hora quid loquamini. At, quæ hora potest esse illa, nisi in qua adver­ sarii urgent, et Ecclesia anxie panem sacrio doctrinæ, el modum evadendi fallaces hæreticorum versutias, et laqueos, expostulat a Patre luminum , qui dat omnibus affluen­ ter, quique dat escam in tempore opportu­ no? qualo procul dubio fuit illud, in quo bæreses instabant, et Ecclesiæ Patres in Conciliis auctoritate Pontificia congregatis, ad occurrendum hæreticis, eorumque fal­ lacia argumenta dissolvenda convenerant. Unde non .videtur quomodo adimple­ retur illud , quod de Ecclesia dictum est u Christo Domino : ct portx inferi non prævalebunt adoersus eam, si hæretici spectata argumentorum vi adversus totam Ecclesiam in Conciliis congregatam prævaluissent : ac tandem quonam pacto cum divinæ providentiæ suavitate, recta­ que dispositione cohæreret, ut modum hunc conciliandi unice necessarium, quem toti Ecclesiæ in tanue necessitatis, et periculi tempore occultaverat, postea Jesuitis recentioribus aperiret. . § iv. Duæ posteriores assertiones. uU 119 Dicendum est secundo, quod si ό>· absolute, et simpliciter, nullaque facta sup­ positione loquamur tunc necessario fa­ tendum est, antiquos scholasticos cogno­ visse scientiam mediam, sive condilionaLam. Ita discipuli Divi Thomæ. Assertio hæc cum præcisione , quam verbum illud cognovisse, pnn se fert, intelligenda est. Non enim in ea volumus, pro lictos Theologos agnovisse, et ap­ probasse prædictam scientiam» sed tantum agnovisse. Utrum autem cim approbave­ rint, vel reprobaverint, sequenti asser­ tione dicemus. Et ex iis , quæ supra disputationibus procedentibus asseruimus, non parum constat. El licet etiam probatio hujus assertionis ex iis, quæ pro proceJenli, et 645 ex illis, quæ dubio secundo hujus dispu* talionis attulimus, satis pateat ; nihilo­ minus majoris claritatis gratia sequentem rationem ad eam probandam ex eis de­ ducemus. Quoniam certum , et perspi­ cuum est : cuique mediocri cura , et mediocri ingenio evolventi opera Divi Au­ gustini, et Divi Prospérions coætanei, ma­ xime vero Joca a nobis dubio citato relata, quod Pelagiani, ct Semipelagiani admitte­ bant scientiam mediam, seu conditionatam. quamvis postea in ejus usu ab auctori­ bus Catholicis, recenter eam admittenti­ bus, dill'errent : ergo cum incredibile sit Doctores illos adeo gravissimos, a nobis numero 104. relatos, qui de concilianda libertate creata cum efficacia actuum di­ vini intellectus, et voluntatis, tot tractatus ia lucem ediderunt , non consuluisse , Divum Augustinum in locis communio­ ribus, et perspicuioribus, necnon el Di­ vum Prosperum ; consequens erit , ut prodicti scholastici hanc scientiam me­ diam agnoverint. Consequentia videtur satis perspicua. Antecedens autem constat ex dictis loco citato. Quoniam, ut Pelagiani, et Semipe­ lagiani salvarent praedestinationem, necnon et gratiam dari ex meritis, adhuc in parvu­ lis, ante usum rationis, el cum Baptismo decedentibus, duo aiebant. Primum, in quo expresse fatelvantur scientiam mediam, erat, quod Deus ante decretum efficax suæ volun­ tatis providebat, quod pueri illi decedentes cum Baptismate, si ad adultam ætatem per­ venirent , bene operarentur. Secundum (quodque ad præsens non refert) erat, quod propter opera sic prævisa praedestina! Λη tu r a Deo, et tribuebatur eis gratia Baptismi.* Hæc autem duo sunt adeo perspicua, et cuiquo obvia in Augustino, et Prospero, ut repugnet aliquem prodicta loca mediocri cura, et ingenio evolvere, et ea non capere, ut intuenti constabit. 1ÎÛ Dicendum est tertio, prodictos scho­ Condn sio lasticos antiquos, non solum agnovisse, ve­ lerth. rum etiam cunctos fere ox illis reprobasse, attentis omnibus, scientiam mediani *. ac proinde illam, scientia reprobationis, co­ gnovisse. Ita communiter ornnes Thomistæ Assertio ista ex iis, quæ pro præcedenti dic­ ta sunt, el ex illis, quæ præcedentibus du­ biis hujus disputationis diximus , satis li­ quet. Quoniam, ut nuper asserebamus, hæc scientia modia fuit nota prodictis Theologis antiqute : el omnes, vel fere omnes ex illis conciliabant libertatem creatam cum effica- 64G DE SCIENTIA DEI. cia actuum divini intellectus, el voluntatis, ductione facta in aliis similibus difficulta­ tibus cernere licet. I absque interventu prædicta» scientiæ : ergo pensatis omnibus, illuni reprobabant. Mi­ 122 Potest quo hæc secunda ratio nun nor patet. Quoniam in nullo, vel fere in nulparum confirmari, et elucidari, si conféra. Iu ex praedictis scholasticis invenietur præ­ mus ea, quæ acciderunt, dum Magister dicta conciliatio cum interventu scientia* Banner. ex Dominicana familia (quem ali­ mediæ, ul intuenti constabit, et ex iis, quæ qui ex Adversariis, immerito tamen, pri­ dubio sequenti docebimus, amplius patebit. mum divinarum pninliffinitionum absolu­ Consequentia vero probatur : Quoniam tarum, et ex se efticacium, adinventarem cum hæc controversia de concilianda liber­ nuncupant) sua commentaria in prinum tate creata cum actibus intellectus» et volun­ partem Divi Thomæ pnelo mandavit : ubi tatis Dei sit adeo difficillima, et omnium scientiam mediam rejicit : el id, quod con­ œtatiun ingenia ita presserit, videtur incre­ tigit , dum Mulina suam scientiam mediam dibile , quod scholastici antiqui. conscii pnelo commisit. Quoniam prædicta doctrina scientiæ mediæ, non uterentur illa ad hanc Magistri Bannez quinque annorum spatia conciliationem, si talem scientiam vere dan­ concordiam Molina* antecessit : ul constat dam esse sentirent; siquidem omnes, qui ex commentariis utriusquo auctoris primo illam admittunt, credunt eam valde perspipnelo commissis. Nam commentaria Ban­ cue, el expedite salvare libertatem creatam, ! nez in prima parte, ubi de Scientia, Volon· et eam componere cum prædictis actibus tale, Providentia, et Praedestinatione agitur, Dei, et ideo incredibile est, quod ad sal van- ! Salmanticæ anno Domini 1584. impres­ sa prodierunt. Concordia autem Moli* dam hanc gravissimam difficultatem ea non uterentur. Sicut incredibile esset, quod Pa­ me. Olysippone annu saltim 1589. primo tres Societatis eam concedentes. silentio ip­ prodiit : at experientia ipsa compertum sam prætermitierent, dum de hac concilia­ fuit, toto illo quinquennii tempore prædicta tione agunt, ita ut nullo modo assererent Ban nez ii commentaria a nemine, nec ab ipso Mulina, aliove Patre Societatis, Un­ eam ad hujus concordiam esse necessariam, aut utilem : et propterea omnes illi, unico quam novam, nedum periculosam doctri­ nam continentia, notata esse, el multo MK■ excepto Vazquez, ipsa ad praedictam con­ cordiam utuntur. Unde hæc omissio, et si­ minus ad judices fidei delata, sicut Moli­ lentium, quod in aliis rebus esset solum nae concordiam , quoad suam scientiam probatio negativa, habet in præsenti pensa­ mediam delatam fuisse numero 124. di­ tis omnibus, ac moraliter, et humano modo : cemus , quin potius in frequentissimo usu, procedendo, rationem argumenti positivi, et magna approbatione apud Theologus et positiva? itidem hujus scientiæ mediæ fuerunt : ergo dubitari nequii, quin hu­ reprobationis. jusmodi quinquennale silentium communi ^SunT Secundo probatur eadem assertio ex eorundem commentariorum frequentissimo funda- bs, quæ supra diximus. Nam cum primum usui, et approbationi conjunctum, sit ma­ mmtarn. hæc scientia media a Molina in lucem edita ximum signum doctrinæ non novæ. sed est, et ab ipso publice approbata, statim □b antiquis Theologis perenniter decoromnium 1ère animos commovit, et Dominirentis, et in omnibus Christianis Acadecanift Theologis ita displicuit, ut eam ad miis recepta? : et ideo nec admirationem no­ judices fidei detulerint : ergo signum est. vitate (quippe cum ab assuetis non fiai pnedictam scientiam inediam (alias cogni­ passio) excitasse : sicuti propter opposi­ tam) ab eisdem Theologis communiter retam rationem, ex doctrina Molina? de scien­ prokiri. Patet consequentia. Quoniam cum tia media (non quia notitia talis scientiæ ante.i esset illis nota, ut ex præcedenti as­ esset nova; sed quia illi faverer et eam sertione constat. non ita commovisset ani­ admittere, atque in scholas, ut quid reci­ mos , nisi simul fuisset reprobata , et ut piendum introducere, erat satis novum) stadoctrina communiter rejecta, jam derelicta. I tim admirationis non parvus affectus pro­ Constat enim, quod quoties de gravissima diit. aliqua difficultate . quæ omnium animos 123 Explicatur magis huc ipsum. Quia pressit, agitur, hæc communis Theologo­ universa Prædicatorum familia, tot gravisrum reprobatio, quæ tunc erat, satis deno­ simis, ac doctissimis Theologis abundans, tat, eundem fuisse consensum apud Theo­ non solum non repudiavit, verum etiam logus antiquos, a quibus ipsi successive amplexata fuit prædicta sui Bannezii com­ doctrinam Theologicam acceperant, ut in- I mentaria, absolutas, et efficaces Dei pnodiffinitiones TRACT. HI, DISP. X, DUB. VII. diffinitione* unie pnuvhuin cpiiMMisuni voluntatis creatu», salva ejus libertate, ad­ mittentia, et scientiam mediam denegan­ tia ; ct non utcunque, sed Unquam doc­ trinam valde Thomislicam, mentomque Divi Thomæ aperientem, ea admisit : ut communi omnium calculo firmatam inve­ niens : ergo signum evidens moraliter est, illorum commentariorum doctrinam nequaquam in familia Dominicana noviter in­ troductam , sed a suis majoribus usque ad illa tempora perenniter acceptam, ct usitatam fuisse; nisi velit quis dicere, omnes illos Magistros Dominicanæ familiæ, tot numero, lantosque sapientia, gra­ vitate, el sanctitate, adeoque diversos, ulpote per universum Christianum orbem dispersus, semetipsos negasse, propriamque scientiam, quam a suis majoribus ac­ ceperant , quamque eousque docuerant, reliquisse, ut doctrinæ Bannezii no vi tor prodeunti unanimi consensu subscriberent, eamque falso Titulo Thomislicæ doctrinæ commendarent. Quod quam incredibiliter diceretur, quis non videt? 124 Accedit primo, quod si doctrina de divinis prædiffinitionibus absolutis , ex se efficacibus, et ante prævisum con­ sensum libertatis creatæ habilis, scien­ tiamque mediam denegans, fuit nova, et a Bannez noviter introducta; quænam alia, inquiremus, apud Theologos, tam dominicanos,. quam alios antecedenter ad illum annum 1584. quo commentaria Bannezii prodiere circa hanc controver­ siam ( quæ semper agitata fuit , ut in præcedentibus ostensum est) usui habita est ? non autem dicere audebunt , eam fuisse doctrinam de scientia media ; siquidem ubi primo a Molina prædic­ ta scientia in lucem edita fuit, Theo­ logi universi, tanquam de re in sensu nuper numero 122. dicto, nova, commoti fuere, præserlim vero Dominicani, con­ temporanei Bannezii, pluresquo ex illis, ipso Bannez antiquiores, ita de ea sen­ serunt, ut tanquam doctrinam aliqualiter suspectam ( suo videri , de quo tamen nos nihil modo, ut numero 92. hoc ip­ sum fecimus) continentem, ad supremum Ecclesia» judicem deferendam censuerint. Imo el ipsi Patres Societatis, cum qui­ bus modo disputamus, expresse asserunt, et in Domino gloriantur, se hujusmodi scientiam mediam invenisse; vel ex an­ tiquis latebris Patrum eruisse : non au­ tem illam ab aliis Theologis, præserlim v»n Dornin i can is immediate iptos præ dicta media, et consecutio vite æternæ destinatione, quod ab ea pendeat prædictum non habeant ab ea dependentiam. objectam : et per consequens, quod sit cau­ Ex quo etiam secunda consequentia sa­ sa illius consensus, et consecutionis vitæ ; feAHio tis patet. Tum, quia hoc ipso, quod detur æternæ : quod quidem per se, et ab intrin­ RTJUscientia media, per quam Deus cognoscat seco requiritur ad essentiam prædestinatioCJMiantecedenter ad prædestinationem. et in- I nis, el ejus certitudinem. m| I paüæ. dependenter ab illa, quod si Petrus in 7 Confirmatur, et explicatur. Nam si Ιο­ i siaqao his, et illis occasionibus vocetur, et cons­ ί qnamur de Petro ordinaro ad salutem æter- Inst.» /T4UJ, rawtituatur, consentiet, et tandem perseve­ nam.non quidem in sensu conditional!, sed ■Î5 p rabit, et vitam æternam consequetur ; tunc absoluto, certum est illum non consecutu- assorti·.· ae. media ista, et consecutio vite æternæ non i! rum æternam vitam, nisi dependenter a penderent a pnedestinatione, tanquam a prædestinatione, tanquam a causa illius con­ causa illorum ; alioqui non posset Deus secutionis; ergo nec sub hypothesi, aut antecedenter ad eandem prædestinationem conditione aliqua futurum erit, quod Petrus et independenter ab illa præscire per scien­ consequeretur vitam æternam, nisi Deus tiam mediam pnedictos effectus contin­ illum praedestinaret, praeparando illi per gentes, et condilionatos ; ergo sicut non hanc suam providentiam specialem specia­ potest cohærere cum essentia praedestina­ liora media ordinis gratiæ ; ergo nec Deus tionis, atque adeo nec cum certitudine il­ potest scire, antecedenter ad prædestinatio­ lius, quod consensus ille, perseverantia, nem, quod facta quavis hypothesi Petfta et consecutio vitæ æternæ non habeant salvabitur, nisi ibidem involvatur, saltim dependentiam a prædestinatione tanquam sub conditione, prædestinatio, per.quam a causa ; ita nec poterit cum ipsa, et per pneparentur illa specialiora auxilia, nec consequens nec cum certitudine ejus necti, talis scientia poterit ulla ratione esse scien­ quod detur scientia media. præcedens tia media. \d eandem prædestinationem, seu independens Antecedens hujus confirmationis ex se Pr.ter Limam ab illa ; siquidem, ut modo dicebamus, constare videtur ; et illud docent, tum. D. «!eflr J nt:oJ Bem hoc ipso, quod hæc detur antecedenter ad August, lib. «*<·. quid boni, aut mali egissent (ut secundum electionem propositum Dei maneret) non ex operibus ; sed cx vocante dictum est ei : quia major serviet minori, sicut scriptum est, fieri li­ Jacob dilexi, Esuu autem odio habui. Qua» fici , et alia» verba D. AuguSt. lib. 2. contra duas Epist. Pelagian or. cap. 7. sic explicat, Propter efficaciter aliquid a creatura modo , id infaUibiliter Dicendum ergo est, quod ex alio capite scientia media non potest cohaerere cum prædestinatione adultorum, et a contra, quatenus prædestinatio istorum, saltim connaturaliter, debet fieri independenter, vel tanquam a causa, seu ratione a priori, aut saltim tanquam a conditione prævia, a bo­ nis operibus eorum, prævisis ut futuris. Si autem detur scientia media, debet opposi­ tum contingere. Ita quamplures Doctores disp. 10. dub. ult. relati; Ratio hujus assertionis; quoad priorem partem, nimirum prædestinationem adulto­ rum, saltim connaturalilvr loquendo, non dari cum prædicta dependentia a bonis ope­ ribus, prævisis, ut faturis, constabit ex di­ cendis in tract, de Pradesiin. pro nunc autem sufficiat, tum illud Pauli ad Rom. 9. Cum enim nondum nati fuissent aut ali­ similes, si sumantur in vi consequentia» formalis, tantum sunt nomine tenus pro­ positiones de futuro ; et ita per scien­ tiam simplicis intelligent!® debet objec­ tum illarum a Deo attingi. Utrum autem aliunde , ante decretum pnedesti nationis cognoscat Deus aliqua futura conditionata in decretis conditionatis, et efficacibus illorum? alia quæstio est, qure ad præ­ sens non spectat. Ad fundamentum ejusdem sententiæ pro secunda ejus parte patet ex iis, quæ supra disp. 7. dub. 2. et disput. 8. dub. 1. dixi— mus, et in tract, de Voluntate Dei disp. in. num. 78. et deinceps dicemus. quod desipitis, qui dicente veritate non ex operibus, sed cx vocante dictum est, vas di· citis ex futuris operibus, qux Deus illum fac­ turum esse prxscicbat, Jacob fuisse dilectum : atque ita contradicitis Apostolo dicenti, Non ex operibus : quasi non posset dicere, Non cx præsenlibus, sed ex futuris operibus : sed nit, Non ex operibus, ul gratiam commenda­ ret. Tum etiam aliud testimonium D. Au­ gust. lib. de Prædest. Sanet, cap. 17. ubi sic ait : fixe est immobilis veritas pr.rdcslinationis, cl gratte. Nam quid est, quod ait Apostolus, Sicut rlfgil nos in ipso ante Mun· Assertio. Ratio illius quoad prinam partem. 65S 4 DE SCIENTIA DEI. di conshlLUwnem * quod profecto si peoplerillum esse impossibilem ; quia cum sint in· ea dictum est, quia prxscvrit Deus creditu­ finiti ordines rerum, in quibus Petrus po­ ras, non quia facturus fuèïat ipse credentes, test constitui, implicat, quod saltim in alicontra islam prescient iam loquitur filius, I quo eorum non provideatur, quod si a Deo dicens ; Non vos me elegistis, sed ego cltgi ! sic. vel sic vocetur, consentiet gratiæ, et perseveret/ I cos; cum hoc potius prxscierit Dtrus, quod ipsi eum fuerant electuri, ut ab itio mere­ I Sed hæc solutio non evacuat vim rationis Eirfto? rentur eligi. Electi sunt itaque ante mundi fictœ. Tum quia, juxta oppositam sentenconstitutionem ea prédestination?, in qua liarn. non potest assignari sufficiens ratio, Deus sua futura facta pnrsricil : rtecti sunt I propter quam sit infallibile, Petrum constiautem de Mundo ca vocatione, qua Deus id, I tutum in aliquo ex illis ordinibus rerum, quod prédeslinavit, implevit. i consensurum gratia·, et in ea perseveratu­ Bâti;] 15 Ratio voro ejusdem assertionis, quoad rum : atque a leo non est ratio, cur in om­ nibus illis non conjungatur de factu dissenj secundam partem, nempe, quod si datur nû q Stell scientia media, seu antecedens libera decre­ sus Petri cum vocatione Dei : siquidem >tvouta divina· voluntatis, sequatur quod neces­ voluntas Dei vocantis, et al consensum dim jurtnu. I sario debeat dari causa, seu ratio a priori, : Peni procedens, non est juxta oppositam sententiam, de se efficax, et infallibiliter 1 vel saltim conditio prerequûjia a 1 prœdesinferens effectum : et ita nihil obstat, quoJ tinationem adultorum, scilicet bona opera prie visa eorum, insinuatur a D. Thom. minus in quocumque ordine rerum conjun| galur cum dissensu Petri. 1 locis supra citatis, et in tract, de PnvdestiTum etiam : quia adhuc admisso, ca- i»u / natione referendis, po^stque sub hac forma proponi. sum esse impossibilem, manet argumenQuoniam si Deus per hanc scientiam turn in sua vi. Quoniam consequentia, I moliam providisset Petrum, v. g. si con­ ' seu condicionalis in eo facta, est forma­ stituatur in hoc, vel illo, aut in quovis alio lis, et ita semper, et universaliter est ordine, resciturum gratiæ, el non perseve­ verum, quod si Petrus in illo ordine re­ raturum in ea, non posset illum præJestirum provideatur per scientiam mediam ! nare : siquidem juxta oppositam senten­ non consensurus (sive conditio hæc sit » tiam, in iispensabiliter requiritur ad huc, ut possibilis, sive’impossibilis) tunc Petrus ' Deus aliquem adultum, qui mediis bonis nequibit mediis bonis operibus, seu qua­ operibus vitam æternam consequatur, pos­ tenus adultus prædestinari : ergo signum w sit praedestinare, ut per hanc scientiam est, quod per locum intrinsecum præi mediam prius videat, quoi si in hoc, vel destinatio pendet a bonis operibus Petri prævisis, vel tanquam a causa , seu raI illo ordine rerum constituatur, et a Deo i . vocetur, tunc in aliquo eorum constitutus, . tione a priori, vel saltim tanquam a eoonon resistet gratiæ. sed potius illi consen­ ditione, necessario prerequisita : alioqui tiet, et in Dei amicitia perse verabit ; ergo, } enim non esset cur prodicta conditionaquod illum præ-lestînet, dependet a bono lis esset iniispensabiliter vera. Sicut si consensa prius viso per hanc scientiam, vel ad distinctionem Verbi Divini ab Spin; tu Sancto non prærequireretur necessa­ tanquam a causa, seu ratione a priori, vel saltim tanquam a conditione, non quali­ rio, et indispensabiliter processio hujus cumque, sed necessario prerequisite. Palet al» illo, non esset cur hæc conditionalis esset eliarn indispensabiliter vera : consequentia. Nam quoties negatio est cau­ nimirum . Quod si Spiritus Sanctus per â sa negationis, etiam affirmatio debet esse causa , seu ratio a priori, vel saltim condi­ possibile, vel impossibile non procederet a tio prterequisita, ad affirmationem : ut si Filio, tunc non distingueretur realiter ab j Petrus nequit currere, quin vivat, oportet, illo. j 17 Secundo occurrunt Suarez, et alii, ah I ut affirmatio vitæ aliquo ex modis predict is quo 1 cum opera bona prævisa. ut fuI requiratur ad affirmationem cursus ejus­ dem Petri. tura sub conditione non possint habere I I II. j rationem meriti, vel demeriti in consS Dux priores evasiones juniorum, ct prxclusio carum. Prior ctasio. 16 Occurrunt primo Adversarii, casum pectu Dei inagis, quam opera conside-· raa j rærise, ut possibilia, ul affirmat August, lib. 2. » supra diximus, recurri potest. Tum, quia, dltt re, non tam ab ejus potestate, quam a præ­ dicta præscientia, et potestate liberi arbi­ ut disputat. 7. num. i8. probavimus, divi- . trii nostri, tanquam a prima radice, seu num decretum non potest habere rationem conditione omnino prævia fait dependens; futuri. Tum etiam : quia ut in dubio præ­ siquidem nisi hæc præsupp oneretur, non po­ cedenti dicelamus, decretum illud Dei est tuisset Deus ex tota sua omnipotentia ta­ de se. juxta hunc dicendi modum, indiffe­ lem promissionem facere, aut certo illam rens. et per illud, quantum est ex parte adimplere ; hoc autem dici nequit : ergo, Dei. non magis vult consensum, quam dis­ etc. sensum : se i quod illa volitio deserviat (ut I i Minor ostenditur ab Augustino, tum sic dicamus; ad consensum, pendet ex vo­ lib. de pnvdestinatione Sanctorum, cap. luntate creata, et influxu ejus saltim ut a 10. ubi ait : Credamus igitur cum fideli conditione prævia : ergo, quod Deus possit Abraham, quod qu* promisit Deus petens est prævidere illam fidem gentium, dependet adimplere, ita ut in hoc non pendeal Deus a saltim tanquam a conditione prævia a con­ potestate nostri libari arbitrii, et rationem sensu libertatis creatæ. Et similiter, quod reddit, Aram pietas, et veritas prohibet nos fidem illam, quam promisit, valeat præstadicere, quod qu* promisit Deus non est in r-\ non tam ab ejus potestate, quam ab is­ Dei, sed in hominum potestate. Tum etiam ta præscientia, et potestate libertatis creaepist. 105. his verbis : Quod enim promit· tæ, ut a prima radice, sive saltim, ut a conditione ___ TRACT. Ill, DISP. XII, DUB. IV. condition© prima, et pnevia pendet : et ita non tam ex suo, quam ex potestate, et con­ cursu libertatis creatæ, poterit promissio­ nem istam adimplero. DUBIUM IV. Utrum scientia media repugnet ex eo, quod ex illa colligatur, Deum concurrere ad actus nostros liberos exeo, el ignoranti mo­ do, el absque intentione illorum in parti­ culari? 16 Postquam ostendimus per scientiam mediam tolli a Deo, tum rationem primi liberi, tum rationem prædestinantis, tum quod sit prima causa, primusque author gratiæ, tum denique, quod non habeat omnipotentissimam potestatem adimplendi ea, quæ promittit : ostendamus oportet, an prædicta scientia inferat in Deo ignoran­ tiam, et cæcitatcm, ac proinde modum operandi cæcum, ignarum, et absque inten­ tione finis in particulari ? Decisio dubii, et prima ejus ratio. λχ>. btio Dicendum igitur est, ex scientia media inferri, esse in Deo ignorantiam, et cæcitatem, seu modum operandi cæcum, et ignarum, ipsumque absque intentione finis in particulari ad actus nostros liberos con­ currere : atque adeo ex hoc etiam capite scientiam mediam repugnare. Ita Doctores disp. 10. dub. ullim. adducti. Assertio hæc quoad secundam partem ex priori liquet. Quoad primam vero suadetur ralione, quam D. Thom. locis supra citatis, etiract. de Voluntate Dei art. 8. referendis in­ nuit. Quoniam semel admissa scientia me­ dia, Deus influit, ut concedunt ejus autbores, per voluntatem quandam inditferenlem, qua paratus est influere ad id, quod Petrus, verbi gralia, voluerit, ita ut voluntas, quæ præsupponitur in illo priori, antequam in­ telligatur in eo esse scientia media, non sit ad determinate concurrendum ad consen­ sum, verbi gratia, actus fidei : alioqui effi­ caciter prædiffiniret illum ant© præJiclam scientiam ; sed ad tribuendum concursum indifferentem, seu ad concurrendum ad id, quod Petrus voluerit, nempe vel ad assen­ sum si Petro placuerit, vel ad dissensum, si illum maluerit : ergo influit ignorando, quidnam sit illud, qued ex suo influxu Salmanl. Curs. theolog, tom. L 667 subsequendum est : an nimirum illud erit assensus ad fidem, an vero dissensus, ac proinde sin© intentione ejus in particulari, quod subsequendum est : et per consequens modo cæco, ignoranti, et absque consilio, et providentia do illo effectu determinate, et in particulari sumpto. 17 Unde non erit ad rem, si occurras, quod per scientiam mediam cognoscit Deus determinate, et in particulari, quid sit illud, quod a Petro eligendum sit ; et ita hac scientia præsupposita, Deus non cæce, et ignoranter, sed scienter, et sapienter habet prædictum decretum. Non itaque hoc erit ad rem. Nam sciscitamur de decreto primæ causæ, quod præsupponitur ab ipsamet scientia media ad hoc, ut attingat certo effec­ tum futurum : quandoquidem sicut hæc præsupponit suum effectum futurum sub conditione, ita et omnes causalitates fu­ turas iu statu illo conditionalo, requisita* ad talem effectum, sive il.'æ ex par­ te causæ secundæ, sive etiam ex par­ te» primæ desiderentur : at decretum fu­ turum , et pnerequisitum in illo signo, ex parte causæ primæ in ordine ad ta­ lem effectum, et prævisum, ut futurum, est velle esse paratam ad concurrendum ad id, quod voluntas creata elegerit, abs­ que aliquo judicio intellectus dirigent© ad talem effectum in particulari : ergo Deus in illo signo cognoscet se, ut voliturum in aliquo signo ignoranter, id est, nesciendo in illo signo, quidnam erit il­ lud , quod ex suo influxu, sive ex illa sua voluntate subsequendum est, cum prius sit, Deum baber© prædictum de­ cretum, quam quod voluntas creata ve­ lit. Major cum consequentia patero vi­ dentur. Minor vero, in qua est difficultas, videtur certa. Quoniam illud decretum præ­ cise cognoscitur futurum, quod postea, re ipsa erit : erga cum Deus postea, tantum habeat voluntatem præstandi con­ cursum indifferentem, ut adversarii juxta suam sententiam fatentur, et eos lateri debere ostendimus, consequens est, ut decretum, quod ex parte Dei in illo prio­ ri videtur luturum, tantum sit velle es­ se paratum ad concurrendum ad id, quod voluntas creata elegerit, absque aliquo judicio intellectus dirigente ad talem effec­ tum in particulari. 18 Confirmatur primo. Nam cum scien­ tia hæc non sit practica, aut factiva re­ rum. sed pure speculativa, ac proindo ii Oaorrilar n adteriirib. ImpQïDJlsr. Coa Annalia pnor. 6G8 υ DE SCIENTIA DEI. præsupponatsaura objectum, ut ipsi aiunt, oportet, quod præsupponai, ut faturas omnes dependentias essentiales, requisitas ad existentiam actionis : ergo si semel hæc actio pendet a Deo, ut habituro præJictum decretum futurum, et indilTerens circa illum actum, et ejus opposi­ tum , non vero, ut habituro decretum futurum in ordine al illum actum in particulari, potius, quam ad oppositum, presupponet illum, ut precise habiturum hoc precise decretam indifferens, et non aliud (ut sic dicamus) determinatum : ergo et præsupponil illum, ut operantem sine providentia, sapientia, et consilio : quia ex vi hujusmodi decreti indifferentis, et futuri, ut pnesupposili al istam scien­ tiam, non potest scire, an voluntas creata exhibitura sit suum concursum ; cum il­ lud decretum Dei non sit magis ad unum actum, quam ad oppositam ejus. 19 Confirmatur secundo. Quia in sen­ CùnIrmilio tentia admittentium hanc scientism, il, j,.». lequod præsupponil illam, non est neces- | rior. sario requisitum ad existenliim actionum causarum secundarum : quandoquidem scientia hæc, ut dicebamus, presupponit suum objectura, et umnes essentiales depenlenlias, ad illius existentiam requi­ sitas : ergo cum per illos, modus ille volendi primæ causæ per consilium, et prudentiam, et ex intentione effectus par­ ticularis, scientiam mediam presupponat, non erit hic modus concurrendi ne­ cessarius ad existentiam talium actionum : ac proinde debent distinguere duplicem modum concurrendi in prima causa : alium fortuito sine consilio, et deliberatione, et cæco modo, et hunc requisi­ tum essentialiter ad existentiam effectus; alium vero cum consilio, et deliberatio­ ne, et hunc non desileratum essentia­ liter ad talem existentiam : quo quid absur­ dius? Eadem assertio ratione alia probatur. SveunJa iis* 20 Secundo probatur eadem assertio, el bîiûuI confirmatur ratio precedent. Quia si semel detur scientia, scientia medii, sequitur, seuuitur. Deum discere ex eventu id, cujus antea certam scientiam non habebat : atque adeo dari in eo aliquam ignorantiam, et cxperimentalem scientiam : hoc autem sequenti ratione ostenditur. Quia in illo I priori, in quo in statu conditionator •Jïï Deos intelligilur dare auxilia, imponere precepta, inspirare, et illustrare intellec­ tum causarum secundarum, non scit certo, et infallibiliter ex vi horam, juxta oppo­ sitam sententiam, quid inde eventurum est mediante libertate creata; sed tunc est ei certo notum precise ex vi visionis effectu? in se. quem voluntas creata ratio­ ne suæ innatæ libertatis, et talibus auxi­ liis adjutu, elegit : ergo discei ex even­ tu, et per experientiam. jj Antecedens proluitur. Quia juxta oppo­ sitam sententiam non scit certo Deus is­ tum eventum in ipso auxilio, aut volun­ tate, qua datum est. quatimus hæc duo per modum actus primi pneeunt conson sum libertatis creata? : siquidem, juxta prædictam sententiam consensus iste non infertur certo, et infatlibiiter ex tali auxilio, et voluntate Dei : el ita solum attingit illum ceito in ipsomet. ut inactu secundo procedit a voluntate creata, et auxilio de se indifferenti. Consequentia autem probatur sequenti exemplo. Nam si quis suadeat alteri, ut sedeat, et ex vi persuasionis in actu primo spectata non scii certo sessionem futuram, sed tantum eam cognoscit, quando illam in se ipsa videt, tunc vere diciiur, scire illum effec­ tum ex eventu : ergo hoc idem dicen­ dum erit de Deo, quoad cognitionem* fu­ turorum contingent.um, si verum est, ea per scientiam mediam, non vero in suis decretis liberis attingere. Nec oportebit solutionem quandam, qua· ex adversariorum doctrina deduci potest, adhibere, quia ex iis, quæ disp. 7. lata diximus, impugnata manet. 21 Nec refert, si objicias, quod scien­ tia absoluti, quam Deus habet de faturis absolutis, habet dependentiam ex eventu futuro, et tamen non ideo Deus diciiur discere ea ex eventu, nec hæc scientia experimentalis respectu illorum ei com­ petit : ergo idem debet quoad præsens dici, etiamsi scientia conditionata in eu admittatur. IS Respondetur enim, quod al hoc, ut aliquis dicatur discere ex eventu, non suffi­ cit, ut ejus cognitio habeat aliquam dependentiam ex eodem eventu, tanquam ex objecto, ad quod ipsa cognitio tendit; se l ad id requiritur, ut discens ignoret, aut nesciat veritatem in causis, et post­ ea sciat illam ex vi visionis eventus : at Deus simul videt . effectum futurum absolute Er4i til TRACT. HI, DISP. XII, DUB. IV. absoluto in so ipso, et ul existontem in ælornilate, et simul in sua causa .determi­ nata per divinum decretum efficax, ratio­ ne cujus ab æterno illum extra so elicit in nunc æternitatis; et ita nunquam ox eventu discit. At cum juxta oppositam sententiam , Deus nunquam cognoscat fuiura contingentia, sive absoluta, sivo conditionata in suo decreto, sed solum cognoscat illa postquam videt eventum , non potest non discere cx eodem even­ tu, ct habere scientiam expérimentaient illius, et hæc de hoc dubio, et do tota hac disputatione, et articulo. ARTICULUS XIV. Utrum Deui cognoscat enunliabitia ? « 1. Ad decimum quarlam sic p'ocedilur. Videtur, quod Deus non cognoscat eauntiabilia. Cognoscere enim eoantiabiha convenit intellectui nostro, seconium qaod componit, et dividit : sed in intellectu divino nulla eat compositio : ergo Deas non cognoscit eauntiabilia. 9. Praeterea, omnis cognitio 111 per aliquam similitu­ dine» : sed in Dro nulla est similitudo enuntiabilium, eum sit omnino simplex : ergo Dens non cognoscit enuuSed contra est, qaod dicitur in Psalm. 05. Dominus scii cogitationes hominum : sed eauntiabilia continea­ tur io cogitationibus hominum : ergo Deus cognoscit enuntiabPia. Respondeo dicendum, quod cam formare enuotiabilia sit in potestate intellectus noslri : Deus antrm seit quidquid est in potentia sua, vel creaturæ, ul supra dic­ tum e^t, necesse est. quod Dens sciat omnia enuntiabilia, quæ formari ponant. Sed sicut scii materialia iramaterialiler, ei composita simpliciter, ita scit enunliabiha, non per modum enuntiabilium. quod scilicet in intellectu ejus sil compositio, vel divisio enuntiabrium, sed unumquodque co/na«eit per simplicem in’elligentiam. iotelligeodo essentiam uniuscujusque. S*col si nos in hoc ipso, quod inlelligimus, quid c>t homo, intrllierremus omnia, quæ de homine præ licari po«sunt. Quod quidrm in intellectu nostro non contingit, qui de uno in ahad discern’, propier hoc, quod spectes intclliribllis sic repra«entai unum, quod non repraesentat aliud. Und< intelligeodo quid e>| homo, non ex hoc in ipso aha, qua? ei inOut, inlelligimu*. sed divisim secundum quaodam saecesfionero. El propter hoc ca, qui* seonuoi mtelligimos, oportet nos in unum redigere per modum compositionis, vel divisionis enuntiationem formaudo : sed species intellectus divini, srilicet ejus essentia, sufficit ad dcmonstrahda omnia. Un Je inlelligendo essen­ tiam suam cognoscit essentias omnium, et quæcunqae eis accidere poscunt. Ad primam ergo dicendum, quod ratio illa procede­ ret, fi Dens cognosceret enuuiiabiiia per modum enonliabiltem. Ad »ecvndam dicendam, qaod coxpofi io enantubilis significat aliunid esse rei. Et sic Deus per »uum essi», quod est ejos essentia, esi similitudo omaiam e.rum, quæ per enantiabllia signiOcantar. Conclusio affirmat. Circa quam plura præcedenti articulo diximus. ARTICULUS XV. Utram scientia Dri iit WÏabilu! l.Ad decimam qoinlum sic proceditor. Videtrr. qaod fciealii Dei lii vanabilis. Srieaiia enim relative dicitur f»69 al scibile : red ea, quæ important relationem id crea­ turam, dicuntur de Den cx tempore, et varianior secun­ dum yariatioaem creaturarum : eruo scientia Dei est unabitis lecaailQtn variationem creatararum. 2. Praeterea. Qu dquid potest Deus beer*, potest sfre: red Deus potest pluia facere, quam faciat : ergo poirft plera tare, quam sciat: et >ic scienth sua polesl va­ riari secundum augmentum, ct diminaticneir. 3. Præterei, Deus scivit Christ im napiturum. Nunc autem uescit Cbnslum nasci:urum, quia Chrisiu* nasciluiut non est : ergo non quidquid Deus scivit icit : el iu scientia Dei videtur esse variabilis. Sed contra est. quod dedur Jacobi I. qaod apud Deam non est Iram mutatio, nec ricinuudsuis obumbratio. Ren facit. Unde ex t.oc. quod poie-t plura facere, qcam facit, non sequitur, quot pass it plura scire, quam sciat, nui hoc referatur *d fdeatiin visio­ nis, secundum quam diciiur scire ea, quæ sunt in acta secundum aliquod tempus. Ex boc tamen, quod scit, quod aliq ia possunt er se, quæ non sunt, vel etiam non C'sct ejus scient a variables : sed hoc esse non potest : quia quidquid est, vel potest esse secun­ dum aliquod t'apus, Deus in æterno sto scit. El ideo ex hoc, quod ponitur aliquid esse secundum quodcunque tempus, oportei peni, quod ab æterno sil scit m a Deo. Et ideo ton debet concedi, quod Deus posui plura scire, quam sciat : quia hæc propositio implicat, quod ante nesciverit, el postea sciat. Ad lenium dicendum, quod antiqui nomina’es dixeruot idem esse enunciabile Christum nasci, el esse nasciiurum, et et, quod sciat unam, el eandem rem quandoque e*vr, et quandoque non ease, ita abique variatione divina* scientia? est, quoi seit aliquod enunciabile quandoque esse verum, et quandoque e*se rslcnn«ceret per modum enunci»bilium componendo, et dividendo, sicut accidit in intellecta noMro. Uade cognitio nostra variatur, vel secundum vrrila’em. et falsitalrm : pala • i mutata re eandem opinionem de re illa retineamus. Vel fecundum diversas opinione*, ut si piimo cploeimr aliqurm sedere, el postea opinemur rum confédéré: quorum neutrum potest esse ia Deo, ··’ 4 I Conclusio npgat. Circa quam plura possent dici, nisi in tracta- .s> 670 DE SCIENTIA DEI. modum, vel liaem. est secundum quid specaliiiii, elle· enndom qmd prirticn. Cum vero ordinatur ad finem operatiouis, est nimpliciler practice. Secundum boc ergo diceudum ert, quod Deus de >e rp*o bibet acieatiiM speculativam uuiua : ip-e cmm operebilti non esi. De omuious vero alus habrt icicnium. tl specu.libant, et ARTICULES XVI. praeli cum, specn-ainam quidem quantum ad nojun. Quuquid euim m rebus nos specolitlvci cofomcimas I7riw l>ett de reltt habeat sciet tian Spec laliran > niffiuieudo, el dividcnoo, huc totam Deos multo perfec­ tius novit. Sed de irt, qua* potest quidem facrre, tel LAddecîmonmtem r’c proceditor. Videtur, quod Deus sçcuajutn niiinm tempus facit, non habet pracnean de rebus boo bibcat ademtam sperobiiuo. bdenlia scientiam, secundum q^ud pnctica scientia dicitur a fine. enim Dei esi aa» rerum, ut sapra o> tensu m esi, red MC aolrm habet praclicam Kicauam de hü, qua* ^aj· scienti* ipcculativa ton e«l nosa rerum saurim: ergo dum ai.quos trmpus facit. Mala vero licet ib eo nou sal SCiemra Dei too e»i tpeCdbfiv*. opcrabmi, tamru sab cognitione prictica ipsius cadint : i. Pnrtrrei sdeutia speoolrttra est per abstriclioaem iSCSI ri bona, in quantum permuni, vei impedit, >ei ora rebas; quod divtnx scienti* non competit : ergo s.uea· d.nat ea, sicut cl u*gniudiuc> cadunt sub praclica sdefttu Dei dou est >pa, ouu quidem soi ipMus, srd aliorum, Qcoruadia pracuca, ut patet per PbdisopiQm iu pnac.pio Metaq luco actu, scthcei eorom, quj? secundum aliquod tenphys. ergo Deus bibet de reba=> serentia□ · peculation. pu.tuul. Quuruuuim veru vinulr, scibcct eorum, qg? Respondeo dicmJam, qaod aiiqoa screolia e>l specupvtert lacero, et umm nunquam tlunt. hlm unium, aliqui yracuci tantus, aliqui vero secunAii s»eundum dic. udum, quoJ scientiam esse acceptant dum iliqoi-1 specuUlna. ct secundum aliquid praciici. a rrbos >citi«, non per sc cuavcnit scientur ipecuiaûvœ, Ad cujus evidentiam «cieudam e*t, q .od iDqu >acntra sed per accubes iu quautum e»l humana. potest oici speculativi tripixiler. Ad id vein, quod *m contrarium ubjicitor, dicendia, Frimo rx parte rerum rCrtirim, qc.r jtoa sunt ope ra­ quod de opcribibbos pertecta scieutia non bibetur, nisi bi les a acieatc. Sicut est scieulu b«/minn de reba> ni>aantur in qu4uUm operabilu sunt. El ueo cumacien(arilibos, vel divinis. lia Dei sil uma.bu> munis pe i fecla, oportet, quod sait Secondo, quantam ad eodem sciendi. Ut pota, si ea, q&r sunt a se operauiha in quantum huja>niodi, <1 riiùc4k>r ro^aideret domam diûmicndo, ei dnidra-O, et* bOa >vImQ, secandam quod suul specula lina. Seu Usto considerando nui«er*alra praxnrara ipsies. Uuc siqainuo recediu»r a oobiiiUie spec Ulixe scienti*, qrti dem est operabdii modo >pecu>ativo c*tiMdec ipso. Snpsum auleta speCbkDOn secandam quod operabilu rtUl. Operabile ctim ert bic ccf«escrt, et s»c spcceiau» sui ipsius s&eoui labet aliquid per appbrationcm furmr ad materiam, bom per cooniliU4cm specuiainim, ei piivticam omuitm aliorum. re oUiioacm Ouinpcbiti in prmnpa unnersain Gtmalia. Tertio, qnanlnm ad flora. Na· intellectas practical Conclusio. Deus de se ipso lanium habet differt a speculativo, steal alerter in 3. de Ainu luseienliaut speculativam, de aliis jero simul teRectal es.» p icbcas ordiuaiur au iperaüo&is; praclicam, el speculativam. fini» lufem jezdlrctat >pecu!ativi ert cotuiocrano ven111k. Code *i qui» *diQraior consideret quitter pu»el fieri aliqoa dorais, non orJinins ad L>ca operationi*, Sed de materia hujus articuli plura diximus sed ad cvgQO-ccndurû IiBtun, rril quantum ad ûuem, ari. 8. ostendentes, scientiam Dei esse cau­ speculatha consideratio, ta me a de re vperabiii. Scieoua g’ior, qua· eu rpeculatna ratione Ipsics rei scitar, e>t sam rerum : et ideo nihil in præsenll superesl pcculanta tutui Qnæ veto ipecatattvi est secuedam t dicendum. tu de Voluntate Dei, quam plura huc spectan­ tia, circa immutabilitatem divinæ voluntatis, circa aclus liberos Dei dicenda essent. INDEX TRACTATUUM DISPUTATIONUM, ET DUBIORUM Quæ in hoc Primo Tomo una cum Quæstionibus, et Articulis Divi Thomæ continentur. QCXST10 III. Dc Simplicitate Dei. foi. 6 Art. 1. Ulrum Deus sit corpus? ibidem. Art. 2. Ulrum in Deo sil compositio formæ. etmateriæ? 7 Art. 3. Utrum sit idem Deus, quod sua es­ sentia, vel natura ? ” ibid. Art. 4. Utrum in Deo sil idem essentia. el esse? ibid. Art. 5. Utrum Deus sil in genere aliquo? 8 Ari. 6. Utrum in Deo sint aliqua accidcnlia? • ibid. Art. 7. Ulrum Deus sit omnino simplex? 9 Art. 8. Utrum Deus in compositionem aliorum venial? r-.r." ibid. TRACTATUS I. Dc principio individuationis substantiæ matcrialls, el accidentium ejus. 11 Dub. 5. Utrum materia signata quantitate, prout dicit materiam, ut præbabenlera per mo­ dum radicis hanc jiolius quantitatem, quam illam, sit prima radix individuationis substantiæ materialis complete, atque adeo formæ substantialis illius ? 52 Disputatio II. De principio individuationis accidentium. 61 Dub. 1. Utrum subjectum sit prima radix, el principium individuationis accidentium, el dis­ tinctionis pure individualis eorum? 65 Dub. 2. Utrum quantitas hoc sibi peculiare vendicet. ,et quodammodo ex se, tanquam a prima radice individuetur? 70 Dub. 3. Utrum essentialiter repugnet distinc­ tioni pure numerics accidentium, ut tali, quod duo ex illis numero solum diversa sint simul in eodem subjecto ? 82 TRACTATUS II. Disputatio I. De principio individuationis substantiæ mate­ rialis, et accidentium eJus. 11 Dub. 1. Ulrum forma substantialis se ipsa sit Individua, et primum principium individuatio­ nis , el distinctionis pure individualis lotius compositi? ibid. Dub. 2. Ulrum materia secundum se, et præ­ cise sumpta, an vero materia signata quantita­ te sil primum, el radicale principium indivi­ duationis totius compositi substantialis ? 22 Dub. 3. Utrum materia signata quantitate, prout dicit compositum quoddam ex materia, el quantitate, tanquam ex forma inhærcale, el constituente, sil prima radix individuationis compositi? 81 Dub. 1. Utrum materia signata quantitate, proul dicil modum quendam substantialem, ex natura rei diversum a materia, el eam de­ terminantem ad hanc potius quantitatem, quam ad illam habendam, sit prima radix Individua­ tionis substantiæ materialis, et formæ substanrialis illius? 19 In quæst. 12. primæ part. Divi Thomæ. De Visione Dei. 90 QirsTio xii. Quomodo Deus a nobis cognoscatur. 90 Art. 1. Utrum aliquis intellectus creatus possil Deum videre per essentiam ? 92 Disputatio I. De possibilitate, el appellbilitate visionis Dei per essentiam a creatura intellectuali. 93 Dub. 1. Ulrum visio clara Del per essentiam sit possibilis intellectui creato? ibid. Dub. 2. Utrum SS. Patres cognoverint, pos­ sibilem esse Intellectui creato visionem Dei per essentiam? 99 Dub. 3. Utrum possibilitas visionis Dei per essentiam ab intellectu creato possit evidenter cognosci per lumen naluræ? 103 Dub. 1, Utrum in natura intellectuali secun- INDEX dum se sumpta sit appetitus innatus ad visio­ nem Dei per essentiam? 110 Dub. 5. Utrum detur in creatura intellectuali secundum se sumpta appetitus elicitus, ct na­ turalis respectu visionis claræ Dei? 11 i Ari. 2. Utrum essentia Dei ab intellectu crea­ to per aliquam similitudinem videatur? 118 Disputatio 1L De similitudine, seu specie requisita ad vi­ sionem claram Dei. 119 Dub. 1. Utrum juxta mentem D. Thom» sil admittenda aliqua similitudo creata in ordine ad visionem claram Dei eliciendam? ibid. Dub. 2. Utrum essentia divina uniatur de fac­ to cum intellectu beati per modum speciei intcfiigibilis in ordine ad claram Dei visio­ nem ? 125 Dub. 3. Utrum essentia divina, ut habet ra­ tionem speciei intelligibilis, concurrat active ad visionem claram Dei? 110 Dub. i. Utrum sit possibilis per divinam po­ tentiam species impressa creata, per quam Deus qiiiddilaü've, et prout est in seipso, pos­ sit videri? 152 Dub. 5. Utrum prima ralio, quam D. Thom. in hoc articulo adducit, sufficienter convincat impossibilitatem speciei impress» quidditative. el clare Deum repraesentantis? 157 Dub. 6. Utrum ex secunda ratione D Thom. sufficienter colligatur impossibilitas speciei im­ press» repraesentantis quidditative, et clare Deum, proui est in se ipso? 161 Dub. 7. Quæ specialiter obstent contra se­ cundam rationem D. Thomæ. el quomodo sol­ venda. 166 • Dub. 8. Utrum ultima ratio articuli probet impossibilitatem speciei intelligibilis creatæ, re­ praesentantis quidditative Deum : ubi etiam ar­ gumenta, quæ dub. 4. hujus disp. ex adversa­ riis adduximus, dissolvuntur? 176 Dub. 9. Utrum necessario, et indispensabDiler detur in beatis verbum, seu species ex­ pressa repræsentans quidditative Deum, prout est in se? 180 Dub. 10. Utrum recte probetur impossibilitas verbi creati clare, cl quiuditative repræsentantis Deum, ex eo. quod Deus essentialiter est ip­ sum esse quidditative intellectum, et ita ne­ quit mediante verbo creato quidditative intelhgi ? 188 Art. 3. Utrum essentia Dei videri possit ocu­ lis corporeis? 201 Art. 4. Utrum aliquis intellectus per sua na­ turalia divinam essentiam videre possit? ibid. Art. 5. Utrum intellectus creatus ad viden­ dum Dei essentiam aliquo creato lumine indi­ geat? 219 Disputatio IF. De necessitate luminis gloriæ ad videndum divinam essentiam, proui esi in se. 210 Dub. 1. Utrum lumen glori® concurrat ad visionem Del, prout est in se, per modum spe­ ciei impress»? Dub. 2. Utrum lumen glori® sit dispositio necessaria, ad hoc, ul essentia divina in ra­ tione form® sen speciei intelligibilis uniatur intellectibus beatorum 2. Dub. 3. Utrum lumen gloriæ ad visionem Dei recipiendam necessario desideretur? 231 Dub. 4 Utrum per potentiam Dei absolutam possit intellectus creatus sine lumine gloriæ per solam suam potentiam obedienlialem, additu tamen influxu concomitante in visionem, non vero aliquo alio praevio, in eundem intellec­ tum. illam elicere? 235 Dub. 5. Utrum per divinam potentiam possit in ratione, luminis divina essentia uniri intel­ lectui creato, el ita constituere illum absque creato lumine m actu primo ad videndum Deum, ut est in se? 242 Art. 6. Utrum videntium Dei essentiam unus alio perfectius videat ? 219 Disputatio V. Mfl De æqualilate, et inaequalitate visionum In beatis. 250 Dub. 1. Utrum inter visiones beatificas reperiatur inæqualitas? ibid. Dub. 2.Utram inæqualitas reperta in visio­ nibus beatificis non solum sit intensive, el ex­ tensiva. sed etiam essentialis, el specifica? 252 Dub 3. Utrum melior potentia intellectiva cnm æquali lumine gloriæ clarius essentiam divinam intueatur? 258 Art. 7. Utrum videntes Deum per^essentiam ipsum comprehendant ? 266 Disputatio VI. De incomprebensibdilate Dei ab intellectu creato. 267 Dub. unie. Utrum per divinam potentiam possit intellectus creatus comprehendere Deum? ibid. Art. 8. Utrum videntes Deum per essentiam omnia videant in Deo ? 278 Dispu talio VII. Disputatio III. De Impossibilitate visionis Dei, prout est in se. per vires creatas ordinis naturalis, vel ali­ cui intellectui creato connaturales. 202 Dub. 1. Utrum per potentiam Dei absolutam sit possibilis aliquis intellectus, qui per vires proprias ordinis naturalis possit videre Deum prout est in se t ibid . Dub. 2. Utrum sint possibles per divinam po­ tentiam aliqua substantia, aliquisque Intellectus, quibus sit connaturale lumen gloriæ. el possint ex propriis viribus videre Deum per essen­ tiam ? 206 De Iis, quæ viso Deo in eo videntur, aut vi­ deri possunt. 279 Dub. 1. Utrum videntes Deum videant omnia absoluta, quæ formaliter. et omnino necessa­ rio sunt in illo ? ibid. Dub. 2. Utrum divina essentia possit videri sine personis, vel una persona sine alia ? 281 Dub. 3. Utrum beali ex vi visionis divinæ es­ sentiæ possint videre, et de facto videant de­ creta libera Dei? 989 Dub. 4. Utrum ex vi visionis divinæ essentiæ possint, aut debeant videri effectus existentes in aliqin differentia temporis? 291 TRACTATUUM, ETC. Dub. 5. Utrum ex vl visionis divinæ essen­ tiæ possint videri creature possibiles? 300 Ari. 9. Utrum ea, quæ videntur In Deo, a videntibus divinam essentiam per aliquas si­ militudines videantur? 310 Art. 10. Utrum videntes Deum per essen­ tiam, simul videant omnia, quæ in Ipso vi­ dent? 311 Ari. 11. Utrum aliquis in bac vita possit vi­ dere Deum per essentiam? , ibid. Art. 12. Dirum per rationem natural in Deum in hac Vila cognoscere possimus ? 312 Ari. 13 Utrum per gratiam habeatur allior cognitio Dei, quam ea, quæ habetur per ta­ lionem naturalem ? 313 TRACTATUS Ill. In quæst. 11. primæ part. Angelici Doctoris. quæstîo XIV. De Scientia Dei. · 315 Dub. unie. Utrum ea, quæ D. Thomas in proœmio hujus quæst. docet, sint vera? 316 Ait. 1. Utrum in Deo sil scientia? 318 673 Art. 4. Utrum ipsum intelligere Dei sit ejus substantia? 403 Disputatio IV. I)c intelligere Dei quoad vim, quam babel ad constituendam divinam essentiam, ct natu­ ram. 403 Dub. 1. Utrum constitutivum divinæ essen­ tia?, vel naturæ sil sola ratio subslantiæ spiri­ tualis a se, seu per essentiam talis, proui distinc­ ta virtualiter a ratione subslantiæ inlelligenlis per essentiam, sive radicaliter, el in actu pri­ mo, sive in actu secundo? ibid. Dub. 2. Utrum constitutivum divinæ essentiæ, seu naturæ sil sola ratio subslantiæ radicaliter, et per essentiam intellective prout distinctae virtualiter ab intellectione per essentiam, au vero prout absque omni distinctione viduali est ipsamet intellectio? 414 Ar t. 5. Utrum Deus cognoscat alia a se? 129 Ari. 6. Utrum Deus cognoscat alia a se pro­ pria cognitione ? ibid. Ari. 7. Utrum scientia Dei sit discursi va ?430 Art. b. Utrum scientia Dei sil causa re­ rum ? 431 Dispulatio V, Disputatio L De scientia Dei, quoad an est ? 318 Dub. 1. Utrum cognitio intellectiva sit forma­ liter in Deo? ibid. Dub 2. Utrum ex eo, quod Dens sil summe immaterialis, recte probet Ang. Doct. eum esse summe Intetligentem ? 321 Dub. 3. Utrum in Deo sit scientia proprie, el formaliter dicta, el respectu quorum? 322 Dub. 1. Utrum scientia Dei sit attributum illius ? 339 Dispulatio IL De duplici discrimine, quod D. Thom. In boc articulo inter cognoscentia, et non cognoscentia constituit. 350 Dub. 1. Utrum sit vera prima differentia, quam D.Tboni. assignat inter cognoscentia, et non cognoscentia, quod hæc tantum habent suam formam, illa vero habent etiam formas aliarum rerum ? ibid. Dub. 2. Utrum cognoscentia non solum ha­ beant formam rei alterius ; sed etiam fiant per identitatem aliæ res in esse cognoscibili, sive representative ? 368 Art. 2. Utrum Deus intelligat se? 387 Disputatio UL De intellectione, et scientia Del quoad ejus primarium objectum 387 Dub. 1. Utrum Deus se ipsum primario intciligal? ibid. Dub. 2. Utrum objectum per se primum, et specificativum intellectionis essentialis Dei sit divina essenli i, ul distincta ab attributis, et re­ lationibus : an vero ul omnia hæc formaliter. et expresse dicit? , Art. 3. Utrum Deus comprehendat seip102 sum ? De scientia Dei quoad ejus causalilalem erga creaturas. 131 Dub 1. Utrum scientia Dei sil aliquo modo causa rerum? ibid. Dub. 2. Quænam scientia Dei sil causa re­ rum ? 433 Dub. 3. Utrum sicut scientia Dei formaliter sumpta,.est causa dirigens ad productionem creaturarum, ila etiam sit principium imme­ diate effectivum, et exequens productionem earundem ? 112 Ari. 9. Utrum Deus habeat scientiam non •159 entium ? 160 Ari. 10. Utrum Deus cognoscat mala? Disputatio VI. 400 De scientia Dei collata cum malis. Dub. 1. Utrum Deus cognoscat mala? ibid. Dub. 2. Utrum Deus necessario cognoscat mala per bona creata? 161 Art. 11. Utrum Deus cognoscat singularia? 466 Art. 12. Utrum Deus possit cognoscere infi­ nita ? 467 Art. 13. Utrum scientia Dei sit futurorum contingentium ? ibid. Disputatio VIL De an est? scientiæ Del, respectu futuro­ rum contingentium absolutorum, et de iis, in quibus nequeunt ab eo certo cognosci. 468 Dub. 1. Quid, et quoluplex sit futurorum contingens? 409 Dub. 2, Utrum Dens certo sciat futura con­ tingentia absoluta? 170 Dub. 3. Utrum Deus certo sciat futura libera absoluta per suam essentiam, el divinas ideas, ut représentant veritatem ipsorum antccedenler ad decretum suæ voluntatis? 177 Dub. 4. Utrum Deus certo cognoscat futura contingentia absoluta in decreto libero suæ t 674 INDEX voluntatis, non quidem, ul præsenti, sed ul futuro? 484 Dnb. 5. Utrum Deus certo cognoscat futura contingentia absoluta, el aliquo modo penden­ tia a libertate creata in comprehensione causa­ rum secundarum antecedemer ad liberam divi­ næ voluntatis determinationem ? 405 Dub. 6. Utrum Deus certo cognoscat futu­ ra contingentia absoluta in eorum veritate objectiva aniecedenter ad divinum decrelum ? 500 Disputatio VIII. De scientia Dei respectu futurorum contin­ gentium absolutorum, quoad ea. in quibus cedo ab illo cognoscuntur. 524 Dub. 1. Utrum Deus certo cognoscat cuncta futura contingentia absoluta in decreto exer­ cito suæ voluntatis, aniecedenter ad quamlibet eorum infallibilem futuritionem. seu in sua essentia determinata per tale decretum? ibid. Dub. 2. Utrum juxta Scripturam, el Patres, præcipuevero D. Thom. futura contingentia ab­ soluta sint ab æterno realiler, el physice præsentia Deo in mensura ætérnilatis, et ratione hujus præsenliæ certo ab illo cognoscan­ tur? Dub. 3. Utrum sufficienti ratione probetur, futura contingentia absoluta fuisse ab æterno. ei esse nunc realiter. et physice præsenîia Deo in mensura aeternitatis, el ratione hujus præsentia certo ab illo cognosci ? 18 Dub. 4. Utrum ælernitas, et p nes en lia jam explicata futurorum in illa sil omnino neces­ saria, ad hoc. ut heus certo, el infallibiliter cognoscat futura contingentia absoluta, ante­ quam sini præsenlia in sua propria, el adæquata mensura, seu quoad nos ? 567 Disputatio X. De impossibilitate scientiæ mediæ, sive conditioftaun ex auctoritate petita. 599 Dub. 1. Utrum juxta sacram Scripturam ad­ mittenda sit scientia media, sive condilionata? two Dub. 2. Utrum juxta mentem Augustini ex testimoniis ejus desumptam colligatur, dandam esse scientiam mediam, sive condiliotialam ? 610 Dub, 3. Utrum vel juxta principia adversa­ riorum, vel absolute, et simpliciter loquendo, colligatur ex effectibus doctrinæ Augustini, vel ex aliis signis, quod juxta ejus mentem sil re­ jicienda scientia media, sive conditionata? 092 Dub. 4. Utrum juxta mentem Angelici Docto­ ris ex testimoniis ejus desumptam, sil danda in Deo scientia media, sive conditionata? 628 Dub. 5. Utrum ex aliquibus aliis signis col­ ligatur, quod juxta Divi Thomæ mentem non sil danda scientia media ? 632 Dub. 6. Utrum scientia media a tempore Au­ gustini , usque ad hæc tempora perenniter (luxerit, et a Theologis tam junioribus, quam antiquis, maxime vero ab iis, qui Concii. Tri­ dent. interfuerunt, approbata fuerit? cu Dub. 7. Utrum scientia media a tempore August, el antiquorum Patrum, usque ad an­ num 1560. antiquos scholasticos latuerit, et a junioribus Theol. ex doctrina eorundem Pairam eruta sit, an vero a prædictis antiquis Theolog. el Scholasticis cognita, el reprobata fuerit? 638 Dub. 8. Quomodo ex dictis deducatur, doc­ trinam negantem scientiam mediam praeferen­ dam esse doctrinæ illam adsiruenll : ubi spe­ cialiter Doctores negantes prædictam scientiam mediam recensentur. 648 Disputatio XI. Disputatio II. De scientia futurorum condilionatorum, quam Deus in suo decreto efficaci, condiiionato tamen habel. 57i Dub. 1. De multiplici divisione futuri conditio­ nal! , et quænam ex illis ad praesentem dispu­ tationem spectent. ibid. Dub. 2. Utrum juxta Scripturam sacram Deus certo sciat futura contingentia condilionata, sive illa sint disparata, pendentia tamen tam quoad conditionem, quam quoad eventum a causis liberis. sive non sint disparata, sed habentia connexionem tantum probabilem, sive conjecturalem cum conditione ? 576 Dub. 3. Utrum juxta Sanctorum Patrum mentem Deus cognoscat omnino certo, et infallibililer futura contingentia conditionata, si­ ve sint disparata, modo dicio, sive bab^ant probabilem connexionem cum eventu futu­ ro? 583 Dub. 4. Utrum sufficienti ratione ostendatur, Deum certo, el omnino infallibiliter cognosce­ re tam futura contingentia conditionata. et disparata, quam ea, qnæ lanium habent pro­ babilem , et conjecturalem nexum ex parle objecti cuni conditione ’ 586 Dub. 5. Utrum in Deo sint ponenda decreta conditionata, poshlva. el efficacia circa omnia futura contingentia conditionata, et an eis se­ clusis, possint prædicta futura omnino cer­ to , et Infallibiliter a Deo cognosci? 591 De impossibilitate scientiæ mediæ ex defectu necessitatis ejus, el ex incomposibiblale illius cum aliis, quæ sunt in Deo desumpta. 651 Dub. 1. Utrum scientia media sil Deo neces­ saria, ad hoc, ul certo possit prædeslinare, vel consensum voluntatis creatæ absque læsione suæ libertatis efficaciter prædiffinire, an vero ulrunque horum tollat? 652 Dub. 2. Utrum ex alio etiam capite sclenlia media sit incomposibilis cum divina praedesti­ natione, respeclu adultorum ? 657 Disputatio XII. De impossibilitate scientiæ mediæ, lam a priori , aul quasi a priori . quam ex varüs in­ convenientibus deprompta. 662 Dub. 1. Utrum impossibilitas scientiæ mediæ ratione a priori, aul quasi a priori sufficien­ ter ostendatur? ibid. Dud. 2. Utrum scientia media sit impossibi­ lis. ex eo, quod per eam tollatur a Deo ratio primæ causæ. primique auctoris gratiæ ? ib d. Dub. 3. Utrum scientia media sil impossibi­ lis, ex eo, quod sequatur ex ea, Deum nou posse adimplere ea, quæ promittit circa fidem, vel conversionem creaturæ rationalis, ex fa­ cultate suæ omnipotenti®, sed potius ex præscienlia nostri futuri consensus? 666 Dub. 1. Utrum scientia media repugnel, ex eo, quod ex Illa coffigatur, Deum concurrere ad TRACTATUUM, ETC. actus nostros liberos rœco , et ignoranti mo­ do. et absque intentione illoruui in parlicu667 lari ? 11. Utrum Deus cognoscat cnundabiAri. 069 ha’ Salmoni. Cvri. theolog., loin. 1. «75 Ari. 15A'lrum scientia Dei sil variabilis ? ibid. Ari. 16. Utrum Deus de rebus habeat scien­ tiam speculativam ? C70 INDEX LOCORUM QUÆ IN HOC PRIMO TOMO CONTINENTUR Numerus paginam demonstrat fem. et videns iniquitatem nonne EX VETERI TESTAMENTO. Ei Genesi. tn principio creavit Deus artum. et terram. . 637 550 552 3. Ecce Adam quasi unus ea nobis factus est. etc. Sune ergo ne f rtc mittat manum suam. 570 1 considerat? 12. Apud ipsum est sapientia et forti­ tudo, ipse habet consilium ct intelhgenluim. 11. Su merus mensium ejus apud te e*!. 21. Sumquid Deum docebit quispiam scientiam? 31. .Yonne ipse considerat vias meas? jr.i 318 539 334 319 Ei Eiopo. . Si non crediderint tibi, nec audie­ rint sermonem signi prioris. & Ei Psjllhhl 13. Dominus prospexit super filios ho­ Er Deuteronomio. 1. Λοη vidistis aliquam similitudinem in die, qua locutus est robis Do­ minus. M. Quod y i tacita cogitatione respon­ deris. quomodo possum intellige- 576 582 Ex 1. KeüL’M. 23. Si tradent me riii Ceitœ in manus ejus. 580 Ex 111. Regum. II. Aon ingrediemini ad eas, ne: ingre­ dientur ad vestras. 530 Ei IV. Rbgvm. 13. Si percussisses quinquies, aut se­ xies, etc., percussisses Syriam, usque ad consummationem. 20. Morieris tu. et non vices. Ex EsTfiEti. 14. Te. Domine scientium. qui habes omnium Ex Job. 11. fyxe enim novit hominum vanita- 582 minum. ul videat si est intelli­ ici gent. 32. Ipse dixit, et facta sunt : ipse man­ davit, ct creata sunt. 316 In lumine luo videbimus lumen: 216 50. Sacrificium dedissem utique. 570 Delicta mea a te non sunt abscon­ dita. 101 Quanta mandavit patribus nostris /acere ea filiis suis, ut cognoscat generatio altera. Filii qui nascen­ tur. el exurgent, et narrabunt fi­ 640 liis suis. 89. Priusquam mnnles fierent, etc , aut formaretur teira. 93. Son videbit Dominus, nec intelliget Deus Jacob. 319 170 93. Intelligite insipientes, ct stulti ali­ quando sap i te. 310 93. Qui plantavit aurem, non audiet? aut qui finxit oculum, non consi­ derat? qui dncet hominem scien­ 319 tiam, etc. 132 103. Omnia in sapientia fecisti. 134. Omnia qurreunque voluit Dominus, 527 fecit in calo, et in terra 132 135. Qui fecit certos in intellectu. 137. Excelsus Dominus, et humilia res­ 319 picit. 331 13«. Mirabilis facta est scientia tua. 138. Intellexisti cogitationes meas. 11«. Ipse dixit. et facta sunt : ipse man­ 316 davit, et creata sunt. INDEX 8AGRÆ SCIUPTL’R/E Ex PROVERBIIS. 3. Dominus sapientia 7. Si ergo vos cum sitis mali, nnslis fundavit ter­ rain . 15. Infernus, el perditio curam Domi­ no. Ex lib. bona data dare filiis vestris. He. 165 8. Magister, sequar te quocunque ieris. 581 8. Vulpes fovea* habent, et volucres cœli nidos : filius autem hominis non habet ubi caput reclinet. ibid 11. Ιύγ tibi Corozain. vœ libi liethsaida, 432 JOI etc. 578 802 11. Si in Sodomis factœ fuissent virtu­ tes. quæ factœ sunt in te. 576 57o 11. Verum (a men Tyro ct Sidoni remis­ sius erit in die judicii, quam vobis. 578 11. Et tu Caphamaum, numquid usque in cmlurn exaltaberis? •»•9 10. El porlæ inferi non præcalcbunt ad­ versus eam 015 1«. Angeli eorum semper vident faciem Patris mei, etc. 95 20. Pares nobis fecisti, qui portacimus Ecclesiastes. 23. Domino Deo, antequam crearentur, omnia sunt cognita. 471 Ex Canticis. 3. Tenui coin, nec dimittam. r». Pulchra ut tuna. 2GB Gil Ex lib. Sapiential pondus diei, et æstu*. 21. De die autem illa, el hora ii emo scit. etc. 4. Duplus est. ne malitia mutaret in­ tellectum tellect mu ejus. 583 586 611 8. Quis eorum quæ sunt mugis quam illa est artifex? 10. Prauciebat Deus futura illorum. 432 omnis sapientia a Domino Deo est. 89. Opera omnis carnis coram illo. 12. Cognovit enim Dominus omnem scientiam. 331 I'idi Dominum. Ί. Ecce Virgo concipiet. 11. Juravit Dominus exercituum di cens : Si non putavi ita erit. 38. Morieris tu. el non vives. 40. Omnes gentes quasi non sini, sic sunt coram illo. II. Annuntiate quæ ventura sunt, et sciemus quia dii estis vos. 100 581 527 582 9. Sequar te quocunque ieris. 9. Vulpes foveas habent, el volucre* caeli nidos : filius autem hominis non habet ubi caput reclinet. ibid. 10. l’œ libi Corozain, vœ tibi BclhsaU da. OtC. 578 6υ2 16. Si Moy sen. et Prophetas non au­ 580 diunt. 18. Nemo bonus, nisi folus Deus. 165 171 1. Si scires denum Dei. et quis esi, qui dicit tibi: Da mihi bibere. 5. Est qui accusat vos Moyses, in quo vos speratis. Si enim crederetis Moysi, crederctii forsitan et mihi. 579 ibid, el 580 forte audiant. 435 570 32. Fortissime, magne, potens Domi­ nus. 271 38. Si profectus exieris ad principes regis Babylonis, vivet anima tua. 580 0. Jesus ergo cum cognovisset, quia 0. 8. 11. Ex Daniele. II. 11. 13. Domine, qui nosti omnia, antequam fierent. 11 Ex Habaccc. 11. Mundi sunt oculi tui. ad iniquita­ tem respicere non poteris. 5*1 EX JOANNE. EX JEREMIA. 26. Noli subtrahere verbum, ne 2£9 Ex Lcca. 319 539 Ex Isaia. i», Ex .Marco. 13. De tie autem ilia nemo scit Ex Ecclesiastico. 2(0 460 EX NOVO TESTAMENTO. 15. 18. venturi essent, ul raperent eum. 5*0 .Verno potest venire ad me, nisi fue­ rit ei datum u Patre meo. Si me sciretis, forsitan ct Patrem meum sciretis. In domo Patris mei mansiones multœ sunt. 250 Vado parare vobis locum. ibid. Philippe, qui videt me. videt et Pattern meum. 2«3 Non credis quia ego in Patre, et Pa­ ter in me est ? ibid. Nunc dixi vobis priusquam fiant, 171 ul cum facium fuerit credatis. Non vos me elegistis, sed ego elegi vos. 673 Unigenitus qui est in sinu Patris. etc. . 101 Ex Matih. Ex ACIIBCS ArOSTOiORCW Beati mundo corde, quoniam ipsi Deum videbunt. videbunt yr, 101 Drum H. Pcenilenliam age ab hac ntquilia 102 -r INDEX SACR.E SC1UPTUB.E· 678 tua. el roga Dtum ci forte remit­ tatur libi hæc cogitatio cordis tui. Ex Epistola ad Ephesios. 579 1. Sicut elegit nos in ipso ante mundi constitutionem. Ex Paclo ad Roman. Ex Epistola 4. Vocat ea, quæ non sunt, tanquam ea, qmr sunt. 538 1. Patrem multarum gentium posui te ante Deum. 539 666 « Scimus quoniam diligentibus Deum, etc. 460 8. Quos præscivit. et vrœdeslinavit. 9. Cum nondum nati fuissent, aut ali­ 9. 11. 11. 11. quid boni, aut mali egissent. Jacob dilexi. lïsau autem odio habui. Voluntati ejus quis resistit? Aon repulit Deus plebem suam. O altitudo divitiarum sapientiœ. el scientist Dei, quam incomprehen­ sibilia sunt judicia ejus! 315 331 Incomprehensibilia sunt judicia ejus. 545 Colossenses. 2. In quo sunt omnes thesauri sapien- tiœ, cl scientiæ Dei. Ex Epistola I. ad :<34 Timotheum. 1. Christus Jesus venit in hunc mun­ 657 527 51- dum peccatores salvos facere. 585 1. Degi steculorum immortali, etc. 93 6. Lucem habitat inaccessibilem, etc. ibid. Ex Epistola II. 617 271 I. In quo reposita est mihi corona juslitiæ. 251 Ex Epistola ad Hebrxos. El EPIST. I. AD CvRINTH. 1. Qui gloriatur, in Domino glorietur. 605 2 Quæ sunt Dei nemo novit, nisi Spi­ ritus Dei. 387 2. St enim cognovissent. nunquam Dominum gloriæ crucifixissent. 580 1. Se supra quam scriptum est. unus contra alterum in/lelur pro alio : quis enim te discernit? 601 9. Sic currile, ut Cumprehendalis. 268 13. 17demus nunc per speculum, etc. 95 el 281 15. Stella enim di/fert a stella in cla­ ritate : sic et resurrectio mortuo­ rum. 250 Λτ ad ©7 1. Per quem fecit et sæcula. 539 11. Magis eligens aflligi cum populo Dei. 282 11. Accedentem aa Deum oportet cre­ dere. *8 Ex Jacobo. 1. Semo cum lentatur, etc. Ex Epistola Π. Petri 6U àpost. 1. Satagite ut per bona opera certam vestram vocationem faciatis. 471 J. > Ex Π. ad Corinthios. 9. Qui parce seminat parce et metet. 12. Audivi arcana verba. Ex I. Joan. 102 3. Cum apparuerit , similes ei eri­ mus. 95 151 el 180 anigu, ex typis m.-p. marchessOu.