!

s A L M A NTICENSIS
ER. DISCALCEATORUM

mariæ DE MONTE
Primitivæ Observantiæ,

(CURSUS THEOLOGICUS'
Juxta miram Divi Thomæ Præceptoris Angelici-doctrinam.

TOMUS DUODECIMUS
COMPLECTENS DUOS TRACTATUS : PRIMUM DE CHARITATE
SECUNDUM DE STATU RELIGIOSO : IN ORDINE XIX & XX.
ILLUSTRISS. ac REVERENDISS. IN CHRISTO PATRI D. D.

Carolo
ANICH. — EX TYPIS MARCHESSOU

Amabili

de

la

TOUR -

ARCH I EPISCOPO

FILIORUM.

E

1)

d

- LAURAGUAIS

BITURICE N SI

NOVA,

!

AUVERGNE

O

R

R

K C

i

A

*

υλ I H O Lie

BRU X ELLIS

PARISI I S
Apud VICTOREM PALMÉ
R EC TO R EM

SUCCURSALE

GENERALEM

RECTOREM

29, via Parochianorum, 29

25, via Grenella, 25

F* j

G R O SS E T

&

TREMBLE Y

4, via vulgo dicta Corraterie,

1879

4

INDEX TRACTATUUM
questionum,

I>UTJIOTiU]ML

disputationum

quæ IN HOC ΤΟΜΟ XII CURSUS THEOL. SALMANT. CONTINENTUR.

TRACTATUS XIX
de chakitate theologica.

Proœmium.
QUÆSTIO XXIII.

De charitate secundum se, in octo arti­
culos divisa.
Art. 1. Utrum charitas sit amicitia.
2
Art. 2. Utrum charitas sit aliquid crea­
tum in anima.
id.
Art. 3. Utrum charitas sit virtus.
3
Art. 4. Utrum charitas sit virtus spe­
cialis.
4
Disputatio I.

De possibilitate, et existentia charitatis
V^in ratione supernaturalis, et strictæ ami. ' citiæ hominis ad Deum.
id.
5*» Dub. 1. Utrum sit possibilis supernatuJxalis, ac stricta amicitia inter Deum et hoJMnines?
id.
§ 1. Amicitiae diffinitio, illiusque species
y explicantur.
id.
§ 2. Catholica sententia elucidatur.
6 |
§ 3. Communis objectio, et recentiorum
solutio.
7
§ 4. Legitima objectionis solutio.
9
§ 5. Diluuntur fundamenta contrariae
sententiae, praeter ultimum,
12
§ 6. Ultimumargumentum pro contraria
sententia.
15
Dub. 2. Utrum sit de facto inter Deum,
ot homines stricta, ac supernaturalis ami$ citia, iliaque sit charitas?
17
u
§ 1. Duplici assertione difficultas expe< dltur·
id.
Salmant. Curs, theolog. tom. XII.

•

.

.

§ 2. Duplex objectio contra primam astionem.
19
§ 3. Quae obstent secundae assertioni,
diluuntur.
21
Dub. 3. Utrum ratio amicitiae conveniat
charitati essentialiter, et adaequate ; an
vero inadaequate, et accidentaliter?
id.
§ 1. Deciditur prima pars dubii.
§ 2. Absolvitur posterior difficultas. 27
§ 3. Fit satis argumentis contra primam
assertionem.
29
Dub. 4. Utrum sit possibilis hominis
ad Deum amicitia naturalis, et stricte
33
dicta?
id.
§ 1. Difficultas status.
16
§ 2. Legitima resolutio dubii.
37
§ 3. Praecluditur triplex evasio.
§ 4. Contraria sententia cum suis ar39
gumentis.
QUÆSTIO

XXIV.

De charitatis subjecto.
Art. 1. Utrum voluntas sit subjectum
charitatis.
43
Art. 2. Utrum charitas causetur in nobis
ex infusione.
id.
Art. 3. Utrum charitas infundatur secun­
dum capacitatem naturalium.
44

Art. 4. Utrum charitas augeri possit, id.
QUÆSTIO

XXV.

De charitatis objecto.
Art. 1. Utrum dilectio charitatis sistat in
Deo, an se extendat etiam ad proximum. 45

102118”
4

INDEX QUÆSTIONÜM, ETC.

Disputatio II.

Disputatio IΓ.

De objecto charitalis.
id.
Dub. 1. Utrum Deus sit objectum for­
male, el adaequatum charitatis.
id.
§.1. Vera sententia.
46
§ 2. Objectiones in contrarium diluun­
tur.
47
Dub. 2. Quænam sit ratio formalis sub
qua charilatis theologicæ ?
19
§ 1. Præmitluntur quædam ad dubii de­
cisionem.
id.
§ 2. Communis sententia duplici ratione
fulcitur.
52
§ 3. Alia ratio pro vera sententia.
55
§ 4. Prior opinio nostræ conclusioni op­
posita.
58
§ 5. Reliquae opiniones verae sententiae
contrariae.
62
Dub. 3. Utrum charitas habeat rationem
amicitiae respectu proximi.
65
§ 1. Statuitur prior assertio.
66
§ 2. Secunda assertio.
68
§ 3. Opposita sententia cum suis argu­
mentis.
72
Dub. 1. Utrum praeter charilatem theo­
logicam detur de facto, aut de possibili alia
moralis, et infusa, quæ sit per se amicitia
erga proximum ?
74
§ 1. Patrum sententia eligitur, et eluci­
datur.
75
§ 2. Alia ratio pro vera sententia.
78
§ 3. Diluuntur argumenta contrariae
sententia?, praeter ultimum.
82
§ Ultimus. Ultimum argumentum pro
contraria sententia.
87

De actu principali charitalis, qui est
amor Dei super omnia.
112
Dub. 1. Utrum actus charitalis per abso­
lutam Dei potentiam procedere valeat imme­
diate ab Spiritu sancto, sicut a principio
activo?
id.
§ I. Communis, et vera sententia sta­
tuitur.
114
§ 2. Triplex adversariorum solutio ex­
ploditur.
115
§ 3. Duplex alia ratio pro vera senten­
tia.
119
§ 4. Diluuntur argumenta contraria?
sententia?, præter ultimum.
121
§ 5. Ultimum argumentum pro contraria
sententia.
124
Dub. 2. Utrum secundum ordinariam
Dei providentiam, et potentiam actus charitalis procedere possit ab auxilio actuali,
vel potius oriri debeat a gratia sanctifican­
te, et ipsa charitate habituali?
126
§ 1. Vera sententia ratione fulcitur. 127
§ 2. Alia ratio pro assertione.
130
§ 3. Refertur sententia contraria cum
suis argumentis,
131
Dab. 3. Utrum saltem per absolutam Dei
potentiam possit actus charitalis oriri effec­
tive a solo auxilio actuali.
141
§ 1. Statuitur assertio, fundamentalique
ratione munitur.
id.
§ 2. Pra?cluditnr duplex evasio recentiorum.
142
§ 3. Exploditur alia evasio ex Cajetano.
146
§ 4. Refertur opinio contraria.
148

QVÆSTIO XXVI.

De ordine charitalis.
Art. 1. Utrum in charitate sit ordo.

Disputatio V.

90

Disputatio III.
De ordine diligendorum ex charitate. id.
Dub. unie. Utrum in charitate sit ordo,
et unde attendatur ?
91
§ 1. Deciditur prima pars dubii.
id.
§ 2. Examinatur posterior difficultas. 95
§ 3. Consectaria præcedentis doctrinae. 95
§4. Quæ obstant in contrarium, diluun­
tur.
101
§ 5. Alia ejusdem doctrinæ corolla­
ria.
105

De augmento charitatis.
152
Dub. 1. Utrum charitas sit capax au­
gmenti?
id.
§ 1. Prima pars dubii expeditur.
id.
§2. Dirimitur secunda difficultas.
154
§ 3. Ultima pars dubii absolvitur.
155
§ 4. Referuntur opiniones contrariæ. 156
Dub. 2. Utrum charitas augeatnr physice
dispositive nostris actibus.
160
§ I. Prælibantur aliqua.
id.
§2. PræferturD. Thomæ sententia. 162
§ 3. Refertur sententia contraria.
165
Dub. 3. Utrum actus charitatis remissi

INDEX QUÆSTIONÜM, ETC
mereantur do condigno charitatis augmen­
tum.
168
§ I. Observationes nonnullae.
169
§2. Duæ assertiones stabiliuntur pro du­
bii resolutione.
173
§ 3. Alia conclusio ad magis expedien­
dam difficultatem.
179
§4. Præcipuæ difficultatis resolutio. 181
§ 5. Refertur prima sententia contra­
ria.
187
§ 6. Secunda sententia contraria cum
suis fundamentis.
189
§ 7. Duo praecedentis doclrinæ consec­
taria.
195
§ 8. Aliud antecedentis doctrinae corolla­
rium.
200
§ 9. Proponitur ultimum corollarium
ejusdem doctrinae.
205
§ 10. Occurritur objectionibus adversus
doctrinam hactenus traditam.
212
§ 11. Quaestionis incidentis decisio. 217
§ 12. Quae doctrinae hucusque traditae
possunt opponi, diluuntur.
232
Dub. 4. Quando charitatis augmentum,
quod actibus ejus remissis corresponded
physice consideratur.
248
§ 1. Proponitur prima conclusio.
id.
§ 2. Statuitur secunda conclusio.
253
§ 3. Ultima conclusio dubium directe
resolvens.
259
§ 4. Refertur opinio primae assertioni
contraria.
261
§5. Diversorum placita referuntur con­
tra secundam, et ultimam assertionem. 266
§ 6. Consectarium praecedentis doclrinæ,
notatu dignum.
270

Disputatio VI.
De diminutione, seu remissione chari­
tatis.
274
Dub. unie. Utrum charitas diminuatur
per peccata venialia.
275
§ 1. Communis sententia probatur ra­
tione a priori.
id.
§ 2. Probatur eadem assertio ab incon­
venienti.
278
§ 3. Motivis conlrariæ sententiæ occur­
ritur.
281
Disputatio VII.

De perfectione virtutis charitatis.
286
Dub. 1. An charitas sit virtus, et utrum
unica, an multiplex.
287

ni

S 1. Resolutio dubii quoad priorem par­
tem.
id.
ξ 2. Posterior dubii pars absolvitur. 290
$> 3. Refertur opinio secundæ assertioni
con'raria.
292
Dub. 2. Utrum charitas sit simpliciter
perfectior, quam fides.
296
§ 1. Præsupponenda in hoc dubio,
id.
§ 2. Eligitur communior sententia, et
fulcitur authoritate D. Thomæ.
299
§ 3. Expenditur ratio fundamentalis ex
D. Thoma desumpta.
302
§ 4. Refertur opinio contraria.
306
Dub. 3. An, et quomodo charitas sit for­
ma cæterarum virtutum.
309
§ 1. Statuitur communis Theologorum
assertio.
310
§ 2. Alia conclusio pro perfecta dubii re­
solutione.
313
§ 3. Referuntur sententiæ contrariæ. 318
Dub. 4. Utrum charitas viæ possit esse
æqualis charitati patriæ.
322
§ unicus. Resolutio dubii duabus asser­
tionibus explicatur.
323

TRACTATUS XX.
DE STATU RELIGIOSO IN COMMUNI.

Disputatio I.
De essentia status religiosi in communi.
326
Dub. 1. An essentia status religiosi con­
sistat in tribus votis, obedientiæ, castitatis,
et paupertatis.
id.
§ i. Vera, et communis sententia aliqui­
bus assertionibus explicatur.
328
§ 2. Aliquibus objectionibus contra præcedentes assertiones satisfit.
332
Dub. 2. Utrum status religiosus sit ex
institutione divina.
336
§ Unicus. Defenditur vera, et communis
sententia.
337
Dub. 3. Utrum ad statum religiosum re­
quiratur approbatio Ecclesiæ, potestas cla­
vium, certa regula, et vivere in communi­
tate.
340
§ Unicus. Resolutio difficultatum, quæ in
titulo proponuntur.
341
Dub. 4. An, et quomodo differat professio
per vota simplicia, et professio per vota
solemnia.
346

IV

INDEX QUÆSTIONUM, ETC.

§ 1. Vera D. Thomæ sententia defendi- I
. Disputatio Ill.
tor.
347
De antiquitate status religiosi.
434
§ 2. Incidentis dubii desisio.
353
Dub. 1. Utrum in Ecclesia ante legis
§ 3. Refertur opinio contraria, ejusque
Evangelicæ tempus fuerint aliqua consilia
motiva eliduntur.
357
et vota ?
435
Dub. 5. Quo jure professio solemnis dis­
§ 1. Necessaria aliqua praelibantur, id.
solvat matrimonium ratum non consum- i
§ 2. Resolutio dubii duabus assertionibus
matum.
361
explicatur.
442
§ 1. Aliqua praelibantur.
id.
Dub. 2. Utrum aliqui in Ecclesia ante
§ 2. Vera sententia aliquibus assertioni­
legis evangelicæ statum fecerint votum
bus explicatur.
368
castitatis.
446
§3. Referuntur sententiæ contrariae. 371
§ 1. Proponuntur tres conclusiones ad
Dub. 6. Quo jure solemnis professio di­
principalem resolutionem præambulæ. id.
rimat sequens matrimonium.
373
§ 2. Resolutio præcipuæ difficultatis. 450
§ I. Vera Divi Thomæ sententia defi­
§ 3. Eadem resolutio fundatur in Scrip­
nitur
374
tura.
·
452
§ 2. Satisfit argumentis opinionis adver­
§ 4. Eadem assertio firmatur in Essenis.
sae.
377
455
§ 3. Observatio appendix ad tria dubia
§ 5. Roboratur eadem assertio gravium
praecedentia.
3S2
Doctorum authoritate.
458
Dub. 7. An Summus Pontifex possit dis­
§ 6. Refertur sententia contraria, et ejus
pensare cum solemniter professo, ut con­
motiva eliduntur.
460
trahat matrimonium.
387
Dub. 3. Utrum in Ecclesia ante statum
§ 1. Eligitur negativa sententia, et au­
legis Evangelicæ fuerit paupertatis votum.
thoritate D. Thomæ firmatur.
id.
468
§ 2. Expenditur ratio fundamentalis
§ 1. Affirmans sententia eligitur, et
Doctoris Angelici.
389
multiplici fundamento firmatur.
469
§ 3. Duplex aliud motivum pro vera D.
§ 2. Refertur opinio adversa,ejusque moThomæ sententia.
395
tivis occurritur.
474
§ 4. Refertur opinio contraria, ejusque
Dub. 4. Utrum in Ecclesia ante legis
fundamenta diruuntur.
400
Evangelicæ tempus fuerit votum obedientiæ.
479
Disputatio II.
§ 1. Præfertur sententia affirmativa, et
pluribus suadetur.
id.
De perfectione status religiosi in com­
§ 2. Refertur opposita sententia, et ejus
muni.
409
fundamenta com'elluutur.
484
Dubium primum. An status religionis
Dub.5. Utrum in veteri lege fuerit aliqua
sit status perfectus, et Ecclesiæ utilis, id.
personarum traditio ad cultum Dei.
488
§ unicus. Defenditur veritas catholica.
§ unicus. Sententia affirmativa defendi­
id.
tur.
id.
Dub. 2. Utrum status religiosus sit aliis
Dub. 6. An in Ecclesia ante legis evange­
statibus perfectior.
412
licæ tempus potuerit esse status religiosus.
§ 1. Statuitur prima conclusio.
id.
492
§ 2. Proponitur alia assertio.
416
§ 1. Pars affirmativa eligitur, et proba­
Dub. 3. Qualiter religiones inter se com­
tur.
id.
parentur in perfectionis excessu.
419
§ 2. Satisfit motivis opinionis adversæ.
§ 1. Supponenda ad difficultatis resolu­
495
tionem.
id.
Dub. 7. Utrum in Ecclesia anle legis
§ 2. Proponitur prima conclusio.
423
evangelicæ tempus fuerit status religiosus.
§ 3. Statuitur alia assertio.
423
501
§ 1. Præfertur sententia affirmans, et D.
§ 4. Aliquibus objectionibus contra se­
Th. authoritate fulcitur.
id.
cundam assertionem satisfit.
428

INDEX QUÆSTIONUM, ETC.
§2. Expenditur praecipuum assertionis
fundamentum.
5 IK
§ 3. Eadem assertio alio fundamento
munitur.
508
§ 4. Praecedens fundamentum amplius
roboratur.
510
§ 5.Urgentior alia praicedentis argumenti
confirmatio.
514
§ 6. Refertur opinio contraria.
519
Dub. 8. Utrum assertio dubio praecedenti
stabilita sit evidenter probabilis.
525
§ I Affirmativa sententia demonstratur.
526
§ 2. Expenditur grave aliud fundamen­
tum ejusdem assertionis.
532
§3. Roboratur amplius eadem conclusio.
534
§ 4. Refertur sententia contraria.
538
Dub. 9. Utrum status religiosus in veteri
Testamento inchoatus perseveraverit usque

ad legem gratiæ, et modo continuetur in
Ecclesia.
540
§ 1. Defenditur affirmativa sententia.
541
§ 2. Probatur primo ex Summorum Pon­
tificum bullis.
543
§ 3. Probatur secundo ex Officiis Eccle­
siasticis.
,
544
§4. Probatur tertio ex revelationibus
probatissimis.
545

§ 5. Probatur quarto ex perpetua Ordinis
Carmelitani traditione.
547
§6. Probatur quinto ex gravissimis ex­
ternorum testimoniis.
548
§ 7. Probatur sexto ex falsarum opinio­
num confutatione.
555
§ 8. Confutatio aliarum opinionum. 561
§ 9. Motiva contraria sententiæ referun­
tur, el diluuntur.
564

IB MH MM SCUfflM
QUÆ IN HOC ΤΟΜΟ DUODECIMO CONTINENTUR

L'BI PRIOR NOTA ARITHMETICA PAGINAM,
POSTERIOR

MARGINALES

NUMEROS

DESIGNANT.

EX VETERI TESTAMENTO.

Ex Canticis.

Ex Genesi.

7. Ordinavit in me charilatem , p. 91
n. 1.
6. Una est columba mea, p. 436, n. 3.

3. Crescite et multiplicamini, et replete ter­
ram, p. 447, n. 17.
Ex Exodo.

32. Aut dimitte illis hanc noxam, aut dele
me de libro tuo, p. 102, n. 22.

Ex Sapientia.
12. Boni spei fecisti filios tuos, p. 437, n. 5.
16. Dulcedinem tuam, quam in filios habes,
demonstrabas, p. 437, n. 5.
Ex Isata.

Ex Levitico.
7. Animal, quod immolari potest Domino,
si quis voverit, sanctum erit, et mutari
non poterit, nec melius malo, nec pejus
bono, p. 39«), n. 94 et p.488, n 64.

Ex Deuteronomio.
7. Aon erit apud te sterilis ulriusque sexus,
p. 447, n 27.
17. Si di/ficile, et ambiguum apud te judi­
cium esse perspexeris, etc, p. 495, n. 71.

56. Non dicat eunuchus : ecce ego lignum
aridum, p. 458, n. 24.
Ex Jeremia.

35. Pater noster Bechab pricepit nobis di­
cens, Aon bibetis vinum vos, et filii ves­
tri, p. 473, n. 47.

Ex Daniele.
3. Benedicite omnes religiosi Domino Deo
deorum, p. 491, n. 66.

Ex 3 Regum.

10. Ecce nubecula parva quasi vestigium
hominis, p. 467, n. 41.
19. Qui statim relictis bobus cucurrit post
Eliam, p. 468, n. 42.

Ex Lib. 2 Machabæorum.

3. Virgines, qui conclusi erant, procurre­
bant ad Oniam, p. 464, n. 36.
14. Alcymus autem videns charilatem illo­
rum, etc., p. 1, coi. 2.

Ex 4 Regum.
4. Pone ollam grandem, et coque pulmen­
tum filiis Prophetarum, p. 471, n. 45.

EX NOVO TESTAMENTO.

Ex Proverbiis.

Ex Matthæo.

8. Delicii mei esse cum filiis hominum,
p. 19, n. 19.

5. Audistis, quia dictum est antiquis : Di­
liges amicum tuum, p. 65, n. 35.

INDEX LOCORUM SACRÆ SCRIPTURÆ
16. Tu es Petrus, et super hanc petram œdidificabo Ecclesiam ineam, p. -197, n. 75.
19. Si vis perfectus esse, abi, et vende omnia
qux habes, p. 327, n. 3, cl p. 337,
17, et p. 319, n. 38.
21. Quod ergo Deus conjunxit, homo non
separet, p. 3G8, n. G7.
22. Diliges proximum tuum sicut te ipsum,
p. 100, n. 20.

Ex Luca»
1. Ipse prxcedet ante illum in spirituel
virtute Elix, p. 515, n. 91.
18. Oportet semper orare, p. 4-13, n. 12.
15. Gaudium erit in coelo super uno peccatore
pcenilentiam agente, etc., p. 198, n. 81.

VII

tris per Spiritum sanctum, p. 113, n. 1.
12. Plenitudo legis est dilectio, p. 327, n. 2.

Ex Epistola 1

ad

Corinthios.

10. Omnia in figura contingebant illis, p.
444, n. 14.
13. Charitas nunquam excidit, p. 291, n.7.
Λ
Ex Epistola 2 ad Corinthios.
4. Habentes eumdem spiritum fidei, p. 436,
n. 3.

Ex Epistola 1 ad Timotheum.

4. Exercitatio corporalis ad modicum uti­
lis est, p. 232, n. 140.
Ex Epist. ad Hebræos.

Ex Joanne.
16. Hoc est prxeeptum meum, ut diligatis
invicem, sicut dilexi vos, p. 74, n. 54.

7. Nihil ad perfectum adduxit lex, p. 444,
n. 14.

Ex Epist. 1 Joannis.

Ex Actibus Apostolorum.
2. Erant autem in Hierusalem habitantes
Judxi, viri religiosi, p. 491, n. 66.

3. Qui manet in charitate, in Deo manet,
et Deus in eo, p. 327, n. 2.
Ex Apocalypsi.

Ex Paulo ad Romanos.

5. Charitas Dei diffusa est in cordibus nos­

LAUS

7. Vidi turbam magnam, quam denume­
rare nemopoterat, p. 440, n. 6.

DEO.

TR A U T ATI'S XIX
9

DE

CHARITATE THEOLOGICA

A QUESTIONE 23

SECUNDÆ SEGUNDÆ ANGELIGI D. D.

PROŒMIUM.
Tractatus iste (si materiam attendas) inter
praecipuos Theologiæ computari debet ; ha­
bet enim pro objecto charitatem, quæ est
virtutum princeps et regina, ut constat ex
iad eo-Apostolo 1, ad Corinth. 13, ubi hanc virtunDlh I3 tem miris laudibus effert et caeteris ante­
ponit. Quem imitati sunt omnes Sancti
DTwsp. Patres, ex quibus D. Prosper in lib. de vita
contemplativa, his verbis charitatem des­
cribit : « Charitas (inquit) est recta volun­
« tas, ab omnibus terrenis, præsentibus,
« ac futuris prorsus adversa, juncta Deo
a inseparabiliter et unita, igne quodam
a Spiritus sancti, a quo est, et ad quem re­
« fertur, incensa, inquinamenti omnis ex­
« tranea, corrumpi nescia, nulli vitio mu­
« tabilitatis obnoxia, super omnia quæ
a carnaliter diliguntur, excelsa, affectio­
num omnium potentissima, divinæ con­
templationis avida, in omnibus semper
invicta, summa bonarum actionum, sa­
lus morum, finis coelestium praecepto­
rum, mors criminum, vita virtutum,
virtus pugnantium , palma victorum ,
» sanctarum mentium armatura , causa
« meritorum bonorum, praemium perfec4 torum, sine qua nullus Deo placuit, cum
U
qua aliquis Deo displicere non potuit, ex
qua quidquid est boni operis, vivit. »
1)7 7 ra alia charitatis encomia afferunt D.
I Ali*rL
^eron· serm. de fide, spe et charitate,
J »μκ - bert. Magn. lib. 5 Compendii Theolog.
C(ip. 26, August. Gregor, et alii, quæ breJ
'itatis causa omittimus.
Disputant autem de hac materia Scholas»ci cum Magistro in 1, dist. 17, et in 3, dist.
’et de^ceps usque ad 32.D. Thom, in eiszalmant. Curs. theolog. tom. XII.

THOM.E.

dem locis et in hac 2, 2, a quxst. 23 usque
ad 46, ubi charitatis naturam a causis, ab
effectibus a peccatis illi oppositis, ac deni­
que a dono sapientiae, quod illi correspon­
de!, explicare intendit. Cujus doctrinam
elucidare curabimus in hoc tractatu. Idque
ut clarius fiat, animadvertendum est, prius­
quam ad disputationes accedamus, charitatis
nomen derivari a voce Graeca charis, quae
gratiam, sive gratuitam amorem significat.
Unde charitas (nominis etymologia spec­
tata) idem est, ac gratuitus-et liberalis
amor, ut etiam animadvertit Cicero lib. 1, CiMro·
de natura Deorum.
Quadrifariam autem usurpatur. Primo
pro familiaritate et amicitia naturali, qua
se homines prosequuntur, ut constat ex illo
2, Machab. 14 : Alcymus autem videns cha- - ^ach·
ritatem illorum , venit ad Demetrium. Ibi
enim charitas naturalem amicitiam signi­
ficat.
Secundo accipitur pro amore aeterno et
increato personali : quo pacto solus Spiritus
sanctus sub charitatis voce intelligendus
venit, cui et hujus virtutis effectus, et ipsius
nomen specialiter attribuuntur, ut patet
ex illo Hymni Ecclesiastici : Fons vivus
ignis, charitas et spiritalis unctio. Vel sumi­
tur pro amore increato essentiali ; et hac
ratione tota Trinitas charitas appellatur,
juxta illud 1, Joan.4 : Deus charitas est, et iJwn.
qui manet in charitate, in Deo manet.
4‘
Tertio sumitur charitas pro suis effecti­
bus, ut pro dulci colloquio,pro eleemosynis,
et præsertim pro convivio ex dilectione
instituto. Nam 1, ad Corinth. 15, ubi textus micoLatinus habet,jam non est dominicam camam rll1!lth
manducare, Græcus loco ccenx legit charita­
tem. Et nostratum rusticiores convivia, quæ
1

■

ο

DE CHARITATE.

in memoriam defunctorum, vel alieujus
Sancti venerandi causa pauj eribus» et aliis
undique convenientibus proponuntur, cAuritates appellant. Id quod etiam solem ne
fuit apud antiques; nam teste Ovi 1. 2,
hast.,et V.iler. Maxim. lib. 2,ccp 1, convi­
num quod cognati instituebant ad celebran­
das exequias parentum defunctorum, vel
conciliandam pacem, charitas, seu charistia
vocabatur.

Quarto, et ultimo accipitur charitas pro
habitu supernatural!, qui inclinat homines
ad diligendum Deum amicabi liter et super
omnft. Et in hac acceptione, quæ est propriissima illius, sumitur charitas in prae­
senti, et est materia hujus Tractatus, diffiniturquea Magistro in 3, dist. 27, in hunc
modum : « Charitas est virtus, qua diligi« tur Deus propter se, et proximus propter
« Deum et in Deo. »

QUÆSTIO XXIII
De charilate secundum se, in octo articulos divisa.
Consequenter considerandum est de charitate.
ht primo de ipsa charitate : secundo de dono sapientiv ei correspondente.
AETICVLVS I.

tïnrffl thcnfai ut watic.
Ad primum sic proceditor. Videtur quod charitas non sil
amicitia. Nihil ente est ita proprium amieihæ, «fart con­
vivere amico, ut dicit Philosophus io S Ethic. Sed charitas
est hominis ad Denn. el ad Angelo*. quorum eoo est cum
bomiaibu* conversatio. al dicker Dau. 2. Ergo chantas uoa
C$l amicitia.
Prætcrea : Amicitia non est sine redamatioce. ut dici tor
in 8 Ethic.. sed charkas habetur etiam ad inimicos, secun­
dum illud Matth. 5 : Diligi-e inimicos vestros. Ergo eharilàs ίΛη est amicitia.
Præterea : A drille 1res sani species secundum Philosopb. in 8 Elbic. scilicet amicitia deleriabilis. utili*, et
honesti. Sed charitas non c*l amicitia utilis, aut delecta­
bilis. Dicit enim Hiernn. in epidda ad Paulinuro, qm· po­
nitur in principio Bibine. illa est vera Dccessitndo. et
Christi glmiuo copulata, quam non militas rei familiaris,
noo prrsenlia Ur.tum corporum, uoa subdola, et palpans
adulatio, «cd Dei limor, et divinarem Scripturarum *tudia
conciliant. Similiter et.am non est amicitia honesti, quia
charitale diligimus ctiar: leeeateres; amicitia vero honesti
non ed nixi ad virtuosos, ut dicitur in 8 Elhic. Ergo chari­
tas mm esi amicitia.
Sed contra est, qttOd Joan 13 dicitur-.Jam u/>o dicam
vck senos,sed amicos me**. Sed hoc non dicebatur eis
nisi ratiore cbanutK Ergo charitas esi amicitia.
Respondeo dicendum, quod secundum Pbil<*ophnm in
8 Ethic non quilibet an or habet ralinnem amicitia·, sed
amor, qui est cum benevolentia, quando scilicet sic ama­
mus aliquem, ul ei boiarn velimus. Si autem rebus amatis
doii bonum velimus, sed ipsum eorum bonum nobis veli·
pus. sicut dicimur amare vinum, aut equum, aut aliquid hujttsuiodi. non c>t anwr amiciti e, sed cojusdam concupis­
centi*. Ridiculum enim est dicere, quod al quis habeat
amicitia e ad vinum, vel ad equum. Sed nec benevolentia
snflictt ad rationem amicitiae, sed requiritur qumdam mutua
amatio, quia amicus est amico amicus. Talis autem mutua
benevolentia fundatur super aliqua communicatione. Cum
ergo sil aliqua communicatio hominis ad Deum, secundum
quod nobis beaiitudincm communicat, super hanc commu­
nicationem operiet aliquam amicitiam fundari. De qui
quidem communicatione dicitur 1 ad Corinth. 1 : Fidelis

Deus. per quem vocati estis in soaetatem Filii ejus. Amor
autem super hanc communicationem fundatus est charitas.
Unde manifesto n e.-1. quad charitas amicitia qnædam est
hominis ad Deum.
Ad primum ergo dicendum, quod duplex est hominis vita.
Una quidem experior, secundum naturam sensibilem et cor­
porale.:’.; et secundum hanc vitam non est nobis commu­
nicatio, vel conversat io cu n Deo. et Angelis. Alia autem esi
vita hominis spiritualis secundum mentem ; et secundum
hanc vitam est nobis conversatio et cum Deo. et com An­
geli*, ia præsenti quidem statu imperfecte. Unde dicitur
Philip. 3 : Nostra conversatio iu cœlo est. Sed ista conver­
satio perficietur in patrii, quando servi ejus servient Deo%
et videbunt faciem ejtts.nl dicitur Apocal ullirn. Et ideo
hic est darius imperfecta, sed perficietur in patria.
Ad secundum dicendum, quo·! amicitia se extendit ad
aliquem dupliciter. Uno modo respectu sui ipsius;et sic
amicitia nunquam est nisi ad amicum ipsius. Alio modosc
extendit ad aliquem respectu alterius personae, sicut si ali­
quis habet amicitiam ad aliquem homiuem, ratione ejus di­
ligit omnes àd illum hominem pertinentes, sive filios, sive
servos, sive qualitercumque ci alimentes : et tanta potest
esse dilectio amici.quod prnpter amicum amentur hi, qui
ad ipsum ter tineat, etiamsi nos offendant, vel odiant. Et
boc. modo amicitia duritatis se extendit etiam ad inimicos,
quo* diligimu*ex chiritate in ordine ad Deum, ad quem
priorijaliter habetur amicitia charitati*
Ad tertium dicendum, quod amicitia honesti non habetur,
msi ad virtuosum, sicut ad principalem personam Sed ejus
intuitu diliguntur ad eum attinentes, etiamsi non sint vir­
HT Ci chantas, quæ maxime est amicitia ho­
tuosi. Et hoc modo
nesti. se extendit ad peccatores, quosex charilate diligimus
i propter Deum.
%

Conclusio ; Charitas est amicitia quasdam
hominis ad Deum.
ARTICULUS II.

I Irum charitas fit cliqu d creatum in amnia.
Ad seenndum sic proceditur. Videtur quod charitas non
sil aliquid creatum inanima. Dicit enim August, in 8 de
Trim Qui proximum diligit, consequens est. ut ipsam dilec­

tionem

ARTICULUS III.
ionem diligat. Deus aolem dilectio OM : cnnsc<\ucns est
ergo ut pracipuc Deum diligat. Et in 15 de Triti. dicit · Ita
dictum est, Deus charitis est : sicut dictum esi. Deus spi­
ritus est. Ergo charitas non est aliquid creatum in anima,
sed est ipse Deus.
Præterea : Densest spirilualiier vita anima?, sicut anima
vita corporis, secundum illud Deui. 30 : ipse est vita tua.
Sed anima vivificat corpus per se ipsam : ergo Deus vivificat
animam persoipsu π. Vivificat aulOin eam per charilalcm.
secundum illud 1 Joan. 3 : Nos scimus quoniam translati
su-nus de morte ad vitam, quoniam diligimus fratres. Ergo
Deus est ipsa charitas.
Præterea : Nihil creatum est infinita· virtutis, sed magis
omnis creatura est vanitas; charitas autem non est vanitas,
sed magis vanitati repugnat, et est inllnitæ virtutis, quia
animam hominis ad bonum infinitum perducit. Ergo cbarilasnon est aliquid creatum inanima.
Sed contra est, quod August, dicit in 3 dc Doctrina Chris­
tiana : Charitatem voco motum animi ad fruendum Deo
propter ipsum. Sed motus animi est aliquid creatum in
anima. Ergo et charitas est aliquid creatum in anima.
Respondeo dicendum, quod Magister perscrutatur hanc
quæstioncm in 17 dist. primi lih. Sent, et ponit, quod cha­
ritas non est aliquid creatum in anima.sed est ipse Spiritus
sanctus mentem inhabitans. Nec est sua intentio, quod iste
motus dilectionis, quo Deum diligimus, sit ipse Spiritus
sancto*; sed quod iste motus di lectionis est a Spiritu sancio,
non mediante aliquo habitu. sicut a Spiritu sancto sunt alii
actos virtuosi mediantibus habit bus aliaru ιι virtutum, puta
habitu fidei, aut spei, autalicujus alterius virtutis. Et hoc
dicebat propter excellentiam charitatis. Sed si quis recte
consideret, h .c magis redundat in charitatis dctrimenlum.
Non enim motus charitatis ita procedit a Spiritu sancio
movente humanam mente.n, quod buuana mens sit mola
tantum, et nullo modo sil principium hujus motus, sicut
cum aliquod corpus movetur ab aliquo exteriori movente.
Hoc enim est contra rationem voluntarii, cujus oportet prin­
cipium in ipso esse, sicut supra dictum est. Unde sequere­
tur quod diligere non esset voluntarium, quod implicat
contradictionem ; cum amor de sui ratione importet, quod
sil aelus voluntatis. Similiter etiam non potest dici, quod
sic moveat Spiritus sanctus voluntatem ad actum diligendi,
sicut movetur instrumentum ; quod etsi sit principium actus,
non tamen est in ipso agere, vel non agere. Sic enim etiam
tolleretur ratio voluntarii, et excluderetur ratio meriti;
rom tamen supra habitum sit, quod dilectio charitatis est
radix merendi. Sed oportet quod sic voluntas moveatur a
Spiritu sancio ad diligendum, quod etiam ipsa sit efficiens
hunc actum. Nullus autem actus perfecte producitur ab ali­
qua potentia activa, nisi sit ei connaturalis per aliquam
formam, quæ sil principium actionis. Unde Deus qui om­
nia movet ad debitos fines, singulis rebus indidit formas,
per quas inclinatur ad fines sibi praMitnlos a Deo, et se­
cundum hoc disponit omnia suaviter, ul dicitur Sapient. 8 :
Manifestum est autem, qudd actus charitatis excedit naturam
poteuliæ voluntatis. Nisi ergo aliqua for na superadderetur
naturali potentiae. per quam, inclinaretur ad dilectionis
actum, esset actus Me imperfectior actibus naturalibus, et
actibus aliarum virtutum, nec esset facilis, cl delectabilis.
Quod patet esse falsum, quia nulla virtus habet tantam incli­
nationem ad snum actum sicut chantas, nec aliqua ita de­
lectabiliter operatur. Unde maxime necesse est. quod ad
actum charitatis in nobis existai aliqua habitualis forma su­
peraddita potentiæ naturali, inclinans ipsam ad charitatis
scium, et faciens eam prompte, et delectabiliter operari.
Ad primum ergo dicendum, quod ipsa essentia divina
charitas est, sicut et sapientia est, et bonitas est. Unde st­
rut dteimur boni bonitate, quæ est Deus,-et sapientes sa­
pientia, quæ est Deus (quia bonitas qua formalitcr boni
sumus, e*t participatio quædamdivinæ bonitatis,- cl sapien­
tia. qua formalitersapienlcs sumus, est participatioquædam
divinæ sapiculiæ) i ia etiam charitas, qua formalitcr diligi­
mus proximum. est quædam parliripalîO divinæ charitatis.
Hiccnim modus loquendi consuetus est apud Platonicos,
quorum doctrinis imbutus fuit Aug. Quod quidam non ad­
vertentes, ex verbis ejus sumpserunt occasionem er­
randi.
Ac secundum dicendum, quod Deos est vita effective, et
aninæ per charitatem, et corporis per animam. Sed forma­

3

litcr charitas est sita anima*. sicut et anima corporis. Unde
per hoc. potest concludi, quod sicut anima immediate unitur
corpori, ila claritas anima;.
Ad tertium dicendum, quod charitas operatur formalitcr.
Efficacia autem forrnæ est seeundom virtutem agenti*,
qui inducit formam. Et ideo palet, quod charitas non e*l
infinita, sed quod facit effecto.n infinitum, dmn conjungit
animam Deo, justificando ipsam : hoc demonstrat infinita­
tem virtutis divinæ, quæ est charitatis author.

Conclusio est affirmativa.

Hanc difficultatem late discutiemus disp.
4, dub. 1 cum sequentibus.
ARTICULUS III.

Vtrum charitas sit virtus-

Ad tertium sic proceditur Videtur, quod charitas non sit
virtus. Charitas enim amicitia est quædam. Sed amicitia a
Philosophis non ponitur virtus, ut in 8 lib. Ethic, patet.
Neque enim connumeratur inter virtutes morales, neque
etiam inter intellectuales. Ergo etiam neque charitas est
virtus.
Præterea : Virtus est ultimnm potentia*, ut dicitur in lib.
de < œlo et mundo. Sed charitas non est ultimum, sed magis
gaudium cl pax. Ergo videtur quod charitas non sit virtn*.
sed magis gaudium et pax.
Præterea : Omnis virtus est quidam habitus accidentalis :
sed charitas non est habitus accidentalis, cu n sit uobilior
ipsa anima. Nullum autem accidens est nobilius subjecto.
Ergo chantas nou est virtus.
Sed contra est, quod Aug. dicit in lib. de morihus Eccles.
Charitas est virtus, quæ (cum nostra affectio est rectissima)
conjungit nos Deo. qua eum diligimus.
Respondeo dicendum, quod humani actus bonitatem ha­
bent secundum quod regulantur debita -regula et mensura.
Et ideo humana virtus, quæ est principium omnium bono­
rum actuum hominis, consistit in attingendo regulam huma­
norum actuum. Quæ quidem est duplex, ut supra dictu n
est, scilicet humana ratio, et ipse Deus. Unde sicut virtus
moralis diffinitur per hoc quod est secundum rectam ratio*
nem. ut palet in 2 Ethic, ila etiam attingere Deum consti­
tuit rationem virtutis, sicut etiam supra dictum est de fide
et spe Unde cum charitas attingat Deun, quia conjungit
nos Deo. ul patet per authoriiaiem Aug. adductam, conse­
quens est, charitatem esse virtutem.
Ad primum ergo dicendum, quod Philosophus in 8 Elhic.
non negat amicitiam essc-virtuteii* ; sed dicit, quod esi
virtus, vel cum virtute. Posset enim dici, quod est virtus
moralis circa operationes, ίμια» sunt ad alium, subalialamen ratione, quam justitia. Nam justitia est circa operatio­
nes. quæ sunt ad alium sub ratione debili legalis. Amicitia
auleffi sub ratione beneficii cujusdam debili amicalis cl
moralis; vel magis sub ratione beneficii graluili, ul palel
per Philosophum in 8 Ethic. Potest tamen dici, quod non
esi virtus per se ab aliis distincta. Non enim habet ratio­
nem laudabilis cl honesti nisi ex objecto, secundum scili­
cet quod fundatur super honestatem virtutum.Quod patet
ex hoc. quod non quælibct amicitia habet rationem lauda­
bilis. et honesti, sicut patet in aiiiictlia delectabilis, et uti­
lis. Unde amicitia virluosa magis est aliquod consequens
ad virtutem, quam sil virtus. Nec est simile dc charitate,
quæ non fundatur principaliter super virtutem humanam»
sed super bonitatem divinam.
Ad secundum dicendum, quod ejusdem virtutis est dili­
gere aliquem, et gaudere de illo. Nam gaudium amorem
consequitur, ut supra habitum est, cum dc passionibus age­
retur Et ideo magis ponitur virtus amor, quam gaudium,
quod est amoris effectus. Ultimum autem quod ponitur in
ratione virtutis, non importat ordinem effectus, sed magis
ordir.cm excessus cujusdam, sicut centum libræ excedunt
quadraginta.
Ad tertium dicendum : Omne accidens sccuudii i suu;u
esse est inferius substantia, quia substantia est e; - per se.
accidens autem in alio. Sed secundum rationem
spe-

DISP. I, DUB. I.

DE CHARITATE
dei. aerideBS quidem, quoi crasatar ex prineipiissubjecti·
csl indignius subjecto, situi effertus causa. Accidens aulrm
que-d Cdusainr ex participatione alicujus superioris luiunr,
est dignius subjecto, in quantum est similitudo superioris
natone, sicut lux diapborw. El hoc modo duritas est di­
gnior iuima, in quantum est participatio quatiam Spiritus
saurii.

Conclusio est affirmativa.
ABTICULÜS IV.

I'lrun cheritu sil rirttn specialis.

Ad quartum sic proceditur. Videtur quod durius non sit
virtus specialis- Dicit caim Haeron. (m breviter omnem
virtutis diffinitionem co npledal/ : Virtus esi duritas, qua
diligitor Deus et proximus. Et Augustinus dicit in lib.de
moribus Ecriesiæ, quod virtus c«t ordo amoris. Sed nulla
virias specialis ponitur in diffinitione virtutis communis.
Ergo durius noti est specialis virtus.
Praderea : Id qc· d se extendit ad opera omnimn virtu­
tum. non potest esse specialis virtus. Sed duritas se ex­
tendit ad opera o unium virtutum, secandum illud prima· ad
Coniiili. 13 rChiritas patiens est, fienigua est, etc. Ex:eailiteiMuiseadoamia opera tmmana. secundam illud lad
Corintli. ult. : O.r nia opera vestra iu duritate su ut. Ergo
darius uoa est specialis virtus
1'r.i tcrea: Prærepti Icitis respondent artibus virtutum.
Sed August in lib de perfectione huaiatsæ jibiiiiæ, dicit
quod generalis jussio est, Diliges ; a generalis protdbitin.
Nonconcupisces. Ergocharius es; generalis virtus
Sed rouira .· Nullum generateciwuuueratur speciali. Sed
cbaiitas connumeratur spin libirs virtutibus, scilicet spei
cl lltlei, secundum illud ; ad Corinth. 13: Nunc autem ma­
ned fides, spes, durius, tria hic. Ergo duritas csl spe­
cialis virtus.
Ecspoodeu dicendum, quod actus et habitas speciGcantur
[er objecta, ul ex supra dictis patet. Proprium autem objec­
tum amoris est bonum, ut supra habitum est. Et ideo ubi
est speculis ratio boni, ibi esi speculis ratio amoris. Bo­
num autem divinum in quantum est beatitudints objectum,
label specialem rationem boni. Et ideo amor dentatis. qm
est amor bojas boni, est specialis amor. Unde eteharitas
est specialis virtus.
Ad priffiKn ergo dicendam. quod eharibs p ni’ur in dif­
finitione omnis virtutis, non qnia sit essentialiter omnis
virtus, sed quia dependent ab ea aequaliter omnes virtutes,
ul infra dicetur. Sicut etiam prudentia punitur in diffini,
tioae virtutum moralium, ut patet iu 2 et β Ethic, co quod
virtutes morales dependent a prudentia.
Ad secundum diren-Jum, quod virtus, vel ars, ad quam
pertinet fluis ultimus imperat virtutibus vel artibus, ad
quas pertinent alii fines mcundarii : sicut militaris imperat
equestri, ut dicitur in I Ethic. Et ideo quia charitas tubet
pro objecto nlti ru n finem buroana: vit«. scilicet beatitudiue n a lernam ; ideo extendit sc ad actus tolitB ho.: anavita- per .nwliiiu intpc ii, nun quasi immediate elicietis
ouines actus virlotum.
Ad tertiu <: dicendum, quod praceptu n de diligendo, di­
citur esse jussio general is ; quia ad hoc reducuntur omnia
alia pwcepta sicul ad finetn, secundum illud lad Tituolli I:
Finis pr.eccpti cluriia? est.

Conclusio eat affirmativa.
Doctrinam quam D. Thom. proponit in
his duobus articulis, et in sequentibus us­
que ad finem quæstionis inclusive,explican­
dum reservamus in disp. 7. ubi commodio­
rem sedem habet juxta ordinem hujus
Tractatus.

DISPUTATIO I.
De possibilitate, et existent ia charitatis in ratione supernal uratis,
cl slrictæ amicitiæ hominis ad
Deum„

|
1

Quamvis absoluta charitatis existentia
'
constet liquido ex Apostolo 1 ad Corinth.1 3:1
13, Trident, sew. 6, cap. 7, D. Thom, et r'î*.
ejus Interpretibus 1, 2, quxst. 62, non ta- thS’.
men ex eisdem locis præcipue habetur, pos-D· τώ.
sibilem esse veram amicitiam inter Deum
<
et homines, illiusque rationem competere
prædiclæ virtuti charitatis ; sed utrumque
manet dflicultatibus obnoxium, quas non
facile superabimus. Quare cum alias prim a
I
cujuslibet scientiae disputatio eo tendere et
collineare debeat, ut an est sui subjecti
formalis examinet, nisi illud aliunde sup­
ponat exploratum ; ideo in hoc Tractatu,
in quo virtutem charitatis sub ratione
amicitiæ hominis ad Deum per se primo
respicimus, hujus dilectionis possibilitati
et existentiæ examinandis primam dispu­
tationem merito dedicamus.

DUBIUM I.

Utrum sit possibilis supernaturalis, act tricta
amicitia inter Deum et homines ?
Nequit proposita difficultas convenienter
expediri, quin prius amicitiæ quidditatem,
passiones, et species agnoscamus. Qua­
propter ex pluribus, quæ de hac materia
scribunt Aristot. 8, et 9 Ethic. D. Thorn. Arisl.
ibidem, Tullius in Lzlio, et alii plures, Tullius,
nonnulla oportet modo prælibare.
i

§ IAmicitis diffinitio, illiusque species expli­
cantur.

1. Amicitia ergo (ut communiter diffini-Ane­
tur) est mutux benevolentia amor in alicujus nitio.
boni communicatione fundatus. Quæ diffini­
tio tria exprimit ad veram amicitiam ne­
cessaria. Primum est benevolentia, quæ ex
sua formali ratione dicit velle bonum alicui
personæ propter ipsam ; ad irrationalia
quippe non extenditur. Secundum est tZi/ectio, quæ supra benevolentiam addit unio­
nem

nem amantis nd amatum, ita ul amans re­
putet amatum quasi idem sibi. Tertium
est, quod praedictus benevolentiae amor sit
mutuus, manifestus, et super alicujus boni
communione fundatus. Ad amicitiam
quippe necessaria est redamatio non latens;
nam amicus dicitur quasi amans amatus,
sive alteri amicatus. Mutuus autem benevolentiæ amor persistere nequit, nisi fun­
detur in alicujus boni communicatione, vel
societate.Unde tria hæc.quæ modo exposui­
mus, requiruntur et sufficiunt ad veram et
strictam amicitiam.
Divisio 2. Cujus multiplex est divisio; nam primo
’{iæ.1’ dividitur ex parte objecti, sive finis, in
amicitiam honesti, utilis et delectabilis. Cu­
jus partitionis sufficientiam probat Philo­
sophus 8 Ethic, lect, 2, ex eo quod amicitia
dicitur per respectum ad objectum amabile,
seu amicabile : amabile autem coincidit
Arist, cum bono ; ut enim ibi tradit Aristot.
Amabile bonum, unicuique autem proprium:
sed bonum dividitur adæquate in utile, ho­
nestum, et delectabile : ergo amicitia adæ­
quate dividenda est ex parte objecti in uti­
lem, honestam.et delectabilem.
Amicitia utilis illa dicitur, quæ vult bo­
num amico, non quidem gratia ipsius, sed
propter utilitatem amantis, quam respicit
ut finem. Hæc enim amicitia illiberalis est,
et quæstuaria, ob idque frequenter inveni­
tur inter mercatores, qui solius utilitatis
gratia, quam unus assequitur ex negotiatio­
ne alterius, amicitiam ineunt, illiusqueob­
sequia sibi impendunt. Amicitia vero de­
lectabilis appellatur illa, in qua etiam amans
non diligit amatum, nisi in quantum est
sibi delectabile, et propter voluptatem,
quam ex illius communicatione capit. Unde
hæc amicitiæspecies maxime familiaris est
juvenibus ; hi enim cum non sequantur
judicium rationis, sed inclinationem pas­
sionum, delectationem sensuum prose­
quuntur, et voluptates corporeas ardenter
aucupantur. Amicitia autem honesti illa
est, quæ fundatur super communicatione,
et similitudine in bono virtutis, et per
quam amans vult bona amico gratia ipsius,
vel propter ipsum sicut finem.
3. Unde quia solum bonum honestum
est bonum simpliciter naturæ intellectivæ,
firmumque de se, et stabile ; idcirco sola
amicitia honesti est amicitia absolute et
simpliciter, aliæ vero duæ secundum quid
tantum, et per analogiam ad illam, quate­
nus scilicet participant aliquid tum de con­

ceptu benevolentiæ quam includit amicitia
virtutis, tum etiam utilitatis et delectatio­
nis, quibus prædicta amicitia abundat.
Quamvis enim virtuosus non quærat in
amico delectationem, aut utilitatem pro­
priam,illas tamen abunde consequitur,quia
nihil utilius, ac delectabilius est veris ami­
cis, ut probant Philosophi loco citato, et D. d- Aug.
August, lib. cie amicitia.
Quæ dividitur secundo ratione commu-ulterior
nicationis quam supponit, in naturalem, divi'io'
domesticam, civilem, et divinam, ad quas
reducuntur plures aliæ. Naturalis est velut
insita consanguineis, fundatur enim super
communicatione naturæ, quæ per genera­
tionem traducitur. Domestica est propria
illorum, qui sub unius patrisfamilias pro­
videntia in eadem domo convivunt, et in
domesticis communicant officiis. Civilis seu
politica amplectitur oppidanos, seu conci­
ves ; nam sicut inter milites est amicitia
ratione societatis, et communicationis militiæ; inter eruditos ratione communica­
tionis in doctrina : ita etiam potest esse in­
ter illos, qui communicant in unius loci
habitatione, et operibus civilibus. Divinæ
vero amicitiæ nomine intelligitur charitas.
quæ, ut intra constabit, est \'era amicitia
inter Deum et homines, fundata in com­
municatione donorum supernaluralium,
praïsertim gloriæ, ad quam per gratiam
coaptamur.
4. Denique amicitia alia est æqualitatis,
quæ idcirco hoc sibi nomen vendicat, quia
petit ad sui consistentium æqualitatem cum
personarum ; tum etiam, et maxime obse­
quiorum, quæ sibi debent rependere invi­
cem amici: alia vero excellentia, qualis in­
venitur inter patrem, et filios, maritum et
uxorem, Principem et subditos. Et hujus­
modi amicitia non exposcit æqualitatem
personarum, aut obsequiorum, sed illorum
dumtaxat proportionem; non enim eadem
sibi præstare debent parentes et filii, sub­
ditus et Princeps; sed æqualia secundum
proportionem ad personas. Unde cum Rex
impendit subditis curam, providentiam, et
alia dona, subditi vero retribuunt ei hono­
ris, gralitudinis, et obedientiæ obsequium,
salvari potest inter illos stricta amicitia
excellentiæ. Quæ non est eadem specifice
inferioris personæ ad personam superio­
rem, sive excellentem, et hujus ad illam;
sed diversa, ut ex Philosopho advertit D.
Thom. 8 Ethic, lect. 7.
D T110
Utrum autem amicitia naturalis simpli-

DISP. I, DUB. I.

6

7

DE CHARITATE.

citer dicta, qualis est amicitia honesti, tam
æqualitatis, quam excellentiae, sit specialis
virtus? Non diffinivit Philosophus, et ad­
huc sub lite res est. Dici potest pro nunc, et
quidem salis probabiliter, quod est specialis
virtus moralis, et pars potestativa juslitiæ,
quæ reddit unicuique amorem. Sicut enim
benefactori ratione beneficii præstiti debita
est ex decentia aliqua gratiarum retributio ;
ita qui sapientia, virtute, sanguine, aut si­
mili bonoexcellit,et nobiscum communicat,
jus habet, ut speciali benevolentia a nobis
diligatur ; quoniam omnes illas dotes dignae
sunt speciali amore. Unde sicut ad satisfa­
ciendum debito orto ex beneficiis acceptis,
ponitur specialis virtus moralis, scilicet
gratitudo. quæ est potentialis pars justitiae;
ita pro solutione juris ad specialem benevalentiæ amorem fundati incommuni bono
doctrino, virtutis, consanguinitatis, etc.
constituenda est specialis virtus moralis,
quam dicimus amicitiam. Sed de hoc infra
fusius agemus disp. 7, num. 4.
ijsw C‘rca proprietates autém veræ et perfectæ
prieu- amicitia», uti præcipue estilla, quam lauda***’ bilium morum, sludiorumque similitudo
conglutinat, late diffunditur calamus Scrip­
torum. Omnes tamen possunt ad quatuor
revocari. Prima est, ut amicus amico gau­
denti congaudeat, dolenti condoleat, eiqueanimi consilia, et pectoris secreta confidat.
Secunda,ut amicus familiaribus amici collo­
quiis delectetur,præsentiam suspiret; illum
tamen ita veneretur, ut in illius conspectu
nihil indecens agere, aut loqui præsumat.
Tertia, ut omnia amicorum bona sint com­
munia, sibique in necessitatibus, si forte
occurrerint, sponte subveniant. Quarta denique.'et quæ omnes alias com plecti videtur,
ut amans habeat se in omnibus ad amicum
sicut ad seipsum; quia amicitia est virtus,
quæ eo dilectionis, ac dulcedinis foedere
amicos conjungit, ut ex eis cor unum, et
animam unam efficiat. Sed de his, aliisque
ad hanc materiam spectantibus videri pos­
sunt Aulhores supra citati; nobis enim satis
fuerit nonnulla breviter prælibasse pro
decisione præsentis quæstionis, quæ intelligénda est de amicitia excellentiæ ; nam
æqualilatis amicitia extra dubium est, quod
non possit competere Deo erga creaturas.

§ H.

Catholica sententia elucidatur.
5. Dicendum ergo est,possibilem esse in­ C»
CtttSA
ter Deum, et homines veram, strictamque,
ac supernaturalem amicitiam. Haec as­
sertio est adeo communis, et certa, ut non­
nulli eam censeant de fide. Quam docet D.
Thom. 1 p. quxst. 20, art. 2 ad 3, et in 3, D*Cjp
dist. 23, quxst. 1, art. I ad 2, et in prxsenti Bjwm
art. 1, ubi Cajet et Bannez.Arauxo conci. 1 jo™
et 2,Joan.a S.Thom. disp. 1-1, dub. 1, Gonet.
disp. 10, ari. 1, Ferre quxst. 1, § 1, Labat Fene
disp. 3, dub. 1, § 1, Ν'. Philipp, a SS. Trin.
disp. 11, dub. 1, Lorea disp. 2, Valentia
disp. 3, quxst. 1, punct. 2, Suarez disp. 3, suant
S'd.2, Vasquez lib. 1, de adorat, disp. 6,
cap. 2, G ranad. cuntrovers. 3, de char it. disp.
3, sect. 1, et alii plures.
Probatur primo testimoniis Sacræ Scripluræ, in quibas perspicue continetur. Ha- ab»·
jusmodi sunt illud Psal. 12: Nimis honorati taiesunt amici tui Deus. Et illud Sapient. 7: In-? '
finitus thesaurus est hominibus, quo qui usi
sunt, participes facti sunt amicitix Dei. EtT3111’
Cant. 2 : Surge, propera amica mea.Et cap. jKD
5: Ipse est amicus meus, filix Jerusalem. Et^9·^
Joan. 15 : Kos amici mei estis. Et Luc. 12 :
:
Dico autem vobis amicis meis. Et alia plura,
quæ intelligenda sunt de vera, et propria
amicitia : tum quia verba Sacræ Scripturæ
accipi debent in sensu proprio, et rigoroso,
quoties ex hac intelligentia nullum sequitur
inconveniens, ut tradit D. August, ab om­
nibus receptus : nullum autem apparet in­
conveniens in eo quod de propria, et stricta
'
amicitia intelligantur. Tum etiam, quia hoc
pacto ea interpretantur communiter SS. Pa­
tres. D. Hilarius in Ps. 13.D.August. tract, d. HL
85, in Joan. D. Ambrosius lib. 2 Epislolar. β;
epist. Ί, D. Bernard, in Cant, et plures alii, D. Bern
a quorum sensu non licet abscedere.
Deinde suadetur eadem assertio ratione; Ratio.
nam amicitia proprie dicta, ut modo vidi­
mus, est mutuæ benevolentis amor in pe­
culiari quadam communione fundatus : sed
inter Deum et homines possibilis est mutuæ
benevolentiæ amor fundatus super commu­
nione perfectissimi boni, scilicet beatitudinis, qua Deus est in seipso summe felix :
ergo et supernaturalis, strictaque amicitia.
Major, et consequentia constant. Minor au­
tem suadetur primo, quia non repugnat, ut
l’eus et homines communicent in superna­
tural!

turali bono æternæ beatitudinis; nulla
enim apparet hujus communicationis impli­
catio,quia,ut ostendunt ex fide Theologi in
materia de visione, possibilis est visio in­
tellectiva, qua homines intueantur Deum
prout est in se, et in formali ejus bealitudine participative communicent. Omnis au­
tem peculiaris boni communicatio nata est
parere mutuum benevolentiæamoreminter
eos, qui in illo communicant; similitudo
quippe gignit amicitiam, ut docet Phil. 8
ÀrisU Ethic, lect. 1, et constat experientia ; vir­
tuosi namque facile inter se amicantur, quia
communicant in bono virtutis : milites sunt
inter se amici propter communionem et so­
cietatem in militia, et sic de aliis.
Secundo, quia homines justi possunt
velle, et de facto volunt Deo, quia Deus est,
et propter ipsum maxima bona, cum intrin­
seca, ut eum esse, qualis est, justum, om­
nipotentem, etc. in hoc enim summam
complacentiam habent : tum extrinseca. ut
quod ab omnibus adoretur et colatur. Deus
item vult ipsis justis supernaturalia bona
tam gratiæ, quam gloriæ, non quidem ex
concupiscentia ad utilitatem, vel delecta­
tionem, quas ex illis capiat, utrumque enim
summæ Dei felicitati repugnat; sed ex be­
nevolentia ad ipsos, qua diligentes sediliPirib- git,ut dicitur Parabolar. 8. Est igitur inter
ipsum, et homines mutuae benevolentiæ
amor, qui cum fundetur alias in commu­
nione perfectissimi, et supernaturalis boni,
scilicet beatitudinis, quam Deus ut author
supernaturalis impertitur justis in via per
gratiam, in patria per gloriam, ut modo
vidimus, non potest constituere inter ipsos
perfectam, et supernaturalem amicitiam.
Confir­
Confirmatur primo.Inter Patrem, et filios
ma no
prima adoptivos intercedit propria, et perfecla excellenliæ amicitia, eo quod adoptio imitalur
naturalem filiationem, quæ prædictam di­
lectionem inducit : sed possibile est, quod
Deus ut author supernaturalis eligat homi­
nes in filios adoptivos, quia et de facto
plures sic elegit, conferendo cis supernatu­
ralem gratiam adoptionis, qua clamamus,
Abba Pater, parlicipamusque ipsam natu­
ram divinam, et acquirimus jus ad gloriæ
hæreditatem : ergo possibilis est inter
Deum, et homines supernaturalis, et per­
fecta excellentiæ amicitia. Major et conse­
quentia non indigent probatione : minor
vero quoad primam illius partem suadetur
perspicue, tum ex secunda, quæ constat ex
Jcod. lilio Joan : 1 : Dedit eis potestatem filios Dei

fieri. Et I ad Corinth. 1 : Fidelis Deus, per ad Coquern vocati estis in societatem filii ejus. Etrinth‘ l’
Rom. 8 : Ipse Spiritus Sanctus testimonium „ Àd „
reddit spiritui nostro quod sumus filii Dei :
et aliis hujuscemodi. Tum etiam, quia nulla
adduci potest implicationis ratio in eo
quod Deus eligat homines in filios adopti­
vos, eosque proinde ad suæ naturæ consor­
tium admittat, cum id sit opus insignis liberalitatis, quæ divinam bonitatem maxi­
me decet. Videantur quæ diximus tract. 14,
disp. 4, dub. 2, § 2.
g
Confirmatur secundo. Inter sponsos adest Alia
propria,et strictissima excellentiæamicitia, math,
ut quæ fundatur in maxima unione : sed
animae rationales possunt ad hanc gratiam,
et societatem elevari, ut Deo sicut sponso
intime copulentur : illarum igitur ad ipsum
Deum possibilis est propria, et stricta excel­
lentiæ amicitia, Minor, quæ sola indiget
probatione,suadetur.Tum ex non repugnan­
tia prædictæ unionis. Tum etiam, quia ab
actu ad potentiam optima est consequentia :
constat autem ex sacris Litteris Deum uniri
de facto animabus justis ut sponsum sponsabus, cum quibus contrahit mysticum, et
spirituale matrimonium, in hac quidem
vita inchoatum per fidem et charitatem,
quasi per verba de futuro; in patria vero
per visionem, et præsentiam consumma­
tum. Id enim non obscure ostendunt verba
illa Oseæ 2 : Sponsab/ te mihi in fide.Et Apo-oseae 2.
calyp. 19: Gaudeamus, et exaltemus. quia ve- Apoc.19.
nerunt nuptix agni, et uxor ejus prxparavit
se. Et alia plura hujusmodi, necnon et om­
nis scena dramaticalibri Canticorum,quam
deChristoet fidelium animabus, quibus ille
ut sponsabus per verum, et mysticum ma­
trimonium conjungitur,intelligunt commu­
niter SS. Patres, quibus subscribunt Theo­
logi videndi super hac re 1, 2, q. 4.

.

§ HI.

Communis objectio, et recentiorum solutio.

6.Contra hanc tamen assertionemestcom- Objccmunis objectio, cui oportet satisfieri ante- l 0'
quam sententiam contrariam, i Ili usque fun­
damenta proponamus. Objicies ergo : nam
Dei ad creaturas non potest esse benevolen­
tiæ amor : ergo nec amicitiae. Consequentia
liquet,etantecedens probatur;quia objectum
motivum amoris benevolentiæ debet esse
bonum, quod alteri volumus, sive potius
ipsa persona amici, cui illud volumus; nam

8

DE CHAR1TATE.

benevolentia, ut supra vidimus, dicit ex
sua formali ratione velle bonum alicui prop­
ter ipsum; hinc enim ab amore concupis­
centia distinguitur, quæ non vult bonum
amato propter ipsum, sed propter aman­
tem. Constat autem, quod nullum bonum
creatum potestesse objectum motivum actus
divini, et increati : tum quia objectum molivum actas coincidit cum objecto primario,
et specificativo, quod respectu divinæ vo­
luntatis, et actuum illius non potest esse
aliquid creatum, sed solum divina bonitas,
ut docent communiter Theologi 1 p. q. 19,
art. 1. Tum etiam, quia objectum motivum
alicujus actus est vera illius causa finalis,
utpote cujus proprium est movere : impli­
cat autem quod actus divini, et increati sit
causa finalis, vel alia quaelibet.
Huicobjectioni occurrunt Lorea in prawnlora. H, disp. 2, num 9. Alarcon 2 p. tract. 3,
ΤοπΑ. Torres in hac 2,2, disputat. 60 dub. 2, CoCoHocb.ninchd«p. 21, dub. 8, Hurtardo disp. 121,
L - n<. sect. 6, subsect. 1, Lessiusde justitia et jure
cap. 36, dub. 3, elalii, concessa majori, ne­
gando minorem. Ad cujus probationes res­
pondent non esse inconveniens, quod ali­
quis actus liber divinae voluntatis adæquate
acceptus, vel saltem inadæquæte secundum
aliquam sui formalitatem,desumat speciem
ab objecto creato, iliudque respiciat ut pro­
prium motivum, et finem primarium, sive
proximum, sive etiam ulli, mum, non qui­
dem privative, sed præcisive, ideal in quo,
quantum est ex suis meritis et formali ra­
tione, sistat.
Hiun
Cæterum hæc solutio sustineri nequit.
Tum quia finis,sive proximus.sive ultimus
alicujus actus est vera causa illius: implicat
autem, quod aliqua enlitas creata sit vera
causa actus divini, vel formal i tatis intrinse­
cae illiusjquiacum hujusmodi actus adæquate
acceptus sit ens a se, repugnat ei omni no de­
pendenti® imperfectio, quæ essentialis est
omni enti habenti causam, in quantum hu­
jusmodi. Tumetiam quia objectum prima­
rium, et motivum tribuit speciem actui, ad
quem movet ; repugnat autem, quod actus
internus divin® voluntatis mutuetur ad­
æquate. vel inadæquate speciem ab objecto
realiter a se distincto, quale est bonum crea­
tum ob dependentiam, quæ essentialiter in
hacspecificatione includitur.Implicat enim,
quod actus desumat speciem ab objecto realiter a se distincto, et quod non dependeat
intrinsece ab illo sicut a causa formali extrinseca; quoniam specificari formaliter ab

DISP. I. DL'B. I.

specificativum omnipotentia? divinæ non
alio, nihil aliud est, quam ab illo sicut a
est aliquid increatum, sed ens producible
forma dependere, eique ut causa? formanti,
incommuni. Quarto, et ultimo, quia actus
et exemplanti commensurari. Tum præ■
divinæ voluntatis ex natura sua est infini­
terea, qui ab eo quivis actus delibat suam
tus, et independens a creaturis : ergo sive
perfectionem, a quo speciem sortitur; quo­
ab illis moveatur, et speciem capiat, sive
niam sicut unitas, et multitudo, ita perI
non, nullam inde imperfectionem contra­
fectio, et imperfectio rei speciem conse­
het, sed permanebit semper cum propria
quuntur : sed actus divinus non potest de­
perfectione, et independentia naturalibus.
sumere suam perfectionem sive totaliter,
sive partialiter ab objecto creato, ut ex se
j Dissol- Hæc tamen parum urgent. Respondetur
'UI"ur enim negando antecedens ; nam opposita
liquet : ergo nec speciem, ut male astruit
sententia communior est inter Theologos,
hæc solutio. Tum denique, quia in volun­
d. Tho·quam docent cum D. Thom. ejus discipuli
tate divina nulla inordinatio potest cadere;
1 par/. quxst. 19, art. 2. Ad primam au­
caderet autem, si Deus vellet bonum crea­
tem instantiam in contrarium dicendum,
tura propter ipsam, sicut propter finem in
quod sicut cognitio, qua Deus attingit crea­
quo præcisixe sisteret, ut astruunt Lessius,
turas possibiles; præsupponit illas, et ta­
Torr, et Hurt, quoniam talis actus essetHurud.1
men non desumit ab eis speciem, sed a
contrarius recte rationi ; hæc enim dictat,
divina essentia : ita licet actus ; quo ipse
ut Deus omnia velit propter se sicut prop­
Deus complacet sibi in bono creato, præter ultimum finem.
supponat illud, ob id tamen non debet ab
Quæ argumenta etiam probant, quod bo­
eo speciem capere, sed stat optime, quod
num creatum esse non potest objectum mo­
eam desumat ab essentia divina. Et ratio
tivum, seu primarium amoris Dei erga
est eadem utrobique, quia nimirum actus
homines quantum ad terminationem illius
non debet mutuari speciem ab omni ob­
activam (quæ est solutio Arrubalis 1 p. Arrob.
jecto, quod præsupponit, et in seipso attin­
disp. 54. cap. 4, et Martinez de Ripalda,
git ; sed a primario tantum : sola autem
in prxsenti, disp. 31, sect. 1.) Tum quia
essentia Dei potest esse objectum prima­
terminatio activa actus divini non distin­
rium, et motivum actus divini terminati
guitur ab intrinseca entitate illius ; quare
ad creaturas, ut loco supra citato ostendi­
sicut hæc non potest habere pro objecto
mus.
motivo, et primario aliquid creatum, ita
Ad secundam respondetur, Deum mo­
neque illa. Tum etiam, quia objectum spe­
veri a propria bonitate, quam impense di­
cificativum. sive primarium, et motivum
ligit, ad fugienda et detestanda omnia
divinævoluntatis libera, tam secundum
mala illi contraria, qualia sunt error, et
entitatem, quam secundum extensionem,
iniquitas : unde malitia peccati solum se
et terminationem activam ad creaturas, est
habet ut objectum secundarium, et pure
immensa bonitas essenfiæ Dei, non vero
terminalivum actus divini detestativi illius,
aliquid creatum, ut ex D. Thom. 1 p. quxst. d. Tin 1
utpote in quo actu denominatio primaria,
19, art. 2, et in 1, dist. 41, art. 3, ostendi■
et essentialis est amoris erga divinam es­
mus tom. 1, tract. 4, disp. 3. dub. 2, ad
sentiam ; secundaria vero, et quasi acci­
quem locum remittimus lectorem.
dentalis, displicentiae, et odii in peccatum.
7. Contra tamen instant recentiores ; Repite-,
Ad tertiam instantiam negatur antece­
nam plures actus Dei habent pro objecto
dens ; nam objectum specificativum omni­
primario, specificalivoque, ac motivo ali­
potentiae est essentia divina, quatenus ratio
quid creatum, in communiori sententia
omnis producibilis ; creaturae vero possiTheologorum : ergo non recte doctrinam
bilessolumcom parantur ad illam ut objec­
ab ipsis modo traditam inficiamur. Conse­
tum connaturale secundarium, cum quo
quentia liquet, antecedens vero probant
i
omnipotentia ita connectitur, ut non possit
primo : quia in Deo est complacentia boni
absque illo esse, aut intelligi, ut ostendi­
creati ; complacentia autem cum supponat
mus loco citato, disp. 7, a n. 62.
suum objectum, iliudque attingat in seipso.
Ad ultimam probationem negatur conse­
non potest non ab eo speciem mutuare.
quentia, quoniam ex antecedenti potius
Secundo, quia Deo odio sunt iniquitas, et
sequitur quod actus divinus non possit ha­
peccatum : constat autem iniquitatem esse
bere pro objecto motivo, aut specificativo
objectum motivum, et formale odii in
aliquid creatum : quia si hoc pacto se haquantum odium est. Tertio, quia objectum
Salmant. Curs. theolog. tom. XII.
specificativum

9

beret ad aliquam creaturam, eo ipso depen­
deret realiter < b illa, et non dependeret:
quæ contradictionem implicant. Non de­
penderet quidem, quia est divinus ; depen­
deret vero, quia non stat aliquid præter
divinam bonitatem esse specificativum volitionis divinae, quin sit vera causa forma­
lis, et finalis illius, influalque in eam de­
pendentiam. Nam supposito, quod aliquid
sit ratio motiva, vel specificativa alterius,
non aliunde impediri potest vera causalitas, et dependentia, nisi ex defectu realis
distinctionis inter ipsa, ut contingit in di­
vinis : quam distinctionem perspicuum est
non deficere, sed adesse inter Deum, et
creaturas.

St

i
i

i
I

§ IV.
Legitima objectionis solutio.

8. Quocirca recentiorum solutionibus rejectis, ut veram et legitimam tradamus, prosotuanimadvertendum est primo, quod in actu Ιωηβ·
dilectionis Dei erga rationales creaturas
distinguere debemus ipsam entitatem, et
terminationem activam actus divini, quæ
infinita est, et increata ; et ipsa bona creaturæ volita, quæ finita sunt, et temporalia.
Secundo nota, quod licet rationalis crea­
tura non possit esse motivum, sive finis
actus divini; bene tamen naturalis, vel
supernaturalis boni, quæ Deus per praedic­
tum actum illi confert; nam cum hujus­
modi bona sint creata, nihil vetat quomi­
nus ordinentur ad creaturam rationalem
sicut ad proximum finem.
Observa denique de ratione benevolentiae
non esse, quod persona amata sit finis
actus, quo ei bonum appetimus ; sufficit
enim, quod ex vi praedicti actus constitua­
tur in esse finis boni eidem voliti. Tum
quia ex hoc satis salvatur, quod amans velit
amato bonum propter ipsum, in quo pro­
pria benevolentiae ratio consistit. Tum
etiam, quia proximus, intrinsecus, et indispensabilis finis actus amicitiae est recti­
tudo moralis, quæ in dilectione liberali
amici invenitur, ut colligitur ex D. Thom.p Tho
in 2, distinet. 23, art. 2, et in hac 2, 2, q.
113, art. 7.
Ex his facilis est solutio ad objectionem ; Leginegatur enim antecedens, ad cujus probationem sic potest in forma occurri : objec­
tum molinum amoris benevolentix debet esse
persona amici, distinguo majorem ; ex parte
2

*>

•■X■.

10

DE CHARITATE.

actus. vel boni voliti, concedo majorem ,
quantum ad entitatem, vel terminationem
activam actus determinate, nego majorem.
Sed creatura rationalis non potest esse objec­
tum motivum, sire finis actus divini, distin­
guo minorem ; quantum ad illiusentitatem,
vel terminationem activam, concedo mi­
norem ; ex parte boni voliti, subdistinguo
minorem : loquendo de fine ultimo, con­
cedo minorem ,· si sermo sit de fine proxi­
mo. nego minorem, et consequentiam.
Quia ut Dei ad creaturas rationales sit
slrictæ benevolentiæ amor, sufficit quod ex I
vi divinæ volitionis constituantur præ-dictæ i
creaturæ in esse motivi, et finis proximi j
boni eis communicati per illam : quoniam l
ex hoc praecise salvatur, quod Deus velit '
bona hominibus propter ipsos sicut propter
finem ; quod dumtaxat benevolentiæ amor
D. Tbo.exquirit. Videatur D. Thom, in 2, distinet.
26. artic. I.
Replicaθ· Nec refert, si contra hanc solutionem
objicias primo, quod juxta illam actus, quo
Deus vult hominibus aliqua bona, non sis­
tit in illis adhuc exparte boni voliti, sed
eos ordinat indispensabiliter ad ipsum
Deum sicut ad ultimum finem : ergo nec
est, neque esse potest amor amicitiae. Patet
consequentia, quia hic amor salvari nequit,
nisi saltem ex parte boni voliti sistat in
amico. Si enim ordinet illud ad amantem
sicut ad ultimiorem finem, jam non erit
affectus amicitia?, sed concupiscentiae, ut
constat tum ex se : tum etiam quia ideo
amicitia utilis, et delectabilis deficiunt a
perfecta ratione amicitia?, quia etsi per eas
amans velit bona amico, ipsa tamen refert
ulterius ad seipsum, propriamque utilitaAri^ot. tem, et delectationem, ut docet Aristot. 8,
'°' Ethic. led. 4, et ex illo D. Thom, ibi, el 1,
2, q. 16, art. 4.
Diluitor.
Non, inquam, hoc refert. Respondetur '
enim concesso antecedenti, negando conse- !
quentiam. Ad cujus probationem dicimus, |
esse contra rationem amorisamicitiæ stricte I
dicta, quod amans referat amatum, et bo­
na ei volita ad amantem, qui non est ex se
ultimus finis amati ; secus autem si sit ulli- '
mus finis illius, uti se habet Deus ad crea­
turas, quas proinde diligere potest amore
perfeci® amicitia? eodem actu, quo refert
illas ultimo ad seipsum. Cujus doctrina?
ratio est manifesta, quia amicitia? perfecta
obesse nequit, quod amans diligat amatum
eo modo, quo ei major perfectio accrescit,
ejusque magis interest; siquidem proprius

scopus amicitia*, dum vult amico bona, ost
ut ei bene sit : constat autem, quod tunc
creatura diligitur eo modo, quo sua magis
interest; majorque perfectio ei accrescit,
cura amatur subordinate et relative ad
suum ultimum finem, qui est Deus; quo­
niam hoc pacto magis unitur, et appropin­
quat ad summum bonum, primanique sui
causam : in qua unione et approximatione
cujus 1 ibet creatura? perfectio sita est, ut ex se
liquet. Tum etiam, quia amicitiæ vi rtnosa?
ratio solum petit, ut amatum diligatur
propter se conformiter ad ejus naturam, et
regulas honestatis : est autem valde con­
forme regulis honestatis et naturæ creatæ,
ut hæc diligatur cum subordinatione posi­
tiva ad suum ultimum finem, qui est Deus.
Præsertim cum ab ipso ultimo fine diligi­
tur. quem ita decet omnia sibi subjicere,
ut oppositum nequeat honestari : ergo quod
Deus diligat creaturas, referendo illas ad se­
ipsum sicut ad ultimum finem, non obstat
quominus prædictus amor sit slrictæ ami­
citia». Imo illum in esse dilectionis amica­
bitis perficit, vel constituit.
Per quod ad probationem consequents
satis patet; procedit enim desubordinatione
amati ad amantem, qui non sit ultimus
finis illius: quam subordinationem liben­
ter admittimus inveniri non posse in actu
perfecte amicitia».
Quibus adde amicitiam utilis, et delecta­
bilis ideo deficere a perfecta amicitiæ ra­
tione, quia intendunt principaliter utilita­
tem, et delectationem amantis, et in mutua
illarum communicatione fundantur. Deus
autem non subordinat sibi creaturas, quas
diligit, et bona eis praestita, ut ex eis ali­
quam utilitatem, aut delectationem capiat:
sed quia ita decet ipsum alia a se diligere,
ut tradit D. Thom. 1 part. q. 14, art. 2.
Unde. praedicta subordinate non obest,
quominus ipsius Dei ad creaturas sit amici­
tia honesti, quæ est perfecta amicitia.
10. Objicies secundo, quod nedum pcrA]Iltt.
dilectionem amicitiæ, sed etiam per actus ι^ία
liberalitatis, et misericordiæ potest quis
velle bonum alteri propter ipsum sicut
propter finem ipsius boni voliti, modo nu­
per explicato : ergo nisi amor, quo Deus
communicat bona hominibus, respiciat il­
los ut objectum sui motivum, et specificativum, non est cur sit magis amicitiæ, quam
alterius virtutis affectivæ.
Respondetur concesso antecedenti, ne- Enofr
gando consequentiam, quia praeterquam tnr.
quod

DISP. 1, DUB. 1.

<[uod liberalitatis, et misericordiæ actus
non fundantur per se in communicatione
alicujus boni, nec petunt unionem affec­
tuum, et redamationem, quæ tamen expos­
cit actus amicitiæ, superest aliud universale
principium, quo praedicti actus distinguan­
tur in Deoveluti specifice, nempe immensa
bonitas divinæ essentiae, quæ ob sui emi­
nentiam est ipsi Deo ratio formalis exer­
cendi erga creaturas actus omnium virtu­
tum, qu e ex suo essentiali conceptu imper­
fectionem non includunt, quales sunt libe—
ralitas, misericordia, justitia, fidelitas, et
amicitia. Ut enim Deus ex hac virtute
communicet creaturis dona gratiae, vel gloriæ, opus non est, quod ad hanc communi­
cationem ab illarum bonitate moveatur,
sed sufficit, et requiritur, quod tribuat eis
prædicta bona ex affectu ad propriam boni­
tatem, quatenus est formalis ratio assimilandi sibi alia, sive trahendi ad consortium
suae naturae. Hinc enim prædictacommuni­
catio in esse actus amicitiæ divinæ consti­
tuitur, secerniturque ab actibus liberalita­
tis, misericordiæ, et cujuslibet alterius vir­
tutis erga creaturas.
Pro cujus solutionis perfecta intelligentia
recolendum est ex dictis tract. 4, disp, et
dub. Ί, quod cum divina essentia contineat
eminenter omnem perfectionem physicam,
et honestatem moralem, tam objeclivam,
quam formalem, repertas in creaturis, sitque prima illarum regula , potest sumi
dupliciter : uno modo absolute, et secun­
dum se , ut est bona per essentiam absque
restrictione ulla ; quo pacto est proprium
specificativum divinæ voluntatis, prout dis­
tinctae virtualiter a suis virtutibus ; alio
modo magis limitate, prout nimirum con­
tinet , et regulat determinate specialem
bonitatem , quæ relucet in objecto , et actu
misericordiæ creatæ , vel alterius virtutis,
ex modo dictis: et hoc modo tribuit speciem
per modum objecti quo , et quod virtutibus
divinis, et illarum actibus, et exercitiis ;
misericordiæ videlicet, quatenus continet
honestatem , quæ apparet in sublevatione
miseriæ aliénai ; liberali tat i vero, quatenus
est prima regula bonitatis , quæ existit in
hilari, et decenti profusione bonorum ;
amicitiæ autem proprie dictœ, quatenus est
Deo proxima, et formalis ratio trahendi
alia ad consortium , et similitudinem suæ
naturæ, sive communicandi illis bona,
quia sibi similia in illa (I v quia dicente so­
lum conditionem, sive rationem formalem

1!

passivam tenentem se ex parte ipsarum
creaturarum) et sic de aliis virtutibus proportionabi liter.
I ndequia bonitas divinæessentiæ accep­
ta secundum unum ex his modis est dis­
tincta virtualiter a seipsa sumpta secandum
alios; etsi Deus per actus misericordiæ,
liberalitatis, et amicitiæ impertiatur bona
hominibus propter ipsos sicut propter finem
boni voliti, non obest quominus prædicti
actus sint distinctae lineæ, cum semper ha­
beant diversum objectum specificativum,
scilicet essentiam divinam , a qua omnes
actus Dei speciem delibant , et quæ atten­
denda est ad discernendum , cujus virtutis
sint elicitive. Etenim si Deus tribuat bona
creaturæ rationali ex affectu ad infinitam
bonitatem suæ essentiæ , prout est ratiœ
sublovandi alienam miseriam, erit præ­
dictus actus misericordiæ ; si autem præstet ex amore ad illam , ut est ratio assimilandisibi alia, erit veræ amicitiæ.
11. Tertio objicies : ad veram amicitiam Alia rarequiritur, ut quis velit bonum alteri ex af- plua*
fectu ad ipsum :sed juxta solutionem supra
traditam, Deus non potest velle bona homi­
nibus ex affectu ad illos : ergo neque illos
diligere amore strictæ amicitiæ . Major
præterquam quod est communis animi con­
ceptio , desumitur ex D. Thom, in 3, dist. d. tiui.
29, quxst. 1, artic. 6, et infra quæst. 114,
art. 1 ad 1, ubi hac ratione excludit a vera
amicitia virtutem affabilitatis, qua quis si­
ne affectu ad alterum habet se ad illum in
verbis, et factis exterioribus, sicut se habe­
re potest ad amicum. Minor est vero pers­
picua ; nam affici ad aliquam personam
importat habitudinem ad ipsam sicut ad ob­
jectum motivum affectus , sive voluntatis ,
qui est impossibilis Deo in nostra doctrina.
Ut huic objectioni clarius occurramus, Ob<eranimadvertendum est prius , amorem be-™^.
nevolentiæesse in duplici differentia : alium
reaffectionis , quo voluntas amantis fertur in l'licanu

rem amatam , ad illamque afficitur velati
tracta, et mota ob amabilitatem, quam sup­
ponit in ipsa : alium effectionis, quo volun­
tas amantis efficit bona, quæ diligit in ama­
to , hacque effectione trahit amatum ad
seipsum. Uterque autem ex his amoribus
ligat amantem cum amato, et ex illis unum
quodammodo constituit, diversimode ta­
men ; nam in amore affectivo amatus
trahit ad se amantem, perficitque, ac com­
plet illius appetitum : amans vero trahitur,
recipit, et depenlet ab amato, nisi distine-

DE CHARITATE.
DISP. I, DUB. I.

tionis defectu inter utrumque hæc depen- i
dentia impediatur. Econlra vero in amore
effectivo amans trahit, et transformat in se
amatum, iliumque perficit ac nobilitat :
amatum autem trahitur, et dependet ab
amante, ab eoque recipit bona, quibus indi­
get. Et ratio hujus differentiæ est, quod
amor affectivus oritur ex bonitate præexistente in objecto amato ; et ubi amans dis­
tinguitur ab amato, nascitur etiam ex indi­
gentia, et potentialitate illius. Amor autem
effectivus oritur ex perfectione, et communicabilitale amantis, quæ non permittit
illum intra seipsum contineri, sed ad alia
diffundit ab ipso nobilitanda et perficienda.
Secundo nota, quod amicitia ex sua for­
mali ratione solum petit benevolentiæ
amorem, qui amantem, et amatum intime
conjungat, et per quandam transformatio­
nem unum quodammodo ex eis constituat ;
quia, ut supra explicuimus, in hac affec­
tuum unione illius essentia consistit. Unde
cum tam amor effectivus, quam affectivus
modo expositi prædictam unionem inter
amantes constituant, quilibet ex eis sufficit
ad veram, et perfectam amicitiam.
Observa denique, in dilectione Dei erga
creaturas ulriusque amoris modo expositi
formalitates concurrere; illa enim dilectio,
secundum quod terminatur ad ipsum Deum
(non enim potest ab hac attingentia absolvi)
est amor affectivus, quia Deus diligit se al­
lectus , et attractus a sua bonitate. Ut vero
“ terminatur ad creaturas, est præcise, .et
formaliter effectivus : Deus enim non potest
dependere a creaturis , neque ad illas affi­
ci ; sed idcirco illas diligere dicitur , qua­
tenus ex amore affectivo ad suam infinitam
bonitatem illas efficit, trahit, et ad se con­
vertit, ut ex doctrina communi SS. Patrem
late ostendimus tract. 4, dixput. 3, dub. 2, ei
tom. 3, tract. 8, disp. 2, dub. 5. Verum qui­
dem est, hunc amorem effectivum Dei ad
creaturas esse virtualiter affectivum erga
illas : tum quia ipsa affectio est pro alio
posteriori naturæ complacentia quædam
boni effecti : tum etiam , quia ita se habet
Deus ex vi prædicti amoris in conferendo
creaturis bona, et eas copulando sibi, ac si
maxime afficeretur ad ipsas.
SojT;iBr Ilis suppositis, neganda est major absolucbjcciio.|e accepta ; quoniam licet ad creatam ami­
citiam, ulpote indenudabilem ab imperfec­
tionibus dependentiæ, et transformationis
amantis in aliud, requiratur amor forma­
liter affectivus erga personam amatam ;

secus tamen ad conceptum formalem ami­
citiae, quæ præscindit a creata, et increal.i ;
hæc enim solum petit benevolcntiæ amo­
rem, qui intime unial amantes, sivo affecti­
vus sit, sive effectivus, qualis est amor Dei
erga creaturas, quibus impertitur gratiam,
et alia supernaturalia dona; siquidem ex vi
hujus communicationis creatura unitur ipsi
Deo, et in illum quodammodo transfor­
matur.
Nec obest probatio in contrarium adduc­
ta ex D. Thom, tum quia S. Doctor solum
loquitur de amicitia creata , quæ quia non
oritur ex summa perfectione amantis, ut
contingit in divina amicitia , sed ex illius
indigentia, et praeexistenti objecti amati bo­
nitate, salvari nequit absque amore affecti­
vo ad amatum. Tum etiam, quia amor
effectivus Dei ad creaturas est virtualiter
affectivus ad illas , cum eas ipsi Deo intime
conjungat ut supponimus. Virtus autem,
qua quis se habet ad alterum affabiliter in
verbis, et externis factis, non includit ex
suo conceptu formalem, aut victualem affec­
tionem benevolcntiæ ad illum, sicut neque
unionem voluntatum, aut redamationem ;
sed ab eis præscindit, ob idque ad perfectam
amicitiæ rationem non pertingit.

sumus. Inter ipsos igitur esse non potest i
perfecta amicitia.
uricae· ^P^elur primo ex I). Thom, in 3,
«eaio. dist. 32,quxst, \,arl, 1 ad 2, inter multum I
D.
D‘ Tito.
^distantes ealenus rescindi amicitiam, qua­
tenus non communicant in eadem vita, nec
conversantur simul, quod est proprium
amicitiæ : Deus autem quamvis infinite dis­
tet a creatura, potest tamen conversari , et
communicare cum illa in vita supernaturali.ipsamque proinde diligere amore perfeclæ amicitiæ.
Alii$ο·
Secundo respondetur ex eodem Angelico
lolio
D. n'Thô.Præceplore in 3, dist. 28, quxsl. \,art. 3 ad

3, majorem esse veram loquendo de amici­
tia squalitatis : falsam autem, si de amici­
tia excellentiæ intelligatur : hæc enim non
dissolvitur per distantiam præcise persona­
rum, quia non petit ex se æqualitatem
æquiparantiæ inter illas, sed solum æqua­
litatem proportionis in obsequiis : quæ
tuncinvenitur.cum quilibetamicorum ope­
ratur ad alterum secundum suam propor­
tionem ; filius v. g. quæ filii , pater vero ,
quæ patris. Constat autem, quod licet inter
Deum, et homines non possit esse aequalitas
æquiparantiæ in actionibus et effectibus,
bene tamen proportionis ; nam si Deus con­
fert homini gratiam, et alia supernaturalia
dona, homo potest per gratiarum actionem,
Diluuntur fundamenta contraria sententisc,
honorisque, et obedientiæ obsequium, omprrler ultimum.
nii ab ipso accepta referre ; quod ad prae­
dictam proportionem sufficit, ut ex se liquet.
12. Contrariam nihilominus sententiam Senteu- !
Unde licet inter Deum, et homines esse ne­
lia Da*
tuetur Durandas in 4, dist. 49, quxst.4, num. randi.
queat stricta æqualitatis amicitia , bene ta­
16, cui opinioni aliquantulum favet Scotus Scotos.
men excellentiæ, qualis inter principem, et
in 3, did. 29, quxst. 5. Et probatur primo,
subditos invenitur , ut docet Philosoph. 8
quia perfecta amicitia solum potest esse in­
Atisiot Ethic, led. 12, his verbis : « Est autem ad
ter æquales: constat vero, quod inter Deum,
« parentes amicitia filiis , et hominibus ad
et homines non est aequalitas , sed infinita
■. Deum, ut ad bonum superexcellens. »
distantia : inter eos igitur impossibilis est
-Quaread authoritatem in contrarium ex
perfecta amicitia. Major , quæ sola indiget Primos
eo adductam respondetur , quod licet ipse
probatione,estexpressaPhilosophi 8 Ethic. π’ηωΒ.!
Philos. in principio capitis loquatur de
cap. 7, his verbis : < Constat autem si in Aristo;
amicitia excellentiæ, verba tamen in argu­
« virtute, vel vitio, vel divitiis, vel in aliqua
;
mento adducta, et quæ subsequuntur usque
« alia re magna distantia fiat, non ulterius
ni finem lectionis, intelligenda sunt de
« sunt amici, neque dignam putant se esse
amicitia æqualitatis. Nec procedunt de pos­
« amicos . Maxime autem hoc est manifessibili, sed tantum de facto, et ab iis quæ
I « tum in ipsis Diis immortalibus ; hi nam:
regulariter contingunt ; solum enim vult
« queplurimumbonisomnibus antecellunt.
Philosophus inter personas virtute, aut
Confirmatur : nam Domini ad servum Conflf-1
dignitate maxime distantes vix amicitiam
matte.
non potest esse vera amicitia, ut docet idem
iniri,'aut initam conservari ; quia qui se
Philosoph. 8 Ethic, cap. 11. Sed homo estArietoL
aliis longe eminere conspiciunt, eos quasi
Dei servas , ut liquet ex illo Luc. 17 : Cum LucæK'
abjectos,et propriaamicitia indignos asper­
feceritis hxc omnia, dicite : Servi inutiles
nantur, ut quotidiana liquet experientia.
su m us.

Dum autem his personis Deos immortales
annumerat, non loquitur ex propria sen­
tentia , sed more gentium, qui plures Deos
agnoscebant. Ipse vero Deorum nomine intelligit substantias separatas, scilicet .Ange­
los, cum quibus in ordine naturæ non pos­
sumus strictam amicitiam pacisci propter
defectum communicationis vitæ naturalis,
ut tradit D. Thom. articul. ]iroxime citato ex D. The.
3 Sent.
Ad confirmationem dicendum, amicitiam Diluitor
solum esse ad eos, qui possunt dominium
habere alicujus rei ; volumus enim bona
amicis propter ipsos, sive ut ipsorum sint :
unde quæ incapacia dominii sunt, ut irra­
tionalia, eo ipso excluduntur ab amicitia.
Hoc autem interest inter servum legalem,
et naturalem , quod ille non potest habere
dominium alicujus rei ; sed ipse, et omnia
quæ acquirit, sunt domini private, idest ita
domini, quod nullo modo servi. Naturalis
vero subditus cum gaudeat arbitrii liberta­
te, potest habere dominium particulare
suarum actionum , et aliarum rerum ;
quamvis hæc omnia sint alias, sub generali
potestate Domini. Unde inter servum lega­
lem, et ejus dominum non potest esse vera
amicitia ; bene tamen inter dominum , et
ejus servum naturalem. Homo autem est
servus naturalis Dei, ob idque potest optime
strictam cum illo inire excellentiæ amici­
tiam.
Adde homines esse elevabi es ad gratiam
filiorum Dei, ut superius vidimus : quare
esto Deus non posset illos prosequi perfecta
amicitia, qua servi, bene tamen qua filii
sunt.
13. Secundo arguitur pro hac sententia : Seconnam amor benevolentiæ proprie dictæ so-dguu"en-*

lum potest haberi ad illum, cui possunt tum·
aliqua bona de novo acquiri, et ab eo aufer­
ri ; est enim de ratione benevolentiæ, quod
velimus amicis bona, quæ non habent, et
gaudeamus cum eis adveniunt : sed Deo
nullum bonum potest acquiri vel deficere :
hominum ergo ad ipsum nequit esse per­
fectus benevolentiæ amor, proindeque nec
amicitiæ.
s
Confirmatur : nam ad amicitiam requi- Confirritur, quod amici sibi mutuo benefaciant ; mall<h
quia non possunt aliter illorum bona esse
communia ; sed homo non potest Deo bene­
facere, juxta illud Job 35 : Quid dabis ei ?
aut quid de manu tua accipiet ? Ergo nec
strictam cum illo gerere amicitiam.

I

"r-

Μ

DE CHARITATE.

roso, quo pacto solum competit amicitiæ
creatæ, et affectivae, ad cujus explicationem
instituta videtur prædicta diffinitio : alio
modo paulo latius, ita ut solum significet
essentialem connexionem inter amorem
amicabilem et mutuam communionem
boni inter amicos : et hac ratione compre­
hendit omnem amicitiam creatam, et increatam, affectivam, et effectivam, qualis
est amicitia Dei erga creaturas ; hæc enim
essentialiter connectitur cum participa­
tione illarum in bonis divinae naturae, non
l
sicut cum causa a qua dependeat, sed sicut
cum effectu quem inducit.
Secundo respondetur, praedictam diffinitionis particulam, fundatus, etiam in
sensu proprio acceptam solum significare,
quod mutua amicorum communicatio in
aliquo bono est illis causa, conditio sine
qua non, vel ratio a priori, ut invicem et
firmiter diligantur : constat autem quud
sicut communicatio in bonis naturae div i
mum, et providentissimum Principem co­
næ, prout se tenet ex parte Dei. est illi
lere et honorare : quod sufficit ad amicitiam
ratio a priori, ut diligat amicabiliter crea­
turas; ita prædicta communicatio, prout se
excellentiæ; hæc quippe non exposcit, ut
tenet ex parte creaturarum, est conditio
persona inferior benefaciat amico superexsine qua non ad illas ex amicitia diligen’
cellenli, si ly benefacere contra reveren­
das.
·
I
tiae et honoris obsequium accipiatur. Sed
Quod si instes, prædictam communica1
amicus superexcellens, ut patet, vel Prin­
tionem, prout se tenet ex parte creaturaI
ceps, debet subditis per liberalem effusio­
rum, debere antecedere amorem Dei erga
I
nem munerum benefacere; subditi autem
illas ad salvandam proprietatem illius parI
debent rependere Principi gratias, reve­
ticulae, fundatus, etiam ut induit habiludi|
rentiam. et honorem, qui est propria be­
nem pura? conditionis, inficias non ibimus.
neficiorum retributio; hoc enim pacto
Quoniam ut observavimus tract. 4, disp. 3,
communicant mutuo in propriis bonis,
dub. 1, inactu amoris Dei erga creaturas
,
conferunlque et enutriunt amicitiam.
est duplex formalitas nostro modo intelliQuamvis inter Deum et homines perfectior
alia bonorum communicatio sit possibilis . gendi distincta, alia actualis productionis
ratione visionis beatificæ, in qua beatus ; gratiae, alia vero simplicis complacentiæ
in homine ipsa decorato : quae formalitas
possidet totum Deum, et ab illo insimul
non intelligitur præcedere existenliam
possidetur.
gratiæ et communicationem in bonis natu­
Tertiam
14. Tertio arguitur : quia amicitia est
ra; divinae, sicut prior, sed illam ut condiI
iictftnm.routuæ benevolenliæ amur super alicujus
tionem supponit ; respicit enim essentiam
boni communione fundatus, ut supra diffiDei, ut est ratio complacendi in bonis ab
nivimus : sed amor Dei erga creaturas
ipso productis.
gratia exornatas nequit super alicujus boni
15. Quarto arguitur : nam amori DeiQiurina
communione fundari : non ergo esse po­
erga homines convenire nequeunt amici-mX.
test amicitia. Probatur minor, quia amor
tiæ stricte dictae proprietates : ergo nec es’
fundatus super communione alicujus boni
senlia. Consequentia liquet : antecedens
,
habet se ad illam sicut ad sui causam tota­
vero probatur, quia una ex proprietatibus
j
lem vel partialem, quod repugnat actibus
perfectæ amiciliæ est, ut amans ecstasin
divinis.
passus, transformetur in amatum, ad ilI
jicspou- Respondetur, illam diffinitionis parti*10· cillam, in communione fundatus, posse
lumque ita se habeat sicut ad seipsum:
quæ non possunt Deo erga creaturas com'
usurpari dupliciter : uno modo stricte pro
petere, utpote imperfectionibus obnoxia, et
causa, sive fundamento proprio et rigoRespondetur negando majorem, quæ
falso nititur fundamento: de ratione quippe
ecuibo. benevolentiae non est volitio boni, quod
de novo acquiri posset amico, vel ab eo
auferri; sed sufficienter salvatur ejus ratio
in complacentia gratuita boni possessi in­
separabiliter ab amato, ut constat tum ex
se, tum etiam quia inter divinas personas
est mutuus, necessariusque perfectæ bene­
volentia? amor, ex eo praecise, quod sibi
velint aeterna bona, quibus privari ne­
queunt. Data vero majori, non ob id esset
impossibilis benevolentia stricta inter
Deum, et homines ; quia licet bona Dei in­
trinseca sint ipsi inseparabiliter conjuncta;
extrinseca tamen, ut honoret gloria crea­
ta, possunt ei de novo accrescere, et ab eo
auferri.
soivitsr Ad confirmationem dicendum ex Philoraiio' s°Pho ct & Thorn. θ Eïhic. Pct. 11, quod
Amifli licet homo non possit Deo benefacere, poD* Tbo*test tamen illum ut patrem indulgentissi-

DISP. I, DUB. I.
rcctæ rationi contraria : esset enim pecca­
tum in Deo, si diligeret creaturas ut ulti­
mum finem, quo pacto diligit seipsum.
EcftJi· Respondetur negando antecedens, ad cud. Tbo.jus priorem probationem occurrit D.Thom.
in 3, dist. 32, qwest. 1, art. I ad 3, hie
verbis : « Amor omnis transfert quodam« modo amantem in amatum, sed diversi« mode : uno modo secundum quod amans
» transfertur ad participandum ea quæ
<r sunt amati: alio modo ut communicet
« amato ea quæ sunt sua. Primo ergo modo
u Deus non transfertur in amatum, quod
u est creatura, sed secundo modo, in quan­
ti tum bonitatem suam ei communicat. »
D I,10D-Quæ doctrina desumpta est ex D. Dionys.
4, de diüin. nom. ubi docet, quod amor
convertit inferiora in superiora, ut ab eis
perficiantur ; et superiora movet ad infe­
riorum provisionem, et beneficentiam. In
quibus quia divina bonitas se habet ad crea­
turas supra quam dici potest, indulgenter,
subdit ibidem Sanctus Doctor, quod ipse
Deus, qui est omnium causa, per abundan­
tiam amatoria bonitatis extra seipsum fit
per providentiam. Quibus etiam addi posset,
ecstasin et transformationem amantis in
amatum, non esse proprietatem amicitiæ
in communi, sed solius amoris affectivi,
qui non potest competere Deo erga crea­
turas.
Ad secundam probationem dicendum,
quod amans debet se habere ad amicum
sicut ad seipsum, quantum recta ratio, quæ
est honestæ amicitiæ regula, permittit;
alias enim teneretur pater lege benevo­
lentiae naturalis impendere honorem filio,
quem petit sibi ab illo deferri; quod est ri­
diculum. Recta autem ratio dictat, quod
Deus diligat se ut finem ultimum ; cætera
vero ad seipsum sicut ad finem. Unde quod
in hac dilectione non se habeat ad creatu­
ras sicut ad seipsum. non obest quin stric­
tam cum eis gerat amicitiam ; ad hanc
enim sufficit, quod ipse Deus voluntatem
diligentiam se faciat, eisque velit summa
bona, quorum sunt capaces, et quæ ipse
vult sibi.
Fnndamentum autem a priori hujus doctrinæ sumitur ex dictis, illudque expendit
I). îbo.D. Th. in 3, dist. 39, q. 1, art. 3. Etenim
cum amicitia fundetur in aliquo bono, in
quo amici reciproce communicant, illius
naluræconsentaneum est, ut ille magis ab
altero diligatur, qui magis in prædicto
bono communicat. Unde cum amicitia

stricta supernaturalis haberi possibilis in­
ter Deum et homines, fundetur in commu­
nicatione divinæ naluræ, quæ Deo convenit
per essentiam, creaturis autem participa­
tive; æquum est, et hujusce amicitiæ lege
præscriptum, ut Deus plus diligat se, quam
creaturas; e contra vero creaturæ perfec­
tius diligant Deum, quam seipsas.

§ VI.

Ultimum argumentum pro contraria sen­
tent ia.
16. Ultimum argumentum pro contraria Quintam
sententia est hujusmodi; nam Deus nonraeruun).
potest velle supernaturalia bona gratiæ,
vel gloriæ hominibus propter ipsos, sicut
propter finem volitionis, aut boni voliti :
ergo neque eos diligere supernaturalis benevolentiæ amore, proindeque nec vera
amicitia. Utraque consequentia liquet ex
dictis in hoc dubio, sicut etiam prima pars
antecedentis. Secunda vero suadetur pri­
mo, quia secundum rectam rationem id.
quod est perfectius alio, nequit ordinari ad
illud sicut ad finem : constat autem gra­
tiam, et beatitudinem esse perfectiores
homine, et qualibet alia substantia natu­
rali. Secundo, quia finis non potest influere
in effectum voluntatis, nisi prævio influxu
in illam et ejus actum, quo dictum effec­
tum producit, quoniam propria causalités
finis est amari : ergo eo ipso quod ,homo
non possit esse finis volitionis, qua diligi­
tur a Deo, impossibile est, quod sit finis
boni sibi voliti per illam.
Priusquam hujus argumenti difficulta- Rctor.
lem diluamus, animadvertere placuit ip- <iuctnr.
sam ab omnibus dissolvendam esse. Tum
quia causa finalis dividitur in finem cui, et
cujus gratia, atque ex utriusque ratione
integratur, ut docent N. Complut, lib. 3n. com·
Physic. disp. 14, q. 1; constat autem homi- l>luL
nem esse finem cui Deus vult gratiam et
beatitudinem, esto non sit finis illarum
cujus gratia. Tum etiam, quia quidquid sit
de modo, quo divina voluntas se habet ad
creaturas, extra dubium est, quod unus
homo potest velle alteri ex amicitia supernaturali, adeoque propter ipsum sicut
propter finem, dona gratiæ et æternæ beatitudinis ; quia ut docet D. Thom, infra q. d. Tho.
25, art. 2, hæc sunt bona, quæ optamus
omnibus, quos ex charitate diligimus. Tum
denique, quia per charitatem, qua nosmel-

16

DE CHARITATE.

ipsos complectimur, appetimus æternam
operum mercedem, quæ est beatitudo :
merces autem in quantum hujusmodi im­
portat aliquid referibile per amorem ad
ilium, cui merces redditur; quia merce­
dem quisque propter seipsum amat, ut doD. Tbo-cet D. Thom. in 3, dist. 29, quasi. 1, art.
4. Cum ergo in his casibus adsit difficultas
argumenti propositi, dissolvi debet ab ipsis
adversariis, et quam ipsi viam straverint,
eandem et nos capessere poterimus.
DissolviInterim tamen respondetur ad argumentor· tum negando antecedens quantum ad se­
cundam illius partem, quam non evincunt
probationes. Ad primam enim potest dici,
gratiam et beatitudinem esse perfectiores
homine solum secundum quid, non vero
simpliciter, proindequeex hac parte nihil
obstare quominus secundum rectam ratio­
nem ordinentur ad hominem sicut ad fid. Ttw. nem. Cui doctrinæ favet D. Thom. q. 27,
Sjcîan!‘de rerü. artic. 1 ad 6, ei in 1, distinet. 17,
c^rd· q- 1, arlic. 2 ad 3, et in 2, dist. 16, quxst.
I, artic. 1 ad 2, illamque amplectuntur
Capreol. in 3, dist. 26, quxst. unie. art. 3,
Cajetan. art. 3, præsentis quislionis, Con­
rad, 1, 2. q. 110, art. 2 ad 2, Suarez et
alii.
Sed quia contrariam doctrinam statui­
mus tract. 14. disp. 4, dub. 7, §2, abstra­
hendo nunc ab utraque opinione, respon­
detur secundo, et melius, effectum forma­
lem formæ accidentalis esse perfectiorem
illa simpliciter, et proximum finem illius;
quia accidentia in concreto sunt magis en­
tia, subindeque magis bona : neque inten­
duntur propter se, sed propter perfectio­
nem sui subjecti; albedo enim propter
album accipit existentiam, et sic de reli­
quis. Concretum autem, sive effectus for­
malis gratiæ est homo justus, et Deo gra­
tus, et ideo optime potest ordinari ad illum
sicut ad finem, quia licet gratia sit perfec­
tior homine secundum se accepto, non
tamen homine justo : sed homo justus est
simpliciter perfectior, quam gratia, et finis
illius, sicut et cujuslibet alterius accidentis
proprii, præsertim ordinati ad esse, sicut
ordinatur gratia, ut tradit expresse D.
D. Tbo.Thom. in 3, dist. 28, q. 1, art. 1, his ver­
bis : x Accidentia non habent esse et boni­
α tatem per se, sed eorum esse est eis in
u substantiis : unde quod volumus virtutes
u et accidentia esse, hoc ad substantiam
u refertur, quam volumus sub illis acci­
dentibus esse, et bene se habere. »

Ad secundam probationem negatur ante­
cedens, quia optime fieri potest, ut una
creatura sit finis alterius immediate proi
ductæ a voluntate, quin ipsam in volunta|
tem aliqua ratione influat ; operatio enim
est finis naturæ, et perfectio universi, et
singularium partium illius ; et tamen neque
operatio, nec perfectio creata universi sor­
tiuntur rationem finis respectu divinae
|
voluntatis, a qua omnis entitas creata pro­
ducitur. Ratio autem hujus doctrinæ est
manifesta, quia ad hoc ut una creatura de­
pendeat in suo esse et productione passiva
'
ab alia sicut a fine, solum requiritur quod
'
non suscipiat existentiam nisi dependentor
’
ab illa sicut a termino prius volito, ad quem
ordinatur ; hæc enim dependentiaconstitui
I
debet in aliquo genere causae, neque potest
I
in alio, quam in genere causae finalis, ut ex
se patet. Ad hoc autem ut una creatura non
|
suscipiat existentiam, nec cadat sub ordine
productivo divinae voluntatis, nisi dependenter ab alia sicut a termino prius volito,
,
opus non est, quod aliqua illarum influat
’
in divinam voluntatem, aut actum illius ;
t
sed sufficit et requiritur, quod una ex praeI
dictis creaturis, vel natura sua, vel dispo!
sitione divina ordinetur ad aliam sicut ad
,
terminum ; quia eo ipso non poterit produ­
ci nisi dependenter a productione passiva
praedicti termini, ad quem ordinatur, ut in
|
exemplis modo adductis videre licet ; natu­
ra enim non producitur nisi dependenter
ab operatione sicut a termino, sive fine,
propter quem fit.
Itaque productio alicojus rei est duplex :
alia activa, quæ est ipsa actio per quam esse
j
consequitur : alia passiva, quæ dicit entitatem existentem rei productæ cum ordine
actualis dependentiæ a causa a qua produ­
citur. Creatura ergo cum non influat in
divinam voluntatem, influere non potest
per modum finis in productionem activam
effectus ab illa immediate causati, bene ta­
men in productionem passivam ; quia licet
non sit causa divinæ volitionis productiva?
alicujus effectus, est tamen causa ob quam
ipse dicit ordinem actualis dependentiæ ad
eam. ut tradit D. Thom. 1, contra Gent. cap. d. Tbo.
87, his verbis : i Divina voluntas est Deo
« causa volendi cætera ; aliorum autem vo« litorum nullum est Deo causa volendi
« aliud, sed tantum unum est alteri causa ,
« ut ordinem habeat ad divinam volunœ talem. »
Nec refert, causalitatem finis esse amari.
Tum

DISP. I, DUB. Π.

Turn quia hæc loquutio solum intelligitur
d'"lir'de fine, qui movet intenlionaliter poten­
tiam vitalem. Turn etiam, quia amor est
duplex : alius elicitus, qui sequitur cogni­
tionem objecti amati : alius innatus, qui
est inclinatio unius rei ad aliam, quo pacto
dicimus lapidem amare centrum. Causali­
té ergo finis communiter accepti est amari,
secundum quod comprehendit ulrumque
amorem ; ob idque non repugnat, quod una
creatura exerceat causalitatem finalem res­
pectu alterius productae a voluntate, quin
sit finis ipsius voluntatis. Quod si hæc finis
causalitas non videatur rigorosa, sed im­
perfecta, haud nobis obstabit, quia ad ra­
tionem benevolentiae sufficit, ut bonum vo­
titum per illam ordinetur ad amicum sicut
ad finem, eo modo, quo finis inter ipsas res
potest salvari.
Nonnulla alia argumenta, quæ hic fieri
solent, utpote quod amicitia debet esse ma­
nifesta erga paucos, mutuisque colloquiis
enutrita, non militant directe contra nos­
tram assertionem, quia citra dubium est,
quod de possibili omnes illae conditiones
inveniri possunt in amore Dei orga creatu­
ras. Sed si quam vim habent, militant con­
tra praecipuam assertionem dub. seq. sta­
tuendam, ubi illa congruentius diluemus.
DUBIUM II.

Ctruin sit de facto inter Deum, et homines
stricta, ac supernaluralis amicitia, iliaque
sit charitas ?
Circa priorem partem hujus dubii (cujus
ordo ad praecedentem est perspicuus) pa­
rum immorabimur : tum quia illam con­
vincunt textus n. 4 et 5, adducti, ut statim
explicabimus : tum etiam, quia ex secunda
illius parte a fortiori constabit ; nequit
enim ostendi charitatem esse strictam ami­
citiam hominis justi ad Deum, quin eo
ipso maneat probatum, esse de facto inter
Deum, et justos strictam et supernaturalem amicitiam, ut ex se liquet.
§ I·

Duplici assertione difficultas expeditur.
17. Dicendum ergo est primo, existere
sio. de facto inter Deum et homines justos stric­
tam, et snpernaturalem amicitiam. Hæc
assertio est communis omnium Authorum,

17

quos num. 4, dubii prxced. adduximus.
Potestque probari faciliter ; nam inter pa- Funda·
tremet filium, sponsum et sponsam inter-mCDtun’
cedit, saltem regulariter loquendo, vera et
stricta amicitia : sed justi sunt filii Dei
nati ab ipso per regenerationem gratiæ;
cui etiam ut sponso intime copulantur, ut
supra vidimus : est igitur inter illos stricta
supernaturalis amicitia.
Confirmatur primo, quia domestici, et pa­
terfamilias uniuntur inter se vinculo stric­
tae amicitiæ : sed justi sunt domestici Dei,
et cives Sanctorum, ut tradi t Apost. ad Fphes. Ad
2; igitur uniuntur cum illo vinculo amici-Ephe32·

tiæ proprie dictæ. Quæ cum fundetur alias
in communicatione boni supernaturalis,
scilicet gratiæ, non potest non ad eundem
ordinem pertinere.
Confirmatur secundo, nam justi appel­
lantur amici Dei in pluribus locis Scriptu­
rae, quæ intelligenda sunt de vera ac stricta
amicitia, ut. dub prxced. vidimus.
Nec refert si in contrarium objicias, quod objecetiam iniqui, et peccatores appellantur lib
amici Dei in sacris Litteris, ut constat ex
illo Matth. 22 : « Amice, quomodo huc in- Matth.
« trasti, non habens vestem nuptialem? »
Quem hominem non esse justum, sed Deo
exosum, ex ipso textu liquet. Et ex illo
Thren. 1 : « Vocavi amicos meos, et ipsi de-Threnor.
ceperunt me. » Et Matth. 26 : « Amice, ad
quid venisti ? » Quod dictum est a Christo 26.
Domino Juda? proditori.
~
Non, inquam, hoc refert ; quia iniqui et Solvitur,
peccatores vocantur amici Dei in sacris Lit­
teris per antiphrasin, ut liquet ex contextu ;
justi autem appellantur Dei amici in sensu
proprio, ut constat tum ex serie litteræ, tum
etiam ex communi interpretatione Patrum.
Quibus accedit Concil. Trident, se&f. 6, cap. TtPnduc“*
7,ubi docet hominem per susceptionem gra­
tiæ sanctificantis fieri justum ex injusto, et
ex inimico Dei ejus amicum.
18. Dicendumestsecundo,charitatemesse Alia
.
,
. ...
,
conclustrictam, et supernaturalem amicitiam ho- sio.
minis justi ad Deum. Hæc assertio estæque
certa et Authoribus fulcila sicut praeceden­
tes. Quam ut ratione probemus, animadver­
tendum est prius, quod virtus charitatis, de
qua in praesenti, est amor supernaturalis
creaturae ad Deum, consequens gratiam ut
illius passio. Tum etiam, quod non possu­
mus per ipsum diligere Deum, quin prius
ipse diligat nos, eo quod tam ipse, quam
habitus charitatis est effectus amoris, quo

IS

DE CHARITATE.

ipse nos diligit, ut constat ex dictis n. Ii,
D. Bern.et docet D. Bernard, lib. de am ire Dei, cap. 4,
bis verbis : « Amas itaque nos » (cum Deo
loquitur) a in quantum nos efficis tui ama< tores. » Unde redamatio, quamconnotat
amicitia, nunquam potest deesse dilectioni
charitatis erga Deum ; ipse enim suos amanb. s. tores diligit, ut dicitur Parab. 8.
jo, His suppositis formatur sequens ratio
ifow?. pro assertione. Charitasest supernaturalis
benevolentiae amor hominis erga Deum su­
per alicujus boni communione fundatus :
sed huicamori corresponde! infallibiliter ex
parte ipsius Dei benevolentiae redamatio :
Charitas igitur est supernaturalis, et stricta
amicitia hominis ad Deum. Minor, et con­
sequentia constant ex suppositis : major
vero quoad ulramque partem suadetur ;
nam per charitatem diligimus Deum prop­
ter se, non utcumque, sed tanquam finem
ultimum, ad quem nos ipsos, et omnia alia
ordinamus : qui affectus perfectissimam
benevolentiam exprimit.
Quod autem hic fundetur super aliqua
communicatione cum ipso Deo, probatur.
Tum quia charitas, ut modo supponimus,
est passio gratiae, per quam homines rege­
nerantur in Deo, et communicant cum illo
in bonis suae naturae. Tum etiam, quia cha­
ritatis dilectio, quantum est ex se, nunquam
deficit ; quinimo ut Deo inhaereat, omnes
labores sustinet, et nulli resistentiae cedit,
sed omnes difficultates superat, ut constat
Κομπ. ex illo Pauli ad Rom. 8 : « Certus sum,
« quia neque mors, neque vita, neque An­
te geli, neque principatus, neque virtutes,
«neque instantia, neque futura, neque
« fortitudo, neque altitudo, neque profun" dum, neque creatura alia poterit nos se­
tt parare a charitate Dei, quæ est in Christo
« Jesu Domino nostro. » Constat autem,
amorem adeo ferventem,fortem,et indefectibilem fundari in aliqua intima hominis
unione,ei communicatione cum Deo; nam
affectio, quæ super aliqua amantium com­
municatione non fundatur, cito per se lo­
quendo deficit.
Confirmatur. Mutuæ benevolentia? amor
fundatus in communicatione· naturæ, quæ
per generationem traducitur, est stricta
amicitia excellentia? filii videlicet ad pa­
trem : sed charitas est mutuæ benevolen­
tia? amor erga Deum, fundatus in commu­
nicatione divinæ naturæ, quam homines
assequuntur per spiritualem regeneratio­
nem in Spiritu sancto, et adoptionem filio­

DISP. I, DUB. II.

rum, ut constat ex illo 1, Joan. 3 : « Videte 11 J2&u :
sunt illud Psal 118: Vidi prxnaricantes, et
« qualem charitatem dedit nobisDeus, ut Γι­
tabescebam, quia eloquia tua non custodie­
α lii Dei nominemur et simus. « Charitas
runt. Et illud ejusdem Psalmi : Tabescere
ergo est supernaturalis et stricta amicitia
me fecit zelus meus, quia obliti sunt verba
hominis ad Deum.
tua inimici mei.
Charitas deinde præsentiam Dei intense
Dices forsan, hanc rationem esse inelliappetit, iliaque etiam non clare visa ma­
cacem; quia etsi dilectio charitatis, qua
xime delectatur, ut constat tum ex illo
Deum prosequimur fundetur in communi­
Curic.1.Canticor. 1 -.Osculetur me osculo oris sui, et
catione divinæ naturæ habita? per gratiam
totius ferme serie scenrn in illo libro depic­
adoptionis, illique ex parte ipsius Dei cor­
ts, Tum etiam, quia ut legimus in pluribus
respondes! benevolentia? redamatio ; haec
historiis Ecclesiasticis, hi quos alte pene­
tamen non est manifesta nobis , sed occul­
trat affectus charitatis, Dei conspectum
ta : quia nescit homo, utrum sit dignus
adeo intense suspirant, ut illius videndi
odio, vel amore. Ad amicitiam autem re­
j
desiderio exciti sæpius extra seipsos ra­
quiritur benevolentiae redamatio non la­
piantur, nec nisi singulari Dei eloquio seu
tens, ut docet Phil. 8 Ethic, cap. 3.
Ari,L
favore valeant ab illo charitatis aestu tem­
Respondetur negando majorem, ad cujus Dilata
perari. Qua de re consulenda est pra? aliis
probationem occurrit D.Thom.in 3,dist. ‘27, d. ik
a x.s.\ita M. N. S. Theresiæ, ubi hæc veritas
quæst. 2. art. 1 ad 1Û,quod amicitia dicitur
r^rc abunde probatur.
esse non latens, non quia per omnimodam
Beneficientia autem, quæ ponitur tertia
certitudinem amicorum dilectio agnosci
proprietas amicitiæ, non convenit illi nisi
debeat, sed in quantum vel hoc modo, vel
inordinead personas capaces subsidii et in­
per effectus et signa probabilia manifesta­
digentia?. Unde cum Deus bonis nostris, vel
tur, ut liquet ex humana amicitia, quæ non
auxiliis non indigeat, non requiritur, ut
potest aliter amicis patefieri, cum nullus
ipsum perfectæ amicitip? dilectione prose­
alterius cor intueatur. Per effectus autem,
quamur, quod ei Benefaciamus; sed suffi­
et signa probabilia optime potest quis
cit tum quod illum pro viribus honoremus,
agnoscere se Deum diligere, et ab illo in­
tum etiam ut ita simus dispositi et affecti,
vicem redamari.
quod si per impossibile Deus egeret bonis
Quibus adde, beatis per omnimodam
nostris, ea ipsi libentissime donaremus,
certitudinem constare, et Deum ex perfecta
quæ affectio insita est charitati. Nam ut D.
charitate diligere, et ab ipso redamari.
D Tto Thom, in 3, dist. 39, quxst. 1, art. 3 ad 4,
Quod sufficit ad veritatem nostra? assertio­
docet: Si esset possibile, quod ex nostris ope­
nis, in qua solum asserimus, charitatem
ribus aliquid Deo accresceret, habens chariesse veram, et perfectam amicitiam homi­
latern mullo plura faceret propter beatiludinis justi ad Deum, absque determinatione
nem ei conservandam, quam propter eam sibi
status.
Deinde suadetur communis, et vera sen- Expe­
adipiscendam. Quibus adde, charitatem
tentia alia ratione ; nam dilectioni charitalarge beneficam esse erga pauperes, in qui­
lis erga Deum conveniunt omnes passiones ȟo.
bus Deus dicitur indigere, juxta illud :
veræ et strictæ amicitiæ: ergo et illius
Quod uni ex minimis meis fecistis, mihi fe­
essentia. Consequentia patet ; antecedens
cistis, etc.
Circa ultimam denique, et præcipuam
vero probatur discurrendo breviter per sin­
gulas perfectæ amicitiæ proprietates, quas
proprietatem amicitiæ, excedit charitas
num. 3 hujus disp. recensuimus. Charitas
communes illius leges ; quia per hanc vir­
enim in primis in Deo, et illius bonis ma­
tutem non solum amamus Deum sicut nos
xime delectatur et gaudet, ut constat ex
ipsos, sed multo perfectius ; quoniam dili­
illo Psal : 76. Memor fui Dei, et delectatus p$alm.
gimus ut finem ultimum, quem nobis ipsis,
sum. Et Psal. 118 : In via justificationum p/36lnl
et omnibus aliis rebus longe præferimus.
tuarum delectatus sum, sicut in omnibus di- LJ!8-gl
Charitas igitur est vera, et stricta amicitia
viliis. Et Isai. 61 : Gaudens gaudebo in Do- Paint.
hominis ad Deum, cum ei conveniant om­
mino, et exaltabit anima m:a in Deo meo. I18’
nes proprietates perfectæ amicitiæ, etiam
Et aliis pluribus Scriptura? sacra? testimo­
cum peregrinatur a Domino, neque illius
conspecta fruitur.
niis. Ex quibus etiam habetur eos, qui
Deum ex charitate diligunt, de offensis illi
Coae.·- Confirmatur ; nam creaturæ existent! in
irrogatis non leviter contristari, qualia
charitate correspondent proportionabilia
sunt

1D

dilectionis officia, sive proportionalis attes­
tatio amicitiæ per effectus ex parte Dei :
ergo charitati nihil deficit ad rationem
veræ, et propriæ amicitiæ rationalis crea­
tura? ad Deum. Consequentia liquet ex nu­
per præsuppositis : antecedens vero habetur
perspicue ex sacris Literis; nam ut constat
ex illo 1, Petri 2 : Magna et pretiosa pro-iPetr.2.
missa donavit, ut per hæc efficiamur divinæ
consortes naturæ. Deus large beneficus est,
et liberalis erga justos, utpote qnibus donat
gratiam,seque ipsum possidendum tribuit;
nam ratione hujus donationis omnia Dei
bona fiunt illis quodammodo communia.
Neque ipsis celat cordis arcana, sed reve­
lat, ut constat ex illo Genes. 18 : Numquid Genes.
celare potero Abraham, quæ gesturus sum Zjoan’iâ.
Et Joan. 15 : Jam non dicam vos servos, sed
amicos, quia omnia quæ audivi a Patre,
nota feci vobis. Tristatur præterea Deus
nostro modo intelligendi in damnis justo­
rum. et in illorum bonis ac conversatione
affatim delectatur, ut liquet ex illo Pro-PrûJerb·
verb. 8 : Deliciæ meæ esse cum filiis homi- d. Hier.
num. Docetque D. Hieron. ad illud Zachar.
Faciès coronas, et impones capiti Jesu Josedech, etc. Et quamvis Deus non diligat jus­
tos ut seipsum, quia id esset contra leges
amicitiæ honestæ ; diligit eos tamen ad
seipsum, quo amore ita prædiclos justos
perficit, et sibi conjungit, ut quasi dimi­
dium cordis sui reputet, cum eisque idem
habeat velle et nolle, ut satis perspicue os­
tendunt illud Isai. 62 : Non vocaberis iiltraiia'derelicta, sed vocaberis voluntas mea. Et
illud Deuter. 32 : Circumduxit eum, et cZo-Deuc.32.
cuit, et custodivit quasi pupillam oculi sui.
Et alia plura hujusmodi, tam petita ex sa­
cra Pagina, quam ex aliis historiis eccle­
siasticis, quæ ardentissiraum et indulgentissimum Dei amorem erga justos protes­
tantur.
§ n.

Duplex objectio contra primam assertionem.
20. Adversus assertiones modo stabilitas Prima
nulla militat sententia, quæ Authoribusol)jccUO‘
(unico excepto Durando) probetur. SuntDurand.
tamen nonnulla? objectiones quas diluere
oportet. Objicies ergo contra primam : Amicilia secundum D. Hieron. Michael, autd. Hier,
invenit pares, aut facit : sed inter Deum
et justos non est paritas : ergo nec propria
amicitia.

4»

DISP. I, DUB. II.

20

DE CHA RIT ATE.

Confirmatur : nam ut docet Philosoph.
^fbic. cap. 7, nihil est ita proprium
amicitiæ, sicut convivere et conversari cum
amico : sed homines non convivunt, nec
conversantur cum Deo in hac vita, quin
potius ab illo peregrinantur : ergo non pro ·
filentur cum ipso strictam amicitiam.
Dilaitcr
Respondetur D. Hieronymum, nomine
obj€di°-parita/tf comitantis amicitiam intelligere
affectuum unionem, quam strictam adeo
constituit charitas inter Deum et homines,
ut ex illis unum quodammodo efficiat, ut
1. Cw.6. constat ex illo 1 ,ad Corinth. 6 : Qui adhxret
Deo, unus spiritus est. Quia tamen ubi
maxima amoris unio intercedit, quasi
deponitur majestas et obliviscitur persona­
rum inæqualitas, juxla vulgatum illud :
Confit··
Sot.

Aon bene conveniunt, neque in una sede
morantur
Majestas et amor,

KL

21

idcirco Deus tractat cum homine quasi cum
sibi aequali, et anima quæ ardentis dilec­
tionis fervore augetur, eos erumpit in au­
sus, ut suæ conditionis immemor, quasi
cum sponso sibi aequali cum Deo converse­
Exnd. tur, ut constat ex illo Exod. 33 : Loquebatur
Dominus facie ad faciem, sicut solet homo
Ctnl. 1. loqui ad amicum suum. Et ex illo Cantic. 1 :
Osculetur me osculo oris sui, etc.
Solvitur
Ad confirmationem dicendum ex D.
«cfir· Thom, in hocartic. 1, duplicem essehomid, Tho. nis vitam : aliam exteriorem et sensibilem,
secundum quam non est nobis conversatio
cum Deo ; aliam vero spiritualem et pro­
priam mentis ; et secundum hanc vitam est
nobis interior conversatio cum Deo ; in hoc
quidem sæculo, in quo peregrinamur a
Domino, imperfecte, juxta illud Pauli ad
Ad Phii.^^^’P· ? :
conversatio in c/rlisest :
'■ in patria vero ubi videbimus Deum sicuti
est, perlecta.et ineffabilibus plena volupta­
tibus.
Secumh 21 .Deinde objicies mmicorum omnia bona
objecti -.gunt communia :sed bona Dei nulli crea­
turae sunt communia, sed ipsi singularis­
sime propria : inter Deum igitur el creatu­
ras non est vera el slricta amicitia.
Confir­
Confirmatur primo : nam vera amicitia
matur
primo. unit amicos non quidem superficialiter.
uti se tangunt corpora contigua, sed
d. Dion, per continuationem, ut docet D, Dionys.
D- Tl,° 4, de divin, nornin. et probat D. Thom, in 3,
dist. 27, quxst. 1, art. 3, ex eo quod amans
penetrat interiora amati et in illum quo­
dammodo transformatur : sed inter Deum

parat unioni continuatarum aquarum, his
et homines non invenitur unio continua­
verbis : Digamus que sra (a union como dos
tiva , utpote quæ solum convenit rebus
rjasdecera quesejuntussen tan en eslremo,
ejusdem rationis, neque alia æque perfecta ;
que ludo, la lus fucsse una : mas despues bien
hominis igitur ad Deum non est stricta
,ν* pucden apartar la una vela de la olra, y
amicitia.
’
qucdan en dos velas. Aca (scilicet in matri­
Confirmatur secundo, quia omnis ope­ Seeo*
monio spirituali) es como si cayendo agua
do.
ratio elicita propter amicum est amanti de­
dtl cielo en un rio. o fuentc, adonde queda
lectabilis eo quod amatum habet rationem
Itdoecho aqua, que no podran ya distinguir,
formæ respectu amantis, et omnis operatio
quai es cl agua del rio, o la (pie cayo del
conveniens formæ est ejus subjecto delecta­
Cielo. Vide, si Aristotelicæ amicitiæ unio
bilis : sed justi in operationibus virtutum,
ad hanc usquam pervenit? Profecto ex ad­
quibus propter Deum incumbunt, experiun­
ductis verbis clare liquet, strictissimam esse
tur difficultatem et dolorem : signum ergo
amicitiam inter Deum et aliquos justos
est. quod non prosequuntur illum affectu
degentes adhuc in hac vita.
propriæ, ac strict e amicitiæ.
Nec refert, Deum et homines esse diHuic objectioni respondetur primo jus- Dnpiei
versæ naturae. Tum quia ea est vis amoris,
tosin patria, ubi perfecta est Dei amicitia,
utdispariacopulet, tanquamsi forent simil­
‘iio.
possidere ipsum Deum et omnia bona illius,
lima. Tum etiam, quia haec unio competit
ratione beatitudinis, ut quæ sita est in vi­
hominibus ratione gratiae, quæ est partici­
sione Dei. quatenus exprimit possessionem
patio divinæ naturae et ejusdem rationis
summi boni nostri et ultimi finis.
eam illa.
Secundo respondetur, illis quibus com­
Quibus adde, propriam unionem amoris
mune est idem velle et nolle, omnia bona
esse conjunctionem per modum materiae et
esse communia, quia unusquisque possidet
formae, ut supra diximus, quarum unio
sua bona per actum voluntatis potentis de
perfectior est unione continuativa.
illis disponere. Unde cum inter Deum et
s&i Ultima confirmatio ad summum convin­
justos sit reciprocus benevolentiae amor,
sseit cit charilatem viæ non esse perfectam om­
idemque velle et nolle, ut § prxced. vidi­
nino amicitiam hominis ad Deum, quod
mus, necesse est dicere.quod omnia illorum
libenter admittimus, secus autem charitabona sunt eis invicem communia, ad eum
tem patriae; cum omnes operationes, quas
modum, quo sua bona communia sunt aliis,
ibi exercent justi propter Deum, sint illis
qui se amicitiæ excellentiae affectu prose­
delectabiles.Quin etiam in hac vita, ubi caro
quuntur. Semper enim attendenda sunt
insurgit contra spiritum, nonnulli in Dei
qualitas personarum et regula honestatis.
amore ita fervent, ut prodllo immania tor­
Adde, eum qui dominatur alterius vo­
menta cum gaudio et voluptate suscipiant,
luntati, possidere ex consequenti omnia
sicque ambulent inter flammas sicut inter
illius bona, eo quod istorum dominium
flores, nec aliter quam ad epulas invitati
penes voluntatem attendatur : hi autem qui
ad mortis agonem accedant, ut constat ex
se mutuo ex benevolentia prosequuntur (ut
pluribus historiis ecclesiasticis. Quod suffi­
prosequi ostendimus Deum et justos'.. sibi
cit ad veritatem nostrae conclusionis, quae
ipsis reciproce dominantur, quia amatum
indefinite asserit inter Deum et justos esse
per sui amorem possidet amantem,et domi­
propriam et strictam amicitiam.
natur illius voluntati,sicut forma materiæ;
nam idcirco dicitur, quod amor captivat
§ in.
amantem Unde non possunt non omnia Dei
bona esse communia justis et econtra.
Owjm.
Qux obstent secundx assertioni, diluuntur.
22. Ad primam confirmationem neganda mr pri­
est minor.quia non solumin patria, ubi ho-g‘r^25
23. Contra secundam assertionem obii.....
4
ni.
mines Deiformes efficiuntur; sed etiam in via
cies etiam primo, charitatem creatam esse
tanta est inter aliquos justos et Deum amo­
participationem et similitudinem amoris
ris conjunctio, ut unum quasi per conti­
increati, quo se reciproce diligunt tres di­
nuationem indissolubilem efficiantur . ut
vinæ personæ : sed hic amor non est vera
mirabiliter explicat coelestis Mater et Ma­ N M.S.
amicitia erga personas divinas : ergo nec
­
gistra S. Theresia in lib. suarum mans. 7, There
charitas. Probatur minor. Tum quia amor
sia.
cap. 2 ubi matrimonii spiritualis unionem,
ille non est liber, sed necessarius : amor
quam assequi valetanima in hac vita, com­
parat

autem amicitiæ debet esse liber, ut docet
D. Thom. in 3, dist. 27, qu&st. 1, artio. l.D. Tbo,
Turn etiam, quia ad amicitiam necessaria
est rnulua communicatio bonorum : quam­
vis autem Pater aeternus communicaverit
Filio et Spiritui Sancto sua bona, nihil ta­
men ab eis accepit : non ergo ad eos haberi
potest stricta amicitia.
Respondetur negando minorem cum D. DissolviThom. in 1, dist. 2, quxst.
artio. 4. Adp^Tho.
primam autem probationem in contrarium
dicendum, quod dilectio constitutiva amici­
tiæ debet esse spontanea, liberaque proinde
a coactione, non tamen a necessitate, quæ
excludit potentiam suspendendi amorem,
'ut patet in dilectione beatifica, quæ est vera
amicitia erga Deum; cum tamen non sit
actus liber, sed necessarius in beatis. Nec
oppositum colligitur ex D. Thom. quoniam
loco in argumento citato solum docet, ami­
citiam non esse effectum subitum causatum
ex passione, sed diuturnum, qualis est ha­
bitus.
Ad secundam probationem dicendum,
divinas personas communicare perfecte in
suis bonis, cum nihil sit perfectionis in
una, quod non insit alteri : amicitia autem
solum exigit, quod amici communicent in
omnibus suis bonis; non tamen exposcit,
quod unusquisque ex illis aliquid ab alio
recipiat, nisi facta suppositione, quod hu­
jusmodi receptione deficiente, non possunt
communicare perfecte in propriis bonis.
Unde inter fratres est consanguinitatis
amicitia, cum tamen nullus ab altero ori­
ginem traxerit.
Dices : Amicitia includit duplicem amo-Replica,
rem : at divinæ personæ unico se amore
complectuntur : is ergo non est vera ami­
citia inter illas.
­
Respondetur, amorem, quo divinæ per­ Occurri
tur re­
sonæ uniuntur; esse unicum entitative et plica.·.
formaliter, virtualiter tamen multiplicem;
quoniam gerit munus triplicis amoris, eo
quod se tenet ex parte uniuscujusque per­
sonæ ut objecti dilecti, insimul et subjecti
diligentis : quod sufficit ut sit vera illarum
amicitia; haec quippe solum exposcit amo­
rem, quo amici reciproce diligantur et di­
ligant.
24. Secundo objicies, solam amicitiamseC0IH]a
honesti esse proprie et simpliciter amici-«bjeciio.
tiam : sed charitas non continetur sub ami­
citia honesti : ergo non est propria amici­
tia. Probatur minor, quia amicitia honesti
diligit amicum sine respectu ad mercedem

DE CHARITATE.
consequendam ex hoc amore, ut quæ amat ι
ilium pure liberaliter et propter ipsum :
charitas autem diligit Deum, et illi sub­
servit cum respectu et intuitu ad mercedem
hujus obsequii, ut constat ex Apostolo ad
Hebr.n. fiebr 11, ubi de SS. Patribus obsequentibus
Deo charitate dicit, quod aspiciebant in
remunerationem.
Dinib
Respondetur negando minorem, nara
rar.
charitas est amicitia honesti continens emi­
nenter perfectionem cujuscumque amicitiae
naturalis, qualis sunt domestica,civilis etc.
obidenimsignificanlur justi insacraScrip- I
tura nominibus subjectorum, in quibus I
praedictae amicitiae inveniuntur et exercen­
tur, ut filiorum, militum, civium, domes­
ticorum et sponsarum, unius Patris, Ducis,
Principis ac sponsi Dei ; quamvis, ut ani­
Cajet. madvertit in praesenti Cajet, præcipua et
germana magis hujus amicitiae significatio
sit filiorum ad patrem, eo quod in hac
specie amiciliaeexprimuntur aptius consor­
tium naturae, reverentia, inaequalitas, pro­
portio justitiae,amoris excellentia,et relatio
ad diligendos, quæ includit unica amicitia
charitatis.
Ad probationem autem in contrarium
D. ibo. potest dici primo cum D. Thom, in 3, dist.
29, quxsl. \,arl. -1, non esse contra ratio­
nem amicitiae, ut quis ex mercede proposita
amori impellatur ad illius elicientiam,
illamque respiciat ut finem prædicti actus ;
sufficienter enim salvatur liberalitas araicitiæ per hoc, quod amicus non ordinetur
ad mercedem sicut ad finem, sed e contrario
merces ordinetur ad amicum, quamvis sit
linis amoris, quo ille diligitur.
Sed respondetur secundo, quod licet soli
charitati et operationibus virtutum, quæ
per illam informantur, debita sit æterna
merces, ipsa tamen charitas non respicit
(saltem per se primo) mercedem, quia non
quærit quæ sua sunt, ut ait Apostolus ad
Corintb. Corinth. 15;sed tam actus aliarum virtu15.
tura, quæ tendunt in mercedem, quam
mercedem ipsam, refert ultimo et subordinat Deo ut amico, quem propter seipsum
diligit. Unde licet illi qui operantur per
cl-aritatera, qualiter Deo serviebant SS.
Patres, possint oculum defigere in merce­
dem, id tamen non provenit ex influxu
piiinario charitatis, sed spei, quæ cora itatur
in hac vita charitalem, et per illam in suo
actu perficitur et formatur ; quia ut docet
D. Tho. d ’n10Uk supra, q. 18, art. 8, de amicis
maxime speramus.

25. Objicies tortio: nam charitas est terti'
amor concupiscentia) erga Deum : ergo non objef*|
amicitiæ. Consequentia patet, quia islæ
formal i tates opponuntur inter se ; nam fi­
nis amoris amicitiæ est ipse amicus, con­
cupiscenti® autem ipse amans. Antecedens
autem probatur, quia illo amor, cujus finis
j
est visio, et possessio amici, non est vera
amicitia, sed concupiscentia, ut tradit I).
i
Thom, in 3, dist. 27, qmst. 2, art. 2; et exD Ώ6·
eo liquet, quia praedictus amor respicit
amicum ut est bonum proprium ipsius
amantis : atqui finis charitatis est visio, et
possessio Dei : charitas igitur non est vera
amicitia, sed magis concupiscentia respectu
illius. Suadetur minor : tum quia, ut diflinit August in soliloq. Charitas est virtus, d Aç
qua !)eum videre, eoque perfrui desidera­
mus. Tum etiam, quia habitudo est finis
ultimus charitatis. et cujuslibet actionis
meritoriæ, cum sit praemium ad quod ulti­
mo ordinantur : constat autem beatitudinem consistere in visione et possessione
Dei, ut est bonum proprium beati.
Confirmatur, quia justi in patria concu­ Confitnuit»
piscunt sibi gloriam corporis, et delectan­
tur de possessione Dei ut objecti beatifican­
tis : quæ delectatio est actus concupiscentiae
erga Deum, cum respiciat illum ut bonum
proprium ipsius beati, in quo concupiscen­
ti® ratio formalis sita est : sed utraque hæc
operatio elicitur a charitate, quia in patria,
ubi deficit spes, non suppetit alia virtus, a
qua possint immediate oriri, ut constat ex
I
dictis tract, priced, disp. 3, num. 35; cha­
ritas ergo, qua diligimus Deum, est amor
concupiscentiæ ergo illum.
26. Huic objectioni variæ adhibentur noulI
solutiones, quarum nulla placet. Unde illis
omissis, ut legitimam tradamus, animad­
vertendum est prius, in actu perfect® ami­
citiæ duplicem esse respectum ; alium ad
personam, cui bonum appetimus ; alium
vero ad bonum, quod illi concupiscimus :
èx quibus primus est formalior, et princi­
palior in prædicto actu, iliique proinde tri(
huit absolute, et simpliciter speciem, et
denominationem amicitiæ; posterior au­
tem est minus principalis, et secundarius ;
I
qua 'amen concupiscentiam praesefert,
sufficit ad hoc, ut idem numero actus qui
respectu person®, quam sui gratia diligi­
mus, adeoque per se primo est amicitia,
respectu boni ei desiderati sit concupiscen­
tia. ut passim tradit in hac materia- D.
Thomas.
Secundo

DISP. I, DUB. II.

Secundo nola, quod charitas utroque mo­
do Deum attingit, tam scilicet ut amicum,
quem propter seipsum amamus, quam ut
bonum, quod nobis vel proximo concupisci­
mus : atque ideo tam affectu amicitiæ
quam concupiscenti®. Prima pars hujus
observationis non indiget probatione; nam
ex ipsa diffinitione charitatis, et ex hacte­
nus dictis aperte constat ipsam diligere
Deum amicabiliter, cum Deum diligat
propter se, et alia propter seipsum. Poste­
rior etiam liquet, tum ex probationibus
objectionis modo propositæ, et praesertim
illa, cui vis confirmationis innititur : tum
etiam quia, ut infra ostendemus, per charilatem possumus diligere nos ipsos, nobisque proinde omnia bona nostra concu­
piscere : constat autem præcipuum bonum
nostrum esse Deum, cum sit noster ultimus
finis.
Quamvis autem virtus charitatis attingat
Deum amore concupiscenti® et amicitiæ,
aliter tamen et aliter : nam amor amicitiæ
erga Deum est actus primarius, et princi­
palis charitatis, penes quem eo ipso men­
suranda est illius quidditas. Amor vero
concupiscenti® est actus secundarius, et
minus principalis in illa- Ratio est, quia
amor, quo nobis, vel proximo Deum con­
cupiscimus, est actus benevolenti® , per
quem nos ipsos ut filios Dei, vel ut ejus ef­
fectus diligemus : constat autem dilectio­
nem nostri, vel proximi elicitam a chari­
tate, esse actum secundarium hujus virtulis : primarius autem est dilectio Dei, ut
est bonus sibi, et in seipso.
Quin etiam ipse actus secundarius charilalis, qui est amor concupiscenti® erga
Deum, includit simul et semel respectum
amicitiæ ad ipsum, quia licet hujusmodi
actus attingat Deum expresse et formaliter
ut est bonum nostrum, iliumque nobis
concupiscat, non tamen sistit in nobis, sed
ulterius pergit, nosque, et omnia nostra
bona creata subordinat ipsi Deo ut fini om­
nino ultimo, propter quem omnia diligit ;
amamus enim (ut nuper diximus) nos ipsos
per praedictum actum ut filios et participa­
tiones Dei; amor autem creatur® ut est
aliquid Dei, non sistit in illa, sed attingit
ultimo formaliter, vel virtualiter ipsum
Deum. Unde prædicti actus secundarii
charitatis utramque rationem subinduunt
respectu Dei, concupiscenti® scilicet, et
amicitiæ. Concupiscenti® quidem, quatenus
respiciunt expresse Deum ut bonum nos-

23

trum, quod nobis concupiscimus : amicitiæ
autem, quatenus non sistunt in nobis, sed
nos et omnia nostra bona ultimo referunt
in Deum, ut est bonus in seipso : de quo
infra latius sermo redibit.
Observa denique, finem cujus qratia di- Noua,
vidi sicut in partes intégrales in finem qui,
sive objeclivurn, et finem quo, sive forma­
lem. Finis objectivas appellatur res illa
quam conamur adipisci, utputa divitias,
vel sanitatem : finis vero formalis est ipsa
adeptio et possessio finis objectivi. Cum
ergo dicitur visionem Dei esse finem ulti­
mum charitatis, vel alterius virtutis, non
est sermo de fine qui, sive objectivo, sed
de fine formali.
27. Ex his ad objectionem facilis est so-Responlutio; potest enim responderi primo ne-^cîiogando consequentiam, quia stat optime, nemcharitalem esse per se primo, et absolute
amicitiam Dei, et quod illum secundario
amore concupiscenti® prosequatur, ut
constat tum ex modo dictis : tum etiam
quia, ut tradit D. Thom in 3, dist. 27, d. Tho.
quæst. 2, art. 1, omnis honesta, perfectaque
amicitia includit concupiscentiam amati,
quatenus illius praesentiam desiderat; si
enim illius conspectum non appeteret, eo
ipso non esset amicitia.
Cæterum quia intentio propositæ objec­
tionis est, charitalem esse per se primo,
absoluteque, et simpliciter amorem concu­
piscenti® erga Deum ; idcirco negatur an­
tecedens, et minor subsumpti syllogismi,
quoniam finis ultimus formalis charitatis
non est beatitudo, qua Deo fruimur, sed
béatitude increata ipsius Dei, qua est in
seipso summe felix, et omnia bona sua pos­
sidet. Neque obstant probationes in contra­
rium ; ad primam enim occurrit D. Th.D· Th0·
looo proxime citato, quod licet charitas, et
omnis perfecta amicitia desideret præsentiam amici, non tamen respicit illam, aut
dilectionem, quam inde delibat ut ultimum
finem ; sed amicum ipsum, cujus conspec­
tum, et unionem desiderat.
Ad secundam respondetur, beatitudinem
hominis ese ultimam mercedem debitam
charitati, et operationibus virtutis. Cæte­
rum merces etiam ultima non est finis ulti­
mus actionis meritoriæ, sed potest esse fi­
nis minus principalis et secundarius, qui
dicit solet finis effectus, ut patet in gloria
corporis, quam Christus Dominus sibi pro­
meruit ; non enim prædicta gloria fuit finis
ultimus, aut principalis actionum illius·.

24

DE CHARITATE.

Quibus adde, mercedeni quatenus talem,
non esse finem actionis virtuosæ absolute
accept®, sed solum ut fundat jus debiti ad
aliquod praemium, et quatenus sub hac ex­
pressione concipitur. Quæ subordinate non
potest officere veræ amicitiæ. cum relinquat
liberam substantiam actionis, et jus illius
entitative accepta, ad hoc ut ordinari pos­
sint ultimo in bonum amici : sicut contin­
git de facto in charitale, quæ ipsam mercedem æternæ beatiludinis, et subjectum, cui
illam volumus, refert ultimo in Deum sicut
in finem supremum, propter quem omnia
diligit.
DMcfirr
confirmationem dicendum, convinci
aiaiio. ex illa, quod charitas potest Deum per
amorem concupiscenti® diligere ; non ta­
men hoc esse adaequatum, et principale
munus illius, ex quo proinde ejus essentia
venari debeat. Sed neque concludit prædictum amorem concupiscentiae, qui est actus
secundarius charitatis. excludere omnem
rationem amicitiæ erga Deum : nam actus !
concupiscenti® puræ erga Deum, quem eli- i
cit ex se virtus spei, habet pro fine ultimo |
formali, visionem beatificam, qua Deus a
nobis possidetur; et in hac possessione
quantum est ex suis meritis, ultimo quies­
cit. Amor autem concupiscenti®, quo cha­
ritas Deum attingit, non sistit ultimo in
prædicta visione sicut in fine formali sed
in beatitudine increata ipsius Dei, qua a
seipso possidetur. Producitur quippe prædictus actus concupiscenti® in virtute actus
primarii charitatis, qui est formalis amici­
tia erga Deum ; ob idque non polest non
attingere illum formaliter, vel virtualiter
aliquo amicitiæ respectu. Nam quia electio
versatur circa media in virtute finis, illum
virtualiter, et mediate saltem attingit.
Alia ob- 28. Deinde ad eandem objectionem resJsuiu?io' pondetur, visionem Dei, in qua nostra bea­
titude consistit, posse considerari duplici­
ter : primo ut est possessio nostri summi
boni, quod est Deus : secundo ut est forma,
perquam physice, et realiter conjungimur
ipsi Deo, et causa amoris, quo ab ipso pos­
sidemur ; amatum enim per sui amorem
possidet amantem, et dominatur illi sicut
forma materi®. Charitas igitur secundum
suam essentiam, et absolute accepta ordi­
natur in visionem beatificam sicut in suum
formalem ultimum finem, non quidem se­
cundum quod prædicta visio est possessio
nostri summi boni, sed quatenus est unio
realis creatur® ad Deum, et causa conjunc­

DISP. I, DUB. III.

quia stat optime eundem numero actum
tionis affectivae, per quam ab illo plene
esse stridam amicitiam respectu unius ob­
possidetur : quod sufficit ad hoc, ut charités
jecti, et concupiscentiam respectu alterius.
sit perfectissima amicitia creatur® ad
Volitio enim, qua paler appetii filiis bona
Deum. Quoniam visio beatifica sub hac
temporalia, est amicitia respectu filiorum,
posteriori formalitate non est adeptio boni
et concupiscentia comparative ad bona illis
nostri, sed forma per quam copulamur Deo
volita. Unde quamvis dilectio charitatis
ut amico, et ipse possidet (saltem radicali­
non esset propria amicitia, sed concupis­
ter et inadæquate) sua praecipua bona excentia erga proximos, posset nihilominus
trinseca, scilicet creaturas rationales. Quæ
illius rationem induere respectu Dei, quem
possessio est ultimus finis perfectissimae
super omnia diligit. Utrum autem amor,
amicitiae.
Quam
quo ex charitate diligimus proximos, tam
29. Ultimo objicies : nam per charita­ objecta
existentes in gratia, quam in peccato, sit
tem non diligimus Deum plusquam nos ip­
formalis amicitia respectu illorum, dispu­
sos ; charitas igitur non est amor Dei su­ Arista
tatione sequenti examinabimus.
per omnia, qualem supra descripsimus.
Consequentia patet; antecedens autem pro­
batur, quia ut tradit Philosoph. 9 Ethic,
DUBIUM III.
cap. 4. amicabilia ad alterum venerunt ex
amicabilibus ad se : propter quod autem
Utrum ratio amicitix. conveniat charitati
essentialiter, et adequate : an vero inade­
unumquodque tale, et illud magis.
quate, et accident aliter ?
Confirmatur : nam eadem charitate dili­ Ccnirtuaûi
gimus Deum, et proximum : sed charitas
Constat ex dictis dub. præced. charitatem
respectu proximi non est vera amicitia :
esse simpliciter, et absolute strictam ami­
ergo nec respectu Dei. Probatur minor,
citiam hominis ad Deum : superest ut vi­
quia amicitia debet esse qrga paucos, eosdeamus, qualiter hæc amicitiæ ratio illi
que virtute praeditos, ut docet Aristot. 8 Arista.
conveniat, an scilicet essentialiter, et adae­
Ethic, led. 6 ; charitas autem complectitur
quate ; an vero inadæquate tantum, et acomnes homines, tam justos et Deo gratos,
cidentaliter ? Quas difficultates in praesenti
quam vitiis imbutos, et illi exosos.
decidemus animadvertendo prius, quod ly
Respondetur negando antecedens, quod^™'
essentialiter, non tam sumitur pro conceptu
non convincit probatio. Tum quia Aristot.
quidditativo, quam pro ratione ab intrin­
m ■
loquitur de amore naturali, non vero de
seco, et dispensabiliter conveniente chari­
amore supernatural! fundato in commu­
tati, sive illa sit constitutiva hujus virtutis,
nicatione divinæ natur®, qualis est dilec­
sive ad instar passionis se habeat.
tio charitatis. Tum etiam, quia adhuc
amore naturali quælibet pars diligit magis
§ Ibonum totius quam seipsam. Unde cum
Deus sit bonum universale et commune
Deciditur prima pars dubii.
natur®, possumus, debemusque illum jiaPria 30.
au. Dicendum
uicenuum ergo est primo, rationem
turali affectu plusquam nos ipsos amare.
,
amicitiae erga Deum convenire essentiali­
Recolantur quæ diximus tract. 14, disp. 2,
ter, sive indispensabiliter charitati. Haec
dub. 4. Neque repugnat Philosoph. loco ci­
D Ti».assertio colligitur ex D. Thom, in hoc art.
tato, quia in eo solum vult, amorem boni
etin3,dist. 27, q.2,art. 1, ubi asserit
proprii præcedere regulariter ordine ge­
amicitiam esse genus charitatisjgenus enim
nerationis dilectionem alterius, quatenus
quiddative convenit speciebus. Idem tradit
similitudo boni proprii, quod in nobis di­
art. 4, ejusdem qu.-cstionis , quæstiunc. 4.
ligimus, est per se loquendo radix dilec­
Quem sequuntur re ipsa omnes Theologi
tionis, qua prosequimur alios, ut explicat
D. Thom, in 3, distinet. 29, quxst. 1, artic. d. T* am. antiqui, et plures ex Neothericis, ut Bannez, Aragon, Suar. Ferre , et alii. Nam
I 3 ad 2; id autem quod prius diligitur or­
quamvishæcdifficultas non inveniatur apud
i 5aa 1.
dine generationis, non ob id magis amatur,
aliquos expresse discussa, ex iis tamen quæ
sed potius quod prius diligitur ordine in­
hic tradunt, probantes charitatem esse pro­
tensionis, et caus® finalis : quo pacto Deus
prie,etsimpliciter amicitiam rationalis crea­
est objectam primo dilectum per charita­
turae ad Deum,aperte constat, illos nostram
tem.
assertionem quasi indubitatam tenuisse.
Confirmatio autem nullius momenti est,
Salmant. Curs, theolog. tom. XII.
quia

Quam tamen ut liquido convincamus,
animadvertendum est jirias amicitiam, ut
ex illius diffinitione patet, quædam impor­
tare in recto, quædam vero in obliquo. In­
cludit in recto facultatem proximam dili­
gendi amicum, vel amorem ipsius amici ;
connotât vero in obliquo communicationem
boni, in qua fundatur, et benevolentiæ re­
damationem in prædicto'amico. est enim
muluæ benevolentiæ amor super alicujus
boni communicatione fundatus.
Secundo nota, esse omnino impossibile, Xotaz.
ut Deus communicet creatura? rationali
gratiam sanctificantem, et quod non diligat
illam benevolentiæ amore : tum quia ipsa
productio, et conservatio gratiae in creatura
est dilectio benevolentiæ divinæ erga illam;
quia, ut supra vidimus, amor Dei erga
creaturas non est affectivus, sed effectivus;
illeque censeri debet strictissimus, et ma­
xime liberalis, quo impertitur illis gratiam
et charitatem, nam ut ail D. Bern. inn.Bern,
soliloq. et D. Tho. in 3, dist. 32, quxst.O' Tb0‘
1, art. 1, confirmat, Deus ainat nos in quan­
tum nos efficit sui amat ores. Tum etiam, quia
Deus non potest non complacere sibi in sua
essentia ubicumque eam videat, cum ama­
bile sit unicuique proprium bonum : sed
videt illam in creatura rationali exornata
gratia sanctificante : ergo non potest non
complacere sibi in prædicta creatura,quate­
nus gratiaillustrata.Constat autem compla­
centiam terminatam ad creaturam intellec­
tivam ratione perfectionis illi intrinsecae,
esse amorem benevolentiæ ad illam. Quod
fusius ostendimus tr. 15, d. 2, dub. 4, § 4.
Observa denique, virtutem charitatis Nota
præsupponere essentialiter gratiam sancti­
ficantem : t£m quia perfecta, et habitualis
inclinatio in aliquem finem præsupponit
necessario naturam tali fini proportionatam, quam in illum trahit et impellit, ut
videre est in gravitate lapidis, et aliis simi­
libus : constat autem charitatem esse per­
fectam, et habitualem inclinationem in
finem ultimum supernaturalem, cui proportionata est per modum naturae ejusdem
ordinis gratia sanctificans : ergo. Tum
etiam, quia potentia vitalis essentialiter
supponit radicem suæ vitæ, neque potest
existere absque conjunctione ad illam; quo­
niam vita tam potentiae quam operationis
est a principio intrinseco conjuncto : sed
charitas est potentia vitalis, cujus vitæ ra­
dix est gratia : charitas igitur essentialiter
præsupponit gratiam. Id quod ex professo
3

s

<6

*

26

' -'ùV

»V

DE CHARITATE.

D. Tbo.ostendit D. Thorn an 3, disl. 27, quxsl. 2.
art. -1. quxsùunc. 4, ubi probat, qnod cha­
ntas non potest esse informis, idest absque
gratia. I nde in corp, çimtiuaac. hæc habet:
Aon potest e.ve charilas, nisi sit participatio
dicing nature, qux est per graham; et ideo
charilas sine gratia esse non potest. Recolan­
tur quæ diximus tract, cit. disp. 2, dub. 6,
§ 5·
31. Ex his probatur assertio ratione :
conclu· cbaritas dicit essential iter, et in recto facul" tatem proximam ad diligendam Deum
amore benevolentiæ. connotât vero indis·
pensabiliter et in obliquo communionem
divinæ naturae, et benevolentiæ redamationem ex parte ipsius Dei : ergo charitas
esi essentialiter amicitia creaturæ ad Deum.
Consequentia patet ex primo notabili : an­
tecedens autem quoad primam illius partem
non eget probatione, quia nomine charitatis nihil aliud intelligimus, quam vim pro­
ximam ad diligendum Deum amore bene­
volentis, et super omnia. Quoad secundam
suadetur ; nam charilas præsupponit essen­
tialiter gratiam sanctificantem : ergo con­
notât, et præsupponit quidditative commu­
nicationem divinæ naturæ, et benevolentiæ
redamationem in Deo. Prima consequen­
ts pars liquet ex ipsa diffinitione gratiae,
quæ est participatio divinæ naturæ ; poste­
rior vero ex secundo notabili modo prae­
misso ; antecedens autem ex ultimo. Po~
testque praeterea suaderi, quia ita se habet
charitas ad gratiam, sicut voluntas ad ani­
mam ; nam quemadmodum voluntas est
passio animae, ita charilas est naturalis
passio gratiae : sed voluntas præsupponit
essentialiter animam : ergo charitas eodem
modo præsupponit gratiam, sine qua
proinde non poterit existere.
Ensif, 32. Huic tamen rationi duplici via oc­
currit sapientissimus Godoy in manuscriptis. Primo enim asserit, charitaiem non
praesupponere indispensabiliter gratiam,
sed posse divinitus absque illa infundi. Ai
probationes autem in contrarium respon­
det, quod inclinatio habitualis in aliquem
Onera, et potentia vitalis, omnino connaturales suo subjecto (qualiter se habet vo­
luntas ad animam) præsupponunt essentia­
liter in illo naturam, per quam Eunt ei
connaturales ; secus autem inclinatio, et
potentia vitalis, quæ non sunt connaturales
suo subjecto, sed illud elevant ad superio­
rem gradum ; iste enim non connotant es­
sentialiter in illo naturam sui ordinis,

DISP. I, DL'B. III.

proprietas omnino connaturalis naturæ di­
quam regulariter, et per se loquendo comi­
vinae per participationem, quæ est gratia ;
tantur. I'nde quia charitas non est incli­
patet enim consequentia a paritate.
natio, et potentia vitalis connaturalis ani­
Praeterea, licet charitas creata respiciat
mae, sed eam elevat ad supernaturalem
per se primo naturam divinam per essen­
ordinem, idcirco non præsupponit indistiam ut principium effectivum, et exem­
pensabiliter in illa naturam praedicti ordi­
plare sui esse .-non tamen ut radicem a qua
nis supernaturalis. quæ est gratia, sed po­
immediate formatur, et dimanat : sed hoc
test absque illa existere.
pacto respicit per se primo gratiam sancti­
Cæterum hæc solutio non enervat vim pra*·
ficantem : ergo charitas creata non est in­
noslræ rationis, sed potest facile illius ex- diIsr
clinatio, et proprietas omnino connaturalis
pensione rejici ; nam potentia vitalis, quænaturæ divinæ per essentiam, sed potius
cumque illa sit, non potest existere nisi
gratiæ. Consequentia liquet, quia connatuactu conjuncta radici formali suæ vitæ ;
ralitas proprietatis, et inclinationis desu­
quia ut modo ex Philosophia supponimus,
mitur per ordinem ad radicem immediavita potentiæ. et operationis est a principio
d. Tbo.tam illarum. Antecedens vero est D. Thom.
intrinseco conjuncto : sed radix charilatis,
(pixsliunc. 3, proxime citata ad 2, his ver­
quæ est potentia vitalis in ordine superna­
bis, quæ nostram etiam continent assertio­
tural!, non est anima, sed sola gratia, ut
nem : « Similiter essentia animae superior
ex se liquet, et tradit adducendus infra
« est voluntate, in quantum ab essentia et
Γ». Thom, in 3, disp. 27, q. 2, art. 4, quæs-ΰ. Tk.
« voluntas, et omnes vires animæ fluunt ;
Hunc. 3; charitas igitur non potest existere,
« et ideo gratia, quæ est perfectio animæ,
et vivere in anima rationali, nisi ibi sit
« constituens ipsam in esse speciali, est
conjuncta gratiæ. Deinde, omnis inclinatio
« forma et charitatis, et prudentiæ. Neque
in aliquem finem præsupponit essentialiter
« charitas esset virtus sine gratia. « Cons­
in suo subjecto formam, cui est omnino
tat autem quod si charitas non esset virtus,
connaturalis, ut admittit hæc solutio : sed
eo ipso non esset charitas, quia ratio virtu­
licet inclinatio in finem supernaturalem,
tis est de conceptu charitatis, ut quæ est
quæ est charitas, non sit connaturalis ani­
forma omnium virtutum : charitas igitur
mæ, est tamen connaturalis gratiæ, et sub­
essentialiter præsupponit gratiam.
jecto rationali, quatenus formaliter actuato
Aliad
34. Secundo respondet idem Magister
per illam : ergo præsupponit illam com­
rationi factæ, charitatem non esse indismunicatam subjecto, in quo praedicta incli­
pensabiliter amicitiam creaturæ ad Deum,
natio existit.
I
quoniam esto sit illi essentialis præexistenDices ex doctrina praedicti Authoris, cha- Eea*.
tia gratiæ in suo subjecto, non tamen conritatem (et idem est de lumine gloriae) non 5
notatio amoris amicabilis ipsius Dei ad il­
esse proprietatem, aut inclinationem om­
lud ; quod necessarium erat, ut prædictæ
nino connaturalem gratiæ sanctificanti,
virtuti charitatis indispensabiliter compe­
sed naturædivinæ, increatæ, et per essen;
teret ratio prædictæ amicitiæ.
tiam tali, quam præsupponit in Deo.
I
33. Sed contra, quia cuilibet naturæ cor- Ever· ΐιρα- Verum hæc evasio sufficienter praeclusa
?Β,ηΓ· manet ex dictis in secundo notabili. Potestrespondere debent inclinationes et potenque impugnari deinde, quia eo ipso quod
tiæ connaturales, quibus tendat in pro­
quis sit in gratia, est objectum congruum
prium finem : sed gratia est natura divina
divinæ dilectionis amicabilis : ergo eo ipso
creata, sive per participationem : ergo cor­
diligitur a Deo amicabiliter : igitur si semel
respondes ei debent propriæ potentiae, et
charitati est essentialis praeexistentia gratiæ
inclinationes create, exemplatae a perfec­
in suo subjecto, non potest non esse ei es­
tionibus divinis, quibus tendat in finem
sentialis connotatio amicitiæ divinæ ad il­
sibi connaturalem : sed hujusmodi poten!
lud. Antecedens', et ultima consequentia
tiæ non possunt esse alte quam lumen glo­
non indigent probatione. Prima vero sua­
riae, et virtus charitatis : ergo charitas
detur, quia voluntas divina nequit manere
creata esi proprietas omnino connaturalis
suspensa circa objecta creata existentia actu
gratiæ sanctificantis.
in aliqua differentia temporis, sed omnia
Deinde, charitas increata est inclinatio
illa indispensabiliter attingit juxta eorum
in summum bonum, omnino connaturalis
merita, atque ideo vel amando, vel odiendo.
I naturæ divinæ per essentiam tali : ergo
Quare sicut hac ratione non potest non odio
charitas creata debet esse inclinatio, sive

27

prosequi et detestari peccatum, quod est
objectum congruum divinæ abominationis;
ita non potest non diligere amicabiliter
objecta congrua divinæ amicitiæ, qualia
sunt omnes creaturæ, in quibus est gratia
sanctificans.
Confirmatur : eo ipso quod quis sit præ- tojw
dilus gratia et charitate, diligitur a Deo 'Suo.
benevolentiæ amore : ergo et amore amicitiæ. Consequentia palet, quia ut benevo­
lentiæ amor erga aliquem sit formalis
amicitia ad ipsum, solum exigit communi­
cationem in bono, et benevolentiæ reda­
mationem ex parte illius : quorum utrum­
que inest creaturæ exornatæ gratia, et
charitate respectu Dei, ut ex se liquet. Ante­
cedens vero probatur, quia Deus non potest
non complacere sibi in propriis filiis adop­
tivis, quatenus formaliter talibus, uti sunt
omnes existentes in gratia ; quoniam in
eis sumptis sub hac ratione, nihil mali ap­
paret, sed solum relucet bonitas divinæ
essentiæ, quam ipse Deus impense amat.
Constat autem complacentiam divinæ vo­
luntatis terminatam ad creaturam rationa­
lem ob perfectionem, et filiationem Dei illi
intrinsecam, esse amorem benevolentiæ ad
illam. Tum quia non est concupiscentia
erga ipsum Deum. Tum etiam, quia Deus
per ipsam communicationem gratiæ et fi­
liationis vult creaturæ maximum bonum,
non utcumque, sed propter ipsam ex parte
boni voliti, ut superius diximus : benevo­
lentia autem nihil aliud est quam velle
bonum alicui propter ipsum.

§ Π.
Absolvitur posterior difficultas.

35. Dicendum est secundo, charita/em seeunda
esse adæquate amicitiam divinam. Hæc assertio deducitur perspicue ex D. Thom. art. d. τΐιο.
1, 3. et 4, hujus quxstionis, cui subscribunt
omnes Aulhores, qui absolute adstruunt,
charilatem esse propriam , ac strictam
amicitiam creaturæ ad Deum, quos dedi­
mus dub. 1.
Probatur autem breviter : nam illa forma est perfecte, et adæquate amicitia erga
aliquam personam, quæ dicit in recto fa­
cultatem proximam diligendi illam ex be­
nevolentia ; connotât vero in obliquo com­
municationem in bono, et benevolentiæ
redamationem : sed charilas dicit in recto
facultatem proximam ad diligendum Deum

T·

28

DE CHARITATE.

ex benevolentia, connotât vero in obliquo I
communicationem in bono divinæ naturæ,
et benevolentiæ redamationeni ex parte ip­
sius Dei : charitas igitur est adæquate et
complete divina amicitia. Utraque prae­
missa Constat ex dictis § prseced. conse- (
quentia est legitima : ergo, etc.
Qjnfir- Confirmatur primo ; nam amicitia adæBU,°· quate, et complete accepta est mutuæ bene­
volenti® amor super alicujus boni commu­
nis communione fundatus : sed charitas est
mutuæ benevolentiæ divinæ amor funda- I
tus super communicatione æternæ beatitu­
dinis : charitas igitur est complete, et adæquate supernaturalis amicitia creaturæ ad
Deum.
Confirmatur secundo, quia supernatura­
Alia
etmür- lis amicitia creaturæ ad Deum est virtus
matin.
D. Tbo. proprie et rigorose dicta, ut ostendit D.
Thom. ari. 3 et 4, hujus qwest ionis 23 et in
3, distinct. 27, qwest, 2, art. 4. Ergo consis­
tit adæquate. et essentialiter in aliquo
habitu, vel qualitate simplici : sed hæc
qualitas non potest esse alia, nisi charitas.
quæ est facultas proxima ad diligendum
Deum super omnia. Charitas igitur est
complete, et adæquate supernaturalis ami­
citia creaturæ ad Deum. Cætera constant,
et prima consequentia probatur; quia virtus
non est ens per accidens, aut aggregatum
ex diversis rebus; sed quidam simplex ha­
bitus. qui bonum facit habentem, ut habe­
tur 2 Ethic, cap. 6, vel dispositio perfecti
Philos. ad optimum, ut diffinit Philosoph. 3 Phys.
cap. 3.
Objet36. Dices : amicitiasupernaturalis hominis
uo.
ad Deum includit formam, per quam ille
fit objectum congruum divinæ dilectionis
amicabilis : sed hæc forma est gratia sanc­
tificans ; gratia igitur spectat una cum
charitate ad constitutionem prædictæ ami­
citia?, quam proinde male asserimus in ipsa j
charitate adæquate salvari.
Diluitor. Respondetur, ad constitutionem amicitiæ !
proprie dictæ aliquid spectare formaliter et
in recto, aliquid vero præsuppositive, et in
obliquo. Spectat in recto et formaliter fa­
cultas proxima diligendi amicum propter
ipsum ; concurrit autem præsuppositive
communicatio in bonis amici. Tum quia
amicitia est amor super alicujus boni com­
municatione fundatus, ut in illius diffini­
tione dicitur : constat autem fundamentum
præsuppositive se habere ad formam, quam
fundat. Tum etiam, quia prius est aliquem
esse amicabilem alteri, quam esse illius

amicum; siquidem ideo eligitur ab eu in
amicum, quia est sibi amicabilis, sive ob­
jectum congruum suæ amicitim : iit autem
quispiam amicabilis alteri per hoc quod
non solum est bonus in se, sed communi­
cat in bonis alterius, et est ei similis; nam
ut docet Philosoph. 8 Ethic, lect. 5 : /Imi- Aristw.
cabile bonum, maximo autem unicuique pro­
prium : et ideo forma, qua aliquis consti­
tuitur objectum congruum dilectionis alte­
rius, non constituit formaliter amicitiam,
quæ-haberi potest ad illum, sed eam fundat,
ad illamque per modum fundamenti essen­
tialiter prærequiritur. Unde cum homo per
gratiam sanctificantem fiat formaliter ob­
jectum congruum divinae dilectionis amica­
bilis, solum sequitur, quod prædicta gratia
præsupponatur per modum fundamenti ad
amicitiam supernaturalem hominis ad
Deum, ab eaque in obliquo importetur; non
vero quod illam formaliter, seu in recto,
adæquate, vel inadæquate constituat ; sed
hujusmodi constitutio est propria charitatis, quæ importat prædiclam gratiam præsuppositive, dicitque pro formali faculta­
tem proximam ad diligendum Deum amicabiliter. Quia tamen ablato fundamento,
removetur forma quæ illi innititur, et
deficiente obliquo, deficit rectum sub ratione
recti; idcirco si per possibile, vel impossi­
bile persisteret in homine virtus charitatis
absque gratia, non constitueret illum Dei
amicum ; non quidem ob defectum forma?,
quæ nata est prædiclam amicitiam consti­
tuere, sed ob defectum et absentiam funda­
menti indispensabilis, quod importat in
obliquo.
37. Sed urgebis : nam per eandem for-Replia,
mam constituitur homo Dei amicus,qua fit
justus, et illius filius, ut insinuat Trident.
ms. 6 de justifie, cap. 7, ex eoque videtur
perspicuum, quia non stat hominem esse
justum,et Dei lilium, quin eo ipso diligatur
ab illo amicabililer ; dilectio autem amica­
bilis Dei non est nisi ad amicum : sed ho­
mo constituitur formaliter et in recto jus­
tus, et Dei filius per gratiam sanctifican­
tem : ergo et ejus amicus, saltem inadæ­
quate. et partialiter.
Respondetur, amicitiam supernaturalem RcsponI hominis ad Deum sumi dupliciter. Uno S1O.
sw*
modo radicaliter, quo pacto dicit pro for­
mali participationem divinæ naturæ, qua
homo fit justus, Dei filius, et objectum conI gruum terminandi palernalem illius amici­
tiam. Alio modo formaliter, et absolute ; et
hac

DISP. I, DUB. HI.

hac ratione solum importat pro formali
amorem habitualem, vel actualem Dei su­
per omnia, fundatum in communione æter. næ beatitudinis. Homo igitur per eandem
qualitatem gratiæ sanctificantis, qua cons­
tituitur formaliler justus, sanctus, et filius
Dei, fit illius amicus radicaliter, non vero
formaliter ; sed pro hujusmodi amicitia
formali directe constituenda superaddenda
est gratiæ alia forma ab ea distincta, scilicet
virtus charitatis. Nam etiam apud homines
amicitia excellentiæ, qua filius diligit pa­
trem, supponit communicationem in illius
natura, et entitatem, per quam constituitur
illius filius formaliter. Unde si existente in
anima gratia habituali, impediretur resul­
tantia charitatis, esset quidem justus, et
filius Dei formaliter, non tamen esset eodem
modo illius amicus, sed tantum radicaliter.
Nec oppositum colligitur ex Tridentino
loco citato ; quoniam ibi solum asserit, ho­
minem in justificatione fieri ex inimico
Dei ejus amicum per voluntariam suscep­
tionem gratiæ et donorum : inter quæ dona
numerat virtutem charitatis.
Ad secundam probationem dicendum,
aaiorem gratuitum parentis er a filium non
sortiri denominationem amicitiæ formalis,
nisi ab il'o ex benevolentia redametur ;
quia amicitia est mutuæ benevolentiæ
amor, ut in illius diffinitione dicitur. Hu­
jusmodi autem redamatio neque in actu
secando, neque in actu primo proximo inessat justo, qui impedita resultantia chari­
tatis existeret in gratia. Quare etsi is dili­
geretur tunc a Deo ut filius, non tamen ut
amicus, propter defectum redamationis.
Esset quidem prædictus Dei amor indulgealissimæ benevolentiæ erga justum, haberetque quidquid necessarium est ex parte
sui ad constitutionem amiciliæ formalis ;
iliim t imen minime constitueret, ob prædict'jm defectum redamationis in amato,
quam amicitia importat in obliquo, ut plu­
ries diximus.
§ HI.

Fit satis argumentis contra primam asser­
tionem.
:’8. Lorca in prxs. 3, dispul. 2, Arauxo
dub. 1, Godoy et alii neotherici opinantur
izrà. virtutem charitatis non esse essentialiter
çJS?. tint indispensabiliter amicitiam creaturæ
ad Deum, sed tantum accidentaliter, ita ut
vpn»

29

possit existere in subjecto, quin denominetPriimn»
illud Dei amicum. Pro qua sententia
guitur primo : Datur habitus charitatis,
quin sit amicitia creaturæ ad Deum : igitur
charitati non est essentialis ratio prædictæ
amiciliæ. Consequentia patet, antecedens
vero suadetur : tum quia in Patribus ve­
teris Legis fuit vera charitas, in quibus
<
tamen non existit vera amicitia, ut colli­
gitur ex illo ad Rom. 8 : Λ'οη accepistisKomspiritum servitutis iterum in timore, sed
spiritum adoptionis. Tum etiam, quia in
pueris baptizatis datur virtus charitatis;
quæ tamen non potest dici pro tunc Dei
amicitia, cum neque ipsi pueri Deum di­
ligant, neque agnoscant se ab eo diligi :
sine quibus conditionibus subsistere non
potest inter aliquos propria, et formalis
amicitia, utpote quæ est mutuæ benevolen­
tiæ amor non latens.
Confirmatur : nam actui charitatis, quo ConflrDeum super omnia diligimus, non convenit
inseparabiliter ratio amicitiæ actualis erga
illum : igitur nec virtuti charitatis com­
petet inseparabiliter ratio divinæ amicitiæ
habitualis. Consequentia' non indiget pro­
batione, quia id ipsum competit, vel dene­
gatur virtuti habitualiter, quod illius ope­
rationi actualiter. Antecedens vero proba­
tur ; nam cum peccator justificatur extra
Sacramentum, disponitur ad susceptionem
gratiæ per actum charitatis, seu dilectionis
Dei, qui est ejusdem speciei cum omnibus
actibus elicitis a charitate : constat autem
prædictum actum dilectionis non esse ve­
ram amicitiam actualem hominis ad
Deum, cum pro illo priori non oriatur a
gratia sanctificante, saltem ut est forma
justificans, sed illam ordine naturæ præcedat.
Respondetur negando antecedens, ad cu-Soiviior
jus primam probationem dicendum, legem nm"
Moysis non contulisse ex se gratiam et Dei
amicitiam, ut confert lex nova ; nam po­
tius servitutis statum inferebat, in quo illi
contraponitur a Divo Paulo loco adducto
in argumento. Patres tamen veteris Testa­
menti fuerunt formaliter Dei amici, et in
statu veræ amicitiæ, quem consequuli sunt
non ex lege scripta, sed per gratiam Dei
concessam illis ob merita Christi Domini,
et mediante fide illius, secundum quam ra­
tionem ipsi Patres antiqui spectabant ad
novum Testamentum, ut expresse docet D.
Thom. I, 2, q. 193, art. 1 ad 3, D. Hiero-

30

I

DE CHARITATE.

p. Tto. nvm. ad (ialat. 4, et D. August, de doctr.
D. Hier- /<· . .
p.
°
D. Aug. C Aristiam, c. 9.
Ad secundam probationem respondetur,
infantes baptizatos esse vere et proprie Dei
amicos per amicitiam habitualem, quo
pacto etiam ante usum rationis Deum
amant. Et licet illi non agnoscant se Deum
amare, Deus tamen optime scit, se ab eis
diligi. Quod sufficit, ut virtus charitatis sit
in praedictis pueris amicitia propria erga
Deum ; nam benevolentis amor, qui amici- j
tiam constituit, non tam petit esse notus
amanti, quam amato, ut ex illius diffini­
tione liquet.
Dmer-r 39. Ad confirmationem potest responderi
■alio. pro nunc, admisso antecedenti, negando
consequentiam : cujus disparitas ex ipsa
probatione infertur; nam habitus charitatis
præsupponit essentialiter gratiam sanctifi­
cantem, quam non sic præsupponit omnis
dilectio Dei super omnia; sed illa dumtaxat,
quæ est facilis, et connaturalis suo sub­
jecto, sive effectus indispensabilis prædicti
habitas charitatis ; cui dilectioni essentialis
est ratio divinæ amicitiæ actualis. Pro cu­
jus solutionis intelligenlia nota, quod si de
actibus virtutis infusæ philosophandum est
sicut de operationibus virtutis acquisite (id
quod intendit, aut supponit objectio) du­
plex admittenda est dilectio Dei super om­
nia, ut est author supernaturalis. Alia fa­
cilis, delectabilis, et quasi connaturalis
subjecto, a quo elicitur : alia vero, quæ
nihil horum habet, sed est ei difficilis, et
ardua. Differunt autem inter se prædictæ
dilectiones, tum quia prior supponit essen­
tialiter in subjecto gratiam sanctificantem,
et ipsum habitum charitatis; nam ratione
hujus suppositionis est suo subjecto facilis,
et delectabilis, utpote facta ei connaturalis
ratione formæ, quam in eo supponit. Pos­
terior vero non præsupponit gratiam sanc­
tificantem, neque habitum charitatis, sed
antecedit illa, producilurque vi auxilii
transeuntis supernaturalis. Tum etiam (et
ex præcedenti sequitur) quod licet hæc pos­
terior dilectio non sit actualis amicitia erga
Deum, bene autem prima, cum præsupponat communicationem in divina natura per
gratiam, adeoque benevolentiae redamationem in Deo. Quod sufficit ut charitas sit
habitualis amicitia crealuræ ad illum; nam
habitui debet convenire id ipsum, quod
competit actui suæ speciei, qui est delecta­
bilis et connaturalis subjecto a quo elicitur;
quoniam hic actus dumtaxat est effectus

omnino per se ipsius actus, regulaque per
quam illius essentia mensurari debet.
Alia responsio constabit ex dicendis disp.
4, num. 46.
40. Secundo arguitur : quoniam amicitia
supernaturalis hominis ad Deum est forma gamêa·
justificans, quia non stat hominem esse Dei tum·
amicum, quin eo ipso sit justus, et objec­
tum congruum divina dilectionis umicabilis : sed charitas non est per se forma
justificans, ut docent communiter Theo­
logi : ergo nec Déi amicitia.
Respondetur negando majorem, si intel- SolBt,à
ligatur de amicitia formali; quoniam licet
repugnet aliquem esse Dei amicum, quin
sit justus, et sanctus; hoc tamen non ideo
est, quia prædicla amicitia sit forma justi­
ficans; sed quia præsupponit per se et essen­
tialiter gratiam, qua homo fit formali ter
justus, et objectum congruam divinje dilec­
tionis amicabilis.
41.Tertio arguiturmam charitas non præ-Tertii»
supponit necessario et indispensabiliter innj®^a
suo subjecto deificam naturam, quæ est gra­
tia ; ergo non est essentialiter, sed separa­
biliter amicitia Dei. Consequentia patet :
quia amicitia excellentis filii ad patrem,
qualem esse diximus charitatem, præsupponit communicationem in natura paren­
tis. Antecedens vero probatur, quia si
propter aliquam rationem charitas præsupponeret indispensabiliter in proprio sub­
jecto gratiam sanctificantem, maxime quia
est inclinatio habitualis in finem ultimum
supernaturalem : hæc autem ratio est nulla,
quia etiam spes est inclinatio habitualis in
prædictum finem; quo tamen non obstante,
existere potest absque gratia.
Respondetur animadvertendo prius, quod Nûü.
perfectio infinita divinæ essentiae potest
sumi dupliciter : uno modo ut est bonum
ipsius Dei ab illo possessum, quo pacto im­
portat rationem finis omnino ultimi : alio
modo, ut est bonum nostrum a nobis possi­
dendum, et hac ratione non est finis sim­
pliciter ultimus, sed cum addito, scilicet in
ratione objecti concupiti.
Secundo nota, hoc interesse discriminis
inter spem, et charitatem, quod spes respi­
cit bonum divinum ut est bonum creaturae,
in qua ipsa existit; nam licet finis cujus
gratia prædictæ virtutis sit Deus; finis ta­
men cui est ipse sperans, concupiscens
I quippe, et sperans sibi ipsi quod amat,
, seque constituens finem cui rei amatæ, et
concupitæ. Charitas vero respicit prædic_
tum
I

DISP. I, DUB. HI.

tum bonum divinum, quatenus est forma­
liter bonum ipsius Doi, ad quem sicut ad
finem omnino ultimum, tam cui, quam
cujusyratia, referi omnes allectus tendentes
iu bonum creaturæ; quia charitas non
quærit quæ sua sunt, sed quæ Dei.
Diioiiar His suppositis ad objectionem facilis est
Æm.solutio; negatur enim antecedens. Ad pro­
bationem autem in contrarium dicendum
est, quamlibet inclinationem supponere in
suo subjecto naturam, cujus bonum per se
primo intendit, et supra quam perficien­
dam ultimo reflectitur, eo quod in hujus­
modi natura radicatur et fundatur. Unde
cum spes non sit in finem simpliciter ulti­
mum supernaturalem, nec respiciat bonum
divinum ut est bonum Dei (quæ sunt pro­
pria munia charitatis), sed quatenus est bo­
num proprium sui suppositi, idcirco non
præsupponit essentialiter in illo naturam
divinam, quæ est gratia, sed solam natu­
ram rationalem, in qua fundatur. Charitas
vero debet supponere indispensabiliter in
suo subjecto prædictam naturam deificam,
in iliaque fundari et radicari; siquidem
quidquid attingit, respicit sub ratione con­
venientis naturæ divinæ, ad illiusque bo­
num consequendum ordinatum. De quo vi­
deri possunt quæ diximus tract. 8, disp. 4,
dub. 3, et tract. 15, disp. 2, dub. 6, § 5.
Adde, vim potissimam nostræ rationis
consistere in eo, quod virtus charitatis est
perse essentialiter vivens vita gratiæ, sive
propria naturæ divinæ, quam proinde necesse est præsupponat indispensabiliter.
Nam sicut generaliter loquendo, vivere est
a se moveri, ita vivere vita propria naturæ
divinæ, est moveri ab illa in proprium ip­
sius bonum, adeoque ex influxu finis sim­
pliciter ultimi supernaturalis. Qui motus
habitualiter sumptus est ipsa essentia cha­
ritatis, neque convenit virtuti spei secun­
dum se accepte, cum hæc possit esse infor• mis, nec ex se attingat finem simpliciter
ultimum supernaturalem. Cum quo tamen
cohæret, vitalitatem spei esse reipsa supe­
rioris ordinis. Tum quia identificatur cum
specie actus supernaturalis; nam sicut ani­
mal identificatum cum rationalitate, est re
ipsa intellectivum, quamvis ex se non im­
portet intellectionisgradum.sed ab eo præscindat: ita vita actus supernaturalis debet
esse hujus ordinis, quamvis ex suis praedi­
catis essentialibus ad id non perlingat.Tum
etiam, quia licet per spem non moveamur
a bono formaliter naturæ divinæ,movemur

31

tamen ab objecto supernatural!, quod suffi­
cit ad hoc, ut illius vitalitas sit supernatu­
ralis ordiriis, quamvis non propria naturæ
divinæ, prout est in se ipsa, vel ûl partici­
pate per gratiam, ut diximus locis supra ci­
tatis.
42. Quarto, et ultimo arguitur : nam esto Quartam
virtuti charitatis sit indispensabilis præ-nentuin.
existentia gratiæ in suo subjecto, non ta­
men connotalio divini amoris amicabilis
actu ad illud terminati : charitas igitur non
est indispensabiliter amicitia divina. Con­
sequentia patet, quia vera amicitia includit
redamationem amicabilem. Antecedens vero
suadetur, quia ut Deus prosequatur homi­
nem amore amicabili. requiritur quod velit
ei bonum, non utcumque, sed quia bonum
ejus, idest ex complacentia in bonitate il­
lius quasi objecti aliqua ratione motivi di­
vinæ voluntatis: stat autem Deum v’elle
justo bonum gratiæ, et charitatis. quin ad
conferenda ei hæccine bona ex complacen­
tia in bonitate illius aliqua ratione movea­
tur: quia potest conferre ei praedicta bon
non ex amicitia, sed ex misericordia aut li­
bera! itate; nulla quippe in hoc volitionis
modo apparet implicatio: igitur virtuti cha­
ritatis non est indispensabilis connotatio
divini amoris amicabilis, ut actu terminati
ad suum objectum, etiam supposita in illo
gratia sanctificante.
Confirmatur, quia potest Deus conferre Conflrjuslo beatitudinem. et non ex amicitia : unl10·
ergo etiam gratiam et charitatem. Conse­
quentia patet a fortiori : antecedens vero
suadetur, quia stante jure meritorum ad
gloriam,potest Deus illam conferre homini,
et non propter merita præexistentia.sed ex
pura liberalitate : ergo etiam præsupposita
gratia habituali in subjecto, poterit Deus
communicare illi beatitudinem, et non ex
amicitia, sed ex alio motivo.ut constat a pa­
ritate.
Ad hoc argumentum,cui non parum con-Occurri
fidit Godoy supra laudatus, respondetur ne-memo?
gando antecedens, et majorem subsumpti
syllogismi ; quoniam ut supra vidimus, be­
nevolentia Dei erga creaturas non respicit
illas ut objectum, a quo primario, vel se­
cundario, adaequate,vel inadæquate movea­
tur; sed solum ut finem proximum boni il­
lis praestiti ex complacentia in essentia
divina,sicut in objecto formali. Et quamvis
benevolentia Dei erga creaturas possit esse
actus diversarum virtutum, ut liberalitatis,
misericordiae,etc.si tamen impertiatur illis

DE CHARITATE.
gratiam sanctificantem, et charitatem, non
potest non esse formalis amicitia erga ip­
sas: tum quia eo ipso prædicta dilectio est
mutuæ benevolentiae amor super divinae
naturae communicatione fundatus, aut cum
illa connexus; quæ est propria ratio amici­
tiæ Dei erga creaturas, ut constat ex dictis
dub. I. Tum etiam, quia cum amicitia Dei
erga creaturas non sit affectiva,sed effectiva,
nulli actui divinae voluntatis potest inti­
mius convenire ratio praedictae amicitiæ,
ac illi, per quem communicat eis formam,
qua fiunt illius amici,easque in natura pro­
pria sibi assimilât, qualis est volitio pro­
ductiva gratiæ, et charitatis.
Ad hæc, actus quo Deus asciscit hominem
in consortium suæ nature.eumque assumit
quasi idem sibi, non potest non esse.supposita redamatione. formalis amicitia erga il­
lum ; cum ex vi prædicti actus habeat se ad I
hominem sicut ad seipsum : sed actus quo
Deus infundit gratiam et charitatem pecca­
tori est hujusmodi, ut ex se liquet : ergo
non potest non esse vera amicitia Dei ad
illum, eo vel maxime, quia alias posset quis
præditus gratia et charitate, imo et gloria,
Deum ardentissimo amore diligere, quin
ipsum haberet sibi amicatum : quod yidetur
absurdum.
Diluitor
Ad confirmationem respondetur negando
antecedens, quia amicitia omnino perfecta
inter Deiim et homines fundatur in com­
municatione actuali æternæ beatitudinis.
Ad probationem autem in contrarium, con­
cesso antecedenti, neganda est, consequen­
tia; et ratio disparitatis est, quod Deus
cum sit Dominus supremus omnium, potest
attento hoc supremo dominio disponere
prout sibi libuerit de creatura citra illius
injuriam, atque ideo vel ei denegare glo­
riam promeritam, vel illam conferre non
propter merita, sed ex alio molivo.Non po- I
test autem facere quod actui, per quem ho­
mini confert beatitudinem, non conveniat |
propria ratio amicitiæ erga illum, cum sit
mutuæ benevolenliæ amor super divinæ |
naluræ communicatione fundatus, quæ est
diffinitio amicitiæ divinæ.
Hcplica. 43. Dices : Volitio qua Deus confert adul­
tis beatitudinem, est actus justitiae commutativæ erga illos: igitur non potest esse
actus veræ amicitiae, ut quæ dicit amorem
liberalem, el gratuitum.
Bcspon· Respondetur, admisso antecedenti (de
sio· quo alias) negando consequentiam ·. quia li­
cet actus justitiæ neque sit formaliter ami­

citia,neque illam ex suis meritis identified,
potest tamen eadem volitio divina iitriusque formalitatem includere pro eodem,vel
diversis signis rationis,et prioribus naturae:
necesseque est, ut illas formaliter includat,
quoties praemium, quod Deus ut justus re­
tributor impendii creaturæ, est perlecta
communicatio in propriis bonis, qualis est
æterna beatitudo ; prædicta quippe volitio
et est actus justitiæ, secundum quod reddit
gloriam per modum coronæ ; et est actus
amicitiæ : tum quatenus ex affectu ad crea­
turam, atque ut eam sibi intime uniat,com­
municat illi maximum bonum propter ip­
sam; merita namque spectant ad bona
intrinseca merentis,supponunlurque regu­
lariter in amato ad honestam amicitiam,
quæ idcirco affinis est justitiæ, ut docet
Philosoph. 8 Ethic. lect. Ί. Tum etiam, etArim·
maxime, quia saltem pro posteriori naturae
ad collationem beatitudinis,non potest non
prædicta volitio esse complacentia Dei in
homine beato ratione acceptae beatitudinis,
ut constat ex dictis § 1. Hujusmodi autem
complacentia est formalis amicitia Dei erga
creaturam, si ab illa redametur, ut in prae­
senti contingit. ,
j;
Quod si actus justitiæ Dei erga creaturam
non posset identificare formalitatem ami­
citiæ ad illam, eo ipso suppeteret alia solu­
tio, qua possemus supra adductæ confir­
mationi occursum ire, videlicet concesso
antecedenti, negando consequentiam; quia
communicatio æternæ beatitudinis, cum
posset esse actus justitiæ divinæ erga crea­
turam, non esset necessario amicitia ad il­
lam, ob incompossibilitalem utriusque formalitatis in eadem volitione. Quæ ratio
non habet locum in communicatione gra­
tiæ sanctificantis, quæ non potest conferri a
Deo ex justitia erga creaturam, sed solum
gratuito: per quod patet ad probationem.
Quibus a ide.et bene nota,ad veritatem nostræ assertionis necessarium non esse quod
eadem volitio productiva gratiæ, charitatis,
et beatitudinis, sit amicitia erga creaturas ;
sufficit enim si hujusmodi volitionem in­
ferat pro alio posteriori naturae, quam in­
dubium est ita inferre; quia non stat ho­
minem esse objectum congruum divinæ di­
lectionis amicabilis, quin eo ipso diligatur
a Deo amore amicitiæ, ob ea quæ § 1 dixi­
mus.

DUB. IV.

DISP. I, DUB. IV.

DUBIUM IV.

Utrum sit possibilis hominis ad Deum ami­
citia naturalis, et stride dicta ?

Ll clarius innotescat perfectio supernatu­
ralis amicitiæ,quæ est de intri nseco conceptu
charitatis, disputant in præsenti Theologi,
an sit possibilis inter Deum et homines
amicitia naturalis proprio et stricte dicta?
In cujus difficultatis decisione ne quasi ins­
cii proprii finis longius, quam materia pos­
tulat, excurramus, opus est nonnulla præmittere,quibus certa, aut in aliis tractatibus
communiter admissa ab incertis separemus,
et difficultatis scopum detegamus.
§ IDifficultatis status.

44. Quinque, vel plures sunt status, in
quibus possumus considerare hominem, et
excitatam modo quaestionem agitare ; ni­
mirum status natu ræ nudae, sive in puris;
naluræ integrae integritate solius ordinis
naturalis; status originalisjustitiæ ; naturæ
lapsæ;et naturæ per gratiam reparatae,quos
late descripsimus tract. 14, disp. 1, c. 2,§ 1.
Cum enim in omnibus his statibus diversæ
sint vires humanae naturae,diversimodeque
sehabeat in ordine ad ultimum finem.gravi
censura plectendus esset, qui propositam
•difficultatem discuteret per respectum ad
hominem consideratum et constitutum in
omnibus prædictis statibus. Cæterum. quia
nostra non interest examinare quid posset,
vel non posset homo in hoc, vel illo statu ;
sed solum scire, an inter ipsum et Deum
possibilis intra ordinem naturæ amicitia
stricta dicta, distinctaque a charilate ; id­
circo ad statum naturæ inlegræ præsentem
difficultatem coarctamus. Eo vel maxime,
quia ex dicendis circa amicitiam natura­
lem hominis ad Deum, considerati in na­
tura integra, facile constare poterit, quid
tenendum sit loquendo de illo inspecto in
aliis quatuor statibus.
Porro, status naluræ inlegræ, sive vigo­
ris rationis est ille.qui contingeret,si homo
conderetur a Deo perfectus intra solum or­
dinem naturæ, et respectu solius finis na­
turalis. Quo casu licet non haberet donum
aliquod simpliciter supernatural, per dona
tamen et perfectiones naturalis ordinis in­
debita ipsi naturæ illuminaretur perfecte

33

r intellectus circa objecta naturalia, et volunI tas rectificaretur circa bonum honestum,
insimul et appetitus sensitivus ita subde­
retur rationi, ut ab ejus obedientia nun­
quam recederet, neque eam suis indeliberatis motibus præveniret, vel in eis saltem
facillime compesceretur ; haud enim negari
potest possibilitas hujus status. Qui idcirco
dicitur naturæ integræ, ut distinguatur ab
statu naturæ nudæ; quamvis enim natura
humana in puris constituta nec esset vul­
nerata, nec mutila, sed haberet ornnia.quæ
sibi ex suis principiis essentialibus conve­
niunt; esset tamen partita, et divisa in
portiones dissidentes, rationalem scilicet et
sensitivam, conlrariosque illarum affectas;
nam voluntas est inclinatio in bonum ho­
nestum. appetitus vero sensitivus tendit jn
bonum sensibus conforme et delectabile,
quæ sæpe contrariantur. Quam divisionem
non haberet natura in statu vigoris rationis
modo descripti, sed potius pacem, et con­
cordiam utriusque portionis : et ideo prædictus status dicitur naturæ integræ secun­
dum quod integrum opponitur diviso.
45. Secundo nota, possibilem esse amo- Nota?,
rem benevolenliæ Dei super omnia, qui sit
entilave naturalis, huncque habiturum ho­
minem constitutum in statu integritatis.
Nam quamvis Vasq. 1, 2, disput. 195, cop. 2 Vas4·
et 3, enixe contendat, amorem Dei natura­
lem solum esse posse concupiscentiæ, quo
scilicet amemus illum, quatenus est bonus
nobis, et ex complacentia nostri ; contraria
tamen sententia (quæ docet possibilem esse
intra ordinem naturæ amorem benevolen­
tia), quo Deum super omnia diligamus ex
complacentia ipsius) est communis omnium
fere Theologorum, illamque firmavimus
trad, citato, disp. 2, dub. 4, § 3.
Et sane.negari nequit, quod hæccommu­
nis sententia sit expressa D. Thom. pluri-D· τ o.
bus in locis ; namque illam aperte do et 1,
2, quæst. 109, art. 3, his verbis : « Homo in
« statu naturæ integræ poterat operari vir« tute suæ naturæ bonum quod est sibi con« naturale, absque additione gratuiti doni :
« diligere autem Deum super omnia, est
« connaturale homini, et etiam cuilibet
« creaturæ, non solum rationali, sed irra« tionali, et etiam inanimatæ, secundum
« modum amoris, qui unicuique compe« tere potest. Et ideo dicendum est » (con­
cludit in fine corporis) « quod homo in
a statu naluræ integræ non indigebat dono
« gratiæ superadditæ naturalibus bonis ad

;>

* 1

·.

:t

y-t
I

fl

t

34

DE CHAR1TATE.

« diligendum Deum super omnia. » Idem
tradit, et ex professo probat I part, ÿi«stione 60, artic. 5 et quodlibet I, qiast. 4, art.
8, el in 3, distinct. 29 quxst. 1, artic. 3, ubi
sic concludit : «Quia ergo bonum nostrum
« in Deo perfectum est, sicut in causa uni« versali prima et perfecta bonorum ; ideo
a bonum in ipso esse magis naturaliter
« complacet, quam in nobis ipsis ; et ideo
« etiam amore amicitias naturaliter Deus
« ab homine plus seipso diligitur. »
Visq.
Nec dici potest, ut respondet Vasq. quod
D. Thom. interpretandus sit de amore con­
cupiscentiae ; siquidem præmissa distinc­
tione amoris in concupiscentiam, et bene­
volentiam, expresse concludit, quod α etiam
« amore amicitiæ naturaliter Deus abho« mine plus seipso diligitur^» Tum etiam,
quia paulo post verba a nobis transcripta
hæc subdit : « Quidam autem dicunt, quod
« aliquis naturaliter amore concupiscentiæ
« Deum plus seipso diligit, in quantum di« vinum bonum est sibi delectabilius ; sed
« amore amicitiæ plus seipsum naturaliter
« quam Deum diligit, dum plusse vult esse,
« et vivere, et habere aliqua bona, quam
« Deum. Sed charitas ad hoc naturam ele« vat, ut etiam per amicitiam aliquis plus
« Deum diligat, quam seipsum. Sed prima
« opinio » (contraria scilicet.quam statuerat
in corpore articuli) « probabilior est. quia
« inclinatio naturæ hominis, in quantum
a est homo , non contradicit inclinationi
« virtutis, sed est ei conformis. » Quod
etiam tradit locis citatis ex 1 part, et quodlib. 1, ubi acrius reprehendit, et falsitatis
convincit hanc eandem sententiam, quam
suscitavit Vasquez.
Ratio
46. Ratio autem præcipua pro adstruendo
ejui.
tJEOd naturali benevolentiæ amore erga Deum
SUtDr.m' s*cul finem super omnia dilectum, est illa
d. Tho.quam ubique tradit D. Thom. et potest sub
hac forma proponi. Quælibet pars non vi­
tiata diligit naturaliter bonum totius, cujus
est pars, plusquam seipsam, et suum par­
ticulare bonum ; siquidem cum hujus etiam
posterioris boni dispendio prioris conserva­
tionem procurat, ut apparet in manu, quæ
exponitur naturaliter ictui, et abscissioni,
ut illæsum conservet caput, ex quo pendet
vita totius.
Nec dici potest, quod hic amor sit con­
cupiscentiae erga totum : tum quia per
amorem concupiscentiæ non possumus ali­
quid aliud plusquam non ipsos simpliciter
diligere ; quoniam concupiscentiæ amor

non sistit in re concupita, sed reflectitur
supra concupiscentem, illumque attingit ut
primum volitum, et rationem volendi alia :
primum autem in unoquoque genere est
mensura cæterorum, et propter quod unum­
quodque tale, etc. Tum etiam, quia pars non
amat naturaliter bonum totius propter seip­
sam, sed e contra seipsam diligit in ordine
ad totum, et propter illius bonum, sicut
propter finem ; nam idcirco etiam cum
proprio detrimento illius conservationem
procurat .-quod est proprium amicitiæ. Sed
Deus est bonum commune totius universi,
et partium illius ; quia quidquid est quæli­
bet creatura, est Dei sicut sui ultimi finis :
ergo omnes creaturae hujus universi dili­
gunt, vel saltem diligere possunt naturali
benevolentia Deum plusquam seipsas ·. irra­
tionalia quidem appetitu innato; creatura
autem rationalis, qualis est homo, etiam
per intellectualem amorem, quæ dilectio
dicitur et appetitus elicitus . Inclinatio
enim naturalis in his quæ carent ratione,
ostendit inclinationem naturalem intellec­
tualis naturæ ; actus autem in quem volun­
tas naturaliter inclinatur, naturalis est, et
facilis in sui exercitio, ut ex se liquet.
Quæ ratio non solum probat esse possi­
bilem amorem benevolentiæ naturalem,
quo Deus diligatur a nobis super omnia ;
sed etiam sufficere ad illius productionem
vires proprias naturæ, atque adeo hominem
constitutum in statu naturæ integras posse
praedictum actum elicere ; siquidem exis­
terai in illo pro tunc inclinatio congenita
voluntati ad diligendum Deum sicut ulti­
mum finem totius naturæ. Quæ inclinatio
cum naturalis sit, et illaesa permaneat in
illo statu, ut supponimus, nec frustrari
potest, nec in actum propendere naturæ
viribus impossibilem. Quam rationem fuse
expendimus loco citato.
Et confirmatur : quoniam praeceptum
naturale non obligat nisi ad actum entitative naturalem, et viribus naturæ possibi­
lem : sed præceptum diligendi Deum super
omnia ex benevolentia expressum in Decalo­
go est naturale :ergo possibilis est intra or­
dinem naturæ,et illius viribus benevolentiæ
amor, quo Deum'super omnia diligamus.
Major et consequentia constant : minor vero
est expressa D. Thom. 1, 2, quæst. 109, art. d.
1 et 6. Suadeturque præterea ; nam ratio
naturalis assequitur Deum esse summum
bonum, principium, et finem ultimum to­
tius ordinis naturalis, dignumque proinde,
ut

DISP. I, DUB. IV.
ut propter semet ipsum, et super omnia di­
ligatur ; nam hic est amor proportionatus
et debitus dignitati ultimi finis, cum is sit
ille, qui diligitur propter se, et omnia
propter ipsum : constat autem hujusmodi
notitiam esse ipsum dictamen legis natu­
ralis, quo nos adstringit ad prædictum Dei
amorem ; siquidem non aliter prædicta lex
intimat alia præceptaquam ostendendo vel
honestatem.actus, vel turpitudinem vitii.
Sou î. Observa denique, quod cum homo in
statu naturæ integræ diligat Deum super
omnia, pluresque perfectiones gratuito ab
illo accipiat, ut modo vidimus, haud du­
bium est, quod posset habere cum eo in
illo statu imperfectam saltem amicitiam, et
quae diceretur talis secundum quid ; ad hu­
jus enim constitutionem sufficiens est prae­
dictus benevolentiæ amor . Quare solum
vertimus in dubium, an tunc posset inire
cum Deo amicitiam proprie, et stricte dic­
tam, idfest.quae licet comparative ad amici­
tiam charitatis sit imperfecta et diminuta,
utpote inferioris ordinis ; univoce tamen
participet rationem amicitiæ, quam supra
diffinivimus. Ad eum modum quo animalia
irrationalia, et imperfecta conveniunt uni­
voce, et simpliciter ingenerati ratione ani­
malis cum homine ; a quo tamen secundum
differentiam specificam exceduntur.

§ ΠLegitima resolutio dubii.
47. Dicendum ergo est, impossibilem esse
1 intra ordinem naturæ amicitiam simpliciter
et stricte dictam creaturæ ad Deum, atque
ideo hominem constitutum in natura integrahabere non posse hujusmodi amicitiam
i), nucum illo. Hæc assertio est expressa D. Thom.
in 3, distinet. 27, qiucst. 2 ad 4, his verbis :
«Adquartum dicendum, quod charitas, ut
« ex prædictis patet, amicitiam, et amorem,
i eldesiderium includit. Desiderium autem
< naturale non potest osse nisi rei, quæ naα turaliter haberi potest, unde desiderium
« naturale summi boni inest nobis secun« dum naturam, in quantum summum bo« num parlicipabileest a nobis per effectus
« naturales. Similiter ex similitudine cau< satur, unde naturaliter diligitur summum
«bonum super omnia, in quantum habe« mus similitudinem ad ipsum per bona
«naturalia. Sed quia natura non potest
« pervenire ad operationes ejus, quæ sunt

35

vita sua, et beatitudo, scilicet visio divinae·
essentia) ·, ideo etiam ad amicitiam non
pertingit, quæ facit amicos convenire, et
in omnibus communicare ; et ideo oportet
superaddi charitatem, per quam amicitiam ad Deum habeamus, et desideremus
assimilari ei per participationem spiritualium bonorum, ut participabilem per
gloriam ab amicis suis. »
Quæ authorilas adeo perspicua est pro
nostra assertione, ut nulla tergiversatione
valeat enervari, cum expresse concedat na­
turæ amorem Dei super omnia, neget au­
tem amicitiam erga illum. Idem colligitur
ex iis quæ tradit S. Doct. disp. 28, quæst. 1, β·
art. 3, et 1, 2, qwest. 109, art. 1. Quem Âraoio."
sequuntur Bannez in prxsenti, art. 1 . l?^ar1'
Arauxo dub. 4, Labat dub. 1,§2. Suar.disp. GJ^3'
3, sect. 5, Granad. control). 3, de Char. sect. Conine.
3, Ægidius Coninch. disp. 22,dub. 3,et alii.
Rationes autem pro hac sententia plu- Fonda.
res adduci solent, quibus Adversarii facile mentum,
occurrunt. Efficax ac legitima est illa, quæ
continetur in verbis modo adductis D.Thom. Pro cujus plena intelligentia animadver­
tendum est, quod omnis amicitia fundatur
in communicatione alicujus vitæ, sive modi
vivendi, ut constat tum inductive in omni­
bus speciebus amicitiæ; civilis enim fun­
datur in communicatione vitæ politicæ ;
domestica in communicatione modi vivendi
familiaris, seu oeconomici ; militaris in
communicatione militias, et sic de aliis: in
omnibus enim verum est amicitiam funda­
ri in aliquo modo vivendi, in quo qui non
communicant, non possunt esse amici ; si­
cut non possunt conjungi amicitia naturali,
vel civili, qui non communicant in san­
guine, vel modo vivendi politico. Tum
etiam, quia amicitia esi virtus, quæ facit
aliquos inter se dulciter convivere ; quo­
niam ut dicit Philos. 9. Ethic, cap. 14 : Aristov
« Unusquisque cum suo amico conversatur
« in illis, quæ maxime diligit, et quæ suam
« vitam reptat, quasi amico convivere vo­
it lens : unde quidam simul venantur, qui­
te dam simul potant, quidam simul phitoso« phantur, etc. » Constat autem ex termi­
nis, quod convivere non est nisi communi­
cantium in aliquo modo vitæ : Ergo, etc.
Secundo nota, quod omnis amicitia habe­
ri possibilis inter Deum et creaturam, fun­
dari debet in modo vivendi proprio, et
connaturali ipsius Dei, quem creaturæ par­
ticipative communicet; nam amicitia fun­
datur indispensabiliter super aliquo modo

«
«
«
a
«
«
«
«
a

DE CHARITATE.
vivendi communi ipsis amicis : sed amici­
tia creaturæ ad Deum fundari non debet
super modo vivendi proprio et connatural!
ipsi creaturæ, quem proinde Deus ab illa
participet : ergo fundari debet in modo vi­
vendi proprio ipsius Dei, in quo creatura
participative communicet ; non enim supe­
rest tertius vivendi modus, qui ita sit com­
munis Deo et creaturis, ut nullius ex illis
proprius sit.
*
Observa denique, quod modus vivendi
proprius etconnaturalis Dei consistit in co­
gnitione inluitiva suæ essentiæ : tum quia
modus vivendi proprius Dei est ille, per
quemestinseipso summe felix, et beatus :
constat autem, beatitudinem Dei consistere
in visione clara suæ essentiæ, et amore ad
illam subsequuto : tum etiam, quia modus
vivendi proprius beatorum consistit in vi­
sione clara divinæ essentiæ : sed hic vi­
vendi modus nihil aliud est, quam partici­
patio quædam modi vivendi connaturalis
I>ei : hic igitur consistit in cognitione clara,
et intuitiva divinæ essentiæ. Quocirca ad
hoc ut creatura ineat strictam amicitiam
cum Deo, participare debet praedictam co­
gnitionem in se, vel in sua radice ; aliter
quippe non poterit habere propriam ami­
citiam cum illo, ob defectum communica­
tionis in vita illius.
48. Ex hisexpenditur ratio Divi Thom® pro
Cons­
truitur
assertione; nam ut creatura habeat amiciD. Tho. tiam stricte dictam cum Deo, debet commu­
nicare cum illo in modo vivendi proprio
illius; quia caro amicitia fundetur incom­
muni modo vivendi, hac communicatione
seclusa, non poterit habere cum Deo stric­
tam amicitiam : sed intra ordinem na­
tur® non est possibilis haberi a creatura
communicatio in modo vivendi proprio, et
connaturali Dei : ergo nec amicitia stricte
dicta erga illum. Major, et consequentia
constant ex prænotaiis, minor vero etiam
est perspicua; quia modus vivendi proprius
Dei consistit in visione clara suæ essentiæ,
quæ visio non est communicabilis creaturæ
intra naturæ ordinem.
Fulcitur.
Confirmatur primo, et explicatur am­
plius hæc ratio; nam illi qui non com­
municant in operationibus propriis alicu­
jus vitæ, non possunt habere amicitiæ
societatem consequutam ad illam; sicut
qui non communicant in officiis, et opera­
tionibus civilibus, nequeunt amicitia poli­
tica inter se conjungi : sed creatura ra­
tionalis intra ordinem præcise natur®
».

7
iJdP

considerata non potest communica re in ope­
rationibus propriis divinæ vitæ; quia hujus­
modi operationes sunt amor, et cognitiodi­
vinæ essentiæ, utest inse.adquas non potest
pertingere natura : ergo nec ad habendam
cum Deo propriam, et strictam amicitiam.
Confirmatur secundo, quia omnis amicitia fundatur in communicatione inchoata, piu
vel perfecta alicujus felicitatis; quia felici­
tas est finis vit®, et secundum illius modos
multiplicatur : unde alia est felicitas civi­
lis, alia domestica, etc. Sed creatura intra
ordinem natiiræ pervenire non potest ad
felicitatem propriam Dei, sive divinæ vitæ :
ergo neque ad illius amicitiam. Minor,
quæ sola indiget probatione, suadetur, quia
felicitas propria Dei consistit in visione
clara suæessentiæ. quæ visio non est par­
ticipabitis a creatura per aliquam perfectio­
nem ordinis naturalis.
Confirmatur tertio : quoniam inter ea, Mah
quæ sunt divers® naturæ. quatenus talia, ra<
non potest esse amicitia proprie, et stricte
dicta : sed Deus, et creatura considerata
intra naturalem ordinem sunt diversæ na­
turæ, tam specific®, quam generic® : ergo
inter ipsos sic sumptos non potest esse
amicitia proprie,etsimplicilerdicta.Minor,
et consequentia constant. Major vero sua­
detur : tum quia ad amicitiam requiritur,
quod amici communicent, aut saltem com­
municare possint suaviter, et delectabiliter
in eisdem operationibus; nam amicitia est
operationum convictus et societas : opera­
tiones autem unius natur® non possunt
esse delectabiles, suppositis alterius ah illa
diversæ, quatenus talibus; cum non sint illi
connaturales, sed extraneæ. Tum etiam,
quia hac ratione non datur amicitia natu­
ralis inter homines et Angelos, ut docet
D. Thorn. in 3, distinct. 2S, questione 1,0. Tl
art. 3, his verbis : < Amicitia esse non po­
« test nisi in eos, qui eandem vitam parti­
« cipant : vita autem hominis et Angeli est
« duplex. Lna quæ competit eis secundum
d naturam suam, et sic homines, et Angeli
« non communicant in eadem vita, sed
α homines al invicem, et Angeli ad invi­
« cem; quia convenit eis circa easdem
α operationes occupari. Alia vita utriusque
« est per gratiam, secundum quam fiunt
a participes divin® vitæ; et in hac vita
β communicant ad invicem, et cum Deo :
« et ideo secundum hanc vitam potest esse
« amicitia eorum ad invicem, et hæc amiα cilia est charitas. ο
Secundo

DISP. I, DUB. IV.

Abi -lO.Secundo probatureadem sortientia alia
paratione desumpta ex D. Thom, nam amor
Ari’L est duplex : alius secundum quid, et gene­
raliter sumptus, quicoincidit cum benevo­
lentia, diffinilurque ab Aristol. 2 Rhetoric,
quod est velle bonum alicui. Alius proprie,
et simpliciter dictus, qui includit benevo­
lentiam, et addit supra illam conjunctio­
nem affectivam amantis ad amatum, ita ut
amans æstknet amatum quasi idem sibi, et
sic moveatur in illum, ut infra probat
D Tl'D. Thom. guxst. 27, art. 2. Sed Dei ad ho­
minem constitutum in natura integra non
potest esse amor proprie et simpliciter dic­
tus : ergo neque amicitia. Major, et conse­
quentia constant, quia ad amicitiam sim­
pliciter didam necessarius est amor sim­
pliciter dictus, ut n. 1, hujus disp. illius
diffinitionem exponentes animadvertimus.
Mitior vero suadetur : tum quia Deus
non potest diligere per amorem simpliciter
dictum creaturam, quæ non sit objectum
congruum talis dilectionis : constat autem
creaturam existentera extra gratiam non
esse objectum congruum divinæ dilectionis
amicabilis, seu amoris simpliciter dicti ;
quia hujusmodi condignitas est effectus pro­
prius gratiæ, sine qua proinde nequit inve­
niri. Tum etiam, quia amor simpliciter
dictus est unio quasi continuativa aman­
tium, ut supra vidimus; dum autem homo
non est in gratia, non potest esse Dei ad
illum amor utriusque continualivus, quia
unio continuativa est inter eos dumtaxat,
qui sunt ejusdem rationis : ergo, etc.
Confirmatur : nam is, cui est omnino
impossibilis visio alterius, non potest ha­
bere cum illo strictam amicitiam : sed crea­
turæ intra ordinem naturæ consideratæ
impossibilis est visio Dei : ergo et propria
illius amicitia.Minor, et consequentia cons­
tant..Major vero suadetur, quia de ratione
veræamicitiæ est desiderium videndi ami­
cum: qui enim non appetit videri alterum,
eo ipso convincitur, quod non diligit ipsum
ex amicitia : constat autem eum, cui im­
possibilis est visio alterius, non posse ha­
bere desiderium videndi illum, adeoque
nec amicitiam ; quia desiderium non est
nisi rei haberi possibilis : ergo, etc.

37

§ ΙΠ.
Prxcluditur triplex evasio.
SO.Necrefertsi priori rationi occurras primo dicendo falsum esse, quod creatura non P'Um'

possit participare intra naturæ ordinem
modum vivendi proprium Dei, neque com­
municare in operationibus illius; nam An­
gelus relictus suæ naturæ diligit Deum
super somnia amore absoluto et efficaci,
estque in perpetua contemplatione illius,
ratione cujus naturali bealitudine perfruitur, idemque haberet homo constitutus in
natura integra : constat autem hujusmodi
operationes esse quasdam participationes
divinæ vitæ, sive actuum, in quibus illa
consistit; cum ad idem objectum, scilicet
Dei essentiam, terminantur : ergo, etc.
Non, inquam, hoc refert; quia creaturaPræclu
. .
.
j\
■
ditor,
mtra naturæ ordinem non potest partici­
pare modum vivendi proprium Dei formaliter, ut est in seipso; id enim proprium
est entis supernaturalis, ut ex communi
placito nunc supponimus. Quæ tamen com­
municatio omnino necessaria est ad haben­
dam cum illo propriam, et strictam amici­
tiam. Tum quia ad hujus consequutionem
requiritur, ut creatura communicet in vita
Dei, secundum quod est propria illius, ut
nuper vidimus : non potest autem commu­
nicare in divina vita, secundum quod est
propria Dei, nisi participet illam formaliter, ut est in seipsa; quoniam hoc dumtaxat
modo est propria illius. Tum etiam, quia
communicatio vitæ ad amicitiam requisita
debet esse talis, ut non constituat diver­
sum modum vivendi in personis quæ illam
participant; nam si diversum vivendi mo­
dum in eis constituat, eo ipso rescindit, vel
impedit amicitiam; cum non sit illis com­
munis idem vivendi modus,sed unaquæque
persona vindicet sibi particularem vitam,
quod est contra rationem amicitiæ. Mani­
festum est autem, quod nisi creatura com­
municet in modo vivendi proprio Dei formaliler, ut est in seipso, consequetur ex vi
hujus participationis novum vivendi mo­
dum diversum ab ipsa vita divina; siqui­
dem hac ratione differunt ab ea vita ange­
lica et humana, quæ ipsam aliter, ac est in
se, participant.
Per quod palet ad illud de contemplationeetdilectione Dei authoris naturæ, quæ
sunt operationes connaturales Angelo, et
etiam homini constituto in natura integra.

DE CHARITATE.
Nam licet hujusmodi actus sint pirticipationes quædam dilectionis et visionis divi­
næ essent iæ, in quibus Dei vita consistit;
ncn tamen participant illas formaliter, ut
sunt in seipsis, sed virtualiter, et modo
proprio creatur®, alias essent supernaturales. Quæ participatio non sufficit ad fun­
dandam unitatem amicitiæ simpliciter dic­
tae, eo quod Angelus, vel homo ex vi hujus
participationis non communicant cum Deo
in modo vivendi proprio illius, sed alium
longe diversum acquirunt.
Alia
51. Nec etiam refert, si secundo occurras,
ttasio.
et dicas modum vivendi proprium Dei duo
includere, nempe et rationem communem
cognitionis divinæ essentiæ, et intuitionem
illius, qui est velut conceptus specificus.
Quamvis ergo creatura non participet for­
maliter intra naturæ ordinem visionem
divinæ essentiæ. ut est intuitio illius; bene
tamen ut dicit communem conceptum co­
gnitionis ad ipsam terminate: nam ratio
formalis hujus cognitionis salvatur proprie
in beatitudine naturali, quam haberet
homo conditus in natura integra : hoc au­
tem sufficiens esse videtur ad hoc, ut prae­
dicta creatura communicet cum Deo in
modo vivendi, habeatque cum illo intra
naturæ ordinem amicitiam proprie dictam,
quamvis minus perfectam quam sit chari­
tatis amicitia.
Conta*
Contra enim est, quod ad habendam
tatoi.
amicitiam proprie dictam cum Deo, non
sufficit ut creatura communicet cum illo in
ratione universali cognilionisdivinæessentiæ; sed necessaria est communicatio in
conceptu specifico illius, qui dicit praedicte
naturæ intuitionem. Tum quia ad hoc ut
creatura ineat amicitiam simpliciter dictam
cum Deo, communicare debet in modo vi­
vendi proprio illius, ut nuper vidimus :
modus autem vivendi proprius Dei non
consistit in aliis vivendi modis, qui possunt
esse proprii creaturæ. Tum deinde, quia
omnes politici conveniunt in ratione com­
muni vite civilis, quæ tamen communica­
tio non sufficit ad hoc ut omnes politici in­
ter se convivant, et habeant inter se civilem
amicitiam; alias omnes homines, qui com­
muni aliquo et humano statuto gubernan­
tur, unirentur inter se amicitia politica,
quod nemo dicet : ergo neque etiam com­
municatio in ratione communi cognitionis
divinæ essentiæ sufficit ad hoc, ut inter
Deum et creaturam sit stricta amicitia.
Tum præterea, quia magis conveniunt

DISP. I, DUB. IV.

homo, et Angelus in ratione communi vite
dentiæ actus puri, et alios incommunica­
intellectivæ, quam Deus et creatura con­
biles creaturis, sub quibus in Deo existit.
dita in natura integra, in cognitione com­
Id tamen non impedit unitatem amicitiæ,
muni divinæ essentiæ; cum hic solum de­
quia eum prædicti modi sint extra concep­
tur convenientia analogica, illic autem
tum formalem, et specificum vitæ divinæ,
generica : et tamen prior illa communicatio
utpote transcendentes per omnia attributa
non sufficit, ut inter homines, et Angelos sil
Dei, non requiritur illorum communicatio
amicitia naturalis proprie dicta, ut supra
ad hoc, ut creatura ineat cum Deo propriam
vidimus : ergo mullo minus sufficiet hæc
amicitiam, sed sufficit et exigitur, quod
posterior ad hoc, ut creatura habeat cum
participet per gratiam formalitatem, seu
Deo praedictam amicitiam.
speciem vite divinæ secundum id, quod
Quod si ex his inferas, neque inter ipsos ht
exprimit intra propriam lineam.
Angelos esse amicitiam stricte dictam in(£j
ό3. Denique secundæ rationi, quam
ordine naturæ. eo quod sunt diversæ speci­
p'am. § priced. pro assertione construximus, oc­
fice vite intellectivae; imo neque supernacurri potest si dicatur falsum esse, quod
turalem inter Deum, et justos, cb eandem,
Deus non diligeret amore simpliciter dicto
hominem constitutum in natura integra ;
vel potiorem rationem ; quia gratia sancti­
nam cum homo in illo statu prosequatur
ficans non est participatio univoca, sed
Deum amore stricte dicto, utpote quem su­
analoga vite divinæ, neque participat
per omnia diligit, non apparet ratio, ob
illam secundum modum independentiæ, et
quam nequeat ab illo redamari amore con­
infinitudinis, quo in Deo existil, sed alio
simili; praesertim cum eatenus Deus diligat
finito, et limitato.
homines, in quantum efficit illos amatores
Respondetur negando sequelam quoad&sui, ut non semel in hac disputatione dixi­
utramque partem. Et ad probationem prio­
mus.
ris dicendum est. Angelos uniri inter se
izçu* Cæterum hæc evasio sufficienter præcluamicitia naturali, et stricte dicta : tum
pll5f· sa manet ex nostra ratione, quoniam ut in
quia occupantur circa easdem specie opera­
ea vidimus, Dei ad creaturam consistentem
tiones; omnes enim contemplantur seipsos,
intra ordinem naturæ non potest dari unio
et authorem naturæ, illumque amore be­
affectiva, quam importat amor proprie et
nevolentiae prosequuntur, quod sufficiens
simpliciter dictus. 'I um etiam, quia hujus­
est ad unitatem amicitiæ proprie dictae,
modi amor est ille, per quem amans trans­
cum hæc nihil aliud sit. quam operationum
fertur in amatum, vel ad participandum
convictus et societas. Tum etiam, quia mo­
ea, quæ sunt propria amati, vel ad commu­
dus vivendi in Angelis dividitur sicut et
nicandum amato quæ sunt propria sibi, ut
modus cognoscendi, aut cum illo coincidit :
D.TtaexD. Thom, in 3, distinet. 32, quæst. 1,
sed omnes Angeli conveniunt in eodem
art. 1 ad 3, vidimus dub. 1. Quare cum
gradu cognoscendi, qui est sine dependen­
Deus homini constituto in natura integra
tia a materia, et ordine ad illam : igitur
non conferat ea bona, quæ sunt propria
omnes communicant in eodem modo vi­
sibi, non potest eum diligere amore simpli­
vendi specifico. Nam quamvis sub illo dif­
citer dicto.
ferant penes diversos gradus spi ritu ali tatis,
Ad id autem quod in contrarium, et in
hæc tamen diversitas de materiali se habet
favorem evasionis modo proposite adduci­
respectu modi vivendi, vel cognoscendi,
tur, respondetur concesso antecedenti, ne­
sumpti formaliter in esse talis, et secun­
gando consequentiam. Et ratio disparitatis
dum quod distinguitur a modo essendi, ut
est, quod homo conditus in natura integra
docent communiter Theologi 1 part, agen­
amaret Deum sicut bonum universale, et
tes de cognitione angelica.
suum ultimum finem ; quæ dilectio impor­
Ad probationem secundæ partis dicte
tat maximam unionem affectivam amantis
sequelae respondetur, gratiam sanctifican­
ad amatum, cum ille diligat hunc plusquam
tem esse participationem formalem vita
seipsum ; Deus autem solum amaret homi­
divinæ, et quasi ejusdem speciei cum illa,
nem in prædicto statu ut effectum, et opus
cum sit radix amandi, et videndi Deum
manuum suarum ; qui amor neque ex suo
prout est in se, quæ sunt operationes prægenerali conceptu importat unionem affec­
dictæ vitæ. Cum qua tamen analogice con­
tivam amantis ad amatum, sed potest esse
venire dicitur, quia non participat illam
absque illa (alias omnes creaturæ amaren­
secundum modos infinitudinis, indepen.
dentiæ

39

tur a Deo amore simpliciter dicto, quod ne­
mo admittet) : neque illam in nostro casu
aliunde includeret, quia dum Deus non
communicat homini sua præcipua bona,
neque illum ordinat ad consortium suæ vi­
tæ, non se habet ad eum quasi ad seipsum,
aliter nihilo fere magis uniretur eidem ho­
mini per communicationem gratiæ, quam
per productionem naturæ.
Illa autem maxima D. Bernardi, A mas d.
itaque nos, etc. solum probat quod amor
Dei erga creaturas non est formaliter affec­
ti vus, sed effectivus ; et ex consequenti,
quod non possumus illum diligere, quin
ipse prior dilexerit nos ; quæ est intentio
Doctoris Melliflui : minime autem convin­
cit, quod si creatura diligit Deum per af­
fectum, cui conveniat ratio amoris proprie
dicti, consimili benevolentia ab ipso reda­
metur, nisi forsan ratione materiæ, ut con­
tingit in amore supernatural! charitatis,de
quo loquebatur D. Bernard, nosque dum
illius authoritate usi sumus num. 30.

Bern.

§IV.

Contraria sententia cum suis argumentis.
54. Contrariam nihilominus sententiam, Opinio
quæ asserit, possibilem esse propriam, et rja.
strictam amicitiam inter Deum, et homi­
nem constitutum in statu naturæ integræ,
tuentur Castillo, disp. 2, de charit. quæst. 2, castilio.
Ripalda disp. 33, sect. unie. Tannerus, hic,
disp. 2, Lorca sect. 3, disp. 2, Joan, a S. Lorca.
Thoma disp. 14, art. 2, Ferre quæst. 2,§4, sJoaTho.
et alii graves Theologi in manuscriptis. DFe^0
Potestque suaderi primo ex D. Thom. locis Aristot.’
adductus § l hujus dubii, in quibus exprès- F 7a.
se asserit, hominem diligere naturaliter mentum
Deum plusquam seipsum amore amicitiæ. D.eTho.
Quod etiam tradit Philosoph. tum 8 Ethic. elt0^rlic5'
lect. 12, his verbis : « Est autem ad paren« tes quidem amicitia filiis, ethominibus ad
« Deos, ut ad bonum, et superexcellens. »
Tum etiam 10 Elhic. ubi astruit et pro­
bat, quod sapiens est amicissimus, et charissimus diis immortalibus. Etenim cum
Aristoteles non cognoverit amicitiam supernaturalem hominis ad Deum, necesse
est dicere ipsum loqui de amicitia naturali,
haneque statuere inter Deum et homines.
Respondetur, quod D. Thom, in locis Diruitur,
superius adductis solum intendit probare
hominem constitutum in natura integra
posse diligere Deum super omnia amore

40

P

DE CHARITATE.

mentem Philosophi solum esse, quod facta
benevolentia?, et non solum concupiscentia?
comparatione hominum inter se, sapiens
affectu, ut ex ipsa liters aperte liquet. Unde
qui bono virtutis studet, plus a Deo diligi­
ibi nomine amoris amicitiæ tantum inteltur, quam stultus, qui per sensibilia distra­
ligit, et significat benevolentiae dilectionem,
hitur ; quoniam rationabile est, ut ii ma­
quæ quia est propria amicitiae, secundum
Artsiot. philosoph. 9 Ethic. led. 5, sæpe, nec im­
xime sint Deo accepti, qui optimi sunt, et
ipsi Deo magis consimiles, uti se habent
merito illius nomen sortitur.
virtuosi et sapientes, qui bonum intellectus
55. Difficiliora sunt testimonia adducta ex
aliis bonis externis praeferunt. Cum quo
Aristot. at non ita urgent, quin congruen­
optime stat, nullum hominem, sive stultus,
tem solutionem admittant. Ad primum enim
sive sapiens sit. habere cum Deo strictam
respondetur. Philosophum in eo loco solum
amicitiam ob defectum communionis in ea­
_______ r. sibililatem amicitiæ naturalis
statuere
hominis ad Deum ; non tamen diffinit qua­
dem vita. Et sane loqautionem Aristotelis
lis sit. an scilicet propria, vel impropria,
non procedere absolute, sed comparative
secundum quid, vel simpliciter dicta. Nam­
(ad eum modum quo Pilatus dicitur ab
que licet homines sint valde obstricti ad
Augustino innocentissimus comparatione
diligendum Deum amore benevolentia?, ut
Judæorum, qui occiderunt Christum Domiibi probat ·. cum hoc tamen optime cohae­ j num) ex eo liquet,quia alias cum superlati­
ret, praedictum amorem non pertingere ad
vum supponat positivum', cum sapiens sil
propriam amicitiam (sicut pertingit amor
Deo amicissimus, stultus erit Dei amicus :
filiorum erga patres) ob defectum commu­
quod alienum est ab Aristotele, et cujusque
nicationis cum Deo in eadem vita uem
note Philosopho indignum.
defectum impedire de facto rigorosam ami­
56. Deinde suadetur hæc sententia unico
citiam inter Deum et homines, agnovit
fundamento e ratione petito, quo videtur
Aristot. idem Aristot îles led. 8 ejusdem libri,
manifeste convinci. Nam amicitia est muubi hac ratione docet, tum quod homo non
tuæ benevolentiæ amor super alicujus boni
habet amicitiam cum substantiis separatis,
communicatione fundatus :sed inter Deum,
scilicet Angelis : tum etiam, quod amicus
et hominem constitutum in natura integra
non diligit amicis suis maxima bona, puta
totum hoc reperitur -. ergo et propria ami­
Deos esse ; quia eo ipso, quod homo trans­
citia. Minor, quæ sola indiget probatione,
ferretur in Deitatem, desineret esse amicus
suadetur ; quia homo in illo statu diligit
alterius hominis ob distantiam, et diversi­
Deum amore benevolentiæ proprie, et sim­
tatem vitae; nemo autem desiderat amicis
pliciter dictæ, ab ipsoque consimili reda­
suis ea bona, per quæ amittat illorum ami­
matur affectu ; nam cum benevolentia Dei
citiam.
erga creaturas non sit affectiva, sed effecti­
Tacitæ ^ec propterea inconvenienter usi sumus
va, illa debet censeri proprie, et simpliciter
talis, per quam communicat eis bonum sim­
dMrar Prædicto testimonio Aristotelis ad affirmanriiur dam possibilitatem supernaturalis amicitiæ
pliciter dictum : constat autem ipsum sta­
inter Deum, et homines ; quia non addu­
tum naturæ integræ, quem Deus in casu
ximus illud ad probationem nostræ asser­
quæstionis conferebat homini, esse bonum
tionis, sed ad repellendam vim cujusdam
simpliciter intra ordinem naturæ, cum af­
argumenti intendentis probare impossibi­
ferat secum rectitudinem potentiarum; et
litatem prædictæ amicitiæ ex verbis Aristo­
beatitudinem, sive ultimam felicitatem il­
telis, atque ex distantia infinita Dei, et ho­
lius ordinis. Nec deficeret boni communi­
minum. Nam ut horum vis minueretur,
catio inter Deum, et hominem ; quia
satis fuit opponere pro contraria parte alia
communicarent tum in ipsa beatitudine
ejusdem Authoris verba æque, vel magis
naturali, et vita intellectiva ; tum etiam in
perspicua, et quæ forsan apud contrarios
aliis officiis propriis amicorum. Deus enim
intentum convincerent. Praesertim cum,
conferebat liberaliler homini notitiam spe­
supposita communicatione in eadem specie
culativam secretorum naturæ, rectitudinem
vitae, infinita distantia in modo habendi
voluntatis circa bonum honestum, et aliillam (qualiter de facto communicant in
qualem corporis incorruptionem. Quibus
vita divina Deus et homo) non obstat ami­
beneficiis responderet ipse homo gratitudicitiæ proprie et simpliciter dictæ, ut cons­
nis, obedientiæ, et religionis obsequiis ;
tat ex iis, quæ ibi diximus.
tunc enim coleret Deum ut supremum
Ad secundam authoritatem dicendum,
Dominum, illumque super omnia, et in
omnibus

DISP. I

omnibus diligeret, quia cum statu naturae
integra? nullum peccatum, sive mortale,
sive veniale est compossibile : ergo, etc.
kuo
Confirmatur primo; nam amicitia stricte
tulio
prie. dicta est mutum benevolentiae amor funda­
tus super alitujus boni similitudine, quia
similitudo gignit amicitiam : sed Deus di­
ligeret ex benevolentia hominem conditum
in natura integra, in quantum opus ma­
nuum suarum, et imaginem suæ bonitatis,
t lh0-qui etiam, ut supra vidimus ex D. Thom.
diligeret ipsum Deum ratione similitudinis
habitæcum illo : esset igitur inter eos pro­
pria, et stricta amicitia.
Confirmatur secundo : nam communica­
raedatio in beatitudine supernatural! fundat
amicitiam supernaturalem stricte dictam
inter Deum et homines : ergo communica­
tio in beatitudine naturali fundabit inter
illos amicitiam simpliciter dictam, quæ sit
ordinis naturae, ut a paritate convincitur :
sed homo constitutus in statu integritatis
communicaret cum Deo in beatitudine na­
turali, quæ est beatitudo proprie dicta : ha­
beret ergo cum illo strictam amicitiam.
Tertia.
Confirmatur ultimo, quia communicatio
in modo vivendi politico sufficit ad amici­
tiam stricte dictam, quam appellamus civi­
lem : sed licet homo constitutus in statu
integritatis non communicaret cum Deo in
modo vivendi naturali, bene tamen in mo­
do vivendi politico : ergo esset inter illos
amicitia stricte dicta , vidélicet politica.
Suadetur minor ; nam homo in statu natu­
ra integræ dirigeretur a Deo per legem
naturalem, singularique providentia, et
cumularetur insimul ingentibus beneficiis,
quibus ipse responderet praestando Deo
perfectam obedientiam, cultum, et amorem.
Constat autem hanc officiorum vicissitudi­
nem sufficere ad communicandum stricte
in eodem modo vivendi politico, conferendamque civilem amicitiam ; quia minor
communicatio intercedit de facto inter Re­
gem et subditos, inter quos tamen possibi­
lis est amicitia proprie, et simpliciter dicta,
ut supra diximus : ergo, etc.
Uta 57. Ad hoc argumentum respondetur
itœn.negando minorem, quia licet ad hominem
I constitutum in natura integra sit benevo' lentia proprie et simpliciter dicta ; secus
vero amor, ob ea quæ § 2 et 3 adduximus :
sine quo amore consistere nequit inter ali­
quos propria et stricta amicitia, ut ex illius
diffinitione liquet.
Vel dicendum, ad amicitiam simpliciter
Salmant. Curs, theolog. lom. XI1.

DUB. IV.

41

dictam non sufficere quamlibet communi­
cationem in bono, sed necessariam esse
formalem communicationem in eodem spe­
cifico modo vitæ ; sic enim exponenda est
diffinitionis particula, super alicujus boni
communicatione fundatus ; quia ut constat
ex dictis pro nostra assertione, deficiente
communicatione formali in eadem vita,
non potest natura excellens conjungi cum
inferiori, amore stricte dicto, cum non res­
piciat illam quasi idem sibi ; quod tamen
necessarium est ad amicitiam. Unde cum
homo in statu integritatis non communicet
cum Deo formaliter in eodem modo vitæ,
non potest habere cum illo strictam amici­
tiam, quantumvis alias diligat ipsum Deum
super omnia, et cum eo communicet in aliis
officiis ; quia deficit unitas vitæ ad amici­
tiam simpliciter dictam requisita.
Ex quibus patet ad primam confirmatio­ Occnrrinem ; non enim quælibet similitudo in tur
priore
bono sufficit ad inducendam amicitiam confir­
­
simpliciter dictam, sed necessaria est simi­ matio
ni.
litudo, seu convenientia formalis in eodem
modo vitæ, quæ non. esset inter Deum, et
hominem conditum in natura integra,
adeoque nec stricta amicitia, sed tamen se­
cundum quid : quandoquidem hujus dum­
taxat rationis potest esse amor, quo Deus
prosequitur creaturam existentem intra li­
mites naturæ, nec ordinatam ad superio­
rem finem.
58. Ad secundam confirmationem, con-Di|aj[lir
cesso antecedenti neganda est consequentia, secumh
Et ratio disparitatis est perspicua ; quo­
niam ad ineundam cum Deo amicitiam
simpliciter dictam, necessaria est propria,
et formalis communicatio in
* beatitudine
connatural! illius : per hoc autem quod
homo gaudeat naturali felicitate, sive hæé
sit beatitudo proprie et simpliciter, sive
tantum secundum quid, non communicat
proprie loquendo cum Deo in beatitudine
connatural! illius, neque est felix ut Deus,
sed potius ut homo, sicut expresse tradit
Philosophus 1 Ethic, led. 16. Quo contra
Aristoi.
se habet per possessionem supernaturalis
beatitudinis ; nam eo ipso, quod homo ea
perfruatur complete vel inchoate, commu­
nicat proprie cum Deo in beatitudine con­
natural! illius, estque felix non tam ut ho­
mo, quam ut Deus, juxta illud Psalmi : Ego
dixi : Dii estis. Unde licet hæc posterior
communicatio fundet amicitiam simpliciter
dictam inter Deum et hominem ; secus ve­
ro illa prior : sed erit fundamentum ami-

42

DE CHARITATE.

ciliæ, quæ sit talis diminute tantum, et se­ I quirunt ; quod tamen necessarium est ad
I propriam amicitiam Aristotelicam , ut vi­
cundum quid.
Nec obest, quod ipsa beatitudo naturalis
dimus dub. I. Alia est amicitia politica
sit bonum simpliciter sui ordinis , et quod
specialiter dicta, quæ nimirum stricte com­
volitio divina productiva illius, sit erga
plectitur personam, ad illamque habetur,
hominem amor simpliciter intra eundem
licet ratione communionis politicae, si se­
ordinem naturæ;quia ly intra ordinem namel hæc communio fundare potest amici­
tiam simpliciter dictam ; et ad hujus subs­
turx est conditio diminuens , et removens
tantiam requiritur, quod Princeps speciali
prædictam vol itionem a conceptu amoris
favore prosequatur subditos, eisque imper­
simpliciter, et absolute dicti. Quia sicut in­
tiatur desuis praecipuis bonis, el cum ipsis
tra genus signi non potest da'ri sanitas, quæ
in eadem regiminis cura, ac providentia
sit talis simpliciter, licet saliva dicatur
convivat. Qui dilectionis modus ad paucos
simpliciter sana , cum undique significat
extenditur, ob idque non omnes subditi
perfectam sanitatem : ita intra genus benevolentiæ divinæ terminate ad creaturam
Regis, sed pauci dicuntur absolute, et sim­
pliciter illius amici. Unde cum Deus non
consistentem infra naturæ limites , nullo­
que modo elevatam ad superiorem finem ,
impertiatur homini constituto in natura
integra de suis praecipuis bonis, nec eum
non potest dari amor, qui sit simpliciter, et
reputet quasi seipsum, sed potius ut ex­
absolute talis, sed solum cum addito dimi­
traneum, cum quo in nulla operatione sibi
nuente. nempe intra ordinem naturæ qua­
propria convivit, nec ei denique suæ pul­
tenus ex benevolentiis, quibus homo potest
chritudinis intuitum offerat, idcirco non
amari a Deo in hoc ordine , quædam aliis
potest habere cum illo perfectam amicitiam
præferuntur, et illa judicatur maxima, per
politicam , sed tantum secundum quid , ob
quam accipit ab illo supremum bonum na­
defectum convictus ineisdem operationi bus,
turale, qualis est beatitudo , seu integritas
et amoris proprie dicti, quæ sunt de con­
naturæ.
ceptu essentiali amicitiæ ut sic.
i>;«r.lvi- 59i Ad ultimam confirmationem potest
60. Ex dictis in hoc dubio constat, horni-Coreii
«Hcr- dici primo, quod licet communicatio in offi­
nem constitutum in aliis statibus supra n“
ciis politicis sufficiat ad amicitiam stricte
recensitis, habere non posse amicitiam
dictam inter Principem et Subditos, cum
simpliciter dictam cum Deo, ut est author
sunt ejusdem naturæ ; secus autem si sint
naturæ : tum quia in nullo ex illis statibus
natura diversi, uti se habent Deus, et crea­
habet aliquam perfectionem ordinis natu­
tura ; quia deficiente unitate vite substan­
ralis, quam non haberet in natura integra,
tialis, nequit esse inter ipsos mutuus amor
in qua tamen non pertingeret ad prædictam
proprie dictus , qui necessarius est ad om­
amicitiam. Tum etiam , quia ex vi perfec­
nem veram amicitiam. Unde ille obedientionis naturalis, quæcumque illa sit, non
tiæ cultus, quem homo conditus in natura
potest creatura Deo convivere, illumque
integra exhiberet Deo, procederet a virtute
proinde sibi adstringere per propriam ami­
religionis, non autem ab amicitia.
citiam; sed ad id necessaria est participatio
Secundo respondetur, amicitiam politi­
divinæ naturæ, ut modo vidimus. Si autem
cam Principis ad subditos esse in duplici
differentia : aliam vulgarem, et de commu­
inquiras, utrum homo in statu graliæ eliciat
ni modo dicendi, quæque magis respicit
actum amoris Dei super omnia, ut est author
statum, quam personas : pro qua sufficit
naturæ? Respondetur affirmative : ad cujus
elicientiam nullo habitu indiget,sed sufficit
quod Princeps impendat subditis providentiæ curam, et generalia beneficia ; subditi
ipsa inclinatio naturæ, quæ ex se determi­
vero retribuant illi honoris.gratiLudinis, et
nata est ad amorem boni proprii, sive par­
obedientiæ obsequium. Cæterum hæc ami­
ticularis, sive etiam aliis communis, quale
citia non participat simpliciter, et univoce
est ultimus finis, ut docent Cajet. 1.2, quxst. CaJeUI
communem rationem, sed analogice tan­
62, art. 3,el in hac q. 23, art. G, Bannez
tum et secundum quid ; quoniam ex vi
quxst. 26, sequenti art. 3, Valentia hic, disp. sca
illius nec Princeps reputat subditos quasi
3, quxst. ï,punct. 1. contra Scotum in l.yccUa
seipsum , nec illis potiorabona, aut cordis
dist. 17, quxst. 2, Gabrielem in 3, dist. 26,
secreta confidit, neque in eorum damnis
et alios, quibus subscribit Medina 1, 2,
tristatur graviter, aut lætatur cum bona acq. 26, art. 2.
QUÆST. XXIV.

QUÆST10 XXIV.

43

QUÆSTIO XXIV
De Charitalis subjecto.
ARTICULUS I.
Utrum toluulas sil subjectum charitatis.

Ad primum sic proceditur. Videtur quod voluntas non
sil sabjectuin charitalis. Cliaritas enim amor quidam est:
«tlatuor secundum Philosopb. est in concupiscibili. Ergo
et duritas est in concupiscibili, et non in voluntate.
Præterea : Charitas est principalissima virtutum, ut su­
pra dictum est. Sed subjectum virtutis est ratio. Ergo videturquod charitas sit in ratione, et non in voluntate.
Praiirea : Cliaritas se extendit ad omnes actus humanos,
secandum illud 1 ad Cor. ull. : Omnia vestra in cbariütefiaut. Sed principium humanorum actuum est liberum
arbitrium. Ergo videtur quod charitas maxime sit in libero
arbitrio sicut in subjeclo, et non in voluntate.
Sed contra est, quod objectum charitatis est bonum, quod
etiim est objectum voluntatis : ergo charitas est in volun­
tate sicut in subjecto.
Bespondeo dicendum, quod cum duplex sit appetitus,
sensitivus scilicet, et intellectivus, qui dicitur voluntas, ut
in primo habitum est, utriusque objectum est bonum, sed
diversimode. Nam objectum appetitus sensitivi est bonum
persensum apprehensum. Objectum vero appetitus intellec­
tivi, vel voluntatis, est bonum sub communi ratione boni,
prouiesl apprehensibile ab intellectu. Charitalis autem ob­
jectum non est aliquod bonum sensibile, sed honum divi­
num, quod solo intellectu cognoscitur. Et ideo charitatis
subjectum non est appetitus sensitivus, sed appetitus intel­
lectivus, id est voluntas.
Ad primum ergo dicendum, quod concupiscibilis est pars
appetitos sensitivi, non autem appetitus intellectivi, ut in
primo ostensum est. Unde amor qui est in concupiscibili,
est amor sensitivi boni. Ad bonum autem divinum, quod
est ioteiligibile, concupiscibilis se extendere non potest,
sed sola voluntas. Et ideo concupiscibilis subjectum chari­
talis oon potest.
Adsecundum dicendum, quod voluntas etiam secundum
Philosopb. in 3 de anima, in ratione est, et ideo per hoc,
quod duritas est in voluntate, non est aliena a ralionc. Ta­
men ratio non esi regula charitalis, sicut humanarum virtu­
tum ; sed regulatnra Dei sapientia, et excedil regulam ra­
tionis bumaum, secundum illud Ephes. 3 : Supereminentem
«lenliæ charilatem Christi. Unde non est in ratione sicut
in subjecto, sicut prudentia ,· neque sicut in regulante, si­
cut justitia, vel temperantia, sed solum per quondam allinitalem voluntatis ad rationem.
Ad tertium dicendum, quod liberum arbitrium non est
alia potentia a voluntate, ut in primo dictum est,- et tauicn
charitas non est in voluntate secundum rationem liberi ar­
bitrii, cujus actus est eligere ; electio enim est eorum, quæ
saut ad tlncm : voluntas autem est ipsius tinis, ut dicitur in
3 Ethic. Unde charitas, cujus objectum est finis ultimus,
nugis debet dici esse in voluntate, quam in libero arbitrio.

Conclusio est affirmativa.
Veritas hujus conclusionis satis constat
ex dictis tract. 14, clisp. 4, dub. 5, ubi os­
tendimus distinctionem inter gratiam, et
charitatem, et utriusque habitus subjectum.

ARTICULUS II.

Utrum charitas causelur in nobis ex infusione.

Ad secundum sic proceditur. Videtur, quod charitas non
causelur in nobis ex infusione. Illud enim quod est com­
mune omnibus creaturis, naturaliter hominibus inest : sed
sicut Dion, dicit in 4 cap. de divin, nom. Omnibus diligi­
bile, et amabile est bonum divinum, quod est objectum
charitalis. Ergo charitas inest nobis naturaliter, et non ex
infusione.
Præterea .· Quanto aliquid est magis diligibile, tantofacilius diligi potest. Sed Deus est maxime diligibilis, cum
sit summe bonus. Ergo facilius est ipsum diligere, quam
alia. Sed ad alia diligenda non indigemus aliquo habitu in­
fuso. Ergo nec etiam ad diligendum Deum.
Præterea: Apostolus dicit 1 ad Timoth. 1 : Finis prae­
cepti est charitas de corde puro, ct conscientia bona, et
fide non ficta. Sed hæc tria pertinent ad actus humanos.
Ergo charitas causatur in nobis ex actibus pnecedentibus,
et non ex infusione.
Sed contra est, quod Apost. dicit Rom. 5 : Charitas Dei
diffusa est in cordibus nostris per Spiritum Sanctum, qui
datus est nobis.
Respondeo dicendum, quod sicut dictum est, charitas est
amicitia quædam hominis ad Deum, fundata super commu­
nicatione beatitudinis æternæ. Hæc autem communicatio
non est secundum bona naturalia, sed secundum dona gra­
tuita; quia ut dicitur Rom. 6 : Gratia Dei, vita æterua.
Unde et ipsa charitas facultatem naturæ excedit Quod au­
tem excedit naturæ facultatem, non polest esse neque
naturale, neque per potentias naturales acquisitum, quia
effectus naturalis non transcendit suam causam. Unde cha­
rrias non potest neque, naturaliter nobis inesse,neque per
vires naturales est acquisita, sed per infusionem Spiritus
sancti, qui est amor Patris, et Filii, cujus participatio in
nobis est ipsa charitas causata, sicut supra dictum est.
Ad primum ergo dicendum, quod Dion, loquitur de di­
lectione Dei, quæ fundatur super communicatione natura­
lium bonorum ; et ideo naturaliter omnibus inest. Sed cha­
ritas fundatur super quadam communicatione supernatural!.
Uude non est similis ratio.
Ad secundum dicendum, quod sicut Deus secundum se
est maxime cognoscibilis, nou tamen a nobis, propter de­
fectum nostræ cognitionis, quæ dependet a rebus sensibi­
libus : ita etiam Deus in se est maxime diligibilis, in
quantum est objectum beatitudinis. Sed hoc modo non est
maxime diligibilis a nobis, propter inclinationem affectus
nostri ad visibilia bona. Unde patet, quod ad Deum ma­
xime hoc modo diligendum, nccesse est quod nostris cordi­
bus charitas infundatur.
Ad tertium dicendum, quod cum charitas dicitur in nobis
procedere ex corde puro, ct conscientia bona, et tide non
ficta, hoc referendum est ad actum charitalis, qui ex præmissis excitatur. Vel etiam hoc dicitur, quia hujusmodi
actus disponunt hominem ad recipiendam charilatis infu­
sionem. El similiter etiam dicendum est de co quod August,
dicit, quod timor introducit charilatem. Et de hoc quidem
dicitur in gloss. Maith. 1 quod Udes generat spem, ct spes
charilatem.

Conclusio est affirmativa.

De hac difficultate egimus ex professo tr.
14, disp- 3, per totam, et magis specialiter
disp. 4, dub. 1, ad quæ loca remittimus
lectorem, ne eadem saepius inculcemus.

DE CHARITATE.
ARTICULUS IV.

ARTICULUS ΠΙ.

Πηα duaritat iefuntehrr

μύλΛολ

capcaMen

Ad tertium s c proceditor, Videtur, quod chartas ioftin·
datur secundum rapacitatem naturalium. Dicitur enim
Matth. 25: Quod dedit unicuique srcandum propriam vir­
tutem Sed ctaritak-m nuta virias praecedit in homine nisi
natantis, quia sine charitate nulla est vinos, ut dictum est.
Ergo secundum quantitatem virtutis naturalis infunditur
bxuini chantas a Deo.
Pmerea : Omnfum ordinatorum ad invicem secundam
propariiooatar primo» sicut videmus quod in rebus naturalibe< far a proportionstur materia*. et in donis gratuitis
gloria pcoporlfasatar cratia' Se<! charitas, cam sit perfectio
naturae, comparatur ad capacitatem naturalem, sicut secun­
dum ad pri&uin. Ergo videtor. quod duritas infantatur
secandam naturalium caj aetatem.
Praeterea : Ho n*m*s. v: Angeli secundum eandem ratio­
nem participant tax ludinem, quia ia uirisqae est similis
beatitadinis ratio, ut habetur Maub 22 trt Lue 20 Sed in
Angels charitas, et alia dona gratuita suet taia secundum
capicitate.u naturalium, nt Maghtcr dicit 3 di$L secundi
libn Sentent. Ergo idem videtaresse iu hominibus.
$edcor(ra cU. quod dicitur Joan. 3: Spiritus ubi vult
spirat. Et I ad Corinth 12: Hæc omnia operator unes, et
idem spiritus,dividens singulis prout vult: ergo duritas
tatur uoa secundam rapacitate d naturalium, sed secandum
votamatem spiritus sua dona distribuentis.
Respondeo dioaten, quod uniuscujusque rei quantitas
dependet a propria ausa rei, quia universalior rausa eScctn.n maiorem producit Charitas autem, can*, superexcetat
proportionem natura· hcinana*. ut dictum esi. non dependet
ex aliqua i Murali virtute.sed ex sUa gratia Spiriles sancti
cam inforjlealis. Ei Meo qrar.itas charitatis non dependet
ex conditione notaræ. vel ex capacitate naturalis viriatis,
sed solum ex voluntate Spintcs sancti disinbuenlis sua
dona prout volt Unde et Αρ·χ:. dicit ad Ephes. 4: Unicui­
que nostrum data est gratia secundum mensuram donationis
Christi.
Ad i rimam ergo dicenda n, quod ita virias secundum
qtum sin dona Deas dat unicuique. est dispositio, vel præparatio pracedeus. sive conatus gratiam accipientis. Sed
hauc. etiam dispositionem, vel conatmn prævenil Spiritus
saucius moveus utentem hominis, vel plus, vel minos serainduiu suam voluntatem. Unde et AposL dicit ad Cor. 1 :
Qui dignos nos fecit in partem sortis Sauctorum in lumine.
Ad secundum direndaw, quod forma non excedit mate­
ria· proportionem, sed sunt ejosdem generis. Sunii i ter etiam
gratia, cl gloria ad idem genus referuntur, quia gratia nihil
est aliud, quam quartam inchoatio gloriæ in nobis. Sed
chartas et natura doj pertinent ad idem geuus. Et ideo
non esi similis ratio.
Ad tertium dicendum, quod Angelus est intellectualis na­
ture, ci secundum suam conditionem competii ei, ut tota­
liter feratur in omne id. in quod fertur, ut in primo habi­
tum est. Et ideo iu superioribus Angelis fuit major eouatus,
clad bonumiu perseverantibus, et ad malum iu cadentibus.
Et tdeosaperiorum Angelorum persistentes facti sunt me­
liores, et eadeutes facti sutA pejéres aliis. Sed bomo est
naturae rationalis, cui competii esse quamb-qoe in potentia,
et quandoque in actu ; et ideo uou oportet qnod feratur
totaliter in id, in quod fertur,-sed ejus, qui label meliora
naturalia. potest esse minor conatus, et e converso. Et ideo
non est simile.

Conclusio est negativa.
Recolanturquædiximus tract. 14, disput.
3, dub. 5, ex quibus magis constabit hujus
conclusionis intelligentia.

Virum charitas aujeri possit.
Ad quartum sic proceditur. Videtur quod charitas augeri
non possit. Nihil enim augetur nisi quantum. Duplex autem
esi quantitas,scilicet dimensiva, et virtualis, quarum prima
duritati non convenit, cum sil quætam spiritualis perfectio.
Virtualis etiam quantitas attenditur secundum objecta, se­
cundum quæduritas non crescit; quia minima charitas
diligit Omnia, quæ sunt ex clui itate diligenda. Ergo duri­
tas non augetur.
Praeterea : Id quod est Iu termino, non recipit augmentum. Sed chartus esi in termino quasi maxima virtutum
existens.et summus amor optimi boni. Ergo charitas augeri
non ixitcsl.
Praeterea : Augmentum quidam motus est. Ergo quod
augetur, movetur. Quod ergo augetur essentialiter, movetur
esseulialiler. Sed non movetur essentialiter, nisi quod cor­
rumpitur. vel generatur. Ergo charitas non potest augeri
essentialiter, nisi forte de novo generetur, vel corrumpatur ;
qnod e>t incoaxeuieus
Sed contra est, qnod August, dicit super Joan, qnod cha­
rtas meretur augeri, ut aucta mereatur et perfici.
Respondeo dicendum, quod charitas viæ potest augeri ;
ex hoc enim dicimur esse viatores, quo<I iu Deum tendi­
mus, qui est ultimas finis nostra· beatitudinis. In hac autem
via lauto magis procedimus, quanto Deus magis appropin­
quamus, cui con appropinquatur passibus corporis, sed al·
fedibus mentis. Hanc autem propinquitatem facit charitas,
quia per ipsam meos Deo unitur. Ei ideo de ratione charitatis via· est, at possit augeri. Si enim non posset augeri, jam
cessaret via· processos. Ei ideo Apostol. charitatem viam
nominat, dicens 1 ad Cor. 12 : Adhuc excellentiorem viam
vobis demonstro.
Ad primum ergo dicendum, quod cbaritati non convenit
quantitas dimensiva, sed solum quantitas virtualis, quæ non
solum attenditur secundam numerum objectorum, ut scili­
cet plara, vel pauciora diligantur ; sed etiam secundum intensionem actus, ut tnagis vel minus aliquid diligatur, et
hoc modo virtualis quantitas charitatis augetur.
Ad secundum dicendum, quod charitas csl in summo ex
parte objecJi, inquanluui scilicet ejus objectum est summum
bonum ; et ex hoc sequitor, quod ipsa sil excellentior aliis
virtutibus. Sed non esi omnis charitas in sammo, quantum
ad intensionem actus.
Ad tertium dicendum, quod quidam dixerunt, chariiatem
non augeri secundam suam essentiam, sed solum secundum
radiationem in subjecto, vel secundum fervorem. Sed hi
propriain vocem ignoraverunt. Cum enim accidens sil, ejus
esse esi inesse. Unde nihil estiliud ipsam secundum es­
sentiam augeri, quam eam magis iuesse subjecto, quod est
magis eam radicari in subjecto. Similiter etiam ipsa essen­
tialiter est virtus ordinata ad actum. Unde idem est ipsam
augeri secuuduui essentiam, et ipsam habere clllcaciam ad
prodocendum ferventioris dilectionis actum. Augetur ergo
essentialiter, non qnidem ita quod esse incipiat, vel esse
desinat iu subjecto, sicut objectio illa procedit ; sed ita
quod magis, ac magis in subjecto esse incipiat.

Conclusio est affirmativa.

Doctrinam quam in isto, et sequentibus
hujus, quæstionis articulis tradit D. Thom.
late explicamus infra, disput. 5, G et 7, in
quæ loca illam remittimus, quia congruen­
tius duximus de objecto, et actu charitatis
prius disserere.

QUÆST. XIV.

QUESTIO XXV.

45

QUÆSTIO XXV
De charitatis objecto.
ARTICULUS I.

El similiter repicbensibile esset, si quis proximum dilige­
ret tanquam principalem finem, non autem si quis proxi­
mum diligai propter Deum, quod pertinet ad charitatem.

«
Vtrum dilectio charitatis sistat in Deot an se extendat
etiam ad proximum.

x

Ad primum sic proceditur. Videtor quod dilectio chart­
ulis sistat in Dcot et non se extendat ad proximum. Sicut
coito Deo debemus amorem, ita et timorem,secundum illud
Dealer. 20 : Et nunc Israel, <|uid dominus Deus tuus petit
a te, nisi ut timeas, et diligas cum ? .Sed alius est timor,
qoo lunetur homo, qui dicitur timor humanus ; cl alius timor, quo limetur Deus, qui est vel servilis, vel filialis, ut
exsopra dictis patet. Ergo etiam alius est amor charitatis,
quo diligitur Deus ; et alius est amor, quo diligitur pro­
ximus.
Præterea : Philosoph. dicit in 8 EI hic. quod amari est ho­
norari. Sed alius est honor, qui debetur Deo. qui est honor
latriæ;et alius est honor, qui debetur créature, qui est
tonor duliæ. Ergo etiam alius est amor, quo diligitur Deus ;
et alius quo diligitur proximus.
Praeterea : Spes generat cbarilatem, ut habetur in Gloss,
ïbllb. I. Sed spes ita habetur de Deo, quod reprehendun­
tur sperantes in homine, secundum illud Jerem. 17 : Male­
dictus homo, qui confidit in homine. Ergo charitas ita debe­
tur Deo, quod ad proximum se non extendat.
Sed contra est, quod dicitur 1 Joan. 4: Hoc mandatum
habemus a Deo, ut qui diligit Deum, diligat et fratrem
suum.
Respondeo dicendum, qnod sicut supra dictum est, habitus non divcrsificantur nisi ex hoc, quod variant speciem
actus. Omnis enim actus unius speciei ad eumdcui habitum
perlinet. Cum autem species actus ex objecto sumatur se­
cundum formalem rationem ipsius, neccssc est quod idem
specie sil actus, qui fertur in rationem objecti, et qui fer­
ior in objectum sub tali ratione ; sicut eadem est specie vi­
sio, qua videtor lumen, et qua videtur color secundum lu­
minis rationem. Ratio autem diligendi proximum Deus
est; hoc enim debemus in proximo diligere, ut in Deo sit.
Unde manifestum est, quod idem specie aclus est, quo dili­
gitor Deus, et quo diligitur proximus. Et propter hoc ha­
bitos charitatis non solum se extendit ad dilectionem Dei,
sed diam ad dilectionem proximi.
Adprimumergo dicendum, quod proximus timeri potest
dupliciter, sicut et amari. Uno modo propter id quod est
proprium sibi, puta cum aliquis limet tyrannum propter
ejus crudelitatem, vel cum amat ipsum propter cupiditatem
acquirendi aliquid ab eo. Et talis timor humanus distingui­
tur a timore Dei, et similiter amor. Alio modo limetur
homo, et amatur propter id quod est Dei in ipso, sicut cum
«colaris potestas limetur propter ministerium divinum,
quod habet ad vindictam malefactorum, et amatur propter
justitiam. El talis timor hominis non distinguitur a timore
Dei, sicut nec amor.
Ad secundum dicendum, quod amor respicit bonum in
comaiooi ; sed honor respicit proprium bonum honorati.
Defertur euim alicui in testimonium propriæ virtutis. El
ideoamornon diversificatur specie, propter diversam quan­
titatem bonitatis diversorum, dummo io referantur ad ali­
quod ununi bonum commune. Sed honor diversificalur se­
randum propria bona singulorum. Unde eodem amore
chanuiis diligimus omnes proximos in quantum referuntur
ad unum bonum commune, quod est Detis. Sed diversos
tonores diversis deferimus secundum propriam virtutem
singulorum, ft similiter Deo singularem honorem lalriæ
exbbemus, propter ejus singularem virtutem.
Ad tertium diciccndum, quod vituperantur qui sperant in
hemine, sicut in principali aulhorc salutis ,· non autem qui
sperant in homine, sicut adjuvante ministcrialiter sub Ded.

~ OiDp

Conclusio : Idem habitus charitatis se ex­
tendit ad dilectionem Dei, et proximi.

DISPUTATIO II.
De objecto charitatis.
Ostensa semel possibilitate, et existentia
supernaturalis amicitiae hominis ad Deum,
quæ est charitas , superest ut illius essen­
tiam disquiramus. Essentia autem cujuslibet habitus desumitur ab illius objecto,
utpole quod est ipsius regula , et mensura;
Unde rectus procedendi ordo deposcit, ut
pro examinando prædictæ charitatis objec­
to præsentem disputationem instituamus.
Quam ut absque æquivocationis periculo
penetremus, recolendæ sunt, et habendae
præ oculis distinctiones objecti in formale,
et materiale, et formalis in quod, et quo ;
et rursus objecti formalis quod in inadæquatum, et adæquatum, quas dedimus, et
explicuimus tract, de fide, disp. 1, dub. 1.

DUBIUM I.
Utrum Deus sit objectum formale, et
adæquatum charitatis.

i

Procedit difficultas de objecto formqli
quod ; nam ratio formalis sub qua virtues
charitatis dubio sequenti examinabitur^
quia enim circa illam plures ^nWiffiotffrtates, quas non patitur objectati!'Totfnial©
quod, idcirco placuit iIluÎI-diSpullitian’i'prHife
subjicere ; expedit qiitypha''faciüoi’iftiifeiini­
tium desumere,cTevidti&Jad
difficiliora applidâVé1 wriiiiiuiH; Qudmvfetuptem præséàVFis dif&%i?,tïtlilü®‘idlumæompri>
hendat objectum formale charitatiSlolj’CO'ntnelflJftéSîneitoA,;^18’éÎiirtia8!’ïhlîÉiiâP/^iltius-niir-> OlijédTdki Tfidfé’rlillëJ’ et' KbCiindariliiirdesP
.ôctoiq
υΪΓ,π as)c! ·> :
Ju ,πιι.-θα loiqoiq sliuJco'io Jiiusilib .rili-j

DE CHARITATE.

46
§ I-

Vera sententia.
Assertio I. Dicendum ergo est primo, objectum
prucâ· formale quod, primarium, et adaequatum
charitatis est summum bonum, quod est
D. Tho.Deus. Ita D. Thom. 1, 2, q. 62, art. 1, et 3,
et in hac 2, 2, q. 25, art. 1, »n 3, dist. 27, q.
2, art. 4, et qurst. unica de charitate, art.
2,4, et 5, et 8, et 10. Quem sequuntur com­
muniter omnes Theologi, ob idque super­
fluum duximus aliquem in peculiari re­
censere.
Fanda- Probatur ratione : nam illud est objectum
forma{g
primarium et adaequatum
alicujus virtutis, quod ipsa respicit per se,
et ratione sui. caetera vero ratione illius :
sed charitas est virtus quæ respicit, et dili­
git Deum propter se, caetera vero ratione
illius, ut ex ejus diffinitione superius adduc­
ta, et ab omnibus recepta liquet : Deus igi­
tur est objectum formale quod adaequatum
charitatis.
Confir-· Confirmatur primo, quia de ratione vir11,3:10 1 tutis Theologalis esi, quod habeat Deum
pro objecto formali adaequato ; nam sicut
ars denominatur domificativa, vel argenta­
ria, a materia, circa quam versatur : ita
virtus dicitur theologalis, quia versatur
circa Deum, ut est in se, sicut circa pro­
priam materiam, vel objectum : sed chari­
tas est virtus theologalis, ut omnes admit­
tunt : ergo illius objectum adaequatum est
Deus.
CoaOr- Confirmatur secundo, quia Deus ut est in
uull° 2 seipso summum bonum, et ultimus finis
excedens proportionem naturae creatae, po­
test, debelque esse objectum adaequatum, et
specificativum alicujus virtutis affectivæ supernaturalis ; continet enim amabilitatem
aptam terminare praedictam altingentiam :
at non alterius, nisi charitatis, quia spes
non respicit Deum, ut est in seipso sum­
mum bonum, et ultimus finis simpliciter ;
sed quatenusest bonum proprium appeten­
tis : nec superest alia virtus, a qua possit eo
modo attingi : charitas igitur habet pro ob­
jecto formali adaequato summum bonum,
quod est Deus. Videantur dicenda dubio
sequenti, ubi haec conclusio amplius illus­
trabitur.
Occam·
2. Nec refert, si adversus rationem probaJjL. tivam illius objicias, quod etiam aliae virtiouL tutes naturales ut pietas, observantia, ami­
citia, diligunt creaturas propter Deum, et

in ordine ad illum ; quem tamen non ob id
respiciunt sicut proprium objectum forma­
le adæquatum. Non, inquam, hoc refert.
Tum quia ut docet D. Thom. quxstione uni·
ca de charitate, art. 5 ad 2, charitas in di-D. n,
lectione creaturarum habet Deum, ut for­
malem rationem objecti, et non solum ut
ultimum finem, quia fertur in illas, in
quantum sunt aliquid Dei ; reliquæ autem
virtutes solum possunt amare creaturas
propter Deum sicut propter ultimum finem :
cum autem in diffinitione charitatis dici­
tur, quod diligit creaturas propter Deum,
ly propter, denotat habitudinem causæ for­
malis. Tum etiam, quia ipsemet respectus
ad Deum, sicut ad finem simpliciter ulti­
mum, non convenit aliis virtutibus ex
se, sed ex participatione, et formatione
charitatis,respectu cujus in idemcoincidunt
ratio formalis objectiva, a qua speciem
desumit, et ratio ultimi finis.
3. Dicendum est secundo, objectum mateJ
riale, et secundarium charitatis esse ens &
creatum ordinabile in Deum, ac proinde
omnes creaturas secundum totum id, quod
exprimunt entitatis, et perfectionis perti­
nere ad objectum materiale hujus virtutis.
Hæc assertio est aeque communis ac praece­
dens, quam docet D. Thom. locis pro ea ci-n. pd
tatis. Ex quibus suadetur breviter : nam Fuci?
objectum secundarium virtutis est illud, ffieate
quod ipsa attingit actu, vel potentia propter
suum objectum formale, et in ordine ad il­
lud : sed quidquid perfectionis, et entitatis
est in creaturis, potest attingi a charitate in
ordine ad suum objectum formale, quod est
Deus : ergo objectum secundarium charita­
tis complectitur omnia entia creata, secun­
dum id quod exprimunt entitatis, et per­
fectionis. Major et consequentia liquent.
Minor vero etiam est perspicua, quia illud
potest attingere charitas in ordine ad Deum,
quod est ordinabile ad ipsum ;constat autem
omnem entitatem, et perfectionem creatam
esse ordinabilem in Deum sicut in finem
ultimum, et principium tam exemplare,
quam effectivum : ergo, etc.
Confirmatur ; nam cum charitas sit ami-Fulci®
citia stricte dicta erga Deum, ad omnia illa
diligenda potest secundario se extendere,
quae habent aliquam conjunctionem cum
ipso Deo, ad iliumque aliqua ratione perti­
nent ; quippe humana amicitia, quæ habe­
tur per se primo ad aliquam personam,
extenditur secundario ad diligenda alia,
quæ attinent ad illam, ut filios, servos, etc.
Sed

DISP. II, DUB. I.

Sed omnes creaturæ perlinent ad Deum, ut
effectius illius, et sub hac ratione cum illo
conjunguntur : ergo omnes illæ possunt
diligi a charitate propter Deum, adeoque
sicut objectum materiale, et secundarium.
W»c· Confirmatur secundo, quia illud est objcctum materiale charitatis, in quo inveni­
tur participative, et independenter a Deo
ratio illius sub qua ; hinc enim desumitur
mensura extensionis illius : sed ratio for­
malis sub qua charitatis invenitur partici­
pative in omni creatura : igitur omnis en­
filas creata continetur sub objecto materiali
hujus virtutis. Suadetur minor, quia ratio
formalis sub qua charitatis est divina boni­
tas, quam manifestum est inveniri partici­
pative, et independenter a Deo in omni
creatura. Sed hæc etiam majorem lucem
accipient ex dicendis dubiis sequentibus.
you, In præsenti solum venit observandum,
quod licet hæc conclusio sit indubitata,
communiter tamen non numerantur, nisi
quatuor diligenda ex charitate, nempe Deus,
proximus, nos ipsi, et proprium corpus,
p. ibo.Cujus rationem tradit D. Thom. infra ,
qu-TSt. 2Ί, art. 12, et in eo consistit, quod
licet charitas sub generali ratione amoris
extendat se ad omnes creaturas, ut tamen
est amicitia fundata super communicatione
æternæ beatitudinis, ea solum respicit, et
attingit, quæ in hoc bono communicant,
aut communicare possunt, quæ sunt præ­
dicta quatuor. Deus quidem, ut prædictæ
beatitudinis causa, et principium, qui
proinde primo loco, et super omnia amari
debet ; nos vero ut ejusdem beatitudinis di­
recte participes ; corpus autem ut partici­
pans illam per redundantiam ex gloria
animae ; proximi denique tanquam socii
nobiscum prædictæ beatitudinis. Proximi
vero dicuntur tam homines quam Angeli,
tam inimici, quam amici ; tam justi, quam
peccatores, quatenus isti converti possunt :
solumque excluduntur dæmones, et dam­
nati; quia jam non sunt capaces beatitudi­
nis, et supernaturalium donorum, de quo
in hac disputatione sermo ex professo re­
dibit.

§ Π.

Objectiones in contrarium diluuntur.

4. Contra primam conclusionem potest
ρπμβ objici, idem esse objectum formale habitus,
6-win- ac actuum illius : sed aliqui actus charitatis
habent pro objecto formali creaturam ; di­

Cijedio

47

lectio enim proximi respicit illum sicut ob­
jectum formale quod, cum ei concupiscat
propter ipsum : ergo et ipse habitus chari­
tatis.
*
Γ
Respondetur idem esse objectam formale
quod alicujus habitus, ac actus primarii il­
lius, non vero secundarii ejusdem ; dilectio
autem proximi non est actus primarius,
sed secundarius in charitate. Unde esto
respiciat ut objectum formale quod ipsum
proximum, quod infra examinabitur, non
debet id competere habitui charitatis, sed
poterit Deum sicut objectum formale adæqualum habere : quemadmodum non obs­
tante, quod objectum formale electionis
sint media, objectum tamen formale quod
adæquatum voluntatis est bonum coincidens cum fine.
5. Contra secundam vero conclusionem Prin-.a
(omisso communi argumento desumpto ex
paritate honoris latriæ Deo debiti, qui non 5^π·ιse extendit ad creaturas, sed sistit in ipso
Deo, eo quod hæc difficultas versanda sit ex
professo dub. 4), objicies prinib, quod de
charitate quantum ad illius extensionem
eodem modo philosophari debemus, ac de
spe ; nam spes generat charitatem, ut dicit
Glossa Matth. 1 ; atqui spes ita attingitMatth. i.
Deum, quod non extenditur ad creaturas;
qui enim confidunt in creaturis, repre­
henduntur Jerem. 17, illis verbis : Male- Jereu.
17
dictus homo, qui confidit in homine : ergo
charitas ita.diligit Deum, quod non exten­
dit se ad creaturas.
Huic objectioni occurrit D. Thom. infra, Respnnquxst. 25. artic. 1 ad 3, his verbis : « Ad d? Tho.
« tertium dicendum, quod vituperantur qui
« sperant in homine, sicut in principali au« thore salutis, non autem qui sperant in
« homine sicut in adjuvante ministerialiter
« sub Deo. Et similiter reprehensibile esset,
« si quis proximum diligeret, sicut princi« palem finem, non autem si quis proxi« mum diligat propter Deum, quod pertinet
« ad charitatem. »
Secundo objicies : nam amor charitatissecunda
fundatur in communione æternæ beatitu-0b-iecl10·
dinis : ergo ad illa praecise extendi valet,
quæ possunt nobiscum communicare in il­
lius bono; nam quia amicitia naturalis fun­
datur in communicatione sanguinis, ad
illos praecise extenditur, qui sanguinis nexu
conjunguntur : sed accidentia, et creaturæ
irrationales non possunt communicare no­
biscum in æterna beatitudine : ergo nec ex
charitate amari.
- 1

48

r* ·· *

• /
· -i

i

P·

». ,

ο?: *

<

DE CHARITATE.

Diiuiinr. Respondetur ex D. Thom. quxst. 25, sxpe
D· ^'citata, art, 3, quod per charitatem , et
quamlibet amicitiam potest aliquid amari
dupliciter : uno modo sicut amicus, sive
objectum cui bonum appetimus : alio modo
ut bonum, seu objectum, quod amico con­
cupiscimus. Id ergo, quod priori modo
amatur per charitatem, debet communi­
care cum amante in bona æternæ beatitudinis, quia charitas respectu praedicti ob­
jecti cui est amor amicitiæ, quæ fundatur
in communione vitae, et petit redamationem
in amato. Quod vero secundo modo ab ea
attingitur, opus non est, quod natum non
sil participare prædictam beatitudinera,
sed sufficit quod habeat aliquam conjunc­
tionem cum Deo, possitque ordinari ad ejus
gloriam, ut possunt creaturæ irrationales,
et omnia accidentia, de quibus proinde
ambigendum non est, quod valeant ex cha­
ritate diligi ; quamvis charilas respectu il
Iorum non habeat rationem amicitiæ, sed
concupiscenti®.
obfeciio θ· Tertio objicies : quia peccatores, prae­
sertim obstinati in malo, quales sunt dae­
mones, et homines ad tartara detrusi, di­
ligendi non sunt ex charitate : sed pecca­
tores etiam obstinati in malo sunt creaturæ
Dei : igitur charitas non extenditur ad
amandas omnes creaturas. Suadetur major,
quia peccatores obstinati in malo sunt ini­
mici Dei : eo ipso autem, quod charitas di­
ligat Deum, non debet amare illius inimi­
cos . sed illos potius aversari, et odio
prosequi, juxta illud Davidis Psalm. 118 :
Iniquos odio habui.
DissolviRespondetur ex Doctore Angelico quxstur’ tiunc. prxfala, art. Get 11, quod in pecca ·
toribus duo possumus considerare, scilicet
naturam rationalem, secundum quam sunt
effectus Dei, capacesque æternæ beatitudinis, super cujus communicatione fundatur
charitas; et culpam, qua Deo contradan­
tur, et a consequutione beatitudinis impe­
diuntur. Peccatores igitur primo modo
considerari possunt, debentque ex charitate
diligi, vel ut amici, vel saltem ut bonum,
quod persistere cupimus ad Dei gloriam, et
honorem, quo pacto se habet charitas erga
damnatos. Posteriori vero modo sumpti, I
nempe secundum culpam, non debent ex
charitate amari, sed detestari potius, et
odio prosequi quicumque peccatores, etiam i
pater, et mater, et propinqui, ut habetur I
Luc. 14. Lucx 14, quia peccatores debemus odio ha- |
bere, quod peccatores sint ; et amare, quod

DISP. U, DUB. II.

sint effectus Dei : hoc enim est illos vere
i
superioris, et valde eminens,poterit optime
ex charitate diligere propter Deum. Nec
|
elicere amorem Dei, et proximi, esto hu­
oppositum colligitur ex facto Davidis, quia
jusmodi affectus distinguantur specifice, et
Propheta (inquit D. Thom.) iniquos odioD. J
comparentur inter se sicut conclusio et
habuit in quantum iniqui sunt, habens odio
principium : de quo infra agendum erit.
iniquitatem ipsorum , quod est ipsorum
Pluresaliæ objectiones adduci possent con­
malum, et hoc est perfectum odium, de quo
tra hanc conclusionem, quas tamen con­
ipse dicit : Perfecto odio oderam illos. Ejus­
sulto omittimus. Tum quia omnes illas
dem autem rationis est habere odio malum
D Tt»· proponit et dissolvit D. Thom. quxst. 25 per
alicujus, et diligere bonum ejus. Unde
duodecim articulos. Tum etiam, quia ex di­
etiam illud odium ad charitatem pertinet.
cendis dub. 3 et 4 hujus disputationis , so­
Quod si ex his inferas, objectum secun­
lutionis lucem accipient.
darium charitatis non solum comprehen­
dere quidquid perfectionis est in creaturis,
DUBIUM II.
ut in assertione diximus ; sed etiam illa­
rum defectus, et peccata, quæ detestatur, et
Quxnam sit ratio formalis sub qua
odio habet ? Respondetur, quod in asser­
charitatis theologicæ ?
tione loquuti sumus de charitate, ut dicit
formaliter vim affectivam ; non vero se­
Cum ratio formalis sub qua cujuscumque
cundum quod dicere potest ex consequenti
habitus pluribus obnoxia sit difficultatibus,
actus odii, et fugæ circa malum.
s.c«z?.ut animadvertunt N. Complut, in Logica,
Vel dicendum, objectum secundarium
disp. 19. dub. 4, id potissimum contingit in
charitatis esse in duplici differentia. Aliud
statuenda ratione formali sub qua virtutis
per se, in quo nimirum invenitur, et splen­
charitatis ; quamlibet enim quis viam ar­
det ratio sub qua illius, quæ est divina bo­
ripiat ex pluribus, quæ sese offerunt, tot
nitas. Aliud vero per accidens, in quo non
contra illum consurgunt argumenta, ut mi­
I apparet praedicta ratio subqua, neque est
rum fuerit, si omnibus illis perfecte satis­
I aliquid objecti formalis quod, scilicet Dei,
faciat, servatis servandis tam ex principiis
I sed illi potius contrariatiir; cujusmodi est
Metaphysicæ, quam ex doctrina SS. Pa­
peccatum, et error. Objectum igitur secun­
trum. Cæterum quia nostri muneris est
darium, et per se charitatis solum complec­
eis rebus, quæ obscuriores sunt, lucem actitur quidquid perfectionis est in creaturis,
cersere, in eoque præcipue operam navare,
ut autem praescindit ab objecto secundario,
idcirco non subit animum difficultatem
tam per se, quam per accidens, etiam in­
prædictam, quasi oneri succumbentes, re­
cludit peccatum, quod aversatur, et des­
fugere, sed illam potius majori cum studio
truere intendit ipsa charitas. Assertio au­
pertractare. Ut autem clarior sit processus
tem a nobis statuta procedit de objecto
opus est priusquam ad decisionem quaestio­
secundario, et per se hujus virtutis.
nis accedamus, nonnulla praemittere, quæ
7. Quarto objicies : nam habitus princi- Qmn
dicendis viam expediant, et unde orta sit
piorum non attingit conclusiones in seip-obje<a
hujus difficultas, patefaciant.
sis, sed ad id opus est alia virtute intellec­
tuali, quæ est scientia : sed amor proximi
comparatur ad amorem Dei, sicut conclu­
sio ad sua principia : ergo virtus charita­
Przmittuntpr quxdam ad dubii decisionem.
tis, perquam diligimus Deum, non attingit
creaturas, sed ad illarum dilectionem ne­
hr®. 8. Circa materiam igitur praesentis quæscessaria est alia virtus affectiva.
tionis convenit unanimiter inter Authores,
Respondetur, quod in nobis, in quibusEnem.
rationem formalem sub qua charitatis esse
lumen intellectus est valde limitatum, et lnrbonitatem divinam. Nam cum objectum
imperfectum, habitus principiorum non
voluntatis, et cujuslibet virtutis affectivæ
identifient sibi rationem scientiae, sed ab
sit bonum sub ratione boni, ut docent uni­
illa distinguitur : cæterum in Deo, et An­
versi Metaphysici ; charitas autem virtus
gelis, in quibus lux intellectualis magis
sit virtus affectiva erga Deum , sicut circa
perfecta est, et illimitata, idem habitus est
propriam objectum formale adæquatum ,
eminenter formaliter scientia , et intellinecesse est, quod illius ratio formalis sub
gentia.Unde cum charitas sit virtus ordinis
qua sit bonitas, non qualiscumque, sed disuperioris,

49

vina. Cæterum quia divina bonitas mul­
tifariam considerari potest, inde oritur
difficultas determinandi ultimo rationem
formalem sub qua specificativam prædictæ
virtutis.
Pro quo sciendum est, quod bonitas di­
vina potest sumi dupliciter : primo pro bo­
nitate divina sic, secundum quod abstrahit
analogice a bonitate quæ est divina per es­
sentiam, et per participationem, qualis est
gratia sanctificans. Secando determinate
pro bonitate increata, sive per essentiam
divina. Quæ iterum potest usurpari, vel
prout est nobis conveniens, et constitutiva
Dei in esse boni nostri a nobis possessibilis;
vel prout est conveniens ipsi Deo, iliumque
infinite bonum sibi, et in seipso consti­
tuens.
Cæterum bonitas, qua Deus est infinite
bonus in seipso, adhuc potest considerari
quadrupliciter. Primo pro bonitate divina,
secundum quod est communis essentiae, et
attributis, et per illorum differentias trans­
cendens. Secundo pro bonitate divinæ es­
sentiae, quatenus virtualiter distinct® ab
attributis. Tertio pro bonitate speciali
unius attributi, secundum quod ab aliis, et
essentia divina condistinguitur. Quarto et
ultimo pro bonitate, quæ ex divina essentia
et attributis coalescit, omnesque illorum
perfectiones quasi partes integrantes inclu­
dit. Secundum hos igitur diversos modos,
quibus considerari potest divina bonitas,
sunt diversæ opiniones circa constitutio­
nem rationis sub qua charitatis ; inter quas,
ut quæ veritatem et mentem Ang. Doctoris
continent, adstruaraus.
9. Supponendum est prius, quod ratio Notai,
formalis sub qua charitatis non potest esse
bonitas divina communis analogice creatae,
et increatæ, sive illis in quantum una est
divina essentialiter, et altera participative.
Tum quia ut dubio praecedenti vidimus,ob­
jectum formale quod adæquatum charitatis
est Deus, cujus oppositum dicendum foret,
si ratio formalissubqua illius esset bonitas
divina analogice communis creatae, et in­
creatæ. Nam quia ratio formalis sub qua
Alelaphysicæ est conceptus entis analogice
communis Deo, et creaturis,idcirco non so­
lum ipse Deus; sed etiam creaturæ spec­
tant ad objectum formale quod illius. Tum
etiam, quia virtus charitatis est participa­
tio formalis dilectionis, qua Deus seipsum
diligit : sed ratio formalis sub qua hujus di­
lectionis non est bonitas divina ut sic, sed

yi

I

'?·

t

< A

DE CHARITATE

«

it ;

illa quæ est per essentiam divina : ergo nec
charitatis. Palet consequentia ; nam impos­
sibile est, ul ratio formalis sub qua habitus,
vel actus formati, et ideati ex alio sit magis
universalis, et illimilata, quam ratio sub
qua illius, a quo exemplatur ; alias excede­
ret quoad modum suum prototyp.im, quod
est impossibile. Unde cum ratio formalis
sub qua charitatis increatæ non sit bonitas
divina, secundum quod proscindit analo­
gice a Deo et creaturis, omnino repugnat,
quod idem habeat respectu charitatis create
existentis in justis. Quæ autem opitulari
videntur huic sentenliæ, infra illius Authores referentes adducemus.
Xou2. 10· Secundo etiam supponendum est,
quod ratio formalis sub qua charitatis non
est bonitas divina, quatenus constitutiva
Dei in esse boni proprii creaturæ ab illa
consequibilis, sed quatenus conveniens ipsi
Deo, etperfectiva illius in seipso, licet connotet communicationem passivam sui in
creatura. Fundamentum est, quia charitas
est per se primo, et essentialiter amicitia
creaturæ ad Deum. Amicitia autem non
fertur in amatum, quia bonus et utilis
amant i,sed quia bonus et amabilis in seipso,
ly quia dicente rationem formalem sub qua
motivam amoris; alias nihilo differret ami­
citia ab amore concupiscentiae, quæ diligit
amatum, non propter ipsum, sed quia est
utilis, vel delectabilis amanti, ut supra
diximus.
Accedit quod amor, qui per se supponi­
tur ad spem, tendit in Deum quatenus bo­
num nostrum, ob idque non est amicitiæ,
sed concupiscentiæ: ergo cum charitas dili­
gat Deum ex amicitia, non terminabitur ad
illum sub ratione boni proprii creaturæ,
sed quia est bonus absolute in seipso.
D. Bern.
Quæ est doctrina D. Bernard epist. 11,
his verbis :>x Est qui confitetur Domino,
n. quoniam prodest ; et est qui confitetur,
h quoniam sibi bonus est; et item quicon« litetur, quoniam simpliciter bonum est.
« Primus servus est,et timet sibi : secundus
« mercenarius est, et cupit sibi : tertius fi« liusest, et defert Patri : sola quæ in filio
« est charitas, non quæril quæ sua sunt. »
D. Aug. Idem tradit D. August, in Psalm. 77, et cap.
3, in epist. ad Galat. et alibi sæpe.
Ocrurri- ^ec refert si in contrarium objicias Contur ub- cilium Trident, sess. 6, cap. 6, inter actus,
jvclioiii.
1
Trident, quibus homo disponitur ad justificationem,
numerare actum charitatis, quo incipimus
diligere Deum, ul fontem nostræ justitiae,

DISP. II, DUB. II.

enim ipsi bonum concupiscit : sed amare
qui actus attingit Deum sub ratione boni
bonum civitatis ut conservetur, et defen­
proprii creatura,
datur, hoc est vere amare civitatem,
Respondetur enim cura Bellarmino lib.2,Wt
i quod bonum politicum facit. Sic igitur
de Pandentia, cap, 11, Vega fib. 6, in Trid.
« amare bonum, quod a beatis participatur,
cap. 28, Vasquez 1, 2, disp. 203, cap. 2, et
< ut habeatur, et possideatur, non facit hoaliis pluribus, prædictum actum dilectionis
< minem bene se habentem ad beatitudinon esse charitatis, sed alterius principii.
< nem, quia etiam mali illud bonum conNam priusquam homo speret a Deo peccato­
< cupiscunt ; sed amare illud bonum serum veniam, qui est actus proprius hujus
« eundum se, ut permaneat, et diffundatur,
virtutis, incipit eum diligere per amorem
» et ut nihil contra ipsum agatur, hoc faconcupiscentiae, ut bonum sibi conveniens,
< cit hominem bene se habentem ad illam
juxta ea quæ diximus tract. prxced. disp. I,
« societatem beatorum, et hæc estcharitas,
n. -10. Et de hoc araore loquitur Concilium,
. « quæ Deum propter se diligit, etc. »
ut satis aperte colligitur ex textu.
Idem docet in hac quxst. 23, art. 6, ubi
Quibus adde, quod charitas,ut dub.2 prae­
exeo distinguit spem a charitate, quod per
cedentis disputationis vidimus, potest se­
spem amamus Deum nobis, per charitatem
cundario ferri in Deum per concupiscentiae
vero diligimus illum propter seipsum ; sic
amorem. Unde licet ratio formalis sub qua
enim habet : « Fides autem, et spes attinillius sii bonitas divina absolute accepta,
< gunt quidem Deum secundum quod ex
poterit aliquis ejus actus secundarius spe­
« ipso provenit nobis vel cognitio veri,
ciem capere a praedicta bonitate, quatenus
« vel adeptio boni : sed charitas attingit
propria creaturæ, sicut non obstante quod
< ipsum Deum ut in illo sistat, non ut ex
ratio formalis sub qua specificativa volun­
< eo aliquid nobis proveniat. » Ex quo
tatis sit bonitas finis, aliquis illius actus se­
etiam principio distinguit has virtutes
cundarius, videlicet electio, capit imme­
supra quzst. 17, art. 6 et 8. Cum ergo pro­
diate speciem a bonitate utili, quæ non est
prium charitatis sit diligere Deum propter
propria finis, sed mediorum, ut diximus in
se, non vero ut possidendum ; idque prae­
tract, de ultimo fine, disp. 1, dub. 4.
cipue curet, ut illius bonitas diffundatur,
Necetiam refert si secundo objicias,quod
et nihil contra illam fiat, ut locis modo ad­
D. Thom. pluribus in locis expresse asserit
ductis tradit D. Thomas ; manifestum est,
objectum formale charitatis esse Deum.j^
quod dum in eis, aut alibi asserit objectum
quatenus est causa, et objectum æternæ
formale charitatis esse Deum, prout est
beatitudinis. quo pacto exprimit rationem
objectum, et causa beatitudinis, ly prout
boni nostri.
nonreduplicat in ejus sententia rationem
Respondetur enim mentem Angel. Prae­
formalem sub qua prædictæ virtutis, ut
ceptoris non esse, quod charitas feratur in
Seau, male interpretatur Scotus. Alias enim jam
Deum, quatenus est causa noslræ beatitudi­
charitas amaret bonum divinum ut haben­
nis, ly quatenus dicente rationem formalem
dum, et possidendum, qualiter illud amant
sub qua motivam hujus dilectionis, ut om­
peccatores, non vero secundum se, ut locis
nes Interpretes contra Scotum, et Gabriemodo citatis tradit S. Doctor.
lem in eo sensu usurpantes D.Thomam ex­
>*1 11. Tertioetiam supponendum est, quod
ponunt, et constat ex ipso Ang. Magistro
ratio formalis sub qua specificativa charipluribus in locis, præsertim quxst. unica
tatis nequit esse bonitasincreata Dei secun­
de charitate, art. 2, incorporo, ubi post­
dum omnes, et singulos illos quatuor mo­
quam docuit objectum charitatis, per quam
dos, quibus ut n. 8 diximus in seipsa
efficimur cives Sanctorum, esse Deum prout
considerari potest, et ad quos devolvitur
est causa, et terminus æternæ beatitudinis,
praesens difficultas, sed secundum unum
hæc subdit: « Amare autem bonum alicu-D. n
tantum ex illis. Nam cum inter illos bo­
« jus civitatis contingit dupliciter. Uno
nitatis divinæ modos detur distinctio vic­
« modo, ut habeatur. Alio modo, ut conser­
tualis, hæcque sufficiat in ratione formali
« vetur. Amare autem bonum alicujus ci­
sub qua, ad distinguendos specie reali habi­
« vitatis ut habeatur, et possideatur, non
tos, et virtutes ; non posset charitas esse
« facit bonum politicum, quia sic etiam
una in specie atoma, si terminaretur ad
« aliquis tyrannus amat bonum alicujus
Deum secundum omnes, et singulos illos
« civitatis, uteidominetur.quod est amare
quatuor bonitatis modos. Unde cum chari­
seipsum magis quam civitatem, sibi
enim

51

tas sit unica virtus specifice, ut docet D.
Thorn, art. 5 hujus quxstionis, necesse est d. Tho.
quod ratio formalis sub qua illius sit boni­
tas divina sumpta precise secundum unum
ex quatuor praedictis modis, quem ut deter­
minemus.
12. Supponendum est ultimo ex Ο.Νοίβ^
Thom, quxst. 21, de veritate, art. 1 el 2, Aristot.
quod ratio formalis boni consistit in entitate perfectiva alterius per modum finis.
Nam bonum est, quod omnia appetunt sicut finem, ob idque dicit Philosophus 1
Ethic, quod omnes recte definientes bonum,
ponunt finem in definitione illius. Res
autem assequuntur rationem finis per
suum esse existentiæ, quia ut liquet ex se,
et docet Boetius 3, de consolatione, esse estBoeiius.
quod omnia appetunt, cum non habent, et
in quo habito, et possesso quiescunt : sicut
materia prima,quæ habet esse per formam,
hanc dicit habitudinem, ut quando non
habet ipsam, tendat in eam; et quando
habet, quiescat in ea ut tradit D. Thom.D. Tho.
1 part, quæst. 19, art. 1, quæ sunt propria
officia finium. Unde bonitas cujuslibet rei
attenditur principaliter ex ejus existentia;
quæ enim ab illa omnino præscindunt, etsi
possint dici entia, non tamen bona, ut pa­
tet in dimensionibus mathematicis, et crea­
turis possibilibus.
13. Cæterum cum esse sit duplex, aliud
substantiale, aliud vero accidentale, ad
hoc ut aliqua res sit absolute, et simpliciter
bona, utrumque habere debet. Et ratio est
perspicua ; nam bonum coincidit reipsa
cum perfecto : non enim aliter posset esse
perfectivum alterius, aut appetibile per
modum finis, in quo consistit ratio boni ;
quia unumquodque est appetibile secundum
quod est perfectum, cum omnina appetant
suam perfectionem. Constat autem perfec­
tum importare quandam integritatem om­
nium, quæ sunt debita subjecto, sive subs­
tantialia sint, sive accidentalia. Perfectum
enim est, cui nihil deficit; quippe si ali­
quod ex debitis ei deficiat, eo ipso non erit
perfectum, et integrum, sed mutilum po­
tius, et imperfectum. Unde ad hoc ut aliqua
res sit simpliciter, et absolute bona, inclu­
dere, et habere debet omnem formam, et
existontiam sibi debitam, sive accidentalis
sit, sive subtsantialis, quia bonum, ut dici­
tur 5 Metaph. cap. 16, est extra quod ni-Meia’ph.
hil est accipere, in quo consistit ratio per­
fecti.
Atque hinc fit maximum esse discrimen

DE CHARITATJS.

52

interens, et bonum. Nam ut aliqua res
dicatur simpliciter ens, sufficit quod habeat
esse substantiale; ad hoc vero ut sit sim­
pliciter bona, necesse est quod ulterius in­
cludat esse accidentale, et nihil ex naturali­
ter debitis ei deficiat, ut expresse tradit
D. rho. D. Thom. 1 p. quxst. 5, art. 1 ad 2, his
verbis : « Cum ens dicat aliquid proprie
esse in actu, actus autem ordinem ha« beat ad potentiam, secundum hoc simpli<t citer aliquid dicitur ens, secundum quod
« primo discernitur ab eo, quod est in po­
tentia tantum : hoc autem est esse subs­
tantiale rei uniuscujusque. Unde per
'■ suum esse substantiale dicitur unum­
quodque ens simpliciter. Per actus autem
superadditos dicitur aliquid esse secun­
dum quid : sicut esse album signifient
y esse secundum quid, non enim album
aufert esse in potentia simpliciter, cum
« adveniat rei jam praeexistenti in actu.
α •Sed bonum dicit rationem perfecti, quod
est appetibile, et per consequens dicit
α rationem ultimi. Unde id, quod est ulti­
σ mo perfectum, dicitur bonum simplici­
ter ; quod autem non habet ultimam
perfectionem, quam debet habere, quam­
a vis habeat aliquam perfectionem, in
quantum est actu, non tamen dicitur
α perfectum, aut bonum simpliciter, sed
« secundum quid. Sic ergo secundum pri­
« mum esse quod est substantiale, dicitur
« aliquod ens simpliciter, et bonum secun­
« dum quid.Secundum vero ultimam actum
u dicitur aliquid ens secundum quid, et
« bonum simpliciter. » Idem tradit qwest.
21, de veritate, art. 5, ex quo et aliis nuper
pra?sup posit is non erit ita difficile verita­
tem hujus quæstionis determinare. Unde
sit
§ II.

Communis sententia duplici ratione fulcitur.
14. Dicendum ergo est, rationem fors‘°· malem sub qua motivam. et specificativam
charitatis esse bonitatem divinam, quæ ex
Dei essentia, et attributis coalescit, omnesque et singulas illorum formalitates inclu­
dit. Hæc assertio est germana, et legitima
D. Tho.mens D- Thomæ, tum in hac 2, 2, quzst.
23, art. 5. et quxst. 25, sequenti, art. I, et
qiuest. unica de charitate, artic. 8 ad 1.
Tum etiam in omnibus illis locis, in qui­
bus asserit charitatem ferri in Deum, qua-

Concio-

tenus est objectum æternæ bealitudinis,
quæ infra adducemus. Ang. Doctorem se- q
quuntur Cajet. Bannez, Malderus etArauxo1^
inhaci, 2, quxst. 25, ari. 4, Joannes a S.a^
Thoma disp. 14, art. 3, Suarez disp. 1, de d
charitate, sect, 2, Lorca sect. 6, disp. 5,
Gaspar Hurtado disp. 3, difficult. 1. Idem.H
etiam docent D. Bona ventura in 3, 7u.u0t.1q
2, art. 2, Richardus ibidem, art. 6, çuwlM
I, Scotus in 3, distinct. 27, qu.rst. unica,Gti
§2, Gabriel, el Almainus ibidem, dub. 3ιεΊ
et alii.
]
Probatur autem hæc sententia funda-q
mento D. Thomæ ; nam ratio formalis sub “Ί
qua motiva, et specificativa charitatis est I
summa bonitas : ergo et bonitas divina, I
quæ ex Dei essentia, et attributis coalescit, '
seu resultat. Antecedens est omnino indu­
bitatum. Tum quia est expressum D. Tho­
mæ quxst. unica de charitate, art. 5 ad 4,di
et art. 8, in corpore, et art. 10, et art. 12,
ad 16. et pluribus aliis in locis, in quibus
asserit summum bonum esse objectum for­
male charitatis. Constat namque summum
bonum constitui in esse talis per summam
bonitatem. Tum etiam, quia utsæpe tradit |
idem Angel. Doctor, objectum formale I
charitatis est Deus sub ratione ultimi finis:
quæ ratio importat pro formali summam
bonitatem, quia cum bonum coïncidât cum
fine, et alias finis sit melior iis, quæ sunt
ad illum, nccesse est ut finis ultimus sit I
summum bonum omnium excogitabilium.
Tum denique, quia virtus omnium perfec­
tissima. et universalissima in imperando
effective aliis, qualis est charitas, habere
debet pro ratione formali sub qua bonita­
tem omnium universalissimam in movendo
finaliter, et ali iciti ve ; quia finis, et efficiens
mutuo sibi correspondent : a suoque ob­
jecto habet aliqua virtus, quod sit magis,
vel minus universalis in imperando aliis :
sed ratio omnium universalissima in alli­
ciendo, et finalizando est summa bonitas,
quia bonum quo majus, eo potest plura ad
se attrahere, et movere : hæc igiturest ratio
formalis sub qua charitatis. Consequentia
vero suadetur, quia summa bonitas est illa,
qua non potest excogitari alia major :
constat autem solam bonitatem divinam,
. quæ integratur ex essentia Dei, et illius
attributis, esse ita excellentem, ut non pos1 sit excogitari alia major; nam bonitas
essentiæ divinæ prout præcisæ, et distincI tæ ab attributis, vel attributorum, quatenus
distinguuntur ab essentia, non adæquat
illam

DISP. Π, DUB. Π.

illam bonitatem, quæ includit quidquid
perfectionis invenitur tarn in essentia,
quam in attributis ; sed est inferior illa,
ut de se videtur perspicuum.
E«io. 15. Huic rationi responderi potest ex
doctrina cujusdam rccentioris, concesso an­
tecedenti, negando consequentiam ; quia in
essentia divina quatenus virlualiter dis­
tincta ab attributis, etiam invenitur summa
bonitas, quoniam prædicta essentia conti­
net formaliter perfectionem quidditativam
Dei, et virlualiter, sive per modum radicis,
quidquid excellentiae, et bonitatis est in
attributis; quod sufficit ad constitutionem
summae bonitatis, et consequenter ad hoc,
ut divina essentia, quatenus præcisa ab
attributis, possit esse ratio formalis sub
qua charitatis Theologicae.
^lc· Sed hæc evasio nullius momenti est, potestque facile impugnari. Primo, quia non
intellectis in Deo attributis, non intelligimas illum summe perfectum : ergo nec
summe bonum : igitur bonitas essentiæ
divinæ solitarie acceptae ab attributis, non
est summa omnium possibilium, sed infra
summam. Utraque consequentia est perspi­
cua, quia bonum coincidit cum perfecto,
ul § præcedenti vidimus. Antecedens vero
suadetur, quia ex eo praecise, quod Deus
non esset formaliter misericors, sapiens,
omnipotens; etc. non esset summe perfec­
tus, quippe eo ipso deficeret ei multiplex
perfectio, quam natus est habere, scilicet
attributorum : ergo non intellectis in Deo
praedictis attributis, nequit intelligi summe
perfectus, quia non concipitur in ipso om­
nis perfectio possibilis.
Deinde impugnatur eadem solutio ; nam
bonitas summa est illa, qua non potest ex­
cogitari alia major : sed bonitas, quæ ex
perfectione essentiali, et attributali coales­
cit, est major illa, quam dicit essentia prae­
cisa ab attributis ; continet enim quidquid
bonitatis est in prædicta essentia, et insu­
per attributa, quæ etiam ex suo conceptu
formali dicunt perfectionem, ut supponi­
mus : ergo essentia Dei, quatenus præcisa
ab attributis, non intelligitur esse summa
bonitas, sed infra summam.
Preterea, bonitas summa est illa, cui
nulla potest fieri perfectionis, sive boni­
tatis additio : sed essentiæ divinæ sumptæ
metaphysice, et solitarie ab attributis, fit
per ipsa attributa perfectionis, et bonitatis
additio, illius scilicet, quam ex suo formali
conceptu dicunt attributa : ergo essentia

53

Dei, quatenus præcisa ab attributis, non
est summa bonitas, sed prout conjuncta, et
identificata cum illis.
16. Dices : per attributa fieri virtualem κπαadditionem divinæ essentiæ in ratione en- 8*um·
tis, non vero in ratione perfectionis, et
bonitatis, quia perfectio attributorum con­
tinetur eminenter in essentia , ut jam
diximus.
x
Sed contra, quia attributa ex suo formali conftitaconceptu dicunt perfectionem virtualiter tur‘
distinctam ab essentia, alias esset quaestio
de re non supponente, eodemque modo phi­
losophandum esset de illis, ac de relationi­
bus : ergo addunt essentiæ divinæ non so­
lum in ratione entis, sed etiam in esse
perfectionis , et bonitatis. Patet conse­
quentia, tum ex antecedenti, tum etiam,
quia ideo attributa formaliter sumpta ad­
dunt essentiæ divinæ in ratione entis, quia
ex suo proprio, et differentiaii conceptu
dicunt entitatem : sed etiam ex eodem for­
mali conceptu dicunt perfectionem, et boni­
tatem, ut supponimus : ergo sicut addunt
essentiæ divinæ in ratione entis, ita in ra­
tione bonitatis.
Confirmatur primo, et simul exploditur Maj0r
fundamentum utriusque evasionis; namconiutarelationes continentur eminenter in essen­
tia communi tribus personis, non minus
quam attributa, et tamen si ex suo differen­
tial) conceptu dicerent perfectionem, adde­
rent illi aliquid bonitatis : ergo virtualis
continentia attributorum in prædicta es­
sentia non obest, quominus addant illi per­
fectionem, et bonitatem, quam important
ex suo conceptu formali. Probatur minor
tum a paritate ; nam quia relationes ex suo
formali, et differentiaii conceptu important
entitatem. addunt essentiæ divinæ in ra­
tione entis : ergo si ex eodem conceptu di­
cunt perfectionem, adderent illi in rationé
perfectionis. Neque enim minus continetur
in prædicta essentia relationum entitas,
quam includeretur bonitas et perfectio.
Tum etiam, quia si divinæ relationes dice­
rent ex suo formali conceptu perfectionem,
aliquid bonitatis esset realiter in una per­
sona, quod non esset in alia; ideoque inter
alias rationes, quibus utuntur Thomiste
ad probandum divinas relationes non dicere
perfectionem, hanc etiam assumunt, quæ ab
inconvenienti procedit : sed hæc ratio, et
illatio nulla esset, nisi per bonitatem, quam
ex suo formali conceptu dicerent relatio­
nes, fieret aliqualis bonitatis additio divinæ

54

DE CHARITATE.

DISP. H, DUB. II.

« jusmodi. Ipse etiam ad nihil aliud ordiessentiæ sumplæ melaphysice ; quia alias i bile auferrentur a Deo attributa, manente
« natur sicut ad finem, sed est ultimus finis
cum hæc sit communis tribus personis, I essentia, aut e contrario essentia persisten­
«omnium rerum. Unde manifestum est,
quidquid bonitatis esset in una, haberet
tibus attributis ; non maneret in se simpli­
« quod solus Deus habet omnimodum peralia, nullumque discrimen versaretur inter
citer perfectu#, quia perfectum est, cui
« fectionem secundum suam essentiam, et
illas in ratione perfectionis, et bonitatis :
nihil deficit ; deficeret autem Deo maxima
« ideo ipse solus est bonus per essentiam. »
ergo, etc,
perfectio per cujuslibet defectum attributi :
Constat autem D. Thomam non accipere in
Atia ia- Confirmatur secundo eadem impugnatio ·,
ergo non intellectis in Deo essentia, et at­
hoc processu essentiam Dei secundum quod
nam proprietates naturæ humanæ conti­
tributis, non potest intelligi simpliciter, et
per nostros conceptus præscindit, et distin­
nentur in illa virtualiter. et tamen addunt
absolute perfectus : sed bonum coincidit
guitur ab attribuutis, sed quatenus identiei perfectionem, et bonitatem realiter :
cum perfecto : ergo, etc. Tum denique, quia
ficalur realiter formaliter cum illis, cum
ergo licet attributa divina includantur vir­
non conceptis in Deo essentia et attributis,
asserat attributa omnipotentiae, et sapientiae
tualiter in essentia Dei, poterunt nihilomi­
non intelligitur bonitas, cui repugnet per­
convenire ipsi Deo essentialiter.
nus addere illi secundum nostrum modum
fectionis additio, ut ratione praecedenti vi­
intelligent, perfectionem, et bonitatem.
dimus : ergo non concipitur bonitas prima.
Patet consequentia : tum a paritate : tum
Patet consequentia, quia ut tradit Divus
§ ΙΠ.
etiam, quia bonum dicit rationem ultimi ;
Thomas quxstione 21, de veritate, arlic. 4p.
Alia ratio pro vera sententia.
ultimum autem cujuslibet rei sumitur ab
ad 9, bonitas prima ex hoc ipso individuaejus proprietatibus, et operationibus, non
tur, et ab aliis dividitur, quod non recipit
feta 18. Tertia, et ultima ratio pro nostra asquidem prout includuntur in essentia, sed
aliquam additionem.
serliohe desumitur ex D. Thom. I, part,
secundum formale esse ipsarum, quatenus
Nec refert si contra hanc rationem obji- q
quæst. 62, arlic. 2 ad 1, ei 1 2, quæst. 65,
ab essentia condistinguitur. Unde quan­
cias, sequi ex illa, Deum non esse simpli' artic. ô ad 1, ei quæst. 103, art. 3 ad 1, cl
tumvis alias dictae proprietates includantur
citer, et absolute bonum per essentiam, sed
quxsl. 109, art. 3 ad 1, et in hac quæst. 23,
in prædicta essentia, semper addent ei bo­
tantum secundum quid, cum attributa per­
art. 4, et quæst ione unica de charilate, art. 2
nitatem, et perfectionem.
tineant ad constitutionem prædictæ boni­
et 7. Pro cujus faciliori intelligentia ani­
Diruitor Ex quibus constat ad fundamentum, cui
tatis infinite. Cujus oppositum est commu­
madvertendum est prius, esse de conceptu
‘oppose innituntur adducte evasiones; quantumvis
nis doctrina SS. Patrum, præsertim Boetii, i
essentiali supernaturalis beatitudinis, ut
enim Dei essentia metaphysice sumpta con­
et Augustini.
atltingat quidquid bonitatis, et perfectionis
tineat eminenter attributa, si tamen non
Respondetur enim negando sequelam,es
est in Deo formaliter, ob idque si per pos­
intelligalur identificata cum illis, sed ab
quoniam ad hoc ut Deus dicatur infinite, et s
sibile, vel impossibile videretur essentia
eis omnino præscindat : non potest intelsumme bonus per essentiam, sufficit quod
Dei, non visis attributis, talis visio non
ligi summe bona, atque perfecta, ut constat
non habeat bonitatem emendicatam ab
esset beatitudo ; quia hujus essentia sita est
tum ex modo dictis : tum etiam, quia me­
alio, sicut a causa finali, et efficienti (quo
in visione omnis boni, juxta illud Exod.
lius est Deo habere attributa formaliter, et
pacto illam sortiuntur creaturae, quae id­ EttLi3.33:£0OO$te?ii/a/n libi omne bonum; in dicta
virtualiter simul, quam solum eminenter,
circo dicuntur bonae per participationem),
vero hypothesi non videretur Deus, ut est
sive per modum radicis ; aliis cum quæsed a se ; quandoquidem ex vi hujus indeomne bonum; quia non videretur infinita
libel natura abhorreat superflua, non debe­
pendentiae etiam dicitur sapiens, et miseri­
perfectio conveniens illi in ratione attribu­
rent admitti in Deo attributa distincta vir­
cors per essentiam. Tum etiam, et maxime,
torum : qua non visa, quæcumque alia
tualiter ab illius essentia.
quod illius essentia identificet realiter forvideatur, non videtur Deus ut summum, et
Expcn- 17. Secundo probatur nostra sententia
maliter attributa ; nam hac identifications
omne bonum, ut constat ex dictis § praece­
alii ra- a^a rabone desumpta etiam ex D. Thom.
supposita, quidquid perfectionis, et boni­
denti, et observavimus 1, 2, quæst. 3,
D
Nam ratio formalis sub qua charitatis est
tatis exprimunt ipsa attributa, convenit
• arlic. 8.
bonitas prima absolute dicta, si ve quæ Deum
Deo, realiter loquendo, ut loquuntur SS. Pa­
Hoc suppposito formatur sequens ratio
constituit bonum absolute, et simpliciter :
tres, per essentiam. Quæ est expressa doc­
pro assertione : nam illa bonitas est ratio
ergo non est bonitas essentiæ prout dis­
trina D. Thom. 1 part, quæstione 6, artic. D.
formalis sub qna motiva, et specificativa
tincte ab attributis, nec attributorum, qua­
3, in corpore, ubi postquam distinxit tripli­
charitatis, quæ est terminus per se æternæ
tenus praescindunt ab essentia ; sed quæ
cem rei perfectionem ; aliam desumptam
beatitudinis, et per modum objecti reddit
essentiam, et attributa complectitur. Ante­
ab actu substantiali ; aliam ab accidenti­
homines, et Angelos simpliciter beatos :
cedens est omnino certum : consequentia
bus, et operationibus,- tertiam a consesed hæc est bonitas divina, quæ includit
vero suadetur, qua nisi in Deo concipiamus
quutione finis, ad quem res ordinatur, sic
essentiam Dei, et attributa : hæccine igitur
essentiam, et attributa, non possumus inait : « Hæc autem triplex perfectio nulli
bonitas est ratio formalis sub qua motiva
telligere illum bonum absolute, et simpli­
« creato competit secundum suam essencharitatis. Minor, et consequentia liquent
citer : tum quia hujusmodi bonum impor­
« tiam. sed soli Deo, cujus solius essentia
ex observatione modo præmissa. Major
tat integritatem omnium, quæ nata sunt
« est suum esse, et cui non adveniunt ali- d ito. vero est expressa D. Thomæ locis proxime
convenire formaliter subjecto ; Deo autem
> qua accidentia, sed quæ de aliis dicuntur
citatis, et in aliis pluribus, in quibus asserit
nata sunt convenire formaliter essentia, et
« accidentaliter, sibi conveniunt essentiacharitatem tendere in Deum secundum
attributa. Tum etiam, quia si per impossi­
« liter, ut esse sapientem, potentem, et hu­
jusmodi.

quod est objectum beatificans ; non enim est
illius mens, charitatem respicere Deum sub
ratione veri, quo pacto speciem tribuit vi­
sioni beatific® ; nec quatenus est bonum
proprium creaturæ ab illa possidendum,
uti attingitur per spem ; sed omnem illam
bonitatem, per quam Deus constituitur in
esse objecti beatifici, seu quæ necessario
videri debet a beatis, ut sint tales simpli­
citer, esse rationem formalem sub qua molivam, et specificativam charitatis; nec hu­
jusmodi virtutem posse ab alia minori
perfectione moveri, aut speciem desumere.
Hoc enim est proprie et formaliter tendere
in Deum secundum quod est objectum bea­
tificans ; quoniam Deus in esse objecti bea­
tificantis constituitur per omnem illam bo­
nitatem, cujus visio, et possessio reddit
homines simpliciter beatos, quam constat
esse bonitatem, seu pulchritudinem, quæ
ex Dei essentia, et attributorum varietate
consurgit.
Confirmatur primo : nam eadem est ratio confirformalis sub qua motiva charitatis, ac amoris beatifici : sed ratio formalis sub qua pnma‘
motiva hujus amoris est bonitas, quæ com­
plectitur essentiam Dei, et attributa : ergo
et prædictæ virtutis. Majorem nullus inficiabilur cum in illo actu eluceat perfectis­
sime essentia charitatis. Minor vero sua­
detur, quia ab omni illa bonitate movetur
beatus ad diligendum Deum, quam in illo
videt ; namque si aliquam bonitatis ratio­
nem in illo conspiceret, a qua non move­
retur ad prædictum amorem, esset beati
voluntas obsistens bono, ac proinde defectuosa, quod non est dicendum : sed beatus
videt quidquid bonitatis, et perfectionis est
in Deo formaliter : ergo ab omni hac boni­
tate movetur ad diligendum Deum. Igitur
ratio formalis sub qua amoris beatifici non
est essentia Dei, quatenus præscindit ab
attributis, nec attributa secundum quod
virtualiter distinguuntur ab essentia ; sed
illa simplex pulchritudo seu formalitas,
quæ essentiam et attributa comprehendit.
Confirmatur urgentius : nam ratio for- Sc(un.
malis sub qua motiva charitatis est bonitas da.
divina, prout in se, hoc enim pacto est ob­
jectum beatitudinis : sed bonitas divina,
prout est in se, dicit essentiæ, et attributo­
rum perfectionem : hæc igitur perfectio est
ratio formalis sub qua prædictæ virtutis.
Major, et consequentia constant; minor
vero etiam est perspicua, quia bonitas di­
vina, prout est in se, non dicit essentiam

56

DE CHARITATE.

tantum, aut attributa, nec ab aliquo ex illis
præscindit ; cum hæc praecisio, et limitatio
sit opus intellectus-, sed est formalissime
essentia, et attributa, ut optime animadGijcun. vertit Cajet. 1 par/. çuæ4. 39, et observa­
vimus loc. cit. ea? 1, 2 et tract. 6, disp. 5,
dub. 3, n. 71.
·
A.ivcrsa- 19. Hujus rationis, quatenus nititur authoritate D. Thomæ, multiplex est evasio.
s’°· Primo enim occurri potest dicendo men­
tem Angelici Doctoris locis citatis, non esse
.
quod bonitas divina, prout est in se. et se­
cundum omnem perfectionem, quam impor­
tat in ratione objecti beatifici, sitmotivura
charitatis; sed solum hujusmodi virtutem
amare, el attingere linquam terminum
primarium.et secundarium sui actus, quid­
quid perfectionis, et bonitatis est in Deo,
quippe idipsum intuetur. Unde cum sola
bonitas motiva charitatis sit ratio formalis
sub qua specificativa illius, idcirco ex ad­
ductis testimoniis non habetur, quod hujus­
modi ratio sit bonitas divina, quae Dei es­
sentiam. et attributa complectitur.
impnCæterum hæc evasio facili negotio refelgnaiur. lilur;nam D. Thom. utitur illa reduplicativa, in quantum objectum beatitudinis, ad
exponendam, el manifestandam rationem,
quæ constituit objectum formalissimum
charitatis, huicque virtuti ex parte ipsius
objecti speciem tribuit, et ab aliis affectibus
condislinguit, praesertim ab amore natu­
rali, qui circa Deum haberi potest : sed ra­
tio constitutiva objecti formalissimi chari­
tatis, el quæ huic virtuti ex parte ipsius
objecti unitatem, et distinctionem specifi­
cam imperti tu r, non est alia, nisi ratio for­
malis sub qua illius, sive bonitas, a qua
per se primo, et directe movetur, ut con­
cedit evasio modo praemissa : de hac igitur
bonitate, sive ratione formali sub qua loD. Tho.(lu^ur D· Thom. locis a nobis adductis.
Minor, et consequentia constant. Major
vero est expressa ex ipsa littera. Nam. ut
omittamus alia, in loco citato ex secunda
secundae sic habet : a Respondeo dicendum,
« quod actus, et habitus specificantur per
«objectum; proprium autem objectum
« amoris est bonum, ut supra habitum est :
« et ideo ubi est specialis ratio boni, ibi est
« specialis ratio amoris : bonum autem di« vinum, in quantum est beatitudinis ob« jectum, habet specialem rationem boni ;
« et ideo amor charitatis, qui est amor hu« jus boni, est specialis amor. Unde et cha« ritas est specialis virtus. » Ultimo autem

DISP. II, DUB. II.

loco ex 1, 2, ita? loquimur : « Ad primum
pe omnes hujusmodi virtutes petunt, quod
communicat, quia exercet munus objecti
« dicendum, quod charitas diligit Deum suDeus proponatur voluntati per cognitionem
respectu visionis beatificæ, sed quia seip­
« por omnia eminentius, quam natura;
D. ito. superioris ordinis : sed I). Thom. utitur
sum jugiter intuetur : atqui D. Thom. locisD·
« natura enim diligit Deum super omnia,
illa reduplicati va, in quantum beatificans,
supra citatis asserit, objectum specificatie prout est principium, el finis naturalis
ut manifestet rationem constitutivam Dei
vum charitatis esse Deum, secundum quod
« boni; charitasautem secundum quod est
in esse objecti formulis unius specialissimae
est terminus, et objectum æternæ beatitu­
i objectam beatitudinis. » Constat autem
virtutis, videlicet charitatis, ut ex textu
dinis : ergo illa particula, in quantum, non
quod illa particula secundum, in his locis
liquet : ergo praedicta particula, in quan­
reduplicat ex illius mente communicatio­
importat bonitatem, quæ constituit Deum
tum, non reduplicat ex illius mente cogni­
nem in prædicta beatitudine, sed summam
in esse objecti specificativi charitatis.
tionem regulativam charitatis, sed bonita­
illam bonitatem, quæ Angelos et homines
Nec minus perpicua sunt verba, quæ ad- |
tem divinam, quæ est ratio formalis sub
efficit beatos.
ducit in reliquis locis allegatis ; in omnibus
qua hujus virtutis.
Confirmatur, nam Deus communicat no- Maj*r
enim loquitur de ratione formali, a qua
Alisdet- 21. Tertio, et melius respondent alii
biscum in æterna beatitudine, quatenus est
l*?oa· verum esse, quod D. Thom. locis citatis
virtus charitatis desumit unitatem, ac dis­
formaliter beatus per essentiam : sed sub
tinctionem specificam, quæ non potest esse
manifestare intendit rationem formalem,
formali et præcisa ratione objecti, vel
alia, nisi bonitas, propter quam Deum
qua Deus ultimo constituitur in esse objecti , causæ prædictæ beatitudinis non est beatus
attingit, ut constat ex dictis, et latius ex­
specificativi charitatis ; hæc tamen ratio
per essentiam, ut ex se liquet : ergo cum
pendimus tom. 3, tract. 9, disp. 6, dub. 2,
non est divina bonitas absolute sumpta,
D. Thom. asserat ipsum Deum tribuere
ubi ostendimus ex eo amorem naturalem
prout est in se, sed quatenus communicans
speciem charitati, secundum quod est objec­
Dei differre ab amore charitatis, quia hujus
nobiscum in bono æternæ beatitudinis.
tum beatitudinis, manifestum est. quod illa
ratio sub qua est bonitas divina secundum
Nam cum virtus charitatis sit amicitia
particula, in quantum, non tam reduplicat
modum essendi.quem habet in seipsa abs­
creaturæ ad Deum fundata in communica­
ex illius mente mutuam communicatio­
tione supernaturalis beatitudinis, ut supra
que limitatione ulla ; illius vero divina bo­
nem Dei, et creaturæ in bono supernatu­
vidimus, nequit ipse Deus intelligi ultimo
nitas secundum illam perfectionem tan­
ralis beatitudinis , quam summam illam
constitutus in esse objecti illius, nisi inteltum, quæ resplendet in creaturis ordinis
bonitatis pulchritudinem, quæ ex Dei es­
ligatur communicare, et re ipsa communi­
sentia et attributis consurgit, ipsumque
naturalis, et ex illis potest cognosci ; quæ
cet cum creatura in prædicta beatitudine.
Deum, et creaturam objective beatificat. Ut
bonitas non est ita illimitata sicut prior.
Quod etiam constare potest paritate de­
enim explicaret S. Doctor, non quamlibet
20. Ex quibus præclusa etiam manet aliOyCtd
sumpta ex aliis amicitiis. Unde prædicta
bonitatem, sed prædictam dumtaxat pul­
rum solutio,qui respondent mentemD.Thocommunicatio est, quæ ultimo constituit
mæ esse quod Deus sit objectum charitatis ,D· j
chritudinem esse rationem formalem sub
summum bonum in esse objecti specifica­
qua motivam charitatis, idcirco quoties as­
ut cognitus per notitiam supernaturalem ,
tivi charitatis. Quod ut explicaret Divus
seruit, bonum divinum esse objectum for­
qualis est beatitudo, aut etiam fides infusa,
D, Tbc.Thom. usus est illa particula , in quantum
male hujus virtutis, addidit illam redupliquæ est participatio illius. Nam ut modo
objectum beatitudinis, quæ non reduplicat
cativam, in quantum objectum beatitudinis ;
vidimus, D. Thomas utitur illa reduplicajuxta illius mentem divinam bonitatem
hac enim phrasi perspicue nôbis suam
tiva, in quantum objectum beatitudinis, ad
beatificativam hominum, et Angelorum ;
mentem aperuit : nam ut supra præmisiexprimendam rationem formalem sub qua
sed conditionem communicationis modo
mus, bonitas divina , quæ ex parte objecti
motivam, etspecificativam charitatis : hæc
beatificat-simpliciter homines, et Angelos,
explicitas, quæ per modum fundamenti ad
autem non est cognitio, qua Deus amandus
non est bonitas divinæ essentiæ prout dis—
amicitiam charitatis prærequiritur.
proponitur, sed illius immensa bonitas ;
tinctæ ab attributis, sed quæ ex Dei essen­
Ρπκ-ίο- Sed neque hæc solutio vim nostræ ratioquia virtus affectiva, qualis est charitas,
nis evacuat. Nam esto illa particula, in
tia, et attributorum varietate consurgit.
non movetur a cognitione, sed a bono per
Per quod patet ad id, quod in favorem Motivnm
quantum objectum beatitudinis, reduplicet
illam repræsentato. Unde sola diversitas
modo impugnatæ evasionis adducitur. Nam e'nîi°
D. Pacx mente D. Thom. mutuam communica­
cognitionis absque ulla diversitate ex parte
bonitas divina, prout est in se, constituit ul- diru,lur·
tionem Dei, et creaturæ in bono illius : ne­
bonitatis, ad quam voluntas afficitur, non
gari tamen nequit, quod proprie , et potis­
timo Deum in esse objecti specificativi cha­
sufficit ad inducendas diversas specie dilec­
sime reduplicet summam illam bonitatem,
ritatis, prout est specialis benevolentia
tiones , ut docent N. Complutenses lib. 3χχ«
quæ per modum objecti homines beatificat.
circa finem ultimum. Et licet non consti­
Physicor. disp. 14, quxst. 4.
Et ratio est perspicua, quoniam etsi Deus
tuat ipsum ultimo in esse objecti specifica­
Deinde Deus ut cognitus per lumen sutivi prædictæ virtutis, quatenus importat
communicet nobiscum in beatitudine su­
pernaturale non dicit objectum formale
pernatural!, hæcque communicatio requi­
amorem amicitiæ erga Deum, nisi suppo­
unius specialissimae virtutis, etiam admisso
ratur per modum conditionis ad fundan­
sita, et connotata communicatione cum
gratis objectum variari in esse objecti per
dam, et conservandam charitatis amici­
creatura inæterna beatitudine ; quia tamen
praecisum respectum ad diversam cognitio­
tiam ; non tamen id habet, quatenus for­
hæc communicatio non est ratio formalis
nem ; quoniam adhuc prout cognitus, et
maliter terminus, et objectum nostræ bea­
sub qua motiva charitatis, sed solum quae­
propositus per notitiam supernaturalem,
titudinis , siquidem non ex eo Deus est
dam conditio requisita ad esse illius, quam
est indifferens ad terminandum amorem
beatus, nobiscumque in æterna felicitate
jam manifestaverat D. Th. art. 1, q.^3t
charitatis, spei, et religionis infusae ; quip­
Salmant. Curs, theolog. tom. XII.
o
pe

___

58

DE CHARITATE.

DISP. II, DUB. II.

Deum ex charitate diligere, quod est absur­
dum : ergo ratio motiva charitatis non est
bonitas divina, prout communis tribus
personis, quo pacto subsistit in seipsa.
Respondetur ad amorem charitatis ne-51'
cessariam non esse notitiam explicitam 1

ideo locis a nobis adductis, in quibus agit
de objecto formali pra?dictæ virtutis, solum
curavit assignare motivum illius. Quod ut
ostenderet esse bonitatem divinam prout
est in se, usus est illa reduplicati va, in
quantum objectum beatitudinis: nam boni­
tas constitutiva Dei in esse beatificativi est
bonitas divina,prout est in se.utin secunda
confirmatione vidimus.
Objet- 22. Non refert, si contra illam objicias,
h0, convincere (si aliquid probet), quod etiam
•
relationes divinæ spectant ad rationem
formalem sub qua motivam charitatis ;
quia Deus prout est in se, quo pacto asse­
rimus diligi ab hac virtute, est formalissi­
me totum hoc, essentia, attributa, et rela­
tiones.
Diluitor. Respondetur enim negando sequelam,
si relationes divinæ accipiantur secundum
illam formalitatem præcise, quam nostro
modointelligendi essentiædivinæsuperaddunt ; nam cum prædicta formalitas non
dicat ex se perfectionem, et bonitatem, ne­
quit ingredi constitutionem rationis for­
malis sub qua motivæ charitatis, quæ tota
est de linea boni. Nec obest probatio in
contrarium ; nam licet esse Dei prout est
inse,.dicat in se esse entis essentiam, at­
tributa, et relationes ; sub expresso tamen
conceptu boni solum complectitur essen­
tiam, et attributa, ob rationem, quam
modo tetigimus.
Diximus : Si divinæ relationes accipiantur
praecise secundum illam formalitatem, quam
essent ίτ adjiciunt, nam si de illis absolute
acceptis sermo procedat, concedenda est
sequela; quia cum in divina natura sit
magna perfectio communicare tribus perso­
nis, istæque sint re ipsa infinite bonæ per
essentiam, movere possunt ad diligendum
Deum per amicitiam charitatis.
Ex quo habes veram esse, si sane intelliValen- gatur. opinionem Valentiae disput. 2. de
tla char it. quæst. 1, punct. 4, et quorundam
recentiorum asserentium, objectum for­
male charitatis esse Deum, secundum quod
est trinus, et unus ; solum enim intendunt,
charilatem ferri in divinam bonitatem,
prout est in se, quo pacto dicit essentiam,
attributa, et ipsas divinas personas, ut doP Thll cet D. Thom, in hac 2, 2, quæst. 2, art. 8
ad 3.
Dices : ad amorem charitatis necessaria
Repica. non estTrinifaiisCOgnjtio; alias rudes ex

Trinitatis, bene tamen implicitam, quæ
habetur ab omni credente, quod Deus est ;
nam ex vi hujus assensus quilibet fidelis se
remittit ad evidentiam, quam Deus habet
de se ipso ; tantumque proinde ac talem
illum esse credit, quantus, ac qualis a
seipso cognoscitur. Unde cum praedictus
assensus regulet amorem charitatis erga
Deum, fit inde, actum hujus virtutis ferri
immediate in divinam bonitatem, secun­
dum modum essendi, quem habet in seipsa,
qui est modus subsistendi in tribus per­
sonis.
§ IV.
Prior opinio nostrx conclusioni opposita.
*23. Contra nostram assertionem multi- i
plex est opinio. Prima asserit, rationem'
formalem sub qua per se primo motivam
charitatis esse bonitatem peculiarem divi­
næ essentiæ quatenus distinctae et praecisaé ab attributis. Hanc ut propriam men­
tem Scoti defendunt Pitigian. in 3, dist?
2", quæst. 1, art. 2, Castillo disp. 1, dec
Charit. quæst. 2, concl. 2, et alii. Quibus j
ex Thomistis suffragantur Godoy in manus·
criptis, Gonet artic. 3, concl. 2, et Ferre Fl
quæst. 3, § 9, num. 49. Pro qua sententia*
sic argumentatur Castillo ex principiis
Scoti : nam illud est objectum motivum
charitatis, in quo sicut in centro super om­
nia amabili quiescit voluntas : sed volun­
tas non quiescit nisi in Deo ut bono boni­
tate propria divinæ essentiæ quatenus
distinctae ab attributis : hæc igitur bonitas
est objectum quo motivum charitatis.
Respondetur concessa majori, negandos
minorem ; quia voluntatis appetitus non
quiescit nisi in visione, et possessione sum­
mi boni, a quo perfecte satiatur : Deus
autem in ratione summi boni appetitus
satiati vi non solum dicit, et includit essen­
tiam, sed etiam attributa, secundum illam
perfectionem, quam illi superaddunt; et
ideo qui videret essentiam præcise, adhuc
desideraret videre attributa, nec quiesceret
illius appetitus, donec illa videret, ut'sunt
in se; præsertim in sententia Scoti, quæ
agnoscit

plebe, quibus ante legem Evangelicam oc­
cultum erat hoc mysterium, non possent

·

agnoscit distinctionem roalem formalem
inter essentiam Dei, et attributa.
Smî- 24. Secundo arguitur; nam ratio forma­
ns- lis subquamotivasupernaturalis bealitudiKîW nis est veritas peculiaris divinæ essentiæ,
quatenus virtualiler distinctae ab attribu­
tis : ergo ratio formalis sub qua charitatis
est bonitas peculiaris divinæ essentiæ eo­
dem modo acceptao. Antecedens est commu­
nior sententia Thomistarum. Consequentia
vero probatur, quia id ipsum debet esse
objectum motivum charitatis sub ratione
boni, quod est objectum motivum beatitu­
dinis sub ratione veri : tum quia utraque
fertur in Deum prout est in se : tum etiam,
i ^quia hæc videtur esse mens D. Thom, in
omnibus locis, in quibus asserit, charitatem tendere in Deum secundum quod est
objectum beatitudinis.
Warso- Hujus argumenti duplex est solutio ;
primo enim respondetur admisso antece­
denti, negando consequentiam. Et causa
disparitatis est etiam duplex. Prima, quod
veritas peculiaris divinæ essentiæ est talis
simpliciter, secus autem bonitas, ut constat
ex dictis num. 17 ; ratio autem sub qua mo­
tiva charitatis debet esse bonitas summa,
et infinita absolute et simpliciter. Secunda,
quia idem debet esse objectum motivum
beatitudinis creatæ, ac increatæ, cujus est
participatio : objectum autem motivum
beatitudinis increatæ debet esse ejusdem
omnino immaterialitatis cum illa, ut cons­
tat ex dictis tract. 3, disp. 3. Unde quia
sola essentia Dei est ejusdem prorsus im­
materialitatis cum bealitudine, seu intel­
lectione primaria illius, idcirco non attri­
buta, sed sola essentia prout ab eis distincta
est objectura motivum prædictæ beatitudi­
nis. Quæ ratio non militat in charitate
creata, vel increata ; et ideo utriusque ob­
jectum motivum est bonitas divina, quæ
ex Dei essentia metaphysice sumpta, et at­
tributis coalescit.
Ad probationem in contrarium dicen­
dum est, quod licet tam visio, quam dilec­
tio beatifica attingant divinam essentiam
secandum modum essendi, quem habet in
se ipsa, non tamen eodem modo. Nam
praedictus modus essendi adæquate acceptus
non est objectum motivum visionis beati­
fica», ob rationem nuper assignalam,sed terminalivum, tantum quo contra sehabet res­
pectu dilectionis, quia charitas movetur ad
diligendum Deum, quia summe bonus in se
ipso absolute, et simpliciter. Ex quo discri­

59

mine non leviter roboratur nostra conclusio;
nam quia essentia divina, prout est in se,
terminatjvisionem beatificam, nulla forma­
litas est in Deo, quæ per illam non videatur :
ergo quia bonitas divina prout est in se,
movet ad dilectionem charitatis, non po­
test esse in Deo aliqua perfectio, seu
bonitatis ratio, quæ non pertineat ad objec­
tum prædictæ virtutis.
Diximus, adæquate acceptus; nam cum Nota,
essentia divina uniatur immediate per
seipsam mentibus beatorum in ratione spe­
ciei intelligibilis, negari nequit, quod mo­
dus essendi, quem habet in se ipsa, saltem
inadæquate sumptus, sit objectum motivum
quo visionis beatificæ. Quæ autem sit mens
D. Thom. quoties asserit, charitatem ten­
dere in Deum, secundum quod est objectam
beatitudinis, constat ex dictis § præcedenti.
Secundo respondetur ad idem argumen-AHa ar­
tum ex his, quæ diximus 1, 2, quæst. 3,^™“^
art. 8, quod beatitude supernaturalis potest
considerari dupliciter. Uno modo ut est
præcise visio intuitiva, qua ratione solum
respicit ut objectum omnino primarium
divinam essentiam, quatenus ab attributis
et relationibus præscindit. Alio modo sub
formali, et expresso conceptu beatitudinis,
et hoc pacto objectum illius primarium non
est Deus utcumque, sed ut summum bonum
satiativum appetitus : qua ratione includit
formaliter essentiam, attributa, et perso­
nas, aut saltem communicabilitatem ad
illas, ut constat ex dictis. Quare si id ipsum
debet esse objectum motivum charitatis,
quod est objectum beatitudinis, utbeatitudo
est ; potius hinc habetur major confirmatio
nostræ conclusionis, quia objectum beatitu­
dinis est summum bonum. Videantur
etiam quæ diximus tract, præced. disp. 1,
a η. 10.
25. Tertio arguitur : nam bonitas pecu- Tertian
liaris divinæ essentiæ, quatenus distinctæmenimn.
ab attributis, constituit sufficienter Deum
in esse objecti motivi ut quod charitatis :
ergo prædicta bonitas est ratio formalis sub
qua hujus virtutis. Consequentia patet, an­
tecedens vero suadetur : tum quia illa boni­
tas constituit Deum inesseobjecti primarii,
seu motivi charitatis, quæ constituit illum
in esse ultimi finis : hæc autem est bonitas
divinæ naturæ prout distinctæ ab attribu­
tis, quia ratione illius omnia referuntur
ultimo in Deum formali vel virtuali rela­
tione; cum tamen prædicta bonitas neutro
ex his modis ad aliquid aliud ordinetur.

60

DE CHARITATE.

Tum deinde, quia sola participatio forma­
lis naturæ divinæ, ut natura est, qualis
habetur per gratiam, constituit hominem
• objectum congruum divinædilectionis ami­
cabilis : ergo solum natura divina, ut na­
tura est, constituit Deum objectum con­
gruum. et motivum amoris eliciti a chari­
tate, tam creata, quam increata ; non enim
esse potest minoris perfectionis forma par­
ticipata, quam sit effectus, qui illam parti­
cipat. Tum denique, quia si per impossibile
maneret essentia divina absque attributis,
adhuc maneret objectam primarium chari­
tatis, quoniam in eo eventu persisteret ve­
rus Deus : existente autem Deo existit ob­
jectum per se primo amabile per charita­
tem; quoniam hæc virtus diligit Deum,
quia Deus est : ergo essentia ut omnino
præcisa ab attributis, sufficienter constituit
Deum in esse objecti motivi et specificativi
charitatis.
Etior- Hoc argumentum, quod est præcipuum
qucior. contraria? sententiæ, potest contra illam
retorqueri; nam admirabilis illa pulchri­
tudo, quæ ex Dei essentia, et attributis
constituitur, includit formaliter quidquid
perfectionis est in linea speciali essentiæ, et
attributorum : quare si natura divina se­
candum ea præcise. quæ importat intra
suam lineam, constituit sufficienter Deum
in esse objecti motivi charitatis, id a for­
tiori præstabil dicta pulchritudo, cui pro­
inde meliori jareadscribetur ratio formalis
sub qua hujus virtutis.
Dissol· Sed ut magis appareat prædicti arguVltnr’ menti inefficacia, respondetur ad illud ne­
gando antecedens; et ad priorem illius
probationem negatur minor, quia ut docet
Cajelan. Cajet, in hacq. 23, art. 4, Deusconstituiiur
in esse ultimi finis, et objecti primarii
charitatis per bonitatem formaliter infini­
tam, non quidem in hac, aut illa linea, sive
ratione particulari, v. g. misericordiae,
justitiae, etc. sed in omni linea simplicis
perfectionis, et actualitatis. Quoniam hæc
dumtaxat bonitas est summa, et infinita
absolute et simpliciter ; sicut illud dum­
taxat ens est infinitum simpliciter, quod
habet infinitatem in omni genere entis.
Essentia autem divina prout distincta, et
præcisa ab attributis, non est bona forma­
liter in omni linea boni, sed in unica tan­
tum ; ob idque nequit Deum constituere in
esse summi boni et ultimi finis, sed id pro
prium est bonitatis divinæ, quæ Dei essen­
tiam, et attributa complectitur.

DISP. II, DUB. II.

26. Nec refert, quod attributa sint virdum quod per nostros conceptus ipsam
tualiter referibilia ad Dei essentiam : tum
simplicissimam, et emincntissimam Dei
quia hinc solum habetur lineam essentia?
naturam in diversas tineas, et formalitates
esse perfectiorem ex sua formali ratione
partimur, ex quibus primam asseri mus esse
lineis attributorum, ac subinde quod si
essentialem, et constitutivam Dei, reliquas
per impossibile distinguerentur realiler
vero veluti passiones illius. Cum ergo D.
essentia, et attributa, inter ipsaque consti­
Thom. vel aliqui graves Authores asserunt,
tuenda foret subordinatio in genere causæ
motivum charitatis creatæ, vel increatæ
finalis, tunc non deberet amari essentia
esse bonitatem divinam, quæ est Dei essen­
propter attributa, sed econtra attributa
tia, loquuntur de essentia divina physice
propter essentiam, quod libenter admitti­
accepta, non vero metaphysice, ut ex con­
mus ; inde quippe nihil deduci potest con­
textu liquet.
tra nostram assertionem. Tum etiam, quia
Nec oppositum convincit minoris probatam essentia, quam attributa seorsim sump­
tioeratione petita ; quia licet bonitas di­
ta, sunt virtualiter referibilia ad summam
vina includat formaliter attributa, potest
Dei bonitatem, prout est in se ; comparan­
tamen esse ratio a priori finalis nedum
tur enim ad illam sicut partes ad totum :
respectu actus liberi, sed etiam ipsorum
omnis autem pars est propter suum totum
attributorum : tum quia includit lineam
sicut propter finem. Unde ratio finis solum
essentiæ, quæ est prior attributis : tum
potest competere Deo, prout est summum
etiam, quia bonitas divina, quæ complecti­
bonum.
tur essentiam, et attributa, est major boni­
Nec etiam refert si urgeas, illam bonita-Ei,·,
tate præcise attributali, ob idque potest
tem constituere Deum in esse ultimi finis,
esse ratio finalis respectu illius; quia boni­
quæ constituit ipsum in esse rationis finalis
tas quo major, eo plus habet de ratione
respectu actuum, quos libere elicit circa
finis. Tum denique, quia minor distinctio
creaturas : quæ bonitas non complectitur
invenitur inter intellectionem constituti­
attributa, sed solam essentiam divinam se­
vam Dei, et ejus objectum primarium,
cundum quod nostro modo intelligendi ab
quam inter actus liberos, et bonitatem di­
eis distinguitur, ut insinuare videtur D.
vinam, prout est in se ; quo tamen non
Thom, in hac quæst. ari. 5 ad 2. Tum
obstante intelligimus objectum primarium
etiam, quia alias non posset esse ratio a
intellectionis constitutivae Dei esse ratio­
priori finalis respectu praedictorum actuum.
nem a priori respectu illius. Videantur
Respondetur enim negando minorem,^!
quæ diximus tract. 2, disput. 7, dub. 3,
quia ratio finalis divinae voluntatis, in om­
num. 28.
nibus quæ agit. est bonitas sua, prout est
27. Ad secundam probationem principa­
in seipsa, quo pacto includit formaliter
tus Iis argumenti, concesso antecedenti negatur
quidquid perfectionis est in ipso Deo, etiam
Ji&l.
^'“consequentia ; quia creatura non diligitur
ipsam voluntatem libere operantem, ut tra­
per charitatem ut summum bonum, et ul­
dit D. Thom. 1 part, quæst. 19, art. 1 adj), b
timus finis, quo pacto praedicta virtus ten­
3, his verbis : Objectum divinæ voluntatis
dit in Deum ; sed tamen ut effectus et dif­
est bonitas sua, quæ est ejus essentia : unde
fusio illius. Unde licet sola participatio
cum voluntas Dei sit ejus essentia : non mo­
divinæ naturæ , sumptæ metaphysice ut
vetur ab olio a se, sed a se tantum. Quam
natura est, constituat hominem objectum
etiam doctrinam insinuavimus tract. 4,
congruum divinæ dilectionis amicabilis,
disp. 3, dub. 2, η. 36. non sequitur quod id possit conferre Deo
Pro cujus majori intelligentia nota, quodEipfc
natura divina sub illa praecisione accepta ;
essentia divina potest considerari duplici- p»
cum prout sic non constituat sufficienter et
ter. Uno modo physice, et prout est in se ;
adæquate ipsum Deum in esse summi boni,
quo pacto est una simplex formalitas, clau­
et ultimi finis.
dens absque ulla distinctione reali princi­
Ad ultimam probationem dicendum,
pium radicale intelligendi et amandi, intel­
quod si attributa per sui repugnantiam de­
lectum et voluntatem, et utriusque potentiae
ficerent a Deo, non maneret Deus in eo
virtutes. Si enim Dei natura non identifieventa amabilis per se primo per virtu­
caret secum praedictas potentias, et illarum
tem charitatis, quæ modo est, sed per aliam
habitus, non esset infinita simpliciter, nec
diversæ rationis ; quoniam sicut in illo casu
divina. Alio modo metaphysice, secun­
non esset Deus, et ultimus finis, qui modo
dum

61

est, nec haberet perfectionem somniam,
quam modo habet : ita neque charitas, quæ
consistit in amore Dei, prout est in se, ha­
beret eandem essentiam, quam modo ha­
bet, sed aliam longe diversam, uti de bea­
titudine dici solet. Unde quod ad charitatem in illa hypothesi possibilem sufficeret,
modo non sufficit ; quia charitas, quæ de
facto datur erga Deum, sicut est alterius
essentiæ, sic postulat longe perfectius for­
male objectum.
Si autem fingamus, quod deficientibus Q.uæsiio
attributis alias possibilibus, persistit idem
numero Deus quantum ad ea præcise quæ
dicit intra lineam essentiae metaphysice
sumptae, nec tunc remanet in esse objecti
per se primo amabilis per charitatem. Tum
quia objectum formale primarium hujus
virtutis est summum bonum ; Deus autem
non potest esse, aut intelligi summum bo­
num, nisi sit ipsum esse illimitatum in
omni linea perfectionis, et actualitatis ; at­
que ideo, nisi reipsa sit sua sapientia, sua
justitia, etc. Tum etiam, quia charitas dili­
git Deum ex motione deitatis, prout est in
se ; vera autem deitas nequit esse in se sub
reali privatione attributorum, sed illa
necessario, et inseparabiliter identifient.
Quare eo ipso, quod in re, vel per intellec­
tum praescindat omnino ab attributis, non
remanet in esse objecti motivi charitatis,
sive quæ modo est, sive alterius, quæ da­
retur in priori hypothesi ; quia in hac pos­
teriori non remanet Deus in re, vel in intel­
lectu summum bonum, et ultimus finis,
quod est objectum motivum charitatis.
28. Quarto arguitur pro hac sententia ; Qaartam
nam ut probat D. Thom, in hac quxsl. 23, memam.
art. 4, ratio sub qua particularis virtutis D. Tho.
affectivae, qualis est charitas, debet esse
specialis ratio boni : sed divina pulchritudo,
quæ Dei essentiam, et attributa complecti­
tur, non est specialis ratio boni, sed potius
multiplex; secus autem bonitas divinae es­
sentiae, quatenus distinctae ab attributis :
ergo non illa prior bonitas, sed hæc poste­
rior est ratio formalis sub qua motiva,cha­
ritatis.
Respondetur ex Cajetano loco citato, quod Solutio.
Deus, prout est in se summe perfectus, Cajelan'
dicit specialem rationem boni, cum in esse
rei, non quidem prout una particularis
ratio bonitatis distinguitur contra aliam
particularem, v. g. sapientia contra justi­
tiam ; sed prout bonitas absolute dicta dis­
tinguitur contra bonitatem secundum quid;

DE CHARITATE.
nam aliæ rationes divini boni distinguun­
tur a summa bonitate, quæ est ratio sub
qua charitatis, ut bonitates secundum quid
a bonitate simpliciter, et ut particulares ab
universali in causando, et moveudo : tum
etiam in esse objecti, quod sufficit ad uni­
tatem specificam charitatis ; hæc enim res­
picit Deum sub ratione summi boni. Quæ
ratio licet materialiter integretur ex pluri­
bus lineis, sive conceptibus objectivis, for­
maliter tamen sumpta est omnino simplex,
et indivisibilis; quia sive addas, sive de­
mas, jam non erit summa bonitas, atque
adeo nec virtualiter multiplicatur in Deo,
sed est omnino impartibilis, sicut ratio ul­
timi finis.
§ V.

-

Reliquo opiniones verx sententix
contrario.

Alia
29. Secunda sententia nostræ concluS^ioni opposita asserit rationem formalem
siu. sub qua motivam charitatis esse bonitatem
peculiarem divinæ essentiæ, quatenus vir­
tualiter distinct® ab attributis, et cujuslibet
attributi prout ab aliis et essentia condistincti, necnon bonitatem divinam, quæ
essentiam, et attributa complectitur. Ita
" uipaiih. Joannes de Ripalda disputat. 35, sectione 1,
Hnrla(3o-cui affinis est opinio Hurtadi disputat. 128,
sectione 1, et aliorum asserentium bonita­
tem divinam, quæ nostro modo intelligendi
abstrahit a bonitate peculiari essentiæ et
attributorum, iliisque communis est per
transcendentiam logicam, esse objectum
motivum charitatis ; isti enim Autbores
admittunt charitatem posse diligere Deum
ob illam bonitatem præcise, quam impor­
tat formaliter quodlibet attributum intra
suam lineam, quamvis nonobid destruant
unitatem prædictæ virtutis, quam salvare
nequit Ripalda, pro cujus sententia sic ar­
guitur.
Argu.
Bonitas infinita sufficienter constituit
mcn(ti'n.£)eum jn esse objecti motivi charitatis: sed
bonitas peculiaris cujuslibet attributi ab
aliis condistincli est infinita in sua linea,
ut supponimus : ergo sufficienter constituit
Deum in esse objecti motivi charitatis. Ma­
jor, quæ sola indiget probatione, suadetur ;
quia bonitas infinita constituit Deum prop­
ter seipsum, et super omnia amabilem ; si­
quidem nulla creatura potest gaudere in­
finita bonitate: Deus autem ut amabilis

DISP. II, DUB. Π.

formaliter, quam virtualiter ordinabilia
super omnia, est objectum charitatis, quo­
ad illum, sed id proprium est bonitatis in­
niam eo ipso, quod super omnia ametur,
finita simpliciter, ad quam sicut ad finem
diligitur ut ultimus finis, quod est propria
omnes peculiares rationes divini boni vir­
ratio motiva prædictæ virtutis.
tualiter ordinantur. Deus autem in ratione
Confirmatur, quia negari non debet, &
ultimi finis, et objecti speeificativi charita­
quod Deus ut infinite bonus bonitate pecu- “
tis est amabilis super omnia, tam formaliliari misericordiæ, omnipotentia?, aut jus­
ter, quam virtualiter referibilia ad illum ;
titia possit amari a nobis per actum alicu­
et ideo nequit constitui in esse talis per bo­
jus virtutis: at non alterius quam charitatis:
nitatem peculiarem essentiæ divinæ quate­
ergo, etc. Suadetur minor : tum quia prae­
nus distinclæ ab attributis, aut unius attri­
dictus actus spectare debet ad aliquam vir­
buti ut præcisi ab aliis. Quæ solutio est satis
tutem theologicam , cum attingat Deum
probabilis.
immediate in seipso: sed sic est, quod non
lii»· Sed respondetur secundo et melius, bopertinet ad spem, quia non tendit in Deum
:lw· nitatem peculiarem unius attributi, ut dis­
qua nobis convenientem, sed qua in seipso
tincti ab aliis, reddere Deum amabilem
bonum : ergo pertinet ad charitatem, quia
super omnia creata, negative, secus autem
omnis affectus virtutis theologicæ, qui non
positive; quoniam eo ipso quod Deus sit
est spei, esse debet charitatis. Tum etiam,
infinite bonus in aliqua particulari ratione
quia praedictus amor est effectus benevo­
boni, nequii honeste amari propter aliquam
lentiae et amicitiae erga Deum, quia fertur
creaturam; inde tamen non habet, quod
in illum propter se, et gratia ipsius: cons­
omnia entia creata possint amari propter
tat autem omnem affectum amicitiæ erga
illum sicut propter terminum, et centrum
Deum elici a charitate. Tum præterea, quia
suæ felicitatis; quia hominis felicitas, sive
actus, quo quis diligit Deum ex toto corde,
beatitudo tantum potest consistere in pos­
et super omnia propter ejus summam mi­
sessione summi boni, quale non est unum
sericordiam præcise, aut liberalitatem,
attributum ut ab aliis præcisum.Undequia
sufficiens est ad justificationem impii, cum
de ratione finis ultimi, et objecti primarii
ipsum Deum omnibus creaturis anteponat :
charitatis est, quod sit amabile super om­
sed omnis Dei amor sufficiens ad justifi­
nia, nedum negative, sed etiam, et maxime
cationem est elicitus a charitate: ergo,
positive, cum sit bonum appetitus satiatietc.
vum, ut modo supponimus ex dictis in
Respondetur, non quamlibet bonitatem
tract, de ult. fine, idcirco nequit Deus cons­
infinitam constituere Deum in esse objecti M
titui in esse illius per bonitatem peculia­
primarii charitatis, sed illam dumtaxat,
rem unius attributi ut condistincti ab aliis ;
quæ est infinita in ipsa formali, et univer­
sed ad id necessaria est bonitas simplici­
sali ratione boni; quoniam objectum speciter, et omnibus modis infinita, qualis est
ficativum charitatis est bonum infinitum
illa tantum, quæ essentiam, et attributa
simpliciter, utpote summum, et ultimus fi­
complectitur.
nis; sola autem hæc posterior bonitas est
Explicatur amplius hæc solutio; nam id,
infinita simpliciter, quæ enim gaudet infi­
quod amatur super omnia positive, sive ut
nitate in aliqua tantum ratione particulari,
finis simpliciter ultimus, amatur ut bonum
utputa misericordiæ. justitiæ, etc. solum
satiativum appetitus, et expletivum capa­
potest dici infinita secundum quid : quo
citatis illius ; quia in hoc dumtaxat bono
pacto esset bona albedo, si extra omne sub­
potest voluntatis affectus conquiescere.
jectum per se subsisteret. Unde cum boni­
Deus autem ut omnipotens præcise, aut
tas unius attributi quatenus distincti ab
misericors, non exprimit rationem boni
aliis, non sit infinita, nisi in aliqua parti­
saliativi appetitus, et expletivi capacitatis
culari linea boni, non potest constituere
illius : tum quia non dicit rationem summi
Deum in esse objecti speeificativi chari­
boni, in cujus dumtaxat possessione exple­
tatis.
ri, et quietari potest rationalis creatura:
30. Ad probationem autem in contra­
tum etiam, quia alias visio unius dumtaxat
rium respondent aliqui, quod licet bonitas
attributi redderet videntem simpliciter
infinita intra unam dumtaxat lineam boni
beatum,quod modo supponimus esse fal­
constituat Deum amabilem super omnia
sum. Quocirca Deus ut bonus bonitate unius
formaliter referibilia ad finem, qualia sunt
dumtaxat attributi, quatenus distincti ab
entia creata; non tamen super omnia tam
formaliter

63

aliis, non amatur super omnia positive,
sive ut finis ultimus absolute, et simplici­
ter ; sed ut pars prædicti finis, quæ de sui
ratione petit diligi propter illum.
31. Ad confirmationem respondetur, bi-Dirniior
fariam posse intelligi , quod bonitas peculiaris unius attributi, v. g. misericordiae,
moveat ad dilectionem Dei : uno secundum
quod prædicta bonitas est iri se : alio modo,
non prout est in se, sed quatenus resplen­
det in creaturis, et cum eis connectitur. Si
quis ergo diligat Deum propter bonitatem
misericordiæ priori modo sumptæ, talis ac­
tus erit charitatis theologicae, sulficiensque
ad justificationem impii, quia bonitas di­
vinæ misericordiae, prout est in se, inclu­
dit formaliter omnem perfectionem divi­
nam; et ideo qui ex motione illius sic acceptæ Deum amat, fertur in illum sub propria
ratione formali charitatis, quæ est summa
bonitas. Solum potest esse discriminis,
quod bonitas summa nullam Dei perfectio­
nem in particulari exprimit, sed omnes
formaliter includit, et veluti totum suas
partes confundit : misericordia vero, justi­
tia, etc. exprimit quamdam rationem par­
ticularem boni divini, reliquas vero con­
fundit. Quæ diversitas non variat subs­
tantialiter actus charitatis, sed solum accidentaliter penes magis et minus ; ille
enim pro statu præsentis vitæ perfectior est,
qui tendit in Deum propositum sub ratione
summi boni, sine expressione, aut descensu
cognitionis ad specialem alicujus attributi
perfectionem.
Si vero quis diligat Deum propter boni­
tatem misericordiæ, non prout est in se,
sed quatenus connectitur cum creaturis, et
in illis resplendet hujusmodi actus,nec erit
charitatis Theologicæ, neque supernatura­
lis, aut per se justificationem inducens, sed
naturalis ; non secus ac dilectio, qua possu­
mus Deum ut authorem naturæ super om­
nia ex benevolentia diligere : quæ dilectio
non est amicitia perfecta erga Deum, ne­
que actus alicujus specialis virtutis, sed eli­
citur immediate a voluntate, ut num. ult.
procedentis disput. animadvertimus.
32. Sed urgebis : bonitas peculiaris Replica,
quam exprimit misericordia intra suam
lineam, non quidem ut connexa cum crea
turis, sed secundum se, cognita tamen, et
proposita per fidem, sufficienter consti­
tuit Deum in esse objecti amabilis per be­
nevolentiam supernaturalem : sed amor
benevolenti® supernaturalis erga Deum est

64

DE CHARITATE.

proprius charitatis : hæc igitur virtus po- i creata, iliisque communis est per analo­
test tendere in ipsum Deum 'ex motione
giam. Pro hac opinione referri solent Ra-fii*,
misericordia», ut præcisæ, et distincta» ab
phael de la Torre infra, quxst. 81, art. 4,
aliis attributis.
disp. unie. Tannerus Λ ic, disputat. 2, dub. 4,*«*
sohirw. Respondetur, quod si bonitas misericor­
et alii, quibus favere videtur D. Thom. inD
3, distinet. 27, q. 2, art. 1, quxsliunc. 2, 1
dia? divinæ moveat ad amandum Deum ut
proposita el applicata per fidem, eo ipso
ubi asserit, objectum formale charitatisPnfe
influet in prædictum amorem sumpta prout
esse bonum divinum commune secundumD j
est in se; quia ut applicata per fidem movet
rem Deo, et objectis aliarum virtutum,
secundum illum essendi modum, quem fi­
sive creaturis : constat namque bonum di­
des credit habere, qui non est alius, nisi
vinum hoc pacto commune, non esse bonum
ille, quo in seipsa existit. Eo vel maxime,
divinum per essentiam tale, sed illud quod
quia si propositionem fidei non sequatur
a creato, et increato abstrahit : ergo, etc.
ex parte bonitatis credita» modus influendi
Deinde suadetur eadem opinio ratione; a*
diversus ab eo, quem habet cognita per ra­
nam bonitas divina ut sic, secundum quod"*1®
tionem naturalem, non erit amor Dei entiabstrahit a creata, et increata, specificare
tative supematuralis, nec a naturali speci­
potest alicujus virtutis habitum : at non
fice distinctus ; cum cognitio non sit ratio
alterius, quam charitatis : ergo, etc. Major
specificati va amoris, nec variet illius species,
videtur perspicua, quia prædicta bonitas
nisi per modum applicantis diversam boni­
specificare valet actum unius speciei atotatem motivam. Potest etiam dici (quod
mæ, adeoque et habitum illi correspondenmagis probamus) bonitatem peculiarem
tem ; quippe negari nequit quod voluntas
unius attributi ut prarcisi ab aliis, cognitiamare possit Deum, quia bonus bonitate
que, et propositi per fidem, constituere
divina in communi, idque per actum unius
Deum in esse objecti amabilis per actus se­
speciei atomæ; quandoquidem licet præ­
cundarios charitatis, quæ licet per se primo
dicta bonitas sit universalis, et communis
respiciat Deum quatenus summum bonum,
in esse rei, est tamen specialis in esse ob­
indeque speciem delibet ; secundario tamen
jecti, ut loco proxime citato tradit D.Thom.
quod sufficit ad unitatem rationis sub qua
.
potest ferri in illum sub præcisa bonitate
unius, vel alterius attributi. Cui solutioni
unius speciei actus. Minor vero ex eo li’
quet, quia non apparet alius habitus præter
1
favere videtur, tum quod Deus, ut bonus
bonitate præcisa unius attributi, non est
charitatem, ad quem spectare queat prae­
summum bonum appetitus satiativum, sed
dictas actus.
velu ti pars illius : virtus autem quæ tendit
Verum hæc levia sunt; ad authoritatemAt*
per se primo in aliquod lotum, sive bonum
enim D. Thomæ respondetur, quod dumD
perfectum, potest secundario ferri in illius
S. Doctor asserit bonum divinum, quodest«;<*
partes : eo quod pars ut pars ametur prop­
objectum formale charitatis, esse commune
ter lotum, sive in ordine ad illum sicut ad
Deo et creaturis, non loquitur de commu­
objectum prius amatum. Tum etiam, quia
nitate rationis, sive per prædicationem ; sed
ita significat D.Thom. in hac quxst.23, art. I de communitate per sui diffusionem, parti­
5 ad 2, his verbis : a Ad secundum dicencipationem, et causalitatem, quæ est com­
« dum, quod charitate diligitur Deus propmunitas secandum rem, et propria summi
» ter seipsum. Unde una sola ratio diliboni; nam ut ibi ad 3, et quxst. unic.de
charitate, art. 11, et alibi sæpe docet ipse
I
« gendi attenditur principaliter a charitate,
Ang. Magister, objecta formalia aliarum
I
« scilicet divina bonitas, quæ est ejus subsvirtutum participant a summo bono boniI
« tantia, secundum illud Psal. 105 : Confia temini Domino quoniam bonus. Aliæ
tatem, et finalizandi virtutem. Unde ex vi
« autem rationes ad diligendum inducen- I adductæ aathoritatis potius habetur, sum!
«tes, vel debitum dilectionis facientes, !I mum bonum, quatenus tale, esse objectum
« sunt secundarim et consequentes ex pri- I formalis charitatis.
« ma. e Videatur etiam infra qurst. 106, I
34. Ad fundamentum rationis responde-Otctr'
art. 5 et 1.2, qurst. 1, art. 6.
I tur, bonitatem divinam illam in præsenti
33. Ultima sententia nostræ conclusioni I dici, quæ non potest esse connaturalis ali- Dtsa
Alia opi­
nio con­ opposita docet, rationem formalem sub για
l cui creaturæ, neqae ab illa alio, quam sutraria.
motivam charitatis esse bonitatem divinam | pernaturali Idmine fidei, vel beatitudinis
ut sic, quatenus abstrahit a creata, et inagnosci. Unde qaia bonitas divina propo­
sita,

■■

DISP. Π, DUB. III.

sila, et applicata per fidem, non movet ad
Dei amorem, prout abstrahit a modo essendi, quem habet in seipsa, sed prout est
in se, quo pacto includit omnem perfectio­
nem divini esse ; idcirco omnis amor ortus
ex motione prædlctæ bonitatis spectat di­
recte adcharilatem, ulpote innilens summae
bonitati, quæ est ratio sub qua hujus vir­
tutis.
Quod si demus, bonitatem divinam se­
cundum illam rationem praecise, quam ex­
primit, quatenus nostro modo intelligendi
abstrahit a creata el increata, influere in
Dei amorem, hujusmodi amor erit actus
secundarius charitatis, vel alterius virtutisinfusae : tum quia bonum divinum sûb
illa praecisione sumptum est veluti pars
summi boni, in cujus proinde virtute
amari potest per actum secundarium charilatis, juxta dicta num. 32. Tum etiam,
quia praedictus amor nequit esse actus pri­
marius charitatis, aut alterius virtutis theo­
logicae: non quidem charitatis, quoniam
actus primarius hujus virtutis diligit Deum
super omnia, atque ut ultimum finem,
cujus virtute subordinat sibi omnes alias
virtutes ; Deus autem ut praecise bonus bo­
nitate divina abstrahente a creata, et in­
creata, non habet rationem objecti amabi­
lis super omnia, et ultimi finis, cum hujus
ratio importet summam bonitatem : unde
ex vi talis motivi nequit super omnia di­
ligi, sive per se primo ex charitate amari.
Sed neque prædictus amor potest esse
actus primarius alterius virtutis Theolo­
gice: tum quia virtus Theologica dividitur
adæquate in fidem, spem, et charitatem, ad
quarum nullam spectare potest, si semel
non reducitur ad posteriorem ; quia fides
tendit in verum, spes autem attingit Deum
sub ratione boni proprii. Tum etiam, quia
objectum formale virtutis Theologica? ,
proindeque et actus primarii illius, est so­
lus Deus ; objectum autem formale prædicti
amoris etiam includit creaturas, utpote in
quibus etiam invenitur ratio boni divini
praescindentis a creato et increato, quod
ponitur illius objectum formale quo.

DUBIUM III.
Utrum charitas habeat rationem amicitiæ
respectu proximi.
35. Egimus hactenus de charitate per
ordinem ad illius objectum primarium ,
quod est Deus sub ratione summi boni : su­

65

peres! ut de illa per comparationem ad
suum objectum secundarium disseramus;
est enim hæc consideratio propria hujus
loci, in quo de objecto tam formali, quam
materiali prædictæ virtutis sermonem ins­
tituimus. Circa charitatem autem compa­
rative ad ejus objectum secundarium, quod
primo examinandum accedit, est an habeat
rationem amicitiæ respectu proximi ? Pro Proxi:
cujus difficultatis decisione præmitten-dicatur,
dum est, magnam fuisse apud Judæos dis­
sensionem, qui venirent intelligendi no­
mine proximi, quem charitatis praecepto
indicto Levitici 19, amare tenebantur ; Levit,
nam quia vox Hebraea Reang, tam proxi- 19·
mum, quam amicum, socium, conjunctum
significat, in varias circa dicti præcepti
intelligentiam opiniones abierunt. Quidam
enim asserebant, benefactores tantam , et *
eos qui nobis aliquo specialis amicitiae vin­
culo sunt conjuncti, eo nomine denotari,
ac proinde horum dumtaxat dilectionem
praecipi; secus autem inimicorum, quinimo
illorum odium ex indirecto juberi, ut cons­
tat ex illo Matth. 5 : Audistis, quia dictum^uh.5.
est antiquis : Diliges amicum tuum, et odio
habebis inimicum tuum? Quidam vero affir­
mabant, solum esse proximum illum, qui
ejusdem gentis, et religionis erat ; atque
ideo infideles, et alienigenas non esse ut
proximos diligendos, sed potius quasi ini­
micos aversandos. Alii autem opinabantur,
solos justos proximi nomine censeri.
Verum hanc litem, in qua Judaei a veri­
tate aberrabant, optime diremit Christus
Dominus Luc. 10, ex cujus doctrinae, etSS.Luc· 10·
Patrum expositione constat liquido, proxi­
mum charitatis praecepto diligendum esse
omnem creaturam rationalem, cui possibi­
lis est absolute, et simpliciter assequutio
supernaturalis beatitudinis, quales sunt ho­
mines et Angeli, beati et viatores.Qui enim
aeternab poenas luunt, sunt extra rationem
proximi, quia jam non possunt communi­
care nobiscum in aeterna beatitudine ; nam
ratio formalis constitutiva creaturae intel­
lectualis in esse proximi, quem per se res­
picit charitas, est praedicta possibilitas, seu
capacitas ad consequutionem supernatura­
lis beatitudinis. Tum quia illa est ratio for­
malis constitutiva alicujus effectus, qua
posita, ponitur, et ablata, aufertur : sed
posita in creatura intellectuali prædicta
possibilitate ad consequendam beatitudinem, est proximus per charitatem diligen­
dus, et ea ablata, desinit esse proximus, ut

DE CHARITATE.
constat in iis, qui æternis pænis sunt ad­
didi : ergo, etc. Tum etiam. quia eo ipso,
quod aliqua creatura sit in statu conse­
quendi beatitudinem.conjungitur nobis per
communicationem beneficiorum spectan­
tium ad vitam aeternam, quatenus vel illa
nobis conferre potest, vel a nobis recipere :
Sed ratio proximi attenditur penes hanc
p. ab,.’.communicationem, ut docent D. August.
D, Tho./jYj ;
(foctrirui Christiana, cap. 30, et D.
Thom. in hac 2, 2. quxst. 25, artic 10, et
States quxstione unica, de Charitate, artic. 7 ad
’’ris*10' ullim. Ergo prædicta capacitas, seu possi­

r

bilitas ad consequutionem prædictæ beatitudinis, est ratio constitutiva creaturæ ra­
tionalis in esse proximi nostri diligendi
praecepto charitatis. Quæ ut ex eodem prae­
cepto liquet, potest diligere proximos prop* ter Deum, praeceptum quippe non est de re
impossibili. Cæterum cum in charitate du­
plicis amoris ratio considerari queat, con­
cupiscentia? scilicet, et amicitiæ, merito
dubitamus, quonam ex his modis se ha­
beat ad proximos ? Inter quos aliqui sunt
in gratia et Deo conjuncti per amorem, ali­
qui vero in peceato et a Deo aversi ; et id­
circo ut clarior et universalior sit doctrina,
de singulis seorsim agendam erit.

Statuitur prior assertio.
1

Cooclo- 30. Dicendum ergo est primo, charitapriou. te™ esse veram, et propriam amicitiam
respeclu proximi existentis in gratia. Hæc
assertio est D, Thom. infra, quxst. 25, art.
Qnam docent ibidem Cajet. Aragon,
Aragon- Ferre quxst. 8, § 7, et communiter ThoFerrc.
. . 'r,
.
Suar. mistæ, Suarez, lib. 3. de relig. cap. 5, num.
Grana d.
Valent. 12, Granad. controvert. 3, tractat. 1, disput.
Lorea. 3, sect. 4, Valent, tom. 3, disput. 3, q. 1, p;
Azor.
2, Lorca disp. 24, sect. 3, Azor. tom. 1, lib.
9, cap. 3, quxst. 5, et alii.
Fundi- Probatur hæc assertio ratione ; nam afi“enluin’feCtus quo charitas diligit proximum existentem in gratia, est veræ benevolentiæ
amor respeclu illius: ergo et amicitiæ.
Consequentia admittitur ab omnibus, et me­
rito, quia prædictus amor fundatur alias in
communicatione gritiæ, et supornaturalium donorum inter amantes, inter quos
etiam est redamatio, omnes quippe justi
diligunt seipsos ex charitate, quantumvis
loco, et exteriori communicatione distent;
nam ut bene Ambrosius sermone 87 : Est

DISP. II, DUB. III.

sancte viventibus quxdam inter se cognatio,]),
et ab intrinseca illarum bonitate per se
atque societas. Neque interest, utrum in calis
primo moventur, quarumque etiam for­
maneant, an in terris; charitas enimconnec·
malis participatio existit injustis, non qui­
tit quos separat elementum. Amicitia autem
dem media charitate, sed ex vi aliarum
nihil aliud est, quam matuæ benevolentiæ
virtutum moralium supernata ralium, quæ
amor super alicujus boni communione fun­
perse primo tendunt in proximos, et ab
datus, ut constat ex tota disputatione prae­
eis speciem participant.
cedenti.
rwis- Verum hæc evasio praeclusa, et impuAntecedens vero, in quo est difficultas,
i:“f· gnata manet ex dictis dub. 1, disp. prxced.
suadetur: tum quia per charitatem volu­
nam ut ibi ostendimus, ad amorem bene­
mus augmentum gratiæ, et aeternam beativolentiae proprie dictæ erga aliquam per­
tudinem justis propter ipsos, sicut propter
sonam sufficit velle illi bona propter ipsam,
finem proximum boni volili ; quia omne
sicut propter finem proximum bonum vo­
accidens ordinatur ad bene esse sui subjecti,
liti. Nec destruit hujus amoris rationem,
et propter illud quaeritur, et appetitur: ad
sed potius perficit, qnod tam personam
benevolentiam autem sufficit, ut quis velit
amatam, quam bona illi concupita ordinet
bona alteri propter ipsum, sicut propter fi­
ad ultimum eorum finem, nempe Deum.
nem proximum boni voliti. Tum etiam,
Quocirca optime potest Deus ipse amare ex
quia amor charitatis increatae, quo Deus
benevolentia justos per affectum charitatis,
diligit justos, habet rationem benevolentiæ
quo diligit seipsum ut summum bonum, et
respecta illorum ; attingit enim illos pro
ultimam finem. Eo vel maxime, quia alias
eorum meritis. Justi autem eo ipso quod
nullius virtutis actus posset illos ex bene­
tales, sunt objectum congruum divinæ di­
volentia diligere; cum nequeat respicere
lectionis amicabilis: ergo idem dicendum
creaturas, ut objectum motivum, et speci­
erit de illo, quem erga justos elicit charitas
ficativum alicujus actus sibi intrinseci, ob
creata. Patet consequentia; nam charitas
imperfectionem quæ in hoc respectu inclu­
creata est participatio quædam charitatis
ditur, ut ibidem ostendimus.
divinæ, et sub eadem ratione formali ac
i iw> 38. Secundo probatur nostra sententia,
illa attingit creaturas.
‘^et simul evertitur fundamentum contra­
Confirmatur : nam amor, quo fratres di­
riorum; quoniam si propter aliquam ra­
ligunt se reciproce, eo quod sunt ejusdem
tionem charitas non esset amor benevolen­
patris, ab eademque stirpe progeniti, est
tiæ amicabilis erga proximum existentem
affectus benevolentiæ, et amicitiæ consan­
in gratia, maxime quia non potest attin­
guinitatis respectu illorum ; sed justi dili­
gere illum ut objectum formale motivum
gunt se reciproce, quia filii ejusdem Patris,
alicujus actus a se eliciti : sed hoc est fal­
scilicet Dei, et in illius natura mutuo com­
sum : ergo. Probatur minor ; nam amor,
municant : ergo praedictus amor est affec­
quo appetimus justis augmentum charitatis,
tus benevolentiæ, et amicitiæ respeclu illo­
etæternam beatitudinem, in eisque com­
rum : non alterius nisi charitatis, qua per
placemus, quia sancti sunt, et filii Dei, est
se primo Deum amant : ergo, etc.
actus elicitus a charitate theologica : sed
37. Huic rationi occurrunt Adversarii
objectum formale motivum, et specificati­
infra referendi negando antecedens. Et ad
vum praedicti actus, est bonum creatum in­
priorem illius probationem respondent, ad I
trinsecum ipsis justis, scilicet gratia sanc­
amorem benevolentiæ non sufficere ut quis
tificans, qua constituuntur in esse filii Dei :
velit bona alteri propter ipsum ex parte
ergo, etc. Major, quæ sola indiget proba­
boni volili, sed necessarium esse, quod restione. suadetur. Tum quia amicitia, quæ
piciat illum ut specificativum, et motivum
habetur per se primo ad aliquam perso­
positive, vel saltem præcisive ultimum sui
nam. extendi debet secundario ad amorem
affectus, quod non potest competere charialiarum, quæ sunt idem cum illa; alias
tati respectu proximi.
neque ipsam diligeret, ut ex terminis li­
Ad secundam dicunt, quod licet Deus pro­
quet: sed filii Dei, quatenus tales, repu­
sequatur ex benevolentia justos, non tamen
tantur idem cum illo; quia ut dicitur I. ad
per charitatem. qua diligit seipsum ut fi­
c«i.Corinth. 6 : Qui adhæret Deo, unus spiritus
nem ultimum, et quam imitatur charitas
«Iergo charitas, quæ est amicitia per se
nostra theologica; sed per alias virtutes
primo respectu Dei, diligere debet secunda­
morales, quae speciem capiunt a creaturis,
rio justos, quatenus sunt illius filii, et
et

67

amici. Tum etiam, quia velle malum justis,
eo quod sunt filii, et amici Dei, est actus
odii oppositi directe charitati theologicæ :
ergo dilectio justorum, quatenus sunt filii,
et amici Dei, est actus elicitus ab hac vir­
tute; siquidem ratione hujus dilectionis
gerit directam contrarietatemcum prædicto
odio. Tum denique, quia dilectio aliquo­
rum, quatenus communicant in sanguine,
spectat ad consanguinitatis amicitiam; et
amor aliquorum ortus ex convenientia in
bono virtutis, pertinet ad amicitiam ho­
nesti : ergo amor, quo diligimus justos, eo
quod sunt filii Dei communicantes cum illo
in propria ipsius natura, non potest non
esse actus amicitiæ supernaturalis fundatae
in communione divinæ naturæ, et termi­
natae per se primo ad Deum, qualis est
charitas. Patet consequentia primo a pa­
ritate. Deinde quia non est assignabilis
alius habitus, a quo prædictus amor elicia­
tur.
39. Nec refert si contra hanc rationem objecobjicias, quod idem debet esse objectum l10·
formale virtutis, ac actus illius : sed ob­
jectum formale motivum charitatis theo­
logicæ non est aliud nisi summum bonum :
igitur hoc dumtaxat, non vero aliqua per­
fectio creata potest esse objectum actuum,
quos ipsa elicitive producit.
Respondetur enim, actus charitatis esseResponin duplici differentia : alios primarios, qui SI°'
attingunt immediate Deum, ut est in seipso
summe bonus : alios vero secundarios, qua­
les sunt illi, quibus diligimus formaliter
proximum propter Deum. Quamvis ergo
idem esse debeat objectum formale, et
proxime motivum priorum actuum chari­
tatis. ac ipsius virtutis, secus autem poste­
riorum; quia actus secundarius alicujus
habitus, eo ipso quod talis, petit habere pro
objecto formali, et proxime specificativo
sui id ipsum, quod respectu prædicti habi­
tus est secundarium, et materiale, ut ex
professo declaravimus tract. 8, disp. 1,
dub. 4, § 4. Unde cum dilectio proximi sit
actus secundarius charitatis, potest, et ha­
bere debet pro objecto formali, et specifica­
tivo ipsum proximum, qui respectu habitus
charitatis est objectum præcise materiale;
proindeque ab intrinseca illius bonitate
formaliter et immediate moveri, non qui­
dem independenter a summa bonitate Dei,
quæ est ratio formalis sub qua specificativa
charitatis; sed cum dependentia ab illa sicut
a ratione motiva mediata, et participata

DE CHARITATE.

virlualiter in ipso proximo, ut dubio se- i illius honorem conducens; quia non amatur
quenti latius explicabimus.
ut est absolute bonus in seipso, sed relative
ad Patrem : ergo prædictus amor non est
Bepiin. Sed urgebis : actus dilectionis Dei, et
D-™Q-proximi sunt ejusdem speciei, ut docet D.
amicitiæ respectu justi, sed concupiscenti®.
Thom, in hac quxst. 25, art. 1. Ergo idem
Respondetur negando minorem, quam Da
non evincit probatio; quia licet bonitas filii
est objectum motivum formale proximum
sit relativa ad Patrem, amor tamen, quo
utriusque; nam identitas, et diversitas spe­
prosequimur justum ut filium Dei, non mo­
cifica actuum desumitur ab illorum objecto
vetur ab aliqua utilitate, seu commoditate,
formali proximo.
quæ ex illius vita Deo obveniat; sed ex ipsa
Soluiio- Respondetur, dilectionem formalem Dei,
bonitate Dei, et conjunctione justi ad illum,
et proximi esse ejusdem speciei in genere
quod sufficit ut prædictus amor non sit con­
moris, secus autem physice ; nam sicut ad
cupiscentiae respectu justi, sed amicitiæ;
priorem identitatem sufficit quod dilectio
alias nullus parens posset diligere proprios
proximi attingat illum, quia est aliquid
filios per consanguinitatis amicitiam, quod
Dei, utputa filius, vel similitudo : ita ad
non debet admitti.
posteriorem distinctionem satis est, quod
habeat pro objecto formali proximo ali­
quod bonum creatum, ut constat a paritate
§ π.
in electione, et intentione, quæ cum sint
ejusdem speciei in esse morali, distinguun­
Secunda assertio.
tur specifice in genere physico. Videantur
41. Dicendum est secundo, charitatem
quæ diximus loco proxime citato § 5, ubi
esse etiam proprie, et formaliter amicitiam
duplici alia via huic objectioni occurrimus,
respectu proximi existentis in peccato mor­
quas nunc brevitatis causa omittimus.
tali. Hæc assertio est D. Thom, in hac 2, 2,D.d
Alia
40. Nec etiam refert, si secundo objicias,
ob^ctI°'requiri ad amicitiam, ut amicus diligatur
quæst. 25, art. 6, et quæst. unie, de charit.
art. 4 ad 11 et clarius in 3, distinct. 2Ί,
independenter ab alio objecto prius amato,
quæst. 2, art. 1 ad S, ad 11 et 12 et dist. 28,
quia non potest aliter amari ratione sui,
quæst. 1, art. 4 quem sequuntur omnes
quod tamen essentiale est amicitiæ ·. sed
Authores in favorem praecedentis adducti.
justus,, qua filius Dei, non diligitur nisi
Probatur ratione,animadvertendo prius,s<a?
dependenter ab alio objecto prius amato,
quod amicitia inita per se primo cum ali­
scilicet Deo : ergo licet prædictus amor sit
qua persona, extendi potest secundario ad .
proprius charitatis, quod negari nequit,
dilectionem aliarum, quæ ad illam spec- I
non tamen habebit rationem amicitiæ res­
tant; qui enim diligit intense Petrum ob '
pectu illius.
naturae indolem, vel sanctitatis splendo­
Düoîtur. Respondetur negando majorem : tum
rem, eo ipso prosequitur amore personas,
quia stat optime aliquod objectum amari
quæ illum sanguinis conjunctione attingunt, .
simul ratione sui, et propter aliud prius
quales sunt filii, fratres, vel parentes : I
amatum, ut contingit in finibus interme­
diis, de quorum ratione est, ut ita diligan­
unde cum amor charitatis sit amicitia per­
tur propter se, quod appetantur simul prop- ' fecta circa Deum sicut circa objectum pri- I
ter aliud magis amatum : tum etiam, quia
marium, extendi potest ratione illius,
alias solum posset dari amicitia stricte
adeoque secundario ad diligendas omnes
creaturas rationales existentes in hac vita, I
dicta circa finem ultimum, cum ipse dum­
taxat ametur independenter ab alio objecto
quantumvis alias sint infectæ peccatis; quia I
prius amato; reliqua enim non diliguntur ; omnes illæ pertinent ad ipsum Deum ut
nisi dependenter ab ipso fine ultimo com­
illius effectus, imagines, et participationes. I
muni, vel particulari : tum denique, quia
Secundo nota, actum quo peccatoribus χ{;.
esto major hujus objectionis esset vera lo­
concupiscimus aeternam beatitudinem, quia
quendo de amicitia comparative ad illius
sunt imagines, et participationes Dei ad
objectum principale·, secus vero respectu
illius possessionem ordinatæ, esse amorem
objecti minus principalis, quo pacto se ha­
benevolentiae erga illos elicitum a charibet proximus ad amicitiam charitatis.
I late : tum quia finis proximus, et utilitatis,
Bcplic3
Dices : amor medii, quatenus talis, non i tam prædicli actus, quam boni voliti per
est amicitiæ, sed concupiscenti® : sed jus­ I illum, sunt ipsi peccatores. Tum quia per
tus, qua filius Dei, amatur ut medium ad
prædictum affectum satisfacimus praecepto
charitatis

DISP. II, DUB. III.

charitatis de diligendis proximis sicut nos
juuk ipsos, imposito Mat th. 22. Non satjsfioret
a autem a nobis prædiclo praecepto, nisi di­
ligeremus peccatores ex benevolentia, quo­
niam hoc pacto diligit unusquisque ex charitateseipsum. Tum denique, quia ut tradit
D. Tto-D. Thom, inhac 2, 2, 7. 25, art. 2 ad 3 et
quæst. 26, art. 2, et quxst. 31, art. 1 et in 3,
dist. 27, q. 2, art. 1, hoc interest discrimi­
nis inter amorem charitatis, quo diligimus
damnatos, et peccatores existentes in hac
vita, quod ille est concupiscentiae, hic vero
benevolenti® respectu sui objecti imme­
diati, scilicet peccatoris.
καί. Observa denique, communicationem in
bono, et benevolentiae redamationem, quae
ponuntur in diffinitione amicitiæ, solum
exigi ab illa (saltem per se loquendo) prout
tendit in suum objectum primarium, non
vero quatenus ad secundarium extenditur.
Tum quia virtutis diffinitio explicanda est
per ordinem ad objectum specificativum
illius, quod est solum objectum primarium.
Tum deinde, quia redamatioet mutua com­
municatio in aliquo bono solum est neces­
saria ad amicitiam comparative ad illius
objectum primarium, quatenus hæc ex suo
quidditativo conceptu includit permanentiam. Ut autem amicitia, qua prosequimur
aliquas personas ratione alterius per se
primo dilectae, sit perpetua, necesse non
est, quod cum illis in bonis fundantibus
praedictam amicitiam communicemus, aut
ab ipsis ex benevolentia redamemur, sed
sufficit et requiritur, quod praedictam com­
municationem habeamus cum persona per
se primo dilecta ; nam quamdiu perstiterit
amicitia circa illam, tandiu durabit circa
alias ad ipsam pertinentes, quamvis neque
ab illis redamemur, nec alia amoris officia
recipiamus.
Ex
42.
his formatur sequens ratio pro assertione Amor quo concupiscimus peccato­
ribus aeternam beatitudinem, quia sunt Dei
imagines ad illius possessionem ordinatae,
est actus elicitus a charitate: sed hujusmodi
actus est proprie, et formaliter amicitia ac­
tualis respectu illorum : charitas igitur est
vera, et formalis amicitia habitualis com­
parative ad proximum infectum peccato.
Major et consequentia constant, quia velle
aeternam beatitudinem peccatoribus, eo
quod sunt Dei imagines, est diligere illos
propter Deum, et in Deo, qui est actus pro­
prius charitatis. Minor vero suadetur, quia
praedictus amor est formalis benevolentia

69

erga peccatores : ergo et amicitia. Antece­
dens liquet ex primo notabili.Consequentia
vero ex ultimo, quia benevolentiae amor
solum potest excludi a ratione amicitiæ,
defectu communicationis in eodem bono,
et redamationis ; quæ conditiones non re­
quiruntur respectu personæ, quam diligi­
mus propter aliam, qualiter amamus pro­
ximum ex charitate. Praeterquam quod
peccatores existentes in statu viæ commu­
nicant actu cum justis in auxiliis supernaturalibus, necnon in potentia obedientiali,
et ordinatione passiva in aeternam beatitu­
dinem.
Confirmatur primo; nam eodem modo Roboradiligimus peccatores per charitatem, sicut larChristus dilexit nos, ut constat ex his quæ
habentur Joan. 15. Sed Christus Dominusjoan.i5.
diligit nos ex vera amicitia, non enim alias
tanto opere commendaret nobis suam cha­
ritatem : ergo, etc.
Confirmatur secundo, quia beneficentia,
et fraterna correctio sunt actus amicitiæ
erga personam, circa quam exercentur, ut
probat D. Thom. infra, quxst. 31 et 33, exD· T,1°·
eoque præterea suadetur, quia propria mu­
nia amicitiæ sunt excludere nocumentum
ab amico, eique ex affectu ad ipsum bona
conferre, quæ est essentia prædictorum ac­
tum : sed charitas exercet beneficentiam, et
correctionem fraternam erga peccatores, ut
ostendit Angel. Doctor quæst. modo citatis :
ergo est vera amicitia respectu illorum.
43. Contra hanc tamen conclusionem Prima
plura sese offerunt, ex quorum,solutione0i)jccl10·
amplius illustrabitur. Objicies ergo primo,
quod amicitia solum potest esse erga pau­
cos, eosque virtute præditos, ut tradit Philosoph. 8 Ethic, led. 6. Sed peccatores suntAristoi.
quamplurimi,verisque virtutibus destituti:
charitas igitur respectu illorum habere ne­
quit rationem amicitiæ.
Secundo, quia amicorum idem est velle, Secunet nolle, ut superius diximus : sed justi non da’

habent idem velle, et nolle cum peccatori­
bus, sed ab eis potius in volito dissident :
ergo non possunt illos ex amicitia charita­
tis prosequi.
Tertio : nam amici appetunt simul con- Tertia,
vivere, et conversari, ob dilectionem,quam
experiuntur in hac communicatione: sed
justi non appetunt convivere, et conversari
cum peccatoribus, sed potius illorum con­
victum fugiunt, et declinant quasi sibi exo­
sum : ergo idem quod prius.
Quarto : nam amicitia solum potest ha- Quarta.

DE CHARITATE
beri ad similes, quia similitude est causa
amicitiæ, sicut dissimilitude causa odii :
atqui peccatores non sunt similes justis,
sed dissimiles : inter utrosqae igitur esse
non potest amicitia virtutis, qualis est cha­
ntas.
Qcîeü. Quinto: nam ut docet D. Thom. hac 2,
D' Tb0‘2, çuzrf.23, art. 1. amicitia charitatis fun­
datur in communicatione vitæ divinæ,quæ
habetur per gratiam : sed proximi existentes in peccato mortali, non communicant
in hac vita deifica ; ergo non possunt amari
ex amicitia charitatis. Præsertim cum non
detur in ipsis redamatio, quæ est conditio
necessario requisita ad amicitiam.
Sçjjj. Sexto : nam eodem modo se habet chari­
tas nostra respectu hominum peccatorum,
ac charitas divina, et increata, cujus est
participatio: sedcharitas increata non ha­
bet rationem amicitiæ respectu iniquorum,
cum Deus non sit amicas hominis infecti
peccato, sed potius inimicus: ergo nec cha­
ritas nostra.
SeptiM. Septimo: quoniam amicitia non est ad
inimicos, sed ad amicos tantum, utpole ad
quos relative dicitur : sed ex peccatoribus
sæpe aliqui sunt nobis offensi, et inimici :
charitas igitur non potest habere rationem
amicitiæ respectu illorum.
Ocüva. Octavo, et ultimo : quia charitas non est
amicitia respectu illius, cujus æterna re­
probatio constat nobis revelatione divina
qualis est Anlichristus; quis enim dicet,
Christianos esse amicos Antichristi, quem
sciunt esse filium perditionis? Sed Anlichristus quandiu vivit in hac vita, est pro­
ximus : charitas igitur non est amicitia res­
pectu omnis proximi.
Diiaitur 44. Hæc tamen facile expediuntur; ad
oSiècbo. prinum enim objectionem respondetur cum
D. Iho-D. Thom. in 3 dût. qwest. 2, art. 1 ad 12,
et quxst. unie, de Charil. ari. 4 ad 11, et in
hac 2, 2, qwrst. 23, art. 1 ad 3, Aristote­
lem loqui de amicitia per respectum ad il­
lius objectum primarium, non vero com­
parative ad secundarium, uti se habet
proximus ad charitatem. Quia etsi difficile
sit plures ratione sui arridere amanti, et
cum eo moribus, et vita convenire; facile
tamen est, ut ei placeant ratione alterius
suppositi perse primo dilecti. Unde amici­
tia honesti, quæ habetur ad Petrum, ex­
tendi potest ad illius filios, quantumvis
plures sint, et moribus depravati.
Ad secundani respondetur, etiam illam
Satisfit
tccuaconditionem competere amicitiæ per ordidæ.

DISP. Π, DDB. III.

71

:;
beantur in quantum mali, quod etiam spectempore, quo existit in peccato, bene tamen
nem ad objectum primarium, a quo spe!
ut ad amicitiam charitatis, per quam a
charitas creata. Et ratio disparitatis est,
eiem desumit; cum amico enim, quem
justis diliguntur, ut superius diximus.
quod justus vult peccatori charitatem, et
ratione alterius diligimus, sufficit quod
;.
16. Ad quintam occurrit idem Angel.
gratiam, quas tamen Deus illi non vult ef­
appetamus habere conformilatem volun­
ficaciter pro du ratione, in qua existit in
tatis.
«; fît Magisterari, proxime citato ad 1, in hac
■ ^formai Dicendum, quod charitas non exigit
peccato, etiam divisive accepta ; alias non
Accedit, amicorum idem esse velle et
communicationem in vita divina in actu (inesset in peccato, sed in gratia. Ad hoc au­
nolle, quantum ad ea, quæ licite amant; si
tellige respectu proximi), sed sufficit quod
tem ut quis diligat aliquam personam ex
enim contingat aliquem ex amicis ad inho­
til in potentia ; quia quod est in potentia,
amicitia propria charitatis, requiritur quod
nesta deflectere, non debet alter confirmari
tpudainmodo est. Quo etiam pacto respon­
ei velit absolute, et attentis omnibus ipsam
cum illius voluntate, vel illius amicitiam
det ad illud, quod in hac objectione tangicharitatem; quia ut modo dicebamus ex
stalim rescindere; sed speciali cura stu­
turde redamatione; sic enim habet in so­
utroque Thoma, charitas est primum bo­
dere, ut ad pristinam affectus unionem, et
lutione ad 4. « Dicendum quod quamvis
num quod optare tenemur omnibus, ad
virtutis semitam regrediatur; tandiuque
« peccatores actu non redament, possunt
quos illius amicitiam habemus.
tenetur in eo studio, et amicitia persistere,
« tamen redamare, et præcipue in futura
Neque obest, charitatem creatam esseOcfnrr!quandiu fuerit spes sanandi amicum, ut
«vita, cujus conjunctionem præcipue atparlicipationem formalem increatæ; quo-dam redocet Philosoph. 9 Ethic: cap. 3, et ex illoArkt.
niam sicut hæc participatio non obstat quo- pücæ·
» tendit charitas. Unde bene potest esse
D. Thom. 2, 2, qwest. 25, art. G ad 2, et inD' a
< etiam inter eos, qui se in hac vita non
minus charitas nostra sit amor affectivus
3, distinct. 28, qwest. 1, art. 4. Unde cum
« cognoscunt. » Videatur etiam in 3, dist.
erga creaturas, quod non habet charitas
justi diligant hoc modo peccatores per cha­
27,q.2, art. 1 ad 8.
divina; ita nec obstat, ut sortiatur rationem
ritatem (appetunt enim eos velle quæ ipsi
Ex qua doctrina dissoluta manet quædam
amicitiæ erga peccatores, quæ non competit
volunt, et gaudere de iis, de quibus ipsi
jw· alia objectio, quæ ex supra dictis fieri poscharitati increatæ. Et ratio est perspicua
gaudent, eo quod in hac conformitate af­
s^.set contra nostram assertionem, nempe
ex dictis, quoniam ad hoc, quod charitas
fectus peccatorum felicitas consistit), præquod si objectum amatum secundario ex
nostra participet rationem amicitiæ erga
dictus amor habet rationem amicitiæ res­
amicitia, non debet communicare cum
peccatores, sufficit quod mutuetur ab illa
pectu ipsorum.
amante in eodem modo vitæ, nec illum re­
inclinationem affectivam erga omnem pro­
45. Ad tertiam objectionem occurrit D. (kr®
damare, poterit charitas habere rationem
ximum, eamque reducat ad actum secun­
Thom. in hac quxsl. 25, art. 6 ad 5, his^t
amicitiæ respectu creaturæ irrationalis,
dum, concupiscendo illi gratiam et glo­
verbis: ■< Quod convivere cum peccatori-D· &
quam propter Deum amat.
riam, quas charitas divina ipsi conferre
bus est quidem vitandum infirmis, prop­
Haec, inquam, objectio præclusa, et dis­ . potest ; nam eo ipso sortietur rationem
a ter periculum quod eis imminet, ne ab
soluta manet ex verbis modo adductis D.
amicitiæ respectu cujuscumque proximi,
a illis subvertantur ; perfectis autem, de
Thomæ, quia licet objectum secundarium
tam existentis in peccato, quam in gratia.
a quorum corruptione non timetur, lauda­
charitatis, ut est supernaturalis amicitia,
Quæ denominatio non competit charitati
bile est quod cum-peccatoribus convernon debeat communicare actu in vita gra­
increatæ ob rationem nuper assignatam.
1
à sentur, ut eos convertant ; sic enim DoAd septimam objectionem respondet D. Diluitor
tis cum amante, neque illum redamare,
« minus cum peccatoribus manducabat,
i
w
1
SCDllIUA
Thom. supra quxst. 23, art. I ad 2, his objectio.
tene tamen in potentia, per quod exclu­
a et bibebat, ut dicitur Matth. 9. »
i
duntur creaturæ irrationales. Ratio vero I verbis : « Ad secundum dicendum, quodD· Th0,
Quibus adde, omnes justos appetere con­
« amicitia se extendit ad aliquem duplici­
hujusdoctrinee est, tum quia primum bo­
vivere cum peccatoribus, non in actibus
(( ter. Uno modo ratione sui ipsius, et sic
nam, quod appetimus creaturis, ad quas
peccati, sed in operibus gratiæ, et æterna
« amicitia nunquam est nisi ad amicum.
per charitatis amicitiam afficimur, est ut
beatitudine; quod sufficit, ut illos ex amici­
(( Alio modo se extendit ad aliquem res­
charitatem, et æternam beatitudinem con­
tia charitatis prosequantur. Præsertim cum
cinantur, ut ex D. Thom. probat Cajet, in
« pectu alterius personæ, sicut si aliquis
illa conditio conveniat amicitiæ respectu
I
iacqusest. 25, artic. 1. Quæ volitio suppo­
K habet amicitiam ad aliquem hominem,
personae, ad quam principaliter habetur;
nit in eis potentiam assequendi prædicta
« ratione cujus diligit homines ad illum
non vero comparative ad alias, quæ dili­
« hominem pertinentes, sive servos, sive
dona, cujus potentiæ expertia sunt irra­
guntur in quantum pertinent ad principa­
tionalia, et damnati. Tum etiam, quia om­
lem amicum, ut docet D. Thom. in 3, dis­ D. Λ
filios. Et tanta potest esse dilectio amici,
nis amicitia includit benevolentiæ amorem
tinet. 27, qwrst. 2, artic. 1 ad 11.
« ut propter amicum amentur ii, qui ad
Ad quartam respondet S. Doct. in 3, ciïî-Dissite!
respectu amici ; qui amor non potest ha­
a ipsum pelinent, etiamsi nos offendant et
tinct. 28, qwest. 1, art. 4 ad 2, quod pecca- tarJ*
beri, nisi ad creaturas rationales, a quibus
σ odiant ; et hoc modo amicitia charitatis
possumus redamari. Unde hæc potentia
tores sunt similes justis in natura rationali,0· *
a se extendit ad inimicos, quos diligimus
perse exigitur in omni objecto, cui uni­
et possibilitate consequendi æternam bea­
« ex charitate in ordine ad Deum, ad quem
mur per charitatem, ut induit rationem
« principaliter habetur amicitia chari­
titudinem. Quæ similitudo sufficiens est ut
ab eis diligantur ex amicitia charitatis, ut
amicitiæ.
« tatis. »
48. Ad ultimam objectionem responde-®1™^
socii in futura felicitate, quam præstolan47. Ad sextam objectionem respondetur,
tur. Dissimilitudo autem proveniens ex
detur cum Lorea 1,2, q. 25, art. II, Sua-g^o««·
ik>quod licet charitas increata non habeat ramalitia in causa est, ut peccatores odio harez disp. 1, de charitate, sect. 2, Castillo fncasliUÔ.
a tionem amicitiæ respectu peccatoris pro

72

DE CHARITAEE.

Arauxo. hoc tract, disp. 1, ç. 1, in fine, Arauxo in
hac 2,2. </. 25, art. 6, negando majorem.
Tum quia eo modo possumus Antichristum
amare, quo ipse lenetur se diligere : Antichristus autem tenetur diligere se ex bene­
volentia charitatis, alias non peccaret in
omissione hujus amoris,quod non debet ad
mitti. Tum etiam, quia dum quis non habet
impotentiam absolutam consequendi beatitudineni, est proximus per amicitiam cha­
ritatis diligendus : Antichristus autem, et
alii reprobi, dum sunt in hac vita, non
habent impotentiam absolutam consequendi
beatitudinem, sed possunt illam simplici­
ter et absolute assequi : debent igitur ex
charitatis amicitia diligi. Eo vel maxime,
quia alias is, de cujus reprobatione certi
essemus, non posset ex amicitia charitatis
a nobis prosequi, etiamsi in culmine sanc­
titatis existeret. Quod tamen apparet evi­
denter falsum, cum pro tunc sit Dei ami­
cus, et illi gratus. Ad probationem autem
dicendum, nomen Antichristi magis esse
malitiæ, quam naturæ. Unde ad Antichris­
tum non debemus habere amicitiam chari­
tatis, bene tamen ad personam, quæ dicitur
Anlichrislus, prout est capax assequendi
æternam beatitudinem.
Replica. Dices : Antichristo non possumus velle
æternam beatitudinem ;ergo neque illum
diligere ex amicitia charitatis. Consequen­
tia patet, quia hujusmodi amicitia fundatur
in communicatione beatitudinis superna­
turalis. Antecedens suadetur, quia non pos­
sumus licite Deum orare, ut conferat .lntichristo beatitudinem, eo quod hæc oratio
frustranea esset, et præjudicans immuta­
bili decreto divinæ voluntatis : id autem
quod non potest a Deo exorari, nequit li­
cite appeti, et desiderari, quia oratio est
petitio decentium a Deo.
Solutio. Respondetur, quod esto non possimus
appetere Antichristo beatitudinem affecta
efficaci, et voluntate consequenti, sed ineffi­
caci tantum, et voluntate antecedenti ; va­
lemus tamen illi absolute appetere, quod
gratiam assequatur, et diu in illa persistat,
et ne sit aeque malus, ac potest : quæ vo­
luntas sufficit ad amicitiam propriam cha­
ritatis, supposita potentia absoluta conse­
quendi beatitudinem, quam habet omnis
reprobus dum est in via. Videantur D.
D. Tbo.Thomas 1 p. quzst. 113, ari. 4 ad 3, et
Δηαχ°· Arauxo loco citato, ubi aliter occurrit huic
replicæ.

DISP. II, DUB III.

§ ni.

jectum illius secundarium (qualiter proxi­
mus se habet ad charitatem); is enim non
Opposita sententia cum suis argumentis.
petit diligi ul objectum formale amoris, sed
sufficit quod ei velimus bonum, ut est illius
49. Contra utramque assertionem a nobis
sicut linis proximi, ut constat in amore
statutam sentiunt Vasquez lib. \,de adorat. °*
amicitiæ Dei ad homines justos, quos non
disp. 6, cap. 2, et lib. 3, disp. 1, cap. 3,
respicit ut objectum formale, et specificatiHurtado disp. 130, sect. 2, I.essius lib. 2,de^
vumsui, sed solum ut finem proximum
justitia et jure, cap. 36, dub. 3, num. 18,3
donorum supernaluralium, quæ illis im­
Ripalda in present i, disp. 32, sect. 1, Tur-Trl·
pertitur.
rianus, et alii recentiores, qui opinantur |
üà 50. Secundo respondetur, admissa maamorem charitatis, quo diligimus proxi- Arj. \r:' jori negando minorem ; quoniam licet vir­
mum, non esse amicitiæ formaliter, et pro-“5
tus charitatis non respiciat proximum ut
prie dictæ respectu illius, sed concupiscen­
objectum formale, sed solum ut materiale,
tiae tantum. Pro qua sententia arguitur
et secundarium ; dilectio tamen proximi,
primo ratione a priori ; nam ad amicitiam
quæ est actus secundarius prædictæ virtutis,
proprie, et stricte dictam requiritur, quod
respicit illum ut objectum fç;male sui, ut
amicus diligatur propter seipsura, sicut
constat ex dictis § 1. Quod sufficit ad hoc
propter objectum formale amoris ; quia ut
ul charitas, quatenus inclinat, et explica­
inquit Philosoph. 8 Ethic, cap. 9, amiciΑτλ
tor in prædictum actum secundarium, sit
volunt bona iis, quos amant, illorum tamen
vera et formalis amicitia respectu proximi,
gratia : sed charitas non diligit proximum
quem propter Deum amat.
propter seipsum, sicut propter objectum
Ssta Ad confirmationem respondetur negando
formale hujus amoris, quia objectum for­
££ minorem, ad cujus probationem dicendum,
male charitatis est solus Deus, ut dubio 2
- !y-quod ut tradit D. Thom. locis in argumento
hujus disputationis vidimus : ergo non est
citatis, ratio benevolentia? salvatur indem­
amicitia proprie, et formaliter dicta respec­
nis ex eo præcise, quod quis velit bonum
tu proximi.
alicui personæ, ut est bonum illius, quam­
Confirmatur : nam dilectio amicabilis
vis personam ipsam ordinet ulterius ad
debet esse proprie, et formaliter benevolensuum ultimam finem. Ad concupiscentiam
tia erga amicum : sed amor quo proximus
vero requiritur, ut quis afficiatur in ali­
diligitur propter Deum, non est benevolen­
quod objectum in quantum præcise cedit
tia erga illum, sed concupiscentia : ergo
ia bonum alterius, ad illudque ordinatur;
cum hac ratione ametur proximus per cha­
quo pacto appetimus conservationem vini,
ritatem, non poterit hæc virtus habere ra­
ut illud bibamus. Unde cum charitas velit
tionem amicitiæ respectu illius. Suadetur
proximo æternam beatitudinem ut est bo­
minor, quia ut docent communiter Theolo­
nam illius, sive ut illi bene sit, non potest
gi cum D. Thom. 1, contra gent. cap. 91, eO>.^
non induere rationem benevolentiae res­
1, 2, qussl. 26, ari. 4, amor benevolentia
pectu dicti proximi, sicat et concupiscentiae
est ille, qui fertur in objectum propter ip­
respectu beatitudinis, quam ei desiderat,
sum ; concupiscentia vero, qui afficitur in
tametsi respiciat proximum ut objectum
amatum propter aliud ; unde cum unico
secundarium, quod diligit propter Deum.
A» 51. Secando arguitur : nam si propter
actu plura objecta prosequimur, idem nu­
mero amor est benevolentia respectu sup­
aliquam rationem charitas esset amicitia
positi quod diligitur propter se, et concu­
erga proximos, maxime quia versatur circa
illos ut filios, et amicos Dei : sed hic amor
piscentia respectu aliorum, quæ tanquam
non est amicitia propria, et formalis res­
objecta secundaria amantur propter illud :
constat autem amorem, quo diligimus
pectu proximi, sed tantum respectu Dei :
proximam propter Deum, non affici in
ergo. Probatur minor : tum quia actus,
quo filii Petri diliguntur a nobis, vel ab
proximum propter seipsum, sed ratione
divinæ bonitatis, quam per se primo ama­
ipso Petro, quia filii ejus sunt, non est
mus : ergo, etc.
amicitia propria et formalis respectu illoHuic argumento respondetur primo, ma- &&
rom, sed concupiscentia : ergo idem projorem solum esse veram loquendo de amico,
portionabiliter dicendum est de amore, qui
qui diligitur ut objectum primarium amifertur in proximos qua filios Dei. Tum
ciliæ, non vero de illo, qui amatur ut ob­
etiam, quia elargitio eleemosynae propter
Salmant. Curs, theolog. tom. XII.
jectum

73

Deum non est actus misericordiae proprie,
et formnliter, sed materialiter tantum;
formaliter quippe est actus charitatis, ut—
pote exercitus ex motivo illius : sed amor
qui tendit in proximos qua filios Dei exer­
cetur etiam ex motione bonitatis increatæ.
et propriæ ipsius Dei. Ergo non est amici­
tia formalis respectu proximi, sed solum
respectu Dei.
Confirmatur primo : nam amor quo Coafirdiligimus proximos ob intrinsecam, et ab- p7kna°.
solutam illorum bonitatem, diversus est ab
eo, qui fertur in illos ut filios Dei : sed
prior ille amor est amicitia proprie, etfor­
maliter dicta respectu proximi : secus ergo
hic posterior.
Confirmatur secundo : nam charitas eo- secun­
dem modo fertur in proximos, ac in dam- ,l3·
natos, et creaturas irrationales; omnia
quippe diligit propter divinam bonitatem,
ad illiusque gloriam, et manifestationem :
sed respectu damnatorum, et irrationa­
lium non est amicitia : ergo nec respecta
proximi, nisi forsan materialiter, et im­
proprie, quatenus scilicet illa obsequia ei
impendit, quæ sufficerent ad strictam ami­
citiam, si ex benevolentiae motivo tribue­
rentur.
Confirmatur tertio, quia per charitatem Tenia,
amamus proximos sicut nos ipsos ·. at cha­
ritas respectu nostri non est amicitia, cum
hujus ratio ad alterum tendat : ergo nec
erga proximos,
Respondetur huic argumento negando Occumminorem, et antecOdens prioris probationis; nam amor qui fertur in filios Petri,
quia filii illius sunt, est vera amicitia res­
pectu illorum, saltem sicut objecti minus
principalis, et secundarii; ad id namque
sufficit, ut ratio motiva prædicti amoris sit
bonitas Petri insumul cum unione naturali
filiorum ad ipsum. Alias tollenda erit de
medio amicitia consanguinitatis, cum illius
affectus vel sit filii ad patrem ut patrem,
vel patris ad filium qua filium, vel fratris
ad fratres qua consanguineos; in omnibus
enim his affectibus militat eadem ratio,
quoniam sicut filius amatur relative ad
patrem, ita pater diligitur relative ad filium,
et frater respective ad utrumque, ut ex se
liquet.
Ad secundam probationem respondetur
negando majorem ; nam elargitio eleemo­
synae facta propter Deum, est actus elicitus
a misericordia, et imperatus a charitate;
quia licet motivum ultimum, et influens ex
6

DE CHARITATE.
intentione expressa operantis in prædictum
actum sit Deus, proximum tamen, et ex
natura rei ab illo inspectum est sublevatio
aliéna? miseriæ. Unde prædicta elargitio
eleemosynae est in specie formali utriusque
virtutis, misericordiae scilicet, et charitatis,
licet diverso modo.
Diiaimr
primam confirmationem respone.isik- detur negando majorem, si bonitas absopriJi. luta, propter quam proximus diligitur, sit
illa, quam habet ex gratia, et donis supernaluralibus; nam amor terminatus ad
proximum ob hujusmodi bonitatem, tam
absolute, quam respective sumptam, est
ejusdem speciei, propriusque charitatis
theologicæ, ut dubio sequenti constabit. Si
vero proximus diligatur propter alias per­
fectiones naturales, quales sunt claritas
sanguinis, splendor doctrinæ, et similes,
erunt quidem prædicti affectus amicitiæ
stricte dictæ erga illum, diversiqne speci­
fice ab amore, quo diligitur ut filius Dei,
quia illi pertinent ad amicitiam naturalem,
istæ vero ad supernaturalem, et propriam
charitatis. Non enim inconvenit, ut ean­
dem numero personam pluribus specie
amicitiis diligamus, et ideo concessa utra­
que praemissa, negatur consequentia.
satisfit
secundam confirmationem respondesMun- tur ex D. Thom. et Cajetano in. hac 2, 2,
D. Tho.yuJWL 25, art. 1 et 2, quod proximus poCajet.
amarj dupliciter per charitatem : uno
modo ut res Dei, quam ad illius gloriam
persistere cupimus ; et hic amor non est
amicitiæ respectu proximi, sed concupis­
centia), quia versatur circa illum eo dum­
taxat modo, quo circa irrationalia, ad quæ
non habetur amicitia. Alio modo diligitur
proximus per charitatem ut filius Dei, par­
ticeps nobiscum in futura beatitudine, sive
ut objectum, cui volumus ipsam charitatem,
et beatitudinis consortium. Et hic affectus
est amicitia proprie, et stricte dicta erga
proximum, nec extenditur ad irrationalia,
utpote quibus concupiscere non possumus
charitatem. quæ est bonum primo, et ne­
cessario volendum creaturæ, quam ex ami­
citia charitatis diligimus, ut loco citato pro­
bat S. Doctor.
53. Ad tertiam confirmationem duplici^îqadter occurrit D. Thom. nam in 3, dist. 28, q.

ρΓ*τΚ< 1' art- θ» resPûn(let quod licet nomen amicitix imponatur proprie ad significandum
amorem, qui ad alios diffunditur , nihilo­
minus tamen etiam amor, quem quis ha­
bet ad seipsum, amicitia, et charitas dici

DISK JI, DLR. IV.

potest, in quantum affectus, qui habetur .
amicitiæ supernaturalis proprie cl stricte
ad alterum, procedit a similitudine amorfe, |
dicte. Tum etiuin. quia proximus potest
quem quis habet ad seipsum. Enimvero i
amari affectu supernatural!, propter virtu­
cum praecipuum, quod amicitia significat, I
tes, ei perfectiones hujus ordinis absolute
sit unio affectiva inter amantes, hæcque
acceptas. Quem amorem manifestum est
perfectius habeatur ad seipsum, quam ad
esse amicitiæ stricte dictae erga proximum,
alterum ; idcirco amor, quo unusquisque
cum afficiatur ad illum ob intrinsecam bo­
nitatem supernaturalem, qua) in eo relucet ;
diligit seipsum, dici potest quasi per excel- I
si enim amor proximi propter dotes illius
leutiam amicitia.
naturales elicitus, constituitur inter affec­
Secundo respondet in hac quxst. 25, ü
artic. -1, quod licet non possimus habere^
tis amicitiæ naturalis stricte dictæ, amor
illius ob perfectiones supernaturales necesamicitiam ad nos ipsos sicut ad objectum®·
sarioconstituendus est inter affectus ami­
primarium illius; bene autem sicut ad ob­
citiæ supernaturalis proprie dictæ.-Unde
jectum secundarium, quod propter aliud
hujus doctrinæ veritate supposita (quam
magis dilectum amamus. Unde cum chari­
probat liquido Ripalda in prxs. disp. 32,
tas sit amicitia erga Deum principaliter, et
ü^'wt.2). Authores qui cum illo negant, chaex consequenti ad creaturas rationales, in­
^'ritatem theologicam induere formalem ra­
ter quas est ejus subjectum, potest inducere
lionem'amicitiæ erga proximum, conse­
rationem amicitiæ respectu illius.
quenter affirmant, de facto existere aliam
Adde, quod licet charitas non esset ami­
charitatem infusam, et moralem, quæ res­
citia respectu nostri, bene tamen respectu
picit per se primo proximos ut amicos.
aliorum, eo quod inveniatur in illis alte­
Qui vero agnoscunt in charitate theologica
ritas suppositorum, ob cujus defectum non
rationem amicitiæ erga proximos, negant
induit rationem amicitiæ respectu nostri.
existeniiam, et possibilitatem cujuscumque
Cujus rei est manifesta instantia in amici­
alterius charitatis infusæ. Cujus litis subs­
tia naturali, qua non diligimus nos ipsos
tantia modo examinanda est, videndumque
ut amicos, sed alios , qui nobiscum in eis­
utra ex dictis partibus nostrum suffragium
dem bonis communicant; quippe respectu
mereatur.
nostri solum est amor strictissime dictus,
qui est forma, et mensura amicitiæ, quæ
habetur ad alios. Cui doctrinæ robur adji­
cient dicenda dubio sequenti, ubi veritas
in hoc dubio statuta amplius illustrabitur.
I'alrum sententia eligitur, et elucidatur.

55. Dicendum ergo est. præter charitatem theologicam, neque de facto, neque de
possibili existere aliam moralem per se in­
Llrum prxter charitatem theologicam detur
fusam, quæ sit stricta, et directa amicitia
de facto, aut de possibili alia moralis, et
erga proximum. Hæc conclusio est commu­
infusa, qux sil per se amicitia erga proxi­
nis sententia SS. Patrum, præsertim Αή­
mum ?
ρ lx. gust. lib. 8, de Trinit. cap. 6, 7, et 8,
D. Thom. quxst. unie, de charit. art. 5, et
54. Nullus Catholicorum negare potest,
in hac 2, 2, quxst. 23, art. 4, et quxst. 25,
esse de facto aliquam virtutem supernatu­
art. 2, et pluribus aliis in locis; ubique
ralem, quæ sit amicitia proprie dicta erga
enim loquitur de charitate quæ est super­
proximos, gratia præsertim, et divinis
natural amicitia Dei, et proximi, sicut de
charismatibus exornatos. Tum quia ex
divino præcepto tenemur amare proximos
unica, ac indivisibili virtute omnium per­
eo modo, quo Christus Dominus dilexit nos,
fectissima. Qui etiam loquendi modus fa­
miliaris est Scripturæ sacræ, ut constat ex
tradens animam suam pro nobis; dicitur
enim Joan. 1G: Hoc est prxeeptum meum, ut > it,- illo 1, ad Corinth. 13 : Nunc autem manent
diligatis invicem sicut dilexi vos. Quod prs-Djg
fides, spes, charitas, tria hxc, major autem
ceptum esse charitatis, docet August, tract. ®·^ i horum est charitas. Et ex illo, 1, Joan. 4:
83, in Joan, et 8, de Trinit. cap. 8, Gregor.
Sidiligimus invicem, Deus in nobis manet,
homil. 2~, in Evang. Chrysost. homil. 76,
d charitas ejus in nobis perfecta est. Unde
in Joan, et alii Patres. Constat autem
hanc sententiam quasi germanam Scriptu­
Christum Dominum dile?ysse nos amore
ræ. et SS. Patrum tuentur omnes ThomisDUBIUM IV.

to

75

tas, CajetBannoz, Aragon, Arauxo.Joan. a cajet.
S. Thom. locis modo citatis exi, 2. Quibus^™^Aragon.
accedunt Suarez in prxsenti, disp. 1, sect. Aranjoi
Joao.a
3, Azor. tom. 1, lib. 9, cap. 3, quæst. 5, S.
sect. 4, Tannerus disp. 2, quæst. 2, dist. 2, T^a°a^·
Valentia quæst. 1, punct. 1, et plures alii. Azor’
Probatur primo : nam sacri Scriptores,'valent',
et PP. non meminere alterius charitatis Funrtainfusæ, nisi theologicæ. qua Deus diligiturllienlum·
propter se, et proximus propter Deum : er­
go præler hujusmodi charitatem non debet
admitti alia supernaturalis. quæ sit stricta
amicitia erga proximum. Consequentia vi­
detur perspicua, quia perfectiones supematurales non debent introduci absque suffi­
cienti fundamento in Scriptura, et Patribus.
Antecedens autem est manifestum, quia
neque Scriptura sacra,neque illius Interpre­
tes, quos Ecclesia ut magistros venera­
tur, quales sunt Ambrosius. Hieronymus,
Augustinus, Chrysost. Gregorius, Cyrillus, Cbrys.
et D. Thom. alicubi mentionem faciunt cynli’.
prædictæ virtutis ; quin potius de charitate, D' Th0·
quatenus est amicitia Dei, et proximi, sicut
de unica virtute loquuntur, ut constabit
lustranti illorum opera, præsertim quæ
ediderunt in cap. 13, 1, ad Cor. et in Epis­
tolas D. Joannis.
Confirmatur: nam Scriptura sacra illam Fulcitur,
dumtaxat proximi dilectionem agnoscit, et
commendat, quæ per se vivificat animam
vita graliæ : sed hujusmodi dilectio est pro­
pria charitatis theologicæ : hæc igitur dum­
taxat nota est Scripturæ,et Patribus, proindeqae a nobis admittenda. Minor, et utra­
que consequentia non indigeat probatione.
Major etiam constat ex illo 1, Joan.3 :
Joan
scimus quoniam translati sumus de morte ad Joau. 4
vitam, quoniam diligimus fratres. Et ex illo
cap. 4 ejusdem epistolæ : Charissimi, dili­
gamus nos invicem, quia charitas ex Deo
est, et omnis qui diligit, ex Deo natus est.
Et aliis pluribus hujuscemodi.
56. Huic argumento occurrit Ripalda in e(Tupræsenti, disp. 32, seci.4, num.42, concesso
antecedenti negando consequentiam : pri­
mo quia sacri Scriptores, et Patres solum
intendunt hortari fideles ad charitatem
perfectissimam proximo, quæ non est mo­
ralis, sed theologica. Secundo, quia solum
disserunt de charitate proximi, quæ certe
justos, et peccatores complectitur, qualis est
sola theologica; nam utrum moralis ad
peccatores extendatur, sub dubitatione est.
Quade causa videntur non meminisse il­
lius.

?

DE CHARITATE.

»

1

a- Cæterum, utraque hæc solutio non pro• bat negandam esse consequentiam ; quia
solum addit vires antecedenti, idque reipsa
admittit, quo potissime nostra sententia
fulcitur, et opposita convincitur falsitatis :
nam in re, quæ viribus naturæ cognosci
nequit, sed sola fide, aut lumine ex illa
derivato, id dumtaxat tenendum est, quod
sacri Scriptores, et Patres nobis tradunt ;
essetque temeritatis nota inurendus, qui
sine ullo fundamento ex illis deprompto
aliquid statueret : sed sacri Scriptores et
Patres nullibi meminerunt charitatis infusæ moralis, sed theologicam dumtaxat
agnoscunt, et fidelibus commendant, ut
admittit Ripalda : ergo prædicta charitas
infusa moralis non potest admitti, nisi
contravenire velimus SS. Patribus : quod
alienum esse debet ab Au there Catholico.
Major
Deinde: nam ex eo hic Auctor astruit
iuîpuχηαΐίο. existentiam charitatis infasæ moralis, quia
negari nequit esse in nobis amicitiam supernaturalem.et stricte dictam erga proxi­
mos, cujus ratio non potest in illius opinio­
ne competere charitati lheologicæ : sed hu­
jusmodi charitas theologica est perfectissima
amicitia erga proximos, ut suimet oblitus
admittere videtur ipse Ripalda in prima
solutione : non ergo admitti debet alia
charitas moralis infusa, utpote absque ne­
cessitate introducta.
Praeterea sacri Scriptores, et Patres il­
lam dumtaxat charitatem agnoscunt, quæ
citra dubium complectitur omnes proxi­
mos, sive justi sint sive iniqui, ut constat
ex ipsasacraScriptura quæ sine discrimine
inter proximos amicabilem illorum dilec. tionem praecipit : sed sola charitas theolo­
gica complectitur sine dubio omnes proxi­
mos, ut fatetur ipse Ripalda in secunda
solutione: igitur hæc dumtaxat charitas
nota est Scripturae, et Patribus, proindeque
nulla alia introduci potest cum fundamento
ex illis desumpto, imo quin ipsis obviam
eamus.
57. Secundo probatur nostra sententia
Kalio
conciu- alia ratione, nam amicitiasupernaturalis,
sioniSw
sinD,s' qua diligimus justos ob intrinsecam per­
fectionem gratiæ, et donorum, quæ illam
consequuntur.necessariocoincidit cum cha­
ritate theologica, per quam Deum amicabiliter diligimus : ergo nec est, nec esse po­
test alia virtus specifice ab illa distincta.
Consequentia patet : antecedens vero sua­
detur, quia amicitia honesti solum potest
multiplicari in eodem subjecto ex diversi­

DISP. II, DUB. IV.

tate boni, sive modi vivendi, in quo funda­
ritas theologica, scilicet naturæ divinæ
tur, ut constat ex dictis disp. pr.rced. et ideo
quæ ipsi Deo competit per essentiam,
impossibile est, quod iinmulliplicato modo
justis autem participative ; non poterit
vivendi,multiplicetur specie amicitia ad il­
distingui specifice a prædicta virtutecliaritalum eonsequuta : sed amicitia qua diligi­
tis lheologicæ, sed erit idem cum illa, ha­
mus justos ob dotessuperhaturalis justitiæ,
bens debitum ordinem ad sua objecta, ra­
fundatur in communicatione ejusdem boni,
tione cujus Deum super omnia diligimus,
sive modi vivendi, in quo fundatur chari­
justos vero infra Deum.
tas theologica ; nam utraque fundatur in
tétUi- Confirmatur : nam eadem est amicitia
communicationegratiæ et donorum super- !
politica, quæ fundatur in bono politico,
naturalium : ergo nequit specifice ab ea
quatenus subditis, Principique communi,
distingui, sed necessario cum illa coincidit.
et quatenus communi ipsis subditis inter
Dices, charitatem theologicam fundari in»^
se: ergo eadem est amicitia supernatura­
vita gratiæ, quatenus Deo nobisque com­
lis, quæ fundatur in bono gratiæ. quatenus
muni ; amicitiam vero charitatis moralis
justis, Deoque communi, et prout est com­
fundari in communicatione, quam habe­
mune ipsis justis inter se. Antecedens est
mus cum proximo in prædicta gratia, et
perspicuum, quia eadem amicitia politica
donis illam comitantibus. Quæ diversitas
Principem, et subditos, sive Rectorem civi­
sufficere videtur ad distinguendas specie
tatis, concivesqne diligimus. Consequentia
praedictas amicitias.
vero suadetur a paritate; nam ideo præ­
Sed contra est, quia non multiplicato^
dicta amicitia est eadem specie in eodem
te
substantialiter eodem modo vivendi, im- u
subjecto, prout extenditur ad Principem,
possibile est quod multiplicetur specifice
et subditos, sive Rectorem civitatis et con­
amicitia in illo fundata, quamvis commu­
cives, quia bonum politicum, in quo funda­
nicatio prædictæ vitae pluribus cum perso­
tur, est idem substantialiter in subditis, et
nis, et inaequaliter contrah itur : ergo su­
in Principe : ergo cum idem sil bonum
per communione ejusdem gratiæ sanctifi­
naturæ divinæ, in quo fundatur amicitia
cantis habita cum Deo, et creaturis fundari
supernaturalis, qua diligimus Deum, et
nequeunt plures amicitiæ specie distinctæ.
justos, non potest esse hæc virtus multi­
Consequentia patet : antecedens vero suade­
plex specifice, quatenus Deum et justos at­
tur,tum ex ipsa natura amicitiæ; hæc enim
tingit, sed necessario debet esse unica in
sequitur unitatem et distinctionem specifi­
specie infima.
cam vitae, inqua fundatur ; quare illa subs­
Uu 58. Respondebis forsan ex doctrina con!’R1' trariorum, ideo amicitiam politicam esse
tantialiter immultiplicata, implicat ipsam
amicitiamspecificeineodemsubjectovariari.
eandem specifice erga Principem, et subdi­
Tum etiam,quia sola multiplicitas persona­
tos, quia solum Principem respicit per se
rum communicantium secundum magis, et
et ratione sui, subditos autem ratione il­
minusin aliquo bono,non potest distinguere
lius; amicitia autem supernaturalis, qua
specifice amicitiam in illo fundatam, sed
diligimus justos ob intrinsecam perfectio­
solum ponit ordinem in usu illius,ut cons­
nem, et sanctitatem gratiæ, respicit illos
tat ad hominem in ipsa charitate morali,
per se, et ratione sui, ob idque non potest
non distingui specifice a charitate theolo­
quam introducere conantur Adversarii;
nam licet justi plures sint, et inæquales
gica, qua Deum amicabiliter, et super
in perfeclionibussupernaturalibus ; quiataomnia diligimus.
Sed hæc solutio nullius momenti est,
men omnes communicant in eodem speci­
potestque refelli primo, quia in sententia
fico bono gratiæ sanctificantis, idcirco præ­
contrariorum id quod amatur ratione alte­
dicta amicitia moralis fundata in hoc bono,
rius, non diligitur amicabiliter, sed ex con­
non est multiplex specie, sed unica, quam­
cupiscentia mera : ergo amicitia politica,
vis ad plures personas extendatur, illasqua prosequimur concives, debet attingere
que inæqualiler attingat, ut ipsi adstruunt
illos per se, et ratione sui, non secus ac
Adversarii. Id quod etiam probari potest a
Rectorem ipsum civitatis, quamvis admit­
paritate deducta ex aliis amicitiis, scilicet
civili, naturali, domestica, etc. Cum ergo
tat inæqualitatcm in gradu intensivo hujus
amicitia supernaturalis, qua diligimus jus­
amoris,eo quod bonum commune politi­
tos quia justi sunt, fundetur in commu­
cum ^propter cujus perfectionem tam Rec­
nione ejusdem boni, in quo fundatur cha­
torem civitatis, quam ipsos cives diligit)
ritas

principalius, et perfectius inveniatur in
illo, quam in istis; alias juxta doctrinam
contrariorum nulla dabitur amicitia politi­
ca erga concives ; quod non potest admitti,
utpote communi placito, rectæque rationi
dissonum.
Secundo impugnatur eadem solutio,quia
sicut possumus diligere justos, quia justinisepnsunt ; ita etiam possumus amare concives,
quia cives sunt, et non solum propter civi­
tatis Rectorem, sive Principem. Imo licet
amicitia politica plus diligat Principem,
quam subditos, non tamen afficitur ad illos
gratia Principis, sed propter ipsos : et ta­
men hujusmodi amicitia politica est eadem
specifice, quatenus Principem, subditosque
complectitur ; non alia ratione, nisi quia
idem est bonum politicum, in quo funda­
tur, Princepsque, et illius subditi commu­
nicant : ergo etiam erit unica specifice cha­
ritas supernaturalis, qua Deum in seipso,
et justos, ut justi sunt diligimus; siquidem
idem est bonum naturæ divinæ, in quo
fundatur, et justi cum Deo communicant.
59. Dices : Amicitia æqualitatis non po- Objec­
tes! esse eadem specifice cum amicitia excel­
lentiæ : sed amicitia supernaturalis, qua
diligimus justos ob intrinsecam illorum
sanctitatem absolute acceptam, est æquali­
tatis ; quippe tendens in personas ejusdem
ordinis cum amante : ergo non potest esse
eadem specifice cum charitate theologica,
quæ est amicitiaexcellentiæ rationalis creaturæ ad Deum.
Respondetur, quod sicut scientia supe- solutio,
rior, qualis est Theologia, est formaliter
practica, et speculativa, cum tamen hujus­
modi rationes multiplicent specifice scien­
tiam inferiorem ; ita charitas theologica,
sive amicitia supernaturalis, qua Deum, et
proximos diligimus, est formaliter emi­
nenter excellentiæ,etæqualitatis,obsui celsi­
tudinem, et dignitatem : excellentiæ quidem
respectu Dei; xqualitatis autem respectu
proximi. Quæ solutio eo verosimilior est,
quo minus constat divisionem amicitiæ
penes æqualitatem, et excellentiam esse
essentialem, et generis in species ; satis
quippe probabile est, illam esse accidenta­
lem, ut perspicuum fiet. Vel dicendum,
quod licet eadem amicitia nequeat esse per
se primo excellentiæ, et æqualitatis; minime
tamen repugnat, quod unam ex his ratio­
nibus per se primo sortiatur, aliam vero
secundario : amicitia autem supernaturalis,
qua diligimus justos, est per se primo ex-

DE CHARITATE.
ceUenlir; quia speciem capit a bono divinæ
naturæ, ut est in seipso, quod excellens est
respectu cnjuslibet creaturæ. Cæierum quia
prædicta amicitia extenditur secundario ad
amorem justorum, idcirco sortitur ex con­
sequenti denominationem squalitatis per
ordinem ad illos.

esse possit alia moralis infusa erga illos.
Consequentia quoad utramque partem admittitur ab Adversariis. Antecedens vero
suadetur ; tum quia dilectio amicabitis fun­
data in communicatione divinæ naturæest
propria charitatis theologicæ, sicut principii
a quo immediate elicitur, non secus ac di­
lectio amicabitis fundata in communione
sanguinis est propria naturalis amicitiæ,ut
§ n.
§ prxced. vidimus : constat autem dilectio­
nem amicabilem, qua prosequimur justos,
Alia talio pro vera sententia.
quia justi sunt, fundari in communicatione
Aliud GO. Ultimo suadetur communis assertio
divinæ naturæ,quam nobiscum sortiuntur.
^ro^alia ratione, quam ut brevius, et clarius
Tum etiam, quia diligere justum ob intrin­
proponamus, animadvertendum est prius,
secam perfectionem supernaturalis justitiæ
quod cum gratia sanctificans constituat ho­
idem est, ac amare illum ut socium in par­
minem justum, et perfectum in ordine su­
ticipatione naturæ divinæ, sive æternæ
pernatural!, simulque Ilei filium, et ami­
beatitudinis ; quoniam justitia supernatu­
cum, dupliciter amari potest ipse homoob
ralis nihil aliud est. quam participatio quae­
snpernaturalem pulchritudinem prædictæ
dam naturæ divinæ, per quam efficimur
gratiæ. Uno modo quatenus Dei filius, et
participes prædictæ felicitatis, et elevamur
amicus, vel ratione alterius tituli, in quo
ad societatem filii Dei : hujusmodi autem
exprimatur similis habitudo ad Deum. Alio
actus est proprius charitatis theologicæ, ut
modo absolute quia justus et perfectus in
quæ fertur ad Deum ut est summum bonum
ordine supernatural), adeoque sine expres­
beatificans; ad proximos vero sicut ad so­
sione præcedentis habitudinis ex parte mocios in participatione æternæ beatitudinis,
tivi immediati, propter quod amatur. Inter
ut docet D. Tb. qux unic.de charit. ari.7, Π.Τλ
utramque autem actum illud interest dis­
et aliis in locis : ergo, etc.
criminis, quod prior in omnium sententia
Confirmatur primo, et illustratur am-^
est proprius charitalis théologie® ; dubita­
piius hæc ratio : nam reipsa idem est dili- “
tur vero, an sit amicitiæ proprie dictæ erga
gere justos, quia justi sunt, ac quia Deus
justos? in quo affirmativam partem tutati
est in illis ; quandoquidem ratione præ­
sumus dub. prseced. Posterior vero sufficit
dictæ justitiæ in Deo manent, et Deus in
in omnium sententia ad ineundam amici­
illis, ut habetur I, Joan. 4. Sed diligere1·^
tiam stricte dictam cum praedictis justis ;
proximos, quia in illis Deus est, vel ut in
dubitationi vero obnoxium est, utrum cha­
illis Deus sit, est actus proprius charitatis
ritas theologica valeat illum elicere? Ete­
theologicæ, ut constat ex dictis dub.prxced.
nim si prædicta virtus hnjusmodi actum
et expresse tradit D. Thom. quxst. proximet).^
elicere queat, erit absque dubio amicitia
citata de charit. ari. 4 in (tne corp. Ergo et
proprie dicta erga justos, nec poterit ad­
prior, quo diligitur justus ob intrinsecam
mitti alia moralis, et infusa. Quare ad
perfectionem supernaturalis justitiæ abso­
revincendos Adversarios, litemque prælute sumptæ.
sentis quæstionis terminandam , solum
Confirmatur secundo, quia diligere justos &η·
restat ostendere prædictum actum esse pro­
qua justos idem est, ac amare illos qua<^>
prium charitatis theologicæ, sicut principii,
filios, et amicos Dei : sed hic posterior actus
a quo immediate elicitur; nam quia oppo­
elicitur a charitate theologica, neque potest
situm arbitrantur Recentiores, ideo a no­
elici ab alia virtute, ut admittunt Adver­
bis, communique sententia recedunt.
sarii : ergo et prior. Suadetur major, quo
Quo supposito sic formatur sequens ratio
niam diligere justos eo quod justi sunt, ni­
pro assertione. Actus quo diligimus justos
hil aliud est, quam amare illos ob formalem
ob intrinsecam, et supernaturalem eorum
conceptum formae justificantis, scilicet gra­
sanctitatem absolute acceptam, sive quia
tiæ : sed ratio formalis gratiæ sanctificantis
justi sunt, est proprius charitatis theolo­
includit formalem conceptum amicitiæ ra- .
gicæ, sicut principii elicitivi : ergo charitas
dicalis, et formalis filiationis creaturæ ad
theologica est amicitia proprie, et stricte
Deum : ergo diligere justos, qua justos,
dicta erga justos, ita quod neque sit, neque
idem est ac amare illos ut filios et amicos
Dei,

DISP. II, DUB. IV.

Dei, quamvis hoc posterius non æque per
utrunique actum exprimatur.
Ift
β|. Respondebis pro Adversariis, quod
licet eadem sit forma, quæ constituit
hominem justum,et filium Dei; hi tamen
effectus distinguuntur inter se virtualiler,
imo ab invicem separari possunt, ut videre
est in Christo Domino, qui licet ut homo
sit justus, et objectum congruum divinæ
dilectionis amicabitis ; non tamen est filius
Dei adoptivus, utostendunl Theologi 3 part.
Hæc autem distinctio virtualis effectuum
formalium gratiae sufficere videtur ad hoc,
ut actus amoris supernaturalis tendens in
justos qua justos, et effectus terminatus ad
illos, qua filios et amicos Dei, distinguantur
inter se specifice, petantque proinde vir­
tutes eodem modo distinctas, a quibus im­
mediate eliciantur. Praesertim cum sola
distinctio virtualis ex parte rationis sub
qua, sive objecti formalis sufficiat ad dis­
tinguendos specie actus, et habitus, a qui­
bus per se respicitur.
Cetea- Cæierum licet haec solutio probabilitatis
speciem præseferat, non tamen vim adductae
rationis evacuat, sed potest ex illius prin­
cipiis faciliter impugnari. Nam (quidquid
sit de filiatione adoptiva) saltem de ratione
formali gratiae justificantis, quatenus cons­
tituit hominem absolute justum , pulchrumque ac perfectum in ordine superna­
tural!, est efficere illum consortem divinae
naturæ, et Dei habitaculum ; hujusmodi
namque effectu praeciso, nequit homo intel ligi absolute sanctus, et perfectus in ordine
supernatural! ; cum ex eo formaliter sit
absolute justus, et perfectus in praedicto or­
dine, quia consors, et particeps est divinae
naturæ, et Trinitatis habitaculum. Unde
cum diligere justos quatenus consortes di­
vinæ naturæ, Deumque habentes in seipsis,
sit actus proprius charitatis theologicae, ut
admittunt Adversarii ; idem consequenter
dicendum est de amore, quo diliguntur
absolute, quia justi, et perfecti in ordine
sapernaturali, quidquid sit de distinctione,
quæ esse potest inter praedictos actus.
Confirmatur : nam diligere justos qua
justos, absolute est formalissime diligere
illos propter rationem formalem, et speci­
ficam gratiæ sanctificantis : sed ratio for­
malis quidditativa gratiae sanctificantis con­
sistit in eo, quod efficiat hominem consor­
tem, et participem divinæ naturæ, Deoque
amabilem, et gratum, utpote quæ est essen­
tialiter, et per se primo formalis partici-

79

patio naturæ divinæ : ergo diligere justos
qua absolute justos, est formalissime amare
illos, qua consortes et participes divinæ
naturæ : cum ergo is posterior actus sit
proprius charitatis theologicæ, ut Adver­
sarii admittunt, idem quoque habere debet
et prior.
62. Secundo impugnatur eadem solutio : Major
nam esto effectus formales gratiæ sanctifi- respon
1 sionis­
cantis, utputa justificationis, amicitiæ, filia­ impngMtio.
tionis adoptivæ, et similes distinguantur
inter se virtualiter, possintque ab invicem
separari , omnes tamen procedunt cum or­
dine primarii, et secundarii ab eadem sim­
plici forma, scilicet gratia, quæ sumpta
absolute secundum suam entitatem, omnes
illos includit per modum principii formalis
quo, et in esse rei : ergo actus, quo diligi­
mus justos ob perfectionem justitiæ super­
naturalis absolute sumptae, movetur for­
maliter ex perfectione omnium effectuum
formalium gratiæ sanctificantis, cum hujus
entitas absolute accepta nihil aliud sit.quam
perfectio collectiva omnium effectuum
formalium , quos subjecto communicat :
actus autem, quo diligimus ob perfectionem
omnium effectuum formalium gratiæ, ne­
quit non esse proprius charitatis theologicæ,
sicut principii elicitivi, quia eo ipso move­
tur formaliter ex filiatione adoptiva, et
amicitia justi ad. Deum. Quæ motio corres­
ponde! directe prædictæ virtuti, neque po­
test spectare ad aliam, ut concedunt Adver­
sarii.
Confirmatur , et explicatur simul vis
hujus impugnationis : nam quia perbeati- magis,
tudinem supernaturalem absolute sumptam extpuerudl’
communicamus cum Deo sicut cum sponso,
Principe, ac indulgentissimo patre; idcirco
charitas theologica, quæ fundatur in com­
munione prædictæ beatitudinis, est neces­
sario, et formaliter amicitia filialis, politica,
et conjugalis creaturæ ad Deum, quæ in
rebus inferioribus distinguuntur specie :
ergo cum gratia sanctificans absolute ac­
cepta sit filiatio adoptiva, et amicitia crea­
turæ ad Deum, hujusmodique effectus im­
pertiatur justis, virtus tendens in illos ob
perfectionem prædictæ gratiæ absolute
sumptæ, debet re ipsa coincidere cum vir­
tute, qua diligimus prædictos justos ut fi­
lios, et amicos Dei : at hæc posterior virtus
est charitas theologica : ergo et illa.
Ad hæc : entitas absoluta gratiæ justifi­
cantis non minus est respecliva Dei, quam
ratio filiationis adoptivæ, licet sub nomine

80

DE CHARITATE.

iastîtiænon ita perspicue prædicta habitudo
exprimatur : ergo sicut actus amoris ten­
dens injustos qua filios Dei, est proprius
charitatis theologica?, ita ille quo diliguntur
a nobis, qua justi sunt. Consequentia negari
nequii ab Adversariis, cum ex eo asserant
actum amoris tendentem in justos qua
filios Dei, elici a charitate theologica, quia
ratio filiationis est relativa ad Deum. An­
tecedens vero suadetur, quia entitas abso­
luta gratiæ tantum potest explicari vel per
hoc, quod sit participatio formalis naturæ
divinæ. vel per hoc quod reddat hominem
objectam congruum divinæ dilectionis amicabilis, sive Deo gratum, pulchrum, et ac­
ceptum : constat autem utramque hanc ra­
tionem importare habitudinem ad Deum,
neque amari posse creaturam ratione illa­
rum, quin eo ipso ametur in ordine ad
Deum. Nam si quis diligat hominem, quia
est Deo gratus, pulcher, el acceptabilis, jam
diligit illum propter Deum. Si vero dili­
gatur. quia habet in se participationem
formalem naturæ divinæ, jam non amatur
ut homo, sed ut Deus, adeoque propter
illum : unde sicut actus quo diligimus
Deum, quia Deus est, pertinet ad charitatem theologicam ; ita etiam pertinere debet
ille, quo amatur justas quia justus, cum hoc
idem sit ac diligere illum, quia participa­
tive Deus est.
Motivma
Neque obest id quod num. priced. adriun/dl·· duximus in favorem evasionis ibi propo­
rtion site. Tum quia ratio formalis sub qua actus,
quo diligimus justos qua absolute justos, et
actus quo prosequimur illos ut filios et ami­
cos Dei, non est diversa virtualiter, sed
eadem omnino, distinctis licet expressa
conceptibus. Quoniam esto gratia sanctifi­
cans, ut constituit hominem absolute jus­
tam, distinguatur virtualiter a seipsa prout
officit illum Dei filium, et amicum ; hujus­
modi tamen effectus formales includunt se
ad invicem quantum ad realitatem, el per­
fectionem, utpote comparati inter se sicut
primarius, et secundarius. Et ideo qui dili­
git justos qua filios Dei, diligit illos qua
justos : et e converso qui afficitur ad justos
qua justos, re ipsa diligit illos ut filios Dei,
et divinæ consortes naturæ. Quod sufficit
ut ratio formalis sub qua praedictorum ac­
tuum sit eadem omnino.ut constat etiam ex
iis,quæ diximus dub. 2 hujus disp. circa ra­
tionem formalem sub qua actuum charitatis
tendentium in Deum, vel quia summe bo­
nus, vel quia summe misericors est in seipso.

DISP. Π, DUB. IV.

i

Tum etiam, et maxime ; quia licet ratio
formalis sub qua proxima, et immediata
prædictorum actuum sit virtualiter dis­
tincta, ob idque ipsi distinguantur inter se
specifice, secus autem ratio sub qua illorum
radicalis, et mediata ; hæc enim eadem est
omnino, scilicet summa Dei bonitas : nam
cum omnis formalitas propria gratiæ sanc­
tificantis sit respecti va Dei, sicut principii
exemplaris, quidquid diligitur rationegra­
tiæ sicut motivi immediati, amatur re ipsa
' propter Deum sicut propter motivum me­

Respondetur primo, quod sicut in sen­
s.o
tentia contrariorum ratio formalis sub qua
diligimus justos ut filios Dei, est summa
ejus bonitas; ita ratio formalis sub qua
amamus illos, prout justi sunt : quoniam
diligere justos quatenus talos nihil aliud
est, quam amaro illos ut socios, et amicos
in natura divina, sive quia Deus est in il­
lis; cujus amoris ratio formalis est ipse
pf^-Deus, ut tradit D. Thom. in hac quist. 25,
art. 1.
Respondetur secundo, non esse inconve­
niens, ut ratio formalis sub qua proxima
actus secundarii alicujus virtutis, sit dis­
tincta a ratione formali sub qua proxima
illius;sufficit enim quod prædictus actus
habeat pro ratione formali sub qua radicali
illam, quæ est proxima respectu virtutis, a
qua elicitur, ut a simili videre est in exem­
plo adducto actus electivi. Quamvis autem
ratio formalis sub qua proxima actus, quo
diligimus justos ut justos, sit gratia ; ratio
tamen sub qua radicalis illius est ipsa sum­
ma Dei bonitas, a qua virtus charitatis spe­
ciem desumit : quod sufficiens est ad hoc.
ut prædictus actus sit proprius hujus vir­
tutis, sicut secundarius in ordine actuum
illius.
Sed urgebis : ratio formalis sub qua ra­
dicalis actus, quo observamus aequalitatem
justitia? constitutam inter homines qua cives
Sanctorum, et domesticos Dei, æternæque
beatitudinis capaces, est objectum formale
charitatis theologicae, sive finis ultimus su­
pernaturalis, qui est Deus ; et tamen prae­
dictas actus neque secundario spectat ad
charitatem theologicam, sed est proprius
justitia? infusa? : ergo ex eo, quod ratio for­
malis sub qua radicalis actus, quo diligimus
justos, sit bonitas summa, quæ est ratio sub
qua proxima charitatis theologicæ, minus
bene inferimus prædictum actum esse pro­
prium hujus virtutis adhuc ut secunda­
riam. Suadetur major (minor enim, et
consequentia constant) ; nam objecta virtu­
tum moralium infusarum comparantur ad
objectum charitatis sicut media ad finem :
finis autem est ratio formalis sub qua me­
diata, et radicalis electionis mediorum, ut
nuper vidimus.
65. Respondetur animadvertendo, ratio­
ink nem sub qua radicalem alicujus actus esse
-* in duplici differentia. Aliam veluti diversæ
lineæ a ratione sub qua proxima illius, et
cui haec proinde addit novam difficultatem,
et honestatem ; quo pacto se habent objecta
WP°·

1

diatum, et rationem formalem sub qua ra­
dicalem. Hoc autem satis est ad hoc, ut prædicti actus spectent ad eandem virtutem
charitatis theologicæ, quæ fertur per se
primo in Deum quia summe bonus, quam­
vis distinguantur inter se specifice ob diver­
sitatem rationum formalium, a quibus im­
mediate moventur, et specificationem ca­
piunt, ut constat ex dictis dub. pr.iced.
Potestque amplius confirmari et ex plicari Tnf;
Κ·2·
exemplo electionis mediorum, et intentio-^
nis finis. Etenim quia ratio formalis sub ea·
fil
qua proxima intentionis est bonitas finis,
electionis vero bonitas intrinseca medio­
rum; ideo actus electionis, et intentionis
distinguuntur inter se specifice in genere
naturæ. Cælerum quia bonitas mediorum
est essentialiter respectiva finis, amabilisque propter illum sicut propter rationem
sub qua mediatam; idcirco eadem potentia,
quæ tendit per se primo in finem, ab illoque speciem delibat, fertur secundario in
electionem mediorum, ut late explicuimus
tom. 3, tract. 1, disp. 1, dub. 3. Cum ergo
nullus ametur proptergratiam.qui non dili­
gatur propter Deum sicut propter rationem
sub qua, saltem radicalem, ideo etsi actus,
quoJustus diligitur quia justus, distinguatur
specie ab actu, quo amatur ut filius Dei, et
quo ipse Deus diligitur in seipso ; spectare
tamen debet ad eandem virtutem, quæ fer­
tur per se primo in Deum, prout est in se,
qualis est charitas theologica; præmissa
enim distinctio actuum competit illissumptis materialiter, et in esse rei, non vero in
esse termini hujus virtutis.
64. Sed objicies : nam ratio formalis ObjK
sub qua charitatis theologicæ est summa tifl.
***'
Dei bonitas : sed ratio formalis sub qua
actus, quo diligimus justos, non est summa
Dei bonitas, sed perfectio creata gratiæ :
hic igitur actus non est proprius charitatis
theologicæ. sed alterius virtutis moralis
infusae.

81

virtutum moralium infusarum ad finem
supernaturalem : nam ex eo, quod aliquis
sit rectificatus circa finem ultimum, non
ideo rectificatus est circa ea, quæ sunt ad
illum, sed in hac rectitudine consequenda
imminet nova difficultas objectiva, pro cu­
jus victoria opus est alia speciali virtute.
Alia vero est ratio formalis sub qua radica­
lis alicujus actus, cum qua ita connectitur
illius ratio sub qua proxima, ut non addat
supra illam honestatem diversæ lineæ, at­
que ideo nec novam difficultatem, sed om­
nis difficultas illius materiæ devincitur per
attingentiam prædictæ rationis sub qua ra­
dicalis, et hoc modo se habet summa Dei
bonitas ad amorem supernaturalem pro­
ximi ; qui enim diligit Deum ex charitate,
eo ipso inclinatur, et facilis est ad diligen­
dos proximos. Unde quia virtus solum po­
nitur ubi est nova difficultas, specialisque
honestas : idcirco ad amorem supernatura­
lem proximi necessaria non est alia virtus
a charitate.
Hinc ad objectionem respondetur distin- Diluiuir
guendo majorem, et si quidem intelligatur repl!r ·
de priori genere rationis formalis sub qua
radicalis, concedatur ; si vero de posteriori,
negetur. Et deinde concessa minori, nege­
tur consequentia ; quoniam in dilectione
justorum, qua justi sunt, non adest hones­
tas diversæ lineæ, proindeque nec difficul­
tas distincta ab illa,quæ reperitur in amore
Dei ; quia diligere justos qua justos, idem
est ac amare illos ut amicos divinos ; quod
proprium estcharitatis theologicæ,nec ponit
in numero cum ratione sub qua illius, sed
ad illam reducitur. Ad probationem autem
in contrarium respondetur ex dictis tom. 6,
tract. 12, disp. 3, dub. 1, num. 15, ob­
jecta virtutum moralium supernaturalium
non comparari ad objectum charitatis, ut
media proprie et stricte dicta, sed ut fines
intermedios ad ultimum, in quibus præter
bonitatem, quæ est per actualem relatio­
nem ad ipsum ultimum finem, datur pro­
pria honestas ex conformatione materiæ
cum regula rationis, a qua honestate actus
et habitus versantes circa prædicta objecta
sumunt suam primariam speciem, distinc­
tam ab ea, quam recipiunt ex influxu cha­
ritatis.

DK CHARITATE.

82
§ HI.

Diluuntur argumenta contraria sententix,
prxter ultimum.

Opiofo 66. Contrariam nihilominus sententiam,
r<ru” rçuæ asserit præter charitatem theologicam
esse possibilem, et de facto existera aliam
moralem et infusam, quæ sit amicitia
stricte dicta erga proximos, tuentur Vasq.
cSiaeb.3 part. disp. 44, n. 6, et lib. 1 de adorat.
disp. 6, cap. 2, Ægidius Coninch. 2, 2,
Ton^
24, dub. !, Torres disp. 66, dub. 3, et
Betao. disp.Ti, dub. 2, Lessiusde justitia et jure,
Grawi caP· 36, Becanusite charit. cap. 19, HurtaKipalda. d0 dt.yp. 131, sed. 3, Granad. controcers. 3,
tract. 1. disput. 3, sect. 5, et Joannes de Ri­
palda hic, disput. 32, sect. 2, ubi refert pro
hac sententia Bonaventuram, Almainum,
Richardum, Gabrielem, et Loream, qui ta­
men si concolores sunt Lorcæ, perperam
pro hac opinione adducuntur. Nam M.
Lorca, i orca
({^p 24, præmissis illius fun­
damentis , sic habet num. 2 : « Verum
« enimvero concors sententia Theologorum
■: est, et fuit semper, unam esse charita« tem, non solum genere, sed specie infi■i ma. quæ diligit Deum, et proximum ;
« neque aliquis unquam duas charitates
·< distinxit. » Hæc Lorca. Ex quibus appa­
ret, quam immerito relatus sit pro contra­
ria parte nostræ assertionis. Eidem vero
Ferre, subscribit ex Thomistis Ferre quxst. 8, § 9,
cum seq. et præcipue num. 65.
Primus: Suadetur primo hæc opinio : nam amor,
meuium. quo diligimus justos propter se, quia justi
sunt, est amicitiae supernaturalis, etstrictæ
erga illos : sed hic actus non est proprius
charitatis theologicæ : ergo alterius amici­
tiae moralis infusæ,cujus existentia proinde
negari nequit. Major, et consequentia
constant. Minor vero suadetur. Tum quia
objectum primarium actus eliciti ab aliqua
virtute theologica debet esse Deus, aliter
non erit theologicus: constat autem objec­
tum primarium prædicti amoris, quo dili­
gimus justos, qua justi sunt, non esse
Deum, sed ipsos justos. Tum etiam, quia
amor, quo nobis sicut fini cui Deum appe­
timus, non est a charitate theologica, sed
est proprius spei : ergo neque actus, quo
amamus justos propter se concupiscendo
illis ipsum Deum. Patet consequentia, quia
hic actus non est amicitiae erga Deum, sed
ergo justus : quilibet autem actus charitatis
theologicæ est amicitia erga Deum.

DISP. H, DUB. IV.

Confirmatur primo : nam habitus, 01e·*
ris, ut constat ex dictis dub. 2, disp.prxced.
virtutes sumunt suam unitatem, et distineAd primam confirmationem dicas,Deum,
tionem specificam ab objectis : sed Deus, ei
ct proximum esso diversa objecta mateproximus sunt objecta specie diversa, quia
*£>· rialiter, et in esse rei ; quod, et nihil
licet proximus per gratiam sanctificantem,
amplius, convincit probatio ibi adducta:
et alia supernaturalia dona participet boni­
non vero formaliter, et in esse objecti,
tatem divinam secundum modum essendi,
'fumquiacharitas theologica non fertur in
quem habet in seipsa ; non tamen in eo­
proximos omnino propter se, sed propter
dem gradu specie, aut genere, sed secun­
Deum; id autem quod attingitur ratione
dum similitudinem dumtaxat analogicam :
alterius, non est diversum ab illo in esse
ergo amicitia supernaturalis, qua diligimus
objecti, et ratione formali altingibilis. Tum
proximos propter se, diversa est a chari­
etiam, quia per charitatem diligimus pro­
tate theologica, qua Deum in seipso ama­
ximos ut communicantes nobiscum, et
mus.
eum Deo in natura divina : ea vero, quæ
Confirmatur secundo : nam amor amicommunicant æqualiter, vel inæqualiter
citiæ naturalis cum proximo, et amor ami-«œ
in una natura, non sunt plura in osse ob­
citiæ naturalis cum Deo pertinent ad di­
jecti formalis amicitiæ fundalæ in tali
versos habitus, quia possumus diligere
communicatione, sed unum ; et ad distin­
proximum propter se tanquam amicum,
guendos specie habitus necessaria est diver­
quin simus Dei amici : ergo similiter ami­
sitas objectorum in esse objecti, et quævis
citia supernaturalis cum proximo pertine­
alia est insufficiens.
bit ad habitum diversum a virtute, quæ
mi- 68. Ad secundam confirmationem, conest amicitia supernaturalis erga Deum, ut
cesso antecedenti (cujus suppositum obno­
xium est falsitati, ut constat ex dictis'dub.
constare videtur tum a paritate. Tum
etiam, quia hæc diversitas amicitiae natu­
ull. disp. prxced.) negatur consequentia.
ralis sumitur ex objecto formali cui, quod
Et ratio disparitatis est, quod per amiciæque distinguere sufficit habitus naturales,
tiam supernaturalem solum possumus di­
ac supernaturales.
ligere proximos ut amicos divinos, idest
67. Respondetur huic argumento negan-^g
communicantes nobiscum, et cum Deo in
do minorem : et ad primam illius proba-aà
natura divina. Quæ amicitia nequit distin­
tionem dicendum, necessarium non esse,
gui specifice a charitate theologica, qua ip­
ut actus secundarius virtutis Theologicæ,
sam Deum amicabiliter diligimus; quippe
qualis est amor amicitiæ supernaturalis
quæ fundatur in eadem communicatione,
erga proximum, habeat Deum pro objecto
ut liquet ex secunda ratione, quam pro
quod formali, et immediato; nam actus,quo
nostra assertione construximus. Per ami­
credimus Abraham habuisse duos filios,
citiam autem ordinis naturalis diligimus
est actus secundarius fidei theologicæ ; et
proximum qua civem, domesticum, aut
tamen objectum illius formale quod non
consanguineum. Unde cum Deus non com­
est Deus, sed ens creatum. Id quod etiam
municet nobiscum in his bonis, nequit su­
contingit in pluribus actibus nostræ theo­
per illorum communione fundari aliqua
logiae ; non enim assensus, quo concludi­
amicitia erga ipsum. Sed hujusmodiamimus Angelos esse incorporeos, et incorrup­
îiliæ sistunt ex sua ratione in ipsis proxi­
tibiles, habet pro objecto formali imme­
mis, ob idque distingui debent ab amicitia
diato Deum, sed ipsos Angelos ; qui tamen
naturali, si quæ admittitur inter Deum, et
spectat ad theologiam, quia versatur circa
creaturas. Per quod patet ad primam pro­
Angelos per ordinem ad ipsum Deum. Ad
bationem.
secundam probationem respondetur, actum
Ad posteriorem negatur antecedens, quia
quo justis concupiscimus Deum, esse ami­
non ex eo præcise amicitia naturalis, quæ
citiam erga illum, saltem virtualiter, eo
habetur ad homines, est alia specifice ab
modo quo amor mediorum est virlualis di­
amicitia naturali, quæ tendit in Deum ,
lectio finis : quod sufficit ad hoc, ut præ1
quia respiciunt diversos fines cui; siqui­
dictus actus spectet secundario ad charita­
dem respectu ejusdem suppositi, sive finis
tem theologicam; siquidem ob hanc ratio­
cui frequenter contingit esse plures amici­
nem potest esse proprius hujus virtutis
tias, ut civilem, domesticam, et consan­
amor, quo nobis ipsum Deum concupisci- !
guinitatis; sed ex eo prædictæ amicitiæ
mus, beatique appetunt gloriam sui corposunt specie distinctæ. quia fundantur in

83

communicatione diversi boni, sive modi
vivendi, nullaque proinde inter illarum
fines quibus attenditur unitas, aut subor­
dinate in esse objectivo : cujus oppositum
contingit in amicitia supernatural!, qua
Deum, et proximos diligimus. Et ideo si
intra naturæ ordinem sit aliquis vivendi
modus ita communis Deo, et hominibus,
ut sufficiat ad fundandam propriam, et
strictam amicitiam inter illos, hæc non
sortietur divisionem per ordinem ad Deum,
et creaturas, sed unica existens creaturas,
et ipsum Deum attinget, ad eum modum,
quo charitas terminatur ad illa. Videantur
quæ diximus dub. ull. disp. prxcedenti, ex
illis enim perspicua est alia solutio, quæ
adhiberi potest huic confirmationi.
69. Secundo arguitur : nam si propter secan·
aliquam rationem amicitia supernaturalis,
quæ habetur ad proximum, non esset alia UirD·
a charitate theologica, maxime quia Deus
amatur ratione sui, et proximus propter
Deum, quod est proprium charitatis theo­
logicæ : sed hæc ratio est nulla : ergo. Pro­
batur minor; nam sicut proximus diligi­
tur amicabiliter propter Deum, sic conclu­
siones cognoscuntur propter principia : sed
hoc non obstante, diversi sunt habitus,
quibus cognoscuntur principia, et conclu­
siones ; nam cognitio conclusionum perti­
net ad scientiam ; cognitio autem princi­
piorum ad intellectum, vel synderesin :
ergo etiam amicitia supernaturalis, qua
diligimus proximos, debet esse alia a cha­
ritate theologica, quæ est amicitia erga
Deum.
Confirmatur : nam scientia beata, et in- Cooflr-fusa sunt habitus specifice distincti, eo
quod prior movetur immediate a veritate
increata, posterior vero a veritate creata :
sed dilectio supernaturalis, qua diligimus
Deum, movetur immediate a divina boni­
tate, ut est in seipsa; dilectio vero super­
naturalis, qua prosequimur amicabiliter
justos, movetur immediate a bonitate
creata gratiæ, et supernaturalium dono­
rum : ergo pertinere debent ad habitus
amicitiæ specie distinctos, cum æque dis­
tantia, ac diversa sint illorum motiva, ac
scientiæ beatæ, et infusæ.
Respondetur negando minorem, ad cu-Occurrijus probationem dicendum, quod si sermo 'mentoi1
sit de habitu intelligentiæ ordinis inferio­
ris, qualis est noster, paritas non tenet in
omnibus; nam intelligentia in nobis non
penetrat comprehensive prima principi.:

84

DE CHARITATE.

ob limitationem sui luminis, ob idque ne­
quii evidenter attingere conclusiones in
seipsis ; sed in assequenda notitia illarum
imminet nova difficultas, diversa ab illa,
quæ adest in attingentia primorum princi­
piorum : pro qua difficultate superanda
opus est lumine novi habitus discursivi,
qualis est scientia. Cæterum proximus ita
diligitur propter Deum, quod circa illius
amorem non imminet nova difficultas di­
versa ab illa, quæ reperitur in dilectione
Dei ; quoniam eo ipso, quod quis diligat
Deum super omnia, facilis est ad diligen­
dum quemlibet proximum propter Deum,
alias non amaret illum super omnia. Unde
amor proximi non petit oriri ab aliqua
virtute diversa a charitate theologica, sed
est actus secundarius illius.
Diximus : .Si sermo sit de habitu intelligentil ordinis inferioris, qualis invenitur
in nobis; nam habitus primorum princi­
piorum superioris ordinis, qualis est an­
gelicus vel divinus, non distinguitur realiter, nec virtual iter ab habitu conclusionum,
scilicet scientia ; sed idem pro sua eminen­
tia, el abundantia luminis est formaliter
eminenter scientia, et intelligentia. ut cum
D. Thom. diximus tract. 7, disp. 3, dub. 2,
a num. 44. Unde cum charitas theologica
sit virtus ordinis superioris, eadem extendi
debet ad amorem supernaturalem Dei, et
proximi, nec pro hujus ultimi elicientia
admittenda est alia virtus ab ea distincta,
ut ex ipsa paritate ab Adversariis adducta
concluditur.
Quibus accedit amorem supernaturalis
amicitiæ erga Deum, et proximum fun­
dari in communione ejusdem naturæ :
quamobrem spectare debent ad eandem
virtutem amicitiæ. quoniam hæc virtus
nequit admittere divisionem specificam,
immultiplicato bono, super cujus commu­
nione fundatur, ut supra vidimus.
solvitur
70. Ad confirmationem respondetur,
matio' scientiam beatam, et per se infusam dis­
tingui inter se specifice, non quia prior mo­
veatur immediate a veritate increata,poste­
rior vero a veritate creata ; quoniam, ut trap.Thi. dit D. Th.9part. quxst. 11. art. 2. Christus
Dominus per scientiam infusam cognovit
omnia illa, quæ per revelationem divinam
hominibus innotescunt, sive pertineant ad
donum prophetia*, sive ad donum sapien­
tiae :quod perspicuum est ferri per se primo
in causam altissimam et veritates increatas. Sed ex eo prædictæ scientiae sunt spe­

DISP. II, DUB. IV.

cie divers®, quia tendunt ex natura rei in D.TU» cifier ostendimus ; inviatapîenD. Thorn,
sua objecta per diversa media, divorsique
probabilius est oppositum, ut constabit le­
ordinis species ; nam medium, et species
genti quæ tradit quxst 23, artic. 3 ad 1, ct
scientiæ beatæ est ipsa essentia divina, ob
m3, dist. 27, art. 2 ad 1, ubi sic habet ;
idque hujusmodi scientia nullum objectum
4 Ad primum dicendum, quod amicitia de
attingere potest extra verbum : species au­
qua rhilosoph. tractat, causatur vel ex
inclinatione naturæ, quantum ad amici­
tem scienti® infusæ sunt ordinis inferioris,
« tiam delectabilis et utilis, vel ex inclina­
neque illius medium est essentia divina in
tione habitus virtuosi præsupposita in­
seipsa. Quæ diversitas sufficiens est ad dis­
clinatione naturæ, quantum ad amicitiam
tinguendas specifice scientias, ut tradit D.
honesti, in quantum omne, quod facit
Thom. 3 part, quxst. 9, articulo 4. Sed non& ^
similitudinem cum aliquo, inclinat ad
militat in praesenti; nam licet motivum
« amorem illius; et ideo non ponitur aliimmediatum amoris proximi valde distet
« qua virtus, sed quiddam consequens ad
in esse rei a motivo proximo, ratione cujus l
« virtutes, etc. » Quod magis constabit ex
diligimus Deum, secus autem in esseob- >,,
dicendis disp. 7, num. 3.
jecti; sed potius in hoc ordine cum illo
urns- Cæterum, quia adhuc juxta mentem D.
coincidit, ob rationes traditas numero 67.
Th. probabile est, naturalem amicitiam
71. Tertio arguitur : quia virtutes mô-"«i
honesti esse specialem virtutem moralem,
raies perse infusæ lot debent admitti, quotumi
quam probabilitatem loco citato admisi­
sunt acquisitæ : sed inter virtutes acquisi­
mus, neque illam concedere possumus opi­
tas una est amicitia honesti, qua diligimus
nioni asserenti præter charitatem theolo­
homines propter bonum virtutis’: ergo ad­
gicam, esse aliam moralem per se infusam
mittenda est amicitia moralis per se infusa,
erga proximos; idcirco respondetur abso­
qua diligamus illos ob perfectionem super­
lute negando majorem. Tum quia amicitia
naturalis jostitiæ, seu virtutis. Minor, et
supernaturalis fundari debet in commu­
consequentia constant. Major vero suade­
nione vitæ divinæ, quæ habetur per gra­
tur, quia virtus moralis per se infusa dis­
tiam, ut concedunt ipsi Adversarii. Super
tinguitur secundum habitudinem naturæ,
communione autem vitæ deificæ, ad quam
quam attingit ex directione prudentiæ in- ■
pèrgratiam evehimur, nequit fundari vir­
fus® : sed in omnia materia, ubi ratio na­ :
tus amicitiæ diversa a charitate theologica,
turalis potest invenire honestatem, et cons­
quæ sit proinde moralis infusa, ut constat
tituere medium attingibile a virtute acqui­ ;
ex dictis § 1. Tum etiam, quia in sententia
sita in ordine ad naturalem finem, potest !
contrariorum honesta amicitia consangui­
similiter prudentia infusa in ordine ad su­
nitatis est specialis virtus naturalis ; cui
pernaturalem : ergo possibilis est, et de
tamen non corresponde! alia per se infusa
facto datur cum gratia virtus infusa mora­
moralis, eo quod ad amicitiam supernatu­
lis circa omnem materiam, in qua versatur
ralem necessaria sit communicatio in bono
acquisita :quodato necessarium est illarum
supernaturali eam fundante, quale non est
numerum esseæqualem.
bonum sanguinis. Id quod etiam dicendum
Confirmatur : nam licet homo rationed
est de amicitia domestica, et politica : et
suæ humanitatis sit aliquid Dei, capaxque "*
ratio est manifesta, quoniam vel diligimus
æternæ beatitudinis: tamen diligere homi­
homines qua domesticos, et concives hujus
nem qua hominem, non est actus charitatis
habitationis terrenæ, quæ est mundus ; vel
theologicæ, sed alterius amicitiæ moralis :
at cives Dei, et domesticos patriæ coelestis?
ergo licet ratione gratiæ sit aliquid Dei,
Primus amor non potest esse supernatura­
utputa filius, amicus, etc. tamen diligere
lis entitative, sed est proprius amicitiæ ac­
illum qua absolute justum, non erit actus
quisite, sive naturalis; cum hujus ordinis
charitatis theologicæ, sed alterius amicitiæ
sint tam bonum, in quo fundatur, quam
moralis perse infusæ; quamvis ad virtutem
illius motivum. Posterior quidem affectus
theologalem spectet diligere hominem, in
est supernaturalis, sed proprius charitatis
quantum est aliquid Dei.
» Qt luculenter probat D. fh.
72,. Huic argumento posset responderi
quxst, de charit. art. 2, et constat ex dictis
primo negando minorem ; quia licet pron. 62, ubi ostendimus hanc virtutem esse
babile sit, amicitiam acquisitam esse speamicitiam politicam, domesticam, et filia­
cialem virtutem, partemque potestativam
lem, eo quod per gratiam sanctificantem,
justitiæ, ut dubio 1 hujus Tractatus suffi­
cienter

85

in qua fundatur, communicat homo cum
Deo, sicut cum indulgentissimo patre, et
cum beatis sicut cum domesticis, et conci­
vibus supernæ patriæ : ergo nullus relin­
quitur locus amicitiæ supernaturali perse
infusæ. Sed si quis diligat proximos, quia
consanguineos, et domesticos, ordinando
hunc amorem ad ultimum finem supernaturalem, talis actus erit imperative chari­
tatis theologicæ, elicitive autem amicitiæ
naturalis; non vero alterius moralis infu­
sæ, ut insinuat D. Thom. quxst. citata de d. Tho.
charit. art. 4, et 7, in fine carp, et in hac 2,
2, quxst. 23, art. 5, ubi videri debet.
73. Ad probationem autem in contra­
rium, admissa majori, neganda est minor;
quia dilectio amicitiæ naturalis erga proxi­
mum, est materia directe regulabilis per
prudentiam ; secus autem affectus amicitiæ
supernaturalis erga ipsum, quia per hujus­
modi affectum solum possumus diligere
proximos, quia in Deo sunt, vel ut in Deo
sint : quæ dilectio cadit immediate sub
præcepto, et regulatione charitatis, neque
potest directe subjici prudentiæ infusæ ; si­
quidem in hoc, quod est amàre proximum
in ordine ad Deum, et propter ipsum, non
potest esse excessus, quamvis debeat esse
ordo præstitutus ab ipsa charitate, ut vide­
bimus disp. seq.
Nisi mavis, actum secundarium virtutis
theologicæ, qualis est amor proximi, posse
cadere aliqualiter sub directione prudentiæ
infusæ ; nam cum prædictus actus deficiat
a rigore theologico, poterit ex hoc subjici
regulationi prudentiæ infusæ. Hinc tamen
non infertur, posse dari virtutem per se
infusam, quæ prædictum actum eliciat; sed
virtutem theologicam ob sui eminentiam
extendi secundario *id aliquos actus non
perfecte theologicos, sed moralibus affines.
Nec refert, si contra hanc solutionem Rcplica#
objicias primo, quod charitas non imperat
actus virtutis acquisitæ, nisi medio actu
virtutis infusæ, quæ convenit in materia
cum illa : ergo non imperat affectum ami­
citiæ naturalis, quo diligimus consangui­
neos, nisi medio actu alicujus amicitiæ
consanguinitatis per se infusæ : existit ergo
injusto hujusmodi virtus.
Respondetur enim majorem solum esse solutio,
veram, supponendo quod circa materiam
virtutis acquisitæ sit in justo alia virtus
moralis infusa : quæ suppositio non est
universaliter vera, sed deficit in casu ami­
citiæ. Et ratio est, quia actus virtutis natu-

DISP. II, DUB. IV.

DE CHARI ΓΑΤΕ.
rails sufficientem honestatem habet intra >
suam lineam, ut queat immediate acceptari
acharitate; et ideo nulla potest esse indi­
gentia virtutis moralis infusæ ad hoc, ut a
praedicta charitate imperetur. Sed si ab ea
imperatur media virtute infusa morali, ex
eo est, quia hujusmodi virtute supposita,
consonum est charitati ad infima per in­
termedia descendere.
AHa re- Nec etiam refert, si secundo objicias,
Taitor oppositum hujus solutionis esse expressam
doctrinam a nobis traditam tom. 6, tract. |
1 2, disput. 8, num. 18.
ί
Respondetur enim negando antecedens,
quia dum loco citato asseruimus, tot esse
distinguendas virtutes per se infusas mo­
rales, quot sunt acquisite, loquebamur de
virtutibus acquisitis, quæ in nostra, et
communi sententia sunt vere virtutes ab
aliis condistincte, cujusmodi non est ami­
citia naturalis, ut constat ex iis, quæ tra­
dimus in arbore virtutum, § 10, n. 87.
occam- 74. Ad confirmationem respondetur, I
conct'S5° antecedenti, negando consequen­
di- tiam. Et ratio disparitatis est, quod homo
ratione humanitatis absolute acceptæ, non I
communicat cum Deo in natura illius, ne­
que intelligitur habere potentiam expedi­
tam ad hujusmodi communicationem, ut
constat in damnatis: sed communicat cum
aliis hominibus in vita exteriori. Unde
amor terminatus ad hominem qua homi­
nem præcise, non potest esse supernatura­
lis amicitia erga illum, cnm non fundeiur
in communicatione boni supernaturalis.
Cæterum justus per gratiam communicat
cum Deo in bono æternæ beatitudinis, in quo
fundatur amicitia charitatis theologicae,
consideraturque quasi unum cum Deo; et
ideo dilectio amicabilis, qua amatur justus
ut justus, est propria prædictæ charitatis
theologicae, nec pertinere potest ad aliam
amicitiam, cum per prædiclum affectum
diligatur justus, quia habet in se Deum,
sive quia est Deus participative : qui dilec­
tionis modus est proprius charitatis theo­
logica?.
Major
75. Adde pro majori enodatione princi­
pr?:cc(Jeutis palis argumenti, quod gratis admisso, et
aruu- non concesso, existere in justis amicitiam
menli
Ietwm· supernaturalem per se infusam, hæc tamen
tiû.
non debet tendere in justos qua justos, ut
volunt adversarii, sed ut consanguineos,
domesticos, aut cives, secundum regulas
prudentiæ infusæ, et exigentiam finis su­
pernaturalis. Nam quemadmodum sumptio

0rl.i1, ubi ex eo probat, charitatem, sive
cibi constituta per prudentiam infusam, et
amicitiam supernaturalem non posse mul­
taxata secundum proportionem convenien­
tiplicari specifice, quia una est communi­
tem vite spirituali, est objectum tempecatio beatitudinis æternæ. super quam hæc
rantiæ infusæ : ita homo conjunctus nobis !
amicitia fundatur. I nde cum in tertio ar­
sanguine, aut naturali virtute, ut amandus
gumento sic proposuisset : « Sub charitate
secundum regulas prudentiæ infusæ, et ;
• includitur amicitia ad proximum : sed
exigentiam spiritualis vitae, atque finis ul- r
i Philosoph. in 8 Ethic, ponit diversas
limi supernaturalis, deberet esse objectum |
< species amicitiæ : ergo charitas non est
amicitiae per se infusæ, si quæ foret abso- '
» una virtus, sed multiplicatur in diversas
lute possibilis, nulloque ex capite repugna­
species ; >· ita respondet : Dicendum quod
ret. Cæterum ratione gratiæ sanctificantis ·
• amicitiæ humanae, de qua Philosoph. Ιο­
nequit diligi justus amicabiliter alia vir- i
ί quitur, est diversus finis, et diversa comtute, quam charitate theologica : cum prout
- municatio. Quod in charitate locum non
sic ametur ut amicus divinus, sive ut com- [
« habet, ut dictum est; et ideo non estsimimunicans nobiscum in bono ejusdem cha- ,
s lis ratio. » Ubi, ut vides, admittit multi­
ritatis. Videatur Cajet, in præsenti quxst. ûy.
plicationem amicitiæ naturalis, quæ habe­
25, articulo. 1.
]
tur ad proximos, penes civilem, domesti­
Dices : communicatio in bono virtutis
cam, etc. quam multiplicitatem negat
naturalis, v. g. temperantia?, fundat inter
amicitiæ supernatural!, eo quod in hoc or­
homines castos amicitiam naturalem : ergo
dine non sit diversitas communicationum,
communicatio in bono temperantiae in­
sine quibus non potest amicitia honesti
fusa? fundare debet amicitiam supernalumultiplicari.
ralem. qua justi diligant se mutuo, quia
casti, praescindendo a communicatione
vite divinæ habite per gratiam : constat
§ ULTIMUS.
autem hujusmodi amicitiam non esse theo­
Ultimum argumentum pro contraria
logicam, sed moralem : ergo, etc.
sententia.
Respondetur negando consequential^
quæ licet admitteretur, non officeret nos- :
76. Ultimam argumentum pro contraria
trae conclusioni, quippe cum semper habea­
mus non infundi cum gratia amicitiam ■ — sententia proponitur’a D. Thom. in hac. 2,
! s* 2, Ç.25, art. 1, his fere verbis : « Amari
moralem ad diligendos justos, prout justi
est quoddam honorari, ut docet Philosunt, et sancti, cujus oppositum est scopus
• soph. 8 Ethic, cap. 8 ; sed præter virtusententiae contrariae. Ratio discriminis
• tem religionis, qua colimus Deum ut
est, quod temperantia et reliquae virtutes
• summum rerum principium, est alia or­
infusæ morales, non sunt perfectiones ho­
dinata per se primo ad tribuendum hominis ut hominis, sed ut filii Dei, nec illa­
: norem justis, scilicet dulia : ergo præter
rum communicatio censetur alia a com­
« virtutem charitatis theologicae, qua dilimunicatione in natura divina habita per
« gimusDeum ut summum bonum, admit­
gratiam, sed est complementum illius ; non
tenda est alia supernaturalis. quæ sit per
secus ac communicatio in proprietatibus
■ se primo amicitia erga ipsos justos. »
humanæ naturæ complet communicatio­
• i,. Confirmatur, quia si justus consideretur
nem in substantia illius; sunt enim præ*'· in quantum imago excellentiae, seu bonita­
dicte virtutes infusæ. proprietates gratiæ,
tis divinæ, quam repraesentat, potest coli
ordinantes hominem ad eandem societatem
per religionem, sicut coluntur aliquae crea­
patriae coelestis, ad quam ordinatur per ip­
tam? irrationales, ut crux, et imago Christi
sam gratiam. Unde ad eandem virtutem
Domini ; quamvis non consueverimus jus­
amicitiæ theologicae, qua diligimus justos
ut filios Dei, et socios futuræ beatitudinis.
tos latriæ cultu venerari, ne adoratio, quam
spectat amare illos ut castos, et aliis superterminare possunt, in quantum sunt Dei
naturalibas virtutibus indutos. Quæ ratio
imagines, et habitaculum, videatur offerri
non militat in naturalibus ; nam in hoc or­
illis secundum se, et absolute sumptis. Quod
dine potest esse multiplicis, et diversi boni
inconveniens quia non militat in rebus in­
communicatio, per ordinem ad quam mul­
sensibilibus, quales sunt crux, imago, etc.
tiplicari debet amicitia naturalis. Quæ est
âne scrupulo eis deferimus latriæ cultum.
doctrina D. Thom. in hac 2, 2, quxst. 23, P, 3
Sed præler religionem, qua colimus Deum
art. 5,

87

in seipso, et justos in quantum imagines,
et templa illius, datur alia virtus, scilicet
duliæ, ad honorandum ipsos justos secun­
dum se sumptos ratione sanctitatis, et excellentiæ illis inlrinsecæ : ergo præler cha­
ritatem theologicam, qua diligimus Deum
amicabiliter in seipso, et justos in quan­
tum filios et imagines Dei, debet poni alia
amicitiasupernaluralis, qua diligamusillos
absolute sumptos, ratione gratiæ, et sanc­
titatis eis inlrinsecæ. Patet consequentia, Aristot.
quia de amore eodem modo philosophan­
dum est, ac de cultu et veneratione, eo quod
amari sit quoddam honorari, ut docet Phi­
losophus.
Ad hoc argumentum respondetur, con- Saûsflt
cessa majori et minori, negando consequen- toento.
tiam. Et ratio disparitatis est, quod adora­
tio solum attendit excellentiam,et dignitatem
personae, cui impenditur, ab iliaque distinc­
tionem, et unitatem specificam delibat : unde
eo ipso quod personarum excellentiae sint di­
versi ordinis, possunt, debentquecultus, sive
observantiae species per ordinem ad illas
multiplicari. Amicitia autem sumit unita­
tem ac distinctionem specificam ex specie
boni, super cujus communione fundatur;
ob idque illo immultiplicato, nequit specie
variari. Unde cum idem sit bonum, super
cujus communione fundatur dilectio ami­
cabilis Dei, et amor supernaturalis, quo
prosequimur justos ratione gratiæ absolute
sumptae, scilicet aeterna beatitudo, non pos­
sunt prædictæ dilectiones fundare diversas
species amicitiæ supernaturalis, sed neces: sario spectant ad eandem.
77. Cui solutioni affinis est triplex alia, Alia resquas huic argumento tradit D. Thom. et^»^
modo libet in illius gratiam exponere, at-Thoma,
que ab impugnationibus, quibus ab aliis
impetuntur et refutantur, defensare. Loco
igitur nuper citato, sic proposito argumento
| occurrit : « Ad secundum dicendum, quod
« amor respicit bonum in communi : sed
« honor respicit proprium bonum hono­
« rati ; defertur enim
alicui in testimo­
« nium
propriæ virtutis, et ideo amor
« non
diversificatur specie propter di­
«
versam bonitatis quantitatem diver­
« sorum, dummodo referantur ad unum
(( bonum commune : sed honor diversifi­
« catur secundum propria bona singulo­
« rum. Unde eodem amore charitatis dili­
« gimus omnes proximos, in quantum re­
« feruntur
ad unum bonum commune,
« quod est Deus; sed diversos honores di-

88

Second!
solotio
ex D.
Ttxm.

DISP. Π, DUB. IV.

versis deferimus, secundum propriam
« ratio serviendi Deo, et homini, seu honobilis creaturis, sed illis incommunicabilis
« randi utrumque, non est eadem virtus
virtutem singulorum. Et similiter Deo
sicut ratio entis a se, creatoris, et aliæ si­
« latriæ et duliæ. »
singularem latriæ honorem exhibemus
miles.
propter ejus singularem excellentiam. u
WD Secundo nota ex D. Thom. quæst. de chaCæterum hæc solutio (inquiunt AdversaD ^'rilale, art. 7, quod nd dignoscendum ob­
Hæc tamen solutio videtur insufficiens.
arii) non enervat vires argumenti, sed ad­
jecta, quæ subjiciuntur secundario alicui
jicit; quoniam proximus potest dihgi amore
Tnm quia falsum est (ait Vasq.) objectum
habitui, attendendum est, an communicent
charitatis esse bonum in communi ; constat
supernatural! dupliciter i uno modo prop­
in ratione formali sub qua talis habitus, et
ter Deum sicut propter rationem formalem
quippe illius objectum esse summum bo­
cum illius objecto primario uniantur,
num, quod commune non est, sed maxime
immediatam qu:c, et sub qua, ac proinde
necne? Quæcumque enim participaverint
speciale. Tum etiam, quia sicut amor in
ita ut objectum formale, quod in eo diligi­
rationem formalem sub qua specificativam
communi fertur iu bonum in communi,
tur, sit Deus ; proximus vero se habeat ut
habitus, habuerintque aliquam unitatem
ita honor in communi tendit ad excellen­
objectum pure materiale, eo modo quo habi­
cum illius objecto primario, poterunt secun­
tiam in communi : et sicut talis honor, sci­
tus principiorum attingit principia relu­
dario ab eo attingi ; secus’autem si prælicet divinus. respicit determinatam excel­
centia in conclusionibus; et religio colit
dictam rationem formalem nullo modo
lentiam, nempe divinam, et increatam; ita
Christum Dominum in illius imaginibus.
participent, neque cum illius objecto pri­
talis amor, nempe Dei dilecti super omnia,
Unde si charitas in proximo nihil aliud
mario uniantur : tum quia latitudo, et
respicit determinatam bonitatem, videlicet
diligit nisi Deum, ad amandum ipsum pro­
sphaera potentiae habitus metienda est ex
divinam, et increatam : nulla ergo est disximum formaliter propter perfectiones suillius ratione formali sub qua, ita ut ad ea
paritas inter amorem, et honorem. Eo vel
pernaturales gratiæ, et virtutum, necessa­
omnia, et praecise extendatur, ad quæ illa
maxime, quia alias tot erunt species duliæ,
ria erit alia virtus amicitiæ distincta a cha­
protenditur : tum etiam, quia quæ habent
quot fuerint diversi sanctitatis gradus in
ritate theologica, eo modo quo dulia a reli­
inter se unitatem, non censentur plura, sed
hominibus, quod nemo admittet.
gione distinguitur.
unum, ob idque possunt absolute ab eodem
Secunda solutio Angelici Doctoris habetur
79. Cæterum neque ista objectio, neque
habitu attingi, praesertim affectivo; quia
quam adversus duas priores solutiones An-^;
infra quast. 81, art. 1 ad 3, his verbis :
cum amor sit vis unitiva fundata in simili­
Ad tertium dicendam, quod objectum
gelici Præceptoris proposuimus, illas inefli-fate
tudine, et convenientia, consonum est illi
« amoris est bonum; objectum autem ho­
caciæ, aut alicujus falsitatis convincunt ;
attingere omnia, quæ sunt inter se similia.
u noris, et reverentiae est aliquid excel­
sed omnes ejus responsiones satisfaciunt
!
Observa denique, Deum esse in anima
lens : bonitas autem Dei communicatur
argumento, illiusque vires ex eodem prin­
justi, tum quatenus is participat formaliter
(i creaturæ, non autem excellentia bonita­
cipio infringunt. Quod ut clarius elucescat,
naturam divinam, et modum vivendi pro­
« tis ejus: et ideo charitas, qua diligitur
animadvertendum est primo, hoc interesse
prium Dei : tum etiam, quia ipse Deus
« Deus, non est virtus distincta a charitate,
discriminis inter bonum, et excellentiam
communicatur homini justo per modum
tt qua diligitur proximus : religio autem,
formaliter sumpta, quod bonum ex sua for­
^Moni, juxta illud Joan. 14 : Si quis diligit
u qua honoratur Deus, distinguitur a vir­
mali ratione est diffusivum sui in genere
me, sermonem meum serrabit, et ad eum ve­
« tutibus. quibus honoratur proximus, λ
causae finalis, atque ideo trahendo alia ad
niemus, et mansionem apud eum faciemus.
Contra hanc tamen solutionem potest
se, et assimilando sibi, et quasi unum seUnde qui diligit justum ratione gratiæ, eo
objici, quod vel in ea est sermo de commucum constituendo. Unde cum objectum cha­
ipso diligit Deum in illo.
catione perfecta, sive per essentiam ; vel de
ritatis theologicae sit summum bonum, nehp· 80. Ex his apparet, omnes solutiones
cesse est quod sit maxime diffusivum sui, I 'te* quibus D. Thom. occurrit argumento procommunicatione imperfecta, quæ habetur
pluribusque commune, non quidem in præ- I
per participationem. Si de priori, aeque in­
posito, sufficienter illius vires enervare. Et
communicabilis est bonitas divina, ac di­
dicando, sed secundum communicationem,
■je·quidem prima, et secunda constant ex
vina excellentia. Si vero de posteriori, non
et causalitatem, qua illa perficiat, et sibi
primo et secundo notabili ; nam cum virtus
solum divina bonitas, sed etiam excellentia
uniat sicut fini. Excellentia vero unius per­
quaelibet ad illa omnia absolute se extendat,
communicatur creaturis ; constat enim
sonae, quatenus talis, est incommunicabilis
quæ participant illius rationem formalem
quamlibet excellentiam creatam esse parti­
alteri ut subjecto, licet possit ei communi­
lubqua, suntque unum cum illius objecto
cipationem increase : nulla igitur est ratio
cari extrinsece sicut imagini, et repraesen­
primario; justi autem ratione gratiæ par­
discriminis adducta a D. Thom.
tationi. Ratio est, quia excellentia, quatenus
ticipent intrinsece summam Dei bonitatem,
78. Tertiam denique solutionem propo­
talis, est id, ratione cujus una persona emi­
habeantque proinde unionem cum illo ; non
nit S. Doctor infra quxsl. 103, art. 3 ad 2,
net alteri, et ab ea distinguitur, sicut supe­
vero participent intrinsece illius excellen­
his verbis : « Ad secundum dicendum, quod
rior ab inferiori : id autem, per quod una
tiam, sed solum extrinsece, ut illius ima­
α ratio diligendi proximum est Deus, non
persona distinguitur ab alia, et elevatur
gines; fit inde, ut charitas, quæ respicit
enim per charitatem diligimus in pro­
super illam, nequit ei communicari ; quia
per se primo summum bonum, possit, deu ximo nisi Deum ; et ideo eadem charitas
si communicaretur, eo ipso amitteret ra­
beatque diligere secundario justos qua jus­
a est, qua diligitur Deus et proximus. Sunt
tionem formalem excellentiæ, quæ non est
tos: religio vero, quæ versatur per se
absoluta, sed comparativa unius persons
a tamen aliæ amicitiæ differentes a chari­
primo circa excellentiam divinam, nequeat
ad aliam ; et ideo excellentia divina, circa
« tate secundum alias rationes, quibus ho­
venerari illos cultu debito intrinsece i lio—
a mines amantur. Et similiter cum sit alia
quam versatur religio, non est communica­
Salmanl. Curs, theolog. tom. XI1.
bitis

<
.
«
«

-

DE CHARITATE.

89

rum dignitati; sed si quando eos coluerit,
erit ut imagines Dei, eo sane modo, quo
impendit honorem cruci.
Nec referunt quæ contra utramque solu-0^-g
tionem num. "Π, adduximus : quia D. Th. diruunnon dixit, objectum charitatis esse bonum D.IOTho.
in communi, sed amorem respicere ex na­
tura sua bonum in communi, id est sub
ipsa formali ratione boni, quæ sui diffusiva
est, et aliis communis per participationem ;
non vero sub munere excellentis in aliqua
persona, quo pacto incommunicabilis est
aliis inferioribus; id enim proprium est
honoris. Ex quo discrimine optime intulit
speciem amicitiæ non variari penes diver­
sam quantitatem ejusdem boni, cultum
vero accipere diversitatem specificam per
ordinem ad diversam excellentiam perso­
narum ; nam cum bonum sit diffusivum
sui, salvatur ejus unitas, et similitudo in
diversa quantitate boni : ea autem, quæ
habent inter se similitudinem, et unitatem,
terminare possunt eandem amoris speciem,
ut quæ fundatur in similitudine, et uni­
tate. Excellentia vero unius personæ, qua­
tenus talis, est omnino incommunicabilis
aliis, ob idque nequit esse ratio formalis
honorandi illas cultu debito intrinsecæ il­
larum dignitati ; sed eo ipso, quod in di­
versis personis sint diversæ excellentiæ,
necesse est ponere pro eis colendis diversas
virtutes observantiae. Porro hæc excellentiæ
diversitas non debet esse metaphysica, aut
qualiscumque, ut est illa, qua inter se justi
discriminantur; sed necessaria est diversi­
tas moralis sufficiens ad constituendum di­
versum statum, aut ordinem dignitatis, uti
se habet dignitas propria B. Virginis Mariæ
ad excellentiam competentem justis ratione
gratiæ ; aut excellentia regia ad communem
hominum dignitatem. De quo videri debet
ipse D. Thom. infra, q. 103, art. 3.
D- Tb0Ad id autem, quod adducitur ad proban­
dum excellentiam divinam esse æque communicabilem, et participabilem, ac illius
bonitatem. Respondetur, quod licet excel­
lentia propria justorum sit creata, non est
tamen participatio formalis excellentiæ
divinæ, ut excellentia est, sed ut bonitas
est. Tum quia excellentia, ut talis, non est
diffusiva sui, sed segregative potius ab infe·
rioribus. Tum etiam, quia excellentia di­
vina, ratione cujus religio Deum colit,
fundatur supra potentiam creandi, quam
constat esse incommunicabilem creaturis.
Tum denique, quia communicatio perfectio7

DE CHARITATE.

90

nis fit per diffusionem illius, et assimilationem participantis ad participatum; quod
est proprium bonitatis. Unde excellentia
conveniens justis ratione gratias poterit
amari per charitatem theologicam, ut bo­
num ordinis divini ; non vero coli per
religionem ut excellentia est, quia prout sic
non tam comparatur ad Deum, cujus
excellentiam colit religio, quam ad inferio­
ra, quibus ipsi justi eminent. Videatur RaRâ|^dephael de la Torre tom. 1, de religione,
a
qujst 31, art. 4, disp. unie., ubi late ver­
sat hujus argumenti difficultatem.
81- Veritas etiam tertiæ solutionis ex eo
pinsi* liquet, quia cum D. Thom. ait charitatem
e; non diligere in proximo nisi Deum, noluit
defeu- asserere objectum formale </und prædicti
i·.’ fto. amoris esse necessario ipsum Deum, prout

relucet in proximo, co modo quo prima
principia attinguntur in conclusionibus ab
babitu intelligentiæ ; quoniam hic actus
neque est proprio amor proximi, neque
secundarius charitatis, sed reducitur ad
illius actus primarios. Sed propterea dixit
Angelicus Doctor, charitatem non diligere
in proximo nisi Deum, quia cum justus ra­
tione gratiae habeat in seipso divinam bo­
nitatem, sitque Deus participative; qui
diligit justum, qua justum, diligit reipsa
ipsum Deum, non secus ac qui diligit me­
dia quatenus talia, diligit in illis finem.
Ex quibus patet ad confirmationem; con­
cessa enim majori et minori, neganda est
consequentia, cujus disparitas constat ex
dictis.

QUÆSTIO XXVI
De ordine charitatis.
ci

ARTICULUS I.

Utrum in ckcr.tate sit ordv.
Ad primum sic proceditur. Videtur, quod in charitate non
sit aliquis ordo. Cbarilas enim est quædam virtus. Sed in
aliis virtutibus non assignatur aliquis ordo. Ergo neque in
charitate aliquis ordo assignari debet.
Prætcrea : Sicut fidei objectum est prima verius, ita cbarilalis objectum est sumina bonitas. Sed in fide non ponitur
aliquis ordo, sed omnia æqualiter creduntur. Ergo oec in
charitate debet poni aliquis ordo.
Praeterea : Charitas in voluntate est. Ordinare autem non
est voluntatis, sed rationis. Ergo ordo non debet attribui
charitati.
I
Sed contra est quod dicitur Cani. 2 : Introduxit ir.e Rex
in cellam vinariam, ordinavit in me charitatem.
ιΛη
Respondeo dicendum, quod sicut Philosophus
dicit in
quinto Melaph. prius et posterius dicitur secundum relatio- I
ucm ad aliquod priucipium. Ordo autem includit in se ali- I
ipetn modum prioris, et posterioris. Unde oportet, quod
ubicumque esi aliquod principium, sit etiam aliquis ordo.
Dictum autem est supra, quod <!·»’«:clio charitatis tendit in I
Deum sicut in principium beatitudinis, in cqjus communi­
catione amicitia charitatis funditur ; et ideo oportet, quod 1
in his. quæ ex charitate diliguntur, atlendaiur aliquis ordo I
secundum relationem ad primum pri.icipium hujus dilectio­
nis, quod est Deus.
'
Ad primum ergo dicendum, quod charitas tendit in ultimumftncm sub ratione finis ultimi, quod nna convenit ali­
cui alii virtuti, ut supra dictum est. Finis autem habet
rationem principii in appetibilibus, et in agendis, ut ex
supra dictis palet. Et ideo chantas maxime importat com­
parationem ad primum principium. Et ideo in ea maxime
consideratur ordo secundum telalionemad primum princi­
pium.
Ad secundum dicendum, quod fides perlinet ad vim
cognosrilivaui, cujus operatio est secundum quod rescognilæsunl in cognoscente. Chantas autem est in vi afiecüva.

I\

♦·

*

Vi

;

·

»
» -

··

cojos operatio consistit in boc, quod anima tendit in ipsas
res. Ordo autem principalius invenitur in ipsis rebus,et ex
eis derivatur ad cognitionem nostram. Et ideo ordo magis
appropriate charitati, quam fidei, licet etiam in fide sit
aliquis ordo, secundum quod est principaliter de Deo, se­
cundario autem de aliis, quæ referuntur ad Deum.
Ad tertium dicendum» quod ordo pertinet ad rationed,
sicutad ordinantem; sed ad vim appetiiivam perlinet sicut
ad ordinatam. Et hoc modo ordo in charitate ponitur.

Conclusio est affirmativa.

DISPUTATIO III.
De ordine diligendorum ex
charitate.
Explicatis objectis, ad quæ extendi po­
test affectio charitatis, superest exploremus,
qualiter versetur circa illa, an scilicet
aequali amore, vel potius inæquali ; ita ut
quæ perfectiora sunt, magis diligat; quæ
vero minus perfecta, inferiori amore pro­
sequatur ; hoc enim intelligimus in præsenti nomine ordinis, quippe qui prioritatem inter aliqua ex sua ratione formali
includit.

DUB. UNIC.

DISP. Ill, DUB. UNICUM.

DUBIUM UNICUM.

Utrum in charitate sit ordo, cl unde
attendatur?
Prima pars hujus dubii facilis est negotii.
Posterior vero non nihil difficultatis ha­
bet, ex cujus decisione pervium erit diluere
omnes quæstiones, quæ excitari possent
circa materiam præsentis disputationis,
quam proinde unico dubio complectimur.

§ I-

Deciditur prima pars dubii.
1. Dicendum ergo est primo, charitatem
non diligere æqualiter omnia sua objecta,
sed inaequaliter, atque ideo observare ordi­
nem in dilectione illorum. Hæc assertio
est communis SS. Patrum, et Theologorum,
teixivideturque expressa in illo Cantic. 2 : In­
troduxit me rex in cellam vinariam, ordi­
navit in me charitatem; nam perinde est,
ac si diceret, quod sponsus rectum, et de­
bitum charitatis ordinem in illa constituit ;
sic enim exponunt prædictum locum
SS. Patres, Theodoret.Gregor.Magn. Gloss,
et D. Thom. ibi, Nyssen. homil. 4, in Cantic. Bernard. serm,49, et 50, in eundem li­
brum, Hieronym. in cap. 44, Ezech. August.
lib. 15, de Civit, cap. 22, Ambros. in Lu­
cam, cap. 6, et Origenes homil. 2, in Can­
tic. ubi sic habet : « Dominus noster in
t Evangelio praecepta de charitate consti« tuens, ad uniuscujusque dilectionem pro« priom aliquid apposuit, et dedit intelli«gentiam ordinis, cum dixit : Diliges Do* minum Deum tuum ex toto corde tuo, et
«proximum tuum sicut te ipsum. Si hæc
i intellexeris, et intellecta compleveris,
< fecisti quod in isto sermone præcipitur :
« Ordinale in me charitatem. »
fe71 Deinde suadetur eadem assertio ratione
^desumpta ex D. Thom. quæst. unie, de chai.Tii rit. ari. 7, nam quaelibet virtus eodem mo­
do attingit sua objecta, quo illa se habent
ad illius rationem formalem sub qua, ut
patet a simili in potentia visiva, quæ ita se
habet ad visibilia, sicut ipsa ad rationem
visibilis : sed objecta charitatis non se ha­
bent æqualiter, sed inæqualiter ad illius
rationem formalem sub qua, scilicet sum­
mam bonitatem beatificantem ; nam Deus
esi summum bonum beatificans per essen­
tiam suam, creaturæ vero solum participa­
faj

91

tive communicant in prædicta bonitate, et
bealitudine : charitas igitur non fertur
æquali amore in sua objecta, sed inæquali,
ac proinde cum ordine prioris, et posterio­
ris secundum dignitatem.
Confirmatur : nam amicitia illud objec- ïuicîtum, cæteris paribus, prius et magis diligit, ,ar'
quod perfectius communicat in bono, in
quo ipsa fundatur ; ideo enim amicitia po­
litica respicit principalius Principem, a
quo totum bonum reipublicæ pendet, quam
illius subditos : sed objecta charitatis com­
municant secundum magis, et minus in
bono æternæ beatitudinis, super cujus
communione ipsa fundatur, ut nemini est
dubium: charitas igitur tendit in sua ob­
jecta cum ordine præcedentiæ.et dignitatis.
2. Ultimo probatur hæcsententia ratione Alia as;
adducta a D.Thom.in hac qwest. 26, art. IjæHtfoj5

nam ubicumque comparantur aliqua sicutD· τί,°·
principium,et principiata,ibi est ordo prio­
ris et posterioris; quia principium est prius
principiatis, et hæc posteriora illo : sed
charitas tendit in Deum sicut in princi­
pium beatitudinis, super cujus communi­
catione ipsa fundatur, quia respicit illum
sub conceptu finis ultimi, qui habet ratio­
nem principii in agendis, et appetibilibus ;
ad creaturas vero extenditur ut ordinatas
ad prædictum finem : ergo charitas in
amore eorum, ad quæ afficitur, observat
ordinem prioris et posterioris taxatum se­
cundum relationem ad primum princi­
pium hujus dilectionis, quod est Deus.
Confirmatur primo : nam amicitia æqui- Conor-,
paratur justitiæ estque illi affinis, ut supra matl°'
diximus : sed justitia observat ordinem
circa sua objecta, reddendo unicuique debi­
tum pro jure suo, nempe cui decem, de­
cem ; cui vero quinque, quinque : ergo cum
charitas sit amicitia,debet servare ordinem
in amore illorum, quæ diligit,ita ut unicui­
que reddat amorem commensurate ad il­
lius merita, et jus.
Confirmatur secundo : charitas diligit Aha
Deum propter se, et sicut objectum primarium ; creaturas vero ut objecta secunda­
ria, et ratione ipsius Dei : ergo magis
diligit Deum, quam creaturas, quia propter
quod unumquodque tale, et illud magis.
Servat igitur ordinem in suo amore.
3. Nec refert si objicias : quia ubi est Cl,jec.
una ratio dilectionis, non debet esse li0·
inæqualis dilectio, ut constat ex se, et do­
cet D. August, lib. 1, de doct. Christ, cap.p^og
28 ; sed una est ratio diligendi Deum, et

DISP. Ill, DUB. UNICUM.

92

DE CHARITATE.

να ut aequali cum aliis amore diligantur. Si

I·

03

proximum per charitatem, scilicet Deus i
ipse, qui non est major in seipso, quam in |
proximo, neque in uno proximo, quam in 1
alio · ergo charitas non servat ordinem ’
' inter sua objecta, sed omnia æqualiter dili­
git·
Diluitor
Respondetur enim ex D. Thom, in hac
Th0’ quxst. 26, art. 6 ad 2, ei quxst. de tharit.
art. 9 ad 4, quod licet Deus non sit major
in seipso, quam in proximo, aut in uno
proximo, quam in alio, sed idem in omni­
bus ; in seipso tamen est principium bea­
titudinis, et summum bonum ; quam boni­
tatem non communicat infinite, et æquali­
ter creaturis ; sed finite, et secundum
magis et minus. Unde cum Deus sit princi­
pium beatitudinis, non vero proximi ; et
ex ipsis proximis aliqui sint Deo magis
propinqui propter majorem bonitatem,
quam a Deo participant ; idcirco non debet
chantas omnia sua objecta æquali amore
diligere, sed potius tenetur servare ordinem
prioris, et posterioris in amore illorum.
secanda
Nec etiam refert si urgeas, qnod ut docet
do. Philosoph. 2, Ethic, cap. 9, amicitia est
Arisw. qUædam aequalitas : sed aequalitas est uni­
formis, diversitatem non patiens, sicut nec
unitas divisionem : ergo amicitia charitatis
non observat ordinem in suo amore, sed
omnibus est aequalis.
Confir- Et confirmatur primo, quia hæc videtur
D^u”'. exPressa sententia D. August, lib. 1, de
dod. Christ, cap. 28, ubi sic habet : « Om« nes homines æque diligendi sunt ; sed
<· cum omnibus prodesse non possis, iis
« potissimum consulendum est, qui pro lo« eorum, et temporum, vel quarumlibet
« rerum opportunitatibus constrictius tibi
<: quasi quadam sorte junguntur. » Ubi,
ut vides, ex eo differt secundum August,
dilectio charitatis a beneficentia, quod illa
debet esse æqualis erga omnes, secus vero
ista.
conGr· Confirmatur secundo, quia non potest
uiatio. esse consonus charitati dilectionis modus,
ex quo natus est sequi defectus pacis, et
unionis ; cum charitas sit radix concordiæ, et unitatis : sed ex dilectione ina?quali
proximi natus estsequi prædictus defectus ;
nam qui agnoscunt se aliis in dilectione
postponi, conqueruntur, et tam magis di­
lectos, quam ipsum diligentem fastidiunt,
aversantur, et circa eorum amorem obrigent : charitas igitur non amat inæqualiter
proximos, sed æqualiter, proindeque sine
ordine.

4. Non, inquam, hæc referunt ; ad re- 8oto
plicam enim respondet D. Thom, in 3, dis-^
linet. 29, quxst. 1, art. 1 ad 2, his verbis
■
« Ad secundum dicendum, quod amicitia
« non consistit in æqualitate æquiparan« tiæ, quia potest esse ad superiores, infeα riores, et æquales ; sed consistit in æqua« litate proportionis, quæquidem æqualitas
« non refugit diversitatem quantitatis, si« cut eadem proportio,scilicet sex,quialtera,
e est trium ad duo, et sex ad quatuor,
« quamvis inæqualis sit quantitatis excesα sus. »
*
1
Ad primam confirmationem dicendumEes*
ex eodem Angelico Præceplore in hac. q.
26, art.6 ad,2, quod dilectio dupliciter polest esse inæqualis erga aliquos. Uno modo
ex eo, quod aliquos diligat seu attingat,
aliquos vero non ; et hæc inæqualitas est
aliena a charitate, secus autem a benefi­
centia ·. quia cum beneficentia non valeat
omnibus prodesse, quibusdam dumtaxat
consulere et opitulari debet, scilicet desi­
gnatis ab August. Charitas autem quan-D·
tumvis minima, extendi potest ad omnia
diligibilia.Et ideo existens in charitate est
omnibus benevolus, secus autem beneficus.
Alia vero est inæqualitas dilectionis ex eo,
quod quidam plus aliis diliguntur ; et hæc
inæqualitas est propria charitas, nec illam
intendit excludere D. Aug. sed primam
dumtaxat, ut constat ex littera.
Adde D.Augustinum non loqui de æquali­
tate æquiparantiæ, dum ait, omnes æque
diligendos esse ; sed de æqualitate propor­
tionis, qua ad omnes homines extenditur
charitas.
β
Γη’*Ad secundam confirmationem respondetur negando minorem, quam non evincit
probatio ; quia illæ querelæ perturbantes
pacem, et concordiam fratrum, non im­
probant ordinem dilectionis, quem dixi­
mus observare charitatem circa sua ob­
jecta ; quia non oriuntur ex illo, cum præ­
dictus ordo sit rectæ rationi consentaneus,
non minus quam ordo justitiæ distribuen­
tis militibus stipendia promeritis, quoniam
ut ait Philosoph. 8 Ethic, led. 12 : « Quæ- AnS.
« rere quomodo vivendum est amico cum
«amico? nihil aliud est quam quærere,
« quomodo justum est ; non enim idem
« justum videtur amico ad amicum, nec ad
« alienum el sodalem, ac condiscipulum
« esse. « Sed prædictæ querelæ indices
sunt eos, a quibus proferuntur, superbiæ
spiritu agitari, eoque ipso indignos esse,
ut

namque homo (ut par erat) humiliter de
se, el abjecte sentiret, non causaretur alios
sibi in amore præferri, sed potius scipsum omni amore indignum publicaret, ut
ex se liquet. Cæterum quia amari est quod­
dam honorari ; homines autem appetunt
generaliter honorem, et gloriam, ii præ­
sertim qui abjectæ sunt conditionis et ani­
mi (nam quasi ad levia et vilia nati, non
verum honorem, qui ex virtutibus procedit,
sed inanem humani favoris auram, nulla
suorum meritorum habita ratione, aucu­
pantur); hinc provenit quod vocem effe­
rant, et querelas, si quando deprehendunt
se aliis in amore postponi. Unde prædictæ
obmurmurationes non debent impedire
ordinem charitatis, sed ut latentis super­
biae status refrenari.
5. Quæ doctrina desumitur ex D. Thom.
j, ft).
opusc. 4, § 7, ubi docet ad amicitiam pro­
ximi maxime juvare patientiam, et humi­
litatem, quæ ipsam patientiam gignit ;
quoniam cum superbia, et iracundia vix
potest amicitiæ dulcedo conservari : quia
ut dicitur Proverb. 13 : Inter superbos sem­
per jurgia sunt. Quæ etiam suscitat iracun­
dia, juxta illud cap. 25 ejusdem libri :
lïr iracundus suscitat rixas. Ob idque prudenlissimus Salomon consulit declinandam
esse familiaritatem hominis iracundi ; sic
enim habet Proverb. 22 : Noli esse amicus
homini iracundo, neque ambules cum viro
furioso ; ne forte discas semitas ejus, et su­
mas scandalum animx lux. Quam etiam
j^doctrinam inculcant August, lib. de amici1 tes cilia, et Philosoph. 7 Ethic.
Et vUUV
sane Uqui
•"'ϊ* * ****
Ul ægre
1 sustinetW J4honestam
W11UUI»U XAJ proI-/ A w
diiectipnem, aperte convincitur, paB :1
.................... · ■ ·
: «· rum, velnihil charitatis habere erga ilium ;
1 <-.qaoniam sicut qui diligit Deum, eo ipso
vult illam ab omnibus amari, et honorari ;
ita qui diligit proximum ex charitate, ap­
petit illum ab aliis, et præsertim a Deo
amari, et in honore haberi ; quippe in hoc
discriminantur amor carnalis, et spiritua­
lis procedens ex charitate, quod ille soli
amanti vult amatum, iste vero appetit ip­
sum ab aliis amari, ut egregie docet
iy,D. Thom. 1, 2, quxst. 28, art. 4, his verbis :
« Intensus amor quaerit excludere omne id,
<qaod sibi repugnat ; aliter tamen hoc
contingit in amore concupiscentiae, et
• aliter in amore amicitiae; nam in amore
' concupiscentiae, qui intense aliquid con< cupiscit, movetur contra omne illud, quod

repugnat consequutioni, vel fruitioni
« ejus, quod amat ; et hoc modo qui qnæ« runt excellentiam, moventur contra eos,
a qui excellere videntur, quasi impedientes
a excellentiam eorum ; et iste est zelus
a invidiæ, de quo dicitur Psalm. 36 : Noli
a æmulari in malignantibus, neque zelave­
a ris facientes iniquitatem. Amor autem
« amicitiæ quærit bonum amici.
Unde
« quando est intensus, facit hominem mo­
a veri contra omne illud, quod repugnat
a bono amici ; et secundum hoc aliquis di­
a citur zelare pro amico, quando si quæ
« dicuntur, vel fiunt contra bonum amici,
« homo repellere studet. Et per hunc
« etiam modum aliquis dicitur zelare pro
« Deo, quando ea quæ sunt contra hono*
« rem Dei, repellere secundum posse cona­
a tur, secundum illud 3. Reg. Zelatus sum
a pro Domino exercituum, etc. » Ex qua
doctrina manifeste habetur, quam distet a
charitate aliorum dilectionem invidere,
vel ex inæqualitate illius perturbari.
6. Petes primo, an ordo charitatis sitincidenaltendendus secundum affectum, vel effec- decisio!1
tum ?
Respondetur cum D. Thom.in 3, dist.29' D- T130·
quxst. 1, art. 2, ordinem charitatis creatæ
attendendum esse per se primo secundum
affectum. Tum quia objectum charitatis,
ut dicit vim affectivam, est bonum; unde
cum illius ordo attendatur secundum di­
versitatem bonorum, ad quæ allicitur, necesse est illum attendi per se primo ex
affectu. Tum etiam, quia affectus exterior
non pertinet ad charitatem, nisi in quan­
tum procedit ex affectu, in quo primo est
charitatis actus; si quis enim maxima
bona aliis conferat sine affectu ad ipsos,
esto exerceat actus liberalitatis, aut justi­
tiae, non tamen charitatis. Unde cum hæc
virtus perhibeatur ordinata, oportet illius
ordinem attendi directe, et per se primo
ex affectu.
Diximus per se primo, quia secundario
etiam attendi potest ordo charitatis ex ef­
fectu, non quia personæ, quam plus affec­
tive diligimus, magis in effectu impenda­
mus ; sed quia magis parati sumus ei in
effectu impendere, si necesse fuerit. Ete­
nim cum frequenter ii, quos magis diligi­
mus, nostris auxiliis non indigeant, non
debemus eis illa impendere, sed habere
animum paratum ad illa eis prius, quam
aliis conferenda, siquando ipsis indigeant.
7. Petes secundo, an ordo charitatis
a

DE CHARITATE.
Alteries debeat attendi secundum affectum apprelî’æn^ti'itivum, vel intensivam ?
latio.
Respondetur ordinem charitatis attendi,
per se loquendo, secandum affectum appretiativum. Pro cujus intelligentia nota,
quod affectus est major alio objective, quo
volumus amico majus bonum : qua ratione
affectus, quo appetimus Petro regnum
cceleste, est major illo, quo ei concupisci­
mus bona temporalia ; excedit enim illum
ex parte boni voliti.
Affectus vero major intensive ille dici­
tur, qui excedit in conatu.et efficacia agen­
tis, sive in gradu radie itionis majoris in
subjecto : sicut si majori impetu et conata
concupiscamus Petro bona temporalia,
quam cœlestia.affectus temporalium erit ma­
jor intensive amore cœlestium, minor vero
D. Ή»-objecti ve. quia ut docet D. Thom. loco pro­
xime citato ad 3. intensio actus liberi non
mensuratur ex quantitate objecti tantum,
sed magis ex efficacia agentis, et conatu in
agendo, ί nde sicut non videt melius, qui
majorem rem intuetur, sed qui clarius , ita
non oportet, quod aequali intensione afficia­
tur quis ad personam, cui majus bonum
desiderat.
Affectus denique appretiativus ille dici­
tur, quo aliquam personam plurimi æstimamus, et aliis praeferimus ; quo pacto
amor charitatis erga Deum est major ex
•
specie sua quolibet alio amore quantumvis
intenso ; nam qui habet charitatem, in ea
est dispositione, ut si opus fuerit deserere
propter Deum personas intimo sibi amoris
nêxu conjunctas, quales sunt parentes, filii,
uxor, etc. eas derelinquet propter illum ;
quia ex vi charitatis majori pretio habet
Deum, quam parentes, etc. et ideo mallet
illos, quam Deum amittere.
Divisio
Ex quo palet, distinctionem amoris in
^“^.appretiativum et intensivum, non esse fictlatt- tiliam, ul aliqui asserunt, sed urgenti funtateest- damento inductam. Quod vel ex eo liquet,
ieiidiuîr
saePe conlin§’1’ matrem diligentem
intensissime filios amore naturali, susci­
pere charitatem in gradu remisso ; nulla
quippe probabilitatis specie dici potest,
gratiam esse magis intensam in omnibus
justis quavis alia honesta amicitia ; et ta­
men eo ipso, quod existât in gratia, majori
pretio habet Deum, quam proprios filios,
illumque magis diligit amore appretiativo;
est enim hic amor proprius charitatis, ut
D. Tho. optime vidit D. Thom. 1.2, qurst. 16, ari.
3, ubi sic corpus articuli concludit : « Cha-

DISP. Ill, DUB. UNICUM.

pelibilibus : ordo autem sumitur per habi­
dilectionis charitativæ, loquimur de præ­
ritas autem addit supra amorem perfec­
tudinem ad principium, ul dictum est. Et
a tionem quandam amoris, in quantum id,
dicta virtute considerata in statu viae,
qoia primum in unoquoque genere est caua quod amatur, magni pretii æstimatur,
quamvis ob connexionem doctrinae etiam
sacæterorum. ideo omnis ordo in aliis vir­
explicandus sit ordo, quem observavit in
a ut ipsum nomen designat. »
tutibus repertus descendit quodammodo a
patria.
Quibus addo, sæpe parentes diligere dul­
charitate. Ob quam rationem dixit D. Au­
His suppositis dicendum est secundo,Troponicius, et intensius filios infantilis aetatis,
gustinus. eam esse ordinem amoris, quia
ordinem dilectionis charitativæ attenden- eunda
quam majores ; cum tamen amore apprecujuscumque virtutis ordo ex ordinatione
dum esse per habitudinem ad Deum, et iptiativo illos ut in plurimum primogenitis
charitatis derivatur.
sum diligentem, sicut ad propriam mensu­
postponant, ægrius enim paterentur horum
ram. Hæc assertio est D. Thom. in hac^·Tl10·
jacturam, quam illorum defectum. Ergo
(juxst. 26, arlic. 4 ad 1, ei art. 7, in corp,
distinctio amoris in appretiativum et in­
et quxst. unie, de charit. art. 9, quem se­
tensivum, etiam intra ordinem amoris na­
quuntur omnes Theologi. Probatur autem fundaExaminatur posterior difficultas.
turalis debet admitti.
o
°. ,. . j.
mentam,
ratione ; nam ut § prxeeaenti vidimus, omEx his ergo ad dubitationem nuper exci­
jgi 9.1’t secundam difficultalenfexpediamus,
nis ordo prioris, et posterioris attendi, et
tatam respondetur, ordinem charitatis at­
animadvertendum est prius, pluribus ex
mensurari debet per habitudinem ad ali­
tendi penes amorem appretiativum. Tum
capitibus attendi posse amoris ordinem,
quod principium, quod in omni genere est
quia hic est potior aliis. Tum etiam, quia
sive inaequalitatem. Nam primo potest
potius principiatis, sicut et inter ipsa prinin charitate excessus amoris appretiativi
unus amor excedere alium ex parte boni­
cipiata illud magis eminet, quod intimius
trahit secum (saltem per se loquendo) ex­
tatis amatæ ; cum enim amor tendat perse
conjungitur suo principio. Sed principia
cessum aliorum ; persona enim, quæ se­
in bonum, quo aliquid est melius, eo per
dilectionis charitativæ sunt duo, Deus scili­
cundum ordinem charitatis majori pretio
se loquendo est amabilius. Secundo ex
cet, et ipse diligens ; nam Deus est princi­
haberi debet, jus habet ul potiori affectu
parte conjunctionis objecti amati cum
pium finale, et formale specifîcativum præintensive, et objectivo diligatur.
amante;cum enim amicabilia ad alterum
dicti actus ; diligens vero materiale, et
8. Petes tertio, an ordo charitatis cadatiKita
veniant ex amicabilibus ad se, propterea
efficiens : ergo ordo dilectionis charitativæ
sub præcepto ?
fe*
qao aliquid est conjunctius amanti, eo est
attendi debet per habitudinem ad illa, sicut
Respondetur affirmative, quia sub quofiîix
respectu illius magis amabile. Tertio ex
ad propriam mensuram.
præcepto cadit actus alicujus virtutis, cadit
similitudine, et convenientia objecti amati
Confirmatur : nam amor charitatis est
ex consequenti modus, per quem completur
eam amante ; similitudo quippe amorem
motus quidam animae in Deum, sicut in
ratio talis actus : sed ordo per quem unum­
perse loquendo generat, et ideo quo aliquid
terminum, et finem : sed inaequalitas mo­
quodque diligitur juxta suam dignitatem,
est similius amanti, eo est respectu illius
tuum attenditur ex parte mobilis, et ter­
est modus pertinens ad rationem, et subs­
amabilius, cæteris paribus. Unde cum om­
mini : ergo ordo, et inaequalitas amoris
tantiam dilectionis charitativæ : ergo sicut
nia hæc concurrant in amore charitatis,
eliciti a charitate, attendenda, et mensu­
diligere Deum, proximum, et nosipsos, ca­
dubium est, ex quo praecipue capite atten­
randa sunt per habitudinem ad Deum, et
dit sub præcepto charitatis, ita et ordo, quo
di, et desumi debeat illius ordo, sive inae­
personam quæ illum diligit. Caeterum quia
debemus hæc ipsa diligere. Quamvis enim
qualitas.
hæc inaequalitas potest esse vel objectiva,
liberum sit extra tempus obligationis prae­
Secundo nota, amorem esse quendam
vel intensive, idcirco.
cepti elicere actum dilectionis Dei et promotum amantis in amatum : omnis autem
10. Dicendum est tertio, inaequalitatem
ximij hujusque proximi, vel illius; ex
molas proportionatur termino, et mobili ;
intensivam dilectionis charitativæ sumi sio.
suppositione tamen, quod quis’afficitur ad
accipit enim speciem a termino, intensio­
per ordinem ad ipsum diligentem ; inae­
aliquod objectum charitatis, tenetur dili­
nem vero a mobili, et virtute motiva : nam
qualitatem vero objectivam per habi­
gere illud pro sua dignitate, idest observato
at experientia constat, quo aliquod mobile
tudinem ad Deum, ita ut personæ, quæ
ordine ab hac virtute praescripto ; non secus
est magis dispositum ad motum ratione
fuerint Deo magis conjunctae, diligantur
aequi libere orationi incumbit, tenetur at­
figurae. vel levitatis, eo velocius movetur,
majori amore objective : quæ vero magis
tentionem, et devotionem inter orandum
etiam minori impulsu percitum. Unde cum
ipsi diligenti, amentur strictiori amore
observare, quia istæ sunt conditiones pro­
amorsit motus amantis in rem amatam,
intensive. Hæc conclusio est aeque commu­
prise actus orationis.
|
nis ac praecedens, quam docet Angelus
debet accipere ab illa speciem, et quantita­
Quod si petas ultimo, an ordo, de quoE«a· '
Praeceptor artio. Ί, hujus quxstionis 26, et1>w rh0·
tem objectivam ; a subjecto vero et princi­
hactenus, sit proprius charitatis ?
sequitur manifeste ex dictis, quia intensio
pio movente intensionem, sive inaequalita­
Respondetur esse proprium illius quasi
tem intensivam.
motus sumitur ex parte mobilis ; species
per excellentiam : quia licet aliæ virtutes
vero, et quantitas objectiva illius ex parte natio,
sint principaliter de uno objecto, et secun| Pai Observa denique, quod charitas potest
considerari vel in patria, ubi erit omnino I termini, aut finis : sed amor charitatis est
dario de aliis, observentque proinde ordi­
quidam motus, cujus mobile est persona
perfecta; vel in via, ubi nondum assequuta
nem in attingentia illorum ; hoc tamen
diligens; terminus vero, et finis ipse Deus :
e«tcomplementum suae perfectionis. Cum
maxime est charitatis, quia tendit per se
ergo inaequalitas illius intensive desumi, et
igitar in praesenti inquirimus radicem, seu
in ultimum finem sub ratione finis ultimi,
mensurari debet per habitudinem ad perprincipium, ex quo mensurari debet ordo
qui habet rationem primi principii in ap­
petibilibus :
a

DE CHARITATE.

96

sonam diligentem, objectiva vero per or­
dinem ad Deum.
Deeisio Si autem petas, quænam ex bis dilectio'Kf' nibus sit simpliciter, et absolute loquendo
major, objectiva, an intensive ? Respon­
detur intensivam esse absolute perfectio­
rem objectiva. Tum quia respectu actus a
charitate eliciti coincidit cum appretiati va,
quæ dilectio longe eminet aliis, ut supra
vidimus. Tum etiam, quia intensior affec­
tus charitatis, quem habemus ad aliquam
personam nobis intime conjunctam, exten­
di potest ad concupiscendum illi idem aug­
mentum gratiæ, et beatitudinis, quod desi­
deramus personæ Deo magis conjunctae ;
d. it», imo et majus, utdocet D. Thom. art. proxi­
me citato, atque statim explicabimus, infe­
rentes hujus doctrinæ corollaria, a quibus
ipsa perfectam lucem accipiet.

b»,

§ III.

Consectaria przcedentis doctrine.
*.

11. Ex dictis in hoc dubio infertur pripr?mum mo’ ^eum esse diligendam ex charitate su­
per omnia, tam intensive, quam appreliative, el objective. Tum quia Deus est prin­
cipium formale, efficiens, et finale charita­
tis ; principium autem eminet in quolibet
genere principiatis, eisque proinde ante­
poni debet. Tum etiam, quia unaquaeque
amicitia respicit principaliter id, in quo
invenitur potissime illud bonum, super
cujus communione fundatur, ut videre est
in amicitia politica, quæ principalius res­
picit Principem, quam cives, eo quod bo­
num civitatis potissime ab illo dependet.
Sed bonum æternæ beatitudinis, super cu­
jus communicatione fundatur amicitia cha­
ritatis, invenitur in Doo principaliter, et
sicut in primo principio, a quo derivatur
in omnes beatitudinis capaces : Deus igitur
diligendus est ex charitate super omnia, et
omnibus modis, idest, tam intensive, quam
objective, et appretiati ve.
Confirmatur : nam quælibet pars diligit
bonum totius plusquam seipsam, et omnia
d. Tiro. alia, ut probat D. Thom. art. 3 hujus ques­
tionis : sed Deus est bonum commune om­
nium existentium in charitate, quia in eo
invenitur beatitudo sicut in communi, et
fontali principio omnium, qui illam par­
ticipare possunt : ergo quilibet existens in
charitate debet diligere Deum plusquam
seipsum. et omnia alia, ac proinde super
Corolla-

DISP. Ill, DUB. UNICUM.

omnia tam intensive, quam appretiative;
DiW:w mam enim objectionem respondetur, quod
quippe hac ratione diligitur finis, et bonum
intensio actus charitatis, quo diliguntur
commune respectu bonorum particula­
creatura participantes beatitudinem, res­
rium, et eorum quæ sunt ad finem.
picit ut mensuram personam, a qua elici­
Quæ doctrina sumitur ex illo Matth. 10 :
tur; secus autem actus charitatis, quo ama­
Na*!
Qui amat patrem, aut matrem plusquam me,
tur Deus in seipso; hujus enim intentio
non est me dignus. Et ex illo cap. 22 : Diliges
mensurari debet ex summa illius bonitate.
Deum tuum ex toto corde tuo, et in tota ani­
Nam cum bonum universale sit magis dili­
ma tua, et in tota mente tua : hoc est maxi­
gibile intensive, et appretiative, quam
mum, et primum mandatum in lege. Nam
bona particularia ordinata ad illud sicut
diligere Deum ex toto corde etc. est dili­
ad finem ; Deus autem sit universale bo­
gere eum super omnia, et omnibus mo­
num beatificans, et finis ultimus omnis
dis, ut explicant SS. Patres, et indicat ipse
creatura rationalis ; ex ipsa propensione
Christus Dominus, dum ait, hoc esse maxi­
charitatis inclinatur quilibet ad diligendum
intensive, et cum majori appretiatione
mum, et primum legis mandatum.
Deum, quam seipsum.
12. Nec refert si objicias primo, quod
intensio actus charitatis attendi debet perl!'·^ ··««■ Ad secundam objectionem occurrit D.
Th. ari. 3, hujus quxstionis, ad 2, his verordinem ad personam diligentem sicut ad
propriam mensuram, ut diximus num. 10; ita. p ï*· his : « Ad secundum dicendum, quod bo« num totius diligit quidem pars, secunergo, cum mensura sit potior mensura­
< dum quod est sibi conveniens ; non autis, majori amore intensivo debet unus­
< lem ita quod bonum totius ad se referat,
quisque diligere seipsum, quam Deum, imo
< sed potius ita quod seipsam refert in boappretialivo; quia ut ibi asseruimus, in
. num totius. ·> Quod perinde est ac si di­
actu charitatis excessus intensivus coincidit
ceret, quamlibet creaturam diligere Deum,
cum appretiativo.
in quantum est proprium bonum, non qui­
Deinde : unumquodque diligitur in Sd®·
ù
dem privatum, sed commune, habensque
quantum est proprium bonum : sed id
rationem finis ultimi, in quod naturaliter
quod est ratio diligendi, magis diligitur
propendet magis quælibet pars, quam in
quam id, quod propter hanc rationem
seipsam, ut explicat ibi Cajetan. his verbis :
amatur; sicut principia, quæ sunt ratio
t In responsione ad secundum nota elecognoscendi conclusiones magis cognoscun­
< gantem glossam, et intellectum illius
tur : ergo homo perfectius diligit seipsum,
< propositionis : amabile quidem bonum,
et proprium bonum ex charitate, quam
< unicuique autem proprium. Quod quia
Deum, et quodlibet aliud objectum.
< esse proprium, multis modis contingit,
Et confirmatur, quia ut docet Philosoph. Ttfà
■ unumquodque bonum alicujus, eo modo
9 Ethic, cap. 8, amicabilia quæ sunt ad Αήχ
< quo est proprium, est amandum. Et sic
alterum, venerunt ex amicabilibus ad se :
« cum in proposito dupliciter contingit,
sed causa potior est suo effectu : ergo ma­
i aliquid esse bonum alterius, aut scilicet
jor est amicitia hominis ad seipsum, quam
• quia est propter ipsum, aut econtra boad aliam quamcunque personam, etiamsi
• num totius est bonum partis, non ita
inter illas computetur Deus.
■ quod sit propter partem, sed econtra,
Praeterea : amor fundatur in unitate, et
< quod scilicet pars est propter totum. Et
conjunctione amantis cum re amata, ut §
- propterea pars amat bonum totius tanpraecedenti statuimus : sed nihil est homi­
quam proprium, non ita quod referat
ni magis conjunctum, quam ipse : ergo
< bonum totius in seipsam, sed econtra,
nullum objectum potest, aut debet plus
: quod referat seipsam in bonum totius.
quam seipsum diligere.
t Habes quoque ex hoc loco, quam bene
Denique : similitudo est causa dilectio­ Quia
1
« dictum sit superius contra Durandi
nis, secundam illud Eccles. 13 : Omne ani­ Eafc
H
phantasiam, quod Deus secundum seipmal diligit simile sibi; sed major est simi­
« sum est proprium bonum cujuscumque
litudo hominis ad proximum suum, quam
‘ creatura, et specialiter intellectualis. »
ad Deum : homo igitur magis diligit ex
&ils Qua etiam solutione occurrit D. Thom.
charitate proximum, quam Deum ; proin^confirmationi hujus objectionis, sic enim
dequefalsum est, quod debet illum diligere
habet loco citato ad 1 : « Dicendum quod
super omnia, et omnibus modis.
■ Philosophus loquitur de amicabilibus,
13. Non, inquam, hæc referunt; ad pri­
mam

qu<e sunt ad alterum, in quo bonam,
a quod est objectum amicitiæ, invenitur
secundum aliquem particularem mo­
« dum; non autem de amicabilibus, quæ
a sunt ad alterum, in quo bonum praedic­
a tum invenitur secundum rationem to­
a tius. n
14. Ad tertiam objectionem respondetur, Rcspooquod major conjunctio naturalis est causaabaVobmajoris amoris, cæteris paribus : in prae- Jeciiosenti autem non sunt caetera paria, nam
cum Deus sit summum bonum beatificans,
et objectum primarium charitatis, inclina­
mur ab hac virtute ad diligendum illum
plusquam nos ipsos, et omnia alia, quæ
amamus ut bona privata, et objecta secun­
daria prædictæ charitatis. Quæ est solutio
D. Thom. q. 1, de-charit. art. 9 adi, ubio.Tho.
sic ait : « Ad septimum dicendum, quod
« unitate naturæ nil est magis unum,
« quam nos; sed unitate affectus, cujus
« objectum est bonum, summum bonum
« debet esse nobis magis unum quam nos.»
Quibus adde, Deum esse nobis intime
conjunctum, causamque unitatis, quam
habemus ad nos ipsos,juxta illud Apostoli :
In ipso vivimus, movemur, et sumus. Quæ AposL
ratio sufficiens est, ut etiam titulo conjunc­
tionis naturalis debeamus diligere Deum
plusquam nosipsos ; quia licethæc posterior
conjunctio sit major, prior tamen nobiliori
vinculo inexistit. Etenim hanc ob causam
docet D. Thom. artic. 2 hujus quxstionis, D.Thov
quod titillo similitudinis magis debemus
diligere Deum quam proximum, etiamsi
hic nobis sit similior ; ita enim habet :
« Ad secundum dicendum, quod similitudo,
« quam habemus ad Deum, est prior, et
« causa similitudinis, quam habemus ad
a proximum ; ex hoc enim, quod participa­
a mus a Deo id, quod ab ipso etiam proxi­
« mus habet, similes proximo efficimur; et
a ideo ratione similitudinis magis debe­
« mus Deum diligere, quam proximum. »
Ex quibus patet ad ultimam objectionem,
constatque manifeste, quod ex inclinatione
charitatis debemus diligere Deum super
omnia, et omnibus modis.
15. Dubitant tamen in præsenti Autho-Dubium
res, an possit dari aliqua dilectio creaturae deni
proveniens a charitate, quæ sit intensior
dilectione actuali Dei ? Et ratio dubitandi
est, quia intentio actus non solum prove­
nit ab inclinatione habitus, sed etiam a
conata potentiae, quæ illo utitur. Unde cum
hic usus sit liber voluntati, videtur posse
a

&«··ί

■

98

DE CHARITATE.

DISP. 1Π, DUB. UNICUM.

superius vidimus; nam fieri potest, ut ma­
accidere, quod diligamus actu aliquam
habilibus, nulla apparet repugnantia in eo,
ter habeat magis intensam amicitiam erga
creaturam ex charitate intensius, quam
quod eliciat actum charitatis erga Deum
filios, quam habitum charitatis : ergo ineo
Deum, licet inclinatio charitatis propen­
intensam ut duo, et deinde exerat erga
eventu actus amicitiæ naturalis, quo prose­
deat in contrarium.
proximum amorem ejusdem virtutis in­
quitur filios, erit saltem regulariter inten­
Prit» In qua difficultate affirmativam partem
tensam ut quatuor ; nam licet personam,
sior physice actu dilectionis elicito a cha­
Aranvv tuetur Arauxo art. 2, hujus quxstionis, dub.
quam juxta inclinationem charitatis, adeoritate, quo amat Deum : sed prædictus
2, conci. 3, tum ob rationem dubitandi
que habilualiter intensius amamus, debea­
amor filiorum imperatur a charitate, quia
modo propositam : tum etiam, quia dilec­
mus majori appretiatione diligere, atque
in habente gratiam omnes actus alias ho­
tio charitativa proximi commendatur in
hoc pacto coïncidât in hac virtute uterque
nesti procedunt imperative a prædicta vir­
sacra Scriptura absque aliqua determina­
amor; non tamen opus est ut idem objec­
tute, ut infra videbimus. Igitur per amo­
tione, vel mensura : ergo non requiritur,
tum, quod pro libito voluntatis intensius
rem imperatum a charitate possumus dili­
quod illius intensio sit determinata, sed in
prosequimur uno, vel altero affectu for­
gere creaturas intensius, quam Deum.
quocumque gradu erit adimpletiva præ­
mali elicito a charitate, majori pretio ha­
Secunda vero pars convincitur funda- A;a
cepti : tum denique, quia amor proxime
beamus; sed potest optime oppositum con­
mentis Bannez et Aragon ·. nam cum Deus'^
intensior amore Dei, est actus bonus, et
tingere, ut constat tum ex dictis. Tum
sit ratio formalis diligendi creaturas ex
honestus : ergo provenire potest ab influxu
etiam, quia dum unico et indivisibili actu
charitate. impossibile est. ut intensius dili­
charitatis.
charitatis Deum, proximumque complecti­
gamus praedictas creaturas, quam Deum,
seeacdj Oppositum vero defendunt Bannez loco
mur, aequali intensione physica utrumque
seotc-D- proxime citato ex hac 2, 2, conci. 4. et Araabsolute loquendo ; quia idemmet actus,
diligimus; et tamen Deum creaturæ præfequi fertur formaliter et explicite in creatu­
Ranoez. gon conci. 2, eo ducti fundamento, quod
rimus, et charius amamus.
Aragon. ra{jo formalis diligendi proximum ex cha­
ras. tendit saltem virtualiter in ipsum
torri· Dices : quia præmissæ sunt ratio formaDeum. Unde sicut ob hanc rationem impli­
ritate,est Deuszsed propter quod unumquod­
^lisassentiendi conclusioni, nequit intellec­
cat, ut quis amet intensius media, quam
que tale, et illud magis : ergo impossibile
tus assentiri firmius, et intensius conclu­
est, quod diligamus intensius creaturam,
finem, loquendo de intensione amoris
sionibus, quam præmissis : ergo cum Deus
quam Deum per actum provenientem a
præscindentis a formali, et virtuali : ita re­
sil ratio formalis diligendi proximum ex
pugnat nt majori intensione prosequatur
charitate.
charitate, non poterit hic diligi intensius
Sed pro explicatione veritatis nota primo,
creaturas, quam Deum, sumpto amore Dei
quam Deus per actum elicitum ab hac
Now.
quod amor proveniens a charitate, alius est
in eadem abstractione, et communitate.
virtute.
elicitus, quem scilicet ipsa immediate pro­
Nec obstant in contrarium argumenta,
Respondetur primo, admisso antece­
..
,
.
.
«
.
·
.
cato
ducit; alius vero imperatus, quem exerit | quibas innititur Arauxo, quoniam licet
denti, negando consequentiam ; et ratio
mediis aliis virtutibus, vel inclinationibus : I usus inexistentis charitatis subjaceat, abso-^1disparitatis est, quod tam cognitio princi­
D. Tbo. nam nt docet I). Thom. art. 7 hujus quxs- ! lute loquendo, voluntati, possimusque pro­
piorum, quam conclusionum est in seipsa
tionis, omnis dilectio naturalis, et honesta
inde elicere actum prædictæ virtutis remis­
necessaria;secus autem dilectio charitatis,
potest imperari a charitate.
sum, vel intensum; quia tamen non pos­
qua prosequimur Deum et creaturas.
Secundo nota, quod dupliciter possumus
sumus non habere Deum pro ratione for­
Secundo respondetur negando anteceDeum diligere per actum elicitum a chari- | mali actus, quo prosequimur creaturas,
lens, quia cum habitus principiorum et
late; uno modo formaliter, et explicite, I illumque in istis virtualiter saltem amare,
conclusionum dependeant quoad usum a
illum immediate in seipso amando : alio
idcirco repugnat ut majori conatu, et inten­
potestate liberi arbitrii movente intellec­
modo virtualiter, quo pacto eum diligimus
sione diligamus pnedictas creaturas formatam. non apparet repugnantia in eo quod
per amorem formalem proximi; is enim [ liter per actum elicitum a charitate, quam
prædictus intellectus feratur aliquando in­
est virtualis dilectio Dei eo modo, quo ! Deum formaliter, vel virtualiter. Et quam­
tensius in conclusionem, quam in præmis­
amor explicitus mediorum est virtualis { vis dilectio charitativa proximi in quocum­
sis; potest quippe esse inæqualis attentio
dilectio finis.
que gradu exercita esset honesta, et adim,
utrobique.
LeeiiiH’5 supposai3» ad quæstionem propletiva præcepti de amore illius ; hinc ta­
18. Ex quibus solutio ad aliam quæstioPos^am respondetur, quod per actum immen non probatur prædictam dilectionem
quam versant in præsenti Theologi,
luito, peratum a charitate possumus optime dili­
esse possibilem in gradu magis intenso,
an scilicet teneamur ex præcepto rigoroso
gere creaturam intensius, quam Deum ;
quam sit dilectio Dei; sed quod admissa
charitatis diligere Deum super omnia, neper actum vero elicitum a prædicta virtute. ' per hypothesin illius possibilitate, esset
dam objective, et appretiative (de quo non
impossibile est, quod diligamus aliquam ' adimpletiva prædicti præcepti : quod nemo
est ambigendi locus) verum etiam in ten­
creaturam intensius quam Deum. loquendo I negat, sed solum esse possibilem prædic­
sive? Dicendum est quippe, non teneri,
de amore Dei in communi, sive quatenus | tam dilectionem.
sed qualibet intensione diligamus Deum
præscindit ab amore formali, et virtuali ; |
17. L Itima denique ejusdem resolutionis
super omnia appretiative, satisfieri prænam si sermo sit de amore formali, et ex- i pars videtur manifestaex ratione dubitandi
•cî j ceptocharitatis de amore illius. Nam ut
plicilo
tantum,
non
repugnat,
ut
remissius
|
Prima
num. I.o, proposita. Nam cum Deo liberum ώρ*
modo vidimus, per actum imperatum ab
resolu­ diligamus Deum, quam proximum. Prima
sit movere intense, vel remisse nostram
tionis
hic virtute, possumus amare intensius crea­
(va-s. pars hujus resolutionis constat ex iis, quæ
voluntatem, liæcque utatur pro libito suis
turam quam Deum. Ergo ex præcepto chahabitibus,

99

ritatis non constringimur ad amorem intensivum illius super omnia, quia alias
amor creaturæ intensior physice amore Dei
nec posset imperari a charitate, neque cum
illa coexistera, sed esset peccatum lethale
illam a subjecto excludens.
Et confirmatur primo, quia ut docet D.Rfl^oraThom. in 4, distinet. 17, quxst. 2, artic. 3, D. Tho.
quxstiunc. 1, contritio quæ sufiicicit ad jus­
tificationem impii, non oportet quod sit
dolor omnium maximus intensive, sed so­
lum appretiative ; dummodo enim detestetur peccatum propter Deum super omne
detestabile, est vera, et legitima contritio,
quantum vis, in graduali, et physica inten­
sione remissa sit, et ab aliis doloribus su­
peretur ; sed eadem ratio esse debet de
dilectione Dei. ac de contritione, et detes­
tatione peccati ; quia quantum bonum ali­
quod placet, tantum ejus contrarium dis­
plicet : ergo primum charitatis præceptum
solum obligat ad diligendum Deum super
omnia objective, et appretiative, non vero
intensive ; sed quilibet amor supernatura­
lis appretians Deum super omnia erit eli­
citus a charitate, adimpletivusque prædicti
præcepti, quantumvis alias in gradu inten­
sionis physicæ remissus sit, et ab aliis
affectibus excedatur.
Confirmatur secundo, quia præcepta Dei
debent esse talis conditionis, ut facile sit matio.
homini cognoscere probabiliter se illa
adimplere, vel transgredi, alias semper
esset animus anxius, innumerisque scrupu­
lis obnoxius; quod maxime derogat suavi­
tati divinæ providentiæ, et animarum sa­
luti : sed si præceptum charitatis obligaret
ad diligendum Deum super omnia inten­
sive, vix posset homo formare assensum
probabilem de adimpletione, vel transgres­
sione illius ; quia quantitas intensiva nos­
trorum actuum difficillime a nobis perci­
pitur, et præcipue adæquata possibilitati
virium, ut etiam advertit D. Thom. quxs-V-Th0tiunc. citata, ad 4. Ergo præceptum chari­
tatis non obligat ad diligendum Deum su­
per omnia intensive, sed illi satisfit per
dilectionem appretiativam Dei super om­
nia, cujuscumque intensionis sit. Quæ est
communis sententia Theologorum, ut vi­
deri potest apud Arauxo art. 2 hujus quxs- Arauxo.
tionis, dub. 2.
19. Nec obstat, si objicias cum Scot, in 3, objccdistincl. 27, quxst. unie, et Durand, ibidem
dist. 29, quxst. 2, quod ex præcepto chari-Durand,
tatis tenemur diligere tota mente, toto

■

100

corde, el tolis viribus, ut liquet ex forma
Dwter. illius praescripta Douter. 6 et Matlh, 20.
6.
Matlh. Sed hoc est diligere Deum super omnia non
20.
solum apprelialive, sed etiam intensive;
quia intensio actus sumitur ex conatu vi­
rium, qui sub omni perfectione nobis pos­
sibili in adducto præcepto exprimitur, et
imperatur : ergo, etc.
Deinde, charitas inclinat ad diligendum
Deum intensius quam creaturas, ut nuper
vidimus : sed præceptum charitatis coincidil cum inclinatione illius : ergo ex vi prae­
dicti praecepti tenemur diligere intensius
Deum, quam creaturas : quod si secus fe­
cerimus, peccati mortalis rei erimus.
Diimtnr Respondetur verba illa, Diliges Dominum
pntna. Qeum lf)um
e[c p3r[jm

•Ï

DISP. Ill, DUB. UNICUM.

DE CHARITATE.

esse præcepti, partim vero consilii. Sunt
quidem præcepti, quatenus continent, et
jubent dilectionem appretiativam Dei snper
omnia, ad hanc quippe cuncti obligamur :
sunt vero consilii, quatenus indicant ita
devovendas esse Deo vires animæ, ut illum
intensive præ omnibus amemus, et majori
conatu nobis possibili , induciarumque
ignaro prosequamur. Nam ad hujusmodi
charitatis perfectionem nullus tenetur in
hac vita, sed magis est propria patriae, ut
D. Tto.
docet D.Thom. quxst. decharit. ari. 10 ad 1,
his verbis :
Dicendum quod hoc quod
« dicitur, Diliges Dominum Deum tuum ex
toto corde tuo, intelligitur esse præcep­
tum secundum quod totalitas excludit
« omne illud, quod impedit perfectam Dei
« inhæsionem-, et hoc non est prasceptum,
a sed finis præcepti; indicatur enim nobis
per hoc non quid faciendum sit, sed po­
tius quo tendendum sit, ut dicit Augusti­
a nus. »
Satisfit
Ad secundam objectionem dicendum si­
secan­
di?.
militer, inclinationem charitatis non so­
lum continere illius præcepta, sed etiam
consilia, et ordinem, quem debito majoris
perfectionis observari oportet. Unde que­
madmodum potest quis citra peccatum
uxorem ducere, existente in oppositum
consilio de perpetua castitate; ita potest
absque vitii labe amare intensius proxi­
mum, quam Deum, licet charitas inclinet
in contrarium. Eo vel maxime, quia mi­
nimus gradus amoris appretiativi Dei su­
per omnia plus firmaj animam in unione
illius, quam infiniti gradus amoris intensivi illam uniant creaturæ; siquidem ex vi
praedicti amoris appretiativi ita est dispo­
sita anima, ut si necesse foret derelinquere

Deam, diligit maxime seipsum : igitur se­
propter Deum creaturam intense amatam,
candum ordinem charitatis debet diligere
eam relinqueret; nam amor appretiativus
Dei super omnia ex specie sua excludit
seipsum magis, quam proximum. Cujus
quidquid impedit Dei inhæsionem.
illud est evidens signum, quod nullus debet
20. Secundo infertur ex supra dictis,1**
subire damnum peccati gravis, vel levis
quod homo secundum naturam spiritua-<«>
propter bonum spirituale proximi, quan­
lem magis debet æslimare, et diligere seip- rm
tumvis maximum.
ate Tertio infertur, quod homo debet diligere
sum, quam proximum. Ita communitor
^magisproximum secundum animam, quam
Doctores, deduciturque perspicue tum ex
illo Matth. 22 : Diliges proximum tuum sicut
M proprium corpus. Ita D. August, lib. 1, de
It a .1 Z 1
IZ
Z»C
rx .-1 seipsum i2
1
dodr.
Christiana, cap. 27, et D. Thom, in
seipsum :· nubi
dilectio
hominis
ad
proponitur ut exemplar amoris habiti ad
hac quxst. art. 5, ubi hanc resolutionem
probat sequenti ratione. Illud est magis ex
alterum : constat autem exemplar esse po­
tius, quam exemplata. Tum etiam ex dic­
charitate diligendum, quod habet plenio­
tis § præcedenti ; nam ut ibi diximus, in­
rem rationem diligibilis ex charitate; con­
tensio amoris charitalivi, qui habetur ad
sociatio autem in participatione plena beaproximum, sumitur ex parte persona» dili­
tiludinis, quæ est ratio diligendi proxi­
gentis sicut ex propria mensura : sed men­
mam, est major ratio diligendi quam
sura est polior mensuratis : ergo secundum
participatiobeatitudinis per redundantiam,
ordinem charitatis debet unusquisque dili­
quæest ratio diligendi proprium corpus;
gere intensius seipsum quam proximum :
et ideo magis debemus diligere proximum
sed persona quæ secundum inclinationem
quantam ad salutem animae, quam pro­
priam corpus.
charitatis amatur intensius, debet etiam
majori pretio haberi, quia in hoc sensu
ubique verum est amorem intensivum cha­
§ IV.
ritatis connecti cum appretiativo, ut in tota
Qus obstant in contrarium, diluuntur.
hac qua?stione supponit D. Thom. igitur
homo secundum naturam spiritualem æstifca 21. Sed contra hæc duo posteriora corolmare debet, et diligere seipsum ex chari­
^laria sunt nonnullæ objectiones, quibus
tate plusquam proximos.
opus est occursum ire prius quam ad alia
Et confirmatur primo veritas hujus co-P·^
inferenda descendamus. Objicies ergo pri­
rollarii ratione, qua utitur D. Thom. ίηρ.τύ
mo, falsum esse, quod debeat homo diligere
prxsenti articulo 4; nam homo per chariseipsum plusquam proximum ; quia cum
tatem diligit seipsum secundum naturam
homo diligat creaturas ex charitate propter
spiritualem, ut directe participem æternæ
Deam, illam debet magis amare, quæ fue­
beatitudinis, proximum vero ut socium in
rit magis conjuncta Deo : sed quandoque
hac communicatione : sed directa partici­
prosimus est magis Deo conjunctus, quam
patio beatitudinis est potior ratio diligendi,
;
homo ipse diligens : ergo in eo eventu plus
quam consociatio in illa; quia societas se
|
I
debet diligere proximum, quam seipsum.
habet ad participationem beatitudinis, sicut
■
unio ad unitatem, ex quibus unitas eminet
I îsh. Ad hanc objectionem occurrit D. Thom.
^ ατΙ.-\, hujus quxstionis, insolut .ad 1, his
super unionem : ergo homo secundum or­
verbis : « Dicendum, quod dilectio charidinem charitatis debet seipsum pluris fa­
• tjtis non solum habet quantitatem ex
cere, quam proximum.
« parte objecti, quod est Deus, sed ex parte
Confirmatur amplius ex eodem S. Doc-Faiàï
« diligentis, quod est ipse homo charitatore art. ult. hujus quæstionis; nam chark^j
« tem habens; sicut et quantitas cujuslibet
tas ordinatur perse primo ad perfectionem
« actionis dependet quodammodo ex ipso
sui subjecti; confertur enim illi ad hoc, ut
< subjecto. Et ideo licet proximus melior
tendat in finem ultimum, illumque asse­
» sit Deo propinquior, quia tamen non est
quatur : sed spiritualis perfectio hominis
< ita propinquus charilatem habenti, sicut
consistit in eo, quod uniatur Deo per amo­
< ipse sibi, propterea non sequitur, quod
rem charitatis : igitur homo secundumor« debeat proximum plusquam seipsum didinem hujus virtutis debet primo loco in­
« ligere. λ
tendere, et procurare unionem sui ad
Secando objicies .· nam amare seipsum
Deum, et deinde unionem aliorum : sed
secundum animam, est velle sibi bona spidum homo quærit, et amat unionem sui ad
Deum
a

λ

a ma

a

a

».

m

μ

λ

101

ritualia : sed potest quis licite postponere
bonum spirituale proprium bono spiri­
tuali, imo et temporali proximi : ergo po­
test licito diligere proximum amore appretiativo plusquam seipsum : non igitur
tenetur homo præferre seipsum in hoc
amore proximis. Cætera patent. Minor vero
probatur : tum quia filius potest licite
omittere opera majoris perfectionis, v. g.
ingressum Religionis, ut consulat bono
temporali, aut spirituali parentum : cons­
tat autem professionem vitæ monastica»
esse bonum spirituale, quo maxime dispo­
nitur anima ad perfectionem charitatis, et
consequutionem beatitudinis. Tum etiam,
quia gratiæ gratis data? sunt bona spiritua­
lia, nec infima» classis; et tamen potest quis
licite velle carere illis, si ita expediat ad
salutem spiritualem proximi, ad quam ex
genere suo ordinantur; hunc enim affectum
expressisse videtur Michæas Propheta in aiiehæ
illis verbis, quæ habentur c. 2, sua» prophe- 2.
tiæ : Utinam non essem vir habens spiritum,
et mendacium potius loquerer : ergo, etc.
Respondetur bona spiritualia esse in du-solvitur,
plici differentia. Alia scilicet unientia ani­
mam immediate cum Deo, necessariaque
simpliciter ad illius salutem, qualia sunt
fides, gratia, et charitas. Alia vero, quæ
non uniunt animam immediate cum Deo,
neque sunt necessaria simpliciter ad illius
salutem, sed tantum utilia, uti se habent
gratiæ gratis data?, status Religionis, et alia
hujusmodi, quæ disponunt ex se ad aug­
mentum charitatis. Homo igitur potest licite,
et aliquando tenetur postponere bona pro­
pria spiritualia posterioris generis saluti spi­
rituali, vel temporali proximi, ut convincit
hæc objectio; secus vero bona spiritualia
prioris generis, in his enim tenetur præferre
seipsum cuilibet proximo. Id quod sufficiens
est ad hoc, ut simpliciter loquendo, debeat
homo diligere seipsum plusquam alios.
Tum quia bonum spirituale simpliciter dic­
tum stat pro bonis prioris generis. Tum
etiam, quia si homo propter bonum pro­
ximi subeat detrimentum vitæ monastica»,
vel contemplationis quieta», non tamen ex
eo patitur jacturam charitatis fervidæ, ad
quam status ille disponit; sed potest illam
assequi ex vi amoris, et studii, quibus se
proximorum saluti procuranda» devovet.
22.Sed contra objicies tertio .-etiam inbo- objectio
nis quibus anima immediatecopulatur Deo, xertia.
potest hom licite postponereseipsum proxi­
mis : ergo non tenetur ex lege charitatis

102

DE CHARITATE.

diligere seipsum plusquam proximum.
Consequentia patet, antecedens vero suaE10J31 detur tum ex illo Moysis Exod. 32 : .lui
dimitte illis hanc naram, aut dele me de libro
tua, quem scripsisti, scilicet libro vitæ. Tum
Ad etiam ex illo Pauli ad Roman, 9 : OptaB<Ka· bam ego ipse anathema esse a Christo pro

fratribus meis. Constat namque, quod de­
leri de libro vitæ, et anathema esse a
Christo pro fratribus, nihil aliud est, quam
amittere charitatem, et beatitudinem ob
bonum spirituale illorum.
j
Bespon- Huic objectioni respondet Capreol. in 3,
prech'
qu-Tst. unie, quod homo non potest
licite postponere seipsum in bonis gratiæ,
et gloriæ alteri privatæ personæ ; bene tamen toti populo, vel communitati ·. hujus
enim salutem (inquit ille) licite potest quis
praeferre propriæ, ut constat tum ex objec­
tione proposita : tum etiam, quia quælibet
pars, sive politica, sive naturalis, magis
amat bonum commune totius, quam bo­
num privatum ; quod pariformiter intelligendum est tam in bonis spiritualibus,
quam corporalibus, ut docere videtur D.
D.Tho. Thom. art. 4, hujus qurstionis. in solut. ad
4 his verbis : Dicendum quod sicut August,
dicit in regula, cum dicitur, charitas non
quærit qu.i sua sunt, sic intelligitur, quod
communia propriis anteponit. Loquiturque
de bonis spiritualibus, ut patet ex titulo
articuli, et intentione argumenti, cui satis­
facit.
Displi- Cæterum hxc solutio sustineri nequit.
mjtc 8 ^um q11*3 °PPoni Edetur illis verbis Mare.
Lue. 9. 8, et Luc. 9 : Quid prodest homini, si uni­
versum mundum lucretur, animi vero sui
detrimentum patiatur? In quibus admone­
mur praeferre salutem spiritualem animæ
nostræ saluti totius mundi. Tum etiam,
quia impossibile est, quod charitas exer­
ceat actum contrarium suo fini : sed finis
charitatis est conjungere hominem cum
Deo in hac vita per gratiam, et in patria
per visionem beatificam : ergo impossibile
est, quod ab ea profluat actus, quo appeta­
mus carere gratia, et beatitudine ob pro­
ximi salutem, velaliumquemcumque finem.
Tum denique, quia omnino repugnat, ut
actualis, et voluntaria aversio a Deo sit
affectus, sive actus charitatis ; quia cum
haec virtus consistat in habituali affectiva
unione ad Deum, necesse est, ut quilibet
actus, vel affectus ab ea elicitus sit conver­
sio ad Deum : sed volitio amittendi gra­
tiam, vel beatitudinem, est aversio volun­

’
I
I

;

DISP. Ill, DUB. UNICUM.

taria a Deo ; ergo omnino repugnat, quod
Sf.·;:· Secundo, et melius respondetur cum Dia charitate ullo modo procedat.
vo Augustino quxst. 147 in Exod. Hugone
Confirmatur primo : nam ideo charitas^
S. Victore, Lyra. Carthasiano, et Abunon potest influere in peccatum veniale,^
lensi in cap. citatum Exodi, Moysem loquuquia per illum avertitur dispositive anima ’« ^tum fuisse de libro vitæ æternæ, de quo
a Deo : sed per carentium charitatis averti­
ûr» tamen neque sub statu conditionalo deleri
tur a Deo formaliter, et simpliciter : ergo ’ ^voluit, dum dixit : .Iu/ dimitte populo hanc
impossibile est ut affectus prædictæ caren- ,
nararn, aut si non facis, dele me de libro tuo,
tiæ sit consonus charitati.
!
piem scripsisti. Sed significavit dumtaxat
Confirmatur secundo, quia voluntaria ,
ardentem affectum erga populum, cui ut
animæ aversio a Deo est ab intrinseco ma· i
secure veniam conciliaret, interposuit co­
la, nulloque fine honestari potest : ergo ;
ram Deo strictam, quam cum eo habebat,
cum volitio carendi beatitudine in perpe- !
amicitiam sub figurato et hyperbolico lo­
tuum, aut etiam gratia temporaliter, sit
quendi modo, qui plus exprimit, quam ex
loquentis mente significet. Exprimit enim
aversio voluntaria a Deo, nullo fine hones- .
voluntatem recedendi a divina amicitia sub
tari poterit, sed erit peccatum lethale in­
compassibile cum charitate.
conditione, quod Deus veniam populo de­
Confirmatur tertio, quoniam unusquisque I
precatam non indulgent ; significat vero
tenetur diligere Deum super omnia amore
ardentem affectum erga populum, et secu­
charitatis : ergo tenetur velle sibi gratiam,
ritatem impetrandi a Deo veniam titulo
ita ut nunquam liceat velle carere illa.
amicitiæ coram illo interpositæ, ut probari
Patet consequentia, quia seclusa gratia,
potest communi experientia. Etenim cum
non potest Deus diligi super omnia amore
apud nos quispiam petit ab alio sibi ami­
charitatis, proindeque neque illius praecep­
cissimo aliquam rem, quam vehementer
tum adimpleri.
assequi desiderat, utitur frequenter hac
23. Unde hac solutione rejecta, respon-^
phrasi : 0 me aveis de concéder esto, 0 no
detur ad objectionem negando antecedens,.^
emes de fer amigos ; aut ista ; 0 borrad mi
quod non evincunt probationes, sive a ηο-ζ&
nombre del numero de vuestros amigos, 0 ve­
bis adductæ, sive a Capreolo adjectæ. Ad j
nii en loque os pido. Qui loquendi modus
primam enim desumptam ex Exod. 32, di-£c2
non solet significare voluntatem recedendi
cendum cum D Hieronymo epistola ad Al-i'.ii.
ab amicitia, sed securitatem assequendi
gasiam. et commentar, in Jonam, D. Gre-1*’^
postulata sub illius titulo. Unde cum hanc
gorio lib. 10 Moral, cap. 7, Eucherio vitor
loquendi formam usurpaverit Moyses ver­
quxstionibus novi Testamenti, Euthym. in ggU
bis superius adductis, plane constat, tum
Psalm. 67, Cajetano et aliis, librum de quo
qualis fuerit illorum sensus, tum etiam niMoyses deleri voluit propter populum, non
hil ex illis contra nostram resolutionem
esse librum vitæ æternæ, et prædestinatio-kàçt
posse conci udi.
nis ; sed librum principatus, et vitæ tem-^ ■aa- 24. Ad secundam probationem duplici
poralis, in quo Moyses erat scriptus a Deo?t£ ' ÿ^via occurrit D. Thom. infra, art. 8 ad 1,
dux populi Judaici : dispositio namque re- i
his verbis : « Dicendum quod secundum
rum temporalium divina sapientia consli- * ‘ t nuam glossæ expositionem hoc Apostotuta, etiam appellatur in Scriptura liber
< lus tunc non optabat, quando erat in
Dei, de quo dumtaxat deleri voluit Moyses,
t statu gratiæ, ut scilicet separaretur a
cum dixit : Aut dimitte illis hanc noxam,
< Christo pro fratribus suis ; sed hoc optaaut si non facis, dele me de libro tuo, quem
« verat, quando erat in statu infidelitatis,
scripsisti. Nam perinde fuit, ac si diceret : I
■ unde in hoc non est imitandus. Vel poAut indulge populo veniam peccati ; aut
« test dici, sicut dicit Chrysost. lib. de
depone me a principatu, et vita temporali,
j compunct. quod per hoc non ostenditur,
quibus fungor, et alium ducem mei loco
» quod Apostolus plus diligeret proximum,
substitue. In quo nihil commisit contra or­
tquam Deum, sed quod plus diligeret
dinem charitatis a nobis statutum: quia
> Deum, quam seipsum ; volebat enim ad
etsi licitum non sit amare magis salutem
* tempus privari fruitione divina » (quod
aliorum quam propriam ; licitum tamen
pertinet ad dilectionem sui), « ad hoc,
est præferre bonum commune populi pro­
j quod honor Dei procuraretur in proxipriæ vitæ,ut principatui,temporalibus,hæc• mis, quod pertinet ad dilectionem Dei. »
que pro spiritali illius salute contemnere.
Plores alias hujus loci expositiones ad­
Secundo

103

ducunt Lypoman. Exod, 32, Sixtus Senens. Lyra.
lib. 2 Biblioth. Utera F, et Pereyra ^upter^^f
ad Horn. 9, ubi videri possunt. Jn præsenti Pereyra.
namque eatis sit animadvertere, quod pri­
vatio divinæ fruitionis potest esse duplex.
Alia fruitionis, quæ habetur in patria per
beatitudinem ; alia vero fruitionis, quæ
habetur in via per contemplationem : et
utraque temporalis privatio potest et cha­
ritate eligi, et desiderari propter salutem
spiritualem proximi. Primum constat ex
Apostolo ad Philip. 1, dicente : « Coarctor Philip·!·
« autem a duobus, desiderium habens dis« solvi, et esse cum Christo multo magis,
« melius autem in carne necessarium prop« ter vos, etc. » Secundum autem expres­
sit idem Apostolus capite sæpius citato ad
Romanos, ut interpretatur D. Thom. quxst. d. Tha
de charit. art. 11 ad 6, ubi post alia sic
ait : « Quidam vero ad tantum culmen
« charitatis ascendunt, quod etia.m divi—
« nam contemplationem, licet in ea ma­
tt xime delectentur, prætermittunt, ut Deo
α serviant in salute proximorum. Et hæc
« perfectio in Paulo apparet, qui dicebat
« Rom. 9 : Optabam ego ipse anathema
« esse a Christo pro fratribus meis. Et hæc
« perfectio est propria Prælatorum, et
« Prædicatorum, et quorumcunque alio- ·
« rum, qui procurandæ saluti aliorum in« sistunt. »
25. Ad tertiam probationem, quam ur- uuima
get Capreolus, respondetur bonum commune gratiæ, et charitatis existentium in
aliqua particulari persona non esse salutem
spiritualem totius mundi, sed Deum. Tum
quia bonum commune partis est illud, ad
quod ipsa sicut ad finem ordinatur ; nam
pars est propter totum : constat autem
Deum esse finem, ad quem ordinatur cha­
ritas cujuslibet creaturæ. Tum etiam, quia
hæc est expressa sententia D. Thom. artic.
3, hujus questionis, et aliis in locis, quæ
dedimus supra, disput. 1, dub. 4. Unde ex
eo, quod unaquæque pars præferat bonum
commune totius bono particulari proprio,
non concluditur, quod debeamus sustinere
jacturam gratiæ, et charitatis propter salu­
tem spiritualem totius mundi, sed quod de­
bemus amare Deum plus quam nos ipsos, et
propriam beatitudinem. Quæ est mens D.
Thom. in solut. ad 3, arlic. 4, hujus quxstionis : nam dum ibi adstruit charitatem
anteponere bona communia propriis, intelligi debet per distributionem accommodam,
ac proinde quod sicut in rebus corporis

104

DE CHARITATE.

unaquæqnc pars magis amat bonum com- t
mune totius, quam bonum particulare pro­
prium ; ita in ordine spirituali gratiae
magis diligamus Deum , qui est bonum |
commune illius ordinis, quam nos ipsos,
utpole illius quasi partes ; nam cuilibet
parti magis amabile est bonum commune, |
quam proprium, ut ibi docet S. Doctor.
Bep’iica. Dices : ergo saltern propter Deum, et il- I
lius bonum poterit quis licite incurrere vo­
luntariam privationem gratia?, et charita­
tis ; ac proinde cum salus totius populi sit
majus bonum divinum, quam salus parti­
cularis, et propria, poterit quis, illaeso cha­
ritatis ordine, hanc illi postponere ; et si
non ut est bonum proximi, bene tamen
quatenus est bonum Dei agens illius glo­
riam.
Solutio. Respondetur negando consequentiam :
tum quia privatio gratiae nequit ex se con­
ducere ad Dei gloriam : tum etiam, quia in
hoc stalu non possumus incurrere volunta­
riam gratia? privationem, nisi praeferendo
creaturam Deo ; qui actus cum contrarius
sit amori super omnia, quem ei debemus,
non potest provenire a charitate, imo neque
cum illa coexistere. Tum denique, quia per
carentiam gratiae, et charitatis desistimus
amare Deum super omnia, et amittimus
illius amicitiam : sed ex praecepto charita­
tis tenemur diligere Deum super omnia, et
illius amicitiam conservare : ergo impossi­
bile est, quod proveniat a charitate actus,
quo appetamus absolute privationem gra­
tiae propter Deum, et illius gloriam. Haec
enim procurari a nobis debet secundum
modum divinae ordinationis ; nam qui
illius augmento studeret, inconsulta divina
voluntate, non Dei amator, sed stultus cen­
seretur : divinæ autem voluntatis dispositio
est, ut unaquæque persona procuret primo
loco bonum divinum in seipsa, et deinde
in aliis.
Quarta
26. Contra doctrinam tertii Corollarii
objectio.objicies, illam creaturam debere a nobis
amari magis secundum charitatem, quæ est
nobis magis conjuncta : sed corpus nos­
trum est nobis magis conjunctum, quam
„ proximorum anima : ergo non debemus ex
charitate plus diligere proximum secun­
dum animam, quam proprium corpus, sed
potius e contrario.
Bespou- despondetur majorem esse absolute vesio. ram, supposita identitate rationis forma­
lis proximæ amandi creaturas ; secus autem
illa non supposita, sed diversificata, ut in

præsenti contingit ; nam proximos diligi­
mus ut socios in communicatione ælernæ
beatitudinis ; corpus autem ut participans
illam per redundantiam, quæ est multo
minor ratio diligendi, quam praecedens.
Quibus adde bona spiritualia graliæ, et i
charitatis esse longe nobiliora bonis corpo- I
ralibus ; et ideo licet corpus nostrum sil 1
nobis magis conjunctum, quam anima pro­
ximi, debemus tamen illum magis diligere
secundum animam, cui appetimus gratiam,
quam proprium corpus, cui volumus bona
inferiora.
27. Potes autem, an teneamur ex præ-Qod
cepto charitatis subvenire proximo in gravi £
spiritus necessitate constituto, cum dispen­
dio vitæ propriæ? Pro solutione nota pri- |
mo, necessitatem spiritualem esse illam, j
in qua imminet periculum æternæ damna­
tionis, aut peccati mortalis, et est triplex :
alia extrema, a qua videlicet vix, aut nullo
modo potest proximus expediri absque
alieno auxilio, cujusmodi est illa quam ha­
bet Sacramenti Baptismi parvulus existens
in mortis articulo ; et etiam censetur ea,
quam patitur Sacramenti Pœnitentiæ pec- fe?
cator constitutus in eodem termino vita.Mrs
Alia vero est necessitas gravis, quam scili-1-·'
cet evadere potest proximus absque alterius
auxiliis, licet cum difficultate. Tertia de­
nique necessitas spiritualis, est communis
indigentia, quam patitur omnis, qui pec­
care vult, et qui communes peccandi occa­
siones incurrit.
Secundo nota, quod in præsenti aliqua
□t certa supponimus, et aliud in dubium
vocamus. Supponimus enim primo, quod
habita probabili spe fructus, quilibet homo
tenetur subvenire proximo spiritualiter
indigenti qualibet ex prædictis necessitati­
bus, si id præstare potest sine aliquo detri­
mento proprio spirituali, vel corporali;
hæc enim est obligatio charitatis, ad quam
adstringimur independenter ab ordine, qui
debet esse inter bona corporea, et spiritua­
lia ; quia ubi nullum est detrimentum cor­
porale, non præfertur amor proximi dilec­
tioni corporis nostri. Et ideo ex obligatione
generali diligendi proximum, tenemur illi
auxilium ferre in prædictocasu ; qui enim
proximo indigenti non subvenit cum facile
possit, convincitur illum non amare ; quii
probatio amoris exhibitio est operis.
I
Secundo etiam supponimus, licitum esse,
I et honestum pati corporalis vitæ jacturam.
ut proximo constituto in necessitate gravi
spiritus

DISP. Ill, DUB. UNICUM.

spiritus subveniamus ; nam hoc est opus
proprium charitalis perfectæ, cujus lauda­
bile exemplum nobis præbuere quamplures
Martyres ; opera autem perfectæ charitatis
sunt maxime honesta, et rationi conformia.
Quare difficultas solum procedit de obliga­
tione, an scilicet ad hujusmodi opus adstringamur sub peccato mortali. Cui difficultati ut satisfaciamus,
28. Dicendum est, quod si proximus
^existityi extrema necessitate spirituali, te­
netur quilibet sub peccato mortali ei sub­
venire etiam cum dispendio propriæ vitæ.
Ita communiter Ductores in præsenti, et
merito; quia ut nuper vidimus, vita spiri­
tualis proximi anteponitur secundum ordi­
nem charitatis vitæ corporali naturæ: sed
ordo charitalis est in praecepto, ut docet D.
Mt» Tbom. infra, (juxst. 44, artic. 8; ergo non
potest non obligare in isto casu, qui est om­
nium urgentissimus. Tum etiam, quia ut
!Mldicitur Joan. 3, sicut Christus Dominus po­
suit animam suam pro nobis, ita et nos debemus pro fratribus animam ponere. Quod
ad minus intelligendum est de fratribus
conslitatisin extrema necessitatespirituali ;
abhacenim eripuit nos Christus Dominus
proprio cruore.
Î2&5- Si vero proximus existât in necessitate
7 spirituali gravi, non tamen extrema, non
tenemur cum vitæ discrimine illi opem
ferre, nisi alias ex injuncto Pastoris officio
ad illius curam, et providentiam adstringamur; obligamur tamen illi opitulari
cam aliquo temporali detrimento inferioris
notae. Sic communiter Doctores. Quorum
ratio quantum ad primam partem ea est,
quia extra casum extremae necessitatis spi­
ritualis non est maxima necessitas in pro­
ximo: ergo non obligamur ad perdendum
summum bonum corporale, quale est vita,
ut illi suppetias eamus, nisi alias incum­
bat nobis ex justitia providentia illius,
qualis incumbit Parochis, et Prælatis; hi
enim tenentur cum vitæ detrimento subve­
nire subditis constitutis in gravi necessitate
spiritus, quia hoc est proprium onus officii,
quo funguntur; ob idque debet Parochus,
nisi velit incurrere peccatum mortale, mi­
nistrare infirmis Sacramenta Unctionis et
Eucharistiae, quamvis inde subeat evidens
vitæ periculum, nisi alius hujus oneris im­
munis illud pro charitate suscipiat.
fcu Quoad secundam vero partem suadetur ;
nam gravis necessitas in rebus spirituali­
bus est gravis momenti; ergo præferenda
Salmant. Curs. thealog. tom. XII.

105

est secundum ordinem charitatis damno
temporali gravi proprio ; cujus tamen
quantitas non potest in universali diffiniri,
sed in particulari determinanda est,servata
rerum proportione.
Denique si proximus laboret necessitate
communi spirituali, non tenemur ei sub­
venire, vel cum vitæ discrimine, vel cum
alio gravi damno temporali ; quia comma­
nes necessitates semper sunt in potestate
patientis, pluribusque modis ab eo excuti
possunt, ob idque non apparet ratio, ob
quam teneamur cum gravi detrimento sub­
venire proximo in illis constituto. Si au­
tem detrimentum valde leve esset, incum­
beret nobis prædicta obligatio, quia parum
pro nullo reputatur. Nullo autem immi­
nente nobis detrimento, tenemur ex prae­
cepto charitatis proximis spiritualiter in­
digentibus opem ferre, supposita tamen
probabili spe fructus; nam hac seclusa,
cessabit hujusmodi charitatis praeceptum.

§ V.
Alia ejusdem doctrinx corollaria.

29. Quarto infertur ex eadem doctrina, Quartum
quod debemus, per se loquendo, æstimare“^'
et diligere magis ex charitate proprium
corpus, quam corpus alterius. Tum quia in
modo se habendi ad beatitudinem aequalia *
sunt omnia corpora ; unde cum alias pro­
prium corpus sit nobis magis conjunctum,
quam alienum, debet illud secundum ordi­
nem charitatis huic anteponi, et in ordine
dilectionis charitativæ præferri.Tum etiam,
quia affectus, quem habet homo erga seip­
sum, debet esse exemplar amoris, quo pro­
sequitur proximos: ergo sicut ob hanc ra­
tionem diligimus magis animam propriam,
quam alienam ; ita etiam debemus amare
magis proprium corpus, quam corpora
aliorum.
Contra hoc tamen est difficilis quædam objecobjectio; nam licitum est, et laudabile ex- tl0·
ponere proprium corpus evidenti mortis
periculo, ut vita corporalis proximi, et
praesertim amici, illaesa maneat : ergo non
tenemur ex charitate diligere nos ipsos se­
cundum corpus plusquam proximum. Con­
sequentia est evidens, antecedens vero sua­
detur, tum ex Phil. 9 Ethic, cap. 8, ubi Arist.
asserit esse opus maximae honestatis mor­
tem subire, et oppetere pro amicis. Quod
etiam docent D. Ambros. lib. 3 offic. cap. d. Amb.
8

106

DE CHARITATE.

D. Ane. 12, D. August, lib. 4 Conf. cap. G, D.
Dûn'lir‘Hieronym. in Michtam cap. 7, et Lactan­
tius lib. 5, institut. cap. 18. Tum deinde,
quia cuncti fere ex citatis Patribus laudant
Pyladem et Orestem, quorum quilibet ap­
petiit pro altero mortem subire, juxta illud
Nasonis :
Ire jubet Pilades charum moriturus Oresten :
Hic negat, hincque vicem pugnat uterque
[mori.

Necnon Damonem,et Pythiam Py thagor®
discipulos, inter quos tantus fuit amicitiæ
nexus,ut cum Dionysius Tyrannus alterum
eorum morti adjudicasset, et is tempus ab
eo impetrasset, ut priusquam periret, pro­
fectus domum res domesticas ordinaret;
alter vadem pro allero se tyranno dedit,
spondens se mortem subiturum, si amicus
tempore condicio non rediret, qui eadem
hora, eodemque momento per Dionysium
constitutis supervenit; unde factum est, ut
miratus tyrannus amborum animum, sup­
plicium remiserit, eorumque fidei se con­
jungi desiderans, eos ut ipsum in societa­
tem suæ amicitiæ reciperent, rogaverit, ut
Valer. refert Valer. Max. lib. -1, cap. 71. Constat
Max. autem SS. Patres non laudare nisi opus
virtutis : est ergo operatio virtuosa mor­
tem subire pro tuenda vita proximi.
Tum præterea,quia licitum est exponere
propriam vitam mortis periculo pro defen­
sione bonorum temporalium, ut omnes
Doctores concedunt : sed inter bona tempo­
ralia potissimum est amicus, ut tradunt
AristoL Aristot. 9 Ethic. cap. 9, et Cicer, lib. de
Cicero.
amicitia, ubi ait : Solem e mundo tollere vi­
dentur, qui amicitiam e vita tollunt, quia ni­
hil melius a diis immortalibus habemus. Er­
go licitum est ponere vitam pro amico.
Tumxlenique, quia licitum est filio præbere alimenta patri extreme indigenti,
etiamsi inde propriæ vitæ jacturam incur­
rat ; hanc enim actionem vitio adscribere
feritas esset, et barbaries; cum propensio,
et pietatis ratio inclinent ad oppositum:
ergo etiam licebit mortem oppetere pro
uxore, filio, et amico, quorum conjunctio
æmulatur unionem, quam habemus ad pa­
rentes.
Et confirmatur, quia non solum est lici­
tum, sed valde meritorium opem ferre ho­
mini, qui pestilenti morbo laborat, etiam
cum evidenti periculo mortis subeundæ, ut
patet ex communi sensu fidelium : ergo
etiam est licituro, et valde laudabile mor-

DISP. HI, DUB. UNICUM.

tem subire, ut vitam amici extreme indi­
Quinto, ct ultimo, quia imminente nau­
gentis illæsam tueamur.
fragio, non potest quis arreptam tabulam
30. Huic objectioni respondent aliqui i*
licito dimittere, et amico tradere, ut com­
negando antecedens, quia licet honestumel^
mune, urgensque mortis periculum evadat:
laudabile sit mortem aggredi pro bono com­
ergo neque propriam vitam pro eo negli­
muni Reipublicæ, aut etiam illustris per­
gere, sive illius vitæ postponere. Conse­
son® , ex qua pendet bonum commune
quentia patet, antecedens vero probatur ;
populi, qualis est persona regis ; illicitum
,quia dimittere tabulam in casu posito, es­
tamen est mortem subire pro conservanda
set occidere seipsum ; cum illa dimissa,
vita amici, aut alterius privatæ person®
non remaneat spes probabilis evadendi
nobis æqualis. Ita Durand, in 4, dist. 17.Arsa
mortem, quam saeviens procella urget :
quxst. 6, Palud. eadem disp. quxst. l,art. 6,^1
constat autem nemini esse licitum occidere
Richard, in i, disp. 15, artio. 2, quxst. 2,§£*
seipsum : ergo, etc.
Gabriel disp. 16, quxst. 3, art. 1, Bellarm.fc* Mta 31. Cæterum licet hæc solutio congruere
lib. 3, de bonis oper. cap. 8, Tolet. lib. ull.lii
videatur doctrinæ quarti corollarii in hoc §
Summx, cap. 32, et alii Neotherici, qui
a nobis statuti, sustineri tamen nequit, eo
tr.
suadere conantur suam opinionem.
quod debilibus nitatur fundamentis, nec
Primo ex doctrina Corollarii a nobisïse
satisfaciat adductis in favorem partis conmodo statuti ; quia ut in eo vidimus, cortrariae, quæ majoris sunt momenti, et pro
pus proprium præferri debet secundum
quibus stat tum communior opinio Docto­
ordinem charitatis corpori alterius perso­
rum, ut statim videbimus ; tum etiam ser­
nae privatæ : sed ordo charitatis non po­
mo ille Christi Domini : Majorem charitatest perverti absque peccato : ergo ponere
ttm nemo habet, ut animam suam ponat quis
vitam pro amico nequit esse operatio lau­
pro amicis suis : ubi tanquam opus egregiæ
dabilis, sed est peccaminosa graviter.
charitatis commendat, quod quis vitam
Secundo ex D. August, lib. de mendacio,
suam morti exponat pro amicis etiam tem­
cap- 6, ubi hæc habet : « Si quis vitam corporaliter indigentibus, ut liquet ex con­
- ·_
*·
··
ta
« poralem pro vita corporali amici perdat,
textu litterae. Tum etiam vox populi, quæ
« non diligit proximum sicut seipsum, sed
Sl\ reputatur vox Dei ; nam ut expendit Soto
<r plusquam seipsum, quod doctrinæ regu­
lib. 5 de justitia et jure, quxst. 1, art. 6,
I
a lam excedit.
nulla est in orbe natio, in qua non egregiæ
Tertio ex D. Thom. infra, quxst. 32, art.K
laudi detur, quod homo mortis periculo se
6, ubi docet illicitum esse erogare elee­
permittat, ut periclitantem amici vitam il­
mosynam pauperi extreme indigenti de iis,
læsam tueatur.
quæ sunt nobis simpliciter necessaria ad
TtaA- 32. Quare hac solutione omissa, responsustentationem vitæ ; sic enim ait : « Di­ I^delur ad objectionen, concesso antecedenti
« cendum quod necessarium dupliciter di­
'"quantumad corpus amici, vel alterius per­
a citur. Uno modo, sine quo aliquid esse
son® nobis conjunct®, negando consequen­
non potest; et de tali necessario omnino
tiam ;quia exeo, quod licitum sit, et lau­
eleemosynam dare non debet, puta si
dabile ex genere suo mortem oppetere
« aliquis in articulo necessitatis constitutus,
pro amico, minime sequitur, quod non di­
« haberet solu m unde posset sustentari ipse,
ligamus, aut diligere debeamus magis pro­
et filii sui, et alii ad eum pertinentes :
prium corpus, quam alienum, ut charitas
ft de hoc enim necessario eleemosynam
præcipit. Sed hæc duo optime inter se co­
fi dare, est sibi, et suis vitam subtrahere. »
herent. Tum quia ad hoc ut aliquis magis
Quarto, quia non licet præferre vitam
amet ex charitate proprium corpus quam
amici vitæ parentis : ergo neque vitæ pro­
alienum, sufficit quod velit illud ad majo­
priæ, quippe quam magis diligimus, quam
rem gloriam æternam, haneque pluris ®svitam patris. Consequentia patet ex ratione
tinet quam vitam, et bcatitudinem corporis
alieni ; qui amor compossibilis est cum tomodo subsumpta. Antecedens vero suade­ I
tur ; nam casu, quo mihi suppeteret unicus
leratione mortis voluntarias susceptæ pro
salvanda vita temporali amici, quoniam
panis, qui non sufficeret parenti, et amico ’
extreme indigentibus alendis, deberem il­
etiam dum quis morti exponitur pro amilum patri porrigere ; neque liceret, ipso •
co, potest appetere corpori proprie majospreto, amico concedere, ut communiter
rem felicitatem æternam, quam desideret
docent Theologi : ergo, etc.
corpori amici, illamque huic posteriori
Quinto.

107

beatitudini præferre. Tum etiam, et ma­
xime; nam eo ipso quod mortem subire
pro amico extreme indigenti sit ex natura
sua actus honestus, et virtuosos, ut inten­
dit objectio ; neutiquam ordinem naturæ,
aut charitatis a nobis statutam pervertit
ille, qui mortis periculo se permittit, ut
amici vitam illæsam tueatur; quia in eo
eventu non postponit proprium corpus
corpori alieno solitarie sumpto, sed etiam
bono virtutis, quod in ipso actu oppetendi
mortem elucet. Pro quo bono consonum
est tam rationi naturali, quam ordini cha­
ritatis quaelibet temporalia bona negligere, eo quod omnibus illis longe excellen­
tius sit. Et ex consequenti magis diligit
seipsum homo, qui illi studet, quam corpus
amici, pro quo mortem sustinet, ut ani­
madvertit D. Thom. art. 4 hujus quxstio- D. Tho.
nis ad 2.
Porro ut hujus solutionis veritas clarius Nota 1.
elucescat, simulque praecludatur locus iis,
quæ contra illam objici possent, animad­
vertendum est primo, quod solutio debiti
orti ex quacumque virtute, est actus ex ge­
nere suo honestus, et laudabilis, sive illud
sit debitum rigorosum, quale est debitum
pietatis, et justitiae commutativae ; sive mi­
nus rigorosum, et solius decentiae, et ho­
nestatis.
Secundo nota, quod licet debitum ortum Nola 2.
ex virtuosa amicitia non sit strictum, et
rigorosum, sed solum decentiae et honesta­
tis, comprehendit tamen, et extenditur ad
omnia temporalia bona, ita ut qui pro
amico divitias, honorem, et vitam neglexe­
rit , non censeatur praetergredi rationis
modum, honestæque amicitiæ debitum,sed
illi satisfacere, ut constat tum ex communi
sensu nationum, Philosophorum, ac SS.
Patrum, quos adduximus num. 29. Tum
etiam, quia amicus fidelis majus bonum
est, quam propria vita, cum in illo habeamus non solum bona fortunæ, sed etiam
animæ, ut consilium, solatium, doctrinam,
etc. quæ sunt superioris rationis, juxta il­
lud Ecclesiast. 6 : Amico fideli nulla est Eccles.
comparatio, et non est digna ponderatio auri,
et argenti contra bonitatem fidei illius. Pro
bono autem majori debitum est ex decen­
tia, et honestate minus negligere, et in
casu amicitiæ adstruitur Proverb. 12, his Proverb,
verbis: Qui damnum contemnit pro amico, 1
justus est.
Ex his apparet ratio a priori, ob quamturnoslicet negligere vitam pro amico, consan-’^Joo^

er

?.

f

•1

i

108

«1

Î 4 ·

-V

DE CHARITATE,

guineo, aut benefactore, absque præjudicio
ordinis statuti a charitate. Nam ille qui
mortem oppetit pro amico, non postponit
corpus proprium vita amici nude sumpta,
quod prohibet ordo charitatis; sed unita
cum solutione debiti orti ex honesta amici­
tia: quo pacto considerata vita amici exce­
dit omnia bona corporea, ob idque licite
potest quisque illam corpori suo præferre;
quoniam ex vi hujus praelationis non amat
magis amicum, quam seipsum. sed potius
e contrario ; quia quærit sibi bonum vir­
tutis, quod excellentius est bono corporeo.
Quæ est communior resolutio Doctorum,
d.Bona.præsertim D. Bonaventuræ in -1, dist. 16,
art. 2, q. 1, Dominici de Soto ubi supra,
.Y'f!f'ria· Victoria in relect. de homicidio, Corduba
CGruilD.
Araaxo. lib. 1, quxst. 38, Arauxo, Bannez, Aragon,
AragoÈ I-orcæ,el aliorum in hac quæstione subscriη°τ?ό ^eut*um
Thom. in 3, dist. 29, quer^t. 1,
* art. 5 ad 3, ubi sic habet: a Dicendum
U quod tradere se ipsum morti propter
amicum, est perfectissimus actus virtu­
tis. Unde hunc actum magis appetit vir­
<c tuosos quam vitam propriam corpora« lem.Undequando aliquis vitam propriam
a corporalem propter amicum ponit, non
a contingit ex hoc, quod aliquis plus amie cum, quam seipsum diligat, sed quod in
« se plus diligit quis bonum virtutis, quam
« bonum corporale. »
xoim 33. Neque obstant in contrarium, quæ
'Xuvcl· adduximus ex Durando et aliis. Ad primum I
en*m re5P°ndetur- or^*nein charitatis non i
ur“L' ’ perverti absque peccato. Cæterum ille, qui I
mortis periculo exponitur pro tuenda vita j
amici, parentis, aut benefactoris egregii,
non pervertit ordinem charitatis, sed obser­
vat ; quid in eo actu non solum intendit
conservationem vitæ alienæ, sed etiam so­
lutionem debiti orti ex virtute : quod majus
bonum est, et magis diligendum ex charitate, quam vita temporalis propria.
D. Aug. Ad secundam dicendum. D. Augustinum
mutasse sententiam tum loco citato num.
29, tum etiam in lib. Confess, ubi docet li­
citum esse vitam temporalem pro amico
perdere.
Nisi mavis, Augustinum loqui de vita
amici, qui nomine tenus præcise talis sit,
pro quo illicitum est mortem oppetere-,
quia deficit ibi solutio debili orti ex virtu­
te, quæ in causa est, ut pro vero amico vi­
tam honeste contemnamus.
Ad tertiam probationem dicendum, quod
D. Thom. in illo articulo non loquitur de

eleemosyna, quæ confertur parentibus, vel
amicis extreme indigentibus, sed quæ ero­
gatur pauperibus extraneis, et communi
necessitate laborantibus, quibus illicitum
est impertiri eleemosynam de iis, quæsunt
necessaria simpliciter ad vita sustentatio­
nem, vel ad conservationem decentem pro­
prii status. Præsertim si hæc eleemosyna
non fiat ab aliqua privata persona, cui non
incumbit aliarum providentia, sed a patrefamilias, qui naturali jure tenetur uxo­
ri, et filiis alimenta præbere, in quo casu
loquitur D. Thom. ut liquet ex contextu.
3-1. Ad quartam probationem respondetur, concesso antecedenti negando consequentiam. Et ratio disparitatis est, quia1»»
etsi homini insit a natura jus præferendi
propriam vitam alienæ, potest tamen re­
nuntiare huic juri ob honestum finem,
qualis est defensio amici, aut benefactoris,
ob idque licite pro illis mortem'subire.
Juri autem, quod pater habet adversus fi­
lium ; ut ei alimenta præbeat, nequit filius
renuntiare, cum non sit in ejus potestate:
unde quia prædictum jus est majus jure
amicitiae, præsertim quoad alimenta, pec­
caret graviter filius, si patre extreme in­
digente neglecto, victum amico ministra­
ret ; quia illa ministratio fieret cum præjudicio tertii, scilicet parentis. Qua ratione
etiam illicitum est mortem sustinere pro
amico, si ex illa sequatur grave detrimen­
tum uxori, filiis, aut aliis personis, quibus
providere tenetur ille qui decedit.
Ad ultimam probationem respondetur
negando antecedens, et majorem sequentis
syllogismi; quia non magis videtur occi­
dere seipsum, qui sævienti mari arreptam
tabulam cedit amico, quam qui possessum
panem, quo extreme indiget, illi elargitur,
qui tamen non occidit seipsum (alias non
liceret prædictum panem Regi offerre, quia
propria occisio ob nullum finem est licita);
sed minus curat de propria vita conser­
vanda, quam posset. Quæ negligentia sæpe
est laudabilis, ut constat tum ex dictis :
tum etiam, quia persona privata non tene­
tur uti mediis peregrinis, aut acerbissimis
ad propriae vitae conservationem, sed suffi­
cit si adhibeat communia. Qua rationeadstruunt communiter Aulhores, non teneri
hominem pati vehementem dolorem, qui
I ex abscissione alicujus membri consurgit,
I ut vitam tueatur; sed posse licite hoc meI dium respuere, mortique imminenti lo­
cum cedere. Quod si in cessione labulæ in­
terveniret

I

DISP. HI, DUB. UNICUM.

terven ire I propria occisio, non posset licito
etiam pro boni totius reipublicæ illam di­
mittere; non quia illicitum sit ex se mor­
tem oppetere pro amico, sed quia in casu
posito intervenit ex modo illam oppetendi
propria occisio, quæ semper est illicita,
nisi divina authoritate fiat.
35. Dices : sequi ex his, non esse licitum
exponere se evidenti periculo mortis pro
quolibet proximo extreme indigenti; cujus
contrarium probari videtur ex laudabili
praxi Fidelium subservientium infirmis
peste laborantibus, cujuscumque qualitatis,
et conditionis sunt.
Respondetur concedendo sequelam, cui
non opponitur laudabilis Fidelium praxis.
Tam quia servientes infirmis pestilenti
morbo laborantibus, non exponuntur, sal­
tem commun i ter, evidenti mortis periculo,
sed solum probabili; quod licite incurritur
pro quacumque persona extreme indigenti.
Tum eliam, quia person® providentes ex
officio infirmorum saluti tenentur ex de­
bito officii illorum sanitati consulere,
etiam cum certo moraliter mortis periculo,
praesertim cum non unius tantum vitam
procurant, sed plurium, quibus laudabile
esi propriam vitam postponere. Tum deni­
que, quia Catholici non devoventur curan­
dis proximis peste laborantibus, ut temporalepraecise misericordiae opus exequantur,
sed ut consulant etiam illorum saluti spi­
rituali. quæ frequenter pessum iret, si in­
firmi una cum morbi contagio, Christianae
pietatis jacturam incurrerent.
&u 36. Ex qua doctrina infertur quinto,
te^qnod attento charitatis ordine, debemus
æslimare, ac diligere magis proximos nobis
conjunctos sanguine, beneficentia , aut
amicitia, quam extranoos, cum quibus naturætantum, et gratiae conjunctionem ha­
bemus. Tum quia, ut modo diximus, possu­
mus pro illis licite vitam ponere, secus
autem pro istis. Quod signum est majoris
dilectionis erga primos. Tum etiam, quia
intensio, et appretiatio amoris charitativi,
qui determinatur ad proximos in hac vita,
sumitur, et regulatur ex parte personae di­
ligentis. ut superius statuimus : quocirca
necesseest, ut magis debeamus diligere se­
candum ordinem charitatis personas nobis
sanguine, aut alia ratione conjunctas,quam
illas, cum quibus nulla nobis specialis ne­
cessitudo intercedit. Et ea propter inter
personas nobis sanguine conjunctas, quæ
sunt in primo gradu, ut parentes, et filii,

109

praeferri debent iis, quas in aliis gradibus
attingimus.
Est tamen circa hoc triplex difficultas, rneidenPrima, an doctrina hujus corollarii vera^nes^

sit, supposito adhuc, quod personae extraneæsint Deo maxime conjunctæ? Et ratio
dubitandi sumitur primo ex eo, quod cha­
ritas nostra est participatio quædam cha­
ritatis divinæ, quæ magis diligit meliores.
Secundo, quia charitas viæ eadem est, ac
charitas patriæ, ob idque servare debet
utrobique eundem ordinem : in patria au­
tem magis amabimus extraneos Deo intime
conjunctos, quam nostros consanguineos
minus illi unitos, ut docet Divus Thomas
art. ultim. hujus quxstionis.
Secunda difficultas est, an personæ nobis
conjunctæ in primo consanguinitatis gra­
du, debeant amari magis, quam insignes
amici, aut benefactores?
Tertia, quis ordo observari debeat inter
personas, quas primo consanguinitatis
gradu attingimus : an scilicet Pater præferri debeat in amore filiis, et uxori, vel
potius postponi? Quibus difficultatibus, ut
suo ordine fiat satis.
37. Respondetur ad primam affirmative, ^^.“1
quia cum excessus amoris appretiativi su-m^quesmatur ex parte personæ diligentis, et per
conjunctionem ad illam reguletur, majori
pretio habere debemus personas conjunctas
nobis sanguine aut simili nexu, quam ex­
traneas, etiamsi illae sanctitate præcellant,
et divinam bonitatem abundantius partici­
pent. Præsertim cum ad satisfactionem
hujus debili sufficiat diligere praedictas per­
sonas majori amore objectivo, quam pro­
sequamur nobis conjunctas, et propinquas,
ut late ostendit D. Thom. artic. 6 hujus1*" Tb0quæst ion is.
Nec obstant in contrarium rationes dubitandi ; ad primam enim occurrit D. visoppoThom. art. proxime citato, ad 2, his ver-pSlTho.
bis : « Dicendum quod charitas facit ho­
« minem conformari Deo secundum pro­
« portionem, ut scilicet ita se habeat homo
« ad id, quod suum est, sicut Deus ad id,
« quod suum est. Quædam enim possumus
(( ex charitate velle, quia sunt nobis con­
« venientia, quæ tamen Deus non vult;
« quia non convenit ei, ut ea velit, sicut
C( supra habitum est. cum de bonitate vo­
« luntatis ageretur. »
z\d secundam dicendum, quod licet ea­
dem sit charitas viæ ac patriæ, non tamen
oportet, quod observetur utrobique idem

DE CHARITATE.
ordo dilectionis, eo quod in patria defi­
ciant providentia, et alia motiva, ob quæ
debemus diligere in via personas nobis
conjunctas magis, quam extraneas, etiamsi
præferantur illis in sanctitate. Quæ est
*> ’llw'doctrina D. Thomæur/. ult. hujus quaestio­
nis, ubi in medio corporis sic habet : ■» Tota
β vita beata consistit in ordinatione men­
« tis ad Deum. Unde totus ordo dilectionis
beatorum observabitur per comparatio­
nem ad Deum, ut scilicet ille magis di­
ligatur, et propinquior sibi habeatur ab
unoquoque, qui est Deo propinquior;
cessabit enim tunc provisio, quæ est in
præsenti vita necessaria, qua necesse
est, ut unusquisque magis sibi conjuncto
secandum quamcunque necessitudinem
provideat magis, quam alieno, ratione
cujus in hac vita ex ipsa inclinatione
charitatis homo plus diligit magis sibi
conjunctum, cui magis debet impendere
z charitatis effectum. Contingit tamen in
« patria, quod aliquis sibi conjunctum
pluribus modis diligit; non enim cessa­
α bunt ab animo beati honestæ dilectionis
α causæ : tamen omnibus istis rationibus
præfertur incomparabiliter ratio dilec­
tionis, quæ sumitur ex propinquitate ad
« Deum. »
Obscr38. Ut secunda difficultas clarius expeTMidâ j· .
.
,
,
.
proded-diaiur, animadvertendam est primo, quod
«Κ nom*ne amæi, et benefactoris egregii illum
laüs01' *nle^,8*mus·
nos a servitute rede­
mit, vel prodiga manu temporalia bona
impertivit, in eaque est dispositione, ut
non dubitet evidenti mortis periculo expo­
ni, ut nobis adferat vitæ subsidium.
Secundo nota, convenire inter Authores,
quod ex proximis conjunctis nobis amici­
tiæ nexu debet unusquisque amari magis
perse loquendo in ordine ad illud bonum,
super cujus communione fundatur amicitia,
quam cum illo gerimus. Unde quia amici­
tia consanguinitatis fundatur in conjunc­
tione naturalis originis, amicitia autem
civilis in communione politica, et sic de
alii idcirco in iis, quæ perlinent ad naturam, et vitæ conservationem, debent
consanguinei per se loquendo præferri
aliis personis ; in iis vero, quæ spectant ad
bonum politicum, anteponi debent cives
consanguineis. Qua etiam ratione præferre
debet monachus in rebus monasticis ejus­
dem vitæ professorem personis secular ibus,
quibus alias sanguinis communione obs­
tringitur.

DISP. Ill, DUB· UNICUM.

In ordine vero ad aeternam bealitudidebitum statum promovendos, et praeterea i ter ; et mater, quam uxor ; et uxor, quam
nem. super cujus communione fundatur
filii : amore vero intensivo diligenda est
parati sunt exponere vitam mortis periculo
uxor primo loco, secundo filii, deinde pater,
amicitia charitatis, debemus magis diligere
pro illis; est enim vehemens amor paren­
parentes, filios, et uxores, quam concives,
et ultimo mater. Itaexpresse D. Thom.locis
tum erga filios. Et licet naturalis originis
aut benefactores communes ; quia ut sæcitatis, et communiter Doctores. Probatur
conjunctio non contrahatur propria elec­
pius diximus, intensio dilectionis charitaprimo ratione desumpta ex principiis, quæ
tione, sicut contrahitur unitas socialis ami­
superius statuimus ; nam ex parte objecti
tivæ erga proximos tanto debet esse major,
citiae; quia tamen prima illa unitas subs­
illud est magis diligendum, quod habet ma­
quanto fuerit perfectior, et strictior con­
tantialior est, et stabilior, praevalere de­
jorem rationem boni : sed pater majorem
junctio naturalis, quam habemus cura
bet in iis, quæ ad vitam spectant. Unde
boni rationem habet, quam mater ; et ma­
in provisione necessariorum magis tene­
illis. Conjunctio autem sanguinis excedit
ter, quam uxor ; et hæc, quam filii : ergo
alias : tum quia est prior, et immobilior
mur parentibus, et filiis succurrere, quam
attenta inclinatione charitatis , diligendi
illis : tum etiam, quia perlinet ad substan­
egregiis benefactoribus, et similibus amicis.
: ^Videatur D. Thom. art. 8 hujus quæstionis,
sunt ordine a nobis statuto. Probatur mi­
tiam, aliae vero fundantur supra commu­
nor, quia id habet rationem eminentioris
ad 1.
nicationem accidentium ; et ideo attento
Circa egregios autem benefactores spiri­
boni, quod magis assimilatur Deo in ra­
charitatis ordine, parentes, uxores, et filii
tuales, quales sunt magistri, a quibus fidei
tione principii : constat autem patrem assidebent amari magis in ordine ad beatitumilari magis Deo in hac ratione, deinde
lucem accepimus, vel doctrinam hausimus,
dinem, et bona supernaturalia. quam alii
matrem, et postea uxorem ; quia pater est
sua est etiam difficultas, an debeant præ­
amici, aut benefactores communes.
principium activum generationis, mater
ferri parentibus, et filiis carnalibus in or­
Unde solum remanet difficultas circa be­
vero passivum, quod inferius est activo;
dine ad bona spiritualia, et æternam beatinefactorem egregium, qui adæquare vide­
uxor autem non habet rationem principii
tudinem. quam potissime intendit charitas?
tur parentis beneficia; utrum scilicet de­
■^Partem negativam defendunt Bannez, Ararespectu sponsi, sed comprincipii erga fi­
beamus amare illum in ordine ad vitam
lios, quos ut effectus, adeoque sub ratione
'Sbo. gon et alii arlic. 8 hujus quæstionis. Quotemporalem potius, quam parentem ; ita ut
inferiori respiciunt.
rum fundamentum est, quia respectu finis
utroque in extrema necessitate constituto,
Secunda vero pars etiam suadetur ex dic­
ultimi communis est conjunctio erga omnes
teneamur benefactori prius quam patri eki
tis, quia intensio amoris charitativi attendi­
proximos : sed alias obligatio, et conjunctio
subvenire? In qua difficultate affirmativam
tur penes conjunctionem naturalem aman­
erga parentes carnales est magis intima,
partem sustinet quidam Gerardus relatus a
tium ; in hac autem conjunctione uxor
Buridano 9 Ethic, quxst. 3, eo ductus fun­
quam erga spirituales : igitur ratione hujus
obtinet primum locum, secundum filii, ter­
damento, quod pluribus .titulis debeamus
conjunctionis magis debemus amare pa­
tium pater, et ultimum mater. Quia uxor
vitam amico redemptori, quam patri ;
rentes carnales, quam spirituales, iliisque
est conjuncta viro, quasi una caro cum illo
quia pater nullum passus est periculum,
proinde prius quam istis subvenire, si con­
nec bonorum jacturam pro nobis; quæ ta­
tingat utrosque in necessitatibus spirituali­ i existens. Filii sunt aliquid patris ; cum
men passus est benefactor, qui redemit, et
tamen pater non sit aliquid filii : et ideo
bus existere.
propriam vitam, ut nostræ consuleret,
dilectio, secundum quam pater diligit fi­
liiis- Opinio tamen contraria videtur esse D.
mortis periculo exposuit.
j^jfcTb. artio, proxime citato, in solut. ad 2, ubi
lium, est similior dilectioni, qua diligit
seipsum, quam dilectio, qua amat suum pa­
39. Sed contraria sententia vera est, Etfâj ^>'*sicait:« Dicendum quod Ambrosius loquitrem? Ex parentibus autem, licet sola ma­
« tur de dilectione quantam ad beneficia,
quam non obscure docet D. Thom. infra, p13^
ter ministret materiam, ex qua formatur
« quæ perlinent ad communicationem graçiml.31, art. 3, et art. 8, praesentis quxs-^Λ
corpus, quia tamen pater habet rationem
t ion is, ubi illam defendunt Bannez, Aragon,
< liæ, scilicet de instructione morum ; in
i hac enim magis debet homo subvenire
principii activi, quod excellentius est pasArauxo, Lorca, et plures alii. Et ratio vi:
detur perspicua, quia plus est dedisse vi­
·< filiis spiritualibus, quos spiritiialiter ge- I sivo, censetur magis conjunctus filio, quam
tam, quam illam postea in uno, vel altero
" nuit, quam filiis corporalibus, quibus I mater : ergo, etc.
41. Sed objicies, quod tanto aliquis est otjeccasu conservare : sed pater dedit vitam,
« magis tenetur providere in corporalibus I
magis diligendus, quanto gravius peccat uo« subsidiis.» Si autem filius genitus in spi­
benefactor autem solum conservavit : ergo
homo, si ab illius amore desistat : sed gra­
plus debet amari pater, quam benefactor.
ritu praeferendus est filio c irnali, ut hic ex
vius peccat qui desinit amare patrem, aut
Et confirmatur, quia conjunctio fundata
Ambros. docet D. Thom. consequens est
supra receptionem temporalis beneficii
matrem, quam qui omittit diligere filium :
idem tenendum esse circa patrem spiritua­
adæquare nequit conjunctionem naturalis
parentes igitur plus sunt amandi, quam
lem, a quo majora bona, quam a parente
originis, quæ nos parentibus obstringit :
filii. Major et consequentia constant : mi­
carnali accepimus. Quæ est doctrina Enodii
sed amoris intensio proportionari debet
nor vero suadetur, quia si pater, et filius
Ticinensis, Aragonii, et aliorum. Sed in hac
huic conjunctioni : ergo benefactor non
extreme indigerent, potius esset subve­
re libitum sit unicuique sentire quod ma­
debet præferri in amore pareniibus, sed
niendum patri, quam filio.
luerit.
postponi.
40. Ad tertiam difficultatem, quam verHuic objectioni respondet Buridan . 9ue$ponI
Ad argumentum vero. Gerardi res pondeEthic. quæstioneS, negando minorem, quia bÙ?î<i.
sal Divus Thomas articulo 9, 10 et 11, huI tur, quod etiam boni parentes multa pa-nuaijus quæstionis, respondetur quod ex parte I magis tenetur homo diligere filios, eisque
tiuntur propter filios educandos, atque ad lsi® Mb objecti magis debet amari pater, quam ma­
in provisione rerum corporalium subvedebitum

DE CHARITATE.
nire, quam parentibus ; quia ut dicitur 2
®. Cor. ad Corinth. 12: Filii non debent thesaurizare
u- parepfibus,sed parentes filiis. Iluic sententiae
D. n». suffragari videtur Divus Thomas quxst. de
charitate, artic. 9, ad ultimum.
Melior
Sed quamvis haec solutio aliquali fundaSi’loüo.
mento innitatur, non tamen consentanea
videtur veritati. Et ideo illa omissa, respon­
detur quod amor filii ad patrem est magis
debitus, quam amor patris ad filium : unde
quia peccatum est carentia actus debiti,
ideo gravius peccaret qui patris dilectio­
nem , quam qui filii amorem omitteret.
Caeterum amor erga filios est magis spon­
taneus, quia filius est opus patris : propria
autem opera libentissime, adeoque majori
cum delectatione, et intensione diligimus.
D. Tbo. Qua ratione docet Divus Thomas articulo
12, hujus quxst ionis, amorem benefactoris
erga beneficiatum esse magis intensum,
quam amorem benificiati erga benefacto­
rem; quamvis hic posterior amor sit magis
debitus, quam prior. Quæ doctrina, sicut
et praecedens, intelligenda est formaliter,
et per se, loquendo scilicet de benefactore,
patre, et filiis, in eo quod tales sunt, et cæteris paribus ; quia si cætera non sunt paria,
sed aliunde adsit maximus excessus provi­
dentiae, et virtutis, poterit mater diligi plus
quam pater, et quaelibet alia persona, ut
d. Tbo.an*ma^vertat Divus Thomas art. 1Q hujus
quæstionis, apud quem videri possunt, si
quæ ad perfectiorem hujus materiae noti­
tiam hic desiderari videantur.

DISPUTATIO IV.
De actu principali chari. talis, qui
esi amor Dei super omnia.
Quidditas actus charitatis magna ex parte
manifesta est ex præcedentibus, in quibus
ejus objectum et ordinem explicuimus. Cæterum ut undique innotescat, opus est spe­
cialem disputationem instituere , in qua
ipsius principium activum exploremus.
Nam cum actus dicat habitudinem ad ob­
jectum, in quod tendit, et ad principium
activum, a quo oritur, necesse est utrumque
investigare ad perfectam illius notitiam
capessendam.

DUBIUM I.
Utrum actus charitatis per absolutam Dei
potentiam procedere valeat immediate ab
Spiritu sancto, sicut a principio activo?

I. Principium immediatum actus vita­
lis, qualis est amor Dei super omnia, est
duplex, quod, et quo : primum est supposi­
tum, a quo actus elicitur ; posterius vero
forma, seu virtus, per quam illum produ­
cit, quæ in casu praesentis quaestionis tunc
dicitur immediata, quando inter ipsam, et
actum producendum non mediat in suppo­
sito, a quo elicitur, alia virtus actualis, vel
habitualis, principalis, vel instrumentalis,
transiens, vel permanens. Unde cum pers- sat
picuum sit animam rationalem esse prin-^
cipium quod actus, quo diligimus Deum
super omnia, solum procedit præsens diffi­
cultas de illius principio activo quo. Et ideo
dum vertimus in dubium, an actus charita­
tis possit procedere ab Spiritu sancto sicut
a principio activo, idem est ac inquirere,
utrum persona Spiritus sancti queat uniri
nostrae voluntaii in ratione principii im­
mediati quo praedicti actus? Quo pacto ex­
citant nonnulli hanc quaestionem, sed sub
forma a nobis praescripta quodammodo
universalior est, et expedita magis.
Secundo nota, quod principium imme- qéî
diate activum actus charitatis, sive dilec-^’^.
tionis Dei super omnia, quam de facto eli- pi
ciunt justi, est ipsa charitas, quæ non est
persona Spiritus sancti, ut docuit Mag. in 1, yips.
distinet. 27, sed forma quaedam creata de
genere qualitatis, inhaerens intrinsece nos­
trae voluntati, ut habetur satis expresse tum
ex illo 1, ad Corinth. 13 : Nunc autem ma- ,
nent fides, spes, charitas, tria hæc, etc. Ubi
Apostolus loquitar de charitate nostra sicut
de fide, et spe, quas constat esse perfectio­
nes creatas intrinsece inhaerentes animae.
Tum etiam ex illo ad Roman. 5 : Charitas8«a.»
Dei diffusa est in cordibus nostris per Spiri­
tum sanctum. Nam ibi Apostolus loquitur
! de charitate habituali, qua omnes justificati
Deum amant, ut interpretantur Divus Au-D As.
gustinus de spiritu, el litter, cap. 32, D. Ber- D
i nard, epistol. 107,et Concil. Arausican. can. Ceo.
25, manifestum est autem. Apostolum dis-An»tinguere charitatem, de qua in praedicto
loco agit, ab Spiritu sancto, sicut donum
’ infusum ab infundente. Quam etiam disj tinctionem exprimit in illis verbis : Fruc­
tus spiritus charitas; quæ habentur ad Galal.

DISP. IV, DUB. I.

HSiLht. 5. Tum denique ex Concil. Trident.
sets. 6, cap. 1, el can. II, ubi definitur
foi charitatem, qua Deum prosequimur, esse
formam-intrinsece nobis inhaerentem, quæ
necessario debet esse perfectio creata : nam
personæ Spiritus sancti repugnat imper­
fectio inhærentiæ; sic enim habet Conci­
lium primo loco, ubi agit de justificatione
impii : « Hoc enim fit dum charitas diffun< ditur in cordibus eorum, qui justifican< tur.et illis inhaeret; in justificatione enim
< infusa accipit homo tria hæc,fidem spem,
< etcharitatem. » Quod non minus clare
exprimunt verba citati canonis, quæ sunt
hujusmodi : « Si quis dixerit justificari
< hominem sola remissione peccatorum,
< seclusa gratia, et charitate, quæ in cor< dibus hominum diffunditur, et illis injii. < haeret, anathema sit. » Unde sententia
^Magistri, quæ tempore Innocentii III, et
Concilii Viennensis fuit probabilis,ut cons­
olat ex cap. Majores, de Baptismo, et Cle·“ ment. unie, de summa Trinitate, post Con­
ii’cilium Tridentinum inuritur ab aliquibus
nota hæresis, ab aliis vero temeritatis, et
erroris. El sane quantum ad eam partem,
quæ negat charitatem nostram esse formam
creatam animæ intrinsese inhærentem ,
distinctamque proinde ab Spiritu sancto,
haeretica absolute pronuntiari debet ; cum
opponatur directe menti Tridenti ni, ut cons­
tat ex illius verbis, et expendunt graviter
pç. Vega lib. Ί, in prxdictum Concil. cap. 24,
Sotolib.2,de naturaet gratia, cap. 18,Lorca
1.2, sect. 3, disputatione 8, Valentia in hac
lijt. 2,2, quxslione 23, articulo 2, disputatione 3,
lc' punct. 1, Aragon dub. 2, Malder. sect. 2,
circa finem, Arauxo dub. 2, conci. 3, et alii.
> 2. Nec refert, si in contrarium objicias
‘a5, cam Magistro. Primo, quod verba sacræ
Scriptaræ intelligi debent in sensu proprio,
et formali : sed in sacra Scriptura Deus di­
citur charitas, et econverso, ut constat ex
J t illo 1, Joan 4: Deus charitasest, et qui manet
in charitate, in Deo manet, et Deus in illo :
ergo charitas non est forma creata, sed ipse
Spiritus sanctus, quatenus unitur nostræ
•
voluntati, et illam movet ad dilectionem
Dei.
Deinde, id quo nihil melius inveniri, et
excogitari potest, est Deus, ut ostendit Di5. rvvus Thomas 1 part, quxst ione 3, artic. 1. Sed
’ ^’charitas est id, quo nihil melius inveniri
potest, ut tradit D. August, lib. de moribus
^■Ecclesix. cap. 11, et favet D. Chrysostom.
homil. 2, in 2, ad Corinth. Ergo charitas ex

113

mente Augustini non est qualitas creata, d. aijk.
sed ipse Deus. Quod perspicue magis tradi­
dit 8, de Trinitate, cap.l, his verbis : « Qui
« proximum diligit, consequens est, ut ipa sam præcipue dilectionem diligat : Deus
< autem dilectio est : consequens ergo est,
« ut præcipue Deum diligat. »
Non, inquam, hoc refert. Ad primam Diioiiur
enim objectionem respondetur, charitatem pnma
esse in duplici differentia ; aliam increatam, qua Deus seipsum, et justos diligit;
aliam vero creatam, qua justi Deum amant.
De priori intelliguntur illa verba Joannis,
Deus charitas est, ut exponit D. Aug. lib. 15,1>. Ang.
de Trinitate, cap. 17, de posteriori vero in­
telliguntur verba sequentia, Qui manet in
charitate, etc. nam charitas nostra est vera,
et stricta amicitia creaturæ ad Deum, ut
supra ostendimus ; amicitia autem proprie
dicta includit mutuum amorem, ratione
cujus amicitia est in amato, et amatum in
amante, ut explicat Divus Thomas, I, 2,0. Tho.
quæstione 28, articulo 2, nosque etiam supe­
rius vidimus.
Ad secundam objectionem dicendum , Occnrrlquod Divus Augustinus in lib. de moribus cundæ.
Ecclesix. intelligit sub nomine charitatis D· Aa»·
illius objectum, quo nihil melius excogitari
potest ; est enim frequens in sacra Scrip­
tura, et Patribus, virtutes pro illarum ob­
jectis usurpare, ut constat ex illo Genes. 31 :Gen. 31.
« Nisi Deus patris mei Abraham, et timor
« Isaac affuisset mihi, forsitan modo nu« dum me dimisisses. » Ubi nomine timoris
Isaac, intelligitur Deus, quem ille vereba­
tur. Et ex illo Symboli Athanasii, Hxc e.vMtbanas.
(ides Catholica, ubi fides pro illius objecto "bofm'
supponit. Unde cum Augustinus loco citato®· Aug.
ex 8, de Trinitate, appellat Deum dilectio­
nem, loquitur de charitate increata, quæ est
nobis ratio formalis diligendi proximos ;
ideo quippe infert eum, qui amat proxi­
mum, diligere præcipue Deum : quæ consequutio nulla esset, si nomine dilectionis
non intelligeret charitatem increatam, qui
est ipse Deus.
Quibus accedit, doctrinam in hac obser-p. Aug.
I). Cvr.
vatione a nobis prælibatam esse ejusdem d’Bern.
Divi Augustini lib. \5,de Trinitate, cap. 18, p'
Cyrilli lib. 9, in Joan. cap. 24, Bernardi
lib. de diligendo Deum, Gregorii lib. 10,
Moral, cap. 28, Divi Thomæ supra quxstione 23, articulo 2, et aliorum Patrum,
qui asserunt charitatem, qua Deus nos di­
ligit, esse substantiam increatam, et Spiri­
tum sanctum : charitatem vero, qua nos

'A;
114

DE CHARITATE.

eum diligimus, esse formam ab ipso pro­
dactam. Unde quantum ad id, quod de
facto contingit, non est ambigendi locus,
quod principium immediatum quo actus
charitatis, non sit Spiritus sanctus, sed
perfectio quædam creata transiens, vel per­
manens. Quocirca difficultas præsentis du­
bii solum procedit de possibili, an scilicet
attenta Dei omnipotentia actus supernatu­
ralis amoris, quo Deum super omnia dili­
gimus, possit procedere ab Spiritu sancto
sicut a principio activo quo, ita nimirum,
ut voluntas nostra absque omni alia vir­
tute, sive perfectione supernatural! prae­
dictam actum eliciat.

Communis, et vera sententia statuitur.

Cocdo- 3. Dicendum ergo est, per nullam po- i
sio. lentiam fieri posse, ut actus supernaturalis !
dilectionis, qua Deum prosequimur, et su- I
per omnia amamus, procedat immediate a
Spiritu sancto sicut ab illius principio ac­
tivo quo, sed id apertam contradictionem
Cjpreol.involvere. Ita Capreol. in 1, distinet. 17,
laui’w. φ^Ι- R artic. 1, Cajetan. in hac quxst.
Araov».
AFMEffn 23, artic. 2, ubi Bannez, Arauxo et
Ferre/ Aragon dub. 2, Ferre quxst. 4, § 3, Lorca
Pesant disput. 4, Pesantius distinct. 2, conclus. 2,
valent Valent, punrf. 1, § 3, Ferrara 3, contra
Scio/'gentes, cap. ISO, Soto lib. 1 de natura et
Alvarez graaat cap. 22, Alvarez lib. 7 de auxil.
disput. 67, et alii plures, turn hic, tum
etiam 1 part, quxst. 12, art. 5. Videantur
etiam quæ diximus tract. 14, disp. 5, dub. 3.
Ratio
Probatur hæc sententia ratione desumpiccuu. la ex D. Thom. in 1, distinet. 17, quxst. 1,
n UTbo arlic' 1· ImPllcat contradictionem, quod
Spiritus sanctus influat ut virtus activa
proxima in actum supernaturalis amoris
Dei elicitum a voluntate creata, nisi prius
uniatur illi in ratione prædictæ virtutis :
sed hæc unio est Spiritui sancto impossibi­
lis : ergo etiam quod influat per modum
virtutis proximæ, sive principii activi quo
in actum amoris Dei elicitum a voluntate
creata. Major videtur perspicua. Tum quia
ex principio quo, et quod, constituitur uni­
cum principium adæquatum operationis;
non est autem intelligibilis constitutio ali­
cujus tertii absque unione partium, ex qui­
bus constituitur. Tum etiam quia causa,
quæ de se non habet virtutem proximam
ad productionem alicujus effectus, nequit

DISE». IV, DUB. I.

illum producere, nisi prius obtineat prae­
odb Confirmatur, quia virtus proxime opera- I luntate creata, supplet tamen munus vir­
dictam virtutem, et illam habeat sibi uni­
-· liva non potest influere in operationem | tutis intrinsece illi inhaerentis, eo quod
tam ; quia per virtutem alibi existentem,
agentis, illainqtie effective bonilicare, nisi
habeat rationem divini auxilii. Et ideo ex
sibique nec appropriatam, nec intrinsece
prius natura ipsum agens intrinsece affi­
eo præcise, quod prædicta voluntas creata
conjunctam, nullus potest operari, ut ex se
ciat, et perficiat forraaliler ; quia operatio
conjungatur Spiritui S. per subordinatio­
liquet : sed voluntas nostra non habet ex
sequitur dispositionem intrinsecam agen­
nem extrinsecam, elevatur, et consequitur
se virtutem activam proximam ad produ­
tis, ob id quippe diffinitur virtus a Philo­
activitatem sufficientem ad producendum
cendam supernaturalem dilectionem Dei :
sopho, Qualitas qux bonum facit habentem,
actum charitatis, quem ex se non poterat
ergo impossibile est, quod producat illam
tl opus illius bonum reddit : sed non est inproducere, ad eum sane modum, quo ima­
in virtute Spiritus sancti sicut principii
lelligibile, quod virtus operativa afficiat in­
ginatio hominis ex subordinatione, et con­
proximi activi quo, nisi prius natura ha­
trinsece, et perficiat potentiam agentis, | junctione extrinseca ad partem intellecti­
beat illum sibi intrinsece unitum in ratione
seclusa informatione physica : ergo cum
vam assequitur vim discurrendi circa sin­
dicti principii.
hæcinformatio repugnet Spiritui sancto,
gularia, quam de se non habet.
Minor vero suadetur, quia conceptus for­
non poterit ipse uniri cum voluntate creata
Cæterum hæc solutio nullius momenti Refelli­
pri­
ms physice actuantis repugnat Spiritui
per modum virtutis proximæ actus amoris
est, polestque facile refelli : primo, quia turmo.
sancto ob imperfectionem partis, limitatio­
Dei ab ea eliciti.
non est intelligibile voluntatem creatam
nis,et coarctationis,quam essentialiter clau­
? b. Quæ est ratio D. Thom. loco proxime ci­
elevari, et assequi virtutem sufficientem ad
dit : non est autem possibile, aut intelligitato ex 1 Sent, ubi sic habet : « Virtus
productionem actus charitatis absque mu­
« politica duo facit, quia facit bonum habile, quod Spiritus sanctus uniatur volun­
tatione sui intrinseca; quia nisi mutetur
« bentem, et opus ejus bonum reddit :
tati creatæ per modum principii proximi
intrinsece, et aliter se habeat, manebit
-« multo fortius igitur hoc facit charitas.
quo actus abea eliciti, seclusa informatione
sicut antea, impotens videlicet, et insuffi­
< Neutrum autem horum effici poterit,
physica : primo quia in ordine naturali
ciens ad prædicti actus efficientiam : sed
. nisi charitas sit habitus creatus; constat
principium activam quo habet rationem
voluntas creata ex vi specialis subordina. enim quod omne esse a forma aliqua intionis extrinsecæ ad Spiritum sanctum,
formæ physicæ respectu principii quod,
(hærenteest, sicut esse album ab albequam modo descripsimus, non mutatur
quia perficit, et constituit illud in actu pri­
< dine, et esse substantiale a forma subsintrinsece, quia non recipit in se de novo
mo erga operationem, quam producit :
aliquam realitatem intrinsecam, sine cujus
. tantiali. Sicut igitur non potest intelligi,
constituere autem in actu primo operative
t quod paries sit albus sine albedinè inhæreceptione impossibilis est intrinseca muest proprium formæ physicæ ; quia omnis
■ rente, ita non potest intelligi quod ani- , tatio : ergo ex vi prædictæ subordinationis
actus provenit a forma, ut ex se liquet, et
nequit elevari, et consequi activitatem ne­
4 ma sit bona in esse gratuito sine chariexpendit D. Thom. 2, contra gentes, cup.^
: tate, et gratia informante ipsam. Simicessariam ad productionem actus.
59, rat. 4, his verbis : « Id quo aliquid
. liter cum actus proportionetur potentiæ
5. Deinde, nulla causa potest producere Se'“n'
« operatur, oportet esse formam ejus; nido.
■
operativæ,
sicut
effectus
propriæ
causæ,
effectum,
quem
in
se
formaliter,
vel
vir« hil enim agit, nisi secundum quod est
tualiter non præcontinet ; nec præconti< impossibile est intelligere, quod actus
α actu ; actu autem non est aliquid, nisi
nere nisi per virtutem sibi intrinsecam,
< perfectus in bonitate sit a potentia non
« per id, quod est forma ejus. Unde et
quia ut constat ex dictis pro assertione,
< perfecta per habitum ; et ideo cum actus
4 Aristot. probat animam esse formam per
implicat contradictionem , quod unum .
• charitatis perfectionem quandam habeat
hoc, quod animal per animam vivit, et
agens per virtutem in alio supposito exis< ex hoc, quod est meritorius, omnibus
α sentit; homo autem intelligit, et non
tentera, et sibi non communicatam, fiat in
< modis oportet ponere charitatem esse
α nisi per intellectum : oportet igitur in­
se potentius, præcontineatque effectum,
< habitum creatum in anima, etc. »
tellectum possibilem formaliter uniri
quem ex natura sua non præcontinet : sed
nobis, et non solum per suum objec­
voluntas creata per subordinationem ex­
« tum. ο Secundo, quia operari sequitur
§ II.
trinsecam ad Spiritum sanctum non conse­
ad esse essentiæ actualis præcontinentis
quitur aliquam virtutem intrinsecam suTriplex adversariorum solutio exploditur.
ipsam operationem, sicut ad rationem for­
pernaturalem, ut adstruit hæc solutio :
malem agendi : ergo repugnat aperte,
ergo implicat, quod ex vi prædictæ subor­
4. Huic tamen rationi varie occurrunt
quod voluntas creata eliciat actum amoris
dinationis sortiatur præcontinentiam, et
adversarii; nam primo respondent aliqui,
Dei ex influxu Spiritus sancti,sicut rationis
activitatem necessariam ad productionem
unionem indispensabiliter requisitam ad
agendi, nisi prius natura ipse divinus spi­
actus charitatis.
hoc, ut Spiritus sanctus influat per modum
ritus uniatur ei per modum principii con­
Præterea, impossibile est, quod actio Tertio,
principii proximi, modo a nobis in limine
ferentis ipsi aliquod esse essentiæ actualis,
oriatur ab aliqua causa, in qua non præhujus quaestionis exposito, non esse aliam,
rationecujusdictum amorem præcontineat.
existit intrinseca virtus illi proportionata ;
qnam extrinsecam subordinationem volun­
et rationem agendi illi proportionatain
quia operatio sequitur intrinsecam disposi­
tatis create ad infinitam virtutem ipsius
assequatur : constat autem unionem prin­
tionem agentis, ob idque ab agente debili,
Spiritus sancti specialiter assistentis; quo­
cipii conferentis esse essentiæ actualis,
et infirmo impossibile est oriri actionem
niam licet haec extrinseca assistentia Spiri­
esse propriam formæ physicæ, quia hæc est
vigorosam, et perfectam : ergo cum volnn
tus sancti nihil intrinsecum ponat in voquæ dat esse rei : ergo, etc.
Confirmatur,

·*·->

116

<?■·

DE CHARITATE,

tas creata per extrinsecam subordinatio
nem ad Spiritum S., illiusque specialem
assistentiam non recipiat virtutem intrin­
secam proportionatam actui dilectionis su­
pernatural, sed maneat sicut antea, im­
possibile est. quod prædictus actus oriatur
ab illa ex vi prædictæ subordinationis, et
assistentia? divinæ præcisesumptæ, et con­
sequenter quod hæc assistentia suppleat
munusqualitatis intrinsece inhærentis animæ, induatque rationem divini auxilii.
'Qsirto. 6. Ultimo impugnatur eadem evasio :
nam ex eo Deus subordinat sibi creaturas,
et eis assistit generali, aut speciali assis­
tentia. quia producit in illis aliquam realitatem ipsis intrinsecam ; est enim intrin­
sece praesens omnibus rebus per essentiam,
et potentiam, quia producit in illis ipsum
esse; assistit vero specialiter justis, quia
causât, et conservat in illis gratiam sancti­
ficantem : ergo implicat in terminis, quod
Spiritus sanctus subordinet sibi volunta­
tem creatam, eique specialiter assistat,
quin ex vi hujus subordinationis, et assis­
tentis aliquid intrinsecum in ea producat,
praevium productioni actus charitatis : nam
dicere Spiritum sanctum assistere speciali­
ter voluntati creatæ, et eam sibi subordinare. quia producit in ipsa prædictum ac­
tum charitatis, est manifesta petitio prin­
cipii, cum de hoc procedat præsens diffi­
cultas.
Et confirmatur vis hujus impugnationis :
nam Spiritum sanctum subordinare sibi
voluntatem creatam, eique uniri in ratione
principii operationis supernaturalis, ponit
in illo novum respectum rationis, similem
illi, quem dicit in ratione creatoris : sed
prædictus respectus non consurgit in Spi­
ritu sancto ex intrinseca mutatione illius,
ut ex se liquet : ergo ex mutatione intrin­
seca voluntatis creatæ ; hac enim seclusa,
nullum superest fundamentum prædicti
respectus :sed mutatio realis importat re­
ceptionem intrinsecam novæ formæ realis:
hac igitur seclusa, non poterit intelligi,
quod voluntas creata sit specialiter subordinata Spiritui sancto in ordine ad produc­
tionem actus charitatis.
Diruitur
Nec refert instantia imaginationis in
opposi- contrarium adducta, quia ex eo imaginatio
,um· hominis potest discurrere circa singularia,
quia ex conjunctione ad intellectum refluit
in illam quædam virtus spiritualis imper­
fecta, per quam afficitur intrinsece, et ele­
vatur ad prædictum effectum. Si enim hu­

jusmodi virtus non inhæroret imaginationi
humanae, sed impediretur divinitus illius
resultantia, non posset ci rea singularia dis­
currere, sed eodem modo se haberet ac
imaginatio bruti, quæ nullam conjunctio­
nem habet cum potentia intellectiva.
Aliam disparitalem adhibuimus tracl.
14, disput. 5, dub. 3.
7. Secundo responderi potest nostra ra- ü
tioni ex doctrina, quam tradit Pater Suarez m?
tom. 1, in 3 part. disp. 31, sect. 5 el 6, et
! tom. 1 Summv theologicae, lib. 2, cap. 12,
voluntatem creatam elevari sufficienter ad ]
producendum actum charitatis per consor­
tium, et concomitantium concursus Spiritus
sancti influentis cum illa in prædictum ac­
tum supra ejus exigentiam.et connaturale
debitum. Tum quia ratione hujus concur­
sus unitur Spiritus sanctus prædictæ vo­
luntati in esse principii actus charitatis, et
supplet simul quantum qj deficit activitatis
ad productionem illius. Tum etiam, quia
instrumenta divinæ virtutis redduntur ele­
vata, et sufficientia ad attingendum effec­
tum supernaturalis agentis, scilicet Dei,
per solum consortium, et concomitantium ,
concursus indebiti illius; ac proinde quia
aliquid recipiant, quo in seipsis intrinsece
immutentur. Quæ ratio majorem vim ha­
bet in præsenti, ubi voluntas creata conti­
net actum charitatis per modum causæ
principalis partialis, quam manifestum
est reddi sufficientem per consortium alte­
rius concausæ partialis ad producendum
effectum, quem se sola non poterat produ­
cere, ut apparet in duobus moventibus la­
pidem, ad cujus motum neuter est suffi­
ciens.
Sed contra evasionem militant primiDB
omnes rationes factæ contra præcedentem;
nam ille concursus concomitans, et indebi­
tus Spiritus sancti non est minus extrinse­
cus voluntati creatæ, quam virius residens
in ipso Deo, cura ex vi illius nihil recipiat
prædicta voluntas, quo intrinsece immu­
tetur. et aliter quam antea se habeat : ergo
eisdem rationibus, quibus convincitur non
posse voluntatem creatam elevari sufficien­
ter per virtutem increatam Spiritus S., aut
aliam quamlibet extrinsecam ad producen­
dum actum charitatis, eisdem concluditur,
non posse elevari per concomitantiam con1 cursus indebiti, quem adstruit Suarius.
Præsertim cum adhuc in sententia illius
| non habeat voluntas creata activitatem
causæ principalis partialis ad producendum
totum
i

DISP. IV, DUB. I.

117

lûlum actum charitatis, quæ est partialités I mediate a voluntate creata, et Spiritu sanc­
to, sicut a causis partialibus, et simultacausæ, sed solum illius vitalitatem ; hujus­
neis. Consequentia patet, quia illorum vir­
modi enim causa nullo modo potest elevari
tutes sunt diversi ordinis, naturalis scilicet
ad producendum totum effectum per con­
et supernaturalis. Antecedens vero etiam
comitantium alterius causæ partialis,quan­
probatur ; nam cum actio vitalis habeat
tumvis superioris ; quia cum non præconunitatem secundum principium, a quo im­
tineat totum effectum, sed quandam dum­
mediate oritur, impossibile est,ipsam oriri
taxat illius partem, non potest totum illum
immediate a duplici virtute diversi ordinis,
producere, nisi prius natura recipiat ali­
quia eo ipso acciperet ex illis distinctionem
quam virtutem, per quam præcontineat
specificam, essetque proinde, et non esset
quidquid est in illo, ut constat ex hactenus
unica, et indivisibilis actio ; quod implicat
dictis.
contradictionem, ut optime vidit D. Thom.D. Tiw.
ixtar Deinde refelli potest hæc evasio, eo quod
^innitatur duplici fundamento falso. Est
3 part, quxstione 19, artic. 1 et 2, contra
(jentes, cap. 57, ubi sic ait : « Item impos­
enim a veritate alienum, tum quod instru­
er sibile est, quod eorum, quæ sunt diversa
menta divinæ virtutis eleventur ad produ­
« secundum esse, sit operatio una. Dico aucendum effectum superioris agentis, scili­
« tem operationem unam non ex parte ejus
cet Dei, per consortium concursus illius in
« in quod terminatur actio, sed secundum
prædictum effectum, ut contra ipsum Sua« quod egreditur ab agente ; multi enim
’ rez recte probant N. Complut, in lib. Phy« trahentes navim, unam actionem faciunt
Hc. disputatione 12, quæslione 1, et ex nu­
« ex parte operati, quod est unum , sed
per dictis perspicuum est ; quoniam hujus­
modi genus elevationis tantum potest com­
« tamen ex parte trahentium sunt multæ
« actiones, quia sunt diversi impulsus ad
petere causis principalibus partialibus.
Tum etiam, quod voluntas creata contineat
« trahendum. Cum enim actio consequatur
hac ratione vitalitatem propriam actus
« formam, et virtutem, oportet quod quocharitatis ; quia prædicta vitalitas est su« rum sunt diversae formae, et virtutes, et
pernatnralis ; ob idque præcontineri ne­
« actiones esse diversas. » In quibus habes
quit in virtute propria causæ naturalis, ut
solutionem ad instantias, quæ possent in
constabit late ex infra dicendis, a quibus
contrarium adduci ; idem siquidem effec­
nunc calamum contrahimus, ne minus ne­
tus, qualis est motus navis, produci potest
cessario eadem repetamus. Potest enim
a pluribus causis partialibus ejusdem, vel
præmissæ solutionis insufficientia aliunde
diversi ordinis ; secus autem eadem nume­
i
demonstrari.
ro actio, quia effectus non capit speciem a
I Φ 8. Pro quo notandum est, quod actio,
principio, a quo proxime oritur ; bene ta­
ulpræsertim ut vitalis, habet speciem juxta
men actio, quam proinde necesse est'mul­
i
qualitatem principii a quo proxime, et im­
tiplicari juxta multiplicitatem dicti prin­
mediate oritur ; quia secundum hanc ratio­
cipii.
9. Dices forsan, actum charitatis proce- EtrQ'
nem nihil aliud est, quam respectus transdere immediate a voluntate creata, et a eium'
cendentalis ad illud. Quæ suppositio, licet
Spiritu sancto, aliter tamen,et aliter : nara
forsan ab Adversariis non negetur, potest
a voluntate oritur ut illius causalitas ; a
magis firmari ex dictis tract. 14. disp. 3,
Spiritu sancto vero ut effectus, quem per
dub. 3.
Secundo nota, quod actus charitatis est
actionem increatam suæ voluntatis, sicut
essentialiter actus vitalis, quia est causali­
per propriam causalilatem immediate pro­
tas potentiae vivæ ; hujusmodi autem potenducit. Unde cum effectus non capiat spe­
tiaecausalitas est actio vitalis, præcipue in
ciem a suo principio activo, poterit optime
opinione contrariorum, qui constituunt
prædictus actus immediate procedere a vo­
,
operationes perfectas, quales sunt intellec­
luntate creata, et Spiritu sancto, sicut a
causis partialibus, et simultanée pure se
tio, et volitio, in praedicamento actionis.
•
Ex his impugnatur efficaciter solutio adhabentibus.
I
hibita nostrae rationi ex Suario ; nam eaSed contra est primo, quia quælibet ac- prædutio capit adæquate speciem a principio ac- dilur·
;
dem numero, et indivisibilis actio nequit
tivo, a quo procedit per modum causalita1
procedere immediate a duplici virtute di­
tis, et ut actio est : sed actus charitatis non
versi ordinis, partiali, vel totali : ergo
potest capere adæquate speciem a virtute
idem actos charitatis non potest oriri im­

118

DE CHARITATE.

naturali voluntatis creatæ, cum sitsupematuralis : ergo neque procedere adæquate ab
illa per modum causalitatis, et ab Spiritu
sancto simultanée inlhiente, ut effectus,
qualiter adstruit hæc evasio.
Secundo, nam ex eo præcise actio causæ
inferioris potest esse effectus superioris,
quia superior communicat inferiori virtu­
tem,per quam agit, vel illam movet intrin­
sece ad agendum, et per modum inclina­
tionis cum operatione conjungit : sed
Spiritus sanctus ex vi concursos simultanei,
quem ponit Suarius, nullo ex his modis se
habet ad voluntatem creatam, cum nec
virtutem, nec motionem intrinsecam ei
conferat : ergo nullatenus potest attingere
ut effectum actum charitatis ab ea elicitum.
Minor, et consequentia constant. Major
D. Tto.vero suadetur, tum ex D. Thom. \,2.quxd.
80, arlic. 1, ubi expresse docet, quod nemo
potest esse causa physica actionis elicitæ a
voluntate creata, nisi in quantum dat illi '
virtutem activam, vel movet illam intrin­
sece ad agendum, et per modum inclinationis cum operatione conjungit, in qua mo­
tione sita est ratio concursus prævii, ut
alibi ostendimus. Tum etiam, quia cum '
actio nihil aliud sit, quam habitudo transcendentalis ad principium immediatum, a
quo procedit, et speciem desumit, impossi- '
sibile est, quod aliam causam respiciat, ab
eaque dependeat, et attingatur, nisi me­
diante dependentia,et subordinatione ad il­
lam prædicti principii, a quo speciem sor­
titur. Principium autem activum eatenus
potest alteri causæ superiori subordinari,
ab eaque in agendo dependere, quatenus
eget, et dependet ab aliqua virtute abea deci­
sa, qua intrinsece perficiatur, atque ad
agendum inclinetur, et moveatur, ut in
omnibus causis per se subordinatis videre
licet. Quare hac virtute, sive motione se­
clusa, non est intelligibile, quod causa su­
perior subordinet sibi inferiorem, illiusque
actionem effective attingat.
poste- 10. Tertio, et ultimo respondent alii,
rpo!isiV essentiam divinam posse uniri intime vo­
luntati creatæ in ratione principii quo ac­
tus charitativi.illamque intrinsece actuare,
perficere, et elevare ad productionem præ­
dicti actus absque imperfectione informa­
tionis physicæ, inhærentiæ, vel alterius
similis ; eo quod prædicta essentia non mi­
nus perfecta est, et infinita in linea chari­
tatis, quam in linea objecti inteUigibilis ·.
in qua quia est actus purus, et sua intelligi-

DISP. IV, DUB. I.

119

proxima partiali, alias pluribus actionibus
bilitas, potest uniri intrinsece, et de faelo
§ in.
deneganda esset vitalitatis ratio, quæ illis
unitur mentibus beatorum per modum
in communi sententia tribuitur. In casu
Duplex alia ratio pro vera sententia.
formæ. sive speciei in tell igibilis constituen­
tis illas in actu primo ad eliciendam visio­
autem nostræ quæstionis actus charitatis
ii»!»· II. Secunda ratio nostræ assertionis deprocederet active a voluntate creata, in qua
nem beatificam, seclusa omni informatione
^i^iumitur ex D. Thom. in praesenti, potestrecipitur sicut a causa partiali proxima;
et inhaerentia physicis.
Hæc tamen solutio sufficienter exclusa^;^V;(lue®al) l*ac {ornla ProPon*· Implicat actus
quoniam hoc pacto sufficienter præcontinemet ex
charitatis, qui non sit intrinsece, et forinatur in virtute naturali illius, ob idque
manet
ex nostra
nostra ratione
ratione :: nuoniani.
quoniam, ut
ut in
in *
liter vitalis; quoniam hujusmodi vitalis
posset esse intrinsece vitalis per ordinem
ea vidimus, unio per modum actus confe­
est de conceptu essentiali cujuslibet actus
ad illam. Porro voluntatem creatam prærentis in ordine entitativo vim agendi,et
voluntarii, qualis est omnis amor, tam su­
continere sufficienter per modum causæ
operandi alteri supposito, non est jntelligipernaturalis, quam naturalis : sed si Spi­
partialis proximæ actum charitatis, ex eo
bilis absque imperfectione partis componen­
ritus sanctus uniretur creaturæ in ratione
liquet, quia ipsa vitalitas formalis praedicti
tis, vel formæ dependentis in suo esse a
principii activi actus charitatis creatæ, is
actus non est aliquid supernaturale, sed
subjecto, cui unitur ; quia prædicta unio
non esset intrinsece, et formaliter vitalis :
modus quidam naturalis entitative, quem
non potest esse per modum termini, quia
ergo implicat Spiritum sanctum uniri
perspicuum est praecontineri sufficienter in
terminus quatenus talis non confert vim
creaturæ in ratione principii activi quo
virtute naturali creaturae.
agendi, et operandi ; et ideo necesse est ul
praedicti actus. Major,et consequentia cons­
impnSed
hæc
solutio
facile
refellitur,
quia
ut
se habeat per modum formæ inhaerentis,
goatur.
tant. Minor vero suadetur : nam actus
vidimus
num.
8,
implicat
eandem
specie
aut informantis ; quoniam in hæc dno
vitalis est ille, qui dependet per se a pro­
actionem procedere immediate a duplici
membra dividitur adæquate unio actus, qui
prio subjecto, sicut a principio activo ; quo­
causa diversi ordinis, quales sunt voluntas
in ordine entitativo alteri est unibilis. L’nniam ut diximus tractat. 10, disputatione
creata, et increata; quoniam cum actio sor­
decum essentia divina sit actus purus,et
2, dubio 4, num. 88, vitalitas propria actus
tiatur speciem juxta qualitatem principii,
ens omnino perfectum, ex hac eadem per­
secundi consistit in dependentia per mo­
a quo immediate oritur, eo ipso quod egre­
fectione repugnat illi unio ad voluntatem
dum emanationis, et conjunctionis actualis
diatur proxime a diversis specie virtutibus,
creatam per modum actus conferentis ilii
cum suo principio ; et ideo si Deus se solo
non potest esse una specifice, sed debet ne­
virtutem ad eliciendum actum charitatis,
poneret in potentia vitali aliquem actum,
cessario multiplicari secundum speciem.
vel alium similem.
non esset vitalis, etiamsi extrinsece deno­
Præsertim si sit actio immanens principio
Nec obest instantia adducta essentiæoœminaretur conjunctus potentiae, quia non
activo, a quo immediate oritur, qualis est
divinæ unitæ mentibus beatorum per^*
haberet prædictum modum emanationis, I1 omnis actus intrinsece voluntarius.
modum formæ inteUigibilis. Tum quia
et conjunctionis intrinsecæ cum principio
Confirmatur, quia implicat unicam ope­
conceptus speciei intelligibilis est concep­
vitae. Sed actus charitatis non procederet in ' rationem esse propriam duarum natura­
tus, sive perfectio simpliciter simplex;
casu posito a voluntate creata, cui ut sub­
rum : ergo et quod oriatur proxime a di­
secus autem ratio formæ proprie dicta,
jecto inest, sicut a principio activo, sed a
versis specie virtutibus. Consequentia pa­
conferentis vim agendi in ordine entita­
voluntate increata Spiritus sancti, qui ge­
tet, quia eo ipso, quod actio procedat imme­
tivo : et ideo ratio formæ inteUigibilis
rit, ut supponitur, munus praedicti princi­
diate a diversis virtutibus, debet refundi
convenit Deo ob ejus infinitam perfectio­
pii: ergo non esset intrinsece, et formaliter
ultimo in diversas naturas, quibus pronem, et actualitatem, ex qua repugnat illi
vitalis per ordinem ad voluntatem crea­
priæ, et connaturales sunt illæ virtutes.
ratio formæ in ordine entitativo. Tum
tam, aut per respectum ad voluntatem di­
Antecedens est expressum Agathonis Papæ Agatho
Papie.
etiam, quia unio speciei inteUigibilis præ­
vinam; cum non subjectetur in ista, neque
in epistola synodali, quæ refertur in 6 Sexta
cise sumpta nullam imperfectionem dicit,
oriatur per se ab illa sicut a principio
Synodo Generali, act. 4, Augustini lib. de
quoniam species unitur potentiæ secundum
duabus anim. contra Manicli. cap. 10, Da- lis.
activo.
universalem rationem formæ ; id est, quin
masceni lib. 3, de Fide, c. 13 et 14, Leonis Damisc.
lin. Confirmatur, quoniam actus vitalis est
ab ea limitetur, et accipiat individuatio“· immanens principio activo, a quo egrediPapæ epistola 196 et aliorum Patrum Pro-^°e^‘
nem, qua fiat hæc numero, et non alia in
£·?4. tur; quia ut docet Philosoph. 3 Phys. text.
bantium ex hoc principio Christum Domi­
esse intelligibili ; unio vero formæ in esse
num debuisse habere operationem crea­
28, officium vitæ est moveri a se : pro quo
entitativo dicit ex suo generali, et formali
tam, et increatam. De quo etiam videri
I
opus est, ut actus perfecte vitalis subjecte­
conceptu imperfectionem limitationis, quia
potest Cajet. 3 part, quxst. 9, ari. 10.
tur in principio, a quo egreditur : sed acprædicta forma indi viduatur a suo subjecto,
Nec verum est, vitalitatem intrinsecam Diruitur
i
tus charitatis creatæ non potest subjectari
ab eoque ex consequenti habet, qued sit
actus charitatis esse entitative naturalem. meniimi
involuntate divina : ergo non potest oriri
hæc numero, et non illa. Et ea propter
Tum quia perfectio naturalis nequit esse c'j£i0*
ab illa sicut a principio activo, et gaudere
prior unio potest convenire essentiæ divi­
idem realiter cum entitate supernatural!,
simul intrinseca, et perfecta vitalitate.
næ, tam respectu intellectus proprii, quam
ut de se liquet; vitalitas autem intrinseca
12. Huic rationi responderi potest pri­
alieni ; secus vero posterior. De quo videri
actus charitatis est idem realiter cum sumo ex Adversariis, ad vitalitatem intrin­
potest quod diximus tract. 2, disp. 2, dub. 2.
pernaturalitate illius; quia est ratio supe­
secam actus sufficere, quod procedat a po­
rior intime imbibita in specie illius * non
tentia, in qua recipitur, sicut a causa

§111.

DE CHARITATE.

120
I

secus ac ratio entis, et aliæ hujusmodi,
quas essentialiter includit. Tum etiam,
quia etsi conceptus vitalitatis sumptæ in
communi non exprimat perfectionem na­
turalem, aut supernaturalem, sed ab utra­
que praescindat, sicut genus a speciebus;
vitalitas tamen propria actus charitatis est
determinate, et per se supernaturalis, ob
idque præcontineri nequit in virtute natu­
rali voluntatis creatæ. Et ratio est, quam
supra tetigimus, quia nimirum vitalitas
intrinseca actus charitatis nihil aliud est,
quam specialis dependenti® modus, quem
ille importat ex praedicatis essentialibus
amoris Dei, quibus in sua specie constitui­
tur. scilicet a principio activo conjuncto;
amor autem supernaturalis, quatenus talis,
nequit dependere per se sicut a principio
conjuncto a potentia ordinis naturalis, seu
inferioris; quia alias eo ipso esset, et non
esset supernaturalis. Unde impossibile est,
ut per ordinem ad illam sortiatur vitalita­
tem sibi propriam : sed necesse est princi­
pium, ad quod immediate terminatur hic
vitæ respectus, esse ordinis supernaturalis.
Ad hæc, vitalitas proprii actus corporei
est formaliter corporea; et vitalitas propria
actus spiritualis est spiritualis : ergo vita­
litas propria actus supernaturalis, qualis
est amor charitatis, petit esse supernatura­
lis. Patet consequentia : tum a paritate :
tum etiam, quia universaliter loquendo
vitalitas actus est de linea specifica illius,
quia nihil aliud est, quam specialis modus
dependentia? a principio activo, a quo ille
petit ex natura sua produci. Sed de hoc in­
fra sermo redibit.
Alfaeva- 13. Secundo responderi potest rationi
,io· propositæ, satis esse ad hoc, ut actus sit
intrinsece vitalis, quod oriatur remote a
potentia, in qua recipitur; quia per hoc
salvatur illum procedere a principio intrinsecq conjuncto, quæ est diffinitio vitæ
convenientis operationibus : in casu au­
tem nostræ quæstionis, etsi actus charitatis
non procederet immediate a voluntate
creata, sed ab Spiritu sancto, orietur tamen
ab illa remote, non secus ac oritur de
facto ; quia Spiritus sanctus solum supplet
id, quod præstare debebat habitus charita­
tis, ob idque posset esse vitalis per ordi­
nem ad prædictam voluntatem.
Confota- Cæterum neque hæc evasio vim nostræ
,ur· rationis enervat, quia causa remota nihil
potest communicare actui secundo, nisi
medio influxu virtutis, a qua ille proxime

DISP. IV, DUB. I.

egreditur; quia si aliquid conferret actui
sed ab anima ut actuata per gratiam sanc­
absque mediatione prædictæ virtutis, eo
tificantem, quæ est radix prædicti actus, in
ipso non esset causa remota illius, sed
quem influit proximo voluntas creaturæ,
proxima : atqui voluntas creata nihil con­
non quidem secundum se sumpta, sed ut
ferre potest actui charitatis modio Spiritu
elevata per habitum charitatis, qui est tota
sancto, sicut virtute proxima, per quam
ratio agendi proxima in productione sui
agit : ergo impossibile est, quod hic actus
actus.
mutuetur ab illa vitalitatem sicut a causa
Rrtn 14. Ultimo probatur nostra conclusio
remota, si alias supponatur procedere ab
alia ratione; nam de essentia actus formaSpiritu sancto sicut a causa proxima. Ma­
Kt' liter voluntarii est, quod procedat imme­
jor, et consequentia constant. Minor vero
diate a principio intrinseco supposito, in
etiam est perspicua; quia voluntas creata
quo recipitur, ut constat ex ipsa diffinitione
nequit subordinare sibi Spiritum sanctum,
voluntarii, quam explicuimus tract. 10,
aut illi conferre aliquam perfectionem,
disp, I, dub. 1 et circumfertur communiter
quam ejus nomine transfundat in actum
sub his verbis : Quod est ab intrinseco cum
charitatis; quia utrumque horum importat
cognitione : sed actus charitatis, de quo in
imperfectionem Deo repugnantem : non
praesenti, recipitur in creatura, et est essen­
est autem intelligibile, quod prædicta vo­
tialiter voluntarius, ut pote qui est amor,
luntas influat in actum charitalis modum
seu complacentia in objecto amato, quæ
vitæ; vel aliquem alium medio Spiritu
non est intelligibilis absque voluntariesancto sicut virtute proxima, quinsuborditate ; ergo petit oriri immediate a princi­
net sibi ipsum Spiritum sanctum, iliique
pio intrinseco, neque potest, illæsa sua
conferat perfectionem transfundendam in
essentia, procedere immediate a principio
praedictum actum ; quoniam causa remotailli extrinseco, quale est Spiritus sanctus,
non aliter derivat, aut derivare potest
tes. Confirmatur : nam implicat, quod actus,
suam perfectionem in effectum media
in quem homo non influit per appetitum
causa proxima.
sensitivum, aut rationalem, sit ei formaConfirmatur, quia nulla operatio respicit g
liter voluntarius ; quia ratio voluntarii im­
causam remotam, nisi mediante virtute
portat egressum a principio intrinseco
appetitivo ; hujusmodi enim est, quod se­
proxima, et principali, a qua immediate
oritur; ab hacque, et non ab illa speciem
quitur ductum cognitionis positæ in diffi­
participat, ut discurrenti per singulas cons­
nitione voluntarii : sed neque per appeti­
tabit, et probat D. Thom. quxst. unie. deD·^
tum sensitivum, nec rationalem potest
homo influere in actum charitatis, si is po­
unione Verbi, art. ult. Unde si prædicta
natur oriri immediate a Spiritu sancto, ut
virtus proxima non est talis conditionis,
constat ex dictis ratione praecedenti : ergo
quod ab illa specificari queat modus vitæ
implicat, quod actus charitatis procedat im­
conveniens operationi, impossibile est
mediate a Spiritu sancto, nisi amittat ratio­
hanc esse vitalem ex influxu causæ renem voluntarii formalis : quæ ratio non
motæ. Sed ratio vitæ conveniens actui cha­
potest ei deficere, cum sit illi essentialis :
ritatis nequit speciem capere· ab Spiritu
ergo, etc.
sancto, cum non procedat ab illo ut a prin­
).«· Dices : amor beatitudinis, quem habet
cipio conjuncto, et se movente per ipsum.
* creatura rationalis in primo instanti usus
Ergo impossibile est praedictum actum esse
rationis, est illi voluntarius formaliter; et
in eo eventu intrinsece vitalem per ordi­
Limen non procedit immediate a principio
nem ad voluntatem creatam, sicut ad cau­
illi intrinseco, scilicet a Deo, in quem re­
sam remotam.
funditur in sententia D. Thom. Ergo stabit
Ex quo patet, Spiritum sanctum non
optime, actum charitatis esse homini vo­
posse supplere influxum, quo habitus cha­
luntarium formaliter, quamvis oriatur im­
ritatis de facto influit in suum actum; quia
mediate a principio illi extrinseco, videli­
concurrit ad illum per modum principii
cet a Spiritu sancto.
proximi conjuncti, sive moventis se per
eum, subordinatique gratiæ sanctificanti :
· I’fesi. Respondetur negando minorem, quia
qui influendi modus repugnat Spiritui
amor beatitudinis, quem habet creatura
rationalis in principio usus rationis, est
sancto, omninoque necessarius est, ut ac­
tus charitatis creatæ sit intrinsece vitalis.
formaliter vitalis, et liber, potestque esse
Neque is procedit remote a voluntate creata,
meritorius vitæ æternæ, ut fuit de facto in
Salmant. Curs. theolog. tom. XII.
sed

121

Adamo, et Angelis : quæ salvari non pos­
sunt, nisi oriatur immediate a principio
intrinseco vitali, quod per ipsum exercea­
tur. Ad probationem autem in contrarium
dicendum, prædictum amorem refundi in
Deum, non sicut in principium immedia­
tum, et elicitivum illius, sed triplici alio
modo. Nam primo refunditur in ipsum
sicut in causam primam, a qua moventur
ad suos actus omnes causæ secundæ, tam
voluntariae, quam naturales; quia, ut ait
D. Thom. 1, 2, quxst. 9, art. 4 ad 1, etsi D- Th0·
motus voluntariushabeat principium proxi­
mum intrinsecum, tamen primum princi­
pium est ab extra, sicut et primum princi­
pium motus naturalis. Secundo refunditur
prædictus amor in Deum sicut in authorem
voluntatis, a qua ille actus producitur; quia
operatio consequens inclinationem natura­
lem alicujus rei tribuitur naturæ, præsertim si incipiat cum esse illius : amor au­
tem, quem exerit creatura in principio
usus rationis, est simul naturalis, et vo­
luntarius : naturalis quidem , quia est
juxta inclinationem naturæ rationalis indi­
tam ipsi ab authore naturæ : voluntarius
vero, quia sequitur formam apprehensam
per cognitionem, a qua dirigitur. Et quia
hæc cognitio non procedit in primo instanti
sui esse ex applicatione voluntatis creatæ,
sed Deus movet ejus intellectum ad prædictani cognitionem (unde habet, quod sit ne­
cessaria in essendo, licet sit in proponendo
indifferens); idcirco refunditur tertio et
ultimo prædictus amor in Deum sicut in
causam moralem, quæ per notitiam, quam
tradit creaturæ, eam dirigit et gubernat.
Qua ratione inter alias nequit prædictus
actus esse peccaminosus, quia alias refun­
deretur illius defectus in Deum sicut in au­
thorem creaturæ, et provisorem, a quo ipsa
specialiter dirigitur, et gubernatur in eli­
cientia prædicti actus, utpote ad quem non
movet seipsam morali ter, id est ex præexistente amore finis, et per proprium con­
silium, quo pacto movet se ad electionem
mediorum·, sed movetur a Deo per cogni­
tionem, quam modo explicuimus.

§ IV. ‘

Diluuntur argumenta contrariae sententix,
prxler ultimum.
15. Opposita sententia docet, quod po- vpinio
test Spiritus sanctus uniri per seipsum'
9

DE CHARITATE.

DISP. IV, DUB. I.

voluntati creatæ in ratione principii </no
ex suis meritis insufficiens, et improper*
qood removet a phantasmatibus rationem
acta? charitatis, huncque proinde cum præ­
tionata. Consequentia patet a paritate. An­
instrumenti proprie dicti. Si autem phan­
dicta voluntate producere, seclusa omni
tecedens vero suadetur pluribus instantiis·,
tasmata non influunt effective in produc­
forma, et motione illi intrinsece communi­
nam phantasma ex subordinatione extrin­
tionem speciei intelligibilis, sed objiciunt
seca ad intellectum agentem elevatur ad
Sortis. catis. Ita Scot, in 1, dist. 17, çujtjî I et 2, §
solum materiam minislorialem.ex qua illæ
Vtv*· .Irf primum, \ ega cap. 8. lib. 6, in Trident.
productionem speciei intelligibilis, quam
eruuntur, opus non est, quod per aliquam
Suar.
Suar. hin. I, in 3 port. disput. 31, sert. 6,
non potest ex propriis ineritis causare. Ca­
formam intrinsecam eleventur, sed sufficit
et ahi plures neotherici, quos refert, et selor item ex subordinatione ad animam fit
«xtrinseea sabord i natio ad lucem intellec­
Bipldi.quitur .'oannes de Ripalda dist. 4, de ente
potens gignere carnem, et sanguinem, quotas agentis.
supernatural!, sect. I.
rum generatio excedit illius virtutem na­
Ad secundani probationem respondetur,
Prism Probatur hæc opinio primo : nam quidturalem. .Membra item externa ex subor­
calorem naturalem ex conjunctione ad ani­
neS#n Quid Deus efficit media causa secunda, po­
dinatione extrinseca ad imperium intellec­
mam sensitivam accipere novam, et intrin­
test efficere immediate per seipsum. quia
tus moventur, et exercent suos actus. Ac
secam virtutem, qua perficitur intrinsece,
genus causæ efficientis nullam imperfectio­
denique humanitas Christi Domini ex con­
et elevatur ad generationem carnis, quam
nem includit, ob idque potest illius con­
junctione ad verbum absque alia forma su­
non potest ex suis viribus effective produ­
cursus suppleri a Deo, qui continet omnem
peraddita elevatur ad producenda miracula,
cere. Videantur etiam, quæ diximus tract.
virtutem creaturæ : sed Deus producit de
ut colligitur ex Divo Thom. 3 pari. q. 13,D a
I4,di.<p. 5, dub. 3, § 4, ex quibus potest alia
factu actum dilectionis supernaturalis me­
artic. 2.
responsio deduci.
dia virtute charitatis nostræ voluntati in­
Confirmatur : nam auxilium Dei actuale
Ad tertiam dicendum, membra externa
fos® : ergo potest illum producere imme­
non est aliqua forma intrinsece recepta in -non indigere intrinseca elevatione ad pro­
diate per seipsum, secluso praedicto habitu
creatura, sed extrinseca hujus subordinate
ducendos actus, ad quos habent ex se debi­
charitatis, et omni alio auxilio intrinsece
ad virtutem divinam sibi assistentem : at­
tam proportionem, neque ad suscipiendos
recepto in nostra voluntate.
'
qui actus dilectionis Dei supernaturalis po­
quoscumque alios motus, ad quos concur­
vi0
Respondetur. Deum posse producere im­
test produci sine habitu charitatis per influ­
runt mere passive; egent tamen applica­
mediate per seipsam omnem operationem
xum auxilii actualis, ut docet communior
tione intrinseca derivata ex potentia loconon vitalem, quam efficit media causa se­
pars Theologorum : ergo etiam potest pro­
motiva, sine cujus impulsu non potest vi­
cunda ; secus autem operationem vitalem,
duci immediate ab spiritu sancto exercente
vens sua membr i movere. Voluntas autem
et voluntariam, quam producit media præ­
per seipsum vicem auxilii actualis·, nam
creata non se habet mere passive respectu
dicta causa; nam cum causa secunda vitalis
cum de ratione hujus auxilii non sit infor­
actus charitatis, quo vivit in actu secundo,
influat in suam actionem per modum prin­
matio, aut receptio in creatura, non appa­
toi ut falso existimant Palud. in 4, dist. 49,
cipii conjuncti, et se moventis per eam,
ret causa, ob quam Spiritus sanctus non
ïcâ.'rlu-d- 1, artic. 3, Gabriel in 1, distinct. 1,
nequit illius influxus suppleri a Deo. Ha­
valeat exercere per seipsum munus, et offi­
quxst. 2, art. 2, et Vega ubi supra : neque
bitus autem charitatis influit in suum ac­
cium illius.
est ex se proportionata ad illius productio­
tum per modum principii vitalis, et volun­
Respondetur negando antecedens. z\dcu-&a
nem. Unde non potest prædictum actum
tarii, ub idque non potest Deus immediate
jus priorem probationem dicendum, phan-J^
charitatis efficere, nisi prius recipiat ali­
per seipsum supplere illum concursum,
tasmata elevari ad producendas instrumenquam formam supernaturalem, qua intrin­
quia charitas influit in prædictum actum.
taliter species inlelligibiles per qualitatem
sece perficiatur, et ad ordinem superiorem
Adde, implicare in terminis, quod Deus
spiritualem vialem, quam recipiunt ex in­
elevetur.
efficiat operationem, quæ est causa secunda,
fluxu intellectus agentis, a quo illuminan­
Adquartamet ultimam instantiam posset
absque illius concursu ;eo ipso autem, quod
tur. Vel dicendum, phantasma non concur­
responderi, humanitatem Christi Domini
Spiritus sanctus influeret per modum prin­
rere ad productionem speciei intelligibilis
perfici intrinsece in seipsa, et elevari per
cipii quo in actum charitatis, nullo modo
per modum instrumenti proprie dicti, sed
gratiam unionis ; ob idque mirum non est,
posset voluntas creata concurrere active ad
imaginationem ex imperio, et applicatione
si ex vi hujus gratiæ, et qualibet alia forma
illum, ut § prxced. vidimus; et ideo repoj
intellectus agentis ut causæ superioris pro­
seclusa, constituatur in esse divinæ virtutis
gnat etiam ex hoc capite, ut Deus exerceat
ducere sua phantasmata ita disposita et or­
ad patranda miracula; quæ tamen nun­
per seipsum influxum activum, quo habitus
dinata, ut accedente extrinsecus luce spiri­
quam producet, nisi ulterius per intrinse­
charitatis creatæ producit de facto suum
tuali, fiant omnino habilia, ut intellectus
cam motionem applicetur, et moveatur acactum.
agens eruat ab illis sicut a potentia minis­
tualiter ad exercitium actus, quo miraculum
sccon^ecun^° arguitur, quia multæ causæ
terial! species intelligibiles, easque produ­
causai, et in suo esse constituit. Sed videan­
doui »r-inferiores ex subordinatione extrinseca ad
cat in intellectu possibili, ut docet Cajetan.
tur quæ diximus loco proxime citato.
gum“* superiores elevantur de facto ad producen­
1 part, qwest. 8-1, art. 6, et qwest. 85, art. 1, ’ I
17. Ad confirmationem respondetur ex
dos effectus, ad quos sunt ex se insufficien­
et colligitur ex Divo Thoma tum eisdem 1o-d. λ Ml·
βώ). fuse didis loco citato, negando majorem ;
tes : ergo similiter voluntas creata ex sucis, tum etiam quodlib. 8, art. 3, ubi docet,
auxilium actuale, quo Deus opitulatur vo­
bordinatione extrinseca ad Spiritum sanc­
phantasmata esse quasi instrumenta in
luntati creatæ in productione actuum sutum elevabitur sufficienter ad producendum
productione speciei intelligibilis·, nam illa
pernaturalium, non est aliqua forma illi
actum charitatis, ad eujus productionem est
particula quasi, est additum diminuens,
extrinseca, utputa illustratio intellectus, et
quod

congrua cogitatio objecti, qua ad illius
amorem inducitur; sed est forma, seu
molio quædam supernaturalis intrinsece
recepta in prædicta voluntate, inclinans
illam physice ad eliciendos prædictos actus.
Tum quia congrua cogitatio existons in in­
tellectu, non immutat naturam voluntatis,
neque confert illi vires, quibus ex se caret;
et ideo quantumvis prædicta cogit itio vigéat, urgeatque voluntatem ad eliciendum
actum supernaturalem, inanis erit illius
conatus, non secus ac labor ejus qui pluri­
bus rationibus induceret ad ambulandum
eum, cui deficeret vis ambulativa Tum
etiam, quia auxilium actuale, quo egemus
ad producendas actiones supernaturales,
non esse solam cogitationem congruam a Deo
inspiratam, sed motionem supernaturalem
intrinsece inhærentem voluntati, videtur
difiinitum in concilio Milcvitano. can. 4, Conci!,
his verbis : « Si quis dixerit eandem gra« tiam per-Jesum Christum Dominum nos­
« trum, propter hoc tantum nos adjuvare,
« quia per eam revelatur nobis obedientia
« mandatorum, ut sciamus quid appetere,
« aut quid vitare debeamus ; non au­
tem per illam præstari nobis, ut quod
« faciendum cognoverimus,
etiam fa­
« cere diligamus, et valeamus, anathema
a sit. Et infra : utrumque est Dei donum,
a scire quid facere debeamus, et diligere
« ut faciamus : sicut enim scriptum est :
α Qui docet hominem scientiam : sic, cha­
σ ritas ex Deo est. » Quod prosequitur D.
August, lib. de gratia Christi, cap. 13, et lib. d. Aug.
2, de peccat, mer. et remis, cap. 17, et aliis
in locis.
Pro cujus majori intelligentianota,quodExpiîcaPelagius Catholicorum argumentis oppres- ,ΠΓ^*
sus concessit, necessarium esse ad observa- ’ s
tionem mandatorum præter dona naturalia
in creatione accepta, aliud auxilium gra­
tiæ naturalis ; asseruit tamen hujusmodi
auxilium non osse aliud, quam donum
collatum intellectui, ex vi cujus aperiuntur
nobis insidiæ diabolicæ, et quid faciendum
sit, innotescit. Sed I). August, locis allegatis, v. au
et de gratia Christi cap.
contra clamat,
insufficienter Pelagium gratiam Christi Do­
mini confiteri, nec satisfacere fidei catholicæ ; quia nihil concedit necessarium ho­
mini ad recte vivendum præter auxilium
legis et doctrinæ, quod insufficiens est, nisi
ulterius voluntas creata per Dei gratiam
intrinsece fulciatur, et roboretur, ut nupor
allegatum Concilium statuit. Quæ ut Lee-JhcvH.

Λ

Λ»

XI

r-

124

BE CHARITATE.

tor perfectius capiat, consulat quæ scripsi­
mus loco citato, d dispA ejusdem (ructatus,
cap. 3, § 3, cwn se<p
•ftrtion IS. Tertio arguitur : quia essentia divina
J-'u>
an*r* cum
‘n ratione speciei intelligibilis : ergo etiam poterit uniri
cum voluntate creata in ratione charitatis,
seu principii amoris naturalis. Antecedens
supponitur. Consequentia voro videtur pers­
picua; tum a paritate : tum etiam, quia
ideo prior unio competit essentiæ divinæ,
quia esi actus purus in linea inlelligibili :
sed etiam est actus purus in linea charita­
tis : ergor etc.
i<ixv’· Respondetur negando consequentiam, ad
Τ1ΛΓ.
τ!ΙδΓ· cujus priorem probationem abunde satisfe­
cimus num. 10, ubi præstitimus duplicem
disparitalis rationem inter unionem spe­
ciei intelligibilis, et formæ naturalis. Qui­
bus adde unionem divinæ essentiæ per mo­
dum speciei intelligibilis non impedire,
quominus visio beatifica oriatur ab intel­
lectu creato perfuso lumine gloriæ, sitque
proinde formaliter, et intrinsece vitalis;
quia species intelligibilis non est ratio
agendi tenens se ex parte potentiae, sed ex
parte objecti. Unio autem ejusdem essen­
tiæ cum voluntate creata per modum cha­
ritatis, excludit ab actu hujus virtutis ra­
tionem vitalis, et voluntarii ; quia eo ipso,
quod prædictus actas procederet ab Spiritu
sancto sicut a principio immediate activo,
non posset oriri effective a voluntate creata,
ut § precedent i vidimus. Quocirca etsi prior
unio, scilicet per modum speciei intelligibis,
conveniat essentiæ divinæ, hæc tamen pos­
terior est ei impossibilis.
Ex quo ad secundam probationem dicen­
dum, illam causalem probare secundum
subjectam materiam, non vero ex vi for­
mæ, et præscindendo ab omni materia;
alias etiam convinceret possibilem esse
unionem essentiæ divinæ cum beatis in ra­
tione actualis intellectionis, et amoris;
quod non potest admitti.

Ultimum argumentum pro contraria
sententia*

, . 19. Ultimo argumentantur adversarii in
arcu-‘ hunc modum. Difficilior est unio cum voweDiun junta[e per niodum termini amoris ab ea
eliciti, qui appellatur pondus, seu impul­
sus, et est complementum dilectionis, quam

DISP. IV, DUB. I.

per modum principii illius : sed Spiritus
dictus impulsus est pondus,quo quis sponte
sanctus unitur de laeto cum voluntatibus
fertur in rem amatam : implicat autem, ut
beatorum in ratione ponderis, seu termini
quis ita feratur, ot moveatur per impulsum
amoris beatifici, quo in Deum rapiuntur:
sibi non spontaneum, nec voluntarium ;
ergo poterit uniri cum illis per modum
nam eo ipso, quod pondus impellens vim
principii <;uo prædicti amoris. Major, et
appetitivam non esset illi voluntarium,
consequentia sunt perspicuae, quia ralio
violenter potius , quam spontaneo illam
termini videtur importare dependentiam,
traheret. I ndo cum repugnet Spiritum
a qua immunis est ratio principii. Minor
sanctum oriri effective a voluntate creata,
vero suadetur primo, quia est expressa sen­
illique uniri per modum inclinationis ei­
tentia aliquorum Patrum asserentium.beadem voluntariae, impossibile est, quod in
tos in patria amaro Deum ipso amore æteramore beatifico uniatur cu m affecti bus bea­
no, quo ab ipso diliguntur, scilicet Spiritu
torum per modum impulsus interni, husancio. De quo videri possunt D. Bernard, p.j*
jusque exerceat officium.
de vita solii. ad fratres de Mont., Hugo de^4’
Ad primam autem probationem in con­
Sanet. Viet, opusc. de scientia Christi, Joan.
trarium dicendum, longe aliam esse mon­
tem Patrum, et Aulhorum, qui in argu­
Rusbroq. lib. de reyn. a mani. Deum, cap.t.v.
mento referuntur, ab ea quæ ibi prætendi35, el P. N. B. .Joan, a Cruce in exposti.
fur ; quoniam solum exprimunt, beatos in
Canticorum, quæ ipso edidit, canlic. 36 et
patria esse similes Trinitati, non solum ex
39. Probatur deinde eadem minor, quia
parte convenientiæ in objecto amato, ra­
essentia divina unitur de facto mentibus
tione cujus dicuntur esse unus spiritus cum
beatorum in ratione verbi intelligibilis:
Frtia- Deo ; sed etiam in modo operandi, quatoergo etiam debet uniri cum ipsis per mo­
j^nus sicut Deus intelligit, et amat se necesdum impulsus affectivi. Patet consequentia,
quoniam eodem modo se habet impulsus *· &»-sario : sic illi facti doiformes per gratiam
ad voluntatem, sicut verbum ad intellec­
sanctificantem exercent intellectionem, et
tum ; nam sicut verbum est terminus in­
dilectionem simillimas divinis, tam in re,
tellectionis reddens illius objectum actu
quam in modo fiendi. Unde ex verbis prae­
intellectum, ita impulsus est terminus red­ I
dictorum Patrum apparentius posset in­
dens illius objectum actu amatum : quorum
ferri, beatos in patria producere verbum,
utrumque convenit essentiæ divinæ per
quam non producere impulsum, sed ha-,
here sibi unitum Spiritum sanctum in ra­
seipsam, nec potest convenire per aliud,
tione illius.
cum sit actus purus in utraque linea intel­
lectus, et voluntatis.
Ad secundam probationem, concesso an­
Huic argumento posset occursum iri ne-^“tecedenti, negatur consequentia. Et ralio
gando majorem ; quoniam ratio formalis
disparitatis sumitur ex ipsa conditione
termini immunis est ab omni dependentia,
verbi mentalis, et impulsus interni ; ver­
et subordinatione, ut docent Theologi in
bum enim est actualis imago, media qua
objectum et trahitur ad intellectum, et ter­
tract, de Incarnat. Unde sicut Deus potest
uniri mentibus beatorum in ratione Verbi,
minat sui cognitionem : impulsus vero est
inclinatio, per quam voluntas fertur spon­
ita etiam in ratione termini, seu ponderis
tanee ad res, ut sunt in seipsis, et illis co­
voluntatis. Quam doctrinam probabilem ;
pulatur. Nulla autem includitur imperfec­
reputavimus tract. 6, disput. 6, num. 39.
tio in eo, quod aliqua res sit per seipsam
Importat autem imperfectionem ratio ac­
intra intellectum, seclusoque omni medio
tus informantis, vel inhærenlis, quam ne­
terminet, et perficiat sui cognitionem ; sed
cessario debet includere entitas influens
in hoc potius elucet illius immaterialitas,
per modum rationis agendi, sive per mol
dum principii activi quo in operationem
'
et perfectio, quæ tanta est, ut opus non ha­
elicitam a supposito creato, ut constat ex
'
beat speculo, quo sit intra intellectum, ildictis in priori ratione.
'
lumque perficiht tam per modum objecti
Sed respondetur secundo, et non minus
.
motivi, quam terminativi. Maxima autem
probabiliter juxta dicta loco proxime citato,
apparet imperfectio in eo, quod aliqua res
admissa majori negando minorem ; quia
.
sit inclinatio, per quam voluntas creata
de ratione impulsus interni est quod oria;
fertur voluntarie in objectum amatum ;
tur effective a voluntate, quam trahit, et
i
quia de ratione hujus inclinationis est de­
impellit ad objectum amatum ; nam pro­
pendentia a prædicta voluntate. Et ea propdictus

125

ter repugnat Deum uniri cum voluntatibus
beatorum per modum ponderis ; non repu­
gnat autem, sed potius expedit, quod unia­
tur rncnlibus illorum per modum verbi.
20. Pro cujus perfecta intelligentia nota, Præmis-uj
quo·! verbum mentale creatum potest con­ rcjj.oitsiderari dupliciter : primo in ratione con­ sin
inagi»
ceptus dicti, seu expressi ab intelligente, expil­
et hoc pacto importat habitudinem effectus tnr.
ad intellectionem, ut est dictio, seu loqnutio ; quoniam loqui nihil aliud est, quam
proferre conceptum. Secundo, ut est imago
actualissima objecti, reddens illud magis
immateriale, ob idqne actu intellectum,
seu terminans intellectionem ; et hac ra­
tione non est posterius, nec dependens ab
intellectione, sed hæc dependet ab eo in
genere causæ, ut docent N. Complui. Zib. y.comp.
de Anima, disp. 21, n. 68. Interest et aliud
discrimen inter hæc duo munia Verbi ;
nam primum non quæritur propter se, sed
propter secundum : ad hoc enim intellec­
tus noster producit verbum, ut in illo sicut
in imagine sibi proportionate in gradu
immaterialitatis comtempletur objectum.
Unde quoties res intellecta non indiget
imagine qua sit intra intellectum, tam in
ratione objecti motivi, quam terminativi
perficientis suam cognitionem, non est ne­
cessaria productio vorbi, sed cessare debet
ut superflua ; sicut de facto contingit in vi­
sione clara Dei. Nam cum essentia divina
sit infinitæ immaterialitatis, non indiget
imagine, qua constituatur intra intellec­
tum terminans sui cognitionem, per seip­
sam illam perficit, et terminat, mediaque
hac terminatione supplet munus verbi
mentalis, quamvis non eodem modo, sed
diversimode. Nam munus imaginis reddentis objectum actu intellectum, supplet
exercendo illud per seipsam, quia in exer­
citio hujus muneris nulla apparet imper­
fectio, sed perfectio propria causæ formalis
extrinsecæ. Munus vero conceptus expressi
ab intelligente, et dependentis ab eo, sup­
plet impediendo productionem verbi, eamque reddendo superfluam. Cum ergo asseri­
mus essentiam divinam uniri mentibus
beatorum in ratione verbi, non est sensus,
quod exerceat per seipsam officium forma­
lissimum conceptus ab illis expressi, alias
dependeret ab eis, competeretque visioni
beatificæ ratio dictionis; sed quod per seip­
sam perficit dictam visionem in ratione
conemplationis, et hac via excludit indi­
gentiam verbi. Non potest autem habere

tF

;

·!t

5·
.ï

·«

·.

À

....

·,

ίίΐ*

126

DE CHARITATE.

se hoc modo circa amorem beatificum,
supplereque proinde munus impulsus in­
terni ; quia eo ipso, quod pondus non egre­
diatur a voluntate, sed impediatur hujus­
modi egressus, nequit illam voluntarie
trahere ad rem amatam, imo neque quovis
alio modo ; quia voluntas non potest trahi
ad aliquod objectum nisi voluntarie, cum
solum amando, et volendo trahatur.
Nec obesi, essentiam divinam esse per
seipsam actu amatam, et purum actum in
linea volendi, quominus beati producant
in amore illius ponius internum, sicut non
producunt verbum in visione beatifica ;
quia pondus non producitur ob indigentiam
objecti, atque ut illi conferat præsentiam,
bonitatem, aut aliam perfectionem ei defi­
cientem ad terminandum amorem, qua de
causa producimus verbum intelligendo ;
sed propter perfectionem dilectionis, ct
conditionem voluntatis, quæ nequit spon­
tanee in aliquod objectam ferri per impul­
sum, qui ab ipsa non procedit.Unde pondus
internum nunquam tribuit objecto volun­
tatis, quod sit actu amatum, eo sensu, quo
verbum confert rei intelligibili, quod sit
actu intellecta ; quia nunquam impertitur
illi bonitatem, aut aliam perfectionem,
ratione cujus objectum fiat aptius ad termi­
nandum amorem; sed eo tendit, ut prae­
dicti objecti bonitatem assequatur, et po­
tentiam appetitivam cum illo uniat, et
connectai. Recolantur quæ diximus loco
supra citato, numero 21.
Omittimus alia argumenta ; quia vel
supponunt non esse de conceptu actus cha­
ritatis egredi a potentia, in qua recipitur,
sed posse habere se ad illam mere passive.
Quod falsum est, neque directe contrarium
præsenti assertioni. Vel conantur probare
ex principiis alienis ab hac disputatione,
vitalitatem intrinsecam prædicli actus non
esse supernaturalem.sed naturalisordinis.
Cujus falsilatem deteximus supra, et ex
dicendis disputatione sequenti amplius in­
notescet.
CorollaEx dictis autem in hoc dubio infertur
riodi. perspicue, Spiritum sanctum non posse
uniri voluntati crealæ in ratione actualis
amoris, quo Deum prosequimur·, quia ob
conceptum vitalitatis, el volunlarietatis est
essentialis huic actui egressus a voluntate,
quam actuat, et vivere facit in actu se­
cundo: repugnat autem Spiritum sanctum
. egredi a voluntate creata, ob dependentiæ
imperfectionem, quam hic egressus præse-

DISP. IV, DUB. II.

fert. Oppositum tamen docuerunt Osiander,
et Brentius hæretici, ut tradit Osius Cardinalis lib. 1, contra firent, affirmabant enim
actum charitatis, quo de facto Deum prosequinuir, esse essentialem, el increatum Dei
amorem, ineffabili modo nobis unitam.
Sed in hujus erroris favorem nulla mili­
tant argumenta, quæ ex dictis in hoc dubio
facilem non habeant solutionem, ob idque
ab eis proponendis abstinemus.

DUBIUM II.

Utrum secundum ordinariam Dei providen­
tiam, et potentiam actus charitatis proce­
dere possit ab auxilio actuali, vel potius
oriri debeat a gratia sanctificante, ct ipsa
charitate habituali?
21. Actus charitatis in præsenti suppo­
nit pro dilectione super omnia Dei authoris supernaturalis, quam dubio praecedenti
ostendimus non posse procedpre immediate
ab Spiritu sancto sicut a principio activo.
Nomine vero auxilii actualis non intelligimus aliquam formam extrinsecam crea­
turae, neque solam illustrationem intellec­
tus, sed qualitatem transeuntem, intrinsece
receptam in voluntate, eamque moventem,
et elevantem ad operandum. Providentia
autem Dei ordinaria illa dicitur, quæ pro­
videt, et consulit rebus juxta modum connaturalem ipsarum. Unde cum aliqua res
fit secundum modum, quo illius natura
fieri postulat, pertinet ejus productio ad
ordinariam Dei providentiam, et poten­
tiam : si vero producatur aliter,quam illius
naturæcongruit, non spectat illius fieri ad
potentiam ordinariam Dei, sed est opus
extraordinaria?, quæ non attendit in suis
operibus quid magis congruat naturis re­
rum, de quibus disponit, sed absolvitur ab
hoc respectu, solumque attendit divinæ
virtutis efficaciam ; ob idque absoluta no­
minatur. Ex quibus manifesti sunt termini
appositi in titulo præsentis quæstionis, et
in quo consistat difficultas in illa exami­
nanda. Cujus decisio satis constat ex dictis
tract. 15, disput. 2, dub. G, § 4, el disp. 3,
dub. 3, quam proinde brevi 1er hic pro­
ponemus ob solam connexionem doctrinæ,
colligentes quæ illis locis fusius exaravi­
mus.

§u

.
I
I tfra sententia ratione fulcitur.

i

22. Dicendum ergo est, quod secundum
* ordinariam Dei providentiam, el potentiam I
non potest actus charitalis procedere effec­
tive ab auxilio supernatural! actuali tan­
tum; sed opus est ut oriatur a gratia sanc­
tificante, el virtute ipsa charitatis. Hæc
P·g»*assertio colligitur ex Divo Gregorio hornil.
30, in Evang. ubi sic ait : Qui mente integra
desiderat, profecto jam habet quem amat,
quia non possrt Deum diligere, si eum quem
diligit, non haberet. Constat enim Deum
non haberi a nobis nisi per gratiam sancti­
ficantem ; sicut etiam animum elicientem
actum charitalis, de quo in præsenti, mente
integra Deum desiderare, cum ex vi præ­
dicli actus convertatur ad ipsum sicut ad
Μ* finem ultimum. Idem tradit D. August. I
tract. 74, in Joan, his verbis : Quomodo
diligimus, ut Spiritum sanctum accipiamus,
guem nisi habeamus, diligere non valemus?
- no Subscribit Div. Thomas 1, part, quxst. 62,
arlic. 2 ad 3, et 1, 2, quxst. 110, et quxst.
112, art. 21, et quxst. 113, art. 8, in 4, dis­
tinet. 17, quxst. 1, arlic. 4, quxstiunc. 1, et
pluribus aliis in locis in hoc dubio addu­
cendis. Idem sequuntur omnes Aulhores
relati tract. 15, disput. 3, dub. 4, § 1, qui
asserunt actus charitatis, et contritionis,
quibas adultus disponitur ultimo ad justi—
ficationem, procedere effective a gratia
sanctificante.
ici. Probatur conclusio ratione : nam opera3BSS-tio præcipua, et maxime propria alicujus
nalaræ, non potest attenta suavi, et com­
muni Dei providentia procedere effective
ab alio principio, quam ab ipsa natura, et
virtute operaliva illius : sed amor super
omnia Dei ut objecti beatifici, et finis om­
nino ultimi, est operatio præcipua, et ma­
xime propria naturæ divinæ, quæ in no­
bis est gratia sanctificans : ergo nequit se­
cundum ordinariam Dei providentiam ori­
ri effective a solo auxilio actuali, sed necesse
est ut procedat in nobis ab ipsa gratia
sanctificante media charitate, quæ est vir­
tus operativa illius in ordine ad producen­
dum amorem ultimi finis. Minor, el conse­
quentia non indigent probatione. Major
vero suadetur : tum quia operatio maxime
propria alicujus naturæ illa dicitur, cujus
productio convenit omni, et soli tali natu­
ræ ; nam propriam est, quod convenit om-

i

127

in, et soli : eo ipso autem quodproductio
alicujus operation is conveniat omni, et soli
alicui naturæ,non potest secundum ordina­
riam Dei providentiam,quæjura rerum observat.ab alio principio effici. Tum deinde,
nam quia movere a se est operatio maxime
propria animæ, per quam ipsa discernitur
a non viventibus, produci nequit absque
influxu prædiclæ animæ, et virtutis operativæ illius. Id quod etiam contingit in
operationibus propriissimis aliarum natu­
rarum, ut constabit discurrenti per singu­
las. Tum denique, quia ad producendum
actum perfectissimum alicujus naturæ, ne­
cessarium est ex natura rei, communique,
ac suavi Creatoris providentia perfectissi­
mum principium operativinn, quod intra
terminos prædiclæ naturæ invenitur: cons­
tat autem perfectissimum principium operativum, quod intra terminos alicujus na­
turæ invenitur, esse ipsam naturam, et
virtutem operativam in illa radicatam ;
unde absque influxu hujus naturæ, et vir­
tutis operativæ, non potest prædictus ac­
tus ex communi lege fieri.
­
23. Confirmatur hæc ratio animadver­ Confir
matio.
tendo prius, quod amor Dei ut finis ultimi,
et entis in seipso summe perfecti, est incli­
natio propria, et connaturalis naturæ divi­
næ, quæ in nobis habetur per gratiam,
nam amor ex suo genere est inclinatio pro­
pria illius naturæ, in cujus connaturale bo­
num tendit ·. quia per modum ponderis
conjungit prædictam nataram cum illo,
juxta tritam illam sententiam D. August. D-Au?·
amor meus, pondus meum, eo feror, quo­
cumque feror : constat autem Deum ut fi­
nem ultimum, et ens summe perfectum in
seipso, esse bonum proprium, et connatu­
rale naturæ divinæ. Unde amor super omI nia hujus boni solum potest esse inclinatio
propria prædictæ naturæ, illique connatu­
ralis.
Secundo nota, quod inclinatio propria,
et naturalis alicujus naturæ præsupponit
necessario illam ut principium, in quo ra­
dicatur,et fundatur.Tum quiainclinatioordinatur.ad perficiendam naturam, cujus est
propria.conjungendo eam cum bono, seu fi­
ne connatural! illius: non potest autem in­
clinatio conjungere naturam cum proprio
illius bono, eamque hoc pacto perficere,
nisi præsupponat ipsam, ut ex se liquet.
Tum etiam, quia cuilibet inclinationi præ1 figitur terminus, in quem debet tendere, a
natura ad quam consequitur, et in qua ra-

DE CHARITATE.

DISP. IV, DUB, IL

dicatur : unde hac consequulione, et radicessnrio sicut subjectum, in quo recipitur,
tamen necessarium osso ad id concursum
non vero sicut principium, a quo effective
catione seclusis, non suppetit ratio, ob
naturæ per participationem divinæ, qualis
quam debeat tendere in hunc terminum
egreditur, ut apparet in motu gravitalioest gratia sanctificans. Nam cum amor Dei
potius, quam in alium, spectetque proinde
nis, qui non præsupponit naturam gravis,
ut authoris supernaturalis sit maxime con­
ad communem Dei providentiam, quæ con­
quam inclinat ad centrum, ut principium,
naturalis essentiæ divinæ increatæ, in il­
sulit rebus juxta illarum exigentiam, et
a quo effective procedit; cum hoc pacto
iaque contineatur formalitor, aut eminen­
naturam.
causetur a generanto ; sed solum ut sub­
ter gratia sanctificans, sufficit quod voluntas
Ad hæc, vix est intelligibile, quod detur
jectum. cui inhaeret. Ex eo autem, quod
creata moveatur a Deo per auxilium actuale
a parte rei gravitatio in aliquo subjecto, in
inclinatio propria alicujus naturæ, v. g,
ad hoc, ut in virtute illius, adeoque per
quo neque sit substantia gravis, neque il­
amor Dei super omnia, qui est inclinatio
modum instrumenti eliciat prædictum ac­
lius gravitas, ut consideranti patebit : hujus
naturæ participative divinæ, scilicet gratiæ,
tum, eo modo quo semen animalis eleva­
autem non potest assignari congruentior
præsupponat illam ut subjectum, cui contum per motionem ab anima generantis, a
ratio, nisi quia gravitatio est propria, et
naturaliter inest, non prohibetur, quin
quo deciditur, producit in virtute illius
connaturalis inclinatio gravis, ad illius
procedere possit effective ab auxilio actua­
aliud vivens.
perfectionem ordinata : ergo de ratione in­
li ; quia pro his componendis sufficit, quod
testo. Respondetur enim negando sequelam.
clinationis propriæ, et connaturalis alicu­
praedictus amor sit prior gratia sanctifi­
Tum quia licet dilectio increata Dei, ut
jus naturæ est, quod illam præsupponat
cante in genere causæ efficientis, et poste­
summi boni in seipso, sit maxime connatu­
sicut principium, in quo radicatur, et fun­
rior insimul in cenere causæ materialis:
ralis naturæ per essentiam divinæ, illa ta­
datur ; neque potest oppositum intra termi­
quod nemo negare debet, cum hujusmodi
men quæ est entitative creata, et finita,
nos communis Dei providentiæ, et citra
prioritas, et poslerioritas in aliis rebus
maximeconnaturalis est, et propria natu­
miraculum contingere.
passim inveniantur.
re divinæ per participationem, qualis est
Ex his confirmatur ratio facta in hunc
Cæterum nulla ex his solutionibus alica- &
gratia sanctificans, ob idque petit ab illa
modum : inclinatio propria et connaturalis
fieri. Tum præsertim, quia dilectio creata
jus momenti est. Et ad impugnationem^1
alicujus naturæ supponit illam necessario
prioris adhibitæ rationi fundamentali, suf- -■*
Dei ut summi boni in seipso, est actio vita­
jicut principium, a quo oritur, et in quo
lis, et voluntaria supposito creato, a quo
ficiunt quæ ad probationem illius adduxiradicatur, ob idque non potest ex communi
elicitur, hocque per illam vivit in actu se­
mus, ut ea recolenti constabit. Instantia'?lege absque illius influxu produci : sed
cundo, et movet seipsum : suppositum au­
vero desumpta ex generatione viventis,
amor Dei ut finis ultimi supernaturalis, et
tem productivum actionis vitalis, per quam
falso nititur fundamento, quoniam etsi ge­
summi boni in seipso, est inclinatio pro- i neratio viventis eliciatur a semine, non ta­
movet seipsum, non potest influere in illam
pria, et connaturalis naturæ divinæ, quam
pure instrumentaliter, et in virtute alte­
men sicut a causa principali, sed sicut ab
rius; sed debet esse, absolute loquendo,
justi participant per gratiam sanctifîcan- I instrumento generantis, a quo deciditur,causa principalis illius. Quia in hoc diffe­
tem : ergo præsupponit in illis necessario
hujus quippe anima est virtus principalis
hujusmodi gratiam sicut principium, a quo I effectiva prædictæ actionis : ob idque sem­
runt viventia a non viventibus, quod licet
non viventia moveant alia, et moveantur
effective procedit, et in quo radicatur ; ne- f per salvatur, operationem propriam alicu­
ab aliis; nunquam tamen influunt ut causæ
jus naturæ non posse produci absque influ­
que potest consequenter ex vi solius auxilii
principales in operationes, quibus ipsa mo­
actualis effici. Recolantur quæ diximus i xu illius, ut in nostra ratione praetendi­
tract. 8, disp. 1, dub. 3, § 4.
I mus.
ventur, sed hoc est proprium viventium ;
cum enim vivere sit moveri a se, primus
Duplex
24. Respondebis forsan huic rationi neAd
secundam instantiam dicendum est.
CV1SI0.
.
*
.,
gradus vite consistit in eo, quod viventia
gando majorem, cujus falsitas ex eo videtur
solem continere eminenter formam ignis,
influunt in operationes, quibus moventur,
colligi, quod generatio viventis est operatio
et ideo licet hujus generatio causetur inter­
non præcise per modum instrumenti, sed ut
præcipua, et maxime propria animæ vegedum a sole, semper verificatur actionem
causæ principales, ac proinde per virtutem
N.Comi·. tativæ perfecte, ut ostendunt N. Complut.
propriam alicujus naturæ fieri ubique ex
permanentem, et completam, in illis intrindisp. 8, de Anima. quxst. 1, et tamen non
influxu illius, neque posse alia via produci:
Wseceexistentem, ut docent N. Complut, dis­
egreditur ab ipsa anima, neque a potentia
quoniam generatio ignis est actio propria
put. A de Anima, num. 30, et explicuimus
generative illius ; sed a semine, quod neque
naturæ formaliter, vel eminenter ignite.
tract. 8, disp. 2, num. 92. Unde licet gene­
informatur anima, nec operatur virtute
Qua ratione cum divina omnipotentia con­
ratio viventis sumpta pro actione, quæ in­
propria, sed per motionem derivatam a vi­
tineat eminenter virtutem, et naturam cu­
troducit formam vivam in materia, possit
vente, a quo deciditur, et in virtute illius,
juslibet causæ creatæ, potest per se efficere
elici a semine, quod est expers vitæ, sicut
D. Tho. ut docet D. Thom. I part, quxst. 118, art.
quamlibet actionem propriam creaturæ,
ipsa aclio ab eo elicita ; generatio tamen
1. Id quod etiam constat aperte in genera­
dummodo prædicta actio non sit vitalis, ut
viventis sumpta pro actione, qua vivens ex
tione ignis, quæ cum sit operatio propria
in præsenti contingit.
propria substantia format semen, non po­
hujus elementi, sæpe tamen elicitur a sole,
25. Nec refert si objicias, sequi ex his, (
test elici a subjecto inanimi ; quia est actio
et sic de aliis actionibus.
non posse voluntatem creatam diligere su­
vitalis, qua generans movet seipsum, ut
Confirmationi potest etiam responderi,
per omnia Deum ut authorem supernatui.T!». docet D. Th. 4, contra gent. c. 11, et ex illo
inclinationem propriam, et connaturalem
ralem. absque speciali influxu naturæ per
Complot, disp. 8 de Anima, quxst. 1, § 2.
alicujus naturæ, præsupponere illam neessentiam, vel participative divinæ ; haud
tamen

129

Dices, opus non esse, nt homo eliciens Replica
actum supernaturalis dilectionis Dei exvi
motionis transeuntis, efficiat eum instrumentaliter, sed posse eum efficere per mo­
dum causæ principalis. Tum quia non
repugnat auxilium actuale esse aequalis
perfectionis cum actu charitatis ; quo dato
poterit esse causa principalis illius. Tum
etiam quia homo est causa principalis actus
justitiae naturalis, quem elicit ante acquisi­
tionem hujus virtutis; et tamen in illo
eventu solum influit in illum per motio­
nem transeuntem derivatam a potentia su­
periori, ut diximus tract. 8, disp. 1, dub. 3,
ergo, etc.
Respondetur negando antecedens, ad cu-SoWitur.
jus priorem probationem dicendum est,
auxilium Dei actuale non posse adæquare
perfectionem actus charitatis, in quem in­
fluit, cum hic sit finis illius, et ens comple­
tum in suo genere ; prædictum vero auxi­
lium sit ens incompletum, et viale, quod
reducitur ad speciem charitatis, sicut ens
imperfectum ad perfectum. Ad secundam
vero respondetiir, hominem esse causam
principalem actus justitiae naturalis, quem
elicit ante acquisitionem virtutis : quia non
influit in illum per motionem præcise
transeuntem, sed magis per naturam ratio­
nalem, in qua praedictus actus radicatur,
et cujus est inclinatio ; hujusmodi quippe
natura est, quæ utitur motione transeunte
ad roborandam potentiam elicilivam actus
honesti, quem efficit ante acquisitionem
virtutis. Quod non contingit in præsenti,
ubi supponimus gratiam sanctificantem
non praeexistere in supposito creato ; nam
si hujusmodi gratia in illo praeexistat, influatque una cum auxilio actuali in actum
charitatis, procedet hic ab homine sicut a
causa principali ; illa voro seclusa, non po­
terit id habere, imo neque dari poterit au­
xilium, quod moveat hominem ad elicientiam divini amoris ; sicut non potest dari
motio potentiae superioris in inferiorem,
seclusa natura rationali, in qua radicatur,
et quæ per illas operatur.
20. Evasio adhibita confirmationi ex-Confutaploditur etiam facile; quia licet inclinatio ponsm'
innata, qualis est motus gravium, non præsupponat in suo subjecto naturam, cujus est adhibita,
propria, ut principium a quo effective cau­
satur ; secus autem inclinatio elicita, et
vitalis, cujusmodi est actus charitatis. Ratio
autem discriminis est, quia inclinatio in­
nata est veluti passio naturæ, cujus est

;

130

DISP. IV, DUB. Π.

DE CHARITATE.

propria, iliique debetur in primo instanti
sui esse ; et ideo debet effective causari a
generante prædictam naturam, quia qui dat
formam, dat consequentia ad illam, debita
præsertim, in primo ejus instanti. Inclina­
tio vero elicita, et vitalis, vel non est passio
naturæ, cujus est propria, sed operatio,
quam ipsa exercet omnino voluntarie; vel
casu quo aliqua ratione illi debeatur, non
tamen ob id fieri petit a solo generante
prædictæ naturæ, sicut a causa particulari;
sed etiam, et maxime a subjecto, in quo
recipitur, quia hoc est proprium actionis
vitalis. Et ideo præsupponit necessario in
subjecto naturam, cujus est propria, ut
principium a quo effective causatur.
Adde primo, quod etiam inclinatio in­
nata præsupponit in suo subjecto naturam,
cujus est propria, non solum ut causam
materialem receptivam, sed magis ut for­
malem imponentem necessitatem, et deter­
minationem agenti ad sui productionem ;
imo ut causam effectivam, aqua per resullantiam egreditur. Natura quippe gravis
est prior in genere causæ efficientis motu
gravitalionis. quo tendit ad centrum ; quia
causa productiva gravis non attingit gravi­
tatem, nisi mediis gravitate radicali et for­
mali, sicut principio, a quo ille motus per
resultantiam dimanat. Quod ad veritatem
nostræ conclusionis, et tuendum robur
confirmationis, quam pro illa construxi­
mus. satis foret ; quoniam semper salvatur,
non posse actum charitatis creatæ produci
absque influxu effectivo gratiæ sanctifican­
tis; siquidem omnis inclinatio, tam inna­
ta, quam elicita, dependet in genere causæ
efficientis a natura, cujus est propria, ut
constat ex dictis.
Adde secundo, actum charitatis, si semel
eliceretur a voluntate creata ex vi solius
auxilii actualis, non fore posteriorem gra­
tia sanctificante in genere causæ materia­
lis receptivæ, sicut debet esse omnis incli
natio propriaalicujus naturæ; quoniam in
eo eventu non reciperetur in voluntate
media gratia, et charitate, sicut ratione
recipiendi; sed media præcise potentia
obedieiitiali inhæreret prædictæ voluntati,
illamque hoc pacto disponeret ad receptio­
nem gratiæ, et charitatis, ut astruunt Ad­
versarii. Unde non potest illi commode
applicari doctrina solutionis adhibitæ nos­
træ confirmationi, quæ proinde manet in
suo robore.

131

; f.n» Deum in instanti, in quo extra Sacramonetiam, nam si actus charitatis, quo Chris­
;
suscipit gratiam sanctificantem, est
tus Dominus se disposuit ad gratiarn sanc­
ultima dispositio ad illam, ul omnes con­
tificantem, non provenisset effective ab
Alia ratio pro assertione.
cedunt : ergo procedit ab ea effective. Patet
illa, meruisset eam de facto Christus Domi­
consequentia, quia non est ratio, ob quam
nus; quoniam etiam pro illo priori, in quo
27. Deinde suadetur nostra conclusio Bern·
aliter philosophandum sit de ultimis dispo­
prædictus actus antecedit gratiam justifi­
alia ratione desumpta ex D. Thom. 1, 2,^2
sitionibus ad gratiam sanctificantem, quam
cantem, intelligitur oriri a persona Christi
çujst. 113, ari. 8, expensa tamen sub hac
de dispositionibus ad formam naturalem ;
Domini grata Deo, et sanctificata sanctitate
forma. De facto nullus est actus charitatisoni ;
cam gratia sit quædam natura in ordine
personali, et substantiali, quod sufficit ad
creatæ, qui non producatur effective agrasapernaturali, ut expendimus loco citato,
meritum : sed Christus Dominus non me­
tia sanctificante media charitate : ergo se­
ruit de facto propriam graliam habitualem :
tktb. 4.
cundum potentiam Dei ordinariam non
.. . Confirmatur secundo : nam quilibet acergo actus, quo se disposuit ad illam, fuit
potest produci a creatura ex vi solius auxi­
• à tas meritorius ex condigno vitæ æternæ
ejus effectus in genere causæ efficientis, ut
lii actualis, sed necessarius est ad illius
procedit effective a gratia sanctificante,quia
fusius ostendimus loco citato, § 3.
productionem concursus effectivus gratiæ
sine eondignilate gratiæ nullus actus creaAd hæc : actus contritionis, quem elicit Ultimo
justificantis. Consequentia palet, quia ex vi
taræ potest esse meritorius vitæ æternæ,
creatura instanti justificationis , procedit
providentiæ communis, et ordinariæ, sic
»a.nlprobat D. Thom. 1,2, quest. 114, ari. 2;
effective ab habitu pœnitentiæ, qui est pas­
unumquodque agitur, sicut natum est agi,
gratia autem non potest dignificare actum,
sio graliæ sanctificantis : ergo etiam amor
ut dicitur 2 Phys. text. 78; quare si dea n?»
quem effective non producit : sed actus chaDei super omnia, quem exercet in præfacto actus charitatis producitur ubique per’n'?·
nlalis, quem elicit homo in instanti justi­
dicto instanti, procedit effective immediate
influxum gratiæ sanctificantis, manifeste
ficationis^ ut se ultimo disponat ad illam,
ab habitu charitatis, et radicaliter a gratia
convincitur, esse illi connaturaliter debi­
elmeritorius de condigno vitæ æternæ in
sanctificante. Consequentia palet, tum a
tum hunc modum productionis, adeoque
primo instanti sui esse, ut tradit D. Thom.
paritate, tum etiam quia actus elicitus a
non posse citra miraculum alia via produ­
1,2,quest. 112, art. 2 ad 1, et admittunt
poenitentia procedit imperative ab habitu
ci. Antecedens vero suadetur, quia si in
fere omnes Adversarii : ergo procedit effeccharitatis, ut docet D. Thom. 3 part, quxst. d. Tho.
aliquo casu creatura eliceret actum chari­
tivea gratia sanctificante. Recolantur dicta
85, art. 2 ad 1. Antecedens vero est ejus­
tatis ex vi solius auxilii actualis, maxime
loco citato, § 2.
dem Sancti Doctoris ibidem ad 3, ubi asse­
quando extra Sacramentum consequitur
■'i Confirmatur tertio : nam eadem indivi­
rit, virtutem pœnitentiæ expellere effective
gratiam sanctificantem per proprium ac­
sibili actione, qua Deus infundit homini
omnia peccata, in quantum elicit effective
tum, quo se disponit ad illam : sed actus
cratiam sanctificantem, efficit per modum
actum contritionis, quo detestamur peccata,
charitatis, quem elicit creatura rationalis
üusæ primæ actus charitatis, et contritio­
homoque disponitur ad gratiam. Nec potest
in casu posito, seque ultimo disponit ad
nis, quibus ille disponitur ultimo adjuslialia via ila salvari, quod virtus pœnitentiæ
gratiam sanctificantem, procedit effective
»■· Êcationem, ut docet D. Thom. 1,2, quxst.
expellat effective omnia peccata, ut intuenli
ab illa : ergo, etc. Minor quæ sola indiget
i 113, art. 8 ad 2; sed unius actionis unicus
constabit.
probatione, est Angel. Doctoris 1, 2,
• est terminus primarius : ergo vel terminus
112, art. 2 ad 1, et quasi. 113, art. 8, in
i primarius prædictæ actionis est gratia sanccorp, nbi sic habet : « Respondeo dicendum,
§ in.
I tifieans, et secundarius ab ea effective pro« quod prædicta quatuor, quæ requiruntur
• veniens actus charitatis, et contritionis ;
« ad justificationem impii, tempore quiBefertur sententia contraria cum
velecontrahi actus sunt terminus prima­
« dem sunt simul, sed ordine naturæ
suis argumentis.
rios, et gralia’secundarius : sed hoc ulti­
« unum eorum est prius altero, et interea
mam non potest dici, cum homo non sit
28. Pro contraria sententia referri de- Opinio
« naturali ordine primum est gratiæ inbent omnes authores, quod dedimus loco3dversa
causa efficiens gratiæ sanctificantis, quam
< fusio, secandum motus liberi arbitrii in
HtraSacramentumsuscipit : ergo dicendum
citato, et asserunt actus charitatis, et con­
« Deum, tertium est motus liberi arbitrii
et primum.
tritionis, quibus homo 'disponitur ultimo
s in peccatum, quartam vero est remissio
Confirmatur quarto : nam si propter ali­
ad consequendam gratiam sanctificantem
« culpæ. » Idem tradit in 4, distinct. 1,
quam rationem actus charitatis coexistens
extra sacramentum, non procedere effec­
quest. 1, art. 4, quxstiunc. 2, et de Verit.
justificationi non procederet effective a gra­
quest. 28, art. 3 ad 20, et art. 8, aliisque in
tive ab illa, sed ab alio auxilio actuali Dei
locis, quæ late expendimus tract. 15, disj tia sanctificante, maxime quia est real is, et
vacantis. Et licet eorum argumentis tam ab
put. 3, dub. 3, per totum.
voluntaria dispositio ad illam : sed hæc ra­
aulhoritate, quam a ratione desumptis sa­
tisfacere curaverimus loco citato; placet ta­
tio est nulla, quia Christus Dominus dispo­
Confirmatur deinde ratione primo : quia
nit se ad receptionem gratiæ habitualis
men illa hic breviter referre, et solvere,
in naturalibus dispositio omnino ultima ad μα»,
per actum charitatis ab ea elicitum : ergo,
ut si aliquid de novo occurrat, responsioni
formam substantialem procedit effective
ab illa, ut docet D. Thom. locis nuper cita­
etc.Probatur minor. Tum quia Christus Do­
alibi date possimus adjicere.
tis, et ex illo nostri Compl. de generat, disminiis disposuit se ad gratiam per actum
Probatur ergo primo hæc sententia; nam primUn)
justificatio impii, quæ de facto contingit arguput. 2, quxst. 8. Sed actus charitatis, per
amoris beatifici ; constat autem hujusmodi
extra sacramentum, fit juxta suavem, et e
quem rationalis creatura convertitur ad
«tum esse opus gratiæ consummate. Tum
Deum
§ II.

* \r“·

DISP. IV, DUB. II.
132

133

DE CHARITATE.

communem Dei providentiam : sed actus
charitatis, quibus tunc homo disponitur
ultimo ad consequendam gratiam justifica ­
tionis. non procedit effective ab illa, sed ab
actuali auxilio Dei vocantis : ergo secun­
dum potentiam Dei ordinariam potest ac­
tus charitatis procedere effective ab alio
principio, quam a gratia sanctificante. Ma­
jor, et consequentia constant. Ad probatio­
nem vero minoris multa congerunt Adver­
sarii, cum ab aulhoritate, tum a ratione.
Ab aulhoritate ergo probatur primo illa
minor ex Concil. Trident, j?ss 6 de justifie.
’ cap. 5, ubi diffinitur actum dilectionis, quo
impias convertitur in Deum, et disponit se
ultimo ad consequendam gratiam sanctifi­
cantem. esse effectum gratiæ excitantis et
prævenientis, quam perspicuum est esse
aliam a gratia sanctificante.
^r· Confirmatur primo : nam postquam Conpritto. cil.cap. 6, cilatv sessionis, descripsit modum
præparationis necessariæ ad justificatio­
nem, ibique docuit actus-inclusos in hac
præparatione procedere efficienter a gratia
excitante, et adjuvante, statim cap. 7 se­
quenti, subdit quod hanc dispositionem, seu
prTparalioncm justificatio ipsa consequitur,
Trident. φ: ΐ non
s(lja peccatorum remissio, sed et
sanctificatio, et renovatio interioris hominis
per voluntariam susceptionem gratis, et do­
norum. Ergo ex mente Concilii actus dispo­
nentes ultimo ad justificationem, non pro­
cedunt effective a gratia sanctificante, sed
a gratia excitante, et auxiliis, quam distin­
guit a præcedenti textas ipse Concilii.
Confirmatur secundo : nam eodem cap. 7,
docet sacra Synodus, gratiam sanctifican­
tem infandi nobis secundum propriam
Qujusque dispositionem, et cooperationem :
ergo haec dispositio, et cooperatio non pro­
cedit effective a gratia sanctificante, sed ab
auxilio actuali. Patet consequentia, quia
alias non infunderetur nobis gratia juxta
mensuram propriæ dispositionis, sed potius
hæc dispositio consequeretur saim quanti­
tatem intensivam, juxta mensuram gratiæ,
a quo oriri ponitur.
Tertio. Confirmatur tertio : nam finis est poste­
rior in genere causæ efficientis execulivæ
iis, quæ sunt ad finem : sed gratia justifi­
cans est finis actus charitatis, et contritio­
nis, quibus ultimo disponitur ad illam, ut
Trident.colligitur ex Trid. can. 3 et -1. Ergo est
posterior in genere causæ efficientis prae­
dictis actibus : ipsi igitur non procedunt
effective a gratia sanctificante, sed ab auxi-

contritionem in genero causæ officientia
lio actuali Spiritus sancti inspirantis, ct
(quæ est opinio a nobis statuta), illam reji­
adjuvantis hominem ad diligendum, et
cit ct impugnat Sanctus Doctor his verbis :
poenitendum, sicut oportet, ut ei justifica­
i Sed hoc non potest osse. Nam quod cautionis gratia conferatur.
I
« sal aliquid per operationem, causât per
Confirmatur quarto. Actus contritionis
» modum causæ efficientis. Gratia igitur si
disponens ultimo ad justificationem, non
'
« peractum contritionis, et fidei formata)
procedit effective a gratia habituali : ergo '
< remissionem culpæ causât, causabit eam
neque actus charitatis. Consequentia patet.
:
« per modum causæ efficientis, quod esse
Antecedens vero suadetur, quia prædictns
< neu potest; nam causa effective destruens
actus contritionis impetrat veniam, etre- i'
« aliquid, prius ponitur in esso, quam hoc,
missionem peccatorum, ut docent Trident, fall
i quod destruit sit in non esse; non enim
sess. 14, cap. 4; non posset autem illam lri
« ageret ad ejus destructionem, quod jam
impetraro, si procederet effective a gratia
i non est. Unde etiam sequeretur, quod
sanctificante : tum quia in eo eventu jam
• gratia prius esset in anima, quam culpa
supponeret peccatorum veniam consequu< esset remissa, quod est impossibile. Untam. Tum etiam, quia impetratio affinis
• depalet, quod gratia non per aliquam
est, et similis merito de congruo : actus au­
< operationem esi causa remissionis culpæ,
tem procedens effective a gratia justificante
» sed per informationem subjecti, quæ
nec de congruo mereri potest veniam pec­
< importatur per gratiæ infusionem, et
catorum. quæ per illius infusionem expel­
i culpæ remissionem ; et ideo inter gratiæ
luntur, et remittuntur, ut docet sanior, et
« infusionem, et culpæ remissionem nihil
communior pars Theologorum.
.· cadit medium. » In quibus verbis (inquit
29. Ex D. Thom. nonnullae authoritatespua * Mag. .Joan, a S. Thoma) continetur invic­
adducuntur, in quibus videtur huic senten-.
tam arpimenlum contra nostram assertio­
tiæ suffragari. Prima desumitur cx 1 parl.D. inem. Nam si contritio, quæ deservit ad
quxst. 62, artic. 2 ad 3 et 1, 2, quxst. 109,
destructionem peccati, procedit efficienter
artic. 6, ubi asserit opus non esse gratia
a gratia habituali, jam hæc per aliquam
habituali, sed auxilio dumtaxat Dei moven­
operationem a se elicitam causai remissio­
tis ad hoc, ut voluntas creata eliciat con­
nem culpæ, quæ est propositio expresse
versionem ad Deum, per quam præparalar
negata a D. Thom. in testimonio allegato.
ad susceptionem gratiæ justificantis.
|
30. Hæc tamen non tanti roboris sunt,
Deinde 1, 2, quxst. 112, artic. 2 in corp.o. ü ^■quanti prædicant Adversarii ; quin et facile
expresse asserit, quamcunque præparatio­
expediuntur. Ad argumentum quippe ne­
nem adgratiam. quæ potest esse in homine,
gatur minor, ad cujus priorem probationem
provenire effective ab auxilio Dei moventis
respondetur, nullum esse verbum in toto
animam ad bonum : Et secundum hoc (sub­
illo capite 5, ex quo desumi possit argu­
dit) ipse bonus motus liberi arbitrii, quo quit
mentum contra nostram assertionem ; quo­
prxparatur ad dontim yratix suscipiendum,
niam ibi Concilium solum docet exordium
est actus liberi arbitrii moti a Deo. Constat
nostra justificat ionis desumi a præveniente,
autem inter pcæparationes necessarias ad
et excitante gratia Dei : stat autem exor­
susceptionem gratiæ habitualis contineri
dium noslræ justificationis sumi ab Spiriactum charitatis, qui est proxima disposi­
:ussancti illuminatione excitante, et prae ­
tio ad illam.
*
J
veniente animam per gratiam actualis
Præterea 3 pari, quxst. 89. art. I ad 2, 0. ft
auxilii ; et tamen ad ultimam illius dispo­
expresse docet, contritionem quæ est ul­
sitionem necessarium esse insuper donum
tima dispositio ad gratiam consequendam,
gratiæ habitualis, quia opus nostræ justifi­
non procedere ex gratia, et virtute pœnicationis non inchoatur ab ultima disposi­
tenliæ. sed ab auxilio actuali, hincque
tione ad graliam sanctificantem, sed a pri­
differre ab aliis actibus hujus virtutis, qui
mis, et remotis, quales sunt actus fidei,
justificationem consequuntur : constat au­
spei, et attritionis; ab his enim, sive potius
tem, eandem esse rationem de amore Dei
illorum principio, non vero ab actu charisuper omnia, qui est ultima dispositio ad
tatis opus nostræ justificationis initiatur.
gratiam, ac de actu contritionis.
I
«i
Ad primam confirmationem dicendum,
tlümadeniqaeaulliontashabeliir^iin illo capite C, solum deseri28, de \ erit. art. 8, ubi relata sententia
bere actus necessario inclusos in ultima
asserente gratiam habitualem praecedere
contritionem

dispositione ad justificationem, quæ fit in­
tra Sacramentum, ut constat turn ex eo,
quod solum requirit illum dolorem de pec­
catis, quem oportet assumere ante Baptis­
mum, ut illius lavacro consequatur adul­
tus justificationis gratiam ; constat namque,
prædictum dolorem non esse contritionis
perfeclæ, qui non præsupponit actum cha­
ritatis. Tum etiam, quia actus dilectionis
Dei, quem ibi designat, non est proprius
charitatis, sed spei ; quoniam ad hanc vir­
tutem spectat, quod Deum tanquam omnis
justitiæ fontem diligere incipiamus, ut
constat ex D. Thom. 1, 2, quxst. 62, artic. D. Tho.
4, et docuimus supra disp. 1, dub. 2, num.
27. Tum denique, quia inter causas justifi­
cationis, cujus præparationem describit
Concilium prxdicto cap. 6, numerat cap.
sequenti Sacramentum Baptismi. Actus au­
tem quibus adultus disponitur ultimo ad
susceptionem gratiæ intra Sacramentum,
opus non est, quod procedant effective ab
ipsa, et habitu charitatis; sed sufficit quod
oriantur ab actuali auxilio Dei moventis,
quia non sunt actus perfecti doloris, et
affectus, sed imperfecti.
Ex quo ad secundam confirmationem res­ Satisfit
secan­
pondetur, dispositionem, et cooperationem, da).
juxta cujus mensuram asserit Concilium
conferri nobis gratiam sanctificantem, non ConciL
Trid.
esse actus charitatis, et contritionis perfectæ, quibus disponimur ultimo ad consequutionem prædictæ gratiæ extra Sacra­
mentum receptæ; sed actus fidei, spei, et
attritionis, ex quibus integratur proxima
dispositio ad justificationem, quæ intra Sa­
cramentum obtinetur; de hac quippe loqui­
tur Concilium tota illa sessione 6.
Quod si extendas hoc argumentum ad
casum nostrae quaestionis : respondetur op­
time compati, Spiritum sanctum conferre
nobis gratiam sanctificantem juxta mensu­
ram actus charitatis ab illa provenientis, et
simul hunc actum consequi suam intensio­
nem juxta mensuram gratiæ sanctificantis
ab Spiritu sancto infusæ ; quia pro his com­
ponendis sufficit, quod prædictus actus sit
prior gratia sanctificante in genere causæ
materialis dispositivæ, et posterior in genore causæ efficientis, et finalis; quippeob
rationem hujus mutuæ prioritatis, et posterioritatis verum est ignem introduci in
quantitate palmari ligni, quia est in illa
calor ut octo; et esse in illa calorem ut
octo, quia in tota ejus longitudine introduc­
tus est ignis.

I

v

».

»,

'.·-··
L

<

•J
•t

-

■·.

-

131

DE CHARITATE.

31. Ad tertiam confirmationem dicendum
ea. quæ sunt ad finem, esse in duplici diffe­
rentia. Alia nimirum quæ habent ratio­
nem medii, influentis effective in produc­
tionem illius, quo pacto se habet sumptio
potionis amaræ ad sanitatem; et hæc præcedunt in genere causæ efficientis exequutivæ consequutionem, et existentiam finis;
alia vero ordinantur ad finem, sicut ultima
dispositio ad illum, qua ratione ordinatur
calor ut octo ad formam ignis ; et hæc non
præcedunt in genere causæefficientis finem,
ad quem ordinantur, sed potius subsequun­
tur, ut constat in exemplo adducto, et in
passionibus animæ. Unde quia aetus chari­
tatis ordinatur hoc posteriori modo ad gra­
tiam sanctificantem, non debet præcedere
ejus existentiam in generecausæ efficientis,
sed potius subsequi.
Ad ultimam confirmationem responde­
Dirai(στ
tur negando antecedens. Ad cujus probatio­
Unaria.
nem dicendum esi, quod Concilium in illo
textu loquitur de contritione in communi,
quatenus praescindit a perfecta, et imper­
fecta; et hac ratione quovis tempore neces­
saria fuit ad consequendam veniam pecca­
torum, quæ consequulio ibi intelligitur
nomine impetrationis; non enim usurpavit
Concilium hanc vocem omnino stricte, quo
pacto est propria orationis ; sed paulo la­
tius, prout est idem, ac realis consequutio
rei desideratæ, in qua etiam acceptione
passim usurpatur ab aliis.
Præterquam quod Concilium non asserit,
contritionem impetrare veniam peccato­
rum, sed fuisse quovis tempore necessa­
riam ad prædictam veniam impetrandam.
Quod longe diversum est, et haud nobis
ofliciens ; nam ad hoc, ut actus contritionis
necessarias sil ad impetrandam veniam
peccatorum, sufficit quod oratio, cujus mu­
neris est impetrare, non assequatur gra­
tiam remissivam olïensæ independenter
ab illo, sed dependenter a prædicto actu,
sicut a dispositione ipsius gratiæ justifican­
tis, quæ esi nostra, et verior opinio. Reco­
lantur quæ diximus tract, citato, disp. 3,
dub. 4, j 4, ubi eadem Concilii testimonia
magis explicuimus.
EipUauthoritates autem adductas ex D.
caniur Thoma, et pluresalias, satissuperque cons­
cia'0' tat ex dictis tractatu citato, dispul. 3, dub.
D- Tb0-3, per totum, ubi ex professo ostendimus,
quod nostra fuerit D. Thomæ sententia.
Modo vero facilis est solutio ; nam prima
authoritas potius est pro nobis, quia ad
Otturrilur tertir.

DISP. IV, DUR. II.

u gratia sanctificante ; quoniam ipsa gratia
eliciendam conversionem in Deum merito­
potest praalnre vires, et esso auxilium
riam beatitudinis, necessaria esi gratia ha­
sufficiens ad actus charitatis, et contritio­
bitualis, ut ibi expresse docet Sanctus Doc­
nis, quibus præparamur ultimo ad recep­
tor : amor autem Dei super omnia dispo­
tionem illius, ut explicuimus tract, cil.
nens ultimo ad gratiam, meritorius est
disp. 3, dub. 3.
æternæ beatitudinis, ut ipsi concedunt Ad­
Ad tertiam authoritatem dicendum est,
versarii, atque ita ad illius productionem
Angelicum Praeceptorem loqui de actu con­
necessaria erit gratia habitualis. Cum au­
tritionis, qui est ultima dispositio ad gra­
tem Magister Angelicus asserit non esse
tiam consequutam vi Sacramenti pcenitennecessariam gratiam justificantem ad eli­
liæ, ut constat perspicue ex ipsa littera, et
ciendam conversionem in Deum, perquam
exsolutione ad 1, ejusdem articuli : hujus­
aliquis praeparat se ad illam, non loquitur
modi autem contritio disponens intra Sa­
de præparaiione ultima ad gratiam, quæ
cramentum, non est perfecta, sed informis,
recipitur extra Sacramentum, sed de re­
de qua proinde non est eadem ralio, ac de
mota. Quoniam conversio, seu præparatic,
actu amoris Dei ut finis supernaturalis, et
de qua procedit assertum D. Thomæ, uon
summi boni in seipso.
est meritoria beatitudinis, ut constat ex
33. Ultima authoritas non continet in­
ipsa littera : præparatio autem ad gratiam,
victum argumentum contra nostram asser­
quæ non est meritoria beatitudinis, non
tionem,sed potius pro illa; quia S. Doct. in
disponit proximead receptionem illius, sed
illo articulo non negat actus charitatis, et
remote tantum et in tempore antecedenti
contritionis disponentes ultimo ad gratiam
ad instans intrinsecum justificationis, ut
sanctificantem procedere effective ab illa;
perspicue tradit ipse D. Thom. 1, 2, quzst.h 5
qua* est nostra sententia, sed illos concur­
112, art. 2 ad 1, his verbis : « Ad primum
rere in genere causæ efficientis ad expul­
a dicendum, quod præparatio est quidem
sionem peccati, uti adstruebat illa opinio,
a meritoria, sed non gratiæ, quæ jam ha­
quam ibi refutat D. Thom. eo quod assere­
a betur; sed gloriæ, quæ nondum habetur.
bat, actns charitatis, et contritionis necessa­
Est et alia præparatio gratiæ imperfecta,
rio requisitos adjustificationem, praecedere
'I quæ aliquando præcedit donum gratiæ
expulsionemculpæ in generecausæ efficien­
gratum facientis, quæ tamen.est a Deo
tis, eam essent posteriores gratia in eodem
movente : sed ista non sufficit ad meri­ I
genere; atque ideo ipsam gratiam sanctifi­
a tum, nondum homine per gratiam justi­
cantem non expellere peccatum habituale
ficato ; quia nullum meritum potest esse
per immediatam sui informationem, sed
a nisi ex gratia, ut infra dicetur. » Uhi,
agendo in illud, eo modo, quo ignis agit in
ut vides, præparatio ad gratiam, quæ non
aerem ad destructionem illius; hinc enim
est meritoria gloriæ, non est simultané),
sequebatur legitime, gratiam habitualem
et concomitans, sed antecedens tempore
coexistere in aliquo instanti cum peccato ;
ipsam infusionem gratiæ ; quia omnis præ­
i ί» quod est inconveniens illatum a D. Thom.
paratio illi coexistons meritoria est vite
contra illam opinionem, nec habet locum
æternæ, ut constat ex hac littera.
in nostra sententia, quam proinde statim
Ex quo ad secundam authoritatem res­
eligit, et proponit, his verbis : « Oportet
ponderi potest, D. Thom. loqui de quacum­
■ igitur dicere secundum aliam opinioque præparatione ad gratiam præveniente
< nem, quod praedicti motus eodem ordine
illam absolute, et simpliciter; hujusmodi
< se habeant ad utrumque, ut quodamnamque præparatio non coexistit in eodem
·■ modo sequantur ordine naturæ. Nam si
instanti cum gratia sanctificante, sed ante­
t ordo naturæ attendatur secundum racedit illam tempore ; ob idque non disponit
’■ tionem causæ materialis, sic motus
proxime ad illius receptionem, sed remotet liberi arbitrii præcedit naturaliter gra­
de præparatione autem reinota ad susci­
4 tiae infusionem, sicut dispositio ma­
piendam gratiam non est nobis in praesenti
4 terialis formam; si autem attendatur
disceptatio.
secundum rationem causæ formalis, est
Vel dicendnm, quamcumque dispositio­
e converso. Et est simile in rebus natu­
nem ad gratiam, quæ potest esse in nobis,
ralibus de dispositione, quæ est necessiprovenire ab auxilio Dei moventis; at non
< tas ad formam, quæ quodammodo præoportet, quod praedictum auxilium, ut dat
xires el sufficientiam, distinguatur realiter
c cedit formam substantialem, scilicet se­
a

135

cundum rationem causæ materialis; sed
alio modo, scilicet ex parte causæ for­
« malis, forma substantialis est prior
« in quantum perficit materiam, et acci­
a dentia materialia. » Sub nomine autem
cauïæ formalis, in cujus genere asserit
gratiam sanctificantem præcedere motus
charitatis, et contritionis, quibus ad illius
receptionem disponimur, inteiligit etiam
causam efficientem, ut constat ex iis quæ
tradit ibi in solut. ad 3 et 4, secunda sen­
tentia, et ex dictis ari. 7, praeedent i. Et
sane si actus charitatis, et contritionis dis­
ponentes ultimo ad justificationem non
possunt causari effective a gratia sanctifi­
cante, quia sequeretur ipsam coexistere in
aliquo instanti cum peccato habituali, ea­
dem ratione convinceretur, non posse
oriri efficienter ab auxilio actuali, quia
cum hujusmodi auxilium in primo instanti
sui esse producat actus charitatis, et contri­
tionis, sequeretu r ipsos esse compossibiles
cum peccato, illique pro aliquo instanti
coexistere ; quod alienum est a mente D.
Thom. ut liquet exsolutione ad ultimum d.Tho.
ejusdem articuli. Recolantur dicta tract,
cit. disp. 3, dub. 3, §4, ubi alia quæ pos­
sent huic responsioni adversari diluimus.
34. Arguitur secundo : quia, nullus actus secunconcurrens dispositive ad esse gratiæ Pote5tdgUQ™en-'
causari ab illa effective : sed praedictus ac- °uun.
tus charitatis concurrit dispositive ad esse
gratiæ : ergo. Minor supponitur : major
vero suadetur, quia omnis actus concur­
rens dispositive ad esse gratiæ, antecedit
natura illius existentiam, et receptionem in
subjecto; actus vero procedens effective a
gratia, supponit illius existentiam, et re­
ceptionem ; quia unumquodque agit secun­
dum quod est in actu existendi; et existentia formæ accidentalis, qualis est gratia,
est inhaerentia ad subjectum : constat au­
tem idem non posse esse simul prius et
posterius natura respectu alterius rei; quia
in hoc includitur contradictio anteceden­
tia?, et non antecedentia) respectu illius.
Confirmatur primo: nulla res potest esse Confir­
causa dispositiva suæ causæ efficientis : matur
primo.
ergo actus charitatis, qui est vera, et realis
dispositio ad gratiam, nequit ab illa effec­
tive procedere. Consequentia constat; an­
tecedens vero probatur, quia si aliqua res
esset causa dispositiva suæ causæ efficien­
tis, haberet, el non haberet esse ante illam,
quod implicat in terminis. Haberet qui­
dem, quia causaret; omnis autem causa,
a

•1

>4

136

DE CHARITATE.

excepta finali, rcquiritesse verum, el reale
ad causandum. Non haberet autem, quia
in illo priori, in quo causât, præsupponitur ad existentiam, et causalitatem suæ
causæ efficientis : implicat autem, quod ali­
qua res habeat esse ante existentiam, et in­
fluxum suæ causæ effectivæ.
Secundo
Confirmatur secundo: Nam in illo priori,
in quo actus charitatis disponit animam ad
susceptionem gratiæ, jam est receptus in
ipsa anima, alias non posset illam dispo­
nere : ergo jam est existens, et extra suam
causam efficientem; nam accidentis
est inesse in suo subjecto : sed gratia in
illo priori nondum est producens, et cau­
sons : ergo praedictus actus charitatis non
recipit ab illa effective existentiam, sed ab
alio principio.
Tertia. Confirmatur tertio : nam ad hoc, ut
gratia existât, debet esse extra omnes cau­
sas, et causalitates, a quibus per se depen­
det ; unde cum una ex illis sit causa dispositiva, debet esse extra illius influxum, ut
possit esse existens. Sed prius quam gra­
tia prorumpat in aliquam operationem,
existit, quia operatio sequitur ad esse :
ergo prius est extra causam, a qua disposi­
tive pendet, quam aliquam operationem
eliciat : igitur nulla operatio proveniens
effective a gratia habituali, potest esse
causa dispositiva illius, cum præsupponat
gratiam extra suam causam dispositivam :
sed amor, de quo in præsenti, est disposi­
tio ad gratiam : ergo nequit causari effec­
tive ab illa.
Qairio. Confirmatur quarto : nullus motus se­
quitur suum terminum in genere causæ
efficientis, sed præcedit, ut constabit dis­
currenti per singulos. Sed actus charitatis
disponens ultimo ad justificationem, est
motus, per quem voluntas creata fertur in
Deum, et tendit ad gratiam sicut ad termi­
num : ergo non oritur effective ab illa, sed
ab alio principio.
Quinto.
Confirmatur quinio : nam qui ponit ef­
fective ultimam dispositionem ad aliquam
formam, ponit ipsam formam, ut constat
ex vulgari axiomate philosophico : sed
gratia sanctificans non potest causare effec­
tive seipsam : ergo nec actum charitatis,
qui est dispositio ultima ad consequutionem sui ipsius.
Sexta
35. Confirmatur sexto, et augetur vis
hujus argumenti : nam actus charitatis,
de quo iu præsenti, est dispositio ultima
ad gratiam, non solum physica, sed etiam

i
j
i
i
I

I

DISP. IV, DUB. II.

moralis ; quia disponit movendo divinam
ximo.quin alios infundetur homini hæc gra­
voluntatem ad hoc, ut prædictam gratiam
tia, quia dispositus est, atque ut so dispo­
infundat homini, et peccata dimittat, juxta
nat ; quæ duo sunt incoinpossibilia inter se.
illud Lue. 7: Remittuntur ei peccata mulla, i*.
Γη#. 36. Ut hoc argumentum, illiusque conquoniam dilexil multum : ergo existit prius
firmalioiies radicitus, ac perspicuo dissol­
quam ipsa gratia, proindeque non potest
vantur, animadvertendum est prius, quod
ab illa effective produci. Hæc ultima con­
priori las rea lis est in triplici differentia,
sequentia liquet ex prima; primaveroexan­
videlicet naturæ, temporis, et intellectionis.
tecedenti : tum quia causa moralis pertinet
Prioritas naturæ est prioritas causalitatis,
ad genus causæ efficientis, quæ præcedit in
el independentiæ, qua ratione quævis causa
existendo suum effectum.Tametiam.quiaeo
actu causatis est prior suo effectu ; quia est
ipso,quod actus charitatis moveat divinam
independens ab eo in illo genere causæ, in
voluntatem ad infusionem gratiæ, debet
quoinlluil in ipsum. Diximus in illo genere
videri a Deo per scientiam visionis, prius
cuiw?, quia secundum diversum genus cau­
quam ipsa gratia, illamque proinde in
sandi sæpe contingit idem esse prius, et
existendo praecedere ; quoniam Deus non
posterius natura, sive causam, et causatum
movetur ad erogandam gratiam abactibus
respectu alterius; sicut purgatio esi causa
illam subsequentibus, sed ad iis, qui eam
sanitatis in genere causæ efficientis, et illius
simpliciter antecedunt, et quos proinde
effectus in genere causæ finalis. Et simili­
vjdet, ipsa nondum intuitive conspecta.
ter in sententia contraria asserente Deum
Confirmatur septimo et ultimo : nam^M»
operari ad extra per actiones transeuntes,
gralia infunditur homini, quia diligit
creatura est causa materialis receptiva ac­
Deum super omnia : ergo hic amor non
tionis creati væ; cum tamen sit illius effec­
procedit effective ab ipsa gratia. Antecedens
tus in genere causæ eflicientis, et sic de
constat : nam gratia infunditur homini,
aliis; causæ quippe ad invicem sunt causæ,
fias. ntdocuit Philosophus.
quia est dispositus ad illam, et juxta men­
Prioritas vero temporis est prioritas du­
suram hujus dispositionis, ut docetTridencationis, quo pacto aurora præcedit meri­
tinum ; disponitur autem per actus chari­
diem. Unde ea quæ in eodem momento in­
tatis, et contritionis. Consequentia vero
cipiunt esse, nequeunt gaudere inter se hac
suadetur : nam si prædictus amor oriretur
prioritate, sed simultanea duratione.
effective a gratia habituali, hæc esset vera
Prioritas autem intelligendi non est illa,
causalis: Homini infunditur gratia habitua­
in qua cognoscimus unum esse prius alio,
lis,ut Deum amet super omnia; quia vis pro­
tempore vel natura; sed in qua intelligiductiva actus communicatur potentiæ ad
i mus unum, non intellecto alio. Pro quo
hoc, ut illum eliciat, ut constat inhabilibus,
:
opus est pluribus cognitionibus sibi aliqua­
et auxiliis actualibus : sed hæc posterior
liter succedentibus.
causalités est incompossibilis cum praece­
toi Secundo nota, quod res producta in unico
denti, cujus veritas constat ex Concilio:
instanti nostri temporis (qualis est actus
ergo admitti non potest, tam illa, quam
charitatis) habet simul suum fieri, et factum
illud, ex quo sequitur. Minor probatur,
eue,: quia cum primo fit, facta est. Hæc ta­
tum exemplis : nam quia lumen gloriae
men simultas non obstat, quominus præcommunicatur animæ, ut videat Deum,
dicla res prius natura sit in fieri, quam in
non potest illi infundi, quia Deum videt;
(actotsse ; nam ad hoc, quod sit in fieri,
idemque est de visu corporeo, et de prima
safficit quod terminet influxum alicujus ex
vocatione animam excitante ; illa enim
causis/a quibus per se dependet ; ut vero
quia datur homini, ut convertatur; non
sit in/irc/o me, requiritur quod sit extra
ideo datur, quia convertitur : nec ipsa con­
omnium illarum causalitates. Quod evenit
versio, quæ est effectus vocationis, potest
posterius natura, quia licet omnes causæ
esse dispositio ad illam. Deinde rattone;
exerceant suas causalitates in eodem ins­
nam ly ut, denotat causam finalem, quæ
tanti temporis; naturæ tamen ordine, atque
est posterior in exeeutione; illa vero parti­
ita absolute, et simpliciter, prima in cau­
cula quia, importat causam efficientem, seu
sando est causa finalis, deinde efficiens,
dispositivam, quæ est in exeeutione prior :
postea formalis, et ultimo materialis. Quo­
idem vero actus non potest esse simul, et
niam ut tradit Divus Thomas quxstione 28
semel prior, et posterior ordine exequutiode veritate, arlic. 7, illa causa est prior in
nis, quam gratia sanctificans. Eo vel ma­
Salmant. Curs. theolog. tom. XII.
xime,

137

causando, quæ minus pendet ab aliis : ex
causis autem, quæ minus pendet, est finalis,
deinde efficiens, tertio formalis, et ultimo
materialis. Qua ratione inter ipsas causas
efficientes universalis, et movens particu­
lares, præcedit illas in causando. Juxta
quam doctrinam dixit optime D. Thom.D· TlM>'
quxst. 113, artio. 8 in corp, quod in quolibet
motu naturaliter prunum est molio ipsius
moventis; secundum autem dispositio materix, seu motus ipsius mobilis ; ultimum cero
terminus motus, ad quem terminatur molio
moventis.
Unde cum effectus eodem ordine naturæ
egrediatur a suis causis, quem illæ habent
in causando, idcirco prius natura est extra
causam finalem, quam extra efficientem ;
et prius natura pendet a causa efficiente,
quæ primo movet, quam ab efficiente, quæ
agit ex motione illius, ut apparet tum in
actu voluntatis, qui ut est a fine, præcedit
seipsum, prout se tenet ex parle volunta­
tis : tum etiam in actione cujuslibet creatu­
ræ, quæ prius natura pendet a Deo sicut a
causa universali movente, quam ab ipsa
creatura, a qua elicitur ; et ideo ut se tenet
ex parte Dei, præcedit seipsam quatenus se
habet ex parte creaturæ, non quidem prioritale temporis, quia hæc omnia perficiun­
tur in unico instanti ; sed prioritate natu­
ræ, quæ est prioritas independentiæ.
Cæterum, quamvis omnes causæ exerr Nota3.
ceant suas causalitates in unico instanti
reali, ob naturæ tamen priopitatem, qua
gaudet unaquæque in suo genere, et ordi­
nem generationis, quem modo præmisimus, partitur intellectus prædiclum ins­
tans reale in quatuor, vel quinque instan­
tia rationis, quorum primum tribuit causæ
finali, secundum efficienti, etc. Porro hæc
instantia rationis non sunt instantia essendi, hoc est, in quo unam sine alio sit; sed
sunt signa, seu instantia intelligendi ea,
quæ pertinent ad unum genus causæ, sive
ul principia, sive ut effectas, non intellectis
iis, quæ eodem modo spectant ad alia gene­
ra causarum; sed præscindendo ab illis per
cognitionem pure præcisivam, ita ut dum
intelliguntur ea, quæ sunt unius generis,
non intelliganlur explicite quæ perlinent
ad aliud, ibi tamen non negentur adesse.
37. Ex his quæ fusius explicuimus tract, •«•«urricit. disp. 3, dub. 4, § 1, et aliis, quæibidem U.euio.
adjecimus, ad argumentum, et confirma­
tiones facilis est solutio. Ad argumentum
quippe negatur major, ad cujus probatio10

r rν

ΐ ■

*

<4 -

•

?

A

r

138

t?jB 5
;?({·’

DE CHARITATE.

DISP. IV, DUB. II.

quippe in illa non causa pro causa ; quo­
nem dicendum est. actum charitatis, qui « in fieri, sive quoad essentialia, ut liquet ai
niam non ex eo repugnat lumen gloriæ
est proxima dispositio ad gratiam sanctifi­ I hominem in actione creativa, quæ prius
conferri homini, quia videt, quoniam da­
cantem, præcedere existentiam illius in
natura producit animam, quam ab illa de­
tur illi ut videat ; sed quia non dependet
genere causa? materialis dispositivæ, et
pendeat, et in facto esse in ea existât. Ad
in genere causæ materialis a suo actu, quo
subsequi ad illam in genere causae efficien­
hoc autem, ut gratia habeat existentiam i.i
pacto dependet gratia sanctificans, ut re­
tis. formalis, et finalis, in quo nulla invol­
fieri, non requiritur, quod sit extra suam
cepta voluntarie, et connaturaliter in ani­
vitur contradictio, sed mutua dependentia
causam materialem disposilivam : sufficit
ma adulti ab actu charitatis ; datur enim
causarum in diverso genere causae, quam
enim, quod terminet dependentiam sus
prædicta gratia homini dependenter a dis­
adstruit vera philosophia, admitlereque te­
causæ efficientis, quia cum hujusmodi causa
positione vitali subsequent!. Per quod patet
nentur Adversarii in casu num. priced. ad­
tendat directe ad existentiam, eo ipso quod
ad alia exempla in hac conformatione ad­
ducto actionis creativæ.
gratia dependeat in actu secundoabea,de­
ducta; in omnibus quippe redditur non
Düuitor Ad primam confirmationem negatur anbet esse existons, saltem in fieri, et quoad
causa pro causa.
tecedens, cujus probatio nullius momenti
essentialia. Quam responsionem fusius ex­
Ad secundam vero probationem dicen­
natio. est, quia ex eo. quod aliqua res sil causa
plicuimus tractat, et disput, citatis.
dum est, finem præcedere sæpe in exequudispositiva suae causae efficientis, non sequi­
Ad quartam confirmationem responde-^,
lione ultimam sui dispositionem, ut patet
tur, majorem esse veram loquendo de moto^·
tur quod habeat ésse ante illam ; nam ly
in forma substantiali, quæ præcedit suas
ante, importat prioritatem durationis. quæ
proprie dicto, qui est actus entis imperfecti;
dispositiones concomitantes, non solum in
non invenitur inter causam actu causannam motus improprie talis, qualis est actus
intentione, sed etiam in exequutione; ob
tem, et il lias effectum; sed solum infertur,
charitatis, potest procedere effective ab ea­
idque mirum non est, si idem habet gratia
quod simul tempore cum sua causa effectiva
dem forma, ad quam terminatur sicut dis­
sanctificans respectu actuum charitatis, et
habeat esse, dependens quidem ab illa sim­
positio, ut admittit D. Thom. 1, 2, q. 113,D ·.
contritionis, a quibus dispositive dependet.
pliciter, nempe in genere causæ efficientis;
art. 7 ad 4.
1
Adde ordinem exequutionis comprehen­
etindependens ab ea secundum quid, vide­
39. Ad quintam respondetur, quod dis-ica
licet in genere causæ materialis dispositi­
dere sub se plura causarum genera ; unde
positio ultima, sive nécessitons ad formam,
væ, quæ est ultima in ordine causarum.
nihil prohibet, actum charitatis esse prio­
est duplex : alia antecedens illam tempore,
Potestque firmari solutio in casu actionis
rem, et posteriorem gratia in ordine exealia concomitans, quo pacto se habet actus
creativæ, ubi anima est causa materialis
quutivo, dummodo id non fiat in eadem
charitatis ad gratiam justificantem. Illa
actionis, a qua producitur.
specie causæ, sed in diversis, ut de facto
ergo maxima : Qui producit ultimam dispo­
contingit. Nam si exequutio justificationis
Eliditor
Ad secundam confirmationem respondesitionem ad aliquam formam, producit ipsoa
setanda. tUrt aC|Um charitatis non disponere ani­
consideretur ex parte causæ efficientis,
formam, intel ligenda est de dispositione
mam ad susceptionem gratiæ sanctificantis,
prior est gratiæ infusio, quam actus chari­
antecedenti, ubi verificatur, non vero de
nisi informando re ipsa voluntatem crea­
dispositione concomitanti, quia in omnium
tatis; si vero attendatur ex parte mobilis,
præcedit actus charitatis receptionem gra­
tam, illique intrinsece inhaerendo. Unde in
sententia homo est causa principalis actus
illo priori, in quo prædictum officium dis­
charitatis. qui est ultima dispositio ad gra­
tte quatenus sanctificantis, ut tradit Divus
ponendi exercet, jam existit, et est extra
-β·-Thomas loco proxime citato ad primum;
tiam, vel intentionem illius, quas tamen
suam causam efficientem, quæ nullo modo
non potest effective causare.
simpliciter .autem loquendo is ordo obser­
Ad sextam confirmationem respondetur>·.
prohibetur esse gratia sanctificans, ad quam
vatur, quem describit Angel. Magist. in
negando antecedens, quia dispositio moralis ‘1
disponit ; quoniam licet hujusmodi gratia
corpore dicti articuli.
proprie dicta est illa, quæ movet divinam
in illo priori naturæ, in quo dependet dis­
41. Tertio arguunt Adversarii : quia ita
voluntatem per modum meriti congrui, aut
positive ab actu charitatis. noncauset, neque
tm.se habet actus honestus ordinis naturalis
præcedat illum, sed subsequatur ; causât
condigni formæ, cujus est dispositio ; actus
ad virtutem acquisitam, sicut amor super­
autem charitatis, de quo in hoc dubio, neu­
tamen, et præcedit in alio priori magis
naturalis Dei ut finis ultimi ad virtutem
tro ex his modis allicit divinam volunta­
nobili, et antecedenti secundum ordinem
charitatis, et habitum gratiæ sanctificantis;
tem ad infusionem gratiæ, sed tantum per
originis, nempe causæ efficientis, quæ ab­
quia unusquisque est propria, et connatu­
modum physicæ dispositionis, ad eum mo­
solute loquendo præcedit disposilivam.
ralis inclinatio virtutis, cui corresponde! :
cum qua habet simultatem durationis. At­
dum, quo calor disponens ad ignem, mo­
sed actus virtutis acquisito, v. g. justitiæ,
que in eodem instanti, et signo essendi, in
vet Deum ad productionem illius. Nec obesi
non præsupponit illam necessario, sedjfieri
quo actus charitatis antecedit gratiam dis­
probatio in contrarium, quia illa causalis,
potest ex vi solius motionis actualis deri­
positive, pendet ab ea efficienter sicut a for­
quoniam dilexit multum, sufficienter expo­
vate a potentia superiori, sicque de facto
ma operante, et sicut ab applicatione illius.
nitur de causa dispositiva physica. Reco­ l·
producitur, quoties virtus non supponitur
satifflt 38. Ad tertiam confirmationem responlantur quæ diximus disput. citata, et vide­
generata, ut diximus./racf. 12, disputatione
DCrTbo detur ex D. Thom. quxsl. 27 de veritate,
antur quæ dicemus disp. sequenti, dub. 2.
I, dub. 3. Ergo et amor supernaturalis
' art. 4 ad -i, non oportere quod gratia, vel
40. Ad septimam, cui valde fidit Suarez,
Dei, ut finis ultimi, non præsupponit ne­
quaevis alia causa existât in facto esse prius
respondetur negando consequentiam, el
cessario gratiam, et charitatem ut sui prin­
natura, quam in operationem prorumpat ;
minorem subsumpti syllogismi. Cujus prior
cipium; sed fieri potest ex vi solius divinæ
sufficit enim quod prius natura sit existons
probatio nullius momenti est, redditur
motionis distinctæ realiier ab illis.
quippe

139

Respondetur negando majorem.Tum quia solutio,
actus honestus ordinis naturalis non est
propria, et connaturalis inclinatio virtutis
acquisito, secundum se acceptus, sed ut
conjunctus facilitati, et suavitati ; actus
vero charitatis etiam secundum se sumptus,
et præcisive a facilitate, est propria incli­
natio illius; quoniam ut supra diximus,
virtus acquisita solum datur ad faciliter
posse; infusa vero, et præsertim theologalis, etiam confert posse simpliciter. Quo­
circa sicut actus humilitatis naturalis,verbi
gratia, non potest fieri suaviter, et delecta­
biliter absque influxu activo hujus virtutis;
ita neque amor Dei supernaturalis secun­
dum se acceptus, produci poterit absque
influxu charitatis et gratiæ. Tum etiam, et
præcipue, quia licet actus virtutis acquisi­
to non præsupponat ipsam virtutem, cui
respondet; præsupponit tamen ipsam na­
turam rationalem, cujus est inclinatio, et
in qua radicatur ; ob idque mirum non est,
quod fieri possit absque influxu prædictæ
virtutis. Cæterum amor supernaturalis
Dei ut finis omnino ultimi, si semel non
præsupponit virtutem charitatis, nequit
præsupponerc saltem
lege ordinaria
gratiam sanctificantem, quæ est natura di­
vina participative, et in ea radicari. Unde
si non producitur ex influxu charitatis,
produci nequit ex influxu naturæ, cujus est
inclinatio, proindeque nec quovis alio
modo.
42. Quarto arguitur : quia omnis actusQuartum
procedens effective a gratia est de condigno cornum,
meritorius gloriæ : sed aliquis actus chari­
tatis non est meritorius gloriæ. nempe ille
qui disponit ad justificationem consequutam extra sacramentum : igitur non omnis
actus charitatis procedit adhuc de potentia
ordinaria a gratia habituali. Major, et con­
sequentia constant : minor vero suadetur,
quia si prædictus actus esset meritorius
gloriæ essentialis, utique primæ ; nam glo­
ria dicitur prima per respectum ad primum
actum meritorium : sed primus actus non
promeretur primam gloriam. Tum quia
prima gloria confertur gratis, uthæreditascorrespondens primæ gratiæ. Tum etiam,
quia nullus potest mereri gloriam, nisi
mereatur gratiam, quæ est illius radix ;
sed prima gratia non cadit sub merito :
ergo nec prima gloria, quæ in illa radi­
catur.
Respondetur negando minorem. Ad pri-iicsponmam autem probationem in contrarium S10·

MS

I

e i

<

•5

♦•Ai

WJ,

140

DE CHARITATE.

respondetur, quod sicut gloria corporis
confertur Christo Domino duplici titulo,
nempe connaluralitatis, et ex meritis; ita
prima gloria pvtest tribui justis, tum ut
hæreditas respondens primæ gratiæ, tum
ut corona debita primo actui meritorio. Ad
secundam probationem dicendum est, quod
si gloria non supponat in subjecto merento
gratiam, in qua radicatur, non potest me­
reri, quin simul ipsa gratia cadat sub me­
rito; secus autem si illam præsupponat.
Unde cum prima gratia præsupponatur in
justo, potest hic mereri primam gloriam,
quamvis non mereatur primam gratiam,
quæ est illius radix.
quistna 43. Quinto arguitur : nam sæpe homo
mentam.in peccato mortali tenetur prae­
cepto affirmativo convertere se in Deum
per amorem charitatis : ergo habet auxi­
lium sufficiens ad eliciendam prædictum
actum, quia nemo tenetur ad impossibile,
qualis est productio actus charitatis res­
pectu hominis non habentis auxilium
sufficiens ad illum producendum ·. sed auxi­
lium sufficiens, quod pro tunc habet, non
est gratia sanctificans, cum supponamus
prædictum hominem esse in peccato mor­
tali : ergo est aliquod aliud actuale, et tran­
siens, a quo potest oriri actus charitatis
secundum potentiam Dei ordinariam.
niktior. Respondetur ex D. Thom. 1,2, quxst. 109,
η. Tbo. artic. 8, et 2, 2, quxst. 2, artic. 5 ad 1,
auxilium proxime sufficiens ad eliciendum
actum charitatis esse gratiam sanctifican­
tem, et virtutem ipsam charitatis, quæ du­
pliciter potest haberi ab homine : uno
modo in re suscepta, quo pacto non inest
peccatori, quandiu subjacet peccato mortali :
alio modo in præparatione divinæ miseri­
cordiæ, quæ facientibus quod in se est, non
denegat suam gratiam, sed illam offert om­
nibus, tribuitque de facto, si ipsi debito
modo postulent, et recipere ambiant. Et
hac ratione habetur gratia sanctificans a
peccatore fideli, vel infideli privative, aut
contrarie, etiam dum est in peccato; idque
sufficit, ut illi imputetur ad culpam omis­
sio actus charitatis, illius præcepto ur­
gente. Tum quia co ipso verificatur abso­
lute, quod potest prædictum præceptum
adimplere, quia vere dicimur posse id,
quod possumus per auxilia in manu Dei
nobis præparala, juxta commune Philoso­
phi proloquium : Id possumus, quod per
amicos possumus. Tum etiam, et maxime,
quia per ipsum peccatorem stat, quod non

habeat in se ipsam gratiam sanctificantem,
quæ necessaria est ad eliciendum amorem
Dei super omnia; si enim debito modo se
disponeret, et orationes funderet, impetra­
ret proculdubio auxilium divinæ gratiæ,
quod misericorditer datur quibuscumque
conceditur; quibus autem denegatur, ex
justitia denegatur, in pcenam praecedentis
peccati, saltem originalis. Sed ut hæc res­
ponsio magis intelligatur, et satisfiat ali­
quibus objectionibus contra illam emer­
gentibus, recolantur quæ diximus tract. 14,
disput. 6, dub. 1. §2, per totum.
44. Sexto arguitur : quia intensio actussoa
charitatis producitur sæpe absque influxu^
gratiæ sanctificantis : ergo idem poterii
competere substantiæ prædicti actus. Con­
sequentia videtur perspicua, quia intensio
actus est de linea illius, ob idque dependen­
tia, vel independentia conveniens inten­
sioni actus poterit illius substantiæ conve­
nire. Antecedens vero suadetur; nam
quando subjectum habens gratiam ut qua­
tuor, elicit actum charitatis ut octo, ille
major excessus intensivus non producitur
a gratia sanctificante, cum non præconlineatur in illa; sed ab auxilio actuali, quo
voluntas creata movetur a Deo ad operan­
dum supra virtutem, et efficaciam habitus
praeexistentis.
Huic argumento variae adhibentur solu-Sfc
tiones ; iliis tamen, quia sunt insufficientes,
■
omissis : respondetur negando antecedens,
ad cujus probationem dicendum est, mo­
dum intensionis ut octo produci in casu
posito a gratia sanctificante, et ab auxilio
actuali, sicut a causis partialibus; nam
cum gratia operetur in eo eventu secan­
dam totam suam virtutem, et alias modus
prædictæ intensionis sit unicus, et indivi­
sibilis entitative, ne esse est quod prove­
niat ab illa effective. Cumque non possit ab
ea proce-lere sicut a causa principali totali,
propter rationem in argumento tactam,
opus est. ut proveniat ab illa, et ab auxilio
actuali sient a causis partialibus, ex quibus
integratur adæquata causa prædicti actus :
cujus intensio ut sit meritoria, et ejusdem
lineæ cum substantia, quam afficit, sufficit
quod oriatur a gratia, vel sicut a causa to­
tali, vel sicut a causa partiali partialitate
causæ.
I
45. Sed urgebis : nam auxilium, de quo
in argumento, habet gradus intensionis ut
octo, alias non posset voluntas in virtute
illius, et gratiæ sanctificantis producere
actum

DISP. IV, DUB. III.

actum charitatis intensum ut octo, quia a
proportione minoris inaequalitatis non da­
tur actio : auxilium autem intensum ut
octo non est causa partialis, sed totalis actus
ejusdem intensionis, quia continet omnem
illius perfectionem : ergo solutio tradita
sustineri nequit.
Respondetur admissa majori, negando
minorem. Ad cujus probationem dicendum
est, auxilium intensum ut octo continere
sufficienter in esse rei aequalem intensio­
nem inventam in actu charitatis ; non ta­
men in esse producibili , nisi quatenus
constituit nnam causam totalem cum gratia
sanctificante. Et ratio hujus est, quia intensioactus non est producibilis, nisi una cum
substantia illius, et per eundem influxum
ad illam terminatum : unde cum substan­
tia aflus simul cum intensione ut octo ex­
cedat vim auxilii actualis sumpti seorsim
a gratia sanctificante intensa ut quatuor,
sicut et virtutem hujus gratiæ suraptæ se­
orsum ab auxilio, idcirco a neutra ex his
causis potest produci sicut a principio tota­
li; sed ab utraque simul sumpta sortitur
adæquatum principium, a quo fit.
Aliud argumentum difficile, quod nostrae
assertioni objici posset, late proposuimus,
et diluimus tract. 15, disp. 2, dub. 6, § 9,
ai quem locum lectorem remittimus, quia
prædicta difficultas plura continet, quæ hic
repetere non oportet, nec facile ad summam
redigere.
DUBIUM III.
Utrum saltem per absolutam Dei potentiam
pwit actus charitatis oriri effective a solo
auxilio actuali.

Plurima quæ connatarali exigentia de­
terminant sibi unicum productionis mo­
ta, admittunt alium, inspecta absoluta
Dei omnipotentia. Unde postquam vidimus
actum charitatis connecti naturaliter cum
gratia sanctificante, sicut cum principio sui
effectivo, proindeque non posse de potentia
Dei ordinaria causari a voluntate creata in
virtute solius auxilii actualis, restat explo­
remus an contingere queat oppositum per
absolutam Dei potentiam, quæ non attendit
quis productionis modus sit magis connatu­
ral rebus, quas efficit, sed quid ipsa inde­
pendenter ab hoc respectu efficere valeat ?
Nec procedit quæstio de connexione actus
charitatis cum gratia sicut cum motione

141

applicants liberum arbitrium ad agendum,
sed sicut cum virtute elicitiva redicali,
sive ratione agendi.

Statuitur assertio, fundamenf alique
ratione munitur.

46. Dicendum ergo est, amorem super Conetuomnia Dei ut finis omnino ultimi superna- Sl°'
turalis, quem hic intelligimus nomine ac­
tus charitatis, connecti essentialiter cum
gratia sanctificante cum principio effectivo,
proindeque neque per absolutam Dei po­
tentiam fieri posse a voluntate creata in
virtute solius auxilii actualis, Hanc conclu­
sionem statuimus tractat. 15, disput. 2, dub.
6, et pluribus motivis ex professo proba­
vimus. Unde in præsenti non oportet plura
expendere. Unicum tamen,x quod ibidem
§ 8, brevius tetigimus , hic magis firmare
curabimus. Quod desumitur ex D. Thom. I d. tiw.
part, quxst. 62 , artic. 2 ad 3, et 1, 2, quxstione 112, artic. 2 ad 1. Ut autem ejus vis^o^ ’clarius percipiatur, animadvertendum est
prius, quod amor super omnia Dei ui finis
ultimi supernaturalis, et summi boni in
seipso, habet ex se condignitatem ad prae­
mium æternæ beatitudinis. Tum quia hu­
jusmodi amor est motus quidam tendens ex
natura rei in visionem beatificam sicut in
proprium terminum ; nulla autem recta
operatio tendere potest ex natura sua ad
terminum superiorem, aut fundare exigen­
tiam præmii excedentis suam dignitatem ;
quia ut Divus Thomas 1, 2, quxstione 114, D. Tho.
articulo 2, ait : Hoc est in institutione divins
providentix, ut nihil agat supra suam vir­
tutem. Tum etiam, quia summum obse­
quium, quod potest creatura offerre Deo ,
necesse est habeat condignitatem ad sum­
mum ex specie præmium illi conferibile ;
quia possibilitas præmii dependet intrin­
sece, aut connexa est cum possibilitate me­
riti : sed amor, de quo in præsenti, est
summum in specie obsequium, quod Deo
offerre potest creatura : ergo habet condi­
gnitatem ex natura sua cum visione beati­
fica, quæ est summum præmium secundum
speciem ex omnibus, quæ illi sunt communicabilia. Tum præterea, quia amor super­
naturalis Dei ut objecti beatificantis, est
operatio omnino proportionata fini ultimo,
qui est æterna beatitudo ; imo impossibilis
est alius actus, qui ex specie sua magis

i

Λ

142

DE CHARITATE.

proportionatns sit cum illo : constat autem
operationi omnino proportionate alicui fi­
ni debitam esse ex condigno consequulionem illius, quandoquidem ob hanc ratio­
nem, posita in rebus naturalibus opera­
tione ultimo proportionata fini, illico finis
ipse obtinetur. Tum denique, quia alii ac­
tus honesti, quatenus formali per relatio­
nem ad Deum ul est finis ultimus super­
naturalis, sunt condigni vite æternæ : sed
amor, de quo in præsenti. consistit in rela­
tione transcendental! actuali ad finem ulti­
mum supernaturalem : igitur ex specie sua
habet condignitatem ad vitam æternam.
Recolantur quæ diximus tract. 16, disp. 3,
dub. 2.
Kou2. 47. Secundo observa, non esse possibi­
lem actum meritorium ex condigno vite
æternæ. nisi oriatur effective a gratia sancJ«n. tificanle. Tum quia ut dicitur Joan. 15,
' nulla creatura potest ferre fruclura operis
meritorii, nisi manserit in vile Christo, in
quo perspicuum est manere non posse nisi
media gratia sanctificante. Tum etiam,
quia nulla operatio potest esse condigna
præmio excedente principium, a quo effec­
tive causatur ; quia nobilitas actus desumi­
tur ab illius principio, in eoque contine­
tur : sed præmium vite æternæ excedit
perfectionem auxilii actualis, et cujusvis
alterius formæ create, unica excepta gra­
tia sanctificante : ergo nisi actus proveniat
effective ab illa, nequit esse condignus vita
æterna. Tum denique, quia homo sine
gratia sanctificante nequit elicere opus
æquale operi, quod procedit ex gratia, ut
D. Tho.exPressetradit θ· Thom, 1, 2, quxst. 114,
art. 2 ad 2; sed opus procedens ex gratia
non excedit premium vitæ æternæ, sed
est illi æquale : ergo opus non proveniens
a gratia, nequit adæquare dignitatem vite
æternæ, sed necessario erit illa inferius,
ut ex professo ostendimus tract, cit. disput.
3, dub. I, quod Lector consulat.
Fonda- Hinc formatur sequens ratio pro asseralîcrüo- Ι’οπο> flu’a amor suPcr omn>a Dei nt finis
nis. ultimi supernaturalis, est ex sua specie
condignus vite æternæ, ob idque impossi­
bile est careat hujusmodi condignitate:
sed repugnat, quod aliquis actus sit condi­
gnus vite æternæ, nisi proveniat effective
a gratia sanctificante : ergo amor super
omnia Dei ut finis ultimi supernaturalis,
connectitur essentialiter cum hujusmodi
gratia, sicut cum principio sui effectivo, ob
idque repugnat ipsum produci ex vi solius

DISP. IV, DUB. III.

auxilii actualis. Utraque præraissa constat
nem.sed mediale,scilicet per modumprinciex prœnotatis, et consequentia est legitima.
piieffectivi radicalis : undo nisi hoc pacto
48. Confirmatur : quia operatio omninoFii*
influat in illum, non potest illam dignificare.
proportionate alicui fini, nequit provenire
ί
Tum etiam, quia ex aliis habitibus nullus
communicat suam perfectionem operationi,
sicut a causa principali, nisi a principio
ejusdem ordinis, et dignitatis cum prædicio
j
nisi medio influxu effectivo in illam : ergo
idem dicendum est de habitu gratiæ, ut ex
fine, ut ex se liquet : sed actus charitalis,
rationis paritate convincitur.Tum denique,
de quo in præsenti agimus, est ex sua spe­
quia gratia eatenus format, et dignificat
cie operatio omnino proporlionata æternæ
actas honestos, quatenus media charitate
beatitudini, quæ est finis ultimus creaturæ
causal in illis relationem intrinsecam ad
rationalis : ergo nequit produci nisi a prin­
··**· ultimum finem,ut expresse tradit D.Thom.
cipio ejusdem dignitatis cum illa : atqui
quzs/. 14, de ferit, ari. 5 ad ult. et in hac
sola gratia sanctificans adæquat dignitatem
2, 2, quxst. 23, artic. 8, et 1,2, quxst. 114,
æternæ beatitudinis : ergo prædictus actos
ori. 4, ibique late ostendimus disp. 4, dub.
charitatis connectitur essentialiter cum
I. Quare seclusa productione hujus relatio­
ipsa gratia sicut cum principio effectivo.
nis, nullus actus potest dignificari per gra­
Confirmatur secundo : nam ut docete
tiam, quantumvis sit illi alias physice
D. August, tract. 87, in Joan, dilectio diaconjunctus, ut loco citato probavimus.
ritatis non potest haberi sine cæteris bonis,ι· 4
Confirmatur primo hæc impugnatio;
quibus homo efficitur bonus : sed homo
•<7-namui actus sit condignus vitæ æternæ,
efficitur bonus per consequutionem gratis
*· debet esse operatio hominis Dei amici ut
sanctificantis, neque potest esse bonus sim­
amici isedex eo præcise, quod actus virtu­
pliciter sine illa : ergo neque habere dilec­
tis conjungatur supposito cum gratia, non
tionem charitatis.
est operatio hominis amici Dei ut amici :
igitur hujusmodi conjunctio non sufficit,
§n.
ntactus sit condignus æternæ vitæ. Major,
et consequentia constant : minor vero, imo
Procluditur duplex evasio recenliorum.
etiam et ipsa major suadetur, quia plures
actus conjunguntur supposito cum gratia,
49. Huic rationi occurri potest ex Vas- *
qui tamen non sunt condigni vitæ æternæ,
quez 1, 2, quxst. 114, disp. 217, dicendo^;
neque hominis amici Dei ut amici : ul pa­
convinci quidem ex illa, actum charitatis
tet in peccatis venialibus, et in actibus per
esse inseparabilem a gratia,non tamen con­
accidens indifferentibus, quæ sæpe elicit
necti cum ea essentialiter sicut cum princi­
homo justus.
pio effectivo ; quia etsi nullius virtutis ac­
Confirmatur secundo : nam ut ait D. Au­
tus possit esse condignus vitæ æternæ abs­
gust. de spiritu et Utera cap. 14, non est
que informatione gratiæ sanctificantis ; ad
fructus bonus (scilicet ad vitam æternam
hanc tamen informationem consequendam
promerendam), quia de charitatis radice
opus non est, quod orialur effectue ab ipsa
nnsurgil : sed surgere ex radice charitatis,
gratia, sed sufficit quod sit conjunctus sup­
et oriri effective a gratia, quæ est illius ra­
posito cum illi ; quoniam in hac conjunc­
dix : igitur absque hujusmodi ortu, et detione sita est informatio, per quam actus
dendentia nullus actus potest esse merito­
honesti fiunt intrinsece condigni vitæ
rius æternæ vitæ.
æternæ.
Confirmatur ultimo : nam actus eliciti
Cæterum hæc solutio falso nititur fan-rtf'-*
ab homine peccatore non maculantur per
damento, potestque refelli, quia ut actus
conjunctionem ad peccatum habituale, in
sit condignas vitææternæ, debet esse æquaquo existit, alias omnes actus prædicti ho­
lis valoris cum illa : sed nisi oriatur effec­
minis essent peccaminosi mortaliter, quod
tive a gratia, non potest esse aequalis valo­
est absurdum : ergo neque actus honesti
ris cum gloria : ergo nequeesse illa dignus.
eliciti ab homine justo efficiuntur digni
Probatur minor, quia actus virtutis nequit
vita æterna, et formati per gratiam ex eo
habere aequalem valorem cum gloria, nisi
præcise, quod jungantur cum illa in suppo­
participet dignitatem gratiæ ; hæc autem
sito ; sed insuper necesse est, quod prove­
non potest suam dignitatem communicare
niant ab illa effective, indeque recipiant
actibus,nisi influendo in illoseffective.Tum
aliquam perfectionem, quæ æqu i valere
quiagralianon respicit immediate operatio­
nem,

143

possitæternæ beatitudini. Patet consequen­
tia a paritate, quia sicut homo per gratiam
constituit in Deo finem ultimum, et fit
illi acceptus ; ita per peccatum avertitur
ab illo, et constituit finem ultimum in
creatura.
50. Dices : eo ipso, quod operatio libera, Objectio,
et honesta conjungatur in supposito cum
humanitate Christi Domini, accipit ab illo
dignitatem moralem infinitam ·. ergo eo
ipso, quod prædicta operatio uniatur in
supposito cum gratia habituali, participabit
illius dignitatem, fietque vitæ æternæ con­
dignus.
Respondetur negando consequentiam : Solvitur,
cujus duplex est disparitalis ratio. Prima,
quia eo ipso, quod operatio oriatur effec­
tive ab humanitate Christi Domini, produ­
citur ut quod a supposito verbi ; aclionés
enim sunt suppositorum, ob idque mirum
non est, quod mutuentur ab illo dignitatem
infinitam. Adversarii autem supponunt,
gratiam non inlluere effective in operatio­
nem, quam efficit suppositum, in quo
uniuntur.
Secundo, quia hoc interest discriminis
inter dignitatem proprie personalem, qua­
lis erat dignitas Christi Domini, et inter
dignitatem habitualem, uti est dignitas
gratiæ, quod illa prior tota subjicitur, et
offertur Deo in qualibet operatione meri­
toria ; si enim rex se humiliat, non potest
non totam suam regiam dignitatem humi­
liare, et submittere personae, cui se humi­
liat. Unde suppositum secundum totam
suam dignitatem informat, et dignificat
suas operationes dignitate personali. Cæterum dignitate gratiæ, quæ est dignitas ha­
bitualis,utitur persona grata, quando vult,
et quantum vult ; nam habitibus utimur
quando,et quomodo volumus.Unde persona
operans non dignificat suos actus secundum
totam dignitatem gratiæ, sed juxta mensu­
ram influxus, quo concurrit ad illos. Quo­
circa si nullo modo influat in operationes
elicitas a supposito in quo existit, nullate­
nus dignificabit illas. Videantur quæ dixi­
mus tractatu citato, disput. 4, dub. 4, per
totum.
51. Secundo respondent alii, verum qui-Aliud cfdem esse, quod nullius virtutis actus ha- fugium··
here potest condignitatem ad gloriam,
nisi participet ex influxu effectivo gratiæ
actualem relationem ad ultimum finem ;
quia ratio meriti provenit actibus ab in­
formatione hujusce habitudinis. Cæierum

v'

·'.·■·

v

t

··■/
« r.1
'

144

DE CHARITATE.

ad hoc, ut gratia sanctificans informet ali­
quem actum communicando illi respectum
ad ultimum finem, opus non est, quod effi­
ciat illius substantiam, sed sufficit.quod illi
coexistât, quoniam in eo instanti, in quo
habitus gratiæ infunditur animæ.dimanant
ab ea efficienter plures modi, et habitudi­
nes ad ultimum finem, quibus dignificantur, et informantur intrinsece omnes ac­
tus honesti existantes actu in potentiis
rationalibus, et ipsæ etiam potentiæ ratio­
nales, quatenus sunt principia recte ope­
randi, juxta doctrinam quam tradidimus
tractatu citato, disput. 4, dub. 5. I nde ex
nostra ratione non habetur, quod actus
charitatis secundum suam substantiam ac­
ceptus conneclatur essentialiter cum gratia,
sicut cum principio sui effectivo ut in con­
clusione praetendimus.
Potestque juvari hæc solutio primo ex
D. Tte.D. Thom. qur I. 28, de Verit. arlic. 8 ad
4, stetind.τ senb'ntir, ubi docere videtur,
habitum gratiæ dignificare actum contri­
tionis, qui est ultima dispositio ad justifi­
cationem, per hoc precise, quod est causa
efficiens relationis ad ultimum finem, per
quam intrinsece formatur prædicti actus
substantia, quam non obscure docet oriri
ab alio principio.
Secando, quia actus fidei, quo dirigitur
voluntas ad eliciendas operationes dispo­
nentes ad justificationem, non procedit ef­
fective a gratia sanctificante, sed ab alio
principio : quo tamen non obstante, in
ipsa duratione infusionis gratiæ informa­
tur ab illa per relationem ad ultimum fi­
nem, redditurque meritorias de condigno
vitæ æternæ.
ConfotaSed neque hæc evasio vim nostræ rationis enervat ; quoniam ut in illa admittitur,
actus honestus, quatenus relatus actualiter
ad ultimum finem supernaturalem. connectitur essentialiter cum gratia sicut cum
principio effectivo : sed actus charitatis se­
cundum suam substantiam acceptus, est I
formalis, el transcendentalis relatio ad ul­
timum finem supernaturalem : igitur ex
sua specie est connexus essentialiter cum
principio effectivo.
Moiivnm
52. Nec obstant quæ in favorem hujus
s^onis' solutionisadduximus ; nam licet in instanti
eliditor, infusionis gratiæ dimanent ab illa plures
modi relationis habitualis ad ultimum fi- |
nem, quibus informantur permanenter |
potentiæ rationales, quatenus sunt princi- |
pia recte agendi, et ea propter quilibet ac-

DISP. IV, DUB. III.

I tus honestus hominis existentis in gratia
actu relationem ad ultimum finem, nisi ex
sit meritorius vitæ æternæ; non tamen
vi influxus, quo producit illius substantiam
I dimanat, aut dimanare potest ab illa modus
ex imperio, et applicatione charitatis.
relationis actualis, quo dignificelur actus
53. Nec refert, quod D. Thom. asserat,
productus absque influxu effectivo illius.
p habitum esse principium formale actus forEt ratio est. quia actus secundus non potest
’ mati, quamvis respectu formationis habeat
I sortiri actualem relationem ad ultimum
rationem causa efficientis; quoniam usus
I finem, nisi ex actuali influxu illius; quia
est Angelicus Doctor hoc modo loquendi ad
I referri actu ad finem, est trahi ab illo, in
denotandum, quod habitus non causât per
quo finis causalitas sita est : finis autem
se primo, et ratione sui substantiam phy­
i nihil potest influere in actum secundum,
sicam actus, quem informat, sed honesta­
nisi medio influxu actuali potentiae, sen
tem moralem, qua illum intrinsece digniI virtutis affectivæ, a qua directe respicitur,
ficat ; hæcenim est, quæ intenditur per se
I - et quam spécifient ; quia causa efficiens, et
ab habitu. Cæterum quia non potest illam
finalis mutuo sibi correspondent, uniunefficere, quin simul attingat substantiam
turque in entitate suarum causalitatura.
actus, idcirco utramque effective producit ;
Quocirca eo ipso, quod actus non proveniat
cum hac tamen diversitate, quod honestas
effective per imperium, aut elicientiam a
est per se causa efficiens, et nullo modo
gratia, aut charitate. quæ est virtus directe
formalis; substantia vero, quæ illi subster­
correspondons ultimo fini supernatural!,
nitur, est per se causa formalis, media ho­
non potest sortiri relationem ad illum.
nestate ; efficiens vero per accidens, vel per
Hæc autem ratio non militat in aliis modis
aliud. Unde cum hoc modo philosophan­
charitatis, quibus informantur habitualiter
dum sit de gratia, et charitate in ordine ad
potentiæ rationales ; nam ad illorum pro­
informandos actus aliarum virtutum, plaductionem non requiritur actualis influxus
neseqailur, quod contritio, aut alius actus
ultimi finis in voluntatem creatam. Tum
honestus, pure coexistons gratiæ, et non
quia attingitur ab illa actu aliter. Tum etiam,
procedens secundum suam substantiam ex
quia sunt veluti passiones gratiæ, ob idque
influxu illius, nequit ab ea informari per
debent ad illius fieri comproduci.
'
relationem ad ultimum finem, reddique
Ad authontatem vero D. Thom. respon- λ
proinde meritorius vitæ æternæ.
detur, quod Angelicus Doctor in illo loco
, ial- Ad instantiam vero actus fidei regulansolum docet, gratiam influere in actum con-g*
tisoperationes amoris, et contritionis, quitritionis disponentem ultimo ad justifica-'
bus adultus disponitur ultimo ad justifica­
tionem. eo modo quo habitus virtutis natu­
tionem : respondetur prædictum actum
ralis influit in actum virtuosum. Unde cum
produci, aut conservari de novodnillo ins­
habitus virtutis in sententia D. Thom. non
tanti ex imperio, et applicatione charitatis,
possit causare honestatem sui actus, nisi
et non tantum piæ affectionis ; quia etsi
producendo simul illius entitatem physi­
prædictus actus fidei antecedat in genere
cam, ut ostendimus loco proxime citato;
causa formalis extrinsecæ actum amoris a
idcirco ex verbis Sancti Doctoris non debet
charitate elicitum ; est tamen posterior il­
inferri, quod gralia possit formare actum
lo in genere causæ efficientis exequutivæ,
contritionis, aut alterius virtutis, quin con­
et applicat ivæ : quod sufficit ad hoc, ut pro­
currat efficienter ad illius entitatem produ­
cedat ex imperio formali charitatis, sortiacendam. sed potius concludi debet opposi­
lurque proinde relationem ad ultimum fi­
tum. Præsertim si sermo sit de amore
nem. Potestque illustrari hæc doctrina ,
super omnia Dei ut ultimi finis supernatQtum ex eo, quod per prædictum actum cre­
ralis; quoniam iste actus per suammet
dimus in Deum : credere autem in Deum
substantiam habet formationem, quam mu­
est actus fidei operantis ex influxu charita­
tuantur aliarum virtutum actus ex influxu,
tis: tum etiam ex iis, quæ diximus in tract,
et participatione charitatis.
de Angelis, disp. 10, dub. 5, ubi ostendi­
Adde quod hæc virtus non producit im­
mus cognitionem regulantem primum pec­
mediate per seipsam relationem actualem
catam Angeli fuisse defectuosam, et peccaad ultimum finem, quæ dignificat intrin­
minosam ex applicatione, et imperio ipsius
sece actus aliarum virtutum, sed mediisippeccati, seu affectus superbi, quem regu­
sis virtutibus a quibus eliciuntur : constat
lant.
autem nullam virtutem producere in suo
54. Sed contra urgebis adhuc : nam cum
actu

145

i adultus accedit attritus ad Sacramentum Bepiica.
Pœni lentiæ, vel Baptismi,suscipit gratiam,
per quam redditur viva, et formata ipsa
attritio ; et similiter actus fidei, et spei, qui
illam comitantur: sed istorum actuum
substantia non procedit effective in illo
instanti a gratia, et charitate : ergo ad hoc,
quod aliquis actus sit condignus vitæ æternæ, sufficit quod gratiæ sanctificanti coexis­
tât, nec oportet quod ab illa effective
causelur. Minor videtur perspicua, quia
illa attritio habuit esse ante instans justifi­
cationis, neque dolor de peccatis procedens
a gratia est pura attritio, ut docet D. Thom. D· Th0·
de Veritate, quxst. 28, art. 8. Major vero
suadetur : tum quia prædicti actus sunt pro
illo instanti opera bona hominis justi, et
Deo grati ; omnia autem opera bona homi­
nis justificati sunt meritoria de condigno
vitæ æternæ, ut docet Trid. sess. 6, can. 32.
Tum etiam, quia si prædictus homo dece­
deret e vita in tempore immediate sequenti
ad instans justificationis, ut est valde pos­
sibile, obtineret gloriam non solum per
modum hæreditatis, sed etiam ut coronam;
quia sub utraque ratione debita est adultis,
qui in Christo Domino renascuntur, ut de­
ducunt communiter Theologi ex canone
citato Tridentini : constat autem coronam
solum tribui meritis, seu operibus dignificatis per gratiam.
Respondetur tripliciter posse intelligi, solutio,
quod adultus accedat attritus ad Sacramen­
tum, in quo gratiam assequitur. Primo ita
ut perseverent in seipsis actus fidei, spei,
et attritionis, quibus se disposuit ad suscep­
tionem Sacramenti. Secundo ita ut non
existant pro tunc in seipsis physice et for­
maliter; perseverent tamen virtualiter, et
sicut in effectu in alio actu formaliter, et
intrinsece libero, et honesto. Tertio ita ut
prædicti actus neque in seipsis formaliter,
nec virtualiter in aliquo alio actu intrin­
sece libero, et honesto physice perseverent,
sed moraliter, quatenus scilicet non sunt
retractati, ut contingeret si catechumenus
praemissis attritione peccatorum, et deside­
rio manifesto suscipiendi Sacramentum
Baptismi alienetur mente, et in hoc statu
illud suscipiat.
In primo igitur, et secundo casu justifi­
catur adultus, et in ipso instanti justifica­
tionis habet meritum vitæ æternæ. Hoc
autem non ex eo contingit, quod gratia dignificet opera, in quorum substantiam non
influit active; sed quia ipsi actus fidei, etc.

DE CHARITATE.

sive ul continuati in seipsis formaliter, et
physice, sive ut perseverantes virtualiter
in alio actu intrinsece libero, et honesto,
producuntur ex influxu gratiæ. et charita­
tis; hæc quippe virtus ita dominatur vo­
luntati et reliquis potentiis rationalibus,
ut eo ipso, quod existât in anima, influat
effective in omnes actus honestos ab illis
elicitos ; el ab hinc provenit, quod dolor
peccatorum coexistons gratiæ, nequeat esse
pura attritio, sed habeat contritionis per­
fectionem, juxta doctrinam D. Thom. loco
citato. Videantur quæ diximus tractatu 1G,
disputat. 4. dub. 6, per totum.
In tertio vero casu suscipit quidem adul­
tus gratiam, sed non videmus, qualiter ha­
bere possit meritum ad vitam æternam ;
cum in instanti infusionis gratiæ nallum
actum habeat intrinsece liberum, et hones­
tum, qui possit dignificari ab illa. Unde si
prædictus homo decederet e vita in tem­
pore immediate sequenti ad prædictum
instans, consequeretur gloriam per modum
hæreditatis præcise. Cujus oppositum nec
apparenter colligitur ex canone citato TriTridcnt. dentini, quoniam ibi Concilium non docet
omnem adultum decedentem in gratia con­
sequi de facto gloriam per modum coronæ,
in quo valde hallucinantur piares Theo­
logi ; sed bona opera hominis justificati
esse meritoria vitæ æternæ, quod longe di­
versum est a præcedenti, nobisque minime
adversatur ; quoniam adultus, quem in hoc
tertio casu raro contingenti descripsimus,
nullum habuit opus procedens a gratia, aut
physice illi coexistons.
§ HI.

Exploditur alia evasio ex Cajetano.
55. Alia via occurrit Cajetanus nostræ
rationi torn. 1 suorum opusc. tract. 4, quxst.
Cajctan. 1, de attritione, et contritione, negando sci­
licet majorem, quia amor super omnia Dei
ut objecti beatifici, non habet ex suis pro­
priis, et intrinsecis prædicatis condignita­
tem ad gloriam, sed ex superveniente accidentaliter informatione gratiæ, aqua potest
separari. Tum quia finis est nobilior iis,
quæ sunt ad finem, ob idque non potest ab
illis de condigno promereri : constat autem
beatitudinem esse finem amoris charitatis.
Tum etiam, quia in hac vita nemo potest,
seclusa revelatione, certo scire se esse in
gratia: sed multi,seclusa revelatione, sciunt

Tertium

certo se diligere super omnia Deum ul ob­
jectum beatificum, atque etiam detestari
peccata super omnia detestabilia ; quia ex
testimonio conscientiae innotescit cuilibet,
an constituat Deum pro ultimo fine, prae­
ferendo ipsum ex voluntate deliberata om­
nibus, quæ desiderari, et haberi possunt;
an vero secus. Sicut enim est in nostra po­
testate constituere nobis pro ultimo fine re­
gnum temporale; ita est in nostra potestate
constituere nobis Deum ut est objectum
beatificans pro fine ultimo. Ergo amor su­
per omnia Dei ut objecti beatifici, et ultimi
finis, non est ex se condignus gloriæ, neque
indispensabiliter connexus cum gratia sicut
cum principio effectivo, alias seclusa reve­
latione constaret certo pluribus se esse in
gratia, quod est contra fidem.
Hæc tamen evasio facile impugnatur.
Primo, quia ex eo actus procedentes a gra­
tia sunt condigni vitæ æternæ, quia parti­
cipant ab illa relationem ad ultimum finem
supernaturalem ; nam ex vi hujus relatio­
nis habent ex se intrinsece pretium æqualis valoris cum gloria : sed amor charitatis,
de quo in præsenti, constituitur in sua dif­
ferentia specifica per habitudinem ad ulti­
mum finem supernaturalem : ergo ex sua
specie est condignus vitæ æternæ, et essen­
tialiter connexus cum gratia sanctificante,
sicut cum principio sui effectivo.
Secundo, quia sicut vivere in communi
sumptum, est moveri a se, ita vivere vita
gratiæ est moveri in Deum sicut in finem
ultimum supernaturalem ; ejusmodi quippe
actus non est hominis mortui in peccato,
sed viventis vita deifica. Tum quia per il­
lum communicat creatura cum Deo in mo­
do vivendi proprio illius. Tum etiam, quia
dum creatura existit in peccato, non est
conversa in Deum sicut in finem ultimum,
sed aversa potius ab illo : sed amor chari­
tatis, de quo in præsenti, est motus, seu
conversio in Deum sicut in finem omnino
ultimum supernaturalem : igitur ex sua
specie est vitalis vita divinæ gratiæ. Cons­
tat autem actum honestum, quatenus vita­
lem vita gratiæ, esse connexum essentiali­
ter cum illa sicut cum principio effectivo,
habereque condignitatem ad gloriam.
56. Probationes autem, quibus nititurcesa·
evasio Cajetani, parvi momenti sunt. Ad„^
primam enim (quæ si quid probat, etiam
convincit actus honestos hominis justi, quatenus formaliter dignificatos per gratiam,
non esse condignos beatitudinis, cum adhuc
prout

DISP, IV, DUB. III.
prout sic formati ordinentur ad illam sicut
ad finem); respondetur amorem super om­
nia Dei ut objecti beatifici posse sumi du­
pliciter : uno modo physice, quo pacto non
adéquat perfectionem beatitudinisralio mo­
do moraliter et secundum prudenlum aesti­
mationem ; et hac ratione est tanti valoris,
quanti illa : quoniam perfodio physica, in
quabeatiiudo excedit actum charitatis,adae­
quatur, et compensatur in æslimatione di­
vin® justitia? per honestatem moralem, et
libertatem, quæ insunt prædicto amori ;
secus autem beatitudini , ut exposuimus
tract. 16, disp. 3, dub. 2.
Ad secundam negatur minor, quia se­
clusa divina revelatione, ex nullo princi­
pio potest evidenter constare homini, quod
diligit super omnia Deum ut finem omnino
ultimum supernaturalem. Tum quia etsi
silinnostra potestate, supposito tamen ad­
jutorio divini auxilii, constituere nobis
Deum pro ultimo fine, ipsumque proinde
super omnia diligere ; quia tamen hic ac­
tus est entitative supernaturalis, et nobilis­
simas, idcirco non potest illius existenliiinnotescere nobis evidenter, seclusa re­
velatione divina. Præsertira cum animus
hominis sit valde multiplex, et qui magna
cum difficultate deprehenditur.Tum etiam,
quia alias eo ipso sciret evidenter homo se
esse ingratia, incideretque proinde in in­
conveniens, quod evitare intendit Cajetanus. Et ratio est perspicua, quia esto amor
super omnia Dei ut finis ultimi supernatu­
ralis non sit connexus inseparabiliter cum
gratia sanctificante sicut cum principio ef­
fectivo. bene tamen sicut cum forma, ad
quam disponit ultimo ; nam ultima dispo­
sitio ad aliquam formam éonnectitur inse­
parabiliter cum illa : ergo eo ipso, quod
quis sciat evidenter, quod diligit super om­
nia Deum ut objectum beatificans, cognos­
cit eadem certitudine se esse in gratia, quod
est contrarium fidei, ut ex professo osten­
dimus tractatu 14, disputat. 9, dubio unico.
57. Nec refert id, quod respondet Cajetanus huic impugnationi, videlicet amorem
super omnia Dei ut finis ultimi supernatu­
ralis esse in duplici differentia : alium supernaturalem, procedentemque ab auxilio
divino, et hic est ultima dispositio ad gra­
tiam, nec potest separari ab illa : alium
vero naturalem, qui non procedit a divino
auxilio, sed elicitur naturæ viribus, ob idqae non est ultima dispositio ad gratiam,
habet tamen cum præcedenti actu tantam

similitudinem, ut nequeat homo absque lu­
mine divinæ revelationis illos inter se dis­
cernere. Quapropter etsi constet illi evi­
denter, quod habet amorem super omnia
Dei ut finis ultimi supernaturalis ; non ta­
men ob id cognoscit evidenter se esse in
gratia, quia ignorat utrum priedictus amor
procedat ab auxilio supernalurali, necne,
sitque proinde ultima dispositio ad gra­
tiam, vel potius actus naturalis ab illa se­
parabilis.
Contra enim est primo, quod amor super
omnia Dei ut objecti beatifici non potest
esse actus naturalis, sed debet esse super­
naturalis ordinis · nam qualitas actus se­
quitur naturam sui objecti, objectum au­
tem prædicti amoris est supernaturale tam
in esse rei, quam in esse attingibili; quia
terminat illius respectum, ut propositum,
et regulatum per lucem fidei : constat au­
tem ad productionem actus supernaturalis
necessarium esse supernaturale auxilium.
Quo discursu usi sumus, iliumque late ex­
pendimus tract. 14, disp. 3, dub. 3, ubi os­
tendimus implicare assensum fidei natura­
lis, qui attingat objectum sub motivo fidei
theologicæ.
Secundo, quia amor Dei super omnia,
nedum ut objecti beatifici, sed etiam ut authoris naturæ, est incomposibilis cum pec­
cato mortali, atque ideo in hoc statu con­
nexus cum gratia sanctificante, ut ex
communi doctrina Thomistarum ostendi­
mus tract, cit. disp. 2, dub. 4. Ergo eo ipso,
quod quis sciat evidenter se diligere Deum
super omnia, cognoscit evidenter se esse in
gratia, quamvis ignoret differentiam speci­
ficam prædicti amoris. Quia eo ipso, quod
sciat evidenter se diligere Deum super om­
nia, cognoscit eadem certitudine, quod non
est in peccato mortali : eo ipso autem, quod
homo non sit in peccato mortali, necessario
est in gratia, quia de facto inter hæc duo
extrema non cadit medium.
Tertio, quia quidquid fuerit de his, nos­
tra conclusio procedit determinate de amore
Dei super omnia, qui est entitative super­
naturalis et incompossibi lis ex natura rei
cum peccato, mortali ; de hoc enim actu
asserimus esse ex sua specie condignum vi­
tæ æternæ, connexumque proinde essen­
tialiter cum gratia, sicut cum principio sui
effectivo; quod nullatenus labefactatur eva­
sione Cajetani.

DE CHARITATE.

148

Refertur opinio contraria.
seoien- 58, Contrariam tamen sententiam, quæ
pAfu. asserit actum charitatis non connecti essen­
tialiter cum Mgratia sanctificante sicut cum
principio sui effectivo, ac proinde posse,
attenta Dei omnipotentia, produci a crea­
tura in virtute solius auxilii actualis, mul­
tos habet patronos ; illam enim præter as­
signatos loco supra citato n. 28, defendunt
pS: CÎpreol. in 2, dist. 28, quxst. unica, FerCjjeun. rara 3, contra gent. cap. 150, Cajetan, ubi
Urca'' supra, et J, 2, q. 113, art. 8, Valentia ibi,
Araoio, j^p. 1, q. 12, punet. 3, Lorca et alii, quos
refert et sequitur Arauxo in hac 2, 2, q. 23,
art. 2, dub. 2.
Primna Probatur hæc opinio primo, quia licet
œeatunr. Christus Dominus non haberet habitum
gratiæ sanctificantis, posset tamen cum
motione divini auxilii elicere amorem su­
per omnia Dei ut finis omnino ultimi su­
pernaturalis. ut liquet ex his, quæ admisi­
mus dub. priced, igitur hic amor non
conneclitur essentialiter cum habitu gratiæ
sicut cum principio effectivo, sed produci
potest virtute auxilii transeuntis.
solatio. Huic argumento respondetur primo ne­
gando antecedens; nam quæ expendimus
tract, la, disp. 2. dub. 6, § 5, manifestant
esse falsum : quæ referre non oportet in
præsenti, ne actum agere videamur.
Sed quantum attinet ad motivnm. quod
in hoc dubio expendimus, desumptum ex
parte valoris aequalis, sive condignititis
actus charitatis cum gloria, potest secundo
responderi, admisso antecedenti, negando
consequentiam intellectam de actu charita­
tis elicito a pura creatura ; nam gratia
unionis hypostatica continet eminenti mo­
do perfectionem moralem grati® accidenta­
lis, qua sanctificantur filii Dei adoptivi.
Quocirca licet praedicta unio possit esse
principium radicale amoris super omnia
Dei ut objecti, non sequitur quod hujusmo­
di actus non connectatur essentialiter in
creatura cum gratia sanctificante, sicut cum
principio effectivo,Tierique proinde possit
in virtute solius auxilii transeuntis. Quia
hujusmodi auxilium neque formaliter, nec
eminenter continet perfectionem gratiæ
habitualis ; et ideo eo ipso, quod supposi­
tum creatum careat hujusmodi gratia, non
potest producere amorem super omnia Dei
ut ultimi finis supernaturalis, quia caret

DISP. IV, DUR. III.

ciet ad id auxilium transiens : at amor qui
principio sufficienter præcontentivo illius.
non dependet essentialiter ab habitu chari­
Unde ex hoc argumento solum convinci va­
tatis, non potest habere dependentiam es­
let, prædictum actum amoris connecti es­
sentialem a gratia, cum non dependeat ab
sentialiter cum gratia sanctificante, sive
ista, nisi mediante illa : ergo, etc.
accidentali, sive substantiali, et hypostati­
ζήΰτ. Respondetur ex D. Thom. quxst. 20 de
j. ne·
ca. quam in assertione non exclusimus.
' Veritate, articulo 2, concesso priori syllo­
59. Sed contra arguitur secundo. In orgismo, negando minorem subsumptam. Ex
dine supernatural! possibile est, et de facton»
cujus probatione potius deducitur contra­
datur auxilium transiens, in quo parlici- a
rium, quia sicut amor naturalis magis de­
patur virtualiter habitus charitatis : ergo
pendet ab anima rationali, quam a volun­
etiam erit possibile auxilium actuale, in
tate,a qua proxime elicitur,et qua mediante
quo participetur gratia virtualiter, ani­
dependet ab anima : ita amor supernatu­
mamque transeunter sanctificet ; non enim
ralis Dei ut finis ultimi, magis dependet a
potest adduci ratio efficax, quæ contrarium
gratia sanctificante in qua radicatur, quam
suadeat. Sed in virtute utriusque istius au­
ab habitu charitatis, a qua proxime oritur;
xilii sufficienter præcontinetur amor Dei
et ideo quamvis per absolutam Dei poten­
super omnia, et conlignitas illius ad beatitiam produci possit absque influxu istius,
tudinem : ergo attenta Dei omnipotentia
neutiquam vero absque illius concursu.
produci potest a creatura abque gratia ha­
Ratio est, quia gratia sanctificans est neces­
bituali.
saria per modum naturæ proportionantis
Respondetur negando primam con?e-E<9*
animam ad dilectionem, et visionem Dei in
quentiam ; est enim maxima, disparilas
seipso : unde illa deficiente, nequeunt præutrobique. Nam quodlibet auxilium tran­ !
dictæoperationes in homine existere ; illa
siens ordinatur per se primo ad operandam,
vero supposita, et influente radicaliter,
quiahæc ordinatio estdeconceptu essentiali
possunt ab eo produci, sive mediante habi­
motionis transeuntis : forma autem respi­
ta proxime operative, sive in virtute mo­
ciens per se primo operationem non potest
tionis transeuntis. Videantur quæ diximus
participare directe gratiam sanctificantem,
loco proxime citato.
nec recipi immediate in anima, illamque
, fc* 61. Ultimo, et difficilius arguitur : nam
justificare. Tum quia gratia non ordinatur
jeLîî propter aliquam rationem amor Dei su­
perse primo ad aliquam operationem, sed
i
per omnia authoris supernaturalis connecad dandum esse supernaturale. Tum etiam,
leretur essentialiter cum gratia sanctifi­
quia cum anima respiciat per se primo esse
ante, sicut cum principio effectivo, maxime
naturale, solum est capax recipiendi imme­
! qaia est ex sua specie condignus vitæ æterdiate in seipsa formam perfectivam hujus
I de : sed hoc est falsum : ergo, etc. Proba­
esse, communicando aliud supernaturale,
tur minor : tum quia sicut actus charitatis
qualis est habitus gratiæ sauctificantis, nec
est motus in beatitudinem, ita et actus spei;
potest esse forma ex natura sua transiens,
constat autem actum spei non esse ex se vi­
utpote orninata al operandum. Quocirca
ta æternæ condignum. Tum etiam, quia
etsi charitas participari queat ab auxilio
charitas secundum se sumpta, non est causa
actuali, et transeunti, secus vero gratia.
actus meritorii vitæ æternæ, sed quatenus
Videatur D. Thom. quxst. 27 de Veritate,^ Λ
informata per gratiam, quæ est forma ip­
arlic. 2, ad ult. Quam doctrinam fuse ex­
sius charitatis, sicut aliorum virtutum, ut
pendimus loco supra citato, § 6.
60. Tertio arguitur, quia non magis ne-TirJB : r».docet D. Thom. in 3, distinet. 27, quxst. 2,
ortie. 1, quxsliunc. 3 ad 2 et 5, et quxst. 27
cessaria est charitas ad amorem super om-wns ·,
de Veritate, art. 2 ad 6. Sed amor super
nia, quam necessarium sit lumen gloriæ
I
omnia Dei ut finis ultimi supernaturalis,
ad visionem beatificam, ut constat a pari­
I
consideratus secundum suam speciem, cortate : sed habitus luminis gloriæ non est
respondet charitati secundum se sumptæ,
simpliciter necessarias ad videndum Deum
atpotequæest inclinatio habitualis in præin seipso ; potest enim videri in vi luminis
diclnm finem : igitur praedictus amor non
transeuntis, ut liquet ex visione D. Pauli,
est ex specie sua vitæ æternæ condignus.
et doctrina, quam tradit D. Thom. quxst.M
·'■ Idqnod expresse docet D. Thom. quxst.
13 de I eritate, articulo 2. Ergo nec habitas
modo citata dè Veritate, articul. 2 ad 4, his
charitatis est simpliciter necessarius ad
1
verbis : » Dicendum quod charitas non suf­
diligendum Deum super omnia, sed suffi­
ciet

149

«
«
«
«
«

ficeret ad merendum bonum æternum,
nisi præsupposita idoneitate merentis,
quæ est per gratiam ; aliter enim dilectio
nostra non esset tanto præmio condi­
gna. n Quod iterum repetit articulo se­
quenti, ad 5.
Confirmatur, quia actus honestus non ex Conireo est condignus vitæ æternæ, quia ordina- roa °’
tur in Deum sicut in ultimum finem ; sed
quia importat specialem modum dependen­
tiae a gratia sanctificante, ratione cujus est
actus hominis Deo accepti : sed actus cha­
ritatis ex sua specie solum importat ordi­
nem ad Deum sicut ad ultimum finem :
ergo ex suis meritis non est condignus vitæ
æternæ. Major, quæ sola indiget proba­
tione, suadetur. Tum quia charitas secun­
dum se sumpta, non potest efficere opus
condignum vitæ æternæ, ut modo vidimus
ex D. Thom. et ex eo insuper liquet, quia d. Tho.
per suam informationem non reddit homi­
nem prædictæ vitæ condignum : constat au­
tem charitatem secundum se sumptam esse
causam sufficientem amoris tendentis in
Deum sicut in finem ultimum. Tum etiam,
quia charitas participat a gratia efficaciam
merendi, ut tradit D. Thom. locis relatis :
sed non participat ab illa vim ordinandi
suos actus in ultimum finem, cum in hac
virtute sita sit essentia ipsius charitatis :
igitur actus honestus non ex eo est merito­
rius vitæ æternæ, quia refertur in Deum
sicut in finem ultimum, sed quia sortitur
specialem modum dependentiae a gratia
sanctificante, sive conjunctionis ad illam.
Respondetur negando minorem, ad cujus occurriprimam probationem dicendum est, quod Ijjfeanrl^‘
actus spei est motus in beatitudinem per
modum prætensionis innitenlis divino au­
xilio, et merito charitatis : quo pacto po­
test optime natura inferior tendere in rem
superiorem, ad quam non habet condignitatem, aut exigentiam. Cæterum actus cha­
ritatis est motus absolutus, et perfectus in
beatitudinem, sicut in fructum sibi proportionatum: nam qui ardenter amat, con­
dignus est visione amati, et ideo non po­
test non importare condignitatem ad illam.
Quæ solutio desumitur ex D. Thom. 1, 2, D Thû
quxst. 114, arlic. 4 in corp, ubi sic habet :
« Considerandum est, quod vita æterna
« in Dei fruitione consistit ; motus autem
« humanæ mentis ad fruitionem divini
« boni est proprius actus charitatis, per
α quem omnes actus aliarum virtutum or­
« dinantur ad ultimum finem, secundum

■■ · :·..

150

DE CHARITATE.

quod aliæ virtutes imperantur a chari­
« tate ; et ideo meritum vitæ æternæ primo
« pertinet ad charitatem, ad alias autem
« virtutes secundario, secundum quod ea­
« rum actus a charitate imperantur. » Ubi,
ut vides, ex eo Ang. Docl. asserit, meritum
vitæ æternæ pertinere per se primo ad
charitatem. quia illius actus est motus in
vitam æternam.
Reliquæ propositi argumenti probationes
majoris sunt momenti. Quas proinde ut
perfecte dissolvamus, nola primo, quod
gratia est charitatis forma eo modo, quo
essentia animæ est forma voluntatis ; sic
enim explicat illius informationem D.
Thomas in 3, dist. '2~. quxst. 2, artic. -1,
quxsliunc. 3 ad 2; anima autem non dici­
tur forma voluntatis, quia conferat illi ali­
quam perfectionem ipsius speciei superad­
ditam; sed ex eo præcise, quia radicat
connaturalem ejus inclinationem ad bo­
num rationis : quocirca gratiam esse for­
mam charitatis, nihil aliud præsefert,
quam esse radicem illius; nam radix est
superior virtute, quam radicat : omnis au­
tem causa superior induit rationem formæ
Tho. respectu inferioris, ut tradit D. Thom. loco
citato, his verbis : « Cum superiora sint
<r formalia respectu inferiorum, quasi per« fectiora, quod participatur a superioribus
« in inferioribus, formale est. » Et post
pauca : « Similiter essentia animæ supe­
u rior est voluntate, in quantum ab essen­
α tia voluntas, et omnes vires animæ
α fluunt. Et ideo gratia, quæ est perfectio
« essentiæ animæ, constituens ipsam in
esse spirituali, est forma charitatis, et
prudentiæ, et temperantiæ. » I'otestque
illustrari hæc doctrina alio exemplo ex ea­
dem quæstione 27 de Verit. artic. 5 ad 5,
nam gratia (ut ibi insinuat S. Doct.) est
forma charitatis ad eum modum, quo pru­
dentia dicitur forma virtutum moralium :
constat autem, prudentiam ex eo præcise
esse formam virtutum moralium, quia per
modum regulæ, et causæ superioris produ­
cit in illarum actibus honestatem moralem,
quam prædictæ virtutes per se primo res­
piciunt. et a qua speciem desumunt : ergo
gratia non dicitur forma charitatis, quia
addat illius actui aliquam perfectionem,
quam prædicta virtus ex sua specie non
respiciat, sed quia influit per modum fun­
damenti, et regulæ in ipsam charitatem, et
qjus actus illammet perfectionem, qua in
suo esse specifico constituuntur.

62. Secundo nota, quod perfectio, quam j(J,
participat actus honestus ex influxu, et for­
matione gratiæ, non potest esse alia, quam
habitudo ad Deum sicut ad ultimum fiuem
super omnia dilectum, ut constat tumex
notabili modo praemisso : tum etiam, quia
effectus proprius gratiæ debet sapere illius
indolem, et naturam ; unde cum essentia
gratiæ consistat in radice videndi, et aman­
di Deum, prout est in seipso, forma per
quam dignificat actus honestos, debet esse
ordo ad hunc finem. Tum deinde, quia om­
ne quod per se respicit principium effecti­
vum, debet per se respicere aliquem finem,
quia nullum agens operatur nisi ex motio­
ne finis, et in ordine ad illum, ut expendit
Divus Thomas in 2, distinet. 40, quxst. 2,D r
art. 5; sed perfectio, per quam actus dignificantur a gratia, dependet per se ab illa
sicut a principio effectivo : ergo tendit per
se, et ordinatur ad aliquem finem, qui non
potest esse alius, quam Deus ut beatificans,
et summe bonus in seipso, cum elevemur
per gratiam sanctificantem ad participatio­
nem, et fruitionem illius. Tum deniqne.
qui ut tradit idem S. Doctor. 2, 2, q. 23,d :■
art. S, in moralibus illa causa dat formam
actui, quæ confert illi ordinem ad finem :
sed gratia reddit actus meritorios dando
illis supremam formam, qaæ respectu nul­
lius se habet ut materia : ergo dignificat
illos conferendo illis ordinem -ad supre­
mum finem, qualis est Deus ut beatificans.
Ex quo infertur primo, quod amor super
omnia Dei ut finis ultimi supernaturalis,
habet ex se condignitatem ad gloriam ; quia
constituitur in sua specie per formam, per
cujus participationem alii actus proceden­
tes a gratia fiunt intrinsece vitæ ætern®
condigni. Atque hinc infertur secundo,
prædictum actum connecti essentialiter
cum gratia, sicut cum principio effectivo,
quia actus ut condignus beatitudinis im- I
portat hujusmodi connexionem cum illa, i
Quæ videntur esse perspicua Divo Thom®? 3·
loco supra adducto ex 1, 2, ubi dicit, meri­
tum vitæ æternæ consistere principaliter ‘
in actu charitatis : et in 3, distinet. 29,
quxst. 2, artic. 4, quxstiunc. 4 ad 3, ubi
docet, quod amor charitatis participat es­
sentialiter vitam gratiæ : et quxst. 2, dt
Malo, art. 5 ad 7, et quxst .de Charitate, art.
6, et supra, quxst. 23, artic. 8, et pluribus
aliis in locis, in quibus statuit actus hones­
tos ex eo esse meritorios vitæ æternæ, quia
ordinantur actu in finem charitatis.
Observa

DISP. IV, DUB. ΙΠ.

63 Observa denique, quod ratio specifica
charitatis potest sumi dupliciter : unoinodo
inadequate quantum ad id quod exprimit,
quo pacto solum dicit actualem benevolen­
ti® amorem ad ultimum finem, præcisive
a quovis alio respectu. Secundo modo adæquale, atque ideo secundum id etiam, quod
implicite claudit; et hac ratione importat
habitudinem conjunctionis cum gratia, si­
cut cum radice, a qua formatur, estque
proinde amicitia hominis ad Deum; nam
? Tfc ut ex professo probat D. Thom. in 3, dis­
tinet. 27, quxst. 2, art. 4, quxstiunc. 4,
cbaritas non potest esse informis, sed connectitur essentialiter cum gratia, sicut vo­
luntas cum anima, aut virtus moralis cum
prudentia.
Si ergo virtus charitatis primo modo
consideretur, non est causa adæquata actus
meritorii, etiam intra lineam causæ proxim®; bene tamen si posteriori modo con­
sideretur, quia prout sic operatur in vir­
tute gratiæ, estque proxima, et immediata
perfectio virtutum, sicut ipsa gratia prima,
lIto et radicalis, ut expresse tradit D. Thom.
quxst. 14, de Verit. art. 5 ad 6, et in corp.
his verbis : « Oportet quod habitus in infe< rioribus viribus formentur per habitus,
< qui sunt in superioribus ; et sic ab aliqua
< virtute superiori debet esse inferiorum
i virtutum formatio, non a gratia imme« diale. Unde communiter dicitur, quod
» charitas est forma virtutum, non solum
> in quantum habet gratiam inseparabili« 1er annexam, sed etiam ex hoc ipso,
> quod est charitas. » Videatur ibi in so­
lutione ad ultimum.
te 64. Ex his (quæ maxime confirmant veiai-.ritatem nostræ conclusionis, imo et satis
evincunt) respondetur primo ad secundam
«a. argumenti probationem, negando supposi­
tum illius adversativæ, quæ in majori in­
cluditur; nam charitas secundum se, et
adæquate sumpta est essentialiter infor­
mata per gratiam, non secus ac virtus mo­
ralis per prudentiam; quoniam ex sua
formali ratione est amicitia hominis ad
Deum, et virtus gratiæ in ordine ad dignificandos actus honestos per meritum vitæ
.Tfe.æternæ, ut docet D. Thom. art. proxime
citato ad 3, ubi sic ait: « Dicendum, quod
modus quo charitas dicitur forma, ap­
propinquat ad modum illum, quo exem­
plar formam dicimus; quia id, quod est
perfectionis in fide, a charitate deduci­
tur, ita quod charitas habeat illud essen-

« tialiter, fides vero et aliae virtutes par« ticipative. » Et loquitur deformatione
virtutum in esse principii actus meritorii
vitæ ætornæ, ut constat ex corpore articuli.
Secundo respondetur distinguendo ma­
jorem, et si intelligatur de causa adæquata
actus meritorii, concedatur; si vero de
causa inadæquata, negetur : et eadem dis­
tinctione applicata minori, negetur conse­
quentia. Neque obest probatio ex D. Thom. d. Tho.
quia ibi solum docet charitatem secundum
se acceptam non esse causam adæquatam
actus meritorii, quod libenter admittimus ;
necessarius est enim insuper influxus gra­
tiæ. Dum autem ait, quod si dilectio nostra
procederet a sola charitate, non esset con­
digna beatitudine, verum quidem asserit:
at solum probat unam partem contradic­
tionis, quæ sequitur ex contraria sententia ;
nam si amor Dei super omnia poneretur
in re absque influxu gratiæ, esset, et non
esset condignus vitæ æternæ. Esset quidem,
quia haberet omnem perfectionem, quam
habet dum procedit a gratia, ut constat ex
modo dictis. Non esset autem, quia nulla
operatio potest esse Deo accepta in ordine
ad beatiludinem, nisi supposita acceptione
subjecti, et influxu gratiæ.
65. Ad confirmationem respondetur ne-Diiniiur
gando suppositum adversativae in majori
præmissa ; sicut enim dependentia actus a
gratia est reipsa ordo ad ultimum finem
supernaturalem, ita habitudo illius ad fi­
nem ultimum est reipsa specialis depen­
dentia actus a gratia; aliter quippe non es­
set suprema forma omnium moralium. Ex
quo patet, falsam esse minorem illius syllo­
gismi. Ad cujus primam probationem dicen­
dum est, quod charitas secundum se sumpta
non potest efficere opus condignum vitæ
æternæ,ut causa illius adæquata. bene tame
ut causa inadæquata simpliciter, et com­
pleta insuo genere,scilicetcausæ proximæ.
Ad secundam respondetur negando mi­
norem, quia sicut voluntas habet ab anima
vim tendendi in bonum consonum rationi:
ita charitas participat a gratia vim, et effi­
caciam ordinandi actus honestos in finem
ultimum, per quam constituitur in sua
specie. Videatur D. Thom. quxst. unica deo. Tho.
charil. artic. 6, in corpore, et quxst. 27, de
Verit. artic. 5, in corp, ubi ex mente Dio­
nysii nostram firmat assertionem. Videan­
tur etiam quæ diximus tradat. 16, disputat.
2, dub. 6, et eandem resolutionem valde
confirmant.

*:?

3

0

ϊ

4.

J
K *

DE CHARITATE.

152

DISP. V, DUB. J.

DISPUTATIO V.
De augmento charitatis.
Cum habitus augeatur dependenter a
suis actibus, vel sicut a causa efficiente, ut
contingit in acquisitis, vel sicut a disposi­
tione physica, aut morali, ut ostendemus
evenire in per se infusis ; idcirco postquam
egimus de actu charitatis, congruum est ut
de illius augmento disseramus. Præsertim
cum ea, quæ possent circa ipsam charitatem
in præsenli agitari, vel sufficienter constent
ex ipsa littera D. Thomæ, vel non obscure
ex dictis in disputationibus praecedentibus
colligantur.
DUBIUM I.
Ctrwn charitassil capax augmenti?
Augmentum qualitatis est duplex, aliud
extensivum, aliud vero intensivum. Pri­
mum sumitur vel per ordinem ad partes
subjecti, ut cum albedo existens in parva
quantitate extenditur ad informationem
majoris : vel per respectum ad diversas
partes ejusdem objecti, quas de novo attin­
git ; quo pacto se extendit habitus scientiae
acquisitas per primam demonstrationem,
cum fertur in alias conclusiones. Posterius
vero augmentum, scilicet intensivum, su ­
mitur per ordinem ad idem indivisibile
subjectum, quia consistit in eo, quod for­
ma magis, ac magis radicetur in illo, ejusque potentiam perfectiusexpleat.et sibi sub­
jiciat, ut modo supponimus ex Philosophia
Thomislica, et recte tradunt N. Complut, in
lib. de generat, disput. 4, quxst. Sei 9. In
præsenli ergo non agimus de priori aug­
mento, quia subjectum charitatis est ratio
indivisibilis, ipsaque quantumvis minima
sit, sufficiens est ad‘attingenda omnia ob­
jecta, quæ oportet ex charitate diligere ; ob
idque non est capax extensionis subjectivas,
aut objeclivæ. Sed procedit sermo de aug­
mento intensive, quod fit per majorem radicationem in subjecto. Et quia virtus
charitatis potest considerari tripliciter: pri­
mo secundum se ecundo ut est in Viatoribus : tertio ut existit inJBeatis ; idcirco
ad plenam hujus maleriæ intelligentiam
considerabimus prædictam virtutem in his
tribus statibus, et per respectum ad illos
excitatam quæstionem decidemus.

Prima pars dubii expeditur.
1. Dicendum est primo,charitatem secun- ·
dum se sumptam esse capacem augmenti a
intensivi syncategorematice infiniti. Hic
assertio est expressa D. Thom. in I, distinct.^
17, quxst. 2, art. 4, et in hac 2, 2, quxst.
24, ari. ", ubi Bannez, et Arauxo dub. 5,^
Malderus, dub. 5, Valent, punct. 5, Ca-Mijj
preol. in 3, distinet. 13, quxst. 1, quibus^;
accedunt omnes Authores, qui asserunt
gratiam Christi Domini posse physice au­
geri in infinitum. Hi autem sunt Medina 3
pari, quxst. Ί , artic. 12, Alvar, ibi, disput.
36, Vincent. Asturicensis relecl. de gratia^.
Christi, pag. nobis 236, Joan, a Sanet.
Thom. eadem quxst. disput. 9,artic. l,Gonet^
disputat. 13. articul. 1, Suarez disput. 22, Th
seclione 2, Vasquez disput. 47, cap. 3, et
alii plures.
Probatur autem ratione : nam illa qua- Fe4
litas est capax secundum se sumpta inten-2^3·
sionis syncategorematice infinitae, cui ex
suis principiis specificis nullus praefigitur
terminus augmenti infra infinitum : sed
charitati ex suis principiis specificis nullus
praefigitur terminus augmenti infra infini­
tum ; charitas igitur secundum se sumpta
capax est intensionis syncategorematice
infinitæ. Major, et consequentia constant;
quia qualitas secundum se sumpta tantum
respicit sua principia specifica : unde si ex
parte illorum non praefigitur ei certus ter­
minus intensionis, erit secundum se sump­
ta augmentabilis in infinitum. Minor vero
suadetur, quia principia specifica charita­
tis sunt bonum summum, in quod tendit,
et divinus amor, cujus est participatio for­
malis. Ex his autem capitibus nullus ei
præfigitur terminus infra infinitum sim­
pliciter ; nam quantumvis ipsa accedat ad
summum bonum, potest magis, ac magis
accedere; et quantumcunque participet di­
vini amoris, potest amplius, et amplius :
cum enim divinus amor sit actu infinitus,
inter ipsum, et quamlibet ejus participa­
tionem signatam mediant infiniti in potentio participationis modi. Quocirca necesse
est. ut data qualibet intensione charitatis
dabilis sit alia, et alia major sine termino
infra, infinitum simpliciter.
ii
Confirmatur primo : nam quantumvis
charitas intendatur, nec potest exhaurire
:
divinum amorem, cujus est participatio;
nec

nec amittere propriam speciem, et transire
ad aliam, eo modo quo color fuscus, si
nimiam intendatur, corruinpitur in sua
specie, et transit in nigrum : ergo charitas
secundum se sumpta est capax augmenti
interminabilis infra infinitum simpliciter.
Consequentia patet, cl etiam prima pars
antecedentis ; nam cum divinus amor sit
infinite participabitis, nequit per finitam
sui participationem exhauriri . Secunda
vero probatur, quia charitas per sui inten­
sionem non mutat principia specifica, sed
magis, ac magis accedit ad illa : sed dum
non variantur principia specifica, non po­
test corrumpi species rei, quæ ab illis de­
sumitur : charitas igitur non potest destrui
per sui intensionem, sed quo magis inten­
ditur, eo magis intra terminos suæ speciei
perficitur.
Confirmatur secundo : nam si propter
^aliquam rationem charitas secundum se
sampla non esset capax intensionis syncategorematice infinitæ, maxime quia dicit
essentialiter ordinem transcendentalem ad
subjectum creatum, cujus receptiva poten­
tia est actu finita, et limitata :sed hæc ratio
est nulla : ergo, etc. Probatur minor : tum
qaia licet potentia receptiva naturalis crea­
ture sit omnino finita, secus vero potentia
obedienlialis, quia cum hæc dicatur per or­
dinem ad omnipotentiam Dei, commensunlurcum illa : unde sicut potentia Dei est
infinita, ita potentia obedienlialis creaturæ,
quæ illi corresponde!, debet esse infinita in
saoordine, scilicet in capacitate recipiendi.
Constat autem charitatem non respicere
potentiam naturalem creaturæ, sed obedientialem. Tum etiam, quia ul tradit D.
> ft. Thom. in I, dist. 17, quxst. 2, art. 4, in
rorp. quanto plus anima recipit de bonitate
divina, tanto capacior efficitur ad recipien­
dum, proindeque tanto plus potest rocipere;
quoniam polentiæ immateriales non limi­
tantur ex materia, sed proportionanlur
bonitati divinæ in eis perceptæ : unde sicut
intellectus, quo difficiliora intelligit, eo fit
habilior ad intelligendum ; ita voluntas,
quanto plus recipit de charitate, tanto plus
potest recipere ; per ipsam quippe receptio­
nem bonitatis perficitur, et augetur in illa
capacitas ad recipiendum, ut § 4 magis
explicabimus.
2. Dices : essentia finita vindicat sibi
finitam intensionem, neque potest susci­
pere infinitam, eo quod modus intensionis
debet esse proportionatus essentiæ, quam
Salmant. Curs. thealog. tom. XJ1.

153

modificat : sed charitas est finita secundum
essentiam, ut quæ constat genere, et diffe­
rentia : igitur non est capax intensionis
infinitæ.
Respondetur, quod essentia finita est in- Diioitnr.
capax intensionis infinitæsimpliciter, et in
actu ; secus vero infinitæ secundum quid,
et in potentia : nam cum hujusmodi inten­
sio sit finita simpliciter, et in actu ; et infi­
nitas ei competens solum sit possibilis, non
vero actu existons extra causas, sufficients
proportionantur essentiæ finitæ, præsertim
si hujusmodi essentia sit formalis partici­
patio actus infinite communicabilis, ut in
charitate contingit.
Sed instabis : nam quaelibet forma creata Replica,
vindicat sibi ex propria ratione determi­
natam suæ perfectionis quantitatem, ultra
quam non potest connaturaliter crescere :
sed charitas est forma creata : ergo ex
propria ratione determinat sibi gradum
intensionis, ultra quem non possit ex na­
tura rei augeri.
Respondetur majorem esse veram, lo-solvitur,
quendo de forma creata, quæ est connaturalis alicui substantiæ ; nam ex hac connaturalitate plures formæ vindicant determi­
natum augmentum,ultraquodsi pertingant,
iiunt innaturales suis subjectis, iliorumque
corruptionem inducunt, ut videre est in
calore, qui si intendatur in homine ultra
certum gradum, dissolvitconnaturaleillius
temperamentum, quo dissoluto, perit ho­
mo, et omnes qualitates in illo receptæ.
Charitas autem non est connaturalis alicui
substantiæ creatæ, vel creabili ; et ideo
non determinat sibi ex natura sua certum
intensionis gradum, sed est connaturaliter
intensibilis in infinitum.
3. Sed urgebis adhuc : nam albedo, et Alta renigredo non sunt capaces intensionis syn- p,ica·
categorematice infinitæ : ergo nec charitas.
Antecedens constat : tum quia albedo, si
nimium intendatur,destruitur : tum etiam,
quia sequitur determinatam formam ; ac­
cidentia autem quæ sequuntur determina­
tam formam, non possunt crescere in infi­
nitum, ut probat D. Thom. 1 part. q. 7, n. Tho.
ari. 3. Consequentia vero liquet a paritate,
quia sicut charitas est participatio amoris
infiniti, ita albedo est participatio entis
infiniti, scilicet primi.
Respondetur negando antecedens cumCoavdiiMagislro Soto 1 physic, quxst. 4, art. 2, ct
3. Ad illius autem probationes dicendum,
accidentia consequentia aliquam formam,

DE CHARITATE

154

esse proportionala cum illa : unde eo ipso,
qaod prædicla forma sit determinata, de­
bent illius accidentia habere terminum
magnitudinis, et parvitatis, quem non
possint naturali cursu transcendere ; secus
autem de potentia Dei absoluta. Nam at­
tenta hujusmodi potentia nullus præfigitur
terminus infra infinitum in actu acciden­
tibus, ex eo quod sequantur formam deter­
minatam, ut patet in quantitate ignis, vel
aquæ, quæ licet habeat connaturalem ter­
minum sui augmenti, de potentia vero ab­
soluta est augmentabiiis in infinitum syncategorematice. Id quod etiam videre est in
albedine nivis. quæ nunquam erit ita in­
tensa. quin de potentia Dei absoluta possit
magis ac magis intendi. Charitas autem
non consequitur aliquam formam natura­
lem, et determinatam ; et ideo ex natura
sua est capax intensionis syncategorematice infinitæ.
Quibus adde, albedinem, calorem, et alia
hujuscemodi, non esse participationes for­
males alicujus perfectionis divinæ, sed
virluales tantum : etsi autem virtualis
participatio form® per magnum accessum
ad illam corrumpatur, et in aliam speciem
transeat; secus autem ipsius participatio
formalis, quo pacto charitas creata divi­
num amorem participat.
§ ».

Dirimitur secunda difficultas.

4. Dicendum est secundo, charitatem
viæ esse capacem ex sua natura augmenti
syncatcgorematice infiniti, atque ideo in
nullo viatore actu habere terminum, quem
non valeat de potentia Dei ordinaria tran­
Ad sire. Hæc assertio colligitur ex illo ad PhiPhil. 1
· lip. 1 : Oro ut charilas magis, ac magis
Tbr.-i.i. abundet ; et ad Thessalonicen». 4 : Cres'""camus in illo per omnia : et Apocal. 22: Qui
Etiuiia- justus est, justificetur adhuc. Et ex Concil.
mcutvm
dl Ii .·· Trid. sess.G,cap. 10,ubi diffinitur,justos per
toriuie bona opera crescere in dies, ac proficere in
ConriL
TiU sanctitate.Nam si charitas per bona opera,
quæ justi eliciunt, crescit et augetur indies,
evidens est,quod non habetin illis intensio­
nis terminum, quem non possit de potentia
Dei ordinaria transcendero, sed esse capa­
cem augmenti syncatcgorematice infiniti ;
nam hujusmodi augmenti capacitas in eo
consistit, quod charitas viæ non habeat in­
tensionis gradum, ultra quem non possit

fiernrah
(Will·
fin.

augeri. Unde hanc conclusionem luentur
cum D. Thom. in hac. 2, 2, çiwf. 24, artic. p
4, Banner, Valentia pnmc/. 3, conchis. 3,^
Malderus conci. I, ct 5, Pesantius disp. l.w
Arauxo dub. 1, Ferre quxst. 14, § 1, Gonet^J
disp. 10, art. 6, conci. 1, et piares alii.
Probatur autem ratione qua utitur D. b*
Thom. in 1, distinet. 17, quxst. 2, artic.
et in hac 2, 2, quxst. 21, art. 7. Nam quodD îk
aliqua forma habeat terminum finitum
suæ intensionis, ultra quem non possit
ascendere, vel provenit ex parte ipsius
form®, vel ex parte subjecti, in quo
recipitur, vel ex parte agentis, a quo
producitur : sed ex nullo ex his capi­
tibus præfigitur charitati viæ terminus
actu finitus suæ intensionis : ergo charitas
viæ non habet terminum finitum, ultra
quem non possit de potentia Dei ordinaria
intendi, sed est capax augmenti syncategorematice infiniti. Major, et consequentia
constant : minor vero quoad primam, et
secundam partem etiam liquet ex dictis §
prxced. quoad ultimam autem suadetur,
quia causa productiva, et intensi va chari­
tatis est infinita virtus Dei : virtus autem
infinita non potest adæquari per effectum
actu, et potentia finitum ; sed quolibet dato,
potest producere alium, et alium perfec
tiorem sine termino infra infinitum sim­
pliciter.
5. Secundo probatur eadem conclusio 1;
ni.
alia ratione magis speciali ; nam dum quis
est in via ad aliquem terminum,potest quan­
tum est ex parte ipsius viæ ulterius pergere,
ampliusque ad illum accedere : sed charitas
est via, per quam tendimus in hac vita in
Deum sicut in finem ultimum nostræ bea­
titudinis; ad quem accedimus non passibus
corporis, sed affectibus mentis, ut constat
exilio 1, ad Corinth. 12 : Adhuc excellen-l·'.^
tiorem viam vobis demonstro : quod esse intelligendum de charitate, docet D. Thom.Pquxst. 24 citata, ari. 4. Ergo dum sumus
in hac vita, possumus magis, ac magis in
charitate procedere,et Deo appropinquare:
sed hæc major propinquitas, et accessos ad
Deum per charitatem in eo consistit, quod
ipsa magis, ac magis augeatur : ergo chari­
tas viæ non habet terminum præfixum
suæ intensionis, sed potest magis ac magis
in infinitum syncatcgorematice augeri.Cae­
tera constant : major vero probatur, quia
dum aliquis est in via ad aliquem termi­
num, distat aliqualiter ab illo ; nam si
esset illi indistans, non esset in via, sed in

DISP. V, DUB. I.

fine viæ, et reali possessione termini, in
quem tendit : constat autem, quod dum
aliquis est in via ad terminum, potest
quantum est ex hac parte ulterius pergere,
illique amplius appropinquare.
Confirmatur primo : nam processus vi®
w.
ad aliquem terminum finiri nequit ante
realemconsequutionem illius : sed charitas
est via, perquam modo tendimus in beati—
ludinem sicut in terminum : igitur ante
realem consequutionem illius, non potest
charitatis processus, seu augmentum finiri;
sed quolibet dato, poterit dari aliud, et aliud
perfectius sine termino.
futir Confirmatur secundo : quia status viæ
^“•consistit ineo, quod mobile possit ulterius
pergere versus finem, in quem tendit; statussiquidem viæ est status motus, seu pro­
cessus ad aliquem terminum : ergo implicjtorium est, quod charitas viæ assequatur
intensionis gradum, ultra quem non possit
intendi. Patet consequentia, quia cum pro­
cessus, seu motus charitatis consistat in
illius intensione, eo ipso quod non posset
amplius intendi, non posset ulterius pro­
cedere, seu moveri : subjectum autem,
quod moveri nequit, non est in motu, seu
statu viæ, sed in termino ; quia deficiente
possibilitate motus, cessat per locum ab in­
trinseco viæ processus.
> 6. Dices : cuilibet justo præfîxa est per
divinam providentiam determinata, et fi­
nita charitatis intensio, in gradu scilicet
proportionate gloriæ, ad quam est prædeslinalus : ergo charitas viæ nequit de potentia
Dei ordinaria in infinitum syncategorematiceaugeri, sed solum usque ad certum gra­
dum divinitus constitutum. Patet conse­
quentia, quia si ulterius posset augeri, possetfrustrari dispositio divinæ providentiæ,
quod est blasphemum.
” Respondetur negando consequentiam ,
cuam ποτί evincit probatio; nam respectu
charitatis via? per accidens, et de materiali
se habet, quod Deus illi præfixerit certum
soæ intensionis gradum ; non enim id ex[tscitex natura rei. aut ex conditione sta­
tus vialis. Unde licet de facto nunquam
transcendat illum gradum, nec attingat
ante ultimum instans merendi, augerive
posât in infinitum syncatcgorematice in
censu composito divini decreti præfigentis
sibi intensionis gradum ; bene tamen in
senstt diviso, et quantum est ex natura sua,
et statas viæ, in quo est. Quod non infert
frustrationem divinæ providentiae, ut ex

alibi dictis liquet. Et quidem si hæc conse­
quentia aliquid probaret, etiam convince­
ret , quod per nullam potentiam posset
augeri charitas parvuli decedentis ante
usum rationis; quia per nullam potentiam
frustrari potest dispositio divinæ provi­
dentia?, quæ decrevit illius obitum in statu
remisso charitatis; quod tamen nemo con­
cedet, cum perspicuum sit, habitum adeo
remissum posse de lege ordinaria a Deo
intendi : nam hujus potentia? sphæra non
restringitur ad id, quod libera Dei volun­
tate sancitum est, sed totum id potest, quod
congruit naturis rerum secundum se, et
secundum status illis annexos.

§ ni.
Ultima pars dubii absolvitur.
7. Dicendum est tertio, quod charitas Tertia
palriæ non potest augeri de potentia Dei εθ"θ1η"
ordinaria, bene tamen de potentia abso­
luta, idque in infinitum syncategorematice.
Hæc assertio est de mente D. Thom. in 1,d. tik>.
disl. 17, q. 2, artic. 4, et in hac 2, 2, q. 24,
ari. 4 et Ί, cui subscribunt Authores, quos
pro assertionibus præcedentibus adduxi­
mus.
*
,
1
Probatur autem prima hujus conclusio- Snadc.
nis pars ratione; nam quod est extra sta­ tur pri­
ma as­
tum viæ, nequit saltem de lege ordinaria sertio­
nis
procedere : sed charitas palriæ est extra pars.
statum viæ; fruitur namque suo termino,
scilicet beatitudine, per cujus possessionem
excluditur status viæ : ergo nequit de lege
Dei ordinaria procedere : sed charitatis
processio est illius intensio : charitas ergo
palriæ nequit de potentia Dei ordinaria
intendi.
Confirmatur : nam eo ipso, quod quis sil1{i)bora.
extra tempus destinatum per naturam ad <ur.
augmentum, nequit de lege ordinaria am­
plius augeri : sed charitas palriæ est extra
tempus destinatum ex natura rei ad sui aug­
mentum, quia tempus augendi charitatem
est tempus merendi bealitudinem, quod
cessat per illius possessionem : ergo chari­
tas, ut est in patria, non est capax aug­
menti, attenta lege ordinaria Dei.
Deinde probatur eadem assertionis pars Aliud
alia ratione magis speciali, et a priori.
Nam quod est in statu immobili ex natura moti·
sua, non potest de lege ordinaria minui, 'un,‘
aut intendi ; statui quippe immutabili de­
bita est immutabilitas, et persistentia in

V·

InG

sa.

DE CHARITATE.

sua perfectione; eb idque non potest pali
variationem in illa, attenta ordinaria Dei
potentia, quæ providet rebus juxta natu­
ram rerum, et ipsarum connaturalia de­
bita : sed charitas patriæ est in statu im­
mobili. et immutabili ab intrinseco, quan­
tum ad suam substantiam, quæ pensatur
ox beatitudine essentiali, el amore Dei ut
finis ultimi, et summi boni in seipso : ergo
charitas patriæ non potest de lege Dei or­
dinaria intendi, sed in eo gradu, quem ha­
buit in primo instanti visionis beatific®,
persistere debet usque in sempiternum.
probaior 8. Secunda vero pars hujus conclusionis
suadetur breviter ; nam charitati patriæ ex
Ύΐλh nu^° caPite rvpugnat augmentum syncategorematice infinitana : ergo capax est illius,
attenta Dei omnipotentia. Consequentia li­
quet : antecedens vero probatur; quia qua­
litati creatæ solum potest repugnare inten­
sio syncategorematice infinita, vel ex parte
agentis, cujus virtus non extenditur ad tan­
tam perfectionem ·, vel ex parte subjecti,
quod est incapax illius ; vel ex parte ipsius
formæ, quæ habet ex se determinatam men­
suram. quam non potest transcendere, ut
contingit in pallore, cujus termini per
continuam alterationem exceduntur, perveniturque ad albedinem, vel nigredinem :
sed nullo ex his capitibus repugnat chari­
tati patriæ intensio syncategorematice in­
finita, ut constat ex dictis num. 1, et osten­
ti. Ttw.dit D. Thom. locis pro assertione allegatis :
ergo charitas patriæ attenta Dei omnipo­
tentia augmentabilis est in infinitam.
Dices superesse aliud caput, ex quo repu?:v· gnat charitati patriæ intensionis processus,
scilicetstatum ipsum, inquo est; nam subjec­
tum existens in aliquo termino, per nullam
potentiam potest amplius moveri ad illum,
qlias non esset in possessione prædicti ter­
mini. sed ab eo distans : charitas autem
accedit ad terminum beatitudinis per sui
intensionem ; unde si semel præsapponatur
esse in illo, per nullam potentiam valebit
amplius intendi.
Sed contra est : nam quamvis status bea­
Evertitur.
tificus excludat a charitate patriæ inten­
sionem de potentia ordinaria, secus autem
de potentia absoluta ; quoniam prædicta
intensio ex nullo capite includit contradic­
tionem : non enim involvit illam (quod
dubitari posset), ex conditione ipsius status
beatifici : tum quia etsi charitas patriæ
sit in termino meriti, qui est beatitudo,

DISP. V, DUB. I.

distat tamen infinite ab amore divino, cu­
jus est formalis participatio; et ideo nihil
prohibet, quin amplius intendatur, et me­
dia hac intensione, magis ac magis accedat
ad illum. Tum etiam, quia licet subjectum
existens in termino omnino indivisibili,
et incapaci majoris augmenti, et latitudi­
nis, nequeat amplius moveri ad illum, se­
cus autem si prædictus terminus sit capax
extensionis majoris ea, quam actu habet;
quoniam in hoc casu inter possessionem
termini, in qua existit mobile, et illius lati­
tudinem possibilem, cadit distantia motus
pertransibilis : hujusmodi autem conditio­
nis est visio beatifica ; nam quamvis sit actu
finita, est tamen capax intensionis synca­
tegorematice infinitæ. Unde per ordinem
ad hanc illius latitudinem possibilem potest
charitas patriæ in infinitum augeri, utpote
quæ non est actu conjuncta prædictæ visio­
nis latitudini, sed ab illa distans.

determinant sibi certum quantitntis aug­
mentum, eo quod sub illo, et non sub ma­
jori, habeant debitam dispositionem ad suas
operationes exercendas. Quæ ratio non mi­
litat in charitate; nam hæc quo intonsior,
eo melius disposita est ad exercitium sui
actus, coque perfectiorem dilectionem
esori t.
sen- 10. Secundo arguitur ·. nam charitas
*·. Christi Domini est in summo gradu inten•^sionis, qui intra charitatis speciem est pos­
sibilis; et tamen est actu finita : ergo charilas secundum se sumpta non est capax
intensionissyncategorematice infinitæ. Mi­
nor. et consequentia constant : major vero
suadetur, quia quanto potentia receptiva
est magis conjuncta causæ influenti, tanto
abundantius recipit : sed anima Christi Do­
mini est summe conjuncta Deo, qui est
rausa influens charitatem, et gratiam : ergo
anima'Christi Domini participat ab illo
has virtutes in summo gradu possibili in­
§ IV.
tra illarum speciem. Quæ est expressa docI' ry.trina D. Thom. 3 part, quxst. 7, art. 9, 10,
Referuntur opiniones contraria}.
Il d 12, ubi post alia ita concludit : « Finis
. gratiæ est unio creaturæ rationalis ad
9. Adversus conclusionem § 1, a nobis Pia
•* ·· 1
< Deum; non potest autem esse, neque instabilitam est quorundam, neque infimæci^.|
< telligi major unio, quam quæ est in pernolæ, Theologorum opinio, quæ asserit
« soni; et ideo gratia Christi Domini percharitatem secundum se sumptam non esse
t tingit ad summam mensuram gratiæ : et
capacem intensionis syncategorematice in­
i sic manifestam est, quod gratia Christi
finitæ, sed terminari ex natura sua per
• Domini non potest augeri, neque ex parte
maximum quod sic, et minimum quod non;
• ipsius gratiæ, sed neque ex parte subatque ideo dabilem esse summam charita­
< jecli. » Quod etiam tradit in 3, dist. 13,
tem, quæ per nullam potentiam amplius
quTst. 1, art. 2, quxsliunc. 3. Constat au­
valeat augeri. Ita Durandus in 3, distinet.
tem, eandem esse ralionem de charitate
13, qurstione 1, Scotus ibidem, Cajetan. in
.
Christi Domini, ac de illius gratia.
hac 2, 2, quxstione 24, articulo 7 el 3 part,
Wj Hujus argumenti difficultas expendenda
quxslione Ί, articulo 9, 10 et 11, Driedo deûréà r®
p^j.esl, et decidenda ex professo 3part, quxst.
captivitate, el redemptione humani generis,
tract. 2, cap. 2, pari. 3, art. G, Lorca loco yn : :· 7,ubi propriam sedem habet. Quare in præsenli breviter illius solutionem perstrin­
proxime citato, 2, 2, disput. 29, a quibus
gemus. Pro quo nota primo, quod gratia
non longe absunt D. Bonavent. in 3, dist.h.îi:
Christi Domini (et idem est de illius cha13, art. 1, q. 2, et Palud. ibid, quxst. 1.
ritite), potest sumi dupliciter : uno modo
Probatur primo hæc sententia : nam ulfrfea
physice, quo pacto est formalis participatio
docet Philosoph. 2, de Anima, text. 41..^
naturæ divinæ : alio modo moraliter, qua
omnium natura vitali constantium estcer- ‘
ratione importat dignitatem ad merendum,
tus terminus magnitudinis, et augmenti :
ctsatisfuciendum pro nobis, participatam ex
sed charitas est forma vitalis : ergo vindi­
conjunctione personali Verbi divini. Inte­
cat sibi ex natura rei certum suæ intensio­
rest autem tantum discriminis inter utram­
nis terminum, quem non poterit de lege
que considerationem graliæ, quod priori
saltem ordinaria transcendere.
modo accepta est actu finita, posteriori vero
Respondetur Philosophum non loqui de
infinita simpliciter.
intensione qualitatum supernaturalium,
fai. Secundo nota, quod formæ intensibili
quas ignoravit, sed de augmento substan­
præfigilur naturalis terminus sui augmenti
tiarum viventium ordinis naturalis, quæ
ex fine, ad quem per divinam sapientiam
determinant

157

dirigitur, ut docet D. Th. 3 pari. 7. 7, ari. d. Tto
12; finis autem ad quem gratia essentialiter
ordinatur, est unio affectiva, et assimila­
tive creaturæ rationalis ad Deum. Unde
quia in hac unione non est dabilis ex na­
tura rei summus gradus infra infinitum,
sed quolibet dato, potest dari alius perfec­
tior, idcirco gratia secundum se sumpta
non vindicat sibi determinatum gradum
sui augmenti, sed est capax ex natura rei
intensionis syncategorematice infinitæ.
Observa denique, quod gratia Christi Do- Nota 3.
mini ordinata est insuper ad unionem per­
sonalem humanitatis cum Verbo, et per
respectum ad hunc finem sortita est termi­
num intensionis in illo gradu, quem divina
sapientia judicavit convenientissimum per
modum dispositionis ad prædictam unio­
nem. Unde gratia Christi Domini nequit
augeri physice de lege ordinaria, eo vel
maxime, quia existit in illo ut in subjecto
connatural! : omnis autem forma connaturalis suo subjecto vindicat certum suæ
intensionis gradum, quem nequit de lege
ordinaria transcendere.
11. Ex his ad argumentum respondetur Satisfit
argu­
negando majorem intellectam de gratia, mento.
aut charitate Christi Domini physice sump­
ta ; nam considerata moraliter, est in sum­
mo perfectionis gradu, qui haberi potest.
Ad primam autem probationem in contra­
rium dicendum est, illum discursum con­
vincere intentum in causa necessario in­
fluente, secus autem in causa libera ; nam
etsi hujusmodi causa eo, cæteris paribus,
actuet melius potentiam passivam, quo ha­
bet illam sibi magis unitam ; non tamen
sequitur, quod si habet eam summe con­
junctam sibi.influatinipsam secundum ul­
timum suæ virtutis ; quia cum hic influxus
liber sit causæ influenti, potest ab ea pro
libito restringi, et moderari, ut contingit in
præsenti. Verbum quippe non influit gra­
tiam in humanitatem assumptam secun­
dum ultimum suæ virtutis, et prædictæ hu­
manitatis capacitatem ; sed secundum suæ
voluntatis beneplacitum, atque ideo in illo
gradu, quem divinæ providentiæ mensura
taxavit. Unde gralia Christi Domni physi­
ce accepta est summa, quæ haberi potest
sub mensura prædictæ dispositionis, non
vero absolute loquendo, et inspectis præcise terminis suæ speciei. Quæ solutio desu­
mitur ex D. Thom. 9. 10, art. 4 ad 3 , ubiD Tt)0
sic habet : « Ad tertium dicendum, quod
« sicut supra dictum est de gratia, quod

Λ
•i

•Î

K

158

DE CHARITATE.

a non potest esse major gratia, quam gra­
« tia Christi Domini per respectinn ad
« unionem λ erbi : idem etiam dicendum

est de perfectione divinæ visionis, licet
■i absolute considerando possit esse aliquis
gradus sublimior secundum infinitatem
« divinæ potentiæ, » Constat autem gradum intensionis, qui est absolute loquendo
possibilis, sive ad quem attenta Dei omnipo­
tentia potest ascendere gratia Christi Domi­
ni contineri, intra illius speciem.
Ad secundam probationem respondetur,
gratiam non ordinari essentialiter ad unio­
nem personalem animæ cum Verbo, sed
accidentaliter ex dispositione divina. Unde
licet gratia Christi Domini ex hac posterio­
ri ordinatione assequatur summum gradum
suæ intensionis ·. secundum se tamen con­
siderata non determinat sibi certum suæ
intensionis augmentum. Sed est capax in­
tensionis syncategoremalice infinite, potestque proinde attenta Dei omnipotentia
amplius intendi, quamvis de lege ordina­
ria oppositam illi conveniat, ut docet D.
«ens d.Thom. locis in argumento citatis, in quibus solum intendit probare gratiam Christi
Domini non posse augeri de lege ordinaria,
ut constat tum ex gravitate terræ, et charitale patriæ,quas ibi adducit in exemplum
ad ostendendum gratiam Christi Domini
non posse augeri, neque ex parte formæ,
neque ex parte subjecti ; nam tam gravitas
terræ. quam charitas palriæ possunt am­
plius intendi, attenta Dei omnipotentia,
absolute loquendo. Tum etiam ex aathoritate proxime adducta, in qua suam mentem
perspicue manifestat.
Tcrtinm 12. Tertio arguitur pro hac sententia :
œcmum.nam caPac,tas creaturæ ad recipiendam
charitatem non est infinita syncategorematice : ergo charitas secundum se sumpta
non potest augeri in infinitum. Consequen­
tia ex eo liquet, quia charitas secandum se
accepta dicit habitudinem ad subjectum
creatum, atque ita necesse est, ut illius ca­
pacitati proportionetur. Antecedens vero
probatur : tum quia potentia receptiva cha­
ritatis est connaturalis creaturæ rationali ·,
n. Aug. quoniam ut docet D. August, lib. de prxd.
Sanet, c. 5, posse habere gratiam , et cha­
ritatem, naturæ est hominis : constat au­
tem potentiam naturalem esse incapacem
formæ syncategorematice infinite . Tum
etiam, quia si propter aliquam rationem
esset in creatura capacitas ad suscipien­
dam hujusmodi formam, maxime quia quo

plus recipitur charitatis in creatura, (->
hæc fit magis habilis ad recipiendum illius
augmentum ; hoc autem est aperte falsum,
quia causa formalis, qualis est charitas,
nequit augere in suo subjecto id, quod est
proprium illius, scilicet potentiam reci­
piendi, cum potius praedictam potentiam
actuel, perficiat, et quodammodo excludat.
Respondetur negando antecedens. Ad^r.
cujus priorem probationem dicendum, po- *
tentiam receptivam gratiæ posse sumi du­
pliciter : uno modo in esse entis, et hac ra­
tione est ordinis naturalis, quia est ipsa
entitas substantialis animæ, ut constat inter
alia ex adducta authoritale D. Augustini.
Alio modo in esse potentiæ passivæ obedientialis, quo pacto respicit agens supernaturale, et proportionatur cum illo. Unde
sicut prædictum agens est infinite virtutis
activæ, ita potentia obedienlialis est infini­
te capacitatis passivæ; in hoc videlicet
sensu, quod sicut Deus potest efficere effec­
tum magis, ac magis perfectum infra infi­
nitum simpliciter, ita potentia obedientialis capax est recipiendi formam syncalegorematice infinitam.
Ad secundam probationem negatur mi­
nor. quam non evincit probatio, quia mens
D. Th. non est, quod charitas augeat enti­
tative capacitatem potentiæ, in qua recipi­
tur, eo modo quo· portio materiæ addita
præexistentibus, auget in illa potentiam
receptivam quantitatis ; sed solum vult,
quod potentia obediential is animæ per cha­
ritatem. quam recipit, disponatur, et habilitetur ad recipiendum illius augmentum,
eo modo quo intellectus percepto objecto
difficili, fit magis habilis ad alia intelligibilia capessenda ; vel sicut subjectum ha­
bens calorem ut unum est magis disposi­
tum, et approximatum receptioni caloris ut
duo, quam si nullum calorem haberet. In
qua assertione nullum est inconveniens,
nullaque involvitur conditio, quæ dissonet
naturæ charitatis; quippe illi consenta­
neum est, ut per sui receptionem habilitet
capacitatem animæ, et approximet ad per­
fectiorem sui intentionem recipiendam ;
quandoquidem ipsa capacitas animæ per
susceptionem charitatis remissæ fit magis
propinqua, et proxime susceptiva charitatis
intensæ. De quo videri potest Cajet, in hac CijeM.
2, 2, ipuest. 24, arlic. 7.
J
13. Contra nostram secundam assertio- i®**
nem triplex militat sententia. Prima, qnæmw
fuit Begardorum, et Beguinarum, asserit ^4-

DISP. V, DUB. I.

justos in hac vita pervenire regulariter ad
statum, in quo illorum charitas non possit
amplius augeri : quæ positio refertur, et
Cte. damnatur in Clementina Ad nostram, de
K?.
hxrtlic.Secunda fuit Joviniani, qui assere­
MlUS. bat omnium justorum charitatem
esse
æqualem, ac proinde in nullo eorum augej.E«.ri, ut referunt D. Hier. lib. 2, adversus ip? isMiim Jovin. et D. August, lib. de lucres. 82.
Tertia opinio acistruit, charitatem viæ posse
quidem augeri, non tamen in infinitum
fcarisjTicategorematice. Ita Rich, in 1, dist. 17,
toto, et Oandavens. (juodlib. 2, quæst. 2, quibus
accedunt Authores num. 9 adducti contra
nostram primam assertionem. Id autem,
in quo omnes istæ sentenliæ conveniunt,
scilicet charitatem viæ non esse capacem
intensionis syncategoremalice infinite,
fàasuadetur ab inconvenienti. Primo, quia si
charitas viæ ésset ex natura rei augmentabilis in infinitum, posset charitas cujuslibet
justi, attenta præcise potentia Dei ordina­
ria, excedere gratiam Christi Domini : at
consequens est plusquam falsum : ergo et
illud, ex quo sequitur. Probatur sequela,
quia charitas Christi Domini physice con­
siderata est actu finita, ut § præced. vidi­
mus : constat autem quodlibet finitum
passe superari ab alio finito, cujus non sit
terminus augmenti.
Huic argumento respondet D. Thom. 3
quxst. ari. 11 ad 3, sic : « Dicen< dum, quod minus per augmentum potest
< pervenire ad quantitatem majoris in iis,
» quæhabent quantitatem unius rationis ;
< sed gratia alterius hominis comparatur
< ad gratiam Christi Domini sicut virtus
« quædam particularis ad universalem.
« Unde sicut virtus ignis, quantumcunque
« crescat, non potest adæquare virtutem
. « solis ; ita gratia alterius hominis, quan­
ti tumcunque crescat, non potest adæquare
« gratiam Christi. » Constat autem idem
esse dicendum, quantum ad hoc de chari­
tate Christi Domini, ac de illius gratia.
Secundo respondetur, sive amplius ex­
plicatur præcedens solutio animadvertendo,
charitatem justorum posse considerari du­
pliciter. L'no modo quantum ad id præcise,
quod importat ex sua ratione specifica, et
stata viali. Alio modo, ut est gratia membri
participantis illam ex influxu Christi Do­
mini sicut capitis. Primo igitur modo con­
siderata potest de lege ordinaria augeri in
infinitum syncategorematice, excedereque
proinde charitatem Christi Domini ; secus

159

aulem posteriori modo accepta. Nam charilati inferioris, sive membri, quatenus ta­
li, connaluralo est sistere infra charitatem
capitis. Unde quia absoluta loquutio. præsertim negativa, quæ totum destruit, pro­
ferri debet attentis omnibus, non vero con­
sideratis præcise, quæ ex hoc, vel illo
capite aut sunt connaturalia, aut non repu­
gnant ; idcirco absolute loquendo dicendum
est, charitatem justi existentis in via non
posse de lege ordinaria Christi Domini'
charitatem excedere, eo quod hic excessas
sit illi inconnaturalis ex uno capite, nempe
ex conditione speciali sui subjecti, quod
non habet gratiam, nisi ex influxu Christi
Domini sicut capitis
14. Secundo arguitur : quia infinitam Secuoin actu neque per divinam potentiam est gumenpossibile : sed si charitas viæ esset aug- lUiD·
mentabilis sine termino, posset dari infini­
tum in actu : charitas igitur viæ non est
absque termino intensibilis. Probatur mi­
nor, quia si a parte rei poneretur charitas
interminata, existeret a parte rei infinitum
in actu : ergo si potest dari a parte rei
prædicta intensio carens termino, dari po­
terit infinitum in actu ; quandoquidem
quidquid facit actus actu, facit potentia
possibiliter.
Respondetur negando minorem, cujus Solutio,
nulla est probatio, utpote in qua arguitur
a divisiva ad copulativam ; infinitam si­
quidem in potentia eo ipso, quod tale, ne­
quit secundum omnes suas partes copula­
tive sumptas a parte rei existere ; quia de
illius ratione est, quod aliquid ejus semper
restet producendum, eo quod est inexhauribile in sua productione. Unde si ponere­
tur a parte rei existens secundum se totum,
amitteret infinitatem in potentia, transiretque ad infinitum in actu, quod est im­
possibile : nam infinitum in potentia non
est potentia ad infinitum in actu, ut falso
supponit argumentum ; sed potentia ad fi­
nitum in actu, cui semper potest fieri addi­
tio. Videantur N. Compl. 3 Phys. disp. 18, N.comp.
quxst. 3.
Tertio, et ultimo arguitur : nam si cha-Tertium
ritas vie esset augmentabilis in infinitum,
posset excedere charitatem patriæ, utpote
finitam, et limitatam : sed hoc non est di­
cendum; charitas enim viæ comparatur ad
charitatem patriæ sicut imperfectum ad
perfectum, et sicut motus ad suum termi­
num : ergo neque illud, ex quo sequitur.
Respondetur perfectionem charitatis

Jr

.>7

s

u

y

i'

I

’ JbF

i

'i.
t

«

?
;
- -Λ

r

DE CHARITATE.

160

posse attendi, vel ex sola intensione, vel
ex omnibus capitibus, quæ concurrunt ad
illam integrandam, atque ideo absolute, et
simpliciter. Ex primo igitur capite neque
repugnat, neque est inconveniens, quod
charitas viæ excedat charitatem patriæ in
diversis subjectis ; nemo enim Catholico­
rum abnuet charitatem, qua beatissima
Virgo Deum amabat in via, excedere cha­
ritatem alicujus comprehensoris, utputa
parvuli decedentis immediate post regene­
rationis lavacrum. Cæterum attentis om­
nibus, adeoque absolute loquendo, charitas
viæ non potest adaequare perfectionem cha­
ritatis patriæ. Tum ob majus dominium,
quod habet in patria supra subjectum: Tum
quia secundum ultimum sui posse, et sine
intermissione fertur actualiter formaîiter
io Deam. Tum ob præsentiam objecti, cujus
visio maxime auget amorem. Tum denique
ob alias causas ibi concurrentes, quæ videri
j) Tt>o. possunt apud D. Thom. qtasl. unie, de charitale, art. 10, et m hac 2,2, quest. 2-1. art.
7 ad 8, et magis expendemus disp. 7, dub. 4.
Contra tertiam conclusionem nulla mi­
litat difficultas, quæ ex dictis § 3, non di­
luatur.
DUBIUM II.

Utrum charitas augeatur physice dispositive
nostris actibus.
•
Oportet hic praemittere nonnulla, quæ
alibi discussa reliquimus, ut ad punctum
praesentis difficultatis cum majori expedi­
tione accedamus, et sensus dubii amplius
innotescat.
§ I.

Prxlibantur aliqua.
Ko(a

15. Primo observandum est, quod cum
charitas sit proprietas gratiæ sanctificantis,
juxta ea quæ diximus tract. 14, disp. 4,
dub. 6. nequit augeri nisi ad ejus augmen­
tum, sicut nec infundi, nisi ad ejus infu­
sionem. Unde idem debet esse influxus
nostrorum actuum in gratiam, et charita­
tem. Sed quia gratia exercet vim merito­
riam media charitate, potius quam per
alias virtutes, ut ex professo ostendimus
tract. 16, disp. 4, dub. 1. propterea pertinet
specialiter ad hunc Tractatum agere de
ulriusque augmento sub nomine charitatis.

DISP. V, DUB. II.

Et quidem actus nostros concurrere in ali­
cere gratiam, nequit eam principaliter
quo causæ genere ad charitatem, et gratiam
!
physice augere, quod actio augmentât! va
esi de se productiva ejus, quod auget, illudaugescendas, sive(ct in idem redit)gratiam,
queefficeret, nisi productum supponeret :
et charitatem non augeri nisi dependenter
ergo si nulla creatura valet efficere princi­
a nostris actibus, constat ex Conçil. Tri-®*
dent, ses.w 6, cap. 24. ubi diffinitur : « Si £
paliter physice gratiam, nulla valet augere
principaliter physice gratiam et charita­
« quis dixerit, justitiam acceptam non con·
tem; atque ideo charitas non augetur phy­
« servari, atque etiam augeri coram Deo
sice principaliter nostris actibus.
« per bona opera, sed ipsa opera fructus
17. Dubitari autem posset, an actus nos­
« solummodo esse, et signa justificationis
tri efficiant physice instrumenialiter chari­
« adeptas, non autem ipsius augendas cau­
tatis augmentum ? Et loquendo de actibus
ci sam, anathema sit. » Cum autem causa
nostris, quatenus sunt partes sacramenti,
multiplex sit, nempe finalis, efficiens, ma­
D ecerta est pars affirmativa apud D. Thom.
terialis, formalis, et dispositiva, quæ ad
et ejus discipulos ; nam cum doceant sacra­
materialem reducitur ; et de his omnibus
menta novæ legis efficere, et augere phy­
dubitari possit, exponere opus est, cur du­
sice instrumentaliter gratiam, consequen­
bium ad solam causam dispositivam res­
ter docent actus, qui sunt pars sacramenti,
tringatur. Et quidem actus nostros non esse
habere eundem influxum circa augmentum
causam finalem augmenti charitatis, quod
charitatis. De quo 3 part, quest. 62 et 84 et
ad eos sequitur, facile constat ; siquidem
89. Si vero sermo fiat de actibus nostris
augmentum charitatis non ordinatur ad il­
los, sed potius e contra illi ordinantur ad
I
extra sacramentum, vera est pars negativa,
charitatem augendam. Et similiter prædicI
et communis apud Authores. Nam actus
nostri nequeunt habere hujusmodi influ­
tes actus non esse causam materialem re'
xum ex natura sua, sed ex sola institutione
ceptivam, aut formalem hujusmodi aug- |
divina, quæ tamen nobis quantum ad hoc
menti,certius est, ut in dubium vocari non
minime innotescit ; et ideo absque ullo ra­
possit ; non enim recipiunt illud in se, nec
tionabili fundamento assereretur talis in­
in illo recipiuntur, aut ipsum formaliter
fluxus. Testimonia quippe significantia in­
constituunt. Unde difficultas reducitur ad
fluxum effectivum nostrorum actuum in
causam efficientem, et dispositivam.
gratiam, et charitatem, et eorum augmen­
16. Est autem duplex causa effectiva:
tum, sufficienter explicantur de influxu
alia quæ efficit physice, et alia quæ efficit0^*
morali, vel de influxu physico instru­
moraliter. Et quod actus a gratia, et charimentait intra sacramenta, vel denique de
late procedentes efficiant moraliter chari­
influxu physico principali in dispositionem
tatis augmentum, constat ex dictis tract.
ad gratiam, et charitatem ; efficimus enim
16, disp. 6, dab. 4, ubi ostendimus prædicprincipaliter actus, quibus ad earum recep­
tos actus mereri de condigno augmentum
tionem, et augmentum disponimur.
gratiæ. Idque communiter docent Theologi
sa 18. Supposito ergo, quod actus nostri
hujus temporis contra D. Bonavent. et alios
^•’’influant effective moraliter in augmentum
antiquiores, saltem loquendo de actibus in­
charitatis, et quod non influant effective
tensioribus gratia præexistenti. An autem
physice, saltem extra sacramentum, videre
eadem doctrina extendi debeat ad actus
oportet, an circa illud habeant concursum
gratia remissiores, infra constabit dub.
dispositivum ? In qua difficultate præsupseq. Modo enim sufficit supponere actus in­
ponendum est, prædictos actus non esse
tensiores efficere moraliter gratiæ, et cha­
I
dispositiones essentialiter requisitas ad
ritatis augmentum. Quod vero actus nostri
charitatem augescendam, et sine quibus
nequeant efficere principaliter physice hu­
charitas augeri non possit. Tum quia de
jusmodi augmentum, constat ex dictis tract.
ficto potest augeri in parvulis absque ac14, disp. 8, dub. 1, ubi ostendimus repu­
loali eorum dispositione ; si enim infans
gnare, quod aliqua creatura efficiat princi­
baptizatus confirmetur, aut ordinetur, vel
paliter gratiam. Ex quo principio facile
Eucharistiam recipiat, consequitur horum
colligitur similis repugnantia ineo,quod
sacramentorum effectum, atque ideo aug­
actus nostri efficiant principaliter augmen­
mentum gratiæ,. in qua præexislebat, ut
tum charitatis ; quoniam charitas non au­
lirtsacum pluribus aliis docet Martinez de Prado
getur. nisi ad augmentum gratiæ .· quod
4^*3part, quxstione, 80, dub. 12, num. 31 et
autem nequit principaliter physice produ­
cere

161

38. Tum etiam, quia non implicat, quod
Deus justificet adultum peccatorem absque
ulla actuali ejus dispositione, ut ostendimus
tradat.disputatione 3, dub. 2 ; ergo pa­
riter non repugnat, quod augeat præexistentem gratiam independenter a disposi­
tione actuali ad hujusmodi augmentum.
Quare difficultas procedit attendendo ad
communem, et connaturalem ordinisgra­
tiæ providentiam, secundum quam adulti
in gratia, et charitate proficiunt. Et nemo
Catholicorum est, qui neget actus nostros
meritorios disponere in aliquo sensu ad
charitatis augmentum. Sed eorum non
pauci confundunt influxum dispositivum
cum concursu morali per modum meriti,
et sic dicunt actus nostros disponere mora­
liter ad augmentum charitatis, non autem
physice. Inquoconsistit punctum præsentis
difficultatis.
19. Quam ut cum majori perspicuitate ultima
decidamus, et æqu i vocationem propulsemus, recolenda sunt quæ jam observavi­
mus tradat. 15, disputatione 3, dub. 5,
nempe denominationem causæ physicæ,
aut moralis non regulari penes entitatem
causæ, sed magis penes modum causandi.
Sunt enim aliqua, quæ cum quid physicum
sint, causant moraliter ; sicut actus, qui
suadendo movet. Et econtra id, quod est
morale, valet causare physice ; sicut mali­
tia peccati gravis, quæ quid morale est, et
tamen expellit physice gratiam. Hic autem
diversuscausandi modus consistitineo,quod
causa moralis non inducit immediate per
semetipsam effectum principaliter inten­
tum, sed movet, et allicit aliam causam ad
id præstandum, ut patet in consilio, sua­
sione, meritis, et aliis causis moralibus.
Causa autem physica influit in suo genere
immediate per id, quod in se, et ex natura
sua habet, licet nec concursum aliarum
causarum excludat ; sicut materia per
seipsam recipit, forma per seipsam infor­
mat, et agens per suam virtutem agit. Un­
de illa est dispositio physica, aut disponens
physice, quæ per seipsam præstat munera
propria dispositionis, quæ sunt aptare sub­
jectum ad formam illud expurgando a con­
trariis dispositionibus, ipsuraque determi­
nando, et trahendo ad participationem
formæ. Et in hoc sensu inquirimus, an
charitas augeatur physice dispositive nos­
tris actibus; sive, et in idem redit, an aug­
mentum charitatis dependeat a nostris ac­
tibus tanquama dispositione physica, et ex

X

162

DE CHARITATE.

DISP. V, DUB. II.

163
!

natura rei necessaria ad connatnrale chari­ I « tionis, quo conatur ad charitatis profecconstabit : ergo prædiclam augmentum
tatis augmentum. Restringitnrque difficul­
α tum ; et tunc charitas augetur in actu. »
dependet a nostris actibus sicut a disposi­
tas tum ad augmentum.charitatis in adultis
Ubi satis liquet,S. Doctorem, loqui de dispo­
tione physica.
sitione physica, alias non peteret exactam
(in parvulis enim non habet locum actualis
ior· Confirmatur, quia de his, quæ ad super­
adeo correspondentiam inter dispositionem,
dispositio, ut numero procedenti prænotavi**■ naturalem ordinem pertinent, id sentire
et augmentum ; nec distingueret dispositio­
mus) ; tum ad augmentum extra sacramen­
debemus, quod magis congruit naturis re­
nem remotam, et ultimam ; sed aperte
tum, ut sic præscindamus ab augmento ex
rum, dum oppositum per suflicientem auc­
concederet quolibet actu charitatis augeri
opere operato, quod fit virtute sacramen­
toritatem non constat : sed magis congruit
reipsa charitatem : sicut discurrunt, qui
torum supra dispositionem subjecti.
naturis rerum, quod augmentum gratiæ
contrariam nobis opinionem tuentur. Unfiat dependentor a nostris actibus sicut a
I de nostram assertionem docent communi­
dispositione physica ; et nulla authoritas
§H.
ter Thomistæ, Cajetan. ad locum proxiw^
cogit ad oppositum asserendum : ergo di­
citatum, ubi Bannez dub. 1, Arauxoduô. 1,J»
cendum est, quod augmentum gratiæ de­
Prxfertur D. Thomx sententia.
Joan, a S. Thoma disputatione 15, artic.î a
pendet a nostris actibus sicut a physica dis­
2, Gonet disputatione 10, artic. 6, conclus.
positione. .Minor quoad secundam partem
20. Dicendum est. charitatem augeri
Condosio.
2, Labat disput. 3, dub. 2, conci. 2. FerreJ^
est manifesta, opposita enim opinio nulli
physice dispositive nostris actibus, atque
quxst. 16, § 5, Capreol. in 4, did. 4, q. 1,
innititur authorilati Scripturæ, Concilio­
ideo actus nostros non solum mereri aug­
art. 3 ad 1, Scoti contra 1, Conrad. 1, 2,
rum. aut Patrum. Prima vero ejusdem
mentum charitatis. sed ad illud etiam re­
q. 114, art. 8, ubi Montesinos disp. 36, q.ixs
parssuadetur exemplo naturalium, in qui­
quiri per modum dispositionis physicae, et
7, § ult. et alii plures, quorum aliquos de­
bus videmus substantiam dependere a phy­
ex natura rei. Ita docet satis aperte Divus
sicis dispositionibus, non solum cum gene­
dimus tractat. 15, disp. 3, dub. 5, I.
i>. J Thomas m 1, distinct. 17, quxstione 2, arti­
ratur, sed etiam cum augetur ; quippe non
21. Ratio unica, et fundamentalis est :
culo 3, in corpore, ubi hæc habet : « Non
Quoniam charitas non augetur nisi ad aug­
solum ad generationem, sed etiam ad nu« eodem modo se habet actus informatus
Irilionem. et augmentationem præcedit
mentum gratiæ. cujus est proprietas : sed
« charitate ad augmentum charitatis, et
aliqua alleratio inducens dispositiones phy­
gratiæ augmentum dependet a nostris ac­
α actus praecedens charitatem, ad ha­
sicas, quibus subjectum aptatur ad genera­
tibus sicut a dispositione physica : ergo
it bendam charitatem. Actus enim qui
tionem, vel augmentum ; idque exposcit
idem dicendum est de augmento charitatis.
« est ex charitate. ordinatur ad augmenconsonus rerum ordo : ergo quod augmen­
Major, et consequentia constant. Minor
« tum charitatis et per modum dispotum gratiæ fiat mediis nostris actibus tan­
autem probatur, quia gratiæ infusio depen­
a sitionis, et per modum meriti : sed actus
gam dispositione physica, est magis con­
det a nostris actibus sicut a dispositione phy­
a praecedens charitatem ordinatur ad con­
sonum rerum naturis. Quod significavit
sica : ergo et augmeutum. Antecedens late
ti sequendam charitatem solum per modum
ilto-D. Thom. in prxsenti quxstione 24, articulo
ostendimus loco supra relato, et hic suppo­
« dispositionis, et non per modum meriti,
6, ubi ait : u Dicendum quod augmentum
nendum est. Consequentia autem probatur
« quia ante charitatem nullum potest esse
/spirituale charitatisquodammodo simile
tum a paritate ; nam gratia, dum infundi­
« meritum. » Quibus verbis palam docet
«est corporali augmento. » Et post pauca
η. Tt».pjvns Thomas, quod actus meritorii non
tur, et augetur, est ejusdem rationis : ergo
subdit : « Per aliquod tempus natura ορο­
si in sua infusione dependet a nostris acti­
solum influunt moraliter, seu meritorie in
ί ratnr disponens ad augmentum, et nihil
charitatis augmentum, sed quod etiam con­
bus sicut a dispositione physica,pariter de­
• augens actu, et postmodum producit in
pendet in suo augmento. Tum etiam, quia
currant ad illud per modum dispositionis :
«effectum id, ad quod disposuerat, augenut tradit D. Thom. 1, 2, quxst. 53, artic,11·
qui concurrendi modus nequit non esse
ido ipsum animal, vel plantam in actu.
physicus, alioquin non distingueretur ab
2, habitas ex eisdem causis augentur, ex
«Ha etiam non quolibet actu charitatis,
influxu morali per modum meriti. Præquibus generantur : ergo si prima gratiæ
«etc.» Ubi discurrit de augmento charita­
serlim cum S. Doctor affirmet actus suppo­
productio dependet a nostris actibus sicut
tis eam proportione ad augmentum rerum
nentes charitatem retinere rationem dispo­
a dispositione physica, idem dicendum
naturalium, quod fit mediis dispositioni­
sitionis. quam habent actus charitatem
est de ejus augmento. Tum denique, nam
bus physicis.
praecedentes,, et superaddere concursum
ideo gratia infunditur adultis dependenter
Accedit, quod gratia, et charitas non
per modum meriti ; actus autem praeceden­
ab eorum actibus, sicut a dispositione physunt formæ morales consistentes præcise
tes charitatem disponant physice ad ejus
syca, quia quælibet forma perfecta depen­
in aliqua extrinseca appretiatione ; sed
infusionem. Idem haud obscure docet in prae­
det ex natura sua ab aliquibus dispositioni­
sunt quid physicum, quod ex natura sua
senti, quxstione 24, articulo 6, ubi ait : Non
bus ad eam præparantibus, et determinan­
prestat subjecto suos effectus, ut ostendi­
a quolibet actu charitatischaritasactu auge­
tibus, et quia debet recipi ad modum reci­
mus tradat. 14. disputatione 4, dub. 2, un­
« tur,sed quilibet actus charitatis disponit
pientis: unde cum gratia sit forma perfecta,
·
dead earum connaturalem receptionem,
a ad charitatis augmentum, in quantum
et adultus sit susceptivum liberum, conso­
et augmentationem non sufficit dispositio
« ex uno actu charitatis homo redditur
num reram naturis est. quod recipiat li­
precise moralis, sed requiritur coaptatio,
a promptior iterum ad agendum secundum
bere gratiam se disponendo ad ejus recep­
et determinatio physica per actus nostros.
a charitatem ; et habilitate crescente,homo
tionem .· sed hæc eadem ratio militat in
22. Nec apparet ulla conveniens dispaprorumpit in actum ferventiorem dilecaugmento gratiæ, ut facile consideranti
constabit :

ritatis ratio inter primam gratiæ infusio- Praeeta
nem, et ejus augmentum. Quæ enim ab evasio ·
aliquibus assignatur, nempe actus gratiam
antecedentes non esse meritorios illius, at­
que ideo disponere ad eam non moraliter,
sed physice ; actus vero, qui ex gratia pro­
cedunt, mereri ex hoc ipso ejus augmen­
tum, et subinde disponere ad illud, non
physice, sed moraliter. facile dispellitur.
Nam per hoc, quod actus sit meritorius,
non exuit vim disponendi physice ; nulla
quippe inter hos conceptus apparet repug­
nantia : ergo si actus nostri gratiam præcedentes disponunt physice ad gratiam,eodem
modo actus gratiam subséquentes debent
disponere ad ejus augmentum, quamvis
simul illud mereantur. Præsertimcum ac­
tus gratiam antecedentes mereantur de
congruo,ut plures volunt, ejus infusionem.
Si enim iidem actus simul sunt disposi­
tiones physicæ, et meritum de congruo
respectu primae gratiæ, cur actus ex
gratia orti non erunt et dispositiones
physicæ, et meritum de condigno ad ejus
augmentum ? Valor enim condignus, quem
ex gratia trahunt, non deprimit, aut extinguit vim dispositivam physicam quam
ex se habent. Unde elucet quantum præemineat D. Thom. sententia contrariae opi­
nioni ; hæc quippe nulli auctoritati, aut
urgenti rationi innititur, sed soli negan­
tium voluntati ; illa vero attendit ad rerum
naturas,et ipsis se accommodat.Quæ est op­
tima procedendi methodus, dum authori­
tas, aut firma ratio non evincit oppositum.
23. Quod autem alii addunt, discrimen Confota.
.
. - .
lar aha
in hac parte inter primam gratiæ infusio- responnem, etejus augmentum consistere'in eo, a0,
quod ante primam gratiam non supponitur
aliud, quam actus nostri, qui proinde exer­
cere debent munus dispositionis physicæ
respectu illius : sed ad augmentum suppo­
nitur ipsa gratia, quia ad illud sufficienter
coaptat, quin alia dispositio physica neces­
saria sit, eadem facilitate evertitur. Tum
exemplo naturalium ; nam licet augmen­
tum supponat naturam, nihilominus non
fit nisi dependenter ab aliquibus disposi­
tionibus physicis, ita quod eædem fere dis­
positiones, quæ prius præpararunt ad pro­
ductionem substantiæ, postea auctæ, aut
alitel· modificatæ præparant physice ad
ejus augmentum : ergo idem proportionabiliter dicendum est de augmento gratiæ,
et charitatis. Tum etiam, quia sicut susceptivura immediatum, et velut connatu-

1

»

I

i

164

£
·< r<
•v

DISP. V, DUR. II.

DE CHARITATE

raie augmcntigratiæ.esl anima per gratiam
actuata ·. ita susceptivum immediatum, et
quasi connatural·) primæ gratiæ, est anima
secundum potentiam obedienlialem ; et ta­
men ut anima recipiat primam gratiam,
requiruntur præter potentiam obedienlia­
lem aliqui actus, qui eandem potentiam
determinent, et trahant ad gratiæ partici­
pationem : ergo ::d augmentum gratiæ
requirnntur præter substantiam ipsius
gratiæ aliqui actus, qui determinent, et tra­
hant illamad suumaugmentum.Et ratio est
eadem utrobique ; nam munus dispositio­
nis non est constituere absolute potentiam,
et capacitatem ad recipiendum vel formam,
vel ejus augmentum ; hæc quippe capacitas
salvatur absolute independenter a disposi­
tionibus : sed situm est in eo, quod illa
capacitas ex se indifferens determinetur,
proporfionetur, et trahatur ad formam,
vel ejus augmentum. Sicut autem potentia
obedientialis non habet ex se hujusmodi
coaptationem, et determinationem,et propterearequiruntur aliqui actus,qui eam coap­
tent.et determinent, quæ sunt munera pro-pria dispositionis physicæ : ita anima per
gratiam constituta non manet coaptata, et
determinata ad ejus augmentum.sed indiget
actibus, quibus coaptetur, et determinetur
ad illud ; quod est disponi physiceper actus
ad gratiæ augmentum. Et in hoc stat pro­
portio inter modum, quo gratia in adultis
producitur, et modum, quo in eisdem auge­
tur.
Aliqd
24. Dices hanc Philosophiam, aut Theoeverti- logiam habere quidem locum in substantQr· tia, aut formis substantialibus, secus vero
in accidentibus, cujusmodi est gratia ; hæc
quippe non exposcunt ullam physicam dis­
positionem a se distinctam ·, sed primus eo­
rum gradus potest disponere ad secundum,
ut patet in augmento, aut intensione calo­
ris; potest enim transire a gradu secundo
ad tertium, et alios, nulla interveniente
dispositione physica distincta a gradibus
præexistentibus.
Sed contra hoc est, quod licet gratia sanc­
tificans sit entitative accidens, habet tamen
rationem naturæ in ordine supernatural!, ut
ostendimus tract. 14, disp. 4, dub. 3, el 6.
Unde in sui productione, et augmento non
imitatur accidentia naturalia, sed magis
naturam, aut substantiam. Quocirca sicut
hæc fit, et augetur dependenter a disposi­
tione physica ; ita de productione, et aug­
mento gratiæ proportionabiliter dicendum

Ad hæc: recta ratio didat, ut circa hæc
est. Et quamvis charitas non so gerat per
discurramus cum proportione ad natura­
modum naturæ, habet tamen rationem
lia, nisi oppositum constet ex sufficienti
proprietatis respeetugratiæ, et non fit, ηκ
lülhorilale, quæ in præsenti assignari non
augetur nisi cum conimensuralione ad il­
valet: atqui in naturalibus soli actus in­
lam : unde producitur, et intenditur de­
tensiores habitu praexistenti sunt omnino
pendenter ab eisdem causis, et dispositioni­
proportionali ad ejus augmentum : ergo
bus. Accidentia autem naturalia, qu® noa
idem dicendum est de actibus, qui ad aug­
sunt proprietates, valent terminare pro­
mentum gratiæ. et charitatis concurrunt,
priam actionem ; et cum non habeant ra­
ito Minor probatur ex D. Thom. loco supra
tionem forma) perfect®, non egent disperti­
relato in resp. ad 2, ubi ait : « In generationibus : atque ideo et produci, et intendi
I tionevirtulis acquisita) non quilibet actus
possunt, nulla interveniente dispositione,
c complet generationem, sed quilibet opeut in exemplo caloris contingit.
« ratur ad eam ut disponens ; et ultimus,
25. Ex dictis sequitur, solos actus chari. qui est perfectior agens, in virtute omtate intensiores esse dispositionem physi- r<
< nium procedentium reducit eam in accam ultimam ad charitatis augmentam;
■ tum, sicut etiam est in multis guttis
actus vero remissiores, aut æque intensos,
« cavantibus lapidem. » Et ratio idem
disponere quidem physice, non proxime,
convincit ; nam actus intensus ut quatuor
et ultimo, sed remote. Hoc consectarium
procedens ab habitu intenso ut quatuor, est
quoad utramque pariem continet expres­
omnino proportionalus cum habitu intenso
sam doctrinam D. Thom. in præs. qiiTst.il,0
ul quatuor : sed habitus intensus ut quin­
art. 6. ubi ait : « Non quolibet actu chari­
que, aut sex, excedit seipsum intensum ut
9 tatis charitas augetur, sed quilibet actus
quatuor, ut ex terminis liquet : ergo etiam
charitatis disponit ad charitatis angmenexcedit proportionem actus intensi ut qua­
« tum, in quantum ex uno actu charitatis
tuor, et consequenter prædictus actus non
σ homo redditur promptior iterum ad
e-t omnino proportionatns ad illud aug­
h agendum secundum charitalem ; et ha­
mentum.
bilitate crescente homo prorumpit in
îwü-· 26. Si autem inquiras, an actus intensioactum serventiorem dilectionis, quo co­ ' '^res habitu præexistenti disponant ad augK natur ad charitatis profectum^ et tunc
ίέ··. mentum secundum totam latitudinem ac­
a charitas augetur in actu. » Et similia ha­
tos, an vero solum secundum excessum
bet in 1, distinet. 17, q. 2, art. 9 ad 4. EI
actos supra habitum? Verbi gratia, habens
probatur ex dictis ; nam supposito quod
charitatem ut quatuor elicit actum intenactus nostri dispoliant physice ad augendam
j
:um ul sex, inquiritur an hic actus dispogratiam, et charitatem, ille actus erit dis­
natadsex quasi gradus charitatis supra
positio ultima, qui omnino proporlionatur
præexistentem, et sic ad charitatem ut de­
augmento : sed solus actus gratia, et chari­
cem, an solum ad duos gradus supra prio­
tate præexistentibus intensior est omnino
rem charitalem, et sic ad charitalem ut
proportionalus cum tali augmento; alii
sex? Respondetur eligendo secundam par­
autem vel remissiores, vel ejusdem inten­
tem, quæ aperte constat ex hactenus dictis.
sionis solum habent proportionem remo­
Quoniam dispositio, et terminus, aut forma,
tam : ergo soli actus intensiores disponunt
adquædisponit, debent proportionari : sed
ultimo, cæteri vero solum remote. Proba­
j
actus intensus ut sex est omnino proportur minor, quia augmentum habitus idem
lionatus cum augmento ut sex, secus vero
est, ac excessus supra habitum præexistencam augmento ut decem : ergo non dispo­
tem : sed actus non excedentes habitum
nit saltem proxime, et ultimo ad augmen­
præexistentem non habent omnimodam
tum ut decem, sed ad augmentum ut sex.
proportionem cum hoc excessu, ut ex ter­
Accedit, quod actum disponere ad augmen­
minis constare videtur ; si enim intensio
tum, est disponere ad excessum Labitus
ut quinque excedit habitum intensum at
sapra id, quod præexistebat : sed ipse actus
quatuor, eodem excessu excedit actum in­
in casu proposito non excedit Labitum prætensum ut quatuor, et a fortiori actus re­
exislentem, nisi in duobus gradibus, siqui­
missiores : ergo cum prædicto augmento
dem quantum ad quatuor ci adæqualur :
solus actus ut quinque omnino proportioergo non disponit saltem ultimo nisi ad
natur, alii autem inferiores non habent
duos gradus augmenti supra habitum prænisi proportionem remotam.
Ad
I

16“x

existentom, Quod amplius confirmari po­
test exemplo sæpius inculcato naturalium;
nam si habitus acquisitus sit intensus ut
quatuor, et eliciat actum intensum ut
quinque, non se intendit usque ad nonum
gradum, alias effectus excederet causam,
sed sokum se constituit in quinto gradu
intensionis: ergo idem dicendum est in
intensione habituum supernaturalium per
nostros actus, considerando actus secundum
munus dispositionis physice ad augmen­
tum. Et cui nimis scrupulosa videatur hæc
naturalium similitudo , exhibeat doctri­
nam aliquam revelatam, quæ lumen natu­
rale corrigat. Alias illud deserat solius vo­
luntatis arbitrio.
§111.

Hefertur sententia contraria.
27. Oppositam opinionem tuentur Sua- opinio,
rez lib. 8, de gratia, cap. 5, et in refection emersa,
de reviviscentia meritorum, disp. 1, sect. 3, Vasti
Vrasquez 1, 2, disp. 220, cap. 8, Torres inTorres·
præs. disp. 68, dub. 3, et alii plures, Quæ
probari solet pluribus argumentis, quæ
æqualiter impugnant concursum nostro­
rum actuum per modum dispositionis phy­
sicæ ad primam gratiæ infusionem. Eis
tamen ex professo occurrimus tract. 15,
disp. 3, dub. 5. Unde supervacaneum foret
illa in præsenti referre, et diluere.
Potest tamen aliter suaderi: quoniam Primum
augmentum charitatis fit modo longe di-menVSin.
x'erso, ac augmentum habitus acquisiti :
ergo ex eo, quod actus nostri disponant
physice ad augmentum habitus acquisiti,
non sequitur, quod eodem modo debeant
comparari ad augmentum charitatis ; atque
ideo non requiritur exacta adeo proportio
inter nostros actus, et charitatis augmen­
tum, qualem hactenus descripsimus. Utra­
que consequentia patet, et antecedens sua­
detur : tum quia actus nostri comparantur
ad habitum acquisitum nedum per modum
dispositionis physicæ, sed etiam per mo­
dum causæ elïectivæ principalis; quod ta­
men nequit convenire nostris actibus in
ordine ad charitatis augmentum. Tum
etiam, quia actus charitatis non solum dis­
ponit ad augmentum charitatis, sed etiam
ad augmentum cæterorum habituum su­
pernaturalium; actus autem unius habitus
solum disponit ad augescendum eundem
habitum, non vero adcæterorum habituum

•

·*

*

166

‘5
j.

b
t

•i

F.r

DE CHARITATE.

augmentum : et ideo potest intendi habitus,
v. g. Logicæ, quin intendatur habitus Phi­
losophi®, aliæque similes differenti» assi­
gnari possunt. Ergo modo longe diverso
comparantur actus nostri ad augmentum
charitatis, et ad habitus naturales auges­
cendos.
o-r-fir- Confirmatur : nam charitas s .let augeri
Mita. .
· ..
in susceptione sacramentorum ex opere
operato, et supra dispositionem subjecti:
ergo charitalis augmentum non dependet a
nostris actibus sicut a dispositione physica.
Antecedens est certum, et consequentia
probatur; nam si augmentum charitatis
compararetur ad actus nostros sicut ad dis­
positionem physicam, ex natura rei depen­
deret ab illis, atque ideo non posset citra
miraculum augeri supra illos; nullam au­
tem intervenit miraculum in eo. quod cha­
ritas augeatur intra sacramentum ex opere
operato : ergo signum est, quod ejus aug­
mentum non dependet a nostris actibus si­
cut a dispositione physica.
Saiisit Ad argumentum respondetur, dubitari
GIS’
rom». non posse,
quod plures reperiantur diffe­
renti» inter augmentum charitalis ex una
parte, et augmentum habituum acquisito­
rum ex alia; id quippe exposcit diversa
terminorum utriusque augmenti natura.
Et hanc diversitatem semper concedimus,
quoties recta ratio id evincit. Nulla autem
obligat, ut dicamus habitus acquisitos au­
geri physice nostris actibus, secus vero
charitatem : et ut concedamus servandam
esse proportionem inter nostros actus, et
augmentum habituum naturalium, secus
vero inter actus nostros, et charitatis aug­
mentum ; et ideo oportet utrobique cum ea­
dem proportione philosophari. Ad ea vero,
quæ pro antecedentis probatione afferun­
tur, quatenus nostræ doctrinæ adversari
possent, facile constat. Ad primum quidem ;
nam sicut habitus acquisiti producuntur
per nostros actus, ita possunt per eosdem
effective augeri: charitas autem a solo Deo
principaliter fit. et ideo a solo Deo effective
intenditur, licet dependenter a nostris ac­
tibus. sicut a dispositione physica. Ad se­
cundum etiam patet, quoniam intensio
habitus acquisiti non terminatur per se
'primo ad unam communem omnium ha­
bituum radicem, sed ad habitum peculia­
rem, et speciali actui correspondentem ;
et ideo potest unus habitus intendi, quin
alius intendatur. Cæterum intensio chari­
tatis non terminatur per se primo,et unice

DISP. V, DUB. Π.

ad ipsum habitum charitatis; sed termi­
moraliler, Hæc secunda consequentia palet
natur ad gratiam sanctificantem, quæ esi
es prima; num aclus charitalis aliquo modo
communis radix omnium habituum sudisponunt ad ejus augmentum. Prior vero
pernaturalium; et ideo ad augmentum gra­
recte infertur ex antecedenti : tum quia
tiæ omnes simul habitus supernaturalis
aclus remissi, et intensi sunt ejusdem ratio­
augentur.
nis, et solum differunt penes magis, ct mi­
Observandum tamen est, motivum nos­ U
nus; undosi actus charitatis intensi dispo­
træ asssertionis non desumi præcipue ex
nerent physice ad ejus augmentum, etiam
proportione, aut similitudine ad habitas
actus remissi disponerent physice, licet mi­
naturales, sed magis ex similitudine ad
nus proxime. Si ergo hi non disponunt
augmentum substanti», seu naturæ; cui
physice, idem de illis dicendum erit. Tum
potius, quam ulli habitui acquisito compa­
exemplo naturalium ; nam quia calor est
randa est gratia sanctificans, cum habeat
dispositio physica ad ignem, calor remissus
rationem naturæ in ordine supernatural!.
disponit physice remote, et calor intensus
Ad confirmationem respondetur negando^
disponit physice proxime, et ultimo. Ergo
consequentiam ; nam licet augmentum gra-^
si actus charitatis disponerent physice ad
tiæ, et charitatis in adultis dependeat ab
ejus augmentum, omnes charitatis actus
eorum actibus sicut a dispositione physica,
ad id physice disponerent : ergo e converso
potest tamen Deus operari supra hanc exi­
si aliqui charitatis aclus, nempe remissi,
gentiam. Et ita accidit in sacramentis, ubi
non disponunt physice ad ejus augmentum,
Deus præler gratiam actibus corresponden­
sequitur quod nulli charitatis aclus etiam
tem, amplius quid ex sua misericordia, et
intensi physice disponant ad illud. Ante­
ob Christi merita superaddit. Nec tamen ex
cedens autem probatur, quia actus charita­
hoc sequitur, quod ibi interveniat miracu­
tis remissi nihil producunt, nihil impri­
lum; non enim cuncta, quæ cum minori
munt potentiae, nihil post se in ea relin­
coniiaturalitate fiunt, sunt slalim dicendi
quunt, ratione cujus dicatur magis disposita
miracula, ut fusius explicuimus loco citato.
physice ad charitatis augmentum; transactis
Quod autem in sacramentis ita contingat,
quippe actibus remissis, manet potentia
habemus ex fide per divinam revelatio­
sicut prius : ergo actus remissi non sunt
nem. Unde curandum est Adversariis, ut
dispositiones physicæ ad prædictum aug­
quidsimile proferant circa improportioneni
mentum.
aut independentiam physicam a nostrisacRespondetur negando aniecedens, oppotibus, quam statuunt in augmento gratiæ
■rx situm enim satis constat tum ex probatioilianibus primae consequentiae, tum ex Divo
extra sacramentum, el tunc credemus. Po­
testque confirmatio in ipsos retorqueri;
Thoma in præsenti, articulo 6, ubi ait :
nam affirmant gratiam extra sacramentum
< Quilibetaclus charitatis disponit ad cha­
augeri dependenter a nostris actibus sicula
C ritalis augmentum, in quantum ex uno
dispositione morali, cui cum quadam pro­
acia charitatis homo redditur promptior
portione augmentum gratiæ commensuί iterum ad agendum ex charitate ; et ha­
randumest ; el tamen intra sacramentum
1 bilitate crescente, homo prorumpit in ac­
augetur gratia ultra hanc proportionem ex
1 tum ferventiorem dilectionis, quo conaopere operato. Sicut ergo ex eo, quod gra­
« tur ad charitatis profectum, et tunc chatiæ ausmentum in sacramentis non com« ritas augetur in actu. » Ubi loquitur de
mensuretur actibus nostris sicut disposi­
dispositione physica, alias non assereret
tioni morali, non infertur, quod extra sa­
requiri actum ferventiorem, ut charitas
cramentum detur sine hac commensuraaugeatur in actu ; sed diceret quemlibet
tione : ita ex eo, quod gratia in sacramentis
charitatis actum disponere sufficienter, et
augeatur supra mensuram nostrorum ac­
ultimo ad ejus augmentum, cum quilibet
tuum, non sequitur, quod extra sacramen­
ipsius actus mereatur de condigno prædictum non dependeat ab illis sicut a disposi­
tum augmentum, ut Adversarii discurrunt.
tionibus physicis, quibus debeat commenAd probationem autem in contrarium res­
surari.
pondent nonnulli, actum charitalis remis­
28. Arguitur secundo : nam actus charisum producere, et relinquere in potentia
tatis remissi non disponunt physice adejus^f
aliquid habituale physicum, ratione cujus
augmentum : ergo neque aclus intensi, at- »
potentia determinatur, et inclinatur saltem
que ideo tam isti, quam illi disponent solum
remote ad eliciendum perfectiorem actum,
morali ter.

107

qui ultimo disponat ad charitatis augmen­
tum. Cui dicendi modo suffragari putant
D.Thom. loco citato ad 2, ubi loquens de d. rho.
augmento charitalis sicut de augmento vir­
tutis acquisitæ, inquit : « Dicendum quod
« etiam in generatione virtutis acquisitæ
V non quilibet actus complet generationem
a virtutis, sed quilibet operatur ad eam ut
a disponens; et ultimus qui est perfectior
a agens in virtute omnium praecedentium,
a reducit eam in actum, sicut etiam est in
u multis guttis cavantibus lapidem.» Cons­
tat autem actus remissos virtutis acquisitæ
aliquam dispositionem habitualem relin­
quere in potentiis, quæ conducit ad viriatis
generationem, vel augmentum. Idque pro­
bat etiam exemplum guttarum excavantium
lapidem ; aliquid enim physicum afferunt,
ratione cujus præparant lapidem ad ulti­
mam excavationem.
29. Sed huic dicendi modo non subseribimus, quoniam actus charitatis remissus, missa
v. g. ut duo, in habente charitatem ut qua- r<^“*
tuor, licet sæpius repetatur, nihil habi­
tuale, et intrinsecum valet causare, et re­
linquere in potentia, quod non sit de linea
charitatis, habeatque idem specificativum,
siquidem prædictus actus tendit in idem
formaliter objectum : quidquid autem hu­
jusmodi fuerit, eminentius præstatur per
ipsum habitum charitatis ut quatuor; unde
non relinquitur locus, ut per actus remis­
sos aliquid habituale, et intrinsecum fiat,
vel relinquatur in potentia. NecD. Thom.
oppositum docet loco citato; solum enim
intendit explicare illis exemplis, qualiter
aclus remissi charitatis disponant saltem
mediale, et remote ad ejus augmentum,
sicut etiam contingit in prioribus actibus
virtutis acquisitæ, et in primis guttis caden­
tibus super lapidem. Sed minime intendit
aequalitatem in modo, cum certum sit actus
virtutis acquisitæ concurrere effective phy­
sice ad ejus productionem, et augmentum ;
et impulsum guttarum cadentium concur­
rere ad excavationem lapidis : actus autem
charitatis non influunt effective physice in
ejus productionem, vel augmentum, ut su­
pra diximus num. 16, et docet S. Doctor inD. Tho.
hac qu.Tst. ari. 2. Unde non oportet, quod
si actus virtutis acquisitæ, et gullæ cadentes
disponunt physice efficiendo, et relinquendo
in potentia, et lapide aliquid habituale
distinctum a seipsis, idem dicatur de acti­
bus charitatis ; sed potius contrarium di­
cendum est, propleropposilam conditionem.

U 1

4m

A Λ.

168

DISP. V, DDB. 1Π.

DE CHARITATE.

Ad antecedentis ergo probationem resbST pondérons, quod nt actus charitatis remissoimio. sus disponat physice, mediate, et remote
ad charitatis augmentum, non requiritur
quod aliquid a se distinctum producat, et
in potentia relinquat; nam independenter
ab hoc potest subire munia praxiictæ dispo­
sitionis. Primo, quia inter alia recensetur
expurgare subjectum a dispositione con­
traria; actus autem charitatis licet remis­
sus,ini pedit actus peccaroinosos, qui possunt
et conservatione, el augmento charitatis
obsistere, ut de se constat ; atque ideo dis­
ponit physice, licet remote ad charitatis
augmentum. Secundo, quia dum mens se
exercet in actibus charitatis, licet remissis,
avertitur ab extrinsecis impedimentis, et
occasionibus, quæ impediunt charitatis fer­
vorem: unde fit habilior quasi negative ad
exercendum actus intensos, quia major ha­
bilitas perlinet etiam ad rationem physicae
dispositionis. Poteslque id declarari ex D.
D. Tbo.Thom. 1, 2, q. 85, art. 1, et 2, ubi ducet
per peccata diminui inclinationem ad bo­
num naturale, non quia per peccata ali­
quid doentitate prædictæ inclinationis, sive
naturæ, aut potentiarum naturalium aufe­
ratur ; sed quia peccata retardant praedic­
tam inclinationem, et minus expeditam
relinquunt, nt magis explicuimus in com­
mentario illius articuli secundi. Si ergo
a contrario sensu, actus charitatis remissi
disponunt, et habilitant physice, saltem
remote ad actus fervidos, et charitatis aug­
mentum, non quia aliquid habituale super­
addant potentia?, sed quia illam expediunt
ab actibus contrariis, el vitiosis, qui pos­
sent afferre oppositam indispositionem. Et
D. Aug in hoc sensu D. Aug. super illud Psalm.
119 : Involutus meus, etc. ait : « Exercea« mur in charitate, ut redeamus ad chari« talem. » Ibi non agit de relitu ad cha­
ritatem deperditam, sic enim non possemus
exerceri in charitate ; sed de reditu ad cha­
ritatis augmentum, ad quod disponimur
per charitatis exercitium, sive fiat in gradu
intenso, sive in remisso. Videantur quæ
infra adjiciemus num. 38, et dub. 4, num.
199.
Tertium 30, Arguitur tertio : nam charitas meœeniuoi.retur de condigno suum augmentum, non
solum per actus intensiores, sed etiam per
actus ejusdem, aut minoris intensionis : id
autem quod cadit sub merito de condigno,
infallibiliter confertur : e»go charitas per
omnes, et quoslibet suos actus augetur :

quod non contingeret, si charitatis aug­
mentum dependeret ab ipsius actibus sicut
a dispositione physica, cui deberet proportionari.
Et confirmatur, quoniam si actus remissi
non disponerent sufficienter ad augmentum
charitatis, sed requireretur alia intensior
dispositio, nunquam actus remissi conse­
querentur prædictum augmentum; quel
est nimis durum, cum relinquat actus re­
missos sine præmio. Sequela autem vide­
tur manifesta, nam superveniens actus
intensior per seipsum meretur illud pre­
mium, seu augmentum, et ad illud dispo­
nit; atque ideo hujusmodi augmentum correspondebit actui intensiori, tanquam
merito, et dispositioni; et consequenter
actus remissi praecedentes nullum aliud
praemium, aut augmentum consequentnr.
Hoc argumentum, et confirmatio affe­
runt duas graves difficultates, quas opus est
seorsim tractare, atque decidere.

et influxu : eis autem suppositis, et infor­
mantibus, aut dignificantibus aliarum virIulum opera, omnem, et quamlibet bonita­
tem moralem in nostris adibas repertam
(ex quolibet capito proveniat), augere me­
ritum in ordine ad majus prærnium. Quæ
doctrina loquendo de actibus intensioribus
habitu praeexistente,et abstrahendo ab acti­
bus remissioribus (hos enim respicit præ$ensdifficultas)hiccilra controversiam sup­
ponenda est. Quartae vero, et ultimæ diffi­
cultatis resolutio haud obscure constat ex
dictis in eodem tract, disput. ή, dub. unie.
se‘ majoris claritatis gratia iterum revo­
cabitur ad speciale examen dub. seq. Tertia
denique diflicultas præsenti dubio est affi­
nis, ejusque legitima decisio ex dicendis
obiter apparebit. Oportet autem aliqua
praemittere, quæ dubium istud, rescissis
extraneis, aut facilioribus, ad specialem, et
valde gravem controversiam reducant.

I

§ I-

I

DUBIUM HI.

Observationes nonnullae.

Utrum actus charitatis remissi mereantur
de condigno charitatis augmentum.
Difficultatem hanc ex se satis arduam,
molestissimam fecit prolixus nimis ali­
quorum labor, qui in ejus resolutione plu­
rima coacervant, vel alio spectantia, vel
quæ seorsim tractari petunt. Hujusmodi
sunt primo, an ratio augescendi charitalem
reperiatur in solis actibus a charitate eli­
citis, an etiam in actibus aliarum virtu­
tum ? Secundo, utrum vis merendi conve­
niat solum ratione substant iæ operationum,
an etiam ratione durationis, multiplica­
tionis actuum, difficultatum materialium,
et quarumlibet circumstantiarum, ex qui­
bus bonitas moralis crescit ? Tertio, an
actus meritorius augeat charitatem secun­
dum totam latitudinem ejusdem actus, vel
praecise quoad aliquid incertum, et indeter­
minatum? Quarto, utrum posito quolibet
actu meritorio, statim augeatur charitas;
an vero differatur hujusmodi augmentum,
et ad quod tempus? Sed duas priores diffi­
cultates decisas reliquimus in tract. 16, de
Merito (ad quem pertinent), disp. 4, dub. 1
et 2. ubi late ostendimus rationem merendi
reperiri primario in actibus charitatis, et
nullius virtutis actum mereri de condigno
augmentum gloriæ, ac perinde gratiæ, el
charitatis, nisi ex hujus virtutis imperio,

'_

et

■
I
I
I

I
;
•
|
I

,
j
,

ML 31. Ut status præsentis difficultatis faci­
lius intelligatur. supponamus, v. g. Petrum
haberecharitalem ut quatuor. Potest utique
tripliciter charitatem exercere : primo eliciendo actus minus intensos, videlicet ut
duo, vel tres : secundo eliciendo actus æque
intensos, nempe ut quatuor: tertio eliciendo
actus magis intensos, nimirum ut quinque,
aut sex, et deinceps. El quod charitas cres­
cat per actus magis intensos, certum omni­
no, et extra controversiam est ; habent
enim praedicti actus sufficientem propor­
tionem, tam in esse dispositionis physic®,
quam in esse meriti ad augescendum habitum praeexistentem, ut liquet exemplo habituum naturalium, qui per similes actus
augentur. Unde dubium revocatur ad alios
actus, tam minus intensos, quam a-que in­
tensos; et omnes hos vocamus remissos,
quia licet actus, v. g. ut quatuor, adaequet
intensionem habitus ut quatuor, a quo eli­
citur; nihilominus non adæquat latitudi­
nem augmenti superaddendi, hoc enim de­
bet ad minus esse ut quinque. Quocirca ne
saepias eadem inculcemus, nomine actus
remissi significamus omnem actum non excedentem habitum charitatis, a quo elicitur,
quantumvis actus in se. et absolute intensissimussit, v. g. ut centum ; dicitur enim
remissus pro qualitate præsentis materiæ
Salmant. Curs, theolog. torn. XII.

169

per comparationem ad augmentum, sive
terminum intensiorem, v. g. ut centum et
unum. Et de actibus in hoc sensu remissis
inquirimus, an mereantur charitatis aug­
mentum? ITocedilque difficultas de merito
de condigno, quod inter alia importât jus
justitiæ ad prærnium, fundatum in aequa­
litate morali inter valorem meriti, sive
obsequii ex una parle, et a?slimabilitatem
prærnii, sive mercedis ex alia. Quod enim
per actus remissos valeat quis mereri de
congruo augmentum charitatis, aut alia
superexcedentia præmi-a, facile intelligitur.
cum hujusmodi meritum solum importet
jus amicabile fundatum in amicitia inter
merentem, et præmiantem, et in aliquali
proportione meriti ad prærnium, ut expli­
cuimus tract, citato, disp. 2, dub. unie.
Quamvis verosimilius sit de farto, nec glo­
riam, nec charitatis augmentum caderc
sub merito præcise de congruo, sed solum
esse præmiacorrespondentia merito de con­
digno, Deo ita disponente, qui supposita
primæ gratiæ, et charitatis infusione, et
gloria eis correspondente. vult quod earum
augmentum sit corona justitiæ, atque ideo
supponat merita æqualia de condigno.
32. Et quia ex piuribus testimoniis, quæ xota2.
in hac controversia expendi solent, quædam loquuntur de augmento justitiæ, seu
gratiæ, alia de augmento gloriæ. et alia de
augmento charitatis ; ex quo Authores non­
nulli ansam arripuerunt, ut diversimode
circa hæc discurrerent, unde obscuriorem,
et prolixiorem difficultatem hanc reddide­
runt : propterea resolutorie supponendum
est, gloriam non augeri, quin augeatur
gratia; nec hanc crescere, quin crescat cha­
ritas : ita quod si augmentum gloriæ fuerit
physicum, et exercitum, eodem modo au­
geantur gratia, et charitas, nempe physice,
et exercite : et si augmentum gloriæ fiat
moraliter meritorie, et quoad jus illud con­
sequendi, eadem saltem ratione crescant
gratia, et charitas, videlicet quantum ad
jus consequendi suo tempore debitum aug­
mentum.
Priorem hujus suppositionis partem, Gloria
nempe gloriam non augeri, quin proportionabiliter augeatur gratia, negavit Du- <ιαίη’
rand, in 1, dist. 17, quxst. 8, existimans JS
actus charitatis remissos mereri augmen-!iIcr,au·
, .
,
°
scator
tum glonæ, non autem augmentum gra- sraiia.
tiæ. Sed eam communiter docent Theologi,n,,rand·
et merito. Tum quia sicut gloria datur jus­
tis, et sanctis; ita major gloria datur ma12

DE CHARITATE.
gis justis, et magis sanctis : sed homo cons­
tituitur formaliter justus, et sanctus per
gratiam, ut diximus tract. 1.', disput. 2,
dub. 1, et aliis locis ibidem relatis: ergo
gloria non augetur, quin proportionabiliter
augeatur gratia. Tum etiam, quia lumen
gloriæ, quod est ratio proxima eliciendi
visionem beatificam, comparatur ad gra­
tiam sicut passio ad essentiam, et proprie­
tas ad naturam, juxta ea quæ diximus trac­
tat. 1-1, disput. 4, dub. 6, Sed passio, et pro­
prietas proportionari debet eum essentia,
et natura : ergo eo proportionali modo,
quo augetur gloria, augetur etiam gratia.
Tum denique, quia nequit crescere gloria,
quin homo magis terminet specialem Dei
amorem, quo ad eandem gloriam accepta­
tur : sed gratia est terminus specialis amo­
ris Dei acceptantis hominem ad gloriam,
ut diximus loco proxime citato, dub. 1; ergo
nequii homo crescere in gloria, vel in jure
illam consequendi, quin crescat in gratia.
An autem crescente jure ad majorem
gloriam, debeat statim augeri physice gra­
tia, constabit ex dicendis dub. seq. Modo
enim sufficit praemittere, non posse augeri
gloriam, vel in re, vel injure, quin gratia
aliquo modo augeatur.
33. Secundam etiam suppositionis par­
Nexos
inter tem, videlicet gratiam non augeri, quin
patiam
0”Iei”“’proportionabiliter augeatur charitas, negachants
runt Victoria in relectione de augmento chaswmi-ritatis,p<irt. 1, num. 6, et Soto lib- 2, de
Victoria natura, et gratia, cap. 1/, circa finem, cenSo,°· sentes actus charitatis remissosmereri aug­
mentum gratiæ. et gloriæ, secus vero aug­
mentum charitatis. Sed est jam communis
inter Theologos, et communiter eisdem
fere motivis. Primo, quia charitas est pro­
prietas physice dimanans a gratia, ut dixi­
mus tract. cil. disput. 4, dub. 6. Sed cres­
cente natura crescunt, saltem per se loquen­
do, ejus proprietates ·. ergo crescente gratia
crescit charitas. Secundo, quia quanto ali­
quis magis diligit Deum, tanto magis a Deo
proverb.diligitur, juxta illud Proverb. 8 : Ego dili­
gentes me diligo .-et Joan. 14 : Si quis diligit
me, diligetur a patre meo, et ego diligam
eum. Gratia autem est forma, per quam
homo constituitur objectum terminans Dei
dilectionem ·, etcharitas est virtus proxima,
per quam diligit Deum : ergo quanto auge­
tur gratia, tanto augetur charitas, et e con­
verso. Tertio, quia augmentum gloriæ est
juxta augmentum charitatis, ut expresse
tradit Divus Thom. 1 part, quxst. 12, artic.

DISP. V, DUB. III.

gratia infunditur in gmdu remisso, sup­
6, ubi ait : Qui plus habebit de charitate,D. ù
ponat et reperiat fidem in gradu intenso ;
perfectius videbit, et beatior erit : sed gloria
atque ideo quod non coinmensurentur in
nequit augeri, quin augeatur gratia, ut
quantitate.
diximus num. prxced. Ergo gratia, et cha­
i .· Ex praemissa observatione liquet, aug­
ritas simul augentur, et eandem mensu­
mentum gratiæ, charitatis, et gloriæ eidem
ram. seu proportionem observant. Ei in
subdi controversial et resolutioni ; et testi­
hoc sensu D. Aug. tract, ult. in Jean.dixit,
monia, atque argumenta, quæ de augmento
inchoatam charitatem esse inchoatam justi­
glori® procedunt, applicanda esse eodem
tiam ; et perfectam charitatem esse perfec­
modogratiæ. et charitali, et e converso,
tam justitiam; justitix nomine significans
quin oporteat de his singillatim discurrere.
gratiam, qua justificamur. Argumenta vero,
I nde dubii titulus, qui solius charitatis me­
quibus utramque suppositionis partem im­
minit ad augmentum gratiæ, et gloriæ expugnant Authores supra relati, sunt satis
leudi debet; licet, ne vocum multitudo
debilia : quocirca illa prætermittimus. Vi­
confusionem pariat, ad solam charitatem
deatur Arauxo in prxsenti, dub. 2, qui illa
convenienter restringatur.
refert, et diluit.
34. Dubitari autem potest, utrum quod ΙΦ VAX 35. Deinde observandum est, quod cum
diximus decharitatis augmento comparative tr­
inquirimus, an actus remissi mereantur
charitatisaugmentum, difficultas praecipue
ad augmentum gratiæ, debeat extendi ad
refertur ad qaalecumque augmentum su­
alias virtutes infusas, an videlicet omnes
peraddendum habitui præexistenti, quid­
simul augeantur cum commensurationead
quidsit de quantitate ejus, quod superaddi­
augmentum gratiæ ? Ad quam difficulta­
tur, an videlicet debeat esse secundum to­
tem Arauxo ubi proxime, num. 67, nega-*®·
tam lalitudinem actus meritorii, ita quod
tive respondet, affertque pro sua opinionec-.ç-;
Cajetan. Conradum. et Valentiam. Sedώ
si actus est ut quatuor, debeant totidem
gradus charitatis superaddi, necne ? Ad
loquendo de virtutibus, quæ simul cum gra­
praesentem enim controversiam sufficit
tia infunduntur, probabiliorem censemus
illud prius, quidquid sit de hoc posteriori.
partem affirmativam; quoniam prædictæ
Inde Authores, qui ad primum illud affir­
virtutes sunt proprietates gratiæ ab ea phy­
mative respondent. communiter docent hoc
sice dimanantes : unde sicut non produ­
cuntur per se, sed ad productiunem gratiæ;
secundum esse incertum. Imo eorum plures
affirmant, quod licet omnes gradus actus
ita nec augentur, nisi ad ejus augmentum :
quocirca debent ipsi in quantitate, et inten­
remissi sint meritorii, nihilominus non
sione commensurari. Nec ratio urgens oc­
oportet, quod singulis gradibus ex parte
currit, ut aliter de his virtutibus, ac de cha­
actascorrespondeant secundum arithmeti­
ritate discurramus, ut jam observavimus
cam aequalitatem singuli, et totidem gradus
1, 2, quxst. 66, artic. 2, num. 2. Et ea, quæ
ex parte augmenti ; sed sufficere, quod acti­
pro sua opinione affert Arauxo, solum pro-æ-Æ
bus minus, aut magis perfectis corresponbant, quod detur inter virtutes inæqualitas
deatminus, aut majus augmentum secun­
ex parte actus, quatenus homo valet exer­
dum proportionem geometricam, ut videri
cere magis actus unius virtutis, quam alte­
;s..j potest apud Suarez in relect. de revivisc. meniessorum
rius :quosensu insolennitate Confessorum
nt.ifcl. 3, Malderum in prxs. art. 6, dub.
utitur Ecclesia illis verbis Eccles.. -11 : Aon Ù& I
. 3, et Arauxo dub. 3, conci. 3 et 4. Quod
I·
H
est inventus similis illi, utique in usu alicu­
nobis videtur longe probabilius·, nam ex
jus virtutis; nemo enim est, qui in alicujus
opposito fieret, charitatem per viginti, aut
exercitio non præemineat. Sed cujuscumtriginta actus augeri augmento quodam in­
que virtutis actus exerceatur, sicut vel phy­
credibili, quasi infinito, et excedente com­
sice, vel moraliter illam auget, ita et in
munem experientiam. Si enim habens chaeadem quantitate auget gratiam, et reliquas
ritalem ut decem eliceret actum ut decem,
virtutes.
fieret charitas ut viginti ; et rursus eliciens
Diximus, loquendo de virtutibus, etc. nt
actam ut viginti. fieret charitas ut quadra­
excluderemus a resolutione nostra fidem,
ginta; et ita procedendo juxta hanc calcula­
et spem ; hæ quippe possunt et infundi, et
tionem, vigesimus, aut etiam trigesimus
augeri independenter a gratia, et sine comactus immensam quandam charitatis mo­
mensuratione cum illa, ut patet in pecca­
lem parturiret. Quod, nisi afieraturaliquod
toribus. Unde contingere solet, quod cum
Scripturæ testimonium Dei voluntatem in
gratia

171

hac parte manifestans, apparet prorsus in­
credibile. Scriptura autem magis significat
contrarium, nam de his, qui corde bono
relinent Dei verbum, dicitur Luc. 8, quod Lac.a.
fructum centuplum afferunt in patientia. Et Jacobi.
w '
Jacobi 1, dicitur, quod patientia opusperfectum habet. Per quæ significatur, neminem
magnam sibi sanctitatem comparare, nisi
exerceat egregia virtutum opera, quæ abs­
que continuatione laboris, et palientiæ non
elicit. Unde in præsenti vel supponendum
est, charitatem non augeri in quantitate
omnino commensurata gradibus actus me­
ritorii ; vel saltem abstrahendum est ab
hoc, tanquam a re prorsus incerta. Et diffi­
cultas reducitur ad augmentum,in quacum- sutus
que quantitate fiat supra habitam præexistentem. In quosensu inquirimus, an actus
remissi, sive non adæquantes latitudinem
augmenti superaddendi mereantur illud de
condigno ? Verbi causa, an si habens charitalem ut quatuor eliciat actum ut 1res, me­
reatur quod ejus habitualis charitas susci­
piat aliquod augmentum, et crescat ultra
priorem mensuram ?
36. In quo sensu, et abstrahendo ab hoc, Cornma.
quod hujusmodi augmentum sit illudmet, ne(P^ci'
quod actibus intensioribus corresponds, Theolovel distinctum ; et similiter abstrahendo ab gorum·
hoc, quod actus remissus sit meritum adæquatum, vel inadæquatum respectu aug­
menti superaddendi, omnes Theologi hujus
temporis supponunt actus charitatis remis­
sos mereri de condigno charitatis augmen­
tum, et hanc suppositionem esse omnino
certam. Quod relictis aliis fundamentis,
tam ab aulhoritate, quam a ratione, satis
liquido, et urgenter probatur ex Concilio cone.
Tridentino; nam sess. 6, cap. 10, ait : Trid·
a Sic ergo justificati, et amici Dei euntes de
a virtute in virtutem renovantur, ut Apos­
« tolus inquit, de die in diem, hoc est mor­
« tificando membra carnis suæ, et exhi­
a bendo ea arma juslitiæ in sanctificatio­
« nem per observationem mandatorum
« Dei, et Ecclesiæ, in ipsa justitia per
a Christi gratiam accepta, coopérante fide
a bonis operibus, crescant, atque magis
« justificantur, etc. n Et conformiter ad
hanc doctrinam diffinit in eadem sess. can.
24 : « Si quis dixerit, justitiam acceptam
a non conservari, atque etiam augeri eo­
a rum Deo per bona opera ; sed opera
a ipsa fructus solummodo, et signa esse
a justificationis adeptæ, non autem ipsius
a augendæ causam, anathema sit.» Et can.

;·

■·’

)

DE CHARITATE.
Si quis dixerit, hominis justificati
« bona opera ita esse dona Dei, ut non sint
u etiam bona ipsius justificati merita; aut
ipsum justificatum bonis operibus, quæ
ab eo per Dei gratiam, et Jesu Christi
meritum, cujus vivum membrum est,
•U fiunt, non vere mereri augmentum gra­
tiæ, vitam æternam, et ipsius vitæ æter­
næ, si tamen in gratia decesserit, consequutionem, atque etiam gloriæ augmen­
tum, anathema sit. »
Fîrcâ- 37. Nec praedicta decreta debent, autpos,adicu^sunt
ad solos actus intensiores,
ana-u- Tum quia nullum præstanl ad hanc limita­
ti». tionem fundamentum. Tum etiam, quia
licet indefinite loquantur, nihilominus
diffinitiones, aut propositiones indefinite
in re dogmatica æquivalent universalibus,
ut a simili constat in pluribus aliis, quæ
in eadem sessione diffiniuntur, ut cum can.
18, diffinitur, Dei præcepta esse homini
justificato possibilia, non licet id limitare
ad præcepta facilia, excludendo difficiliora.
Tum prælerea, quia sicut Concilium loqui­
tur indefinite de bonis operibus, ita etiam
loquitur indefinite de homine bene ope­
rante ; et tamen non possumus diffinitio­
Cone nem Concilii limitare ad peculiares quos­
Tri (I.
dam homines, alios excludendo : ergo nec
possumus eam limitare ad quædam opera,
excludendo alia. Tum insuper, quia Conci­
lium loquitur de bonis operibus, quibus
homo observat præcepta Dei, et Ecclesias,
ut constat ex doctrina cap. 10, cui relati
canones correspondent ; homo autem obser­
vat illa præcepta non solum per actus in­
tensiores, sed etiam per remissos, qui pro­
inde comprehenduntur sub determinatione
Concilii.Tum denique, nam ex opposito fie­
ret,hanc propositionem esse veram : Si quis
dixerit hominem justificatum bonis operibus
non mereri augmentum grati#, non est ana­
thema. Quam tamen nemo Catholicorum
concedet, siquidem est aperte contra deter­
minationem Concilii. Sequela autem vide­
tur manifesta, quoniam hæc propositio est
indefinita, et quæ de operibus remissis verificatur, si prædictum effugium admittatur;
limitatur enim ad opera, quæ illud effu­
gium excludit a determinatione Concilii.
38. 'Sed objicies : actus charitatis remishones. sus non est opus bonum, sed potius peccaminosum : ergo cum Concilium loquatur
de operibus bonis, non comprehendit actum
charitatis remissum. Probatur antecedens,
quia idem est operari remisse, ac operari

negligenter, ut sumitur ex D. Ambros.aw
super Psalm. 118, serai. 2, vers. 2, D. Hie-^
hwit
ronym. super illud Proverb. 10 : Egestatem κ
d. n»
operata est manus remissa : et D. Thom, l.JLZi
2, quxst. 57, artic. 3. Constat autem, quod
operari negligenter est peccatum, juxta il­
lud Hieremiæ 48 : Maledictus qui facit opui
Dei negligenter. Ergo actus charitatis remis­
sus est peccatum.
Confirmatur primo ; nam quod acluscharitatis sil remissus, provenit ex defectu
fervoris charitatis : sed hic defectus impor­
tat negligentiam, quæest peccatum veniale,
ut expresse docet D. Thom. infra, quxd.i>, n.
54, ari. 3 ad 1; ergo actus charitatis re­
missus est peccatum veniale.
Confirmatur secundo, quia nihil dispo­
nit ad corruptionem charitatis, nisi pecca­
tum : sed actus charitatis remissi disponunt
ad charitatis corruptionem : ergo sunt peccaminosi. Minor probatur ex D. Thorn. I,
2, q. 52, art. 3, ubi resolvit actus re­
missos disponere ad diminutionem, et cor­
ruptionem habitus.
Respondetur objectioni negando anteeo-Ejfi
dens, ad cujus probationem neganda est &
major absolute, quia ut inquit D. Thom.D. &
infra, quæst. 52, art. 1, negligentia impor­
tat defectum debit# sollicitudinis. EA ideo ubi
non datur debitum operandi intense, de­
fectus intensionis, seu remissio non est
negligentia. Et ita accidit in eo, qui habens
charitatem ut quatuor, amat ut duo ; non
enim tenetur operari cum majori intensio­
ne, atque ideo non peccat, sed ponit abso­
lute actum bonum.
Et hinc patet ad primam confirmatio­
nem; nam Div. Thomas eo loco agit de ne­
gligentia quæ, ut vidimus, dicit defectum
debite solicit udinis.Carentia autem majoris
intensionis in actu non est defectus rei de­
bite, cum intensio non cadat sub praecepto,
sed sub consilio. Unde non sequitur, quod
actus charitatis remissus sit peccatum ve­
niale. Nec defectus intensionis potest in
rigore appellari defecfus fervoris; nam fer­
vor non diminuitur, nisi per oppositionem
peccati venialis impedientis charitatis
exercitium. Per hoc autem, quod quis eli­
ciat actus remissos charitatis, non impediI tur ab ejus exercitio, sed potius eam exerI cet, ut ex terminis liquet.
Unde etiam patet ad secundam ; nam
cum actus remissus charitatis non impor­
tet defectum alicujus debiti, nequit dispo­
nere ad corruptionen charitatis : sicut enim
hujus

DISP. V, DIJB. ΙΠ.
hujus corruptio non fit, nisi per pecatum
mortali* ; ili dispositio ad ejus corruptioott' nem non fit.nisi per venialia. Et D. Thom.
loco in hac confirmatione relato non agit
de habitibus infusis, sed de acquisitis, ut
salis liquet ex eisdem verbis, quæ in con­
trarium referuntur. Si intentio, inquit, ac­
tus proporlionobiliter deficiat ab intensione
habihis, talis actus non disponit ad augmen·
lura habitus, sed magis ad diminutionem ip­
sius. Diminutio enim non habet locum,
sillem de lege ordinaria, in habitibus in­
fusis, el multo minus in charitate, ut re­
ft
s’ ^'-solvit D. Thom. in prxs. quxst. art. 10, in
corp. el in resp. ad 3, ubi ait : « Dicendum,
' quod in infusione charitatis requiritur
■ motus liberi arbitrii, sicut supra dictum
; est. Et ideo illud, quod diminuit inten: sionem liberi arbitrii, dispositive opera• tur ad hoc, quod charitas infundenda sit
» minor. Sed ad conservationem charitac lis non requiritur motus liberi arbitrii,
j alioquin non remaneret in dormienti« bas. Unde per impedimentum intensio­
9 nis liberi arbitrii non diminuitur chari­
tas. D
•i-u· 39. Diximus in hac ultima suppositione,
«à· resolutionem in ea contentam esse omnino
certam, el possemus addere, esse etiam de
SM-Eie secundum communem Theologorum
hujus temporis sententiam, abstrahendo ab
hoc quod actibus intensioribus , etc. quia
Concilium solum expresse determinat bo­
ni opera hominis justificati mereri aug­
mentum gratiæ, et gloriæ ; sed non diffinit
expresse, quod istud augmentum sit prae­
mium essentiale distinctum ab eo, quod
actibus intensioribus corresponde! ; nec
diffinit expresse, quod quilibet actus etiam
remissus mereatur per modum pretii adae­
quati illud augmentum. Unde sententiæ
divers®, quæ circa hujus rei declarationem
circumferuntur, non excedunt probabilim tatem, ut recte observavit M. Joan, a S.
fc^Thom. in prxs. disp. 15, art. 3, in princiJ pio.Et opinio Bannez, quæ in hac parte vi­
detur durissima, et doctrinæ Concilii minus
cobierens (asserit enim actus charitatis re­
missos non mereri de condigno augmen­
tum charitatis, aut gloriæ diversum ab eo,
quodcorrespondet actui intensiori, si quem
forte homo post actus remissos eliciat );
non reputatur’improbabilis, ut tradit sali&apienlissimus M. Herrera in MS. ad art. 6
Zjmn·hujus quTst. dub. 2, ubi relatis Juniorum
argumentis, addit :« Hæc sunt argumenta,

173

quibus prædicti Authores sententiam
« suam defendere conantur, ut primam,
u quæ sibi contradicit, damnent gravi cen­
a sura vel temeritatis, vel periculosæ in
« fide. Nihilominus licet nos illam non te­
ti neamus (nec enim in sensu, quem inten­
« dunt ejus sequaces, loquitur D. Th.) non
« videmus sufficiens motivum, quare sic
« debeat damnari, maxime attestantibus
α eam viris sanctis Vincentio.et Antonino,
α et doctissimis Conrado, Capreolo : etc. »
Et conci. 8, subjungit : « Dico octavo : Pri­
« ma sententia ex relatis a principio du­
« bii, ut defenditur a M. Bannez, multis
α gravissimis Theologis visa est multum
« probabit is,et valde consona verbis D*.Tho« mæ. Ita tenuit Deza. Hæc conclusio patet
σ ex variis eorum approbationibus', quæ
« circumferuntur, etc. r> Posset etiam ad­
dere : Patet ex fundamentis, quibus fulci­
tur, et ex modo non inverosimili, quo Con­
cilium exponit ; licet enim illa non omni­
no convincant, nec iste penitus satisfaciat ;
nihilominus cum sufficienti probabilitate
procedunt, eteonirariam sententiam red­
dunt incertam.Quæminime adnotamus.ut a
censura vindicemus propriam statim pro­
ponendam sententiam, quæ (licet cum com­
muniori non plene conveniat), longe dis­
tat ab ea opinione Bannez, illiusque rigo­
rem multum temperat, ut ex dicendis
constabit : sed ut retundamus excedentes
quorundam invectivas, et censuras contra
prædictum Magistrum.
His suppositis, videamus qualiter opor­
teat exponere, quomodo actus charitatis
remissi mereantur ejus augmentum. In quo
non multa inculcabimus, sed breviter, et
resolutorie illum dicendi modum propone­
mus, qui nobis videtur verior, et temperantior inter extremas opiniones, magis­
que aptus ad conciliandum diversa D.
Thom. testimonia specie tenus contraria.
(i

§ Π.
Dux assertiones stabiliuntur pro dubii
resolutione.

40. Dicendum est primo, quod si actus prinja
charitatis fuerit remissus, tam phvsice, co?cloquam moraliter, respectu augmenti su­
peraddendi, non meretur illud de condi­
gno, saltem ut meritum, seu pretium adae­
quatum. Explicatur assertio ; etenim inten­
sio actus potest attendi vel penes gradus

DE CHARITATE.

DISP. V, DUB. III.

adus charitatis physico remissus adæquet
physicos entilatis, aut radicationis, vel
Nec videmus, qualiter possit hoc motisibinwraliler augmentum superaddendum,
penes gradus valoris; et ille dicitur physice
vmn enervari, nisi negetur ad meritum de
orir- Confirmatur, et declaratur ; nam quidremissus, qui non adæquat physicam laticondigno requiri adæquationem cum prequid sit de aliis capitibus, certum est, quod
tudinem augmenti, sicut cum actus est ut
mio. Quod et confundit proprias rationes
continuatio, aut multiplicatio ejusdem ob­
mr. duo, et augmentum ut quatuor: ille vero
meriti de condigno, et meriti de congruo;
sequii habentis eandem physicam intensio­
dicitur moraliter remissus, cujus valor
et in præsenli supponimus esse falsum ex
nem, auget ejus valorem moralem in esse
non adæquat valorem, seu æslimabilitalem
his, quæ suo loco diximus.
obsequii. Undo pluris æstimantur viginti
augmenti, sicut cum actus habet valorem
•11. Dicendum est secundo, contingeres*^
obsequia ut duo, quam unum obsequium
ut duo, et augmentum habet valorem ut
posse, quod actus charitatis physice remisut duo; et pluris habetur obsequium ut
quatuor. Abstrahimus autem ab hoc, quod
sus respectu augmenti superaddendi, sit
dao continuatum per unum diem, quam
præmium retribuatur ex justitia commaæque intensus moraliter; atque ideo fieri
obsequium ut duo durans per brevem mo­
tali va, vel ex distributiva ; utrobique enim
posse, quod actus charitatis physice inten­
rulam. Quod evidenter liquet in laboranti­
attenditur adæquatio meriti cum præmio,
sus ut duo, mereatur de condigno, et ut
bus in obsequium alterius, et promerentilicet in priori adæquatio sit secundum
pretium adaequatum augmentum charita­
buspremium ; plus quippe dicitur labora­
æqualitatem, et in posteriori secundum
tis ut quinque, diversum ab eo, quod acti­
re, et promereri, qui per unum diem
proportionem. Et actum deficientem ab
bus physice intensioribus corresponde!.
continuat idem physice opus, quam qui
hac saltem adæqualione in valore, seu æs­
Hæc conclusio est contra Bannez, et alios
illud efficit per unam tantum horam, licet
Authores, quos num. 67 dabimus ; sed eam
timatione morali, appellamus moraliter
in omni sp itio conservet opus eandem phy­
communiter docent Theologi hujus tempo­
remissum per comparationem ad præmium.
sicam intensionem. Et similiter plus dici­
ris, ut videbimus n. 53, cum sine distinc­
Addimus autem illam limitationem, sal­
tur laborare, et promereri, qui plura opera
tione, aut limitatione affirment, hominem
tem ut meritum, seu pretium adæquatnm,
ejusdem rationis, et intensionis physicae
per
actus
charitatis
remissos
mereri
de
ob ea quæ infra num. -18 dicimus. Conclu­
facit, quam qui facit unicum tantum opus.
condigno charitatis augmentum distinctum
sionem ergo sic expositam censemus ad­
Qua de causa praemium , quod in esse talis
ab illo, quod corresponde! actibus intensio­
mittendam esse ab omnibus Theologis, qui
excederet unicum tantum opus, au factum
ribus. Potestque assertio probari testimo­
in hac controversia diversimode opinan­
per unicam tantum horam, minime exce­
niis Concilii Tridentini num. 36 relatis,
tur. Censemus etiam continere propriam
dit in esse præmii idem opus, si vel conti­
quæ cum indefinite loquantur, ad minas
n. Tho. mentem D. Thom. in pluribus testimoniis,
nuetur per longum tempus, vel frequenter
comprehendunt casum hujus assertionis.
quæ solent referri pro opinione Bannez, et
multiplicetur cum eadem intensione. Et
Continet etiam propriam sententiam D.DTs·
in quibus affirmat actus charitatis remissos
injustum esset non plus rependere illi,qui
Thom.
ut
statim
videbimus.
non mereri charitatis augmentum ; non
opus ut duo vel multum continuat, vel sae­
fun
lamenFak
I
Probatur
conclusio
ratione
enim referenda est ejus resolutio ad remis­
Leis. I
pe repetit, quam ei, qui opus ut duo semel
is
mereantali
;
quoniam
ut
actus
charitatis
merean
sionem operationis quantum ad solos gra­
tantum, et per breve spatium facit, ut satis
tur
de
condigno
augmentum
superadden
­
dus physicæ radicationis; sed magis ad
liquet ipsa experientia, et ex communi mo­
dum, sufficit suppositis aliis conditionibus,
inadæquationem valoris, penes quem potis­
do concipiendi. Ergo pariter continuatio,
quod adaequent in valore morali illud
sime attendi debet adæquatio inter meri­
aut multiplicatio actus charitatis ut duo au­
augmentum in esse præmii : sed nulla est
tum, et præmium.
get ejus valorem moralem in esse meriti,
mide- Assertio hæc probatur unica,sed evidenti
repugnantia in eo, quod actus physice
et obsequii ; nec enim ulla conveniens dif­
remissi adæquent sibi in valore morali aug­
ratione ; quoniam ad meritum de condigno
ferentiae ratio assignari valet. Et conse­
requiritur inter alias conditiones, quod
mentum in esse præmii : ergo fieri potest,
quenter fieri poterit, quod actus charitatis
opus adæquet valorem præmii, sive (et in
quod actus physice remissus illud de con­
non adæquans physice gradus augmenti
idem redit) quod opus sit tantum in esse
digno mereatur. Major est evidens ; nam
superaddendi, ita crescat in valore morali,
obsequii, et meriti, quantum est præmium
cum rationes formales meriti, et præmii,
ut illud sibi ad equet in esse meriti, et ob­
in esse præmii, et remunerationis.ut cons­
quatenus tales, non sint quid physicum,
sequii : ut continget v. g. si comparemus
tat ex dictis tract. 16, disp. 2, dub. unico,
sed morale ; et cum influxus meriti in
actum intensum physice ut duo cum aug­
ubi descripsimus proprias conditiones, ac
præmium non sit physicus sed moralis;
mento physice ut quinque. Si enim illemet
rationes meriti de condigno, et meriti de
potissimum quod in regulanda adæqualione
actus cum eadem physica intensione cen­
congruo. Constat autem, quod ubi opus est
inter meritum, et præmium attendi debet,
ties repetatur, aut per centum horas conti­
remissum, tam physice, quam moraliter
est valor moralis, et in ordine ad prudennuetur, crescit profecto quantum ad æstirespectu augmenti superaddenddi, non I tem aestimationem. Minor autem probatur;
mabililatem moralem in esse obsequii, et
adæquat valorem prædicti augmenti in esse
nam valor moralis operationis non sumi­
crescit adeo, ut sibi adaequet, imo excedat
præmii. alioquin non remissum, sed potius
tur unice, et adaequate ex ejus physica in­
valorem augmenti ut quinque in esse prae­
æque intensum diceretur, ut ex ipsis ter­
tensione, sed etiam desumitur ex aliis ca­
mii, ut discursus proxime factus plane
minis liquet. Ergo si actus charitatis fue­
pitibus : ergo non est necessarium, quod
i^.eiincit,
rit remissus, tam physice, quam mora­
valor moralis commensuretur cum inten42. Explicatur amplius ex his, quæ tam
liter respectu augmenti superaddendi , I sione physica operationis, sed potest illam
ïtïi. in ipso merito, quam in rerum naturalium
non meretur tale augmentum de condigno.
excedere, atque ideo non repugnat, quod
actus

175

permutationibus contingunt. Nam si atten­
damus ad physicam rerum dignitatem,
actus charitatis nunquam adæquat physi­
cam perfectionem visionis beatific®, quæ
est præmium nostris operibus correspon­
dons: atque ideo, si ad considerationem
pure physicam attenderemus, non posset
illam mereri de condigno. Et nihilominus
tam ratione libertatis, quam ratione gra­
tiæ, a qua procedit, ita crescit in ratione
obsequii, ut mereatur de condigno visio­
nem beatificam, ut explicuimus tractat. 16,
disput. 3, dub. 2. Quod satis declarat, in­
tensionem, ut sic dicamus, valoris moralis
non omnino commensurari perfectioni specificæ, aut latitudini graduali physica» ope­
rationum ;sed posse crescere supra illam.
Similiter in' naturalibus æs non adæquat
perfectionem specificam auri, sed quodli­
bet aurum vel in minima quantitate exce­
dit perfectionem specificam totius æris; et
tamen in ordine ad permutationem justam,
et secundum prudentem aestimationem po­
test æs ita multiplicari, ut sit dignum quasi
pretium pro una libra auri, ut experientia
liquet. Sic ergo licet actus charitatis in­
tensus physice ut duo non adæquet aug­
mentum charitatis ut quinque; potest ta­
men vel ratione continuationis, vel ratione
multiplicationis, vel ex aliis capitibus ita
crescere in æstimatione morali, ut sibi
adæquet in esse meriti, et obsequii illud
augmentum in esse præmii, et mercedis.
Quod suppositis aliis conditionibus sufficit,
ut illud mereatur de condigno.
Declaratur ulterius alio exemplo, quodExplicamagis adhuc ad rem præsentem accedit ; lp^'
etenim in operibus satisfactoriis valor ad
satisfaciendum non commensuratur physicæ ipsorum intensioni, sed potest illam
excedere, atque ideo consequi remissionem
majoris pœnæ, quam sit illa remissio, quæ
operi secundum latitudinem physicæ inten­
sionis considerato respondet. Unde opus
satisfactorium, quod non sufficeret ad re­
pendendam poenam, si repetatur, aut con­
tinuetur, potest sufficere. Hac de causa
plus satisfacit, qui cum eadem intensione,
et charitate decies jejunat, quam si semel
jejunassel. Alioquin non oporteret in satis­
factione sacramentali imponere plura opera
poenalia ejusdem rationis, v. g. decem je­
junia ; siquidem plura non plus satisface­
rent, quam unum ejusdem rationis ; quod
plane est absurdum, et contra communem
confessariorium, et fidelium praxim. Ergo

U

DISP. V, DUB. 1Π.

DE CHARITATE.
pariter valor meritorius non omnino commensuratur physicæ intensioni operis me­
ritorii ; sed fieri potest, quod ratione conti­
nuationis, vel multiplicationis, vel aliarum
circumstantiarum ita crescat, ut latitudi­
nem gradualem physicæ intensionis exce­
dat; et consequenter poterit mereri de con­
digno illud charitatis augmentum, ad quod
consideratum praecise secundam physicam
intensionem, esset insufficiens Id quippe
paritatis ratio convincit.
Eobon- 43. Et quod hæc sit propria, et exd.Dw pressa sententia D. Tom. liquet ex eo, quod
S. Doctor contemplatur in actibus chari­
tatis et rationem physicae dispositionis in
ordine ad charitatis augmentum, et ratio­
nem meriti de condigno in ordine ad idem
augmentum; ita quod illud augmentum
comparetur ai nostros actus et per modum
formo» ad suam dispositionem, et per mo­
dum praemii ad meritum. Quo supposito
asserit quod cum actus sunt physice remis­
siores augmento superaddendo, non dispoponunt sufficienter ad tale augmentum, sed
egent ulteriori dispositione. quæ physice
adæquet latitudinem gradualem augmenti.
Docet tamen illos actus physice remissio­
res mereri de condigno tale augmentum.
Et inde concludit, quod posito actu meri­
torio augmenti, non semper sequitur im­
mediate tale augmentum ; sed multoties
differtur usqucdum eliciatur actus ejusdem
physica» intensionis cum augmento, et qui
physice ultimo ad tale augmentum dispo­
nat. Quæ doctrina plane supponit latitudi­
nem gradualem physica» intensionis non omninocommensuraricum latitudinegraduali
valoris moralis ; sed fieri posse, quod actus
physice remissior augmento, adæquet sibi
valorem illius, ipsumque proinde mereatur
de condigno. Alioquin non oporteret aliter
philosophari de actibus secundum rationem
dispositionis physicae, et secundum ratio­
nem meriti de condigno in ordine ad idem
augmentum, ut ex se liquet. Quod autem
d. Tbo. p. Thom. ita discurrat, constat evidenter;
nam in hac qurstione, articulo 6 ad 1, ait :
e Dicendum, quod quilibet actus charitatis
« meretur vitam æternam. non quidem
« stalim exhibendam, sed suo tempore. Et
« similiter etiam quilibet actus charitatis
« meretur charitatis augmentum, non ta« men statim augetur, sed quando aliquis
c conatur ad hujusmodi augmentum, n Et
quTstione 114, articulo 8. sibi objicit, quod
si quilibet actus charitatis mereretur ejus-

dem charitatis augmentum : « sequeretur
« quod per quemlibet actum meritorium
« gratia, vel charitas augeretur; quod vi« detur inconveniens, cum quandoque ac« tus meritorii non sint multum ferven« tes, ita quod sufficiant ad charitatis augα mentum. .■> Ad quod respondet in hunc
modum : « Ad tertium dicendum, quod
« quolibet actu meritorio meretur homo
« augmentum gratiæ, sicut et gratiæ conί summalionem, quæ est vita æterna. Sed
« sicut vita æterna non statim redditur,
« sed suo tempore; ita nec gratia stalim
s augetur, sed suo tempore, cum scilicet
« aliquis fuerit sufficienter dispositus ad
« gratiæ augmentum. » Ubi plane sup­
ponit, actum charitatis sufficientem in
ratione meriti ad augmentum charitatis,
esse aliquando insufficientem ad illud
in ratione dispositionis physicæ. Quod
nunquam verificaretur, si valor moralis,
penes quem attenditur ratio meriti, non
posset excedere latitudinem gradualem in­
tensionis physice ejusdem actus, penes
quam attenditur ratio dispositionis physicæ
ad augmentum.
' ■ TJB
44. Ubi obiter elucet discrimen inter actus naturales augescentes habitus acquisi­
tos ex una parte, et actus charitatis auges­
centes habitum charitatis ex alia : quod
quia aliqui non considerarunt, decepti sunt
circa modum, quo charitas crescit per actus
meritorios. Nam actus naturales non au­
gent habitus meritorie, sed solum physice,
aut dispositive, aut effective ; et quia actus
remissus non est dispositio sufficiens ad
augmentum, nec vis sufficiens ad illud
efficiendum, propterea actus naturales re­
missi non dicuntur augere habitum, sed
dumtaxat disponunt remote ad prædictum augmentum. Cæterum actus charitatis
non solum habet disponere physice ad cha­
ritatis augmentum, ut vidimus dub. prxced.
sed etiam comparatur ad illud per modum
meriti, ut docet S. Thom. in præsenti, art.
6, et ostendimus tract. 16, disp. 6, dub. 4.
et supponunt omnes in præsenti. Undesimilitudo inter actum charitatis, et actas
naturales in ordine ad augescendum habi­
tum. observanda dumtaxat est in genere
causæ dispositivæ physice, consistitque in
eo, quod sicut habitus acquisitus non an­
getur dispositive, nisi per actus intensos,
et adæquantes latitudinem augmenti, et usquedum tales actus eliciantur, suspenditur
augmentum ; ita charitatis habitus non au­
getur

I

I
■
I

j
I

getur dispositive, nisi per actus intensos,
et adiequanles latitudinem augmenti supe­
raddendi, quod proinde suspenditur usque
addurationom.inqua tales actus eliciantur,
uldocet D. Thom. locis supra relatis. Sed
quia valor moralis, penes quem attenditur
ratio meriti, potest excedere latitudinem
gradualem physicam operationis, ut hacte­
nus vidimus; propterea fieri valet, quod
actus physice remissus, et insufficiens in vi
physicæ dispositionis ad augmentum cha­
ritatis, habeat sufficientem intensionem,
aut valorem moralem ad merendum illud
de condigno, iliudque reipsa mereatur, et
subinde augeat charitatem moraliter me­
ritorie·, licet illud augmentuni ut physice
exercitum ad aliud tempus differatur, ut
fusiusdub. seq. dicemus. Quas causalitates
quidam non distinguentes imaginati sunt
solos illos actus mereri de condigno chari­
tatis augmentum, qui ad illud ultimo phy­
sice disponunt ; et quia videbant (ut reipsa
contingit), actus remissos non disponere
physice ultimo ad augmentum charitatis,
propterea asseruerunt, tales actus non me­
reri de condigno prædictum augmentum.
Sed eorum deceptio, et fundamentum inde
procedens manent ex dictis convulsa.
fee»· 45. Si autem inquiras, quoties debeat ac$£lus physice remissus repeti, aut quantum
debeat continuari, ut ex his capitibus ca­
piat valorem moralem sufficientem ad me­
rendam de condigno augmentum superad­
dendam? Respondetur, id non posse certa
régala determinari, sed pendere ex pluri­
bus, utputa ex quantitate physica actus, et
augmenti inter se collati, et ex aliis prin­
cipiis, quæ forte solus Deus cognoscit. In
communi autem (quod ad resolutionem
praesentis difficultatis sufficit), dicendum est
eam repetitionem, aut continuationem, aut
alias circumstantias debere superaddi, quæ
praestent actui physice remisso tantum va­
lorem, ut adæquet æstimabilitatem aug­
menti superaddendi. Sed ad consideratio­
nem magis particularem descendendo, valde
probabile censemus, quod supposita eadem
physica intensione actus, v. g. ut duo, ma­
gis confert ad augescendum ipsius valorem
moralem continuatio, quam repetitio ; at­
que ideo pluris æstimari continuationem
actas ut duo per unam horam, quam frequentissimam repetitionem actus ut duo
intra eandem horam. Quod communiter
fw. docent Thomistæ contra Suarium, et me­
rito : tnm qnia ipsa perseverantia importat

specialissimam difficultatem, ut tradit D.
Thom. infra, q. 137, art. 1 ; ergo cæterisd. Thn.
paribus, pluris aestimanda est continuatio
actus charitatis per unam horam, quam operis
multiplex ejusdem actus repetitio intra nuaiio.
eandem horam. Tum etiam, quia actus
perseverans per unam horam durat in om­
nibus instantibus, in quibus actus inter­
rupti intra eandem horam exercentur; et
insuper durat in aliis instantibus, aut par­
tibus, in quibus illi actus interrumpuntur:
hoc autem, supposita cæterorum æqualitate, nequit non conferre ad aliqualem ex­
cessum in valore morali. Tum præterea,
quia interruptio continuationi opposita di­
cit cessationem ab actu pro aliquo tempore,
aut momento ; atque ideo dicit cessationem
a valore morali, qui in solis actibus reperitur ; non vero in cessatione, aut priva­
tione. Tum denique, quia pejus reputatur
continuo peccare, quam peccata cum inter­
ruptione committere; et gravius supplicium
æstimatur pœna continua, quam interrupta :
ergo pariter pluris habendus est actus bonus
continuus, quam ejusdem repetitio intra
idem temporis spatium. Nec motiva Sua­
rii aliud evincunt, quam in actibus inter­
ruptis inveniri majorem rationem volun­
tarii Quia vero valor moralis non adæquatur cum sola voluntarii ratione, sed
crescit etiam ex aliis capitibus, in quibus
continuatio interruptioni præeminet; non
inde convincitur majorem valorem mora­
lem inveniri in actibus interruptis intra
horam, quam in actu continuato per idem
tempus, sed potius sequitur contrarium, ut
constat ex dictis.
46. Facta autem comparatione inter ip- Major
sos actus remissos, ex quorum multiplica- tints'
tione, aut repetitione consurgit valor mo-ex^a·
ralis, qui augmento superaddendo adæquandus est, censemus plus conferre tres,
vel quatuor actus non ita remissos, quam
plurimos actus valde remissos. Verbi gra­
tia, pluris æstimantur, et plus merentur
duo actus intensi ut quinque, quam quinque
actus intensi ut duo, aut decem actus ut
unum. Et ratio est, quoniam intensio non
fit per gradus ejusdem prorsus rationis
(horum quippe multiplicatio non importat
nisi materialem quandam rei extensionem,
et augmentum quasi quantitativum) ; sed
fit vel per modos, vel per gradus diversæ
rationis, quorum superior longe præstat
inferioribus, ad eum plane modum, quo
species suprema infimas antecellit. Ut au-

178

i

g
Consec­
tariam.

DE CHARITATE.

tem valor rei inferioris adæquot in æstimalione morali valorem rei superioris, non
sufficiunt iidem physici gradus multipli­
cati, sed requiruntur multo plures, qui ra­
tione multitudinis adaequent. Si enim sup­
ponamus aurum habere quinque gradus
intensionis, non sufficiunt quinque gradus
intensionis argenti, ut adaequent in aesti­
matione morali valorem auri; sed requi­
ritur major argenti multitudo. Et ob ean­
dem rationem adamans habens gradus
(vulgo quila tes, aut fondas) ut octo, pluris
aestimatur, quam duo adamantes ut qua­
tuor, et quam octo adamantes ut unum. Qua
decansaad adæquandum valorem adaman­
tis ut octo non sufficiunt.quatuor adamantes
ut duo. nec octo ut unum, sed requiruntur
plures; et quo fuerint perfectiores, licet
infra octo, eo pauciores sufficient. Sic in
præsenti materia ut fiat moralis adæquatio inter valorem actuum remissorum, et
valorem augmenti superaddendi, non suf­
ficiunt iidem^radus physici ex parte utriusque extremi, sed plures requiruntur ex parte
meriti, eo quod modus intensionis in aug­
mento repertus est excellentioris rationis, et
cum eminenti quadam elevatione continet
omnesgradusinactibusillisrepertos-Quanto
vero actus illi fuerint magis remissi, tanto
major eorum multiplicatio requiretur, ut
fiat moralis adæqualio cum praemio. Si au­
tem actus fuerint magis intensi, licet infra
augmentum superaddendum, minor multitudosufficiet pro illa morali adæquatiône,
eo quod sunt majoris æslimabilitatis. Quam­
vis ergo per actus remissiores augmento
queat fieri adæqualio moralis cum illo,
nihilominus observanda est proportio hac­
tenus explicata.
47. Ex qua etiam doctrina infertur, non
sufficere eosdem actus remissos repetitos,
aut eundem actum remissum continuatum
ad merendum augmentum supra charita­
tem preexistentem ; sed quo charitas in­
tensior supponitur, eo desiderari plus va­
lons ex parte meriti, ut quis mereatur
charitatis augmentum. Verbi causa plus
requiritur ad merendum addi unum, ut
sic dicamus, modum, aut gradum supra
charitatem ut decem, quam ad merendum
unicum gradum supra charitatem ut quin­
que, licet utraque charitas augeatur pre­
cise ut unum. Quoniam gradus addendus
charitati ut decem, est alterius, et longe
excellentioris rationis, ac gradus addendus
charitati ut quinque; non enim imaginan-

dum est, hos gradus esse ejusdem æstimabililatis, aut solum materialiter, et volui
quantitative distingui, sicut comparatur
nummus additus nummo.Sed distinguuntur
ad instarspecierum,quarum superior exce­
dit perfectionem cujuslibel inferioris.lnde
gradus, aut modus superaddendus charitati
ut decem, nempe gradus, aut modus un­
decimus, longe præslat gradui, aut modo
superaddendo charitati ut quinque, videli­
cet modo, aut gradui sexto, atque ideo fun­
dat majorem æstimabililatem moralem.
Licet enim moralis valor non debeat om­
nino commensurari intensioni physic®, ut
supra vidimus, sed possit etiam ex aliis
capitibus desumi ; nihilominus ex illa etiam
pendet, atque ideo crescit ad augmentum
illius. Quod maxime in præmio verificatur,
et potius quam in actibus meritoriis; in his
enim præler intensionem attenduntur mul­
tiplicatio, continuatio, difficultas, et aliae
circumstauliæ,ex quibus, stante eadem in­
tensione, valor moralis variari potest; in
præmio autem augmenti nil fere horum
occurrit præter intensionis modos, ad quos
proinde oportet potissimum attendere. Si
ergo modus, aut gradus ut unum, superad­
dendus charitati ut decem est perfectior,
quam.modus, aut gradus ut unum superad­
dendus charitati ut quinque, illumque ex­
cedit in æstimabilitate morali; plane se­
quitur plus valons requiri ex parte meriti
ad merendum augmentum charitatis nt
decem usque ad undecimum gradum, quam
ad merendum augmentum charitatis ut
quinque usque ad gradum sextum, et non
sufficere eosdem actus ad hos effectus. Ne­
cessaria quippe est pro merito de condigno
adæquatio in valore morali inter meritum,
et præmium ; et quo præmium est nobilius,
eo requirit majorem valorem moralem ex
parte menti.
Unde difficilior redditur resolutio præ­
senlis quæstionis ; nam licet non obscure
intelligatur, qualiter actus physice remissi
queant ratione valoris moralis ex aliis ca­
pitibus desumpti adæquare valorem aug­
menti supperaddendi, ac proinde illud de
condigno mereri, ut hactenus explicuimus;
arduum tamen intellectu est, qualiter actus
quilibet remissus mereatur de condigno
charitatis augmentum ; fieri enim potest,
quod ex nullo capite suscipiat valorem suf­
ficientem ad prædictam adæquationem, ut­
puta si augmentum sit superaddendum
charitati ut decem, atque ideo debeat esse
ut

DISP. V, DUB. III.
ut undecim; et actus solum habeat modum
ιλ·.· ut unum, et duret praeciso per unum ins££. tans, et fiat absque difficultate. In hoc ergo
^ præcipue stat cardo præsenlis difficultatis,
quæ respicit actum remissum divisive, et
prrcisiveab aliis actibus supervenientibus,
et a continuatione; non vero ut simul cum
illis, aut continuatus fundat majorem va­
lorem moralem, ut hucusque diximus. Et
inquirimus, an ita divisive acceptus sit
adæquatum pretium, seu meritum augmenti
supperaddendi.

§ HI.

.4/ûi conclusio ad magis expediendam dif­
ficultatem.

48. Dicendum est tertio, quod si ad solas
» legesmerilidecondignoattenderetur, nulla
alia interveniente dispositione, aut provi­
dentia, justus non quolibet actu charitatis
mereretur charitatis augmentum. Hanc
conclusionem defendunt Biinnez, et alii
piares Authores num. 67 referendi. Pro­
batur ratione ; nam ad meritum de con­
digno requiritur, suppositis aliis conditio­
nibus, quod adaequet in valore morali præiniuin : sed non quilibet actus charitatis
adæquat in valore morali augmentum charitati præexistenti supperaddendum : ergo
siad solas leges meriti de condigno atten­
deretur, justus non quolibet actu charitatis
mereretur charitatis augmentum. Alajor,
et consequentia patent. Alinor autem pro­
batur in hunc modum : supponamus, jus­
tam habere charitatem ut novem, et eli­
cere actum charitatis qui ex nullo capite
habeat nisi valorem ut unum. Tum sic :
augmentum in hoc casu supperaddendum
lebet esse ad minimum ut decem ; nec
enim alius inferior gradus supra novem
excogitari valet, atque ideo debet impor­
tare valorem ut decem : sed actus habens
valorem precise ut unum non adæquat
valorem ut decem, ut ex ipsis terminis li­
quet: ergo non quilibet actus charitatis a
justo elicitus adæquat in valore morali
augmentum præexistenti charitati superad­
dendam.
49. Nec satisfacit si dicas hoc argumen­
tum ex æquivocatione procedere : comparat
enim cum augmento ut decem actum meri­
torium ut unum præcisive acceptum ; quo
pacto evidens est. quod valorem prædicti
augmenti non adæquat. Comparatio autem

17^

non debet ita fieri, sedTsumendus est actus
ut unum simul curn actibus præcedentibus,
qui meruerunt charitatem ut novem; et
hoc modo adæquat valorem augmenti ut
decem. Si enim quis eliciat actum haben­
tem valorem ut novem, quo meretur toti­
dem gradus augmenti, et deinde eliciat ac­
tum habentem valorem ut unum, sufficien­
tem adæquationem ponit inter meritum, et
augmentum ut decem; nam novem, et
unum in valore ex parte meriti adæquant
decem gradus valoris ex parte augmenti.
Non, inquam, hoc satisfacit; quoniam i7æciu.
actus habens valorem præcise ut unum, di,ur.
nec divisive, aut præcisive sumptus, nec
cum aliis actibus meritoriis praecedentibus
acceptus adæquat valorem augmenti ut de­
cem. Et ratio est, nam licet actus remissi
queant in valore morali adæquare præ­
mium intensius; nihilominus ad hanc mo­
ralem adæquationem non sufficit adæquatio
in solo numero graduum; sed requiritur
major multitudo ex parte actuum, eo quod
gradus reperti in pluribus actibus remis­
sis, important minorem æstimabilitatem
ac totidem gradus reperti in unico præmio
intenso, ut supra explicuimus. Duo autem
actus, unus, ut novem, et alter ut unum,
non important nisi eundem numerum
graduum, qui in augmento ut decem emi­
nentius invenitur : quocirca non adæquant
ejus valorem moralem, sed major actuum
vel multitudo, vel continuatio, vel intensio
adjicienda est.
50. Explicatur hoc amplius, etenim unus Aperitur
actus intensus, et meritorius ut decem, ma- pagnajorem valorem moralem importat, quam tl0nis‘
decem actus ut unum, et quam duo actus ut
quinque, et quam duo actus, unus ut no­
vem, et alter ut unum ; habere quippe de­
cem gradus unite, et indivisibiliter in
unico modo superiori, melius quid est phy­
sice, et moraliter, quam habere eosdem
gradus parlitos, et divisos in modis infe­
rioribus, ut supra exposuimus : quocirca
actus intensus, et meritorius ut decem,
plus meretur, quam decem actus ut unum,
et quam duo actus ut quinque, et quam duo
actus, unus ut novem, et alter ut unum.
Sed actus intensus ut decem sufficientem
adæquationem habet cum augmento charitatis ut decem ; nec enim in ratione meriti
excedit illud præmium in esse præmii.
Ergo actus ut unum, non solum conside­
ratus secundum se, sed etiam ut conjunctus
alteri actui ut novem, non habet adaequa-

Z

t

t-

■»

180

DISP. V, DUB. ΙΠ.

DE CHARITATE.

tionem in valore morali cum augmento
charitatis ut decem.
Vrgeiw. Declaratur ulterius : actus intensus ut
novem non excedit in valore morali augm?ntum charitatis ut novem ; et actus ut
unum non adæquat valorem moralem modi
augmenti ut decem ; siquidem hic modus
est nobilior, quam modus ut novem, et
quam omnes modi inferiores : ergo actus
ut unum, nec sumptus secundum se. nec ut
conjunctus actui ul novem, habet adæqualionem in valore morali cum augmento
charitatis ut decem. Itaque ad hujusmodi
adæquationem opus erat, quod sicut modus
ut decem ex parte augmenti addit physice
supra modum ut novem illum excedendo ;
ita id, quod additur actui ut novem adderet
physice supra actum ut novem illum supe­
rando. Quod tamen aliter, et valde aliter
confingit; nam modus ut decem ex parte
augmenti continet physice modum ut no­
vem. additque aliquid excellentius : actus
autem ut unum non continet actum ut no<vem, nec super illum physice addit, sed
potius continetur in eo. Ergo duo illi actus
nec divisim, nec copulative accepti adae­
quant valorem moralem augmenti ut de­
cem. Unde nisi eorum valor ratione con­
tinuationis. vel repetitionis crescat (quod
in hypothesi nostræ assertionis non suppo­
nitur). nequeunt mereri de condigno chari­
tatis augmentum.
ot>jce- 51. Sed objicies : nam plures actus ho­
nesti simul sumpti majorem valorem im­
portant. quam eorum quilibet seorsim
acceptus; et ideo pluris æstimanlur duo
actus Ut quatuor, quam unicus actus ut
quatuor, juxta ea quæ diximus a num. -11.
Ergo plus valoris important duo actus, unus
ut novem, et alter ut unum, quam unicus
actus ut novem ; et consequenter plus me­
retur qui elicit actum ut novem, et deinde
actum ut unum, quam si præcise eliceret
actum ut novem. Sed si eliceret præcise
actum ut novem, mereretur augmentum
charitatis ut novem. Ergo eliciendo postea
actum ut unum, meretur augmentum cha­
ritatis supra novem, atque ideo quod cha­
ritas augealur usque ad gradum, aut modum
ut decem. Hoc quippe augmentum est,
quod immediate, et in minima proportione
sequitur post gradum, aut modum ut no­
vem.
Diluitur.
Respondetur concedendo, quod in duo­
bus actibus, uno ut novem, et alio ut unum,
reperiatur plus valoris, quam in unico actu

ut novem ; et admittendo pariter quod eli­
ciens illos duos actus plus mereatur saltem
in actu primo, et quoad sufficientiam,quam
si eliceret unicum præciseactum ut novem.
Negamus tamen, quod mereatur augmen­
tum præexistentis charitatis; nara, ul sup­
ponitur. est ut novem, supra quam nequit
adjici, nisi gradus, aut modus ut decem.
Hic autem gradus ex una parte indivisibilis
est, et ex alia parte excedit valorem reper­
tum in duobus actibus, uno ut novem, et
alio ut unum, ut hactenus ostendimus.
Quocirca Deus præmians non tenetur re­
pendere illis actibus augmentum charitatis
ut decem ; nam ad meritum de condigno
requiritur, quod meritum habeat adæquationem in valore morali cum præmio. Pos­
set tamen aliud præmium retribuere, quod
excessui valoris ex parle meriti responde­
ret, et subrogaretur loco augmenti charita­
tis. Sicut si aliquis promitteret præmium
aliquod indivisibile elicientibus opera ejus­
dem valoris cum præmio, nemo eorum qui
illum valorem non attingeret, redderet
præmium sibi debitum, quantumcunque
laborasset, et ad illius valorem accessisset.
Sed promittens deobligaretur præmium
illud reddere, et ad summum posset, si
vellet, rependere aliquid aliud, quod valo­
rem operum non excederet. Et sicut in hoc
casu non esset inconveniens, quod opera
illa, quantumvis valorosa, manerent impræmiata ob defectum adæqualionis in va­
lore morali cum præmio illo indivisibili :
ita in nostro casu (si attendamus præcise ad
naturas rerum, et ad solas leges meriti de
condigno), nullum foret absurdum, quod
opera illa non consequerentur in ratione
præmii augmentum charitatis ut decem, ob
defectum videlicet adæquationis in valore
morali cum illo. Praesertim cum posset
Deus aliquid aliud rependere, quod valori
illorum operum adæquaretur.
52. Dices : licet modus ille, aut gradus^1
augmenti ut decem sit formaliter indivisi­
bilis, habet tamen virtualem latitudinem;
continet enim et illud valoris, quod duo­
bus actibus, uni ut novem, et alteri ut
unum adæquate correspondet; et insuper
illud plus valoris. in quo prædictos actus
excedit. Unde quamvis hujusmodi actus ne­
queant de condigno mereri, et reddere sibi
debitum illud augmentum adæquate accep­
tum, poterunt tamen illud mereri secun­
dum illam portionem virtualem valoris,
quæ ipsis correspondet. Quod satis est, ul
qui

qui habet charitatem ut novem, et elicit
actum ut unum, dicatur mereri de condigno
suæcharitatis augmentum.
Respondetur, quod meritum de condigno
>* respicit suum præmium, ut exercite ex
justitia conferendum. Et quod ita conferri
non debet, nequii cadere sub merito de
condigno, ut modo supponimus in dictis
tract. 16, disp. 2, num. 10. Eo autem ipso,
quod modus, aut gradus augmenti charitalisutdecem sit formaliter indivisibilis, et
ad solas leges meriti de condigno attenda­
mus (seclusa alia gratia, aut dispositione
prædictis legibus accidentaria), fieri non
valet, quod augmentum charitatis debeatur
actibus,de quibus loquimur; sed absolute,
et non violando illam legem meriti de com
digno, posset Deus nullum augmentum
conferre. Et ratio constat ex dictis; nam
vel conferretur illud præcise virtuale valo­
ns, quod duobus his actibus correspondet?
El hoc est impossibile; siquidem, ut suppo­
nitur, modus ille, aut gradus est formaliterindivisibilis, atque ideo nequit inadæquate produci, et conferri. Vel conferretur
ille modus, aut gradus adæquate acceptus?
Et nec hoc dici potest, quia excedit valorem
meriti, ut supia ostendimus; et præmians
non tenetur retribuere supra valorem ope­
rum. Quod si faciat, jam convincitur non
attendi ibidem solas leges meriti de con­
digno, sed gratiam supra, et præter illas
leges intervenire. An autem de facto ita
contingat, statim declarabimus.

§ IV.
Prtecipux difficultatis resolutio.

ÿrj 53. Dicendum est ultimo, justum quoli­
ü. bet actu charitatis, quantumvis remisso,
mereri de facto, et secundum præsenlem
providentiam merito de condigno suæ cha­
ritatis augmentum : sive (et in idem redit)
per omnes, et singulos charitatis actus au­
gere meritorie de condigno suam charita: Talem. Hanc conclusionem docet Divus
Thom. locis statim referendis. Cui ex dis■jwodpalis subscribunt Capreol in l,dist. 17,
quxst. 2, art. 3, et in 4, (list. 21, q. 2, art.
3, Cajet, et Conradus 1, 2, quxst. 114, art.
8. Idem Cajet, in prxsent. art. 6, § Ad hoc
ΐήιί dicitur, ubiArauxo dub. 2, Labat disp. 3,
dub. 2, Gonet. disp. 10, art. 7. Ferre quxst.
18, § 1. Alvarez lib. 7 de auxiliis, disp. 60,
' amcl. 3, Zumel 1, 2, q. 144, art. 8, disp.

181

2, ubi Monteein. disp. 36, quxst. 7, Vasquez j{on(e<
disp. 220, cap. 3. Eandem sententiam
tur B, Albertus in 1, dist. 17, ari. 10, Richard’
Kichardus art. 2, quxst. 3, Gabriel quxst.
2, art. 3, dub. 2, et in 4, dist. 14, quxst. 3, Scot ’
dub. 3, Scolus in 4, distinet. 21, quxst. 21,
§ In ista vero, et dist. 22, quxst. 1, § De
secundo, Almainus tract. Moral, cap. 11 eiAlmaln.
12, Corduba lib. 1, quxst. 9, Suarez in re-g^rez
led. de reviviscentia merit, disp.2, et tom. 2,
in 3 part. disp. 18, cap. 2, Lorca in prxs. Lorca.
disp. 1G, dub. 1, Malder. art. 6, concl. 2,'^’^·
Castillo disp. 3, quxst. 7, Valentia puncl. 3, valent.
concl. 9, Pesantius disp. 3, et communiter
omnes Theologi hujus temporis.
Præcipuum hujus assertionis fundamen- panda­
tum desumitur ab authoritate ; nam in Sa-,oenlom·
era Scriptura promittitur merces æternæ
vitæ omnibus, et singulis charitatis operi­
bus : ergo justus per quodlibet charitatis
opus meretur augmentum gloriæ : ergo
meretur gratiæ, et charitatis augmentum.
Hæc secunda consequentia recte infertur
ex prima, adjunctis his, quæ num. 32 prae­
misimus, ubi ostendimus augmento gloriæ
inseparabiliter conjungi augmentum gra­
tiæ, et charitatis, et sub eodem merito ca­
dere. Prima vero consequentia liquet ex
antecedenti ; nam si justus per aliquod
charitatis opus valde remissum non mere­
retur gloriae augmentum, non omnibus, et
singulis charitatis operibus posset merces
vitæ æternæ repromitti, sed plura sine hac
mercede relinquerentur. Antecedens au­
tem probatur, quia Matlhxi 10, dicitur : Maith,
ίο.
α Quicumque potum dederit uni ex mini­
α mis istis calicem aquæ frigidæ tantum in
« nomine discipuli, amen dico vobis, non
« perdet mercedem suam. » Quod opus
videtur valde exiguum inter charitatis, et
pietatis officia. Et Apost. 1, ad Corinth. 15, 1. Cor.
15.
ait : « Stabiles state abundantes in omni
« opere bono, scientes quod labor vester
a non est inanis in Domino. » Ubi fruc­
tum æternæ vitæ non ad sola opera egre­
gia, aut intensa restringit, sed omni operi
bono promittit. Idem traditur in aliis
Scripturae locis, in quibus dicitur, quod
Deus unicuique retribuet mercedem gloriæ
secundum laborem, et opera ejus, nulla
adhibita limitatione ad opera dumtaxat in­
tensa, aut difficilia.
54. Confirmatur primo, ei valde urgen­ Confir­
ter ex Conciliis ; nam Arausicanum can. matio
prima.
18, universaliter diffinivit deberi merce­ Cone.
dem bonis operibus in gratia factis. Quili- Arausican.

I

>

Μ
41

»

<

»1

182

DE CHARITATE

bel autem charitatis actas a justo elicitus
Cone. est opus bonum in gratia factum. Et Flo­
Flor.
rentinum in litteris sancta? unionis decer­
nit, sanctos perfecte purgatos intueri clare
Deum, meritorum tamen diversitate alium
alio perfectius. Ubi non ad solam bonorum
operum intensionem, sed etiam ad diver­
sitatem attendit : quæ diversitas per quod­
libet etiam minimum opus inducitur. Et
CôDC. Trident, sess. 0. cap. 16, sic docet : « Bene
Trid.
« operantibus usque in finem, et in Deo
« sperantibus proponenda est vita æterna,
« et tanquam grati.i filiis Dei per Christum
U Jesirm misericorditer promissa, et tan­
quam merces ex ipsius Dei promissione
bonis ipsorum operibus, et meritis fide­
« liter reddenda. Hæc enim est illa corona
a justitiæ, quam post suum certamen, et
« cursum repositam sibi esse aiebat Apos­
tolus a justo judice sibi reddendam ; non
solum autem sibi, sed et omnibus, qui
« diligunt adventum ejus. Cum enim ille
ipse Christus Jesus, tanquam caput in
« membra, et tanquam vitis in palmites in
<r ipsos justificatos jugiter virtutem influat,
quæ virtus bona opera semper antecedit,
a et comitatur, et subsequitur, et sine qua
« nullo pacto Deo grata, et meritoria esse
« possent; nihil ipsis justificatis amplius
a deesse credendum est, quominus plene
« illis quidem operibus, quæ in Deo sunt
Cf facta, divinæ legi pro hujus vite statu
G satisfecisse, et vitam æternam suo etiam
C tempore, si tamen in gratia decesserint,
a consequendam vere promeruisse cen­
v seantur, etc. » In qua doctrina Concilium
minime limitat meritum vite æternæ ad j
sola opera bona excedentia charitatem
praeexistentem, sed universaliter affirmat
cuncta bona opera hominis justi vitam
æternam promereri ; sicut et quod per om­
nia bona opera satisfacit divinæ legi : ad
quod certum est, non requiri, quod opus
bonum sit perfectius gratia, et charitate
præexislentibus, vel eas intensive superet.
Et conformiler ad hanc doctrinam diffinit
in eadem sess. can. 32 ; « Si quis dixerit
Concit. u hominis justificati bona opera ita esse |
Trid. a dona Dei, ut non sint etiam bona ipsius
« justificati merita ; aut ipsum justificatum
a bonis operibus, quæ ab eo per Dei gra­
a tiam, et Jesu Christi meritum, cujus vi­
a vum membrum est, fiunt, non vere me­
a reri augmentum gratiæ, vitam æternam, '
« et ipsius vite æternæ, si tamen in gratia
« decesserit, consequutionem, atque etiam

« gloriæ augmentum, anathema sil. » Do
quolibet autem minimo, et valde remisso
actu charitatis verilieatur esse opus bonum
hominis justificati, facium ex Dei gratia, et
Jesu Christi merito. Ergo secundum doc­
trinam, et sententiam Concilii justus per
quodlibet charitatis opus, licet exiguum, et
valde remissum, meretur charitatis aug­
mentum.
■:
Confirmatur secundo ex D. Thom. i.i
prx.s. art. 6, in resp. ail I, ubi inquit:^
α iDicendum quod quilibet actus charitatis1'v'|
meretur vitam æternam, non quidem
« statim exhibendam, sevi suo tempore.
« Similiter etiam quilibet actus charitatis
a meretur charitatis augmentum, non ta­
men statim augetur, sed quando aliquis
K conatur ad
hujusmodi augmentum. »
Quibus verbis perspicue docet, nullum esse
charitatis actum cui gloria, et augmentum
charitatis in ratione præmii non corres­
pondent, quod falsum esset, si de facto ali­
quis charitatis actus ob defectum intensio­
nis, aut valoris non mereretur de condigno
:
charitatis augmentum. Idem docet 1, 2,
q. 114, art. 8 ad 3, ubi ait : Dicendum,
quod quolibet actu meritorio meretur homo
augmentum grat ix, etc. Quilibet autem cha­
ritatis actus a justo elicitus, sive intensus
,
sit, sive remissus, est actus meritorius, ut
i
ex se constat.
55. Ad hæc testimonia, et præcipuead^ç. J
auihoritates Concilii Tridentini quidam
respondent, intelligenda esse vel de merito
congrui, vel de merito in ordine ad aliquod
?
præmium accidentale; atque ideo non
evincere, quod justus quolibet opere chari­
tatis mereatur de condigno augmentum
gloriæessentialis, et charitatis.
Sed hæc responsio quoad utramque par-fra» I
tem evidenter refellitur verbis Concilii, rj ■
Primo, quia expresse recenset inter pra?mia augmentum gratiæ, ut constat ex ca­
none relato. Non vere mereri augmentum
gratix, etc. Et hæc premia vocat coronam
justitiæ, ut liquet ex cap. 16 : fice enim f$t
illa corona just it i.r, etc. Quæ nequeunt nisi
omnino violenter detorqueri vel ad meri­
tum præcise de congruo, vel ad premia ac­
cidentalia. Secundo, quia Concilium eis lo­
cis docet, et decernit oppositum ejus, quod
hærelici affirmabant ; ii autem non nega­
runt operibus nostris rationem meriti de
congruo, et in ordine ad aliqua præmia ac­
cidentalia ; sed negarunt meritum de con­
digno in ordine ad vitam æternam, et quæ
illam,

DISP. V, DUB. ΙΠ.

183

fectum, et incrementum. Sequela patet ;
illam, ejusque augmentum comitantur,
nam Concilium non magis indicat, aut fun­
ostendentes Christum Dominum hæc nobis
dat istam expositionem, quam illam.
jam perfecte promeruisse, ut videri potest
Deinde refellitur hæc responsio, nam
apud Vegam ld>. 15, in Concil. cap. IG. ErConcilium decernit, justum bene operando
gedoctrina, et diffinitio Concilii praecipuo
mereri vere augmentum gratiæ : sed fieri
respiciunl meritum de condigno, et in or­
potest, ut post infusionem primæ gratiæ
dine ad præmium essentiale. Tertio, quia
justificantis non eliciat, nisi unicum actum
nisi ita dicamus, sequitur non esse contra
charitatis, et valde remissum : ergo per
fidem negare, quod justus per bona opera
mereatur de condigno vitam æternam,
hunc autem vere meretur augmentum gra­
ejusque, et gratiæ, seu charitatis augmen­
tiæ, quin opus sit recurrere ad alia opera
tum; quod tamen nemo Catholicorum au­
intensiora, vel ad alios titulos. Augmentum
debit admittere, cum omnes ex eis locis col­
enim gratiæ in hoc casu non respondet al­
ligant esse de fide, justum per aliqua opera,
teri operi intensiori, siquidem nullam
saltem intensiora, et eximii valoris mereri
aliud fit, ut supponitur. Nec tandem oportet
de condigno prædicta premia. Cum autem
expectare aliud opus futurum intensius ;
nam Concilium hanc conditionem non ex­
doctrina, et diffinitio Concilii sit indefinita,
poscit, sed solam gratiæ perseverantiam,
et universalis, nullamque afferat limitatio­
ut constat ex can. 32.
nem, qua vel excludat, vel indicet exclu­
Ad hæc : licet prædicta evasio videatur
denda fore opera minus intensa ; fit hæc
etiam debere comprehendi sub determina­
salvare, quod Deus rependendo idem pre­
mium cb diversos titulos retribuat unicui­
tione Concilii, atque ideo nullum esse opus
que operi premium ipsiseorsim et divisive
charitatis, quod non mereatur vitam aeter­
nam, ejusque, et charitatis augmentum.
considerato ad æqualitatem respondens;
ύΐ 56. Ahi respondent, ex doctrina Concilii
minime tamen salvat, quod retribuat ope­
* solum colligi, quod justus bonis operibus
ribus premium ipsis simul sumptis debi­
mereatur de condigno præmium essentiale,
tum ; et multo minus, quod retribuat ultra,
cujusmodi est vita æterna, et augmentum
et supra condignum. Quoniam plura opera
charitatis ei correspondons ; non vero quod
vel ejusdem, vel diversæ intensionis simul
mereatur præmium distinctum ab eo, quod
sumpta majorem valorem moralem impor­
aliis operibus correspondet. Unde ut satis­
tant, quam eorum quodlibet seorsim accep­
faciat intentioni Concilii, inquiunt illi, ne­
tum ; crescit enim moralis valor non solum
cessarium non est asserere, quod minimum
ex intensione,sed etiam ex operam multitu­
charitatis opus mereatur distinctum aug­
dine, aut repetitione, uta num. 41 ostendi­
mentum; sed sufficit concedere, quod me­
mus. Ergo nisi Deus rependat unicuique
reatur idem augmentum, quod operibus in­
operi etiam remisso distinctum premium,
tensioribus debetur. Ita ut idem augmen- · augeatque premium operibus intensiori­
tum sit præmium omnibus his operibus ex
bus correspondons, non retribuit ad æquadiversis titulis debitum, sicut eadem cor­
litalem, et multo minus ultra condignum ;
poris Christi gloria est premium respon­
et tamen Concilium aperte supponi-t,-Deum
dens pluribus titulis, et meritis.
de facto ita se gerere in præmiando opera
Cæterum hæc responsio verbis tantum
nostra. Unde obiter dispellitur exemplum
consistit, et nullum habet fundamentum in
illud meritorum Christi Domini; nam cum
Concilio, sed ei satis aperte adversatur.
quodlibet ejus opus sit infiniti simpliciter
Quoniam si hoc pacto licet Concilium in­
valoris, supervenientia ipsius opera non
terpretari, pariter licebit asserere, quod
augent intensive condignitatem ad pre­
justus nullis operibus mereatur distinctum
mium ; et ideo non se extendunt ad premia
præmium, sed quod meretur eandem glo­
distincta, sed ad eadem ex novo titulo conriam, quæ primæ gratiæ absque meritis . ferenda. Quod aliter accidit in homine pure
infusa?, vel primo operi meritorio corresjusto; nam quodlibet bonum ejus opus au­
. pondet ; ita quod idem præmium diversis
get intensive valorem moralem operum
titulis retribuatur, sicut contingit in exem­
precedent ium, atque ideo potest vel ad
plo meritorum Christi, quo utitur ista res­
novum premium, vel .ad prius debitum
magis augescendum extendi. Et in hoc sen­
ponsio. Hoc autem est aperte contra inten­
su loquitur Concilium, nullumque prestat
tionem Concilii, quod ex operibus justitiæ
fundamentum contrariae interpretationi.
inferi contra hæreticos ipsius justitiæ pro-

<

*■

*

Major
inpagnaîio.

«

1

‘4

18-1

DE CHARITATE.

Tertia
57. i’er quod denique rejicitur tertia
nsiw
>10. quorundam evasio praecedenti satis affinis,

Everti·
ten

qui dicunt Concilium solum determinare,
quod omne opus bonum mereatur augmen­
tum præmii. Pro quo, inquiunt, sufficit
gloriam, et gratiam augeri in esse præmii,
quatenus confertur ob plures titulos; et
non requiritur, quod crescant in esse en­
tis per aliquos intensionis modos, aut gra­
dus. Redditur enim præmium magis æstimabile. atque ideo crescit in esse præmii
ex hoc ipso, quod pluribus titulis corres­
pondent.
Hoc. inquam, effugium praecluditur ex
dictis. Tum quia nullum habet fundamen­
tum inConcilio. Tum etiam, quia æstimabilitas præmii non constituitur per correlationem ad meritum, cum merita se
teneant ex parte merentis, non ex parte
præmianlis ; sed importat perfectionem
absolutam, quæ a præmiante venit, et me­
renti rependitur : ergo ut quis dicatur me­
reri majus præmium. non sufficit (licet
etiam requiratur), quod merita multiplicentur; sed desideratur, quod præmium
meritis respondens crescat, et sit majoris
valoris in seipso. Tum praeterea, quia nisi
ita dicamus, nullum erit in Scriptura, aut
Conciliis testimonium, ex quo convincatur
justum per opera intensiora mereri aug­
mentum gratiæ. et gloriæ; quod in communi omnium sententia est de fide. Sequela
ostenditur ; nam juxta præmissam respon­
sionem dicetur augeri quidem gratiam, et
gloriam in esse præmii, quatenus operibus
intensioribus correspondet. Et ita minima
gratia et gloria in esse entis erunt præ­
mium correspondons innumeris, et excel­
lentissimis operibus; erit enim præmium
majus in esse præmii. Tum insuper, nam
ex eadem doctrina inferretur , merita
Christi Domini præmiari adæquate. et ad
æqualitatem per quodlibet beneficium eo­
rum intuitu nobis collatum. Quod absur­
dissimum est, et contra communem sen­
sum. Sequela patet ; nam juxta illam
doctrinam, præmium crescit in esse præmii per hoc, quod pluribus meritis corres­
pondent : ergo beneficium collatum ob in­
finita Christi merita est præmium infinitum
in esse præmii, eisque respondet adæquate.
et ad æqualitatem. Tum denique, nam pari
licentia dici poterit, quod pluribus deme­
ritis non correspondent major poena sensus
in esse entis, sed præcise major in esse
pœnæ, quatenus ob plura peccata infligi­

|
I
i
[

1

j

!

tur; nam ita proportionabiliter se halet
demeritum ad poenam, sicut se habet me­
ritum ad præmium. Consequens autem esi
contra fidem, quæ docet damnatos diversa
poma, majori et minori torqueri.
58. Ex quibus liquet, quam multum nu· l._
tra, et communis sententia præstat contra­
rim ; nostra enim positive fundatur in doc­
trina Scripturæ. et Conciliorum ; illa vero
vix, aut nullo modo valet prodictis testi­
moniis occurrere, ut liquet ex hactenos
dictis. Nec propterea ipsi ullam censuram
inurimus, quam videmus defendi avius
piis, et doctis. Sed eam relinquimus in
eo probabilitatis statu, quem ipsi nonnulli
concedunt, ut vidimus num. 39. Negari
tamen nequit, communem sententiam, coi
subscribimus, esse longe probabiliorem.
præcipue post Concilium Tridentinum:
nam ejus doctrina haud facile componi po­
test cum opinione contraria.
59. Ratio autem nostræ assertionis su­
mitur ex hucusque dictis ; sed priusquam
illam formemus, aliqua præsupponere
oportet. Primum sit, quodlibet opus charitatis, quantumvis remissum, additum
aliis meritis, aut alteri juri antecedentibus,
augere valorem, et jus. Quod salis liquet
ex dictis pro secunda conclusione ; nam
prædictum opus importat aliquem valorem
moralem : ergo additum aliis meritis, aut
titulis, auget eorum valorem, et jus; valor
enim moralis crescit non solum ex inten­
sione. sed etiam ex operum multitudine, ut
ibidem ratione, et exemplis ostendimus.
Secundum sit, non esse contra rationem
meriti de condigno, et præmii ei respon­
dentis, quod si præmium habeat latitudi­
nem, conferatur secundum aliquam sui
partem ex justitia, et in vi præmii ; et se­
cundum aliam tribuatur ex gratia, aut ex
sola fidelitate. L't si rex laborantibus ut
quinquaginta proponat munus valoris ut
centum, rependendo illud quoad quinqua­
ginta gradus, ut mercedem debitam lai>ori,
et promittendo ipsum quoad alios gradus
ut puram gratiam, dependentem tamen a
labore ut conditione. In quo eventu negari
non valet, quod laborans ut quinquaginta,
mereretur de condigno illud præmium inadæquate acceptum, sive quoad quinquagin­
ta valoris gradus. Adæquate vero acceptum,
sive quoad omnes collative sumptos conse­
queretur illud, partira ex justitia, partira
ex promittentis gralia. Et quamvis hujus­
modi regis lex esset præter, et supra com­
munes,

DISP. V, DUB. III.

munes, et solas leges meriti do condigno,
adjiceretquo conditionem cujusdam gratiæ
prodicto merito nccidentariæ, ut constat
ex didis pro tertia assertione ; nihilominus
non esset contra essentiam prædicti meri­
ti. nec ejus rationem evertet. Quoniam hu­
jusmodi meritum, suppositis aliis condi­
tionibus, solum exposcit adæqualionem in
valore morali inter ipsum, et id quod con­
fertur ut præmium, quæ adæquatio salva­
retur in prædicto casu. Illud enim donum,
aut bonum habens valorem ut centum, non
haberet rationem præmii adæquate accepceptum, sed sumptum præcise quoad quin­
quaginta valoris gradus ; quo pacto valo­
rem laboris ut quinquaginta non excede­
ret. Secundum alios autem quinquaginta
gradus non tribueretur ut præmium debi­
tum ex justitia, sed haberet rationem doni
gratuiti debiti non quidem labori, sed ex
sola promittentis fidelitate.
60. His suppositis probatur conclusio :
««*■ Nam si justus habens charitatem valde intensam, et eliciens actum unicum charita­
tis valde remissum, non mereretur de con­
digno præexistentis charitatis augmentum,
maxime quia prædictus actus non adæquat
invalore morali modum, aut gradum il­
lam, quo charitas esset augescenda, ut pon­
deravimus a num. 48. Sed hæc ratio de
facto, et secundum præsentem providen­
tiam non probat : ergo justus secundum
præsentem providentiam quolibet actu
charitatis meretur de condigno charitatis
augmentum. Probatur minor, quia actus
ille, licet remissus, conjunctus tamen me­
ritis, aut titulis procedentibus, importat
plus valoris, et juris, atque ideo condigniUlem ad majorem modum, vel gradum
augmenti, saltem inadæquate acceptum, et
quoad aliquid, in quo ille modus excedit
præexislehtem charitatem ; aliunde vero
Flens statuit de facto promiare ultra con­
dignum, ut communiter docent Theologi :
ergo de facto quilibet actus charitatis me­
retor augmentum charitatis, saltem ina­
dæquate sumptum Ita quod modus aug­
menti formaliter indivisibibilis secundum
illud virtuale, in quo non excedit actum
remissum, ut aliis meritis, et titulis con­
junctum, sit præmium ex justitia ipsi de­
bitum, lanquam merito de condigno; et
secundam aliud virtuale, in quo actum ex­
cedit, sit donum gratuitum collatum ex so­
la fidelitate Dei promittentis.
Confirmatur, et declaratur primo, quia
Salmant. Curs. theolog. tom. XI1.

185

non est contra rationem meriti de condi- confir·
gno, quod præmiane adjiciat ex gratia aliquid supra id, ad quod merita important
condignum, et aequalem valorem ; licet id,
quod retribuitur, sit indivisibile, et adæ­
quate acceptum excedat valorem operis
meritorii. Id quippe solum probat, quod in
tali eventu non tantum interveniant leges
meriti de condigno, sed gralia etiam huic
merito accidentaria ; et quod id, quod sor­
titur rationem præmii, non sü adæquate
præmium, sed partira præmium ex justitia
debitum, et partira donura ex gratia da­
tum, ut num. priced, observavimus. Cons­
tat autem, quod novus modus, aut gradus
augmenti, licet indivisibilis sit, habet ta­
men aliquid, in quo adæquat valorem ope­
ris meritorii remissi ; et aliquid, in quo
prodictum valorem excedit : ergo quoad
illud primum potest esse præmium debi­
tum operi remisso, tanquam merito de
condigno, et quoad secundum valet esse
donum gratuitum ex liberali Dei promis­
sione collatum. Quod autem de facto ita
contingat , constat tum ex testimoniis
Scripturæ, et Conciliorum supra relatis,
quæ id ad minus evincunt : tum ex com­
muni Theologorum proloquio, quod Deus
promiat ultra condignum.
Confirmatur secundo, et declaratur am-secnntia
piius : nam cum ex una parte Deus sit summe justus, et liberalis in præmiando ; et
ex alia nos alliciat ad recte operandam in­
tuitu futuri præmii, ut constat ex testimo­
niis sacro Scripturo supra relatis ; fateri
oportet omnem actum charitatis mereri
gloriæ, et præexistentis charitatis augmen­
tum, nisi oppositum constet sufficienti authoritate, vel urgenti ratione ; et curandum
Theologis est invenire vias, quibus id cum
majori facilitate, et connaturalitate expli­
cent. Modus autem a nobis propositus id
haud obscure declarat, et nec authoritati,
nec rationi opponitur, sed utrique potius
cohæret, ut liquet ex hactenus dictis. Ergo
ita asserendum est. Quod magis constabit
diruendo fundamenta contraria? opinionis.
Gl. Sed objicies, doctrinam inliac ratio- Objecne, et confirmationibus traditam non co- t10*
hærere cum illa, quam tradidimus tract.
16, ί/Λρ. 6, dub. 2, § 3, ubi statuimus, pu­
rum hominem non posse mereri de condi­
gno primam gratiam justificantem dandam
peccatori. Idque probavimus,quoniam Deus
nequit obligari ad conferendam peccatori
gratiam, quin obligetur ad remittendum
13

er.il

Λ,

186

DE CHARITATE.

jus exigendi infinitam satisfactionem, quod
resultat ex infini ta offensæ gravitate : pu­
ra autem creatura nequit Deum obligare ad
prædictam remissionem, cum hujusmodi
præmium sit infinite æstimabile : et poscat
meritum simpliciter infinitum. Cujus dis­
cursus efficacia penitus evacuatur per doc­
trinam. quam modo tradimus ; nam dici
poterit, purum hominem mereri de condi­
gno justificationem peccatoris inadæquate
acceptam, id est quantum ad id æstimabilitalis, quod non excedit puri hominis.meritum : cætera vero, et praesertim remissio
offensæ gravis, adjiciuntur ex liberalitate
Dei præmiantis, sicut modo discurrimus de
augmento charitatis adaequate, vel inadæ­
quate considerato ; quod secundum ali­
quam sui rationem non excedit meritum
actus remissi, et confertur ex justitia ; et
secundum aliam excedit, el datur ex gra­
tia.
Dilui­
Respondetur negando antecedens; nam
tor.
doctrina eo loco tradita procedit absolute,
et nulla facta suppositione merito accidentaria ; quo pacto impossibile est, purum
hominem suo merito obligare Deum, ut
gratiam det peccatori, quin eodem merito
ipsum obliget, ut pacetur, et jus ad exigen­
dum infinitam satisfactionem remittat: et
quia hoc posterius repugnat, recte asserui­
mus repugnare et illud primum, variosque
dicendi modos impugnavimus, quibus non­
nulli docent, meritum in eo eventu solum
debere habere adæqualionem cum gratia,
secus Tero cum remissione offensæ, quæ
per viam incompossibilitatis inducitur.
Nulla quippe præeunte suppositione, fieri
non potest, quod præmians obligetur ex
merito ad coll ationem gratiæ, et non obli­
getur ex eodem merito ad omnia, quæ prædicta gratiæ collatio secumindispensabiliter
affert ; et propterea meritum debet omnibus
adaequari, el si omnibus non adæquetur, eo
ipso non meretur id, quod necessario an­
nectitur aliis, el cum eis constituit unicum,
et inseparabile exercite donum. Cæterum
si fiat suppositio accidentalis, et gratiosa,
quod Deus antecedenter paciscatur cum
puro homine se justificaturum esse pecca­
torem, si ipse purus homo tale, aut tale
opus meritorium eliciat, ita quod remissio
offensæ sit mera liberalitas ab illo opere
sicut a sola conditione dependens, gratia
vero in peccatore recepta sit præmium me­
rito respondens; non negamus purum ho­
minem posse hoc pacto mereri primam

gratiam dandam peccatori ; quia fieri valet,
ut meritum puri hominis habeat sufficien­
tem adæquationem cum prædicla gratia
considerata secundum se, divisive, etpracisive a remissione offensæ. Quo pacto va­
leret etiam concedi, puram creaturam
posse mereri de condigno præmium sim­
pliciter infinitum, v. g. Incarnationem, si
meritum referatur ad aliquid finitum, tl
inadæquatum in eo infinito inclusum, et
Deus pactum faciat exequendi alia ex men
liberalitate : et tamen hæc communiter
negantur a Doctoribus, quia loquuntur ab­
solute. et independenter a suppositione
adeo accidentaria, solumque considerant
adæquationem inter meritum creatura, d
bonum, quod exercite confertur, atque in­
finitam æstimabilitatem indispensabiliter
secum affert. In quo sensu prædictam diffi­
cultatem eo loco discussimus. Modo vero ot
salvemus justum quolibet actu charitatis,
licet remisso, mereri de condigno ejusdem
charitatis augmentum, quod aliquando vi- |
detur valorem actus excedere, supponimus 3
dari pactum, quo Deus statuit nihil inac­
tu charitatis irremuneratum relinquere,
quamvis ad adjiciendum charitatis augmen­
tum opus sit adjicere aliquid ex gratia.Nee
hujusmodi suppositio est voluntaria, sed ,
satis innotescit ex testimoniis Scriptura, et 1
Conciliorum,quæ supra expendimus; in eis 1
quippe, omnibus, et singulis charitatis ac- I
tibiis a justo elicitis præmium essentiale 1
promittitur.
J1
02. Sed hic præ oculis habendum esl,^
nos præsentem difficultatem ad eas angus-*F
tias reduxisse, ut repraesentaretur inadæ-ter
quatio inter actum meritorium, et aug­
mentum superaddendum ; sic enim diffi­
cultas magis ardua redditur, exposcitqae
modum, ut concilietur juxta communem,
et veram sententiam. Eo autem, quem hac­
tenus proposuimus, satis facile explicatur.
Sed revera de facto prædictæ angustiæ non
pungunt, quia ex una parte augmentum
charitatis non ponitur statim, ac elicitur
actus meritorius remissus, sed post hanc
vitam, ut dub.seq. dicemus. Et ex alia Deas,
sicut ante prævisa merita elegit efficaciter
homines ad gloriam, ut diximus tract. 5,
disp. 9, dub. 1, cum sequentibus : ita elegit
ad determinatum gradum gloriæ, v. g.
Petrum ad gloriam ut decem, Johannem
ad gloriam ut quatuor, et sic de aliis. El
conformiter ad prædictam intentionem, el
finem distribuit auxilia in tempore, ut ho­
mines

DISP. V, DUB. ΙΠ.

mines eliciant opera meritoria adæquato
correspondentia illi gradili gloriæ, ad quem
sicut nd coronam prædestinantur, el non
plura, vel pauciora, quæ vel illum gradum
excedant, vel ipsi non adæquontur; id
quippe exposcit divinæ providenti® ordo.
Unde nunquam justus decedet cum minori
merito, quam sil corona ei præparala ; sed
sive intense. si\e remisse operetur, eum
tindent meritorum cumulum habebit, qui
par sit illi gloriæ, ad quam sicut ad coro­
nam eligitur: Quocirca juxta præsentem
providentiam non trahimur ad angustias
supra repræsentalas, sed facile ab eis expedimur.Possunt tamen, et debent permitti
disputationis gratia, præserlim apud illos,
qui censent Deum prius prævidisse merita,
et deinde intendisse efficaciter hominum
gloriam. Et propterea modum proposui­
mus. qui sive hoc, sive aliud dicatur, sal­
vat veritatem nostræ, et communis sen­
tentia).

Refertur prima sententia contraria.

63. Contra tertiam nostram assertionem
sentire videntur Authores num. 53 relati,
et pracipue Suarez; concludunt enim suis
' argumentis, justum quolibet charitatis actu,
licet valde remisso, mereri de condigno
charitatis augmentum adæquate, et inde­
pendenter ab alia gratia merito de condih-s gno accidentaria . Quod probant primo
testimoniis Scripturæ, et Conciliorum, quæ
tar-a num. 53 expendimus. Sed hoc motivum
facile diruitur; nam (præscindendo etiam a
vera doctrina num. prxcedenti tradita), præ­
dicla testimonia procedunt de facto, et
secandum præsentem providentiam, qua
Deus præmiat ultra condignum ; et non
respiciunt alium statum, in quo observa­
rentur solæ, et puræ leges meriti de condigno.et ea quæ hujusmodi meritum ex se,
et præscindendo ab alia gratia affert. Unde
optima sunt ad roborandam quartam asser­
tionem nostram, sed nequeunt allegari
contra tertiam.
64. Arguitur secundo, quia valor mo;5ΐ·' ralis meriti crescit ex bonorum operum
u multitudine : ergo plus meretur qui elicit
duos actus, unum ut decem, et alterum ut
unum, quam si unicum præcise actum ut
decem eliceret :sed eliciendo actum ut de­
cem, meretur charitatem ut decem : ergo
îtîj

187

eliciendo postea actum ut unum, meretur
augmentum supra charilatem ut decem.
Confirmatur ; nam si habenscharitatem frinflrmalio.
ut centum, eliciat actum ut duo, meretur
charitatis augmentum : ergo si habens cha­
rilatem ut centum, eliciat actum ut duo.
merebitur quod ejus charitas augeatur. Pa­
tet consequentia, quoniam ex parte operis
datur aequalitas ; et aliunde quod ex parte
subjecti detur major charitas, nequit esse
conditio deprimens operis valorem, et vim
ejus meritoriam.
Respondetur argumento concedendo , !Sdll<Gt
ar«uquod in duobus actibus, uno ut decem, et mcato.
alio ut unum, reperiatur major valor mo­
ralis, quam in unico præcise actu ut decem.
Sed negamus, quod habens charitatem ut
decem, et eliciens actum ut unum, merea­
tur præexistentis charitatis augmentum,
stando præcise legibus meriti de condigno,
nullamque adjiciendo gratiam huic merito
accidentariam. Quoniam licet in illis duo­
bus actibus reperiatur major valor, quam
in actu ut decem; nihilominus eorum valor
non adæquat valorem augmenti supra de­
cem, nempe modum, aut gradum ut un­
decim : sicut nec æstimabilitatem unius
actus ut undecim, ut supra ponderavimus
a num. 49. Præmians autem non tenetur
retribuere ultra valorem meriti, nisi ex
liberali sua permissione se obliget ad præmiandum ultra condignum. Et ideo in prædicto casu actus ut unum non mereretur
exercite augmentum charitatissupra decem,
nec in actu primo esset meritorius illius
augmenti, nisi ut pretium inadæquatum.
quod simul cum aliis actibus, si succede­
rent, posset adaquare valorem augmenti,
istudque exercite promereri.
Ad confirmationem concedimus totum, Diloiiur
quod concludit; sed assertionem nostram
non impugnat. Quia non negamus, quod
per actus remissiores, præexistente chari­
tate, possimus ejus augmentum de con­
digno mereri ; sed asserimus contingere
posse, quod actus sit adeo remissus,'ut ne­
queat de condigno mereri prædictum aug­
mentum, stando præcise legibus meriti de
condigno. Actus autem ut duo, licet non
adæquet valorem augmenti ut tria, potest
tamen aliis actibus conjunctus adaquare
valorem augmenti ut duo; ita ut quantum
deficit rebus ex parte meriti, dematur etiam
intensionis ex parte praemii. El idem proporlionabiliter dicendum est de actu ut duo
conjuncto meritis ut centum, licet enim non

I

■'· ‘
< ■.w
&

•;i

188

DE CHARITATE

habeat adæqualionem in valore morali ctim
gratia ut centum et duo, habet tamen adæquationem cum gratia ut centum et unum,
juxta proportionem num. 46, descriptam.
Potest autem actus charitatis esse adeo re­
missus. ut cum nullo augmento possibili
in ratione præmii habeat adæqualionem
ob rationem traditam in responsione ad
argumentum. Qui proinde nullum aug­
mentum charitatis mereri poterit de con­
digno, nisi Deus adjiciat novam, et ipsi
merito accidenlariam legem, qua retri­
buere ultra condignum promittat, ut supra
exposuimus.
Ternum 65. Arguitur tertio : nam quolibet pecn^Mam.cato mortali quantumvis remisso meremur
augmentum pœnæ : ergo quolibet opere
charitatis meremur augmentum præmii :
antecedens est omnino certum, et conse­
quentia probatur, quia eandem proportio­
nem habet actus meritorius ad praemium,
quam habet actus demeritorius ad pænam.
Ergo sicut ad hoc, ut quodlibet peccatum
mortale mereatur augmentum pœnæ. non
recurrimus ad extrinsecam Dei legem de­
merito accidentariam ; ita recurrere non
debemus, ut quodlibet etiam minimum
charitatis opus mereatur augmentum præ­
mii.
Confirmatur primo : nam per quodlibet
Confir­
mator opus satisfaclorium diminuitur pœna : ergo i
primo.
quolibet opere meritorio augetur præmium,
id quippe paritatis ratio convincit.
Confirmatur secundo, quoniam nullum
Seen Ο­
ΛΟ.
est virtutis opus, per quod non augeatur |
præmium accidentale, licet valde intensum
supponatur : ergo nullus est charitatis ac- i
tus, qui non mereatur de condigno aug- i
mentum charitatis, quamvis hæc præsup- |
ponatur valde intensa.
oeeurriargumentum respondetur negando
turargu-consequentiam, et disparitas posset ex eo |
mcuu'· desumi, quod omne peccatum mortale im- I
portat infinitam gravitatem in ratione offensæ ; atque ideo ex hac parte trahit vel
obligationem ad satisfactionem infinitam,
vel (ubi hæc non fit), reatum ad pænam
infinitam loco satisfactionis; unde quodlibel peccatum grave importat condignitatem
ad augescendum pænam. Opus autem cha­
ritatis habet finitum valorem, potestque
esse ita remissum, ut non adæquet valorem
augmenti charitatis, ut supra exposuimus.
Sed addimus, quod si sermo sit de pœna
essentiali,seu damni, hæc proprie loquende
non augetur intensive, quia non est forma,

i sed privatio visionis beatificæ. Dicitur
autem major non per ullam additionem
in seipsa, sed solum per connotationem
novi peccati impedientis visionem. Quo­
circa mirum non est, quod peremnia,et
I singula peccata gravia dicatur augeri pa­
na. Augmentum autem charitatis est pro­
prie tale, fitque per additionem modi, aut
gradus simpliciter perfectioris, et qui po­
test excedere in valore morali actum cha­
ritatis valde remissum, ut supra declaravi­
mus. Et ideo si ad solam naturam, d leges
meriti de condigno attenderetur, non om­
nis, et quilibet charitalis actus mereretur
praeexistentis charitatis augmentum. Lo­
quendo autem de pœna, et praemio acci­
dentalibus, permittimus quod sicut quodli­
bet peccatum meretur majorem pænam
sensus, ita quodlibet opus charitatis mere­
tur augmentum praemii accidentalis; utrobique enim adest proportio, et condignitas
in ordine ad illos terminos.
|
Ad primam confirmationem neganda
est consequentia, loquendo de praemio essentiali, et augmento charitalis. Et ratio* '
disparitatis est satis manifesta, quia in uno
casu fit diminutio , et in alio intensio.
Pœna quippe corresponde! reatui inducto
per peccata, et quilibet actus satisfactorily
sicut solvit aliquod debitum, ita diluit ali­
quem reatum, saltem ex parie ; et ideo po­
sito quolibet actu satisfactorio diminuitor
pœna. Augmentum autem charitatis fit per
additionem modi indivisibilis perfectioris;
et quia non omnis actus charitatis adaequat
valorem hujusmodi , propterea (attentis
præcise legibus meriti de condigno), noa
omnis charitatis actus mereretur de condi­
gno charitatis augmentum.
Accedit etiam, pænam pro qua satisfaci­
mus, semper esse temporalem; reatus enim
ad pænam æternam diluitur gratis in ipsa
peccatoris justificatione. Satisfactioni au­
tem pro pœna temporali non est compa­
randum meritum præmii essentialis, quale
est augmentum charitatis , sed meritum
majoris præmii accidentalis, quod facile
permittimus,
Ad secundam confirmationem concedi-1^
mus antecedens intellectum de omni actaysai
virtutis ut charitate informato, et quatenus
aliis actibus meritoriis conjungitur augendo
eorum valorem ; et negamus consequen­
tiam. Ratio disparitatis est, quoniam om­
nis virtutis actus illis conditionibus affectus
habet condignum, et æqualem valorem, ut
praemium

■M

DISP. V, DUB. 1Π.

præmium accidentale aliquantulum auge­
tur. Cæterum non omnis charitatis actus,
licet aliis ineritis conjunctus, habet valo­
rem æqualem motio minimo, et indivisi­
bili, quocharitas augescenda est ; quoniam
liie modus, aut gratius excedit in valore
morali actum valde remissum aliis etiam
meritis adjunctum, ul supra n. 49 expo­
suimus.
Oiacimus concedendum esse antecedens in~
Idkclum, etc. quia si loquamur de actu vir­
tutis secandum se, et præcisive ab infor­
matione charitatis, et a conjunctione ad
procedentia merita, non est universaliter
verum; nam fieri potest, ut actus virtutis
sic sumptus non adæquet in valore mo­
rali augmentum præmii accidentalis, atque
ideo quod non mereatur illud de condigno,
at hactenus diximus de actu charitatis
respective ad præmium essentiale.
çsra 66. Arguitur ultimo : quia in nulla supJ^positione potest concedi, quod Deus bona
opera irremunerata relinquat, cum in omni
suppositione sit justus in præmiando : sed
si aliquis actus charitatis non mereretur de
condigno gloriam, et augmentum charitatis, Deus prædictum actum irremuneratum
relinqueret : ergo in omni suppositione fa­
leri oportet, quod actus charitatis, licet
remissus, mereatur gloriam, et charitatis
aagmentum.
Respondetur, nullum fore inconveniens,
quod Deus aliquod opus bonum relinqueret
per accidens sine præmio essentiali aug­
menti gloria?, et charitatis, quando videli­
cet prodictum opus'non haberet valorem
æquilem augmento possibili superaddi, ut
contingeret in casu nostræ assertionis. Nam
eam prædictum opus ob defectum valoris
non importaret jus proximum ad prædiclimaugmentum, nulla esset injustitia, aut
indecentia, quod Deus illi operi præmium
essentiale non retribueret. Sicut etiam Deus
promittit de facto gratiam justificantem
homini sead illam disponenti; et tamen non
ad quamlibet dispositionem sequitur gratiæ
justificantis infusio, sed ad solam disposi­
tionem sufficientem, et ultimam. Quod si
homo aliquam dispositionem remotam effi­
ciat, et ibi sistat, nullum est absurdum, quod
infusiogratiæ sanctificantis suspendatur, et
quod actus disponens relinquatur sine ter­
mino. ad quem saltem remote disponebat.
Posset tamen Deus, si vellet, servato
etiam ordine justitiæ, retribuere in eo casu
pramiumæquivalenter essentiale, quatenus

189

posset conferre tantum præmium acciden­
tale, et tam intensum, ut in morali æstimatione adæquaret valorem ejus augmenti
partialis, quod in modo indivisibili, quo
charitas esset augescenda, virtualiter inve­
nitur. Nam cum prædictum charitatis aug­
mentum non sil infiniti valoris. potest suflicienter compensari per augmentum valde
intensum præmii accidentalis. Cæterum
hæc etiam compensatio esset merito de con­
digno accidentaria ; nam supposito, quod
Deus promisisset præmiumessentialemeri­
tis aequalibus, minime teneretur retribuere
illud vel in se, vel in aliquo æquivalenti,
nisi qiiando, et ubi merita adæquarenlin
valore morali præmium essentiale conferri
possibile : quod in prædicto casu non con­
tingeret, ut constat ex dictis.

·

§ VI.

Secunda sententia contraria cum suis
fundamentis.

67. Contra secundam, et quartam asser-secunda
tionem sentit Bannez in relectione de aufl-^'^^
mento charitatis, et in præsenti art. 8, dub. _s:ta·
2, ubi plura statuit circa mentum præmii
essentialis, utputa prædictum meritum so­
lum reperiri in actibus formalibus charita­
tis, et non crescere ex bonitate morali alia­
rum virtutum :quæimpugnavimus in tract,
de Merito, disp. 4, dub. 5, cum sequent. Sed
quod ad præsens attinet, afiirmat actus re­
missiores charitate præexistente non me­
reri ejus augmentum distinctum ab eo,
quod actibus intensioribus corresponde!.
Ex quo infert, quod si dentur duo homines,
quorum unus per totam yitam non eliciat
nisi unum actum charitatis ut decem? et
alter per totam vitam repetat innumeros
actus charitatis ut decem, utrique retribue­
tur idem præmium essentiale, nempe glo­
ria, et charitas ut decem ; cum hac sola dif­
ferentia. quod licet præmium sit idem in
esse entis, nihilominus variabitur in esse
præmii, quatenus uni illorum hominum
tribuetur ob unicum titulum, actum videlicet charitatis ut decem ; alteri vero tribue­
tur ob plures titulos, quot videlicet fuerunt
actus charitatis ut decem ab eo per totam
vitam eliciti. Concedit etiam eum, qui plu­
res actus ejusdem intensionis elicuit, habi­
turum majus præmium accidentale. Quam
opinionem probabilem reputat, et non
segniter confirmat M. Joan, a S. Thom. in

1«

-·

DE CHARITATE.

M»g. prrs. disp. 15, art. 4. Eandem etiam sens.MTto. tentiam quantum ad principale punctum,
videlicet actus remissos non mereri de con­
digno charitatis augmentum, defendunt
? etiam D. Bonavent. in 2, di.<tind. 14, art.
Aboleo’ 2, qurst. 3, in corp, et ad 3, Durand, in 1,
AhfeW-j^ 17, çwsst. 8, Abulensis super cap. 25,
Matth.ri. qwest. 721, Altisiodorensis lib. 3
Suniinjr, tract. 12, qwest. 3. Et eidem send. Anio, tentiæ favent D. Antoninus in vita D. Gregorn Papæ, quam habet in 2, parte histoFerrer. riali, D. Vincenlius Eerrer. in serm. Sep­
tuagesima, explicans illa verba, Erunt noAlersis. vûsimi primi. Alensis 4 part, qwest. 57,
Piioda. membro5, adi, Paludanus in 4, distinctione
Cijrvvt. n
u// Capreolus ibidem, qwestione
Conrad. 2, ad argumenta Scoti, contra 2, Conradus,
Cjjcua-gi Cajetanus 1,2, qwest. 114, artic. 8, et
alii.
Argciîbr 68. Solent pro hac opinione referri plura
iii.IT(rt'D. Thom. testimonia, in quibus eam tenere
dicitur. Sed selectiora tantum subjiciemus,
quæ nostræ assertioni magis repugnare
videntur. Ergo in 1, distinet. 17, qwest. 1,
D. Tbo. art. 3 ad 2, ait: « Quilibet actuscharitatis,
« in quantum est informatus tali habitu,
« ordinatur ad prærnium substantiale, non
« tamen ad augmentum præmii, sed nec
« ad augmentum charitatis. » Sentit ergo,
dari aliquem charitatis actum, qui non me­
retur de condigno charitatis augmentum.
Et in 2, distinet. 27, q, l,art. 5 ad 2, in­
quit : « Non oportet, quod quilibet actus
K meritorius augmentum gratiæ mereatur ;
« quia non in quolibet actu meritorio in­
<( venitur illa conditio, per quam ex actu
« consequitur augmentum habitus: sed so­
lum in illo actu, quo quis utitur gratia
<£ accepta secundum proportionem suarum
« virium, ita ut in nullo desit gratiæ Dei.»
Ergo quoties actus est remissior gratia, non
meretur ejus augmentum. Et in 4, distinet.
•19, qwest. I, art. -1, qwrstiunc. 4, resolvit
mansiones patriæ distingui secundum di­
versam charitatem via; et similia docet 1
part, qwest. 12, art. 6, et super 1, ad
Corinth, cap. 3, lect, 5, et alibi sæpe. Sed
charitas in via non augetur nisi per actus
physice fervenliores : isti ergo, non vero
actus remissi merenturaugmentum gloriæ,
ac subinde charitatis, cui gloria commensuratur.
coufir- Confirmatur ex D. August, lib. 8 trium
matio questionum, quxst. 3, ubi docet quod quanto
Au'gust. magisanima Deo adhaeserit per charitatem,
tanto magis illustrabitur lumine gloriæ .·

sed qui elicit actum intensiorem, magii
Deo adhæret per charitatom, quam ille, qui
elicit plures charit His actus remissos: ergo
ille prior consequetur majorem visionem,
seu prærnium essentiale. Quod non contin­
geret, si actus remissus mereretur prærnii
essentialis, et charitatis augmentum.
Ad testimonia D. Thom. respondetur, n»
quod cum S. Doctor in Summa semel, et
ilerum expresse affirmet justum quolibet*®
actu charitatis mereri charitatis augmen· ’
tum. ut num. 5-1 vidimus, non debet ejus
mens ex anterioribus scriptis incerta reddi.
Et quamvis alibi oppositum docuisse videre­
tur, deberet ejus doctrina secundum poste­
riorem resolutionem aut componi, aut
emendari. Sed certe nihil eis locis nostræ
assertioni contrarium docet, ut singulis
occurrendo constabit. In primo loquitur de
actu charitatis, qui est ultima dispositio ad
infusionem gratiæ sanctificantis·, hic enim
meretur quidem prærnium substantiale illi
primæ gratiæ correspondons, sed non me­
retur augmentum præmii ; quia non suppo­
nit prærnium substantiale, cui augmentum
adjiciat. In secundo non negat, quod quili­
bet charitatis actus mereatur gratiæ aug­
mentum, sed solum intendit, quod non
omnis actus meritorius prædictum augmen­
tum statim consequatur ; quia actus remissi,
licet augmentum gratiæ mereantur, non
sunt dispositiones physicæ ultimo suflicientes, ut illud augmentum immediate indu­
cant. Sed alia ulterior dispositio addenda
est, quam prædictum augmentum conse­
quatur, ut fusius dubio seq. ex sententia
S. Doctoris dicemus. Et prædictum testimo­
nium retorquendum est in AI. Bannez, quiE»
sentit augmentum charitatis non cadere
sub merito de condigno operis ejusdem
intensionis cum charitate præexislenie.sed
solum deberi actui intensiori. Et tamen D.
Thom. eo loco aperte supponit, actus æque
intensos mereri augmentum charitatis, si­
quidem asserit tunc hominem mereri hu­
jusmodi augmentum, quando utitur gratia
accepta secundum proportionem suarum
virium ; et homo utitur hoc modo gratia,
cum elicit actus ejusdem intensionis cum
illa. In aliis testimoniis solum vult gloriam,
cum confertur, commensurandam essecharitati ut dispositioni ; et cum incipit deberi
in ratione prærnii, commensurandam esse
charitati ut merenti. Per quoslibet autem
actus, sive intensos, sive remissos, crescit
charitas in esse merentis, quia per omnes
actus

DISP. V, DUB. 111.

I
I
|

[

actus accumulat valorem, et fundat jus ad
majusprærnium. Undo posito quolibet charilatis actu, debetur plus gloriæ, et gratiæ,
dcharitatis. Quamvis non statim retribua­
tur hujusmodi augmentum ob defectum
dispositionis physicæ ultimo sufficientis, ut
dub.srq. declarabimus.
io* Ad confirmationem respondetur, tanto
magis aliquem perfundi lumine gloriæ,
quanto magis Deo adhæret per charitatem
patriæ: et tanto majorem charitatem habi­
turum in patria, quanto plus meriti habue­
rit in via; nam eo ipso habet jus ad majus
augmentum, tam charitatis, quam luminis.
Fieri autem potest, ut quis adeo multipli­
cet actuscharitatis remissos, quod adæquet,
imo excedat meritum alterius, qui unicum
precise actum intensum eliciat, ut constat
«dictis a num. 41. Quocirca de homine
actos charitatis ita multiplicante vérifica­
tif quod magis adhæret Deo per charita­
tem, utique ut merentem, et quantum ad
jus majoris unionis ; licet habeat minorem
charitatem in esse entis. Et in hoc sensu
loquitur D. August, et exponendi sunt alii
Patres; nam dum in hac materia loquun­
tur, charitatis nomine non tam significant
qualitatem, aut habitum, quam exercitium
amoris. Quod licet sit remissum, potest vel
ob continuationem, vel ob frequentiam
adæquare, et superare valorem unius ac­
tus intensioris cito transeuntis.
--- 69. Arguitur secundo ratione, quia ad
iS. meritum de condigno requiritur, quod
sii opus meritorium se adæquet valori præ­
mii: sed actus remissus non se adæquat
valori augmenti charitatis : ergo non me­
retur illud de condigno. Probatur minor ;
nam si quis v. g. habens charitatem ut no­
vem, eliciat actum charitatis ut duo, non
datur ex parte actus nisi valor ut duo, et
datur ex parte augmenti valor ut decem;
siquidem charitas ut novem nequit augeri,
nisi ad minus crescat ut decem : constat
autem valorem ut duo non adæquari valori
ut decem : ergo, etc.
ù*· Confirmatur primo : nam si justus quolibet actu meritorio remisso meretur aug­
mentum charitatis, sequitur justum quoli­
bet actu mereri quodlibel prærnium, seu
augmentum; hoc autem concedi non valet,
siquidem pro diversis meritis diversa, et
inæqualia præmia debentur : ergo justus
non meretur quolibet actu charitatis aug­
mentum. Probatur sequela; nam si justus
habeatcharitatem ut centum, et eliciat acI

191

tum ut unum, meretur juxta nostram sen­
tentiam augmentum ut centum, et unum;
et si habeat charitatem ut mille, meretur
augmentum ut mille et unum : hæc autem
præmia sunt inæqualia, et diversæ ratio­
nis : ergo si quilibet charitatis actus mere­
tur ejus augmentum, sequitur justum quo­
libet actu mereri quodlibet prærnium, sive
augmentum.
Confirmatur secundo ·. nam ex eadem secondoctrina sequitur, justum qui per spatium da'
vitæ plures actus remissos elicuit, esse me­
lioris conditionis, quam justum qui in sua
conversione dilexit Deum actu intensissimo:
consequens est absurdum : ergo justus per
actus remissos non meretur charitatis aug­
mentum. Sequela est manifesta-, nam si in
quolibet actu charitatis reperitur meritum
novi augmenti, fieri poterit quod justus
eliciens centum actus remissos ut unum,
excedat in merito justum, qui actu inten­
sissimo ut quinquaginta conversus est, et
alios actus postea non exercuit. Falsitas
autem consequentis liquet ex eo, quod
Ecclesia colit specialiter Magdalenam, et
alios qui actu intensissimo vel doloris, vel
amoris conversi sunt, quasi perfectiores
aliis, qui actus tepidos per totam vitam
exercent. Et in hoc sensu exponit D. Chry-p, chry,
sostom. parabolam illam de operariis in
vinea, affirmans non esse respiciendam in
hac parte diuturnitatem, qua quis Deo ser­
vit, sed magis fervorem charitatis, quo
servit; et propterea eos, qui una duntaxat hora laboraverunt, vel praeferri,
vel coæquari illis, qui laboraverunt per
totum diem, ut videri potest homil. 65, in
Matth.
70. Ad argumentum respondetur ne- Solutio
gando minorem : nam ut supra ostendimus, menti,
actus physice remissior augmento, potest
aliis meritis,aut titulis conjunctus adæquari
augmento in valore morali. Et ad probatio­
nem in contrarium dicendum est, quod in
eo casu non debet fieri comparatio inter
actum ut duo, et augmentum adaequate ac­
ceptum ; sed sumendus est actus ut duo ut
pretium de se inadæquatum, quod tamen
conjunctum aliis actibus, aut titulis crescit
in valore morali, et meretur plusquam soli
actus praecedentes; atque ideo est æqualo
augmento superaddendo, saltem inadæquale accepto, et quoad ad aliquid sui.
Quod si adhuc ex parte augmenti adæquate
sumpti invenitur aliquis excessus, illum
retribuet Deus non in vi prærnii, sed ex

■j

192

DE CHARITATE.

gratia, qua premiet ultra condignum, ut
supra fusius declaravimus.
SaU’üft
Ad primam confirmationem negamus
primeouSr· sequelam. Ad cujus probationem responde*
KittM:'. |ar qüùj cum actus remissus non merea­
tur augmentum solitarie sumptus, sed ut
conjunctus aliis actibus, aut titulis praece­
dentibus, variatur in esse pretii, et meriti
ob conjunctionem ad alios actus,aut titulos.
Unde actus ut unum conjunctum actibus ut
centum, constituit pretium, et meritum ut
centum et unum, quod adæquatur totidem
gfadibus ex parte augmenti. Et si conjun­
gatur actibus ut mille, constituit meritum
ut mille et unum, ac subinde proportiona­
lem, etæquale simili augmento.Unde in ri­
gore non meretur totum augmentum adæquate sumptum secundum id, quod suppo­
nit, et id quod addit: sed meretur quod
supra id, quod aliis titulis, aut meritis erat
debitum, adjiciatur aliquid aliud, quidquid
illud sit. Et sic non meretur quodlibet
premium, sed meretur quod supra id, quod
debebatur, sive illud sit ut centum, sive ut
mille, additur aliquid. Quod absurdum
non est. sed consonat rerum nature, cum
quilibet minimus actus bonus addat aliqualem valorem supra alios titulos, vel actus
praecedentes.
Diiuiiur
secundum confirmationem admittisecuadx njus sequelam, saltem quantum ad posse·;
nulla quippe repugnantia est in eo, quod
aliquis tot actus remissos exerceat, ut
excedat valorem moralem, atque ideo
meritum ejus, qui semel tantum aut bis
actum ferventem elicuit ; quamvis etiam
contingere possit, quod quis ferventer
adeo charitatem exerceat, ut quolibet
actu excedat innumeros alios actus, quos
alii eliciunt, ut par est credere de B. Vir­
gine. Ad improbationem autem sequelæ
respondetur, Ecclesiam ideo celebrare illo­
rum sanctitatem, quia de illa certo constat.
Quod vero alii per frequentem actuum re­
petitionem illorum sanctitatem excesserint,
non sic innotescit. Per hoc autem minime
determinat, an plures actus remissi queant
in valore morali adæquare. aut etiam ex­
cedere unicum actum intensiorem, vel
non ? Et quod in hac parte nobis magis,
quam Adversariis faveat, liquet ex dictis
a numero 54. Chrvsostomus autem solum
intendit non valde fidendum esse in hac
parte temporis diuturnitati, quia fieri po­
test, ut quis brevi tempore adeo ferventer
Deum diligat, ut præferri debeat aliis, qui

DISP. V, DUB. ΙΠ.

intensionis cum augmento superaddendo,
longo tempore amant, sed amore magis
ex dicendis dubio sequenti constabit.
remisso ; quod illa parabola confirmat. Sed
àidi
Ad confirmationem negatur antecedens,
minime negat, quod quis plurium actuum,
£2.el ad probationem negamus sequelam ;
licet non ita ferventium repetitione queat
quia licet fieri possit, ut plures actus mali
excedere meritum alterius, qui unum prae­
remissi mereantur majus supplicium,quam
cise, aut alium actum, licet ferventiorem
unicus actus malus magis intensus ; nihi­
exercet.
lominus fieri etiam potest, quod unicus ac­
71. Arguitur tertio : quia in naturalibus**--»
tus malus ob insignem sui intensionem, et
actus remissi, licet multiplicentur, non au-nX
alias causas mereatur majorem pœnam,
gent habitum praeexistentem. ut docetD Ik
quam plures actus non ita intensi. Et hoc
D. Thom. I, '2, q. 52, art. 3. Ergo idem
posterius accidit in illa comparatione,
dicendum est in supernaturalibus, quod
quæobjicitur ; nam cum Diabolus in ex­
scilicet soli actus intensiores augeant cha­
cellentia conatus superet Antichristum, et
ritatem, ut paritatis ratio convincere vide­
plenissime malum elegerit, mirum non
tur.
est, quod unico actu excesserit Antichristi
Confirmatur, quia in actibus malis sola tafc·
malitiam, et gravius supplicium meruerit,
major intensiomeretur majus supplicium : 33
juxta illud Job 41 : Ipse, nempe dæmon,
ergo in bonis sola major intensiomeretur
est rei super omnes filios superbis. Et quod
majus premium. Suadetur antecedens,
de facto ita contingat, liquet ex communi
quia si in malis non sola intensio, sed
Scripture, et sacrorum Doctorum pKrasi ;
etiam actuum malorum repetitio conduce­
non enim dicunt Diabolum esse membrum
ret ad merendum majorem pœnam, fieret
Antichristi, sed hunc esse membrum DiaAntichristum puniendum fore acerbiori
boli.Per quod significatur eminentia malisupplicio, quam supremum daemonem :
tiædiabolica? supra malitiam Antichristi.
ille enim exercebit quamplurimos actus
Potestque hæc responsio magis confirmari,
malos, hic voro unicum tantum elicuit:
et explicari exemplo B. Virginis, cujus
Consequens autem est falsum, et contra
anus, vel minimus actus superavit omnia
D. Thom. 3. p. q. 8, art." et 8. Ergo in acti­
I
merita Angelorum, et hominum, non so­
bus malis sola major intensio meretur ma­
lam divisive, sed etiam collective conside­
jus supplicium.
„
rata.
Ad argumentum respondetur concessonia
antecedenti negando consequentiam. EtJ^j ÿrï3 72. Arguitur quarto ; quia sola major
■X intensio physica actus meritorii auget me­
differentiæ ratio constat ex supra dictis
ritum de condigno in ordine ad premium
num. 44, quod actus naturales non augent
essentiale : ergo soli actus physice inten­
habitum meritorie, sed solum dispositive,
siores habitu preexistente merentur de
aut efficienter physice ; et quia actus re­
condigno augmentum illius. Consequentia
missiores augmento non disponunt ultimo
patet. Et antecedens probatur ; nam si ali­
ad illud, nec illud physice continent, propquid preter physicam intensionem mere­
terea actus naturales remissi non causant
retur de condigno premium essentiale,
habitus praeexistentis augmentum, sed re­
maxime continuatio actus, ut satis constat
quiritur actus perfectior juxta latitudinem
ex iis quæ n. 45 diximus. Quod autem
augmenti superaddendi. Actus autem sucontinuatio non mereatur de condigno
pernaturales non concu rruiit ad augmentum
augmentum, sic ostenditur ; nam si conti­
habitus effective physice, ut diximus dub.
nuatio angeret meritum de condigno, se­
priced.; nec concurrunt precise dispositive,
queretur quod actus durans v. g. per unam
sed concurrunt etiam meritorie, quatenus
horam, mereretur premium infinitum :
suo valore reddunt augmentum debitum in
sed hoc e’st falsum, et omnino absurdum,
esse premii. Cumque moralis valor crescat
ut ex se liquet : ergo, etc. Probatur se­
ex actuum laudabilium multitudine, fieri
quela : tum quia si continuatio augeat
potest, ut actus remissus, qui insufficiens
meritum, crescet istud in omnibus, et sin­
est, ut ad augmentum ultimo disponat,
gulis partibus, et momentis hore. Sed in
sufficiat ad illud promerendum saltem inauna hora datur infinita multitudo partium,
daoquate, ut supra exposuimus. An autem
et momentorum, siquidem duratio est de
hoc naturalium exemplo recte convincatur,
genere quantitatis, quæ est divisibilis in
charitatem physice, et exercite solum au­
infinitum : ergo actus meritorius durans
geri, cum adsunt actus ejusdem physicae
intensionis

193

pf?r unam horam crescet infinite in valore,
et merebitur premium infinitum. Turn
etiam quia si continuatio auget meritum,
tunc eadem erit proportio meriti conti­
nuati per unam horam, ad meritum du­
rans precise per unicum instans, quæ est
illius Lore ad prædictum instans : sed hora
excedit infinite instans, cum addat infinita
instantia, et partes : ergo meritum conti­
nuatum per unam horam, excedit infinite
meritum durans per unicum instans ; at­
que ideo importabit infinitum valorem, et
in ordine ad premium infinitum.
Confirmatur primo, quia si continuatio Confir­
matio
augeret meritum, et non in infinitum, se­ prima.
queretur quod actus interruptus intra unam
horam posset adæquari valori actus conti­
nuati intra eamdem horam, supposita
æquali intensione utriusque : hoc autem
est contra id, quod loco citato diximus:
ergo signum est, continuationem non au­
gere meritum. Sequela ostenditur ; nam si
actus v. g. ut duo, continuatus per unam
horam importat valorem ut decem, fieri
poterit, quod actus ut duo toties intra ean­
dem horam interrumpatur, et repetatur,
v. g. millies, ut importet eundem omnino,
et majorem valorem.
­
Confirmatur secundo : nam demus duos Secun
da.
homines elicere actum ejusdem intensio­
nis, v. g. ut duo, cum proposito conti­
nuandi illum per unam horam, et quod
unus eorum statim moriatur, alter perse­
veret in eliciendo actum per illam horam.
In hoc casu non merebitur unus majus,
aut distinctum premium essentiale quam
alius ; siquidem habuerunt eandem volun­
tatem efficacem, et uni defuit sola exequutio, et opportunitas temporis : ergo signum
est. quod supposita in aliis aequalitate,
continuatio non auget meritum praemii
essentialis.
73. Ad argumentum negatur antece-occurridens. Et ad probationem, admissa majori,
negamus minorem.Cujus probationes adeo153""6*·
efficaces censuit M. Bannez, ut dixerit evi­
denter concludere. Sed quod inefficaces
sint, et intentum non evincant, constabit
retorquendo illas in Adversarium. Primo,
quia ipse concedit continuationem, sicut et
alias circumstantias, augere meritum in
ordine ad premium accidentale ; et tamen
non inde fit, quod actus durans per unam
horam mereatur premium accidentale in­
finitum : ergo licet continuatio augeat me­
ritum in ordine ad premium essentiale,

-j·.

■

I

194

s

DE CHARITATE.

non sequilur quod actus charitatis conti­
nuatus per unam horam meretur præmium
essentiale infinitum.Secundo,et urgentius ;
nam cum ipse dicat intensionem mereri
præmium essentiale, et actus queat succes­
sive. et continuo intendi per unam horam,
fieret hujusmodi actum habere valorem
simpliciter infinitum, et mereri præmium
infinitum, quod tamen ipse non concedet :
ergo nec ejus argumentum concludit. Ter­
tio, quidquid sit de merito in ordine ad
præmium essentiale, negari nequit quod
percontinuationem crescat bonitas moralis,
et æstimabilitas operis, ut in quolibet ob­
sequio videre licet ; et tamen non propterea crescit infinite : ergo idem quod prius.
Quarto, quia actus malus crescit in defor­
mitate per continuationem, et ideo juxta
communem Theologorum sententiam duratiosallem notabilis est circumstantia aggra­
vans, cui major poena debetur, elquae ex­
piari debet majori satisfactione, ut patet
ex communi Confessariorum praxi qui
majorem satisfactionem injungunt pro
odio Dei continuato per unam horam,
quam pro odio Dei ejusdem intensionis
durante praecise per unum instans ; et ni­
hilominus odium Dei durans per unam ho­
ram non importat infinitam deformitatem,
nec attenta praecise continuatione, mere­
tur pcenam simpliciter infinitam : ergo
idem proportionabiliter dicendum est de
actu bono, et meritorio continuato per
unam horam. Unde Bannez, et omnes de­
bent argumentum illud diluere.
74. Ad primam ergo antecedentis pro­
bationem respondetur, valorem actus me­
ritorii continuati per unam horam au­
geri juxta majorem multitudinem par­
tium aliquotarum temporis, quibus coexistit ; et quia istæ non sunt infinitæ, propterea actus continuatus non inde conse­
quitur valorem simpliciter infinitum ; sed
non crescit praedictus valor juxta nume­
rum partium proportionalium, et momen­
torum cum eis percurrentium, quæ infinita
sunt. Et ratio differenti® est, quoniam solæ partes aliquotæ addunt, et extendunt
durationem ; unde sicut ex harum addi­
tione crescit du ratio, ita ex correspondentia actus ad illas augetur meritum. Partes
autem proportionales non necessario ad­
dunt, sed potius communicant, et claudun­
tur sub una parte, et multiplicantur versus
minimum : quocirca sicut infinitæ partes
proportionales queunt sub una parte ali-

DISP. V, DUB. III.

quota, et satis brevi contineri ; ita valor
dem intensionis queat et ex aliis circums­
finitus valet corresponde™ infinitis parti­
tantiis suscipere valorem, quo actum per
bus proportionalibus sub una parte aliquohoram continuatum excedat.
ta, seu determinata contentis. Quemadmo­
jcsiv Ad secundam negamus antecedens lodum ergo infinitæ partes proportionales
**· quendode actu interno meritorio, et conti­
unius horæ non constituunt nisi unam ho­
nuato ; quia ipsa continuatio exercita addit
ram, quæ est finitum quid in linea dura­
novam difficultatem supra seipsam ut prae­
tions : ita omnis valor desumptus excorcise intentam ; sicut difficilior est perseve­
respondentia ad infinitas partes proportio­
rantia, quam propositum perseverandi :
nales contentas sub una hora, est simplici­
qua ratione cum ad perseverandi propo­
ter finitus, et in ordine ad præmium finii
situm sufficiat gratia omnibus justis com­
tum.
munis, tamen ad ipsum perseverare re­
Et hinc patet ad secundam probationem ;
quiritur specialius auxilium. Illa autem
nam admissa illa proportionali correspondifficultas nequit non afferre specialem ali­
dentia, hora non excedit primum instans
quam æstimabililalem, et addere aliquid
per infinitas partes aliquotas, sed solum
valoris. Undead insertam antecedenti pro­
secundum partes proportionales,communi­
bationem dicendum est. duos illos homines
cantes, et contentas sub duratione limitata,
fuisse aequales in proposito continuandi il­
et determinata. Unde cum meritum augea;
lum actum, habuisseque in hoc æquale meri­
tur secundum correspondentiam ad paries
tum; sed illum qui actu continuavit, vicisse
non proportionales, sed aliquotas, ut pro­
specialem difficultatem, atque ideo auxisse
xime dicebamus, sequitur quod actus con■
valorem. Quod autem alteri defuerit oppor­
tinuatus per unam horum non augeatur
tunitas temporis, solum probat non deme­
infinite, sed habeat valorem certum, et li­
ruisse in suspensione actus, quem inchoa­
mitatum. Quæ doctrina confirmari potest
verat ; sed non probat, quod meruerit si­
omnibus exemplis supra adductis. Reco­
cut alter, qui exercite continuavit. Sicut
lantur quæ diximus tract. 11, disp. 4, an.
etiam solet quis privari vita, qua si frue39, ubi huic argumento, et aliis replicis
retur, bona opera multiplicaret, et adae­
magis ex professo occurrimus.
quaret sibi meritum illorum, qui ob diu­
Ad primam confirmationem negamus
I
turnitatem vitæ plus laborant, et meren­
sequelam ; nam actus interruptus nequii A |
tur.
repeti ip omnibus, et singulis instantibus^-'3'
Diximus, loquendo de adu interno, et
continuantibus partes proportionales ; sed
meritorio, ut excluderemus opera pure exsolum in instantibus certis, et finitiscontitrinseca, in quibus ratio bonitatis moralis,
nuantibus partes aliquotas. Cumque in his
et meriti in ea fundati non reperitur in­
omnibus duret etiam actus per unam ho­
trinsece, sed ad summum denominative;
ram perseverans,nequit ex hac parte excedi
nam in his operibus diversitas permanen­
per actum interruptum ejusdem inten­
di, stante æqualitate in dispositione actuali
sionis : et ex alia parte illum excedit ra­
interiori, sicut non variat bonitatem mo­
tione difficultatis, quæ in perseverando in­
ralem, ita nec variat, nec auget, nec dimi­
venitur. Ad probationem autem sequels
nuit valorem. Et ideo ubi adest idem pro­
respondetur juxta proxime dicta, non esse
positum, non augetur meritum ob solam
admittendam suppositionem, in qua actus
continuationem operis externi.
interruptus repetatur per plura instantia
'
75. Alia argumenta multiplicat Bannez,
certa unius horæ, quam sint illa, in quibus
' »241 at probet in promerendo majus præmium
actus continuo durans perseverat ; impossiI ^‘essentiale, solum debere attendi majorem
bile quippe est, quod actus continuatus per
fervorem, sive intensionem charitatis; non
unam horam non duret in omnibus, et
vero aliam bonitatem moralem desumptam
singulis instantibus ejusdem horæ, in qui­
vel ex objecto aliarum virtulum, vel ex
bus alius cessat, et denuo incipit. Unde
aliis circumstantiis, et difficultatibus. Sicut
fieri non valet, quod si cætera sunt paria,
enim censet, quod meritum de condigno
actus per horam durans sit minoris valo­
præmii essentialis solum reperitur in actu
ns, quam intra eandem horam interrup­
charitatis; ita, et salis consequenter docet,
tus, et incipiens.
augmentum prædicti præmii dumtaxat reDiximus, si extera sunt paria, quia non
periri in fervore, sive intensione operis
negamus, quod actus interruptus et ejus­
charitatis. Sed prædicta argumenta fuse
dem

195.

diluimus in tradat. 16, de Merito, disp. i,
dub. 5, cum. seq. ubi plura invenies, quibus
praesentem resolutionem confirmes.

§ VII.
Duo prxccdentis doclrinx consectaria.
/6. Ex dictis in hoc dubio, et præsertim Prinum,
fl num. 46, infertur primo, unum justum num.
perfectum Deo magis placere, et magis ip­
sum glorificare, quam plures justi tepidi,
et imperfecti. Quoniam ita comparatur
unus justus perfectus ad plures imperfec­
tos, el tepidos, sicut unus actus charitatis
intensus ad plures actus charitatis remis­
sos : sed unus actus charitatis perfectus est
melior tam physice, quam moraliter plu­
ribus actibus charitatis remissis, ut loco
citato explicuimus, et propterea majoris
valoris, ac meriti est actus charitatis in­
tensus ut centum, quam centum actus cha­
ritatis remissi ut unum : ergo pariter unus
justus perfectus magis Deo placet, et ipsum
glorificat, quam plures justi tepidi, et im­
perfecti.
Confirmatur, et explicatur primo, quia
homo constituitur per gratiam objectum
congruum divinæ dilectionis; et ideo ea­
dem est proportio justi ad justum inter­
minando dilectionem Dei, et gratiæ ad gra­
tiam : sed una gratia magnæ intensionis,
est melior physice, et moraliter, quam plu­
res aliquæ gratiæ remissæ : ergo justus
perfectus est Deo objectum gratius, quam
plures alii justi tepidi, et imperfecti.
Declaratur, el confirmatur ulterius; nam
cum amor Dei erga creaturas non sit affec­
tivus, sed effeclivusjeo magisdiligerecreaturam dicitur, plusque in ea complacere, qua
majus bonum ipsi communicat : sed una
gratia perfecta, et valde intensa est majus
bonum, quam plures gratiæremissæ;pluris
quippe habetur una gratia intensa ut cen­
tum, quam quinquaginta gratiæ remissæ
ut duo; idemque dicendum est de charitate,
ut loco citato ostendimus : ergo Deus magis
diligit justum perfectum, qui habet gra­
tiam ut centum, quam plures justos tepidos,
et imperfectos, habentes quinquaginta gra­
tias remissas ut duo. Cumque Deus magis
id diligat, magisque in eo complaceat, quod
magis ipsum glorificat manifestando illius
perfectionem, ex eisdem probationibus con­
ficitur, unum justum perfectum magis glo-

AH

•1 4
•4

rRf

·.

196

■

DE CHARITATE.

rificare Deum, quam plures justos tepidos, j Si autem sexaginta animae perfect® præfenintur innumeris animabas justis quidem,
et imperfectos.
Bidem 77. Et licet doctrina hujus consectarii
sed imperfectis ; pariter quaelibet illarum
sSt^sit nobis certa, et ut censemus, communis ;
plures istarum antecellit, quod intendimus.
««era quia tamen radix est aliarum illationum,
Potestque id confirmari ex aliis Scripturj. quas nonnulli minus gratas habent, oporlet
ræ locis : nam 2 lleg. cap. 2. Anna mater.
Samuelis cecinit : Donec sterilis peperil plu-ufë>
illam magis fulcire, et aulhoritate, atque
exemplis illustrare. Probatur ergo ex illo
rimos. Et tamen tunc solum pepereral Sa-,“:1;
ttat.6. faJ1| β . Stxaginia sunt reginx, octoginta
muelem. Quod si historiam, inquit Euthv-Ésiîî
mius in Catena apud Cordubam ad eum lo- ei
concubins, et adolescentalarum non est nume­
cum, dicas unius tantum filii meminisse,
rus. Una est columba mea. perfecta mea : una
est matri sur, electa genitrici sut. Viderunt
illud responderi potest, quod Sainuelem di­
eam filix, et beatissimam prrdicacerunt, etc.
gnum pro multis esse intelligat. Addit Men-*®51
Ubi una sponsa tot illis nominibus, colum­
doza eadem verba explicans lib. 3 probi.
bae. perfectae, unicae, beatissimae, etc. in­
3: Quia unius sanctitas innumeram aliorum
signita, praefertur quampluribus animabas,
multitudinem non solum exxquabat, sed etiam
quæ dicuntur reginæ. concubina?, et adosuperabat.
lescentulæ, et præ cunctis diligitur, et lau­
Deinde 3 fleg. 18, M. P. N. Elias dixit : ati
Eg) remansi propheta Domini solus. Et ta­
datur; quia licet istae justae sint, non tamen
ita perfects sicut illa. Ut. enim communis I men ex eodem capite constat, remansisse
centum alios Prophetas, quos Abdias timens
Patrum expositio interpretatur apud GisGister. lerium, Solomavor, Martinum Delrio, et
Deum in speluncis absconderat. Sed nodum
mayor, alios. retjinx significant animas proficiensolvit D. Chrysostom, hom. 40 ad ρορπίΛΛ?
Deirio’ les Per amorem, concubina- animas profi­
Antich. Elias, inquit, unus erat : sed lotus
mundus non erat dignus, quod rependeretur
cientes per timorem, et adolescenluh ani­
ei. Et mundus quidem innumera millia sunt,
mas incipientes. Omnibus autem præponised non sunt millia, cum nec ad unius men­
turilla.quædiversisnominibussignificatur,
suram pervenianL·
sponsa, quia videlicet eximium perfectionis
Præterea 2 fleg. 16, Ilebræi Davidis in-2·
gradum obtinuit. Fieri ergo potest , ut
columitatem multorum millium saluti præ· KK
unus justus perfectus magis Deo placeat,
ferentes, ipsum retrahebant a bello his
!
ab eo ametur, ipsumque glorificet, quam
verbis : Tu unus pro decem millibus com­
plures justi tepidi, et imperfecti.
putaris. Quod licet illi referrent ad Regis
Nec refert dicere, eo loco sponsæ nomine
dignitatem : .Vos, inquit idem Mendoza 1,ï®h
significari Ecclesiam, aut Deiparam. Quo­
cap. 4, num. 5, majori jure dicere posse­
niam hoc concesso, optime fieri potest,
mus, propter viri sanctitatem. Et favet huic
quod etiam anima sancta, perfecla. et Deo
expositioni D. Chrysost. hom. 8, in Acla,o.or.
gratissima significetur. Communis quippe
ubi ait : Educite in bellum centum myria­
Patrum, et Interpretum sententia est, spon­
des, et unum Sanctum ; scimus quia plura
sam ineo libro pro his tribus supponere, et
operetur. Exiit Jesus Nave in bellum, et so­
cuncta quæ ibi dicuntur, singulis juxta di­
versos sensus aptari. Specialiter autem in
lus omnia operatus est strenue. Et tamen in­
loco relato, per columbam, et electam si­
ter Hebræos alii erant justi praeter Davignificari animam sanctam, et valde per­
dem, et Jesum Nave. Fieri ergo potest, ut
fectam, sentiunt D. Ambros. Theodorei.
unus justusob insignem perfectionem præJustus Urgelit. et alii apud Gislerium in
feratur aliis pluribus justis non ita perfecappend, exposit. η. 8.
. lis ; et consequenter quod magis Deo placeat,
Addimus locum semper esse pro nobis, ■ ipsumque glorificet.
quæcumque ibi dicatur sponsa·, nam sicut I
78. Quod si ad exempla jam recurramus, bls
illa una omnibus præfertur, ita reginæ quæ I universalissimum est. in quolibet rerum or­ ven»
sunt sexaginta, præponuntur innumeris
dine id, quod est perfectius, praeferri mul- j»»
«»
adolescentulis. Per reginas autem signifitorum imperfectorum cumulo. Profecto tu­
Oklcr. carj animas perfectas, et per adolescentulas i in rebus naturalibus pluris aestimatur unus
Kjssen. significari animas imperfectas, licet in gralapis pretiosus selectus, quam acervus
Bu^rL tia sint, docent communiter Patres apud I communium, ut explicuimus num. 4G. Ge­
Fscllus. Gislerium, Origenes, Nvssenus, Theodoret.
nerosissimus etiam equus pluris habetur,
ApponL Rupert. Psellus, Justus, Apponius. et alii.
quam plures alii non generosi, et carius
vænit.

I

i

DISP. V, DUB ΠΙ.

vænit. Et si ad artes transeamus, quis sapienlissiinuni artificem non præferal mul­
lis aliis inferioris nolæ artificibus ? Quis
non dicat unum Apellem antecellere plu­
rimos pictores imperfectos? Idem cernimus
in politicis; unus quippe civis valde pru­
dens, et Reipublicæ proficuus pluris habe­
tur, quam multi alii non ita utiles, ejusque
amissio magis deplorari solet, quam si pe­
reant centum de inedia plebe. Id ipsum ap­
paret in militaribus; etenim praeclarus ali­
quis Dux pluribus militibus, et lyronibus
præfertur, et præ multis, si pereat, deploM?jy,ralur. Et ut inquit D. Chrysost. homil. 40,'
jam cit :«Melius est esse decem peritos, et
< generosos milites, quam decem inexper« torum millia. Melius est duos esse peritos
< nautas, quam innumeram multitudinem
< inexpertorum. Unus erat Aloyses, et om« nibusplura potuit. Unus erat Jesus Nave,
sed unus sexcentis millibus plus potuit.
Ne satagamus hoc, ut multi dumtaxat
: fiant, sed ante hoc, ut probabiles, etc. »
Sed age, veniamus ad aliud exemplum,
et confirmationem, quæ rem præsentem
proximus explicent, et fulciant. Equidem
in Scholastica Republica sapientia unius
Doctoris Angelici D. Thomæ pluris fit,
quam scientiæ plurimorum Theologorum
simul sumptæ, eorum etiam, qui commu­
niter docti censentur. Majusque damnum
orbis subiret amittendo unam Summam
Theologicam Divi Thomæ, quam si amit­
teret sexcentos Theologorum communium
libros : libentissimeque quingentos isto­
rum, ne dicamus quinque millia, donaret
Respublica Litteraria, ut unum illum pos­
set ad se revocare. Et hinc considerationem
elevare possumus ad ordinem gratiæ. Nam
profecto sanctitatem, et gratiam Divi Thomæ
non minorem credimus ejus scientia; nec
bene audiet, qui minus sanctum, quam sa­
pientem fuisse dixerit; minusve ut sanc­
tum excessisse justos communes, quam ut
sapientem mediocriter doctos. Si ergo
unam ejus scientiam mullorum Theologo­
rum scientiis præponimus; cur non præferemus ejus gratiam graliis multorum in­
ferioris perfectionis? Neque enim ratio
reddi valet, ut non sit aequalis, vel major
excessus gratiæ ad gratiam, qui, et qualis
estscientiæ ad scientiam. Quod si res ita se
habet, liquido infertur, unum justum per­
fectum magis Deo placere, ipsumque glori­
ficare, quam plures justos, tepidos tamen,
et imperfectos.

197

79. El hæc sufficiebant pro veritate nostri Fulcitor
consectarii fulcienda. Sed placet adjicere
judicium viri docti, et pii Jacobi de Paz dePiZ.
lib. 4, <le vita spiriluali, pari. 2, cap. 13,
ubi doctrinam nostram tradit his verbis :
« Perfecto vir sanctus, atque perfectus
a imago Dei est, et ab ipso Deo quasi in­
« credibili cura, diligentiaque depicta, quæ
a mirum in modum alias Dei communes
a imagines, idest communes justos, magni­
« tudine pretii, et præstantia decoris exce« dit. Hæc ergo imago sanctitatis divinæ,
« qua anima reformatur, et decoratur, ne­
ci cesse est majorem honorem, el gloriam,
« quam alios communes justos apud omnes
u importet. Nam sicut pictor majorem sibi
« gloriam parat ex una pulcherrima effigie,
« quam summa industria elaboravit, quam
« ex multis imaginibus imperfectis, quas
« veluti ludendo, et somniando depinxit :
« ita universorum Creator Deus cumulatio« rem laudem, et gloriam ex uno Francis­
er co, aut Dominico, quam ex multis justis
« tepidis, et imperfectis decerpit. In istis
« enim imago Dei in vera virtute consti« tuta, et ab ipso Deo delineata, licet non
« eflictoris culpa, obscura est, et mille im« perfectionum lituris foedata; quare pa­
ce rum sapientiam artificis prædicat. At in
« viro perfecto imago, aut similitudo Dei
« est valde pulchra, atque perfecta, et tanto
« splendore circumdata, ut aspicientes in
« maximam admirationem rapiat, et ad
« eximias laudes artifici referendas alliciat.
« Omnes qui in hanc imaginem oculos
« mentis intendunt, stupentes fatentur de
« illa, quod de Sole in Eccles. 43, scriptum
α est : Vah admirabile opus Excelsi, etc. »
80. Secundo ex dictis infertur, conver-Coroua.
sionem unius peccatoris ad magnam perfectionem magis Deo placere, ipsumque
magis glorificare, quam conversiones plu­
rium peccatorum ad justitiam tepidam, et
imperfectam. Hoc corollarium evidenter, ·
ut existimamus, infertur ex præcedenti.
Tum quia conversio est motus, seu transitus
ad justitiam, ac proinde speciem, et per­
fectionem ab ea mutuatur : sed una gratia ostendiintensa, ac perfecta præfertur pluribus uir.
gratiis imperfectis, et remissis; qua de
causa unus justus perfectus magis Deo pla­
cet, ipsumque glorificat, quam plures justi
tepidi, et imperfecti, ut supra ostendimus :
ergo conversio unius peccatoris ad insignem
perfectionem magis Deo placet, ipsumque
glorificat, quam conversiones plurium pec-

198

DE CHARITATE.

wtorum ad justitiam tepidam, et imper­
fectam. Tum etiam, quia conversio pecca­
toris ad justitiam fit dispositive per ejus
actus; unde ad recipiendam insignem gra­
tiam requiruntur actus valde perfecti, el
intensi; ad recipiendum vero gratiam re­
missam sufficiunt actus imperfecti, ei re­
missi : sic enim pro gratia ut centum re­
quiritur actus charitatis ut centum, pro
gratia vero ut duo sufficit actus ut duo:
constat autem actum charitatis ut centum
esse meliorem physice, et moraliter viginti, aut triginta actibus charitatis ut duo, et
majus præmium apud Deum mereri, ut
supra declaravimus num. 4G. Ergo conver­
sio unius peccatoris ad magnam sanctitatem
magis Deo placet, ipsumque glorificat, quam
conversiones plurium peccatorum ad justi­
tiam tepidam, et imperfectam. Tum deni­
que. quia cuncta exempla, quæ num. 78
expendimus, et probant quod facta compa­
ratione inter res ejusdem ordinis, et spe­
ciei, potest una valde perfecta plures alias
exæquare, imo superare, doctrinam hujus
consectarii etiam evincunt, ut facile consi­
deranti constabit. Quibus exemplis addi­
mus, dubitari non posse, quod conversio
Magdalenæ. et Sauli ad insignem illam,
quam obtinuerunt justitiam, plus Deo pla­
cuerit, et ipsum magis glori ficaverit, quam
plures ordinarias peccatorum conversiones
ad justitiam communem, et imperfectam.
Ide» as· 81. Sed placet in hujus veritatis confirprofator mationem, atque illustrationem expendere
illud Luc. 15 : Dico cabis, quod ita gaudium
Lac. 15. erii in cceiQ super uno peccatore poenitentiam
agente, quam super nonaginta novem justis,
qui non indigent pernitentia. In cujus loci le­
gitima intelligentia laborant non parum
Interpretes, quia cum gaudium Sanctorum
in cœlo circa hominum salutem, et spiri­
tualem profectum sit majus, vel minus se­
cundum objectorum merita, diversitatem,
et excessum; cur non plus gaudent super
nonaginta novem justis, quam super unius
peccatoris conversione? Imo dicuntur plus
gaudere de ista, quam de illis; quia id de­
notat particula comparativa, quam, ut obTbeophi. servant Theophil. Cajetan. et alii. Et licet
a‘ non pauci in ea sint sententia, ut dicant
gaudium de peccatoris conversione præferri
gaudio de tot justorum sanctitate, non qui­
dem absolute, et simpliciter, sed solum se­
cundum quid, quatenus in illo adest spe­
cialis ratio gaudendi, eo quod mortuus
fuerat, et revixit; perierat, et inventus est;

quæ ratio non occurrit in justis innocenti­
bus, quann is absolutecumob innocentiam,
tum ob multitudinem sint motivum majo­
ris gaudii. Nihilominus D. Gregor. MagnusDCn
honiii. 34, super Etang. D. Thom. in Calena,
Glossa, Rabanus,
Hugo
Card. - Carllius. Jan· *"'·
1..
.
senius, et alu super at. cap. Luce, censent
gaudium de conversione unius illius pccea-.J*^
toris dici absolute majus, quam gaudium^
de nonaginta novem aliis justis ; quoniam
propter fervenlissimum Dei anioreni.quem
peccator in sua conversione concepit, per­
venit ad tantam gratiam, et insignem adeo
perfectionis gradum, ut plurisa Deo abso­
lute æstimetur, quam tot alii, qui licet
justi, erant tamen tepidi, et imperfecti, at­
que inferioris sanctitatis.
Qualiter vero id contingat, ita explicat
Divus Gregorius, quem Glossa, et alii irai-1^/
tantur : « Considerandum, inquit, nobis gm
« est, cur Dominus plus de conversis pccca« toribus, quam de stantibus justis gaudium
« in ccelo esse fatetur ? Unde hoc? Nisi quia
α plerumque hi, qui nullis se oppressos
« peccatorum motibus sciunt, stant quidem
<x in via justitiae, nulla illicita perpetrant;
« sed tamen ad cœlestem patriam anxie
« non anhelant, tantoque sibi in rebus lici« iis usum præbent, quanto se perpetrasse
;
« nulla illicita meminerunt. Et plerumque
1
pigri remanent ad exercenda bona preI
« ciptta, quia valde sibi securi sunt, quod
i
-< nulla commiserint mala graviora. AI
« contra nonnunquam hi qui, se aliquail« licita egisse meminerunt, ex ipso suo do« lore compuncti inardescunt in amorem
a Dei, seseque in magnis virtutibus exer|
« cent, cuncta difficilia sancti certaminis
« appetunt, omnia mundi derelinquunt,
α honores fugiunt, acceptis contumeliis læ« tantur, flagrant desiderio, ad cœlestem
«patriam anhelant; et quia se errasse a
« Deo considerant, damna praecedentia
I
«lucris sequentibus recompensant, etc.»
Deinde suddit : « Majus ergo de peccatore
« conversu, quam de stante justo gaudium
« fit in cœlo, quia et dux in prælio plus
« eum militem diligit, qui post fugam re« versus hostem fortiter premuit, quam il« lum, qui nunquam terga præbuit, et
« nunquam aliquid fortiter gessit. » Energo
rationem, cur unus pœnitens ex evangelica
sententia, adhibita Patrum interpretatione. j
præfertur nonaginta novem innocentibus. !
quia videlicet his pigris, tepidis, et imper’
feclis remanentibus, ille ad fervenlissimum I
Dei

DISP. V, DUB. III.

190

a tiam plura facit bona, quam tales multi :
Dei amorem, el eximium sanctitatis gra­
a sicut si multi in prælio sunt, qui nec fu­
dum conversus est, ob quæ pluris apud
giunt, nec fortiter dimicant : unus est
Deum aestimatur, quam tot illi lepidi, et
« qui fugit, sed post fugam strenue agit ;
imperfecti. Quæ doctrina a fortiori tenet
« iste magis diligendus esta duce exercitus,
facta comparatione unius conversionis ad
u quam illi omnes. »
perfectam sanctitatem cum pluribus con­
83. Nec Herum refert, si respondeas se-Aliudef·
versionibus ad justitiam imperfectam, et
eundo, tam in textu Evangelii, quam in °slnm·
remissam.
&· 8â. Nec refert si dicas primo, D. Grog,
expositione Patrum fieri' comparationem
in verbis relatis non praeferre unum jus­
unius peccatoris conversi ad plures inno­
tum perfectum pluribus aliis justis minoris
centes, in qua merito asseritur adesse ma­
perfectionis; sed vel plures perfectos plu­
jus gaudium de conversione peccatoris,
ribus imperfectis, vel unum uni. Hoc au­
quia innocentes carent bono eximio pcenitem nihil probat, ut asseramus conversio­
tentiæ, quo peccator conversus exornatur,
nem unam ad perfectam sanctitatem ante­
et Angelos Dei lætificat. Unde prædictus
cellere plures conversiones ad justitiam
textus, adjuncta etiam Patrum expositione,
remissam, et imperfectam.
nequit deservire confirmationi nostri con­
Hoc, inquam, non refert; quia D. Gresectarii, in quo conversionem unius con­
versioni plurium comparamus, et utrobique
gor. prædictam doctrinam tradit in expo­
eadem pœnitentiæ circumstantia reperitur.
sitione textus evangelici, ubi unus pœniHoc, inquam, nihil refert, sed facile ever-Confutalens nonaginta novem justis præfertur ; et
intendit explicare veritatem hujus compa­
titur; nam quod in prædicta comparatione
rationis. Unde licet expresse non repetat
unus pœnitens præferatur pluribus inno­
numerum propositum in Evangelio, sed
centibus, non potest fundari in eo, quod a
quasi indefinite loquatur ; nihilominus ne
peccato ad justitiam transierit ; sed in eo,
prædictamcomparationem evertat, minime
quod per excellentiores actus se disposuerit,
inlelligendus est restrinxisse suam exposi­
et abundantiorem gratiam fuerit consequutionem adæqualem pœnitentium, et inno­
tus. Et ratio est manifesta , quoniam ut
centium numerum ; sed resolutionem ex­
tradit Divus Thomas 2, 2, questione 106,
articulo 6, cui subscribunt communiter
tendit ad omnem eventum, in quo pceniTheologi, absolute, et simpliciter loquendo,
lens transit ad excellentem sanctitatis gra­
ac cæteris paribus, majus donum est, ac
dum; innocentes xœro, sives plures, sive
subinde majori æstimatione dignum inno­
pauci sunt, remanent tepidi et imperfecti.
Aliter enim diminute exponeret textum
centia, quam poenitentia. Unde pluris ha­
benda est gratia ut decem numquam inter­
Evangelii, cujus difficultas sita est in de­
clarando, quare gaudium de uno pcenitente
rupta, nec culpam supponens, quam eadem
sit majus gaudio de nonaginta novem justis;
gratia reparata per poenitentiam. Et pro­
et cur unus tot justis præferatur? Unde
fecto nemo dicet, minori æstimatione di­
gç, Hugo Cardinalis eidem D. Gregorii intergnum Joannem Baptistam, quod ejus gra­
prolationi insistens non reliquit numerum
tiam nullum peccatum· grave personale
indefinitum, sed retinuit numerum Evanpræcesserit, quam si post plura ad eandem
gelicæ comparationis ; sic enim loquitur:
gratiam resurgeret. Quisve affirmabit, Bea­
«Nota quod secundum aliam glossam «(de­
tam Virginem minus haberi apud Deum,
sumptam videlicet ex Gregorio) « per nonaquia perpetuo innocens extilit, quam si ali­
» ginta novem justos intelliguntur justi
quo peccato infecta fuisset, ex quo elevaretu r ad gratiam ? Quod igitur unus pœnitens
» simpliciter, de quibus est gaudium Anmultis’ innocentibus præferatur,ut in Evan­
’ gelis Dei, sed majus de peccatore conver• so : sunt enim multi justi in innocentia
gelio profertur, nequaquam provenit ob
» permanentes, pauca tamen bona facienrecessum a termino a quo, sive ex eo, quod
■> tes; et quia videntur esse in tuto, quia
ille peccata exuerit, quæ isti non habue­
< non faciunt mala, pigri sunt ad bona.
runt ; sed propter excessum in termino ad
quem, quia videlicet ita ferventer Deum
< Est etiam peccator, qui ad poenitentiam
amavit, ut intensiorem gratiam præ omni­
« convertitur, et ideo conteritur, et tanto
bus illis fuerit assequutus. Si enim suppo­
■i fervore charitatis accenditur, ut majus
« sit gaudium de eo, quam de multis hu- | neretur, pœnitentem imperfecte, seu re­
misse se gerere, innocentes vero perfectos
« jusmodi justis. Et conversus ad pœniten-

200

DISP. V, DUI3. HI.

DE CHARITATE.
I
I

existere, nec omnibus illis, nec eorum ali­
cui adæquaretur ; sed excederetur ab omni­
bus, et singulis, ut discursus propositus
satis evincit, et recte expendit Dionys.
Dfoeys. Carthus. articulo 38, ubi exponens relatam
t'<r,Î,BS· 5<2ntentiam : Gaudium erit in calo super uno
peccatore pandentium agente, quam super
nonaginta novem justis, etc. adjecit : « Si
« istud generaliter de quocumque pcenia tente, et de quibuscumque justis, sive
ai innocentibus intelligatur, non est abso­
lute sumendum ut sonat, quasi simpli­
« citer Angeli sancti plus glocientur de
quolibet pœnitente, quam de quibuscum­
u que nonaginta novem justis. Non enim
< plus gaudent de peccatore, qui post pœct nitentiam non pertingit
ad magnam
(Ç perfectionem,
quam de gloriosissima
«t Virgine Maria, de beatis Apostolis, ac
aliis Sanctis gavisi sunt, quando adhuc
« erant in terra, vel quam modo de ipsis
« lætentur,
•
* etc. > Et inferius addit : . Abu solute loquendo, si comparemus statum
a ad statum,constat quod status innocentiae
a præferendus sit statui pœnitentiæ, eo
a quod majus Dei donum existât innocen­
a tia, quam pœnitentia. Si vero compare­
mus personam unius status ad personam
a alterius, habent se sicut excedens ad ex­
a cessum, ita quod quidam de statu uno
a præferantur quibusdam de statu altero,
u secundum quod sunt in majori, aut mi­
« nori charitate, et gratia. Hinc absolute
σ loquendo de multis justis, ac innocenti­
a bus, tanquam de simpliciter melioribus,
« majus est gaudium Christo, supernisque
« civibus, quam de peccatoribus pœniten« tibus quibuscumque. » Hæc Dionysius,
in quibus liquido affirmat, rationem ma­
joris, vel minoriis gaudii in evangelica
comparatione non esse transitum ab hoc,
vel ab illo statu ; sed majorem, aut mino­
rem excessum in gratia, et charitate. Desumpsitque prædictus Author eam doctriP G nam ex D. Gregor, homil. citata, ubi post
verba superius adducta inquit ·. « Sed inter
« hæc sciendum est, quia sunt plerique
a justi, in quorum vita tantum est gau­
a dium, ut eis quælibet peccatorum pœni­
« tentia præponi nullatenus possit. Nam
« multi nullorum sibi malorum sunt cons­
a cii, et tamen in tanti ardoris afflictione
a se exercent, ac si a peccatis omnibus
a coangustentur. » Et statim infert :« Hinc
a ærgo colligendum est, quantum Deo gau« dium faciat, quando humiliter plangit

proportionari debet conversioni passivæ se
<: justus, si facit in cœlo gaudium, quando
tenenti ex parte hominis, qui a peccato
« hoc, quod male gessit, per poenitentiam
transit ad gratiam : sed conversio unius
a damnat injustus. »
peccatoris ad gratiam intensam, et perfec­
84. Ex quibus omnibus ita confirmaturum
tam, magis Deo placet, ipsumque glorificat,
doctrina corollarii nostri ; quoniam etsi^
quam conversiones plurium peccatorum ad
melicr nas.
innocentia,, cæteris paribus, sit metier
gratiam imperfectum, et remissam, ut nu­
quam poenitentia; nihilominus unuspœnimero 80 statuimus, et supra declaravimus :
tens fervidus, et perfectus præfertur multis
ergo magis Deo placet, ipsumque glorificat
innocentibus imperfectis, et tepidis : ergo
condonator, et magister spiritualis con­
unus pœnitens fervidus, et perfectus magis
vertens unum peccatorem, illumque per­
Deo placet, ipsumque glorificat, quam multi
ducens ad intensam, et perfectam justitiam,
pœnitentes tepidi, et imperfecti : ergo con­
quam qui convertit plures peccatores, quos
versio unici peccatoris ad sanctitatem per­
lepidos, et imperfectos in via justitiae relin­
fectam magis Deo placet, iliumque glorifi­
quit.
cat, quam conversiones plurium peccato­
Ad hæc, objectum, et terminus prædica­
rum ad justitiam imperfectam, et tepidam.
tionis est justitia illorum, ad quorum con­
Antecedens constat ex textu Evangelii, ad­
versionem prædicatio dirigitur : sed unica
juncta Patrum expositione, ut supra expen­
justitia, sive gratia intensa, et perfecta est
dimus. Prima vero consequentia recte in­
melior, et Deo gloriosior, quam plures
fertur ex antecedenti, cum ob paritatem,
gratiae imperfectæ, et remissæ ; et propte­
tum a fortiori; si enim unus peccator pœ­
rea magis placet Deo unus justus perfectus,
nitens pluribus justis innocentibus præfer­
quam plures justi imperfecti, ut a num. 76
tur, magis debet præponi pluribus pecca­
ostendimus : ergo cum actio, et motus ha­
toribus pœnitentibus qui gratiam illorum
beant perfectionem, atque excessum ex ob­
innocentium non excedant. Secunda vero
jecto, seu termino ; sequitur quod prædiconsequentia (quæ est consectarium nos­
catio nnum convertens ad perfectam justi­
trum), patet ex prima; quia eadem est
tiam sit melior, et Deo gratior, atque
proportio conversionis ad conversiones, et
gloriosior, quam prædicatio plures conver­
pœnitentis ad pœnitentes : ergo si fieri po­
tens a peccato, sed eos imperfectos, ac tepi­
test, quod unus pœnitens magis Deo pla­
dos relinquens.
ceat, ipsumque glorificet, quam places
86. Cæterum ad legitimam hujus corolpœnitentes; pariter fieri valebit, quod con­
jfXjarii intelligentiam oportet aliqua observersio unius peccatoris sit Deo gratior, et
1 juvare, ex quibus ejus veritas magis constagloriosior, quam conversiones plurium
:
bit, et quid discursus proxime factus
peccatorum, quando videlicet ille disponi­
evincat, apparebit. Notandum est ergo,
tur, et transit ad gratiam valde intensam,
concionatorem qui aliquem peccatorem
isti vero disponuntur, et transeunt ad gra­
convertit, et conversum perficit, minime
tiam remissam, et imperfectam.
id efficere ut causam physicam , sive
principalem, sive instrumentalem, vel
§ VIII.
gratiæ, vel augmenti ipsius ; imo neque
actnnm, quibus pœnitens ad justitiam se
Aliud antecedentis doctrinx corollarium.
disponit. Nam causa principalis efficiens,
i vel angens gratiam, nulla alia esse potest,
85. Tertio infertur, magis Deo placere, ΤρΐΒ
I; ^-quamDens, ut docet D. Thom. 1, 2, quxst.
magisque Deum glorificare concionatorem, «ώ
112, artic. 1, et ex professo ostendimus
et magistrum spiritualem, qui unum ali- r:'
tract. 1-1, disputat. 8, dub. 1. Et ipse tan­
quem peccatorem convertit perducendo ip­
tam Deus potest in aliena voluntate, et in­
sum ad statum perfectionis, quam qui plutellectu, et in anima rationali immediate
res convertit, quos tepidos, et imperfectos
aliquid efficere, sive illud sit actus, sive
relinquit. Hoc consectarium (cujus doctri.
habitus, sive quævis alia perfectio, ut cum
nam statuit N. Nicolaus a Jesu Maria Polo-xseodem S. Doctore ostendimus in tract, de
nus in apologia perfectionis vitæ spiritua- .
Angelis,disput. 14, dub. 2. Causa vero inslis, proposit. 3 et 39), videtur liquido
i
tramentalis physice producens, vel augens
inferri ex præcedenti. Quoniam conversio rr>
gratiam solum sunt Sacramenta novae le­
activa, ut sic loquamur, et se tenens ex tsr’
gis, et humanitas Christi Domini ; illa ut
parte concionatoris, et spiritualis magistri,
Salmant. Curs, theolog. tom. XII.
proportionari

•201

instrumenta separata, hæc autem ut ins­
trumentum divinitati conjunctum. Unde
prædicalor, et magister spiritualis solum
concurrit moraliler, et ministerialiter ad
peccatoris justificationem, et sanctitatis
augmentum, quatenus exemplo vitæ, et ef­
ficacia doctrinæ excitat audientium animos,
monoïque ut peccata delestentur, sectentur
virtutes, et divina mandata, aut etiam
consilia custodiant. Atque ideo concionato­
ris actio eo erit perfectior, et Dei magis
glorificativa. quo quantum est de se, et effi­
cacia atque perfectione principii, ad majora
movet, et præstantiores actus inducit; quod
est objectum proprium talis actionis.
Diximus, quantum est de se; quia sicut Nota,
ad gravitatem peccati ejus, qui scandalizat,
non refert an ille, cui scandalum præbetur, incidat de facto in peccatum, vel non;
sed tota scandalizantis malitia regulatur
ex occasione ruinae, quam ex vi proprii
peccati aliis præbet : ita ad perfectionem
operationis, qua quis aliis prædicat, non
refert an doctrina ejus de facto suscipiatur,
et conversionem aliorum, atque profectum
operetur ; sed utrum prædicator in ordine
ad hoc faciat quod in se est. Unde tota ejus
perfectio pensari debet ex fervore, præstanlia, et perfectione actuum, quibus audi­
tores aggreditur, ut optime vidit D. Ber-D.Bcm.
nard. lib. 4 de considerat, ad Eugen, cap. 2,
ubi Pontifici de Romanorum salute, et
correctione diffidenti hæc scribit : « Noli
a diffidere, curam exegeris, non curatio­
a nem. Denique audisti , curam illius
a habe : et non, cura, vel sana illum.
a Unde dixit quidam : non est in medico
a semper relevetur utæger. Ita quæso, fac
a tu quod tuum est ; nam Deus quod suum
<r est, satis absque tua solicitudine,.et an­
a xietate curabit. Planta, riga, fer curam,
« et tuas explevisti partes. Sane incremen­
« tum, ubi voluerit, dabit Deus, non tu :
« ubi forte noluerit, tibi deperibit nihil. »
Quocirca prædicationis perfectio attendi
debet ex propriis ipsis, nempe excellentia,
atque efficacia: quidquid sit de aliorum
fructu, et profectu in re subsequenlibus.
Ubi obiter elucet notabilis differentia in­
ter prædicationem fervidam, perfectam,
atque excitantem ad insignem perfectio­
nem ; et prædicationem imperfectam, ac
tepidam, quæ solum excitat ad statum vul­
garem gratiæ remissæ. Nam prima eo ipso,
quod trahat unum aliquem ad statum per­
fectionis, est potens trahere alios multos ad

202

DE CHARITATE.
DISP. V, DUB. III.

• eandem statum ; nam si movet quem allo­
quitur. moveret quantum est de se, pluri­
mos. si adessent. Secunda vero ex eo, quod
plores moveat ad gratiam remissam, et
statum vulgaris justitiae, non habet ut eos­
dem, vel alios moveat ad sanctitatem per­
fectam, nisi ex parte ipsius praedicationis
nova virtus, et efficacia superaddatur. Un­
de in hac posteriori defectum perfectionis
arguit illius extensionis defectus ; illi vero
priori nihil nocet defectus extensionis ad
multos. Quod discrimen ex infra dicendis
magis apparebit.
Noue. Diximus etiam, quantum est ex efficacia,
et perfectione principii; quia ut concionator,
et spiritualis magister labore aliis impenso
placeat Deo, ipsumque glorificet, oportet
quod ejus actio sit in se bona, et quod ipse
sit Deo gratus, et acceptus. Ul enim Salvai_nc. p. tor ait Luc. 9 : Quid prodest homini, si mun­
dum universum lucretur, znimx vero sux
detrimentum patiatur? Et Apostol. 1, ad
*’ιχΓ Corinth. 13, inquit : Si linguis hominum
loquar, et Angelorum, charitatem autem non
habeam, factus sum velut xs sonans, aut
cymbalum tinniens. Undead hoc ut anima­
rum cura sit alicujus valoris, et meriti apud
Deum, oportet quod sit in seipsa operatio
virtuose, nullaque proinde circumstantia
vitiata; et insuper quod procedat ex radice
charitatis, alioquin pro nihilo reputabitur
apud Deum, licet inter homines magnos
excitet rumores, et concursus. Ex quo fit,
prædicatorem qui propriam salutem non
curat, nec peccata saltem mortalia cavet,
etiamsi innumeros convertat, nihil apud
Deum mereri, neque ipsum glorificare ;
, quippe impiorum opera non probat Altissimus, nec placet actio, ubi persona displi­
cet, et gratia non exornatur. Quod si illo
vociferante, aliqui convertantur, vel ad
perfectionem moventur, totus hic fructus
adæquate tribuendus est soli Deo, et verbo
gratiæ ipsius, qui per concionatorem loqui­
tur sicut per asinam Balaam : minime au­
tem prædicto Praedicatori, qui præcise tunc
se habet tanquam aes sonans, aut cymba­
lum tinniens, ut supra vidimus ex Apos­
tolo.
AiUob- 87. Praterea observandum est, quod lisernüo.
prædlcatiOni, de qua loquimur, possit
perfectio ex pluribus capitibus provenire,
ut ex objecto, ex fine operantis, ex duratione, intensione, et aliis circumstantiis,
quæ solent humanos actus afficere ·, nihilo­
minus ad investigandum excessum unius

prædicationis supra aliam (ejus videlicet,
est perfectior, et Deo magis accepta, quæ
quæ unum peccatorem convertit ad insi­
habet ubjectum excellentius, et Deo magis
gnem perfectionem, supra illam, quæ pia­
gratum: sed pradicatio convertens unum
res convertit ad justitiam tepidam, et im­
peccatorem ad magnam sanctitatem, habet
perfectam). tantum, aut saltem potissime
objectum excellentius, et Deo magis gra­
attendere oportet objecta utriusque prædi­
tum, quam quæ plures convertit, eos im­
cationis, iliaque simpliciter censenda est
perfectos, et tepidos relinquens : ergo illa
perfectior, Deo gratior, et magis glorificaest perfectior, et Deo magis accepta ; ac
ti va, quæ habet objectum perfectius. Deo
subinde Praedicator qui unum aliquem
gratius, et magis glorificativum illius. Torn
pecv.itorem convertit, et ad magnam per­
quia generale est, ubi comparatio fit abso­
fectionem perducit, magis glorificat Deum,
lute inter diversos actus quantum ad gra- j
quam ille, qui plures convertit, eos tepidos,
dum perfectionis, loqui de perfectione
j
atque imperfectos relinquens. Hæc secunda
unicuique convenienti secundum se. et ex
i
consequentia patet ex prima, quæ recte ex
specie sua, quæ sumitur ex solo objecto, ut !
præmissis infertur. Major autem constat ex
tradit D. Thom. 1, 2, quxstione 18, arlic. D.m
immediate prænotatis. Minor etiam liquet;
2. Unde cum inquiritur, verbi gratia, quis I
nam objectum pradicationissunt actus, qui­
istorum actuum sit perfectior, humiliare st, I
bus auditores, et pcenitenles ad justitiam
vel obedire? sensus quæstionis est. quis eo- ■]
disponuntur, ut prænotavimus n. 86. Actus
rum sit specifice, et ex parte objecti perfec- |
autem quibus peccator ad insignem perfec­
tior, quidquid sit de aliis circumstantiis, |
tionem disponitur, debent esse actus ferquæ possunt ita variari, et augeri, ut ac- 1
venlissimi, et excellentissimi charitatis, et
tum ex specie sua minus perfectum red­
contritionis ; et actus, quibus homo statuat,
dant perfectiorem actu ex specie sua magis
etconetur observare non solum præcepta,
perfecto, ut in simili late diximus tradat.
sed etiam consilia : nemo quippe sine hu­
13, disputatione 9, dub. 3. Tum etiam, quia
jusmodi actibus consequitur egregium sanc­
sermo comparativus respicit extrema se­
titatis gradum. Sed ut peccator disponatur
cundum aliquid in unoquoque firmum,et
ad justitiam tepidam, et imperfectam, sufstabile; de re enim, quæ mutatur, crescit,
■ ficiunt actus imperfecti fidei informis, spei
aut decrescit, in quantum hujusmodi, non
informis, et attritionis conjuncti sacra­
potest certo diffiniri, an sit major, vel mi- I
mento. Constat autem unicum actum per­
nor ; modo quippe erit unum, et modo ;
fectissimum charitatis esse praestantius
aliud ; sola autem bonitas ex objecto est {
objectum, et majoris valoris, atque æstimafirma, et immobilis : nam quæ sumitur ex 1
bilitatis, quam plures actus ex immediate
fine operantis, et ex circumstantiis, sæpis■
relatis. Ergo pradicatio peccatorem con­
sime variatur, eodem actu secundum spe­
vertens, et trahens ad insignem sanctitatis
ciem permanente. Tum denique, quia nisi
perfectionem, habet objectum excellentius,
hoc modo discurramus, locus praeluditur
et Deo magis gratum, quam pradicatio
huic quæstioni, et similibus ; nam cum po- i
convertens plures peccatores ad justitiam
tissima operationis perfectio desumatur ex
lepidam, et remissam.
ultimo fine supernatural!, et ex fervore
;r,._ 89. Respondebis primo, objectum utriuscharitatis ; interroganti quis sit perfectior
qne prædicationis non esse dumtaxat actus
actus? sine controversia quilibet respon- '
[«nitentium,sed includere etiam gratiam,
deret, illum esse perfectiorem, qui fit ox l
sdqaam per prædictos actus disponuntur :
majori Dei dilectione. Sicut indubitatum
gratia autem plures justificans majus bo­
est actum, quo B. Virgo vel festucam ex
nam est. quam gratia unius, licet ista gra­
terra levaret, excedere in perfectione, et
tiam uniuscujusque illorum seorsim sump­
merito actum alterius justi ex objecto per­
torum excedat.
fectissimum. Ut ergo pro his comparatio­
?*Ai- Sed hoc facile evertitur. Primo, nam
nibus detur quæstioni locus, oportet atten­
*■ (4iam concesso, quod objectum pradicatiodere ad perfectionem operationum specifi­
niscomplectetur gratiam eorum, qui con­
cam, sive ex objecto; iliaque simpliciter
vertantur, nihilominus ratio proxime facta
perfectior censenda est, quæ terminatur ad
adhuc persisteret in suo robore. Quoniam
objectum simpliciter perfectius.
K;
unica gratia intensa, et valde perfecta me­
88. His suppositis, facile apparet veritas*?
lius quid est, et Deo magis placet, quam
nostri consectarii, quoniam illa praedicatio
pluresgratiæ imperfectæ,et remissae; pluest

203

ris quippe habetur unica gratia.ut centum,
quam centum gratiæ ut unurn, ut a num,
Ίβ ostendimus. Ergo ex hac etiam parte
infertur, prædicationemconvertentem uni­
cum peccatorem al excellentem sanctita­
tem habere objectum simpliciter perfectius,
ac subinde esse simpliciter perfectiorem,
et Deo magis gratam, quam prædicatio­
nem plures convertentem ad justitiam im­
perfectam, et remissam.
Refellitur secundo, et melius, quia actus
prædicationis nihil aliud est, quam exhor­
tatio, admonitio, et consilium, quibus au­
ditores excitantur ad bonum, et a malo
retrahuntur : unde illud tantum est prædi­
cationis objectum, quod cadit sub exhorta­
tione, et consilio. Sub his autem non cadunt,
nisi actus illius, cui exhortatio fit, et con­
silium præbetur; ut enim docet D. Thom.o. Ttro
1, 2’ quxst. 14, art. 3, consilium solum
versatur circa ea, quæ per nos libere agun­
tur; frustra quippe alicui consulitur id,
quod sub ejus potestate non est. Gratia au­
tem non est aliquid agendum ab hominibus,
quibus pradicatio fit, cum solus Deus eam
infundat. Neque aliquid aliud in hoc nego­
tio subest eorum potestati saltem imme­
diate, nisi actus quibus ad recipiendam
gratiam se præparant. Hi ergo, non autem
gratia, habent esse per se prædicationis
objectum. Quod si evangelici oratores ex­
cellentiam gratiæ auditoribuscommendant,
sicut etiam extollunt divinam bonitatem,
misericordiam, justitiam, etc. tamen to­
tum hoc eo ordinant, ut excitent auditorum
animos ad eliciendum actus, quos diximus,
ex quibus proinde regulanda est eminen­
tia prædicationis.
90. Respondebis secundo, objectum pra-Alia era­
dicationis ejus, qui plures convertit ad gra- sio·
tiam imperfectam, et remissam, non esse
duntaxat actus imperfectos, et informes,
quos re ipsa eliciunt conversi ; licet enim
nemo eorum eliceretur, adhuc tamen pra­
dicatio non privaretur omni objecto, nec
careret omni perfectione, utex D. Ber nardo D. Bern.
num. 86 vidimus. Sed ad objectum præ­
dictæ prædicationis perlinent etiam illi
actus, quos pradicator elici ab audientibus
intendit. Et quis non intendat elici plures
perfectissimos, et formatos? Unde hi etiam
spectant ad objectum prædicationis conver­
tentis plures ad justitiam imperfectam, et
remissam ; et consequenter ex hac parte
nequit determinari excesssus inter utram­
que prædicationem.

-**·

>

264

DE CHARITATE

ccnfcu ^ælerum hoc effugium facile præcluditer.
ter‘ tur; nam etiam prædicator, qui unicum
tantum ad perfectam sanctitatem conver­
tit. vellet plurimos, et innumeros trahere
ad eandem perfectionem ; et tamen in casu
præsenlis difficultatis hæc intentio non
consideratur. Quippe si attenderetur, eo
ipso convertens unum ad sanctitatem per­
fectam. haberet per quod evidenter excede­
ret convertentem plures ad justitiam remissam.'Ergo neque in isto debet similis
intentio considerari. Sed in utroque attendi
debet praestantia effectuum, quos praedica­
tio ex vi sua nata est inducere, sive se­
quantur de facto, sive impediantur aliquo
Γ4πρΐρΓ °^·
exemPl° ma8's manifestum
puiio. fiet. Sit v. g. prædicator, qui licet a mor­
talibus caveat, de progressu tamen virtutis
parum curet, corporis commoditatibus in­
dulgent. rerum temporalium abundantiam
aucupetur, hominum, præsertim divitum,
ac potentium familiaritati se ingerat, et
denique, quantum lex divina citra culpam
gravem patitur, per sensibilia diffluat.
Deinde auditores præcise admoneat, ut etsi
capitalibus adstringantur, de divina miseri­
cordia non desperent, sed suo tempore ad
confessionem accedant, dolentes quoniam
gratiam amiserunt, quoniam gehennam
meruerunt, quoniam sunt puniendi in ae­
ternum, nisi resipiscant. Profecto hujus
prædicatio ex vi sua non est apta majorem
effectum in animis audientium parere,
quam actus supra relatos ; quia neque prædicatiqnis verba, nec vitæ prædicantis tepiditas altius aliquid persuadent. Unde
quæcumque alia hujus concionMoris inten­
tio, vel desiderium majoris profectus in
auditoribus, est quasi non esset in ordine
ad commendationem ipsius prædicationis ;
quia est omnino inefficax ad prædictum
effectum præstandum. Econtra vero sit
alius prædicator Apostolicæ vitæ studiosus,
ferventi charitate flagrans, pœnilentiæ, ac
paupertatis amator, atque abstinentiæ, vir­
ginitatis, humilitatis, cæterarumque virtu­
tum apprime sectator, qui perfectioni vitæ
doctrinam conjungens, verbo, et exemplo
moneat auditores, ut terrena cuncta despi­
cientes æternum, et divinum bonum ar­
denter diligant, et sola præceptorum obser­
vatione non contenti evangelica consilia
pro viribus custodiant, atque ad perfectio­
nis apicem diligenter aspirent. Proculdubio
hujus prædicatio habet ex vi sua parere in
auditorum mentibus perfectissimos actus,

DISP. V, DUB. III.

egregiaque virtutum opera, quibus insignis
suam perfectionem efficiendo unam gra­
sanctitas, et perfectionis status acquiritur;
tiam valde intensam, quam efficiendo pluquippe et verborum energia, et prædicatoresgratius remissas ; sicut ex parte ipsa­
ris vita, unde illa efficaciam trahunt, totum
rum gratiarum melius quid est una gratia
id expostulant.
i
ut centum, quam centum gratiæ ut unum ;
91. Et juxta hunc legitimum sensum eis®*
nemoque negabit in una sanctitate B. Vir­
asserimus, et ratio superius facta convincit,^’
ginis magis splendescere Dei perfectionem,
prædicationem convertentem unum alimagisque Deum glorificari, quam in sanc­
quem ad insignem perfectionem habere^
titatibus plurium justorum : ergo pariter
praestantius objectum, ac subinde esse simpraedicator convertens unum aliquem ad
pliciter meliorem, et Deo magis gratam,
insignem perfectionem, magis Deo placet,
quam prædicationem plures quidem pecca­
ipsumque glorificat, quam qui plures con­
tores convertentem, sed eos tepidos, et im­
vertit ad justitiam imperfectam, et remis­
perfectos relinquentem ‘? Loquimur enim,
sam, Patet consequentia: tum quia ita prout decet, in sensu formali, et proprio·,et
portionabili 1er se habet causa moralis, cuconsiderando id, quod unaquæque illarum
jusmodi est prædicator, ad prædictos effec­
prædicationum nata est inducere. Unde
tas, sicut se habet causa physica, nempe
neque doctrinam restringimus ad effectam,
Deas. Tum etiam, quia ita se habet excesquem re ipsa auditores consequuntur, juxta
sascausæad causam, sicut excessus effec­
ea quæ supra num. 86 ex D, Bernardo ob-1*-^tus ad effectum : ergo si unus homo con­
servavimus.Nec extendi permittimusadomversus ad insignem sanctitatem magis Deo
ne id, quod prædicator alias inefficaciter
placet, ipsumque glorificat, quam plures
intendit; sed ad omne, et solum illud, qaod
homines conversi ad justitiam tepidam, et
prædicatio ev vi sua (ad quam etiam perli­
imperfectam, pariter prædicator conver­
net efficacia ex prædicatoris vita, ex exem­
tens unum ad insignem sanctitatem magis
plo desumpta) nata est efficere. Et in hoc
Deo placet, ipsumque glorificat, quam qui
sensu elucet vis rationis nostræ, effugiamplures convertit ad justitiam imperfectam,
que illi adhibitum evanescit ; nam prædi­
et remissam, ut num. 34 argumentabamur.
catio, quæ propter verborum efficaciam, et
In causis etiam artificialibus idem appa­
vitæ exemplum sufficiens est unum aliquem
ret ;nam majorem gloriam sibi comparat,
ad perfectionis statum perducere, ex vi sua
plusque meretur pictor, qui unicam ima­
habet movere ad plurimos actus formatos,
ginaro perfectissimam pingit, quam qui
eosque perfectissimos, sine quibus nemo
pingit plures vulgares, et imperfectas : si­
statum illum assequitur, ut constat ex su­
tôt ex parte ipsarum imaginum illa pluris
pra dictis. Quæ autem ob vitæ imperfectio­
æstimatur, quam istæ. Idemque videmus
nem , et verborum tepiditatem, etiamsi
in aliis artificibus, et artefactis, ut conside­
mullos convertat, eos tamen duntaxat mo­
ranti constabit, et experientia liquet.
net , et movet ad gratiam imperfectam
Et ut ad scientias, et doctrinas transea­
(quatenus solum monet, et movet homines
mus, plus laudis meretur, qui unicum li­
ut fugiant mortalia, et se disponant ad re­
brum excellentis doctrinæ scribit, quam
cipiendum sacramenta), solummodo ex vi
scribens plures indoctos, insipidos, et nul­
sua habet excitare ad actus informes, im­
lius, vel exigui fructus. Nec enim minus
perfectos, et remissos ; ii quippe sufficiunt
laudari deberet D. Thomas, si vel unicam
ad similem effectum consequendum. Præs­
Theologiæ Summam scripsisset, quam gre­
tantius igitur objectum habet prima illa
garii Scriptores, qui plura, et grandia vo­
prædicatio, quam hæc secunda ; et conse­
lumina edunt. Magister quoque, qui uni­
quenter illa est perfectior, et Deo gralior,
cum discipulum sapientissimum sua ins­
quam ista. Atque ideo prædicator, qui
tructione facit, magis laudari debet, quam
unum aliquem convertit ad insignem sanc­
qui plurimos docet, sed eos rudes, et in
titatem, magis Deo placet, magisque ipsnm
primo scientiæ limine relinquit. In quo
glorificat, quam prædicator plures conver­
comparationis genere multum eminet D.
tens, sed eos tepidos, atque imperfectos
Ambrosius, qui D. Augustinum, Ecclesiæ
relinquens, ut num. 85 statuimus.
lumen, convertit et docuit, ut recte tradit
92. Quod exemplis etiam demonstrari^*:
fram. Franciscus Mendoza lib. 3 Virid. probi. 3,
potest ; nam in primis ut a suprema causar·^·
’abi inquit : α Licet ad perfectam Doctoris
ad alias descendamus, Deus magis explicat
» lauream plurium instructio, et conver- suam

205

sio requireretur, adhuc conversio D.
a Augustini sufficeret ad D. Ambrosium
a Doctoris laurea coronandum. » Idque
probat in hunc modum ·. « Illa D. Augustini
u conversio multis aliis· conversionibus
a æquipollercl. Nam in sacris Litteris unus
a vir nimium execellens, et facile princeps
« multis aliis non solum confertur, sed
a etiam antefertur. Unde Ecclesiasticus
a cap. 16 : Melior est, inquit, unus timens
a Deum, quam decem filii impii : ab uno
a sensato inhabitatur patria, et tribus im­
a piorum deseretur. Quibus verbis aliqui
« addunt : et unus justus pro toto mundo.»
Deinde post alia subdit : i Quare cum D.
a Ambrosius unum Deo genuerit Augusti­
a num, innumeros sine dubio filios per
« Evangelium genuisse credendus est. Nam
σ unus Augustinus et doctrina, et sanctita­
a te innumeris aliis antecelluit ; et major ’
a ex illo tantum, quam ex innumeris aliis
« utilitas in Ecclesiam redundavit. Et con­
a firmatur , quia quemadmodum David
a unum superans Philisthæum omnes cen­
a setur Philistinorum acies superasse ; et
« Judith unum ingulans Holofernem jugu­
« lasse censetur omnes Assyriorum legio­
« nes : et Christus Dominus unum Archia dæmonem, ut appellat D. Chrysostomus,
a profligans censetur profligasse omnes
« daemonum catervas, et Christianorum
« pedibus profligandas subjecisse : ita pla­
a ne D. Ambrosius unum superans Augus­
a tinum omnes omnino Manichaeorum,
« cæterorumque haereticorum exercitussu« peravit. Unde ex hac unica victoria di­
a gnus fuit, qui celeberrima Doctoris lau­
a rea coronatus triumpharet. » Hæc prædictus Author, quibus et doctrinæ nostri
consectarii satis aperte subscribit, .et nova
suggerit argumenta, ut existimemus præ­
dicatorem, qui unicum hominem ad insi­
gnem sanctitatem convertit, non minus
mereri lauream Doctoris, et Apostolici concionatoris adoream, quam qui plures aut
Indos, aut barbaros, aut peccatores conver­
tit ad justitiam imperfectam, et remissam.

tt

Proponitur ultimum corrollarium ejusdem
doctrinæ.

93. Quarto infertur ex supra dictis, me-Quartum
lius quid facere, et magis Deum glorificare
prædicatorem, sive magistrum spiritualem,

I

DE CHARITATE.

qui doctrina sua. vitæque exemplo unum
justum imperfectum ad magnam perfectio­
nem perducit, quam qui plures a peccato
convertit, tepidos, et imperfectos relinquens. Probatur primo ex dictis § præce»r. denti ; nam praedicatio, quæ verborum
efficacia,vitæque exemplo perducit aliquem
ad statum excellentis sanctitatis, idem ob­
jectum habet, sive extrahat illum a statu
peccati, sive a statu gratiæ remissae; utrobique enim habet pro objecto actus inten­
sissimos excellentium virtutum, eosque
gratia informatos, sive quibus neque pec­
cator, neque justus tepidus transit ad per­
fectionis statum : ergo utrobique sortitur
eandem perfectionem. Atqui in priori casu
talis praedicatio est præstantior, et Deo
magis accepta, ejusque magis glorificativa,
quam praedicatio plures peccatores conver­
tens, sed eos imperfectos relinquens, ut §
prxced. late ostendimus: ergo idem dicen­
dum est in posteriori casu.
Confirmatur; nam vite exemplum, ac
verbi efficacia, quæ movent justum imper­
fectum, ut teporem exuat, et perfectionem
acquirat, etiam movent illum ut abhorreat
peccata, et illa commisisse vehementer doleat: hujusmodi autem dolor, quantum est
de se, destruit quodcumque peccatum mor­
tale, et de facto, si illud inveniret, destrue­
ret: ergo prædicatio, quæ justum imper­
fectum movet, et trahit ad insignem perfec­
tionem, habet quantum est de se. efficaciam
extrahendi illum a peccato, et perducendi
ad perfectionis statum; et consequenter
sive de facto extrahat a peccato, sive non,
sortitur eandem perfectionem, et virtutem,
quibus excedat prædicationem, quæ plures
peccatores convertit, sed eos imperfectos
relinquit.
ïffu94. Respondebis, existentem in peccato
ïiam· difficilius converti ad justitiam, quam existens in gratia trahatur ad perfectionem ;
nam ipsum peccatum justitiæ obsistit, retrahitque a conversione : quod impedimentum
non habet locum in gratia remissacomparative ad perfectam. Prxsertim quia diffi­
cultas ad aliquam formam eo magis crescit,
quo major est indispositio ad talem for­
mam, propter elongationem subjecti ab
ejus participatione ; peccatum autem mor­
tale est maxima indispositio ad gratiam,
ejusque augmentum, utpote subjectum ab
ipsis maxime elongans ; atque ideo diffici­
lius est peccatorem converti, quam justum
tepidum transire ad perfectionem. Accedit

DISP. V, DUB. III.

etiam, quod in ordine naturæ longo diffi­
cr,«u Thomiste, Capreol. in 3, dist. 27, quxst.
cilius est mortuum revocare ad vitam,
unie. ari. I, conci. 8, Paludan. gursl. 2,
quam vivo, licet valde infirmo, restituere
Cajet, quxst. cd. art. 7, ubi Bannez dub. 2,
sanitatem : ergo in ordine supernatural!
Aragon, conci. 1 et 2, et Arauxo conci. 1,
difficilius erit mortuum per peccatum ad
Et ex aliis Magister in 3, distinet. 30, ubi
vitam gratia? convertere, quam existentem
Jàù- Richard, art. 1, quxst. 3, Almainus quxst.
ingratia, licet imperfecta, et infirma, ad
tea. unica, Altisiodor. tract. 5, cap. 2, quxst.
statum perfectionis perducere. Cum ergo
^Lull. Lorca art. 7, cit. disputat. 31, num. 10,
illud opus sit excellentius, magis merito­
Suarez disp. 2, de charitate, sed. 3, num.
rium, magisque Deo acceptum, quod est
6, Valentia disput. 3, quxst. 5, puncl. 3,
difficilius, sequitur melius quid facere, et
elalii plures.
Deum magis glorificare prædicatorem, qui
Quædoctrina certior adhuc est in aliis
plures peccatores ad justitiam, etsi remis­
comparationibus; nam difficilius est dili­
sam convertit, quam qui justum tepidum
gere ex charitate proximum, quam Deum ;
perducit ad perfectionem.
et nihilominus dilectio Dei est simpliciter
95. Sed hoc effugium, quod præcipuoWt
melior, et magis meritoria, quam dilectio
molivocontrariæ partis innititur,dupliciter '
proximi. Similiter difficilius est diligere
praecluditur. Primo, quia dato, et non con­
extraneos, et peccatores, quam diligere
cesso, quod transitus peccatoris ad justitiam
parentes, el Sanctos ; et tamen melius, et
esset difficilior, quam transitus justi imper­
magis meritorium est diligere istos, quam
fecti ad perfectionem, minimeadhuc infer­
illos. Et generalis horum ratio est, quam
retur plus mereri, et Deum magis glorifi­
D.Thom. assignat; nam ad rationem vir­
care prædicatorem convertentem peccato­
tutis, el meriti plus facit bonum, quam
rem ad justitiam, quam prædicatorem
difficile: Deus autem, amici, parentes, eb
promoventem, et perducentem justum tepi­
Sancti sunt meliora objecta, et digniora di­
dum ad perfectionem. Et ratio est, quoniam
lectione, quam proximus, inimici, extranei,
excessus operis meritorii, et Deo grati non
et peccatores. Quod motivum etiam militat
regulatur juxta difficultatem, sed secundum
in nostro casu, quoniam prædicatio perdu­
excellentiam objecti : atqui objectum præcens justum tepidum ad perfectionem, ha­
dicationis moventis justum tepidum ad
bet objectam simpliciter perfectius quam
perfectionem est simpliciter excellentias,
prædicatio convertens peccatores ad im­
quam objectum praedicationis convertentis
perfectam justitiam, ut loco citato expli­
peccatorem ad justitiam tepidam, et remis­
cuimus.
sam : ergo illa est melior, et Deo gratior,
θθ' ^cundo refellitur eadem responsio
qnam ista. Consequentia palet : minor
ererlendo directe, quod insui patrocinium
etam constat ex supra dictis,- nam objec­
•^.assumit; quoniam difficiliusz est justum
tum prioris prædicationis sunt actus per­
f** tepidum, et imperfectum perduci ad per­
fectissimi excellentium virtutum : objectam
I
fectionem, si ve egregiam sanctitatem, quam
vero posterioris sunt actus remissi, atque
'
peccatorem converti ad justitiam, lepidam
inferiorum virtutum, ut § prxced. fuse ex­
tamen et remissam : ergo ex ipsamet res­
plicuimus. Major autem est communis, et
ponsione (si verum assumit), infertur mé­
fias quid facere, et magis Deum glorificare
vera sententia desumpta ex D. Thom. tomo fr
praedicatorem, qui unum justum existen­
aliis lociis, tum specialiter in hac 2. 2,
tem in statu justitiæ remissae perducit ad
quxst. 27, ari. 8 ad 2, ubi ait; α Plus facit
perfectionem, quam prædicatorem conver­
ad rationem meriti, et virtutis bonum,
« quam difficile. Unde non oportet, quod
tentem plures peccatores ad justitiam tepi­
a omne difficile sit magis meritorium ; sed
dam, et imperfectam. Antecedens patet ex
a quod sic est difficilius, ut etiam sit me­
ipsa experientia, qua deprehendimus pau­
« lius. » Ex quo principio resolverat ari.
cissimos ex his, qui cum justi sint, manent
I prxced. dilectionem amicorum esse me­
tepidi, et pigri, ad perfectionis statum ali­
liorem, et magis meritoriam, quam inimi­
quando pertingere; plurimos autem pecca­
tores quotannis, et quotidie per sacramen­
corum dilectionem ; nam licet difficilius sit
tum pœnitentiæ reconciliari. Quod non ita
diligere inimicum quam diligere amicum;
contingeret, nisi illud prius esset longe
nihilominus dilectio amicorum attingit
objectum melius, et magis conjunctum.
difficilius, quam hoc posterius.
Cui resolutioni subscribunt communiter
Probant deinde idem antecedens ex illo
Thomiste,

Apocal. 3 : Utinam frigidus, aut calidusApoc. 3.
esses: sed quia lepidm es, incipiam le emovere
e.c ore meo. Quo loco plures Interpretes per
tepidum intclligunt justum remissum; per
frigidum vero peccatorem. Diciturque ille
cxecrabilior Deo, quam iste, non simplici­
ter, sed secundum.quid, quatenus estin illo
difficilior dispositio circa transitum ad me­
liorem frugem, quam in peccatore circa
gratiam. Et ita exponit prædictum locum
D. Thom. his verbis : « Utinam frigidusD- Tb0·
a esses existons adhuc in peccatis, aut cali­
dus fervens calore charitatis. Hoc ideo
a dicit, quia homo frigidus, scilicet non­
a dum conversus, ex consideratione pecca­
a torum disponitur ad timorem, et poeni­
(i tentiam. Homo autem tepidus, scilicet
« qui conversus est, et post conversionem
a tepide agit, ex conversione habet confi­
« dentiam meritorum; et ideo non corri­
a git desidiam, et ita manet.el durat vacuus,
<( et dignus evomi a Deo, etc. » Subdit au-D- Th0·
tem inferius : « Sed objicitur, quia esse
« frigidum estmalum : quomodo ergo dici­
« tur, Utinam, etc. Respondeo : In frigido Nota·
(( homine, qui vel fidem plenam non ha­
« bet, vel si habet, quasi nihil boni agit,
(( duo sunt, scilicet ipsa frigiditas mentis,
« et materia dispositionis; quia licet sit
U frigidus, tamen cum non sentit aliud in
« se, unde confidat, et ulterius videt mala
(i sua, ex hoc potest facilius disponi ad bo­
« num. Tepidus autem, qui aliqua bona
a agit, et se conversum videt, confidit, et
a ex confidentia difficilius seipsum corrigit
« Loquitur ergo de frigido non quantum
« ad culpam, sivefrigiditalem, sed quantum
« ad dispositionis majorem facilitatem. »
Cui expositioni suffragantur D. Hieronym. d. nier.
D. Anselm. D. Bernard. Haymon, et Lyra-^-^jJ;
nus relati ab Alcazar super prædictum lo-Haying,
cum Apocalypsis.
Alcâzar.
97. Clarissime autem, et ad intensio­
nem nostram tradit eandem doctrinam
Joannes Cassianus collât. 3, cap. 19, u bi ex cassian.
sententia Abbatis Danielis distinguit 1res
anima? status, nempe carnalem, qui est
peccatorum, et in vitiis commorantium ;
animalem, illorum nimirum, qui a sæculi
vanitate, et peccatorum tenebris ad gratiam
conversi, nihil de profectu spirituali cu­
rant ; ci spiritualem, illorum videlicet, qui
perfectionis statum adepti sunt, vel ad il­
lum inardescunt. Docetque carnales esse
illos, quos Apocalypsis frigidos appellat ;
animales vero, quos vocat tepidos. Et red-

208

I

DE CHARITATE.

dens rationem, quare hujusmodi, nimirum
tepidi, quodammodo deteriores censentur,
Nos. quam frigidi, sic ait : « Quia facilius ad
< salutarem conversionem, ac perfeclio« nis fastigium carnalis quis, id est sæcu« laris, vel gentilis accedit, quam is qui
professus monachum, nec tamen viam
« profectionis arripiens, ab illo semel spi­
ritualis fervoris igne discessit. Ille nam­
€ que corporalibus saltem vitiis humilia­
tus, atque immundum se sentiens cogi­
tatione carnali, ad fontem verae purifica­
tionis, ac perfectionis culmen quandoque
<- compunctus accurrit ; et horescens illum,
in quo est. infidelitatis gelidissimum sta­
c tum. spiritus ardore succensus ad perfec­
« tionem facilius evolabit. Nam qui semel,
a ut diximus, tepido exorsus initio, mo­
nachi cmpit abuti vocabulo, nec tamen
9 humilitate, ac fervore, quo debuit, iter
hujus professionis arripuit, infectus se­
tf mel hac miserabili lue, et in ea quodam­
9 modo resolutus, nec ex se ulterius per­
fecta sapere. nec alterius poterit monitis
erudiri, etc. - Et deinde subdit inferius:
Quid diutius immoramur in his, quæ
ct nobis experimento satis comperta sunt,
tf et probata? Frequenter enim vidimus
a de frigidis, atque carnalibus, id est de
« sæcularibus, ac paganis, ad spiritualem
« pervenisse fervorem; de tepidis vero,
« atque animalibus omnino non vidimus.»
98. Confirmatur primo ex D. Pernardo
Confir­
matio epist. 96 ad Richardum Fontanensein Abbaprima.
D.'Ëërû tem, et socios ejus, ubi hæc habet : « Quan­
tf ta audivimus, et cognovimus ea, et fra­
(! tres nostri ulerque Gaufridus annuntia­
tf verunt nobis. quemadmodum recaluistis
a noviter igne Dei, convaluistis de infir­
u mitate, refloruistis in novitate sancta.
v Digitus Dei est iste subtiliter operans,
« suaviter renovans, salubriter mutans,
a non quidem de malis bonos, sed de bonis
« faciens meliores. Quis dabit mihi, ut
« transeam, et videam visionem hanc
« magnam ? Nec enim minus mira, miσ nusve jucunda ista promotio est, quam
« illa mutatio, nisi quod multo facilius
α reperias multos saeculares converti ad
α bonum, quam unum quempiam de reli­
tf giosis transire ad melius. Rarissima avis
« in terris est, qui de gradu, quem forte
α in religione semel attigerit, vel parum
« ascendat. Vestrum proinde, dilectissimi,
«ι tam insigne, quam salubre factum uni­
α versam merito lætificat civitatem Dei,

< quippe quo rarius, eo el charius, elc. »
Quibus perspicue tradit S, Doctor, facilio­
rem esse inultorum conversionem a malo
in bonum, hoc est a peccato ad gratiam,
quam unius transitum a bono ad melius,
sive a gratia remissa ad intensam, el per­
fectam; huneque posteriorem transitum,
sicut est multo rarior, ita et Deo esse longe
chariorem.
Confirmatur secundo ex D. Thom. 2,2,^
quxst. 189, art. 1 ad 1, ubi reddens rationem, cur Christus Dominus non solum in-p^
nocentibus, sed etiam peccatoribus evangegelica concilia sequenda proposuerit, et
quare adolescens, cujus fit mentio Matlh.
19, non fuerit illa sequutus, bene autem
.MaUhæus publicanus, et peccator, sic ait: XiU
(X Ut ergo Dominus ostenderet perfectio­ Ü.
nem consiliorum utilem esse et innocen­
a tibus, et peccatoribus, non solum vocant
a adolescentem innocentem. sed etiam
a Matthaeum peccatorem. Sed tamen Mat
a thæus sequutus est vocantem, non au­
a tem adolescens; quia facilius convertun­
tf tur ad religionem (in qua observantur
< evangelica consilia, quibus ad perfectio­
tt nem perducimur) peccatores, quam illi,
a qui de sua innocentia præsumunt, qui­
bus dicit Dominus Matth. 21: Publicani,
a et meretrices præcedunt vos in regno
a Dei. » Nomine autem prxsumplionisnon
intelligit eam, quæ sit peccatum mortale,
sed veniale duntaxat, consistens in tepida
quadam securitatis confidentia, juxta ea
quæ supra ex eodem S. Doctore, et ex Cas­
siano vidimus ; nam loquitur de juvene,
quem dicit innocentem, atque adeo justum,
tametsi imperfectum, et tepidum. Sentit
ergo majorem in his esse difficultatem, ut
ad perfectionem transeant, quam in pecca­
toribus, ut convertantur.
99. Ex quibus omnibus instauratur ratio
superius facta ; nam prædicalio perducens^®
unum ad perfectionem, habet objectum»»
melius, et difficilius, quam prædicatio plu-1^
res peccatores convertens ad justitiam tepi­
dam, et imperfectam : ergo illa est opus
melius, et Deo gratius, quam ista ; el con­
sequenter praedicator perducens unum ali­
quem ad perfectionem, melius quid facit,
et magis Deum glorificat, quam prædicator convertens plures ad justitiam imper­
fectam, et remissam. Utraque consequentia
!
patet ex antecedenti Et prima hujus pars
constat ex dictis a num. 23, nam objectum
prædicalionis perducentis unum ad perfec­
tionem,

* ’Λ

■

DISP. V, DUB. III.

lionem, sunt aclus perfectissimi excellen­
tium virtutum : objectum vero prædicalionis convertentis plures ad justitiam tepi­
dam, et remissam, sunt actus virtutum
tepidi, el imperfecti. Secunda nutem ejus­
dem antecedentis pars liquet ex dictis a n.
‘A>, nam experientia, et Patrum auctoritas
probat, transitum justi ab imperfecta jus­
titia ad sanctitatem perfectam esse diffici­
liorem, quam transitum peccatoris ab in­
justitia ad jus litam tepidam, et remissam,
tora* 100. Elut illa, quæ effugium hactenus
* impugnatum pro se afferebant, evidentius
elidantur, animadvertendum est, pecca­
tum mortale indisponens ad gratiam, posse
comparari vel ad Deum, cujus est ipsam
gratiam infundere; vel ad hominem, cui
incumbit elicere actus, quibus ad illam se
praeparet. Primo quidem modo est maxima
indispositio. quia est summum demeritum
reddens subjectum prorsus indignum bene­
ficio gratiæ. Et hoc pacto, videlicet per
modum demeriti, reddit gratiæ collationem
maxime difficilem. Sed quia Deus illam
infundens non attendit demerita peccantis,
sed operatur ex liberali misericordia, prædicta difficultas, quod ad præsens attinet,
pro nulla censetur ; quippe auferenda non
est praedicatoris exhortatione, vel pœnitentisactibus, sed misericordia divina gratis
largiente gratiam, et condonante offensam.
Secundo autem modo non est maxima in­
dispositio, sive impedimentum ad gra­
tiam ; sed minor, quam sit status temporis
in homine justo ad perfectionem. Licet
enim peccatum mortale sit satis magna in­
dispositio, non tamen adeo difficiles reddit
actus, quibus peccator ad gratiam se præparet. Quinimo ipsa peccati turpitudo ali­
quo modo confert, ut homo ad vocem prædicatoris facilius animadvertat suas foedi­
tatis dedecus, suæque damnationis pericu­
lum; ipsaque peccatorum cognitio non
sinit illum quiete agere, sed pungit, ut
pjeniteat ad minus propter gehennae me­
tum; qui dolor, licet imperfectus, simul
cum sacramento sufficit, ut consequatur
gratiam saltem imperfectam, et remissam.
Econtra vero justum imperfectum non est
quod adeo stimulet, ut teporem abjiciat, et
perfectionem sedetur; quia extra peccati
mortalis statum, et reatum se agnoscens,
el in via salutis constitutum credens, pa­
rum, vel nihil desuo profectu curans, in
suæ tepiditatis, et imperfectionis statu
quasi securus immoratur, et degit ; et prop-

209

terea difficilius exerit egregios illos virtu­
tum actus, quibus posset promoveri ad per­
fectionem, ut Patres supra relati palam
affirmant. Et hæc difficultas spectat dum­
taxat ad præsentem considerationem, quo­
niam prædicator non dirigit suum sermo­
nem ad movendum Deum, ut hominibus
gratiam, aut perfectionem conferat, hoc
enim est munus orationis; sed ad moven­
dum auditores, ut aclus eliciant, quibus ad
gratiam, vel perfectionem se præparenl.
In hocque legitimo comparationis sensu
difficilius est prædicatorem perduce justum
tepidum ad perfectionem, quam peccato­
rem convertere ad justitiam.
Per quod patet ad id, quod illa responsio Motiva
primo loco afferebat. Patet etiam ad ejus
additamenta; solum enim probant, quod in convd·
revocatione peccatoris ad vitam gratiæ sit
major difficultas, quam in promotione ad
egregiam sanctitatem, facta comparatione
ad Deum, propter demeritum peccati mor­
talis, quod sola infinita misericordia Dei
superari potest ; non autem in ordine ad
actus, quos peccator, ut se præparet ad gra­
tiam recipiendam, debet elicere. Maxime
cum ad id sufficiant actus imperfecti, et in­
formes, qui non prærequirunt vitam gra­
tiæ, ad quos eliciendos sufficiunt auxilia
gratiæ cum statu peccati mortalis compossibilia.
Addimus esse latum discrimen inter
exemplum ibi allatum, et rem præsentem;
nam mortuus in ordine naturali,cum omni
activitate careat, nullam potest adhibere
dispositionem, aut conatum ad recipien­
dam vitam, sicut adhibere potest infirmus
ad sanitatem; et ideo restitutio illius est
difficilior, cum sit totaliter ab extrinseco.
Mortuus autem spiritualiter per peccatum
non privatur omni virtute activa, sed po­
test intellectu, et voluntate adjutis per fi­
dem, spem, et auxilia supernaturalia, eli­
cere supernaturales operationes, quibus se
præparet ad vitam gratiæ. Unde quantum
ad hoc magis assimilatur infirmo corporali,
quam mortuo; atque ejus conversio quan­
tum ad difficultatem eliciendi actus prae­
parantes (quæ per se pertinet ad præsentem
comparationem, ut saepius diximus), potius
comparanda est sanitatis recuperationi,
quam restitutioni vitæ.
101. Secunda ratio veritatem nostri con- scconsectarii evincens potest ita formari ; quo- træas;
niam majoris aestimationis est apud Deum
gralia intensa unius justi perfecti, quanimentum

i»

«4

DE CHARITATE.

210

Cone.
Trid.

Effu­
giam.

Confu­
tator.

graliæ remissæ plurium justorum imper­
fectorum : ergo magis Deum glorificat, qui
unum illum a gratia remissa ad eximiam
perfectionem provehit, quam qui eos om­
nes ad gratiam remissam convertit. Ante­
cedens constat ex dictis loto § 7, et breviter
suadetur, quia Deus unumquemque æstimat
secundum quantitatem gratiæ, quam ipsi
tribuit ; ipsa enim est proprius effectus,
et quasi mensura divinæ dilectionis, et
aestimationis : ergo justum sanctissimum,
in quo sint centum gradus gratiæ, pluris
aestimabit, quam triginta, vel quadraginta
imperfectos, in quorum singulis sint duo
tantum gradus gratiæ. Consequentia vero
probatur, quia Deus ex nostris operibus
glorificatur juxta eorum bonitatem, e! per­
fectionem : unde quo opus fuerit excellen­
tius, eo operans Deum magis glorificabit.
Præsertim quia actus, quos diximus esse
objectum praedicationis, disponunt ad gra­
tiam , et ejus augmentum. cum quibus
proinde ipsa gratia commensurari debet.
Nam licet Deas illam liberalissime com­
municet, unicuique tamen tribuit juxta
propriam dispositionem, ut docet Conci­
lium Tridenl. sess. G, cap. Ί, et constat ex
dictis a num. 20, et locis ibidem relatis.
Unde quantum ad præsens in idem coinci­
d'd, quod præstantia prælicationis mensu­
retur per ipsam gratiam, et quod mensu­
retur per prædictos actus.
102. Respondebis primo negando conse­
quentiam, in qua deducenda videtur falla­
cia committi. Quia in casu antecedentis
Deus ajstimat justum perfectum ratione
totius graliæ, quam habet, et non ratione
solius augmenti. At in casu consequentis
Prædicator non concurrit nisi ad augmen­
tum , quia supponimus invenisse illum
justum constitutam in gratia. Unde oportet
in his casibus aliter discurrere.
Sed hoc nihil refert. Tum quia prædicatio perducens justum ad statum perfec­
tionis, ex vi sua movet ad actus perfectis­
simos, qui quantum est de se, sufficiunt ad
remissionem culpæ, et primam gratiæ
infusionem : unde quod gratia supponatur
infusa, est per accidens, et nihil æstimabilitatis diminuit in prædicta prædicatione,
ul supra num. 90 magis explicuimus. Tum
quia si ratio facta expendatur, convincit
Deum ratione solius augmenti gratiæ, ad
quod prædicator in nostro casu concurrit,
aestimare unum justum habentum centum
gradus gratiæ, supra triginta, aut quadra­

·$·’

ginta imperfectos, in quorum quolibet sint
duo tantum gradus. Quoniam prædictus
justus non adæquat omnes illos, nec ali­
quem eorum excedit rationeessentiægratiæ
præcise sumptæ ; quandoquidem in singu­
lis eorum invenitur hæc essentia, et aliquid
amplius. Ergo excessus justi perfectissimi
supra omnes, et singulos imperfectos pro­
venit ratione augmenti. Cumque ad tale
augmentum prædicator concurrat in nostro·
casu ; sequitur ut juxta prædictum exces­
sum mensuranda sit ejus excellentia supra
praedicatorem, qui plures convertit ad justi­
tiam imperfectam, et remissam.
Quod magis declarat sequens conside­
ratio : sit casus, in quo unus prædicator
convertit quadraginta ad gratiam tepidam,
puta ut duo : ex quibus alter prædicator
tremanentibus triginta et novem in sua
tepiditate), perducat unum ad gratiam ut
centum. Tunc justus hic ut centum ratione
essentiae graliæ, et illius modicæ intensio­
nis, quam per primam prædicalionem acquisivii, solum aestimatur a Deo sicut unus
de reliquis ; quippe prout sic neminem eo­
rum excedit : igitur quod insuper æstimelur a Deo tantundem.quantum aestimantur
omnes alii, et adhuc amplius, est ratione
augmenti, quod assequitur prædicatione
illa, per quodque ascendit a gratia ut duo
ad gratiam ut centum. Si ergo ratione aug­
menti unus justus perfectissimus superat
quadraginta remissos, prædicator qui doctrinæ efficacia, et vitæ exemplo ad hujus­
modi augmentum illum perducit, majus
quid facit, magisque gloriosum, quam alter
qui quadraginta ad gratiam remissam con­
vertit.
103. Respondebis secundo negando ite-Ahitnrum consequentiam, quia præstantia actionis non debet pensari ex solo termino ad
quem, sed etiam ex termino a quo, et ex
modo, quo terminus fit. Solet enim effec­
tus imperfectus, qualis est materia prima,
postulare actionem perfectissimam, nempe
creationem ; cum tamen forma substantia­
lis, quæ est longe pefectior, possit fieri per
generationem, quæest actio non ita perfec­
ta. Et ratio est, quia materia prima, cum
sit primum subjectum, fit ex nihilo, circa
quod non potest operari actio, nisi infini­
ta : forma vero fit ex præsupposito subjec­
to, ad quod attingendam sufficit actio limi­
tata. Ita ergo in nostro casu, prima gratia
quantumcunque remissa postulat perfectis­
simam actionem, quia debet fieri cum des­
tructione

DISP. V, DUB. ΠΙ.

-

tructione peccati : augmentum vero quantumcunque magnum, non habet istum
terminum a quo, cum inveniat peccatum
destructum, atque ideo non postulat tam
perfectam actionem.
ta* Verum hæc etiam responsio facile refellitur, quoniam præstantia cujuslibet actio­
nis simpliciter regulatur ex fine, et termi­
no ad quem, ex termino autem a quo solum
secundum quid. Unde facta comparatione
inter duas actiones, quarum una excedat
ratione lermini ad quem, et excedatur ra­
tione termini a quo, alia vero e contra se
habeat; illa erit absolute, et simpliciter
perfectior, licet ista sit perfectior secundum quid. Hac ratione D. Thom. 1, 2, q.
113, art. 9, docet, et probat justificationem
impii excedere simpliciter creationem uni­
versi, quia habet nobiliorem terminum ad
çwm, nempe gratiam ; quamvis creatio ex
parte termini a quo, et ex parte modi fa­
ciendi, nempe ex nihilo, excedat justifica­
tionem impii, quæ fit ex præsupposilo sub­
jecto, ul latius explicuimus tr. 15, disp. 4,
?.nodub. 3, conci. 2. Docet etiam ex D. Thom.
ibidem, glorificationem absolute loquendo
ese opus majus,quam sit justificatio impii,
eo quod terminatur ad communicandam
gloriam, quæ est maximum bonum : licet
justificatio, quia fit ex peccato, et confertar indigno, sit majus opus respective, et
secundum quid, ut declaravimus loco citato,
tondus. 3. Sic ergo, quod conversio pecca­
toris ad gratiam remissam, et praedicatio
ad illam hortans habeant pro termino a
'jiw peccatum ; profectus vero justi, et prae­
dicatio ad illum movens habeant proter­
mino a quo gratiam remissam, minime
obstat, quo minus hæcsimpliciter excedant
in perfectione : quandoquidem terminus
ad quem, maximum scilicet incrementum
graliæ, est aliquid perfectius, ut supra
ostendimus. Exemplum autem de creatio­
ne materiæ, et eductione formae nihil con­
vincit, ut infra n. 109 constabit.
Adde, excessum illum, quem concedimus
conversioni ad primam gratiam ratione
lermini a quo, et destructionis peccati, so­
lam esse respectu actionis Dei infunden­
tis ipsam gratiam ; sed non conducit, ut
similem excessum tribuamus praedicationi,
perquam talis conversio fit. Quia praedi­
catio non respicit gratiam quatenus fit ex
peccato, sed quatenus consequitur ad actus,
quibas peccator ad recipiendum illam se
disponit. Cumque hujusmodi actus non suf­

211

ficiant per se ad expellendum peccatum,
consequens est, ut non respiciant illud tanquam terminum a quo necessario destruen­
dum per adventum termini ad quem. Aliun­
de vero prædicti actus sunt simpliciter
imperfectiores his, ad quos movet praedi­
catio perducens justum a statu tepiditatis
ad statum perfectionis, ut supra n. 90 ex­
plicuimus. Unde prædicatio hujusmodi est
simpliciter,et attentis omnibus opus majus,
et Deo gratius, quam prædicatio plures
quidem peccatores convertens, sed eos te­
pidos, et imperfectos relinquens.
104. Tertia ratio, quæ ad confirmandam Tertiam
doctrinam nostri consectarii potest formari, est hujusmodi : nam inter causas physicas, aut etiam morales, quas Deus ordi­ vam.
navit ad producendum, vel augendum gra­
tiam (cujusmodi juxta diversas sententias,
sunt sacramenta) illae quæ supponunt pri­
mam gratiam, et perficiunt eam, uti se
habent Eucharistia, Confirmatio, et Ordo,
sunt simpliciter perfectiores, quam Baptis­
mus, et Poenitentia, quæ ordinantur ad
producendam primam gratiam, et ad ex­
pellendum peccatum : ergo inter causas
moraliter influentes (quo pacto se habent
praedicationes) illa quæ supponendo gra­
tiam in statu remisso concurrit ad illam
perficiendam, est absolute perfectior, quam
illa, quæ concurrit præcise ad primo acqui­
rendam quandam gratiam remissam ; et
consequenter prædicator promovens jus­
tum tepidum ad statum perfectionis, majus
quid facit, et magis Deum glorificat, quam
qui plures convertit, eos tepidos, et imper­
fectos relinquens. Ista secunda consequen­
tia constat ex prima, et hæc patet ex ante­
cedenti ob paritatem rationis. Antecedens
autem quantum ad sacramentum Eucha­
ristia? est omnino certum, et satis aperte
colligitur ex his, quæ tradit Concil. Trident. ConciL
sess. 7, can. 3, et sess. 13, c. 3. De quo vi- Trid‘
deri potest Bellarm. lib. 2, de Sacramentis, Bcllarm.
cap. 28. Quod vero attinet ad ordinem, et
confirmationem, est manifesta doctrina D.
Thom. 3 pari. q. 65, art. 3, ubi postquam D. Tho.
dixit, quod simpliciter loquendo, Sacra­
mentum Eucharistie e.d potissimum inter
alia Sacramenta, idquepluribus rationibus
ostendit, hæc subjunxit : « Aliorum autem
« sacramentorum comparatio ad invicem
« potest esse multiplex. Nam in via neces­
a sitatis Baptismus est potissimum sacra­
a mentum : in via autem perfectionis sa­
a cramentum Ordinis. Medio autem modo

- '4

•Ο!
Ο
Arlw

DE CHARITATE.

« se habet sacramentum Confirmationis. »
Et do aliis sacramentis, subdit : « Sacra« mentum vero Pœnitentiæ, et Extrema?
.i Unctionis sunt inferioris gradus a præ'■ dictis sacramentis, quia sicut dictura est,
ordinantur ad vitam Christianam, non
« per se, sed quasi per accidens in rerae■ dium supervenientis defectus. Inter quæ
σ tamen Extrema Unctio comparatur ad
« Poenitentiam, sicut Confirmatio ad Bap­
tismum; ita scilicet, quod Poenitentia est
majoris necessitatis, sed Extrema Unctio
■< est majoris perfectionis. » Cui doctrinae
subscribunt Thomiste art. cit. ut videri
Marti- potest apud Martinez de Prado ad illam
Pndo.
dub. 3, § 2.
jubora- 105. Confirmatur, et declaratur amplius,
,ur· quia ita proportionabiliter comparantur
inter se Baptismus, et Confirmatio, sicut
inter se comparantur prædicatio convertens
peccatorem, el prædicalio justum perficiens
et ad sanctitatem promovens ; Baptismus
enim confert primam gratiam,Confirmatio
vero illam auget, et perficit : sed Confir­
matio gratiam supponens, augens, et per­
ficiens, est sacramentum nobilius, quam
Baptismus primam gratiam efficiens : ergo
prædicatio justum perficiens, et ad sanctitatem promovens est melior, et majoris
æstimationis apud Deum, quara prædicatio
convertens peccatorem ad gratiam ; et con­
sequenter si prædicator justum ad insignem
sanctitatem perducat, majus quid faciet,
magisque glorificabit Deum, quam alter
prædicator, qui plures peccatores conver­
tit, sed eos tepidos, et imperfectos relin­
quit. Cætera constant, et minorem, in qua
poterat esse difficultas, expresse docet
D. Tho.D. Thom. tum loco citato, tum etiam ex­
pressius 3 p. qurst. 72, art. 11. ubi expli­
cato, quare Sacramento Confirmationis no­
bilior minister, nempe Episcopus, quam ’
Baptismo deputatur, hanc rationem assi­
gnat. quod licet sacramentum Baptismi sit
efficacius ad remotionem mali, eo quod est
spiritualis regeneratio.et mutatiode peccato
ad gratiam, Confirmatio tamen est efficacior ad proficiendum in bono quia est quod­
dam spirituale augmentum de esse imper­
fecto ad esse perfectum, et idcirco nobiliori
ministro commititur. Ita in corp, articuli.
D. Tho.Et in resp. ad. 2, inquit : « Dicendum quod
« sacramentum Baptismi est efficacius,
u quam hoc sacramentum quantum ad re« motionem mali, eo quod est spiritualis
« generatio, quæ est mutatio de non esse

in esse. Hoc autem sacramentum est efficacius ad proficiendum in bono, quia est
quoddam spirituale augmentum de e-se
imperfecto ad esse perfectum, et ideo
hoc sacramentum digniori ministro
committitur. » Et in resp. ad 3, addit :
Dicendum quod sicut Rabanus dicit in
lib. de institutione Clericorum, signatur
babtizatus chrismate in summitate capi­
tis per Sacerdotem, per Pontificem vero
in fronte, ut in priori unctione significetur super ipsum Spiritus sancti descensio ad habitationem Deo consecrandam, in secunda quoque, ut ejusdem
Spiritus sancti septiformis gratia cum
omni plenitudine sanctitatis, et scientia?,
i et virtutis venire in hominem declare« tur.Non ergo propterdigniorem partem,
« sed propter potiorem effectum hæc unc­
ti tio Episcopis reservatur, j. Quæ rationes
vel nullius momenti sunt, vel probant
majus, et melius quid esse perficere justum
perducendo illum ad eximiam sanctitatem,
quam peccatores convertere relinquendo
eos tepidos,et remissos in justitia. In quo
amplius confirmando non immoramur,
quia nostram resolutionem illi, cui convin­
cendo non sufficiunt praemissa, persuadere
diffidimus.

«
«
«
«
«
e
«
«
«
ti
3
«
x
«
«

Occurritur objectionibus adversus doctrinam
hactenus traditam.

106. Sed contra nostras assertiones plura
audimus opponi, et primo : repugnant in im­
primis naturæ. quia in compositi naturalis
|
constitutione, quod per formam perficitur,
et consummatur, tamen productio materiæ
et præslantior est,et præstantiorem et potentiorem requirit causam. Quod notissimum
est etiam tvronibus Philosophia? candida­
tis : cujus illa est unica ratio,quia licet mate­
ria in se imperfectissima sit, et expectet
perfici per formam ; tamen quia ex nullo
præsupposito.sed ex pure nihilo fit,non po­
test fieri, nisi ab omnipotenti causa, quam
minime requirunt perfectissimæ form®
substantiales materiales.
107. Respondetur hanc objectionem velDiiSB
continere intolerabilem errorem, vel nul­
lam esse contra corollaria nostra. Nam vel
i discrimen constituit inter materiam, et
I formam penes hoc. quod productio formæ
materialis nullum requirit influxum causæ
omnipotentis

DISP. V, DUB. III.

omnipotentis, quem tamen productio materiæ necessario postulat. El hunc sensum
sonant verba illa : quam (videlicet causam
omnipotentem) minime requirunt perfectisiinu forma substantidles materiales. Sed
est intolerabilis Manichaeorum, et aliorum
?·R*hæreticoruni error,cujus meminit D.Thom.
I pari. quasi. 05, artic. 1, el aliis locis ibi
in margine citatis. Vel discrimen stat in
hoc, quod licet tam formae, quam materia
ad sui productionem requirant influxum
primæ causæ omnipotentis ; nihilominus
productio formæ una cum hoc influxu
causæ primæ admittit concursum causæ
creatæ, quam non admittit materia ; quia
illa potest fieri per eductionem ex præsupposito subjecto, materia vero solum per
creationem ex nihilo, et creatura solum
potest agere ex subjecto præsupposito. Et
in hoc sensu, qui dumtaxat potest ab Ad
versatio intendi, objectio est prorsus inef­
ficax. Nam ex eo, quod forma admittat
concursum utriusque causæ, primae vide­
licet, et secundae ; materia vero imius tan­
tam, scilicet primæ, quo pacto inferri po­
test productionem materiæ esse præstantiorem, et exigere nobiliorem causam ?
Praesertim cum materia non terminet per
se actionem, sed fiat ad productionem
compositi, et. formæ, sub qua, et per quam
participat existentiam, ut docent commu­
niter Thomistæ. Et rursum, dato quod
materia, el forma fierent per distinctas,
el partiales Dei actiones ; et dato etiam,
quod productio materiæ esset perfectior,
quam productio formæ, quid inde, ut col­
ligatur productionem gratiæ esse nobilio­
rem, quam augmenti ejusdem productio ?
Nam ratio, quam Adversarius assumit, ut
judicet productionem materiæ præcellere,
innititur in eo, quod est creatio extrahens
materiam ex nihilo. Ea vero in praasenti
locnm non habet, quia gratia non fit ex
nihilo,sed ex subjecto præsupposito,sicut et
ejus augmentum : unde actio gratiam produ­
cens ex vi modi attingendi terminum, non
habet inquoexcedat actionem, per quam ea­
dem gratia perficitur. Aliunde vero habet
in quo excedatur, ut supra ostendimus, et
praecipue num. 93 et 101.
108. Addimus objectum directum, et im­
mediatum prædicationis non esse gratiam,
nec augmentum ipsius ; sed actus quibus
auditores se disponunt ad suscipiendam
gratiam,et ejus augmentum, ut supra num.
86 declaravimus. Actus autem disponen-

'.•V·/.

213

tes ad augmentum gratiæ sunt simpliciter
perfectiores, quam actus qui sufficiunt ad
primam gratiæ infusionem, ut constat ex
ibidem didis, et numero 90, cum sequenti­
bus. Unde prædicatio promovens justum
tepidum ad perfectionem habet excellen­
tius objectum, quam prædicatio convertens
peccatorem ad justitiam ; et aliunde non
est inferior in modo attingendi terminum,
siquidem neutra illum physice producit,
sed utraque concurrit ad eum moraliter,
scilicet consiliando, et exhortando. Atque
ideo oportet, quod prædicatio justum perfi­
ciens sil absolute perfectior. Præsertim
cum eo ipso habeat, quantum est de se,
vim ad causandam eodem influxu primam
gratiam, si non supponeretur producta, ut
supra numero 101 explicuimus. Actio au­
tem creata formam substantialem educens
caret virtute ad producendam materiam,
quocirca ex vi hujus productionis materiæ
cedit.
109. Objicitur secundo : repugnant itemdSecunpropositiones illae arti, quando magnorum mentum,
artificum manus circa primam delineatio­
nem imaginis, vel statuæ versatur, quæ a
magnis artificibus delineatæ traduntur
ministris, a quibus perficiantur. In quo
fundatur illud vulgo tritum : Facilee>t in­
ventis addere.
Respondetur eum,qui ita objicitD.Thom.Di^?’vi"
3 part, quxst. 72, ari. 11, ubi inquit : D. Tho.
« Dicendum quod in quolibet opere ultima
« consummatio supremæ arti, aut virtuti
« reservatur : sicut praeparatio materiæ
« pertinet ad inferiores artifices, superior
« autem dat formam. » Ubi satis aperte
tradit, quod in artificibus perfectio, et con­
summatio operis,puta imaginis, aut statuæ,
ad supremum spectat artificem, ad cujus
tamen inchoationem inferiores sufficiunt.
Ex quo principio colligit, sacramento
Confirmationis, quod ordinatur ad augen­
dam, et perficiendam gratiam, deputari
nobiliorem ministrum, quam sacramento
Baptismi, quod ordinatur ad primam gra­
tiæ productionem, ut fusius num. 105 vi­
dimus ex S.Doctore. Unde objectio in suum
Aulhorem retorquenda est.
Sed respondetur secundo, quod in artifi­
cialibus non solum integrum artefactum,
sed unaquæque ejus pars admittit gradus
perfectionis, et imperfectionis, potestque
fieri perfecte, vel imperfecte. Unde et ipsa
prima delineamenta ad imaginem efformandam extendi possunt utroque modo,

'214

DE CHARITATE.

vel perfecto, vel imperfecto. Et quidem si
perfecte, omnino requirunt operam insi­
gnis artificis, non propter id, quod ibi est
inchoationis, et initii ; sed propter illud,
quod est eximiæ perfectionis. Si autem
imperfecte extendenda sunt, sufficit ad illa
artifex imperfectus. Et sic de reliquis par­
tibus artefacti, usquedum totum construa­
tur. Ex quo manifeste infertur, quod uni­
versaliter loquendo, ad exequendum opus
perfectum, sive illud sit totum, sive pars,
requiritur causa perfecta ; ad exequendum
vero imperfectum sufficit imperfecta.Quando vero perfectus artifex imaginem a se
delineatam tradit tyroni continuandam,
nequaquam id soli ejus industriae commit­
tit, sed ipse artifex præstat quoque suum
influxum instruendo, et dirigendo tyronem, insuperque manum ultimam sibi re­
servat, alias imago haud perfecta evadit.
Quod satis declarat majus quid esse operis
consummationem, quam initium. Nec tri­
tum illud proloquium habet locum in præ­
senti, cum juxta Patrum sententiam, quos
a numero 96 dedimus, difficilius sit justum
a statu tepiditatis perduci ad perfectionem,
quam impium moveri a peccato ad justi­
tiam imperfectam, et remissam.
Tertian»
110. Objicitur tertio: α Rursus repugnant
armKCn'.Qtn. « gratiæ; in ordine namque gratiæ diffi« cillimum opus est, et infinitam virtutem
« requirens, quod quis a peccato lethali
« eruatur. Ad hoc enim necessaria fuit
σ Dei incarnatio, cum nulla creatura pos« set nos a peccato liberare, quæ sane
« posset sibi acquirere augmentum gra« tiæ. »
Dirai
Respondetur hanc objectionem petere
principium, et esse extra rem. Nam cum
dicitur, difficillimum opus esse, quod quis
a peccato lethali eruatur, aut intelligitur
respectu Dei, cujus est gratiam peccati expulsivam infundere; aut respectu ipsius
peccatoris, ad quem nihil aliud spectat,
quam se ad talem gratiam præparare? Si
primum (præterquam quod falso asseritur,
Deo quippe, supposita voluntate condo­
nandi offensam, difficilius non est infun­
dere primam gratiam, quam infusam au­
gere) proculdubio est extra rem. Quia ut
diximus numero 1GO, prædicatio non diri­
gitur ad movendum Deum, ut gratiam in­
fundat, vel augeat ; sed ad movendum
audientem, ut ad illam se disponat. Atque
ideo prædicationis perfectio, vel difficultas
non est regulanda penes difficultatem,

quam Deus superat destruendo peccatum,
et gratiam infundendo, vel augendo ; sed
penes illam, quam homo vincit se dispo­
nendo. Si secundum, petit principium, quia
supponit probandum, nimirum ditlicilius
esse homini disponere se ad primam gra­
tiam remissam, quam ad eximium gralie
incrementum. Oppositum autem satis cons­
tat ex dictis o numero 100.
Quod additur de necessitate Incarnatio­
nis. nullius momenti est, quia si loquamur
de facto, tam prima gratia, quam ejus aug­
mentum conferuntur nobis virtute merito­
rum Christi Domini, per quem habemus
omnem gratiam, sive justificationis, sive
meriti.Unde hoc modo loquendo, ad utrum­
que fuit necessaria Incarnatio. Si vero lo­
quamur de possibili, ad neutrum fuit sim­
pliciter necessaria, sed potuit Deus ex sola
sua misericordia largiri peccatoribus pri­
mam gratiam et condonare offensam sine
ulla satisfactione; sicut potest independenter a merito alicujus conferre justificatis
auxilia ad merendum, et augescendam gra­
tiam.
111. Objicitur quarto : insuper repugnalfc^f·
Scripturae, quae praecellentiores viros depu-a-i.
tat hominibus convertendis a peccatis;
perficiendos autem in fide, sive in gratia,
ministris illorum tradit. Sic ad Titum cap.
I, ait Paulus: Hujus rei gratia reliqui te
Cretx, ut ea, qux desunt, corrigas, et consti­
tuas per civitates presbyteros. Hæc enim
erat Apostolorum consuetudo, ut ipsi gen­
tium. populorumve conversioni intenden­
tes peragrarent provincias, constituentes
Presbyteros, et Episcopos, qui vacarentconversis, ut eos perficerent. Una enim erat
Apostolico cordi præcipua cura, nimirum
conversio mundi, cui ut vacarent, non im­
morabantur in singulis perficiendis, sed
hos tradebant ministris.
Respondetur, quod ut haec objectio esset M»
ad rem, et concluderet, probandum erat ab
objiciente, vel quod Apostoli ex vi suæ
prædicativuis non convertebant homines,
nisi ad gratiam remissam ; vel quod a se
conversos perficiendos tradebant pradicatnribus imperfectis. Quorum utrumque est
valde falsum, et absurdum. Nam prædica­
tio illa Apostolorum, utpote ferventissima,
et Apostolicæ vitæ exemplo conjuncta, du­
cebat efficacissime homines, quantum est
de se, ad eximium sanctitatis gradum, in
iliumque de facto innumeros perduxit, ut
est per se notum. Quod autem alii ex audi­
toribus

DISP. V, DUB. ΙΠ.

(oribus imperfecti remanserint, ipsorum
culpa in causa fuit, non defectus aliquis
Apostolic.T) praedicationis. Et rursus pro
hujusmodi, qui imperfecti manebant, per­
ficiendis constituebant Apostoli in sua
absentia prædicalores perfectissimos, et
sanctissimos, ut Dionysium, Timotheum,
Titum, Clementem, et alios ipsorum
Apostolorum imitatores egregios. Quinimo
quos semel conversos præsenles Apostoli
perficere non poterant, per litteras instrue­
bant, summopere curantes eos ad statum
perfectionis perducere, ut constat ex epis­
tolis Petri, Pauli, Joannis, et aliorum,
qoarumdoctrina potissimum deservit ad
promovendum in Ecclesia, suadendamque
fidelibus jam conversis Evangelicam per­
fectionem. Non ergo Apostolico cordi hæc
una, vel principalis cura fuit, ut homines
præcise utcumque converterent, imo potius
ut ad sanctitatem traherent, et in statu
egregias perfectionis constituerent.
■jarn 112. Opponuntur insuper quædam PaIrum testimonia; sed quam ad rem, Lector
judicet. Primum est Origenis lib. 2, contra
Celsum : « Moyses siquidem, qui ex gente
«Abrahæ essent, et ejus semine oriundi,
« et ex successione circuncisionem serva« rent, et Abrahæ gentium essent æmula< tores effecti, ubi volentes, et promptiores
i accepit, ex Ægypto eduxit, divinis im■1 positis, quibus crediderant, legibus. At
< Jesus longe majus aliquid ausus superin« duxit pristinæ vitæ consuetudine captis,
< patriisque moribus, et suis legibus as« suetis Evangelicam vitam. » Quibus ver­
bis, inquit objiciens, Domini Jesu virtutem,
et potentiam supra Moysem elevat, quod
Moyses leges dedit populis jam fidelibus ;
.'esus autem totam religionem plantavit a
fundamentis in illis, qui penitus prophani
erant. Expende illud (prosequitur) At Jesus
longe majus aliquid ausus superinduxit, etc.
Sapientissime namque putat, longe majus
esse vitam Evangelicam superinducere iis,
qui contrariis, et inveteratis moribus erant
assueti, quam perfectionem legis indere
jam fidelibus, et ad virtutem propensis.
Kv. Respondetur mirum esse, quod Adversa­
rios opponat nobis hoc testimonium, cum
illud nostram sententiam satis evidenter
oonfirmet. In eo quippe Origenes Christum
Dominum exaltat supra Moysem, quatenus
bic filios Israel successores, etæmulatores
Abrahæ solum duxit ad observantiam legis
scriptæ, quæ ut constat, erat lex imperfec­

215

ta; Christus autem superinduxit legem
Evangelicam, quæ est perfectissima. Juxta
quam doctrinam is qui ad perfectum ducit,
est sine contradictione præferendus aliis,
qui convertunt ad gratiam imperfectam.
Quod affirmamus, dum dicimus prædicatorem, qui aliquem sive a statu peccati, sive
a statu gratiæ imperfecte perducit ad egre­
giam sanctitatem, majus quid facere, et
magis Deum glorificare, quam prædicator
alius plures peccatores ad gratiam remis­
sam, et imperfectam convertens. In quo
igitur Origenis testimonium nobis repu­
gnat, aut non omnino conformatur ? Quove
pacto favet Adversario qui prædicatorem
extrahentem hominem a peccato in gratiam
præfertei, qui illum a statu imperfecto ad
culmen sanctitatis perducit? Nisi (quod
minime credimus) ille sentiat Christum
sua doctrina traxisse duntaxat homines a
peccato ad statum imperfectum, Moysem
vero suis præceptis a gratia imperfecta ad
perfectionem duxisse. Hac quippe via, et
non alia, ex vi prædicti testimonii exaltare
poterit, et cum Christo conferre suum
illum prædicatorem convertentem a pecca­
to, relinquentemque conversos tepidos, et
remissos ; nostrum vero perducentem ad
perfectionem postponere, et Moysi assimilare.
113. Vel interrogemus eum, quisnam
homines ad statum perfectiorem evexit,
Christusne superinducendo Mosaic® legi
legem Evangelicam ; an Aloyses legem il­
lam primo tradendo? Si Moysem dicat,
audient Judæi, et gaudebunt ; sed Christia­
ni omnes blasphemiam judicabunt. Si fa­
teatur Christum, quonam pacto assimilabit
ipsi prædicatorem, qui ex vi suæ praedica­
tionis non ducit homines ultra statum gra­
tiæ remissæ ? Moysi vero assimilât illum,
qui evehit ad præstantissimam gratiam, et
inducit ad statum perfectionis? Sinistre
autem commentatur verba Origenis, quasi
sonent Christum superinduxisse vitam
Evangelicam Gentilibus, infidelibus, et
prophanis ; Moysem vero dedisse legem
Judæis fidelibus, et justis. Hæc enim inter­
pretatio commentitia est, etexulat ab Origene, quia mentionem non facit infidelium,
et prophanorum, sed utrobique loquitur in
ordine ad Judaeos, quibus servantibus ex
traditione Abrabæ circumcisionem Moyses
dedit cæremonias, et præcepta legis ; ser­
vantibus vero jam ex præscripto Moysis le­
gem, et cæremonias, Christus legem Evan-

I

216

DE CHARITATE.

gelicam superinduxit. Quam intelligentiam
sanctitatem futuram prætuleril Adami in­
facillime quis deprehendet consulendo tex­
nocentia?, et quod hujusmodi occasione rui­
tum, ubi post verba adducta (quæ in edi­
nam a prima gratia permiserit. Non qui­
tione, quam habemus, satis diversa sunt)
dem ob hoc solum, ut condonaret offensam,
OriciB. immediate subdit : « Et quemadmodum
erueretque homines a peccato poslqualein< ut Moyses crederetur a Senatu, populo- I cunque gratiam ; sed potissimum ut ad in­
« que Judæorum, signis opus erat, et pro­
gentem cumulum gratiæ intensioris, quam
digiis, quæ in Scripturis habentur ; ita
in Adamo praecesserat, plurimos elevaret.
quid mirum, si Jesu fuit eis opus ad pa­
115. Deinde opponitur testimonium
« trandam fidem apud populum assuetum
Gregorii Nazianz. ora/. 33, ubi de suo po-pa­
talia postulare, etc. » Ex quo fit, ut ne­
pulo quondam parvo, tunc vero magno itacnt
que omnes, quibus Moyses legem dedit,
loquitur : « Talis quondam hic grex erat,Xiaa
fuerint justi, et ad virtutem propensi, sed
α talisque rursus nunc, tamque succulen­
plures peccatores : neque omnes, quibus '·
tus, lateque se porrigens, ac si nondum
« perfectionem assequutus, ad eam tamen
Christus superinduxit vitam Evangelicam,
fuerint infideles, el peccatores -, sed non
Cl quotidianis incrementis progiediens, at­
pauci justi, et ad virtutem propensi. Et
que etiam, ut auguror, progressurus.
« Multo enim mirabilius est, quod ex tan­
quoniam tota argumenti structura huic dis­
tillo ad tantam magnitudinem pervene­
crimini innitebatur, necesse est quod eo
« rit, quam ut ex eo statu, quo nunc est,
ruente, et sublato, corruat. Et eodem modo
ad summum splendoris, gloriajque gra­
respondetur ad aliud testimonium Ruperti, ·
quod vel nullo modo (ut verosimilias est)
d dum provehatur. » Quo-testimonio con­
rem præsentem attingit, vel habet eundem j vinci existimat arguens, α plus esse unum
a peccato ad gratiam trahere, quam
sensum.
<c unum a gratia ad majorem gratiam de­
Seunm 114. Opponitur præterea D. Ambrosius
mêmuia-M. de Paradiso, cap. 10, ubi e-xpendens (in- i
ducere. o
Respondetur, quod ut testimonium istud&tàr.
D. Amb.quit objiciens) quod Deus dixerit, non esse
externa saltem specie contrariae sententiæ
bonum hominem esse solum, cum viderit
faveret, oportebat Nazianzenum, dum po­
societatis damna jam imminentia, sic in­
pulum suum exiguum, et tantillum appel­
cludit : « Quia ex viro solo non poterat
« humani esse generis propagatio, pronunlavit, loqui de illo existente in peccato
mortali ; et dum dicit pervenisse ad ma­
« tiavit Dominus non esse bonum solum
u hominem. Maluit enim Deus plures esse,
gnitudinem. perventurumque ad summam
gradum splendoris, loqui de perfectione
d quos salvos facere posset, et quibus do­
4 naret
sanctitatis, et gratiæ, alias locus erit omni­
peccatum, quam unum solum
no extra rem. Sed hunc sensum alienum
Adam, qui liber esset a culpa. »
Enerva­
prorsus esse a mente S. Doctoris, liquet ex
Respondetur, quod ut iste locus esset ad
tor.
toto ejus contextu. Dicit enim, populum il­
rem, opus erat, quod Adamus ante lapsum
lum exiguum, et parvum, quantum oenio­
fuisset perfectior et seipso post ruinam, et
rum sensu judicari poterat, fuisse magnum,
aliis omnibus ab eo processuris, quorum
causa peccatum ejusdicitur permissum. Cum
et pinguem apud eum, qui abscondita intue­
enim doctrina nostra unum justum perfec­
tur, nempe apud Deum ; atque ideo non
tum pluribus justis imperfectis præferat,
loquitur de illo prout in peccato existente.
si vel unus ille perfectus non fuerit, vel isti
Parvitas ergo illa intelligitur quantam ad
omnes non fuerint imperfecti, nequaquam I numerum personarum, quia in principio
adest casus præsentis quæstionis. At D.
propter persequutionem Juliani dispersi
Ambrosius comparat Adamum ante lapsum
fuerant fidei es,et pauci Catholici permanse­
cum omnibus hominibus, qui mediante
rant. Postmodum vero ejusdem Nazianzeni
ipsius matrimonio cum Eva, et præviso
cura, et solicitudine crevit Catholicorum
peccato originali prædestinati sunt. Cum
numerus, sed non adhuc pervenerat ad ul­
ergo horum plures, ut Apostoli, Magnus
timum multitudinis gradum. Nam supere­
Elias, Joannes Baptista, Sanctissimus Jo­
rant aliqui pauci hæretici, et infideles, qui
seph, et præ cunctis Virgo Deipara sane- | tamen adhibito studio poterant ad gremium
titatem Adami ante lapsum superaverint, I Catholicorum reduci. Unde populus ille ad
imo et ipse Adamus sanctior fuerit post I summum splendoris, et gloriæ gradum
ruinam ; non mirum si Deus tam uberem
valebat ascendere, ut videlicet ex omni
parte

DISP. V, DUB. III.

parle Catholicus, et undequaque fidelia
existerai, nicest legitimus Nazianzeni sen­
sus, ut legenti constabit ; ex quo tamen
nihil contra nostram resolutionem potest
vol apparenter opponi.
t-j'» I Iti. Tandem opponitur contradictio sen«to.tentiæ noslrm. Implicatio enim est, inquit
ille, quod ubi plures convertuntur, omnes
tepidi, et imperfecti maneant, et quod in
plurium conversione non exurgant ordina­
rie plures virtutum segetes, et gratiæ,
quam in unius disciplina. Nec qui pluribus
convertendis dat operam, id intendit, ut
* illi imperfecti maneant ; sed magis ut con­
versi sancti sint, sicut Paler coelestis perfeetus.est. Quod autem tepidi, et imperfecti
maneant, id praeter intentionem est prae­
dicantis, nec ejus dedecorat facinus. Sicut
ubi quis dat operam perficiendae rei uni so­
li, potest fieri, ut illa non prorsus perficia­
tur; non tamen id derogat magistri cona­
mini. Et quidem facilius contingere potest,
quod respectu perficiendae unius animæ,
oleum, et opera perdatur, quam respectu
plurium convertentium se ad gratiam.
-a.- Respondetur hunc discursum procedere
exnon intelligentia præsentis quæstionis,
ac propositionis a nobis assertæ ; el dilui
ex dictis num. 90. Non enim consideramus,
quid praedicator intendat, aut non ; sed at­
tendimus ad effectum quem, quantum est
de se, infert et vitæ exemplo, et qualitate
perfectæ doctrinæ, ac verborum efficacia.
Quo pacto prædicatio unum inducens ad
egregiam sanctitatem , plurimos alios,
quantum est de se, ad eundem gradum
perduceret : prædicatio autem, quæ pluri­
mos ad justitiam remissam convertit, so­
lum est apta alios convertere ad similem
vitæ modum, tepidum videlicet, et imper­
fectum. ut satis constat ex dictis loco citato,
et magis constabit ex infra dicendis.

s
Quæslionis incidentis decisio.

117. Cum tain sæpe dixerimus, melius
esse unum aliquem ad perfectionem sanc­
titatis perducere, quam plures convertere
ad justitiam lepidam, et remissam ; statim
animum pulsat desiderium sciendi, in quo
consistat perfectio? Parum quippe referret
praemissa resolutio, si objectum quod attin­
git, omnino lateret. In eo autem describen­
do latissimam possemus texere disputatioSabnant. Curs. thecdog. tom. XII.

nem ob divitem maleriæ venam ; sed bre­
vius procedemus : turn quia necessaria
queunt ita perstringi, el tradi : tum quia
hæc consideratio magis pertinet ad tracta­
tum do Religione. Convenit ergo inter om­
nes, perfectionem vitæ Christian® consis­
tere essentialiter in charitate, ut tradit, et
probat D. Thom, infra r/, 184, art. I, hiso. Tho.
verbis : « Unumquodque dicitur esse per­
« fectum, in quantum attingit proprium fi- Pcrfeca nem, qui est ultima rei perfectio. Chari-si<UHn
a tas autem est, quæ unit nos Deo, qui est e^1*
« ultimus finis hamanæ mentis, quia qui
a manet in charitate, in Deo manet, et
a Deus in eo, ut dicitur 1 Joan. 4. Et ideo
a secundum charitatem specialiter atten­
a ditur perfectio vitæ Christian®. » Ubi
bene observat Cajetanus, « quod pluries in
« eo articulo replicatur ly specialiter, di­
a cendo in charitate specialiter consistere
« perfectionem, seu vitam Christianam. Et
« secundum veritatem deberet dici subs­
« tantialiter, quoniam hoc manifeste in­
a tendit author, et propterea corrigendi
« videntur codices. Apparet autem hoc ex
« responsione ad 2, ubi manifeste distin­
« guitur natura contra accidentia. Natura
« autem, essentia, et substantia idem sunt
a in proposito. Apparet quoque ex artic. 3,
a ubi clare distinguitur perfectio essentia­
« liter contra accidentaliter ; et expresse
« subditur, quod essentialiter consistit in
<( charitate. »
118. Qualiter autem charitas in hac vita EtqQa
habeat perfectionem, explicat S. Doctor raiiouc.
loco citato, art. seq. ubi ait: « Perfectio
« vitæ Christianæ in charitate consistit.
« Importat autem perfectio quandam uni­
« versitatem, quia ut dicitur in 3 Physic,
a perfectum est, cui nihil deest. Potest
a ergo triplex perfectio considerari. Una
« quidem absoluta, quæ attenditur non so­
a lum secundum totalitatemex parte dili­
(( gentis, sed etiam ex parte diligibilis,
(( prout scilicet Deus tantum diligitur,
« quantum diligibilis est. Et talis perfectio
« non est possibilis alicui creaturæ, sed
« competit soli Deo, in quo bonum intet' graliter, el essentialiter invenitur. Alia
ft autem est perfectio, quæ attenditur se­
« cundum totalilatem absolutam ex parte
a diligentis, prout scilicet affectus secun­
« dum totum suum posse semper actualiter
« tendit in Deum. Et talis perfectio non est
a possibilis in via, sed erit in patria. Ter­
a tia autem est perfectio,-quæ neque alten-

.·

DISP. V, DUB. III.

DE CHARITATE.
communem, sed illis tantum, qui excludunt
non solum charitati contraria, verum ea
etiam, quæ licet contraria non sint, ejus
tamen fervorem impediunt, quatenus men­
tem divertunt, ne Deo per amorem cohæreat. Pro qua totali hujusmodi impedimen­
torum remotione, et perfecta ad Deum
inhæsione deservit divinorum consiliorum
observatio, ut recte tradit D. Thom. quiilAcit. artic. 3, ubi postquam statuit perfec­
tionem substantialem vitæ Chrisliauæ (sine
qua scilicet nee vita gratiæ, nec charitas
conservari valet) consistere in observantia
præceptoruin, et præcipae illorum, quæ *
imperant dilectionem Dei propter seipsum,
et dilectionem proximi propter Deum, sub­
junxit : « Secundario autem, et inslrumena taliter perfectio consistit in consiliis:
« quæ omnia, sicut et præcepta, ordinantor
« ad charitatem, sed aliter, et aliter. Nam
« præcepta alia a præceptis charitatis orα dinantur ad removendum ea, quæ sunt
a charitati contraria, cum quibus scilicet
« charitas esse non potest: consilia autem
« ordinantur ad removendum impedi« menta actus charitatis, quæ tamen chaa. ritati non contrariantur: sicut est matria monium, occupatio negoliorum sæcula« rium, et alia hujusmodi. Unde August.
« dicit in Enchirid. Quæcumque mandat
λ Deus, ex quibas unum est: Non mcecha« beris; et quæcumque non jubentur, sed
« speciali consilio monentur, ex quibus
α unum est : Donum est homini mulierem
« non tangere, tunc recte fiunt, cum refe­
ct runturad diligendum Deum, et proxi« mum propter Deum, et in hoc sæculo, et
« in futuro. Et inde est, quod in collalioniσ bus Patrum dicit Abbas Moyses: Jejunia.
« vigiliae, meditatio Scripturarum, nudiα tas, ac privatio omnium facultatum, non
« perfectio, sed instrumenta perfectionis
« sunt ; quia non in ipsis consistit disci« plinæ illius finis, sed per illa pervenitur
« ad finem. » Et supra praemisit, quod ad
perfectionem charitatis istis gradibus ascen­
dere nitimur. Qualiter autem hæc consilio­
rum observatio importet peculiarem per­
fectionis gradum, addatque singulare aug­
mentum supra specificam, et essentialem
charitatis perfectionem omnibusjustis com­
munem, egregie declarat S. Doctor ibidem^
in resp. ad 3, his verbis : « Dicendum,
« quod sicut homo habet quandam perfec« tionem suæ naturæ statim cum nascitur,
« quæ pertinet ad rationem speciei; esi
autem

< autem alia perfodio, ad quam per augc mentum adducitur. Ita etiam est quædam
h perfectio charitatis pertinens ad ipsam
< speciem charitatis, ut scilicet Deus super
omnia diligatur, et nihil contra cum
f ametur. Est autem alia perfectio chari« talis etiam in hac vita, ad quam aliquis
« per aliquod spirituale augmentum per« venit, utputa cum homo etiam a rebus
« licitis abstinet, ut liberius divinis obse< quiis vacet. » Quod fit observando con­
silia. Unde sequitur perfectionem sancti­
tatis non præcise essentialem, sed majorem
etiam, et in hac vita possibilem, complecti
non tantum præceplorum, sed insuper
consiliorum observantiam, et absque illa
non dari. 120. Circa quod observandum est ex eo‘’ n,demS. Doctore qmvst. cit. art. 4, quod ali­
quem esse perfectum, non coincidit cum hoc,
quod est aliquem esse in statu perfectionis.
Sicut etiam, aliquem non esse in statu per­
fectionis, minime coincid'd cum hoc, quod
est aliquem non esse perfectum, et e converso.
Nam fieri valet, quod existens in statu per­
fectionis non sit perfectus, et quod non
existens in statu perfectionis, perfectus sit,
' ί "H-tut ibidem probat D. Thom. in argumento
I
Sal contra. Status enim ex generali ratione
I
importat immobilitatem , et firmitatem
I
quandam in aliqua conditione personali,
! ··—ut ostendit idem D. Thom. q. 183, art. 1.
i
Et sunt personæ aliquæ, quæ vel ex voto,
.
vel ex officio ad perfectionem obligantur,
I
quæ proinde dicuntur esse in statu perfec­
tionis, ut de Religiosis, et Episcopis probat
J -’ D. Thorn, art. 5, et 6, q. 184. Econtra vero
fieri valet, ut licet quis perfectioni, sive
consiliorum obligationi vacet, ad id tamen
nec ex volo, nec ex officio obligetur, et
consequenter non sit in statu perfectionis,
ul palet in laicis. Contingit autem, inquit
>
Doctor art. 4, cit. « quod aliqui se obli­
gant ad id, quod non servant, et aliqui
. implent id, ad quod se non obligaverunt,
· Qt patet Matih. 21, de duobus filiis, quo­
rum unus patri dicenti, Operare in vi­
nea, respondit, Nolo, ct postea abiit:
alter autem respondens ait, Eo, et non
ivit. Et ideo nihil prohibet aliquos esse
perfectos, qui non sunt in statu perfec­
tionis; et aliquos esse in statu perfec­
1 tionis, qui tamen non sunt perfecti. »
Sta 121. Ex iis satis constat, quid nomine
{^'perfectionis significatur, observantia vide­
licet praeceptorum, et consiliorum ; abstra-

-·—

c dilar secundum totalitatem ex parte di« h’gibilis, neque secundum totalitatem ex
< parte diligentis, quantum ad hoc, quod
. semper a.'lu feratur in Deum. sed quan« turn ad hoc, quod excludantur ea, quæ
; repugnant motui dilectionis in Deum,
.·. sicut August, dicit in lib. 83quæst. quod
« venenum charitatis est cupiditas ; perfec« tio nulla cupiditas. Et talis perfectio
« potest in hac vita haberi, et hoc duplici­
or ter. Uno modo, in quantum ab affectu
r hominis excluditur omne illud, quod
« contrariatur charitati. sicut est peccatum
« mortale·, et sine tali perfectione charitas
« esse non potest, unde est de necessitate
< salutis. Alio modo in quantum ab affectu
a hominis excluditur non solum illud,
c quod est charitati contrarium, sed etiam
e omne illud, quod impedit, ne affectus
« mentistotaliter dirigatur ad Deum, sine
g qua perfectione charitas esse potest, puta
σ in incipientibus, et proficientibus. »
Quibus distinctionibus, et diversis perfec­
tionis modis optime conciliantur diversa
Scriptura loca, nam in aliquibus videtur
negari perfectio in hac vita, ut ad Philip.
3 : .Von quod jam acceperim, aut perfectus
13: Cum venerit quod
i vor. sim.- Etl, ad Connlh.
,.
»
ia. perfidum. Sed ista loquuntur de perfectione
charitatis secundum totalitatem absolutam
ex parte diligentis. Alia vero significant
i Jojn.omue5 justos esse perfectos, ut 1 Joan. 2 :
2· Qui servat verbum ejus, in hoc charitas Dei
perfecta est. Et hæc agunt de perfectione
charitatis quantum ad exclusionem eorum,
quæ charitati contrariantur. Alia denique
exhortantur ad perfectionem tanquam ad
singularem quorundam justorum gradum,
Matih ut Matih. 19 : Si vis perfectus esse, vade, et
19‘ vende omnia qui habes, etc. Et in istis sermo
fit de charitatis perfectione quantum ad
exclusionem non solum peccati gravis, sed
etiam eorum, quæ divertunt, ne mens in
Deum feratur, et illi adhæreat pro modo,
et conditione hujus vitæ. Et licet hæ duæ
posteriores perfectiones, si cum priori
conferantur, sint tales secundum quid, et
valeant imperfectiones vocari ; absolute
tamen sunt perfectiones, quia quælibet in
suo ordine totalitatem, et complementum
importat pro qualitate vitæ præsentis.
Consilia
11®· Cum ero° inquirimus, in quo con]sistat perfectio? Loquimur de perfectione
iK-rfec- sanctitatis nobis possibili pro statu præsenüoncüL |js vjtæi prout importat eximium, et pecu­
liarem justitia? gradum non omnibus justis

______

218

219

hen Io tamen ab statu sive obligatione il­
lam prosequendi. Verum enimvero cum
perfectio habeat lalitudinpm, possitque esse
major, aut minor secundum inæqualem
modum adhibendi media ad illam deser­
vientia ; adhuc dubitari potest, quid signi­
ficetur nomine insignis perfectionis, sive
egregiæ sanctitatis, qualem eam diximus,
ad quam viri Apostolici solent auditores
excitare? Cui quæsito aliqui respondent,
prædictam perfectionem, supposito Dei
amore, consistere in dilectione proximi,
quæ explicatur per animarum zelum, præ­
dicationem. doctrinam, conversionem pec­
catorum, et alia hujusmodi. Et ex hacQuitiier
radice colligunt inæqualem Religionum
perfectionem, ut illa dicatur perfectior,
quæ animarum zelo, et peccatorum con- nem.
versioni, atque fidelium instructioni plus
incumbit. Ita post alios Joannes Eusebius Λ
ΛΙί·
Euseb.
Nieremb. in doctrinis Ascetic. UbA, doct. 5, xicremper plura capita, ut constat ex eorum titu- berg.
bcrg·
lis. Nam sic se habet 38 : « Cæteras virtu­
tes vincit zelus animarum. 39. Zelus
« animarum juxta sanctos Patres superat
a aliarum virtutum actus, abstinentias,
(( asperitates, et poenitentias. 40. Studium
a juvandi proximum superat omnes virtu­
a tes morales, et præstantissima virtutis
a religionis opera. 41. Studium, et labor
« juvandi salutem proximorum excedit
« contemplationem. 45. Studium conver­
« tendi animas non solum cæterarum vir­
« tutum opera, sed alia charitatis opera
« etiam spiritualia excedit. 4G. Nihil Deo
a gratius animarum zelo. 48. Summus
« gradus religiosæ vitæ est in animarum
« salute occupari docendo, et prædicando,
« quod perfectius est, quam vita mere con­
« templativa, etc. » Quæ excerpta dicit ex
doctissimo Patre Suarez in 3parte.
Suar.
122. Cæterum hæc dimetiendi perfectio-pradienem regula, licet verum ex parte contineat.
nihilominus prout præsenti materiæ appli- approbacatur, est diminuta, deceptoria, et insufii- ur‘
ciens. Continet quidem verum ex parte,
quia animarum zelus magnum indicium
est sanctitatis, et perfectionem communiter
comitari solet, ut late probat prædictus
Author. Sed quod ea regula habeat alios
defectus a nobis descriptos, facile osten ­
ditur.
Nam in primis etsi procurare anorum
aliorum octrçiixam
salutem sit opus valde bonum, attamen
melius est incumbere soli propriæ perfec-cïcntia.
tioni, quam aliorum saluti, quando quis

<··

* i»

J T\

ii

I

2'20

DE CHARITATE.
DISP. V, DUB. ΠΙ.

aliorum bonum procurando subiret detri­
mentum majoris perfectionis propriæ. Et
ideo melius est, quod quis totaliter, et per­
fecte suæ saluti intendat, quam quod alio­
rum salutem procuret cum aliquo detri­
mento propriæ perfectionis, ut expresse
n. Tbo. resolvit D. Thom. quodlibet. 3, quxst. 7,
articulo 17 ad 6, his verbis : « Etsi procu« rare salutem aliorum sit majus, quam
« intendere sibi soli, loquendo in genere;
a tamen non quocumque modo intendere
« saluti aliorum
præfertur ei, quod est
quocumque modo intendere suæ saluti.
Si enim aliquis totaliter, et perfecte in­
a tendit suæ saluti, multo majus est, quam
c si aliquis multa particularia opera agat
« ad aliorum salutem, si saluti propriæ,
etsi sufficienter, non tamen perfecte in« tendat. » Juxta quam doctrinam idem
n. Tho D. Thom. in hac 2, 2, quxst. 1S2, artic. 2
ad 1, resolvit : « Labor exterior (qui utplurimum occurrit in animarum salute pro­
tf curanda) toleratus propter Christum, est
quoddam signum charitatis. Sed multo
expressius ejus signum est, quod aliquis,
prætermissis omnibus, quæ ai hanc vi­
tam pertinent, soli divinæ contempla­
tioni vacare delectetur. » Et in resp. ad
3, inquit: a Quanto homo animam suam,
« vel alterius propinquius Deo conjungit,
a tanto sacrificium est Deo magis acceptum.
<r Unde magis acceptum est Deo, quod ali­
à quis Deo animam suam, et aliorum ap­
< plicet contemplationi, quam actioni. Per
a hoc ergo, quod dicitur, quod nullum sa­
« crificium est Deo magis acceptum, quam
a zelus animarum, non præfertur meri­
a tum vitæ activæ merito vitæ contempla« tivæ ; sed ostenditur magis esse merito­
u rium, si quis offerat Deo animam suam,
a et aliorum, quam quæcumque alia exte­
« riora dona. »
123. Præterea licet zelus animarum sit
Apcrilur
’cfeciu<maîus bonum, quam abstinentia, nuditas,
poenitentia, et omnes asperitates corpora­
les, si solitarie, et secandum se conside­
rentur; nihilominus zelus animarum con­
junctus pcenitentiæ, jejunio, etasperitatibus
corporalibus est opus melius, et majus,
quam zelus animarum sine poenitentia, et
asperitatibus corporalibus: unde insufficienter explicatur major perfectio per ze­
lum animarum præcisive sumptum. Quod
explicari valet exemplo desumpto ex D.
D. Ttio.Thom. in hac 2, 2, quxst. 27, art. 8, ubi
inquirit : L'trum sil magis meritorium dili-

gere proximum, quam diligere Deum ? Ubi
sermonem facit de dilectione actuali, sive
de actu amoris: tum quia meritum non
consistit in habitu, sed in actibus: turn
quia si quaestio referretur ad habitum, non
haberet locum, quippe eodem habitu chari­
tatis diligimus Deum, et proximum. Ad
eam ergo quaestionem sic respondet S.Doctor: « Dicendum quod comparatio ista po« test intelligi dupliciter. Uno modo ul
« seorsim consideretur utraque dilectio ;
λ et tunc non est dubium, quin dilectio Dei
ti
est magis meritoria. Debetur enim ei
merces propter se ipsam, quia ultima
merces est frui Deo, in quem tendit di­
vinæ dilectionis motus. Unde et diligenti
« Deum merces promittitur, Joan. 14 : Si
quis diligit me, diligetur a Patre meo,
et manifestabo ei meipstim. Alio modo
te potest attendi ipsa comparatio, ut dilec­
« tio Dei accipiatur secundum quod solus
diligitur : dilectio autem proximi acci­
« piatur, secundum quod proximus diligi­
a tur propter Deum. Et sic dilectio proximi
includit dilectionem Dei, sed dilectio
a Dei non includit dilectionem proximi.
a Unde erit comparatio dilectionis Dei pera fectæ, quæ extendit se etiam ad proxi­
a mum, ad dilectionem Dei insufficientem,
ir et imperfectam ; quia hoc mandatam
9 habemus a Deo, ut qui diligit Deum, di­
« ligat et fratrem suum. Et in hocsensQ
a dilectio proximi præeminet. » Sic ergo
quamvis animarum zelus conjunctus jeju­
nio, vigiliis, et aliis asperitatibus corpora­
libus sit majus bonum, quam ipsæ tantum
asperitates; tamen animarum zelus, qui
prædictis non associatur, non est ita per­
fectus, utpote cui deest non levis perfectio,
quæ ex illis resultat. Unde perfectionis
excellentia nequit consistere in animarum
zelo nude sumpto, cum prædictus zelus sit
longe excellentior, ubi pœnitentiæ, et as­
peritatum corporalium consortium habet.
Imo excellentius videtur pœnitentiam, et
mortificationem exercere cum aliqua ex­
tensione ad animarum zelum pro uniuscu­
jusque captu, et obligatione, quam prædicto
zelo multum incumbere sine mortificatione,
et prenitentia personalibus. Sicut meliusesl
diligere proximum cum extensione ad
Deum, quam diligere Deum sine extensione
ad proximum.
I<c_.
1'24. Deinde pradicatio, et animarum11?^
zelus non constituit formaliter perfectio-*»*
nem, nec illam instrumenlaliter induci!,^

sicut

I

sieut vigilia), jejunia, nuditas, ot alia, quæ
lloqUarn media perfectionem præcedunt,
r.teutni/m. 119 vidimus ex D. Thom., sed se
habet tanquam effectus perfectionis, qui
illam hoc pacto præsupponit, et manifestat.
I nde sicut ad hoc, quod revera existât per­
fectio, debent media ad illam acquirendam
supponi, ita ul zelus sit opus, et effectus
perfectionis, debet post prædicla succedere.
Alioquin zelus ille nec perfectus existit in
seipso,nec ex perfectione subjecti oritur;
atque ideo ineptus censetur, ut per illum
major,aut minor perfectio operantis dignos­
catur. Imo vero talis zelus non tam com­
mendationem quam reprehensionem habet
&681 apud Patres. Ex quibus I). Bernard, serm.
18, super Cantica, inquit : « Quamobrem
. si sapis, concham te exhibebis, non canailem Hic siquidem pene simul et recipit,
<et effundit. Illa vero, donec impleatur,
«expectat : et sic quod superabundat, sine
» suo damno communicat, sciens maledic• tum, qui partem suam facit deteriorem,
c Et ne meum consilium contemptibile du« cas, audi sapientiorem me. Stultus, ait
-'Salomon, profert totum spiritum suum
'■ simul, sapiens reservat in posterum. Ve. rum canales multos hodie habemus in
» Ecclesia, conchas vero perpaucas. Tantæ
c charitatis sunt, per quos nobis fuenta
< coelestia emanant, ut ante effundere,
i quam infundi velint ; loqui, quam audire
« paratiores, et prompti docere quæ non
' didicerunt, et aliis præesse gestientes,
» qui se ipsos regere nesciunt. Ego nullum
« ad salutem pietatis gradum ille antepo’· nendum existimo, quam quem sapiens
< posuit, dicens : Miserere animæ tuæ pla’ cens Deo. Quod si non habeo, nisi pa­
rumper olei, quo ungar, putas tibi debeo
<dare, et remanere inanis? Servo illud
·■ mihi, et omnino, nisi ad Prophetæjustsionemnon profero. Si institerint rogi- tantes aliqui ex his, qui forte existimant
» de me supra id, quod vident in me, aut
«audiunt ex me, respondebitur eis : Ne
forte non sufficiat nobis, et vobis : ite po­
tius ad vendentes, et emite vobis. Sed
charitas, inquit, non quærit quæ sua
• sont. Et tu scis quamobrem ? Non quærit
•quæsuasunt, profecto quia non desunt.
'Quisnam quaerat quod habet? Charitas
‘ quæsuasunt, idest propriæ saluti neces• saria, nunquam non habet. Sed non so«lum habet, sed etiam abundat. Vult
» abundare sibi, ut possit et omnibus. Ser-

221

val sîbi quantum sufficiat, ut nulli defi­
a ciat. Alioqui si plena non est, perfecta
a non est. Cæterum tu frater, cui firma
a satis propria salus nondum est, cui cha­
a ritas adhuc aut nulla est, aut adeo tenera,
a quatenus omni statui cedat, omni credat
a spiritui, omni circumferatur vento doc­
a trinae; imo cui charitas tanta est, ut ul­
a tra mandatum quidem diligas proximum
a tuum plusquam te ipsum, et rursum tan­
a tilla, ut contra mandatum fervore liques­
a cat, pavore deficiat, perturbetur tristitia,
a avaritia contrahatur, protrahatur ambi­
a tione, suspicionibus inquietetur, convia tiis exagitetur, curis evisceretur, hono­
« ribus tumeat. Tu, inquam, ita in propriis
a temeipsum sentiens, quanam dementia,
u quæso, aliena curare aut ambis, aut ac« quiescis? Sed enim audi, quid consultat
« cauta, vigilque charitas. Non quod aliis
« sit remissio, vobis autem tribulatio, sed
« ex æqualitate. Dicit enim David : Sicut
« adipe, et pinguedine repleatur anima
(( mea,
et labiis exultationis laudabit os
« meum. Infundi nimirum prius volens, et
a sic effundere. Nec solum infundi prius,
« sed et impleri, quatenus de plenitudine
a eructaret, non oscitaret de inanitate.
a Caute quidem, ne quod aliis remissio,
<( sibi esset tribulatio. Et nihilominus caste
a imitans eum, de cujus plenitudine omnes
a accepimus. Disce et tu, non nisi de pleno
a effundere, nec Deor largior esse velis.
a Concha imitetur fontem. Non manat ille
« in rivum, nec in lacum extenditur, donec
« suis satietur aquis. Non pudeat concham
« non esse suo fonte profusiorem, etc. »
125. Denique prædictus modus descri-ultimum
bendi perfectionem ideo pro qualitate prae- vum*
sentis materiæ nobis non arridet, quia modo
consideramus perfectionem ut terminum, gula deet objectum, ad quæ auditores prædicato-seratur.
scratur*
rum exhortationibus inducuntur ; est enim
præsens difficultas præcedentium appendix.
Porro concionalores Apostolici, id est qui
Christum Dominum, Apostolorum, atque
Sanctorum exemplar in suis exhortationi­
bus imitantur, debent ad perfectionem in­
ducere prædicando pœnitentiam. Nam de
Christo dicitur Matth. Cœpit Jesus prædi-MMh.*.
care, et dicere : Poenitentiam agite. De Apos­
tolis Act. 2 : Compuncti sunt corde (audien- Act. 2.
tes scilicet eorum prædicationem) et dixe­
runt ad Petrum, et ad reliquos Apostolos :
Quid faciemus, viri fratres? Petrus vero ad
illos : Poenitentiam (inquit) agite, etc. De S.
u

V

■

22?

i

DISP. V, DUB. HI.

DE CHARITATE.

Waiih.3.Joan. Baptista, Matth. 3 : In diebus illis
venit Joannes Baptista prxdicans in deserto
Judex, et dicens : Poenitentiam agite. Ergo
perfectio, ut est terminus, el objectum
praedicationis Apostolicæ, importat non
solum animarum zelum, et infidelium, at­
que peccatorum conversionem, sed magna
ex parte poenitentiam, sive carnis macera­
tionem et asperitates, quibus sub spiritu
continetur. Et ratio est. nam qui recte, et
apostolice auditores ad perfectionem indu.
cit, debet proponere perfectionem ut prac­
tice consequibilem ; parum quippe referret
perfectionem commendare, ubi non desi­
gnarentur media, atque instrumenta oppor­
tuna ad ea consequendam; imo perfectio,
quæ sine illis, atque independenter ab illis
proponeretur, esset perfectio phantastica,
et velut idea Platonis. Quæ autem sint mep. j-^dia, el instrumenta consequendi perfectio­
nem. declarat D. Thom. infra.
184,
art. 3, ubi ait : « Secundario, et mstrumen« taliter perfectio consistit in consiliis,
« quæ omnia, sicut et praecepta, ordinan« tur ad charitatem. » Et postquam expo­
suit præcepta ordinari ad hunc finem re­
movendo charitati contraria, consilia vero
removendo impedimenta actus charitatis,
adjecit : « Et inde est, quod in collationi« bus Patrum dicit Abbas Moyses : Jejunia,
« vigiliæ,meditatio Scruptu rarum, nuditas,
« ac privatio omnium facultatem, non per« fectio, sed perfectionis instrumenta sunt ;
α quia non in illis consistit disciplinæ il« lius finis, sed per illa pervenitur ad
« finem. » Et supra praemisit, quod ad per­
fectionem charitatis istis gradibus ascendere
nitimur. Ergo perfectio, quæ est finis, et
objectum prædicationis Apostolicæ, non
debet proponi ut consequibilis independen­
ter ab asperitatibus, et purificationibus cor­
poralibus; sed quatenus complectitur vigi­
lias, paupertatem, jejunia, et poenitentiam;
alioquin inepte proponitur finis sine mediis,
et terminus absque via.
fluidare· 126. Ex quo fit, quod perfectio etiam ex
’a'h'cr- parte prædicatoris considerata, et prout in
remro- ‘existens, importet non solum anima­
rum, qui rum zelum, sed etiam pcenitentiam, eteoralfMtar porales asperitates. Quoniam prædicator
«ηΐ* uu^° aPtiori med*° ufilur ad movendum
auditores, quam sui exemplo. Unde A post.
lCor.4. ait Corinth. 4, inquit : « Imitatores mei
α estote, sicut et ego Christi. » Et D.
D·Bcm.Bernard, semi, de S. Benedicto, ait :
« Sermo vivus, et efficax exemplum operis

dem scientibus, et videntibus, lino, et mol­
i « est, plurimum faciens suadibile, quod
libus induitur; carnibus prandet, et crenal;
« monstratur factibile. » Sed prædicatores
commodo strato dormit, somnoque non in­
Apostolici hortantur auditores ad poeniten­
terrupto; communia tantum Ecclesiæ jeju­
tiam, ut proxime vidimus. Ergo ad eorun­
nia observat, sed refectione larga, quæ fa­
dem prædicalorum perfectionem pertinet
mis opprimat vexationem ; ac denique nul­
exercere in seipsis poenitentiam, et corporis
lam fere carnis macerationem patitur, aut
mortificationem; atque ideo diminute des­
exercet? « An non summa confusio, » incribitur eorum perfectio per animarum
S-Eir quit D. Hieronym. Midi. 2, « et ignominia
zelum ; sed debent zelo adjungi poenitentia,
j est Jesum crucifixum, magistrum, paui vigiliæ, et aliæ mortificationes corporales.
» perem, nique esurientem fartis prædicare
Sic Christus Dominus perfectorum praedi­
< corporibus, jejuniorumque doctrinam
catorum prolotypus, jejunavit ante praedi­
< rubentes buccas, tumentiaque ora pro­
cationem, ut optime expendit D. Thom. 3D··*
ferre? Si in Apostolorum loco sumus,
pari, quxst. 41, art. 3 ad 1, his verbis:
«non solum sermonem eorum imitemur,
« Nullus debet assumere prædicalionis offi« sed conversationem quoque, et abstinen­
a cium, nisi prius fuerit purgatus, et virtiam amplectamur. » Merito quidem;
« tute perfectus, sicut et de Christo dicitur
D. Ea. nam idem S. Doctor inquit epist. 2, ad Neα Actor. 1. quod erepit Jesus facere, et dopotianum : « Delicatus magister est, qui
« cere. Et ideo Christus slatim post Baptis« pleno ventre de jejuniis disputat. Accu­
« mum auctoritatem vitæ assumpsit, ut
bare avaritiam et latro potest. Sacerdotis
« doceret post carnem edomitam oportere
«Christo os, mens, manusque concor« alios ad prædicalionis officium transire.»
« dent. »
Sic Joannes Baptista Verbi vox. et praedi­
yaje· 127. Relicto ergo prædicto dicendi modo,
cator eximius, ut posset hominibus praedi' ^'utdiminuto, et insufficienti ad rem præI care, Poenitentiam agite, maximam in se
^.jSentem explicandam, censemus excessum
vitæ austeritatem ostendit. Habebat, inquit
majoris perfectionis consistere in majori
Matth. cap. 3, vestimentum de pilis carne·^*
accessu imitationis ad vitam Christi Domi­
lorum, et zonam pt Iliceam circa lumbos
ni. et suorum Apostolorum. Quæ resolutio
suos : esca autem ejus erat locustas, et mei
satis compendiosa est, intellectu facilis, et
sylvestre. Sic D. Paulus gentium Prædicaanfractibus illius dicendi modo hactenus
I tor, et Doctor castigabat corpus suum, ut
impugnati minime subjecta; potestque effi­
inquit 1, ad Corinth. 9 : Castigo corpus
Cûf.i
caciter suaderi. Nam, ut vulgo dicitur, pri­
meum, el in servitutem redigo, ne forte cum
mum in unoquoque genere est mensura
aliis prxdicaverim, ipse reprobus efficiar.
cæterorum, quatenus penes majorem, aut
Quem locum explicans D. Thom. ait : Tan­
minorem accessum ad illud perfectissimum
git austeritatem vitæ, el implet facto, quoi
major, aut minor aliorum perfectio dignos­
docet verbo, ne se damnet ore proprio. Sic et
citur, ac deprehenditur; summa autem, et
alii prædicatores Apostolici in lucrando
excellentissima perfectio fuit in Christo
Deo animas se gesserunt, quorum plures ul
Domino, et post Christum in ejus Apostolis,
interim omittamus, de S. Vincenlio
Ftff
quos ipse aliorum exemplar, atque magi­
rerio inquit, et laudat Ecclesia in ejus festo
stros constituit : unde Paulus aiebat 1, ad
lect. 5 : « In hoc autem Apostolico munero
lil Corinth. 4 : Imitatores mei estote, sicut et
Ctf.l
« hic vitæ ejus tenor perpetuus fuit. Quo­
tgo Christi. Ergo major excessus perfectio­
ti tidie missam summo mane cum cantu
nis'optime regulatur, et statuitur penes
« celebravit, quotidie ad populum conciomajorem accessum imitationis ad vitam
« nem habuit, inviolabilesemper jejunium,
Christi Domini, et suorum Apostolorum.Et
« nisi urgens adesset necessitas, servavit.
quidem quod ad Christum pertinet, ille de
« sancta et recta consilia nulli denegavit,
'^‘seipso dicit Joan. 14 ’.Ego sum via, veritas,
« carnes nunquam comedit, nec vestem li'tt vita. Quia ut recte expendit D. Basilius
« neam induit, etc. » Et ratio est. quam
deconstit. mon. cap. 5 : « Servafor noster
supra tetigimus, oportere scilicet, ut prae­
■ omnibus, quicumque pietatem colere
dicatio sit opus perfectionis, et auditores ad
« vellent, virtutis exemplar, ac pictura vepoenitentiam inducat, quod isti in praedi­
« luti proba, expressam effigiem quandara
catore videant quæ prædicat. Qualiter enim
< in se proposuit, unde cuncti lineamentis
eos ad saccum, cilicium, jejunia, vigilias,
< illius inspectis, simile pro se quisque in
aliasque asperitates excitabit, qui vel eis­
dem
.*K

l

223

« vitam suam exemplum transferret, n
Quod fusius explicat D. Bonavent. de infor-V.Bona.
mat. novit, part. 1, cap. 32, ubi : « In om­
(f nibus, inquit, virtutibus, et bonis mo­
a ribus præpone semper clarissimum spe­
a culum,et totius sanctitatis perfectissimum
a exemplar, scilicet ritum, et mores filii
a Dei Domini nostri Jesu Christi, qui ad
a hoc nobis de crelo missus est, ut aperiret
a nobis viam virtutum, et legem disciplinæ
a suo exemplo daret nobis, et erudiret nos
« per semetipsum ; ut sicut ad imaginem
« ejus naturaliter creati sumus, ita ad mo­
ti rum ejus similitudinem per imitationem
« virtutis pro nostra possibilitate refor­
a memur, qui ejus imaginem in nobis frea davimus per peccatum. Quanto enim
« quisque se ei in virtutis imitatione hic
a conformare studuerit, tanto ei in prima
« gloria, et claritate appropinquabit, et si­
« milior erit. » Et postquam id. discur­
rendo per plurimas virtutes, ostendit, statim subdit : « Hæc sit sapientia tua, et me« ditatio, et studium semper aliquid de ipso
« cogitare, unde vel provoceris ad imitan« dum eum, vel afficiaris ad eum amandum.
« Talia meditando, et ruminando tempus
« utiliter expendis, dum occuparis in bonis
circa ipsum Dominum Jesum
<K studiis
« Christum; et mores tuos emendas ad
a formam vitæ ipsius, et conversationis,
(( semper ad eum respiciens, qualiter in his
« se habuit, vel se habere potuit secundum
« existimationem tuam.Quia qui inomnibus
a semper est optimus, optimo, et perfecfis« simo modo se gerebat.
Quod autem ad Apostolos spectat, facile
etiam constat tum ex proxime dictis, tum
ex Paulo ad Ephes, cap. 1, ubi asserit, di-Ad Epb.
vitias gratiæ Dei superabundasse in Apostolis. Quod sic exponit D. Thom. lect. 3 :D· Tl10·
a Dico quod secundum divitias gratiæ ejus
« omnes fideles communiter, tam eos,quam
(( nos habemus redemptionem, et remissio­
« nem peccatorum per sanguinem Christi.
a Quæ quidem gratia superabundavit in
σ nobis , id est abundantius fuit, quam
« in aliis. Ex quo apparet temeritas illo« rum (ut non dicam error) qui aliquos
« Sanctos præsumunt comparare Apostolis
« in gratia, et gloria. Manifeste enim patet
« ex verbis istis, quod Apostoli habent gra« tiam majorem, quam aliqui alii Sancti
« post Christum, et Virginem Matrem. »
Et post pauca : « Apostolos, n inquit, α sicut
« ad singularem dignitatem vocavit, ita et

1

4

*

224

»

DE CHARITATE.

« singalarisgrati® privilegio dotavit.Prop■ ter quod dicit Apost. ad Rom. 8 : Nos ipsi
« primitias spiritus habentes. Gloss, tem< pore prius, et caderis abundantius. Tet· merarium est ergo aliquem Sanctum
♦ Apostolis comparare, etc. * Ex juxta hunc
excessum Apostolorum in gratia, et sanc­
titate super alios fuit etiam eminentia per­
fectionis, tam in virtutibus, quam in modo
vivendi, ut merito penes majorem acces­
sum ad eorum imitationem possit excessus
perfectionis in aliis regulari, atque stabi­
liri.
128. Porro prolixum nimis esset per
cuncta virtutum insignia divagari in
Christo Domino, ejusque Apostolis. Unde
considerationem trahemus ad unam tan­
tum. vel alteram virtutem, et ad eas prae­
cipue, quæ magis repugnant carni, et san­
guini ; istarum quippe exercitium, sicut
amorem sui extinguit, ita fovet amorem
charitatis erga Deum, in quo principaliter
consistit perfectio vitæ Christian®, juxta
. Aujr. illud D. August, lib. 83, qq. quæst. 63 : Urnenum charitatis est cupiditas.perfectio nulla
cupiditas. Et quidem ipsos excelluisse in
animarum zelo, facile constat apud omnes;
unde dubium non est, quod prædictus zelus
pertineat, et quidem in gradu excellenti,
ad perfectionem. Sed magis dubitari posset
de aliarum virtutum exercitiis, ob mino­
rem earum apud aliquos recordationem,
aut praxim, de quibus proinde dicere
oportet.
Maja» Et quidem Christum Dominum pauperrimam vitam duxisse, optime probat N.
sis lib. 4 Ductrin. Fidei, ubi con- ,
d. TiM.tra hæreticos defendit Christum actualiter,
personaliter, et vocaliter mendicasse. Sed
audiamus D. Thom. opusc. 19, cap. 7, ubi
plura congerit in hunc modum : « In per­
a sona Christi dicitur Ps. 33 : Ego autem
M mendicus sum, et pauper Gloss. Hoc
« dicit Christus de se ex forma servi.
« Mendicus est, qui ab alio petit; et pau­
tf per, qui sibi non sufficit. Item in alio
a Ps. 69 : Ego vero egenus,et pauper sum.
« Glossa : Sum egenus, idest. petens : et
σ pauper sum, id est. insufficiens mihi ;
a quia et mundanas copias, et intus, ubi
« est dives, semper ambit, desiderat, acci­
u pit. Item in alio Ps. 108 : Persequutus
a est hominem inopem, et mendicum.
« Glossa: Scilicet Christum. Ei alia Glossa:
v Pauperes insequi sola saevitia est : alii
. pro divitiis, et honoribus interdum hu-

« jusmodi patiuntur. 1st® duæ ultima?
Gloss® ostendunt manifeste, quod de
u mendicitate rerum temporalium præ­
< dicta verba intelligere oportet. Item 2
<( ad Corinth. 8. Scitis gratiam Domini
nostri Jesu Christi, quoniam propter
nosegenus factus est Glossa, in mundo.
Et quod in hoc Christus sit imitandus,
patet per Glossam, quæ ibidem dicit :
α Nemo se contemnat, pauper in cella,dives
α in conscientia, securior dormit in terra,
quam cum auro dives in purpura. Non
tf ergo expavescas cum tua mendicitate ad
eum accedere, qui indutas est nostra
paupertate. Item quod Dominus victum
petierit, expresse habetur Luc. 19, ubi
K Dominus ad Zachæum : Zachæe festinans
a descende.quia hodie in domo tua oportet
a me manere.Glossa:Non invitatas invitat,
quia etsi nondum audierat vocem invi­
tantis,audierat tamen affectum. Item Mar­
U ci 11 : Circumspectis omnibus, cum ves­
ff pere esset, etc. Glossa : Circumspectis
<r omnibus.si quis eum hospitio susciperet.
Tantæ enim paupertatis fuit, et ita nul­
α lis adulatus, ut in urbe tanta nullum
hospitium inveniret. Ex quo patet quod
« Christus ita pauper erat, quod hospitium
conducere non posset, sed ab aliis hos­
ft pitium petebat, et expectabat. »
129. Præterea Christum Dominum plu-Cxi
/V?.»
res incommoditates, et asperitates corpo- rCfc
rales elegisse, et passum fuisse tam incibo,l?_i
quam in vestitu, facile constat. Tum quia^?-·
pauperrimus fuit, juxta proxime dicta
pauperes autem plura hujusmodi patiantur.
Tum magis in speciali ; nam quod ad ves­
tes attinet.non est credibile, inquit D.Thom.ft 1*
opusc. 19, cap. 8, « quod Dominus Jesus
a Christus pretiosis vestibus indueretur,
qui Joannem commendabilem ostendit,
α quod non erat mollibus indutas. Alioqain
« Pharisæi. qui exteriorem sanctitatem
ostendebant, sicut de eo dicebant, quod
a erat vorator, et potator vini, et publica­
norum amator; ita et de eo dixissent,
« quod esset mollibus indutus. » Imo vero
hujusmodi vestes Christi Domini non so­
lum non fuisse pretiosas (ut satis evidenter
probat D. Thom.), sed viles etiam fuisse,
docet Euthym. Joan. 19, et Mattii. 27.^
Vestimenta, inquit, Christi viliora fuerunt,
quam latronum,qui cum ipso crucifixi erant.
Cui consentit Theophil. in cap. 15 Marci:
et Isidorus Pelusiota lib. I, epist. 74, σι/W
Cralonem. notat Christi vestem fuisse com- ta
munem,

DISP. V, DUB. ΠΙ.

munem, qua utebantur pauperes Galilæonim. Addit Nieremberg. lib. 1, doctr. ascetic. cap. 91 : « Nec est mihi omnino ab, surdum in reliquo spatio temporis, quo
< rationem vitæ communis ostentavit
• Christus, occultis aliquibus corporis mae curationibus se afllixisse.Hredembachius,
·. et Valentia scribunt, Christum Domi. num aspero cilicio fuisse usum. Cajeta« nusprobabile existimat habuisse Salva. torem asperam subuculam,ad exemplum
< Pastorum, et Prædicatorum. Lyranus,
« qui citat S. Chrysostomum, dicit incon■ sutilem illam tunicam asperam fuisse,
. qualis est saccus, aut cilicium reticulato
i opere.Singularior est existimatio Agellii
• asserentis cilicium, sive saccum imposi; tum esse Christo Domino ad lumbos,
; dum crucifigeretur. » Insuper Christum
Dominum usum non fuisse mutatoriis vesiw. tibus, sentiunt multi, et tradit N. Waldensis lib. 3, Doctr. antiq. fidei, cap. 27. Tan­
dem Christum non habuisse calceamenta,
sed vel solam usam fuisse sandaliis, sive
soleis, vel nudis pedibus incessisse, late
SRa-probat D. Bonavent. opusc. de sandaliis
Apostol. torn. Ί, nam Christus fecit quod
1-1· docuit, juxta illud Actor. 1 : Cœpit facere,
ttdocere. Docuit autem Apostolos, ut sine
calceamentis ambularent,Matthæi 10 : Nofci lite possiderecalceamenta .Marc. 6 : Calceatos
sandaliis misit eos : ergo Christus non est
usus calceis.Quod fusius prosequitur S.Doc­
tor, et exponens quandam authoritatem
fet incontrarium (nempe verba Joannis,Marci
lSa,l :.Yon sum dignus solvere corrigiam calcea­
mentorum ejus),in hunc modum concludit :
' Nisi quispiam verba proposita volens ex> ponere dicat, quod Christus eo tempore,
< quo Joannes Baptista sententias protulit
« antedictas, nondum publice prædicabat,
nondum regulam ediderat, nondum in
i deserto exemplum dans pœnitentiæ jejuί naverat.Quod utiquoest.Et ideo,vult dice­
re,quod calceamentis tunc temporis utebatur.Quod utique videtur a glossis omni­
bus, et Sanctorumexpositionibus alienum.
■i Sive autem hoc fuerit, sive non, ex præ« dictis manifeste concluditur, quod post
< institutionem Apostolicæ regulæ Chris­
tus, ejusque discipuli sine calceamentis
ad litteram incesserunt. Nam secundum
î Hieronymum Christus non habuit, quod
r non habendum docuit, qui primo coepit
farere, et docere. Idcirco periculosum
est valde, imo ridiculosum asserere aliter

•
:
'
I

225

« Christum, alitor Apostolos vixisse, et
α Christum regulam non servasse,et Apos­
α tolos aliud quam Christum habuisse per­
a fectionis exemplum, cum discipulum
(( esse perfectum, si sit sicut magister suus ;
a et servum non esse domino suo majorem,.
« Evangelica veritas contestetur : et ut
« simus imitatores Apostoli, sicut et ipse
α Christi,nos Paulus Apostolus exhortetnr.
a Tu igitur, qui Evangelii Doctor es, et
a sectator, si hujus Evangelic® perfectionis
« apicem non attingis usu, attingas saltem
a affectu pio, affatu veridico, et Catholico
a intellectu, et noli Evangelii candidissi­
<( mam margaritam tortis expositionibus
(C conculcare, noli contra Evangelicorum
« pedum nuditatem pelles mortuas defen­
(( sare.etc. » Videantur Abulensisfn Exod.Abuicn·
cap. 20, quxst. 29, et in cap. 3 JUatth.
quxst. 68, Jansenius in Concord, cap. 55,Jan>cn.
et Toletus Joan, i.annot. 65.
130. Ad hæc : Christum Dominum aliis Major
etiam afflictionibus , et asperitatibus inc*ioh?-'
victu, vigiliis, lecto sanctissimum corpus “““°;
suum subjecisse , haud obscure constat. Christi
Nam in primis in nativitate sua passus est
magnas incommoditates nuditatis, et fri­
goris, ita ut vagiret infans inter arcta con­
ditus præsepia. Durissimae etiam legi Cir­
cumcisionis se subdidit, in qua intervenie­
bant vehemens dolor, et sanguinis effusio,
carnisque tormentum. Plura insuper in­
commoda fuit expertus, tam fugiendo ad
Ægyptum, quam redeundo ad patriam,
sicut in aliis exulibus, ac peregrinis con­
tingit. Ultra has vero afflictiones observa­
vit jejunia, quæ Judæi in veteri lege ob­
servabant : quia, ut dicitur Matthæi 5 : Non jiaitii.5.
venerat solvere legem, sed adimplere. Præterea jejunavit quadraginta diebus, et qua­
draginta noctibus, ut dicitur Matlh. 4. EtMaith.i.
deinde alia observasse jejunia, licet non
adeo prolixa, tradit Abulensis super citat.Ab^·
capite Math, quxsl. 14. Quod autem sæpius
vigilaverit, docent communiter Patres ad
illud I.ucæ 6 : Exiit in montem orare, et luc. 6.
erat pernoctans in oratione Dei. Qualis vero
fuerit ejus lectus, ipse Dominus significat
Lucæ 9 : Vulpes foveas habent, et volucres Luf· 9
cadi nidos : Filius autem hominis non habet
ubi caput reclinet. Ex quibus liquet ipsum
plura incommoda, et corporis amori con­
traria elegisse. Idque magis constabit ex
dicendis circa modum vivendi Apostolo­
rum; nam certum est Christum in omni­
bus, quæ ad vitam pertinent, non fuisse

4

4

2-26

DE CHARITATE,

ipsis delicatiorem, sed in cunctis potius
prælnxisse. Verum antequam hinc disce­
damus, oportet videre, qualiter Christus
Dominus vixerit ante ultimos tres vitae
annos, quos praedicationi, et sui manifestad.bc-m.tionj dicavit. Quod fuse tradit D.Honavent.
in vita Christi, cap. 15, expendendo maxi­
mam ipsius humilitatem, paupertatem, ei
abstinentiam, et post alia concludit : α In« tuere ergo eum bene humilia obsequia
e per domum facientem. Conspice etiam,
« qualiter ipsi tres (Jesus videlicet. Maria,
« et Joseph) simul comedunt ad unam men1 sulam per singulos dies, non lautas, sed
« pauperes, et sobrias cœnas sumentes. Et
« qualiter post aliqualetn recreationem, ad
« orationem se convertunt in cubilibus
« suis : non enim erat eis domus ampla,
« sed parva. Intuere Dominum Jesum su« per humum in sero post orationem se
» componere per singulas noctes tam lon■ gissimi temporis, sic humiliter, sic vilic 1er, ut quicumque alius pauperculus de
« populo. Sic etiam perseveranter quolibet
« sero in hoc statu deberes eum aspicere.
« 0 Deus abscondite! quare sic affligebatis
«corpus istud innocentissimum ? Unius
« quippe noctis peregrinatio sufficere de« bebat ad totius mundi redemptionem.
« Amor ad hoc compellebat immensus :
« vehementer zelabatis pro ove perdita
« vestris humeris ad coelestia pascua repor« tanda. Vos Rex regum, et Deus aeterne,
« qui omnium penuriam sublevatis, om« nia subministratis omnibus abundanter,
« prout exigit cujusque conditio. Vobis ta« men paupertatem, vilitatem, et asperita« tem vigilando, dormiendo, abstinendo,
« et aliis vestris omnibus actibus per tam
« longa temporis spatia reservastis . Ubi
« ergo sunt quaerentes otia corporis, quæ« rentes curiosa ornamenta, et varia? Nbn
« didicimus in schola hujus magistri, qui
« talia volumus. Sed nunquid sapientiores
u eo sumus? Ipse nos docuit verbo, et exem­
it pio humilitatem, paupertatem, et affiic« tionem corporis, et laborem. Sequamur
« ergo summum magistrum, qui nec fallere
< vult, nec falli potest.
Quanta
131. Et hæc quidem incommoda passus
'rnoda' esi Christus Dominus vel eo tempore, in
chrHns qu0 insipientium oculis videbatur otiosam
d. suæ degere vitam.Sed qualia sustinuit.ubiccepit
praedicare? Quot itinera,quot sudores.quas
m’tenî- v’8*lias> el persequutiones ? Et ubi venit
pore, passionis tempus (quam alioquin præsen-

tem habuit totius vito decursu)quam inex­
plicabiles dolores? Prolixum nimis esset
hæc expendere, sed neque debent prorsus
omitti ; et ideo illa complectimur referendo
vorba D. Thom. 3 p. quxst. 16, art. G, ubi ;D.ik
« in Christo, inquit, patiente fuit verusdo« lor, et sensibilis, qui causatur excorpo« rali nocivo; et dolor interior, qui causa« tur ex apprehensione alicujus nocumenti,
< qui tristitia dicitur. Uterque autem dolor
« in Christo fuit maximus inter dolores
« præsentis vito. Quod quidem contingit
« propter quatuor. Primo quidem propter
« causas doloris ; nam doloris sensibilis
σ causa fuit læsio corporalis, quæ acerbita« tem habuit, tum propter generalilatem
K passionis, de qua dictum est : tura etiam
i ex genere passionis, quia mors crucifixo« rum in cruce est acerbissima, quia coni figuntur in locis nervosis, et maxime
! sensibilibus, scilibet in manibus, et pedi« bus; et ipsum pondus corporis pendentis
a continue auget dolorem . Et cum hoc
« etiam est doloris diuturnitas, quia non
« statim moriuntur, sicut hi qui gladio in« terficiuntur. Doloris autem interioris
a causa fuit, primo quidem omnia peccata
<t humani generis, pro quibus satisfaciebat
« patiendo : unde ea quasi sibi adscribit
« dicens in Ps. 11 : Verba delictorum meo« rum ; secundo specialiter casus Judæo« rum, et aliorum in ejus morte delinquen« tium. et præcipue discipulorum qui scan« dalum passi sunt in Christi passione ;
« tertio etiam amissio vito corporalis, qua?
« naturaliter est horribilis humanae natu« ræ. Secundo potest magnitudo doloris
« ejus considerari ex perceptibilitate pa1 tientis et secundum animam,etsecundum
e corpus. Nam et secundum corpus eratop« time complexionatus, cum corpus ejus
« fuerit formatum miraculose operatione
« Spiritus sancti, sicut et alia, quæ per mi­
ff racula facta sunt, fuerunt aliis potiora
a (ut Chrysost. dicit de vino, in quod Chris« tus aquam convertit in nuptiis), et ideo
« in eo maxime viguit sensus tactus, ex cu­
ir jus perceptione sequitur dolor. Anima
« etiam secundum vires interiores effica« cissime apprehendit omnes causas tristi« tiæ. Tertio magnitudo doloris Christi
« patientis potest considerari ex doloris, el
« tristitia? puritate. Nam in aliis patienti« bus mitigatur tristitia interior, et etiam
« dolor exterior ex aliqua consideratione
■< rationis per quandam derivationem, seu
redundandam

DISP. V, DUB. III.

, redundantiam a superioribus viribus ad
. inferiores : quo i in Christo patiente non
« hit,quia unicuique virium permisit agere
qnod est sibi proprium, sicut Damasc. di<cil. Quarto potest considerari magnitudo
« doloris Christi patientis ex hoc, quod pas< sio illa, et dolor a Christo fuerunt as­
sumpta voluntarie propter finem libera■ bonis hominum a peccato. Et ideo tan­
gam quantitatem doloris assumpsit, quæ
> esset proportionala magnitudini fructus,
« qui inde sequebatur. Ex his igitur omnii bus causis simul consideratis manifeste
< apparet, quod dolor Christi fuerit maxi9 mus. ο
IA·#, 132. Hæc de aOliclionibus, incommoditaitibus, et asperitatibus Christi Domini
praenotasse sufficiat. Modo convertamus
to-1· «alos ad Apostolos, quos ipse constituit
Praedicatores mundi, et Prædicalorum, atque incumbentium animarum zelo exem­
plar, in quibus proinde velut in optimo
speculo reverberatio tanti magisterii res­
plendet. Et in primis quod Apostoli stric­
tam paupertatem professi fuerint, constat
I {^ exilio .Matth. 19 : Ecce nos reliquimus omΐκχτ-Πίΐ. bt cap. 10 : ixolite possidere neque au' 5' rum, neque argentum, neque pecuniam in
sonis vestris, neque peram in via, neque duas
tunicas, neque calceamenta, neque virgam.
Inde obligabantur mendicare, ut optime
•'^colligit D. Thom. opusc. 19, cap. 17, ubi
ait: « Hoc probatur exemplo Apostolorum,
■ qui jussi sunt a Domino necessaria ad
ϊώ· < victum in via non ferre, ut patet Matth.
â-'jj 10 et Marci 6. Constat autem, quod ipsi
■ imperiose non poterant accipere. Ergo
' satis evidens est, quod necessaria vicr _ · tus humiliter petebant, quod est mendi• < care. » Et idem S. Doctor opusc. 17, cap.
15, relatis Scripturæ testimoniis inquit :
Manifestum est secundum expositiones
< praemissas, Apostolis interdictum fuisse,
« ne agros, vel vineas, vel alia hujusmodi
i bona immobilia possiderent. » Tandem
3 ‘ idem Sanctus Doctor opusc. 19, cap. 6. pau­
pertatem commendans ait : « Primordium
’ perfectionis in Christo, et Apostolis fuit.
« Sed ipsi non leguntur sua relinquentes
■ aliquas possessiones habuisse in com« muni ; imo potius legitur, quod nec etiam
f domos habebant ad manendum. Ergo
< perfectio paupertatis non requirit aliquas
possessiones communes. » Quinimo plus
infert opusc. 17, cap. 16 : [nde inquit,
fi qua sii Congregatio, in qua omnes ad ma-

227

jorem perfectionem tendant, expedit eis com­
munes possessiones non habere. Quod colligit
ex Christi Domini exemplo, ut constat ex
cap. prxced. ubi ait : Summa paupertatis
perfectio est, ut ad exemplum Christi aliqui
homines possessionibus careant. Unde magis
constat, Apostolos mendicasse, ut ex pro­
fesso probat N. Waldensis lib. 4 Doctr. a’·
Fid. art. 1, cap. 6, et asserit Theophilactus
"
Luc. 9, ad illa verba : Nihil tuleritis in
via : Sic, ait, mendicos mittit, quod neque
panem ipsos portare vult, neque aliquid
aliud, quibus indigent multi.
133. Ex hac autem maxima Apostolorum Vesii. .
r
.
. . ii menta
paupertate facile quis conjectabit, quodApostoafilicliones, incommoditates, atque asperi- ‘oriun·
lates corporales sustinuerint. Sed oportet id
magis distincte, licet breviter, observare, ut
animarum zelatores probe sciant modum
perfectiorem trahendi alios. Et quidem
quod ad vestes pertinet, constat Apostolos
non habuisse duplicatas, seu mutatorias ; sic
enim plane intelliguntur verba Christi Do­
mini Matth. 10 : « Nolite possidere aurum, Mattb.
« neque argentum, neque pecuniam in zo­
« nis vestris ; non peram in via, neque
« duas tunicas. » Marci 6 : « Et ne indue-Mafc α
a rentur duabus tunicis. » Luc. 9 : « Neque Lac. £>.
« duas tunicas habeatis. » Unde saepius
patiebantur frigoris molestiam ex nuditate,
ut significat Apost. 1, ad Corinth. 4 : « Us­ 1 ad
ti que in hanc horam et esurimus, et siti­ Cor. 4.
te mus, et nudi sumus. » Et 2, ad Corinth. 2 ad
Cor. 11.
11 : In frigore et nuditate, Et ideo D. Chry- D.
Chry.
sost. de laudibus Pauli agens, afiirmat :
« Eum necessarium saepe non habuisse
tr cibum, nec quo circumdaretur, indumen­
ti tum. » Porro Apostolorum vestimenta
fuisse satis vilia, et aspera, docet idem
D. Chrysost. hom. 56 ad populum Antioch.
ubi tractans de ciliciis et saccis Monacho­
rum sui temporis, asserit ipsos talibus ves­
timentis uti ad imitationem Apostolorum.
« Vestis autem, inquit, eis fortitudine di­
« gna. Non enim caudatis utentes vestibus,
« juxta enervatos, et molles, induuntur ;
« sed juxta beatos illos Angelos, Eliam,
« Elisaeum, Joannem, secundum Aposto­
« los : cum vestimenta sint ipsis parata,
a his quidem ex caprarum pilis, his au­
« tem ex pilis camelorum. Sunt autem et
a quibus solae sufliciunt pelles, et haejam« dudum confectae. »
Ancah
Quod autem Apostoli usi non fuerint cal- (Jérint
ceis, aperte constat ex Matth. 10 : « Neque
« calceamenta. » Marc. 6 : « Et praecepit Marc. o.

DISK V, DUB. III.
228

229

DE CHARITATE.

·, eis, ne quid tollerent in via, nisi virgam
« tantum; non peram, non panem, neque
« in zona æs, sed calceatos sandaliis. » Et
». Thôj'ta expresse affirmat D. Thom. Matthri 10,
ubi id probat : « Primo quidem, ut apud
« omnes pauperes reputarentur, secundum
a illud Apost. 1, ad Corinth. Non multum
tf potentes elegit Deus. Ideo voluit, quod
c abjecti essent. Pauperes enim in parti­
bus Orientis vadunt discalceati, utuntur
a tamen quibusdam, quae sandalia dican­
tur, et fiunt de paleis. Et ideo volebat, ut
irent sicut pauperes illius patriæ. » Addit
aliam rationem : s Ideo praecepit eos ire
a discalceatos, ut firmaret eos, ut magis
« robusti essent ad sustinendum, secundum
quod etiam Plato docuit, quod homines
a non multum cooperirent pedes, nec ca­
σ put. > Hoc fusius prosequitur D. BonaD.Bcaa.vent opusc. supra cit. de sandaliis A postal.
ubi inter alia inquit : « Ridiculosum igitur
α est valde, quod litteratus hoc neget, quod
c clamant lapides » (antiquissimæ videli­
cet Apostolorum imagines) et testantur.
Et inferius: Ex prædictis,»nqm7, testimoc niisclariusinnotescit.quiddeDomini nos­
α tri Jesu Christi, et suorum Apostolorum,
* atque discipulorum calceamentis, juxta
« veritatem Evangelicam. et Sanctorum
expositiones docendum sit. pariter et ser­
< vandum. Sed his omnibus testificationibus
a firmissimis atque claris, sancti Evange- i
<r lii sanctiones sunt incomparabiliter cla­
« riores. r. Et relatis testimoniis supra adductis, addit : « Quod autem hæc Domini
« verba, et mandata non tantum spiritua­
« lités sed etiam ad litteram fuerint ob­
or servata, patet ex authoritatibus prædic« tis. Patet etiam ex picturis, et cælaturis
α laicorum. Patet etiam ex ipsis sandaliis
(t Apostolorum, et Christi discipulorum,
c quæ usque in hodiernum diem in pleris<( que locis ad hujus veritatis adstipulatioa tionem, et devotionem fidelium reser­
v vantur. r, Et conformiter ad hanc senSuar. tentiam addit Suarez (licet ipsi non plane
snbscribat, sentiens Christum usum fuisse
calceis) torn. 2, in 3 part. disp. 28, sect. 3,
in fine : « Unde fertur Romae servari quod­
dam Petri sandalium : et aliud B. Ana dreæ fertur esse in civitate Ovetensi. Et
« ita de Apostolis opinantur Abulensis
u Maith. 1, q. 60 et 83, et Dionys. Carthus.
F ibidem. Et eundem fuisse usum prisco­
tf rum Christianorum colligi potest ex Tec­
« tuli. de pallio, cap. 5, et clarius ex Cie-

te*
DeMalthæoasserit Clemens Alexand.
·>'’ lib.2P;wiag,cap. 1 : Malthxus Apostolus semi­
« ment. Alexand. lib. 2 Paedagogi,c. II.»
nibus, beccis, et oleribus absque carnibus ute­
Ex quibus magis liquet, quam vilia, et con­
batur. Eisimilia de aliis Apostolis occur­
temptibilia fuerint Apostolorum vesti­
runt apud graves Authores. Porro Apostolos
menta; nam indecens est, et prorsus incon­
^frequentissime jejunasse, tradunt sacri
sequens eum, qui nudis incedit pedibus,
5 Dwlores. S. Chrysost. hum. 71, de sancto
aut pauperrimis utitur sandaliis, fulgere
Quadraij. jejunio, affirmat, quod Apostoli
divitum vestibus, vel de illarum ornalu
ferme semper jejunabant. Ru per tus lib. 4,
curare.
Jt dicinis o/fic. e. 9, tradit, in perpetuo
13-1. Sed videamus, quam vili, aspero,et^·^
luctu, et jejunio ipsos vixisse. Et Apost. 1
ingrato carni alimento usi fuerint Apostoli.t yu
IU ad Corinth. 1, de seipso testatur, usque in
Idque non obscure colligitur ex illo Mattii.
i hanc horam et esurimus, et‘sit imus, id est,
12 : « Discipuli autem ejus esurientes cœ-AkyMix; continuo, ut ibidem explicat D. Thomas.
<i perunt vellere spicas, et manducare. »
Et‘2 ad Cor. 11, inter alia quæ sustinuerat,
Ubi Abulensis quxst. 3, inquit : « Quæretur,
recenset inulta jejunia : In jejuniis, inquit,
« quare discipuli spicas vellebant, Dicenjit*. multis. Et exponit D. Thom. scilicet volun­
«: dum, quod factum est ex necessitate fa­
tarie assumptis, et propter exemplum bonum,
a mis; non dicitur hic quod esuriebant :
tl propter macerationem carnis. Et hoc Apos­
nullosautem discipuli cibos habere po­
tolorum exemplum imitabantur primi illi
terant. ideo spicas vellebant; magna
tsi Christiani, de quibus Eusebius lib. 2, cap.
a enim fames erat, quæ æd hoc urgebat
.r eos. Sic dicit Chrysostomus : Tu autem
17, et D. Hieronyra. lib. adversus hxreses,
« admirare discipulos, qui ita erant op­
referunt, quod ad vesperam tantum su­
pressi, et nullam corporalem habebant
mere cibum, atque a carne, et vino absti­
nere solebant.
« curam, sed conlemnebantcarnalem men­
sam, et fame oppugnabantur; nec tamen
12 135. Quanta autem aspera, et incommoda in prædicatione Evangelii sustinue« desistebant a Christo. Nisi enim eos co­
rint Apostoli; quot peregrinationes, ludi­
a geret vehementer esuries, nequaquam
hoc fecissent. Quod autem spicas velle­
bria, et persequutiones ; quam diris marty­
v rent, et comederent, signum erat, quod
rii cruciatibus vitam finierint, nemo est
a non erant assueti ad ciborum delicias,
qui sufficienter dicat. Sed præter hos labo­
res, qui illis occasione praedicationis para« quia grave esset eis tunc grana come­
'!
bantur. ipsi plurimas incommoditates, ata dere; sed erat vita eorum aliqualiter in
I
que asperitates, quas censebant muneri
a cibis parca, et ideo quocumque cibo con­
Aposlolico pernecessarias ( prædicabant
a solabuntur. Sic dicit Hieronymus : Quoi
enim pœnitentiam, et Jesum Christum cru­
« autem spicas segetum manibus confri­
cifixum) eligebant et addebant. Quod facile
cant, et in eisdem consolantur, vitæ aus­
constat tum ex proxime dictis. Tum ex
a terioris indicium est, non
præparatas
Paulo excellentissimo Gentium Doctore ;
opulas, sed simplicem cibum quæreniri nam. 1 ad Cor. 9, inquit : « Castigo corpus
a tium. » Hoc ipsum colligitur ex aliis
'J' - meum, et in servitutem redigo, ne forte
Evangelistarum locis ; nam quoties refe­
cum aliis prædicaverim, ipse reprobus
runt Apostolos parasse mensas, toties si­
«efficiar. » Quæ verba optime expendit
gnificant victum fuisse humilem, et fruga­
n; Joan. Cassianus lib. 5, de Jnstit. renunt.
lissimum, ut p ita panem, et pisces, ut cons­
cap. 17, his verbis : « Vis audire verum
tat Matth. 14 et Lue. 9, et Joan. 21. Et hæc
« athletam Christi legitimo agonis juro cerquidem cum Apostoli adhuc erant imper-iit i .
> laniem? Ego igitur, inquit, sic curro, non
festi. Sed post adventum Spiritus sancti,Jw3Ji
: quasi in incertum : sic pugno, non quasi
ubi prædicationi, et gentium conversioni
aerem verberans, sed castigo corpus
incumbere coeperunt, eandem, aut majo­
- meum, et servituti subjicio, ne aliis prærem alimentorum tenuitatem continua­
dicansipse reprobus efficiar. Vides ut in
runt. Nam de illorum principe Petro refert
« seipso, idest in carne sua colluctationem
D.Greg. Nizianz. in orat, de amore paup. ?
summam vel ut in base quadam firmis­
ipsum lupinis minuto asse veneuntibus fa- &&
sima statuerit, et proventum pugnæ in
mem pellere consuevisse. De Jacobo minori5’^
-æ---- *■ Ægesippas
■
..............
• sola castigatione carnis, et in subjectione
affirmat
apud■ -Eusebium
lib. 2.
·■ collocarit. » Sed nervosius adhuc D. Hiecap. 22. ipsum nec carnes in cibum, nec
vinum in potum unquam adhibere solituu
fuisse.

•

ronym. montem Apostoli explicat cpisl. 14,d. Hier.
ad Celantium, ubi : « Vas, inquit, electionis
« Paulus, dum castigat corpus suum, et in
a servitutem redigit, ne aliis praxiicans
« ipse reprobus inveniatur, non ob solam
a (ut quidam imperiti putant) hoc facit cas­
u titatem. Non enim huic tantummodo, sed
«omnibus omnino virtutibus abstinentia
« opitulatur; neque magna, aut tota Apostoli
« gloria est non fornicari; sed hoc agit ut
«■ castigatione corporis erudiatur animus,
« quantoque nil ex voluptatibus concupis« cit. tanto magis de virtutibus possit cogi« tare ; ne perfectionis magister imperfec« tum aliquid in se ostendat, ne Christi
« imitator extra praeceptum quidquam, aut
« voluntatem Christi faciat ; neve minus
« exemplo, quam verbo doceat : cumque
« aliis prædicaverit, ipse reprobetur, au« diatque cum Pharisæis : Dicunt enim, et
« non faciunt. » Et conformiter ad senten­
tiam D. Hieron. inquit D. Ambros. lib. 18, D-Aoibepist. 72 : « Ergo qui non castigant corpus
« suum, et volunt praedicare aliis, ipsi re« probi habentur. » Nec erat levis castiga­
tio illa, quæ lividum corpus Pauli reddebat,
ut significat S. Paulinus epist. 3, ubi ait ;S Paok
« Videtur mihi ille non parcere corpori,
« qui carnem jejuniis domat, sicut Aposto« lus dicit : Lividum facio corpus meum, et
« in servitutem redigo. » Sed magis in
speciali repraesentat idem Apostolus sui
corporis afflictiones, et asperitates 2 ad
Corinth. 11, ubi relatis externis persequu- 2
tionibus, et periculis, addit : « In labore, ’
« et aerumna, in vigiliis multis, in fame,
« in siti, in frigore, et nuditate. » Quæ
verba sic illustrat D. Thom. ibid. lect. 6 :
œ
« Hic consequenter enumerat mala volun« tarie assumpta, quæ sustinentur in do« mibus Et enumerat tria mala opposita
« tribus bonis, quæ'sunt necessaria ad vi­
« tam domesticam. Primum bonum est
a requies somni. Secundum est sustentatio
« cibi. Tertium est fomentum vestis. Re<1 quiei ergo somni opponit laborem, et vi­
a gilias. Quantum ad laborem inquit, in
a labore, scilicet manuum. Act. 20. Ad ea
« quæ mihi opus erant, etc. Et ideo dicit
« supra 6. In laboribus, quia ut dictum est
« supra, manu sua victum quaerebat. Et 2
« Thessal. 3 : Nocte, et die laborantes, etc.
« Quantum ad laboris defectura dicit :
« Ærumma quæ est defectus, et languor
« consequens ex labore, vel morbo natu­
« rali. Quantum vero ad vigilias dicit. In

r7’V
c■

> · {:

··■ ·. ? ■
! *·* f

■ ηΊ
U: 1

··

* y>

Ù!

t

>?

·'

230

DE CHARITATE

v vigiliis multis. Vel in vacando prædicat! tionibus de nocte, vel operi manuali,
r. Sustentationi vero cibi opponit duplicem
« subtractionem cibi : unam quæ est ex ne­
ts cessilate. Undedicit : Infame, et sili -, quia
« scilicet ad litteram deficiebat sibi ali« quando cibus, et potus, 1 ad Cor. 4 : Us« que in hanc horam et esurimus, et siti« mus. Aliam, quæ est ex voluntate : unde
c dicit ; In jejuniis multis, scilicet volunta« rie assumptis, et propter exemplum bo« num, et propter macerationem carnis. 1
« ad Cor. 9 : Castigo corpus meum, etc. Fo« mento vero vestis opponit duo. Unam ex
« parte naturæ : unde dicit : In frigore.
- Aliud ex parte inopiæ : unde dicit : Et nuα dilate, scilicet ostensus sum minister
« Christi. » Et quæ Paulus de seipso in
propria persona dicit, applicanda sunt aliis
Apostolis ; omnes quippe ab eodem magis­
tro edocti, et eandem fidem, ac doctrinam
pradicantes, simillimum observarunt vitæ
tenorem.
Qoam
136. Hæc vero, licet prolixius fortasse
rrreisi expensa, putamus fore non ingrata pio, et
catholico lectori. Nam ex illis plura satis
utilia cognoscet. Primo, qualis fuerit mo­
dus vitæ Christi Domini, et suorum Aposto­
lorum, nempe pluribus associatus incom­
moditatibus, afflictionibus, et asperitatibus
corporalibus. Secundo, quam eidem sit con­
traria vita hæreticorum hujus, et proce­
dentis saeculi, qui carnis commoditatibus, et
voluptatibus large indulgent, et consulunt;
ad quorum proinde errores (qui magna ex
parte sunt appendices Alcorani), refutan­
dos non ita prosunt ingenii, et sapieatiæ
vires in prædicante ; sed magis oppositus
vivendi modus, pœnitens videlicet, auste­
rus, et conformis Jesu crucifixo. Tertio, re­
cognoscet eos, qui vitam Christi, atque
Apostolorum depmgdhtes frequentissime
inculcant eorum zelum in animarum con­
versione, nihilque, aut fere nihil de eorum
paupertate, nuditale, vigiliis, jejuniis, in­
commodis, et macerationibus corporalibus
recordantur, dimidiatam , atque ideo im­
perfectam eorum imaginem exhibuissse.
Nam modus vivendi Christi, atque Aposto­
lorum ea omnia complexus est, ut mani­
feste constat ex locis Scriptura, et sancto­
rum Patrum hactenus expensis. In quo
defectu reprehensibiliores eo sunt, quo subticentes, vel non ita explicantes modum
vivendi Christi, et Apostolorum, nempe
cum tot afflictionibus, incommoditatibus,

DISP. V, DIB. Ill,

et asperitatibus corporalibus, cadere e ma­
vjndum in procuranda animarum salute,
nibus permittunt fortiora arma ad debel­
ul majori perfectioni deserviat. Nam Chris­
landum hæreticos, qui corpori consulentes
tus Dominus triginta annos antequam præjejunia, et quæcumque aspera spernunt, et
dicare coepisset, silentio, et contemplationi
Ecclesiae praeceptis refraganlur.Qtwrlo, re­
dicavit. Deinde baptizabis a Joanne in de­
cognoscet, quod quando de perfectione vit®
sertam per quadraginta dies recessit. Et
christianæ agitur (quod est prvsentis consi­
ίτ&· ubi prædicare capit, sæpius in deserta sederationis scopus ) omiltendæ non sunt
7$cedebat, montes petebat, et in oratione Dei
pœnilentia. et asperitates corporales; sed e.\
^pernoctabat. Quod recte ponderat D. Greg.
cellenti loco constituendae, Quoniam exces­
tesù/ii. G Mural, c. 17, his verbis : « Humani
sus in prædicta perfectione optime declara­
» generis Redemptor per diem miracula
tur per majorem accessum imitationis ai
< in urbibus exhibet, et ad orationis stuvitam Christi Domini, et suorum Apostolo­
< dium in nocte pernoctat, ut perfectis virum, ul constat ex dictis num. 127 et Chris­
« délicel Eradicatoribus innuat, quatenus
tianorum nemo negabit : sed Christus
< nec activam vitam amore speculationis
Dominus, ejusque Apostoli pluresincommo­
« funditus deserant, nec contemplationis
ditates. et asperitates corporales elegerunt,
« gaudia penitus operationis nimietate
et sustinuerunt, ut patet ex dictis a n. 12S.
; contemnant; sed quieti contemplantes
Ergo prædicta perlinent ad majorem per­
< sorbeant, quod occupati erga proximos
fectionem vitæ christianæ, et consequenter
< loquenles refundant. » Juxta quam docanimarum zelus neque illam supponit, ne­
iBMrinam tradit D. Thom. 3 part. q. 40,
que eam constituit solitarie, et quasi spe­
art. I ad 2 quod « vita activa, secundum
culative sumplus, sed prout illis associatur.
« quam aliquis prædicando , et dicendo
Idque praesertim verificatur in eo, qui aliis
« contemplata aliis tradit, est perfectior,
praedicat ; nam si hoc munus recte exeqoi: quam vita quæ solum contemplatur ; quia
tur, debet prædicare pœnitenliam, et mor­
- talis vita prasupponit abundantiam contificationem corporis : tum quia id praedi­
i templationis, et ideo Christus talem vicabant Christus , et Apostoli, ut vidimus
c tam elegit. »
η. 125, tum quia proponere debet vitam
Quod vero familiarem se exhibuerit pau­
Christi, et Apostolorum imitandam, quæ
peribus, et humilibus, secus vero regibus,
plures complexa est corporales afflictiones,
et magnatibus, satis liquet ex Scriptura.
ut constat ex dictis η. 128. Ergo cum ab
Nam de seipso in Synagoga legit ex Isaia,
exemplo praedicatoris sermo vires accipiat,
ü ul refertur Luc. 4 : Spiritus Domini super
debet se in poenitentia , et asperitatibus
ne, propter quod unxit me, evangelizare pau­
corporalibus exercere. .Ve, ut loquitur D.
peribus misit me. Quare cum humilibus, et
Hieron. relatus n. 135, minus exemplo, quam^
pauperibus conversatus est, atque abjectos,
verbo doceat, cumque aliis prxdicaverit, ipn
et pauperes elegit discipulos sui Evangelii
reprobetur, audiatque cum Pharisxis : Di­
12. pradicatores, juxta illud Matth. 11 : Paucunt enim, et non faciunt. Nam, ut inquit
α [eresevangelizantur. Econtra vero poten­
idem S. Doctor relatus n. 126 : Delicatus
tibus parum familiarem se praebuit, nec
magister est, qui pleno ventre de jejuniis
eorum admodum grata habuit palatia. Unde
disputat. Accusare avaritiam et latro potest.
invitatus a regulo, ut descenderet in doSacerdotis Christi os, mens manusque con­
fRimum suam, ire noluit, ut refertur Joan. 4.
cordent. Et ex iis satis patet ad quæstionem
Et coram Herode rege nec miracula fecit,
præpositain num. 121.
nec sermonem protulit. Et de Joanne lo137. Addendum est tamen, ad perfectio-Pî* tu quens Matth. 11 dixit : Ecce qui mollibus
tionem prædicantis. cum inseipsaacceptam. ζΓ k; caduntur, in domibus regum sunt. Luc. 7 :
tum respective ad audientes consideratam,
Ecce qui in veste pretiosa sunt, et in deliciis,
plurimum referre, quod prædicans conlem-1·^
in domibus regum sunt. Aperte significans,
piationi vacet, et curis sæcularium, pr®-^fr
non expedire immorari in regum domibus
serlim familiaritati principum.et divitum a
illos, qui non utuntur vestibus pretiosis, et
se multum non ingerat, sed eas pro viribus
deliciis. Ipse vero, ejusque apostoli nec ves­
declinet. Quod (ut disceptationi praeluda­
tibus pretiosis, nec deliciis utebantur, ut
tur locus), non aliunde probandum est,
constat ex dictis an. 128. Unde satis alie­
quam exemplo Christi Domini.et Apostolo­
nos se, et suos ostendit a regum, magnarum, qui optime docuerunt modum ser­
liunque familiaritate, atque in eorum pavandum

231

latiis habitatione. Quam vero spreverit ne­
gotia secularia, nolueritque illis se inge­
rere, constat Luc. 12, ubi petenti : Magister Lw· 12·
dic fratri meo, ul dividat mecum hxredilalem,
respondit : Homo quis me consiHuit judicem,
aut divisorem super vos ? Unde Theophil. inTheoph.
Cal. D. Thom. inquit : Dominus docens nos Calcn
quod non oporteat ad terrena flecti, repellit
vocantem eum ad hxreditatis divisionem. Et
subdit V. Beda in eadem Catena : Occa­
sione hujus stulti petitoris adversus avaritix
pestem discipulos prxceplis pariter, et exem­
plis munire satagit. I nde subditur : Dixitque ad illos : Videte, et cavete ab omni ava­
ritia. Et D. Ambros. ibidem : Bene ergo,D. Arab,
inquit, terrena declinat, qui propter divina
descenderat : neque judex dignatur esse li­
tium,et arbiter facultatum, vivorum habens,
morluorumque judicium, arbilriumque me­
ritorum. Ut videant, qui zelo animarum
incumbunt, quantum intersit secularium
testamentis, litibus, prætensionibus, ac ne­
gotiis se non ingerere; sed hæc, ut fieri
potest, rejicere.
138. Hæc Christi Domini exempla se-i^mür. ii.
·
inatur
quuli Apostoli, ut secure, ac fructuose in-excmpio
cumberent animarum zelo , et perfectioni
ad eum requisitae. Nam, ut Divus Thomasd. Tho.
3 part, quxstione 40, articulo 2 ad 3, ait :
a Hoc convenit vitæ, secundum quam ali­
a quis contemplata aliis tradi t, quam Chris­
« tus dicitur assumpsisse, ut prius contem­
« plationi vacet , et postea ad publicum
a actionis descendat. » Unde Apostoli ante
praedicationem omnes erant perseverantes
unanimiter in oratione, ut dicitur .4ctor 1. Actor. 1.
Et cap. 6 dixerunt : « Non est aequum nos ct b’
« derelinquere verbum Dei, et ministrare
« mensis. Considerate ergo fratres, viros ex
« vobis boni testimonii septem, plenos Spi­
« ritu sancto, et sapientia, quos constitua­
c( mus super hoc opiis. Nos vero orationi,
a et ministerio verbi instantes erimus.»
Probe quippe intelligebant, praedicationis
efficaciam ex orationis assiduitate descen­
dere, et oportere docentem prius contem­
plari, quam dicere, juxta illud Divi Ber-D. Bcm.
nardi epistol. 201 : Nunc manent tria, ver­
bum, exemplum, oratio: major autem oratio,
ea namque operi, et voci gratiam, et effica­
ciam promeretur. Et Divus Augustinus lib. 4 i>. Aug.
de doctrina, c. 115 inquit : v Agat noster
« iste eloquens, cum et justa, et sancta, et
« bona dicit»(neque enim alia debet dicere);
« agat quantum potest, cum ista dicit, ut
« intelligenter , ut libenter, utobedienter

y

Λ

y

Λ1

i

U

'V

··■

?.■

232

DE CHARITATE.

« audiatur; et so posse, si potuerit, et quan.. tum potuerit, pietate magis orationum
« quam oratorum facultate, non dubitet,
« ut orando pro se, ac pro illis, quos est
« alloquutnrus. sit orator antequam dictorenim ’
Divus Gregorius lib. 30
* Moral, cap. 2) « ad contemplandum Deuni
« solicita semper mente recurrerent. Pne« dicatores scilicet, et Doctores , nimium
<· interna charitas etiam exteriora prædi<> cationis verba siccaret ; sed dum videre
< Deum indesinenter sitiunt, quasi decur« sera foris flumina intus semper oriun■ tur, quatenus illic amando sumant, unde
« ad nos praedicando defluant. »
Quantum vero Apostoli abhorruerint sae­
cularia negotia, constat tum a fortiori ex
loco proxime relato : Aon es/ rquum , in­
quiunt, nos ministrare mensis. Quia licet
illud ministerium esset sanctum, eorum
tamen contemplationem, et prædicationem
1». Basi, impediebat. Unde Divus Rasilius in 20 ex
fusis : Caveat, inquit. Martha, ne turbetur
erga plurima, memor sororis meliorem par­
tem esse. Sic illa juvari ab hac velit, ut ei
D. Aab.non noceat. Et Divus Ambrosius in Psalm.
118, octon. 11, relata sententia Salvatoris :
Murtha, Martha solicita es. etc. affirmat :
lia verbum cognoscere majus opus esse, quam
ministrare, divinæ aulhoritale sententii de2ad Timoth.
/FJ2.avid0 finitur.Tum etiam ex Apostolo
*
2, ubi discipulum in munere praedicandi
instruens ait : Labora sicut bonus miles
Christi Jesu. Nemo militans Deo implicat se
negotiis srcularibus, ut ei placeat, cui se proLohn. ^'it. Textus Græcusapud Lorinum Actor.
Aci. ΰ. θ> habet Negotiationibus viti. viclusque. Et
D.Tbo totum locum recte declarat Divus Thomas
ibi, lect. 1, in hunc modum : « Tripliciter
u est aliquis miles Christi. Primo, in quan« tum pugnat contra peccata. Secundo, pu» gnando contra errores. Tertio, contra
α "tyrannos. Et non debet quiescere miles,
« quia dicitur a militia sustinenda. Sed
« sciendum est, quod alius est finis militiæ
« spiritualis, et alius milifiæ corporalis;
■i quia finis militiæ corporalis est, ut obti­
ce neat victoriam contra hostespatriæ; et
α ideo miles debet abstinere ab his, qui
« abstrahunt a pugna , puta a negotiis, et
« deliciis : 1 ad Cor. 9 : Qui in agone conα lendit, ab omnibus se abstinet. Sed mili■< tiæ spiritualis finis est,’ut victoriam ha« beat ab hominibus, qui sunt contra Deum;
« et ideo oportet, quod abstineat ab omni« bus, quæ distrahunt a Deo. Hæc autem

« sunt negotia sæcularia, quia solicitude
« hujus saeculi suffocat verbum. Et ideo dj■< cit : Nemo militans Deo implicat sene« gotiis saecularibus. » Et inferius addit :
j. Causa autem, quare non debeat se impli« cqje, est ut ei placeat, cuise probavit. 1
« Joan. 2 : Si quis diligit mundum, non
« est charitas Patris in eo. Qui enim est
« miles Christi, devovit se ad militandum
« Deo ; et ideo debet conari, ut ei placeat,
« cui se devovit. » Unde S. Cyprian, tpistul. 06,eisdem Apostoli verbis utens inferi:
« Quod cum de omnibus dictum sil, Nemo
« militans Deo obligat se molestiis sæcula« ribus; quanto magis molestiis, et laqueis
α secularibus obligari non debent, qui di« vinis rebus, et spiritualibus occupati, ab
« Ecclesia recedere, et ad terrenos, et sæ« culares vocari actus non possunt. » Ex
quibus liquet, Apostolos, eorumque imita­
tores in procuranda animarum salute mul­
tum refugisse sæcularia negotia, cujusmedi
sunt testamenta, liles, prætensiones, et alia
curæ sæcularium.

]

1

§ ΧΠ-

Qui doctrini hucusque traditi possunt
opponi, diluuntur.
140. Contra ea, quæ § priced, diximus,^
possunt aliqua opponi, quibus oportet oc-ra»
currere. Et in primis adversus id, qucd'£^'
pro jejuniis, aliisque asperitatibus corpora­
libus adduximus, objicitur primo : Nam
Apostolus 1, ad Tim. 4, inquit : Ciercitath
corporalis ad modicum utilis est ; pietas au­
tem ad omnia utilis est. Ubi nomine corpo-^30
ralis exci citationis intelligi jejunium, cili-a<L·
cia, et ai · as corporales afflictiones, sentiunt
D. Anselmus, D. Thomas, D Bruno, etalii.®*“
Ergo asperitates corporales parum condu h&c
eunt ad perfectionem : econtra vero anima­
rum zelus (qui pietatis nomine significa­
tur), confert plurimum, debetque proinde
Hlis longe præferri.
B
141. Confirmatur ex sanctis Patribus,crt
qui ita sensisse videntur ; nam in primis
invitis Pairum. lib. 8, apud Rosweydum,*
cap. 63, B. Paphnutio Abbati, qui vitam
eremiticam in summa vitæ asperitate sec­
tabatur, revelatum est, ipsum non exces­
sisse perfectionem cujusdam tibicinis, qui
prius latrociniis, et scortationibus vacave­
rat, sed postea aliqua opera pietatis fecerat,
\im, cum posset, non inferendo mulieri­
bus,

DISP. V, DUB. ID.

bas, sed potius cas ab aliorum injuria libe­
rando. Quod minime posset velificari, si
asperitates corporales ita conferrent ad
perfectionem, sicut nos ponderavimus.
**®Deinde Π. Bernard, in Apologiaad Guillelmum Abbatem, reprehendit quosdam mo­
nachos, qui jejuniis, et hujusmodi corporis
afflictionibus multum addicti detrahebant
aliis, quod non sic jejunarent, sed vesce­
rentur carnibus, et melioribus uterentur
vestimentis. Quod non faceret, si poeniten­
tia corporalis ita, ut diximus, ad perfectio­
nem conduceret. Verba S. Doctoris sunt :
< Attendite in regulam Dei, cui utique non
< dissonat institutio S. Benedicti. Regnum
« Dei intra vos est. Luc. 17, hoc est, non
« exterius in vestimentis, aut alimentis
< corporis, sed in virtutibus interioris ho< minis. Unde Apostol. ad Roman. 14 :
< Regnum Dei non est esca, aut potus ; sed
t justitia, et pax, et gaudium in Spiritu
< sancto- De corporalibus itaque observan< tiis fratribus calumniam struitis, et quæ
t majora sunt, Regulæ spiritualia instit luta relinquitis. Magna abusio. Tunicati,
I
« etelati abhorremus vestes pelliceas.Tanquam non melior sit pellibus involuta
< humilitas, quam tunicata superbia. Re< pleti deinde ventrem faba, mentem sut perbia, cibis damnamus saginatos, quasi
i non melius sit exiguo sagimine ad usum
< vesci, quam ventoso legumine usque ad
< ructum exsaturari, etc. » Tandem de
-53-S.Franciscorefert D.Bonavent.in ejus vita,
czjp.6, quodsæpedicebat Fratribus : De omni
« eo, quod peccator potest, nemo sibi debet
« iniquo applausu blandiri : peccator jeju« nare potest, orare, plangere, carnemque
» propriam macerare : hoc solum non pot test, Domino scilicet suo esse fidelis. »
Quæ omnia satis probant parum utilitatis
inesse asperitatibus corporalibus, et non ita
necessarias esse, ut animarum zelus consti­
tuat, vel supponat perfectionem.
142. Ad argumentum respondetur, nemi», nem Catholicorum posse illo Apostoli tes­
timonio uti, ut parvifaciat poenitentiam, et
asperitates corporales, quibus corpus castigalur.etsub rationis regulis conti netur. Nam
Scriptura divina illos approbat, eteommendat, ut supra vidimus; atque ut interim
alia omittamus, Ecclesia publice canit : Qui
corporali jejunio vitia comprimis, mentem
elevas, virtutem largiris, et præmia. Et
oppositus, vel minus favens jejuniis, aliis­
que corporalibus macerationibus sentiendi
Salmant. Curs, theolog. tom. XII.

modus est proprius haereticorum; «nam
« Waldenses, sive pauperes de Lugduno
« (inquit Prateolus lib, 14,iit. I">,)ciborum
Pratcoi.
« delectum damnant, et in jejunio nullum
a esse meritum predicant, in sui erroris
a confirmationem illud D. Panli male ab
a cis intellectum detorquentes : corporalis
a exercitatio ad modicum utilis est. » Et
Philip. Melanchlhon in Apologia pro Confessione Augustana, hujusmodi afflictiones, Melan.
et mortificationes, apud Religiosos præsertim usitatas, appellat hypocritas simulatio­
nes, et traditiones Pharisaicas, atque Mahumeticas. Magdeburgenses etiam Centuria- Magdctores in c. 10 Centur. 4, multum detrahunt
modo asperrimo vivendi Sanctorum vete- innato­
rum Eremitarum, atque ita abhorrent cor- res.
rcs'
poris macerationem, ut dicant : Sed quis
non hæc hominum monstra exeeretur. ut
inimicos humanæ societatis, et contra totam
secundam tabulam delinquentes? Unde cu­
randum est Scriptoribus Catholicis, ne illo
Apostoli, vel alio Scriptu ræ testimonio
utentes, minus faveant poenitentiae, et cor­
poralibus macerationibus, aut haereticorum
ea spernentium causam aliquo modo susci­
piant. Praesertim vero curandum est, doc­
trinam catholicam firmare vitae exemplo,
sive poenitentiae, et mortificationis praxi :
qood medium potentius est, quam doctrina,
ad debellandum hæreses præsentis sae­
culi, ex amore carnis utplurimum proce­
dentes, ut jam diximus n. 136.
143. Ad testimonium ergo Apostoli di-Espticacendum est dupliciter a Patribus exponi.
Primo ita, quod per exercitationem corpo- totiralem significetur poenitentia, sive vitæ
asperitas consistens in vigiliis, jejuniis, ci­
liciis, et hujusmodi : et ita interpretantur
Patres, quos allegat Nieremberg. Sed ex illo
nihil concluditur contra ea, quæ superius
tradidimus. Libenter enim concedimus,
quod in genere melior sit pietas, quam poe­
nitentia, si utraque secundum se conside­
retur. Sed affirmamus, quod melior sit pie­
tas cum poenitentia, vel poenitentia cum
pietate, quam pietas sola, sive, ut objectio
intendit, zelus animarum poenitentiae non
associatus. Immo vero affirmamus imper­
fectum esse zelum, qui poenitentiam vel
non supponit, vel non parit, et comitem
habet, ut spiritui corpus deserviat. Sicut in
genere loquendo, et res secundum se consi­
derando, melior est amor Dei, quam amor
proximi; et tamen amor Dei, et proximi
simul est melior, quam solius Dei amor;
16

DE CHARITATE.

234

quinimo hic imperfectus est, si ad proxi­
mum non se extendit, ut supra ». 123
vidimus ex D. Thorn. I ndecum Apostolus
dicit exercitationem corporalem ad modi­
cum utilem esse, loquitur respective, et per
comparationem ad virtutem specie melio­
rem ; sed non negat, quod absolute habeat
plures utilitates, cum ipse dixerit : Castigo
corpus meum, in servitutem redigo, ne cuin
aliis ptxdicaverim, ipse reprobus efficiar, ut
magis expendimus num. I3Ô. Et quidem
ut alios jejunii, pcenitentiæ, el asperitatis
corporalis fructus, atque effectus nunc omit­
tamus. utilissima sunt hæc, ut Religiosi
observent \otura castitatis, quæ raro, aut
vix sine illis illibata custoditur. I nde D.
Hebgi^Thom. infra, giuest. 1-17, artic. 1, inquit:
D
.i Assumitur jejunium principaliter ad tria.
e Primo quidem ad concupiscentias carnis
« reprimendas. Unde Apostol. dicit in au« thoritate inducta : In jejuniis, in casti<x tate; quia per jejunia castitas conserva* tur. L t enim Hieronym. dicit : Sine Ce« rere, et Baccho friget Venus; id est, per
» abstinentiam cibi, et potus tepescit luxuI). Ttw. na. « Et quxstione 186, articulo 7, ad 2,
ait : Dicendum, quod omnes aliæ Religio- I
« num observantiæ ordinantur ad prædicta
« tria principalia vota.» Et post pauca sub­
dit : « Alia vero, quibus corpus maceratur,
α sicut vigiliæ, jejunia, et si qua sunt hu<i jusmodi, directe ordinantur ad votum
D. Tho. continentiæ observandum.» Et opusc. 18,
cap. 9, ait : v Oportet continentiam assu<· mentibus carnem propriam, abstractis
delitiis, vigiliis, jejuniis, et hujusmodi
« exercitiis castigare. » Eodem modo lo- I
d. Hier.quuntur alii sacri Doctores/D. Hieronym.
epistol. 10, ad Furiam, inquit : « Ardentes
diaboli sagitlæ jejuniorum, et vigiliarum
v rigore restinguendæ sunt. Quid necesse
« est nos jaetare pudicitiam, quæ sine co- i
mitibus, eV appendicibus suis contineni tia, et parcitate, fidem sui facere non
D.Gng.“ potest?» D. Gregor, in 1 Reg. lib. 5,
cap. 14, ait : « Abstinentia ciborum contra
< hoc vitium fortissima est. Si enim ignis
« libido est, subtrahis igni materiam, cum
« cibos subtrahis. » L nde liquet, quam
statui religioso castitatem profitent! sit an­
nexa, et intima pcenitentiæ, aliarumque
asperitatum corporalium exercitatio.
Laudes
Verum fusius, et luculentius rem prosecluilur θ· Hieronym. i» hb· adversus Jovitcntiæ niiinum (cujus plures discipulos gignunt
ttcr’ cuncta sæcula,) ex quo aliqua transcribere

■

■

placet : « Quamobrem, ait, el ego tibi di* cam : Si vis perfectus esse, bonum est
« vinum non bibere, et carnem noumau« ducaru. Si vis perfectus esse, melius est
« saginare animam, quam corpus. Si au>« tem parvulus es, et coquorum te jura
« delectant, nemo eripit faucibus tuis βί­
α culentas dapes. Manduca, et bibe, et si
a tibi placet, cum Israel lude consurgens,
< et canito : Manducemus, et bibamus, cras
a enim moriemur. Manducet, et bibat,qui
<t post cibos expeclat interitum, qui cum
« Epicuro dicit : Post mortem nihil est, et
« mors ipsa nihiDest. Nos Paulo credimus
« intonanti : Esca ventri, et venter escis;
« Deus autem et hunc, et illam destruet.
« Verum fac esum carnium cunctis natio« nibus esse communem, et passim licere
« quod passim gignitur. Quid ad nos, quoα rum conversatio in cœlis est, qui super
α Pythagoram, et Empedoclem, et omnes
« sapientiæ sectatores non ei debemur
« cui nascimur, sed cui renascimur : qui
« repugnantem carnem, et ad libidinum
α incentiva rapientem inedia subjugamus.
« Esus carnium, et potus vini, ventrisque
« saturitas seminarium libidinis est. Unde
« et Comicus : Sine Cerere, inquit, el Li« bero friget Venus. » Et infra addit :
a Sapientiae quoque operam dare non pos« sumus, si mensæ abundantiam cogite« mus, quae labore nimio, et cura indiget.
« Cito expletur naturæ necessiias : frigus,
a et fames simplici vestitu, et cibo expelli
« potest. Unde et Apostolus : Habentes, in« quit, victum, et vestitum, his contenti
α sumus. Deliciæ, et epularum varietates
α fomenta avaritiæ sunt. Grandis exultatio
■i animæ est, cum parvo contentus fueris,
« mundum habere sub pedibus, et omnem
u ejus potentiam : epulas, et libidines,
« propter quæ divitiæ comparantur, vili« bus mutare cibis, et crassiore tunica
« compensare.» Et inferius expendit plura
Philosophorum exempla, qui ab esu carnis
abstinuerunt, et proposito modo vivendi
Diogenis, concludit : a Unius tantum Phi« sophi exemplum posui, ut formosuli
« nostri, et torosuli, et vix summis pedi« bus adumbrantes vestigia, quorum verba
« in pugnis sunt, et syllogismi in calcibus:
« qui paupertatem Apostolorum, et crucis
« duritiam aut nesciunt, aut contemnunt,
α imitentur saltem Gentilium parcitatem.»
Et hæc adduximus, ut admissa etiam priori
illa expositione testimonii Apostoli, magis
appareat,

*

DISP. V, DUB. 1Π.
appareat, quam inepte referatur lanquam
contrarium resolutions qua statuimus je­
junium, et alias corporales asperitates
mullum conferre ad majorem perfectio­
nem.
114. Sed respondetur secundo cum Belu
larminu lib. 2. de bonis operibus in particuW*lari, cap 12, ubi contra hæreticos agens
inquit : « Altera expositio verior, el plane
«ad mentem Apostoli, est Chrysostomi,
> Tlieodereti, (Ecu men i i, et aliorum, qui
i per corporalem exercitationem non inlel« ligunt jejunium, sed studium corporis
• confirmandi, et corroborandi : quod fa« ciunt athletæ, gladiatores, milites, et cæiteri, qui viribus corporalibus egent.
i Sumit enim Apostolus similitudinem ab
athletis, cum ait : Exerce te ipsum ad
« pietatem. Nam id significat vox græca,
« Gimnaze. Et sensus hujus loci hic est :
f Exerce te more boni athletæ ad cursum,
» vel certamen pietatis. Hoc enim vere uti< lissimum est, tum in hac vita, tum in
«futura. Nam qui vires exercent ad cur<sum, vel corporale certamen, parum
i inde lucrantur in hac vita, et in alia pror­
eus nihil. Similis locus est 1 adCorinth.9 :
» Qui in agone contendit, ab omnibus se
« abstinet-, et illi quidem, ut corruptibi■ lem coronam accipiant, nos autem incor■ ruptam. Porro S. Joan. Chrysost. non
i solum docet Apostolum non loqui hoc
·.· loco de jejunio, sed etiam refellit eos, qui
« contrasentiunt.Neque enim credibile est,
« Apostolum vocaturum fuissejejuniumcor? poralem exercitationem, cum jejunium
- ad corpus extenuandum, non ad confir«mandum referatur, et cum sit vere spiri—
'tualis, et ccelestis exercitatio. Deinde
i quomodo diceret idem Apostolus jeju■. nium ad modicum valere, cum ipse idem
• jejunium tam frequenter et verbo, et
«exemplo discipulos hortaretur? Denique
« nunquam Apostolus jejunio pietatem op­
poneret, quæ habet promissionem vitæ,
< quæ nunc est, et futuræ ; cum id maxime
«conveniat jejunio, ut in hac vita sanita« tem efficiat, et conservet, ut patet ex cap. 1.
«Daniel, et in alia mercedem accipiat a
• Patre coelesti, juxta promissionem Do< mini Malth.G. Itaque recte S. Leo serm. 1
«de jejunio Pentecost. Sequitur, inquit,
«solenne jejunium, quod animis, corpori« busqueeurandis salubriter institutum de« vola nobis est observantia celebrandum.»
Juxta quam expositionem non habet præ-

Y

235

dictum testimonium, in quo vel apparenter nostræ doctrinae repugnet.
145. Ad confirmationem respondetur Satisfit
confir­
testimonia, quæ in illa referuntur, nihilimationi.
evincere. Nam ad summum probant, jeju­
nia, vigilias, cæterasque asperitates corpo­
rales non esse excellentissima virtutum
opera, sed alia dari specifice, et objective
perfectiora; minime vero, quod haec ipsa,
quæ secundum speciem excellunt, non im- portent plus aliquid perfectionis, si pceni­
tentiæ et corporalibus asperitatibus asso­
ciantur ; vel quod hujusmodi asperitates
adcaeterarum virtutum existentiam, robur,
et augmentum et consequenter ad perfec­
tionem mullum non conferant. Quod magis
constabit occurrendo singulis testimoniis.
Ad illud quod dicitur de B. Paphnutio, et
tibicine, respondetur Angelum Paphnutio
loquentem non constituisse inter ipsum, et
tibicinem æqualitatem mathematicam, sed
moralem, et proportionalem, et secundum
quid; solumque significasse Paphnutium
non excessisse perfectionem tibicinis quan­
tum ad exercitium alicujus virtutis. In quo
sensu Ecclesia cuilibet sancto confessori
applicat illud : Non est inventus similis illi,
qui conservaret leyem Excelsi. Et quod hic
fuerit legitimus illius revelationis sensus,
constat dupliciter. Primo, quia ipse tibi­
cen, qui adeo perfectus describitur, cona­
tus est sequi, et imitari Paphnutium. Nam Abb.
postquam S. Abbas ei loquutus fuit : Si, o Paphnfrater, non parva a divinitate tui habetur
ratio, ne tuam animam temere neglexeris;
statim subjungitur : Is autem statim pro­
jectis, quas habuit in manibus tibiis, et hjrx
musicx harmonia in spiritualem traducta
melodiam, virum sequutus est in desertum.
Nempe Spiritu sancto ei suggerente perfec­
tiorem esse Paphnutii vitam tot mortifica­
tionibus, atque asperitatibus aflliclam. Se­
cundo, quia postquam Paphnutius tibici­
nem ita traxit, et similiter protocomitem,
et mercatorem, subditur : « Assistens An­
« gelus dixit ei : Huc deinceps accede, o
a Beate, in æterna Dei tabernacula; vene­
« runt enim Prophetae te in suos choros
a accepturi. Hoc autem non tibi prius reve­
a lavi, ne si fuisses elatus, de tuis detra­
« heretur meritis. Cum ergo uno solo die
« supervixisset, et per revelationem ad eum
« venissent quidam Presbyteri, omnibus
« illis narratis, tradidit animam.Aperte an­
te tem videntes Presbyteri eum assumi in
« choris Justorum, et Angelorum, Deum

• * ·

236

DE CHARITATE.

« laudabant. ·> Unde liquet Angelum prius
non manifestasse Paphnutio eminentiam
suorum mentorum, sed ea comparatione
usum fuisse, ne ullam elationis occasionem
haberet; sed minime voluisse negare, quod
absolute excederet tibicinis justitiam, et
merita. Addimus non multum deferendum
fttiatJ.
UtCt· esse Palladio hæc scribenti, ut constat ex
s.Efipb. his, quæ tradit D. Hieron. in (pistol. ad
Ctesiphontem, et S. Epiphanius in epist. ad
Joannem Hierosolymitanum.
Verba
146. Ad secundum desumptum ex D.
Divi
EwBir- Bernardo respondetur, mentem S. Doctoris
atucr’ nonesse’ Pœn*tenffam’
asperitates cord.Bern, porales deprimere, et parvifacere. sed
commendare humilitatem, ne sui Cistercienses asperrimæ vitæ addicti modo vi­
vendi aliorum Monachorum leviori, aut
non ita rigido aliqualiter detraherent, at­
que ideo subirent elationis periculum,
amitterentque pœnitentiæ, ac asperitatum
merita. Ex quo nec apparenter infertur,
quod mortificatio carnis plurimum non
conferat ad spiritualem perfectionem ; sed
colligitur, quod sit conjungenda aliis vir­
tutibus, et præsertim humilitati. Et quod
d.bch). D· Bernardus ita sentiat, constat manifeste
tum ex eadem Apologia, ubi ait : « Nec
hoc dico, quod hæc exteriora negligenda
α sint, aut qui se in illis non exercuerit,
mox ideo spiritualis efficiatur ; cum po­
« tius spiritualia (quamquam meliora) nisi
per ista aut vix, aut nullatenus vel ac­
« quirantur, vel obtineantur, sicut scrip­
<χ tum est : non prius quod spirituale, sed
u quod animale, deinde quod spirituale:
α sicut nec Jacob nisi prius cognita Lia,
α desideratos Rachelis amplexus meruit
« obtinere. Unde rursus in Psalmo :
« Sumite psalmum, et date tympanum.
« Quod est dicere : Sumite spiritualia, sed
« prius date corporalia. » Tum etiam ex
eo, quod ipse asperitates corporales fre­
quentissime in suis operibus laudat, et
quod pluris est, suæ vite exemplo com­
mendavit; nam ut plura omittamus, hæc
de illo scribit Guillelmus Abbas in ejus
Abtas.' v*ta» lib. 1, cap. 8: « Videres hominem
« imbecillem, et languidum conari, et ag­
« gredi quæcumque vellet, minus conside­
« rare quid posset, solicitum pro omnibus,
α circa seipsum negligentem, omnibus in
« omnibus aliis obedienlissimum, sed de
« seipso vix aliquando, seu charitati, seu
potestati obedientem. Semper enim
«
α priora sua nulla reputans, majora mo-

liebaturad non parcendum corpori, ad
α studiis spiritualibus robur addendum,
α corpus suum variis infirmitatibus per se
attenuatum jejuniis insuper, et vigiliis
α sine
intermissione atterendo. Orabat
er stans die, noctuque, donec genua ejus in­
κ firmata a jejunio, et pedes ejus labore
« inflati corpus sustinere non possent.
Multo tempore, etquandiu occultumesse
« potuit, cilicio ad carnem usus est. Ubi
α vero sciri advenit, continuo illud abji­
ciens, ad communia se convertit. Cibus
ejus cum pane lac, vel aqua decoctionis
leguminum, vel pultes, quales infantibus
fieri solent. Cætera vel ejus infirmitas
α non recipiebat, vel parcimoniæ studio
α ipse recusabat. Vino si quando utebatur,
« raro, et nimis modico; cura magis
α aquam et infirmitati suæ, et appetitui
competere testaretur. Sic autem affectus,
K et confectus, a communi fratrum labore,
seu diurno, seu nocturno vix se aliquando
« patiebatur esse excusatum, seu ab occu­
α pationibus, et laboribus ministerii sui,
etc. > Tum denique ex eo, quodS. Paler
cernens suos Monachos poenitentia, et as­
peritatibus corporalibus afflictos, noluit
eos consolari poenitentiam removendo, aut
diminuendo, sed potius ad eam perferen­
dam hortando, ut constat ex præfatione ad
Psalm. Qui habitai, ubi inquit : α Consi-d. toi
dero labores vestros, fratres, non sine‘^_
magno miserationis affectu. Quaero con-·» 1*
to.
solationem, quam exhibere possim, et
corporalis occurrit. Sed ea non prodest
« quicquam, magis et obesse plurimum
α potest. Siquidem modica sementis de­
α tractio non modicum messis est detri­
α mentum ·. et si poenitentia vestra mi­
α nuatur miseratione crudeli, paulatim
α gemmis corona vesira privatur. Quid
tamen agimus ? Ubi Prophète farinula ?
Siquidem mors in illa est; et mortifica­
α mini tota die in jejuniis multis, in labo­
« ribus frequenter, in vigiliis supra mo­
« dum. praeter ea quæ intrinsecus sunt,
« contritio cordium. et multitudo tenta« tionum. Mortificamini, sed propter eum
α qui mortificatus est pro vobis. Quod si
abundat tribulatio vestra pro eo, abun­
α dabit consolatio vestra per eum. ut in eo
« delectetur anima, quæ in his renuit con­
α solari. Apud ipsum namque ipsa quoque
α tribulatio magna quædara consolatio po­
α terit inveniri. Nonne enim certum est
« supra vires humanas,
ultra naturam,
contra
α

DISP. V, DUB. III.

—

< contra consuetudinem esso, quæ sustino, tisotc. » Ex quibus omnibus putet, quid
D. Bernardus de asperitatibus, et mortifi­
cationibus corporalibus senserit, et quam
inique referatur contra illas.
ςβι*· I47. Ad tertium desumptum ex D. Bona«arent. in vita S. Francisci, respondetur
^sieutad testimonium Divi Bernardi, corn­
ai mondasse videlicet S. Patriarcham humi­
litatem, cæterasque virtutes, voluisseque a
suis elationis periculum ex magnis aspe­
ritatibus occasionaliter imminens illa sen­
tentia amovere; sed minime sprevisse
I
pœnitentiam, quam ipse verbo, atque
exemplo docuit necessariam ad perfectioI
nem.Fuit enim vir sanctissimus mortifica­
tioni, et asperitatibus corporalibus valde
Dta. addictus, ut constat ex eodem D. Bonavent.
in ejus vita, cap. 6, ubi ait : « Cum igitur
« cerneret vir Dei Franciscus suo exemplo
< ad crucem Christi bajulandam ferventi
« spiritu plurimos animari, animabatur
« ei ipse tanquam bonus dux exercitus
< Christi ad palmam victoriæ per culmen
« invictae parvenire virtutis. Attendens
t enim illud Apostoli verMim : Qui autem
« sunt Christi, carnem suam crucifixerunt
« cam vitiis, et concupiscentiis, ut crucis
« armaturam suo ferret in corpore, tanta
r disciplinae rigiditate sensuales appetitus
arcebat, ut vix necessaria sumeret sus­
tentationi naturæ. Difficile namque di­
cebat necessitati corporis satisfacere, et
pravitati sensuum non parere. Propter
quod cocta cibaria sanitatis tempore vix
admittebat, et raro : admissa vero aut
conficiebat cinere, aut condimenti sapo­
rem admixtione aqu e utplurimum red« débat insipidum. De potu quid dicam,
« cum et de aqua frigida, dum sitis æstua< ret ardore, vix ad sufficientiam biberet ?
< Modos adinveniebat abstinentiæpotiores,
< et quotidie exercitatione crescebat, licet< que jam perfectionis culmen attingeret,
tanquam incipiens semper aliquid inno­
vabat, afUiclionibus carnis puniendo
1 libidinem. Egrediens tamen foras prop­
ter verbum Evangelii conformabat se
t suscipientibus ipsum in qualitate cibo< rum;cum tamen ad interiora regressus
< districte servaret rigidam abslinentiæ
< parcitatem. Sicque seipsum austerum
e sibi, humanum proximis, subjectum
» Evangelio Christi per omnia reddens,
« non solum abstinendo, verum etiam
« manducando præbebatædificationisexem-

pium. Nuda humus ut frequentius lectus
erat lassato corpusculo, et sæpius sedens,
a ligno, vel lapide ad caput posito, dormie­
a bat : unica paupere contentus tunicula,
a in nuditateDominoserviebat.et frigore.»
Hæc, et alia plura de asperitatibus corpo­
ralibus Seraphici Patris scribit S. Bona- J*·,®0·*·
vent. Et Bellarm. tom. 2, H6. 2 de Mona­
chis, cap. G, § Tertio dicit, addit : « Sed
« quod S. Franciscus nudis pedibus ambu­
« laret, una sola tunica, eaque cilicina, et
a asperrima uteretur, humi cubaret, totas
« noctes vigilaret, fere semper jejunaret,
« pane solo, et aqua utplurimum susten­
« taretur, quis nisi insanus ad corporis
a utilitatem referet ? » Unde verba, quæ
in confirmatione referuntur, non eo direxit
S. Pater ut pœnitentiam parvifaceret, vel
suos Religiosos ad illam redderet minus
affectos, cum ipse in se, et in suis fuerit
mortificationis corporalis studiosissimus ;
sed ut doceret, necessarium esse aliarum
virtutum, et præsertim humilitatis con­
sortium, ut procul faceret cujusvis gloriolæ, aut elationis periculum.
Et bene observandum est, quod sicut in Totam
testimoniis, quæ in confirmatione referun-meuSiin
tur, significatur operibus pœnitentiæ, et
asperitatum corporalium non esse insepa-inadver; ...
.
*anos.
sanos.
rabiliter annexam sanctitatem, posseqne
praedicta fieri cum spiritu superbiae, et ela­
tionis, ita ut ad justitiae profectum, etgloriae meritum non conducant ; idque inten­
dit latens objectionis, aut objicientium
spiculum. Sic dicendum est, quod operi­
bus docendi, scribendi, praedicandi, allo­
quendi proximos, visitandi infirmos, con­
ficiendi testamenta, peregrinandi ad ex­
trema terrae, et aliis Hujusmodi non annec­
titur inseparabiliter vera sanctitas ; sed
cuncta illa fieri queunt ex vilibus motivis
superbiae, vel avaritiae, ita ut nullum me­
reantur praemium gratiæ, vel gloriæ, juxta
illud Christi Domini Matth. 7: « MultiMatth.7
« dicent mihi in illa die : Domine, nonne
<( in nomine tuo prophetavimus, et in no­
a mine tuo daemonia ejecimus, et in no­
a mine tuo virtutes multas fecimus? Et
« tunc confitebor illis. Quia nunquam novi
a vos. Discedite a me, qui operamini ini­
a quitatem. » Et rursum Matth. 23 : « Sua per cathedram Moysi sederunt Scribae,
a et Pharisæi. Omnia ergo quaecumque
« dixerint vobis, servate, et facite ; secun­
a dum opera vero eorum nolite facere.
a Dicunt enim, et non faciunt : alligant
a
tf

··

A

t'’

X

<

238

DE CHARITATE.

« autem onera gravia, et importabilia, et
« imponunt in humeros hominum ; digito
« autem suo nolunt ea movere. Omnia
vero opera sua faciunt, ut videantur ab
hominibus. Dilatant enim philaeteria
«t sua, et magnificant fimbrias. Amant au­
« tem primos recubitus in ccems, et pri­
mas cathedras in synagogis, et saluta­
« tiones in foro, et vocari ab omnibus
Rabbi. · Quocirca omnibus curandum
est, ut virtuti, quam pra?cipue exercent,
adjungant aliarum chorum, et in nullo
deficiant ; sicut enim asperitas corporalis
pœnitentiæ parum, aut nihil proderit abs­
que humilitate interiori : ita externus ani­
marum zelus non multum profectum sub­
jecto afferet, si ncn associetur humilitati,
temporalium rerum contemptui, poeniten­
tiae necessariæ. cæterisque virtutibus.
s^. 148. Secando contra illa, quæ a num.
dom »r-129 diximus de asperitatibus corporalibus
tum. Christi Domini, ut inde probaremus poeni­
tentiam multum conducere ad perfectio­
nem, objicitur : nam Christus Dominus
tenuit vitam cum aliis communem : sed
cum hoc non cohaeret, quod usus fuerit
mortificationibus, et asperitatibus, quales
descripsimus : ergo nec illis usus est, nec
ipsæ multum conferunt ad perfectionem.
Consequentia patet; nam cum Christus
Dominus fuerit exemplum nostrae per­
fectionis, non est credibile, quod omise­
rit ea, quæ ad perfectionem valde con­
ducunt. .Minor etiam videtur evidens ·.
nam longe differunt inter se vita aspera,
sive austera, et vita communis. Majorem
D Tb0 autem expresse docet D. Thom. 3 part.
(piTst. 40, art. 2, ubi ait : « Dicendum,
« quod sicut dictum est, congruum erat
« Incarnationis fini, ut Christus non ageret
« solitariam vitam, sed cum hominibus
« conversaretur. Qui autem cum aliquibus
« conversatur, convenientissimum est, ut
se eis in conversatione conformet, secun« dum illud Apostoli 1 ad Cor. 9 : Omnibus
—
« omnia factus sum. » Et ideo convenienJîierem.
ÎreDÎ'ü».tissimum fuit, ut Christus in cibo, el potu
chrysos.communiter se, sicut alii, haberet. Et esse
ϊηώΓΐ^ communem Doctorum sententiam, tr’adit
Theopbi.Nieremberg. lib. cit. distinet. 10, cap. 92,
ïlteVu pro illa referens Irenæum, August. Chryίαη.Γη sostomum’ Hieronymum, Ambros. TheoJ Smn philactum, Euthym. Albertum, Cajetanum,
Tanner. jansenjumi Suarium. Tannerum, et alios.
Confir- Confirmatur primo : quia Scribæ, et
pnuM° Pharisæi exprobarunt Christo, quod non

jejunaret, et a vino non abstineret; id au­
tem non facerent, si Christus jojunasset, ei
in cibo, et potu se ita gessisset, sicula num.
129 descripsimus, quemadmodum jejunia,
et asperitates non exprobrarunt in Joanne
Baptista : ergo signum manifestum est,
quod Christus non duxerit vitam asperam,
et pœnilentem, qualem superius depinxi­
mus. Major constat ex verbis Christi Do­
mini Maith. 11 : lenit enim Joannes neque m
manducans, neque bibens, et dicunt : Dxmo- 11
nium habet. Venit Filius hominis manducans,
et bibens, et dicunt : Ecce homo vorax, et
potator vini, publicanorum amicus, etc.
Confirmatur secundo : quia Christus ha-tafr
buit loculos Judae commissos, in quibus re-s^ck
condebantur pecuniae ipsi oblatae, ut cons­
tat Joan. 12. Ergo signum est, quod nontaiH
duxerit vitam adeo pauperem, sicut supra
ponderavimus, et quod ad perfectionem non
ita conferat temporalium indigentia.
Et urgetur, quia Apostoli, et Christi dis-Crçar
cipuli post ejus resurrectionem retinebant,
et conservabant pretia praediorum, distri­
buendo illa prout unusquisque indigebat:
ergo carere rebus temporalibus, præsertim
in communi, vel nihil, vel parum conducit
ad perfectionem.
149. Ad argumentum respondetur ne-Di;Ea
gando minorem, quia optime cohaeret, quodœyn.
Christus Dominus duxerit vitam commu­
nem, ut Divus Thomas affirmat; et quod
nihilominus plures mortificationes, affictiones, atque asperitates corporales susti­
nuerit, ut supra diximus, et testimoniis
Scripturæ, et Sanctorum evidenter proba­
vimus : unde nihil concludit objectio. Pro
quo nota, quod cum Divus Thomas resolvit,ο. Ώη
Christum Dominum duxisse vitam commu­
nem, considerat vitam communem per
contrapositionem ad vitam solitariam, et
omnino austeram, hominibusque non fa­
miliarem, quam Joannes Baptista agebat
in deserto, ut constat ex fine corp, et resp.
ad 1 et 2. Bene autem componitur, quod
Christus Dominus vitam Joannis non duxe­
rit, saltem quando peccatoribus loquebatur,
eosque convertebat, et quod non fuerit usus
pellibus pro vestimento, nec locustis, et
meile sylvestri ad cibum : et quod nihilo­
minus plurimas afflictiones, et asperitates
corporales voluntarie sustinuerit. Quod mi- v.a
nime negat Divus Thomas, sed potius manifeste affirmat. Nam pauperrimum fuisseseiar
asseritverbis relatis n. 128 et in loco citato^
ex 3 part. art. seq. ad 2, ait : a Dicendam
quod

DISP. V, DUB. Hl.

I

< quod communi Vila uli. quantum ad vic« lum, et vestitura, potest aliquis non so< Ium divitias possidendo, sed etiam a mu< lieribus, et divitibus necessaria acci< piendo. Quod etiam circa Christum
« (actumest. » I nde liquet quod ex sen­
tentia S. Doctoris, vita communis, quam
Christo attribuit, non fuerit vita communis
divilum, aut delicatorum, sed vita commu­
nis pauperum ex eleemosynis viventium,
quos certum est plura incommoda pati,
Qt ipse Dominus de seipso significavit
Lue. 9 : Filius hominis non habet ubi caput
reclinet. Et praeterea ut doceret congruen­
tem communem, vivendi modum, quem
observare oportet procurantes aliorum sa­
lutem, jejunavit, et in desertum secessit, ut
' ^recteponderat Divus Thomas 3 part, quæslione 41, arlic. 3 ad 1, ubi ait : « Nullus
< debet assumere praedicationis officium,
< nisi prius fuerit purgatus, et virtute peri fectus : sicut et de Christo dicitur Actor.
< l.qaodcœpit Jesus facere, et docere. Et
< ideo Christus statim post Baptismum
« austeritatem vitæ assumpsit, ut doceret
» post carnem edomitam oportere alios ad
prædicationis officium transire. » Et in
articulo, qui nobis objicitur, in resp. ad 3,
ait : i Dicendum quod sicut Chrysost. dicit
• saper Matth. ut discas, quam magnum
< bonum est jejunium, et quale scutum est
< adversas diabolum , et quoniam post
« Baptismum non lasciviæ, sed jejunio in< tendere oportet, et ipse jejunavit, non eo
< indigens, sed nos instruens. » Et in fine
responsionis concludit : « Nec tamen in» congruum fuit. utChristus post jejunium,
« et desertum ad communem vitam redi« ret; hoc enim convenit vitæ, secundum
< quam aliquis contemplata aliis tradit,
< qaam Christus dicitur assumpsisse, ut
< primo contemplationi vacet, et postea ad
t publicum actionis descendat, aliis con• vivendo. Unde et Beda dicit super Mar» cum : Jejunavit Christus, ne præceptum
« declinares : manducavit cum peccatori» bas, ut gratiam cernens agnosceres po« lestatem. » Recolantur cuncta, quæ su­
pra anum. 128, diximus de asperitatibus,
sive afflictionibus corporalibus Christi Do­
mini in lecto, victu, vestitu, vigiliis, aliis­
que hujusmodi : ex quibus palam constabit,
vitam communem, sive familiarem, qua
in procuranda hominum salute juxta finem
Incarnationis usus est Dominus, fuisse si­
mul asperam, et sui sacratissimi corporis

239

afllictivam. Modo addimus, in nullo cano- Nota,
nico libro legi, quod Christus comederit
camos, nisi tantum agnum paschalem :
quod ad cæremoniarn.et illius legis religio­
nem pertinebat, ut recte observavit Petrus
Duran, in lib. perer/rinat. filii Dei, cap. 2,
§22. Et quidem vitam communem (qualis
ad aliorum conversionem requiritur.quam­
que Christus Dominus in se expressit),
posse optime componi cum abstinentia a
carnibus, jejuniis, vigiliis, pedum nudi­
tate, aliisque asperitatibus corporalibus,
facile ostenditur. Tum exemplo Apostolo­
rum, qui juxta institutum Christi Domini
duxerunt vitam communem conversioni
animarum necessariam; et tamen ea omnia
præstiterunt. ut fuse ostendimus a num.
232. Tum exemplo omnium fere sacrarum
religionum, quæ zelo animarum per suos
alumnos incumbunt : referunt enim vitam
communem, quantum ad proximorum sa­
lutem oportet ; et tamen plura sustinent
aspera, et carni contraria ut abstinentiam
a carnibus, jejunia, vigilias, chorum, et
alia hujusmodi. Quæ satis declarant, Chris­
tum Dominum potuisse ducere, et de facto
duxisse vitam communem, ut Divus Tho-D. Tbo.
mas eo loco affirmat ·. et simul potuisse du­
cere, atque de facto duxisse vitam pluribus
incommoditatibus, sive asperitatibus cor­
poralibus afflictam, ut ipse S. Doctor, et alii
Patres tradunt locis superius relatis, et
magis constabit ex immediate dicendis.
150. Ad confirmationem primam res-Occorn«
_
„.
-iii
lUf Pn'
pondetur cum D. Hieronym. m lib. aaver-mx consius Jovinianum, ubi hæc habet: « Illud
« autem, quod proponere Adversarius au-Hieron.
« sus est. Dominum voratorem, et potato­
« rem vini a Pharisæis appellatum.et quia
« ad epulas ierit nuptiarum, et convivia
a non despexerit peccatorum . existimo
a quod nobiscum faciat. Iste est Dominus
« (ut arbitraris) vorator, qui quadraginta
a diebus Christianorum jejunium sanctia ficavit :qui beatos appellat esurientes, et
« sitientes : qui escam habere se dicit, non
« quam discipuli suspicabantur, sed quæ
a in perpetuum non periret : qui de die
a crastina cogitare prohibet : qui cum esu­
a rire, et sitisse dicatur, et ivisse frequenter
a ad prandia, excepto mysterio, quod in
a typum suæ passionis expressit, et pro­
a bandi corporis veritate, nec gulæ scri­
a bitur servisse, nec ventri. Qui divitem
a purpuratum propter epulas narrat in
a tartaro ; et Lazarum pauperem ob ine-

I

J

I

»J

4

•I

240

DE CHARITATE,

■ diam dicit esse in sinu Abrahæ. Qui
« quando jejunamus, ungi caput, et lavari
« faciem præcipit, quod non gloria homi« num, sed Domini jejunamus. Qui come« dit quidem post resurrectionem partem
« piscis assi, et favum, non propter esu« riem, et gutturis suavitatem, sed ut vex ritatem sui corporis comprobaret. Nam
« quotiescumque mortuum suscitavit, jus« sit ei dari manducare, ne resurrectio
« phantasma putaretur. Et Lazarum post
« resurrectionem ob hanc causam scribi« tureum Domino inisse convivium. Nec
« hoc dicimus, quodjiegemus pisces, etcæ« tera (si voluntatis fuerit) in cibo essesu« menda. Sed quomodo nuptiis virginita« tem, ita saturitati, et carnibus jejunia
< spiritumque præfenmus. » Hæc S. Doc­
tor. Ex quibus constat objectionem esse
Pharisiacam, Dominumque in conviviis
(quæ ut peccatores converteret, non recu­
sabat). maximam observasse temperan­
tiam, et parsimoniam: minimeque deviasse
ab illis commendationibus, quibus jeju­
nia, et pœnitentiam laudaverat, et quae
pertinent ad vitam asperam, sive ad car­
nis macerationem.
Ad secundam confirmationem respondesecoD-tur negando consequentiam, cujus vim diD.dfhjJa*1 D-Thom. opusc. 19.cap. 6, his verbis :
« Dicendum quod quamvis non sit præcep« tum, quod nihil pecuniæ ad usus neces< sarios reservetur, est tamen consilium :
<r nec Dominus loculos habuit, quasi alias
« ei non potuisset provideri ; sed ut infir« morum gerens personam, ut sibi licitum
« crederent, quod a Christo observatum
et viderent. Unde Joan. 12, super illud :
<t Et loculos habens, dicit Glossa : Cui mi­
ti nistrant Angeli,loculos habet in sumptus
« pauperuin, condescendens infirmis. Et
« super illud Psalm. 103 : Producens fce« num jumentis, dicit Glossa : Dominus
« loculos habuit in usus eorum, qui cum
« ipso erant, et suos, personam infirmo« rum magis suscipiens, ut ibi ·. tristis est
« anima mea. Habuit et religiosas mulieσ res in comitatu, quae ministrabant ei de
< substantia sua. Prævidit enim multos
« infirmos futuros, et ista quæsituros : et
σ tamen loculos,quos habebat.ex possession nibus non impleverat, sed ex his, quæ ei
« a devotis fidelibus administrabantur. »
Ex quibus liquet, loculos non fuisse contra
maximam Christi paupertatem : tum quia
erant in usus pauperum : tum quia non

erant ex redditibus, sed ex eleemosynis:
tum quia illis usus est Dominus per quon­
dam condescensionetn ut consolaretur
infirmos, ostendens id non esse illicitum,
ut magis infra declarabimus. Eandem doc­
trinam tradit D. Bonavent. in opusc.
paup. Christi, ubi relatis aulhoritatibus,
quas D. Thom. expendit, concludit : « Ex
α his Glossis manifeste apparet, quod mo­
dus habendi loculos in Domino in nullo
minuit paupertatem. Sic enim Dominus
α condescendit infirmitati, et necessitati,
α ut tamen salva esset forma paupertatis,
« et exemplum, quod praecipue monstrare
<κ venerat hominibus. Juxta quod dicit
Apostolus : Factus est pro nobis egenus,
ut illius inopia divites essemus , pau­
« pertatem videlicet altissimam voluntarie S{tl
imitando. » Fusiusid prosequiturS.Doc-d.&xi
tor in apologia pauper, ubi post plura in­
quit : « Non igitur loculi Christi ad fomen« tum cupiditatis trahendi sunt. Sicut in
Salvatore nostro crucifixo nihil fuit,
a quod saeculares glorias, aut delicias saperet : sic nihil egit, nihil docuit, per
quod mundi divitias appetendas esse
monstraret ; quin potius ut nos ad perfec* tæ paupertatis amorem accenderet, in
hujus mundi campum hostem impugna­
« turus ingrediens, de pauperrima matre
pauperrimus prodiit. Sed et hostiam Deo
« Patri ut Pontifex offerens, nudus in cru­
ce pependit. Necnon ut veritas ejus tanquam perfectissimæ rectitudinis medium
nequaquam discordaret ab extremis, tota
ipsius vita caminus paupertatis suit. Hu­
jus igitur invictissimi ducis nuditate
u tanquam armatura circumdati, et ineo
sperantes, qui ait : Confidite, ego vici
d mundum, in ipsius pauperis crucifixi no­
α mine hostiles excipiamus insultus. »
151. Augmentum vero difficultatis con-^*
firmationi insertum non premit; qaiacer-fiWtum est, Apostolos pauperrimos fuisse : iduf^’
quippe prædicatores fidei decebat, ut seca- ®·
rius, ac melius susciperetur eorum doctri­
na, ut agens de insigni Christi’ paupertate
optime tradit D. Thom. 3 part, quxst. 40, d. n*
ari. 3, his verbis : « Dicendum quod Chris­
<( tum decuit in hoc mundo pauperem vi­
« tam ducere. Primo quidem, quia hoc
α erat congruum
prædicationis officio,
α propter quod ipse de se dicit.Marc l : Ea­
« mus in proximos vicos, et civitates, ut
ibi prædicem : ad hoc enim veni. Oportet
α autem prædicatores verbi Dei, ut omnino
vacent

DISP. V, DUB. III.

twff- · vacent prædicationi, omnino a sæculai rium rerum cura esso absolutos ; quod
< facere non possunt, qui divitias possiκ·£,« dent Unde et ipse Dominus Apostolos ad
« prædicandum mittens, dicit eis Malth.
< 10 .-Nolite possidere aurum, neque ar< genium. Et ipsi Apostoli dicunt Actor. 6 :
« Non est æquum nos relinquere verbum
< Dei, et ministrare mensis. » Deinde pro­
posita secunda ratione, prosequitur : « Ter« tio ne si divitias haberet, cupiditati ejus
» praedicatio adseriberetur. Unde Hiero< nym. dicit super Matth. Quod si disci• puli ejus divitias habuissent, viderentur
< non causa salutis hominum, sed causa
< lucri prædicare. Et eadem ratio est de
< Christo. Quarto ut tanto major virtus di< vinitatis ejus ostenderetur, quanto per
« paupertatem videbatur abjectior. Unde
< dicitur in quodam sermone Ephesini
< Concilii : Omnia paupera, et vilia eligit ;
« omnia mediocria, et plurimis obscura,
• ut divinitas cognosceretur orbem trans« formasse terrarum : propterea paupercu< lamelegit matrem,pauperiorem patriam,
« egens fuit pecuniis, et hoc tibi exponit
< præsepe. » Unde cum Apostoli perfectis­
sime imitati fuerint Christum Dominum,
et munus prædicationis optime excercuerint, strictissimam paupertatem professi
sunt contemnendo possessiones, et mundi
Ito divitias. Et ita S. Doctor opusc. 19, cap. 6,
inquit : « Primordium perfectionis in
• Christo, et Apostolis fuit. Sed ipsi non
< leguntur sua relinquentes aliquas posses- siones habuisse in communi, imo potius
< legitur, quod neque etiam domos habe< hant ad manendum. Ergo perfectio pau■ perlatis non requirit aliquas possessio< nes communes. » Et opusc. 17, cap. 15,
ait: « Quis autem dicat, nisi hæreticus,
< primam instructionem discipulorum a
< Christo perfectioni Evangelicæderogare?
« Mentiuntur ergo in doctrina fidei dicen« tes minoris perfectionis esse eos, qui
< communibus possessionibus carent, r. Et
Bonavent. in Apolog. paup. refert ex
tw Eusebio lib. 1 Ecclesiast. hist. cap. 13,
quod r cum post Christi ascensionem Aba• garnsRex sanatus esset a Thaddæo Apos’ tolo, et præciperet eidem dari aurum, et
< argentum, ille non accepit dicens : Si
« nostra reliquimus, quomodo accipiemus
< aliena. » Quem divitiarum contemptum,
et generosam paupertatem imitari decet
Prædicatores, qui longissimas terras pene­

211

trant, ne si aurum, et argentum transmit­
tant, videantur, ut inquit D. Thomas, non Hofa.
causa salutis hominum, sed causa lucri pr.rdicare. Quod autem Apostoli quandoque D- Tho.
pecunias receperint, quas fideles venditis
possessionibus ante eorum pedes ponebant,
minime præjudicat excellenti eorum pau­
pertati; quia eas recipiebant, non ut apud
se retinerent, tanquam domini ; sed ut
illas in usum communem fidelium, et præsertim pauperum, tanquam omnium mi­
nistri erogarent. Atque ab ista, et aliis
temporalibus curis, quamprimum potue­
runt, se expedientes dixerunt Actor. 6: Actor.6.
« Non estæquum nos derelinquere verbum
α Dei, et ministrare mensis. Considerate
u ergo fratres viros ex vobis boni testimo­
α nii septem, plenos Spiritu sancto, et
« sapientia, quos constituamus super hoc
a opus. Nos vero orationi, et ministerio
« verbi instantes erimus. »
Nec tamen universaliter negamus, quod
aliquibus conveniat habere possessiones in
communi, quia ut D. Thom. opusc. 17, cap. u. rj0.
16, docet : α Expedit possessiones commu« nes possideri propter eos, qui non sunt
« summæ perfectionis capaces, qualis in
« primis credentibus fuit, qui tamen im« perfectiores omninonegligendi non erant:
« sicut etiam Dominus, cui Angeli minis« trabant, loculos habuit propter necessita­
te tem aliorum ; quia scilicet ejus Ecclesia
« loculos erat habitura, sicut Augustinus
V dicit super Joannem. Unde si qua sit con­
« gregatio, in qua omnes ad majorem per­
« fectionem tendant, expedit eis communes
« possessiones non habere. »
152. Ut autem ea quæ in argumento, et Notabilis
confirmationibus dicuntur de vita commu­ doctrina
ni, de minori austeritate, de paucioribus v. Bona,
qua ad­
jejuniis, et de loculis Christi Domini, peni­ versi
co­
natus
tus elidantur, et evidentius appareat inde elidun
­
minime inferri, quod asperitas vitæ in tor.
victu, et vestimentis, et magna paupertas
plurimum non faciant ad nostram perfec­
tionem, habenda præ oculis est doctrina,
quam tradit D. Bonavent. in apolog. paupe-D Bona.
rum, resp. 1, ubi ait : « Refulgent a Christo
« tanquam a totius nostræ salutis exem« piari, et originali principio actus multi« formes. Nam quidam actus in ipso respi« ciunt sublimitatem potentiæ, quidam sa­
il pientiæ lucem, quidem severitatem ju« dici i, quidam officii dignitatem, quidam
« condescensionem miseriæ, quidam in« formationem vitæ perfectæ, ut pauper-

i

i'

• .P

DISP. V, DUB. III.

DE CHARITATE.

I

« totem servare, virginitatem custodire.
«Deo, et hominibus seipsum subjicere,
« noctes in oratione pervigiles ducere, pro
« crucifixoribus exorare, et morti se sum« ma charitate etiam pro inimicis offerre.
« Cum igitur sex sint hujusmodi actuum
« varietates, in his ultimis duntaxat ipsum
-« imitari est perfectum. Nam in illis quæ
« sunt excellentiae singularis, est impium,
« et Luciferianum, nisi fuerit alicui privi« legii singularis dono concessum. In his
« autem, quæ sunt severitatis, et dignita« tis, est praesidentium, et Prælatoruin. In
o his quæ condescensionis, est infirmorum,
« in quantum loquimur ad actum extrin« secum. Nequaquam igitur, ut dogmati■ zat, summa Christianae perfectionis con« sistit in universali imitatione actuum
« Christi, sed tantum illorum, qui vitæ
« perfectæ imitationem respiciunt. » Et ne
quis putaret, aliquos fuisse in Christo Do­
mino actus imperfectos, observat idem S.
D.Bvtn. Doctor, cap. 1, respems. I, quod « cum
« loquimur de Christi operibus, potest fieri
« sermo vel de ejus opere interiori, vel ex­
ii teriori. Interius dicimus opus operans :
« exterius opus operatum. Omne autem
« opus Christi operans, sive interius, est
« perfectissimum , quia ex perfectissima
« charitate processit : et hoc est opus, et
α actus perfectissima* voluntatis, et virtuα tis. Opus vero ejus exterius in se consi* deratum aliquando fuit perfectum de
« genere actus, utputa morti se offerre, vel
« animam pro ovibus ponere : aliquando
« imperfectum, ut a facie persequentium
« fugere, et seipsum abscondere, et pro
« amoiione calicis exorare. Verumtamen
« hoc opus relatum ad Christi charitatem,
« et rationem, et causam, quare hoc facie« bat. et ad personam suam, efficitur per« foetissimum. « Quam doctrinam confirD. Aog.niat authoritate D. August, el D. Bernardi,
d'.bom’61 deinde prosequitur : « Ipsa condescensio
« Christi, qui membris suis condescendebat
« infirmis, et imperfectis, ex sublimitate
« procedebat perfectissimæ charitatis. Si« cut enim humanam assumendo naturam,
« in nostris quidem factus est humilis, sed
« in propriis permansit excelsus : sic et
« summae charitatis dignatione ad actus
« quosdam nostræ imbecillitati, et imper« fcctioni conformes deprimitur, et a sum« mæ perfectionis rectitudine non curva« tur. Ac per hoc verum est, quod Christi
« perfecta sunt omnia opera ad ipsum re-

yws 153. Et juxta hanc doctrinam, quando
«lata. Utrum etiam est, quod Christus
objectione, et confirmationibus opponi«etiam fecit aliqua opera, infirmorum in
lur. Christum Dominum duxisse vitam
« se suscipiendo personam, et ad nostra
ftimniunem in victu, et potu, et vestimen­
« condescendendo infirma, et imperfecta.
tis, non mullum jejunasse, habuisse locu­
« Verum nihilominus, quod eorum oppolos, et alia hujusmodi, ut hinc colligatur
« sita laudabiliter possunt fieri : et laudapœnilenliam, et asperitates corporales non
« bilius est facere illa pro loco, et temmullum intéressé ad nostram perfectionem
« pore, quam omittere. Verum etiam, quod
(prælerquam quod hæc magna ex parte de­
α nunquam ex hoc discipulus est super maficiunt, et falsa sunt, ut ex supra dictis
« gistrum, quia nullus tanta charitate asconstat), respondendum erit, actus quibus
« cendit ad illa fortia, quanta ChristusconChristus Dominus hæc fecit, fuisse opera
« descendit ad ista infirma, et ideo magister
condescensionis, non vero informationis
« est semper supra discipulum, »
vite perfectæ. Voluit enim ipse per illos
Quam doctrinam applicat, eaque pro>h|
actus præsiare solatium humanæ infirmi­
qualitate rei præsentis utitur idem S. Doc-j^*
tati, ostendendo prædicla licere, ne homi­
tor in eadem apolog. resp. 2, cap. 3, in bunc^
nes desperarent, quorum plures nolunt
modum : « Omnibus constat, quod tom jeconari ad magis egregia virtutum opera.
σ junare, quam comedere fieri potest non
Sed simul ipse Dominus exercuit plurima
« solum perfecte.et imperfecte, verum etiam
opera, quæ non sunt condescensionis, sed
bene, et male, et sancte, et impie, secun­
informationis vitæ perfectæ, non solum
a dum rationem diversorum finium, et cirpraedicando, sed etiam jejunando, utendo
« cunstantiarum. In hoc tamen est diffe­
vilibus vestimentis, non utendo calceis,
rentia inter jejunia servare, et jejunia
coaeta sæcularia contemnendo, parcendo
solvere, quod primum de se est difficile,
inimicis, suslinendoque quamplurima ad­
a et arduum, ac de se efficax ad repressioversa, aspera, et dolorosa, tam in vita,
fl nem carnalis libidinis, et exercitationem
quam in morte. Ad perfectionem autem
« spiritualis virtutis ·, et ideo de ratione sui
nostram non pertinet imitari Christum
« generis est bonum, et ad perfectionem
Dominum in actibus condescensionis, quia
« ordinatum. Secundum autem, scilicet jehujusmodi actus etsi relati ad personam
« junia solvere, facile est, et carni suave,
Christi sint excellentissimi, utpote facti ex
«r et ad quod inclinatur naturalis infirmi­
perfectissima charitate ; nihilominus, ut D.
fl tas; et ideo imperfectum de se. quamvis
JBonavent. inquit, important imperfectio­
et perfecle fieri possit, ratione circumsnem in his, quibus condescenditur, et in
a tanliæ superadditæ, utpote cum a viro
ipso genere actus. Unde non solum licet
perfecto sit ratione debilitatis propriae,
omittere prædictos actus, v. g. non jeju­
a vel condescensionis fraternae. Fatemur
nandi, aut habendi loculos; sed etiam
a igitur una cum illo, contra quem scribit,
laudabilius est, et magis perfectum exer­
« quod loquendo de natura hujusmodi ac­
cere actus contrarios jejunando, et relin­
er tuum , perfectius est jejunia servare,
quendo omnia temporalia, aliaque exer­
«quam solvere; et quod Christus omnis
cendo hujusmodi. Perfectio ergo nostra
« virtutis exemplar et pro tempore jejunadesumenda est per imitationem, et confor« vit, et pro tempore jejunia solvit, ut in
mitatem ad illos Christi Domini actus, qui
« primo austeritatis vitæ præberet exem­
pertinent ad informationem vitæ perfectæ,
plum, et in secundo humanæ infirmitati
»&M.et quibus, ut loquitur D. Bonavent. auste­
fl præstaret solatium. Propter quod et pri­
ritatis vitæ praebui t exemplum, cujusmodi
fl mum fuit rigoris, secundum condescenfuerunt non solum prædicare, et procurare
« sionis ; utrumque tamen perfectam in
animarum salutem, sed etiam contemplari,
« Christo, quia ex perfectissima charitate
solitudinem petere, jejunare, abstinere a
« processit. Nam condescensio, ut ex præcarnibus, uti vilibus indumentis, carere
« determinatis est evidens, nullam imperpropria domo, et aliis rebus temporalibus,
« feclionem ponit in condescendente,sed in
aliaque plurima incommoda, et aspera pati,
« eis solum, quibus condescenditur, vel in
ut supra expendimus a num. 128. Unde
« ipso genere actus. Hoc si voluisset calummerito inferimus, et statuimus hæc omnia
« niator advertere, varios in quos incidit,
perlinere ad perfectionem vitæ christianæ,
« falsorum dogmatum declinasseterrores.s
et religiosæ, mullumque conferre ad ejus
Hactenus Seraphicus Doctor.

El

243

augmentum ; et consequenter prædictam
perfectionem non recte, nec satis explicari
per zelum animarum solitarie acceptum, et
a pernitentia divisum ; sed oportere quod
hujusmodi zelus asperitatibus corporalibus
associetur, atque ideo melius, et perfectius
esse incumbere mortificationi, sive poeni­
tentia), et animarum saluti, quam soli ani­
marum zelo insistere, non exequendo ope­
ra pœnitentiæ.
154. Nec hæc doctrina'iquæ in operibus RoboraChristi Domini distinguit actus condescen- cedens
sionis, quos imitari non obligamur, sed^”^
possumus laudabiliter, ac laudabilius omittere ; et actus informationis vitæ perfectæ,
quos imitari pertinet ad nostram perfectio­
nem) est solius D. Bonaventuræ, sed etiam
D. Thomæ, ex quo potest amplius roborari.
Nam opxisc. 19, cap. 6, inquit : a Quamvis
« non sit præceptum, quod nihil pecuniæ
« ad usus necessarios reservetur; est tamen
α consilium. Nec Dominus loculos habuit,
« quasi alias ei non potuisset provideri ;
«sed ut infirmorum gerens personam, ut
« sibi licitum crederent, quod a Christo ob« servatum viderent. Unde Joan. 12, super
« illud : Et loculos habens, dicit Glossa :
« Cui ministrant Angeli, loculos habet in
« sumptus pauperum, condescendens infir­
a mis. Et super illud Psalm. 103 : Produ­
a cens fcenum jumentis, dicit Glossa : Do­
« minus loculos habuit in usum eorum, qui
a cum ipso erant, et suos, personam infir­
a morum magis suscipiens, ut ibi, Tristis
« est anima mea. Et ibidem in resp. ad 14, ·
« ait : Dominus pecuniam reservari fecit
« ad necessarios usus, ut infirmis condes­
« cenderet. Et ideo non est reputandum pro
« superstitione, si aliqui perfecti viri pecu« niam reservare nolunt : sicut etiam ut
« infirmis condescenderet, cum publicanis
« comedebat, et vinum bibens, et aliis ci« bariiscommuniter utens.» Quod maxime
pertinere videtur ad rationem vitæ com­
munis, ut fuse ponderat Nieremberg. ubi
supra. Sed tamen D. Thom. illud reponitNiercm.
inter opera condescensionis, non inter ac-D’ Th0*
tus informationis vitæ perfectæ. Desumpsit
autem uterque S. Doctor hanc doctrinam ex
antiquioribus Doctoribus, Ambrosio, Au-d. Amb.
gustino, Chrysostomo, Gregorio, et Hugone β; c^"|;
de S. Victore, quorum testimonia refert D.D-GreK·
Bonavent. loco citato, inresp. 1, cap. 1. Exs. viet,
quibus D. Chrysostom, ait : « Videte quanta β
« est Christi in condescensione diligentia,
« sicut cum comedebat, et bibebat, cum vi-

_____ »

>

244
r

DE CHARITATE.

DISP. V, DUB. III.

245

f

« deatur ex adverso Joannes faciens : et
« hæcJudæorum gratia salutis facit, magis
« autem orbis terrarum universi. » Additque D. Bonavent. « Quid his clarius dici
« potest? In quibus dicit Christum condes« cendisse in cibo, et potu Judæis, qui uti« que infirmi erant, non tam carne, quam
« mente; nam et infirmitatem carnis ipse
« Joannes habebat. » Unde licet concede­
retur Christum comedisse carnes, quod ta­
men nisi de cœna mystica agni paschalis
non constat, minime adhuc inferretur, ad
perfectionem nostram spectare carnes co­
medere, et in hoc Christum imitari ; quia
illarum esus in Christo fuit actus condescensionis.quem laudabiliter, et laudabilius
omittere possumus jejunando, et a carnibus
abstinendo.
-fertium 155. Tertio contra ea, quæ de mortificatwfltou *i°ne corporali in vestimentis, et nuditate
pedum diximus, quatenus confert ai perBaeza. fectionem, potest opponi ex Baeza tom. 1.
in Evang. lib. 2, cap. 7, § 11, ubi hæc ha­
bet : « Miror in Ignatii pœnitentia id, quod
« omnes mirari cuperem, quod is gladius,
α qui tam immaniter versatus fuit a primo
« conversionis die, tandem cum adSocieta« tem instituendam accedit, occultatur, et
« quasi cooperitur, ut plures metat in aream
« Christi. Qui cilicio opertus, et sacco, qui
« nudis plantis, et capite nudo incedit a
« principio, Societatem fundaturus laneo
« pallio tegitur, calceos sumit, caput ope« rit. » Deinde subdit : «Si Ignatius collec« turus Societatem gladium exacutum re« linqueret, saccum, cilicium, famem os« tentaret, quoties hypocrisis notam incur« reret? Quoties spueretur? Quam paucos
« socios ascisceret ? Verum sapientior ipse
« gladius acutus, non hypocritum impe« rium portans, pallio, et calceis obtegit
« gladii duritiam. Et stans replevit omnia
« morte : ejus exemplo innumeri primcge« niti, adolescentes nobiles, divites, ma« gnæ expectalionis homines pristinam fas1 tidientes vitam, immoriuntur Christo. »
Ergo vestimentorum asperitas, et pedum
nuditas nihil, aut fere nihil ad perfectio­
nem conducunt. Patet consequentia : tum
quia si conducerent, eis utens non diceretur
portare hypocritum imperium, sed potius
medium utile ad perfectionem. Tum etiam,
quia illa, quæ perfectioni deserviunt, non
contemnuntur apud Catholicos, sed potius
ad imitationem, atque virtutis amorem ex­
citant : saccus vero, cilicium, et famis indi-

j
tur mundi contemptum, el poenitentiam,
cia contemptum pariant ; eis quippe utens,
Ljjxsiugulari, et notabili habitu induantur, ut
inquit Baeza, quoties spueretur? quampau· fea
œnira hajrelicos disputans tradit eisdem
cos socios ascisceret ? Et oppositus tenor
tci verbis Bellarminus torn. 2, lib. 2, de Monatrahit ad Christum innumeros adolescentes,
M%.ckis, cap.40, idque probat ex Dionys. Athaprimogenitos nobiles, divites, et magni
nas. Tertull. Basii. Ambros. Hieron. Auexpectationis.
fcVf gosl. Gregor, el aliis Patribus, adjunctis
Confirmatur, quia ita abest, ut asperitas
etiam Conciliis. « Jam quod attinet (addit
vestimentorum, et pedum nuditas confe- “’A aridem Bellarminus), ad rationem habitus
rant ad perfectionem, quod magis illam
t monastici (et eadem est de habitu religioso)
impedire videntur. Quod sic ostenditur:
,ül 51 ea redditur ab iisdem Patribus. Nam cur
RBI
·
nam proprium perfectorum est alios ad
teri»vestem mutet monachus futurus, ratioperfectionem trahere, et ad Christi mores
I nem dicit esse Dionysius cap. 6 Eccles.
convertere : ad id autem expedit horrorem,
«Hierarch, ut significetur vitæ mutatio.
et rigorem non præferre in vestimentis ;
I
«Cur certo, et proprio utantur Religiosi
sed potius illorum usui accommodari, quos
i vestium genere, rationes duas reddit Baconvertere, et ad Christum trahere desideI
« silius, quæst. 22, ex diffuse explicatis.
ramus : ergo vestimentorum asperitas, el
« Prima ratio est ad designandam propriam
pedum nuditas non tam inferunt, quam
«professionem. Si enim convenit, ut aliter
impediunt perfectionem. Minor, in qua
« vestiantur Senatores, aliter nobiles, ali­
poterat essse difficultas, probatur ex Velastior rustici : et si Paulus 1, ad Corinth.
quez tom. 1, in epist. ad Philip, cap. 2, vers.
« II, jubet virum aperto capite orare, ad
11, annot. 9, morali, num. 15, ubi refert
«significandam potestatem; mulierem vero
hæc verba D. Hieronymi : « Vestibus lineis^
• velato, ad significandam subjectionem :
a utuntur .Egyptii Sacerdotes, non solum
; cur non conveniet Religioso certam vesa intrinsecus, sed et extrinsecus. Porro re­
»lem deferre, ad significandum statum
d ligio divina alterum habitum habet in
«suum? Secunda ratio est, ut Religiosi
« ministerio, alterum in usu, vitaque com­
«saltem inviti cogantur recte vivere. Si
« muni. » Subdit tunc Velasquez : α ϋΐνΐ-τώ*
« enim non haberent certum habitum, non
α nam inde religionem pensitans Hierony­
·■ internoscerentur ab aliis. At nunc statim
d mus, quod pro aliorum utilitate lineam,
« ab omnibus cognoscuntur,et observantur;
I
« et subtilem, sicubi opus est. vestem de«elsi quid agant contra suam professio« ponat, et communem cum populo asso«nem, ab omnibus notantur, et reprehen« mat. Sed et hac omnino de causa nullus
£/ < dantur. o El bene advertit Suarez tom.
« Jesuitis certus habitus, nullum indumenti
4, de llelig. tract. 8, lib. 1, cap. 5, id non
a genus, sed juxta decentem ejus, in qua
oriri ex peculiari regula, sed pertinere
«degunt, regionis Sacerdotum usum, ac
quodammodo ad jus commune status reli­
a modum signate præscriptum. Quod sane
giosi) quia habitus religiosus datur non
Q ita mordicus retinuit semper Societas, nt
lanium ad humanum usum, sed tanquam
α ipsimet ethnicorum habitui sese confor­
signum, et lessera propriæ professionis : eo
d mare, et dum inter Japonios, et Sinas de­
autem ipso, quod aliquis assumit aliquod
d git, eandem, qua illorum Sacerdotes, et
munus, vel statum cum perpetua obliga­
litterati
viri
utuntur,
togam
assumere
non
'
v
tione sustinendi illud, consequenter obli­
« dubitet ; adeo suam frontem populocon!
gatur ad non deponendum proprium si­
« venire studet, atque alias vestes interio1
gnum publice institutum, et datum ad
a ris, atque exterioris conversationis assttsignificandam talem professionem. Unde
« mere, et commutare. »
Religiosi professi temere dimittentes suæ
156. Priusquam hæc diluamus, certo
Religionis habitum, peccant graviter, et
statuendum est. usum cujusvis sacræ Re- pn I
incidunt in excommunicationem, ut sta­
ligionis circa vestimenta esse absolute boI
tuitur in cap. Ut periculosa, ne Clerici, vel
num, et omni reprehensione indignam,
I ^Monachi, in 6, et tradunt communiter Doccum sit ab Ecclesia approbatus. Unde nulla x I
• lores, tum ibi, tum in cap. Deus qui, et cap.
Religio, sive isto, sive illo modo circa suo­
ixCkrici, de vita, et honest, cleric.
rum indumenta disponat, potest, aut debet
/•.t Utantur autem diversæ Religiones diverreprehendi.
·-·■ sis habitibus, ut expressius significetur ea­
Deinde supponendum etiam est. anti­
rum diversa professio. Et quidem aliquæ
quissimum esse institutum ut qui profiten­
tur
•

w A

wX

utunlur indumentis valde asperis, et cal­ Asrera
aliquaceos dimittunt, ut non solum exprimant/^
1 de­
suam pœnitentem professionem, sed etiam
vestimortificationem sustineant, et iis asperi­ menu
defentatibus corpus castigent, et redigant in ser­ denior,
vitutem, ut ex Patribus tradit Bellarminus ei laodanion
ubi supra, his verbis : « Cur autem veste
d horrida, ut sacco, aut certe simplici, etBeltarm.
« vili utantur, causam reddunt Hieronym.
d et Cassian. locis citatis : tum ad agendam
d poenitentiam, tum ad mundi contemptum
d demonstrandum. Nam saccos, et asperas
a vestes habitum esse pœnitentium, Scrip­
d tura testatur, cum inducit Achab pœni­
d tentem sacco indutum, 3 Regum, cap.
d 21, et Heliam veste pilosa tectum, 4 Re­
d gum, 1, et Ninivitas sacco vestitos, Jonæ
d 3, et Joannem pilis camelorum utentem,
d Matth. 3, et denique multos alios circum­
d euntes in melotis, et in pellibus capri­
d nis, ad Hebr. II.» Unde non bene audiet
apud Catholicos, qui hæc pœnitentiæ, hu­
militatis, et contemptus mundi signa ausus
fuerit reprehendere, irridere, aut parvifacere. Applausus vero consequuntur apud Nota,
hæreticos, quibus familiare est humilia, et
aspera Religiosorum indumenta spernere.
Ex quibus Lutherus in articulis damnatis, L“’£er·
artic. ult. pronuntiavit, prxstare omnes sac- lanchcos mendicitatis delere. Melanchton in apo- j^gdêlog. pro Confess. Augustana, vocavit haechnrgenobservationes fatuas, et hypocriticas simula-'cleph.
tiones. Magdeburgenses cent. 4, cap. 6,
dixerunt esse res superstitiosas, et non con­
formes Scripturx, nec usui prioris Ecclesia.
Et de Wiclepho illorum præcursore Wal- Watdendensis lib. Doclrin. fidei antiq. cap. 27, re­ SIS.
fert : « Wicleph in tractatu diabolico de
« diabolo, et membris ejus, cap. 2, versus
« finem, sic diabolizat in ista materia : Nos
« credimus, quod Christus concessit suo
« ordini libertatem in signis sensibilibus,
« et habitibus ; sic tamen, quod virtutes
« serventur in anima. » Unde inferebat
usum sacrarum Religionum esse Christi
institutioni contrarium. Addit Waldensis : Wal« Ecce ut offendit istum in materia signo- densis.
« rum, quod constanter scilicet retinent
« similem vestituram, quamvis aliquando
« mutatam; et ideo extraneat iste doctor
a varietatis, et filius inconslantiæ Religio« sos perfectos ab ordine Christi, quia ipsos
« vestes suas variare non aspicit. Hic plane
« incidit in hæresim Lampelianorum, qui
« ideo vocantor hæretici, quia Religiosis
« dixerunt licere vagari, et in quamcunque

-

·.·. -V
•■Λ

r

246

DE CHARITATE.

« vellent, migrare figuram, id est formam
c habitus, secundum Damascenum lib. suo
-.· de hæresibus. cap. de Lampetianis « Im­
pugnat deinde aliis pluribus impietatem
Wiclephi, et tandem concludit : « 1'rinci« pium hujus observationis, quantum reor,
<t sumere debemus ex his sanctis viris, a
« quibas sub scripta lege religio peculiaris
« ortum habebat, scilicet Helia, et postero
« ejus Joanne Baptista. Quorum uterque, |
« teste Scriptura, veste usus est notabiliter
« segregata a veste vulgari; et hoc continuo,
< sine omni variatione. De quorum primo
«notatur quantum ad ejus habitum, 4
« Reg. 1, Ochozia rege quærente, cujus fi« guræ, et habitus esset vir, qui occurrit
« servis suis : Vir, inquiunt, pilosus est, et
« zona pellicea accinctus renibus. Et ait
« rex : Relias Thesbites est. Quem inter tot
« millia populorum non judicasset esse
« Heliam, saltem ex habitu, nisi solitus
« fuisset habitu tali semper incedere, et
« longe diverso ab habita populari. Quod
« sequaces ejus fecerunt servantes pro ha« bitu, secundum quod eos ex habitu taliter
«separato vocabat Apostolus dicens: Cir'« coierunt in melotis, in pellibus caprinis,
v ad Hebr. 11. Melotam autem describens
« Glossa dicit, quod est vestis hispida ex
« pilis contexta vel camelorum, velcapra« rum, vel taxorum, quali usus est Helias.
« et alii. Unde Chrysost. super hunc locum
« ad Hebr. homil. 38 : Hic, inquit, agitur
« de Helia, et suis. Et ritus iste vestiendi
v duravit usque ad tempora Joannis Bap« tistæ, de quo asseruit Evangelium, quod
« sine omni variatione eundem vestiendi
« ritum servabat, Marc. 1. Erat, inquit,
a Joannes vestitus pilis camelorum, et zona
« pellicea circa lumbos ejus. » Legatur
etiam D. Thom. infra, quæst. 187, ari. 6,
‘ ubi resolvit, quod competit Religiosis vili­
tas vestium, quia Religio est status pœni­
tentiæ, et contemptus mundanæ gloriæ. Et
D Tho. ‘n rexP°n5· “d 3, addit : u Maxime autem
« videntur hoc non ex ambitione facere Re­
tt ligiosi, qui habitum vilem deferunt,
« quasi signum suæ professionis, qua con« temptum mundi profitentur. » Et in arg.
Sed contra, refert Decret. 21, q. 4 : « Si
« inventi fuerint deridentes eis, qui vili« bus, et religiosis vestibus amicti sunt,
e corrigantur. Priscis enim temporibus
« omnis sacratus vir cum mediocri, aut
« vili veste conversabatur. « Videatur etiam
D. Tho. ‘dem S. Doctor opusc. 19, cap. 8, ubi vilita­

tem religiosarum vestium fusius defendit.
157. His suppositis, ad objectionem rc-s-^,
pondetur negando assumptum, sive anteeo·01·^
dens, quod proponitur ex Baeza. NamS. P. iwi
Ignatius prudentissime quidem sibi, et suis
elegit illa vestimenta, et calceos, quibus
utuntur, quin inde ullam reprehensionem
mereantur. Sei ad ul motus non est aliqui
ex rationibus, quas Author ille proponit.
Non quidem ad non incurrendam notam hy­
pocrisis, et ne spueretur; quia licet uteretur
alio habitu strictiori, et magis pœnitenti, et
licet calceos abjiceret ; nullam tamen hypo­
crisis apud Catholicos notam incurreret,
sed potius mereretur laudem. Sicut Capucini, et alii Religiosi discalceati, et refor­
mati a nullo Catholico vocantur hypocrita»,
quamvis magnam austeritatem præseferant
tam in saccis, quam in pedum nuditate;
sed magis laudantur, et venerationi cunc­
torum sunt. Et Ecclesia sancta id approbat,
et commendat, ut patet in festo S. Petri de û
Alcantara, led. 4, ibi : « Quod vitæ genus
« asperrimum ibi fceliciter coeptum per die versas Hispaniæ provincias usque ad In« dias mirifice propagatum fuit. » Et lect.
6, dicitur : ;< Quem eodem momento in
« coelum ferri B. Theresia procul distans
« vidit. Cui postea apparens dixit : 0 felix
« poenitentia, quæ tandem mihi promeruit
«gloriam ! » Quod autem haeretici, et qui
eos imitantur, hæc spernant, et spuant, ni­
hili faciendum est a Sanctis, qui sciunt istis
austeritates, et asperitates ab illis vocari
superstitiones, observationes fatuas, hypocriticas simulationes, etc., ut num. priced, vi­
dimus. Quinimo hujusmodi vituperia inter
coronas recensent, juxta illud Act. 5 : Ibant JW1
Apostoli gaudentes a conspectu concilii, quo­
niam digni habiti sunt pro nomine Jesu con­
tumeliam pali. Nec ipseS. P. Ignatius hæcs.ta
vitavit, aut vitare voluit, de quo Ecclesia
in ejus festo, led. 5, ait : Cum nihil interim
omitteret de studio alieni salutis, mirum ed
quas ubique locorum ærumnas, ac ludibria
devoraverit, etc. Unde non recte dicitur, ip­
sum sibi, et suis eligisse calceos, et non
saccum, ne spueretur, d incurreret notam
hypocrisis.
Nec melior est secunda causa, quæ addi­
tur, quia scilicet valde paucos socios ascis­
ceret. Incredibile enim est, quod austerio­
rem habitum, et nuditatem pedum eligens
I pauciores habuisset imitatores. Imo vero
[ qui magnam poenitentiam in prædicante
attendunt, solent inde magis moveri ad
imitationem

DISP. V, DUB. ΙΠ.

imitationem ipsius, ad emendationem vitæ,
et ad simile institutum capessendum. Fuit
equidem Joannes Baptista excellentissimus
i prædicator, dequo Marc. 1 : Duil Joannes in
deserto baptizans, et pr.rdicans baptismum I
pinitentir in remissionem peccatorum. Et
infra : Et erat Joannes vestitus pilis cameli,
it sona pellicea circa lumbos ejus, d locustas,
d mtl sylvestre edebat. Qualis vero effectus
ad exemplum tantæ austeritatis, et pœni­
tentiæ in prædicante? Ul egrediebatur ad
tum, inquit Evangelista, omnis Judica regio,
tl Jcrosolymitv universi, et baptizabantur ab
ipso in Jordanis /lumine, con/itentes peccata
,
sua. Tot, ac tam publicas conversiones ope­
rabatur pœnitentis prædicatoris exemplum.
îtniEiSeraphicus P. Franciscus, qui adeo plu­
ribus asperitatibus internis, et externis
dbm.utebatur, quales ex D. Bonavent. et Bellar^mino num. 147, vidimus innumeros tam
in vita, quam post mortem socios, atque |
imitatores acquisivit, ut est per se manifesiMtnm. Et de S. Norberto inquit Ecclesia in
1
ejus festo, lect. 4 : « Abdicatis ecclesiasticis
I
«proventibus satis amplis, et patrimonio
: in pauperes erogato, semel in die sub
I
< vesperam solo cibo Quadragesimali utens,
nudisque pedibus, et lacera veste sub bruI
« mali rigore incedens, miræ austeritatis
I
< vitam est aggressus. Potens igitur opere,
I
« et sermone innumeros haereticos ad fi!
«dem, peccatores ad poenitentiam, dissiI
« dentes ad pacem, et concordiam revoca. ·Γχ » vit. » EtS. Vincentius Ferrerius (quem
I
Ecclesia in ejus festo, lect. 5, dicit rigidis—
I
simum tenorem in Aposlolico praedicandi
manere tenuisse, inviolabile semper jejul
nium servasse, carnes nunquam comedisse,
I
nec vestem lineam induisse), ingentem
multitudinem Judaeorum, et Saracenorum
ad fidem Christi convertit, et multa millia
Christianorum a peccatis ad poenitentiam,
et virtutem revocavit, ul eadem Ecclesia
affirmat led. 4. Denique ut prolixitatem in
I
re adeo clara vitemus, sacræ Religiones,
quæ rigidius institutum tam m alimentis,
quam in vestimentis observant, non pau­
ciores edunt conversionum fructus, tam in
Europa, quam apud Indos, et alias orbis
nationes, ut ex professo describit Gravina
in voce Turturis, 1 part. cap. 6, et 2 part.
V- per Mam. Generalis autem horum ratio est,
quam assignavimus numero 125, nempe ad
Apostolicos viros pertinere prædicare po­
tissimum poenitentiam : ut autem fructuose
illam prædicent, oportet quod suo exemplo

247

illam approbent, manifestando in propria
persona ejusdem praxim, et efficaciam.
Quod ergo S. P. Ignatius illo modo circa9 p Ign
suorum vestimenta, et calceos disposuerit,
minime potest revocari ad motiva, quæ
Baeza designavit ; sed revocandum est ad
alias rationes prudentiales, nullaque repre­
hensione dignas. Quarum una videtur satis
conveniens, quam assignat Nieremberg.xærem.
lib. 1 doclr. ascel. dist. 10, cap. 92, his
verbis : « Cæterum et alia ratione conve« nit Societati Jesu honestus, quamvis pau« per, vestitus ■ non tamen omnino vilis,
« quemadmodum utuntur aliæ sanclissimæ
« Religiones austeritatem externam pro« fessæ; nam est Religio non Monachorum,
« sed Clericorum, quibus ob dignitatem sui
« Ordinis honestus decet, etc. »
158. Ad confirmationem negamus ante-Diluitur
cedens, et ad probationem neganda est minor, cujus falsitas evidenter constat ex tam
immediate, quam supra dictis. Id vero
quod ad eam suadendam adducitur, nullius
momenti est. Nam in primis testimonium
D. Hieronymi non est ad rem, solum enim
dicit Ægyptiorum Sacerdotes uti lino in­
trinsecus, et extrinsecus : religionem vero
Christianam ad id suos Sacerdotes non obli­
gare,sed aliisvestimentisutiad ministerium
sacrificii,et aliis ad exercitia vitæ communis.
Ex quo nihil infertur quod nostræ doctrinæ
præjudicet : imo vero videtur inferri,
quod si lino utimur ad sacrificia, alia veste
utamur ad ministeria communia ; quod
tamen nec Hieronymus affirmat.Ad id quod
additur, concedimus non esse illicitum,
quod Religiosi ex justa aliqua causa habi­
tum proprium deponant, utputa cum opus
est peregrinari apud infideles, ne scanda­
lizentur, et fructus conversionum impe­
diatur. Quod omnibus Religiosis concedit
Innocentins III, in cap. Deus qui, de vita, inn. m
et honest, clerc. Concedimus etiam, quodxnreliPatres Societatis non habeant habitum
proprium,sed utantur communi accommodato regioni, in qua degunt, ul decernitur D‘ utn·
in pari. 6 Constil. cap. 2, § 15, ex quo
principio infert Thomas Sanchez lib. G Thomas
O
O
FWA
1·
1 1 a.
SâÜChCZ·
Summi, cap. 8, num. /0, eos,licet habitum
dimittant, non incurrere excommunicatio­
nem latam contra Religiosos temere dimit­
’ tentes habitum. Concedimus tandem posse
praedictos Religiosos apud Sinas, et Japonios se induere juxta communem, et po­
pularem morem illarum gentium,ut fruc­
tuosius conversioni illarum studeant; licet

*
vu

4

248

·■'

' ·

l r*

•

* ' ■■

I

DE CHARITATE.

DISP. V DUB. IV.

249

experentia compertum sit, usum proprii
charitas (et eadem est ratio de gratia), so­
quam, evidenter refellitur eisdem testimo­
Probatur primo ex D. Thom. qui hanc
habitas, licet austeri et poenitentis, non
let in hac vita augeri, ut contingit cum jus­
niis. Quoniam S. Doctor ita negat actum
p sententiam evidenter docet; nam 1, 2,
semper obesse, ut constat in Religiosis
tus in actus habitu ferventiores prorumpit ;
remissum esse dispositionem sufficientem
MMjwKt. Il l, art. 8 ad 3. inquit : « DicenDiscalceatis S. Francisci, et aliis ; imo non
merito inquirimus quando conferatur illud
ad augescendam charitatem, ut propterea
< dum quod quolibet actu meritorio meresemel prodesse plurimum, quia oportet
augmentum, quod correspondere, et deberi
affirmet hujusmodi augmentum in alio
< lur homo augmentum gratiæ, sicut et
praedicare gentibus poenitentiam; et Jesum
diximus actibus remissis, sive latitudinem
tempore exercendum fore, cum videlicet
« gratiæ consummationem, quæ est vita
Christum crucifixum, ut vidimus tract. 17.
habitus non superantibus. Daturne ubi
aderit perfectior conatus,et dispositio.Quod
< æterna. Sed sicut vita æterna non statim
disputat. 7. dub. unico, § 7. Sed quod nec
primum ipsi eliciuntur, vel confertur alio
falsum esset, si posito actu remisso, statim
< redditur, sed suo tempore : ita nec graconcedimus, nec ullo pacto credimus, est
hujus vitæ tempore, aut denique reserva­
retribueretur illud charitatis augmentum,
« tia statim augetur, sed suo tempore,cum
Patres Societatis apud Sinas, et Japonios
tur dandum post mortem ? Et consulto in
quod tali actui debetur ; tunc quippe non
« scilicetaliquissufficienter fuerit disposiinduere togam Sacerdotum Idolorum illa­
dubii titulo addimus ly physice; nam si
oporteret expectare aliud tempus, aut dis­
I lus ad gratiæ augmentum. » Et in prxs.
rum gentium,quidquid sit de litteratorum,
certa sunt, quæ dub. prxced. præmisimus,
positionem ad suscipiendum illud augmen­
art. 6, in corp, ait : « Non quolibet actu
et Mandarinorum vestibus. Quia ex une
certum etiam est, charitatem statim augeri
tum, quod jam collatum supponitur. Aliæ
• charitatischaritas actu augetur. Sed quiparte ad finem occultandi veram fidem,
moraliter. Cum enim actus quilibet, elsi
autem interpretationes, quas quidam adhi­
« libet actus charitatis disponit ad charitaquando,et ubi oportet, sufficit uti vestimen­
remissus, mereatur aliquod gloriæ aug­
bent, sunt adeo alienæ, ut illis tantum
« lis augmentum, in quantum ex uno actu
tis vulgaribus institutis in usum commu­
mentum, nequit non charitas ut eliciens,
utantur, qui aperte a D. Thom. recedunt; d. ibo.
< charitatis homo redditur promptior itenem tegendi corpus, non vero in signum
et importans talem actum crescere mora­
et ideo supervacaneum est in eis refellendis
« rum ad agendum secundum charitatem ;
inn.in.protestativum falsæ Religionis.Et Innocent.
liter, sive in jure consequendi majorem
immorari.
< et habilitate crescente, homo prorumpit
Ill, in cap. relato, id Religiosis concedit, ut
gloriam. Unde quæstio revocatur ad aug­
187. Probatur secundo ratione D. Thom. Espen«inactum ferventiorem dilectionis, quo
in terris infidelium possint assumere com­
mentum physicum charitatis in seipsa per
< conatur ad charitatis profectum ; et tunc
quoniam augmentum gratiæ, et charitatis
munem, et honestum habitum. Ex alia
additionem novi gradus, aut modi, quo
« charitasaugetur in actu, » Et in respons.
fit dependenter a nostris actibus tanquam motxvero parte vestes Sacerdotum Idolorum
intrinsece, et in ratione qualitatis fiat ma­
ad 1, addit : « Dicendum, quod quilibet
a dispositione physica : sed actus remissior
sunt propriae, et peculiares religionis fal­
jor, et magis perficiat subjectum, Quam
< actus charitatis meretur vitam æternam,
habitu charitatis non est dispositio physica
sæ, et designant superstitiosum cultum ;
difficultatem ob plures dicendi modos, qui
< non quidem statim exhibendam, sed suo
sufficiens ad hujusmodi augmentum :
atque ideo illis uti est ab intrinseco illici­
in ea superanda occurrunt, per partes deci­
ergo posito actu charitatis remisso, non
* tempore. Similiter etiam quilibet actus
tum. cum virtualiter importet recessum a
demus.
statim augetur habitus charitatis. Conse­
« charitatis meretur charitatis augmenfide Christi, et professionem falsæ religio­
quentia patet, quia effectus non ponitur
« lom ; non tamen statim augetur, sed
nis ; sicut alia, quæ retulimus loco citato,
saltem connaturaliter, nisi positis causis,
« quando aliquis conatur ad hujusmodi
et de praedictis Sacerdotum ethnicorum
a quibus dependet; atque ideo si augmen­
« augmentum.» Idem docet in resp. ad 2.
vestibus ostendimus ex professo in eodem
tum charitatis dependet a nostris actibus
El in 1, dist. 17,quxst. 2, art. 3, in corp.
Proponitur prima conclusio.
dub. § 5, per totum. Unde honori sacræ
tanquam a dispositione physica, et actus
ait: « Quando actus charitatis procedit
Societatis consulentes, fidem in hac parte
remissus non est dispositio sufficiens, se­
« ex tota virtute habentis, et quantum ad
185. Dicendum est primo, charitatem
Velisq. non adhibemus Velasquio, qui forte illa ex
quitur quod charitas non augeatur ad posi­
« virtutem naturæ, et quantum ad virtunon
statim
augeri
physice
per
actus
remisaliquo falso rumore scripsit, vel aliarum ,
tionem cujuslibet actus remissi, sed expec­
« tem habitus infusi, tunc unus actus dissos; atque ideo habentem v. g. charitatem
vestium usum hyperbolice extendit ad in­
tare debeat perfectiorem dispositionem.Ma­
« ponit, et meretur augmentum charitatis,
ut quatuor, si eliciat actum ut duo, non
signem charitatem exaggerandam.
jor autem constat ex dictis dub. 2, ubi illam
< utstatim fiat. Quando autem non secunstatim consequi illud charitatis augmentum,
statuimus.Minor denique ostenditur ; nam
« dum lotam virtutem procedit actus ille,
quod prædicto actui correspondent per mo­
DLBIUM IV.
ille solus actus disponit ultimo,et sufficien­
« tunc est ut dispositio remota, et poterit
dum præmii. Ita D. Thom. locis infra refe­
ter ad augmentum habitus, qui tantam ha­
« tunc per plures actus pervenire ad augrendis,
cui
communiter
subscribunt
disci
­
Quando charitatis augmentum, quod actibus
bet intensionem, seu latitudinem gradua« mentum charitatis ; non tamen de necespuli,
Cajet,
et
Conrad.
1,2,
q.
114,
artic.
ejus remissis correspondet, physice consi­
lem in esse actus,et dispositionis, quantam
<
sitate, quia homo quamtumcumque sit
3.
Idem
Cajet,
in
prxs.
art.
6,
ubi
Bannezftjem
deratur.
« dispositus, potest non agere. »
habet habitus in esse habitus, et formæ :
dub. 2, Arauxo dub. 4, concl. I, Joan,
Redeamus jam ad punctum, a quo occa­
'
186. In his testimoniis adeo aperte trased inter actum habitu remissiorem, et
S. Thom. disp. 15, art. 4, Labat disp.
hujus augmentum non invenitur hæc adæsione præcedentium consectariorum sese
r.sa-dit D. Th. charitatem non statim suscipere
dub. 2, concl. 2, Gonet disput. 10, art. 8,s. in
vocantium digredi cœpimus, et videamus
quatio ; si enim quis habeat v. g. charita­
illud incrementum, quod cuilibet ejus ac­
concl, 2, Ferre quxst. 17, §3, et quxst. 18,
quo tempore conferatur augmentum illud
tem ut undecim, et eliciat actura ut duo,
tui remisso debetur, ut aditum non relin­
numero 27, Alvarez lib. 7, de auxiliis, dis- tuttpræmii essentialis, quod præcedenti dubio
nequit ejus charitas augeri, nisi crescat
quat illissubterfugiis, quibus aliqui utuntur,
put. 60, conclus. 1, Nuno 3 p. quxst. 89,
saltem usque ad perfectionem ut duode­
statuimus deberi, et rependendum fore
ne palam S. Doctorem deserere videantur.
artic. 5, Montesinos 1, 2, quxst. 114, dis-^^ I
cim, quæ actum illum physice excedit in
actibus charitatis remissis.Et quidem quod
/®J-Qaod enim Zumel ad locum cit. ex 1,2,
put. 36, § ullim. Idem etiam tuentur Scotos
decem gradibus : ergo actus habitu chari­
augmentum gloriæ prædiclis actibus debi­
Herrera in MS. ad hunc art. dub. 4, et alii
in 4, distinet. 21,quxst. 1, Paludan. ibidem,
tum non conferatur statim, nec in hac
dicunt D. Thom. in testimoniis relatis so- I tatis remissior non est dispositio physica
distinet. 14, quxst. 1, Richardus in I, dist.Msd·
sufficiens ad charitatis augmentum.
præsenti vita, liquet omnino, cum gloria,
Ium intendere quod charitatis augmentum
17, art. 2, quxst. 3, Valentia in prxs. disp. vitat j
188. Respondebis commensuralionem EvasI0.
ejusque incrementum pertineant ad futu­
non fiat dispositive connaturaliter per ac­
3, quxst. 2, punct. 3, et alii, præsertimCi<iiÎ!5 !
observandam inter actum disponentem ad
rum beatitudinis statum, quo præsens hic
tus remissos ; sed non negare, quod reipsa
Scotistæ, ut testatur Castillo disp. 3, quxst.
viatorum processus evacuatur. Sed quia
statim physice exerceatur dependenter a j augmentum charitatis, et hoc augmentum,
Ί, part. 2, num. 12.
!
regulari debere non penes gradus quasi
praedictis
actibus
sicut
a
merito
:
id,
inProbator
Salmant. Curs, theolog. tom. XII.

a

j4

I

Ï
4 X.» ’ i.
I

■ ··

■

λ

2'0

DE CHARITATE.

materiales physicæ intensionis in actus,
sed magis penes gradus valoris, quos ha­
bet. Nam cum augmentum comparetur ad
actum sicut præmium ad meritum, attendi
debet ex parte actus id, per quod constitui­
tur in esse meritorii, nempe valor mora­
lis. Quilibet autem charitatis actus, quan­
tumvis sit physice remissus, ut conjunctus
aliis actibus meritoriis, aut aliis titulis
praecedentibus, importat valorem sufficien­
tem ad novum aliquod augmentum, ut
explicuimus dub. pr.rced. num. 59. I nde
quilibet actus charitatis est dispositio suffi­
ciens ut charitas aliquod augmentum sus­
cipiat.
PrreÎQ·
Sed contra est, quoniam augmentum cha­
diter.
ritatis et habet rationem præmii corres­
pondent's actui ut merito, et habet ratio­
nem forma? physicæ correspondents actui,
ut dispositioni physicæ : ergo sicut qua
parte est præmium, non debet excedere
gradus valoris in actu repertos, ita qua
parte habet rationem forma? physicæ, non
debet excedere physicam latitudinem in­
tensionis inventæin actu·, atqui actus physi­
ce remissior, licet adæquet in valore mo­
rali augmentum superaddendum ; nihilo­
minus non adæquat physicam latitudinem
predict! augmenti, alioquin non diceretur
physice remissior, ut ex terminis patet :
ergo actus charitatis remissus, licet merea­
tur charitatis augmentum, non tamen dis­
ponit physice sufficienter ad prædictum aug­
mentum, et consequenter charitas non
augetur statim, ac ponitur quilibet ejus ac­
tus remissus.
Major
Confirmatur, quia actus charitatis non
ίιυρηgnaüa - amittit circa charitatis augmentum eam
causalitatem, quam habet circa charitatis
infusionem, cum augmentum debeat proportionarj, saltem physice loquendo, pri­
me productioni, et dependere proportionabiliter ab eisdem causis : sed actus cha­
ritatis comparatur tanquam dispositio
physica ad charitatem, cum primo infun­
ditur, ut dub. 2, et locis ibi relatis os­
tendimus : ergo pariter comparatur per
modum dispositionis physicæ ad eandem
charitatem , cum postea augetnr. Cons­
tat autem in dispositione physica ut tali
attendi non debere gradus valoris. qui ad
ordinem moralem pertinent ; sed latitudi­
nem physicæ intensionis : ergo cum actus
physice remissus non adæquet latitudinem
charitatis ut augendæ, sequitur quod actus
physice remissus non sit dispositio suffi-

f ciens, ni charitas statim augeatur; sed
, oportet expeclare perfectiorem dispositio' nem.
Et urgetur : nam in actu disponente ad
. gratiam, et charitatem, cum primo infun­
ditur, etiam reperitur et valor moralis, et
latitudo physica ; siquidem actus ille præt ter physicam entitatem importat bonitatem
moralem desumptam ex objecto,et circums­
tantiis; el nihilominus quia gratia, quæ
infunditur, est forma physica, et physice,
: acconnaturaliter recipienda, ejus quantitas
■ commensuratur non valori morali actus
I disponentis, sed ipsius physicæ latitudini:
ergo quia gratia, quæ augetur, est forma
physica, et physice, ac connaturaliter au­
gescenda, debet quantitas augmenti, cum
exercetur, commensurari latitudini actus
qd ipsum disponentis. Minor probatur :
: nam juxta communem Theologorum sen­
tentiam , homo cum justificatur, recipit
majorem, aut minorem gratiam, juxta
quantitatem actus amoris, aut contritionis,
quo disponitur ; et sic qui elicit contritio­
nem intensam ut quatuor, recipit gratiam
ut quatuor, et non majorem ; idque vulgo
dicitur consequi, aut recipere gratiam ex
opere operantis, hoc est, sine excessu supra
operationem recipientis. In quo sensu Concil. Trident, sess. 6, cap.
docet : « Non cati
« modo reputamur, sed vere justi nomi-lrl
« namur, et sumus, justitiam in nobis re<r cipientes, unusquisque suam secundum
« mensuram, quam Spiritus sanctus partiv tur singulis, prout vult, et secundum
« propriam cujusque dispositionem, et
α cooperationem. »
ί
189. Sed objicies primo : gratia collata
in Sacramentis etiam est forma physica, et w
physice communicatur, ac recipitur ; et ta­
men non commensuratur latitudini dispo­
sitionis. sed hanc in aliquo, aut aliquibus
gradibus excedit : ergo quod gratia, dum
infunditur, et augetur, sit forma physica,
et physice recipienda, non probat quod de­
beat commensurari actibus, quibus homo
disponitur ad ejus receptionem, et augmen­
tum ; atque ideo actus non adæquans ejus
latitudinem, poterit sufficienter dispo­
nere ad ejus augmentum.
Objicies secundo : prima? qualitates disponunt physice ad secundas qualitates,**
quæ ex earum commixtione, et tempera- j
mento resultant ; et nihilominus non re- i
quiritur, quod ipsis in intensione commen- '
surentur : fieri enim potest, ut ex calore
trt

DISP. V, DUB. IV.
ui quinque resultet nigredo ut unum :
ergo licet actus charitatis disponat physico
al charitatis augmentum, non debet huic
commensurari in graduait intensionis lati­
tudine.
,
i' ·' Kespondetur ad primam objectionem,
q.iod sicut ex eo, quod attritio cum Sacra­
li.ento est dispositio sufficiens ad recipien­
dam, et augendam gratiam, non sequitur
quod extra sacramentum disponat sufficien­
ter ad hos effectus : ita ex eo, quod in
sacramentis actus charitatis remissus, v, g.
ul duo, sufficiat ut gratia aliquantulum in­
tensior, v. g. ut quatuor, infundatur, mi­
nime colligitur, quod ad id sufficienter
disponat extra sacramentum ; sed potius
infertur oppositum : nam si ad recipien­
dam gratiam extra sacramentum non suffi­
cit attritio, quæ physice, et ex natura sua
esi dispositio remota, sed requiritur con­
tritio, quæ physice, et ex natura sua est
dispositio ultima, et omnino proportio­
nate; pariter ad augmentum gratia? ut octo
extra sacramentum non sufficiet actus in­
tensus ut quinque, aut septem, qui latitu­
dinem illius augmenti non adæquet; sed
opus erit actu intenso ut octo, qui illi aug­
mento commensuratur. Ratio autem dis—
paritatis inter modos, quibus gratia intra,
elextra sacramenta infunditur, aut auge­
tor, in eo consistit, quod gratia extra sa­
cramentum fit, el augetur dependenter om­
nino ab hominis dispositione, quæ ex na­
tura rei ad eos effectus requiritur. Et quia
ex natura i ei non sufficit attritio, sed re­
quiritur contritio ; propterea posita sola
attritione non infunditur gratia ; et posita
contritione infunditur. Et similiter quia ex
natura rei cum augmento gratiæ ut octo
non commensuratur actus minor, quam
celo-, idcirco posito actu minori quam octo,
nm augetur gratia usque ad octavum gradim, et posito actu ut octo, suscipit totidem
gradus augmenti. Intra sacramentum au­
tem non fit, nec augetur gralia omnino
connaturaliter, et commensurate ad exi­
gentiam dispositionum;sed meritum Christi
Domini infinitum per ipsa sacramenta
applicatum supplet imperfectionem, et inad.rquationem dispositionum ; et ideo Deus
posita attritione dat gratiam, et posito actu
remisso auget gratiam ; ineruit enim Chris­
tus, ut naturalis ordo, et correspondentia
inter dispositionem, et formam invertere­
tur aliquantulum in hac parte intra sacra­
menta. Et juxta hanc doctrinam neganda

251

est major objectionis ; non enim in sacra­
mentis recipitur, et augetur gratia omnino
physice, id est juxta omnino connaturalem
rerum exigentiam. Recolantur quæ supra
diximusdub. 2, num. 27.
Ad secundam negamus majorem in sensu oeemrrproprio intellectam ; quoniam primæ qualitates non comparantur ad secundas tan­
quam ad formam, atque ideo non habent
cum proprietate rationem dispositionis
respectu illarum; munus quippe disposi­
tionis propria? semper exercetur in ordine
ad formam. Unde non oportet, quod primæ,
et secundæ qualitates commensurentur in
gradibus intensionis, sed magis requiritur
oppositum ; nam cum secundæ resultent ex
commixtione primarum, et ista? quando
concurrent, non sint æquales inter se, sed
soleant se mutuo excedere ; fieri non valet,
quod qualitas secunda resultans observet
æqualitatem cum omnibus, sed solet unam
excedere, et ab alia excedi. Gratia autem
habet rationem formæ, et naturæ in ordine
supernatural!, et ideo petit infundi depen­
denter a dispositione physica, et proprie
dicta, quæ in adultis consistit in actibus,
quibus se præparant ad gratiæ receptio­
nem. Cumque nulla sit ratio, ut non debeat
gratia his actibus commensurari, sed to­
tius connaturalis rerum ordo id exposcat,
attestante etiam Tridentino in illis verbis iTridenu
Et secundum propriam uniuscujusque dispo­
sitionem, et cooperationem ; merito asseri­
mus gratiam infundi cum commensuratione ad prædictos actus. Idemque de aug­
mento gratiæ, et charitatis, quæ illam per
dimanationem sequitur, asserendum est.
190. Ultimo probatur eadem assertio Aliud
sequenti discursu; nam quandiu authoritas, vel ratio non invincit oppositum, op-"tsmouportet ut de augmento habituum superna- 'unb
turalium philosophemur sicut de augmento
naturalium habituum : sed habitus natu­
rales non augentur per actus remissos, ut
resolvit D. Thom. 1,2, qusrst. 52, artic. 3, d. Tho^
et docent communiter ejus expositores ibi­
dem : ergo habitus supernalurales non
augentur per actus remissos, et consequen­
ter qui actum charitatis remissum elicit,
nonstatim consequitur augmentum gratiæ,
et charitatis, quod illi actui per modum
præmii correspondet. Minor, el utraque
consequentia constant : et major videtur
certa ; nam cum ex una parte gralia perfi­
ciat naturam, recipiaturque ad modum re­
cipientis ; el ex alia parte non debeamus

DE CHARITATE.
lumen naturalis rationis deserere ubi per
fidem non corrigitur oportet ut de aug­
mento supernaturalium habituum discur­
ramus cum similitudine ad augmentum
habituum naturalium, quandiu authoritas,
aut ratio non evincit oppositum.
Jjiri’
191. Respondebis, non posse in præsenti
hanc similitudinem observari, eo quod ac­
tus naturales efficiunt physice habitum
sibi correspondentem, et ejus augmentum :
actus autem supernaturales solum influunt
effective moraliter, et per modum meriti.
Sed hoc nihil est ; nam quod actus naturaies, et supernaturales debeant diverso
modo comparari ad habitus in genere cau­
sæ efficientis, probant elauthoritas, et recta
ratio, ut ostendimus dub. 2, et locis ibi
citatis ; nulla autem authoritas, vel ratio
probat quod aliter de his debeamus philo­
sophari in genere causæ materialis dispo­
sitivæ. Nam ad hujusmodi causam non
pertinet continere perfectionem effectus,
nec aliud munus, quam coaptare, ei deter­
minare subjectum ad participationem for­
mae; quod non minus præstant actus su­
pernaturales, quam naturales in ordine ad
habitus sibi in utroque ordine correspondentes. Unde oportet, quod in neutro or­
dine habitus excedat latitudinem gradua­
ient actus disponentis ad ipsius productio­
nem, vel augmentum.
192. Quod bifariam confirmari potest.
Primo ; nam cum gratia peccatori adulto
infunditur, non dependet ab ejus actibus in
genere causæ efficientis physicæ, ut ex se
liquet ; nec in genere causæ efficientis mo­
ralis, cum non retribuatur tanquam præ­
mium meritis debitum, sed omnino gratis,
ûHic· ut docet Concil. Trident, sess. 6, cap. 8.
Γι Unde solum restat, quod dependeat a prædiclis actibus in genere causæ materialis
dispositivæ. Et tamen hæc dependentia suf­
ficit. ut gratia infundatur cum commensuratione ad actus, quibus peccator se dispo­
nit -.quocirca posilacontritione ut quatuor,
datur illi gratia ut quatuor ; nemoque as­
seret dari gratiam intensiorem, quam sit
dispositio. Ergo sola correspondentia in ge­
nere causæ dispositivæ, et præciso concursu
in genere causæ efficientis, sufficit, ut sicut
in naturalibus, ita etiam in supernaturalibus habitus non excedat latitudinem actus.
Cumque nulla sit ratio, ut actus circa aug­
mentum habitus supernaturalis amittant
eam vim disposilivam, quam exercent in
prima ejus productione, consequens est,

quod eam conservent simul cum causalilate
morali per modum meriti. Unde oportet,
quod gratia, et charitas sicut in produci,
ita etiam in augeri observent commensuralionem cum actibus, mediis quibus produ­
cuntur, et augentur, sicut eam observant
habitus naturales.
Secundo ; nam cum peccator fidelis elicit
actum fidei, prædictus actus non compara­
tur ad fidei augmentum in genere causæetficientis physicæ ; sicut enim solus Deus
efficit effective physice fidem ita etiam solus
Deus illam effective physice auget, ut satis
constat ex dictis dub. 2, numero 16. Nec præ­
dictus actus influit effective moraliter in
tale augmentum, quia nec de condigno, nec
de congruo illud meretur, juxta ea quæ di­
ximus in tract de Merito, disp. 6, num. 5,
sed præcise concurrit ad hujusmodi aug­
mentum in genere causæ dispositivæ phy­
sice, observatque quantum ad hoc modum,
quo actus naturales concurrunt ad auges­
cendum habitus. Et hac de causa habitus
fidei informis solum augetur per actus in­
tensiores, nullumque habemus fundamen­
tum, ul dicamus habitum fidei augeri su­
pra latitudinem actus, aut aliter augeri, ac
habitus naturales augentur. Ergo quod ac­
tus naturales concurrant effective physice
ad augendum habitus, actus vero charitatis
non sic concurrant ad gratiæ, et charitatis
augmentum ; el quod in hoc genere, aut
modo influendi differant, minime probat,
quod non conveniant in influendo per mo­
dum causæ materialis dispositivæ. Quod
sufficit ut sicut in naturalibus augmentum
habitus non excedit latitudinem actus ad
ipsum disponentis, ita etiam in supernaturalibus augmentum charitatis non fiat su­
pra latitudinem actus, a quo tanquam a
dispositione dependet.
193. Et ratio horum omnium est, quo- sua
niam licet augmentum habituum superna- Jg?
turalium non proveniat effective physice
ab habente tales habitus, sed a solo Deo ;
nihilominus Deus ipse in prædictis habiti­
bus augescendis perinde procedit, ac si
augerentur effective physice ab illomet qui
actus elicit, ut ad hujusmodi augmentum
se disponat. Ex duobus enim concurrendi
modis, qui in actibus naturalibus circa
augmentum suorum habituum reperiuntur,
videlicet effective physice, et materialiter
dispositive, Deus in augmento supernatu­
ralium habituum defert creaturæ hunc
posteriorem, nempe quod disponat ad tale
augmentum ;

i
f
I
|

DISP. V, DUB. IV.

augmentum ; el sibi reservat priorem illum,
videlicet prædictum augmentum efficere.
1,‘ndo sicut si creatura utroque modo con­
curreret. non magis efficeret, quam dispo­
neret, ac proinde intensio habitus, cum
augeretur, non excederet intensionem
actuum ad illud augmentum disponen­
tium: ita Deus se gerit in augmento supernaturalium habituum , cum ex una
parte vult tale augmentum fieri dependenlera dispositione recipientis, et ex alia
illud principaliter efficit ; ac proinde au­
get habitus cum commensuratione adac­
tus, quibus homo ad tale augmentum se
praeparat. Et consequenter post actus, qui­
bus homo ad augmentum habituum supernaluralium disponitur, non majus, aut mi­
nus augmentum sequitur, ac si per tales
actus effective physice illos habitus auge­
ret. In quo eventu augmentum habituum
non fieret per actus remissos.
J;.1 194. Scimus aliquos, de quorum numero
Tsî est Vaquez 1, 2, disputatio 220, cap. 9,
respondere ad totum hoc argumentum ne­
gando minorem ; existimant enim habitus
naturales augeri per quoslibet actus, sive
intensos, sive remissos. Idque praecipue
probant ex eo, quod per exercitium actuum
r
etiam remissorum experimur majorem fa­
cilitatem ad eos exercendos ; quod non con­
tingeret, nisi per tale exercitium habitus
intenderetur.
Sed modo non oportet confutare horum
opinionem : tum quia talis disputatio aliena
esta præsenti instituto : tum quia nobis suf­
ficit supponere veriorem, et communiorem
Philosophiam, quam plures ex Adversariis
admittunt, et cui suffragatur naturalis ra­
tio, quod a proportione minoris xqualitatis
non fit actio. Si enim habitus naturalis
(qui potius, quam ejus actus, debet dici
causa augmenti), supponatur intensus so­
lam ut quatuor, nequit nisi aliquid ei su­
peraddatur, efficere modum ut quinque. Si
vero ex motione potentia? superioris ali­
quid ipsi adjicitur, jam fit virtualiter
intensior in ratione principii, et sic pro­
rumpit in actum intensiorem ; unde nun­
quam contingit, quod habitus naturales
augeantur per actus remissos. Qua? est docέ.,.„ Irina Philosophi 2 Ethicor. ubi docet, quod
actas similes producunt habitus similes. Et
hinc infert, quod amicitia, dum strenue
exercetur, crescit; sed quando negligitur,
dissipatur. Neque Adversariis suffragatur
experientia (ut falso objiciunt); nam ad

evincendam intensionem habitas opus erat
experiri majorem facilitatem ad actus in­
tensiores, per quos intensio habitus expli­
catur. Quod non contingit post exercitium
actuum remissorum; solum enim experi­
mur facilitatem ad actus similes, nempe
remissos. Estque hoc adeo verum, ut dixe­
rit D. Thom. loco supra citato ex 1,2 :SiD. Tto.
vero intensio actus proportionabiliter deficiat
ab intensione habitus, talis actus non dispo­
nit ad augmentum habitus, sed magis ad diminutionem ipsius. Prolixior vero, ut dixi­
mus, hujus rei discussio ad hunc locum
non pertinet. Videantur Expositores D.
Thom. ad locum proxime citatum.
§ Π.

Statuitur secunda cunclusio.
195. Dicendum est secundo, augmentum ^Baescharitatis, quod in ratione præmii corres- *
pondet actibus ejus remissis, nunquam
in hac vita conferri. Hæc conclusio est om­
nino consona doctrina? Divi Thoma? § pre­
cedent! propositæ, illamque communiter
defendunt ejus discipuli num. 185 relati,
paucis exceptis, quos num. 217 dabimus.
Probatur ratione unica, sed satis efficaci, Ftmdasupposita doctrina § precedent! tradita :mentc”·
quoniam augmentum charitatis actibus
remissis debitum non confertur quoadus­
que adsit sufficiens dispositio ad tale aug­
mentum : sed nunquam in hac vita ponitur
dispositio sufficiens ad tale augmentum :
ergo nunquam in hac vita confertur aug­
mentum charitatis, quod habet rationem
præmii debiti actibus ejus remissis. Major
constat ex dictis § precedent! ; minor vero
suadetur : nam si homo aliquando in hac
vita disponeretur sufficienter ad augmen­
tum charitatis, quod actibus remissis debe­
tur, maxime cum prorumpit in actum fervenliorem, sive intensiorem habitu preexistenti :sed hic actus non est dispositio
sufficiens ad augmentum , quod actibus
remissis debetur : ergo, etc. Probatur mi­
nor : supponamus justum habentem, verbi
gratia, charitatem ut quatuor, elicuisse
duos actus remissos, verbi gratia ut duo,
qui ut dub. prxced. diximus, merentur de
condigno charitatis augmentum, ad illud
tamen non disponunt safficienter, et ulti­
mo, ut § præcedenti declaravimus. Eliciat
deinde prædictus justus actum fervidum, et
intensum ut sex. Fatemur quod in hoc casu

254

‘ DE CHARITATE.

adesi dispositio sufficiens, ut charitas au­
geatur usque ad sextum gradum. Cæterum
hujusmodi augmentum est prærnium debi­
tum ipsi actui ut sex, qui modo elicitur ; et
sic retribuitur pro merito actus praesen­
tis, non vero pro merito praecedentium
actuum remissorum. Ergo actus intensus,
in quem de novo prorumpit justus, non est
dispositio sufficiens ad illud augmentum,
quod actibus remissis corresponde!, el de­
betur.
Aperitur Explicatur hoc : etenim actus intensus
ut sex solum habet adæquationem cum
gratia, aut charitate ut sex ; atque ideo so­
lum disponit sufficienter, et ultimo ad præ­
dictum augmentum, non vero ad augmen­
tum majus. Constat autem, quod hujusmodi
augmentum est prærnium debitum ipsi ac­
tui ut sex independenter ab actibus remis­
sis præcedentibus. Licet enim prædicti ac­
tus non praecessissent, nihilominus posito
actu ut sex, retribuerentur totidem gradus
charitatis. Ergo prædictum augmentum
remunerat quidem actum ut sex præsentem. non vero actus remissos prius elicitos.
Et consequenter augmentum, quod actibus
remissis debetur, non tribuitur justo, cum
elicit actum ferventiorem.
196. Huic argumento occurrit Arauxo
Arauio. distinguendo in illo actu ut sex id in quo
excedit habitum, nempe duos gradus; et id
in quo ipsi adæquatur, videlicet gradus ut
quatuor. Quo supposito ait, prædictum ac­
tum ratione excessus mereri similem ex­
cessum in habitu, ad ipsumque velul no­
mine proprio disponere : at secundum
quatuor gradus, in quibus habitui præexistenti adæquatur, non disponere nomine
proprio ad hoc ut habitui totidem gradus
adjiciantur ; disponere tamen in vi actuum
remissorum, et ut virtus ipsis subordinata:
et consequenter habitum ut quatuor in eo
eventu augeri usque ad gradum decimum ;
recipit enim duos gradus in vi actus præ­
sentis ut disponentis nomine proprio, et
alios quatuor gradus in vi ejusdem actus,
ut disponit tanquam virtus actuum praece­
dentium remissorum.
Cæterum hæc responsio doctrinalis non
mo. est, sed valde voluntarie, et sine funda­
mento procedit, potestque efficaciter refelli.
Primo; nam prædictus discurrendi modus
ideo eligitur, ut salvetur quod actus remissi
irremunerati in hac vita non relinquan­
tur : sed nec hoc est inconveniens, nec va­
let prædicto modo vitari : ergo., etc. Pro­

batur minor quoad primam partem; nam
actus intensus ut sex, qui secundum qua­
tuor gradus dicitur disponere nd augmen­
tum ut quatuor actibus remissis debitum,
etiam habet valorem, et meritum ut qua­
tuor, cui similo augmentum debetur·, et ta­
men hoc augmentum non tribuitur in hac
vita, sed servatur retribuendum in alia, ut
prædictus Author expresse concedit : erga
non est inconveniens, quod idem contingat
in augmento correspondent! actibus remis­
sis. Ex quo etiam palet secunda minoris
pars; nam si supponatur præfuisse plures
actus remissos, verbi gratia quinque actus
ut duo, non rependitur in præsenti casu
tantum augmentum, quantum ipsis debe­
tur, nempe ut decem, sed præcise augmen­
tum ut quatuor : ergo id quod (etsi minus
recte) censetur inconveniens, nequit illo
discurrendi modo vitari.
197. Refellitur secundo, et urgentius : is^
quoniam augmentum charitatis non exer-.^j.
cetur, nisi posita physica dispositione suffi­
cienti ad tale augmentum, atque ideo ea
commensuratio inter augmentum, et actum
ad illud disponentem observanda est, quod
gradus augmenti non excedat gradus actus
disponentis, ut § præcedenti statuimus, el
concedit prædictus Author : sed hæc commensuratiosalvari nequit in eo discurrendi
modo : ergo sustineri non valet. Probatur
minor : nam juxta illum dicendi modum
in casu supra posito intensio habitus chari|
tatis esset ut decem, ut explicuimus, et ille
j
Author intendit; actus’autem disponens
solum esset ut sex : atqui inter actum ut
sex, et habitam ut decem non reperitur
debita commensuratio, ut ex se liquet :
i
ergo, etc.
I
Nec valet dici, illum actum esse formaliter ut sex, et virtualiter ut decem, ob su- «ίώ
bordinalionem ad quatuor gradus actuum^^
remissorum, qui præcesserunt ; ac proinde
posse disponere, licet ex diversis capitibus,
ad augmentum ut decem. Non, inquam,
hoc valet. Tum quia falso supponitur, ac­
tum ut sex subordinari actibus remissis
præcedentibus; nihil enim plus, aut minus
intrinsece habet in ordine physico, ac si
tales actus non præcessissent, ut facile con­
sideranti constabit : ergo non magis dispo­
nit physice, ac si non præcessissent illi ac­
tus. Unde merito supra diximus, istam
sententiam doctrinalem non esse, sed vof
luntariam ; confundit enim consideratio­
nem physicam, et moralem ratione dispo­
sitionis

DISP. V, DUB. IV.

silionis, el meriti; ct quod unius est, defert
alteri. Tum etiam, quia gratis concesso,
quod actus ut sex elicitus post duos actus
remissos ut duo,concurreret, el disponeret
per modum virtutis ipsis subordinatæ, ni­
hilominus dici non valet, quod prædictus
aelus ob hanc subordinationem magis, vel
ad plus disponat, quam si ipsi actus remissi
essent per seipsos physice præsentes, ut ex
se constare videtur : atqui etiamsi concur­
rerent simul duo actus ut duo, et unus ac­
tus ut sex, minime tunc daretur dispositio
physica sufficiens ad augmentum ut decem :
ergo actus ut duo per illam subordinationem non sortitur munus prædictæ disposi­
tionis ad illud augmentum. Probatur mi­
nor, quia si physice loquamur de gradibus
intensionis, quatuor, et sex non sunt de­
cem, sed sunt præcise quatuor, et sex, et
consequenter non disponunt ad augmen­
tum ut decem ; sed actus ut quatuor dispo­
nit ad augmentum ut quatuor, et actus ut
sex disponit ad augmentum ut sex. Quod
ad hominem , et in sententia communi
Thomistarum convincitur; nam si post ac­
tum ut sex, qui disponit ad augmentum ut
sex, illudque obtinet, succedat actus ut qua­
tuor, non consequitur augmentum ut de­
cem,sed relinquit habitum cum intensione
alsex, eo quod actus ut quatuor intensio­
nem non addit ex parte dispositionis : ergo
pariter, quod actus ut quatuor præcedat, et
postea sequatur actus ut sex, non facit
quod adsit dispositio intensior, quam sex;
ac proinde prædictus actus utquatiior, sive
præsens, sive futurus, sive connotatus de
praeterito, non præstat quod actus ut sex
disponat, nisi ad augmentum ut sex. Si
enim præsens, aut futurus non auget dispo­
sitionem intensive formaliter, aut virtua­
liter, quo fundamento, dum est præteritus,
dicitur illam augere?
£.?1 198. Præcedenti responsioni absimilis
(bl non est alia, quam Ferre ex quodam acutissimo Thomista refert, et cui ipse subs^^cribit. Fatetur enim habitum charitatis
non augeri, nisi posita sulhcienti disposi­
tione per actum ferventiorem, sive exce­
dentem latitudinem habitus præexistentis.
Sed dicit ad hoc sufficere tantam multitudi­
nem actuum remissorum, ut eorum gradus
excedant latitudinem habitus; ut si habens
charitatem ut sex eliciat quatuor actus ut
dno, asserit ultimum actum ut conjunctum
præcedentibus, et in virtute illorum esse
virtualiter ferventiorem habitu, et dispo­

nere sufficienter ad ejus augmentum usque
ad octavum gradum.
Sed hic dicendi modus absurdior nobisr‘p^u’
videtur quam præcedens, et eisdem impu- '
gnalionibus, aliisque manet a fortiori obno­
xius. Tum quia si actus habitu intensior
non potest in virtute actuum præcedentium
disponere ad majus augmentum, quam sit
illud, quod eidem actui corresponde! ; multo
minus id præstare poterit actus remissus.
Tum etiam, quia omnes illi quatuor actus
ut duo sunt physice loquendo ejusdem ra­
tionis, atque ideo nullam physicam subordinationem habent inter se : ergo sine fun­
damento dicitur, quod quartus in virtute
præcedentium disponit physice ad majus
augmentum. Tum præterea, quia si habens
gratiam, et charitatem utduo, eliciat actum
ut duo, non ponit dispositionem, nisi ad
gratiam ut duo, quam jam habet, et
proinde nullum recipit augmentum ra­
tione hujus dispositionis : ergo idem di­
cendum est, si postea eliciat alterum ac­
tum ut duo, et sic de aliis, licet multipli­
carentur infinite. Tum insuper, quia etsi
quatuor actus ut duo æquivaleant in æstimatione morali actui intensiori ; nihilo­
minus physice loquendo quatuor ut duo
non sunt octo, sed sunt præcise quatuor ut
duo. Sicut etiam licet plures species infe­
riores adæquent in æstimatione morali
speciem superiorem; illam tamen non
adæquant physice formaliter, aut virtuali­
ter : licet enim plures nummi tanti ha­
beantur quantum ad æstimationem mora­
lem ac unus equus ; nullo tamen modo
adæquant physice ejus perfectionem. Cum
ergo hoc, quod est disponere physice, per­
tineat ad physicam operationis conditio­
nem, sequitur actum ut duo, tam secun­
dum se acceptum, quam ut connotât tres
alios actus ut duo præcedentes, non posse
proxime, sive sufficienter disponere ad
idemmet augmentum, ad quod disponeret
actus ut octo, si eliceretur. Tum denique,
nam prædictus modus inventus est, ne ac­
tus remissi relinquantur in hac vita sine
præmio augmenti sibi correspondents ;
quod inconveniens (si est), minime decli­
nat. Si enim postquam homo juxta prædic­
tum dicendi modum consequulus fuit aug­
mentum ut octo, eliciat tres actus ut duo,
et non plures, prædicti actus nec seorsim,
nec conjuncti disponunt ultimo, ut charitas
augeatur supra octo ; siquidem nullo modo
adæquant eam latitudinem. Et ita non con-

■·

.·

IR

I

»1. r

256

DE CHARITATE

DISP. V, DUB. IV.

f

r

·.

sequuntur in hac vita augmentum, quod
merentur.
Omfou- Confirmatur impugnando simul utramtnqeé <Iae responsionem : quoniam, ut jam supra
ponderavimus, præscindendo a modo in­
fluendi effective physice in habitus aug­
mentum. quem habent actus naturales, et
a modo inffuendi effective moraliter, quem
habent habitus supernaturales, in modo
concurrendi dispositive physice observanda
est eadem ratio inter ntrosque. nisi veli­
mus absque fundamento procedere, cum
fides non doceat oppositum. In naturalibus
vero actus non disponit ad majus habitus
augmentum ; quam sit intentio formalis
ipsius actus. Unde actus naturalis ut duo
(sive processerint alii actus in duo, sive
non), tantum disponit ad augmentum habi­
tus ut duo: et actus ut quatuor (sive pro­
cesserint alii actus remissi, sive non), præ­
cise disponit ad augmentum habitas ut
quatuor. Ergo idem dicendum est de actibus supernaturalibus, et de augmento ha­
bitus. quod ipsis correspondet. Idque pro­
ferre. cipue asseverare debuit Ferre, qui quæst. 17,
§ 25 : Falsissimam, et a bona Metaphysica
extraneam appellavit opinionem asseren­
tium habitus acquisitos augerij sive intendi
actibus remissis, et addit : « Neque huic
« doctrinæ opponitur, quod per actus re­
ts missos experimur majorem promptitu« dinem ad operandum. Quia illa major
« promptitudo, cum non sit ad operandum
e actus intensiores, sed tantum remissos,
« nequit arguere habitus proxistentis in« tensionem, sed ad summum majorem
« firmitudinem in subjecto, vel conserva<« tionem praexistentis habitus. Neque
e enim a posteriori possumus colligere ha« bitum in nobis intendi, nisi ex inclinav tione ipsius ad actus intensos; hanc απ­
ό tem non experitur quis, esto se exerceat
σ in actibus remissis : non ergo asseverari
« potest per illos physice augeri habitus. »
Quæ Philosophia etiam procedit in aug­
mento physico habituum supernaluralium,
- et in actibus ad illud physice disponenti­
bus. Unde prodictus Author videtur minus
consequenter procedere, cum postea quxst.
18, § 3, a num. 30, defendit modum di­
cendi hactenus impugnatum circa augmen­
tum habitus supernaturalis per actus for­
maliter remissos. Imo cum docet actum
remissum in virtute aliorum actuum pro­
cedentium remissorum esse virtualiter in­
tensiorem. et disponere ad habitus super-

naturalis augmentum, Adversarios ins­
truit, ut explicent qualiter habitus naturales
possint per actus remissos intendi.
199. Nec refert si cum hoc Authoreoppo·
nas nobis aliqua testimonia D. Thom. in S
quibus ipsi suffragari videtur. Nam in pro·*^.1*
senti, art. 6, affirmat quod per repetitionem fiT
actuum ejusdem rationis crescit habilitas inD' Λ
justo ad auymentum charitatis. Quod verificari non potest, nisi posterior actus dispo­
nat non solum secundum quod formaliter
habet, sed etiam in virtute alterius proce­
dentis.
Deinde in resp. ad 2, ut explicet qualiter
augeatur charitas, utitur exemplo gutta­
rum cavantium lapidem : constat autem,
quod licet omnes guttæ sint ejusdem ratio­
nis; nihilominus ultima in virtute praece­
dentium cavat lapidem : ergo ex mente D.
Tln-m. licet actus sint formaliter remissi,
et ejusdem rationis ; poterit tamen ulti­
mus in virtute procedentium disponere
ultimo, et sufficienter ad argumentum cha­
ritatis.
Denique, nam hoc duplex disponendi ge­
nus. videlicet per actum formaliter inten­
siorem, vel per actum formaliter remis­
sum, intensiorem tamen virtualiter ob subordinationem ad alios actus remissos pro­
cedentes, palam docere videtur in 1, disp.
17. q. 2, art. 3, ubi ait : a Quando actus11·
α charitatis procedit ex tota virtute haben« tis, et quantum ad virtutem habitus ina fusi, tunc unus actus disponit, et mere« tur augmentum charitatis, ut statim fiat :
quando autem non secundum totam vir­
« tutem procedit actus ille, tunc est ut dis­
α positio remota, et poterit tunc per piares
« actus pervenire ad augmentum charita­
a tis. » Idemque asserit, et magis explicat
in resp. ad 1, his verbis : « Non eodem
a modo se habent quilibet actus charitatis,
« eo quod unus potest esse magis intensus,
«et etiam unus potest esse disponens in
« virtute procedentium. »
Hæc, inquam, testimonia non obstant.^*
Et priusquam singulis in particulari occur-n»
ramus, observandum est D. Thom. eis __lo-*-?*
WBB· . I
cis non versare difficultatem praesentem,
quando videlicet conferatur augmentum
charitatis, quod ejus actibus remissis debe­
tur; sed explicare, an charitas actibus re­
missis, ut ex articulorum titulis constat.
Ad quam difficultatem ipse respondet, charitalem nunquam actu augeri, nisi posita
dispositione sufficienti ad tale augmentum.

li aulem oxplicet, quæ sit dispositio suffi­
ciens, dividit actus in remissos, qui videli­
cet non adaequant latitudinem augmenti
superaddendi ; et in fervenliores, qui sci­
licet excedunt latitudinem habitus præexistentis. Quo supposito, resolvit actus quos­
libet charitatis disponere ad augmentum
charitatis, aliter tamen, et aliter; nam
actus remissi disponunt remote, et me­
diale, quatenus disponunt ad hoc, ut homo
eliciat actum fervenliorem : actus vero ferveatiores disponunt ultimo, et proxime,
sive omnino sufficienter, quatenus afferunt
latitudinem commensuratam augmento su­
peraddendo. Unde quando ponitur actus
fervenlior, tunc charitas augetur in actu.
t no­Hæc est in summa doctrina Divi Thoroæ
in illis locis, ex qua nullo modo colligi
potest, quod sentiat per repetitionem ac­
tuum remissorum, etsi nullus intensior
succedat, disponi hominem sufficienter, ut
charitas actu augeatur ; et multo minus,
quod augmentum debitum actibus remissis
conferatur ad positionem actus remissi
ejusdem rationis, ut connotantis præteritos.Sedsatis evidenter infertur oppositum;
nam D. Thom. reponit omnes actus remis­
sos inter dispositiones remotas ; et deinde
exposcit alium ferventiorem actum, qui ul­
timo disponat, ut augmentum actu fiat. Ob­
servat autem in eisdem locis, quod hic actus
fervenlior aliquando elicitur immediate,
hoc est, sine mediatione, aut praeparatione
actuum remissorum, qui praecesserint ; et
aliquando elicitur mediate, id est, post ali­
quos actus remissos, et propterea dicitur
disponere in virtute illorum. Non quia ac­
tus remissi aliquid habituale de linea charilalis produxerint; sed quia dum mens
illos elicit, ab exterioribus divertit, et ad
se colligitur : quod est genus aliquod dis­
positionis, sive habilitatis, ut in ferven­
tiorem actum prorumpat. Nunquam autem
charitas augetur, nisi posito actu fervenliori ; et eo posito augetur, sive actus re­
missi processerint sive non.
200. Quod autem ita doceat D. Thom.
constat ex eisdem locis, qui nobis objiciuntor. Nam in præsenti, art. 6, sic ait : « Non
j Λι <quolibet aefu charitatis actu augetur : sed
<quilibet actus charitatis disponit ad cha• rilatis augmentum, in quantum ex uno
«acta charitatis homo redditur promp«tior » (modo proxime explicato) « ad ite♦ ram agendum secundum charitatem; et
«habilitate crescente n (eo scilicet modo)

« homo prorumpit in actum ferventiorem
« dilectionis, quo conatur ad charitatis pro« fectum, et tunccharilas augetur inactu. »
Minime autem exigeret S. Doctor, quod
habilitas cresceret, et quod homo in actum
ferventiorem prorumperet, si ad augmen­
tum charitatis sufficeret repetitio actuum
remissorum, et ejusdem rationis, ut illo
Author intendit. Et in loco Sentent, ut ex­
plicet, qualiter actus disponant ad augmen­
tum charitatis, utitur exemplo actuum, qui
ad primum esse charitatis disponunt, et
ait : « Quando ergo ita est, quod homo non d. Tho.
« habens charitatem ex tota virtute boni­
a tatis naturalis sibi inditæ movetur ad
« charitatem, tunc unus actus disponit cum
a ultima dispositione, ut charitas sibi de­
a tur. Quando vero non secundum totam
a virtutem, sed secundum aliquid ejus præparatur ad charitatem, tunc actus non
« est sicut dispositio ultima, sed remota, et
a per plures actus potest pervenire ad dis­
a positionem ultimam. Similiter dico ex
« parte alia, quod quando actus charitatis
« procedit ex tota virtute habentis, et quan­
a tum ad virtutem naturæ, et quantum ad
« virtutem habitus infusi, tunc unus dispo« nit, et meretur augmentum charitatis,
a ut statim fiat. Quando autem non secun« dum totam virtutem procedit actus ille,
« tunc est ut dispositio remota, et poterit
« tunc per plures actus pervenire ad aug« mentum charitatis. » Ubi perspicue do­
cet, quod sicut ad infusionem charitatis, ita
ad ejus augmentum dantur actus remote,
et actus ultimo præparantes; et quod cha­
ritas nec infunditur, nec augetur, nisi posito
actu ultimo disponente. Constat autem,
quod per solam repetitionem actus, qui re­
mote disponit ad infusionem charitatis.
non ponitur formaliter, aut virtualiter
dispositio ultima ad talem infusionem re­
quisita, sed necessario concedendum est,
requiri alium actum, qui sit formaliter per­
fectior. Qua de causa licet homo eliceret
mille actus, v. g. attritionis, nec omnes
simul, nec ultimus ut subordinatus praece­
dentibus, esset dispositio ultima, et suffi­
ciens ad infusionem charitatis, sed solum
disponerent remote, quatenus hominem,
dum recte utitur prioribus auxiliis, aliquo
modo habilitarent ad eliciendam perfec­
tiori auxilio conversionem in Deum ulti­
mum finem, quæ est dispositio simpliciter
ultima ad gratiæ, et charitatis infusionem.
Ergo pariter per repetitionem actus re­

•4

;

Ui
u
J

’ll
Λ

y

2’8

DE CHARITATE.

missi ut duo, qui remote disponit ad aug­
mentum charitatis ut octo, non ponitur dis­
positio formaliter, aut virtualiter ultima,
et sufficiens ad augmentum charitatis ; sed
necessarius est alius aclus formaliter per­
fectior. el tali augmento commensuratus.
Et consequenter quatuor actus ut duo nec
simul sumpti, nec ut unus aliis subordina­
tes. disponunt ultimo ad prædictum aug­
mentum, sed præcise disponunt remote,
quatenus aliqualiter hominem habilitant,
ut prorumpat in actum formaliter ferven­
tiorem. nempe ut octo, qui hac præcise de
causa dicitur actus disponens in virtute
praecedentium. Et haec est legitima Divi
D. tu jj)Oinæ sententia in locis citatis.
Oceo"'· 201. Unde facile constat ad testimonia, j
monio. qaæ n. 199 objiciebantur. Ad primum res- ;
ppndetur, in illo articulo non reperiri ea
formalia verba, quæ Ferre diverso charac­
tere exarat. Esto autem reperirentur, so­
lum significant actus remissos disponere, |
aut habilitare ad charitatis augmentum, :
quatenus disponunt, et habilitant modo su­
pra explicato, ut homo prorumpat in ac­
tum ferventiorem, qui est dispositio ul­
tima, et commensurata augmento superad­
dendo. Minime vero significant ipsos actus
remissos, dum alius formaliter ferventior
non succedit, disponere ultimo ad prædic­
tum augmentum.
Ειογ*«
secundum respondetur, argumentum
fandam.cui S. Doctor occurrit, esse hujusmodi :
charitas augetur sicut virtus acquisita ge­
neratur :sed quilibet actus virtuosos ope­
ratur ad generationem virtutis : ergo qui­
libet actus charitatisoperatur ad charitalis
D. Tho. augmentum, Quod ita diluit : i Ad secun« dum dicendum, quod etiam in genera« tione virtutis acquisitæ non quilibet actus
« complet generationem virtutis, sed quili« bet operatur ad eam ut disponens; et
« ultimus qui est perfectior, agens in vir« tute praecedentium, reducit eam in ac­
et tum,sicut etiam est in multis guttiscavan« tibus lapidem. » Unde liquet, falso sup­
poni quod exemplum illud guttarum ca­
vantium lapidem applicetur immediate
actibus disponentibus ad augmentum cha­
ritatis; applicatur enim actibus generanti­
bus virtutem acquisitam. Quocirca hoc tes­
timonium merito debet in Adversarium
d. Tbo. retorqueri, quoniam D. Th. eodem modo
discurrit de augmento charitatis, ac de ge­
neratione, et augmento virtutis acquisitæ :
ista autem non augetur per actus imper­

fectos, et remissos, sed solum per actus
formaliter intensiores, ut ex prædicto Authore vidimus n. 198; ergo idem dicendum
est de charitate. Et licet exemplum gutta­
rum applicaretur actibus, quibus charitas
augetur, solum teneret in hoc, quod sicut
in excavatione lapidis non omnes gull®
ultimo disponunt, sed quædam præparant
remote, et aliæ magis proxime, et ultima
perficit excavationem : ita in augmento
charitatis omnes actus disponunt ultimo,
sed alii valde remote, et alii magis pro­
xime-, quatenus accedunt ad latitudinem
augmenti adæquati, et ultimus disponit ul­
timo ad tale augmentum. Differentia autem
inter illud exemplum, et rem præsentem
consistit in hoc, quod gutta sunt ejusdem
rationis, secus vero actus disponentes ad
augmentum charitatis. Et ratio hujus diffe­
rent iæ esi, quoniam priores gutta concur­
runt hnmectando, et mollificando lapidem,
ad quod habent sufficientem vim, et pos­
terior gutta potest lapidem ita dispositum
suo pondere concutere, et aliquam partem
ab ipso extrahere, et sic perficit excavatio­
nem; nam excavatio lapidis sic dispositi
non excedit vim motivam. et impulsivam
illius guttæ, ut explicant N. Complut,
lib. de Generat, disp, 8, quxst. 3, num. 30.
Cæterum actus charitatis remissi nihil in
charitate ponunt, et aliunde charitatis aug­
mentum excedit latitudinem, ac proinde
vim dispositivam cujuslibet illorum : unde
licet prædicti actus sæpius repetantur, non
adest dispositio ad augmentum, nisi actos
formaliter ferventior succedat, sicut proportionabiliter in augmento habitus ac­
quisiti.
*
tiS 9
202. Dices : Divus Thomas in prædicto
argumento comparat augmentum charila-Dtis generationi virtutis acquisita : sed ac­
tus remissus, si repetatur, sufficit ad vir­
tutis acquisitæ generationem, slioquin si
ad id requireretur actus intensus, semper
generaretur virtus intensa, quod est ab­
surdam : ergo ad augmentum charitatis
sufficiunt aclus remissi, si repetantur.
Respondetur negando majorem: namsota
licet argumentum, cui D. Thom. occurrit,D’
utatur ea comparatione, ipse tamen de illa
non curat, sed argumentum diluit negando,
quod quilibet actus virtuosus sufficiat ad
generandam virtutem acquisitam; idque
satis erat ad veritatem suæ assertionis,
nempe charitatem non quolibet actu au­
geri. Ratio autem differentiæ inter genera­
tionem

DISP. V, DUB. IV.
lionem virtutis, el augmentum charitalis,
inioct cujuslibet alterius habitus, consistit
in eo, quod licet aclus el virtus acquisita
sint ejusdem rationis quantum ad tenden­
tium specificam in objectum, et possint
etiam convenire in modo intensionis, qua
decausa habitus naturalis ut duo posset,
quantum est ex vi hujus, generari per pri­
mum actum ut duo ; nihilominus virtus
importat quandam firmitatem, et immobi­
litatem, quæ imprimitur non per unicum
actum, sed per plurium repetitionem ; et
ideo unus actus ut duo non generat virtu­
tem ut duo, plures autem actus ut duo gene­
rant virtutem ut duo ; quia quod non gene­
raretur, non proveniebat ex defectu tenden­
ti® speci ficæ, aut modi intensionis in actu;
sedexdefectu repetitionis, quæ firmaret poD n-lentiam, ut exponit D. Thom. 1, 2, quxst.
51, art. 3. Cæterum augmentum Labitus
(sive naturalis, sive acquisiti), excedit lati­
tudinem aclus remissi, et modum in eo
repertum : unde non sufficit, quod idem
aclus remissus repetatur, sed requiritur
perfectior formaliter aclus, qui augmen­
tum in modo intensionis adæquet, ut satis
aperte docet D. Thom. in hoc art. G.
tCTfri- 203. Ad duo alia testimonia, quæ ultimo
loco proponuntur, constat ex supra dictis
num. 200, quod cum D. Thom. asserit,
). T*.
posse unum actum in virtute praeceden­
tium disponere ad augmentum charitatis,
non significat actum, qui sit formaliter
ejusdem intensionis physica* cum prae­
cedentibus, sed actum formaliter fer­
ventiorem, qui dicitur disponere in vir­
tute procedentium, quatenus eis præcedenlibus, mediantibus, et habilitantibus, elici­
tur modo ibidem explicato.

§ III.
Cllima conclusio dubium directe resolvens.
204. Dicendum est tertio, augmentum
charitalis, quod ejus actibus remissis correspondet, debet conferri, perse loquendo,
in primo glorificationis instanti. Sic docent
communiter omnes Authores num. 185
relati, paucis exceptis, ut num. 217 videbimus. Probatur primo ex D. Thom. qui
». %.pro collatione prædicti augmenti illam du·'Ty'lationem non obscure designat in prxs.
arlic. 6, in resp. ad 1, et in 1,2, quxst. 114,
art.8 ad3, ubi affirmat, quod sicut quili­
bet aclus charitatis remissus meretur glo-

259

riam, ita meretur charitatis augmentum,
non quidem statim reddendum, sed suo
tempore : tempus autem retribuendi quid­
quid meritis debetur, est primum glorifica­
tionis instans, ad quod status viæ, et om­
nia merita terminantur. Et in addit, ad 3D· The.
p. quxst, 93, art. 3, hæc habet : « Princi­
pium distinctivum mansionum, sive gra­
a duum beatitudinis est duplex, scilicet
« propinquum, et remotum. Propinquum
« est diversa dispositio, quæ erit in beatis,
« ex qua contingit diversitas perfectionis
a apud eos in operatione beatitudinis. Sed
a principium remotum est meritum, quo
« talem beatitudinem consequuti sunt.
« Primo autem modo distinguuntur man­
« siones secundum charitatem patriæ, quæ
« quanto in aliquo erit perfectior, tanto
« eum reddetcapaciorem divinæ claritatis,»
(non caritatis, ut transcribunt Joannes a Joan. a
S. Tbo.
S. Thom. Gonet, et alii) « secandum cujus Gemet.
a augmentum augebitur perfectio visionis
« divinæ. Secundo vero modo distinguun­
« tur mansiones secundum charilatem
« viæ. » Quibus verbis perspicue tradit
differentiam inter dispositionem, et meri­
tum in ordine ad distinguendos diversos
gradus gloriæ, asseritque actus meritorios
distinguere remote, charitatem vero patriæ
distinguere proxime, quatenus disponit ad
recipiendum majus lumen gloriæ (quod
nominedivinæ claritatis significat), ac pe­
rinde majorem gratiam eidem lumini
commensuratam. Cumque ista gratia sit
præmium correspondons meritis, quæ re­
mote gloriam distinguunt, sequitur gratiæ,
et charitatis augmentum actibus remissis
meritoriis debitum, et antea non redditum,
retribui in patria (utique in primo instanti,
cum ibi non sit variatio in præmio essen­
tiali), dependenter ab actu ferventissimo
charitatis, in quem anima tunc prorumpit,
sicut a dispositione physica, et prædicto
augmento commensurata.
205. Deinde probatur ratione : quo­ Ratio
funda·
niam homini perseveranti in gratia infal­ menta
­
libili ter confertur præmium, quod meruit lis.
de condigno : sed homo per actus charita­
tis remissos meruit de condigno charitatis
augmentum, ut supponimus ex dictis dub.
prxced. Ergo si perseveret in gratia, con­
sequitur infallibiliter hoc augmentum : at­
qui illud non consequitur, cum actus re­
missos elicit, ut vidimus § 1, nec in statu
viæ, licet eliciat aclus ferventiores, ut de­
claravimus § prxced. Ergo illud consequi-

. i

Γ
«

1
t

V

W

260

DE CHARITATE.

tur post hanc vitam : ergo in primo glori­
206. Objicies : actus charitatis elicitus Oty»
ficationis instanti. Cælera constant præter
in primo glorificationis instanti supponit 04
ultimam consequentiam, quæsic probatur :
totam gratiam, et gloriam, siquidem regu­
nam ideo homo in hac vita non consequi­
latur per visionem beatificam; non enim
tur augmentum actibus remissis debitum,
regulari valet per fidem, quæ visione jam
quia nunquam in hac vita elicit disposi­
praesenti evacuatur : ergo nequit disponere
tionem physicam ad taleaugmentum, nem­
physice ad gratiæ augmentum. Probatur
pe actum charitatis, qui ad illud disponat,
consequentia ; nam dispositio physica deel novum augmentum non mereatur ; ubi
debet praecedere formam, ad quam dis­
enim distinctum augmentum meretor (quod
ponit.
semper contingit), ad illud etiam per se
Respondetur negando consequentiam,Diw
disponit, non vero ad augmentum debitum
nulla quippe repugnantia est in eo. quod
anterioribus actibus remissis, ut § priced.
ille actus supponat totam gratiam in genere
declaravimus. Constat autem, quod homo
causæ efficientis, et formalis, et quod ipsam
in primo instanti glorificationis prorumpit ! praecedat in genere causæ dispositivæ ; nam
in actum ferventissimum charitatis, qui ex
causæ mutuæ sunt causæ. et in diversis
una parte novum augmentum non mere­
influendi generibus se præcedunt : sicut
tur, siquidem status merendi finitur per
calor, qui dimanat a forma ignis, disponit
mortem, ut tract. 16. disp. 1, dub. -1, sta­
materiam ad ejus receptionem ·, et sicut
tuimus; et ex alia parte disponit physice
actus contritionis procedens a gratia justi­
ad totam gratiam, quæ omnibus actibus de­
ficante, cum primo infunditur, ad eandem
betur, siquidem ipsi commensuratur. Ergo
gratiam disponit, ut fuse, et ex professo
homo in primo glorificationis instanti con­
explicuimus tract. 13, disp. 3, dub. 4, per
totum.
sequitur illud gratiæ. ei charitatis augmen­
207. Diximus in assertione. augmentumiiKutum, quod actibus remissis debetur.
debitum actibus remissis, conferri per
Confirmatur, quia admissa etiam opiloquendo, in primo glorificationis instanti ;1^‘ nione illorum Authorum, quos § priced.
quia per accidens contingere potest, quod
impugnavimus, adhuc necessario conce­
conferatur ante illud instans. Et ratio
dendum est, aliquos actus fervent iores dis­
ntriusque partis est, quia justus statim post
ponentes ad augmentum actibus remissis
mortem assequitur per se loquendo beati­
debitum, non consequi in hac vita omne
tudinem; statui quippe viæ immediate per
illud charitatis augmentum, quod ipsis de­
se loquendo succedit terminus gloriæ, in
betur, ob defectam videlicet physicæ comquem justitia viatorum coi limat. Et quii
mensurationis cum toto augmento, ut os­
ubi anima primum assequitur gloriam,
tendimus num. 196 et 198, et concedit
elicit actumcharitatis ferventissimum, toti
• Arauxo loco citato, § Hinc colligo. Ad hu­
gratiæ, quæ meritis debetur, commensurajusmodi autem augmentum, et præmium
tum, atque ideo physice disponentem al
conferendum non potest designari aliud
talem gratiam propterea duratio. in qua
aptius tempus, quam primum instans glo­
per se loquendo retribuitur augmentum
rificationis, cum ineo eliciaturacluscharigratiæ debitum actibus remissis, est pri­
tatis valde fervidus, et qui gratiæ omnibus
mum glorificationis momentum.
meritis debitæ commensuratur. Ergo sicut
Solet tamen per accidens contingere,
in eo instanti confertur augmentum illud,
quod anima in purgatorio detineaturquousquod vel aliquibus actibus remissis, vel
que detestetur cuncta venialia, quorum ma­
aliquibus gradibus actus ferventioris de­
culas non exuerat ante mortem, et subeat
bebatur, ut relati Authores discurrunt :
omnem pcenam debitam peccatis gravibus,
ita in nostra sententia totum augmen­
et levibus, pro quibus non satisfecerat in
tum omnibus actibus remissis debitum,
hac vita. Et probabilissimum nobis vide­
et cujus nihil in hac vita collatum fuerat,
tur, quod anima in Purgatorio existons
retribuitur in primo glorificationis mo­
mento. Adest quippe in eo instanti ferven- ; eliciat actus charitatis satis fervidos, el qui
tissimus charitatis actus, qui ex una parte
sufficienter disponant ad augmentum debi­
non meretur distinctum augmentum, nec
tum actibus remissis, quos in vita elicuerat.
ad illud disponit ; et ex alia commensura­
Nam ex una parte peccata venialia diluun­
tur physice cum toto augmento, quod acti­
tur in purgatorio per hoc, quod anima
bus remissis debetur.
eliciat actum charitatis eisdem peccatis re­
pugnantem

»

DISP. V, DUB, IV.
,
l’

sa

pugnantem, ut expresso tradit D. Thom.
piisl. Ί, de Malo, art. II, in corp, et ad 9.
Ad quod oportet, quod prædictus actus sit
satis perfectus, et fervens. Præsertim cum
anima in eo statu non habeat ea impedi­
menta, quibus in hac vita a fervore charitalis retardari solet. Ex alia vero parte
prædictus actus non moretur novum gratiæ
augmentum, quia ut tradit S. Doct. loc cil.
post hanc vitam non est status merendi,
tum ergo talis actus sit satis fervidus,
possitque augmento debito commensurari,
et aliunde non mereatur novum augmen­
tum, ad quod intimius disponat, nihil illi
deficere videtur, ut habeat præcisam ratio­
nem dispositionis physicæ sufficientis ad
augmentum debitum actibus elicitis in hac
vita. Et quia non ob aliam rationem sus­
pendebatur hujusmodi augmentum, nisi
ob defectum physicæ dispositionis, sequi­
tur quod, hac in purgatorio exhibita, sta­
tim ibidem augmentum fiat. Quod ad mi­
nus verificari debet de aliqua augmenti
parte; nam incredibile nobis apparet, quod
animæ in purgatorio non eliciant actus
charitatis ferventiores illis, quos in hac
vita eliciebant, et hi actus sufficienter dis­
ponunt ad partem augmenti.
208. Ex quibus ulterius colligimus, quod
licet augmentum debitum actibus remissis,
conferatur per se loquendo in primo glori­
ficationis instanti, et per accidens in pur­
gatorio; nihilominus frequentius, et ut in
plurimum potius in purgatorio, quam in
primo ingressu gloriæ tribuitur. Quoniam
licet detentio animarum in purgatorio sit
per accidens, nihilominus est frequentior ;
rarissimæ quippe sunt, quæ in morte nihil
purgandum, nihil exsolvendum habeant,
etgloriam immediate assequantur independenlera purgatorio. Ibidem autem magis,
aut minus detentæ se disponent ad susci­
piendum augmentum, ut proxime diceba­
mus. Nec insolens est, quod ea quæ sunt
per accidens, contingant in pluribus, ut
defectus morales evincunt.
§ IV.

-18??

Refertur opinio prima: assertioni contraria.
209. Prima sententia nobis adversa de­
fendit charitatem statim augeri quolibet
actu remisso, ac proinde ejus augmentum
actibus remissis debitum conferri, ubi pri­
mum ipsi actus eliciuntur. Sic sentiunt B.

261

Albertus in 4, dist. 17, ari. 10, Gabriel ibi-ü. Alb.
dem, quxst. 4, art. 2, dub. 2, et in 4, dist.0^^
14, quest. 3, ari. 3, dub. 3, ubi Major
22, quxst. 1, Almainus tract. 2,moral, cap. suar.
11 et 12, Corduba lib. 1, qurst. 9, Suarez 3
part. disp. 18, sect. 2, concl. 2, el in relect.
de reviviscentia merit, disp. 2, sect. 3, Vas-jiurud.’
quez 1, 2, disp. 220, cap. 5, Lorca in præs.(asli!10·
disp. 16, mernb. 2. Malderus concl. 4, Torres
disput. 68, dub. 4. Hurtado dispul. 2, diffi­
cult. 9. Castillo dispul. 3, quxst. 7, part. 2,
et alii plures.
Probatur primo ex Concil. Trident, sess. Primum
6, cap. 10, ubi hæc habet : « Sic ergo justi- memïïm.
« ficati, et amici Dei, ac domestici facti,
« euntes de virtute in virtutem, renovan­
« tur, ut Apostolus inquit, de die in diem,
a hoc est, mortificando membra carnis suæ,
« et exhibendo ea arma justitiae in sancti­
« ficationem per observationem mandato­
a rum Dei, et Ecclesiae in ipsa justitia per
« Christi gratiam accepta, coopérante fide
« bonis operibus, crescunt, atque magis
«justificantur, sicut scriptum est : qui
« justus est, justificetur adhuc. Et iterum :
« Ne verearis usque ad mortem justificari,
« etc. » Et conformiter ad hanc doctrinam
diffinit canon 24: « Si quis dixerit justitiam
« acceptam non conservari, atque etiam
« augeri coram Deo per bona opera, sed
« opera ipsa fructus solummodo, et signa
« esse justificationis adeptae, non autem
« ipsius augendae causam, anathema sit. »
Quibus locis determinat Concilium, nos­
tram justitiam augeri per bona opera, nulla
adhibita restrictione ad sola opera inten­
siora, sed universa comprehendens, sive
sint intensa, sive remissa. Ergo posito quo­
libet actu meritorio, quantumvis remisso,
statim nostra justitia augetur.
Nec valet Concilium exponi de justitia
actuali consistente formaliter in ipsis bo­
nis operibus, ut quidam ausi sunt interpre­
tari : tum quia loquitur expresse de justitia
accepta per gratiam Christi ; quod non ita
proprie intelligilur de actibus, qui potius
dicuntur per gratiam Christi fieri, quam
accipi. Tum quia asserit justitiam accep­
tam conservari, et augeri per bona opera,
tanquam per causam ; quod verificari non
posset, si justitia, de cujus incremento agit,
consisteret formaliter in ipsis operibus. Lo­
quitur ergo de gratia hibituali, quæ est
forma justificans, et radix charitatis.
Respondetur concedendo, quod justitiaDilaitar.
habitualis, quam præstat gratia, augeatur

262

DE CHARITATE

opere bono, ut Concilium diffinit.
Ad quam veritatem salvandam non requi­
ritur determinate, quod gratia augeatur
statim physice suscipiendo novum modum,
aut gradum physicum intensionis ; sed suf­
ficit vel sic augeri, quando actus meritorii
sunt intensiores; vel augeri moraliter prop­
ter acceptationem, et jus ad majorem glo­
riam. quando actus sunt remissi. Eadem
enim gratia persistens sub eodem physico
intensionismodo.si eliciat opus meritorium
remissum, fit moraliter major in esse gra­
tiæ ; quia reddit hominem magis acceptum
ob novum titulum ad consequendum suo
tempore aliquod ipsius gratiæ augmentum,
et majorem gloriam. Unde indemnis salva­
tur veritas diffinita a Concilio ; nam homo
perquæcunque bona opera crescit injustitia
accepta.uno ex duobus modis relatis,nempe
physice, aut saltem moraliter.
210. Sed contra insurgunt Adversarii, et
gnwi- sit secundum argumentum, quia nequit
Icm· gratia augeri moraliter, quin augeatur
physice : ergo si posito quolibet actu re­
misso augetur moraliter,debet pariter phy­
sice augeri, Probatur antecedens : tum quia
gratia dicitur augeri moraliter, quatenus
importat jus ad majorem gloriam : sed
quod gratia præstet jus ad gloriam, est prae­
dicatum ejus physicum, et intrinsecum :
ergo idem est in gratia augeri moraliter, et
augeri physice. Tum etiam, quia eo ipso,
quod gratia crescat moraliter, reddit homi­
nem magis acceptum Deo, ut terminet ma­
gis, aut majorem Dei amorem : sed gratia
per suam intrinsecam entitatem habet red­
dere hominem Deo acceptum, illumque
constituere in esse termini divini amoris :
ergo cum gratia crescit moraliter, augetur
etiam quoad intrinsecam entitatem.
natio*
Confirmatur primo : nam esto jus ad gloirima. riam differret aliquo modo ab entitate gra­
tiæ, nihilominus consequitur praedictam
entitatem ut radicem, et rationem (undandi
tale jus : ergo fieri non potest, quod inva­
riata physica entitate gratiæ, augeatur jus
ad gloriam. Sicut quia intelligibilitas con­
sequitur immaterialitalem, fieri non valet,
quod aliquid sit magis intelligibile, quam
immateriale. Et sicut quia albedo est ratio
disgregandi visum, non potest corpus esse
magis disgregativum, quam album.
Coufir- Confirmatur secundo, quia si per actus
swumia remissos augeretur gratia moraliter in esse
gratiæ, et non augeretur physice, et secun­
dum entitatem. sequeretur quod supposito
Trident, quolibet

actu remisso, nunquam daretur commonsuratio, et aequalitas inter gratinni sump­
tam moraliter; quod tamen videtur absur­
dum.
211. Ad replicant, et argumentum res-'>-m
pondelur negando antecedens; nam aug-!V.T
mentum physicum gratia? attenditur for­
maliter penes ejus entitatem. et gradus,aut
modos intensionis; augmentum autem mcrale supra entitatem gratiæ addit actus
meritorios. Primum illud convenit gratis
immediate.quatenus est participatio natur ?
divinæ, et seipsa constituit nos filios D< i
cum exigentia physica gloriæ ut hæreditatis; posterius vero convenit immediate,
idest mediis actibus, quatenus eos eliciens
fundat jus morale ad gloriam ut premium.
Nulla autem est repugnantia in eo. quoi
invariata physica entitate gratiæ, multi­
plicentur actus meritorii. Et ideo fieri va­
let, quod gratia physice non crescat, et ta­
men augeatur moraliter; sive, et in idem
redit, quod moraliter considerata excedat
seipsam physice sumptam. Quod declarari
valet tum exemplo gratiæ Christi Domini,
quæ physice sumpta, et quoad gradus inten­
sionis est finita ; et tamen considerata mo­
raliter secundum dignitatem, quam habet
a Verbo, ut sit principium infiniti meriti,
et infinitæ satisfactionis, est infinita, ul
frequenter docent Theologi cum D. Thom.D Λ
3 p. ({tixrt. 7, art. 11. Tum exemplo actus
meritorii qui potest moraliter consideratus
excedere seipsum physice acceptum, ut con­
tingit quoties permanens sub eodem phy­
sico intensionis modo suscipit majorem va­
lorem moralem, vel ob continuationem,vel
ob aliam circumstantiam exlrinsecam, ut
dub. prxced. num. -11, exposuimus. Tam
denique in ipsa gratia, quæ potest esse ma­
jor physice, quam moraliter, ut contingit
cum augetur intra sacramentum ; nam su­
pra id, quod nostri actus merontur, et ipsi
I
gratia eis mediantibus fundat, confertur
1
aliquod augmentum ex opere operato. Sic
ergo vice versa fieri potest, quod sit minor
physice, quam moraliter
Ad primam autem probationem in con-.^
trarium patet ex modo dictis; nam duplex
jus ad gloriam distinguendum est in gratia;1'
aliud velut physicum, consequens imme­
diate ejus naturam, et respiciens gloriam
ut hæreditatem ; et istud est prorsus intrinj
I secum gratiæ, et indistinctum ab ejus enti­
tate; unde nequit gratia in hoc jure cres­
cere, quin physice, et secundum entitatem
augeatur ·.

T-*

DISP. V, DUB. IV.
aogeatur : aliud vero est morale, quod fun­
datur immediate in actibus bonis a gratia
procedentibus, et respicit gloriam ut debi­
tam per modum præmii.el coronæ ; et istud
non est omnino intrinsecum gratiæ, nec ab
ea prorsus indistinctum, cum concernat
actus ab ea diversos ; et propterea valet
gratia secundum hoc jus augeri, quin actu
crescat secundum entitatem. Juxta quæ
distinguendo præmissas neganda est abso­
lute consequentia.
212. Ad secundam etiam constat·, nam ut
!wir· homo dicatur terminare majorem Dei dilectionem,sufficit quod Deus ipsi impertia­
tur auxilia ad eliciendum actus meritorios,
et quod ipsum acceptet ad majorem gratiam,
et gloriam ipsis actibus debitam, et suo
tempore dandam, licet gratia habitualis ac­
tu non augeatur physice. Verum quidem
est, quod quia gratia hoc modo solum mo­
raliter crescit, solum denominat hominem
moraliter magis acceptum Deo, et termi­
nantem majorem Dei dilectionem moraliter
consideratam; quia Dei amor non producit
actu terminum potissimum, qui est entitas
gratiae, aut physicum ejus augmentum; sed
solum ordinat hominem ad majus bonum,
quod aliquando physice, et exercite tribuet.
Ad primam confirmationem respondetur
ex proxime dictis, quod jus morale ad glo­
riam ut præmium non sequitur immediate
ad gratiam solitarie sumptam ; sed conse­
quitur mediate, et quatenus concernit actus
meritorios. Et quia stante eadem physice
gratia, possunt actus meritorii multiplicari,
propterea fieri valet, quod non crescente
gratia physice, augeatur jus ad gloriam ut
coronam. Per quod patet ad exempla in
contrarium adducta; nam intelligibilitas
sequitur adæquate immaterialilatem, et vis
disgregandi visum sequitur immediate na­
turam albedinis ; et ideo non potest aliquid
esse magis intelligibile, quam immateriale;
aut magis disgregativum, quam album.
Oppositum autem accidit in nostro casu, ut
jam explicuimus.
Ad secundam respondemus, nullum esse
inconveniens, quod supposita elicientia ac­
tuum remissorum non detur in hac vita
qualitas, aut commensuratio inter gratiam
sumptam physice, et‘consideratam mora­
liter; sive, et idem est, inter entitatem gra­
ti®, et jus meritorium ad gloriam ut præ­
mium. Sicut inconveniens non est, quod
gratia Christi sumpta physice non sit æqualissibi ipsi ut considerate moraliter, sed

infinite excedatur. Et sicut non est absur­
dum, quod supposito augmento gratiæ per
sacramenta, jus meritorium non sit aequale
gratiæ physice sumpte, sed ab ea exceda­
tur; sernper enim in sacramentis plus reci­
pimus, quam mereamur. Qua? omnia pos­
sunt magis confirmari exemplo actus vitii;
nam per quemlibet actum peccaminosum
fit homo moraliter pejor, et habet reatum
ad majorem pcenam ; et nihilominus non
per quemlibet actum malum augetur inten­
sive physice habitus vitiosus ipsi corres­
pondons, sed ad summum extensive.
213. Arguitur tertio : quia meritum deTe.rrtiaQ»
condigno infallibiliter consequitur præ-œenûjmx
mium sibi debitum : sed actus charitatis,
quantumvis remissi, merentur aliquod cha­
ritatis augmentum, ut-dub. prxced. statui­
mus : ergo infallibiliter consequuntur prædictum augmentum. Præsertim cum prae­
dictum augmentum non sit incompossibile
cum actibus, et statu viæ, sicut accidit in
gloria. Per quod tacita responsio praelu­
ditur.
Respondetur concedendo, quod meritomSoiuiK
de condigno, si perseveret, consequatur in­
fallibiliter suum præmium. Ex hoc autem
solum infertur, quod justus, si perseveret,
non defraudabitur illo charitatis augmen­
to, quod actibus remissis correspondet; mi­
nime vero, quod illud statim assequatur.
Et ratio est, quoniam justus non meretur
de condigno, ut illud augmentum innaturaliter fiat, sed meretur illud ut exercen­
dum connaturaliter, et dependenter ab aliis
causis, a quibus illud'naturaliter dependet.
Inter alias autem causas recensetur dispo­
sitio physica ultimo sufficiens ad tale aug­
mentum, ut supra vidimus dub. 2. Unde
justus non meretur augmentum ut confe­
rendum sine hac dispositione, sed ut dan­
dum quando ipsa adfuerit. Cum ergo, dura
operatur remisse, hæc ultima dispositio non
adsit, ut § 1 explicuimus, nequit quandiu
remisse operatur, consequi illud augmen­
tum, quod eisdem actibus remissis corres­
pondet ut præmium. Sicut enim meretur
gloriam, et tamen non meretur quod detur
in statu viæ, nec quod ipse status viæ sta­
tim finiatur; sic meretur augmentum gra­
tiæ ; sed non meretur quod detur sine dis­
positione physica, nec quod ipsa dispositio
statim adsit, sed utrumque meretur ut suo
debito tempore reddendum.
214. Sed contra hanc responsionem ob- Replica.·,
jicies primo : nam ex ea sequitur, actus

j:

-Λ.
··<

*

:· ·.*

■·· >i

I

■ &

;·Χ

204

J

DE CHARITATE.

remissos dicendos esse merita mortificata,
quod est absurdum. Probatur sequela; nam
illud opus dicitur meritum mortificatum,
quod licet habeat valorem sufficientem, im­
peditur tamen, ne præmium assequatur,
ut patet in operibus bonis, quæ per sequens
peccatum inpediuntur : sed actus remissi
impediuntur per defectum dispositionis
physicæ, quam dicimus necessariam ad
augmentum consequendum : ergo dicendi
sunt merita mortificata respeclu talis aug­
menti. Secundo, quia collatio præmii de
condigno non impeditur, nisi per obicem
peccati : sed defectus fervoris in actu meri­
torio non est obex peccati, ut ex se liquet :
ergo per solum defectum fervoris, sive in­
tensionis in actu nequit impediri augmen­
tum charitatis, quod ipsi debetur tanquam
merito de condigno. Teri io, quia actus cha­
ritatis ut sex non est minus meritorius in
habente charitatem ut octo, quam in ha­
bente charitatem ut quatuor; licet enim
charitas habitualis non augeat meritum,
nequit tamen illud diminuere : sed actus j
charitatis ut sex elicitus ab habente chari- I
tatem ut quatuor, meretur ut statim chari­
tas augeatur, et physice augmentum conse­
quatur : ergo idem dicendum est de eodem
actu charitatis ut sex elicito ab habente cha- i
ritatem ut octo, quin illi obsit defectus commensurationis cum augmento superad­
dendo.
Dprn^uar Ad primam objectionem negamus seque­
lam. Et ad probationem dicendum est,
quod merita sicut habent primum esse per
dependentiam a gratia, ita vivere dicuntur
quandiu ipsi conjunguntur, et retinen
vim, et jus perducendi hominem ad præ­
mium. Quod conservant dum homo perse­
verat in gratia. Ubi.autem peccatum grave
succedit, eam vim amittunt ; quia licet se­
cundum se placeant Deo, nequeunt perdu­
cere hominem ad gloriam, ob indispositionem peccati ; et tunc praecise dicuntur mor­
tificari. Quia ergo actus meritorii remissi
habent vim, et jus perducendi justum ad
augmentum charitatis sibi correspondons,
et suo tempore reddendum, nequeunt dici
merita mortificata in ordine ad tale præ­
mium. Illud tamen actu non assequuntur,
quia licet in suo genere sufficiant ; deficit
tamen concursus alterius causæ ad tale
augmentum requisilæ, nempe dispositionis
physicæ, et eidem augmento commensu­
rate.
Ad secundam negamus majorem ; nam

i collatio præmii debiti merito de con-soiix»
digno potest pro aliqua du ratione impediri,
aut potius suspendi non solum per culpam,
sed etiam per defectum physicæ dispositio­
nis ad illud recipiendum. Sicut etiam in
I naturalibus posset quis egregie adeo labo­
rare pro Rege, et Republica, ut mereretur
de condigno accipere in uxorem Regis
filiam regni hæredem. Et tamen collatio
hujus præmii sine ulla culpa, sed ob ali­
quod impedimentum deberet suspendi, et
ad aliud tempus differri, utputa si ipse es­
set uxoratus ; non enim accipiet filiam
Regis, nisi mortua priori uxore : aut si
filia Regis non habeat aetatem requisitam
ad matrimonium, et proinde expectari de­
beat tempus conveniens. Et idem proportionabiliter accidit in præsenti ; nam licet
carentia fervoris, sive intensionis commensuratæ augmento supperaddendo non
sit peccatum, est tamen defectus dispositio­
nis physicæ requisilæ ad tale augmentum ;
et ideo collatio hujus præmii differri debet
ad tempus, in quo adsit hujusmodi dispo­
sitio.
Ad tertiam, omittendo præmissas, ne-1^3
gamus consequentiam. Et ratio disparitatis
est quod actus charitatis ut sex, elicitus ab
habente charitatem ut quatuor, non solum
habet valorem æqualem augmento supe­
raddendo, nempe ut sex; sed etiam est
dispositio physice sufficiens, et tali aug­
mento omnino commensu rata.Quocirca ni­
hil illi deest, ut prædictum augmentum
non solum mereatur, sed physice etiam
statim a-sequatur. Idem vero actus ut sex
elicitus ab habente charitatem ut octo, ha­
bet quidem valorem sufficientem, ut saltem
conjunctus aliis juribus, aut titulis praece­
dentibus mereatur de condigno prædictæ
charitatis augmentum, et ideo illud de
facto meretur-, sed non habet gradus, aut
modum intensionis requisite, ut sit dispo­
sitio physica ultima ad prædictum augmenI
tum, quocirca illud actu non consequitur.
Unde licet utrobique habeat eundem valo­
rem, ac subinde eandem vim meritoriam.
·
diversimode tamen illam exercet, quia in
I
habente charitatem ut quatuor meretur
']
augmentum ut statim conferendum, quia
|
per seipsum est dispositio physica ad tale
I
augmentum. At in habente charitatem ut
|
octo, ob defectum debite dispositionis phy]
sicæ, non meretur augmentum ut statim
1
dandum, sed ut conferendum suo tempore,
nempe cum adfuerit debita dispositio. Nec
hinc
i

DISP. V, DUB. IV.
hinc debet inferri, quod hebens charitatem
ut octo sit pejoris conditionis, quam habens
charitatem ut quatuor ; nam in valoreoperis aquales sunt : et quod unus recipiat
statim præmium, et alter non, proveniat
ex inaequalitate augmenti superaddendi,
quod in habente charitatem ut octo est
majus, et petit intensiorem dispositionem.
In quo potius elucet melior hujus poste­
rioris conditio.
W». 215. Sed adhuc instabis : nam qui me­
retur aliquam formam, meretur etiam
dispositionem physicam requisitam ad ta­
lem formam,cum forma absque tali dispo­
sitione communicari non valeat ; ergo si
ille, qui habet charitatem ut octo, et elicit
actum ut sex, meretur augmentum præexislentis charitatis, merebitur etiam, quod
adsit actus interior, qui sufficienter ad tale
augmentum disponat ; atque ideo dicere,
quod ob defectum dispositionis tunc actu
charitas non augeatur, est petitio principii.
sAi?. Respondetur eum, qui meretur formam,
mereri ad summum dispositionem ad ta­
lem formam ponendam tempore oppor­
tuno, non tamen ut statim ponendam, at­
que ideo non semper consequi statim for­
mam. Tempus autem opportunum ad
eliciendum actum intensiorem non est il­
lud, in quo homo operatur remisse ; nam
ex suppositione, quod remisse operatur,
nequit operari intense in sensu composito.
Cujus doctrinæ signum manifestum est
ipsa experientia ; non enim deprehendi­
mus, quod cum remisse operamur, statim
operemur intense. Accedit etiam, quod si
homo tunc eliceret actum intensiorem, per
ipsum mereretur novum charitatis aug­
mentum, cui intimius, et per se dispone­
ret; et sic talis actus non disponeret ad
augmentum correspondons actui remisso,
ut § 2 declaravimus. Unde oportet recur­
rere ad aliud opportunum tempus, in quo
eliciatur actus physice sufficiens ad tale
augmentum.
;wta 216. Arguitur quarto : quia cuncta merita mortificata per peccatum, reviviscunt
persequentem pœnitentiam, ita quod om­
nia ipsi applicentur, et prosint, ut commu­
niter docent Theologi ; et tamen actus quo
pœnitens convertitur, et resurgit, non
semper est a?qualis eisdem meritis, sed in­
ferioris longe intensionis : ergo pariter di­
cendum est, non requiri æqualitatem inter
actum meritorium augmenti, et augmen­
tum superaddendum, ut istud statim fiat.
Salmant. Curs. theolog. lom. XII.

265

Et confirmatur, quia per sequentem pœ- ccnfirnitcntiam restituitur homini tota gratia, 'ratlA·
quam amiserat : sed actus,quo convertitur,
non semper est æqualis tantae gratiæ. Ergo
non requiritur æqualitas, aut commensuratio physica in gradibus intensionis inter
gratiam et actum, qui ad ejus receptionem
disponit. .Minor, et consequentia patent :
major autem probatur ex illo Ezech. 18 ·. Ezerh.
Si impius egerit pcenitentiam ab omnibus 13.
peccatis suis, qux operatui est, vita vivet, et
non morietur, omnium iniquitatum ejus non
recordabor. Si autem pœnitens non conse­
queretur omnem gratiam amissam,videre­
tur Deus iniquitatum ejus recordari, siqui­
dem ob eas careret nunc ea gratia, quam
haberet, si non peccasset.
Respondetur argumento negando conse­ Satisfit
argu­
quentiam ; nam cum merita, eorumque mente.
reviviscentia sint quid morale, non requi­
runt, ut reviviscant.actum sibi commensuratum, sed solam conjunctionem ad gra­
tiam, ob cujus privationem dicebantur
prius mortificata. Et ideo quocumque actu,
et qualibet gratia resurgat homo, cuncta
ejus merita reviviscunt. Giatia autem tam
in suo fieri, quarn in suo augeri, est forma
physica, exigitque physicas dispositiones,
quibus commensurari debeat. Unde sicut
hoc argumentum non convincit, quod gra­
tia, cum primo infunditur, excedat latitu­
dinem dispositionis, qua homo ad eam re­
cipiendam aptatur ; ita nec convincere
valet gratiam, quando augetur, non com­
mensurari intensioni actuum, quibus homo
disponitur ad tale augmentum.
Ad confirmationem respondetur, pecca-Occnrritori cum convertitur,restitui moraliter om- fumatio­
nem gratiam,quam per peccatum amiserat, n1·
quia incipit habere jus ad totam illam de­
bito tempore conferendam. Sed physice
non restituitur ipsi gratia,nisi juxta latitu­
dinem dispositionum, sive actuum, quibus
convertitur ; et ideo si resurgat cum contri­
tione ut qualuor, non recipit actu, nisi
gratiam ut quatuor, eo quod infusio, et
augmentum formæ perfectæ, qualis est
gratia, dependet a dispositione physica
recipientis, et debet ipsi commensurari,
ut satis expressit Concil. Trident, sess. 6, concit.
cap. Ί, dum dixit, Spiritum sanctum par­ Trid.
tiri singulis justitiam prout vult, et secun­
dum propriam uniuscujusque dispositionem,
et cooperationem.
Nec huic doctrinæ opponitur illud testi­
monium Scripturæ, quia solum significat
18

<1

, *

4

-τ

266

DISP. V, DUB. IV.

DE CHARITATI’

Deum oblivisci iniquitates pcenitentium
quantum ad inflictionem pœnæ æternæ, el
abolitionem macula? ; sed non docet, quod
cuncta pœnitonli restituantur, vel quod
antiquus status idem omnino redeat. Alioquin astituenda esset innocentia, et virgi­
nitas ; et homo per quamlibet conversio­
nem exueret reatum pœnæ temporalis :
quæ sunt absurda. Videantur quæ diximus
tract. I6, disp. 5, dub. unico.

Diversorum placita referuntur contra
secundam, el ultimam assertionem.
siincnaugmentum charitatis acliib ron-bus ejus remissis debitum fiat saltem ex
trana·. parte jn
γ·^ el lotum non servemr

retribuendum post mortem, docent non
pauci, licet diversimode id explicent. VaVstot. lent ia disp. 3, quxst. 2, puncto 3, concl. 8,
docet, licet charitas non statim augeatur
posito quolibet ejus actu, potest tamen sta­
tim augeri per actum remissum post plu­
res alios succedentem, et qui in virtute
illorum,el ratione assiduitatis praestet quod
præstarel actus intensior ; et consequenter
affirmat, posito praedicto actu,retribui illud
charitatis augmentum, quod ratione præ­
cedentium remissorum debebatur. Idem
Ferre, rejpsa defendit Ferre quxst. 18, § 3, refe­
rens pro eadem opinione acutissimum
Grand. quendam Thomistam.Granado autem disp.
IO. sed. I, censet non requiri actum inten­
siorem, ut charitas actu,augeatur ; sed re­
quiri. et sufficere actum ejusdem intensio­
nis cum habitu præexistenli, atque ideo
esse sufficientem dispositionem, ut retri­
buatur augmentum debitum praecedenti
Arauxo actui remisso. Denique Arauxo ubi supra,
conclus. 3, defendit quod cum homo elicit
actum intensiorem, consequitur augmen­
tum charitatis commensuralum excessui
actus supra habitum præexislentem, et in­
super illud augmentum, quod præcedentibus actibus remissis erat debitum, ita ut si
habens charitatem ut quatuor elicuit actum
ut duo, et postea eliciat actum ut sex. con­
sequatur statim quatuor gradus supra præe­
xislentem charitatem, duos ratione exces­
sus præsentis actus, et alios duos ratione
præcedentis actus meritorii, ad cujus præmium disponit actus præsens per id, quod
habitui adæquatur. Et quamvis prædicti
dicendi modi diversis argumentis utantur,

conveniunt tamen in eo, quod lotum cha­
ritatis augmentum actibus ejus remissis
debitum non reservetur exsolvendum post
mortem, sed vel quod totum in hac vita
retribuatur, vel saltem rependatur partira
in hae vita, et partim in alia. Et quantum
ad hoc adversantur nobis in secunda, et in
ultima conclusione.
2I8. Pro qua opinione arguilur primo ex
D. Thom. Nam ut charitas statim augeatur,
non requiritur quod actus ad augmentum
disponens ipsi augmento superaddendo com­
mensu retur, sed sufficit si commensuretur
habitui præexistenli charitatis (qui actus
in nostra sententia vocaturremissus.com
non adæquet latitudinem augmenti superad­
dendi) : ergo posito tali actu.habitus statim
augetur,et consequenter non omneaugmentumcuilibet actui remisso debitum differtur
conferendum post mortem. Utraque conse­
quentia patet, et antecedens probatur ex
D. Thom. in I, distinct. 17, quxst. 2, arti-07*·
cui. 3, in corp, ubi ait : α Quando actus
charitatis procedit ex tota virtute haben­
tis et quantum ad virtutem naturæ,
« et quantum ad virtutem habitus infu­
si, tunc unus actus disponit, et meretur
a augmentum charitatis, ut statim fiat.»
Sed ut aliquis dicatur operari secundum
totam virtutem habitus infusi, non requi­
ritur, quod eliciat operationem habitu in­
tensiorem ; tunc quippe non diceretur ope­
rari secundum virtutem habitus infusi, sed
magis supra virtutem illius : ergo ut cha­
ritas statim augeatur, sufficit ex mente
D. Thom.quod actus ad augmentum dispo­
nens commensuretur habitui præexistenli.
Deinde idem S. Doctor, in 2,dist. 2",quxst.]). is
1, art. 5, in resp. ad 2, ait : α Non in quo­
libet actu meritorio invenitur illa con­
ditio, per quam ex actu consequitur
augmentum habitus : sed solum in illo
α actu, quo quis utitur gratia accepta se­
•i cundum proportionem suarum virtutum,
« ut in nullo gratiæ Dei desit per negligen« tiam, ut in 1 lib. distinet. 17, dictum
« est. » Constat autem illum,qui elicit ac­
tum omnino commensuratum intensioni
charitatis, quam habet, uti gratia accepta
secundum proportionem suarum virium,
el in nullo deesse gratiæ Dei per negligentiam : ergo ille, qui elicit actum charitatis
commensuratum habitui, licet intensiorem
non eliciat, consequitur augmentum cha­
ritatis habitualis.
Respondetur negando antecedens; nantît
dispositio

1

dispositio ad aliquam formam non tam de­
bet commensurari subjecto, quam eidem
formæ;el ideo actus ultimo disponens ad
charitatis augmentum non est commensurandus charitati, in qua homo praeexistit,
sed augmento quod superaddendum est.
Idque docet D Thom. non solum in locis
supra num. 185, et num. 200, relatis, ubi
præeipue exposcit ferventiorem charitatis
actum, ut charitas statim augeatur ; sed
etiam in eisdem locis, qui nobis objiciun­
tur. Nam loco cit. ex I Sent, in resp. ad
4, haec habet : « Dicendum quod ad hoc, ut
aliqua perfectio introducatur, duo requi: runtur. Unum ex parte introducentis,
' ul sua operatio commensuretur secundum
. æqualilatem perfectionis introducendæ.
. Non enim ex parva calefactione inducitur calor ignis, sed ex tali calefactione
• qaæ habet æqualem virtutem, ad mi< nus ex suo principio, calori ignis. Aliud
« ex parte recipientis, ut dispositio sua
i proportioned r eodem modo perfectioni
inducendæ. Contingit autem quandoque,
Î sicut in operibus animæ, quod aliquid
disponitur, et perfectionem recipit a
« seipso, ut in scientia, et virtute patet.
s Lndead perfectam dispositionem sufficit,
< quod anima operetur secundum vir­
tutem proportionatam illi perfectioni,
ί quæ inducenda est. Et quia tota capa­
citas animæ vix sufficit ad receptio­
1 nem
tantæ perfectionis, quanta est
charitas, nisi Deus de sua liberalitate
suppleret ; ideo ad hoc,quod sil in anima
ultima dispositio, requiritur actus qui
sit secundum ’otam virtutem suam ; et
iste sufficit, quantum in nobis est, sed
minor non sufficit ad talem dispositio­
a nem. » Ubi S. Doctor exigit commensurationem dispositionis non ad habitualem
statum, in quo operans præexistit, sed ad
formam introducendam. Unde ex ejus sen­
tentia non sufficit, actum commensurari
præexistenli charitati; sed requiritur,quod
commensuretur augmento supperaddendo.
Et juxta hanc doctrinam in prxs. art. 6,
pro augmento charitatis exigit quod homo
prorumpat in actum ferventiorem, non
quidem solis actibus præcedentibus remis­
sis, sed ipso habitu charitatis, conformiter
ad ea quæ de augmento habituum acquisirJutorum tradit 1,2, quxst. 52, art 3.
asm Ad probationem autem in contrarium,
xij^quæ ex illis duobus locis desumitur, respondetur Deum, ut homo in charitate pro-

*1

267

ficiat, impertiri ipsi nedum charitatem ha­
bitualem, sed etiam auxilia sufficientia
transeuntia, quæ habitum charitatis adju­
vent, et elevent, ut prorumpat in actus ex­
cedentes ejus latitudinem. Unde homo non
dicitur operari secundum totam virtutem
habitus, aut uti gratia secundum proportio­
nem suarum virium (quod D. Thom. pro
augmento actuali requirit i, nisi etiam ope­
retur secundum virtutem auxiliorum suffi­
cientium. et utatur ea gratia, iisque viri­
bus, quæ habet per talia auxilia. Quod non
facit dum præcise agit secundum latitudi­
nem charitatis habitualis, in qua præxistit.
Et siejuxta doctrinam D. Thom. non con­ D. Tho.
sequitur actu charitatis augmentum. Quod
si prædictis auxiliis utatur,eo ipso prorum­
pit in actus habitu ferventiores, et ita illud
augmentum consequitur. Unde nihil est in
his testimoniis, quod vel nostris assertio­
nibus, vel aliis S. Doctoris locis repugnet.
­
219. Arguitur secundo, quia si ad aug­ Secun
do ra
mentum charitatis requireretur, quod actus argnad illud disponens esset intensior habitu,mentam*
nunquam actus disponentes ad prædictum
augmentum fierent connaturaliter, et con­
sequenter neque ipsum augmentum, quod
tamen absurdum, et nimis durum videtur.
Sequela ostenditur; nam connaturale est.
actibus commensurari suo principio habi­
tuali, et non exigere aliud auxilium, quod
ejus defectum suppleat : sed actus habitu
intensior non commensuratur suo princi­
pio habituali, sed illud excedit, et propterea exigit additionem auxilii, ut proxime
asserebamus : ergo si ad augmentum ha­
bitus requiritur actus habitu intensior,
prædictus actus, et augmentum ei corres­
pondons non fieret connaturaliter.
Respondetur negando sequelam absolute; Dissolviquoniam satis connaturale est rerum ordi- lur’.
ni, quod ad perfectiorem formam requira­
tur perfectior dispositio. Unde cum chari­
tas per augmentum excedat seipsam ut
præexislentem, congruum est ut actus ulti­
mo disponens ad charitatis augmentum sil
intensior charitate præexistente. Ad sequelæ autem probationem respondemus, quod
licet actus nequeat naturaliter excedere
principium, a quo procedit. prout tale
principium complectitur tam virtutem ha­
bitualem, quam aliam quantamcunque mo­
tionem sibi impressam ; nihilominus fieri
connaturaliter, et sine miraculo potest, ut
excedat virtutem habitualem pYaecisive
sumptam, quia licet prædicta virtus solita-

A <5»·.'

r
·

··.

■

. ■
·.· ..
. ;
.1,

*

% -JL

* ·

.

·

ii

rie accepta non adæquol perfectionem, aut
intensionem opeirationis, potest tamen ali­
qua motione, aut virtute transeunti ita
adjuvari, ut illam adæquet. Quod fre­
quentissime contingit, toties videlicet, quo­
ties habitus elicit actus intensiores. Et ita
accidit in augmento charitatis, ut hactenus
explicuimus, Potestque hæc doctrina con­
firmari tum exemplo habituum acquisito­
rum, qui juxta frequentiorem, et veriorem
D. Tbo.sententiam D. Thom. non augentur nisi
per actus intensiores ; et tamen tales actus
connaturaliter fiunt, et tales habitus con­
naturaliter augentur. Tum exemplo cujuslibet operationis creatæ ; hæcenim semper
excedit actualitatem sui principii habitua­
lis, el nihilominus fit connaturaliter, quia
ille defectus tantæ aclualilatis in principio
suppletur per aliquam motionem transeun­
tem, ut explicuimus tract. 11, disp. 5,
dub. 5.
Tertio arguit Ferre : nam quod
mentum augmentum charitatis actibus remissis
Ferre. CÛÎIferatur pOst mortem. non probatur ex
Conciliis, et Patribus, neque in D. Thom.
habet ullum fundamentum : ergo voluntarie asseritur.
natio
Confirmat primo, quia gratia hoc ipso,
prina· quod extra viam ponitur, habet terminum
consummationis : ergo sicut extra viam
non datur meritum, ita nec datur dispositio
physica ad augmentum gratiæ.
D ' Confirmat secundo prædictus Author
suam opinionem, et nostram refellit his
• ’ verbis : « .\ccedamus ad primum parenc tem Adamum, qui plusquam nongentos
« annos vixit in Dei gratia, el charitate ;
u el ponamus, quod regulariter in actus
« remissos charitatis exierit, quorum ta« men præmium, scilicet augmentum gra« tiae, in hac vita non accepit : sane asse« verandum est, illi post hanc vitam
« deberi plusquam millies mille gradus
« augmenti. Modo incurro, quomodo po« luit Adamus uno solo actu ita intensis« sime Deum diligere, quod ultimo se dis« posuerit ad prædictum augmentum cha« ritalis? Ne ergo in hæc somnia veniamus,
« tutius erit dicere, quod homo repetens
i actus remissos, dum collectio eorum su« perat intensionem habitus charitatis
« præexistentis, statim per ultimum actum
« remissum virtute præcedentium accipit
« augmentum charitatis prædictis actibus
« debitum. »
Ad argumentum respondetur primo, re­

torquendum esso in ejus Aulhorcm ; qûo-ύαππ·
niain illa actuum remissorum supputatio,*1^
secundum quam docet fieri charitatis aug­
mentum, non habet fundamentum in Con­
ciliis, et Patribus, nec mentionem meruit
apud D. Thom. Aliunde vero est meracon-o. rv
sideratio moralis, physico rerum ordini
inutilis.
Respondetur secundo, nostram, el com­
muniorem inter Thomistas assertionem
potissimum fundari in principiis valde
probabilibus ex S. Doctore desumptis, qua»
supra expendimus. Fundatur etiam in pro­
portione ad augmentum habituum acquisi­
torum, quæ tenenda est dum lumen natu­
rale per fidem non corrigitur. Traditur
etiam haud obscure a Concilio Tridentino c®.
docente gratiam infundi secundum pro- Tni
priam uniuscujusque dispositionem, el coo­
perationem, et a D. Thom. locis supra», n.
num. 185 et 201, relatis. Unde immerito
dicitur, hanc sententiam voluntariam esse,
et absque fundamento.
221. Ad primam confirmationem res-SAs
pondetur, gratiam non habere terminum
consummationis, nisi dependenter ab actu ’“*·
ferventi charitatis disponente ad totum
gratiæ augmentum, quod pro meritis pri­
mo confertur. Unde non ponimus, quod
post consummationem, sive statum beati­
tudinis, detur dispositio physica ad aug­
mentum gratiæ, vel quod gratia consum­
mata adhuc physica proficiat ; sed asseri­
mus gratiam non consequi totam suam
consummationem, et augmentum corres­
pondons actibus remissis, nisi dependenter
ab actu tali augmento, aut toti gratiæ com­
mensurate, qui simul in eodem instanti
adest cum prædicta consummatione, el
augmento. Et qnod ita contingat, conso­
nam est ipsi gratiæ consummate, quæ cum
perfectissima sit, petit perfectissimam dis­
positionem, ut constat ex motivis supra
expensis. Quod vero non detur meritum
post mortem, constat ex Scriptura, et Con­
ciliis, ut diximus in suo tract, disp. \,dub.
4. Atque ideo oportet aliter de dispositione
physica, ac merito philosophari, sicut ia
j
omnium Catholicorum sententia aliter dis­
currimus de merito, ac de satisfactione, el
purgatione a venialibus post hanc vitam;
nam animæ in purgatorio non merentur, J
et tamen satisfaciunt, et maculas venia- j
lium deponunt per actus ipsis physice coni trarios.
Ad secundam respondemus, quod facti
illa
,

DISP. V, DUB. IV.

tu!j illa suppositione, Adamus actum tantæ intonsionis eliciet, quantum habere debet
augmentum gratiæ, quod omnibus suis ac­
tibus remissis totius vitæ correspondent.
El cum prædictus Author inquirit, quomo,tm do Adamus potuerit ita intonsissime Deum
uno solo actu diligere ? Respondetur mi­
rum esse. quod vir doctus in hoc posuerit
difficultatem. Nam certum est Adamum, el
quemlibet Beatum diligere Deum unico ac­
tu ita intenso, ut adæquet omnem latitudi­
nem augmenti gratiæ, quod corresponde!
omnibus ejus actibus meritoriis, sive fue­
rint intensi, sive remissi ; immo et qui su­
peret tale augmentum, et commensuretur
cam omni gratia patriæ. Beati enim dili­
gunt Deum totis viribus gratiæ, et charitalis, quas habent ; cum illum diligant neces­
sario. et quantum possunt. Unde cum actus
disponens physice, el ultimo ad augmen­
tum debitum actibus charitatis remissis, sit
actus charitatis a gratia consummata effec­
tive procedens, illamque præcise antecedat
in genere causæ materialis dispositivæ, ut
supra num. 206, diximus, mirum non fo­
re. quod actus disponens ad totum illud
augmentum, quod actibus Adami remissis
deberetur, tantæ intensionis esset, quantae
supponeretur augmentum. Unde non pa­
rum excessit prædictus Author, somnium
vocans sententiam adeo probabilem, quam
ignorare non potuit frequentiorem esse in­
ter fidelissimos D. Thom. discipulos.
222. Sed ut magis constet hic excessus,
jaciet qnam nullum sit inconveniens, quod
Adversarius nobis opponit tanquam absur­
dum, multifariam ostendemus eandem
doctrinam ab ipso fore asserendam. Primo,
quia data tota illa suppositione, et quod
Adamus per repetitionem plurium illorum
acluum remissorum acquisierit in hac vita
physice gratiam , juxta calculationem ,
quam prædictus Author describit, inquiri­
mus, an potuerit Deum diligere unico actu
intensissimo adæquante totam latitudi­
nem augmenti acquisiti ? Quis hoc neget,
cum actus possit connaturaliter elici secun­
dam totam latitudinem habitus, a quo pro­
cedit? Si ergo potest in hac vita dari actus
amoris adeo intensus; cur repugnabit alius
similis post mortem, qui ad totum augmen­
tum disponat ? Præsertim cum post mor­
tem minora occurrant impedimenta, quæ
retardent amoris impetum. Secundo de­
mus, qnod Adamus postquam physice acquisivit totum illud augmentum, quod tan■

I

269

tis actibus remissis debetur, eliciat unicum
præsice actum, vel ejusdem, vel paulo mi­
noris intensionis cum tota gratia, in qua
præexistit, et quod statim moriatur; qui
casus, facta alia suppositione, est naturali­
ter contingens : inquirimus an Adamus re­
cipiat physice in hac vita augmentum illi
ultimo actui respondens, vel illud recipiat
post mortem ? Primum dici non valet in
Adversarii opinione, cum doceat requiri
actum, qui physice formaliter, aut virtua­
liter adæquet latitudinem augmenti super­
addendi : qua ratione asserit actum præ­
cise ut quatuor non sufficere in ratione dis­
positionis ad suscipiendum augmentum
graliæ ut quinque. Restat ergo, quod con­
feratur post mortem. Et tunc ultra : vel
datur augmentum sine dispositione phy­
sica? Et hoc dici non valet, quia defectu
hujus dispositionis non confertur in via, et
sic nec post mortem conferretur, si ea dis­
positio non adesset post mortem : vel datur
talis dispositio ; et tunc oportet elicere ac­
tum fervenlissimum, qui unus existens
adæquet totam latitudinem augmenti su­
peraddendi : quod, ut supponimus, tantum
est, quanta erat gratia præexistens. En
qualiter juxta sua principia debeat ille
Author venire in ea, quæ somnia vocat.
Tertio demus, quod Adamus postquam
mediis innumerabilibus illis acquisivit
physice totum augmentum ipsis respon­
dens, lapsus fuerit in peccatum mortale,
et amiserit illam gratiam. Demus etiam,
quod paulo ante mortem surrexerit a pec­
cato per actum pœnilentiæ valde remis­
sum. Inquirimus an in hoc casu consequa­
tur physice totam gratiam, quæ correspon­
de! meritis vitæ anterioris? Et hoc dici non
valet : tum quia non adest dispositio phy­
sice sufficiens ad tantum augmentum, sed
potius valde improportionata : tum quia
est aperte contra D. Thom. 3 p. q. 89, art.n. Tto.
2, ubi hæc habet : « Manifestum est, quod
« formæ quæ possunt recipere magis, et
α minus, intenduntur, et remittuntur se« eundum diversam dispositionem subjecti,
«ut in 2 parte habitum est » (nempe
1, 2, quæst. 52, art. 1 et 2, et quæst. 66,
art. 1) : « Et inde est, quod secundum
« quodmotusliberiarbitriiinpœnitentiaest
« intensior, vel remissior, secundum hoc
« pœnitensconsequitur majorem, vel mino« rem gratiam. Contingit autem intensio« nem motus pœnitentis quandoque pro« portionatam esse majori gratiæ, quam

?

?

p

U

y?
• *

270

DE CHARITATE.

« illa, a qna ceciderat per peccatum; quan·
« deque autem æquali, quandoque vero
« minori. Et ideo pænitens quandoque re« surgit in majori gratia, quam prius ha« btierat, quandoque autem æquali. quan« deque etiam minori. Et eadem ratio est de
• virtutibus, quæ ex gratia consequuntur. »
Quam doctrinam defendunt communiter
omnes legitimi D. Th. discipuli contra Sua­
Suar.
NomiM. rium. et Nominales. 1'nde restat, quod
tota illa gratia tribuatur physice Adamo
post mortem. Constat autem ex doctrina
modo tradita D. Thom. non posse post
mortem praedictam gratiam infundi, nisi
post mortem adsit dispositio ejusdem in­
tensionis, siquidem formæ, quæ possunt
recipere magis, et minus, intenduntur, et
remittuntur secundum dispositionem sub­
jecti. L’t ergo Adamus recipiat tantam gra­
tiam, debet elicere actum intensissimum,
et toti illius gratiæ augmento commensuratum, Modo inquirimus cum Adversario,
el ab Adversario, quomodo potuit Adamus
uno solo actu ita intensissimo Deum dili­
gere, quod ultimo se disposuerit ad prxdiclum augmentum ? Et respondebit conce­
dendo quod nobis tanquam somnium exprobat, nisi D. Th. aperte deserat.

Consectarium prxcedenlis doctrinx, notatu
dignum.
223. Ex dictis in præsenti, et ex alibi
scriptis emergit non levis difficultas. Nam
in tr. 16, disp. 4, dub. 2, statuimus, quod
actibus imperatis a charitate correspondet
præmium essentiale distinctum ab eo, quod
correspondet actibus elicitis prædictæ vir­
tutis, et consequenter omnes actus, sive na­
turales, et procedentes a virtutibus acqui­
sitis, sive supernalurales, et procedentes a
virtutibus infusis, esse vitæ æternæ, el novi
augmenti gratiæ, et charitatis meritorios.
Et quia in justo charitas imperat, sive re­
fert omnes ejus actus honestos in Deum ul­
timum finem ; propterea statuimus ibidem
dub. 5, omnes actus honestos elicitos ab
homine justo mereri de condigno vitam
æternam, et gratiæ et charitatis augmen­
tum. Cumque contingere possit, ut justus
eliciat alios actus honestos, priusquam
prorumpat inactum formalem charitatis,ut
sæpe accidit cum justificatur intra Sacra­
menta ; consequenter ad prius dicta asse-

ruimus dub. 6, non requiri, ut actus cæterarum virtutum mereantur de condigno
vitam æternam, quod tunc adsit, vel pro­
cesserit actus formalis charitatis ; sed suf­
ficere quendam modum de linea charitatis,
qui ab ipsa in prima ejus infusione dima­
nat ad vires animae, et ad virtutes, parti­
cipatu rque in earum actibus honestis, et
est actualis virtualis relatio in Deum cha­
ritatis objectum, ut ibidem fuse exposui­
mus. 1'nde dubitari potest, utrum augmen­
tum gratiæ, et charitatis debitum iis acti­
bus a charitate imperatis, sive (et in idem
redit) in ultimum finem virtualiter direc­
tis, conferatur statim ac tales actus eliciun­
tur. Et quidem si praedicti actus sunt gratia
remissiores, constat ex hactenus traditis
pars negativa. Sed quia contingere potest,
quod habens charitatem ut quatuor, eliciat
actum temperantiae, aut alterius virtutis ut
octo, qui actus si esset formaliter actus cha­
ritatis, ad gratiæ augmentum sufficienter
disponeret, ipsumque statim physice in­
ferret; dubium est, an idem dici debeat
de tali actu.
224. Hanc difficultatem non vidimuses
apud alios, quam Arauxo ubi supra, in^^q
prima probatione tertiæ assertionis, ibiqueAn°4·
obiter illam attingit, et negative respondet.
Cujus fundamentum est, quoniam ille solus
actus disponit ultimo ad augmentum gra­
tiæ, quod disponit ultimo ad primam ejus
infusionem, ut connaturaliter fit extra
Sacramentum : sed solus formalischarita­
tis actus est hujusmodi : ergo solus actus
charitatis disponit ultimo, et sufficienter ad
charitatis augmentum, et consequenter licet
alii actus honesti a charitate imperati me­
reantur augmentum diversum ab eo, quod
actui formali charitatis corresponde!, ad
illud tamen non disponunt ultimo, ac
proinde ipsum statim non inferunt, sed
oportet expectare aliud tempus, et perfec­
tiorem dispositionem, sicut de actu remisso
charitatis dicebamus.
Hæc autem ratio non videtur convincere
,
. ,
,
. _
.
usera
sed posset hoc modo relorqueri. Quoniam jreftille actus disponit ultimo ad augmentum
gratiæ, quod disponit ultimo ad primam
gratiæ infusionem : sed actus temperantia
infusæ imperatus a charitate disponit ul­
timo ad primam gratiæ infusionem : ergo
disponit ultimo ad ejus augmentum. Pro­
batur minor, quia illa dispositio dicitur
ultima pro aliqua forma, quæ necessario
connectitur cum tali forma : sed actus tem­
perantis,

DISP. V
perantiæ, v.g. supernaturalis, ex una parte
disponit ad gratiam, et ex alia, si sit impe­
ratus a charitate, necessario connectitur
cum gratia, in qua charitas radicatur :
ergo actus supernaturalis temperantiæ im­
peratus a charitate disponit ultimo ad pri­
mam gratiæ infusionem.
Djtrs 225. Nec valet dici, quod actus supernapeia-turalis temperantiæ secundum se acceptus
non connectitur necessario cum gratia.
Quoniam modo non loquimur de prædicto
actu secundum se accepto, sed ut imperato
a charitate, sive id fiat per actum charitatis
formalem, quem præsupponat, sive per
modum de linea charitatis, quia a gratia, et
charitatederivetur ad habitum temperan­
tiae, et ad actum illius. Actus autem tem­
perantiae sic sumptus necessario supponit
gratiam, atque ideo necessario cum gratia
connectitur.
Nec iterum prodest respondere, quod ac­
tus temperantiæ sic consideratus supponit
gratiam receptam, atque ideo nequit dis­
ponere ad receptionem illius. Quoniam ac­
tus formalis charitatis, quam asserimus
esse dispositionem ultimam ad gratiæ infu­
sionem, supponit etiam gratiam receptam;
siquidem ab ipsa procedit tanquam a prin­
cipio effectivo, ut statuimus tract. 15, dis­
put. 2, dub. 6, § 5 et nihilominus eam
præcedere valet in genere causæ materialis
dispositivæ, ad ipsamque re ipsa disponit,
ut ostendimus in eodem tract, disp. 3, dub.
4. Ergo idem proporlionabiliter dici poterit
deactu temperantia) habente modum cha­
ritatis, quod videlicet graliam supponat in
generecausæ efficientis, formalis, et mate­
rialis receptivæ ; et quod nihilominus illam
procedat in genere causæ materialis dispo­
sitivæ.
Nec tandem sufficit dicere, quod actus
temperantia? ut imperatus a charitate, sup­
ponit necessario ipsum imperium, sive ac­
tum charitatis, qui proinde potius quam
actus temperantia), disponet ultimo ad gra­
tis infusionem. Nam hoc facile refellitur.
Tum quia supponimus, quod ut actus temperantiæ dicatur imperari a charitate, sive
(quod idem est) referri in Deum ultimum
finem, qui est charitatis objectum, non re­
quiritur actus formalis charitatis, conco­
mitans, vel antecedens: sed sufficit quod
participet modum de linea charitatis media
gratia, et charitate habitualibus, ut expli­
cuimus loco supra citato, et constat in adul­
tis, qui sine actu charitatis justificantur

DUB. IV.

271

intra Sacramenta, et postea merentur de
condigno per omnes actus honestos vitam
æternam, sive eliciant actum charitatis,
sive'non. Tum quia dato, quod actus tem­
perantiæ ut imperatus a charitate hujus
actum necessario supponeret; nihilominus
fieri valet quod actus temperantiæ impera­
tus sit majoris intensionis, quam actus im­
perans charitatis, ut si charitas per actum
ut duo imperet actum temperantiæ ut de­
cem, quod minime repugnat. In quo eventu
actus temperantiæ secundum omnem suam
latitudinem, et quatenus distinguitur ab
actu formali charitatis imperante, meretur
de condigno vitam æternam, et consequen­
ter secundum omnem suam latitudinem
connectitur necessario cum gralia sine qua
impossibile est meritum de condigno. Dis­
ponet ergo ut infundatur gratia non solum
secundum duos gradus, qui correspondent
actui formali charitatis imperanti ; sed
etiam secundum alios gradus, qui corres­
pondent ipsi actui temperantiæ imperato.
Ad hæc, si ob aliquid motivum negareAngmenoportet. quod actus temperantiæ imperatus1^^®*
a charitate sit dispositio sufficiens ad in­
fusionem, et augmentum gratiæ, maxime
ob commune Theologorum placitum, qui
ex Scriptura, et Conciliis edocti asserunt
adultum extra Sacramentum non justifi­
cari, nisi dependenter ab actu charitatis,
aut contritionis perfectae : sed hoc motivum
non urget:ergo etc. Probatur minor, quia
communis illa Theologorum sententia po­
test exponi de actu charitatis, qui sit talis
formaliter, vel virtualiter. Actus autem
formalis temperantiæ a charitate impera­
tus est virtualiter actus charitatis, cum
participet ejus vim. videlicet tendentiam in
Deum ultimum finem : ergo nihil obligat,
ne dicamus prædictum actum esse disposi­
tionem ultimam ad infusionem gratiæ.
Declaratur hoc amplius : etenim sicut
Theologi communiter docent, ad disposi­
tionem ultimam pro infusione gratiæ extra
Sacramentum requiri actum charitatis : ita
Thomistæ communiter asserimus ad meri­
tum do condigno vitæ æternæ. requiri ac­
tualem charitatis influxum ; et nihilominus
ad meritum do condigno vitæ æternæ suffi­
cit influxus charitatis, vel formalis, ut in
actibus propriis ; vel virtualis, ut in actibus
aliarum virtutum participantibus modum
charitatis : ergo ad dispositionem ultimam
pro infusione gratiæ sufficiet actus charita­
tis, vel formalis, qui ab ea elicitur; vel

DE CHARITATE.

virtualis, qui participat ejus modum, qualis
est actus temperanti® a charitate impera­
tus. Et consequenter prædictus actus sufticiet per modum dispositionis physicæ. ad
gratiæ. et charitatis augmentum, licet non
adsit actus formalis charitatis, vel non
adæquet latitudinem augmenti superad­
dendi. et debiti actui temperantia*.
Vera
226. Propier hæc pars affirmativa, tansententia
proba­ quam probabilis, alicui forsan magis arri tur.
debit, et videbitur cum majori consequen­
tia procedere ad ea. quæ diximus illo dub.
6, supra citato. Nos tamen illam non pro­
bamus, sed negativae cura Arauxo subscri­
bimus. Movemur autem præcipue ab in­
convenienti, quod sequitur ex opposita
sententia ; nam si actus temperantia» infu­
sae. ut habens modum charitatis esset dis­
positio physica sufficiens ad gratiæ infusio­
nem et augmentum, idem dicendum esset
de acta naturali temperantiae, aut alterius
virtutis acquisita» ; quod est omnino fal­
sum. Sequela obtenditur : nara in actu
temperanti® naturalis, ut habet modum
charitatis. eædem rationes occurrant, ut
facile consideranti constabit : tum quia
prædictus actus sic acceptus etiam meretur
de condigno vitam aeternam : tum quia ita
consideratus etiam supponit necessario
gratiam, et cum ea connectitur : tum quia
sic sumptus potest etiam dici actus vidua­
lis charitatis, cum participet ejus virtutem,
sive tendentium in Deum ultimum finem.
Falsitas autem consequentis vel ex eo cons­
tat, quod nullus audebit concedere homi­
nem extra Sacramentum sufficienter se ad
consequendam gratiam disponere per actus
entitative. et quoad speciem naturales.
Cone. Contrarium enim salis aperte docet Conci­
.Trid.
lium Trid. s«s. 6, c. 6, illis verbis : Dispo­
nuntur autem ad ipsam justitiam, dum ex­
citati divina gratia, et adjuti, fidem ex
auditu concipientes libere moventur in Deum,
etc. Cui doctrinæ correspondent 1res priores
canones ejusdem sessionis. Videantur quæ
diximus tract. 15. disp. 3, dub. 1 § 2, et
tract. 17, disp. 6, dub. 1,§2 et 3, quibus
locis statuimus, ad justificationem adulto­
rum requiri actum formalem, et expressam
fidei theologica».
Funda­
227. Ratio autem a priori, quam Arauxo
mentum
supra insinuat, ne actus aliarum virtutum etiam
positum a charitate imperati disponant ultimo ad
fulcitur.
gratiæ. et charitatis augmentum, inefficax
non est. si ad hanc formam redigatur :
Quoniam ille solus actus disponit ultimo

ad augmentum gratiæ. qui disponit ultimo
ad ejus infusionem ·, cum primum esse gra­
tia», et ejus intensio ejusdem rationis sint :
sed actus aliarum virtutum a charitate im­
perati non disponunt ultimo ad gratiæ in­
fusionem : ergo neque ad augmentum il­
lius. Probatur minor, quia actus habet
disponere ad receptionem gratiæ, quatenus
subjectum inclinat, et determinat ad ejus
participationem ; quæ omnia conveniunt
actui secundum suam entitatem, et spe­
ciem; non vero ratione alicujus modi tali
speciei accidentarii, et aliunde provenien­
tis : atqui actus reliquarum virtutum ex
specie, et entitale sua non habent inclinare,
et ultimo determinare subjectum ad grati®
participationem ; modus vero de linea cha­
ritatis est ipsis accidentarius, et aliunde
conveniens : ergo actus aliarum virtutum
etiam imperati a charitate non disponunt
ultimo ad gratiæ participationem.
Confirmatur, et explicatur primo, quiaitobonlicet ad augmentum forma», in quo forma
determinat modum intensionis, disponat
actus non secundum se tantum acceptus,
sed ut importat similem modum ; nihilo­
minus ad infusionem forma», in quo non
importatur modus, sed forma secundum se,
debet ultimo disponere actus non ratione
modi, sed secundum se acceptus : atqui ac­
tus aliarum virtutum secundum se accepti
non disponunt ultimo ad infusionem gra­
tiæ : ergo licet participent modum delinea
charitatis. non disponunt ultimo ad grati®
infusionem.
Confirmatur, et explicatur secando, quia
non ob aliam rationem requiritur actas mta
charitatis, ut homo se disponat ad receptio­
nem gratiæ extra sacramentum, nisi quia
vel ad recipiendam connaturaliter perfec­
tissimam formam secundum speciem, qua­
lis est gratia, requiritur dispositio ex parte
hominis perfectissima secundum speciem,
cujusmodi est actus charitatis ; vel quia ad
reparandam amicitiam inter Deum, et ho­
minem, requiritur quod homo, qui aversus
erat a Deo tanquam ab ultimo fine, con­
vertatur perfecte ad ipsum, quod facit per
actum charitatis : sed ha»c munia præbet
actus formalis charitatis. sive a charitate
elicitus; secus vero actus temperantia», aut
alterius virtutis, participans charitatis mo­
dum. qui propterea dicitur actus virtualis
charitatis: ergo hic posterior actus non est
dispositio physica ultima, et sufficiens ad
infusionem gratiæ. Probatur minor ; tum
quia

DISP, V, DUB. IV.

quia actus ille temperanti® habens modum
charitatis non est perfectissima dispositio
'
fecundum speciem, siquidem charitatis
modus est extra speciem talis actus, ut ex
te liquet; et propterea talis actus, cum il­
ium modum non participat, nullatenus
dici valet ultima dispositio ad gratiam,
licet retineat totam suam perfectionem spe­
cificam. Tum etiam, quia perfectior est
conversio formalis in Deum, quam conver­
sio precise virtualis: sed actus temperan­
tia? virtualiter tantum potest in Deum con­
vertere ob solam participationem modi
cujusdam de linea charitatis : ergo talis
actus non convertit hominem in Deum
perfectissima conversione, qualis requiri­
tur ad infusionem gratiæ extra sacramen­
tum, ubi omnino connaturaliter fit, Deo
non supplente defectum dispositionis per­
feci®, et ex natura sua sufficientis, sicut
supplet cum gratia datur per sacramenta.
Igitur actus a charitate non elicitus non est
dispositio sufficiens ad infusionem gratiæ,
etcharitatis, neque ad earum augmentum ;
et consequenter augmentum gratiæ, et charitatis actibus aliarum virtutum debitum
non confertur statim, ac earum actus eli­
ciuntur; sed difierri debet usque ad tempus,
in quo homo eliciat actum formalem charitalis omni augmento debito commensuratum, sicut statuimus de augmento de­
bito actibus charitatis remissis.
2’8. Motivum autem pro contraria parte
a propositum numero 225, facile diluitur ex
*** dictis. Quoniam sola physica, et necessaria
connexio inter aliquem actum, et formam,
non constituit actum illum in ratione dis­
positionis ultimæ ad talem formam, ut
patet tum in actibus naturalibus ut gratia
informatis, tum in actibus supernaturalibus procedentibus a gratia in secundo, aut
tertio instanti post ejus infusionem : ne­
cessario quippe cum gratia connectuntur,
siquidem ab ea procedunt; et tamen ad
eam non disponunt, cum vel sint formaliter diversi ordinis, vel supponant gratiam
jam omnino receptam dependenter ab aliis
dispositionibus ei coexistentibus in primo
instanti, Elidem proportionabiliter accidit
in actibus aliarum virtutum a charitate
informatis, aut ejus modum participanti­
bus; nam quia sunt vivi vita gratiæ, et
charitatis, cum ulraque necessario connectantur;non tamen disponunt ultimo ad ,
illas, ob ea quæ supra diximus. Præsertim |
cam intra Sacramenta supponant gratiam

collatam por aliam dispositionem inferio­
rem, supplente Deo defectum perfectioris
dispositionis; et extra Sacramenta suppo­
nant gratiam collatam dependenter ab actu
formali charitatis, sine quo nunquam con­
tingit .hominem extra Sacramentum justi­
ficari, secundum præsentem providentiam.
Ad augmentum difficultatis ibidem pro-Augmenpositum constat ex supra dictis ; jam enim caitaassignavimus rationem , ob quam actus
charitatis, quem communiter exigunt Theo­
logi, ut homo ad gratiam extra Sacramen­
tum se ultimo disponat, debeat esse actus
formalis, sive elicitus charitatis, et non
sufficiat actus virtualis, sive inferior se­
cundum speciem, participans charitatis
modum. Nec urget exemplum meriti de
condigno, quia plus requiritur ad rationem
dispositionis physicæ, quam ad rationem
talis meriti. Meritum enim augetur ex
majori valore morali de linea charitatis,
undecumque proveniat; dispositio autem
ultima exigitcommensurationem physicam
inter actum, et formam. Unde habens cha­
ritatem ut quatuor, et eliciens actum ut
duo, meretur majus charitatis augmentum;
et quanto magis ille actus remissus conti­
nuatur, aut sæpius elicitur, tanto magis
crescit in ratione meriti, et reddit sibi de­
bitum majus augmentum, ut dub. prxced.
n. 41, declaravimus; et tamen prædictus
actus non crescit in ratione dispositionis
physicæ, et quantumvis continuetur, aut
repetatur, nunquam est sufficiens in vi
dispositionisadconsequendum augmentum
charitatis sibi debitum, nisi intensiorem
modum acquirat, ut supra fuse exposuimus. Sic ergo, et ob eandem proportiona­
biliter rationem, ad merendum de condi­
gno augmentum charitatis, sufficit virtualis
charitatis actus influxus, sive quod aliarum
virtutum actus participent charitatis mo­
dum: cæterum ad disponendum ultimo ad
tale augmentum, non sufficit ille virtualis
influxus, sed requiritur determinate for­
malis charitatis actus, qui cum gratia in­
fundenda, aut augescenda omnino commensuretur.
229. Ex quibus omnibus tandem colli- Corolgitur, actus virtutum supernaturalium, larium
quæ simul cum gratia infunduntur, non
consequi statim physice augmentum illa­
rum virtutum, a quibus procedunt; sed
prædictas virtutes solum augeri physice,
cum adest actus charitatis sufficiens ad dis­
ponendum pro gratiæ, et charitatis aug-

1'

»

t

·■

I.

DE CHARITATE.
•

·

* Vi
% ' <
h,

’

; ·· f

·

DISP. VI, DUB. UNICUM.

275

7.1

mento. Unde si habens gratiam ut quatuor
eliciat actum temperantia» infusa» ut octo,
non consequitur augmentum talis virtutis
usque ad octo. Ratio hujus corollarii habe­
tur ex hactenus dictis, quoniam virtutes
quæ per se petuntinfundi simul cum gra­
tia, comparantur ad illam sicut proprieta­
tes ad formam, atque ideo non terminant
per se actionem, nec infunduntur, aut au­
gentur, nisi ad infusionem, et augmentum
gratiæ, ipsique proinde omnino commensurantur, ut jam supra statuimus dub. pri­
ced. n. 3-1. Sed actus a charitate non eliciti,
quamvis informati ab illa mereantur de
condigno gratiæ, et charitatis augmentum,
ad illud tamen ultimo non disponunt, nec
illud actu inferunt, ut hoc § ostendimus.
Ergo nec disponunt ultimo ad suorum ha­
bituum augmentum, nec illud actu conse­
quuntur. Imo nec consequuntur in tota vita,
sed post mortem ; quia illud augmentum
conferri non valet, nisi posito actu chari­
tatis eidem physice commensurato. Ubi
autem in hac vita elicitur novus, et inten­
sior actus charitatis, novum augmentum
gratiæ meretur, ad quod prius, et intimius
disponit, quam ad augmentum debitum
actibus aliarum virtutum, ut supra § 2,
dicebamus de augmento correspondent! ac­
tibus ejusdem charitatis remissis.
ü'o'cîh
Consulto diximus, actus virtutum superrollarii. naturalium, qui simul cum gratia infundun­
tur, etc. ut excluderemus tum actus natu­
rales, quos certum est assequi augmentum
suorum habituum independenter a gratiæ
augmento; tum actus fidei, et spei.Nam si­
cut eæ virtutes possunt infundi, et conser­
vari, et de facto infunduntur, et conser­
vantur independenter a gratia, ita possunt
augeri quin gratia augeatur. Quare sicut in
peccatore augentur statim ac eliciunt actus
intensiores, sic etiam in justo; cum hac
tamen differentia, quod prædicti actus in
peccatore disponunt quidem ad suorum
habituum augmentum, illud tamen non
merentur, saltem de condigno; in justo
autem et merentur de condigno tale aug­
mentum. et ad illud physice disponunt.Me­
rentur insuper gratiæ.et charitatis augmen­
tum; illud tamen nonstatim consequuntur,
quia ad ipsam ultimo non disponunt, ob ea
quæ supra diximus.

DISPUTATIO VI.

(ruit totaliter charitatem, et vitam gratiæ;
qui de causa mortale dicitur. Unde solum
relinquitur dubium circa peccata levia, seu
venialia, et ita inquirimus.

De di minutione, seu remissione
charitatis.
Postquam D. Thom. explicuit, qualitero.
charitas incrementum, el perfectionem
suscipiat, incipit ab articulo 10 hujus
quaestionis 24, exponere an diminui possit,
et corrumpi. Et quantum ad charitatiscor­
ruptionem attinet, plura possent in prae­
senti disputari, an videlicet quodlibet pec­
catum mortale illam destruat; el utrum
physice, et ex natura rei; et denique an
tanta oppositio sit inter charitatem, et pec­
catum grave, ut nequeant ullo pacto in eo­
dem subjecto componi? Quas difficultates
in præsenti late discutere solent illi Expo­
sitores D. Thom. qui alias S. Doctoris par­
tes suis commentariis non illustrarunt. Sed
nos illas versare hic deobligamur, cum
ipsis ex professo operam dederimus tract.
15, disp. 2, dub. 3 et 4. Unde eis relictis,
stilum convertemus ad charitatis diminutionem. Ex duplici autem defectu posset
provenire hujusmodi diminutio: primo ex
defectu agentis influentis, et conservantis:
secundoex defectu subjecti se indisponentis
ad conservationem augmenti, atque ideo
disponentis se ad ejus diminulionem.Porro
causa efficiens, et conservans charitatem,
ejusque augmentum, est solus Deus, ut
constat ex dictis disp. priced. Qui sicut
absolute valet charitatem destruere per
suspensionem influxus, ita et ejus augmen­
tum , reducendo ipsam ad remissiorem
statum. De facto tamen sicut nunquam
destruit charitatem, nisi ex parte subjecti
detur aliquid ipsi charitati repugnans, vi­
delicet peccatura grave : ita nec destruet
ejus intensionem, nisi ex parte subjecti
adsit aliquid contrarium hujusmodi inten­
sioni; quia sicut dicitur ad Rom. 11, sineAdBa·
poenitentia sunt dona Dei. Quapropter ad α
α
resolvendum, utrum charitas possit dimi­
nui, videre oportet, an ex parte subjecti
dari queat dispositio inferens talem dimiI
nutionem, sive incremento præexistenti
repugnans. Solum autem peccatum videtur
esse hujusmodi. Et si loquamur de peccato
gravi, certum est, charitatem non diminui
per illud ; quoniam diminutio habitus sup­
ponit, et concernit existentiam ipsius ;
quippe quod non existit, nec diminui, nec
augeri valet : peccatum autem grave des­
truit
'

DUBII M UNICUM.

l’trum charitas diminuatur per peccata
venialia.
Non oportet hic explicare naturam pec­
cati venialis, ejusque primariam differen­
tiam a mortali ; jam enim id exposuimus
tract. 13, disp. 19, dub. 1. Neque praemit­
tere opusest, qualiter remissio, sive diminulio habitus fiat ; id quippe puram Phi­
losophiam concernit, quam tradunt N.
-flt^Complut. in lib. de generat. Satis sit ex
ibidem dictis supponere, habitum, cum di­
minuitur, amittere aliquem gradum, aut
modum perfectionis, ob cujus defectum
redditur intrinsece minus perfectus, quam
erat: sicut e contrario intensio fit per addi­
tionem gradus, aut modi.

I
I

Communis sententia probatur ratione
a priori.

( z? 1. Dicendum est, charitatem non dimiI u^nui per peccata venialia. Ita D. Thom. in
'^■prss. quxst. 24, art. 10, et in 1. dist. 17, q.
lao 2, art. 5. Cui subscribunt discipuli, Cajet.
■! 5· in hoc art. ubi Bannez dub. 2, Arauxo dub.
a^‘ Thom. disp. 16, ari. 2, Ferre
fcw.quxst. 20, et ex extraneis Durand, in 1,
dist. 17, quxst. 10, Henric. quodl. 5, q. 23,
g-Azor, lib. 3, Moral, cap. 23, quæst. 1, Vega
Uh. in Concil. Trident, lib. 10, cap. 22, Vasquez
’■Λ-ί· 1,2,disp. 220, cap.9, Valentia in pris, punct.
5, obi Lorca disp. 20, Malder. dub. 2, el 4,
Castillo disp. 3, quxst. 7, part. 5, et com­
muniter omnes Theologi hujus temporis.
Probatur primo ratione a priori de■*^sumptaex D. Thom. in præsenti, articulo
10, quæ potest sic proponi : nam peccatum
veniale nequit diminuere charitatem dis­
positive, neque effective physice, neque ef­
fective moraliter : ergo peccatum veniale
non diminuit charitatem. Consequentia est
manifesta, quoniam non est assignabilis
alius modus, qao charitas diminui possit
per venialia. Prima autem antecedentis
pars sic probatur : nam in primis pecca­
tum veniale nequit per seipsum disponere

ultimo ad diminulionem charitatis; illud
eniin, quod ultimo disponit ad charitatis
diminulionem, debet esse contrarium ei,
quod ultimo disponit ad ejus augmentum :
sed solus actus convertens in Deum ulti­
mum finem disponit ultimo ad charitatis
augmentum, ut satis constat ex dictis tota
disp. priced, et præcipue a η. 227. Ergo so­
lus ille actus potest disponere ultimo ad .
charitatis diminulionem, quod avertit a
Deo ultimo fine. Constat autem peccatam
veniale non sic avertere : ergo peccatum
veniale non disponit ultimo ad diminutionem charitatis. Deinde nequit disponere
remote, quia vel hoc habet quatenus dispo­
nit ad aliud veniale? et sic redit eodem
difficultas; vel quatenus disponit ad mor­
tale? Cumque mortale non diminuat, sed
penitus destruat charitatem, fit quod ve­
niale nequeat hoc pacto disponere adhue
remote ad charitatis diminulionem.
Ex quibus etiam constat secunda antece­
dentis pars ; quoniam peccans venialiter
eatenus efficeret physice diminulionem
charitatis, quatenus physice poneret aliquid
charitati contrarium ; sicut qui peccat mor­
taliter, corrumpit effective gratiam, quia
ponit peccatum grave ipsi repugnans. At­
qui peccans venialiter non ponit aliquid
contrarium charitati, siquidem chantas
convertit in Deum ultimum finem ; pec­
cans vero venialiter ab hoc fine non aver­
titur, sed tantum divertit circa media, non
subjiciendo illa actualiter ultimo fini ,
quem habitualiter respicit : ergo peccans
venialiter non efficit physice diminutionem charitatis.
2. Dices primo : motus semi delibera tus Objectio,
odii Dei, vel fugæ a Deo, est peccatum ve- nes*
niale ; et tamen avertit a Deo ultimo fine :
ergo falsum est,quod peccatum veniale non
avertat ab illo. Pnlerea, si peccatum ve­
niale non averteret a Deo ultimo fine, ad
delendum peccatum veniale non require­
retur ex natura rei conversio in Deum ul­
timum finem, sive actas charitatis : sed ta­
lis conversio requiritur, ut statuimus tract.
15, disp. 3, dub 8. Ergo peccatum veniale
avertit a Deo ultimo fine. Denique omne
quod est contra charitatem, charitati contrariatur, ut ex terminis liquet : sed pecca­
tum veniale est contra charitatem. siqui­
dem impedit ejus inclinationem, et jus ad
referendam materiam talis peccati in Deum
ultimum finem : ergo contrariatur chari­
tati. Unde argumentum factum debet in

276

DE CHARITATE.

nos retorqueri ; nam quod avertit ab ulti­
mo fine, et charitati opponitur, potest earn
diminuere physice, tarn dispositive, quam
effective ; sic autem se habet peccatum ve­
niale,
nmmr" Spondetur tam certum esse, quod pec­
catum veniale non avertit simpliciter ab
ultimo fine, nec contrahatur simpliciter
charitati, sicut certum est, quod peccatum
veniale non est mortale, de cujus ratione
est importare eam oppositionem, et aver­
sionem. In qua suppositione, quæ certissi­
ma est, eamque firmavimus loco supra ci­
tato, procedit ratio D. Thomæ. I nde ad
primam objectionem respondetur, quod
cuin de ratione peccati sit voluntarium,
illud quod non est simpliciter voluntarium,
nequit esse simpliciter peccatum, neca Deo
simpliciter avertere. Odium autem Dei,
hoc ipso quod sit motus indeliberatus, non
est simpliciter voluntarium ; unde talis
motus non avertit simpliciter a Deo. Ad
secundam neganda est sequela ; nam licet
peccatum veniale non avertat ab ultimo fi­
ne, impedit tamen fervorem charitatis cir­
ca talem finem ; unde tolli non potest, nisi
per ipsum fervorem, atque ideo nisi per
actum charitatis formafiter, aut virtuali­
ter. ut loc. cit. explicuimus. Ad tertiam ne­
ganda est minor absolute, quia peccatum
veniale non tollit inclinationem, et jus
charitatis ad referendum omnia in Deum
ultimum finem, sed præcise impedit, ne
actu aliquam materiam in ipsum referat,
atque ideo non contrahatur illi absolule ;
contraria enim absolule talia non solum se
impediunt in aliquo opere, aut extensione,
sed se destruunt, et labefactant in enhtate.
Conii- 3. Posterior denique antecedentis pars,
unitio
. .
1,
1· ♦ 1
argu. nempe veniale peccatum non diminuere
men!l· effective moraliter charitatem, etiam osten­
ditur ; quoniam eatenus posset illam sic
diminuere , quatenus peccans venialiler
mereretur hanc poenam, quod ipsius chari­
tas diminueretur : sed hujusmodi poenam
non meretur : ergo non diminuit mora­
liter charitatem. Probatur minor : tum
quia peccatum veniale est culpa levis
et secundum quid ; diminutio autem
charitatis est malum simpliciter, et val­
de grave. Tum etiam, quia ex opposito
fieret, quod peccatum mortale, et veniale
mererentur eandem poenam cum sola dif­
ferentia penes magis et minus ; siquidem
mortale meretur ablationem totalem cha­
ritatis, el veniale mereretur ablationem

;
:
I

!

charitatis in parte, ot quoad aliquos gradus.
Tum denique, quia Deus non magis se
avertit ab homine, quam hic ab illo:sed
homo peccando venialiler non se avertit a
Deo, cum deordinalio in peccato veniali re­
perta non sil circa finem : ergo Deus non se
avertit ab homine peccante præcise venia­
liler ; atque ideo non punit hujusmodi cul­
pam auferendo aliquid de charitate, per
quam homo convertitur simpliciter in
Deum, et terminat ejus amorem.
4. Nec refert, si objicias primo: nam inûbjectkhumanis leves offensæ solent mereri dimi- “*·
nulionem amicitiæ, sive (et in idem redit)
quod amicus sæpe, licet leviter offensus,
non ita ferventer diligat amicum offenden­
tem, sed potius ejus communicationem de­
vitet : ergo pariter homo per peccata venialia meretur minus diligi a Deo, atque
ideo praeexistentis charitatis diminutioncm.
Secundo, quia quodlibet peccatum veniale
est malum Dei, ponilque offensam in illa :
sed diminutio charitatis non est pcenaimproporlionata huic deordinalioni, nec ex­
cedit ejus meritum : ergo homo per pecca­
ta venialia meretur charitatis diminutionem.
Et urgetur ; nam homo potius deberet
eligere ablationem alicujus gradus chari­
tatis,quam peccare venialiler : ergo signum
est, quod malum culpæ repertum in pecca­
to veniali est majus, quam malum pœnæ
repertum in diminutionecharitatis. Tertio;
nam ideo veniale non mereretur ablatio­
nem ullius gradus charitatis, quia non ver­
satur circa ultimum finem : sed eo ipso,
quod veniale offendat Deum, attingit præ­
dictum finem : ergo meretur diminulionem aliquam charitatis. per quam in Deum
ultimum finem convertimur.
Hæc, inquam, non referunt. Ad primum btfu
enim posset responderi negando antece-f,i^>>
dens ; nam etiam in humanis leves amici’^*’
offensæ non diminuunt substantialia ami­
citiæ : injuste quippe rescinderet quis ami­
citiam substantialem ex eo præcise, quod
leviter offenderetur ab alio. Refrigesceret
tamen amicitiæ fervor, quatenus sic offen­
sus pariler se gereret cum amico, subtra­
hendo aliqua accidentalia, utputa frequentem, et delectabilem convictum. Idemque
proportion'biliter accidit, cum Deus levi­
bus culpis offenditur ; non enim subtrahit
ea.quæ ad substantialia amicitiæ pertinent,
cujusmodi sunt charitas, ejusque intrinseca
perfectio-, sed denegit alia quasi acciden­
taria,

DISP. VI, DUB. UNICUM.

I

taria. el extrinseca, cujusmodi sunt frequentiores consolationes, devotio, et alii
amoris sti muli.
Respondetur secundo, et melius, omisso
antecedenti, et negando consequentiam, ob
plures differentias inter utramque amiciliam.Nam homo non perfecte cognoscit cor
alterius ; unde cum ab alio multoties offen­
ditur, existimat illum dereliquisse amici­
tiam, quam propterea ipse etiam ex sua
parte dissolvit. Deus autem intuetur cor
justi, videtque ipsum firmum circa se ut
ultimum finem, et suæ, legis observatio­
nem, licet in levibus deficiat : quocirca
conservat amicitiam substantialem media
charitate, et ejus intrinseca perfectione.
Accedit etiam, quod in humanis facilius
amico est vitare leves offensas amici, quam
quod justus vitet cuncta peccata venialia ;
id quippe facere non valet absque specia­
lissimo privilegio, ut diximus tract. 14,
disput.2,dub. 7. Et propterea Deus qui co­
gnoscit defectibilitatem nostram, occasio­
nem non arripit ex nostris defectibus levi­
bus, ut tollat, aut diminuat amicitiam charilatis. Denique amicitia humana nostris
actibus acquiritur, unde potest etiam per
eorum cessationem deficere ; et cessat ple­
rumque, cum amicus repetit leves offensas
amici. Amicitia autem, quam ad Deum per
charitatem habemus, est ex sola infusione
Dei, et ideo licet actus proprii illius non
exerceantur, imo licet exerceantur alii ac­
tus leviter peccaminosi, non corrumpitur,
nec diminuitur. Quam differentiam optime
i lie,tradit D. Thom. inpræs. art. 10, his ver­
bis : α De amicitia dicit Philosophus in
8 Ethic, quod mullas amicitias inappellatio solvit, idest non appellare amicum,
vel non colloqui ei. Sed hoc ideo est, quia
conservatio uniuscujusque rei dependet
ex sua causa ; causa autem virtutis acqui­
α sita? est actus humanus: unde cessanti­
bus actibus humanis, virtus acquisita di­
minuitur, et tandem totaliter corrumpi­
'< tur. Sed hoc in charitate locum non
habet, quia charitas non causatur ab hu­
α manis actibus, sed solum a Deo. Unde
relinquitur, quod etiam cessante actu,
4 propter hoc nec diminuitur, nec corrum­
pitur. D
W 5. Ad secundum respondetur, peccatum
££ veniale solum secundum quid offendere
Deum, et esse malum ipsius ; quia nec af­
fective tollit ab ipso rationem ultimi finis,
vel aliam perfectionem intrinsecam ; sed

277

omni intrinseca perfectione servata, impe­
dit ne Deus se extendat ad finalizandum
actu illud determinatum opus, ut exposui­
mus 1, 2, (pixst. 89, incomment, ad art. 1,
num. IO. Unde peccatum veniale non me­
retur pcenam simpliciter, qualis esset cor­
ruptio charitatis, aut diminutio in aliquo
gradu, cum charitas, et quilibet ejus gra­
dus habeant rationem boni simpliciter.
Et ad augmentum difficultatis dicendum
est, peccatum nullo modo esse eligibile ra­
tionabiliter ; implicat enim quod peccatum
sit secundum rationem. Unde quod potius
oporteret eligere diminutionem physicam
charitatis, quam peccare venialiter, non
evincit quod tale peccatum sit majus quid
in ratione culpæ. quam illa diminutio in
ratione pœnæ ; sed provenit ex eo. quod
peccatum nequit rationabiliter eligi. Et
ex opposito fieret, peccatum veniale mereri
non solum diminutionem charitatis. sed
etiam ejus, et gratiæ corruptionem : nam
potius deberet quis admittere absentiam,
seu separationem physicam gratiæ absque
sua culpa contingentem, quam ullum vel
levissimum peccatum. Hoc autem est om­
nino absurdum, et omne peccatum reddit
mortale, seu privantem vita,quam per gra­
tiam habemus.
Ad ultimam patet ex his, quæ proxime Tcrliæ
satisfit
dicebamus ; nam licet peccatum veniale
offendens Deum nequeat non offendere, et
offendendo attingere ultimum finem ; hoc
tamen non facit, quia ab ipso avertat, vel
ad alium finem ultimum convertat, sed
præcise quia impedit extensionem actua­
lem prædicti finis ad illud opus, quod est
materia peccati venialis. Cum quo tamen
recte cohæret, quod peccans venialiter con­
servet amorem Dei finis ultimi, atque ideo
quod non patiatur ullum detrimentum in
charitate, qua ad prædictum finem conver­
titur, ut optime declaravit D. Th. loco cit. d. Tho.
his verbis : « Charitas est circa finem ul­
« timum,veniale autem peccatum est quæα dam inordinatio circa ea,quæ sunt ad fi­
« nem.Non autem diminuitur finis ex hoc,
<r quod aliquis inordinationem aliquam
α committit circa ea. quæ sunt ad finem:
α sicut aliquando contingit, quod aliqui
« infirmi multum amantes sanitatem, in­
« ordinate se habent circa diætæ obser­
α vationem ; sicut etiam in speculativis
ce scientiis falsæ opiniones circa ea, quæ
« deducuntur ex principiis,non diminuunt
« certitudinem principiorum. »

DE CHARITATE.

278
§ Π.

Probatur eadem assertio ab inconvenienti.

Aiipd fi.Secundo suadetur communis sententia,
sxeis Quoniam si peccata venialia diminuerent
charitatem, fieri posset quod per repetitio­
nem peccatorum venialium tota charitas,
ac perinde gratia adæquate destrueretur:
Consequens est falsum : ergo venialia non
diminuunt charitatem.Sequela videtur ma­
nifesta ; nam finitum per ablationem finiti
tandem consumitur : et sic videmus habitus acquisitos, qui per actus oppositos di­
minuuntur, per eosdem, si repetantur.des­
trui : sed charitas de facto, seu categorematice est finita, sive habens determina­
tum intensionis modum, ut vidimus disp.
prxced, dub. 1. Ergo si per peccata venialia
diminuitur, fieri poterit quod per eorum
repetitionem corrumpatur. Falsitas autem
consequentis ostenditur primo ex Concil.
Conc. Trident, sess. 6, cap. I, ubi dicitur : e LiTrid.
« cet enim in hac mortali vita, quantum■i vis sancti, et justi in levia saltem, et
α quotidiana, quæ etiam venialia dicuntur,
« peccata cadant, non propterea desinant
« esse justi ; nam justorum illa vox est et
α humilis, et verax, Dimitte nobis debita
« nostra. » Ergo fieri non potest, quod ob
solam repetitionem venialium quis desinat
esse justus amittendo gratiam, et charita­
tem. Secundo, quia nullus est in hac vita,
cui secundum præsentem dispositionem
non correspondeat certus status, aut locus
in alia : illi autem, qui per solam repeti­
tionem venialium amitteret charitatem ,
nullus locus correspondent : non quidem
coelum aut purgatorium, cum careret gra­
tia, non infernus, cum non haberet pecca­
tam mortale ; non denique lymbus, cum
haberet peccata personalia : ergo absur­
dum est admittere, quod per solam repeti­
tionem venialium charitas possit corrumpi.
Effa7. Hoc argumentum conati sunt Adverpum· sarii multifariam diruere negando seque­
lam. Ad cujus probationem quidam respon­
dent, charitatem per venialia non diminui
secundum partes aliquotas, et determina­
tas, sed secundum partes proportionales, et
se includentes, sive minores, et minores :
unde non sequitur, quod charitas possit
penitas hoc pacto destrui, quia semper re­
manet divisibilis.
PdUurU
h°c effugium, quod alias supponit
falsum (charitas enim non habet partes,

sed intenditur per modos radicationis, qui
semper de facto sunt determinati et finiti)
manifeste praecluditur. Tum quia peccatum
veniale diminuens charitatem haberet cer­
tum, et determinatum modum, seu quanti­
tatem : ergo diminueret charitatem aufe­
rendo aliquid determinatum ab illa ; atque
ideo si repeteretur, percurreret totam ejus
latitudinem , ipsa nque tandem destrueret.
Tum etiam , quia ex opposito fieret, quod
secundum peccatum veniale minus dimi­
nueret, quam primum; siquidem solum
auferret medietatem ejus, quod prius fue­
rat ablatum : hoc autem est prorsus volun­
tarium et absurdum, cum secundum pecca­
tum possit esse multo gravius intra latitu­
dinem venialis; et charitas non habeat
majorem resistentiam, sed potius suppona­
tur diminuta, et debilitata per primum.
Tum praeterea, quia licet ille discurrendi
modus haberet locum in eis. quæ continuo
motu diminuuntor, non tamen in eis, quæ
diminuuntur mutationibus discretis, et
temporibus distinctis, ut in nostro casu
contingit. Si enim primum peccatum ve­
niale aliquid tollit de charitate, vel tollit
aliquid prorsus indivisibile? et sic charitas
nondiminuetur: vel tollit aliquid divisibile,
sive habens victualem latitudinem? et sic
infinitas partes in ea inclusas excludet.
Cumque secundum veniale superveniens
supponat eam priorem ablatam, non aufe­
ret partes in illa inclusas, sed auferet aliam,
et infinitas alias in ea communicantes;et
consequenter si peccata venialia repetantur,
totam charitatem corrumpent. Tum deni­
que, nam ideo charitas non posset penitus
per venialia auferri, quia est divisibilis in
partes, aut quasi partes infinitas : sed si se­
mel potest per venialia diminui, valet
etiam quoad infinitas partes auferri;siqui­
dem quaelibet pars, quae per diminutionem
deperditur, constat infinitis partibus proportionabilibus lergosi venialia diminuunt
charitatem. poterunt illam totaliter des·,
truere.
8. Proptor hæc respondent alii, charita- Aia
tem in justo habere tot gradus, aut partesttw
non solum proportionales, sed etiam ali­
quotas, et certas, quod sunt peccata venia­
lia, quæ in toto vitæ decursu poterit com­
mittere. Unde nunquam eveniet casus, in
quo justus tot venialia repetat, ut charita­
tem corrumpat.
Verum hæc responsio est penitas impro-fej'
babilis. Primo, quia in re adeo gravi, qua- w
lem

Λ 1
DISP. VI, DUB. UNICUM.

lem supponit, nullum habet fundomentum.
Secundo, quia justi, communitor loquendo,
plura venialia committant in totius vitæ
decursu ; et sic quilibet justus hliberet in­
signem charitatis quantitatem, si hæc de­
beret futuris peccatis commensu rari ; quod
dici non valet absque magna temeritate.
Tertio. quia charitas infunditur secundum
uniuscujusque dispositionem , ut disput.
titeprreed. num. 188 ex Concilio Tridentino
ostendimus : sed hæc dispositio non solet
adæquare latitudinem , seu multitudinem
peccatorum venialium, quæ in decursu vitæ
committuntur, sed est longe inferior : ergo
absurdum est dicere , quod charitas habet
injusto tot gradus, aut partes, quot sunt
venialia, quæ poterit committere. Ultimo,
quia vel charitas daretur secundum multi­
tudinem peccatorum venialium, quæ prævidentur futura; vel secundum multitudi­
nem venialium, quæ sunt homini in vitæ
decursu possibilia ? Si primum, plane in­
fertur majorem charitatem recipere eum,
quiprævidetur commissurus plura venia­
lia, quam illum, qui pauciora admittet;
quod est ridiculum,-et omnino falsum, cum
mensuram charitatis non reducat ad actua­
lem, et propriam uniuscujusque ex Dei
gratiadispositionem, sed ad peccata futura,
quæ magis, quantum est de se, movent ad
infusionem remissionis charitatis. Poste­
rius autem dici non valet ; nam peccata ut
possibilia, nullam mensuram determinant
infra infinitum ; unde ex vi hujus charita­
tis quantitas determinari non valet.
tbres- 9. Tertio respondent alii, quod licet
charitasdiminuatur per peccata venialia;
nihilominus etiam intenditur, et reparatur
per actus meritorios,quos justus elicit, unde
nunquam contingit, quod penitus destrualurper sola venialia. Polestque responsio
firmari ex iis, quæ diximus tradat. 16, dis­
put. 4, dub. 5, ubi statuimus , nullum reperiri actum humanum injusto, qui non
«it vel peccatum veniale, vel meritum vitæ
æternæ, ac subinde augmenti charitatis.
Cum enim justus non continuo peccet in
omnibus operibus, sequitur quod in pluri­
bus mereatur, et consequenter reparabit
aliquibus operibus id ipsum charitatis,quod
per alia opera amittit.
Mût- Sed nec ista responsio satisfacit ; quo*· niam supposita, et admissa ea doctrina,
contingere secundum communem provi­
dentiam potest, quod justus faciat plura
peccata venialia, quam opera meritoria ;

279

atque ideo quod plus charitatis deperdat,
quam reparet ; et consequenter totam cha­
ritatem arnittet. Ubi enim reparatio non
est aequalis diminution!, opus est quod
tandem pereat id, quod diminuitur, sicut
etiam in naturalibus alimentum reparat,
quod per calorem naturalem deperditur;
sed quia liæc reparatio est inæquata. propterea non sufficit ad vitandam mortem ani­
malis. Quod in nostro casu magis perspi­
cuum exemplo fiet : supponamus hominem
justificari per gratiam valde remissam,
verbi gratia ut duo, et quod post justifica­
tionem committat centum peccata venialia
priusquam eliciat ullum actum meritorium.
In hoc eventu vel dicendum est charitatem
per venialia non diminui, vel fateri opor­
tet quod tot peccatis venialibus corrum­
patur; nam centum peccata venialia, si
semel diminuunt charitatem, sufficientem
proportionem habent ad excludendum duos
charitatis gradus, atque ideo charitatem ut
duo. Casus autem est secundum commu­
nem providentiam possibilis; nam licet
non sit necessarium, quod justus continuo
venialiter peccet, fieri tamen potest, quod
in determinata duratione nullum bonum
opus eliciat, sed plura venialia committat,
ut experentia liquet.
10. Quarta aliorum responsio est, quod Alia
si charitas ad eum diminutionis statum solutio.
perveniat,ut corrumpenda sit per peccatum
veniale superveniens, tunc illud veniale
fiet mortale ex circumstantia destruendi
gratiam, et charitatem, quas quilibet con­
servare debet. Unde non sequitur, quod
charitas possit destrui per sola venialia ;
illud enim, per quod destruitur, fit ex hoc
ipso mortale. Nec insolens est id, quod ex
natura sua solum est veniale, fieri mortale
ob periculum incidendi in gravem culpam.
Et ita accidit in præsenti ; nam peccata ve­
nialia disponunt ad peccatum mortale, ut
ex communi doctrina SS. Patrum asserit
D. Thom. in hoc articulo 10, atque ideo qui d. Tho.
nimis venialiter peccat, se disponit proxime
ad culpam gravem ; unusquisque autem sub
mortali tenetur vitare occasionem proxi­
mam committendi gravem culpam. Quid
ergo mirum, si dicatur ultimum veniale
post innumera superveniens fieri ex hoc
ipso mortale ?
Cæterum hæc solutio (quam Joan. aConfutasancto Thoma merito appellavit chimæri- i. à
cam) sustineri non potest. Primo, quia nons· Th0,
datur speciale praeceptum conservandi gra-

i■M

<1

280

DE CHARITATE.

liam, et charitatem ; sed ad id tenemur ex
consequenti, quatenus tenemur non peccare
mortaliter : ergo absurdum est dicere, quod
quis peccet mortaliter, quia gratiam, et
charitatem amittit ; sed potius e contra ce­
rificatur hominem amittere gratiam, et
charitatem, quia peccat mortaliter. Et con­
sequenter ante amissionem charitatis, et
præcisiveab illa, opus est designare pecca­
tum mortale, quod ratione suæ gravitatis
eam amissionem inferat. Secundo, nam ut
quis peccet mortaliter, requiritur quod co­
gnoscat gravitatem culpæ, cum de ratione
peccati sit esse voluntarium : unde ut quis
peccaret mortaliter in nostro casu, deberet
cognoscere suam charitatem ad eas angus­
tias, et ad illud minimum intensionis re­
dactam esse, ut per primum veniale super­
veniens excluderetur : nemo autem est qui
id cognoscat saltem secundum communem
providentiam : ergo fieri non valet, ut ve­
niale fiat mortale ex eo. quod charilatem
corrumpat. Atque ideo si charitas per ve­
nialia diminueretur, el corrumperetur,
ejus destructio fieret per sola peccata venia­
lia, non per aliquod mortale. Tertio, quia
inde fieret eum, qui haberet charitatem in
minimo suæ intensionis gradu, teneri vi­
tare omnia venialia sub peccato mortali,
imo non posse peccare praecise venialiter.
Sequela patet ; nam quodlibet veniale com­
mitteret, destrueret charitatem. et sic pec­
caret mortaliter. Ex quo ulterius sequere­
tur. omne peccatum veniale esse ex natura
sua peccatum mortale, quia juxta doctri­
nam hujus responsionis, quodlibet veniale
est destructivum charitatis, si illam in mi­
nimo intensionis gradu supponat. Quod
autem non semper illam inveniat in eo
statu, est per accidens respectu ipsius. Sicut
etiam mortale ex natura sua est destructi­
vum gratiæ, licet eam non semper destruat,
cum videlicet supponitur ablata. Hæc vero
sunt falsa, et videntur censuræ obnoxia ;
nam inter propositiones Michaelis Baii
Pius v. damnatas a Pio V et Greg. XIII, hæc haθχΐΐί ^e^ur : -Vullum est peccatum natura sua
veniale ; sed omne peccatum meretur poenam
sternam. Videantur quæ diximus tract. 13,
disp. Vd,dub. 1, ubi statuimus differentiam
ex natura rei inter venialia, et mortalia.
Notha
H. Nec illa, quæ in patrocinium hujus
rsionfe solutio™3 afferebantur, alicujus momenti
cvenun- sunt. Pro quo observa, dispositionem ad
,lir' peccandum graviter, et amittendam chari­
tatem esse duplicem ; aliam pure subjecti­

vam ; aliam objectivant, et cognitam. Prior
consistit in eo, quod quis non sit in se ita
fervidus ad observandum divina mandata,
et se subjiciendum ordini rationis : et haec
dispositio fit per peccata venialia; dum
enim aliquis assuefit praetermittere illum
ordinem in levibus , disponitur ad hoc,
quod prætermitlal illum in gravibus, et sic
mortaliter peccet, ut recte explicat D.
Thom. 1,2, (/u.Tstiune 88, articulo 3. Quod0,
satis est, ut Patres, représentent, et exag­
gerent periculum admittendi venialia, et
ea praesertim, qua? ex deliberatione fiunt.
Sed quia nemo scit vel quantitatem suæ
gratiæ, vel frequentiam venialium requi­
sitam, ut dicatur esse proxime dispositus
ad peccandum graviter, propterea nullus
tonetur vitare hanc dispositionem subjecti­
vam, nisi quatenus tenetur vitare venialia.
Unde nunquam ex vi hujus adest obligatio
gravis ad venialia vitanda, nec opus ex se
leve potest ex vi hujus circumstantia; tran­
sire in mortale. Praesertim cum hujusmodi
dispositio non sit connexa ex natura rei
cum peccato gravi, nec illud positive infe­
rat ; sed magis se habet negative, impe­
diendo videlicet fervorem charitatis : unde
oritur tepiditas. et major facilitas ad pec­
candum graviter. Posterior vero dispositio,
quæ potius occasio vocari debet, confingit
cum homo advertit se ejus conditionis,
aut in eo statu esse, quod si admittat ali­
quid ex se veniale, certissime sibi imminet
periculum incidendi in mortale, quod non
semel accidit in materia luxuriae. Ethane
dispositionem, seu occasionem tenetur ho­
mo vitare sub culpa gravi, quia videlicet
et affert periculum proximum graviter
peccandi, et cognoscitur illud afferre. Quo
pacto libenter concedimus, peccatum ex se
leve fieri grave ratione hujus circumstan­
tiae, aut periculi. Verum id adaptari nequit
præsenti materiæ, cum homo non valeat
determinate cognoscere quantitatem suæ
gratiæ, et frequentiam venialium requisi­
tam, ut gratia pereat. Et si dicatur ad id
sufficere, quod homo peccet venialiter cum
ea ignorantia, aut sine positiva notitia sui
status, plane infertur, cuncta ejus venialia
esse mortalia, et necessario explicanda in
confessione. Quod est absurdum intolera­
bile.
12. Quinto respondent alii,venialia qui­
dem posse diminuere charitatem, non au­
tem illam auferre ; et ideo si perveniatur
ad ultimum gradum charitatis,qui jam non
amplius

T*

I

DISP. VI, DÜB. INICUM.

amplius diminui possit, sed præcise aufer­
ri, venialia jam non amplius diminuero
charilatem. Sicut etiam quælibel demons­
tratio habet vim generandi scientiam ·, el
tamen secunda demonstratio, quia eam ge­
nitam supponit, non gerit, sed præcise inI
tendit illam. Sic pariter cum venialia non
habeant vim auferendi, sed præcise dimi­
nuendi charilatem, si eam inveniant in eo
statu, in quo non sit diminuibilis, sed auferibilis, minime illam diminuent, el sic
I
nunquam possunt tollere ultimum graI
dum. .
I
Sed hoc facile refellitur, quia ut exemplo
allato utamur, quaelibet demonstratio po­
tens inlenderescientiam, valet etiam illam
primo generare,si supponatur generabilis :
I
ergo e converso, si venialia habent vim di!
minuendi charitatem, pariter poterunt eam
I
auferre, si auferibilis supponatur. Unde
ί
principium petit qui respondet, charitatem
I
posse per venialia diminui, non autem aut
ferri; id quippe intendimus, et ratio supe­
rius facta convincit, quod si venialia valent
diminuere, possunt etiam destruere charitalem. Idque confirmat exemplum habi­
tuum naturalium ; nam illi actus, et dispoL
siliones, quæ sufficiunt ad eos diminuendos,
sufficiunt etiam si continuentur, aut repe’
tantur, ad corruptionem illorum, ut induc;
livp potest ostendi.
Ad hæc, ultimus gradus charitatis non
est potentior ad resistendum, quam gradus
octavus, sed potius multo debilior ; pecca­
tum autem veniale, per quod intendimus
corrumpendum esse ultimum gradum, polesl esse multo gravius, aut intensius quam
illud, per quod docent Adversarii corrumpi
gradum octavum : ergo admisso, quod oc­
tavus gradus corrumpatur per venialia,
inconsequenter, et sine fundamento nega­
tur, quod ultimus charitatis gradus cor­
rumpi possit. Destructo autem ultimo illo
gradu, tota charitas destruitur : ergo si charilasper venialia diminuitur, poterit per
sola venialia corrumpi.
U». 13. Denique alii respondent, quod licet
>?· peccatum veniale per se non corrumpat
charitatem, sed solum eam diminuat ·, ni­
hilominus fieri potest,ut per accidens illam
destruat, cum videlicet non superest nisi
unicus charitatis gradus: tunc quippe ve­
niale expellit per se illum gradum, et per
accidens excludit charitatem, quae sine illo
conservari non potest. Sicut etiam veniale
nen punitur per se pcena aeterna; et tamen
Salmant. Curs. thcolog. fom. Ali.

281

per accidens solet ea puniri, quando con­
jungitur cum mortali in alia vita, nl ex­
plicuimus tract. \3,dtsp. 17, n. 68, et 73.
Hanc vero responsionem impugnare de- imptf·
nuo superfluum est ; nam admittit id ipsum, quod supra n. 6, pro inconvenienti
inferebamus, nempe fieri posse, quod homo
per sola venialia gretiam, et charilatem
amittat. Sed tunc oportebit satisfacere Con­
cilio Tridentino, quod loco ibidem citato
plane docet, justum per peccata venialia
non amittere justitiam. Oportebit etiam
determinare, quis locus homini, qui sine
gratia, et cum solis venialibus moreretur,
correspondent: non ccelum, aut purgato­
rium, cum non haberet gratiam : non in­
fernus, cum careret peccato mortali : nec
lymbus puerorum, cum haberet venialia,
et careret originali. Cum ergo hæc quæ ex
opposita sententia inferuntur, sint valde
absurda, tenendum omnino est, charitatem
nullo modo quoad intrinseca per venialia
diminui.
.
* .

§ ΠΙ.

Motivis contraria: sententia: occurritur.

14. Oppositam sententiam docuerunt AItisiodor. lib. 3 Summx, tract. 5, cap. 5, ‘%ίΐ3?°
Carlhusianus in 1, distinet. 17, quxst. 9, el^1^;
Glossa in cap. Tres sunt, de pernitentia dis-^.-^.
tincl. 1, et in cap. De quotidianis, de pœni- "
tent ia dist. 3, quam ut probabilem tuetur
Victoria in relect. de augmento charitalis, primam
part. 2. Et probatur primo ex Scriptura,
quæ id videtur significare Ecclesiast. 19, Ecdes.
illis verbis ; Qui spernit modica, paulatim
decidet ; idest, qui venialia parvipendit,
deficit a robore gratiæ et charitatis, er sic
tandem labitur. Et Apocal. 2, dicitur ad.M«.
Episcopum Ephesinum : Habeo adversum
te pauca, quod charitatem tuam reliquisti.
Ubi solum potest fieri sermo de derelictione
charitatis quoad intensionem per venialia,
non vero quoad suum esse per aliquod
mortale ; nam immediate præmittitur :
Sustinuisti propter nomen ineum, et non
defecisti. In quo sensu loquuntur Sancti
Patres. D. August, serm. 41, de Sanctis, D. Auç.
ubi ait : Si minima peccata nimis plura
sint, mergunt. Quod repetit concione 3, su­
per psalm. 118, et aliis locis. Et D. Gregor, n Greg.
3 part. Pastoral, admonit. 34, inquit : Qui
peccata minima /Iere, el vitare negligit, a
statu juslitix non repente, sed per paries to19

282

DE CHARITATE.

JΊiturque ibi exemplo arenarum,
et guttarum, quæ licet seorsim minima?
sint, pensant tamen ob multitudinem obn. r<·.-.\ ruere hominem. Et D. Bernard, scrni. 1,
*
de renews. S. Pauli, ait : « Nemo dicat in
e« corde suo, Levia sunt ista. Non estmaI (’ gnitm, si in his minimis, et venialibus
e peccatis maneamus. Hæc enim, dilectis« simi, est impoenitentia, et blasphemia
• in Spiritum sanctum irremissibilis. »
Si milia occurrunt passim in aliis sacris
Doctoribus, præsertim domesticis, The­
resia, el Joanne.
κβφαβ- His tamen facile occurritur, solum enim
90 denotant vel quod per peccata venialia ca­
dimus in mortalia dispositive, modo num.
11, explicato, vel quod per illa cadimus a
fervore charitatis,sed non significant, quod
charitas per venialia diminuatur intrin1). Tbo.sece. I nde D. Thom. 1,2, quæst. 88, art.
•1 ad I, explicans verba D. August, quod
minima, si negliganlur, occidunt, ait : Juffustinus loquitur in illo sensu, quod perca ta
venialia dispositive causant mortale. Et q.
7. de Malo. art. 2 ad 13, explicans illud
Prûs. 24. Proverb. 24 : Septies in die cadit justus,
quod Glossa exponit de casu per venialia,
inquit : Justus per peccatum veniale cadit,
non quidem a charitate ipsa, vel a perfecto
gradu charitatis; sed ab aliquo actu charitaD-r^·fis. Et tn resp. ad 11 .explicans illud D.Bernardi, In via Dei non procedere est retroce­
dere, ait : « Dicendum quod aliquis proce«' dit invia Dei, non solum quando ipsa
« charitas augetur in actu, sed quando dis<· ponitur ad augmentum charitatis. Sicut
« puer non actu crescit toto tempore augo menti, sed quandoque crescit in actu,
« quandoque disponitur ad augmentum,
c Et similiter aliquis retrocedit in via Dei
c non solum per diminutionem charitatis,
« sed etiam per hoc, quod retardatur a
< proficiendo, vel etiam per hoc, quod
« disponitur ad casum, quorum utrumque
v fit per veniale peccatum. » Ex quibus
palet ad testimonia supra allata,quin opus
sit ea seorsim exponere. Solum addin EtJii mus cum l,orca u^‘ suPra’ num. 6, D.
’ Bernardum loquutum fuisse per exag­
gerationem,ut concionantibus sæpe accidit.
Nec intendit S. Doctor, quod contemptus,
et malitia in peccando venialiter sit pecca­
tum absolute irremissibile ; sed quod diffi­
cilius remittatur intra genus venialium,
sicut proportionabiliter accidit in mortali­
bus.

I."». Arguitur secundo, quia peccata ve- serw
nialia diminuunt fervorem charitatis : Sedfe£
hic fervor vel a charitate non differt, vel &■»·
est aliquis modus ejus proprius, et intrin­
secus : ergo pertala venialia diminuunt
intrinsece charitatem.
Huic argumento occurrit D. Thom. loco Solei»
proxime citato in respons. ad 17,his verbis
« Dicendum quod fervor potest accipi du­
ct pliciter. I no modo secundum quod im« portat intensionem inclinationis amantis
α in amatum, et lalrs fervor est essentialis
« charitati, el non diminuitur per veniale
α peccatum : alio modo dicitur fervor cha« ritatis secundum quod redundat in mo« tus dilectionis, etiam in inferiores vires
< et quodammodo non solum cor, sed
« etiam caro exultet in Deum. Et talis fer­
et vor diminuitur per veniale peccatum
« absque diminutionecharitatis.» Itaque ut
peccatum veniale dicatur diminuere chari­
tatis fervorem, non requiritur quoddiminuat
ejus intensionem, vel quod aliquam intrin­
secam ejus perfectionem auferat,sed sufficit
quod impediat ejus exercitium, in quo fer­
vere, aut ebullire dicitur. Et ratio est,quia
intensio sumitur in ordine ad subjectum
penesmajorem radicationem in eo,et domi­
nium supra illud ; fervor autem attenditur
in ordine ad actus, et delectationem in
eis eliciendis : optime autem cohæret.quod
charitas, retenta eadem radicatione in sub­
jecto per venialia ab exercitio eliciendi
proprium actum, et imperandi alios, ei
consequenter quod absque diminutione in
se diminuatur in suo fervore.
16. Sed instabis : nam peccata venialiaWi»
diminuunt fervorem charitatis non solum
quantum ad actum, sed etiam quoad habi­
tum : ergo non solum impediunt charitatis
exercitium, sed auferunt aliquid de habitu
charitatis ; quod est charitatem intrinsece
diminui. Probatur antecedens, quia actum
charitatis impediri, contingit etiam sine
peccato, ut patet in dormientibus : ergo
peccata venialia non dicuntur diminuere
charitatis fervorem, quia ejus actum prae­
cise impediant, sed quia tangunt ipsum
habitum. Præsertim cum in eo, qui habet
peccata venialia, charitas dicatur habilualiter minus fervida.
Respondetur, admisso antecedenti, ne-Diltr
gando consequentiam quoad secundam par­
tem, intellectam de ablatione alicujus in­
trinseci in esse entis. Nam cum habitus
charitatis ordinetur ad eliciendum pro­
prium

DISP. VI, DUB. UNICUM.

prium actum, et imperandum alios actus
in omni materia, ut dicatur habitualiter
minus fervens, non requiritur quod ali­
quid de ejus entitate, aut intensione au­
feratur ; sed sufficit quod apponantur im[■ediinenla retardantia charitatem in eli­
ciendo proprium actum, et in imperando
actus aliarum virtutum ; nam eo ipso totus
halitus charitatis dicitur minus fervens,
sive diminutus in fervore. Ut enim varien­
tur illae denominationes, qua» desumuntur
ab entitate non præcisivesumpta, sed con­
notante aliquid extrinsecum. non requiri­
tur variatioentitatis in esse rei, sed suffi­
cit quod varietur connotatum ; nam eo ipso
variaturentitas in esse recti denominantis,
et potest impertiri distinctam denomina­
tionem, ut explicuimus tract. 13, disp. 12,
num. 23. Unde ut charitas dicatur habitua­
liter minus fervida, non requiriturdiminatio ejus entitativa, sed sufficit connotare
impedimenta retardantia ejus propensio­
nem. Quod potest exemplo declarari ; ete­
nim actus peccaminosi dicuntur diminuere
naturalem inclinationem ad bonum ratio­
ns, non quia aliquid auferant a natura,
t _ sed quia illam impediunt, ne bonum attin'gal, ut optime tradit D. Thom. 1, 2, quæst.
'2$, art. 2, his verbis : « Dicendum quod
prædicta inclinatio intelligitur ut media
i inter duo ; fundatur enim sicut in
radice in natura rationali, et ten« dit in bonum virtutis sicut in ter­
minum, et finem. Dupliciter ergo po: test intelligi ejus diminutio : uno mo­
do ex parte radicis, alio modo ex parte
· termini. Primo quidem modo non di­
minuitur per peccatura,eo quod peccatum
< non diminuit ipsam naturam : sed
■ diminuitur secundo modo, in quantum
scilicet ponitur impedimentum pertin■ gendi ad terminum. » Quam doctrinam
cx professo explicuimus in comment, ad
prrdictum art. et tractatu citato, disputat.
10, num. 15, et disp. 16, num. 155, ex qua
potest præsens resolutio magis firmari.Et
liquet ad illud, quod de somno dicebatur;
nam somnusnon habet specialiter impedire
charitatem, sed est impedimentum physi­
cum et generale ad eliciendum omnes actus
partis intellectivae, unde non dicitur di­
minuere charitatis fervorem. Venialia au­
tem afferunt aliquam deordinationem mo­
ralem affectus, iliumque indisponunt ad
recipiendam motionem, et imperium cha­
ritatis ; quod est contra ejusdem charitatis

283

inclinationem, et sic diminuunt ejus fer­
vorem.
17. Sed adhuc dices : nam ut peccata ve-Alia renialia diminuant fervorem charitatis, non phra'
sufficit quod quasi ab oxtrinseco impediant
ejus inclinationem : ergo requiritur quod
auferant aliquid de ejus intrinseca perfec­
tione. Consequentia patet, quia diminutio
prædicti fervoris non potest contingere,
nisi uno ex illis modis. Antecedens autem
probatur, quia habitus vitiosi, qui solent
permanere in homine post justificationem,
impediunt quasi ab extrinseco inclinatio­
nem charitatis, siquidem ipsi inclinant ad
oppositum, nempe ad actus vitiosos sibi
correspondentes: et tamen fervor charitatis
non dicitur diminui cx eo, quod conjun­
gatur prædictis habitibus : ergo ut venialia
dicantur diminuere charitatis fervorem,
non sufficit quod impediant ab extrinseco
ejus inclinationem.
«* '
, *>.
Respondetur negando antecedens. Adoissotviprobalionem, omittendo præmissas nega- lur·
mus consequentiam. Et ratio disparitatis
est, quoniam habitus vitiosi in homine
justificato, licet retineant suam entitatem,
et speciem,et ratione illius inclinent,quan­
tum est de se,ad actus pravos; nihilominus
non conservant statum vitii, nec impor­
tant inclinationem practicam, expeditam,
et effrenem ad tales actus ; sed cohibentur sub
majori inclinatione gratiæ, et continentur
sub imperio charitatis.Quocirca non dimi­
nuunt charitatis fervorem, sed quantum
ad hoc permanent quasi non essent. Peccata
autem venialia aliter se habent ; nam in
sensu composito charitatis exercentur, et
expedite attingunt sua objecta.quæ proinde
subtrahunt a dominio actuali charitatis,
atque ideo adversantur ejus inclinationi.
Radicale vero hujus diversitatis princi­
pium est, quod actus habituum vitioso­
rum (utique inclinantium ad peccatum
grave) sunt absolute contra charitatem, et
illam destruunt, quamobrem tales habitus
in infusione gratiæ, et charitatis, vel abso­
lute pereunt, vel saltem retractantur, et
ita cohibentur sub charitate, ut in sensu
composito ejus nequeant proprios actus
elicere ; unde non dicuntur impedire ejus
fervorem, sed magis subjici illius fervori,
et imperio. Peccata vero venialia ex una
parte indisponunt affectum ut sit prompte
mobilis a charitatate ; et ex alia parte cum
non opponantur charitati absolute,sed cum
ea cohæreant, dum actu exercentur, coii-

284

DE CHARITATE.

servantur, et non retractantur, impediunt
ejus motionem, et inclinationem, quamobrem dicuntur minuere fervorem illius.
Ex quo apparet, quam aliter dicantur esse
sub charitatisdominio habitus vitiosi,et pec­
cata venialia ; nam charitas illis domi­
natur impediendo ne exeant in proprios
actus : his autem dominatur, non quia ea
impediat, sed quia impediret, si essent con­
tra Deum finem ultimum, et objectum ip­
sius charitatis. Videantur qua? diximus de
permanentia habituum vitiosorum injusto,
tract. 13. disp. 1, a n. 24, et de dominio
charitatis super venialia, tract. 8, disp. 4,
dub. 4, per totum.
Tar4°-m
Arguitur tertio, et simul impugnaucânm. tur responsio data argumento praecedenti :
Quoniam peccatum \eniale ponit aliquam
η. τι»· maculam in anima, ut docet D. Thom. 1,
2, q. 85, artic. l,et q. 89, art. 1, et 3. p. q.
87, art. 2 ad 3, et alibi : sed hujusmodi
macula nequit non dicere privationem ali­
cujus perfectionis habitualis gratiæ, et
charitatis : ergo peccatum veniale tollit
aliquid habituale intrinsecum gratiæ, et
charitati, et consequenter illas diminuit.
Probator minor ; nam prædicta macula,
cum sit aliquid habituale relictum ex pec­
cato actuali,ex quo non semper relinquitur
aliquid positivum, nequit consistere in po­
sitivo, sed in aliqua privatione. Rursus
cum haec privatio sit habitualis, non potest
non aliquid habituale excludere; et non
est assignable, nisi aliquid delinea gratiæ,
et charitatis.
co"'™?
hoc argumentum respondent comjonsio. muniter Thoinistæ concedendo majorem ;
sed circa minorem non omnes conveniunt.
Quidam enim sentiunt, maculam peccati
venialis nihil aliud esse, quam peccatum i
veniale actuale physico præteritum, quod
ob sui non retractationem perseverat moraliter, et sic animam infuscat secundum
quid. Unde dicunt aliter oportere philoso­
phari circa constitutionem peccati habi- i
tualis gravis, et constitutionem peccati
habitualis levis; nam cum ex peccato ac­
tuali mortali sequatur privatio gratiæ ha­
bitualis , merito potest macula peccati
mortalis in ea privatione constitui. Ex
peccato autem veniali non infertur privatio
alicujus perfectionis habitualis, et ideo ne­
quit ejus macula in privatione consistere,
sed consistit in actu præterito, quod dum
non retractatur, intelligitur inficere con­
tinuo, et habitualiter animam. Juxta quam

DISP. VI, DUB. UNICUM.

i doctrinam facile diluunt argumentum ne­
retenta semper eadem intensione charita­
gando minorem. Fundaturque hæc respon­
tis. Idque valde probabile visum est M.
hin. 1 Joanni a S. Thom. ubi supra, § Dicunt tasio in D. Thom. loco citato ex 3 part, ubiDi liJ
ait: « Dicendum quod sicut in corpore
' men aliqui. Sed nobis non arridet : tum
« contingit esse maculam dupliciter : uno
quia non est necessarium constituere prae­
« modo per privationem ejus, quod requidictum modum: tum quia cum peccata
« ritur ad decorem, puta debiti coloris,
venialia queant esse innumera, et in ma­
« aut debilæ proportionis membrorum:
teriis valde diversis, imo et disparatis,
alio modo per superinductionem alicujus
possintque quædara remitti aliis non re­
« impedientis decorem, puta luti, aut pulmissis, opus esset constituere innumeros
« veris. Ita etiam animæ inducitur macula
modos intrinsecos, qui frequentissime tol­
x uno modo per privationem decoris gralerentur. et restituerentur, nempe quoties
! « tiæ per peccatum mortale: alio modo
committerentur, et remitterentur venialia.
! u per inclinationem affectus inordinatam
Et ideo oportet explicare, quid sit illud
« ad aliquid temporale, et hoc fit pcrpechabituate, quod per venialia excluditur,
'« catum veniale. » Et similia habet 1,2.
elintujus privatione consistit eorum ma­
qurst. 89, art. 1, in quibus satis aperte
cula.
significat duplicem esse maculam; aliam
I fcja· pro qU0 observa,, charitatem (et idem
corrumpentem, et auferentem,quæ proinde
intelligendum est de gratia ejus radice,)
consistit in privatione ejus, quod tollit, aut
posse considerari vel in ordine ad subjec­
diminuit : aliam vero pure impedientem,
tum secundum majorem, aut minorem ra­
quæ subinde non consistit in privatione,
diationem in illo, et hoc pacto dicitur
sed in aliquo impedimento habituali, sive
intensa, aut remissa ; vel in ordine ad ter­
habitualiter permanenti. Macula autem
minum ad quem inclinat, quatenus conno­
peccati venialis est hujus posterioris gene­
tai ablationem, aut præsentiam impedi­
ris, unde non consistit in privatione habii
mentorum ad illum attingendum ; et hac
tuali alicujus perfectionis intrinsecægratiæ
ralione dicitur fervida, vel tepida. Ubi
aut charitatis. Potestque id confirmari ex
1
enim impedimenta retardantia non conno­
eo, quod ad tollendam maculam peccati
tai. appellatur fervens per seipsam in
venialis non requiritur infusio alicujus
recto, coniiotando eam ablationem. Si vero
perfectionis habitualis, ut docet D. Thom.D. rx
ea impedimenta connotet, subit denomi­
loco citato ex 3 part. sed sufficit quod præI
nationem oppositam. Ad quod non requi­
cedens peccatum retractetur ; id autem non
|
ritor additio, et ablatio alicujus modi
contingeret, si macula peccati venialis conI
intrinseci, sed sufficiunt diversa connotata -,
sisteret in privatione alicujus perfectionis
|
sicut contingit etiam in aliis denominatio­
inlrinsecæ habitualis.
nibus. quæ proveniunt a forma non abso­
19. Hæc responsio continet doctrinam^lute, et secundum se sumpta, sed ut con­
valde probabilem, et satis perspicue occur­
notante aliquid extrinsecum. Potestque id
rit argumento. Sed non minus probabile
declarari supra posito exemplo inclinatio­
est, maculam peccati venialis consistere in
nis naturæ rationalis ad bonum rationis,
privatione habituali ex actu præcedenti
quædicitur diminui, aut crescere, non per
relicta. Et hunc dicendi modum magis ap­
ablationem, aut restitutionem alicujus per­
probavimus loco citato ex 1,2, in comment.
I
fectionis intrinsecæ etiam modal is, sed so­
artic. 1, et tract. 15, disp. 2, dub..8, obi
|
lum per hoc, quod impeditur per peccata,
egimus de remissione peccatorum veniaj
et explicatur per absentiam illorum, ut
lium. Juxta quam doctrinam dicendum est,
|
locis citatis n. 16, declaravimus. Dicimus
maculam peccati venialis consistere in priI
ergo maculam peccati habitualis consistere
vatione fervoris habitualis charitatis.Quod
I
formaliter in privatione habituali fervoris
aliqui explicant dicendo charitatem ut ferI
charitatis, sive (et in idem redit) in priva­
vidam addere supra seipsam modum quenh
tione charitatis ut fervidæ. Licet enim per
dam intrinsecum perfectionis, non quidem
i
venialia non auferatur charitas quoad enintensionis, sive radicationis in subjecto,
f
litatem, nec secundum aliquem modum
sed habilitatis ad eliciendum proprios aeI
intensionis (quod requirebatur, ut argu­
tus, et imperandum actus aliarum virtuI
mentum contra nostram assertionem con­
tum ; qui modus per peccata venialia au­
cluderet), tollitur tamen sub conceptu fer­
fertur, et in eorum remissione reparatur,
,
vida?. quia ut hæc denominatio cesset,
relenta

285

sufficit quod non connotet impedimento­
rum absentiam, sive quod connotet ipsa
impedimenta. Et quia in his impedimentis,
et in eorum absentia datur latitudo, pos­
sunt enim adesse in una materia.et non in
alia; idcirco potestcharitas dici fervida in
una, et tepida in alia. Et ut dicatur fervida
simpliciter, sive omnibus modis, debet
connotare absentiam cujuscumque impedi­
menti voluntarii. Quam si connotet, eo ipso
sine additione alicujus intrinseci deponit
maculam, et dicitur fervida. Unde satis
patet ad ea, qu;eafferebantur in probatione
minoris.
20. Sed objicies, sequi ex hac doctrina, objccquod macula peccati venialis, sive pecca- ll0·
tum veniale habituale recipiatur in chari­
tate : consequens est absurdum : ergo, etc.
Sequela ostenditur, quia privatio, et id quo
privat, habent idem subjectum : sed fervor
charitatis est in charitate, ut ex terminis
liquet: ergo si macula peccati venialis con­
sistit in privatione talis fervoris, sequitur
hujusmodi maculam recipi in charitate.
Falsitas autem consequentis est manifesta :
tum quia charitas non est susceptiva pec­
cati : tum quia nequit denominari habitua­
liter peccans.
Respondetur negando sequelam: et ad Enodaprobationem dicendum est, majorem solum tur.
verificari in privatione formæ absolute
sumptæ, et in se, non vero in privatione
formæ, ut denominantis, vel connotantis ;
nam sicut ad auferendam formam ut deno­
minantem, et connotantem, non est neces­
sarium auferre formam in se, sed sufficit
auferre connotatum : ita non requiritur,
quod idem sit susceptivum privationis for­
ma? ut connotantis, et formæ secundum.se.
Et ita accidit in præsenti, quia ut charitas
sit fervens, non sufficit sola charitas in se,
sed præter hoc rectam debet connotari in
obliquo absentia impedimentorum; atque
ideo fervor habitualis consistit in complexo
hujusmodi recti, et obliqui. Cumque hoc
complexum cesset ex cujuslibet extremi
defectu, non requiritur ad privationem
fervoris, quod charitas deficiat in se, sed
sufficit quod obliquum deficiat, et sic dis­
solvatur complexum. Unde neque oporlet.
quod privatio fervoris charitatis recipiatur
in ipsa charitate, sed debet recipi in sub­
jecto illius complexi, sive utriusque ex­
tremi, quod non est charitas, sed volun­
tas.
-Juxta quam doctrinam addi etiam po-

v

i' ;<

3 . ‘i

i
-4

DE CHARITATE.

s

test, minorem illius probationis falsam
esse, quia fervor charitatis non recipitur
in charitate. sed in voluntate ; quia præ­
dictus fervor non addit charitati aliquid
intrinsecum, sed est ipsa charitas in recto
connotans absentiam impedimentorum,
quæ ejus exercitium retardent.
SirçÎ3 **· Arguitur quarto: nam peccata veMGUuu.nialia diminuunt differentiam constituti­
vam habitus charitatis: ergo diminuunt
charitatem. Consequentia liquet, quia præ­
dicta differentia est realiter idem cum cha­
ritate. Antecedens autem suadetur; nam
esse difficile mobile, est differentia consti­
tutiva habitus charitatis : sed charitas per
repetitionem venialium desinit esse diffi­
culter mobilis, siquidem non manet ita
firma, sicut prius: ergo venialia dimi­
nuunt differentiam constitutivam chari­
tatis.
mtior’ Confirmatur primo; nam quædiminuunt
prias, actum, diminuunt etiam habitum, siquidem
operatio debet proportionari principio : sed
venialia diminuunt actum charitatis; qui
enim ad venialia afficitur, remissus amat
Deum: ergo venialia diminuunt habitum
charitatis.
serant. Confirmatur secundo; nam quilibet ac­
tus meritorius quantumvis imperfectus, et
remissus, auget habitum charitatis, ut sa­
tis constat ex dictis disput. prxced. Ergo
quilibet actus demeritorius, tametsi im­
perfectus in linea mali, cujusmodi sunt
venialia, diminuit habitum charitatis.
Consequentia palet tum a paritate : tum
quia contraria habent rationes oppositas.
^.Gl Ad argumentum respondetur peccare in
H U
>10· pluribus. Primo, quia si convinceret, pro­
baret charitatem tolli per quodlibet pecca­
tum veniale, quia differentia constitutiva
rei non habet latitudinem : unde vel talis
differentia non diminuitur, vel si dimi­
nuitur, perit. Secundo, nam falso supponit
rationem difficulter mobilis esse differen­
tiam constitutivam charitatis ; est enim
ratio generica, et valde remota, in qua
charitas convenit cum omnibus habitibus.
Sed utut sit, negamus antecedens. Cujus
D. Tbn. probationem optime diluit D. Thom. loco
citato ex quxslione de malo, in respons. ad
4, his verbis : « Dato quod difficile mobile
t esset differentia constitutiva, adhuc ra« tio non sequeretur; quia quod aliquis
« habitus fiat de facile mobilis, potest con« tingere dupliciter. Uno quidem modo
< per se, quia scilicet non habet esse ita

α perfectum in subjecto; et sic quidquid
« diminueret hoc, quod est difficile mobile
α circa habitum, diminueret ipsum habi« tum. Alio modo per accidens, eo scilicet,
<i quod inducitur dispositio ad contrarium.
« Ut si dicamus, quod forma aquæ per
« susceptionem caloris fiat minus difficile
« mobilis ; et tamen constat, quod forma
<x substantialis non diminuitur. Et per
« hunc modum veniale diminuit hoc,quod
« est difficile mobile circa charitatem. <
Videlicet non quia auferat aliquid ei in­
trinsecum, sed quia disponit ad peccatum
mortale, quo charitas evacuatur.
Primam confirmationem diluit S. Doc-Bepi
tor loco citato in respons. ad 16, ubi ait :
a Dicendum quod actus potest diminui du·
« pliciter. Uno modo quantum ad facilita- ω
e tem agendi, ut scilicet homo non possit1'· Λ
α tantum agere; et sic quod diminuit ac« tum, diminuit principium habitus, quod
« est forma. Alio modo quantum ad exe« quutionem actus ; et sic non oportet.
a quod id quod diminuit actum, diminuat
a formam. Non enim diminuit gravitatem
α lapidis columna, quæ retinet ipsum, ne
« cadat deorsum ; nec diminuit virtutem
α gressivam hominis, qui ligat ipsum. Et
u per hunc modum veniale diminuit ac« tum charitatis. non autem primo modo.
Ad secundam negamus consequentiam.it.-riEt ratio disparitatis est manifesta; quoniam
ut actus sit meritorius vitæ æternæ, debet
referri in Deum utultimum finem, et ob­
jectum charitatis, ut explicuimus tract. 16,
disputatione -1, dub. 1, habetque ex hac parte
sufficientem vim ad augescendam charita­
tem, saltem moraliter, seu meritorie, ut
disput. prxced. dub. 3, explicuimus. Cæterum non omnis actus demeritorius avertit
ab ultimo fine, et sic nec diminuit adhuc
demeritorie charitatem, nec opponitur pro­
prie actui meritorio, sed solum secundum
quid, ut supra diximus § 1.

DISPUTATIO VII.
De perfectione virtutis charilulu.
Cum perfectio specifica cujuslibet habi­
tus desumatur per habitudinem ad ejus ac­
tum, et objectum ; merito postquam egimus
de actu, et objecto charitatis, disputatio­
nem instituimus circa hujus virtutis per­
fectionem, quam investigare oportet tum
per

DISP. VII, DUB. I.
per comparationem ad alios habitus secundum se acceptos, tum ex modo quo chari­
bs se habet ad illos. Sed ante alia opus est
determinare

DUBIUM I.
.In charitas sit virtus, et utrum unica, an
multiplex:.
Prior hujus dubii pars haud obscure col­
ligitur ex dictis in hoc tractatu. Sed pro
pleniori intelligentiæ observandum est,
quod sicut vitium potest sumi dupliciter,
scilicet quoad essentiam, et ita importat in­
clinationem permanentem ad objectum ra­
tioni dissonum; et quoad statum, et sic
supra prædictam inclinationem addit pro­
pensionem quasi dominantem subjecto,
practicam, et de facili reducibilem ad ac­
tum, ut explicuimus tract. 13, disp. 1, a
n. 24, ita etiam virtus potest duobus modis
considerari : primo quoad essentiam, quo
pacto importat inclinationem firmam ad
actum rectum : secundo quoad statura, qua
ratione supra illam inclinationem addit
habitudinem ad ultimum finem, et con­
junctionem cum aliis virtutibus, quæ ad
denominandum subjectum simpliciter virluosum requiruniur. Cum ergo inquirimus,
an charitas sit virtus, utrumque, videlicet
essentiam, et virtutis statum, comprehen­
dimus, et controversiæ subjicimus.

Resolutio dubii quoad priorem partem.
!

I
I
1

1. Dicendum est primo, charitatem esse
fi.’’ virtutem quoad essentiam, et statum ; atque ideo quamlibet charitatem, sive inten­
sam, sive remissam, et admixtam passio­
nibus, esse simpliciter virtutem. Hæc
conclusio est communis inter TheologOs,
i îkeamquecum D. Thom. in prxs. q. 23, art.
3, luentur specialiter Bannez, Aragon, et
£'· Malderus ibid. Arauxo dub. 3, Ferre quxst.
Pr? ll,§ 15, Valentia punct. 1, § 3, Suarez
disp. 3, sect. 1, et alii plures. Probatur
feii·breviter quoad primam partem; nam virSAY.
latis essentia consistit in eo, quod sit dispositio perfecti ad optimum : sed charitas
sa ι-st hujusmodi : ergo est virtus secundum
essentiam. Major continet diffinitionem
essentialem omnis virtutis, traditam a Phi­
losopho 3, Physic, cap. 3, in quo nomine

2«7

dispositionis, significatur ratio habitus, seu
qualitatis permanentis; et per ly perfecti,
significatur potentia ut constituta per ipsam
virtutem ; et denique per ly ad optimum,
significatur actus absolute perfectus circa
suam materiam, ut explicuimus tractatu
12, disp. I, n. 69. Minor autem facile cons­
tat; nam charitas est qualitas permanens,
sicut et gratia, in qua radicatur : deinde
perficit voluntatem in seipsa, et denique
elicit actum valde perfectum in propria
materia, cujusmodi est amor Dei super om­
nia. Quæ satis liquent ex præcedentibus
disputationibus.
Confirmatur ex D. Thom. inprxs. quo”r
niam virtus est essentialiter habitus eliciens
actum attingentem regulam rationis : sed
·,
habitus charitatis elicit actum attingentem
supremam rationis-regulam : ergo est es­
sentialiter virtus. Minor probatur, et de1
claratur; nam regula humanorum actuum
duplex est : alia homogenea, sive ejusdem
rationis, quam attingunt actus virtutis ac­
quisitas; alia vero heterogenea, sive supe­
rioris ordinis, quam attingunt actus virtu­
tis infusae : atqui actus charitatis attingit
hanc superiorem regulam; siquidem nos
conjungit Deo ultimo fini, in ordine ad
quem attenditur omnis regulatio, et recti­
tudo mediorum : ergo habitus charitatis
elicit actum attingentem regulam ratio­
nis.
x
2. Sed objicies primo : nam amor natu- Duplex
Duplex
ralis Dei super omnia est actus honestus,objectio,
et attingens regulam rationis; et tamen ad
eum eliciendum non ponitur specialis ali­
qua virtus superaddita voluntati, siquidem
non datur habitus charitatis naturalis :
ergo licet amor supernaturalis Dei super
omnia sit actus honestissimus, non oportet
quod ad eum eliciendum detur specialis
virtus, seu habitus charitatis. Secundo, quia
amicitia non est virtus, sed aliquid conse­
quens virtutem, ut tradit D. Thom. ini). Tho.
prxs. q. 23, art. 3 ad l.sed charitas est
essentialiter amicitia, utstatuimus disp. 1,
dub. 3. Ergo charitas non est virtus.
Ad primam objectionem respondent AhquoSuarez ubi supra, Lorea disp. 4, et quidam
ali negando minorem; existimant enim mam ob­
dari specialem charitatis virtutem acquisi­ jectio­
tam ad eliciendum amorem naturalem Dei nem.
Suàr.
super omnia. Quod sibi persuadent : tum Lorca.
quia ille amor, si repetatur, debet aliquem
habitum generare, ut in aliis actibus ho­
nestis contingit. Tum quia sicut actus co-

.

Γ

-a
y

»■> - .

ii-·

!■

r. K '

•£
•·

{

-7 </-

■t.

288

DE CHARITATE.

lendi Deum authorem naturalem est ho­
nestus, et afferens specialem difficultatem ;
ita etiam actus amandi Deum finem natu­
ralem : sed praeter religionem infusam,
quæ colit Deum supernataralem auctorem,
ponitur specialis virtus religionis acquisi­
tae» quæ exhibeat cultum Deo naturali Au­
thor! : ergo præter charitatem infusam
admittenda est virtus charitatis acquisita?,
quæ eliciat amorem Dei super omnia ut
aulhoris, et finis naturalis. Et juxta hanc
doctrinam retorqueri potest objectio ; nam
si pro elidendo amore naturali Dei super
omnia ponitur specialis virtus; a fortiori
I debet admitti ad elidendum supernaturalem amorem.
Kejici· 3. Sed prædicta doctrina falsa est, et
d. T!» contra D. Thom. 1. p. 7. 62, art. 2 ad 3,
et 1, 2, q. 109, art. 3 ad 1, et in 3, dist. 27,
7. 2, art. 3 ad 5, in quibus locis aperte do­
cet, aut supponit, non dari talem virtutem.
Et ratio a priori desumitur ex his. quæ
diximus tract. 8, disp. 4, a n. 20, ubr sta­
tuimus habitum convertentem voluntatem
ad ultimum finem debere esse superioris,
aut æqnalis virtutis cum eadem voluntate;
aliter enim non potest voluntatem totali­
ter, et àdæquate eidem fini subjicere. Om­
nis autem habitus acquisitus est inferior
voluntate, siquidem comparatur ad illam
ut pars, et effectus ad causam æquivocam.
I nde nullus habitus acquisitus potest vo­
luntatem convertere ad ultimum finem, sive
(et idem redit) habere talem finem pro ob­
jecto. Quod ibidem fusius ostendimus. Cum
ergo habitus ad elidendum amorem natura­
lem Dei finis naturalis super omnia dilecti
converteret voluntatem ad ultimum finem,
sequitur talem habitum esse impossibilem.
Accedit, quod prædictus habitus non da­
ret posse voluntati ad illum actum; siqui­
dem voluntas ex seipsa habet sufficientes
vires, et inclinationem ad eum eliciendum,
ut late ostendimus tractatu 14, disputatione
2, dub. 4. Nec requireretur ad tollendam
aliquam difficultatem ; nam hæc non oritur
ex defectu inclinationis voluntatis ad talem
finem, sed ex passionibus eam inclinatio­
nem retardantibus, ut satis aperte docet D.
D. Thn.Thom. locis supra relati·;. Unde posito,quod
passiones temperentur, et per alias virtutes
reducantur ad medium rationis, nullam
difficultatem habet voluntas in eliciendo
prædictum amorem : atque ideo non opor­
tet adjicere voluntati tertiam aliam virtu­
tem a cæteris diversam.

Ad hæc, virtus adquisitn sicut non com­
paratur unico actu, sed pluribus; ita nec
deperditur per unicum actum contrarium,
sed per plures; et ideo si daretur virtus
adquisita ad amandum Deum finem ulti­
mum naturalem, talis virtus non destrue­
retur per unicum peccatum mortale. Ex
quo ulterius fieret, quod homo existons in
peccato, et habitualiter aversus a Deo fine
ultimo, maneret habitualiter conversus in
Deum ultimum finem; quod est impossi­
bile, ut ostendimus tract. 8, disput. 4, dub.
2, et tract. 14, disput. 2, dub. A, et tract.
15. disp. 2, dub. 4, § 3.
Nec motiva contraria urgent. Non primum; quia per actus procedentes a potentia habente, quantum est de se, sufficientem
inclinationem, et determinationem ad illos. nullus generatur habitus, sed ad sum­
mum inducitur quaedam facilitas ex remo­
tione impedimentorum extrinsecorum. Et
hac de causa licet quis repetat actus riden­
di, nullum generat habitum : et licet homo
sæpius amet seipsum, nullam generat vir­
tutem; quia ad hunc amorem habet ex
parte voluntatis sufficientem determina­
tionem, et inclinationem, ut ex professo
ostendimus tract. 12, disp. 2, dub. 3. Cum
ergo ex naturali inclinatione magis diligat
Deum, quam seipsum, ut explicuimus
tract. 14, disp. 2, dub. 4, non oportet, quod
per actus diligendi Deum ut ultimum fi­
nem naturalem, producat in se aliquam
virtutem. Praesertim cum talis virtus re­
pugnet, ut supra ostendimus. Nec secundum
urget; nam ad diligendum Deum finem
naturalem super omnia, datur sufficiens
inclinatio, et determinatio ex parte volun­
tatis ; unde superfluum est adjicere pro illo
actu specialem virtutem. Cæterum circa
legitimum Dei cultum non datur hujus­
modi determinatio, cum possit esse defectuosus vel per defectum, vel per excessum,
ut tradit D. Thom. infra, qu.rst. 81, art. 5D·
ad 3; unde opus est, quod verus, et legiti­
mus Dei cultus correspondent speciali vir­
tuti determinanti voluntatem circa illum.
Quæ diversitas vel ex eo colligitur, quod
ad eliciendum amorem Dei finis naturalis
super omnia, sufficit ex parte intellectus
ipsum lumen naturale absque alia virtute;
ad exhibendum autem Deo legitimum cultum requiritur ex parte intellectus virtus
specialis prudentiae, quæ determinet quando, ubi, et quomodo debeat tatis cultus exhiberi.
4. Ad

I
|
I
|
;
'

- .Λ

»:

talem ox pario objecti, distinctam ab ilia,
quæ corresponde! virtutibus. Et ita non
oportet, quod sit virtus specialis, sed suffi­
cit, quod sit quædam extensio virtutum,
quatenus temperatus v. g. non solum vult
temperate vivere, sed etiam id amat in
aliis, el propterea cum temperatis speciali­
ter communicat. Et hinc sumitur ratio disparitatis inter amicitiam humanam, et
charitatem; nam hæc addit specialem dif­
ficultatem excedentem naturalem vim, et
determinationem voluntatis creatae, et ita
debet esse virtus specialis. Quam differen­
tiam assignavit D. Thom. loc. cit. his ver-». TrA
bis : a Non enim habet, » scilicet humana
amicitia, « rationem laudabilis, et honesti,
K nisi ex objecto, secundum scilicet quod
fundatur super honestate virtutum.
Quod patet ex hoc, quod non quælibet
« amicitia habet rationem laudabilis, et
er honesti, sicut patet in amicitia delecta­
a bilis, et utilis. Unde amicitia virluosa
a magis est aliquid consequens ad virtu­
a tem, quam sit virtus. Nec est simile de
a charitate. quæ non fundatur super vir­
« tutem humanam, sed super virtutem
divinam. »
5. Secunda vero nostræ, et communisSccuiirb
assertionis pars, nempe charitatem, licetn»s'pars
remissam, et conjunctam passionibus, ha-0?**"dl'
bere statum virtutis, probatur brevi, sed
efficaci ratione : nam virtus dicitur habere
non solum essentiam, sed etiam statum vir­
tutis, vel quia conjungitur aliarum virtu­
tum choro, vel quia dominatur vitiis, et
passionibus contrariis, vel quia attingit
ultimum finem, vel denique ob hæc omnia
capita simul sumpta; neque enim amplius
desiderari potest ad virtutis statum, ut de
aliis habitibus, cum dicuntur esse in statu
virtutis, facile constat : sed charitas, licet
minima sit, et conjuncta passionibus, ac
vitiis, habet omnes has perfectiones : ergo
habet non solum essentiam, sed etiam sta­
tum virtutis. Probatur minor; nam in
primis charitas conjungitur omnibus aliis
virtutibus, siquidem nunquam infunditur
sine gratia, quam illæ comitantur ; et ideo
semper habet cæteras virtutes annexas, ut
tradit D. Thom. 1, 2, quxst. 65, art. 3.». Tho.
Deinde dominatur toti supposito, cum con­
vertat illud ad Deum ultimum finem dilec­
tum super omnia ; atque ideo comprimit,
et sub se habet vitia, et passiones, ne in
ejus præsentia prorumpant in actus, quibus .
avertant ab illo fine : unde minima chari-

1
I

4

5

5

&

îJ

_
, 1. Ad objectionem ergo num. 2 proposiUi. .4
tam respondetur omittendo præmissas, et
:U’Vnegando consequentiam. Ratio autem disparilatisconstat ex proxime dictis; nam
voluntas habet ex se vires, inclinationem,
et sufficientem determinationfem ad diligen­
dum Deum finem naturalem super omnia.
Cæterum ad eliciendum amorem supernaturalem charitatis, non habet ex se vires,
neque determinationem. Et ideo opus est,
quod ipsi pro tali actu eliciendo virtus cha­
ritatis superaddatur.
Ad secundam possumus respondere new-gando majorem, quia satis probabile est,
^'2.
xa
iw* etiam in via D. Thom. amicitiam inter
^homines fundatam in communicatione
honesti esse specialem virtutem ab aliis
distinctam. Nec S. Doct, id loco cit. negat,
sed utramque partem ut probabilem pro­
ponit Unde ex Thomistissic docent Aragon,ibidem, § Circa solutionem ad primum,
elArauxo in resp. ad. 3, pro secunda sens^ltnlia. Et ex extraneis idem tuentur Buriis.·. danus in suis Ethicis, lib. 8, quxst. 3, Henricus quodlib. 10, quxst. 12, et Suarez disput.3, sect. 5, num. 5, cum aliis. Ex qua
opinione magis roboratur nostra, et com­
munis assertio : nam si amicitia naturalis
inter homines potest esse specialis virtus,
non est cur id negemus charitati, quæ est
excellentior amicitia hominis ad Deum.
Sed respondetur secundo, et melius, adj. Li mittendo antecedens; probabilius enim
censemus, et D. Thom. magis conforme,
quod amicitia inter homines non est spe"‘^cialis virtus. Tum quia licet S. Doctor
utramque partem eo loco ut probabilem
proposuerit; nihilominus in hanc, quam
posteriori loco proposuit, sapis aperte in­
clinavit his verbis : Potest tamen dici, quod
non est virtus per se ab aliis distincta. Et
postea : Amicitia, inquit, virtuoso magis.
I ttl a liquid consequens ad virtutem, quam sit
rirlus. Quod adhuc expressius docet in 3,
(lift. 27, quxst. 2, art. 2 oc/ 1, et quxst. 2,
de virtutibus, art. 2 ad 1. Idemque tuentur
nobilioresdiscipuli, Capreol. dist. cit.quxst.
unie, ad argumenta contra 1 conclus, ex
Cajet, et Bannez in prxs. Tum etiam, quia
certum est, non quamlibet amicitiam hu­
manam, utputa fundatam in communica­
tione utilis, aut delectabilis, esse virtutem;
sed solum potest dubitari de illa, quæ fun­
datur in communicatione honesti. Hæc
autem suppositis virtutibus, in quibus fun­
datur, nullam importat specialem difficul-

289

BbÉsC

DISP. VII, DUB. I.

590

r

»

DE CHARITATE.

tas snffirft ad resistendum vehementibus
ten talionibus, et ad superandas omnes dif». Π''· ficu Hates, ut Docet D. Thom. 3 part. g. 62,
art. 6 ad 3. Tandem per seipsam attingit
ultimum finem, cum illum habeat pro ob­
jecto sibi specialiter correspondante, ut
constat ex dictis disp. 1, per totam. Nihil
ergo deest charitati, licet minima?, et pas­
sionibus permixta?, ut habeat perfectum
statum virtutis.
Confirmatur primo; nam 1 Jyun. cap. 2,
prima, dicitur : « Qui servat verbum ejus, in hoc
’· « charitas Dei perfecta est. » Et cap. 4. « Si
<■ diligamus invicem, Deus in nobis manet,
1
« et charitas ejus in nobis est perfecta. »
Sed ad servandum verbum Dei, et ad dili­
gendum invicem minima charitas sufficit;
fieri enim non potest, quod quis habeat vel
minimam charitatem. et quod non servet
legem Dei, et diligat proximum. Ergo mi­
nima charitas habet statum perfectionis, et
consequenter virtutis.
Semda. Confirmatur secundo; nam cæ’.eræ vir­
tutes dicuntur habere virtutis statum ex
informatione charitatis, quatenus ab ea
participant ordinem ad ultimum finem, ut
infra
3, declarabimus ; qua ratione fi­
des sine charitate dicitur informis,et mor­
tua ; conjuncta vero charitati appellatur
d. Tt».formata, et viva, ut explicat D. Thom. su­
pra. quæst. 4, art. 3, 4 et 5. Sed quaelibet
minima charitas importat per se praedic­
tum ordinem, cum tota ejus ratio sita sit in
eo, quod convertat ad Deum finem ultimum
supernaturalem dilectum super omnia :
ergo quælibet charitas, etsi minima, et pas­
sionibus, aut vitiis permixta, habet statum
virtutis.
Objec- 6. Sed objicies : nam de ratione virtutis
”0· quoad statum est prompte, faciliter, et de­
lectabiliter operari : sed vehementes pas­
sionum motus, et vitia, quæ ex præcedentibus actibus generantur, et per justificatio­
nem non excluduntur, solent impedire, ne
charitas prompte, faciliter, et delectabiliter
operetur, ut experientia liquet : ergo cha­
ritas non semper habet statum virtutis.
Propter hanc objectionem Lorca in notis
ad art. 3, num. 6, non reputat inconveniens
concedere, quod charitas, dum eas difficul­
tates patitur, non sit virtus secundum sta­
tum. Sed immerito, et contra communem
sententiam Theologorum,, quam rationes
supra factæ satis evincunt.
Soiuilo. Respondetur ergo objectioni, quod major
applicanda est virtutibus acquisitis ; hæc

quippe non requiruntur ad simpliciter
posse, sed ad operandum prompte, et de­
lectabiliter ; et ideo non assequuntur virtu­
tis statum, nisi ob repetitionem plurium
actuum (qui habitus contrarios expellunt),
| eam promptitudinem, et facilitatem in pro­
pria materia inducant. Virtutum autem in­
fusarum status non sic explicandus est, sed
per dominium supra objectum, et eorum
quæ in illo sunt, quatenus illud convertunt
ad Deum finem ultimum, et secum non
permittunt aversionem ab illo, sed cuncta
ipsi habitualiter saltem subjiciunt. Quod
quia quælibet charitas habet, merito dici­
tur habere statam virtutis. Id quod liquet
in Apostolo, qui rebellionem carnis contra
rationem experiebatur, et molestam adeo,
ut de illa conquereretur ; et tamen nemo
negabit charitatem in Apostolo statum vir­
tutis habuisse.
Addimus illas difficultates, quasexistentes in charitate solent experiri, esse extrinsecas, et circa objecta diversa, et infe­
rioris ordinis; unde non tollunt, quod
charitas, quantum est de se, faciat subjec­
tum prompte, et delectabiliter operari circa
proprium objectum ; quod satis, superque
est ad perfectum statum virtutis iufusæ.

§ πPosterior dubii pars absolvitur.
7. Ut secundam dubii partem expedia-uteromus, animadvertendum est, quod ex diversis capitibus potest intelligi multipli­
catio charitatis. Primo, si dicatur unam
charitatem requiri ad diligendum Deum, el
aliam ad diligendum proximum, saltem
non ex motivo bonitatis increatæ, sed ra­
tione bonitatis creatæ supernaturalis, ut in
ipso existentis. Secundo, si dicatur aliam
esse virtutem charitatis infusæ ad diligen­
dum Deum .ultimum finem supernatura­
lem; et aliam esse virtutem charitatis
naturalis , seu adquisitæ ad diligendum
Deum ultimum finem naturalem. Tertio,si
dicatur, aliam esse virtutem charitatis in
via ad diligendum Deum non visum ; et
aliam esse virtutem charitatis in patria ad
diligendum Deum præsentem, et posses­
sum. Sed in priori sensu nequit charitas
multiplicari ; nam charitas, quæ est circa
Deum, extenditur ad diligendum proxi­
mum. quin sit possibilis alia virtus mora­
lis charitatis, quæ proximum ratione bo­
nitatis

^3 *

V

·· ;.
·.

DISP. VJI, DUB, I,
i

nilatissupernaturalis in eo existentis altingat, ut ex professo ostendimus disp. 2, dub.
i
4, in sccundu etiam sensu non debet mul•
liplicari virtus charitatis, quia nec datur,
nec possibilis est virtus naturalis charitalis
circa Deum naturalem finem, ut constat ex
supra dictis n. 3. Undo difficultas reducitur
■
ad ultimam considerationem, utrum vide.
licet sit eadem virtus charitatis in via, et
I
in patria. Quæ difficultas potest adhuc du!
pliciter proponi, nempe an charitas viæ
i
evacuetur per charitatem patriæ, et cesset
in statu beatitudinis; et utrum licet chari­
tas viæ permaneat in patria, debeat ibidem
superaddi nova virtus charitatis specie
distincta. Et in priori sensu facile apparet
[pars negati\a ex Apost. 1, ad Corinth. 13:
I.
Οι Charitasnunquam excidit, sive prophetiæ
< evacuabuntur, sive linguæ cessabunt, sive
«scientia destruetur. » Quibus verbis di­
serte pronuntiat, charitalem qua Deum
nunc diligimus, per gloriam non evacuari.
Nec valet dici, ideo charitatem non exidere, quia alia illius loco subrogetur specie
distincta; quoniam in hoc sensu neque
evacuaretur fides, aut alia cognitio im­
perfecta. siquidem loco earum succedit
scientia beatifica. Quod tamen contradicit
ΐχ<-: intensionem Apostoli, qui verbis proxime
relatis adjungit : » Ex parte enim, cognos·■ cimus, et ex parte prophetamus. Cum aut tem venerit quod perfectum est, evacua< bitur quod ex parte est. » Unde oporlet
catholice fateri, quod habitus charitatis
modo existons in via, perseveret postea in
patria. Et ideo duntaxat disputandum re­
linquitur, an in statu beatitudinis detur
alia charitas specie distincta, ac proinde
multiplicetur ex hac parte virtus charita­
lis. His suppositis.
8. Dicendum est secundo, non dari in
*** statu beatitudinis charitatem specie dis­
tinctam ab ea, quæ modo datur in via ; et
consequenter virtutem charitatis non mul­
tiplicari, sed esse unicam in specie. Secunda
assertionis pars constat ex prima, et ex
proxime prænotatis. Primam vero docet
r D. Thom. 1, 2, quxst. G7, art. 6, et quxst.
Ill, art. 3 ad 2, et in 3, dist. 31, quxst. 2,
art. 2, et alibi sæpe. Cui subscribunt magis
communiter Theologi, Bannez in hac 2, 2,
tet p 24, ari. 8, ubi Arauxo dub. 3, Ferre
V/ quxst. 8, § 1, Joan, a S. Thom. tom. 1, in 1,
2, disp. 2, art. 3, § Nec secunda solutio, et
.<< art. 7. circa finem. Medina 3 p. quxst. 29,
art. 3, Suarez disp. 3, sect. 3, Vazquez 3

29)

part. disp. 24, cap. 3, Torres in prxs. disp. Torres.
77, dub. 6, Lorca disp. 18, Oviedo controv. Oy
1, panel·) 4, et alii plures.
Probatur ratione Divi Thomæ, quia circa Forniaidem objectum formale nequeunt multipli- $enÿ£!;
cari specie virtutes, cum harum specifica
distinctio desumatur ob objecto, ut expli­
cuimus tr. 14, disp. 3, dub. 3, sed si in pa­
tria darentur duæcharitates specie diversa?,
attingerent idem objectum formale : ergo
in patria non dantur duae virtutes charita­
tis, sed solum una charitas, ea videlicet
quæ fuerat in via. Major, et consequentia
constant. Minor autem probatur, quia ob­
jectum formale charitatis modo existentis
in via, est Deus in seipso sub ratione sum­
mi boni, ut constat ex dictis disp. 2, fere
per totam, et præcipue dub. 2. Sed charitas
patriæ nequit habere aliud objectum terminalivum, aut motivum : ergo si in patria
dantur duæ charitates specie diversæ, at­
tingent idem objectum formale.
9. Confirmatur primo, quia omnis actus ConCrprimarius charitatis est ejusdem speciei m
via, et in patria : ergo omnis virtus cha­
ritatis est ejusdem speciei. Consequentia
patet; nam habitus specificantur ab actibus,
et objectis, et propterea impossibile est,
multiplicari virtutes, ubi repugnat multi­
plicari actus primarios illarum. Antecedens
autem probatur, quia omnis actus prima­
rius charitatis habet hoc, quod sit amor
Dei ultimi finis dilecti super omnia, et in
hoc adaequata ejus ratio consistit : ergo
impossibile est, quod dentur plures actus
primarii charitatis specie distincti.
Respondebjs. prædictos actus ex eo dis-Confuta'
tingui, quod amor charitatis in via est li- larber, et in patria necessarius : in via regu­
latur cognitione obscura, et in patria cogni­
tione clara : in via attingit Deum ut bonum
absens, et in patria ut bonum praesens.
Quæ sufficientia sunt ad constituendam
differentiam specificam inter eos actus, et
consequenter ut charitas viæ, et charitas
patriæ distinguantur specie per habitudi­
nem ad tales actus eis differentiis affectos.
Sed hoc facile refellitur; nam prior diffe­
rentia solum infert diversitatem in esse
moris, non autem in esse physico; nam
idem specie actus quandoque est liber, et
quandoque necessarius, ut satis ex se liquet.
Duæ autem posteriores differentiæ sunt
prorsus accidentales amori charitatis con­
siderato secundum speciem; hic enim non
movetur a visione, vel obscuritate, a præ-

a

»

\\

Γ *

L’
fc

ono
VW

DE CHARITATE.

sentia, vol absentia objecti ; sed cum sit
amor amicabilis Dei, tendit in ipsum se­
cundum "se, et ratione summa? bonitatis,
quam habet in seipso : unde sive objectum
sit absens, sive præsens, et sive clarum,
sive obscurum,semper retinet eandem spoD Ttio-ciem, ut optime docuit D. Thom. loco cit.e.v
1, 2, his verbis : α Quando imperfectio alic cujus rei non est de ratione speciei ipe sius, nihil prohibet idem numero, quod
« prius fuit imperfectum, postea perfectum
e esse, sicut homo per augmentum perfi« citur.et albedo per intensionem. Charitas
o autem est, de cujus ratione non est ali« qua imperfectio, potest enim esse et ha<■ biti, el visi, et non visi. Unde charitas
<r non evacuatur per gloria? perfectionem,
c sed eadem numero manet. » Si autem
ferri in Deum sub ratione non visi, et
non praesentis, esset de ratione specifica
charitatis, quæ modo est in via, non posset
non evacuari per visionem, et præsentiam
objecti, quod est satis aperte contra Apostol.
ut n. 7 ponderavimus. Signum ergo est,
prædictus diSerentias visi, et non visi,
præsentis, et non præsentis, esse accidenta­
rias, et praeter speciem propriam amoris
charitatis.
Bobnra- 10· Confirmatur secundo eadem ratio
evertendo amplius praedictam responsiovnu). nem : quoniam diversæ specie cognitiones
tunc solum inferunt diversitatem forma­
lem in objecto voluntatis, atque ideo dif­
ferentiam specificam in actibus illud at­
tingentibus , qaando applicant diversam
rationem formalem objectivam. nempe
differentem bonitatem ; aliter enim diver­
sitas cognitionis per accidens se haberet ad
D. Tiro.prædictum effectum, ut tradit D. Thom.
quxst. 22, de Ierit. art. -1 ad 1. et quxst. 25,
art. 1 ad 6. Sed per cognitionem fidei, et
per cognitionem gloriæ proponitur eadem
ratio formalis objectiva, nempe summa
bonitas, qua Deus est perfectus in seipso,
et amabilis super omnia : ergo prædictæ
cognitiones non inferunt diversitatem for­
malem in objecto charitatis, nec differen­
tiam specificam in actibus illud attingenti­
bus. Videantur quæ diximus tract. 9, disp.
1, a num. 63.
objic,es : nam dona distinguuntur
essentialiter a virtutibus circa eandem ma­
teriam, ex eo quod ad actus virtutum mo­
vet ratio nostra, ad actus vero donorum
movet inspiratio divina, ut expresse tradit
D. Thom. infra, q. 68, art. 1. Unde actus

i v. g. fortitudinis regulatus per rationem
nostram, distinguitur in specie ab actu
fortitudinis facto ex instinctu Spiritus
sancti : ergo sufficit diversitas ex parte co1 gnitionum.ut actus amoris per eas regulati
distinguantur in specie; et consequenter
amor charitatis regulatus per fidem distin­
guetur specifice ab actu charitatis regulato
per lumen gloriæ.
Respondetur, quod licet dona, et virtules&tt:».
possint versari circa eandem materiam
materialiter sumptam, semper tamen at­
tingunt illam sub diversa ratione formali,
quia dona illam attingant secundum eam
convenientia? rationem quæ excedit com­
munes regulas prudentiæ etiam infusæ, ut
explicuimus tract. 12. in arb. viri. numera
7. Unde mirum non est, quod dona et vir­
tutes infusæ distinguantur essentialiter, eo
plane modo, quo licet virtutes infusæ, et
acquisitæ attingant aliquando eandem ma­
teriam, distinguuntur in specie ; quia ac­
quisitæ attingunt illam ut regulatam per
conformitatem ad finem naturalem ; et in­
fusæ ut regulatam per habitudinem ad supernaturalem finem : quæ diversitas indu­
cit differentiam formalem objectivam, ut
diximus in eodem tract, disp. 3, dub. 1. Fi­
des autem, et visio non proponunt diversas
rationes formales motivas charitatis. sed
eandem Dei bonitatem. Unde non oportet,
quod charitas consequens fidem distingua­
tur in specie a charitate, quæ sequitur vi­
sionem; sed accidit charitati, quod ejus ob­
jectum credatur, aut videatur in seipso.
§ HI.

-

I

Ilefertur opinio srcundx assertioni
contraria.
II. Contra præcelentem assertionem
sentiunt Scotus in 3, dist. 31, quxst. unica,
Lychetus ibidem. 1’ithigianus quxst. unica,LyAt
art. 3, Almainus quxst. 1. dub. 3. et alii.^ï
Quibus ex Thomistis suffragari videntur/}^
Cajet. 1 part, quxst. 82. art, 2, et Capreol. d’t*.
in 1, dist. quxst. 3 ad 3. Quæ opiniop?j^
potest probari primo ex D. Thom in hacr·^
2, 2, quxst. 24, art. 1, ubi proponit hoc argumenntum : si charitas viæ posset in in­
finitum augeri, posset adæquare charitatem
patriæ, quo I est inconveniens. Cui sic occurrit : ·< Ad primum dicendum, quod raI
·< tio illa procedit in his, quæ habentquan« titatem ejusdem rationis ; non autem in
I
his:

DISP. VII, DUB. I.

his, quæ habent diversam rationem
« quantitatis : sicut linea quantumcunque
< crescat, non attingit quantitatem super< ficiei. Non est autem eadem ratio quanti< talis charitatis viæ, quæ sequitur cogni< tioneni fidei ; et charitatis patriæ, quæ
■i sequitur visionem apertam. I nde ratio
< non sequitur. » Sentit ergo D. Thom.
charitatem viæ, et charitatem patriæ esse
divers» rationis specific», sicut specie dif­
ferunt linea, et superficies.
hux Hespondetur negando consequentiam,
qua» longe divertit a mento S. Doctoris. Non
enim negat essentiam charitatis viæ adæ­
quare essentiam charitatis patriæ, neque
quod charitas viæ valeat habere intensio­
nem æqualem intensioni charitatis patriæ,
ut dub. 4, declarabimus. Sed tantum inten­
dit. quod perfectio charitatis viæ non possit
adæquare perfectionem charitatis patriæ
quantum ad ea, quæ charitati conveniunt
ratione status, eo quod charitas viæ est in
statu amissibili; charitas vero patriæ est in
statu inamissibili, et consummato : et se­
cundum hoc dicit, quod habent quantita­
tem divers» rationis, et quod prior nequit
adæquare secundam. Sicut si diceremus,
quod puer, ei vir habent perfectionem di­
vers» rationis, et quod puer manens puer,
quantnmcunque crescat, nequit adæquare
perfectionem viri. Cæterum sicut hoc non
evincit, quod puer, et vir differant secunnum speciem, sed solum quod habeant sta­
tus diversos : ita neque illa diversitas pro­
bat distinctionem specificam inter charita­
tem viæ, et charitatem patri», sed solam
differentiam statuum, et unius supra alte­
rum excessum. Quod, et non amplius, in—
Iftltendit D. Thom. declarare exemplo line»,
et superficiei.
12. Arguitur secundo : nam quæconse^•quuntur principia proxima specie distincta,
’ debent specie distingui ; qua ratione proprietates consequentes naturam equi, et
naturam leonis, specie differunt : sed cha­
ntas viæ et charitas patriæ consequuntur
principia proxima specie diversa : ergo
charitas viæ, et charitas patriæ distinguun­
tur in specie. Probatur minor ; nam chari­
tas viæ dimanat a gratia mediante fide, et
charitas patriæ dimanat a gratia me­
diante lumine gloriæ : constat autem, quod
fides.et lumen glori» differunt essentialiter.
Respondetur mojorem solum verificari
in his, quæ consequuntur principia proxi­
ma specie distincta, quatenus distinguan-

293

tur ; secus vero, si ad illa sequantur, qua­
tenus unum quid sunt in officio radicis, ut
patet in sensu visus, qui consequitur natu­
ras specie diversas, non quatenus diversæ
sunt, sed quatenus conveniunt in aliqua
prædicato, ad quod visus sequitur, utputa
in ratione animalis perfecti. Et valde pro­
babile est, omnes intellectus Angelorum
esse ejusdem speciei, licet dimanent a na­
turis specifice distinctis ; quia dimanant
ab eis, non quatenus distinguuntur, sed
quatenus omnes conveniunt in gradu sub­
stantiæ spiritualis complète, qui licet sii
genericus in esse entis, est tamen ultimus,
et specificus in munere radicandi in­
tellectum. Et idem proportionabiliter con­
tingit in præsenti ; nam charitas non res­
picit ut principium proximum fidem, et
lumen gloriæ, secundum quod distinguun­
tur inter se, sed quatenus conveniunt in
hoc, quod proponunt objectum proprium,
et specificativum voluntatis, nempe infini­
tam Dei bonitatem in seipso.
Adde, quod si hoc argumentum esset ali­
cujus efficaciæ, probaret non solum dari
in patria charitatem specie distinctam ab
ea, quam modo habemus in statu viæ; sed
etiam quod hæc evacuaretur in patria : si­
quidem supponitur per se dependere a fide, .
qu» conjungi non valet cum statu beatitu­
dinis. Hoc autem quam absurdum sit, cons­
tat ex supra dictis num. 7.
13. Sed contra arguitur tertio : nam Tertium
impossibile est, quod per fidem, et lumen
glori» apprehendatur, et proponatur idem
formaliter objectum : ergo charitas conse­
quens fidem, et charitas consequens lumen
glori» attingunt objecta formaliter diversa,
atque ideo distinguuntur specie.Consequen­
tia patet, et antecedens suadetur : tum quia
objectum fidei est creditum, objectum vero
luminis est visum : creditum autem, et vi­
sum formaliter distinguuntur. Tum etiam,
quia objectum fidei est absens sub ratione
absentis, cum fidei notitia sit abstractiva ;
objectum vero luminis est præsens sub ra­
tione præsentis, siquidem visio est notitia
intuitive : sed absens sub ratione absentis,
et præsens sub ratione præsentis sunt objec­
ta formaliter distincta : ergo impossibile est,
quod fides, et lumen gloriæ apprehendant,
et proponant idem formaliter objectum.
Confirmatur, quia ut D. Thom. 1 part. Conür(]. 80, art. 2, docet: « Differenti» appre-D“aThô.
u hensi sunt differenti» appetibilis ; unde
« potentiæ appetitivædistinguuntursecun- -

».·
' Ji
: ·'·.>·'·* .'V
9

.

<#··

i

f.·

;·

-

λ

204

DE CHARITATE.

« dum differentiam apprehensorum, sicut
c. secundum propria objecta. » Sed certum
est, fidem et lumen gloriæ importaro apprehensionesessentialiter distinctas : ergo
charitas consequens fidem distinguitur
essentialiter a charitate, quæ consequitur
lumen gloriæ. Et urgetur amplius ; nam
quia appetitus sensitivus sequitur sensum,
et appetitus rationalis sequitur intellectum;
et sens.is. et intellectus distinguuntur essen­
tialiter in apprehendendo, et proponen­
do objectum appetitus ; propterea appeti­
tus sensitivus, et rationalis distinguuntur
in specie : sed charitas viæ sequitur fidem,
charitas vero patriæ sequitur lumen ; et
fides, et lumen differunt essentialiter : ergo
charitas viæ, et charitas patriæ distinguun­
tur specie.
Respondetur argumento distinguendo
oeatü. antecedens, illudque concedendo de iden­
titate formali objecti, ut specificat fidem,
et lumen gloriæ; sed negari debet in­
tellectum de identitate objecti in ordine
ad actum, aut habitum voluntatis. Fieri
enim optime potest, quod cognitiones spe­
cie differentes proponant voluntati idem
objectum formale, sicut cognitio humana,
et angelica Dei ultimi finis naturalis spe­
cie differunt, cum attingant illud objectum
cum diversa abstractione, et immaterialitate ; et tamen proponunt idem formaliter
objectum voluntati, siquidem amor natu­
ralis Dei super omnia ejusdem speciei est
in Angelo, et homine. Et ratio a priori est,
quia licet nihifsit volitum, quin præcognitum ; tamen non oportet, quod eadem sit
ratio sub qua, vel motivum amandi, et co­
gnoscendi ; intellectus enim attingit objec­
tum quia λ-erum, et voluntas quia bonum :
intellectus trahit ad se res, et voluntas fer­
tur ad illas. Unde illa ratio, quæ se habet
per se ad actum intellectus, potest se habere
de materiali ad actum, et habitum volun­
tatis. Et ita accidit in praesenti, nam ratio­
nes visi, et non visi se habent per se in or­
dine ad notitiam claram, et obscuram ; et
tamen sunt accidentales respectu amoris,
qui fertur per se ad summum bonum in se,
sive videatur, sive non. Unde ad primam
antecedentis probationem, quatenus potest
huic doctrina? opponi, respondetur objec­
tum charitatis non esse visum, ut visum ;
neque esse non visum, ut non visum ; sed
esse summum bonum, quod videtur, aut
creditur : et ratio summi boni, quoquo mo­
do cognoscatur, movet ad eundem specie

amorem. Ad secundam dicimus, notitiam
abstractivoin, et inluitivam attingere idem
bonum, licet prior connotet illud absens,
et posterior connotet illud præsens. Sed
hæc differentia esi prorsus accidentalis res­
pectu amoris, qui fertur in bonum ratione
summae bonitatis, quam habet in se, non
vero ratione absentia», vel præsentiæ.
Ad confirmationem respondetur, diilc-own·
rentiam apprehensi tunc inferre differentiam appetibilis , et appetitus, quando
prehensio proponit diversam rationem
formalem motivam appetitus, secus veru
si eandem rationem repraesentet, ut expli­
cat D. Thom. locis num. 10 relatis. Id au­
tem non verificatur in nostro casu, qufa
fides, et lumen gloriæ proponunt eandem
bonitatem motivam charitatis, siquidem
id modo credimus, quod videbimus postea.
Unde patet ad difficultatis augmentum;
nam sensus nequit apprehendere nisi bo­
num particulare, et intellectus potest ap­
prehendere bonum universale : particulare
autem bonum, et universale bonum impor­
tant diversas ration es formales de linea
appetibilis, et ideo ad sensum, et intellec­
tum sequuntur appetitus specie diversi,
14. Arguitur quarto, quia idem habitusQaiu*
nequit esse principium permanens amandi
libere, et amandi necessario : sed charitas
viæ est principium permanens amandi li­
bere, et charitas patriæ est principium per­
manens amandi necessario : ergo charitas
viæ, et patriæ non sunt idem habitus. Mi­
nor, et consequentia constant. Major autem
probatur, quia ita se habent amare libere,
et amare necessario, sicut assentire libere,
et assentire necessario : sed repagnat.
quod idem habitus sit principium perma­
nens assensus liberi, et assensus necessa­
rii : ergo idem habitus nequit esse princi­
pium amandi libere, et amandi necessario.
Confirmatio, quia amor liber Dei, et f'3*·
amor necessarius Dei, quales sunt amores
viæ, et patriæ, distinguuntur essentialiter:
ergo et habitus illis correspondentes. Con­
sequentia patet, "tum a paritate, tum quia
habitus specificatur per ordinem ad actus
sibi primario correspondentes. Antecedens
autem probatur, quia repugnat quod idem
specie actus sit satiativus, et non sit satiativus voluntatis ; sicut implicat quod eadem
specie forma satiet, et non satiei materiam
primam : sed amor liber Dei, qualem ha­
bemus in via, non satiat voluntatem ; amor
autem necessarius Dei, qualis est in patria,
voluntatem

-*

DISP. VII, DLR. 1.

voluntatem saliat perfecte : ergo prædicti
amores distinguuntur essentialiter.
Ad argumentum respondetur eundem
eS-a. habitum non posse habere rationem prin­
cipii permanentis ad amandum libere, et
amandum necessario, si respiciat per se
primo, et ratione sui modos libertatis, et
necessitatis in actibus : posse autem eun­
dem hobitum respicere per se primo amo­
rem, cui vel ex parte subjecti, vel ex aliis
capitibus accidat esse necessarium, aut li­
berum ; quia tunc hæc differentia in acti­
bus reperta non respicitur ab habitu, nec
terminat ejus inclinationem primariam.
Et sic accidit in nostro casu ; nam charitas
non recipit perse primo nisi amorem amicabileni Dei, cui accidit esse liberum ob
absentiam objecti non determinantis vo­
luntatem ; aut necessarium ob ejus præsentiam : et in hoc sensu negamus majorem.
Ad cujus probationem iterum neganda est
major, quia liberum, et necessarium sunt
differentiae accidentales respectu amoris
amicabilis, ut modo vidimus ; sed possunt
essedifferentiæ per se, et essentiales res­
pectu cognitionis, et habituum intellectua­
lium. Nam verum non visum movet ad
assensum fidei, qui liber est ; ubi autem
evidenter apparet, movet ad assensum
scientiæ, qui necessarius est. Cumque re­
pugnet fides, et scientia circa idem objec­
tum, ul vidimus tract. 17, disputat. 3, dub.
•2, fieri non potest, quod idem habitus sit
principium assensus liberi et assensus ne­
cessarii.
15. Ad confirmationem respondetur negando majorem intellectam de distinctione
essentiali quoad substantiam amoris, et se­
cundum tendentium specificam in objectum;
base enim’ eadem est in via, et in patria,
licet amor Dei pro his statibus importet
modos intrinsecos essentialiter distinctos :
nam in via dicit respectum ad principium
agens cum indifferentia, et in patria habi­
tudinem ad principium omnino determi­
natum ; qui respectus distinguuntur ab
operatione, et sunt extra speciem illius,
juxta ea quæ diximus tract. 10, disput. 2,
a num. 80, et tract. 11, disput. 1, dub. 2.
Inde sicut quia modi libertatis, et moralilatis sunt extra speciem, quam habent ac­
tas nostri in esse physico, potest idem spe­
cie actus quandoque esse liber,et quandoque
necessarius ; quandoque bonus, et quando­
que malus, ut ostendimus locis cit. et tract.
11, disp. 6 , dub. 2 , ita idem in spe-

295

cie amor charitatis potest esse liber in
via, et necessarius in patria. Ad probatio­
nem autem majoris dicendum, ad lineam,
et speciem amoris non pertinere, quod sa­
tiet, aut non satiet voluntatem, cum amor
non sit apprehensi vus,et possessivus objec­
ti : qua ratione tract. 9, disp. I, a num. 58,
ostendimus nostram beatitudinem forma­
lem non consistere in actu amoris. Dicitur
autem amor patriæ satiativus, quia sequi­
tur ad visionem Dei, qua est formalis pos­
sessio summi boni satiantis voluntatem.
Unde differentia ex hac parte desumpta est
accidentalis respectu amoris amicabilis
considerati secundum speciem ; nam sic
acceptus fertur in bonum secundum se, et
præscindit a possessione. Per quod patet
ad exemplum probationi insertum ; nam
forma per seipsam, et ratione sui actuat
materiam : unde quæ ita actuat, ut satiet
appetitum, nequit non essentialiter distin­
gui a forma, quæ materiam insatiatam re­
linquit ; et ita se habent forma coelestis, et
sublunaris. Quamvis possit etiam satis pro­
babiliter dici, ad hanc differentiam in sa­
tiando sufficere diversitatem ex parte modi
actuandi materiam, sicut eadem anima ra­
tionalis modo non satiat appetitum materiæ, nec constituit corpus incorruptibile, et
tamen in beatitudinis statu illam satiat, et
hoc constituit. Quod magis confirmat veri­
tatem nostræ assertionis.
16. Sed dices, hinc fieri, quod non so- objeclum permaneat in patria idem numero ha-^θ·^1
bitus charitatis, et idem actus amoris quoad
speciem ; sed etiam idem numero amor,
qui fuerat in via.
Respondetur ad veritatem nostræ asser­
tionis sufficere, quod remaneat idem amor
quoad speciem, sive continuetur idem nu­
mero actus, sive non. Primum est satis
probabile, et potest confirmari ex iis, quæ
diximus locis num. præced. relatis, et tract.
9, disput. 1, num. 63, et sic contigisse de
facto in Beata Virgine, probabilissimum suar,
censet Suarius disp. 3, sect. 3, num. 2.
Posterius etiam non levem habet proba­
bilitatem, et defenditur a Joan. aS. Thom. j(jan.a
tom. 1, in 1, 2, disp. 2, art. 7, circa finem,s· Th0·
et disp. 3, art. 2 § Ex quo patet, et disput.
11, art. I § Dicimus ergo. Quod non oritur
ex eo, quod objectum specificativum amoris
varietur essentialiter in patria ; sed ex eo,
quod variantur modi in tali amore reperti,
qui cum vitales sint, debent procedere a
principio intrinseco per aliquem novum

;4
I

Æ

’W

■ r• o‘ *

« . ii
ei
«

••r

ro*

■

* ·
*«·

. I· '
V t
■1
>
• V

I*

. r^Z

J <t

* .1

•Ί

I

-1

•0

3

• -> ·

A

TV

296

DE CHARITATE.

influxum, et hic est novus actus. Quamvis
et hoc motivum queat non obscure dilui
ex his, quæ diximus locis supra relatis. Sed
major hujus rei discussio ad veritatem
nostræ assertionis non referi.

18. Si ergo comparatio fiai inter haictan*
virtutes in esse virtutis, el quoad perfectionem moralem, omnino tenendum est, cha·
ritalem esse perfectiorem. Quod communi-'1™11
ter docent omnes Catholici, el probatur
primo testimoniis sacræ Scripturæ, quæ
saltem hunc excessum manifeste evincunt.
DUBIUM II.
Nam Apostolus 1, ad Corinth. 12, relatis'V·^·
pluribus donis, et gratus gratis datis, conUtrum charitas sit simpliciter perfectior,
eludit : Adhuc excellentiorem viam vobis de­
quam fides.
monstro. Et statim inchoat caput 13, de­
monstrando hanc viam esse charitatem :
Hanc difficultatem alii aliter proponunt
Si linguis, inquit, hominum loquar, et Anp. Tiw-cuni D. Thom. in prxs. quxst. 23, artic. 6,
gedorum, charitatem autem non habeam, [ac­
videlicet, utrum charitas sit excellentissitus sum relut xs sunans, aut cym'>alum tin­
ma virtutum ? Unde occasionem arripiunt
niens. Et proposito excessu hujus virtutisProtai?
comparandi charitatem cum pluribus vir­
super alias, et qualiter omnium perfectio-’11^*
tutibus in particulari. Sed major 'claritas
nes eminenti quodam modo contineat, verei conciliabitur, si fiat specialis compara­
niensque ad virtutes theologicas, ait : Num
tio cum fide, indeque apparebit, quid circa
autem manent fides, spes, charitas; tria hxc:
alias virtutes dicendum sit. Oportet autem
præmittere id, in quo omnes Theologi con­ I horum autem major est charitas. Et ad Co- M
loss. 3, postquam exhortatus illos fuerat adcofe.1
veniunt.
omnium virtutum opera, adjécit : Super
omnia autem hxc charitatem habete, quod
§ Ï.
est vinculum perfectionis. Quibus aperte si- ■
; gnificat excessum charitatis supra fidem, et
Prxsupjtoncnda in hoc dubio.
I alia dona, saltem moralem, el in esse vir­
tutis.
Notat17. Dupliciter possunt duævirtutescom­
Confirmatur ex unanimi consensu Sanc­
parari in perfectione : primo in esse mo­
torum Patrum sic intelligentium Aposto­
ris, et sub conceptu proprio virtutis : se­
lum, et praedicantium eminentiam chari­
cundo in esse entis, el absolute, et simpli­
tatis supra fidem. D. Irenaeus lib. 4, cap.n.iru.
citer. Illa autem virtus dicitur perfectior
63, Origeneshomil. 2 in Cant. D. Chrysos!.
moraliter, et in esse virtutis, qu.e majorem
homil. 40 in actus Apost. et serm. de convers.
praestat subjecto rectitudinem, quatenus
Pauli, D. Hieronym ad Gal. 5 et lib. 2,0. Ha.
ipsum magis subdit regulae rationis, et facit
contra Rufinum in principio, D. Ambros.
approximare ad ultimum finem, qui est
serm. 26, in ps. 113 el epist. 74, D. August.D A*
principium totius bonitatis moralis. Illa
lib. de Genes ad litteram, cap. Ί et serm. 35
vero dicitur perfectior in esse entis, et ab­
de tempore et serm. 50 de verbis Domini, D.
solute, quæ tendit in objectum perfectius
Gregor, hom. 27 in Evangel. D. Prosper lib. D.Grr;
in esse objecti ; nam cum habitus specificede vita contemplativa, cap. 13, D. Bernard. £ ££
tur ab objecto, eo ipso sortitur nobiliorem
lib. de diligendo Deo, D. Thom. ad loca cit.D- K‘*
speciem, et constituitur per alliorem diffe­
Pauli, et in prxs. art. 6 et 1, 2, q. 66, art.
rentiam ; atque ideo eminet in esse entis,
quamvis subjecto non conferat tantam bo­
6. et alii innumeri, quorum verba, ut pro­
nitatem moralem. Qua distinctione utitur
lixitatem vitemus, non damus ; sufficiat
D. Tbo. D, Thom. 1, 2, quxst. 6G, art. 3, et ea sup­
audire Irenæum ubi supra : a Praecipuuiuo.ira
posita, resolvit virtutes morales perficientes
« dilectionis munus, quod est pretiosius,
appetitum esse perfectiores in esse virtutis,
« quam agnitio, gloriosius autem, quam
quam habitus perficientes intellectum, is­
« prophetia, omnibus autem reliquis chatos vero illas antecedere simpliciter, el m
« rismatibus supereminentius. » Et Au­
esse entis. Quod ibidem tuentur communi­
gust. lib. 15 de Civit. Dei, cap. 18, inquit :d ater Thomistæ. Unde cum agimus de excess#
Nullum est isto dono excellentius. Et in sen­
tentiis a Prospero collectis, num. 377, ait :D M
charitatis supra fidem, potest comparatio
fieri vel moraliter, et sub expressione vir­
Quanta est charilas ? quæ si desit, frustra
tutis, vel absolute, et in esse enlis, et quoad
habentur extera ; si adsit, habentur omnia.
speciem essentialem.
19. Probatur deinde ratione demonstra­
tiva

Dl.SP. Vil, DLB. 11.
b·..· live desumpta ex sacra bcriptura : nam
praecepta debent regulari secundum virtu**" te,quarum actus imperant : sed primum,
!el maximum præceptum est præceptum
charitatis : hæc igitur est maxima virluIum.saltem moraliter, el in esse virtutis.
V Probatur minor ex illo Matth. 22 : « In< lerrogavit eum unus ex eis legis doctor,
« lentans eum : Magister, quod est manda« Ium magnum in lege? Ait illi Jesus:
'
< Diliges Dominum Deum tuum ex toto
i
« corde tuo, et in lota anima tua, et in tota
< meute tua. Hoc est maximum, et pri­
mum mandatum. Secundum autem si­
mile est huic : diliges proximum tuum
I sicut te ipsum. In his duobus mandatis
universa lex pendet, et Prophetae. »
•Quasi omnia quæ lex, et Prophetae præscribunt. ordinentur ad charitatem , sicut
eliamApostol. significavit l,ad Timoth, 1,
dicens : Finis autem prxcepli est charitas.
Inde nequit non supereminere aliis virtu­
tibus. Qua ratione solet in Scriptura, ut
Matth.25, significari per oleum, quod aliis
^liquoribus supernatat : el Genes. 1, signi­
ficata est per spiritum, qui ferebatur super
aquas.
Confirmatur, quia virtus, quatenus im­
portat rectitudinem, diflinitur : Qu e bonum
facit habentem, et opus ejus perfectum reddit .
Sed charitas meliorem facit habentem, et
opus ejus perfectius reddit, quam faciat, et
reddat fides, aut alia virtus : ergo charitas
esi perfectior fide, et aliis virtutibus, sal­
tem moraliter, et in esse virtutis. Probatur
minor : tum quia charitas attingit Deum
sub ratione ultimi finis super omnia dilec­
ti, secundum quam rationem est princi­
pium lotius rectitudinis moralis ; aliae au­
tem virtutes hanc rationem non attingunt,
nisi ex influxu, et imperio charitatis, ut
infra videbimus dub. seq. Tum etiam, quia
aliae virtutes, si charilati non associentur,
i
sont morluæ. el informes ; charitas vero
nequit vita, sive ordine ad ultimum finem
privari. Tum quia aliorum virtutum opera
secundum substantiam accepta possunt
conguugi cum statu peccati mortalis, in
quo homo nequit esse perfectus : actus au­
tem charitatis nequit cum peccato componi,
cum ab eo avertat convertendo hominem
ad Deum ultimum finem, cui omnia subji­
cit, ut ostendimus tract. 15, disput. 2, dub.
3. Quas est alias differentias, maximamque
charitatis perfectionemsignificavit D. Joan,
in l,cap. 4, illis verbis : Deus charitas est,
Salmant. Curs, theolog. tom. XII.

297

et qui manet in charitate, in Dca nutiuï. el
Deüs in eo. Nec oportet in hac veritale con­
firmanda immorari, quæ a fortiori cbnstabit ex dicendis pro assertione.
20. Sed objicies primo : nam ideo pru­ Objec­
tio.
dentia est perfectior in esse virtutis, quam
virtutes morales, quia proponit illis objec­
tum, el regulat earum actus ·. sed fides eo­
dem modo comparatur ad charitatem : ergo
fides est perfectior in esse virtutis, quam
charitas.
Confirmatur ; nam id, per quod aliquis
operatur, est illo inferius, ut palet in ministiO, et instrumento comparatis domino,
et agenti principali : sed fides operatur per
charitatem, ut dicilur ad Qalat.
Ergo Gelat. ».
charitas est imperfectior fide in esse virtu­
tis.
Ad objectionem respondetur exD. Thom,
luco supra cil ex 1, 2, in resp. ad 1. ubi
ait : « Dicendum quod hoc modo non se
a habet fides ad charitatem, sicut pruden­
ti tiaad virtutem moralem, et hoc propter
« duo. Primo quidem, quia virtutes theoα logicæ habent objectum, quod est supra
« animam humanam : sed prudenlia, et
« virtutes morales sunt circa ea, quæ sunt
« infra hominem; in his autem, quæsunt
« supra hominem, nobilior est dilectio,
« quam cognitio ; perficitur enim cognitio
« secundum quod cognita sunt in cognos­
<r cente ; dilectio vero secundum quod di­
« ligens trahitur ad rem dilectam : id au­
« tem quod est supra hominem, nobilius
« est in seipso, quam sit in homine, quia
« unumquodque est in altero per modum
« ejus, in quo est : e converso autem est in
« his, quæ sunt infra hominem. Secundo »
(et est evidenlior disparitas), σ quia pru­
« dentia moderatur motus appelilivos ad
« virtutes morales perlinentes : sed fides
α non moderatur motum appelitivum ten­
« dentem in Deum, qui pertinet ad virtu­
« tes theologicas ; sed solum ostendit ob­
« jectum. Motus autem appetitivus in ob­
« jectum excedit cognitionem humanam,
« secundum illud ad Ephes. 3 : Superemi­
« nentem scicntiæ charitatem Christi. »
Confirmationem diluit S. Doct. in prxs.D. Tho.
r/. 23, art. 6, resp. ad 2, his verbis : « Βί­
α cendum quod fides non operatur per di« lectionem, sicut per instrumentum, ut
« dominus per servum, sed sicut per forα main propriam. » Participat enim a
charitate ordinem ad Deum ultimum finem,
per quem ordinem formatur, vivit, el len20

298

DE CHARITATE.

dit «id prædictum finem, ut declarabimus
dub. seg. I nde magis elucet charitatis per­
fectio, siquidem comparatur ad fidem si­
cut forma ad materiam, et sicut perfectioad
suum perfectibile.
serar.jj 21. Objicies secundo: nam infidelitas
objectio.est peccatum gravius,quam odium Dei:
. ergo fides est virtus perfectior in esse vir­
tutis, quam charitas. Consequentia patet,
quia perfectiori virtuti opponitur gravius
peccatum, et imperfectiori minus grave.
Antecedens vero suadetur, tum ex D.
Thom. supra, q. 10, art. 3. ubi resolvit in­
fidelitatem es-e peccatum omnium gravis­
simum. Tum quia gravitas peccati sumitur
ex aversione a Deo : sed homo magis a l>eo
avertitur per infidelitatem, quam per
odium ipsius ; siquidem Deum odio habens
potest illum respicere per fidem, et per ali­
quam piam affectionem (sine qua fides
nunquam existi!): infidelis vero nullo mo­
do respicit Deum : ergo infidelitas est pec­
catum gravius, quam odium Dei.
Sôintio. Respondetur negando antecedens ; nam
D· T!w ut inquit D. Th. infra, q. 31, art. 2 : ■· Af­
V fectus peccati consistit in aversione a Deo.
« Hujusmodi autem aversio rationem cul­
c pæ non haberet, nisi voluntaria esset.
Cf Unde ratio culpæ consistit in voluntaria
a aversione a Deo. Hæc autem voluntaria
a aversio a Deo per se quidem importatur
a in odio Dei ; in aliis autem peccatis quasi
u participative, et secundum aliud. Sicut
σ enim voluntas per se inhæret ei quod
<c amat : ita secundum se refugit id. quod
K odit. Unde quando aliquis o-Tit Deum,
voluntas ejus secundum se ab eo averti­
U tur. Sed in aliis peccatis, puta cum ali­
fl quis fornicatur, non avertitur a Deo se­
cundum se, sed secundum aliud, in
« quantum scilicet appetit inordinatam de­
a lectationem, quæ habet annexam inordi­
t nationem a Deo. Semper autem id, quod
« est per se, est potius eo, quod est secun­
dum aliud. Unde odium Dei inter alia
• peccata est gravius. » Ad primam autem
probationem in contrarium respondetur,
S. Doclorem eo loco non concludere exces­
sum infidelitatis super omnia peccata, sed
j>. Tho inferi : « Unde manifestum est. quod pec« catum infidelitatis est majus omnibus
« peccatis, quæ contingunt in perversitate
« morum. Secus autem est de peccatis, quæ
« opponuntur aliis virtutibus theologicis,
« ut infra dicetur, >· nempe loco proxime
relato. Secundæ vero probationi occurrit

idem S. Doctor loco citato in resp, ad'2, bis
verbis : < Dicendum quod infidelitas non
II habet rationem culpa?, nisi in quantum
R est voluntaria. Et ideo tanto est gravior,
« quanto est magis voluntaria. Quod autem
« sit voluntaria, provenit ex hoc, quod ali­
quis odio habet veritatem, quæ proponi­
h tur. I nde patet, quod ratio peccati in in
fidelitate sit ex odio Dei, circa cujus veri­
U tatem est
fides. Et ideo sicut causa est
■< polior effectu, ita odium Dei est majus
« peccatam, quam infidelitas. » Et pia af­
fectio ad fidem requisita solum est amor
simplex, el secundum quid ; non quidem
Dei. alias non posset componi cum ejus
odio, sed boni repromissi.
•’•’.Objicies tertio: nam bealiludosupernaturalis hujus vitæ consistit formaiiter inactu0^
fidei : hæc igitur est perfectior in esse virtu­
tis, quam charitas Consequentia est legiti­
ma ; nam beatitudo in quocumquestatu debet
esse perfectissima operatio perfectissima
virtutis : ergosi béatitude hujus vitæ non con­
sistit formaliter in actu charitatis.sedinactn
fidei, sequitur actum, et habitum charitatis.
Antecedens vero probatur, tumexScriptura,nam 1‘etro ob assensum fidei diciturMatth.
16 : Beatus es Simon Barjona, quia caro, et
sanguis non revelavit tibi, sed Paler meus, etc.
Et Joan. 17, dicitur : Ure est vitaæterna, utJailcognoscant te Deum verum, et quem misisti
Jesurn Christum. Quem locum de beatitu­
dine viæ, et de cognitione fidei interpre­
tantur Cyprianus. Hilarius, Ambrosius,ctpin
Chrysostomus, N. Cyrillus.-et alii Patres.
Tum etiam, quia beatitudo hujus vitæ debet çw
esse inchoatio future beatitudinis ; bax?1·
autem non consistit in amore, sed in co­
gnitione Dei in seipso : ergo beatitudo hu­
jus vit e debet consistere formaliler in co­
gnitione Dei, quæ in hac vita est actus
fidei. Quod satis expresse affirmat D. Thom.p. r«
infra, quæst. 180, art. 4, et 1, 2, quæst. 2,
art. 5.
Respondetur ex dictis tract. 9, disp. l.aDW*
num. 112, duplicem beatitudinem· super­
naturalem in hac vita distinguendam esse:
aliam per modum dispositionis, el meriti
ad consequendam beatitudinem perfectam
alterius vitæ : alleram per modum parti­
cipationis formalis, licet imperfectæ, el
inadæquatæ. Prior non consistit in actu
fidei, sed in actu charitatis, a qua est omnis
virtus, et efficacia ad consequendum ulti­
mum finem, quem ipsa habet ut objectum
proprium, et quem aliæ virtutes attingunt
ex

DISP. Vll, DUB, Π.

«imperio. et influxu illius. Et lioc sufficit,
ut charitas cæterus virtutes antecellat moraliler, et in ratione virtutis. Posterior ralioconsistil in udu fidei, qui cum cognitio
sit, possidet aliquo modo Deum cognitum,
in quo convenit analogice curn beatitudine
perfecta futur® vitæ. Et in hoc sensu con­
cedimus antecedens, et negamus consequen­
tiam. Cujus probatio non urget : tum quia
ad summum evincit excessum actus fidei
supra actum charitatis in esse entis, et
quoad speciem, non vero moraliter, et in
ratione virtutis. Tum quia nec prædictum
excessum evincit, quia licet in beatitudine
perfecta coïncidant ratio possessionis summi
boni, et ratio perfectissimæ operationis ;
non tamen in supernatural! beatitudine im­
perfecta hujus vitæ. Præsertim cum ex ter­
minis non sit idem aliquid esse perfectis­
simum, el esse possessionem ultimi finis :
qua de causa beatitudo animae Christi Do­
mini non consistit in modo unionis hypos­
tatic®, sed in actu intellectus, licet ille sit
perfectior isto.
His suppositis circa comparationem cha­
ritatis, et fidei moraliter, el in esse virtutis,
veniamus jam ad resolutionem præcipuæ
difficultatis.

§ π.
Eligitur communior sententia, ct· fulcitur
authorilate D. Thomx.
r-.,.. 23. Dicendum est, charitatem esse fide
« perfectiorem simpliciter, in esse entis, et
quoad speciem essentialem. Hanc conclu­
sionem docent Sancti Patres locis num. 18
relatis, dum absolute, et sine restrictione
pronuntiant, charitatem esse excellentissi­
mam omnium virtutum, et eminere supra
fidem. Eam etiam defendunt communiter
yjd. discipuli I». Thom. inprxs. ad 6, ubi Cajet.
et Bannez, Aragon, et Arauxo dub. unico,
vç.v,. dicens oppositum non posse sustineri sine
vl temeritate, et periculo errandi. Gonet.
disp. 10, art. 5 conci. 2. Et idem docent 1,2,
q. 66, ori. 6. Ubi .Medina, et Gregor. Martis tU nez, Godoy tract, de Beatitudine disp. 5, §
5, n. 51, Joan, a S. Thom. disp. 2, art. 4, §
5. Ad secundam probationem,et disp. \8,art.
2, in resp. ad 3, et in lib. de anima q. 12,
ori. 5, § Ad leitium, el alii Thomislæ. Qui?(/t. bus consentiunt Scotus in 3, dist. 33, quxst.
Orj1 unica, § .lil primum concedi potest, Castillo,
disp. 3, q. 3, cum omnibus Scolistis, I.orca

29J

in prats, disp. 10, Malderus art. 6, Suarez Raider.
disp. 3, sect, 1, concl. 3, Torres disp. 66, dub.
4, concl. 4, Bonæspei disp. 1, dub. 2, et alii Bop^'.
plures.
Probatur primo ex D. Thom, in present. Rnboraart. 6, ubi inquirit : An charitas sit excel-i°.Tn
τι».
lentissima virtutum ? Et respondet affirma­
tive. Et 1, 2, quvfl. 66 : inquirit : Utrum», Ή».
charita sit maxima inter virtutes theologi­
cas? Et etiam respondet affirmative. Et
ί/u.TSt. unica de charitate, articulo 2, conclu­
dit corpus articuli his verbis : Sic igitur
patet, quod chantas non solum est virtus, sed
potissima virtutum. Quæ testimonia sunt
adeo clara, ut quantum capimus, evidens
nobis sit, Angelicum Doctorem tenuisse
nosiram, et communem assertionem.
24. Illis tamen occurrit Ferre infra refe­ ΕΙΓσKiom.
rendus dicendo D. Thom. loqui de excessu Ferre.
charitatis supra fidem secundum conside­
rationem theologicam, non vero secundum
considerationem metaphysicam ; nam Theo­
logus contemplatur virtutes secandum quod
magis, aut minus cum Deo conjungunt, et
homines rectificant: metaphysicus vero illas
considerat per habitudinem ad excellentius,
aut inferius objectum in esse objecti, ex
quo sortiuntur speciem. Et quia fides licet
tendat in nobilius objectum in esse objecti,
atque ideo sit perfectior simpliciter, et in
esse entis; nihilominus minus unit cum
Deo, minusque hominem rectifient, quam
charitas; propterea D. Thom. resolvit theo­
logice charitatem esse perfectiorem fide.
Sed hoc effugium potest multipliciter
præcludi, et efficaciter confutari. Primo, η. τίω.
quia D. Thom. locis citatis proponit abso­
lute hanc quæstionem, et nullam adhi­
bendo distinctionem penes perfectiorem in
esse entis, aut in esse moris, in considera­
tione theologica, aut metaphysica resolvit
absolute charitatem esse perfectiorem : ergo
sentit charitatem esse simpliciter perfec­
tiorem nedum moraliter, et secundum theo­
logicam considerationem, sed etiam in esse
entis, et secundum considerationem me­
taphysicam. Patet consequentia, quia ex
opposito fieret, D. Thom. valde diminute, D,. Ή.·
et obscure processisse in hujus difficultatis
resolutione, quod dici non valet sine inju­
ria tanti Docloris. Secundo, quia excessus
in esse entis, et secundum considerationem
metaphysicam, est excessus simpliciter·,
excessus vero moralis, et secundum consi­
derationem theologicam solum est excessus
secundum quid, ut loquitur ipse Feire : ferre.

300

DE CHARITATE.

p. Thacrgo dum D. Thom. inquirit absolute, an
charitas sit perfectior fide et aliis virtuti­
bus, inepte resolveret charitatem esse per­
fectiorem, si sentiret esse minus perfectam
metaphysice, et in esse entis, atque ideo
simpliciter; sed deberet concludere oppo­
situm. NanTresolutio, sicut et loquutio ab­
soluta, respicit ea, quæ sunt talia simplici­
ter, non vero secundum quid.
Tertio, quia falsum prorsus est. quod
theologica consideratio non attendat ad vir­
tutes secundum differentias essentiales, et
per habitudinem ad objecta specificativa,
i. Tbo.easque ita comparet interse. Nam D. Thom.
cum Theologum perfectissimum agat tam in
I, 2. ubi tractat de virtutibus in communi,
quam in hac 2, 2, ubi de illis in speciali
disserit, earum species, differentias, habi­
tudines, objecta, et perfectiones acutissime
contemplatur, et describit. Ergo sine funi’ TU da mento dicitur D. Thom. resolvisse hanc
quaestionem solum secundum consideratio­
nem moralem, et theologice, quasi aliena
sit a consideratione theologica resolutio
metaphysics. Immo vero quia theologice,
hoc est, profunde, et attentis hinc inde om­
nibus motivis, tam fidei, quam Metaphy­
sical, resolvit absolute charitatem esse per­
fectiorem, palam evincitur, quod juxta S.
Ductoris mentem charitas sit simpliciter
perfectior. Quod sic declaratur. Inquirit D.
i> Tiw.'ijjom. 1, 2, quæst. 6G, art. 3 : .-in virtutes
morales pruemineanf intellectualibus ? Ad
Ferre-.· hanc quæstionem, ut discurrit Ferre, debe­
ret S’. Doctor absolute respondere affirma­
tive, quia virtutes morales sunt perfectiores
moraliter, et in esse virtutis ; magis enim
rectificanl, et Deo conjungunt, quam intel­
lectuales, quamvis istæ sint simpliciter per­
fectiores in esse entis, atque ideo simplici­
ter. At nobilissima illa mens longe aliter
se gessit, præmisit enim distinctionem
specificam desumptam ex objecto, et recti­
tudinem moralem repertam in actu, et con­
ii Tbc.elusit : Simpliciter loquendo virtutes intel­
lectuales, quæ perficiunt rationem, sunt no­
biliores quam morales, qux perficiunt appeti­
tum. En qualiter non omittat distinctionem
inter considerationem moralem, er metaphysicam :en quomodo metaphysice resolvit
habitus intellectivos esse simpliciter per­
fectiores. Cur ergo tractans, an charitas sit
aliis virtutibus perfectior, discutiensque
hanc difficultatem, non semel, sed iterum,
atque iterum, nec obiter, sed ex professo;
cur, inquam, non resolvit juxta illam Ad­

versariorum distinctionem? Cur absolute
profert charitatem esse omnium virtutum
excellentissimam Profecto quia sentit charitatem non solum moraliter et theologice,
sed etiam metaphysice, specifice, et attentis
omnibus esse perfectiorem.
25. Cæterum ne ad hæc motiva, quæ in
communi proposita non ita urgent, videa-fji^a
mur confugere, introspiciam us ipsa testi- $££
monia, quæ satis manifestant D. Thomamjw*
qnæstionem resolvisse attentis differentiis
specificis virtutum, detulisseque charitaii
primatum simpliciter talem. Nam loco ci­
tato ex hac 2, 2, excessum hunc infert ex
perfectiori modo attingendi objectum, ex
quo sumitur species virtutis, et concludit :
j Et ideo charitas est excellentior fide, et
« spe. ei per consequens omnibus aliis vir<< tutibus : sicut etiam prudentia, quæ
« attingit rationem secundum se, quam
a aliæ virtutes morales, quæ attingunt ra­
ce tionem secundum quod ex ea medium
« constituitur in operationibus, vel passio<i nibus humanis. » Ubi ponderandum est,
tum quod D. Thom. indiscriminalim cha-D·
ritati defert excessum supra fidem, spem,
et omnes alias virtutes : cum ergo prædictus excessus supra spem, et alias virtutes
sit excessus simpliciter, et in esse entis,
sequitur quod eundem excessum tribuat
charitaii supra fidem, alias valde æquivoce,
et obscure loqueretur. Tum quod S. Doctor®· ®°·
affirmat charitatem ita excedere fidem,
spem, et alias virtutes, sicut prudentia ex­
cedit virtutes morales ; hæc autem excedit
simpliciter, et quoad speciem : quocirca
eundem excessum tribuit charitati supra
virtutes.
Accedit quod S. Doctor in 1 argumenlOD. T&
proponit argumentum metaphysicum, cui
præcipue innituntur Adversarii, ut evin­
cant excessum simpliciter fidei supra cha­
ritatem, et est hujusmodi : α Altioris potentke altior est virtus, sicut et operatio :
« sed intellectus est altior voluntate, quia
« dirigit ipsam : ergo fides, quæ est in in« tel lectu, est excellentior charitate, quæ est
« in voluntate. » Ubi aptus locus occurre­
bat, ut S. Doctor concederet excessum sim-D·
pliciter talem, sive specificum fidei supra
charitatem, et suam assertionem restrin­
geret ad excessum charitatis supra fidem
moraliter, et in esse virtutis, ut Adversarii
discurrunt. Quod tamen non fecit, sed in
absoluta resolutione persistens iierum ad­
jecit : Et ideo charitas est excellentior fide.
Sensit

DISP. VII, DUB. II.
i
I

I

i
I
i
I

I

j
i
;

'■>

Senntergo S. Doctor, charitatem esse fido
excellentiorem, non solum moraliter, et
sub expressione virtutis, sed simpliciter, et
in esso entis.
20. Non minus perspicuus est locus relad. n>'.|Usex i, 2( nam I). Thom. ibidem probat
excessum chari tatis su pra fidem, et spem eo,
quod supposita omnium convenientia in
attingendo idem objectum terminativum.
Deum videlicet in seipso, charitas excedit
in modo attingentia) ob majorem unionem
cum Deo; excessus autem desumptus ex
modo attingendi objectum est specificus,
cum habitas sortiantur speciem juxta mo­
dum, quo suum objectum attingit. Deinde
proponit primum argumentum : α Fides
i comparatur ad charitatem, sicut virtus
< intellectualis ad moralem : sed virtus
« intellectualis est major morali, ut ex
· dictis » (videlicet art. 3), a patet : ergo
c fides est major charitate. » In eo autem
loco docuerat, virtutes intellectuales esse
habitus perfectiores simpliciter, et quoad
speciem. Unde aptissima occasio offereba­
tur S. Doctori, ut eundem excessum con­
cederet fidei supra charitatem, sicut Ad­
versarii illo argumento convicti concedunt;
et tamen longe aliter se gessit negando
majorem. Et ut robur hujus testimonii
magis præmat Adversarios, attendi debet
contextus totius illius quæstionis, quæ ins­
cribitur, De requalitate virtutum. Nam in
omnibus fere articulis distinguit S. Doc­
tor excessum simpliciter desumptum ex
objecto spécifient i vo, et alios excessus secun­
dum quid ex aliis cipitibus desumptos, ut
legenti constabit. Unde liquido apparet S.
Doctorem non versare eas difficultates pure
theologice, aut moraliter, ut Ferre loqui­
tur; sel metaphysice, et attendendo ad spe­
cificas virtutum differentias. Cum ergo in­
quirens, an charitas sit maxima inter vir­
tutes theologicas, resolvat absolute charita­
tem esse majorem ; manifeste evincitur,
quod ex ejus sententia sit major simpliciter,
et ex parte objecti specificantis. Ponderari
etiam debet quod in art A, inquirit, an jus­
titia sil præcipua inter virtutes morales ? Et
respondet affirmative. Etnr/ic. 5, inquirit,
an sapientia sit maxima inter virtutes intel­
lectuales? Et respondet affirmatix-e. Et art.
nj.6, inquirit, an charitas sit maxima inter
tirlules theologicas? Et respondet affirma­
tive. Sciscitamur ergo ab Adversariis,
utrum resolutio D. Thom. in duobus arti
culis immediate præcedentibus infelligenda

301

ait de excossu secundum quid, et in esse
inoris, an de excessu simpliciter, et in esse
entis? Primum dicere non valent, quia
evidenter repugnat veritati, et menti S.
Doctoris. Unde obligantur concedere secun­
dum. Cum igitur D. Thom. eodem modose0· Thogerat, loquatur, et resolvat in ari. (j, imme­
diate sequenti, dum profert charitatem esse
fide majorem : sequitur manifeste, vel valde
inconsequenter processisse, vel loquntum
fuisse de excessu charitatis supra fidem
simpliciter, in esse entis, et quoad speciem.
27. Confirmatur primo ex eodem D. Th. Conflrq. unica de char it. art. 3 ad 17 ubi hæc ha-jx’-rhô.
bet : « Dicendum quod fides praecedit spem,
« et spes charitatem ordine generationis,
« sicut imperfectum præcedit perfectum,
« sed charitas in ordine perfectionis prae­
it cedit fidem, et spem. » Ubi eorum ver­
borum tenore concedit excessum charitatis
supra fidem, et supra spem : sed certum
omnino est, quod charitas est perfectior spe
simpliciter, et in esse entis : ergo ex mente
D.Th. charitas est simpliciter perfectior,
quam fides.
Confirmatur secundo ad hominem-contra Alia
­
Ferre : quoniam charitas est perfectior confir
matio.
simpliciter, et in esse entis, quam spes, utD- Tho.
sæpe repetit D. Thom. et est per se mani­
festum : sed spes est perfectior simpliciter,
quam fides, ut docet prædictus Author
quxst. 6 , § 9 et 10 et num. 38, probat sic
sentire D. Thomam :ergo velS. Doctorsibi
contrarius est, vel charitas est perfectior
simpliciter, quam fides. Fatet consequentia,
quia fieri nequit, quod una species excedat
essentialiter aliam , et quod non excedat
caeteras ista imperfectiores.
Et urgetur hoc trahendo adversarium ad
absurdissimum inconveniens, quia si fides
esset simpliciter, et in esse entis perfectior
charitate, spes excederet charitatem sim­
pliciter, et in esse entis : consequens est in­
tolerabile, et contra communem Theologo­
rum, imo et Catholicorum sensum : ergo
fides non est simpliciter perfectior, quam
charitas. Sequela ostenditur; nam in ad­
versarii opinione spes est simpliciter per­
fectior, quam fides : ergo si hæc est simpli­
citer perfectior, quam charitas, evidenter
sequitur de primo ad ultimum, spem esse
simpliciter perfectiorem charitate.
Confirmatur, et explicatur tertio, quia in Tertia
locis, quæ pro nostra, et communi asser­ confir­
matio.
tione expendimus, tractat D. Th. ex pro­ D. Tho.
fesso, et in terminis praesentem difficulta-

DE CHARITATE

302

tem, nt ex titulis articulorum liquet; ct
resolvit absolute, charitatem esse fide per­
fectiorem. E contra veto nullum adversarii ,
afferunt locum, in quo hanc difficultatem
in propriis terminis discutiat, resolvatque
fidem esse charitate perfectiorem. Illa enim
testimonia, quibus suam opinionem ful­
ciunt. solum comparant intellectum, et
voluntatem inter se, quæ est difficultas
longe diversa, ut ex dicendis constabit.
Ergo stando doctrinæ, et principiis D. Th.
charitas est simpliciter perfectior, quam
fides. Quod nobis, ut jam diximus, videtur
evidens ex testimoniis relatis.

§ in.
Expenditur ratio fundamentalisex D. Thoma i
desumpta.
Probatur secundo eadem assertio ra- I
qua utitur D. Thom. in testimoniis
relatis, et potest sic formari : quoniam ille habitus est perfectior simpliciter, i
et in esse entis , qui respicit objectum pri­
marium nobilius in esse objecti : sed objec­
tum primarium charitatis est nobilius in ‘
esse objecti, quam objectum fidei : ergo
charitas est habitus simpliciter, et in esse
entis perfectior, quam fides. Consequentia
est legitima. Major eliam constat, quia ha- i
bitus habent speciem per respectum ad ob­
jectum primarium ; unde quanto objectum
primarium est nobilius in esse objecti,
tanto habitus sortitur nobiliorem speciem:
sed excessus specificus est excessus simpli­
citer talis, et in esse entis : ergo ille habi­
tus est perfectior simpliciter, et in esse en­
tis, qui respicit objectum primarium nobi­
lius in esse objecti.Minor autem probatur ;
nam objectum constituitur formaliter, et in
esse objecti per rationem sub qua, sive mo­
dum, quo terminat habitudinem potentiæ,
vel habitus ipsum respicientis : sed in hoc
præstat simpliciter objectum primarium
charitatis objecto primario fidei :ergo, etc.
Probatur minor, quia ratio sub qua chari­
tatis est summa Dei bonitas, qua Deus est
perfectus in seipso; ratio autem sub qua
fidei est summa Dei veritas, nobis aliquid
revelans : sed perfectionem longe majorem
explicatsummaDei bonitas,qua Densest per­
fectus in seipso, quam summa Dei veritas
nobis aliquid revelans.siquidem illa impor­
tat cumulum omnium divinarum perfectio­
num sine restrictione, aut termino; hæc vero

28.
Asser­
tionis
funda· tione,
tum supra
D^Tho.

solum dicit perfectionem particularis line»,
et terminat» ad particularem effectum : ergo
ratio sub qua objectum charitalis terminat
hujus habitudinem est longe perfectiorquain
ratio sub qua objectum fidei illam spécifi­
ent. Quod optime significavit D. Thom. ini). Tto
prxs. artic. ύ, his verbis : σ Semper, id,
« quod est per se, majus est eo, quod est
ct per aliud. Fides autem, et spes attingunt
quidem Deum secundum quod ex ipso
« provenit
nobis vel cognitio veri, vel
a adeptio boni. Sed charitas attingit ipsum
a Deum, ut in ipso sistat, non ut ex eo ali­
u quid nobis proveniat. Et ideo charitas
est excellentior fide, et spe, et per conse­
quens omnibus aliis virtutibus.»
29. Confirmatur , et declaratur primo :
nam ille habitus attingit objectum sub ratione nobiliori, qui illud attingit sub rationesubçim priori,et abstraction : sed ratio
sub qua charitas respicit Deum, est purior,
et abstractior quam ratio sub qua fides il­
lum attingit : ergo charitas respicit objec­
tum sub ratione sub qua nobiliori, el con­
sequenter est perfectior secundum speciem,
et in esse entis. L'traque consequentia palet
ex proxime dictis, et major est certa ; quia
paritas, et abstractio est perfectio objecti
in esse talis, atque ideo ratio purior, et abstractior nequit non esse ratio sub qua ob­
jectiva perfectior. Qua ratione probant
communiter Thomistæ cum D. Thom. Id. î!*
part, quxst.82, art. 3, intellectum esse per­
fectiorem voluntate, quia ratio veri est pu­
rior, et abstraction quam ratio boni. Minor
autem suadetur quoad priorem partem, quia
ratio sub qua charitas Deum respicit, est
pure divina, tam in recto, quam in obliquo;
cum nihil aliud sit, quam summa, et sola
bonitas, qua Deus est perfectus in seipso :
ratio autem sub qua fides attingit Deum,
licet ex parte recti sit divina, nihilominus
essentialiter importat obliquum, et connotatum creatum ; siquidem est testimonium
primæ veritatis nobis aliquid revelantis,
ubi necessario clauditur et obscuritas, et
passiva notitia creata : ergo prior est ratio
sub qua charitatis, quam ratio sub qua fidei.
Secunda eliam ejusdem minoris pars osten­
ditur ; quoniam illa ratio sub qua est abs­
traction quæ minus determinat objectura
in esse objecti ad particulare tempus, con1 ditionem aut statum : sed ratio sub qua
charitatis importat in hoc minorem deler' minationem , quam ratio sub qua fidei ;
siquidem hæc determinat ad tempus viæ. el
ad

DISP. VII, DUB. II.

i
■
:

J

ad condiliwnem, atque statum non viden- ■
liumDoum, el propterea nequit permanere
in patria, ut vidimus tract. 17, dispul. 3,
dub. 2; ratio autem sub qua charitatis non
importat hujusmodi determinationem, sed
eadem permanet in omni tempore, et statu,
ut exseliquet,elostendimus supraa nurn.8.
Ergo ratio sub (pia charitatis est abstraclior, quam ratio sub qua fidei.
Confirmatur secundo, et explicatur am­
plius, qui stante identitate perfectionis ex
parte objecti terminativi, ille habitus est
censendus simpliciter perfectior, qui magis
ad tale objectum accedit, et intimius cum
ipso unit; nam eo ipso fertur in objectum
cum modo, seu ratione sub qua perfectiori :
sed fides et charitas attingunt idem objec­
tum terminalivum. nempe Deum inseipso;
et charitas magis ad ipsum accedit, inti—
miusque unit cum illo, quam fides : ergo
illam excedit simpliciter in perfectione.
Minor quoad priorem partem liquet, et
supponitur. Quoad secundum vero proba­
tur : tum quia licet fides specificetur im­
mediate a Deo, nihilominus nequit illum
in exercitio attingere, nisi mediante specie
creata ; charitas autem et specificative, et
executive illum immediate attingit. Tum
etiam, quia fides ex proprio modo tendendi
importat distantiam ab objecto in esse visi,
et ideo non cohaeret cum visione Dei in se
ipso; charitas vero nullam distantiam es­
sentialiter importat, et idcirco componitur
cum non visione, et cum visione Dei in
seipso. Tum præterea, quia fides excludit
possessionem summi boni, eam vero non
excludit charitas, sed potius ad eam incli­
nat, el in ea perficitur. Tum denique, quia
fidessolum unit cum Deo in ratione objecti
cogniti pro statu imperfecto ; charitas vero
unit cum ipso in ratione objecti amati pro
omni statu. Ergo stante identitate perfec­
tionis ex parte objecti terminativi, charitas
magis accedit ad tale objectum, et intimius
unit cum illo, quam fides. Quæ est doctrina
710 D. Thom. luco supra cil. ex 1 , 2 ubi ait :
■i Cum tres virtutes theologicæ respiciant
< Deum sicut proprium objectum, non pot test una earum dici major altera ex hoc,
« quod sit circa majus objectum ; sed ex eo
« quod una se habet propinquius ad object tum, quam alia. Et hoc modo charitas
« est major aliis; nam aliæ important in
< sui ratione quandam distantiam ab ob* jectojest enim fides de non visis, spes
·.- autem de non habitis. Sed amor charita-

303

lis est de co, quod jam habetur ; est enim
fi amatum quodammodo in amante, et
li etiam amans per affect im trahitur ad
a unionem amati, propter quod dicitur 1
a •Ioan. 4 ·. Qui manet in charitate, in Deo
a manet, el Deus in eo. «
30. Respondent authores conirariæ sen-E«’lo.
tentiæ, hoc argumentum cum suis confir­
mationibus solum probare, quod charitas
excedat fidem excessu secundum quid, de­
sumpto ex capitibus quæ expendimus; non
vero excessu simpliciter, et quoad speciem.
Nam hic excessus desumitur ex parte ratio­
nis sub (pia, quæ altior, et nobilior est in
fide. Hæc enim cum sit habitus intellecti­
vus, attingit Deum sub ratione veri: chari­
tas vero cum perficiat voluntatem, attingit
Deum sub ratione boni. Perfectior autem
est ratio veri, quam ratio boni, et consti­
tuit objectum excellentius simpliciter in
esse objecti. Qua de causa docent commu­
niter Thomistæ, intellectum esse simplici­
ter nobiliorem voluntate.
Sed hæc responsio non elevat vim nostræCot^f“,a·
rationis : tum quia jam ostendimus, ratio­
nem sub qua charitas attingit Deum, esse
perfectiorem simpliciter ratione , sub qua
fides in illum fertur. Tum etiam, quia licet
ratio veri sit perfectior ratio objectiva,
quam ratio boni, si cetera sint paria; se­
cus vero si paria non sint, ut contingit in
præsenti : nam ut proxime vidimus, ratio
boni, sub qua charitas attingit Deum, est
perfectior, divinior, purior, et abstractor,
quam ratio veri, sub qua fides illum respi­
cit. Tum præterea, quia stat bene, quod ve­
rum in communi sumptum, quo picto spé­
cifient intellectum, sit objectum perfectius,
quam bonum in communi acceptum , qua
ratione spécifient voluntatem ; et quod ni­
hilominus tale bonum sit perfectius tali
vero, potest enim ratione differential spe­
cificae ipsum simpliciter excedere : atqui
bonum specificans charitatem non est bo­
num in communi, sed peculiaris ratio boni,
quæ simpliciter excedit peculiarem ratio­
nem veri fidei correspondentem, ut jam
supra ostendimus: ergo responsio data mi­
nime satisfacit. Tum denique; nam ex op­
posito fieret charitatem esse simpliciter
imperfectiorem quoiibet habitu intellectivo,
v. g. Logica, aut opinione; siquidem chari­
tas attingit objectum sub ratione boni, et
Logica sub ratione veri. Consequens autem
nullus sanæ mentis admittet.
31. Nec satisfacies, si respondeas cum
«

304

DE CHARITATE.

A'.ij Ferre num. 27 excessum veri supra bonum
FeVre in ordine ad specificandum habitum, debere
esse intra eundum ordinem, non vero in
diversis ordinibus; quia eo ipso, quod bo­
num sit supernatural, excedit naturale
verum, et potest specificare habitum nobi­
liorem -.et ita accidit in exemplo proxime
allato. Verum autem, ei bonum specificantia fidem, et charitatem, sunt intra eundem
ordinem supernaturalem ; et ideo fides est
simpliciter nobilior.
Pr.rcic- Non. inquam, hoc satisfacit. Primo, quia
dlar· ex hac doctrina jam habemus, quod licet
verum in communi sit objectum altius,
quam bonum in communi : fieri tamen
potest, quod tale bonum excedat in esse ob­
jecti tale verum, et specificet habitum nobi­
liorem. uti comparatur bonum supernatu­
ral ad naturale verum. Ergo pariter non
repugnat, quod intra eundem ordinem
supernaturalem adeo elevetur aliquod bo­
num in esse objecti, ut excedat simpliciter
verum aliquod ejusdem ordinis sumptum
in esse objecti, et consequenter quod speci­
ficet habitum nobiliorem ; atque ideo cor­
ruit præcipuum motivum. quod Adversarii
causantur, desumptum ex excessu veri ut
sic supra bonum ut sic in ratione objecti.
Secundo, quia non solum in diversis ordi­
nibus, sed intra eundem ordinem supernaturalem tale bonum potest excedere tale
verum, et specificare nobiliorem simplici­
ter habitum : ergo quod charitas attingat
objectum ut bonum, minime impedit, quod
sit perfectior simpliciter fide attingente
illud ut verum. Probatur minor, quia do­
num sapientiae est habitus supernaturalis
intellectivus attingens objectum sub ratione
veri supernaturalis; et nihilominus charitas
est simpliciter perfectior dono sapientiae,
n. Tho. ut expresse docet D. Thom. 1,2, quxst. 68,
artic. 8, ubi resolvit virtutes theologicas
esse simpliciter perfectiores, quam dona.
Sicut virtutes, inquit, intellectuales prxferuntur virtutibus moralibus, et regulant eas:
ita virtutes theologica prxferuntur donis
Spiritus sancti, et regulant ea. Et in respons.
ad 1, inquit : Dicendum, quod charitas est
virtus theologica, de qua concedimus, quod
D. Tto.sit potior donis. Et in hac 2, 2. quxst. 9,
artic. 1 ad 3, ait : Dona sunt perfectiora vir­
tutibus moralibus, et intellectualibus : non
sunt autem perfectiora virtutibus theologicis,
sed magis omnia dona ad perfectionem theolo­
gicarum virtutum ordinantur, sicut ad fi­
nem. Fieri er.o potest, quod intra eundem

ordinem supernaturalem habitus attingens
objectum sub ratione boni sit simpliciter
perfectior habitu attingente objectum sub
ratione veri.
32. Nec iterum satisfacies, si dicas, cha- At*
ritatem, et donum sapientis non terminari,c«?’
ad idem objectum ; sed charitatem attin­
gere immediate Deum in seipso, donum
autem sapientiae attingere immediate ali­
quid creatum; et consequenter mirum non
esse, quod ex hac parte charitas excedat
simpliciter illud donum. Fides autem, et
charitas versantur immediate circa idem
objectum quod.
Hoc, inquam, non satisfacit. Nqm in pri- tytmis jam habetur, quod ex eo, quod unnst“tB
habitus attingat objectum sub ratione veri,
non excedat simpliciter alium habitum
attingentem objectum sub ratione boni;
licet illa ratio signate, et praecisi ve sumpta
sit perfectior ratio objectiva, quam hæc ; et
consequenter destruitur motivum respon­
sionis Adversariorum. Deinde, quod ratio
veri, sub qua donum sapientiæ attingit
suum objectum, sit minus perfecta, quam
ratio boni, sub qua charitas suum objectum
attingit, nequit provenire ex eo, quod ratio
veri in communi, signate, et præcisive
sumpta non sit perfectior ratione boni in
communi, signate, et præcisive conside­
rata, sed provenit ex eo, quod tale verum
potest esse minus perfectum, quanr tale bo­
num, et constituere objectum minus perfec­
tum in esse objecti. Atqui jam supra os­
tendimus, rationem talis boni, sub qua
charilas respicit Deum , esse simpliciter
perfectiorem ratione talis veri, sub qua
fides Deum attingit. Ergo quod ratio veri
in communi sit perfectior ratio objectiva,
quam ratio boni in communi, minime im­
pedit. quod charitas sit habitus simpliciter
perfectior, quam fides.
33. Sed objicies : impossibile est, quod
species contenta sub genere imperfectiori
non sit imperfectior omni specie contenta
sub perfectiori genere : sed verum est in
ratione objecti perfectius genus, quam bo­
num : ergo impossibile est aliquod bonum
esse perfectius objectum , quam aliquod
verum ; et consequenter verum, quod est
objectum fidei excedit simpliciter bonum,
quod est objectum charitatis. Cælera cons­
tant. et major suadetur , nam cum genus
sit quoddam potentiale determinabile per
differentias, eo erit perfectius, quo habet
species perfectiores : ergo impossibile est.

DISP. VII, DUB. II.
quod species contenta sub genere imperfec­
tiori non sit imperfectior omni specie con­
tenta sub perfectiori genere.
(1Sh. Et confirmatur ; nam habitus perficiunt
«**· potentiam circa suum objectum : ergo si
intellectus ob eminentiam sui objecti,
nempe veri sub ratione veri, est simplici­
ter perfectior, quam voluntas, omnes, et
singuli habitus perficientes intellectum de­
bent simplicirer excedere omnes, et si ngulos
habitus perficientes voluntatem.
rirrr Respondetur negando majorem, cujus
^falsitas evidenter apparet tum in exemplis
i ' supra adductis ; siquidem, ut argumentum
supponit, verum in ratione objecti est genus
perfectius, quam bonum ; et tamen verum
specificans Logicam est simpliciter imper­
fectius, quam bonum specificans charita­
tem: et similiter verum specificans dona
[
Spiritus sancti pertinentia ad intellectum,
[
est minus perfectum, quam bonum speci­
ficans charitatem, et spem. Tum aliis
■
exemplis ; nam cognoscibile est perfectius
:
genus objecti, quam appetibile ; et nihilo­
minus aliquod appetibile excedit aliquod
cognoscibile in ratione objecti : melius
quippe simpliciter objectum est appetibile
per voluntatem, quam cognoscibile persen­
sum. Incorruptibile etiam perfectius genus
physicum est, quam corruptibile : quo non
obstante aliqua species corporis corrupti­
bilis, v. g. homo, excedit simpliciter species
corporis incorruptibilis. Tandem, ut alia
exempla omittamus , substantia completa
est perfectius genus, quam qualitas ; et ni­
hilominus aliqua species qualitatis, utputa
gratia sanctificans, est simpliciter perfec­
tior, quam species substantiæ complète. Et
ratio generalis est, quoniam licet genus sit
totum potentiale contrahibile per differen­
tias, non tamen constituitur in esse generis
per prædictas differentias, aut per forma­
lem earuin inclusionem ; sed importat con­
ceptum essentialiter inadæquate diversum,
et ex alio principio desumptum. Unde fieri
potest,quod unum genus sit perfectius alio,
et tamen quod non omnes ejus species sint
perfectiores speciebus alterius. Per quod
patet ad majoris probationem.
hn- 34. Idque magis perspicuum fiet, si observemus, quod genus v. g. virtutis intel­
lectiva (et idem proportionabiliter intelligendum est de aliis generibus), potest sumi
dupliciter, videlicet primo intentionaliter,
quo pacto supponit pro re, quæ denomina­
tur genus ; et secundo intentionaliter, quo

305

pacto importat relationem rationis ad spe­
cies, ad quas per differentias contrahitur.
Et si hoc posteriori modo sumatur, respicit
quidem inferiora, sed nequit dici perfec­
tius, aut imperfectius alio genere ; quia
prout sic exprimit de formali solam rela­
tionem, quæ perfectionem non dicit. Priori
autem modo acceptum non respicit infe­
riora, sed objectum, a quo speciem desumit,
et explicat illam rationem tendendi, in
quo omnes species negative conveniunt,
quatenus per illam non differunt. Et si ejus
objectum fuerit perfectius, quam objectum,
quod aliud genus specificat, eo ipso excedit
in perfectione tale genus, quidquid sit de
perfectione specierum,quas primo intentio­
naliter acceptum nullo modo respicit, nec
ab eis speciem sortitur. Et quia verum,
quod specificat virtutem intellectivam in
genere, est perfectius quam bonum, quod
specificat x irtutem affectivam in genere, eo
quod facta comparatione inter xærura sub
ratione veri, et bonum sub ratione boni,
cæteris paribus, et nullam addendo aliam
determinationem, illud est abstractius, et
purius objectum, propterea genus virtutis
intellectivæ primo intentionaliter sump­
tum est perfectius genere virtutis affectivæ
eodem modo considerato. Sed quia tale
bonum in specie ratione suæ differentiæ
potest esse perfectius objectum, quam tale
verum, et constituere nobiliorem objecti
speciem ; idcirco fieri valet, quod peculia­
ris virtus affectiva sit perfectior, quam alia
peculiaris virtus intellectiva, quatenus licet
excedatur ex parte generis, quod est velut
materia; excedit tamen simpliciter ratione
differentiæ, quæ se habet ad instar formæ
in ordine ad constituendam speciem, eo
proportionali modo, quo homo exceditur a
cœlo ex parte materiæ, sed illud excedit ex
parle formæ, atque ideo absolute.
Unde obiter diluitur replica, qnam oppo-Fi.i satis
nit Ferre n. 17, et est hujusmodi; nam
sicut differentia specifica addit supra genus, Hoiiil
ita differentia individualis addit supra spe­
ciem : sed impossibile est, quod individuum
speciei inferioris sit simpliciter perfectius,
quam individuum speciei superioris : ergo
pariter repugnat, quod species imperfectio­
ris generis'excedat simpliciter generis per­
fectioris speciem.
Diluitur, inquam, facile negando conse­
quentiam ob manifestam disparitatem ;
quoniam excessus simpliciter talis debet
esse secundum aliquod prædicatum essen-

/

i

DE CHARITATE.

306

tiale, non vero secundum ilia, quæ sunt
extra essentiam rei. Differentia autem indi­
vidual est extra rei essentiam, et idcirco
nequit conferre ut unum individuum ra­
tione ejus excedat simpliciter aliud. Econtra vero differentia specifica pertinet ad rei
essentiam, illamque potissime constituit ;
atque ideo species pertinens ad genus infe­
rius potest constitui per differentiam adeo
nobilem, ut excedat simpliciter aliquam
saltem speciem generis superioris. Et ita
accidit in charitate fidei comparata, ob ea
quæ supra diximus.
reoôfir-r 35.
confirmationem negamus consenuiio. quenliam. quæ ex antecedenti minime in­
fertur: nam licet habitus perficiant poten­
tiam in ordine ad suum objectum, semper
tamen illud respiciunt sub ratione magis
determinata, et ita cum objectum intellec­
tus sit verum sub ratione veri, objectum
habitus intellectivi est verum sub ratione
talis veri : et cum objectum voluntatis sit
bonum sub ratione boni, objectum habitus
affectivi est bonum sub ratione talis boni.
Quamvis autem facta comparatione inter
verum sub ratione veri, et bonum sub ra­
tioni boni, illud sit abstractius et excellen­
tius objectum, et propterea intellectus ex­
cedat in perfectione voluntatem ·, nihilo­
minus tale bonum ratione suæ differentiæ
potest excedere tale verum in ratione ob­
jecti, ut proxime dicebamus ; et consequenter
habitus perficiens voluntatem in ordine ad
tale bonum, valet esse perfectior habitu
perficiente intellectum in ordine ad tale
verum. Quod satis evincunt exempla supra
proposita numero 30 et 33.

§ iv.
I

Refertur opinio contraria.

30. Fidem esse charitate perfectiorem
simpliciter, et in linea entis, docuit sapienM. Her Ussimus M. Herrera in _I/S. ad arlic. 6,
rtrrj’ hujus quæst. 23, dub. 2. Et eidem opinioni
subscripserunt Serra ibidem, conclus. 2,
YasqC' Ferre 'tUTst· θ. § 2> et Vasquez 1, 2. dispu­
tatione 11, cap. 8, num. 43. Nec alium vi­
dimus, qui eam teneat. Illam autem pro­
bant primo illius Aulhores ex D. Thom. 1,
part, ({uxstione 82, artic. 3, ubi inquirit, an
voluntas sit altior potentia, quam intellecPrimum tQs Et resolvit intellectum esse simpliciter
argu- perfectiorem, eo quod objectum intellectus,
ix'ihù. nempe verum, est abstractius, et simplicius,

semen-

quam bonum, quod est objectum voluntatis.
Cum ergo objectum fidei sit verum, d
objectum charitatis bonum, sequitur quoi
ex sententia D. Thom. fides sit simpliciter
perfectior charitate.
Confirmatur primo, quia S. Doctor ibi-tw
dem observat : « quod secundum quid, et
« per comparationem ad alterum, voluntas0· ™
« invenitur interdum altior intellectu, ex
« eo scilicet, quod objectum voluntatis in
« altiori re invenitur, quam objectum in« tellectus. » Et post pauca subdit :« Quando
« igitur res, in qua est bonum, est nobilior
a ipsa anima, in qua est ratio intellecta,
■ per comparationem ad talem rem volun« tas est altior intellectu. Quando vero res,
« in qua est bonum, est infra animam, tunc
α etiam per comparationem ad talem intel·
« lectus est altior voluntate. Unde melior
« est amor Dei, quam cognitio : e contrario
« autem melior est cognitio rerum tempo« ralium, quam amor. Simpliciter tamen
α intellectus est nobilior, quam voluntas, *
Ubi eo, quod objectum volitum reperiatur
in nobiliori re, quam objectum cognitum,
affirmat solum inferri excessum secundum
quid voluntatis supra intellectum. Constat
autem, quod ex hac tantum parte posset
charitas excedere fidem, quatenus summa
Dei bonitas, quam attingit, invenitur in
ipso Deo ; verum autem, quod est objectum
fidei, invenitur in intellectu credentis.
Ergo ex mente D. Thom. charitas solumo, ite
secundum quid excedit fidem, sed ab illa
exceditur simpliciter.
Confirmatur secundo, quia cum S. Doctor proposuisset tertium argumentum iméœà.
hunc modum : habitus sunt proportionali
potentiis, quas perficiunt : sed charitas,
qua perficitur voluntas, est perfectior ha­
bitibus perficientibus intellectum : ergo
voluntas est altior potentia, quam intellec­
tus, sic respondet :« Dicendum quod illad. ite
« ratio procedit de voluntate secundum
« comparationem ad id, quod supra ani« mam est. Virtus enim charitas est, qua
« Deum amamus, n Dixerat autem incor­
pore articuli, quod per comparationem ad
id, quod est supra, aut infra animam, so­
lum infertur excessus secundum quid.
Sentit ergo, quod charitas solum secundum
quid excedit fidem.
37. Respondetur ad fundamentum ex D. D^s
Thom. desumptum negando consequentiam; nam illa ratio, qua utitur D. Thom.i·. i*
ut probet intellectum esse voluntate sim­
pliciter

disp,

vu,

pllciler perfectiorem, non militat in fide,
utclnritatem excedat ; eed magis ut a clmrtlalo simpliciter excedatur. Probal enim
S. Doctor suam assertionem ex eo, quod
objectum intellectum, nempe verum, est
simplicius, et abstractius bono, quod est
,
objectum voluntatis. Cæleruin bonum, quod
est charitatis objectum, majorem importat
abstraclionem. el simplicitatem, quam ve­
rum, quod est objectum fidei, ut supra «
numéro 29 ostendimus. Unde D. Thom.
discursus nostram assertionem probat, et
contrariam evertit.
Primam confirmationem fatemur,
quod ex discrimine ibidem proposito solum
°" evincitur excessus secundum qui l.Et propterea omnis amor rerum superiorum exce­
dit excessu saltem secundum quid quamli­
bet earum cognitionem habitam in via.Sed
charitas non ex hac tantum parte fidem ex­
cedit, sed etiam ex parte moli, et rationis
tubqua attingit objectum, ut loco citato ex­
pendimus. Atque ideo habet nobilius objec­
tum in esse objecti, et est perfectior sim. pliciter.
Ad secundam respondetur eodem modo;
nam ex eo, quod charitas habeat Deum pro
objecto, solum sequitur, quod voluntas
ugens per charitatem attingat suum objec­
tum in re nobiliori. Unde meritoresponi ft5-detS. Doctor, inde solum probari exces­
sum secundum quid voluntatis supra intel­
lectum. Caeterum non negat, quod charitas
sit perfectior simpliciter fide, sed id potius
tacite concedit, cum non neget minorem
argumenti : quod faceret, si teneret opinio­
nem nobis contrariam.
Addimus, totum illum articulum posse
Bsp-relorqueri in Adversarios; nam D. Thom.
•^ disquirens, an voluntas sit perfectior in­
tellectu, cum distinctione procedit dum re­
solvit intellectum esse simpliciter perfec­
tiorem in ordine ad objectum speci ficati vum,
et esse secundum quid minus perfectum in
ordine ad aliqua objecta inadæquata, et
materialia ; quia vere ita est in re. At dum
tractat, el ex instituto discutit in locis nu­
mero 23 relatis, an charitas sit perfectior
aliis virtutibus theologicis, absolute con­
cludit charitatem esse perfectiorem ; quod
minime faceret, si sentiret solum esse per­
fectiorem secundum quid; sed se gereret
eodem modo, ac in loco citato ex 1 parte.
Hic ergo diversus procedendi modus aperte
indicat, quæ sit sententia S. Doctoris.
Adde ulterius, quod licet in eo loco repe­

dub. ii.

307

tat intellectum esse simpliciter perfectio­
rem voluntate, nunquam tamen asserit,
quod cognitio Dei sit simpliciter perfectior
Dei amore, quasi innuens aliam esse ratio­
nem de actibus secundum speciem consi­
deratis, et subinde de habitibus eis correspondentibus, ac de potentiis, in quibus
sunt; fierique posse, quod in potentia infe­
riori sit actus simpliciter perfectior alio,
qui est in superiori potentia, quæ est nosira, et communis doctrina. Et propterea
conclusit articulum illis verbis : α Sfeliom. τι»·.
« est amor Dei, quam cognitio ; e contrario
a autem melior est cognitio rerum corpo­
« ralium. quam amor. Simpliciter tamen
« intellectus est nobilior, quam voluntas. *
38. Arguitur secundo, quia ita compa- seeunrantur passiones entis, nempe verum, et
bonum inter se, sicut comparantur inter se
passiones naturae intellectiva), videlicet in­
tellectus, et voluntas : sed intellectus, cui
corresponde! verum, est simpliciter per­
fectior voluntate, cui corresponde! bonum :
ergo verum est simpliciter perfectius, quam
bonum : cum ergo charitas versetur circa
bonum, et fides circa verum, sequitur hanc
esse illa simpliciter perfectiorem.
Confirmatur, quia licet omnia in Deo Con G
tnatia
sint realiter formaliter idem ; nihilominus
virtualiter plura differunt, et se virtualiter
excedunt : quo pacto intellectus divinus
attingens verum divinum est metaphysice
perfectior divina voluntate attingente divi­
num bonum : sed fides est participatio for­
malis intellectus divini in ordine ad verum
divinum, et charitas est participatio for­
malis divinæ voluntatis in ordine ad divi­
num bonum : ergo fides metaphysice, et
simpliciter loquendo est perfectior chari­
tate. Patet consequentia, quia participantia
imitantur conceptus participatos.
Respondetur argumento omittendo præ- Salisfli
arsumissas, et distinguendo primum conse­ tnento.
quens, quod si inlelligatur facta compara­
tione ut sic inter verum sub ratione veri,
et bonum sub ratione boni, concedenda est
consequentia; negari autem debet, si com­
paratio fiat inter tale verum, et tale bo­
num : et deinde negamus absolute secun­
dam consequentiam ; fatemur enim com­
munem conceptum veri in esse objecti esse
perfectiorem simpliciter conceptu communi
boni, dum nihil aliud exprimitur, et specificare altiorem potentiam : ex quo solum
sequitur, quod tale verum sit perfectius tali
bono ex parte rationis communis veri. Sed

303

DE CHARITATE

quia tale bonum ratione talitatis, seu dif­
ferenti» potest addere perfectionem, quæ
illum excessum resarciat, et simpliciter
superet: propterea fieri valet, quod tale
bonum sit objectum simpliciter perfectius,
quam tale verum. Et ita contingit facta
comparatione inter verum, quod specificat
fidem; et bonum, quod specificat volun­
tatem. ut supra ostendimus. Et profecto si
argumentum convinceret, eodem modo
probaret quemlibet habitum intellectus
excedere simpliciter omnes, et singulos
habitus voluntatis : quod quam falsum sit,
. , constat ex dictis a numero 30.
£c!-!Srr Ad confirmationem respondetur, fidem
nMti0· solum esse participationem formalem inadæquatam et imperfectam divini intellec­
tus. cum non participet conceptum visionis
Dei in seipso; charitatem autem esse parti­
cipationem formalem perfectam in linea
amoris, cum ex sua ratione non excludat
unionem cum Deo viso, et possesso. Unde
licet ex parte generis, aut conceptus com­
munis virtutis supernaturalis intellectivæ
fides excedat charitatem ; hæc tamen ra­
tione differenti» excedit simpliciter illam,
sicut etiam excedit donum sapientiæ pertitinens ad lineam intellectivam, ut supra
vidimus num. 31.
T#rg™ 39. Arguitur tertio ex Herrera ubi suownium. pra : nam ideo charitas esset fide simplici­
ter perfectior, quia illa terminatur ad
Deum in seipso, hæc vero ad Deum prout
in nobis : sed hæc ratio est nulla : ergo,
etc. Probatur minor, quia donum timoris
terminatur ad divinam excellentiam in se,
D. Tbo.Qt docet D. Thom. 3 pari, quxst. 7, artic.
G, donum vero sapientiæ terminatur ad
Deum prout in nobis; et nihilominus saD Tbo P*ent*æ donum ost simpliciter perfectius
dono timoris, ut tradit idem D. Thom 1,
2, q. 68, art. 8. Ergo ex eo, quod unus ha­
bitus terminatur ad Deum in se, non se­
quitur quod excedat alium habitum termi­
natum ad Deum prout in nobis.
mado' Confirmatur ex eodem Authore, quia
actus fidei influit effective in actum chari­
tatis : ergo est perfectior simpliciter, quam
ille, ac subinde habitus fidei excedet sim­
pliciter habitum charitatis. Hæc secunda
consequentia patet ex prima, quæ legitime
infertur ex antecedenti; nam supposito,
quod actus fidei influat effective in actum
charitatis, nequit non ad illum concurrere
per modum causæ æquivocæ, quæ est sim­
pliciter perfectior effectu. Antecedens au-

toni probatur, quia in divinis Spiritus
sanctus, qui est terminus amoris, procedit
active a Verbo, quod est terminus cogni­
tionis : ergo pariter in creatis amor debet
esse active a cognitione, et consequenter
actus fidei influet active in amorem cha­
ritatis.
Respondetur ad argumentum, habereFiima
plures defectus ; nam in primis nos non
probamus excessum charitatis supra fidem
ex eo, quod illa terminetur ad Deum in se,
et hæc ad Deum prout in nobis; supponi­
mus enim utramque specificati immediate
a Deo in seipso, cum utraque sit virtus
theologica ; sed ex eo, quod charitas nobi­
liori modo, et perfectiori ratione sub qua
Deum attingit, ut supra ostendimus a num.
28. Deinde dato hoc defectu, et negata mi­
nori. probatio illius nihil evincit ; quoniam
objectum specificativum doni timoris non
est Deus in seipso, sed aliquid creatum, vi­
delicet passiva subjectio ad Deum ut poten­
tem absolute infligere malum, ut explicui­
mus tract, prxced. disput. 4. dub. 4. Unde
mirum non est, quod donum sapientiæsit
perfectius dono timoris (quamvis apud D.
Thom. in loco, quem prædictus Author re-D1S1·
fert, nihil circa hanc comparationem reperiamus), sed inde nullum potest trahi
argumentum, ut probetur excessus fidei
supra charitatem.
Ad confirmationem negamus antecedens.1^
Ad cujus probationem neganda est conse-£r/x>
quentia; nam quod in divinis Verbum in- *·
fluat active in Spiritum sanctum, non pro­
venit ex eo, quod generaliter verbum de­
beat sic ad amorem comparari ; sed quia
cum de ratione verbi in communi sit con­
currere aliquo modo ad amorem, de ra­
tione verbi perfectissimi, et concurrentis
per modum actus puri est perfectissime,
atque ideo active in amorem influere, ut
diximus tract. 6, disp. 14, num. 24. Verho
autem, uc cognitioni creatæ sufficit alius
concurrendi modus, nempe in genere cau­
sae formalis exlrinsecæ. quatenus propo­
nendo bonum trahunt voluntatem ad ejus
amorem.
Dato autem, quod actus fidei concurreret
aliquo n.odo active ad amorem charitatis,
inde tamen non inferretur excessus sim­
pliciter : tim quia iste ex objecto desu­
mendus est. in quo charitas supereminet
fidei. Tum quia charitas non supponit per
se fidem, sed per accidens, videlicet ratione
1
status imperfecti; secundum essentiam

DISP. VII, DUB. II.

enixu accepta non dependet a Heli?, sed ροlest dirigi nlio lumine perfectiori, ut in pa­
tria contingit.
40, Arguitur quarto : nam actus fidei est
K·-· limpliciier perfectior actu chut itatis : ergo
idem dicendum est de habitibus. Conse­
quentia patet, et antecedens probatur :
I nam ita se habet amor supernaturalis Dei
j ad cognitionem Dei supernaturalem, sicut
naturalis Dei amor ad naturalem Dei cog­
nitionem : sed hæc est simpliciter perfec­
tior, quam ille: ergo supernaturalis Dei
i amor, qui est actus charitatis, excedit sim' pliciter supernaturalem Dei cognitionem,
quæ est actus fidei. Suadetur minor, quia
beatitudo naturalis consistit formaliter in
i‘<'· nobilissima operatione, ut docet Aristot.
Ii5. 1Û Ethic. cap. Ί, atqui consistit for­
matter non in amore Dei naturali, sed in
Î naturali cognitione, ut statuimus tract. 9,
I dlsjiu/.C, dub. 2, concl. 1. Ergo naturalis Dei
[ cognitio est simpliciter perfectior, quam
naturalis Dei amor.
** Respondetur negando antecedens, ad cu­
jus probationem negamus majorem, vel
ea; et minori omissis, negamus consequen­
tiam. Ratio autem disparitatis est; quo­
niam amor charitatis amat Deum perfecte
secundum modum, quem habet in se; sed
fades credit plusquam cognoscit, sive in
speciebus apparet ; et propterea actus cha­
ritatis excedit simpliciter actum fidei in
J
1Û attingendi Deum, atque ideo evadit
simpliciter perfectior. Cæterum hæc inae­
qualitas non reperilur inter amorem, et
cognitionem Dei naturalis, quia naturalis
Dei amor commensuratur naturali Dei
cognitioni; non enim amat Deum secun­
dam illum modum, quem habet in se, et
sola fide proponi potest in via, sed secun­
dum quod cognoscitur esse principium, et
finis creaturarum, et quatenus in illis re­
locet. Unde cum in hoc sint aequales, et
aliunde ratio veri, sub qua tendit cognitio,
iit perfectior quam ratio boni, sub qua
tendit amor; propterea naturalis Dei cogni­
tio excedit simpliciter naturalem Dei amo­
rem. Hanc differentiam assignavimus loco
in argumento relato, num. 31, ibique ali­
gnas contra illam objectiones diluimus,
quam proinde hic fusius non expendimus,
sed ad eum locum Lectorem remittimus.
41. Ex dictis sequitur primo, chaaitatem
esse simpliciter perfectiorem omnibus virIntibus hujus status. Hoc consectarium doy celD. Th. locis jam relatis, cui subscribunt

309

communiter Theologi. Et facile constat ex
hactenus dictis, quoniam virtutes Théolo­
gie® sunt simpliciter perfectiores aliis vir­
tutibus, et habitibus, ut docet D. Th. I,2,D· Tha
(j. 68, ari. 8, et salis liquet ex eminentia
objecti, quod attingunt : sed charitasest
simpliciter perfectior omnibus virtutibus
Theologicis hujus status : ergo excedit sim­
pliciter omnes hujus status xirlutes. Pro­
batur minor,quia tres tantum sunt virtutes
Theologicæ, nempe fides, spes, et charitas ;
sed hæc est simpliciter perfectior, quam
fides, ut constat ex dictis in hoc dubio; et
fides est simpliciter perfectior, quam spes,
ut ostendimus tractatu procedenti, disp. 2,
dub. 2. Ergo de primo ad ultimum charitas
est perfectior simpliciter omnibus theolo­
gicis virtutibus.
Infertur secundo, charitatem non exce­
dere simpliciter habitum luminis gloriæ,
sed e contra istum esse simpliciter perfec­
tiorem habitu charitatis. Hoc corollarium
continet doctrinam omnino communem
inter discipulos D. Thom. et ostenditur
breviter ex dictis : nam quod charitas sit
perfectior simpliciter quam fides, non pro­
venit ex conceptu communi habitus affec­
tivi, cum potius ex hac parte debeat ei ce­
dere ; sed provenit ex modo speciali, quo
perfectius attingit objectum : atqui lumen
gloriæ in modo attingendi Deum non est
inferius charitate, cum attingat ipsum in
seipso, et per seipsum : ergo prædictum
lumen non est imperfectius charitate, sed
potius illam simpliciter excedit, eo modo
quo habitus intellectivi, cæteris paribus,
excedunt habitus affectivos.
Contra hoc ultimum consectarium plura
solent opponere Scotistæ, censentes volun­
tatem esse perfectiorem intellectu, et amo­
rem charitatis visione beatifica. Sed eis oc­
currunt Thomistæ in tract, de Eealitud. et
N. Complut, in lib.de Anima,disp.21,quxst. n. com.
ult. ad quos Lectorem remittimus, ne in
re a præsenti instituto aliena plus quam
par est immoremur.

DUBIUM III.
zln, et quomodo charitas sit forma exte­
rarum virtutum.

Theologi considerantes maximam chari­
tatis perfectionem, quam dubiis præcedentibus exposuimus, nihil frequentius repe­
tunt, quam charitatem esse formam virtu-

BE CHARITATE.

310

toJber. tom ; quod tamen irrident I.utherus in
responsione ad bullam Leonis X. 1’hilippus
Melancthon in locis communibus, tit. de
Fide et operibus, el alii Lutherani. Rursua
ipsi Theologi Catholici varie explicant, qua­
liter charitas alias virtutes informet, I nde
oportet primum illud firmare, et deinde
convenientiorem dicendi modum eligere,
quæ in hoc dubio præstare curabimus.
§ I.

Statuitur communis Thetdogorum assertio.
prina 42. Dicendum est primo, charitatem esse
Xsjt>.'a' formam virtutum. Hanc conclusionem doxtag
cult Magister in 3, dist. 23, cui unanimiter
subscripserunt omnes Scholastici, ex quiD· T,!’· bus solum graviores referemus, D. Thom.
ibidem, quxst. 3, art. 1, quxst i une. 1, D.
D. Bea. gonavent art ο
5, el dist. 26, art.
1»
θ> ubi Scotus quxst. unica, art. 4,
Aienl·.’ Durand, distinct. 23, quxst. 8, Alexander
3 part, quxst. 64, membro 3,"Ct alii. Idem
I·. T·'»-docuit D. Thom, in prxs. art. 8, quem se­
quuntur omnes Theologi. Et quamvis hoc
epithetum non reperiatur formaliter in sa­
cris Litteris, et forsan neque in Doctoribus
antiquioribus ; reperiuntur tamen alia ,
quæ idem æquivalenter significant : nam
Ad ad Coloss. 3, vocatur charitas vinculum
Ad’3’perfectionis : et ad Ephes. 3, appellatur
£p*^·/undamenhim. et radix. Et D. Gregor. 3
* part. Pastoral, admonit. 10, illam vocat
D. Beru. matrem virtutum. D. Bernard, serm. 2, de
, Resumet, dicit esse animam, et vitam fidei.
Ï) Cbrv· ·
·
'
1
sos·..· Similibusque elogiis utuntur D. Chrysost.
& ^'gb· Awu. 47, in Matlh. D. Ambros. orat. 2, ante
Missam, D. August, serm. 18, et 50, et 53,
de verbis Domini, et serm. 39, et 44. de tem­
pore, el alii Patres communiter. I nde non
immerito potuerunt Scholastici, quidquid
hærelici ogganniant, omnes illas commen­
dationes unica voce simpliciori (qualem
disputationes poscunt) comprehendere ap­
pellando charitatem formam virtutum.
Kutio.
Probatur ratione : quoniam charitas res­
pectu cæterarum virtutum habet id. quod
est proprium form® : ergo est, et merito
appellatur forma virtutum. Consequentia
patet, et antecedens ostenditur ; nam pro­
pnum est form® dare esse, perfectionem,
et valorem ; hæc quippe non desumuntur
ab eo, quod habet rationem maleriæ, sed
ab eo, quod habet rationem formæ, ut in­
ductive potest ostendi in naturalibus : atqui

charitas dat esse, perfectionem, et valorem
aliis virtutibus : ergo charitas respectu
virtutum habet id quod est proprium for­
mas. Probatur minor tum ex testimoniis
proxime relatis, tum luculentius ex Apost.
I, ad Corinth. 13, ubi dependentiam alia-ΛM
rum virtutum a charitate his verbis exag- “·
gerat ; « H linguis hominum loquar, et
« Angelorum, charitatem autem nuit ha<1 beam, factus sum velut æs sonans, aut
« cymbalum tinniens. Etsi habuero prou phetiam. et novero mysteria omnia, et
α omnem scientiam ; et si habuero omnem
λ fidem, ita ul montes transferam, chari« tatem autem non habuero, nihil sum. Et
« si distribuero in cibos pauperum omnes
α facultates meas ; el si tradidero corpus
« meum, ita ut ardeam, charitatem autem
« non habuero, nihil mihi prodest. Chari« tas patiens est, benigna est : eliarilas
a non aemulatur, non agit perperam, non
« inflatur. non est ambitiosa, non quæril
« quæ sua sunt, non irritatur, non cogi.( tat malum, non gaudet super iniquitate,
a congaudet autem veritati : omnia suf« fert, omnia credit, omnia sperat, omina
■■■ sustinet. Charitas nunquam excidit,etc.»
Quibus aperte docet cæterarum virtutum
opera sine charitate nihil esse, nihil pro­
desse ; ipsam autem omnium virtutum
fructus germinare, et cunctis vitam, el
perfectionem afferre.
Confirmatur : nam illud habet rationem tairformæ respectu virtu tum.quod illas conslituit in statu virtutis : sed charitas alias
virtutes in statu virtutis constituit : ergo
est forma virtutum. Major constat, quia
proprium formæ est constituere, et dare
esse. Minor etiam liquet tum ex dictis dut.
1, et dub. 2, $ 1, tum etiam brevi ratione:
quoniam virtutes constituuntur in statu
virtutis per hoc, quod attingant salteml;abitualiter Deum ultimum finem, aquoesl
omnis perfectio : sed id participant a cbaritate, quæ Deum ultimum finem vindicat
sibi speciale objectum : ergo charitas om­
nes alias virtutes constituit in statu virtu­
tis. Quod magis ex dicendis constabit.
43. Sed in explicando modum, quo cha-tw
ritas alias virtutes format, aut informat,
variant Doctores supra relati. Ex quibus
unum, aut alterum referemus, ut ex eorum
insufficientia, et impugnatione aperiatur
via ad eligendum veriorem. Omnes autem
merito conveniunt in eo, quod charitas non
dicitur forma virtutum, quia per semelip-

sam

DISP. Vil, DUB III,
sim illas informet, vol quia fit causa for­
malis extrinseca, per ordinem ad quam
specificontur. Nam certum est, charitatem
non recipi in aliis virtutibus, præsertim si
resideant in distincta potentia; et virtutes
specificari non quidem a charitate, sed ab
objectis adaquatis, quæ perse primo res­
piciunt, ut de fide, et spe constat ex dictis
in duobus Tractatibus præcedentibus.
Quidam ergo dicunt, charitatem esse fors.‘s mam virtutum, quia dat illis esse merito­
rias, sive (et in idem redit) esse principium
actuum, quibus meremur vitam ælernam,
* -'Cuisententiae favet D. Th. in </. de char.art.
3, in reap, ad I et 9.
Sed licet hic dicendi modus verum assu­
mat, ut constat ex dictis tract. 16, disp. 4,
dub. 1, minus sufficienter rem declarat;
quoniam virtutes existentes in animabus
sanctis post hanc vitam vere formantur, et
informantur per charitatem; et tamen post
hanc vitam non sunt principium actus me­
ritorii; siquidem meritum secundum prae­
sentem providentiam restringitur ad sta­
tum unionis animae ad corpus mortale :
ergo informatio haec insufficienter exponi­
tur per hoc, quod virtutes habeant a cha­
ritate esse principium operis meritorii.
Alii dicunt, charitatem esse formam vir­
tutum, quia cæteræ virtutes illam imitan­
tur tanquam exemplar. Quod placuit D.
5 ft) Thom. (]. 14, de verit. ari. 5 ad 3, ubi ait :
< Dicendum quod modus, quo charitas di< cilur forma virtutum, appropinquat ad
i modum illum, quo exemplar formam
t dicimus; quia id quod est perfectionis in
< fide, a charitate deducitur, ita quod cha’ ritashabeal illud essentialiter, fides vero,
«et cæteræ virtutes participative. » Et si­
milia habet in 3, dist. 27, e/. 2, artic. 4,
qurstiunc. 3.
tied hunc dicendi modum corrigere vide>ililnrD. Thom. in prxs. art. 3 ad 1, ubi ait :
■· Dicendum quod charitas dicitur esse for« ma aliarum virtutum, non quidem exem< placiter, aut essentialiter, sed magis ef; fective, etc. « Et merito, quia exemplar
proprie dictum est illud, ad cujus similitu­
dinem aliquid fit ; cæteræ autem virtutes,
et præcipue intellectuales, non fiunt ad ins­
tar charitatis, sed habent rationes longe
diversas, ut ex se liquet; unde nequeunt
dici informatæ charitate, quia ista sit illa­
ute. ram exemplar. <Nec D. Thom. id intendit
locis citatis, sed solum, quod aliæ virtutes
ut charitate formatæ illam imitentur in

311

modo operandi, quatenus charitas ex pro­
pria ratione attingit Deum finem ultimum,
et aliæ virtutes ex ejus formatione tendunt
in eundum finem modo infra declarando.
44. Verus ergo dicendi modus est ille, Legitiquem proponit D. Thom. in prxs. nempepjîa®.
charitatem dici formarn virtutum ex eo,DTI10·
quod cæteræ virtutes ex motione, et im­
perio charitatis tendunt in Deum ultimum
finem, et participant ordinem ad illum :
hic autem ordo habet rationem formæ res­
pectu virtutum, et operationum ab eis pro­
cedentium, quia illas complet, actuat, et
perficit ultimo complemento in linea mo­
ris, ex quo habent et esse in statu virtutis,
et esse (suppositis aliis conditionibus) me­
ritorias. Quod autem id participent a cha­
ritate, liquet ; nam omne, quod est tale per
participationem, habet esse tale per depen­
dentiam ab eo, cui talis ratio convenit es­
sentialiter : cæteræ autem virtutes solum
habent secundum participationem quandam respicere Deum ultimum finem, cum
ex se respiciant objecta inferiora ; charitas
vero secundum suam essentiam.et speciem
illum respicit tanquam objectum proprium,
et sui specificativum : ergo ordo ad Deum
ultimum finem repertus in aliis virtutibus,
et in earum operibus, derivatur ex chariritate. Quæ proinde merito appellatur for­
ma virtutum.
45. Nec refert, si contra hanc doctrinam objecobjicias : nam esse formam omnium vir- ll0·
tutum est proprium charitatis : sed ordi­
nare actus aliarum virtutum ad suum finem
non est proprium charitatis : ergo charita­
tem esse formam virtutum, non recte ex­
plicatur per hoc, quod earum actus ordinet
ad suum finem. Probatur minor, quia ac­
tus temperantiæ, v. g. aut fortitudinis, pos­
sunt fieri ex fine pœnitentiæ, ut si quis per
ea opera intendat satisfacere pro peccatis,
in quo eventu poenitentia ordinat actus
aliarum virtutum ad suum finem. Quod
magis apparet in virtutibus religionis, et
justitiæ legalis: quia nullum est opus, quod
non possit fieri ex motivo boni communis,
quod respicit illa justitiæ; vel ex motivo
cultus divini, quem respicit religio. Ergo
ordinare actus aliarum virtutum ad suum
finem non est proprium charitatis.
Confirmatur : nam si charitas dicitur CouHr.
forma religionis, quia ordinat ejus actum matio.
ad Deum ultimum finem, qui est charitatis
objectum, eadem ratione religio appellabi­
tur forma charitatis, cum possit hujus ac-

312

DE CHARITATE.

tum ordinare ad Dei cultum, qui est objecAd confirmationem negamus sequelam,
tum religionis.
quia nec religio, nec alia virtus secundum
{tyerte- Respondetur objectioni, quod ordinare
sibi propria consideratu, potest proprie Io- 'kai
r,{· actus aliarum virtutum ad finem proprium
quendo ordinare actus charitatis ad objec­
virtutis imperantis aliter convenit chari­
tum virtutis imperantis. Nam actus chari­
tati, et aliter cæteris virtutibus. Nam cha­
tatis est amor ultimi finis, et actus aliarum
ritati convenit per se tam ex parte sua,
virtutum sunt attingentia». sive electiones
quam ex parte actus ordinati. Ex parte
mediorum ; amor autem finis non ordina­
quidem sua ; nam cum habeat pro objecto
tur ad media tanquam ad finem cujus gra­
ultimum finem, debet esse primum movens
tia, sed potius econtra media, et eorum
in ordine ad illum, eo quod qualis est ordo
amor sunt propter finem, et oriuntur ex
finium, talis est ordo agentium, et moven- i ejus amore. Diximus secundum sibi propria,
tium : qua etiam ratione pertinei ad volun­
et proprie loquendo, quia si loquamur de
tatem movere omnes alias potentias quoad
virtutibus ut motis, et imperatis a chariexercitium, ut explicuimus tract. 10, disp.
tate, possunt actum charitatis imperare,
2, a n. 55. Ex parte etiam actus imperati,
quatenus abea moventur, ut imperent ejus
sive ordinati ; nam cum ejus objectum de- ; actum, ordinando illuni ad ipsarum objecta
beat esse non quidem finis ultimus, sed in­
tanquam ad finem effectum, sicut merita
Christi Domini ordinantur ad nostram sa­
termedius; et iste dicatur talis per ordinem
lutem. Sed hoc non est imperare proprie,
ad ulteriorem finem, per se convenit acti­
aut ex propriis; sed moveri ex præsuppobus aliarum virtutum, quod ex charitate
silo amore charitatis, quæ supra seipsam
ad finem ultimum ordinentur. Cnde licet
reflectitur, et mediis actibus aliarum vir­
talis ordo sit extra speciem praedictorum
actuum , quæ ex eorum objecto, el fine
tutum imperat sibi, ut sic loquamur, no­
proximo desumitur; nihilominus non con­
vum exercitium : quemadmodum voluntas
solet movere intellectum, ut imperet no­
venit eis omnino per accidens, sed per se,
et valde connaturaliter intra suum ordi- I vum actum voluntatis,, ubi tota eflicacia ul­
nem, Hæc autem non verificantur in actitimate ad voluntatem reducitur.
46. Ex qua doctrina obiter infertur, quod
virtutum, comparatis inter se; nam acti- ■ licet lumen gloriæ, et fides, et spes theolo- rte
bus religionis prorsus accidit, quod ordi­
gica attingant immediate Deum inseipso;
nihilominus habent a charitate formatio­
nentur ad objectum poenitentiae, et sic de
nem, et consummatum statum virtutis.
aliis; et justitia legalis non imperat, sal­
Quoniam prædicti habitus non respiciunt
tem per se, omnes actus, sed eos solum
Deum sub ratione finis ; sed fides, et lumen
qui debentur. I nde ordinare per se omnes
attingunt illum sub ratione veri cum diffe­
actus ad proprium imperantis objectum
rentia clari, et obscuri; spes autem respi­
ita est proprium charitatis, ut nulli alteri
cit illum ut bonum proprium arduum, ut
virtuti conveniat.
suis locis explicuimus: unde non ex se, sed
Addimus, quod licet aliæ virtutes ordi­
a charitate habent ordinari in Deum su6
nent ad suum finem actus aliarum virtu­
ratione ultimi finis. Et propterea dixit D.
tum, nihilominus eos non ordinant secun­
Thom. q. 28, de veril. art. 4 ad 6, quodD
dum omnem rationem in eis repertam,sed
« licet credere Deo, vel Deum possit esse
solum secundum eam specialem rationem,
a sine justitia, tamen credere in Deum,
secundum quam ad finem imperantis con­
ducunt. Verbi causa, pcenilenlia ordinat I « quod est actus fidei formake, sine gratia,
quidem actus temperantiæ, et fortitudinis
« vel justitia esse non putest ; » atque
ad suum finem secundum quod satisfactorii
ideo sine charitate, per quam gratia sicut
sunt, quo pacto conducunt ad ejus specia- , per virtutem proximam habet ordinare in
lem finem, qui est satisfacere pro peccato ; ί finem.
sed non imperat eos secundum alias ratio­
47. Sed objicies: nam hic ordo, per quem
nes, quæ satisfactionem non explicant.
charitas dicitur formare alias virtutes, et w
Charitas autem ordinat ad suum finem ac­
earum operationes, vel est aliquid reale
tus aliarum virtutum secundum omnem
'intrinsecum superadditum earum entitatirationem in eis repertam, quia omnis ta­
bus, vel est pura denominatio extrinseca,
lis ratio est referibilis in Deum ultimum
aut ens rationis? Si dicatur hoc ultimum,
finem, quem respicit ut objectum speciale.
sequitur charitatem improprie appellari
virtutum

DISP. VII, DUB. DI.

\irtutum formam. Primum autem dici non
valet; Ium quia charitatis operatio est ac­
tus immanens, et sic nequit aliquid efficere
in aliis potentiis, ut sunt intellectus, et ap­
petitus sensitivus, in quibus resident plures
virtutes. Tum quia earum actus sine ulla
variatione intrinseca potest referri in ulti­
mum finem, utsi homo eleemosynam,quam
prius in Deum non referebat, postea ordinet
ad illum.
Hæc objectio poscit, ut explicemus, per
quid charitas formet alias virtutes, quæ est
secunda pars hujus dubii.

.41!« conclusio pro perfecta dubii
resolutione. ■

48. Dicendum est secundo, virtutes, et
earum actus formari per aliquid reale in’trinsecum derivatum ex charitate. Hæcconclusio est omnino consona his, quæ dixi­
mus in tract, de Merito, disp. 4, dub. 1,
;D illamque tuentur B. Albertus in 3, dist. 27,
ϊέ-ίί art. 3, Ægidius quodlib. 6, <7. 3, Cajet, in
itor.dioc art. 8, ut satis se explicat illis verbis :
{«*· .· Non solum charitas informat effective,
ilh< quia imperat, et ordinat ; hoc enim com< mune est omni imperanti, et ordinanti;
- sed quia participatio passiva imperii, et
» ordinationis suæ est velut forma consti' tuens actus alios in esse virtuoso simpli« citer. » M. Herrera in MS. ad art. 8,
concl. 4, et 5, Ferre quxst. 11, § 3, Joan, a
S. Thom. in lib. de anima, q. 22, art. 6, et
alii.
Probatur primo ex D. Thom. qui hanc
assertionem satis aperte docet tum in hoc
■ Tto· artic. in resp. ad 1, ubi docuit charitatem
nondici formam virtutum exem placiter,aut
essentialiter, sed magis effective, in quantum
scilicet omnibus formam imponit secundum
modum prxdictum. Non posset autem cha­
ritas formare effective virtutes, neque illis
imponere formam, nisi aliquid a charitate
descenderet, quod virtutes, et earum actus
afficeret. Tum in q. 4, de verit. artic. G, in
respons. ad 9, ubi ait : « Quando superior
> vis perfecta est, ex ejus perfectione re« linquitur aliqua perfectio in inferiori, et
«siccum charitas est in voluntate, ejus
« perfectio aliquo modo redundat in intel« lectu, et sic charitas non solum actum fi« dei, sed ipsam fidem informat. » Ubi
palam docet aliquid ex voluntate perfecta
Sahnant. Curs, theolog. tom. XII.

313

per charitatem derivari ad fidem, et ejus
actum ; eademque ralio est de aliis virtuti­
bus. Tum in lib. 3 Sent. dist. 27, q. 2, art.
4, qursliunc. 3, in carp, el in solui, argu­
mentorum, cujus verba infra referemus.
49. Probatur assertio quoad utramque Fundapartem ratione desumpta ex D. Thom. os-J^'tiS*.
tendendo unam ab alia; quoniam formatio
actus virtutis inferioris per charitatem im­
portat aliquid reale intrinsecum derivatum
ex charitate: ergo idem proportionabiliter
importat formatio habitus virtutis inferio­
ris per charitatem. Probatur antecedens,
quia formatio actus virtutis per charitatem
consistit in eo, quod ordinetur, sive refe­
ratur non solum ad finem proximum pro­
prium virtutis, aqua elicitur; sed etiam
ad finem ultimum proprium charitatis, a
qua imperatur : sed hic ordo, sive habitudo
actus virtutis inferioris ad finem ultimum
est aliquid intrinsecum derivatum a chari­
tate: ergo formatio actus virtutis inferioris
per charitatem importat aliquid intrinse­
cum derivatum a charitate. .Major constat
ex dictis § prxced. Consequentia est .legi­
tima, et minor suadetur : tum quia cum
aliquis actus attingit aliquem finem, ne­
quit non dicere verum ordinem, sive habi­
tudinem realem ad talem finem : ergo
quando actus virtutis inferioris ordinatur
ad finem charitatis, illumque attingit, ne­
quit non importare verum ordinem, et
realem habitudinem ad talem finem: cum­
que hujusmodi ordo non conveniat actui
virtutis inferioris ex propria ratione, sive
ex parte virtutis proximae a qua elicitur,
opus est, quod illum participet ex influxu
charitatis, cui per se convenit illum finem
attingere. Tum etiam, quia actus, et effectus
sortiuntur diversam modificationem secun­
dum finem ad quem ordinantur ex motione
agentis intendentis talem finem; et prop­
terea scissio ligni ad ædificandam domum,
diversam modificationem importat, ac scis­
sio ligni ad comburendum : ergo cum actus
virtutis inferioris ex inclinatione charitatis
ordinatur ad ejus finem, eo ipso consequi­
tur aliquam modificationem intrinsecam
derivatam a charitate. Tum denique, quia
actus virtutis inferioris ratione ordinis ad
Deum ultimum finem consequitur valorem
adæquatum ad merendum vitam æternam
de condigno, ut ostendimus trad. IG, disp.
4, dub. 5. Sed hic valor non est ens ralionis,
nec denominatio extrinseca, sed aliquod
prædicatum reale : ergo ordo, quem actus

314

DE CHARITATE.

virtutis inferioris habet ex motione charitatis ad ejus finem, est aliquid reale: cum­
que talis ordo non pertineat ad speciem
prædicti actus, sequitur esse aliquid sibi
intrinsece superadditum.
Adde libertatem, sive habitudinem ac­
tuum nostrorum ad principium indifferens
non esse ens rationis, aut denominationem
extrinseeam. sed esse aliquid reale intrin­
secum superadditum actuum entitati, ut
ostendimus tract. 10. disp. 2, dub. 4, et
moralitatem. sive ordinem nostrorum ac­
tuum ad objectum ut subjectum regulis ra­
tionis non esse ens rationis, aut denomi­
nationem extrinseeam. sed aliquid reale, et
intrinsecum distinctum ab entitate physica
actuum, ut probavimus tract. 11, disp. 1.
dub. 3. Ergo idem proportionabiliter di­
cendum est de ordine actus virtutis inferio­
ris ad finem charitatis, sive ad proprium
objectum, ut subditur tali fini.
50. Ex quibus facile ostenditur conse­
quentia primi enthymematis ; quoniam
illud intrinsecum, quo actum virtutis infe­
rioris formari diximus, debet præhaberi
in principio proximo elicitivo talis actus:
sed hujusmodi principium non est charitas,
sed virtus inferior, cui actus secundum spe­
ciem corresponde!: ergo prædicta virtus
debet formari in seipsa per aliquid intrin­
secum, ratione cujus præcontineat ordinem
ad charitatis finem, qui in suis actibus reperitur: cumque hujusmodi vis non conve­
niat virtuti inferiori ex se, sed ex influxu
charitatis, cui per se convenit respicere
illum finem, sequitur virtutes inferiores
formari intrinsece per aliquid reale, quod
derivetur ex charitate. Cætera constant, et
minor probatur: tum quia certum est, quod
charitas non elicit actus virtutum inferio­
rum, alias non esset nisi unica virtus pro
omnibus actibus·, sed eorum elicientia per­
linet ad speciales virtutes, eas videlicet,
quibus objecta specificativa actuum specia­
liter correspondent. Tum etiam, quia ille
modus, aut ordo in actibus repertus non fit
per se, atque ideo non terminat immediate
actum charitati» ; sed fit ad productionem
actus, quem afficit, et consequenter debet
elici, et immediate procedere ab eodem
principio. Tum denique, quia non semel
contingit, quod virtus inferior eliciat actus
formatos, sive ordinatos ad finem charita­
tis, quin adsit formalis hujus influxus, ut
si quis justificatus per attritionem intra
sacramentum, eliciat aliarum virtutum

opera priusquam eliciat actum formalem
charitatis; in quo eventu nequit ordo ad
Deum ultimum finem, qui in talibus ope­
rationibus reperitur . revocari ad aliud
principium proximum, quam ad virtutes
tunc operantes. Recolantur quæ diximus
tract. 10, disput. 4, dub. 6.
51. Quam doctrinam tradit D. Thom.
loco supra cit. ex 3 Sent. cujus verba quia
eleganter, et optime rem præsentem decla-»»^
rant, placet transcribere. « Charitas,im/uit.a»
α ad omnes alias virtutes comparatur et ut
« motor,el ut finis, eiut forma. Quod autem
·< motor sit omnium aliarum virtutum, ex
α hoc patet,quia ipsum bonum quod est ob­
ii jectum charitatissub ratione finis, est finis
a virtutum. In omnibus autem potentiis.
. « vel artibus ordinatis ita accidit, quod ars.
« vel potentia, quæ est circa finem, ordinat
« aliarum actus ad finem proprium ; sicut
« militaris, quæ est propter victoriam, el
« ad omne officium bellicum ordinatur,
« ordinat equestrem, et navalem, et omnia
« hujusmodi in suum finem. Et ideodici« tur charitas mater aliarum virtutum, in
« quantum earum actus producit excon< ceptione finis, in quantum habet perse
« modum seminis, cum sit principium in
« operabilibus, ut dicit Pphilosophus. Et
« secundum hoc dicitur imperare actusint feriorum virtutum, secundum quod fa­
it cit eas operari propter finem suum; et
a secundum hoc movet alias inferiores ad
« finem suum. Unde charitas etiam omnes
α alias virtutes ad suum finem movet, et
« secundum hoc dicitur earum actus impe« rare. Hoc enim interest inter elicere ac­
et tum, et imperare, quod habitus, vel pot tentia elicit illum actum, quem producit
« circa objectum, nullo mediante;sed ima perat actum, quem producit mediante
» potentia, vel habitu inferiori circa ob­
ii jectum illius potentiæ. Si ergo charitas
« est motor aliarum virtutum, similiter
<r etiam finis; quia hoc commune est in
« omnibus virtutibus, quod actus earum
« sunt proximi fines ipsarum, cum actus
« sit perfectio secunda, habitus perfectio
« prima; et minus completum ordinatur
« ad magis completum sicut ad finem.Finis
* autem inferioris potentiæ, vel habitus
i ordinatur ad finem superioris, sicut finis
'l militaris ad finem civilis. Unde actus
« omnium aliarum virtutum ordinantur
« ad actum charitatis sicut ad finem, et
“ propter hoc charitas dicitur præcepti
finis,

DISP. VII, DUB. III.

, finis. Similiter etiam patet, quod est
e forma perficiens unamquanque virtutem
in ratione virtutis. Inferior enim poten/ lia non habet perfectionem virtutis, nisi
: secundum quod participat perfectionem
i potentiæ superioris : sicut habitus, qui
• est in irascibili, non habet rationem vir­
1 tutis, ut dicitur in -1 Ethic, nisi in quan< tum intellectum, et discretionem recipit
< a ratione, quam perficit prudentia ; et
.■ secundum hoc prudentia ponit modum,
et formam in omnibus aliis virtutibus
moralibus. Omnes autem aliæ virtutes,
j quæ sunt meritoriæ vitæ æternæ, secun­
dum quod nunc loquimur de virtutibus,
« sunt in potentiis voluntati subjectis, quia
i nullus actus alicujus potentiæ potest esse
meritorius, nisi in quantum habet ali. quid de voluntario : quod contingit ex
3 hoc, quod voluntas imperat, et movet
« actus aliarum potentiarum. Unde non
potest esse, quod aliquis habitus existons
in aliqua potentia animæ habeat ratio­
nem virtutis, loquendo de virtutibus me­
ritoriis, de quibus hic loquimur, nisi
1 secundum hoc, quod in illa potentia par­
< ticipatur aliquid de perfectione volunta­
tis, quam charitas perficit. Et ideo cha­
ritas est forma virtutum aliarum om­
nium, sicut prudentia moralium. Et hic
ς est unus modus, quo charitas est forma
aliarum virtutum. Alii autem duo modi
ς possunt accipi ex hoc. quod ipsa est mo­
tor, et finis, in quantum movens ponit
motum suum in instrumento, et ea quæ
« sunt ad finem diriguntur ex ratione finis.
• Et ila modus charitatis participatur in
■ aliis virtutibus, in quantum moventur a
r charitate, et in quantum ordinantur in
> ipsum, sicut in finem. » Hactenus D.
. Thomas.
52. Ex quibus habemus titulos, propter
quos charitas appellatur forma virtutum,
qui tamen ad unum radicaliter reducun­
tur, ad hunc videlicet, quod charitas ex
propria specie respicit Deum sub ratione
finis simpliciter ultimi ; hinc enim subordinat suo objecto fines speciales aliarum
virtutum, et imperat illarum actus, ut D.
• ?>Thom. optime declarat. Habemus etiam,
quod charitas informet virtutes non solum
infusas sed etiam adquisilas ; immo vero
et omnes potentias naturales, quæ subdun­
tur voluntati, el ejus libertatem aliquo mo­
do participant. Quoniam omnia hujusmodi
possunt agere ex motione, et imperio cha-

315

ritatis,eliciendo operationes cum ordine ad
Deurn finem ultimum, qui est ipsius objec­
tum. Cumque ex se non habeant vim suffi­
cientem ad efficiendum illum ordinem in
propriis actibus, opus est quod participent
aliquid intrinsecum de linea charitatis,
quo perficiantur, et eleventur, ut possint
agere in ordine ad finem illius. Denique
habemus hoc intrinsecum (quod non im­
merito possumus victualem charitatem ap­
pellare), afficiens potentias, et virtutes non
esse pure transiens, aut fluere cum opera­
tione, sed esse quid habituale, et perma­
nens. Tum quia omnes virtutes, et vires
animæ in justo dicuntur formatæ, et vivaa
per charitatem ; et tamen non semper ope­
rantur. Tum etiam, quia omnes virtutes
justi habent habitualiter statum virtutis,
et inclinant habitualiter ad actus non præ­
cise secundum speciem acceptos, sed etiam
ad actus formatos, et meritorios vitæ æter­
næ : quam inclinationem non habent ex se,
sed participant a charitate per illud intrin­
secum, quod ab ipsa derivatur. Tum deni­
que, nam cum charitas ex una parte radi­
cetur in gratia, quæ est natura superior, et
ex alia parte sit summa inclinatio ad Deum
ultimum finem, debet dominari simpliciter
toto supposito , cuncta ejus, quæ capacia
sunt libertatis, convertendo ad Deum, et
subjiciendo ipsi ut fini. Et quia per seipsam nequit præstare hujusmodi passivam,
et formalerq omnium virtutum, et virium
animæ conversionem, sive subjectionem,
cum per seipsam solum immediate afficiat
unicam, et determinatam animæ poten­
tiam, nempe voluntatem,cui inest; oportet
quod diffundat aliquam sui participatio­
nem ad prædictas vires, et virtutes , ut
sic maneant habitualiter ipsi subjectæ,
tendantque habitualiter in ejus finem. Quæ
perfectio nulli virtuti, quam charitati con­
venire valet ; cum ipsa sola habeat tantam
universalitatem in movendo, simili plane,
et perfectiori modo, quo voluntas se habet
in ordine naturali.
53. Sed contra hanc doctrinam, et con- ut^cc'
tra assertionem, quam illam fulcimus, ob­
jicies primo : quia nihil potest a charitate
derivari, nisi per ejus actum : sed infor­
matio, quam cæteris virtutibus attribui­
mus, convenit illis ante exercitium chari­
tatis : ergo signum est, quod nihil intrin­
secum ponit in virtutibus, sed formatæ
dicentur quatenus connotant in eodem
supposito habitum charitalis, per quem ha-

316

DE CHARITATE.

bitualiter in Deum finem ultimum refe­
runtur.
Respondetur, quod licet ante exercitium
actuale charitatis nihil possit ab ea derivari
per efficientiam rigorosam, potest tamen
per simplicem dimanationem, eo propor­
tionali modo, quo virtutes fluunt a gratia,
et proprietates a natura ; qui influendi mo­
dus reducitur ad genus causa efficientis, ut
modo supponimus ex iis, qua? docent N.
x.
Complut, in lib. Physic. disp. lù, ι/irrst. Ί.
Quod autem sic contingat in præsenti. non
absque fundamento asserimus ; nam licet
virtutes possent utcumque dici formata?,
sive relatæ habitualiter ad Deum finem ul­
timum ex connolalione habitus charitatis
in eodem subjecto existentis ; nihilominus
hæc connotatio, aut denominatio extrinseca nequit sufficere, ut contineant, et effi­
ciant in suis actibus aliquam rationem,
quam ex se non continent, nec valent pro­
ducere. cujusmodi est ordo actualis opera­
tionis in Deum ultimum finem. Videmus
autem, quod virtutes eliciunt actus forma­
tos, sive relatos in Deum ultimum finem,
ac proinde meritorios vitæ æternæ, prius­
quam charitas suam operationem eliciat,
ut contingit cum homo justificatus cum sola
attritione intra sacramentum immediate
elicit actus fidei, spei, aut aliarum virtu­
tum. Unde fateri oportet, quod virtutes
formentur ante actuale, el formale chari­
tatis exercitium, et consequenter quod ali­
quid de linea charitatis derivetur ad prae­
dictas virtutes per simplicem dimanatio­
nem , cum charitas primo infunditur.
Præsertim cum proprium hujus virtutis
sit habere omnes vires animae sic disposi­
tas, sibi ita subjectas, et fini ultimo subordinatas.
])C?Th(i’ 54· Sed instabis primo , quoniam D.
Thom. ex eo probat, quod charitas format
' cæleras virtutes, quia imperat illis, et mo­
vet ad earum actus : ergo
<✓ vel virtutes non
formantur per charitatem ante exercitium
ipsius, vel hæc formatio fit per aliquid extrinsecum. videlicet per charitatem in eo­
dem subjecto cxislentem. Secundo, nam
hujusmodi formatio virtutum ad hoc poni­
tur, ut possint elicere actus formatos, sive
relatos in Deum finem ultimum : sed ad
hoc satis est, quod virtutes recipiant illud
intrinsecum de linea charitatis, quando
actu operantur, sicut instrumentum eleva­
tur cum actu agit : ergo non requiritur,
quod virtutes habeant hanc habitualem in­

formationem. Tertio, quia electio medio­
rum provenit ex amore finis, atque ideo
nequeunt virtutes attingere sua objecta
cum subordinations ad Deum finem ulti­
mum, nisi ex præsupposito amore charita­
tis : ergo falso dicimus, quod virtutes eli­
ciant actus formatos, priusquam charitas
exerceat suam operationem.
Respondetur ad primum, rationem illam
D. Thoma? optimam esse, nam si charitas
movet virtutes ad suos actus, aliquid in
hujusmodi actibus decet relucere, quod sit
de linea charitatis, et manifestet indolem
principii operantis. Sed quia oportet, quod
virtus immediate eliciens præcontineat
perfectionem operantis, propterea cum eo­
dem S. Doctore colligimus, virtutes formari
per aliquid habituale : tum ut possint connaturaliler a charitate moveri : tum uthabitualiter sint ipsi subjectæ, et contineant
formationem actualem, quam suis actibus
communicant. Sicut ante motionem actua­
lem Spiritus sancti ponuntur dona quædam
specialia, ut homo sit prompte mobilis ab
illo, juxta doctrinam D. Thom. 1, 2, çimt.D
68, art. 1 et 3. Et quemadmodum antequam
homo moveatur ad virtutum opera, ponun­
tur habitus virtutis, per quos disponitur ad
recipiendam talem motionem, et continet
habitualiter perfectionem repertam in ope­
ribus, ut tradit S. Doctor in eadem 1,2,D·
quxslion. 110, articulo 2, ubi ait : « Non
« est conveniens, ut Deus minus provideat
his. quos diligit ad supernalurale bonum
« habendum, quam creaturas, quas diligit
« ad bonum naturale. Creaturis autem na. turalibussic providet, ut non solum mo« veat eas ad actus naturales, sed etiam
« largiatur eis formas, et virtutes quasdam,
« quæ sunt principia actuum, ut secundum
■ seipsas inclinentur ad hujusmodi motus.
« Et sic motus, quibus a Deo moventur,
σ fiunt creaturis connatu rales, et faciles,
<i secundum illud Sapient. 8 : Et disponit
« omnia suaviter. Multo igitur magis illis,
« quos movet ad consequendum bonum
« supernaturale æternum, infundit aliquas
« formas, seu qualitates supernaturales,
« secundum quas suaviter, et prompte ab
« ipso moventur ad bonum æternum con« sequendum. » Si ergo in nostro casu, ut
omnes virtutes, tam infusæ, quam acqui­
sita?, et omnes vires animæ, quæ voluntati
subduntur, sint habitualiter dispositæ ad
agendum secundum imperium charitatis,
et ad producendum ejus ordinem in pro­
priis

MM

DISP. VII, DUB. III.
priis actibus, debent perfici, et informari
per aliquid habituale intrinsecum de linea
charitatis, quod actualem ejus motionem
possit praecedere.
to* 55, Ad secundum palet ex proxime diclis; nam licet virtutes possent recipere il­
lam elevationem. quando actu imperantur
acharitate, nihilominus magis congruit,
quod illam formationem, et elevationem
participent habitualiter, et a prima charilalisinfusione. Tum ut dicantur habituali­
ter vivæ, et formatæ : tum ob inclinatio­
nem charitatis, quae quantum fieri potest,
su bord i ii at eas. et omnia ultimo fini : tum
quia aliquando eliciunt actus formatos ante
actualem, et formalem charitatis motio­
nem. Nec id, quod dicitur de instrumentis,
verificatur universaliter; nam virtutes instrumentariæ conjunctae, cujusmodi est calor
ignis in ordine ad producendum alium
ignem, ex sua dimanatione habent habitualem vim ad attingendum effectum prin­
cipalis agentis. Et plures animae potentiae
ex conjunctione ad potentiam superiorem
participant habitualem vim ad aliquid ex­
cedens propriam speciem sibi relictam, si­
cut dicitur de aestimativa hominis, quæ ob
hanc rationem potest circa singularia dis­
currere.. Et sic proportionabiliter virtutes,
et vires animae charitati conjunclæ partici­
pant aliquid ab ea, ut possint elicere actus
cum ordine ad objectum illius, nempe ad
Deum ultimum finem.
Ad tertium concedimus, electionem quatenus talem, supponere amorem, sive in­
tentionem finis. Sed non oportet. quod
omnes actus, quos formatos, et relatos in
finem charitatis dicimus, sint formales
electiones in ordine ad finem hujus virtu­
tis, et quod attingant propria objecta cum
expresso respectu ad talem finem ; sed satis
est, quod sint tales virtualiter, quatenus
attingendo propriam materiam participant
ordinem charitatis in ordine ad finem il­
lius. Ad quod sufficit similis virtualis in­
tentio, quæ semper adest, quoties actus ho­
nesti a justo exercentur. Nam licet tales
actus non semper præcedat formalis charitilis amor, praecedit tamen virtualis, eo
quod voluntas charitate formata nullum
actum honestum imperat, quin in suo im­
perio explicet modum, sive ordinem charilatis. Unde licet ejus actus sit alterius spe­
ciei quoad entitatem ; tamen quoad forma­
tionem est virtualiter actus charitatis, et
amor Dei super omnia. In quo sensu om-

317

nes etiam actus charitate formati non tam
dicendi sunt electiones, quam intentio, sive
amor Dei linis ultimi ; atque ideo secun­
dum hanc rationem considerati non sup­
ponunt necessario aliam formalem inten­
tionem, quamvis considerati secundum
entitatem, et speciem, quo pacto se habent
de materiali ad formationem, quam a cha­
ritate participant, versentur immediate
circa media, et possint electiones appel­
lari.
56. Addimus, quod etsi actus aliarum Alia
. , ,
.
objectio,
virtutum non semper supponant amorem
charitatis ut exercitum, semper tamen il­
lum supponunt ut exactum, quia per se lo­
quendo charitas, cum infunditur, prorum­
pit in proprium actum, a quo sicut a
dispositione ultima, et omnino connaturali
dependet ; atque ideo illud, quod a chari­
tate ad alias virtutes, et vires animæ derivatur, dimanat a charitate non præcise
habituali, sed a charitate amante, et inten­
dente suum finem. Supplet tamen quando­
que Deus hunc actum, ut contingit in justi­
ficatione, quæ intra Sacramentum fit. Sed
hoc non tollit, quod actus aliarum virtu­
tum ut formati illum per se supponant, et
ab eo dependeant.
Objicies secundo : nam ex doctrina hac­
tenus tradita sequitur, habitum chavtatis
non esse unicum, sed multiplicem ; quod
est contra communem Theologorum sen­
tentiam. Probatu? sequela, quia illud, quod
a charitate ad alias virtutes, et vires ani­
mae derivari dicimus, afficit illas habitua­
liter, et permanenter, et consequenter ne­
quit non esse habitus : aliunde autem ver­
satur circa Deum finem ultimum, qui est
objectum proprium charitatis, atque ideo
habet propriissimam charitatis rationem.
Cumque multiplicetur juxta pluralitatem
virtutum, et potentiarum, quas afficit, li­
quido inferri videtur, habitum charitatis
non esse unicum, sed plures.
Respondetur negando sequelam, quamsoiuiio.
probatio minime evincit. Tum quia de ra­
tione habitus est, quod sit qualitas com­
pleta ; id vero quod a charitate ad alias
virtutes derivatur, non est qualitas com­
pleta, sed modalis ; et ideo licet sit perma­
nens, non habet rationem habitus : nec
absolute potest appellari charitas, sed ap­
pellatur charitas virtualis, seu participatio
charitatis. Tum etiam, quia habitus ordi­
natur perse primo ad actum secundum
speciem acceptum, non vero ad aliquam

r· jlJh

318

DE CHARITATE.

ejus modificationem speciei accideniariam;
id autem quod ex charitate participatur in
aliis vivirtutibas , non ordinatur per se
primo ad earum actus secundum speciem
consideratos, cum ad id sufficiant ipsae vir­
tutes : sed deservit, ut virtutes eliciant
actum non solum quoad speciem, sed ut
ordinatum et relatum in Deum ultimum
iinem ; quod virtutes sibi relictae præsiare
non possent, ut sapra diximus. Potestque
hæc doctrina magis declarari exemplo mo­
di intensionis, qui habitualis est, versatur
circa objectum virtutis, cum sit perfectio
ipsius virtutis; et tamen nec virtus, nec
habitus est, sed modificatio, et determina­
tio virtutis. Unde formatio illa virtutum
a charitate derivata habitus non est, nec
propriam aliarum virtutum rationem im­
pedit. sed præstat ut virtutes inferiores
operentur et secundum rationem sibi pro­
priam. et secundum rationem charitatis,
». Tl» üt optime docuit D. Thom. loco supra cit.
ex 3 Sent, in resp. ad 5 , ubi ait : · Dicen« dum quod inferiora participant perfec« tiones superiorum secundum modum
« suum ; el ideo participationes determi« nantur in participantibus ex capacitate,
« et natura participantium. El ideo una« quæque virtus, quæ est in inferiori poten« tiaH habet quandam formam, quæ est
« virtus ex participatione superioris poten« tiæ : sed formam, quæ est haec virtus,
α habet ex natura propriæ potentiæ per
« determinationem ad proprium objectum,
e Et hanc formam, et modum ponit una« quæque virtus circa suum actum, et ite« rum illam formam, vel modum, quem
« habet ex superiori ; sicut temperantia
« in actu suo ponit modum proprium, et
« prudentiæ, et charitatis, et gratiæ.
Tenia
57. Objicies tertio : nam si aliquid a cha•cbjcctio.
4
.
. . .
. ntate manaret, quo virtutes, et vires animæ informarentur, deberet esse supernaturale, juxta qualitatem principii, a quo
profluit, et conditionem finis, ad quem or­
dinatur : sed nequii esse supernalurale :
ergo falsum est, quod a charitate aliquid
dimanet, quo virtutes et vires animæ in­
trinsece formentur. Probatur minor; quo­
niam virtutes , et vires animæ dicuntur
charitate formari non solum in ordine ad
actus supernatnralés, sed etiam naturales,
cum actus enlitative naturales possint ad
finem charitatis referri, et mereri vitam
æternam. Ad actus autem naturales enti­
tative non concurrit potentia obe iientialis.

sed naturalis. Et ideo si potentia, aut vir­
tus illorum eliciti va informaretur per ali­
quid intrinsecum, istud deberet esse quid
naturale, et ejusdem ordinis cum potentia,
aut virtute ; supernaturalia enim non reci­
piuntur in potentia natural i, sed in potentia
obedientiali. Ergo si aliquid derivaretur ex
charitate, ut potentiæ, et virtutes naturales
informarentur, istud non posset esse supernaturale.
Respondetur negando minorem. Adcu-t^j.
jus probationem dicendum est, duplicem, **
aut quasi duplicem potentiam obedientialem distinguendam esse ; aliam quasi subs­
tantialem, nimirum quæ subjicitur Deo in
ordine ad actus, et effectus entitative supernaturales : aliam vero modalem, scili­
cet quæ Deo subditur in ordine ad actus, et
effectus naturales entitative, sed supernalurales quoad modum. Prioris generis est
potentia in ordine ad gratiam, et habitus
supernaturales ; nam ordinatur ad formam,
seu terminum supernaturalem, et qui su­
pernatural! modo fit. Posterioris generis
est potentia, v. g. cæci, ut visum recipiat;
quia licet potentia visivasit entitative na­
turalis, debet restitui modo supernatural!,
aut miraculoso. Et hoc posteriori modo se
habent potentiæ, et virtutes naturales ad
eliciendum suos actus ut ordinatos, et re­
latos ad Deum ultimum finem, qui est cha­
ritatis objectum ; nam licet prædicti actus
sint enlitative naturales, sunt tamen sapernaturales quoad modum, videlicetquantum ad illum ordinem, et respectum. Et
ideo participatio charitatis, quæ ad prædictas potentias, et virtutes derivatur, super­
naturalis est, et non recipitur in earum
entitate, ut est pura potentia naturalis ; sed
quatenus est potentia naturalisquoad subs­
tantiam, et supernaturalis quoad modum:
sicut ipsi actus formati sunt naturales enli­
tative, et supernaturales modaliter.

§ ΙΠ.

Referuntur sentent ix contrarie.

,
i
1
I

58. Contra primam nostram, el commu- ηίι|
nem assertionem sentiunt Lutherani, ut«»
vidimus in limine hujus dubii, censentest!Va*
fidem esse charitate perfectiorem, el illias1JÛK
formam. Pro qua sententia possent expendi
argumenta, quæ dub. prxced. diluimus.Sed
insuper prob.itur. quia per idem aliquid
vivificatur et formatur : sed vita spiritua­
lis

DISP. VII, DUB. III.
. fc.i-.u lis datur per fidem, ut patet ex illo Abach.
^.2: Justus autem meus e® fide vivit : ergo
formatio virtutum est per fidem, et non per
charitatem.
Confirmatur, quia instrumentum recipit
vitam a principali agente : sed charitas
comparatur ad fidem, sicut instrumentum
ad agens principale, ut significat Apostol.
Uüi.aJGa/ut.5, illis verbis : Fides quxper charilalem operatur. Ergo fides est forma cha­
ritatis, et non e contra.
Argumentum solvit D. Thom. quxst. 13
’ ife Ierit, art. 5, in resp. ad 12, ubi ait:
j
« Dicendum quod aliquid commune altri< buitur alicui specialiter dupliciter : vel
I
< quia sibi perfectissime convenit, sicut si
I
< cognoscere attribuamus intellectui : vel
; < quia in eo primo invenitur, sicut vivere
< attribuitur animæ vegetabili, ut patet in
; 1 de anima, quia in actibus ejus primo
1
· apparet vita. Vita ergo spiritualis altri« buitur fidei, quia in ejus actu primo ap< paret ; quamvis ejus complementum sit
i
« a charitate, et hoc ipso est forma aliarum
I
i virtutum. »
Ad confirmationem neganda est minor,
quia fides non operatur per charitatem si­
cut per instrumentum, sed sicut per for­
mam, et vitam, sicut homo dicitur operari
per animam. EtApost. loquitur de fide per
charitatem formata, ut ibidem exponit D.
■ ‘“Thom. feci. 2.
ta 59. Arguitur secundo : nam id, quod ha©eibet rationem radicis, et fundamenti, ne■· quit comparari per modum formæ, cum de
ratione formæ sit perficere, et complere :
sed charitas se habet ut fundamentum, el
itiÿLradix, juxta illud Apost. ad Ephes. 3 : In
charitate radicati, et fundati : ergo charitisnon comparatur ut forma ad alias virules.
»■’>· Ad hoc argumentum respondet D. Thom.
l'no.in præs. art. 8 ad 2 sic : Dicendum, quod
charitas comparatur fundamento, et radici,
in quantum ex ea sustentantur , et nutriun­
tur omnes alix virtutes (quæ sunt munia
formæ, cum det esse), et non secundum ra­
tionem, qua fundamentum, et radix habent
rationem causx materialis.
60. Arguitur tertio, quia unius rei unica
££ est forma: sed fides formatur per gratiam:
ergo non formatur per charitatem.
Confirmatur primo ; nam fides prius di­
manat a gratia, quam charitas ; et actus
fidei præcedit actum charitatis : sed pro
illo priori fides, et ejus actus intelliguntur

319

sufficienter formari per gratiam, et habere
ordinem ad Deum finem ultimum : ergo
fides non formatur per charitatem.
ArgumentooccurritDivus Thom. loc. cit. Eoodaex quxst. de veril. i resp. ad 6, his verbis :
Dicendum quod plures esse per/ecliones unius
rei in eodem ordine est impossibile ; gratia
autem est sicut perfectio prima virtutum,
sed charitas sicut perfectio proxima. Quia
gratia et charitas non informant formaliter per seipsas alias virtutes, sed effective
derivando ad ipsas ordinem habitualem ad
Deum ultimum finem ; qui ordo provenit
radicaliter a gratia mediante charitate si­
cut virtute proxima, cui per se convenit
Deum sub ratione ultimi finis attingere.
Confirmationem diluit ibidem in resp. ad D. Tho.
13, his verbis : « Dicendum quod in habente
a charitatem non potest esse aliquis actus
« virtutis, nisi a charitate formatus. Aut
« enim actus ille erit in debitum finem or­
« dinatus, et hoc non potest esse nisi per
a charitatem in habente charitatem ; aut
« non est ordinatus in debitum finem , et
a sic non erit actus virtutis. Unde non po­
« test esse, quod actus fidei sit formatus a
« gratia, et non a charitate, quia gratia
« non habet ordinem ad actum, nisi chari« tate mediante. » Cum enim charitati per
se conveniat respicere Deum finem ultimum;ftdei autem, et aliis virtutibus id
conveniat per participationem ; nec habitus,
nec actus fidei valet a gratia cum ordine ad
Deum finem ultimum procedere, nisi me­
dia charitate. Recolantur quæ diximus lo­
cis supra citatis ex tract. 16.
61. Arguitur quarto : nam fides est Iu-QOarinm
men spirituale : sed lumen habet rationem
formae respectu corum, quæ videntur :ergo
sicut lux est forma colorum, ita fides est
forma charitatis, et aliarum virtutum.
Confirmatur, quia idem est ordo perfec­
tionum, et perfectibilium : sed intellectus,
quem perficit fides, comparatur per modum
formae ad voluntatem, quam charitas per­
ficit; est enim nobilior quam illa : ergo
fides comparatur ut forma ad charitatem.
Ad argumentum respondet D. Thom. Diruitun
quxst. unica de charit. art. 3 adi 1, his ver­ D. Th°
bis : « Dicendum, quod lumen est forma
« colorum, in quantum sunt visibiles actu
C( per lucem. Et similiter fides est forma
« virtutum, in quantum sunt a nobis co­
a gnoscibiles. Quid enim sit virtuosum,
a vel contra virtutem, per fidem cognosci­
« mus. Sed in quantum virtutes sunt ope-

•fi

e- J

ϊ·<

usa.

320

DE CHARITATE.

« rativæfnempe cumordine ad Deum finem
<3 ultimum) per charitatem informantur. »
D. Th·.'·
Confirmationem solvit S. Doct. ibidem
in resp. ad 12. ubi ait : < Dicendum quod
« intellectus simpliciter est prior volun- tale, quia bonum intellectum est objec- tum voluntatis; sed tamen in operando,
et movendo prior est voluntas, non enim
intelligit, et movet, nisi voluntate acce­
dente , unde ipsum etiam intellectum
movet voluntas, in quantum est operativus ; utimur enim intellectu quando vo­
1 lumus. Unde cum credere sit intellectus
X a voluntate moti, credimus enim aliquid,
A quia volumus; sequitur quod magis cha­
« ritas det formam fidei, quam e con­
ί verso. »
Alia argumenta possent opponi, quæ fa­
cile diluuntur ex dictis,et nonnullis occur­
rimus dub. prxced.
âewod; 6·>. Contra secundam assertionem sentit
tiawc- Lorea disp. 12, num. 5, ubi ait : Quidam
Lorea conantur defi ndere informationem hanc fieri
aliquo rcali impresso. Sed manifestum est id
esse commentitium. In quo vehementer ex­
cessit; nam sententiam nostram quam ali­
unde fundamenta satis gravia probabilissin. ruo mam faciunt), expresse docet D. Thom.
testimoniis supra relatis, et expressius ad­
huc 14 de Verit. art. ή in resp. ad 4, ubi
ait : Id quod ex charitate in fide relinquitur,
est fidei intrinsecum ; et hoc quomodo sit fidei
accidentale, vel substantiale, infra dicetur.
Pro eadem opinione referri possunt qui
docent, qnod quando potentia superior mo­
vet inferiorem, nihil intrinsecum illi im­
primit; sed sufficere radicationem. et natu­
ralem sympathiam inter potentias, ut una
appetente, aut imperante, altera moveatur,
xïwrr °1 °Perûtur. Quod defenduntur Vasquez 1,
’ '2, disp. 31, cap. 3, Navarrete tom. 1, </.11,
art. 8, contror. 10, § 1 et alii. Qamvis nec
inde convincantur, quod idem sentiant de
informatione charitatis. ut ex dicendis
constabit.
AranUnicum motivum, quo l.orca ita conLorw. vincitur, ut nostram sententiam manifeste
commentitiam appellet, est hujusmodi :
♦ Manifestum, inquit, est id esse commen­
titium ; nam charitas non est forma in­
R trinseca, sed extrinseca, et solum confert
a ordinem ad finem, qui provenit ex im­
perio ; per imperium autem nihil reale
imprimitur actui, vel potentiæ; sed sola
sympathia potentiarum sufficit, ut infe­
rior sequatur superiorem efficaciter de-

i « terminatam ; et sola extrinseca conjunc« tio actuum, ut imperatus censeatur re­
ef ferri in finem operantis. » Hoc, et non
aliis fundamentis fulcit Lorea suum opi­
nionem.
Sed id facile diluitur : nam, ut ab ultimisBey».
i hujus authoris verbis incipiamus , actus a
i charitate imperatus non solum censetur
i referri in finem charitatis, sed vere,et
! ante intellectum importat ordinem ad præI dictum finem ; hinc enim habet omnimo; dam condignitatem ad merendum vitam „
aeternam, quæ condignilas non est denoI minatio extrinseca, nec ens rationis, sed
1 aliquod prædicatum reale actui intrinse­
cum. Cnm autem virtus proxime eliciens
actum, non habeat ex se respicere talem
finem, opus est concedere, quod participet
aliquid intrinsecum de linea charitatis, per
quod constituatur in actu primo sufficienti
ad producendum suum actum cum tali or­
dine, ut supra fusius ostendimus. Et hæc
satis erant ad diluendum illud motivum.
63. Verum ut evidentius appareat, qaam Fms
incertum , et efficax sit illud principium, «S
quod prædictus author assumit, videlicet
per imperium nihil reale imprimi actui, vel Juti
potentir, observandum est cum M. Joan. aS’
S. Thom. ubi supra, dupliciter intelligi
posse, quod -una potentia imperet alteri,
illamque moveat : uno modo in ordine ad
actus, qui secundum aliquam rationem ex­
cedant virtutem potentiæ nfotæ : altero
modo in ordine ad actus ipsi proportiona­
tes. Priori modo non est mera applicatio,
sed etiam elevatio potentiæ motæ; poste­
riori autem modo est sola applicatio, sive
reductio potentiæ ad suum connaturale
exercitium. Quamvis ergo admitteremus,
quod imperium, seu motio in hac posteriori
consideratione nihil reale imprimat polentiæ ; falsum tamen omnino est, quod in
priori acceptione aliquid reale non impri­
mat. Repugnat enim facultatem proxime
elicitivam elicereactum secundum aliquam
rationem excedentem ejus virtutem, et
quod non elevetur per aliquid intrinsecum
ad attingendum talem rationem ; nisi enim
aliquid ipsi superaddatur, manebit sub ea­
dem impotentia, quam ex se habet ; atque
ideo sicut ante imperium, seu motionem
potentiæ superioris nequit elicere actum
secundum illam rationem excedentem consideratum, ita neque poterit positis impeI rio, et motione pure extrinsecis, sicut
communiter docent Thomistæ de instra-

DISP. VIT, DUB. ΠΙ.

321
■

mentis, et do potentia obodicntiali intrin­
sece non elevatis. Eo autem ipso , quod
charitas imperet actus aliarum virtutum,
prædictæ virtutes eliciunt actus excedentes
secundum aliquam rationem propriam fa­
cultatem virtutum ; attingunt enim objec­
tum non secundum illam praecise rationem,
quæ ipsis corresponde!, sed secundum quod
corresponde!charitaii, producendo insuis
actibus ordinem ad Deum finem ultimum
supernaturalem, qui ordo excedit vim ta­
lium virtutum, praecipue si sint adquisitae.
Quocirca motio, et imperium charitatis non
comparatur ad potentias, et virtutes mere
applicative, sed etiam elevative ; atque ideo
debet eis imprimere aliquid reale, et in­
trinsecum, eo proportionali modo, quo
agens principale elevat instrumenta; quam­
vis non oporteat, quod virtutes tantum
eleventur, cum actu imperantur, et agunt;
sed magis quod hanc elevationem partici­
pent habituali ter per dimanationem a gra­
tia, cum primo infunditur, ut supra expli­
cuimus. Id vero, quod dicitur de sympathia
potentiarum, non habet locum in nostro
casu ; nam quod actus entitative naturales
attingant finem charitatis, nequit in ullam
sympathiam, aut naturalem dispositionem
reduci, sed revocandum est in aliquam
elevationem intrinsecam, et ejusdem ordiniscumfine attacto, qui naturalem virtu­
tem excedit.
-Diximus, Quamvis admitteremus, quod
imperium, etc. ut independenter ab hoc os­
tenderemus, salvari veritatem nostrae as­
sertionis, scilicet virtutes informari per
aliquid intrinsecum derivatum ex charitate.
Sed revera superioris potentiæ imperium,
licet sit pure applicans, et motio pure de­
terminans potentiam inferiorem, aliquid
ipsi imprimit, et derivat ad ejus actum.
Quoniam eo ipso, quod actus potentiae infe­
rioris egrediatnr ab illa ut imperata, et
mota a potentia superiori, nequit non im­
portare aliquod praedicatum reale intrin­
secum, quod non aflerret, nisi imperium,
et motio potentiæ superioris praecessissent.
Respicit enim objectum non secundum se
tantum, sed ut subordinatum fini superio­
ris potentiæ : et dicit habitudinem ad prin­
cipium proximum,non utcumque acceptum,
sed ut subditum determinationi potentiæ
superioris. Et hujusmodi respectus ad ob­
jectum, et principium non est mera fictio,
vel denominatio extrinseca, sed praedica­
tum reale se tenens ex parte actus.Cumque

ipsi non conveniat ratione eorum, quæ ex
se, et ex propria specie affert ; opus est,
quod illud habeat ratione alicujus super­
additi, et derivati ex motione potentiæ su­
perioris. Neque hic iterum sympathia lo­
cum habet ; hæc enim nihil aliud est,quam
communis potentiarum in eadem anima
radicatio.quæ semper manet, et est eadem,
sive actus imperentur, sive non: atque
ideo non constituit diversam illam habitu­
dinem proxime applicatam.
64. Sed dices, explicari non posse, qua- Objeeliler una virtus moveat aliam, et quid illi 110
imprimat ; et consequenter impressionem
hujus motionis videri commentitiam. Rur­
sus, plures virtutes possunt imperare eun- dem actum, ut si quis eliciat actum tempe­
rantiae ex molivo charitatis, pœnitentiæ ;
humilitatis,etc. incredibile autem apparet,
quod proplerea idem actus recipiat tot mo­
dificationes intrinsecas.
Respondetur negando antecedens, quia Diluitor,
dum potentia per unam virtutem elicit ac­
tum, quo ad proprium objectum ordinat
actum, et materiam alterius virtutis, per
illuminet actum movet et se, et virtutem,
cujus actum intendit, vel movet aliam po­
tentiam, et virtutem, si hæc in distincta
potentia reperiatur. Nec de hoc possunt
Adversarii dubitare, cum supponant unam
potentiam movere aliam potentiam, et
unam virtutem aliam virtutem, licet id
fieri dicant absque impressione alicujus in­
trinseci, ut nos asserimus. Hujusmodi au­
tem intrinsecum est aliqua qualitas incom­
pleta de linea virtutis imperantis, et respi­
ciens idem objectum, ut supra num. 56
vidimus ; et non est mera applicatio, sed
sublevatio virtutis motæ, ut operetur alio
modo, quam ex propria specie potest. Et
cum idem actus a pluribus virtutibus im­
peratur, tot participat modificationes'. Nec
hoc magis intelligibile est, quam quod
idem actus habeat plures modos intrinse­
cos moralitatis, utputa ex objecto, ex fine
operantis, et circumstantiis. Videantur quæ
diximus tract. 11, disputat. 1, dub. 3, et
disputat. 4, dub. I, et 2, et in notis ad artic.
1, ct 2, quxst. 63, ex quibus hic dicta non
mediocrem lucem accipient.
’
65. Arguitur secundo, quia charitas ne- seeunquitaliquidproducereinaliisvirtutibus,nisi gUUnæJ.‘
per suam operationem : sed operatio chari- ,Dm·
tatis est immanens: ergo nihil efficere aliis
virtutibus, præsertim cum inhaerent aliis
potentiis, nempe intellectui, et appetitui.

,

t

i;

. ; Ev.

322

DE CHARITATE.

Confie- Confirmatur primo, quia idem actus sine
pricj° ulla variatione intrinseca potest referri in
finem charitatis, atque ideo charitate for­
mari ; ut si collatio eleemosyna, quæ fiebat
ex motivo inanis gloriæ, incipiat exerceri
propter Deum : ergo signum est, quod for­
matio virtutum per charitatem non impor­
tat aliquid intrinsecum.
swan- Confirmatur secundo, quia ita se habet
electio mediorum ad intentionem finis,
sicut assensus conclusionis ad assensum
praemissarum : atqui supposito assensu
circa præmissas, non requiritur ulla de­
terminatio intrinseca superaddita scientiae,
ut eliciat assensum circa conclusionem -,
sed sine tali determinatione elicit hujus­
modi assensum : ergo supposita intentione
finis, non requiritur aliqua determinatio
intrinseca.ut habitus electivus eliciat suum
actum propter finem intentum.
Saliat Respondetur argumento negando majorem, quia charitas potest aliquid derivare
ad alias virtutes per simplicem dimanationem ; et per hoc possunt virtutes habitualiter elevari ad producendum suos actus
cum ordine ad finem charitatis, ut supra
explicuimus a num. 53.
Deinde omissa majori, negamus mino­
rem, quia licet actus charitatis sit formaliter immanens, est virtualiter transiens ob
efficaciam imperandi alios actus, quibus
proinde, et suis principiis imprimere va­
let aliquid intrinsecum. Poteslque hoc de­
clarari exemplo intellectionis Angelorum ;
licet enim sit formaliter immanens, pos­
sunt tamen Angeli per eam aliquid extra
i>. Tbo.se producere, ut expresse docet D. Thom.
opusc. 11, cap. 3. Potentia etiam locomotiva, tam in nobis, quam in brutis non dis­
tinguitur realiter a potentia cognoscitiva,
et appelitiva, quarum actiones sunt formaliter immanentes ; et nihilominus virtua­
liter transeunt producendo motum exter­
num, ut cum eodem S. Doct. tradunt N.
N.Com. Complut, in lib.de Anima.disput.Ί,quxsl.2.
Occurri- Ad primam confirmationem respondetur,
turpri- posse quidem eandem actionem externam
iirmaiio-fien sine motivo charitatis, et ex tali mo” · tivo absque ulla variatione intrinseca. Sed
hoc ideo est, quia in actionibus externis
non participatur intrinsece libertas, nec
moralitas. Cæterum loquendo de actu in­
terno, qui illam operationem externam
imperat.fieri non valet, quod ex variatione
motivi charitatis non subeat aliquam in­
trinsecam varietatem ; nam si prius non

referebatur in finem charitatis, et postea
refertur, opus est quod postea importet
novum ordinem ad talem finem, et di­
versam habitudinem ad principium, qui­
bus respectibus prius carebat. An autem
hæc variatio fieri queat permanente eodem
numero actu, constat ex dictis tract. II,
disp. 0, dub. 2.
Ad secundam respondetur vel negandoDitos.
majorem, vel ea, et minori omissis, ne-^11
gando consequentiam. Et ratio disparitatis
est manifesta. Tum quia assensus princi­
piorum determinat necessario ad assensum
conclusionis, ubi intellectus connexionem
evidenter videt : intentio autem finis non
connectitur necessario cum electione hujus
medii, aut electione alterius ; et ideo opus
est, quod specialiter imperet hanc, aut il­
lam, et consequenter quod applicet princi­
pium immediatum talis electionis. Tum
etiam, quia habitus scientificus ex natura
sua manet determinatus ad assentiendum
suis conclusionibus propter principia, a
quibus dependet ; unde non oportet, quod
nova aliqua denominatio intrinseca habitui
scientifico superaddatur, sed sufficit assen­
sus principiorum, ut talis habitus imme­
diate proprium assensum eliciat. Habitus
autem electionis,et potentiae solum manent
determinati ad operandum propter pro­
prium finem sibi specialiter correspondentem : quocirca ut operentur propter alium
finem, debent determinari ab alio princi­
pio, cui per se corresponde! talis finis ;
atque ideo debent ab eo principio determi­
nari per aliquid intrinsecum, aliter enim
non poterunt producere in propriis actibus
ordinem ad illum finem,qui distincto prin­
cipio corresponde!.

DUBIUM IV.

Utrum charitas υί.τ possit esse xqualis
charitati palrix.
Hujus difficultatis resolutio haud obscure
colligitur ex hactenus dictis in hoc tractatu,
quocirca paucis illam explicabimus. Potest
ergo hæc comparatio quoad plura fieri.Primo quantum ad perfectionem specificam :
secundo quantum ad intensionem : tertio
quantum ad perfectionem ex aliis capitibus
desumptam. Et quidem si quoad speciem
fiat comparatio, satis liquet pars affirma­
tiva, quia ut dub. 1, a num. 8, ostendimus,
charitas viae, et charitas patriæ sunt idem
habitus

■μη

DISP. VII, DÜB, IV.

3

habitus in specie. Si autem attendamus ad
perfeetioneui ex aliis capitibus desumptam,
certum est charitatem patriæ excedere
charitatem viæ. Tum quia charitas in
patria est in statu omnino connatural! ;
in via vero quasi peregrinatur a Domino.
Tum quia in patria est in centro, ad quod
inclinat gratia, quæ propterea Joan. 4, vo­
catur fons aquæ salientis in vitam aeter­
nam ; modo autem existit extra illud cen­
trum. Tum quia in patria habet objectum
præsens, et possessum per visionem beati­
ficam, quod in via non habet. Tum quia in
patria a nullo impeditur, quominus toto
conatu feratur in Deum ; at in via per plura
ab hoc impetu retardatur. Tum quia in
patria omnia actu necessario refert in
Deum, et sic omnem incuriam, et inadverlentiam excludit-, quod in via non facit.
Tum denique (quod sequitur ex prærcissis)
quia in patria inamissibilis est, secus in
via. Unde sola secunda comparatio potest
disputationi submitti, an videlicet charitas
viæ possit esse æqualis intensioni charitati
patriæ. Quæ difficultas potest dupliciter
tractari : uno modo comparando charitatem
unius viatoris ad charitatem alterius beati :
alio modo comparando charitatem quam
homo habet in via, ad charitatem quam
idem homo habebit in patria. His suppo­
sitis.

§ UNICUS.
Resolutio dubii duabus assertionibus
explicatur.
h.i 66. Dicendum est primo, charitatem
:c; ;· anins viatoris posse esse æqualem charitati
alterius comprehensoris. Sic docent corn­
er, muniter Theologi, Suarez disp. 3, sect. 4,
conci. 2, Ferre 9. 8, § 5, Bannez q. 24, arlie. 7, dub. 3, Arauxo dub. 3,qui pro eadem
inf refert D. Bonavent. Scotum, Durandum,
£2.7 Almainum, Victoriam,Conradum, et alios.
Wi. Probatar efficaciter, quia charitas existenb?: tisin patria habet certum, et finitum gra­
dum, ultra quem non augetur. Demus ergo
quod est intensa ut viginti : atqui viator
potest hunc gradum attingere, immo exce­
dere : ergo charitas viæ potest esse æqua­
lis charitati patriæ. Minor constat ex dictis
disp. priced, dub. 1, ubi statuimus charilatem viæ nullum sibi vindicare termi­
num, ultra quem progredi non possit :
ergo charitas viæ potest esse intensa ut vi­
ginti, et amplius.
Confirmatur exemplis. Tum quia certum

323

omnino videtur, charitatem quam B. Virgo ConBrhabuit in via, longe excessisse charitatem rQiUo’
cujuslibet hominis, aut Angeli beati. Tum
quia sine fundamento diceretur,charitatem
unius viri sanctissimi,v. g. D. Petri degen­
tis in via, non excedere charitatem, quam
parvulus decedens post gratiam Baptismi
habet in patria. Tum denique quia fieri
valet, quod vir sanctissimus longo tempore
vivat, et eliciendo actus ferventiores pluri­
mum charitatis in hac vita consequatur,
ut de Magno Parente Elia diximus tract.
16, disp. 1, dub. 5. Ergo hujus charitas
potest non solum adæquare, sed etiam ex­
cedere charitatem alicujus com prehensor is.
67. Sed objicies : nam ita se habet amor objeccharitatis in via ad habitum charitatis in tl0·
patria, sicut habituscharitatis inviaad habitumcharitatisin patria : sed amor charitatis,
quo viator amat Deum, nequit esse æqualis
amori charitatis, quo comprehensor Deum
amat inpatria :ergohabituscharitatisinuno
viatore nequit esse æqualis habitui charita­
tis in alio comprehensore.Probatur minor :
tum quia objectum præsens movet ad ma­
jorem amorem,quam absens ; Deus autem,
qui est objectum amoris charitatis, in patria
clare videtur, secus in via. Tum etiam,
quia amor unius boni eo est major, quo
cupiditas contraria minus retardat : atqui
amor charitatis in patria non impeditur
cupiditate contraria, in via vero pluribus
retardatur : ergo amor charitatis in patria
est major quolibet amore charitatis in via.
68. Propler hanc objectionem Arauxo Prior
ubi supra, et quidam alii respondent,aliter rsio°inphilosophandum esse de actibus amoris
charitatis in via, el patria, ac de habitibus ; Arauio
censent enim quod amor charitatis in via­
tore nunquam est æqualis amori charitatis
in comprehensore.
Sed displicet hæc doctrina, quia non du­
bitamus, quod B. Virgo in carne mortali
vivens dilexerit Deum ferventiori amore,
quam plures beati. Idemque proportionabiliter judicamus de Magno Elia, et aliis
viris sanctissimis. Accedit, quod nulla est
repugnantia, quod viator eliciat actum
charitatis secundum totam latitudinem ha­
bitus charitatis ; atque ideo si iste habitus
est intensus ut centum, eliciet amorem
ejusdem intensionis. Fieri autem potest,
quod aliquis beatus habeat habitum chari­
tatis minus intensum, v. g. ut quinquagin­
ta, sicut ipse Arauxo concedit ; et conse­
quenter licet beatus utatur illo habitu

·■

C

i -

<

U7’.· ·
.

l

t
!'

■·,.

B

■

.

■

324

DE CHARITATE.

secundum totam suam latitudinem, non
eliciet nisi amorem ut quinquaginta, qui
est minus intensus, quam actus ut centum
a viatore elicitus, ut ex terminis constat.
Nec prodest recursus praedicti Aulhoris ad
auxilium superadditum, ut beatus supra
exigentiam, seu latitudinem habitus opere­
tur. Tum quia hoc absque fundamento as­
seritur. Tum quia in statu illo perfectissi­
mo cuncta perfecte, et connaturaliter fiunt;
atque ideo nec amor beatificus excedit lati­
tudinem habitus, a quo elicitur ; nec con­
fertur auxilium supra exigentiam, et dis­
positionem principii.
Legiti- Respondetur ergo ad objectionem concewatio?!u dendo majorem, et negando minorem. Cu­
jus probationes solum evincunt, amorem
patriæ esse meliorem quolibet amore viæ
quantum ad statum, continuationem, uni­
formitatem, inamissibilitatem, et alias
plures perfectiones, ut in limine dubii obD. Tho servavimus, et docet D. Thom. quxst. 24,
art. 8, non vero quod quilibet amor patriæ
excedat omnem, et quemlibet amorem viæ
quantum ad intensionem, seu gradus actualitatis, et radicationis. Quoniam ad alias
perfectiones sufficit diversa determinatio
objecti, quod propter sui evidentem noti­
tiam, et possessionem rapit voluntatem ad
amorem necessarium, continuum, et ina­
missibilem. Cæterum ejusdem amoris in­
tensio debet commensurari intensioni prin­
cipii, a quo elicitur ; et ideo non excedit
intensionem habitus charitatis. Unde ad
primam probationem concedimus, objec­
tum præsens magis movere, quam absens;
sed nunquam movet ad amorem exceden­
tem virtutem proxime elicitivam, eo quod
motio, et causalitas objecti, seu finis coin­
cide realiter cum operatione amantis ; quæ
(ut ex se liquet) nequit vim amativam ex­
cedere. Fer quod patet ad secundam, quo­
niam absentia cupiditatis appositas confert
quidem ad eliciendum amorem cum majori
expeditione, et continuatione : sed præstare non valet, quod amor sit intensior suo
principio.
Sccunth 69. Dicendum est secundo, fieri non
Posse·
charitas, quam adultus habet
in via, sit æqualis charitati, quam idem
adultus habet in patria. Diximus, quam
adultus, etc., quia si loquamur de charitate
parvulorum morientium post susceptam
gratiam Baptismi, nullum fundamentum
habemus, ut dicamus eorum charitatem in
patria fore majorem, quam fuerit in via ·,

I

{

I

'
i
1

I

unde conclusionem restringimus ad chari­
tatem adultorum. Et sic intellecta est com- &&
munis inter Thomistes, potestque probari
ex eo, quod adultus non semper elicit aclus
intensiores habitu præexistente, sed fre­
quenter elicit actus vol æqualis, vel minoris
intensionis : augmentum autem, quod iis
actibus corresponde!, non statim confertur
in hac vita, sed confertur in alia, tunc vi­
delicet, quando homo prorumpit in actum
ferventem, et commensuratum toti aug­
mento, quod omnibus meritis correspon­
de!, ut supra ostendimus disp. 5, dub. 4.
Ergo charitas, quam adultus habet in via,
non est æqualis charitati, quam habebit in
patria ; sed aliquid superest, quod in statu
beatitudinis superaddatur.
Sed licet hæc ratio probet, quod regula-s««.
riter loquendo charitas adulti in via non Ti:‘u
sit æqualis charitati ejusdem in patria, at­
tamen non convincit universaliter, quod id
de facto nunquam contingat. Nam etsi ut
in plurimum homines ita se gerant, ut in
prædicto discursu describitur ; fieri tamen
valet, quod aliquis adultus paulo post usum
rationis eliciat unum, aut allerum actum
charitatis ferventiorem habitu præexislenti, non eliciendo aliquem actum minoris,
aut æqualis intensionis, et quod statim mo­
riatur. In quo casu consequitur in hac vita
omne illud charitatis augmentum, quod
suis actibus meritoriis corresponde!, el
nihil ex vi hujus superest addendum in pa­
tria; et consequenter, quantum est ex hoc
capite, habebit in via charilatem squalem
charitati futuræ in statu beatitudinis. El
quidem satis credibile est, B. Virginem hoc
pacto exercuisse charitatem in via, eli­
ciendo semper actus ferventiores, quibas
augmentum eis debitum statim conseque­
batur; cum hoc non repugnet ejus digni­
tati, et majorem ipsius perfectionem in
operando commendet.
70. Probatur ergo assertio firmiori, et
universaliori molivo, qui i juxta commune ,-js.
Theologorum axioma, Deus præmiat ultra
condignum adjiciendo aliquid supra id.
quod actibus nostris ex justitia debetur;
unde actui, v. g. meritorio ut quatuor, non
rependit præcise gratiam, et charilatem ut
quatuor, .- >d hoc, et amplius quid : ergo su­
pra id, quo 1 de præsenti retribuitur actibus
meritoriis intensioribus, restat aliquid cha­
ritatis retribuendum in patria ; et consequenter charitas adulti in via, admisso
etiam' quod semper eliciat actus ferventio­
res

DISP. VII, DUB. IV.
!

i
I
I

i
i

I
I

res habitu præexistenli, nunquam est tan­
te intensionis, quanta erit in statu beati­
tudinis.
W Nec valet, si cum Suario infra referendo
6» dicatur, illud quod Deus adjicit supra nosIrorum operum condignitatem, statim a
Deo conferri Quoniam charitas non auge­
tur in actu, nisi posito actu ejusdem inten­
sionis cum augmento superaddendo, et
physice ad illud disponente, ut ostendimus
loco supra citato : ergo posito actu, v. g.
ut quatuor, solum retribuitur charitas ut
quatuor, quæ tali actui ut merito de condi­
gno debetur ; et tamen Deus præmiat ultra
condignum : ergo aliquid remanet tribuen­
dum in patria, ubi aderit actus ejusdem
intensionis cum augmento dando tam de
condigno, quam supra condignum. Et hæc
6Asf videtur expressa sententia D. August. 1,
lietract. cap.
et serm. 16 de verbis Apost.
depist. 10G in quibus, et aliis locis frequenter repetit charitatem in patria perfici,
et in via non esse plenam.
71. Contra primam assertionem sentit
Lorca disput. 18, num. 10, ubi affirmat
nullius viatoris charitatem esse æqualem
charitati alicujus comprehensoris. Sub qua
regula non audet comprehendere B. Virgi­
nem, sed dicit quod ex speciali privilegio
ejns charitas in via excedebat charitatem
plurium existentium in patria. Probat hic
n. AuthorsuamassertionemexilIoMatth.il :
Non surrexil inter natos mulierum ma• jor Joanne Baptista : qui autem minor est
in regno cœlorum major est illo. » Cum
ergoS. Joannes habuerit insignem charita­
tem in via, et comparetur minori existent!
in patria, sequitur nullius viatoris charita­
tem esse æqualem charitati alicujus beati.
Confirmatur primo testimoniis tum D.
5 iK Augustini proxime relatis, in quibus signi­
ficat charitatem viæ comparari ad charita­
tem patriæ sicut imperfectum ad perfec*·'510 Ium. Tum D. Thom. quxst. 24, ari. ", in
resp. ad 3, et in 3 p. quxst. 7, art. 11 ad 3,
quibas locis affirmat, charitatem viæ, el
charitatem patriæ importare quantitates
diversæ rationis, et propterea illam perve­
nire non posse ad quantitatem istius.
Confirmatur secundo, quia cum in patria
objectum charitatis sit præsens, et moveat
ad intensiorem amorem, quam in via, petit
quod habitus charitatis sit intensior, et ach.;4l tui eliciendo proporlionatns.
ira- His tamen facile occurrilur ; solum enim
}/"J' probant charitatem patriæ excedere quam-

325

libet charitatem viæ quantum ad statum,
immobilitatem, et necessitatem amandi, ut
in principio dubii præmisimus; secus vero
quantum ad physicam intensionem, ut
in probatione nostræ assertionis ostendi­
mus. Unde ad illud testimonium respon­
detur, quod solum evincit excessum pro­
xime explicatum, videlicet non quantum
ad substantiam, et intensionem charitatis,
sed quantum ad perfectiorem modum illam
habendi. Addimus, in eo testimonio intelli^gi Christum Dominum minoris nomine,
qui licet secundum dignitatem incompa­
rabiliter excedebat Joannem, tamen secun­
dum dominum aestimationem reputabatur
minor tunc in Ecclesia, quam regnum coe­
lorum significat. Quæ interpretatio est D.
August, truci. 13 in Joan.
D· A°s·
Testimonia in prima confirmatione al- legata eodem modo exponenda sunt. Nec confirmatioD. Thom. nomine quantitatis diversæ ra­ nes.
tionis intensionem intellexit, sed diversosD- Th0·
alios modos perfectionis convenientis cha­
ritati in via, et in patria, ut constat ex dictis
in hac disp. n. 11, et disp. 5, n. 14.
Ad secundam confirmationem patet ex
dictis num. 18. Quibus addimus intensionem
amoris in patria non esse commensurandam
bonitati objecti visi, alias esset infinita; sed
quantitati charitatis, quæ correspondet cha­
ritati, et meritis viæ, et illi superaddito,
quod Deus pro suo beneplacito ipsi adjicit.
72. Contra secundam assertionem sen- Alia
tiunt Vega lib. in Trident, c. 15, Suarezt^ioppôubi supra, conci. 5, et alii. Quorum sententia innititur in eo, quod existimant aug- Suar,
mentum correspondons cuilibet actui cha­
ritatis, sive intenso, sive remisso, statim
in hac vita conferri. Hinc enim colligunt,
adultis non superesse aliud charitatis in­
crementum, quod recipiant in bealitudine;
et consequenter in eodem adulto charita­
tem viæ esse æqualem charitati patriæ.Sed
hoc fundamentum diruimus disp. 5, dub. 4,
ubi contrariam sententiam firmavimus. Da­
ta eliam adversariorum opinione quantum
ad illud charitatis augmentum,quod actibus
meritoriis debetur, adhuc superesset ali­
quid charitatis in patria conferendum,
illud videlicet, quod Deus tribuit ultra, el
supra condignitatem nostrorum operum, ut
num. 70 vidimus. Nec adest motivum ratio­
nabile, ut dicatur illud in via statim a Deo
conferri ; sed magis congruit, ut perseve­
rantibus reservetur dandum in gloria. Et
hæc de ista materia dixisse sufficiat.

TRACTATUS XX
DE STATU RELIGIOSO IN COMMUNI

Stadium Angelici Doctoris in hac 2, 2,
in id praesertim incubuit, ut perfectam no­
bis notitiam traderet de omnibus virtuti­
bus in particulari : quod egregie assecutus
est. Nam a principio disseruit de tribus no­
bilissimis virtutibus theologicis, Fide, Spe,
et Charitate, quarum notitiae; et S. Docto­
ris intelligent!® tres praecedentes tractatus
dedicavimus, in quibus praecipuas, et magis
scholasticas difficultates superare pro viri­
bus studuimus. Earum autem trium virtu­
tum absoluta cognitione, processit D.
Thomas ad agendum de virtutibus morali­
bus, et earum partibus, tam subjectivis,
quam potentialibus, et de vitiis, ac peccatis
oppositis ; et huic considerationi insignem
navavit operam, theologiaeque morali uti­
lissimam ; in qua proinde parte illustranda
latissimus patet campus, quem alii egre­
giis commentariis percurrerunt. Verum
no id studium arripiamus, non pauca mo­
vent. Tum ipsius operis diffusa admodum
magnitudo. Tum quod magis pertinet ad
considerationem moralem, quam ad scho­
lasticam. ad quam maxime in hoc Cursu
attendimus. Tum quia non modica prædictarum virtutum notitia haud obscure cons­
tat ex dictis 1,2, tract. 12, et in arbore
illi annexa. Et idcirco in praesentiarum ab
his supersedendum censuimus. Congruum
tamen duximus addere brevem tractatum
de statu religioso incommuni, et quia re­
ligiosum theologum (qualem agimus) ejus
notitia decet, et ob aliud specialius moti­
vum, quod Lector ex operis decursu facile
dignoscet. Sed, ut diximus, brevem ; quia
tria tantum praecipua hujus status consi­
derabimus, essentiam videlicet, perfectio­
nem. et antiquitatem, circa quæ non pauca
occurrunt discussione digna, et quibus
elucidandis sequentes disputationes deser­
vient.

DISPUTATIO I.
De essentia status religiosi in
communi.
Quod status religiosus existât in Ecclesia,
est per se notum ; unde relicta quaestione
an est, a consideratione essentiæ hujus sta­
tus tractatum istum ordimur. Et ante alia
discutere oportet.

DUBIUM I.
An essentia status religiosi consistat in tri­
bus votis, obedientix, castitatis, et pau­
pertatis.
1. Pro tituli, et difficultatis intelligentia ΒΛ
observandum est, quod hoc nomen. status( zzi.
(relictis aliis acceptionibus, quas fuse recenset Suarez tom. 3, de Religion^, lib. 1,
cap. 1), significat formam, seu modum vi­
vendi cum aliqua obligatione firma, et sta­
bili. Ita sumitur ex D. Thom. in hac 2,2,D· Tfe
quxst. 183, art. 1, et facile constat ex com­
muni modo concipiendi varios Ecclesiæ
status, ut statum matrimonii, statum mo­
nachatus. statum Episcopatus, et alios, de
quibus disputat S. Doctor loco cit. quxst.
184. et sequentibus. Idque ipsa voxsatisexprimit; stabilitatem enim, et quietem
præsefert. ac certam determinationem :
sicut e contra mutatio significat vertibilitatem statui oppositam, juxta illud Job 14
II
Nunquam in eodem statu permanet. Porro
in rebus moralibus (cujusmodi sunt status
Ecclesiae), prædicta firmitas in modo vi­
vendi fundatur in obligatione ad talem
modum, sive obligatio orium trahat ex
lege, sive ex voto, sive ex justitia, sive
ex aliis capitibus, quæ varia sunt, et ad
unum

: '<·*T

■■MB

DISP. I, DUB. I.
unum revocari non valent. Si enim nulla
obligatio interveniat, nequit subsistere fir­
mitas, quam ipsa vox status significat, ut
facile consideranti constabit. I nde quod
ad rationem status pertineat obligatio ali­
qualiter hominem immobilitans, supponit
D. Thom. illo art. 1, dicens : Id ad statum
hominis perlinere videtur, quod respicit obligelionem personx hominis. Et tradunt com­
muniter Theologi contra Henricum. Vihnwdeantur Turrecrem. lib. 1 Summx, cap.
et Soto lib. 1 de Justitia, quasi. 5,
articulo 1.
r»> 2. Deinde nota, quod status vitæ Chris#3
w tianae dividitur prima, et generali divi­
sione in statum vitæ communis, et in sta­
tum perfectionis. Nam nomine status vitæ
;
Christianæ nil aliudsignificatur, quam for­
ma, sen ratio vivendi firma, et stabilis ad
| consequendam salutem instituta.Hujusmodi
vero forma, seu ratio duplex est : alia quæ
praecise importat obligationem ad media
necessaria ad salutem, et proinde est om­
nibus Christianis communis : alia vero,
quæpræter necessaria complectitur plura
utilia, et ad majorem profectum conducen­
tia, et idcirco non est communis omnibus
fidelibus, sed eorum peculiaris, qui ad per­
fectionem obligantur. Unde hic posterior
status melius quid , et perfectius addit
supra priorem, obligationem scilicet ad
opera perfectiora. Licet enim qui solam
vitam communem profitentur, possint plu­
ra opera supererogationis facere, et ad
perfectionem contendere; tamen eorum
status ad id non obligat, nec prædicta opera
habent peculiarem firmitatem, cum obli­
gatio deficiat. Cujus oppositum accidit in
his, qui sunt in perfectionis statu. Perfec­
tio autem, ad quam status hic ordinatur, et
velut terminatur, et a qua suscipit denomi­
nationem, consistit specialiter in perfec­
tione charitatis, ut tradunt communiter
• »k.Theologi cum Divo Thoma quxst. 184, art.
1 et3, et ratio S. Doctoris evincit ; perfec­
tio enim creaturæ rationalis consistit in
unione ejus cum Deo ultimo fine : charitas
autem est, quæ sic unit, ut significavit
l' iJûan. 1, Canonic, cap. 4 : Qui manet in cha­
ritate, in Deo manet, et Deus in eo : unde
perfectio vitæ spiritualis in charitate spe­
cialiter consistit. Quod satis expresse signi'■ifieator inScriptura ; nam ad Coloss. 3, di­
citur : Super omnia autem hxc charitatem
. , habentes. quod est vinculum perfectionis. Et
11 ad Roman. 13 : Plenitudo legis est dilectio.

327

Ex quibus, et aliis locis id deducit Divus
Augustinus in lib. de natura ct gral. cap. D. Aog.
70, ubi ait : « Inchoata charitas inchoata
a justitia est, provecta charitas provecta
a justitia est, magna charitas magna justi­
a tia est, perfecta charitas perfecta justitia
a est. n Et alia plura possent ad hoc in­
tentum expendi, quæ dedimus tract, pri­
ced. disp. 7, dub 1 ct 2. Cum vero dicimus,
perfectionem vitæ Christianæ in charitate
specialiter consistere, satis aperte signifi­
camus cæteras etiam virtutes ad prædictam
perfectionem pertinere, sine quibus neque
ipsa charitas invenitur. Sed quia omnes ex
charitate habent, quod tendant in Deum
ultimum finem, qui sub hac ratione est
terminus nostræ perfectionis, et speciale
charitatis objectum, ut fuse explicuimus
tractat, prxced. disput. 7, dub. 3, propterea
perfectio vitæ Christianæ in charitate spe­
cialiter consistit. Et ob eandem rationem
charitas dicitur finis aliarum virtutum, ut
tradit D. Thom. in hac 2, 2, quxst. 23, art.
3 ad 3, et significat Apost. 1, ad Timolh. 1, Ad Tiw.
dicens : Finis præcepti charitas dc corde L
puro.
3. Præterea observandum est, statumQnid diperfectionis complecti non solum præcepta,
sed etiam consilia. Quæ suppositio facile fectioprobatur præsupponendo, quod perfectio ms.
nis’
charitatis alia est essentialis, et necessaria
simpliciter ad justitiam, de qua dixit Chris­
tus ad omnes, Matth. 5 : Estote perfecti. -v^th·
Alia est accidentalis, et essentiali super­
addita, atque ideo utilis, sive ad melius
esse, de qua dixit Christus ad quendam,
Matth. 19 : Si vis perfectus esse. In præsenti
autem, cum de statu perfectionis agitur,
nomine perfectionis non priorem illam
significamus, quæ communis est omnibus
Christianis, sed aliam superadditam, et
meliorem, ad quam personæ speciales
obligantur, ut salis liquet ex num. proved.
Hinc ergo apparet sensus, et veritas hu­
jus suppositionis ; quoniam media debent
fini proportionari : sed finis status perfec­
tionis est aliquid speciale, majus, et super­
additum ultra id, in quod tendunt omnes
Christiani : ergo media ad prædictum fi­
nem debent esse specialia, et supra media
omnibus Christianis communia ; constat
autem, quod omnes tenentur ad præcepta :
ergo status perfectionis alia media supra
præcepta complectitur, consilia videlicet,
per quorum observantiam ad perfectionem
deducimur. Et sic Christus Dominus osten-

trV,·

;

*

H
*

328

<

■··.'■‘è·/.i

1

W
*

i

DISP. I, DUB. I.

DE STATU RELIGIOSO.

dens viam omnibus necessariam ad salu­
tem, dixit Matth. 19 : Si ris ad vitam ingre­
di serra mandata. Et postea consulens pau­
pertatem ut medium conducens ad perfec­
tionem, subdidit : Si ri$ perfectus esse, abi,
et vende omnia, qu.v habes, èt veni, sequere
me. Licet autem status perfectionis consilia
amplectatur, tamen non oportet, quod om­
nes talem statum profitentes cuncta consi­
lia observent, ut recte animadvertit D.
D. Th'·
‘Thom. q. 184, art. 3, et quxst. 186, art. 2,
etopiwc. 19, cap. 2. Tum quia fieri non po­
test, ut omnia consilia simul occurrant, et
observentur. Tum quia non omnia singulis
conveniunt ; alia enim conveniunt inci­
pientibus, alia perfectis : unde non con­
gruit illis consulere istorum propria, ne
elationi, aut aliis periculis se committant.
Et ideo sufficit observare ea, quæ uniuscu­
jusque professioni, sive statui apta sunt.
4. Ulterius observa, quod status perfecpejfcc- lionis dividitur in statum Episcoporum, et
.ΐϊνιώ- in statum Religiosorum, ut tradit D. Thom.
tur· quxst. proxime citat, artic. 5, et admittunt
communiter Theologi. Nam uterque status
est status perfectionis, et participat com­
munem conceptum divisi ; aliunde vero
habent sufficientem distinctionem inter se.
Episcopi enim sunt in statu perfectionis
exercendæ, sive (et idem est) in statu, in
quo homo obligatur opera perfecta exer­
cere : religiosi autem sunt in statu perfec­
tionis acquirendæ, hoc est, in studio, et
schola, in qua homo docetur acquirere, et
obtinere perfectionem. Quam distinctiod. Di°n nem docuit D. Dionys. Areop. relatus a D.
Thom. loco cit. in argum. Sed contra ; nam
cap. 5 de divin, nomin. attribuit perfectio­
nem Episcopis tanquam perfectoribus : et
cap. scq. attribuit perfectionem Monachis
tanquam Deo famulantibus : et tandem
cap. 7, docet in genere perfectionis aliquos
esse ut agentes, et perfectores, nempe
Episcopos ; alios vero ut recipientes perfec­
tionem, cui incumbunt, videlicet Religio­
sos. De quibus c. 6 Ecclesiast. hierarch, in­
quit : « Sancti praeceptores nostri divinis
« eos appellationibus sunt prosequuti. par­
u tira Therapeutas, id est cultores, a sin­
a cero Dei famulatu, atque cultu; partira
« Monachos, ab individua, et singulari vi­
« ta appellant, ut quæ illos in divinam,
« Deoque gratam perfectionem promo­
u veat. » Ex quibus satis liquet, quid no­
mine status religiosi significetur, modus
scilicet firmus, et stabilis vitæ, qui licet

hominem non supponat perfectum, illum
tamen promovet ad perfectionem charitatis
comparandam per media ad id proportionata, cujusmodi sunt consilia. Sive, ut su­
mitur ex Divo Thoma q. 186, ari. 1, eslD
modus vivendi totum hominem divino cul­
tui consecrans, abducens illum ab omni­
bus, que perfectionem charitatis impe
diuut. Quod nunc breviter propositum ma­
jorem lucem accipiet é.x dicendis dwp. «7.
ubi de perfectione status religiosi sermo
redibit.

Vera, et communis sententia aliquibus
assertionibus explicatur.

5. Dicendum est primo, ad religiosum phm
statum requiri tria consilia, paupertatis,
castitatis, et obedientiæ. Ita Divus Thomas ι*·^1
quxst ione 186. articulo 3, 4 et 5, cui sub- ,
scribunt communiter Theologi. Probatur
quoad singula hæc consilia. Nam in primis
Religiosi sunt in statu, sive studio adquirendi perfectionem charitatis; ad hoc autem
plurimum confert paupertas, illa enim
liberat animum a curis temporalibus circa
divitias, quæ multum impediunt charitatis
amorem erga Deum, et cœlestia : ergo
consilium paupertatis requiritur ad statum
religiosum. Unde Christus Dominus con­
sulens majorem perfectionem, Matth. 19, m
dixit : « Si vis perfectus esse, vade, et vende w.
ll
« omnia, quæ habes. »
Deinde ad comparandam perfectionem,
quod est terminus status religiosi, debet
animus abstrahi ab his, quæ maxime dis­
trahunt. ne mens in Deum perfecte feratur;
hujusmodi autem est usus venereorum,
tum propter vehementiam delectationis
sensibilis, tum propter curam providendi
proli, et familiæ : requiritur ergo ad sta­
tum religiosum castitas usum venereorum
excludens. Et ita Apostolus l.ac/ Corinlh.l, U<!
dixit ·. « Qui sine uxore est. solicitus est Cflt.U
« quæ Domini sunt, quomodo placeat Deo.
« Qui autem cum uxore est, solicitus estquæ '
« sunt mundi, quomodo placeat uxori, et
«divisus est. Et mulier innupta, et virgo
« cogitat quæ Domini sunt, ut sit sancta
« corpore, et spiritu; quæ autem nupta est,
« cogitat quæ sunt mundi, quomodo pla« ceat viro.
Denique status religiosus consistit in stu­
dio, et exercitio addiscendi, et consequendi
perfectionem : in quolibet autem studio
oportet,

329

;

oportet, quod addiscens ab alio dirigatur :
ergo ad statum religiosum pertinet, quod
homo se subjiciat alterius arbitrio, et ma­
gisterio. el hoc fit per obedientiarn. Acce­
dit etiam, quod sicut oportet amputare
.-Qlieiludinein circa temporalia, quod facit
paupertas ; ita oportet amputare solicitudinem circaseipsum, quod obedientia præsiit, dum hominem in dispositione suorum
actuum superioris directioni committit,
quæ tanto magis in hac parte est necessaria,
quanto facilius est, quod homo in pertinen­
tibus ad se plurimum erret, ut optime aniî^madvertit D. Basil, in Const, cap. 23, his
verbis : « Illud firmissime tenendum est,
« rem esse difficillimam seipsum cognos­
ce, et curare; propterea quod naturalia 1er seipsum quisque amat; et quilibet
xquia naturaliter in seipsum propensus
< est, in veritatis judicio fallitur. At vero
j
| -ab alio cognosci, curarique facile est,
«cumei,qui alios regit, ad veritatem dis!
« cernendam nequaquam obstet sui ipsius
< amor. »
Confirmatur, et declaratur quoad omnia
hæc tria consilia simul sumpta ; nam cum
status religiosus sit studium, et schola acquirendæ perfectionis ; ad ejus rationem
perlinet renuntiare omnibus, quæ perfec­
tum Dei amorem, atque ideo perfectionem
charitatis impediunt : sed ad hujusmodi re­
nuntiationem necessaria sunt tria consilia,
paupertatis, castitatis, et obedientiæ : ergo
hæc tria requiruntur ad statum religio­
sum. Probatur minor, quia prædicta im­
pedimenta vel sunt bona externa mundi,
vel sunt delectationes corporis, vel sunt
proprium judicium, voluntas, et amor sui :
ad horum autem abnegationem, et renun­
tiationem tria prædicta consilia requirun­
tur; nam amori bonorum mundi renun­
tiatur per paupertatem, et delectationibus
corporis per castitatem, et propriis judicio,
clamori per obedientiarn : ergo prædicta
tria consilia requiruntur ad renuntiatio­
nem eorum, quæ perfectionem impediunt.
6. Dicendum est secundo, ad religiosum
statum requiri, quod Religiosi per vota per“‘■petua se obligent ad obedientiarn, castitatem, et paupertatem. Ita D. Thom. in hac
2,2, quxst. 88, arlic. 11, et quxst. 186, artic.
6,quem sequuntur communiter Theologi.
Probatur rationeS. Doctoris ; quoniam re­
ligiosus status consistit in forma, et modo
consequendi perfectionem per observatio. nem prædictorum trium consiliorum, ut
Salmant. Curs, theolog. tom. XII.

F4

proxime dicebamus ; omnis autem status
importat firmitatem, et immobilitatem, ut
num. 1 præmisimus : ergo ad religiosum
statum requiritur, quod dotur firmitas, et
immobilitas in observanda tria prædicta
consilia, sive (el in idem redit) quod profilentes talem statum obligentur ad eorum
observationem ·. atqui praedicta immobili­
tas, et obligatio non provenit ab extrinseco
ex vi alicujus praecepti ea imperantis (non
enim illa tria cadunt sub praecepto, sed sub
consilio) : ergodebet esse ab intrinseco per
voluntariam promissionem ejus, qui talem
statum profitetur, quæ promissio est vo­
tum : requiritur ergo ad statum religio­
sum, quod emittantur vota observandi tria
prædicta consilia.
Confirmatur primo, quia de facto nullus Conta­
in.-! tio
in Ecclesia censetur status religiosus, qui prima.
non habeat vota obedientiæ. castitatis, et
paupertatis, quæ in professione fiunt, ut
manifeste supponitur in cap. Cum ad mo­
nasterium, de statu Monach.tf.in cap. Vi­
duam, in cap. Significatum, in cap. Porrec­
tum, et aliis toto titulo de Regular. Quod
non ita contingeret, si vota observandi
prædicta tria non requirerentur ad prædic­
tum statum constituendum.
Confirmatur secundo, quia ad perfectio- scennnem spectat facere opera meliora ; observa- da'
tio autem castitatis, paupertatis, et obe­
dientiæ est opus melius, si fiat ex voto,
quam si absque voto fiat ; quippe ex voto
facta mutuantur rectitudinem virtutis reli­
gionis, ut fuse explicuimus tract, prxced.
disp. 5, n. 170. Cum ergo status religiosus
ordinetur ad consequendam perfectionem,
consequens est ad ipsum requiri vota ob­
servandi tria prædicta.
Accedit etiam id quod recte observavit
D. Thom. ultimo loco citato in respons. ad 1,0. Tho.
dicens : « Ad perfectionem vitæ Dominus
a pertinere dixit, quod aliquis eum sequa­
a tur, non qualitercumque, sed ulterias
a retro non abiret. Unde et ipse dicit Lue.
<c 9 : Nemo mittens manum ad aratrum, et
« respiciens retro, aptus est regno Dei. »
Et post pauca addit S. Doctor : « Hæc au­
<i tem immobilitas sequelæ Christi firma« tur per votum. Et ideo votum requiritur
« ad perfectionem religionis. »
7. Dicendum est tertio, ad constituen­ Tertia
­
dum statum religiosum sufficere tria vota, conclu
sio ·
obedientiæ, castitatis, et paupertatis. Ita D. d. Tho.
Thom. quxst. cit. arlic. 7, et communiter
Theologi. Probatur ratione : quoniam sta-

Ii

330

DE STATI’ RELIGIOSO.

tus religiosus potest considerari, vel quate­
nus est studium, sive exercitium tendendi
in perfectionem charitatis ; vel quatenus
mentem hominis abducit, et quietat a tem­
poralibus solicitudinibus, vel quatenus est
holocaustum, in quo homo se, et omnia
sua Deo consecrat : sed quoquo modo consideretur, sufficienter constituitur per tria
prædicta vota : ergo illa sufficiunt constituere religiosum statum. Probatur minor
sequendo omnes considerationes in majori
relatas ; nam in primis perfectio charitatis
maxime impeditur per tria, videlicet per
concupiscentiam externorum bonorum,
per delectationem sensibilem, et per inor­
dinationem voluntatis. Primum autem re­
movetur per votum paupertatis, secundum
per votum castitatis, ei tertium per votum
obedientiæ : ergo status religiosus consi­
deratus ut exercitium, et studium conse­
quendi perfectionem charitatis, sufficienter
constituitur per vota observandi tria præ­
dicta consilia. Deinde solicitudo circa tem­
poralia fervorem charitatis retardans tri­
plex est, alia circa bonorum externorum
acquisitionem, et conservationem; alia
circa curam conjugis, filiorum, et familiae ;
et alia circa propriarum actionum disposi­
tionem. Prima vero anxietas excluditur
per x’otum paupertatis, secunda per votum
castitatis, et tertia per votum obedientiæ :
ergo hujusmodi vota sufficientia sunt ad
constituendum statum religiosum conside­
ratum, quatenus hominis animum quietat a
curis temporalibus. Tandem omnia hominis
bona sunt vel externa, vel proprium cor­
pus, vel propria anima : sed per votum
paupertatis offeruntur Deo omnia bona ex­
terna, per votum castitatis Deo consecratur
corpus, per obedientiam anima in propriis
operationibus : ergo hæc sufficiunt, ut
constituant statum religiosum in ratione
holocausti. .
conflr- Confirmatur, et declaratur occurrendo
maiio. tacitæ objectioni-, n.im licet nulla fere sit
religio, in qua alia non pauca ultra prædic­
ta tria vota observentur ; nihilominus om­
nia illa ad observationem trium prædictorum ordinantur, et in eis virlualiter
continentur : ergo status religiosus in hu­
jusmodi tribus votis absolute consistit.
Consequentia patet, et antecedens optime
D. Tho. probat, et declarat D. Thom. art. cit. in
respons. ad 1, his verbis: « Omnes aliæ
« Religionum observantiæ ordinantur ad
« prædicta tria principalia vota. Nam si

qua sunt instituta in Religionibus ad
procurandum vicium (puta labor, mendicilas, vel alia hujusmodi) referuntur
ad paupertatem, ad cujus conservationem religiosi per hos modos vicium
suum procurant. Alia vero, quibus cor­
ti pus maceratur, sicut vigilia?, jejunia, ei
« si qua sunt hujusmodi, directe ordinan­
ti tur ad votum conlinenliæ observandum :
« si qua vero in Religionibus instituta sunt
« pertinentia ad humanos actus, quibus
« aliquis ordinatur ad religionis finem,
a silicet ad dilectionem Dei, et proximi
a (puta lectio, oratio, visitatio infirmorum,
< vel si aliquid aliud est hujusmodi), com­
ti prehenduntur sub voto obedientiæ, quod
« pertinet ad voluntatem, quæ secundum
« dispositionem alterius suos actus ordinat
« ad finem. Determinatio autem habitus
■i pertinet ad omnia tria vota tanquamsignum obligationis. Unde habitus regula« ris simul datur, vel benedicitur cum
« professione, d
|
8. Dicendum est quarto, ad constituendum statum religiosum non requiri, quod wû·
tria prædicta vota sint solemnia, sed suffi­
cere vota simplicia. Pro legitima autem
hujus assertionis intelligentia observan­
dum est,vota solemnia in hoc præcipue dis­
tingui a simplicibus, quod hæc non sunt
j
omnino absoluta, tam ex parte voventis,
.
quam acceptantis, sed important saltem ex
:
parle istius aliquam conditionem, quæ dei
ficere possit : illa vero sunt prorsus, et ex
omni parte absoluta, atque ideo afferunt
omnimodam perpetuitatem. Quæ differen­
tia plene innotescet ex dicendis dub. 4. Hoc
ergo supposito, conclusio est communis in­
ter Theologos hujus temporis. Videantur
Vasquez 1, 2, disput. 1G5, cap. 9, Valentia
2, 2, disput. 10, quxst. 4, punct. 2, conclus, sw.
5, Suarez tum. 3 de Religione, lib. 2, cap. 5,^^
num. 18, et cap. 1-1, ubi alios plures refert.
Probatur breviter ; nam Gregor. XIII in
Bulla, Quanto [ructuosius, et in altera
Bulla, Ascendente Domino, declaravit, et
diffinivit eos, qui in Societate Jesu tria vota
simplicia emittunt, esse vere, et proprie
Religiosos : ergo tria prædicta vota simpli­
cia sufficiunt ad religiosum statum consti­
tuendum.
Confirmatur, quia si ob aliquam ratio- Car­
nem prædicta vota simplicia non sufficerent ad constituendum statum religiosum,
maxime quia non important indissolubi­
lem perpetuitatem ex parte Religionis aci
ceptantis :
«
«
«
α
«
«

I

!
;

i

1
;

'
I

,

.

!

I

* * ·<. X’ 'w
• ■ - ·.

DISP.
teplanlis : sed hæc ratio est nulla : ergo,
etc. Probatur minor, quia licet status relipesus ex generali conceptu status importet
firmitatem ; hæc tamen non consistit in in­
divisibili, sed potest esse major, et minor
intra latitudinem firmitatis sufficientis ad
statum constituendum : vota autem sim­
plicia suflicientem firmitatem in modo vi­
vendi inducunt, cum ea emittens nequeat
pro suo arbitrio a prædicto vivendi modo
recedere. Quod autem religio valeat sic vo­
ventem a se abjicere, non obest status fir­
mitati : tum quia religio nequit ita se ge­
rere ex sola voluntate, sed ex rationabili
causa .Tum quia servus vere est in statu
servitutis, licet queat Dominus illum ma­
nu mittere, quia ipse pro sua voluntate a
servitutis vinculo non potest se liberare.
Tum quia conjuges post matrimonium ratum sunt vere in statu matrimonii; et ta­
men hoc vinculum potest dissolvi per pro­
fessionem solemnem. Quod ergo vota sim­
plicia non habeant omnimodam, sive ex
omni parte firmitatem, et perpetuitatem,
minime præjudicat ad hoc, quod statum
rebgiosum vere constituant.
9. Dicendum est ultimo, quod ut vota
à. obedientiæ, castitatis, et paupertatis cons­
tituant hominum in statu religiosi, debet
dari traditio, qua homo se tradat Deo in
religione, aut in aliquo superiore, cui obediat. Antequam assertionem probemus,
animadvertimus, consulto in ea dici, quod
debit dari traditio, ut præcise determine­
mus hanc requiri ad statum religiosum,
abstrahendo ab hoc, quod ipsa vota, aut
professio sint formaliter ipsa traditio, vel
non, quæ est difficultas diversa, et ad præsentem resolutionem non necessaria, quam
infra attingemus. Additur etiam, quod hæc
hominis traditio fiat Deo in religione, vel in
aliquo Superiore, ut comprehendatur omnis
status religiosus, scilicet cœnobiticus, et
eremiticus; nam in illo traditur homo reli­
gioni,aut communitati; in isto autem tradi­
tur alicui superiori, v. g. Episcopo. Nec vis
facienda est in verbis tradendi se Deo in re­
ligione, aut Superiore ; vel tradendi se Re­
ligioni, aut Superiori ad cultum Dei. Nam
qui arripit statum religiosum, principali­
ter se tradit Deo, cum ejus cultum potissi­
mum intendat ; sed se tradit immediate
Prælato, aut Religioni habenti potestatem
acceptandi ipsum Dei nomine, et authoritate. Unde illi diversi loquendi modi in
idem recidunt, et quæslio circa modum Io-

f

DÜB. 1.

331

quendi inter Suarez, et Basilium Pontium
infra referendos non multum facit ad rem.
Assertio ergo sic explicata est D. Thom. B Tba.
quxst. 181, ari. 4, ubi statum religiosum
comparat statui servitutis, quia sicut ut
aliquis sit in statu servi non sufficit, quod
promittat alteri servire, nec sufficit quod
actu serviat, sed requiritur, quod de facto
se illi tradat abdicando a se omne domi­
nium, et transferendo illud in dominum :
ita ad hoc, quod aliquis sit in statu religio­
so non sufficit quod promittat observare
religiosi i<pera per vota obedientiæ. cas­
titatis, et paupertatis ; nec sufficit quod illa
observet, sed desideratur, quod actu se do­
net, et tradat religioni, aut superiori, pri­
vando se sui dominio, et jure proprio, se
transferendo collocandoque in potestate
donatarii, Dei videlicet, mediante Reli­
gione, vel Prælato. Et eadem comparatione,
ut rem explicet, utitur in 4, dist. 88, quxst.
1, art. 2, quxstiunc. 3. Idemque tuentur D.
Bonavent. ibidem, art. 20. quxst. 1, Ri- p.Bon
chardus art. 7, quxst. 2 et 3, Durand. burand’
quxst. 1, art, 2, Carthusianus quxst. 2, Soto c^05·
auxst.
quxst. 2,
2. art. 2,
2. et lib. Ί
7 de Justitia, quxst.
quxst.Ledesin.
Basii.
3, art. 5, Ledesma in tract, de statu relip. Pont.
cap. 4, fere in principio, Basilius Pontius Castro
Palaolib. 7 de Matrim. cap. 6, Suarez torn. 3 de
Religion, lib. 6, cap. 2 a numero 4, Castro
Palao tom. 3, tract. 16, disp. 1, punct. 1,
num. 7, et alii communiter.
10. Probatur ratione, simul et au tho ri- Fundjlate ; quoniam ad statum religiosum requi-mentnin.
1------ritur perfecta abnegatio sui, et renuntiatio
sæculi, juxta illud Christi Domini, Matth. Mattb.
1G : Qui vult venire post me, abneget semetip- 16·
sum.Sed ad hujusmodi effectum requiritur,
quod homo se tradat, et donet Deo mediante
Religione, Superiore ; aliter enim licet per
vota promittat opera in futurum, adhuchabetsui dominium, et quasi possessionem, et
sic non perfecte abnegat semetipsum : ergo
ad statum religiosum requiritur actualis do­
natio, qua homo se tradat, et consecret Deo
mediante Religione, vel Prælato. Et sic
communiter docent, et supponunt Sancti
Patres. D. Chrysost. epist. G ad TheodorumD.Chrys.
monach. inquit : Nihil in te penitas tuijuris
est, quippe qui tanto Imperatori militare
cœpisti. D. Gregor lib. 1 Registri cap. 33, p. Greg.
ait : « Si Ananias mortis supplicio dignus
« fuit, quia eos, quos dederat nummos Deo.
a abstulit ; considera quanto periculo in
« divino judicio dignus eris, qtii non num­
« mos, sed teipsum Deo omnipotenti, cui

!

• 4<

r V· '

• * . · , ·-.

» · r 1*
: ■·■ '

. ·*

I;

i

-■

:

3

*.r.

i

w

J
7/

$

332

DE STATU RELIGIOSO.

« te sub monachal! habitu devoveras, sub­
D. Benedictus in llegula, cup.
I). Bene. ri traxisti.
Γ8. inquit : Ex illo die nec corporis sui potrsd. Bern, talem se habiturum sciat. D. Bernard, serin.
19 in Cantica, ait : « Qui vestri curam
« semel nobis credidistis, quid rursus de
« vobis vos ipsos intromittitis? » Et eo­
dem modo loquuntur alii Patres, et Prae­
ii. Basil.sertim S. Basilicis epist. ad Canonicam, et
serm. de abii icat, rerum, et regula 6, e.r fu­
sius disp. et in cap. 22, Constit. monast.
ubi donationem hanc religiosi comparat
illi, qua homo se tradit uxori in matrimo­
nio, et sentit esse pariter indissolubilem.
α[)(ΪΓ. Confirmatur, et declaratur amplius; quia
ad effectus proprios status religiosi est ne­
cessaria ha?c traditio : ergo etiam est ne­
cessaria ad ipsum statum constituendum.
Consequentia patet, quia si independenter
ab hac traditione constitueretur status re­
ligiosus, independenter ab illa sortiretur
proprios effectus. Antecedens autem, relic­
tis aliis effectibus, probatur: tum quia eo
ipso, quod quis sit in statu religioso, omnia
ejus bona, et jura transferuntur in Religio­
nem, aut Prælatum ; quod minime contin­
geret. si ipse existons in tali statu non se
transferret in illos; tunc quippe sicut sui
dominium retineret, sic etiam conservaret
bona, et jura. Tum etiam, quia religio, vel
Praelatus non solum potest religioso praeci­
pere, sed illum cogere, et nisi pareat, pu­
nire : ad hoc autem non sufficit sola pro­
missio, aut votum obedientiæ, sicut non
sufficeret, quod quis promitteret se futu­
rum servum alterius, ul hic posset illum
tanquam servum tractare, cogendo ipsum
ad obediendum.
Nec hic valet recursas ad jurisdictionem, ,
quam Ecclesia tribuit Praelato, aut Religio- i
ni. Primo, quia hæc jurisdictio non est de
essentia status religiosi, sed potest absque
illa salvari, ut infra num. 26 ostendemus.
Secundo, quia olim fuerunt aliquæ religio­
nes constantes ex solis laicis, in quibus
proinde non erat Ecclesiastica jurisdictio.
Tertio,.quia de facto Abbatissa? non habent
jurisdictionem Ecclesiasticam, ut tenet
communis sententia ; et tamen possunt
cogere subditas ad obediendum, et illas pu­
nire. Signum ergo est, quod talis effectus,
adeo proprius status religiosi, non provenit
a jurisdictione, quam Ecclesia Prælato, aut
Religioni concedat. Atque ideo non relin­
quitur caput, ex quo proveniat, nisi detur
traditio, qua homo se donet Deo, mediante

Religione, aut Praelato, vel iis in ordino ad
Deum ; sic enim facile inlcUigitur, quod
donatarius valeat talem potestatem exer­
cere.

§ n.
Aliquibus objectionibus contra prxcedentes
assertiones satisfit.

11. Adversus nostras, et communes as- Ma
.·
· repentur
■■
.
serliones
vix
sententia,
quæ pro­objtttku
betur Authoribus. Oportet tamen occurrere
nonnullis objectionibus, quæ contra illas
formari possunt. Et adversus duas priores
opponitur primo, quia votum castitatis suf­
ficit ad constituendum statum religiosum :
ergo non requiruntur alia duo vota. Pro­
batur antecedens, quia status religiosus
coincidit cum statu perfectionis acquiren­
da?, ut satis aperte significat Apostol. 1 ad
Corinth.
commendans statum castitatis J »1
his verbis : « Qui sine uxore est, solicitas
a est quæ.Domini sunt, quomodo placeat
« Deo. o Et rursum : « Mulier innupta,
« et virgo cogitat quæ Domini sunt, ut sit
« sancta corpore, et spiritu. » Ergo votum
castitatis statum religiosum sufficienter
constituit. Secundo, nam ad constituendumsec
statum sufficit votum obedientiæ : ergo
non requiruntur tria vota, obedientiæ, cas­
titatis, et paupertatis. Suadetur antecedens,
quia facto obedientiæ voto, potest homo
consequenter obligari ad castitatem, et
paupertatem, sicut obligatur ad orationem,
studium, et ad alias actiones, aut etiam
omissiones, quæ ex obedientia fiunt. Unde
apud aliquas religiones mos est, ut solum
votum obedientiæ in professione fiat. Ter- Tertil
tio, quia Equites Ordinum militarium sunt
vere, et proprie religiosi ; el tamen non te­
nentur voto castitatis, cum uxores ducant :
ergo falsum est, quod ad statum religiosum
tria illa vota desiderantur. Majorem docent
Divus Antoninus, Navarrus, Sylvester, Basilius Legionensis, Covarruvias, Michael de
Medina, Burgos de Paz, Rebellus, Thomas
Delbene, Gutierrez, Bobadilla, et alii plu­
rimi, quos refert Andreas Mendo de Ordi-Atims
nibus Militar. disputatione 2, quxst ione 2,
§ 2. Et probatur, quia certum est. fratres
prædictorum Ordinum esse vere, et proprie
religiosos : ergo idem dicendum est de
Equitibus. Probatur consequentia : tum
quia Pontifices approbantes, et confirman­
tes suis bullis prædiclos Ordines, eodem
modo

DISP. I, DUB. I.

Ms

modo el verborum tonore loquuntur do
Equitibus, et de Fratribus. Tum quia hu­
jusmodi ordines Militares primario, et
præcipuesnnt instituti pro Equitibus, qui­
bus ex consequent i adjuncti sunt fratres
pro sacramentorum administration© : ergo
si isti sunt vere, et proprie Religiosi, idem
de illis a fortiori dicendum est.
Jà* 12. Respondetur ex doctrina D. Thomæ
in hac 2, 2, quxst. 181, articulo 4, et opusc.
IP, cap. 1, statum religiosum bifariam
accipi posse : primp minus rigo rose pro
quolibet statu, et modo vivendi approbato,
et conducente aliquo modo ad perfectio­
nem, qui lata significatione, et analogice
potest status religiosus appellari, quatenus
ad illum, qui proprie est talis, accedit. Quo
pacto concedimus non requiri ad talem
statum tria vota, sed unum, aut alterum
sufficere. Et Hoc modo conversi aliquarum
religionum solent religiosi appellari, licet
tria vota non emittant; et similiter aliquæ
fœminæ, vulgo Beatx, voventes castitatem,
religiosae utcumque appellantur. Secundo
sumitur status religiosus rigorose, et sim­
pliciter, quomodo importat completam
mundi abrenunliationem, et hominis ad
Dei cultum oblationem : unde comparatur
! IÏ holocausto, ut ex Divo Gregorio recte ob­
servat Divus Thomas quxstione 186, arti­
cula 6 et 7. Quia ergo in præsenti agimus
de statu religioso proprie, et simpliciter
dicto, qui absque tribus votis (quibus ea re­
nuntiatio, et oblatio fit), non consistit ; meretoasseruimus, ad illum tria prædicta vota
requiri.
Et hinc facile constat ad primam objec­
tionem; concedimus enim, quod votum
illud castitatis sufficiat ad constituendum
shlum religiosum analogice talem, et im­
proprie dictum ; sed non sufficit ad consti­
tutionem status religiosi rigorose, et sim­
pliciter talis, de quo agimus in præsenti.
Ad secundam negamus majorem, quia
i duo consilia, paupertatis et obedientiæ,
pertinent per se ad statum religiosum, at­
que ideo debent per se terminare imme­
diate propria vota, ut inde accipiant sta­
bilitatem propriam prædicti status. Unde
aliter oportet philosophari de illis, ac de
aliis operibus , quæ consequenter cadere
possunt sub obedientiæ voto : cætera enim
sunt particularia, et mutabilia, ita ut ali­
quando expediat ea relinquere de licentia
Praelati : at consilia castitatis, et pauperta­
tis ad religiosum statum pertinentia sunt

333

generalia, et immutabilia, ita ut Praelatus
nullam valeat inducere mutationem circa
eorum substantiam, et consequenter opor­
tet, quod religiosus illa immediate, et per
se promittat. Quod si in professione alicu­
jus Religionis perfectæ solum fit expressa
obedientiæ mentio, et promissio ; ideo est.
quia sub illa formula ex more, et praes­
cripto talis Religionis promittuntur etiam
obedientia, et paupertas : sicut etiam in
susceptione Ordinis sacri fit votum castita­
tis, licet non expresse, sed implicite ob
castitatis votum tali ordinationi annexum.
13. Ad tertiam respondetur negando Tt'riiæ
­
majorem intellectam de Equitibus Milita­ occur
ritur.
ribus, qui ducunt, vel ducere possunt
uxores, et habent dominium et usum re­
rum temporalium ; quoniam ad statum re­
ligiosum necessaria sunt tria vota, pauper­
tatis, castitatis, et obedientiæ, ut aperte
supponit Innocentius III, in cap. Cum ad Innoc.
III.
monasterium, de statu monach. his verbis :
« Abdicatio proprietatis, sicut et custodia
a castitatis adeo est annexa regulæ mona­
« chal!, ut contraeam nec Summus Ponti­
ce fex possit licentiam indulgere. » Prae­
dicti autem milites de facto habent uxores,
et usum, atque dominium rerum tempora­
lium. ut supponitur. Accedit etiam, statum
religiosum esse scholam, et studium acqui­
renda? perfectionis, ut supra ostendimus;
ad quod opus est renuntiare curis tempora­
libus, et sectari spiritualia. Id vero non sic
apparet in praedictis militibus, ipsi enim
non aliter, ac cæteri seculares, vivunt extra
claustra, divitias curant, patrimonia au­
gent, honores ambiunt, uxoribus irretiun­
tur, filiis thesaurizant, et rarissime quid­
quam exercent ex obedientia Praelati. Unde
non sunt dicendi religiosi proprie, ut modo
loquimur; sed analogice, et secundum ali­
quam similitudinem. Et sic sentit Ange­
licus Doctor quxstione 186, articulo 4, ubi D. Tbo.
proposito hujusmodi argumento : « Illud
« quod requiritur ad perfectionem religio­
a nis, in omni religione invenitur. Sunt
« autem
aliqui religiosi, qui uxoribus
a utuntur : non ergo religionis perfectio
« requirit perpetuam continentiam. » Sic
respondet : « Ad tertium dicendum, quod
K illi modi vivendi, secundum quos homi­
a nes matrimonio utuntur, non sunt sim­
« pliciter, et absolute loquendo religiones,
« sed secundum quid, in quantum scilicet
a in aliquo participant quædam, quæ ad
a statum religiosum pertinent. » Et eidem

Λ*·

i

334

DE STATU RELIGIOSO.

Soto, sententia? subscribunt Solus in 4, distinet. I lum impedit appetitus bonorum tempora27, çurstione I, articulo A, et de justitia, lib. I lium, sed etiam appetitus honorum, ut ex
Vaftni. ~· Ç^ars/iont' 5, articulo 3, Aragon in hac
se liquet ; cui tamen non occurritur per
illa tria vota, sed deberet addi votum hu­
2’ 9M*M/*wr‘e
αΓί'<?«/ο 11, in respons. ad
Bcgio». ultim. Valentia ubi supra, punct 2, pos/ 4,
militatis omnes dignitates repudians. Se­
Molina de justitia, tractat. 2, disputatione
cundo, quia in aliquibus religionibus fit
141, et torn. 4, tractat. 3, disputatione 3, ! quartum votum vel abstinendi a carnibus,
Lessius lib. 2, cap. 41, dubii. 1, num. 7, j vel redimendi captivos, aut similia exeReginald us tom. 2, lib. 18, tractat. 4, cap. I quendi ; quod votum ad essentiam talium
JCruc-a 24, Joannes de la Cruz lib. 1 de statu relig. i Religionum pertinet, ut insinuat Concilium
Btrbosi.cap. 2, dub. 3, dicens esse communem I Tridentinum sess. 25, cap, 1, de l[eyular. 7,14
illis verbis : « Ac si quæ alia sunt alicujus
Thomistarum sententiam. Barbosa tom. 2
jure Eccles, lib. 3, c. ", dicens id esse re­ i « regulae, vel ordinis peculiaria vota, ad
I α eorum respective essentiam periinenceptius, et alii quamplures.
« tia. » Ergo status religiosus non consistit
Ad majoris vero probationem facile res­
in solis tribus votis supra relatis. Tertio, TttU
pondetur concesso antecedenti, negando
consequentiam ob manifestam differen­
quia ad statum religiosum necessaria est
Ecclesia? approbatio ; ergo sola illa tria
tiam ; quia fratres Ordinum militarium
tenentur ad perpetuam, et absolutam casti­
vota non sufficiunt ad constituendum talem
statum.
tatem, et ad paupertatem (licet hujus usus
Respondetur, quod sicut in rebus natu-Dp‘j®
sit varius, juxta diversa Ordinum statuta),
quod non ita accidit in Equitibus. Conse­ i ralibus non omnia, quæ ad earum finem
quentia? autem probatio non urget, quia li­ I consequendum quoquo modo requiruntur,
cet ita contigerit in prima prædictorum i dicuntur illarum substantiam, aut essenOrdinum institutione, postea tamen ob va­ ; tiam constituere ; sed satis est, quod ab illa
rias relaxationes ad eam dispositionem re­ j exigantur, sive afferantur, vel antecedenducti sunt tales Ordines, ut status religiosus i ter, vel consequenter ; quia eo ipso in illavere, et simpliciter dictus in solis fratri­ j rum essentia aliquo modo continentur : ita
’ non oportet, quod omnia requisita ad sta­
bus perseveret.
Lj“ila· Et hæc limitanda sunt in Equitibus Mi­
tum religiosum constituant ejus substan­
litia? S. Joannis Hierosolymitani (et in
tiam, sed sufficit, quod aliter ad eam con­
aliis, si ejusdem conditionis reperiantur).
currant. Objectiones autem hoc tantum
quos esse vere, et proprie religiosos, tenet I probant ; unde nostram , et communem
communis sententia ; nam et votum perassertionem non evertunt, ut singulis ocpetuæ castitatis faciunt, et testari non va­ ; currendo constabit. Ad primam responde­
lent, nec bona transferre ad hæredes ; et
mus, omnia impedientia perfectionem cha­
aliunde operi excellenti vacant pugnando
ritatis virtuâliter contineri in illis tribus
•contra Tureas Christiani nominis hostes.
votis, in quantum ad eorum observantiam
Prima
14. Deinde contra tertiam conclusionem
requiruntur, atque ideo non opus est alia
contra potest opponi primo : nam ad statum relivota adjicere. Et in hoc sensu negamus mi­
enndu' gl0sum requiruntur ea consilia, quæ sufiinorem, ad cujus primam probationem di­
sionem. ciunt ad tollendum impedimenta retardan­
cendum est, professionem castitatis secum
tia perfectionem charitatis ; ad hoc autem
trahere aliarum passionum, et delectatio­
non sufficiunt consilia obedientiæ, castita­
num sensibilium moderationem, in quantis, et paupertatis, sed alia desiderantur : I tum castitatis periculum afferunt: unde
ergo falsum est, quod tria prædicta consilia
hujus virtutis votum quasi radicat asperi­
voto firmata sufficiunt ad constituendum
tates corporales abstinentiae, vigiliarum,
statum religiosum. Probatur miuor : tum
etc., ut fuse ostendimus tract, procedenti,
quia præter delectationes venereas, quæ
disputatione 5, dub. 3, § 11, per totum. Seexcluduntur per castitatem, dantur etiam 1 eundam prabationem diluit D. Thom.D Tto
alia? delectationes sensibiles, verbi gratia,
quæst. 186. articulo 7 ad 3, his verbis :
gustus, mullum impedientes charitatis fer­
« Sicut Philosophus dicit in 4 Ethic, honor
vorem, el perfectionem ; et tamen istae non ! e proprie, et secundum veritatem non detolluntur per aliquod ex illis Iribus consi­ ; « betur, nisi virtuti. Sed quia exteriora
liis, sed per abstinentiam. Tum etiam, quia ί « bona instrumentaliter deserviunt ad
prædictam charitatis perfectionem non so« quosdam actus virtutum, ex consequenti
etiam

DISP. I, DUB. I.
etiam eorum excellentiæ honor aliquis
« exhibetur, et præcipue a vulgo, quod so­
< lam excellentiam recognoscit. Honori
ergo, qui Deo, et Sanctis omnibus exhi< betur propler virtutem (ut dicitur in
, Psalm. 138 : Mihi autem nimis honorati
i sunt amici tui Deus), non competit reli« giosis abrenuntiare, qui ad perfectionem
< virtutis tendunt. Honori autem qui exhi< betur exteriori excellentiæ, abrenuntiant
i ex hoc ipso, quod vitam sæcularem dere< linquunt. Unde ad hoc non requiritur
t speciale votum. »
λλ Ad secundam objectionem respondetur
“ 'negando consequentiam ; nara quod istæ,
aut illae religiones emittant quartum vo­
tum, non provenit ex communi conceptu
status religiosi, quem in præsenti conside­
ramus, et qui in omni religione salvatur,
sed ex peculiari illarum instituti) : unde
quod ad essentiam talium religionum se­
cundum speciem, aut quasi speciem sump­
tarum intret, vel non, quartum votum
(quod parum refert examinare), non præjudicat veritati nostræ assertionis ; sicut
non recte colligeretur rationale pertinere
ad essentiam animalis ut sic, quia pertinet
ad essentiam hominis. Et haede causa vulgo
dicitur, dari tria vola substantialia reli­
gionis, illa videlicet, quæ assignavimus ;
quiacælera, quæ addi possunt, sunt ex­
tra essentiam, sive substantiam, ad cons­
tituendum statum religiosum desidera^tam. Ad tertiam negamus consequentiam,
quia Ecclesiæ approbatio non constituit in­
trinsece,et essentialiter statum religiosum ;
sed requiritur tanquam conditio extrinseca,
ut existât talis status. De quo iterum dice­
mus dub. sequenti.
γζ· 15. Præterea contra quartam assertioi^nem potest opponi, quia ad religiosum sta­
ctam requiruntur vota solemnia : sed vota
simplicia non sunt solemnia, ut ex termi­
nis liquet ; ergo vota simplicia non suffi­
ciunt ad constituendum statum religiosum.
Probatur major, quia status religiosus
non constituitur, nisi per tria vota subs­
tantialia in religiosa professione emissa,
juxta illud, habitus non facit monachum,sed
professio, ut dicitur in cap. Rjc parte, et
cap. Porrectum, de Regularibus, el cap. Be­
neficium, de regulis juris in 6, et in aliis :
sed votum factum in religiosa professione
est solemne, ut declarat Bonifacius VIII,
in cap. unico, de voto in 6. Ergu ad statum
religiosum requiruntur vota solemnia. Et

335

sic videtur docere D. Thom. in hac 2, 2, d. ’tm,
qumtione 189, articulo 2 ad 1, ubi ait :
·( Dicendum quod duplex est religionis vo­
a tum. Unum solenne, quod hominem fa­
u cit monachum , vel alterius religionis
u fratrem, quod vocatur professio ; et tale
(1 votum debet præcedere annus proba­
« tionis, ut probat objectio. Aliud est vo­
« tum simplex, ex quo aliquis non fit
« monachus , vel religiosus, sed solum
obligatus ad religionis ingressum. »
Unde præter alios antiquiores sic expresse
docent Navarrus comment. I, de Regular. Xavar.
num. 18, 24, et 25, Soto lib. 7, de justitia, goto.
quxstione 1, artic. 1, el 3, et novissime
Joannes de la Cruz lib. 1, de statu relig. Joan a
Croc
cap. 2, dub. 3,conclus. 5. Ergo vota solemnia requiruntur ad religiosum statum cons­
tituendum.
Respondetur negando majorem, ad cujus solutio,
probationem dicendum est , Bonifacium
VIII, et D. Thom. loqui juxta id, quod suis
temporibus erat in usu, et approbatione
Ecclesiæ, quæ tunc non acceptabat ad cons­
tituendum statum religiosum nisi vota solemnia.Licet enim simplicia ad id absolute
sufficiant, debent tamen, ut hunc effectum
sortiantur, ab Ecclesia non repudiari, ut a
num 24 dicemus. Ecclesia autem superio­
ribus temporibus noluit justis de causis ac­
ceptare vota non solemnia in ordine ad
constituendum hominem in statu religioso;
sed id deferebat solis solemnibus. Et juxta
hanc dispositionem tunc vigentem loquuti
sunt Bonifacius, et Divus Thomas, idque
imitati sunt antiquiores Theologi, Canonistæ et Summistæ. Sed minime nega­
runt, vel quod prædicta vota ad prædictum effectum absolute sufficiant, vel quod
Ecclesia posset talia vota acceptare, et ap­
probare ad illum effectum. Et sic de facto
se gessit Greg. XIII, approbando vota sim­
plicia, quæ emittunt Coadjutores, et Scho­
lares in Societate Jesu, et diffiniendo hanc
sententiam in bullis num. 8 relatis. Unde
egregie Joannes a S. Thom. in approbat.
doctrina:D. Thom. disputat. 2, artic. 3, di-*"
xit :« In tempore D. Thom. Ecclesia solum
« censebat esse religiosos cum effectu, qui
« essent professi, ut constat ex cap. Reli­
« gioso, § Quamvis, de sententia excom­
« municationis in 6, ubi dicitur : Quamvis
(( autem is, qui religionem ingreditur, re­
« ligiosus cum effectu censeri non possit,
« donec sit tacite, vel expresse professus.
a Ergo ex Ecclesiæ determinatione tunc

Ÿ
ί

*4

336

non orat aliquis religiosus ante profes­
sionem. Professi autem nec tunc, nec
motio etiam in Societate post biennium
emittunt vota simplicia, licet sint vere
religiosi, non tamen professi. Olim au­
a tem in Ecclesia nondum erat de facto
« ista species religiosorum ante professio­
nem. ul constat ex præfato decreto. Unde
? I). Thom. loquens pro illo tempore, non
I potuit ponere, quod de facto essent tunc
religiosi per vota simplicia, et ante pro­
<1
fessionem. » Antiquorum ergo opiniones
nostræ assertioni non adversantur ; loque­
bantur enim secundum tunc praesentem
Ecclesia? dispositionem. Sed qui post bullas
Gregorii oppositum ausi fuerint affirmare,
audiendi non sunt, sed puniendi.
inpiex
16. Contra ultimam conclusionem pocoftira test opponi pruno, quia si illa traditio re«Mil· «luirerett»r ad statum religiosum, superflua
sjoneu. essent tria vota supradicta ad illud consti­
tuendum. Probatur sequela, quia ex vi tra­
ditionis posset Religio, aut Prælatus eadem
religioso præcipere, ad quæ obligatur per
vota ; atque ideo ista superfluerent. Secun­
do, quia non satis apparet, in quo traditio
distinguatur a voto obedientiæ ; siquidem
per traditionem obligatur homo ad obediendum superiori, et ad id ipsum obliga­
tur per votum obedientiæ. Tertio, quia id,
quod constituit statum religiosum, debet
esse unum, et simplex, sicut videre est in
aliis rerum constitutivis : ergo ad consti­
tuendum talem statum non concurrunt
partira tria vota, et partira traditio.
OccurriRespondetur ad primam objectionem neprima,·.
sequelam , quia observatio trium
consiliorum, obedientiæ, castitatis, et pau­
pertatis, debet esse stabilis, et firma in slatu
religioso : quod minime salvaretur per so­
lam traditionem hominis in potestatem
alterius: siquidem tunc Superior posset
aliter circa ilia consilia disponere, imo
posset irritare obligationem illa observan­
di ; quod minime cohaeret cnm statu reli­
Diffe­ gioso, ut jam supra diximus num. 10. Ac­
rentia
inter cedit etiam, quod vota, et traditio habent
tionea' e^ec^us longe diversos ; traditio enim con­
ci voia* fert alteri potestatem dominativam, quam
non confert votum, ut ibi declaravimus. E
converso autem votum obligat ex speciali
fidelitate ad Deum, quam specialem obli­
gationem non inducit respectu hominis ;
traditio vero etiam obligat specialiter res­
pectu hominis, et ex justitia, propter jus
quod transfert in alium. Unde superfluum
«

DISP. I, DUB. II.

RELIGIOSO.
non est, quod vota, at traditio ad consti­
tuendum hominem religiosum simul con­
currant.
Ad secundam respondetur, quod licet ^'·
obligatio orta ex voto obedientiæ, et obiigatio orta ex traditione cadant super ean­
dem materiam; nihilominus sunt salis dif­
ferentes, et formaliter distinctae, ut jam
supra ostendimus, quia votum non confert
actu potestatem dominativam, quam con­
fert traditio. Potest enim quis promittere
servire alteri, non trahendo se in servum
illius : et e contra potest quis se alteri do­
nare in servum, non adjiciendo obligatio­
nem promissionis siipra traditionem; et
denique utrumque pro majori firmitate va­
let facere, sicut fit in Religiosis.
Et hinc patet ad ultimam objectionem ;Dihit8
nam licet in metaphysicis constitutiva ita
se habeaht, sicut intendit objectio, secus
in moralibus (cujusmodi est status religio­
sus). sæpe quippe contingit, quod plura
concurrant ad unum aliquid constituen­
dum, sicut apparet in matrimonio, ubi de­
bent dari mutua contrahentium traditio, et
mutua acceptatio. Liquet etiam in ipsostatu
religioso, ad quem constituendum (etiamsi
a traditione præscindamus) tria vota circa
materias valde diversas concurrunt. Sic er­
go potest traditio simul cum votis deside­
rari : quod magis adhuc constabit ex dicen­
dis dub. 4.

DUBIUM II.

L’trum status religiosus sit ex institutione
divina.
Pro difficultatis resolutione animadver­
tendum est, quod status religiosus duplici­
ter considerari potest : uno modo præcise
quantum ad substantiam, sive essentiam,
quam dub. prxcedenti explicuimus : secundo
modo quantum ad determinationem illius
essentire ad certum modum vivendi, et
quantum ad determinationem qualitatum
personarum, quæ talem statum profitean­
tur, utputa quod habeant talem ætatem. Et
quidem statum religiosum hoc posteriori
modo consideratum (qui modus est addi­
tum diminuens, et secundum quid, cum rei
essentiam supponat), esse de jure Eccle­
siastico, facile probatur ex ipso usu Eccle­
sias, quæ solet prædictas determinationes
mutare, ut constabit ex dicendis dub. seq.
Unde difficultas procedit de statu religioso
secundam

secandum essentiam sumpto, quæ est accep­
tio absoluta, et apta ad denominationem
simpliciter talem.

§ UNICUS.
Defenditur vera, et communis scientia.
cm-

IT.Dicendumest.statu religiosum esse ex
Λ..institutione divina. Sic indicat D. Thom.
in Auc2, 2, quxst. 88, artic. 4 ad 3, et doTii cenlN. Waldens, tom. 1, dc Sacrament, tit.
9, cap, 83, el 81, el tom. 3, doclrin. fidei,
! v. cap. 31, el 32, Soto lib. 7, de justitia, quxst.
| to ^, art. 1, Clicloveus lib. 3, de volis monasl.
I
cap. 5, Suarez tom. 3, de religione, lib, 3,
1 ” cap. 2, Basilius Pontius lib. 7, de mat rim.
Μκορ, 3, el alii communiter. Probatur se■~quenti discursu : nam Christus Dominus est
author originalis status religiosi : ergo
prædictus status est ex institutione divina.
Consequentia palet, et antecedens suade­
tur; nam Christas Dominus consuluit sta­
tum religiosum, et deinde ad illum admisit
Apqstolos: nihil autem amplius videtur de­
sileram, ut dicatur author originalis prædicti status : ergo, etc. Major quoad pri­
mam partem constat ex Evangelio, in quo
legitur Christum consuluisse tria vota subs­
tantialia Religionis , votum quidem pauperlatis, Matth, 19: Si vis perfectus esse, va­
de,et vende omnia, qux habes, et da pauperi­
bus .· ubi totalis abdicatio consulitur. Con­
silium vero castitatis, eodem capite , ubi
commendat eunuchos, qui se castraverunt
propter regnum coelorum : et sermo est de
eunuchis spiritualibus, qui sibi per votum
amputant facultatem gignendi. Tandem
obedientiæ votum, in eodem cap. dum post
consilium paupertatis adjecit : Et veni, sequenme. Nam perfecta sequela roquirit vo­
tam, ul sequens perfecte Christum nequeat
abeo retrocedere. Ut interim alia loca omit­
tamus, ex quibus eadem a Christo consilia
ostendi possunt. Consuluit ergo tria vola
substantialia status religiosi. Qua ratione
t&r.D. Chrysost. hom. 17, ad Popul. religioso­
rum vitam appellat Philosophiam a Christo
introductam.
Quod vero admiserit Apostolos ad illa
/i-1 tria substantialia vota (quæ est secunda
majoris pars), sic ostenditur ·, nam Apostoli
luerunt veri Religiosi, atque ideo emiserunt
votum obedientiæ : sed hanc praecipue
exercuerunt sequendo Christum, justa illud
Petri,Matth. 19: Ecce nos reliquimus omnia,

337

el sequuti sumus te : quam obedientiam ac- Matth.
ceptavit.et probavit ipse Dominus, ut cons- 19‘
tat ex eodem capite, illis verbis: « Amen
a dico vobis, quod vos qui sequuti estis me,
a in regeneratione, cum sederit filius ho­
a minis in sede majestatis suæ, sedebitis
« et vos super sedes duodecim, judicantes
« duodecim tribus Israel. r> Ergo Christus
Dominus fuit Prælatus, cui Apostoli ut veri
religiosi se subjecerunt ; atque ideo ipse Do­
minus admisit eorum traditionem, et vota.
Consequentia patet, tumexpræmissis -.turn
eo quod ex suppositione, quod Apostoli fue­
rint veri religiosi, non apparet quem alium
habuerint Praelatum, nisi ipsum Chris­
tum, præsertim vivente apud ipsos Domino.
Majorem autem, in qua poterat esse diffi­
cultas, docent satis communiter sancti Pa­
tres, Divus Thomas loco supracitatoet quxst. r> Tho.
186, artic. Gal l , D. Basil, in Constitui.DEas ·
« Afonasl. cap. 19, ubi ait : « Hi (scilicet
a Religiosi) liberatoris nostri, ejusque vi­
a tæ, dum inter nos versaretur, inslituto« rumveri , perfectique imitatores existant.
a Quemadmodum enim ille coacto discipu­
« lorum choro, communia cuncta, seque
a communem Apostolis præbuit : item hi
« quoque Antistiti obtemperantes, qui mo­
« do vitæ suæ præscripta recte conservant,
a genus vivendi Apostolorum, ac Domini
a imitantur. » D. Epiphan. hxres. 18, nbi^-ξΡ^·
explicans illud Matth. 19, Sunt ennuchi,
inquit : « Quinam igitur ii fuerint, quam
« generosi Apostoli, et monasticam vitam
« degentes. » D. August, lib. 17, de Civit.
Dei, cap, 24, ubi ait·. <t Dixerant enim po­
(( tentes illi, Ecce nos reliquimus omnia,
« etsequuti sumus te. Hoc votum potentis« simi voverant. Sed unde hoc illis, nisi ab
(( illo, de quo hiccontinuo dictum est, dans
(C votum voventi ? » Et epist. 89, ad Ililar.
quxst. 4, inquit se Apostolorum exemplo
hunc modum sequutum fuisse, aliosque ad
hujusmodi propositum induxisse. Videan­
tur Waldensis ubi supra, Castro adversius casi.ro.
hxreses, verbo votum, Turrianus lib. 5, pro meron?’
epist. Pontificum, cap. 2. Hieron Piat. lib.
2, de bono status religiosi, cap. 20, Sal me-"
ron torn. 8, in novum testament, tractat. 52,
ad object. 8, et alii qui contra haereticos re­
ligiosum statum defendunt.
18. Ad hæc, accedit congruentiae ratio; Confirnam Christus Dominus vocavit Apostolos Ina,1°·
ad magnam perfectionem, ut ipsos consti­
tueret primitias spiritus, et semen omnis
virtutis: sed status religiosus est valde per-

I

»

33$

DE STATU RELIGIOSO.

DISP. I, DUB. IL

foetus, el in quo post Apostolos futuri erant
idem argumentum invenimus apud S. Cy-D.Cyx
dicta, relicta fuerit Ecclesiæ dispositioni ;
viri probatissimi, et excellentis sanctitatis,
prian. in lib. de habitu virg. Et omnes hi
limen Christus illa absoluto instituit, ma­
Patres vixerunt ante Antonium, ei Basiquotquot videlicet ab illo tempore in ere­
trimonium videlicet in ratione Sacramenti,
lium. Denique Eusebius Cæsar. lib. 2, hist. tob.
mis, et religionibus magna viriute floruesacrum Ordinem, el religiosum statum.
cap.
16,
refert
a
temporibus
S.
Marci,
cl
Ctar
’
runt : ergo decuit Christum consulere
Accedit etiam, ea quæ constituunt statum
deinceps fuisse monachos, et monasteria in
Apostolis, ut essent religiosi, illosque ad
religiosum, vola videlicet, et traditionem,
Alexandria, et Ægypto. Unde obiter refel­
prædictum statum admittere.
afferre vinculum divinum,el naturale; nam
luntur Centuriatores cent. 4, cap. 6, qui
Frxr'u- Nec valet diei. Christum elegisse Aposlicet ex uniuscujusque libera, el humana
impudenter affirmant institutum monasti­
evask·. tolos, ut forent Episcopi, quorum perfectio
voluntate dependeat vovere, et se Deo tra­
est major, quam perfectio status religiosi,
cum incœpisse quarto saeculo, primosque
dere in Religione, possitque Ecclesia inhaauthores habuisse Antonium, Macharium,
atque ideo non consuluisse illis hujusmodi
bilitare actus ad id requisitos ; tamen ex
et similes. Et incredibile est, quod suppo­
statum Non, inquam, valet ; quoniam li­
suppositione, quod quis valide voverit, et
sita institutione hujus status per Christuni
cet status Episcopalis sit perfectior, quam
se Deo in Religione tradiderit, obligatio
status religiosus ; nihilominus horum sta­
in Apostolis, ita cessaverit, ut saeculo quar­
indeortaest juris naturalis, atque divini.
to resurrexerit ; nam sicut natura appetit
tuum rationes, et. perfectiones nullam ha­
Quod ex dicendis tota disputatione magis
generare sibi simile, ita etiam, altioriqoe
bent inter se oppositionem, sed optime co­
constabit.
modo gratia : ergo si Apostoli fueYunl reli­
haerent, et in eodem subjecto componuntur,
àpj- 21. Contra nostram, et communem sengiosi, ut ex dictis constat, perfectio procu­
ut experientia liquet. Et hac de causa qui
tentiam sentit singulariter Vasquez 1, 2,
rarunt alios religiosos efficere, imitatores
vovit religionem, non satisfacit voto per
disputat. 1G5, num. 48, ubi hæc habet ;
sui. et sectatores excellentis adeo modi vi­
hoc, quod fiat Episcopus, licet hujus status
« Quod attinet a 1 institutionem status relii
n
vendi,
juxta
illud
Pauli
1,
ad
Cor.
7
:
Volo
perfectior sit ; sed prius debet ingredi reli­
c«. ;.
■ giosi, distinguendum est : aut enim insautem
vos
omnes
esse
sicut
meipsum.
gionem, ut decernitur in cap. Per tuas, de
I
« lituissestatum religiosum idem est. quod
20. Ex dictis sequitur, statum religiosum^·
volo: quia videlicet perfectio status religiosi
I invenisse, et excogitasse illum, aliisque
secundum substantiam, sive essentiam con­
optime componitur cum perfectione status
i sequendum proposuisse ; et hac ratione
sideratum esse de jure divino, non quidem
Episcopalis. Sic ergo licet Christus vocave­
< dicendum est, a Christo Domino fuisse
praecipiente, sed consulente, et originante.
rit Apostolos, ut futuri essent Episcopi, et
« institutum, hoc est propositum, et præSic docent Authores num. 17, relati. Et faPastores populi Christiani, optime etiam
< dicatum, ut colligitur ex his, quæ hactecileostenditur ; quoniam Christus Dominus
potuit eos vocare, ut simul essent Religiosi.
<nus diximus. Aut instituere statum reli—
proposuit,
consuluit,
approbavit,
et
accep
­
Et quod ita fecerit, liquet ex supra dictis ;
jgiosum idem est, quod re ipsa illum
tavit
statum
religiosum
:
ergo
hic
status
se
­
nam eis consuluit vota castitatis, pauperta­
< erigere sub alicujus capitis potestate, ac
cundum
substantiam
acceptus
non
habet
tis, etobedientiæ; et se tradentes, ipsumque
« jurisdictione ; et hac ratione non est diinstitutionem humanam, sed est de jure di­
sequentes acceptavit repromittens futurum
« cendum, institutionem hujus status esse
vino. Per quod minime negamus, quod
præmium. Unde voluit, quod simul essent
i juris divini, aut naturalis. Nam cum ad
Ecclesia possit statuere conditiones ad susEpiscoporum, atque Religiosorum exem­
« constituendum statum religionis, etc. »
cipiendum
talem
statum,it
aut
eis
deficien-^^
plar. Et ita sentiunt Patres supra relati, ex
Haec est sententia Vasquez, de qua non imtibus , deiur inhabilités in personis, el
D.bjsO. quibus Divus Basilius in Consi itui. Monas­
merito dixit Basilius Pontius ubi supra :
impediatur status ipse. Sed solum intendi­
tic. cap. 23, agens de obedientia, inquit :
« Adversari Patribus in re tanta, et quod
mus, quod hæc sint prævia, aut comitantia
« Hanc is, qui secundum Deum vere est
• gravius est, sine magno fundamento, read legitimi tatem suscipiendi hunc statum;
« monachus, Antistiti suo praestet oportet ;
< prehensione non caret. » Unicum autem
eis vero suppositis, illius essentia, et vincu­
a siquidem, ut jam diximus, Christus disfundamentum, cui Vasquez innititur, est
lum inde ortum, aut in ea fundatum sint
« cipulos in hoc elegit, qui hoc vitæ instihujusmodi : Quoniam ad constituendum
de jure divino. Quod facile inlelligitur alia­
« tutum æmularenlur, ut per eos formam
stalum religiosum requiritur jurisdictio, ut
rum rerum exemplis; nam legitimatioaut
« relinqueret eandem sequuturæ posteriPraelatus acceptans vota queat subditum
illegitimalio personarum in ordine ad conu tali. »
compellere ad eorum observationem, el ad
incidcn- 1θ· El si inquiras, an status religiosus I trahendum matrimonium pendet ex jure po­
iw praestandum alia illius status propria. Hæc
iis dubii a Christo Domino institutus cessaverit, insitivo Ecclesiastico ; et nihilominus matri­
^aulem jurisdictio non provenit immediate
<JC€iS10·
.
lerruptusve fuerit a temporibus Apostolo­
monium,ejusque vinculum non sunt ex jure
a votis, vel traditione, sed dependet ex vo­
rum usque ad tempora D. Antonii Abbatis,
Ecclesiastico,sed divino,et naturali.Ecclesia
luntate, et concessione Summi Pontificis :
aut D. Basilii, in quibus refloruisse vide­
etiam reddit personas habiles,vel inhabiles
ergo status religiosus non est ex jure
tur ? Respondetur negative ; quia certo
ad suscipiendum Ordinem sacrum ; et ta­
divino, sed ex jure ecclesiastico : ex quo
constat, in illis sæculis intermediis fuisse
men non propterea dicemus, quod sacer
rursus bene infertur, quod Christus, li­
d. Dion religiosos ; Dionysius enim de illorum ins­
Ordo, et ei essentialiter annexa sint de jure
cet consuluerit, et proposuerit talem sta­
titutione, et vita agit in lib. de Ecclesiast.
Ecclesiastico ; sunt enim de jure divino, ut
lum, illum tamen exercite non erexerit.
Tertul. hierarch, cap. G. Tertullianus etiam memi­
concedunt omnes. Sic ergo in nostro casu.
Sed hoc motivum est salis debile, et plura
nit sacrarum, et religiosarum virginum, et
Et ratio una, et generalis est : quia licet de­
'® assumit falsa. Tum quia ad stalum religio­
de illis agit in lib. de veland. Virgin. Et
terminatio eorum, quæ concurrunt ad præ­
sum secandum substantiam consideratum
dicta,

r

'

.i

33&

non requiritur jurisdictio Ecclesiastica ex
parte superioris, sed sufficit potestas dominaliva, quæ illi acquiritur per traditionem,
et acceptationem ; nam eo ipso jure natu­
rali subditus tenetur illi parere, et ipse po­
test eum regero, ut jam supra diximus
num. 10, et magis infra a num. 26, firma­
bimus. Tum etiam quia dato, quod ad es­
sentiam status religiosi requireretur juris­
dictio, quam· Vasquez intendit, adhuc fal­
sum esset, quod talis jurisdictio descenderet
a Pontifice ; sed posset, et deberet imme­
diate derivari a Christo Domino in Prælatum religiosorum, licet determinatio quali­
tatum personarum assumentium statum re­
ligiosum, et eorum acceptatio pendeant ab
Ecclesia. Sicut etiam Ecclesia approbat
personam in ordine ad Episcopatum, et illi
designat oves ; et tamen hoc supposito, et
aliis requisitis, potestas clavium in Epis­
copis reperta derivatur immediateaChristo
Domino, ut Basilius, et alii plures affir­
mant ; et consequenter talis potestas con­
venit Episcopis non jure Ecclesiastico, sed
divino. Tum denique, quia Christus Domi­
nus acceptavit vota Apostolorum, fuitque
eorum ut vere religiosorum superior, ut
constat ex supra dictis, atque ideo habuit
supra illos illam jurisdictionem, vel potes­
tatem, quæ ex parte superioris ad religio­
sum statum requiritur ; certum autem est,
potestatem illam specialem in Christo existentem non convenire illi ex concessione
Ecclesiæ, aut alterius superioris ecclesias­
tici; sed ex jure naturali, et divino, suppo­
sito quod Apostoli se illi donaverint,et quod
ipse eos receperit : ergo ad constituen­
dum statum religiosum secundum subs­
tantiam, non requiritur jurisdictio, quam
Vasquez causatur, ut neget statum religio­
sum quoad’essentiam esse de jure divino,
et a Christo creatum fuisse.
22. Relido ergo illo motivo, melius et pimei•
· liu* ar
urgentius potest contra nostram assertio- gumennem opponi ; nam status religiosus non est ,um·
institutus a Chrisio Domino : ergo corruit
fundamentum, ut dicatur esse ex institu­
tione divina. Antecedens probatur ex tes­
timoniis Pafrum, qui docent, statum reli­
giosum incepisse ab Apostolis, vel post ip­
sos. Sic D. Thom. quxst. 187, art. 3 ad 2,D. Thoinquit, tempore Apostolorum non erant reli­
giones institute. D. Chrysost. hom. 25, in d. Chry.
epist. ad Ilebr. affirmat illa verba Pauli : Si
quis frater nominatur inter vos, ad omnes
tunc fideles pertinuisse, nec tunc fuisse ves-

·’♦ >

340

DE STATI' RELIGIOSO.

tigium Monachi,sed omnia tunc D. Paulum
d. Bern ad saeculares fuisse loquutum. D. Bernard.
inapolog. ad Guillelm. ait : x Heu me mi« serum qualemcunque Monachum, cur
« adhuc vivo videre ad id devenisse Ordi« nem nostrum » (nempe religiosum, et
monasticum) s ordinem scilicet qui primus
( fuit in Ecclesia, imo a quo cæpit Eccle« sia, cujus Apostoli institutores, cujus hi,
« quos Paulus tam sæpe sanctos appellat,
< inchoatores extiterunt. » Quibus verbis
institutionem religiosi status plane defert
Apostolis, et aliis. Quod palam significant
Siam' ^atres
Meldensis cap. 9, cum affirMeidea- xnant : a Sacrum quoque monasticum ordi**· * nem a Deo inspiratum, et ab ipsis Apose tolis fundatum. »
Confir- Confirmatur, quia si Christus Dominus
instituisset statum religiosum, instituisset
illum in particulari, fundando aliquem
specialem ordinem religiosum ex his, qui
inveniuntur in Ecclesia ; sicut instituit
statum Episcoporum, et statum Presbyte­
rorum : atqui nulla ex religionibus nunc
extantibus in Ecclesia habet immediatam
institutionem a Christo Domino : ergo si­
gnum est, quod Christus non instituit sta­
tum religiosum.
Ad objectionem respondetur negando
mento. antecedens, cujus probatio ex testimoniis
Patrum desumpta non urget, quia facile
explicantur. D. Thom. loquitur de institu­
tione religionum quantum ad diversa ins­
tituta, cæremonias, et aliquas solemnitates
essentiae religiosi accidentarias, quas postea
Cajet, addidit Ecclesia, ut déclarai Cajet, ibidem,
». Cbry.§ Ad hoc dicitur dupliciter. D. Chrysost.
recte interpretatur ea verba Pauli, quia
forte tunc temporis nullus erat monachus
in Ecclesia Corinthiorum, quibus Apostolus
loquebatur. Minime vero negat Chrysostomus, et Apostolos, et alios eorum tempore
fuisse religiosos ·, imo vero id satis aperte
affirmat hom. 17 in Matth. ubi hortans
Monachos ad perfectionem religiosam, in­
quit : « Vis, o Monache, esse discipulus
« meus, imo vis discipulorum meorum
« esse discipulus, fac hoc, quod fecit Pe« trus, quod fecit Jacobus, et Joannes. »
D. Bernardus vocat Apostolos institutores
vitæ religiosæ, non quia illam primo inve­
nerint, sed quia eam primi professi sunt ut
a Christo Domino inventam, approbatam,
et propositam. Et in eodem sensu Conci­
lium Meldense dicit, ordinem monasticum
fuisse ab Apostolis fundatum ; quia fuerunt

primi professores illius vitæ, ut a Christo
inventa, et se præbuerunt aliis imitatores.
Ad confirmationem negatur major, vol1*1:^1
ea, el minori omissis, negatur consequentia ; quia licet Christus non instituerit Re­
ligiones modo existenles secundum diversa
earum instituta, et ritus unicuique pro­
prios, sed hæc differentia sit ex ecclesiastica
institutione ; nihilominus instituit religio­
sum statum secundum ejus substantiam, et
essentiam, in qua omnes religiones conve­
niunt : quod satis est, ut omnes secundum
quod participant conceptum status religiosi,
sint immediate a Christo Domino authored
quanquam secundum peculiaria unicuique
instituta habuerint speciales fundatores,
juncta approbatione Ecclesiæ. Potestque id
explicari ipso exemplo, quod in contrarium
adducitur ; nam hæc multiplicitas materia­
lis Episcoporum cum alligatione ad diver­
sas dioeceses, et ipsarum sedium designatio
est ex institutione Ecclesiæ, qu e sic ista
determinavit ; et nihilominus dignitas, po­
testas clavium, et ipsa Episcopatus essentia
sunt immediate ex institutione Christi, c-t
in his omnes legitimi Episcopi conveniunt.
DUBIUM III.

Utrum ad statum religiosum requiratur ap­
probatio Ecclesi.T, potestas clavium, certa
regula, et vivere in communitate.
23. Hæc omnia sub eodem dubio com-otem·
prehendimus, quia facilem explicationem 1
habent, et unius discussio viam præstal ad
aliud. Pro cujus declaratione observandum
est, quod duplex potest considerari appro­
batio Ecclesiæ circa religiosum statum :
alia negativa, quatenus Ecclesia illum non
reprobat, nec votis, aut traditioni supra ex­
plicatis repugnat : altera positiva, qua (hoc
est, actu positivo) approbet statum accep­
tando vota, et traditionem. Et hæc positiva r,r.tt
approbatio potest adhuc bifariam conside-»^
rari : primo speculative, in quantum Ec­
clesia judicat de bonitate illius status, et
quod ista, aut illi ipsi conveniant, vel non :
secundo practice, in quantum talem statum
exercite acceptat, traditque potestatem in­
ferioribus Prælatis ad acceptandum.
Deinde n ta. quod jurisdictio potest sumi rapta
dupliciter : ino modo minus stricte, quo^iv
pacto quælibet potestas imperandi, guber­
nandi, et compellendi, qualem pater habet
erga filium, et dominus erga servum, potest
jurisdictio

DISP. I, DUB. 1Π.
jurisdictio appellari. Altero modo magis
stricte, et proprie : qua ratione significat
potestatem. quæ est a principe superiori,
ί
vel republica. El sic jurisdictio ecclesiastica
est potestas spiritualis, quæ a Christo Do1
miuodescendit, et derivatur ad Ecclesiam,
cujus præcipui actus sunt absolvere, et
ligare, tam in foro conscienliæ, quam in
foro externo; et hæc appellatur potestas
clavium.
Præteroa observa, quod regula, ut tradit
k-:- Aristot. lib de Anima, text. 85, est, qua rec­
tum, et obliquum cognoscimus, verum, et
[iibum, bonum, et malum discernimus. In­
ibi deque dicitur, addit D. Isidorus lib. 6 Etymol.cop. 16, quod recte ducit, nec aliquando
^aliorsum trahit. Et juxta hæc regula relia giosa appellatur formula scripta, vel tra­
dita, determinans modum observantiarum,
qaæ ad finem religionis deserviunt. Quo
pacto reperiuntur de facto in Ecclesia di­
versa? Religionum regulæ.
Tandem animadvertendum est, duplici­
ter posse intelligi, quod quis ducat religio­
sum statum : uno modo vivendo in com­
munitate sub aliquo superiori, cui subditi
obediant : altero modo vivendo seorsim in
solitudine absque uno superiori communi,
cui obediant solitarii. Primus modus cons­
tituit vitam ccenobiticam,jsecundus pertinet
ad anachoreticam. His præmissis, ad sin­
gulas dubii partes per singulas assertiones
respondebimus.

§ UNICUS.

Resolutio difficultatum, quæ in titulo propo­
nuntur.
ta 24. Dicendum est primo, ad statum re',”'ligiosum secundum essentiam considera­
tum non requiri approbationem positivam
Ecclesiæ, speculativam, aut practicam ; sed
sufficere, et requiri approbationem negati^p-vam. Ila Bellarm. lib de Monach. cap. 4 in
• λ principio, Basii i us Pontius lib. 7 de Ma trim.
cap. 11, et alii. Et quidem prior assertionis
pars facile ostenditur, quoniam ea, quæ
sunt instituta a Christo Domino, non indi­
gent approbatione speculativa Ecclesiæ ju­
dicans illa esse bona, cum Christus nihil
;^non bonum instituere potuerit : sed status
religiosas secundum essentiam acceptus est
institutas a Christo Domino, ut dubio prxftdenti ostendimus : ergo ad statum religio­
sam secundum essentiam consideratum

311

non requiritur speculativa Ecclesiæ appro­
batio.
Secunda etiam pars suadetur, quia ad
statum religiosum sufficiunt tria vota subs­
tantialia cum traditione perpetua, ut dub.
1 explicuimus : sed hæc omnia possunt ad
exercitium, seu praxim reduci, quin Eccle­
sia habeat actum positivum, quo talia ap­
probet, et acceptet : ergo ad assentiam sta­
tus religiosi non requiritur practice Eccle­
siæ approbatio. Minor liquet, quia donatio
Deo facta, quandiu Ecclesia non repudiat,
et irritat illam, tenet, et intelligitur ab
Ecclesia acceptari : ergo licet Ecclesia mrtlum actum habeat positive approbantem,
et acceptantem, possunt vota substantialia,
et traditio ad exercitium, et praxim reduci.
Sic olim fœminæ, quæ absque licentia, et
benedictione Episcopi velamen sacrum sibi
imponebant, ipso Episcopo non resistente,
religiosæ censebantur, et cogebantur habi­
tum non dimittere, ut constat ex Concil. concit.
Tribur. cap. 25, et Tolet. X, cap. 5.
concn.
Ultima denique assertionis pars etiam Tolct.
ostenditur ; quoniam Ecclesia posset irri­
tare, et annulare vim votorum, et tradi­
tionis in ordine ad constituendum-statum,
sicut sæcularis princeps potest præscribere
conditiones, quibus humanæ donationes
fiant, ita ut eis non servatis, invalidæ sint :
ergo ut vota, et traditio teneant, et consti­
tuant statum religiosum, opus est quod Ec­
clesia illa non repudiet ; in hoc autem con­
sistit approbatio negativa,utsupra diximus :
ergo ad statum religiosum requiritur nega­
tiva Ecclesiæ approbatio; cumque non desi­
deretur ad ejus essentiam approbatio posi­
tiva speculativa,vel practica, sequitur quod
negativa requiratur, et sufficiat.
Confirmatur primo eadem resolutio ; Confir­
matio
nam si approbatio positiva Ecclesiæ pro prima.
statu religioso requireretur, maximè ad
approbandam, et confirmandam regulam
talis status ; vota enim, et traditio independenter ab hujusmodi approbatione fieri
queunt, ut proxime dicebamus : sed adstatum religiosum secundum substantiam ac­
ceptum non requiritur regula, ut dicemus
num. 29. Ergo ad statum religiosum secun­
dum substantiam acceptum non requiritur
approbatio Ecclesiæ positiva.
Confirmatur secundo ; nam si status re- secuu·
ligiosus secundum substantiam acceptus in- dadigeret aliqua approbatione positiva, ma­
xime Summi Pontificis, in quo primario
residet authoritas, et potestas ecclesiastica :

‘

t

■·

i.

e.-?

.·

342

f

DE STATU RELIGIOSO.

atqui non requiritur approbatio positiva
summi Pontificis ad constituendum religio­
sum statum secundum substantiam : ergo,
etc. Minor liquet ; nam olim fuerunt innu­
meri monachi, et veri religiosi sub disci­
plina D. Antonii, ut refert S. Athanasius
in ejus vita : alii sub regula S. Pachomii,
quamD. llieronvm. transtulit : alii sub reGen.ni l.gala Oresii, ut refert Gennadius de Script.
«sanes. /eccieiid( cap. 9, alii sub regula S. Macharii, ut tradit Author vitæ S. Philibert! Ab­
batis. apud Surium torn. 4, et sic de aliis :
et tamen nullam approbationem positivam
habuerunt a Summo Pontifice, nec est qui
Lessuts. jj|am designet. Addit etiam I.essius lib. 2,
cap. -il, dubii. 1, numero 12, hæc : « Ad­
a verte tamen, non esse per se necessa­
K rium. ut hæc approbatio fiat immediate
9 a Summo Pontifice: religiones enim SS.
Antonii, Basilii, Augustini,Benedicti non
U videntur initio fuisse sic approbatæ, sed
« ab Episcopis, quibus tunc suberant, ipso
« usu admissæ sunt, non repugnante Sum­
« mo Pontifice; deinde seorsim a Conciliis,
a et a Summo Pontifice laudatæ, et confir­
Suarez. « mate. » Unde Suarez tum. 3 de Beligione,
lib. 2, cap. 17, numeral, vocat singularem,
et sine ullo fundamento cogitatam senten
Henriq. tiam Henriquez lib. 10 de Sacrament. Ordin. cap. 35, numero 3, affirmantis nullam
unquam fuisse Religionem absque regula
expresse approbata a Summo Pontifice. ViMarqu. deatur Marquez de origine Ordinis S. Au­
gustini cap. 11, §7, ubi erudite ostendit,
quod olim non erat necessaria positiva, et
expressa approbatio Romani Pontificis ad
erigendum, et confirmandum Religiones.
Semen·
25. Contrariam nostræ resolutioni senlia
Iopposita. tentiam defendunt Vasquez 1,2, disp. 165,
Suarez.
vasq. cap. 4. Suarez ubi proxime, cap. 15, et alii.
Fundamentum Vasquez est. quoniam ad
Moliva.
statum religiosum requiritur potestas cla­
vium ; hæc autem non descendit ad Prælatos absque positiva Ecclesiæ concessione, et
approbatione. Sed principium a Vasquio
assumptum falsum est, ut num. seq. osten­
demus.
DilaunSuarez vero probat, requiri approbatio­
tar.
nem positivam speculativam ; quia nequit
dari status religiosus absque aliquibus spe­
cialibus observantiis, sicut neque substan­
tia absque accidentibus: in designatione
autem prædictarum observantiarum posset
error committi : ergo ne detur, opus est,
quod Ecclesia judicet de illis, et positive
censeat talem statum honestum, ac rectum

esse.Sed hoc fundamentum facile diruitur:
tum quia modo non loquimur de statu re­
ligioso ut applicato, aut determinato ad
hunc, aut illum vivendi modum; sed de
illo secundum essentiam considerato, quo
pacto solum dicit vota, et traditionem in
obsequium Dei, quæ nulla speculativa ap­
probatione extrinseca indigent, cum sint
approbata a Christo Domino. Tum etiam,
quia falsum est, non posse dari statum re­
ligiosum absque designatione specialium
observantiarum ; nulla quippe repugnantia
apparet in eo, quod quis sil verus religiosus
emittendo tria substantialia vota, et tra­
dendo se in manibus Prælati absque desig­
natione peculiarium observantiarum, cum
solo proposito faciendi ea, quæ ad obser­
vanda tria vota necessaria videbuntur; si­
cut de facto sunt aliqui veri Religiosi abs­
que regula determinante ipsis jejunia, et
alias asperitates corporales; sed solum dis­
ponente, quod de his assumantur, quæ
ITælatus, et subditus expedire judicaverint,
ut constat ex dictis tract, prxced. disputat.
5, num. 176.
Probat deinde Suarez requiri approba- a.^
tionem practicam, quia ut detur status re-**0,
ligiosus, requiritur acceptatio ex parte su­
perioris; et ut hæc valida sit, debet superior
habere potestatem acceptandi : hanc autem
non habet, nisi ab Ecclesia : ergo requiritur
ad statum religiosum, quod Ecclesia pre­
heat facultatem acceptandi vota religioso­
rum, quod absque approbatione praclica
non sit, ut ex se liquet.
Sed neque hoc motivum valet, quoniam goto
nec actus acceptandi religiosam professio­
nem, nec ea, quæ ad illum per se sequun­
tur, petunt ecclesiasticam jurisdictionem,
seu potestatem proprie dictam; unde accep­
tare potest talem professionem fœmina,
laicus, et excommunicatus, licet talem ju­
risdictionem non habeant, ut bene probant
Basilius Pontius lib. 7. de Jfalr. cap. 15, Est
num. 22. Sanches lib. 5 Summx, cap. 4,^«» I
num 78 et 79, Castro Palao torn. 3, tract.
16. disp. 2,punct. 3, num. 14, et alii. Unde
ex vi illius motivi minime infertur, quod
I
ad statum religiosum requiratur praclica
!
Ecclesiæ approbatio.
I
26. Dicendum est secundo, ad stalumI
religiosum secundum essentiam considera|
tum non requiri potestatem clavium. Sic
I
docent 1res Auctores proxime relati, et alii.
Probatur ratione, quia status religiosus
secundum essentiam consideratas constat
tribus

DISP. I, DUB. Ill,
fu!1. Iribus votis essentialibus, traditione, etacOT-a reptatione Dei nomine facta: aed hæc om­
nia fieri valent absque potestate clavium:
hæc ergo non est necessaria ad statum re­
ligiosum secundum essentiam considera­
tum. Probatur minor, quia si requireretur
illa potestas, maxime ad acceptandam tra­
ditionem hominis; ad id autem non requi­
ritur: tum quia ad id sufficit alia facultas,
sicut ad acceptandum alias donationes ;
quæ facultas quantum ad hunc effectum
potest dici utcumque spiritualis, et quia est
ex approbatione Christi instituentis statum
religiosum, et quia est in ordine ad spiri­
tualem finem. Tum etiam, quoniam fœmina, laicus, et excommunicatus sunt ca­
paces acceptandi traditionem, seu profes­
sionem religiosam ; ii autem non habent
potestatem clavium.
•’2*’· Confirmatur primo, et declaratur amni.' piius, quia pro tribus effectibus posset hu­
jusmodi potestas desiderari ad statum re­
ligiosum. Primo, ut actu instituatur, et
erigatur religio : secundo, ut homines in ea
admittantur, ipsique incorporentur : tertio,
ut religio gubernetur. Sed ad nullum ho­
rum est per se necessaria. Ergo potestas
clavium non requiritur ad statum religio­
sum, si secundum essentiam consideretur.
Probatur minor quoad omnes partes, quia
in primis potest status religiosus erigi, et
ad exercitium reduci absque ullo actu po­
sitivo Ecclesiæ, ut num. 24 statuimus,
atque ideo absque actu sive exercitio potes­
tatis clavium : ergo talis potestas non requi­
ritur ad erectionem status religiosi. Deinde,
actus acceptandi vota, et traditionem non
est actus jurisdictionis ecclesiastica?, sed
alterius potestatis a Christo approbatæ, ut
proxime dicebamus : ergo ad effectum ac­
ceptandi vola, et traditionem non requiri­
tur potestas clavium. Denique ad guber­
nandum subditos religiosos non requiritur
jurisdictio ecclesiastica, sed sufficit potestas
dominativa, et œconomica, qualem habet
pater in filios, et dominus in servos; ea
quippe sufficit ad imperandum, coercen­
dum, puniendum, et ad irritandum infe­
riorum vota ; et hoc modo Abbatissæ guber­
nant de facto moniales: ergo ad guberna­
tionem status religiosi potestas clavium
non est necessaria.
27. Confirmat secundo hanc resolutionem
Basilius Pontius ex antiquo Monachorum
more, et quia rem optime declarat, placet
ejus verba transcribere. « Mere laicus po-

3-13

test esse Prælatus religionis, et olim ita
« erat ; et aliunde vocabant presbyterum,
·( qui sacra faceret, ut multis testimoniis
a confirmari posset: satis tamen sit alle­
a gasse Gregor. Magnum lib. 3, epist. 18,
a de quo iterum nonnulla statim.Cum ergo
a religionis status constare possit Praelato
a exislente mere laico, cui pleno jure sub­
a jecti monachi sint, non est cur dicatur
a eam jurisdictionem derivari ex potestate
a clavium. Unde et in lege naturæ, quod
« multi concedunt, statum religionis esse
a posse, nihil est quod impediat. » Et post
pauca addit : « Idque constat tum in moniaa libus, quæ vere religiosæ sunt, et tamen
« earum Abbatissa potestatem excommu­
a nicandi non habet. Tum etiam, quia pri­
a mis seculis Monachismus non constabat
a clericis, ut manifestissimum est: et D.
a Benedictum clericum non fuisse, sicut
a necB. Franciscum, asseruit expresse D.
a Bonavent. in expositione reg. cap. 7, nec
a est aliquod fundamentum in regula D.
a Benedicti, unde oppositum colligatur.
a Quod enim aliquando propter delicta
« repellat a communione reliquorum Mo­
« nachos, non ea excommunicatio est, quæ
« censura ecclesiastica censetur; sed sepa­
« ratio quædam acommunione.etconvictu,
cc et mensa per aliquot dies : veluti si pa­
« ter, ut filium puniat, ingressu cubiculi
a sui interdicat, cujusmodi multa reperies
a apud Basilium in animadversionibus ad
a Canonicos, et Canonicas. Nec vero obest
« Benedictum prædicatoris exercuisse mu­
« nus; id enim divina revelatione factum
a est ob eximiam viri sanctitatem, ut as­
« serit Augustinus Anconitanus in Summa
a de potest. Eccles, quæst. 99, art. 1, in
a corp. etc. » Hæc prædictus Author, qui­
bus quantum attinet ad sacerdotium sanc­
tissimi Patriarchæ Benedicti, non plane
subscribimus (licet idem affirment Suarez saarez.
torn. 4 de Belig. lib. 2, cap. 1, num. 3, et^1^™·
Bellarm. lib. 4 de Sacram. Ev.ch. cap. 4),
quia oppositum docte suadet S. Victores lib.
I, cap. 3,prxl. 3. Sed principium, quod Ba­
silius assumit(quidquid de exemplo sit), sa­
tis constat ex cap. /line est, 16, q. I, ibi :
« Monachos vero usque ad tempus Eusebii,
« Zozimi, etSyricii, Monachos simpliciter,
a et non Clericos fuisse, Ecclesiastica tes­
a tatur historia. »
28. Oppositam nostræ sententiæ opinio-s^mennem docent Suarez tom. 3, de Beligione,
cap. 18, Vasquez ï, 2, disp. 165, cap. 1, ets“r.et· *
((

1

4

1

A. y

.

I

344

I• · "i

DE STATU RELIGIOSO.

couvei· alii. Motivum Suarez est, quoniam potestas
clavium videtur requiri ad aliquem ex ef'iva. fectibus supra relatis, præsertim vero ad
primam erectionem alicujus particularis
status religiosi. Sed hoc motivum jam di­
ruimus ostendendo prædictam potestatem
nec pro illo, nec pro aliis effectibus requiri,
si statum religiosum secundum essentiam
præcise consideremus.
Fundamentum Vasquezest, quia religio­
sus status petit jurisdictionem ex parte
Prasulis; omnis autem jurisdictio debet
derivari a supremo Principe; nec enim
possunt subditi eam pro suo arbitrio alteri
conferre : ergo ad statum religiosum requi­
ritur, quod Praelatus habeat aliquam juris­
dictionem a Summo Pontifice, quæ pro­
fecto est potestas clavium. Et confirmatur,
quia omnis alia potestas, quæ consensu
partium acquiritur, potest eodem consensu
dissolvi : at religiosus status nequit dissolvi
partium consensu, sed sola voluntate Pon­
tificis: ergo potestas ad illum requisita non
qaæritur Prælato immediato ex consensa
partium, sed ex Pontificis concessione ; at­
que ideo est potestas clavium.
Sed motivum est satis debile: tum quia
ad statum religiosum non requiritur juris­
dictio proprie dicta, sed sufficit potestas dominativa, et œconomica, ut jam supra ostendimus.Tum quia dato, quod requireretur
jurisdictio proprie dicta, posset alicui con­
ferri ex consensu partium, non contradi­
cente Principe, ut a fortiori constat ex his,
victor. fiuæ docent Victoria in relectione 1, el 2, de
Salas· summo Pontifice, et Salas de legibus, disput.
8, sect. 17.
Nonnulli, qui relatæ opinioni suffragan­
Dilnilor
aliorum tur, ut Lessius, Pellizarius, et alii, eam
moti­
vum. probant; quia in statu religioso requiritur
aliqua potestas spiritualis, et supernatura­
lis, alias prædictus status a sæculari statu
non differret; potestas autem spiritualis
pertinet ad jurisdictionem clavium.
Sed neque istud motivum valet; quoniam
ad prædictum statum sufficit potestas dominaliva Prælato quæsita per traditionem
subditi, ejusque acceptationem ; quæ potes­
tas potest appellari spiritualis, et superna­
turalis, saltem extrinsece, et quia appro­
bata a Christo Domino religiosi status
authore, et quia ordinatur ad spiritualem,
et supernaturalem finem : unde plurimum
differt a sæculari potestate, sicut ipsi status
j) Tbo.differunt inter se. Nec D. Thom. unquam
distinxit statum religiosum a seculari per

DISP. I, DUB. III.

Sed hæc motiva sunt s.'itis debilia. Pri­
potestatem clavium, sed quia Religiosi, ut
mum, quia sumitur ab etymologia, quod
loquitur quæst. 181, art, 5, « sevotoadsutplorimum non probat. Præaerlim cum
« trinxerunt ad hoc, quod a rebus secureligio non dicatur a sola regula, ut illo
« laribus se abstineant, quibus licite uti
(alsosupponit ; sed habet alias, et notiores
« poterant, ad hoc ut liberius Deo vacent. »
■::aradices, ut optime declarat D. Thom. in
Quod non habent seculares,
hac 2,2, ipixst. 81, art. 1, his verbis;
29. Dicendum est tertio, ad statum reli- Tc,;?
Religiosus, ut ait Cicero, a religione apgiosum secundum essentiam consideratum «».
j * j [«ellatus est, qui retractat, et tanquam
non requiri regulam. Ita Lessius ubi
« relegit ea, quæ ad cultum pertinent. Et
pra. num. 9, Suarez lib. 6, cap. 12, η. 11,*®^
i sie religio videtur dicta a relegendo ea,
et alii. Probatur : tum quia essentia status
> quæsunt divini cultus; quia hujusmodi
religiosi consistit in tribus votis substan­
i sunt frequenter in corde revolvenda, setialibus cum traditione, et acceptatione, ut
.· eundum illud Proverb. 3: In omnibus
dub. 1 explicuimus : sed hæc omnia pos­
< viis tuis cogita illum.Quam vis etiam possunt dari absque regula scripta, v el tradita :
; $it intelligi religio ex hoc dicta, quod
ergo et status religiosus. Tum etiam, quia
< Deum reeligere debemus, quem amiseolim, ut bene observai Suarez, fiebat quis
f ramus negligenter, sicut August, dicit in
vere religiosus emittendo vota substantialia
< 10, de civit. Dei. Vel potest religio esse
in manibus Episcopi sine ulla obligatione
t a religando dicta. Unde August, dicit in
ad aliquam regulam, aut specialem reli­
i lib. de vera Relig. Religet nos religio uni
gionem. Tum præterea, quia licet ad sta­
i omnipotenti Deo. » Et juxta quamlibet
tum religiosum pertineat observare aliqua
ex his acceptionibus potest status dici vere
præter divina mandata, et vota ; hæc tamen
religiosus quoad essentiam, licet regulam
virtualiter continentur in ipsis votis, et
non habeat. Secundum nil valet, quia prae­
mandatis : unde non est indispensabile,
cedentia non fundatur in essentia religio­
quod per certam regulam determinentur,
nis, sed provenit ex jure ecclesiastico, quod
sed sufficit quod quis sit in animæ præpa­
potest sic, vel sic disponere,’ quidquid sit
ratione ad præstandum illa, quæ pro ob­
de origine Religionum, et approbatione
servatione mandatorum visa fuerint neces­
regulae. Unde etiam patet ad ultimum mo­
saria. Tum denique, quia reliqua omnia,
tivam.
præter mandata, et consilia, si in se, et
vj 31. Dicendum est ultimo, ad essentiam
per se considerentur, sunt statui religioso
h status religiosi non requiri, quod religiosi
accidentalia; unde videmus dispensari in
rivant in communitate, aut eidem Prælato
vigiliis, choro, jejuniis, vestimentis, et si­
te abdantur. Ita Saarez tom. 3, de Relig. lib.
milibus, manente essentia prædicti status:
ii.2, cap. 4, S. Victores prxlud. 6, cap. 1, et
ergo cum regula ad horum determinatio­
^alii communiter. Probatur primo ex D.
nem præcipue deserviat,sequitur quod non
Thom. quxst. 188, art. 8, qui id evidenter
sil necessaria ad constituendum statum reli­
supponit ; nam inquirit : « Utrum perfecgiosum secundum essentiam consideratam.
« lior sit religio in societate viventium,
Melius tamen, et perfectius est, quod
• quam agentium solitariam vitam?» Et
detur regula hujusmodi observantias de­
resolvit: « Sicut id quod perfectum est,
terminans pro his, qui in communitate vi­
< præeminet ei quod ad perfectionem
vunt, ut late ostendimus tract, prxced. disp.
rexercetur: ita vita solitariorum, si de5, a num. 165, et sic de facto fit in omnibus
« biteassumatur, præeminet vitæ sociali. »
Religionibus.
Secundo, quia status religiosus essentiali­
30. Contra hanc assertionem sentit Βοτ-^.
ter consideratus consistit in tribus votis
donus tom. 3, résolut. 87, a num. 154, qui1**;'?·
essentialibus cum traditione, et accepta­
distinguens inter Ordinem, et ReligionemBorJa
tione: sed hæc omnia salvari possunt inaffirmat, quod licet Ordo possit absque re­
dependenter a vita in communitate, et ab
gula dari, non tamen Religio. Quod probat :
ordine ad vivendum in communitate, ut
tum quia Religio dicitur a regula: tum
ex se liquet : ergo et status religiosus. Ter­
quia præcedentia inter Religiones atten­
tio, quia juxta communem, et celebrem
ditur secundum approbationem regula­
Patrum sententiam, status religiosus divi­
rum : tum quia ita significatur in cap. final,
ditur in Ccenobiticum, et Anachorelicum, et
de relig. domibus, et in Cone. Trident, sess. C«e.
Thd.
in quolibet eorum salvatur essentia divisi :
25, cap. 1.
Salmant. Curs. theolog. torn. XII.
Sed

sed cœnobiticus est eorum, qui in commu­
nitate vivunt ; anacliorclicusautem eorum,
qui seorsim, et in solitudine : ergo vivere
in communitate non est necessarium ad
statum, religiosum. Ultimo, quia dubi­
tari non debet, quod Paulus, Hilarion, et
similes eremitæ sanctissimi fuerint veri
religiosi; et tamen in communitate non
vixerunt.
Potest tamen opponi, quia ad essentiam Ocrarristatus religiosi requirilur votum obe-j^u.
dientiæ; hæc autem non habet locum in
solitudine, sed in communitate, ubi plures
uni obediunt: ergo vita in communitate
requiritur ad essentiam statas religiosi.
Sed hoc optime diluit D. Thom. ubiD· Tb0
proxime, in resp. ad 3. his verbis: « Dicen­
a dum quod acta obedire est necessarium
« his, qui indigent exerceri secundum di­
a rectionem aliorum ad perfectionem ca­
a piendam. Sed illi qui jam perfecti sunt,
a spiritu Dei sufficienter aguntur, ut non
a indigeant actu aliis obedire. Habent
a tamen obedientiam in præparatione
a animi. »
32. Quæ hactenus diximus, et per variasLimiiatio. et
conclusiones explicuimus, procedunt awèdârano as­
tenta sola essentia, et substantia statas re­ sertio
­
ligiosi. Sed quia ad ipsum requiruntur num.
vota, traditio, et acceptatio, et Ecclesia po­
test hujusmodi actus invalidare, conse­
quenter etiam potest statuere conditiones,
quibus, et non aliter, prædicti actus legi­
time fiant, et re ipsa statum religiosum
constituant. Quod de facto praestitit, ut bene
(detegendo simul radicem hujus dispositio­
nis) refert Bellarminus lib.de Monachis, Bell.rm.
cap. 4, his verbis : « Modus ille varius, quo
« tria vota suscipi possunt, non ita pers­
« picue in Evangelio elucet, et non parum
« ex prudentia, et directione humana pen­
« det. Quare Pontificis confirmatione indi­
a gere potest, et nunc re ipsa, propter jus
« positivum novas religiones prohibens,
« omnino indiget. Itaque Antonius, Basi« lius, Augustinus. Benedictus authores
a Religionum fuerant, nec ullam leguntur
« a Pontifice approbationem quæsivisse,
« propterea quod nondum extaret Jus Ec­
a clesiasticum id præcipiens. Condendi au­
a tem novi juris hæc fuit occasio. Ad an­
« num Domini circiter 1170, pauperes de
« Lugduno ordinem quendam religiosum
« instituerunt,sed multis admixtis supers­
« titionibus, et hærcsibus. Quocirca a
a Lucio III, Alexandri III successore hæ23

HE STATU RELIGIOSO.

346
‘ <
r *1

i
f ■<

reseos damnati fuerunt, et secta eorum
reprobata, ut scribit Abbas Urspergensis
« in Chronico anni 1212. Illi veropostmoσ dum, idest tempore Innocentii 111, Sedem
Apostolicam adeuntes diu institerunt, ut
« idem Author ait. ut reconciliarentur, et
a religio eorum confirmaretur; nec tamen
<r impetrarunt. Inde igitur factum est, ut
a B. Franciscos, et B. Dominicus volentes
tf similiter novos
ordines instituere, et
tt metuentes ne sibi accideret, quod vide­
< bant accidisse Waldensibus, noluerunt
confidere suo judicio, sed a Pontifice
confirmationem petierunt, et impetra­
verunt. Paulo autem post in Concilio
«r Lateranensi Generali considerans Inno­
centius III, periculum, quod imminebat
Î Ecclesiæ, si unicuique liceret novam re­
ligionem excogitare, prohibuit ne dein­
<t ceps ullus novus Ordo institueretur,
« nimirum sine approbatione Apostolicæ
4 Sedis, ut habemus cap. final, de relig.
domibus. Quod decretum renovavit Gre­
gorius X in Concilio Lugdunensi, ut ha­
bemus cap. unico, de relig. domibus in
a Sexto. Atque hinc coepit esse necessa­
< rium, quod antea erat liberum. « Et
quod nostra attinet, addit idem Cardinalis
in sua Chronologia : « Ordo Carmelitarum
< confirmatur ad Alexandro III, anno
« 1180. Hem ab Innocent. Ill, anno 1199,
« Item ab Honorio 111, anno 1216. » Quod
Bonfrin . adnotamus propter Bordonum loc. cit.
ubi affirmat Ordinem Carmelitarum non
obtinuisse confirmationem, nisi ab Hono­
rio III. anno 1226, in quo vehementer fal­
litur. Sed de hoc iterum dicemus disp. 3,
num. 1-10.
f

# ».

DUBIUM IV.
Λ». ei quomodo differat professio per vota
simplicia, ct professio per cola solemnia.

suus
33. Quaestionem aggredimur obscuram,
i,u^U0'quam aliquorum prolixitas reddidit obscu­
riorem. Et a limite forsan Lector notabit,
quod illam proponamus sub aliis terminis,
quam proponi solet ; communiter enim in­
quiritur. In quo, aut qualiter differant vota
simplicia, ct solemnia. Sed quod sic feceri­
mus, causa fuit nos in præsenti agere de
votis, quatenus statum religiosum consti­
tuunt ; vota autem simplicia sub bac tan­
tum expressione non concernunt necessario
religiosum statum, sed valent ab eo sepa-

DISP. I, DUB. IV.

rari, sicut et a traditione. Professio autem
rilur ull.i exterior, el ceremonialis conse­
utrumque concernit ; unde difficultas com­
cratio. «ut benedictio; undo in aliquibus
parans vota religiosorum, vividius propo­
Religionibus non fit. Quod si fiat in aliis,
nitur sub professionis vocabulo. Praesertim
solum est invocativa, ut Deus profitent!
cum juxta vulgarem loquendi modum,
specialiter assistat, ut cum Episcopus bene­
emissio trium votorum simplicium cum
dicit populum, aut mensam. Nec D. Thom.
aliqua traditione dicatur professio simplex,
constituitsolenmitalem professionis in hac
et emissio trium solemnium votorum ap­
oeremoniali benedictione, ut num. 95 vi­
pelletur professio solemnis. Accedit eliam,
debimus.
quod si præcise fieret comparatio inter vota
Quod si dicatur, solemnia vota distingui
solemnia, et vota simplicia, nihil superisla
isimplicibus per hoc,quod solemnia inha­
addendo, facillima esset dubii resolutio;
bitant ad contrahendum matrimonium,
pervium quippe esset respondere, vota
iljut subsequens post illa matrimonium
simplicia solum importare promissionem
nullum sit, qua vi destituuntur simplicia,
castitatis, paupertatis, et obedienliæ; so­
minime satisfacit : tum quia cum hoc prælemnia vero addere traditionem personæ
dicalum sit negativum, debet ex parte vo­
voventis factam Deo in religione; satisque
torum solemnium assignari aliud posi­
ex hoc parte distingui, et alias originate
tivum in quo fundetur, quodque sit ratio
differentias, et proprietates. Et sic anti­
dirimendi matrimonium ; et hoc inves­
quiores. qui vota simplicia constituentia
tigamus. Tum quia dirimere matrimo­
statum religiosum non cognoverunt, facile
nium non est essentia, aut primum prae­
illa distinxerunt a solemnibus, recognos­
dicatum voti solemnis, sed tantum effectus:
centes differre ex natura rei, sicut differunt
qui effectus potest etiam attribui per Ec­
promissio, et donatio. Sed post Constitu­
clesiam aliquibus votis simplicibus, ut de
tionem Gregorii XIII (cujus meminimus
fadoaccidit in his, quæ emittuntur in So­
num. 8,) declarantis, et diffinientis emit­
cietate.
tentes tria vota simplicia in sacra Societate
Si vero ad hæc superanda dicatur, pro­
Jesu esse vere, et proprie religiosos, nequit
fessionem simplicem,et solemnem differre
ex illo capite differentia inter hæc vola as­
iolumjure ecclesiastico, quatenus Ecclesia
signari ; quia vola simplicia emissa in So­
illi attribuit vim dirimendi sequens matri­
cietate etiam important traditionem; aliter
monium, quem non dat omnibus votis
enim non constituerent vere religiosum,
simplicibus; et similiter determinat, quod
cura traditio necessario requiratur ad cons­
professiosolemnis dissolvat præcedens ma­
tituendum religiosum statum, ut cum Sua­
trimonium ratum, non consummatum,
rio, et aliis statuimus num. 9.
quod nullis votis simplicibus etiam in So­
34. Et hinc oritur difficultas hujus dubii:^
cietate emissis hactenus attribuit : contra
si enim cum aliquibus antiquis dicatur, &
hoc est, quod vota solemnia jure divino
differentiam in eo constituendam esse, quod
dissolvunt matrimonium ratum non con­
professio solemnis fit in publico, secus vota
summatum, ut ostendemus infra a num.
simplicia, facile refelletur; quia potest dari
67, et eodem jure divino, et naturali di­
votum substantialiter solemne absque pu­
rimunt sequens matrimonium, ut a num.
blica, et externa solemnitate.utsi duo tan­
77, dicemus ; quod minime habent vota
simplicia, ut omnes concedunt : ergo opor­
tum sint, unus promittens, et alter accep­
tet, quod distinguatur plus quam jure ec­
tans nomine Ecclesiæ, habensque ad id
clesiastico.
legitimam potestatem, ut constat ex cap.
Denique si dicatur, hujusmodi vota, et
Porrectam, de Tlegul. Et e contra potest dari
professiones illis factas distingui ex natura
votum habens externam publicitatem.quod
te
rei ani jure divino : obstant Bonifacius VIII,
simplex sit, ut constat ex cap. Per tuas, dc
•1
io cap. Cnico, de voto in 6, et Gregorius
voto.
Ή.
XIII, in Const. Ascendente Domino, qui pa­
Si autem dicatur, distinctionem sitam
lam affirmant, solennitatem voti ex sola
esse in eo, quod vota solemnia fiunt cum
ttflaiaslica constitutione esse inventam.
quadam consecratione, seu benedictione,
Ergo dici non valet, quod votum solemne
non autem simplicia, ut significare videtur
D. Thom. in hac 2, 2, q. 88, art. 7,9 et 11,Λ 7*' distinguatur a simplici ex natura rei, aut
jure divino.
facile etiam impugnabitur ; quia ad consti­
Hæc sunt quæ præsentem quæslionem
tuendum solemniter professum, non requi­
ritur

347

» i- '
t *' Λ

reddunt difficilem, in qua resolvenda,omis­
sis pluribus dicendi modis obscuritatem
materiæ addentibus, breviter, ct perspicue
(quantum fieri valet,) procedemus.

ii
t

4

a

■■

Vera D. Thomx sententia defenditur.

35. Dicendum est professionem per vota coneiosimplicia, et professionem per vota solem- sia
nia distingui ab intrinseco, ex natura rei,
et jure divino. Ila D. Thom. locis infra re-D- Tito.
ferendis, et omnes antiquiores, qui asserue­
runt eandem distinctionem inter vota sim­
plicia,et solemnia·, quia liceteorum tempore
vota simplicia non deserviebant professioni
in ordine ad constituendum religiosum
statum; tamen eorum fundamentum fuit,
quod in votis solemnibus religionis inter­
veniebat omnino perfecta hominis traditio,
quam non importabant vota simplicia : hu­
jusmodi autem motivum etiam urget, facta
comparatione cum volis simplicibus deser­
vientibus statui religioso ex Ecclesiæ sta­
tuto; quia nulla vota simplicia important
omnino perfectam hominis traditionem, ut
infra declarabimus. Ex antiquis ergo (qui
ante constitutiones Gregorii XIII scripse­
runt,) tenent cum D. Thom. hanc senten­
tiam B. Albertus, quem refert, et sequiturgB-^·
Sylvester verb. Votum 4, quxst. 5, D. Bo- d^oh.
navent. Durandus, et Richardus, quos re- Sanch·
fert Sanchez lib. Ί, de Matrimon. disp. 25,
num. Ί. Capreol. in 4, dist. 33, quxst. unica, CapreoL
art. 1, ubi Deza art. 3, Turrecremata in
cap. Presbyteri, dist. 27, Raynerius verb. Rayner.
Votum, cap. 8, § 1, et verb. Continentia, cap.
6. Victoria in relect. de potest. Papx, num. victor.
1 ad 1, Calharinus lib. 1 annot. in Cajeta- C**ct'
num, a fol. 512, Petrus de Soto lect. 5, de soto.
Matrim. circa finem, Dominicus Soto in 4,
dist. 38, quxst. 2, art. 1, cl 2, et lib. Ί, de
justitia, quxst. 2, art. 5, et alii plures. Sed
post illas Gregorii XIII constitutiones (ut
omnis prorsus scrupulus amoveatur,) sic
sentiunt ex rccentioribus Ledesma de ma-Lcdesm.
trinum. quxst. 53, art. 2, post G, prob. et
in resp. ad 5 et 6, et latius in Sumina, 2 p.
tract. 10, cap. 6, dub. 1 et 2. Nuno in ad­
dit. ad 3 p. quxst. 9, art. 2, dub. 3. conci.
5, Texeda lib. I, tract. 1, control). 1, et Texeda
tract. 3, conlrov. 12, Gravina torn. u/L pr.rs-Gravina.
cript. controv. ult. q. 4, artic. 4, a fol. 297, s^TLo*.
Joannes a S. Thom. in tract, de approb.
doctr. D. Thom. disp. 4, art. 3, proposit. 13,

.·<
■

a

?

I

■1

j

·

it
348

DE STATU RELIGIOSO.

Jeunes ei ίη 2. 2. quxst. 88, disp. 29, artic. 5, Joanλιωυι. neg jçjcojaj fl(/ /iuynvrium loco supra citat.
c<xffet. Nicolaus Coeffet. cun/πι Spalatensem de ReAragou. publico Christ. part. I, lib. 2, cap. 12, AraSVj1cdi‘ 8on -> '· 9ΗΓ>/· 88> urlic. 7, et 11, Sylvius
Hefiri. ad eadem loca, Valentia disp. 6, quxst. 6,
punct. 5, et disp. 10, de Malrimon. quasi.
5, punct. 3, Henriquez lib. 12, cap. 5, num.
Cwoejo. 3, et 4, N. Cornejo de Matrimon. tract. 6,
ta^Crur disp. dub. 9, Joannes de la Cruz de statu
relig. lib. 1, cap. 2, dub. 3, § Ex dictis.
HwUt,° Thomas Hurtado tom. 2 Vanar. tract, ulJtariin.
résolut. 2, .Martinez de Prado tom. 2
Moral, cap. 31, § 3, qui pro eadem senten­
tia refert Lopez, Mirandam, Vegam, Sayrum, Man. Rodriguez, Hieronym Rodri­
guez, Machado, Covarruviam, Mathienzo,
Gutierrez, et Zunigam. Quibus addimus
Hlustriss. Arauxo in selectis, trad. 2,quasgoml tione 19, num. 17. La bat tom. ult. disp. 6,
dub. 8, Gonet de Matrim. disp. 5, artic. 4,
et disp. 8, art. 2.
abnv-° 3θ· ^ri,hatur primo ex D. Thom, in hac
toriuie. 2, 2, quastione 88, articulo 7 ad 1, ubi ait :
υ· Γ1!°· « Votum solemne habet fortiorem obliga­
ti tionem apud Deum, quam votum sim« plex. a Et in 4, didind. 38, quastione 1,
articulo 1, quasi iunc. 2 in corp, inquit :
« Divisio illa voti in privatum, et solemne,
« est divisio totius potestativi in partes,
« cujus perfecta virtus est in una suarum
« partium ; in aliis autem quaedam ipsius
« participatio, sicut anima dividitur in ra« tionalem, sensibilem, et vegetabilem,
α Virtus autem voti est obligatio, quæ qui« dem virtus est complete in voto solemni,
« cujus obligatio in nullo casu irritari poa test ; sed est incomplete in voto privato,
’ cujus obligatio in aliquo casu irritatur. »
Et quodlib. 3, artic. 18, postquam statuit,
quod votum simplex, et solemne habent
diversos effectus, subdit : α Hujus autem
« diversitatis ratio est.quia votum solemne
« habet promissionem cum quadam tradi« tione, etc. Votum autem simplex habet
α promissionem sine traditione. » Et quod­
lib. 8, arlic. 10, ait : « In voto simplici est
« sola promissio. In volo autem solemni est
α simul promissio, et collatio, n Et respons. ad arg. unie, addit : « Ratio in con« trarium adducta falsum supponit, scilicet
« quod per votum simplex aliquis det cor« pus suum Deo ; non enim dat, sed pro« mittit. » Similia habet quodlib. 10, ar­
tic. 11, et in hac 2, 2, quastione 189, arti­
culo 2 ad 1 , et aliis pluribus locis. Ex

i quibus palam constat, Angelicum Ductorem
in ea fuisse sententia, quod votu simplicia,
et solemnia distinguuntur non solum ex
statuto Ecclesia1, sed etiam per praedicata
intrinseca, et ex natura rei, et jure divino :
eadem autem est ratio de professione sim­
plici, et professione solemni, quæ illis volis
fiunt, ut ex dicendis constabit. Et quia Ad­
versarii utplurimum id recognoscunt, ab
eo amplius demonstrando supersedemus.
Præserlim cum ea, quæ dubiis sequentibus
dicemus, a fortiori convincent, quod ita
senserit D. Thom.
37. Probatur secundo ratione, quia pro-tu·..
fessio per vota simplicia, sive istorum voI torum emissio, et professio per vola solem- fo.
I nia, habent ex natura sua, et juredivino
effectus diversos : ergo hujusmodi profesj siones differunt ex natura rei, et jure divi' no. Consequentia est evidens, quoniam di­
versitas effectuum revocatur in diversita­
tem causarum, et principiorum; atque ideo
opus est, quod si principia ex natura sua,
■ et jure divino inferunt effectus diversos,
I differant ex natura sua, et jure divino.
Antecedens autem probatur : tum quia vola
solemnia jure divino dissolvunt matrimo­
nium ratum non consummatum, ut osteni demus dub. seq. quod minime habent vola
simplicia : unde per vota simplicia, quæ
j alumni sacræ Societatis post biennium
i emittunt, non dissolvitur matrimonium
i ralum, quod prius contraxerant. Tum
etiam, quia vota solemnia ex natura sun,et
jure divino dirimunt subsequens matrimo­
nium; quod non convenit votis simplicibus, '
ut ex se constat. Et sic Vasquez 1,2, disput.
j 165, cap. 7, num. 74, inquit : a In nostra
« Societate ante editam extravag. Gregorii
« XIII. quæ incipit Ascendente Domino, ii
α qui tria vota simplicia post biennium
a emittebant, erant vere, et proprie reli« giosi traditi in jurisdictionem Praelati;
« et tamen eorum matrimonia postea inita
α firma, et valida manebant, ita ut traditio
« facta per tria illa vota dissolveretur, et
« qui erat vere religiosus, deinceps fieret
« per matrimonium vere secularis; in ipsa
« vero extravag. jure ipso Ecclesiæ præ- .
« dicti religiosi ad matrimonium inhabiles
« facti sunt, etc. » Tum denique, quis pro­
fessio solemnis constituit religiosum in sta­
tu omnino immobili, ita ut nec Summus
Pontifex possit in ejus votis dispensare,
vel illum ad vitam secularem reducere, ut
dub. i ostendemus ; quod non competere
votis

DISP. I,

volis simplicibus omnes concedunt. Habent
tnroprodicta vola ex natura sua, ct juro
divino effectus longe diversos.
j,. 38. Confirmatur primo; quia emissio
^•votorum simplicium, etiam in Societate,
an non constituit personam incapacem domi­
nii conservandi, et acquirendi, ut concedit
Suarez tom. 3 dr Relig. lib. 2, cap. 12, η. 15,
et constat ex bulla Gregor, sæpe relata, in
qua dicitur, alumnos Societatis post prima
rota simplicia esse vere religiosos cum re­
tentione dominii : sed professio solemnis
« natura sua, et jure divino constituit re­
ligiosum incapacem omnis dominii rorum
temporalium : ergo professio simplex, et
solemnis habent ex natura sua, vel jure di­
viso diversos effectus. Minor, in qua pote­
nt esse difficultas, probatur ex cap. Cum
dmonasterium, de statu monach. ubi InI
noe. III inquit : « Abdicatio proprietatis,
: sicut et custodia castitatis, adeo est an­
nexa regulæ monachal!, ut contra eam
; nec Summus Pontifex possit licentiam
; indulgere. » Posset autem Pontifex in
voto paupertatis dispensare, si professio
solemnis solo jure Ecclesiastico constitueret
religiosum incapacem dominii relinendi, et
acquirendi : ergo professio solemnis non
solo jure ecclesiastico, sed divino etiam, et
I natura sua præstat illam incapacitatem.
I" Nec potest dici (et est verosimilior aliI'·' quorum responsio, relictis aliis palam fal—
! sis, aut improbabilibus), in dido cap. per
[ hp'uprietatis. non intelligi dominium dii retium, sed utile, sive usum, et adminis! (rationem bonorum absque licentia Prælati.
! Tum quia proprietas secundum regulas
j ;aris significat dominium directum, leg.
j - ii procurator, Π. de acquirend. rer. do■ min. leg. Si tibi, vers. Dominium pro■ prietatis, ff. quibus modis ususfructus
i < amiti. » Unde Juristæ vulgariter docent
I proprietatem esse apud illum, qui habet
dominium directum, non vero penes illum,
qi: habet dominium utile, ut videri potest
k apadTuschum pradic. conclus. tom. 6, lit.
** P. conclus. 918, et Barbosam variar. appel.
num. 3. Ergo in canone allegato abdi­
catio proprietatis perperam trahitur ad sirnificandum usum præcise, vel administra­
tiinem bonorum. Tum etiam, quia Pontifex
loquitar de voto solemni paupertatis, per
qaod aliquis fit omnino perfecte pauper ;
hujusmodi autem votum dicit abdicationem
non solum administrationis independentis
ab alio, sed etiam dominii directi, juxta il­

DUB. IV.

349

lud Christi Domini, Maith. 19 : Si vix per- Matih.
19.
[edus esse, vade, et vende omnia, qua habes,
et da pauperibus. Venditio enim, et donatio
tollunt a vendente, et donante non solum
usum licitum rei, sed etiam dominium ejus
directum, iliudque transferunt in empto­
rem, et donatarium, ut ex se constat. Ergo
paupertatis votum, quando est omnino per­
fectum, sive solemne, importat abdicatio­
nem, non solum usus, sed etiam dominii
directi. Tum denique, quia votum omnino
perfectum, sivesolemne paupertatis.de quo
loquitur Pontifex, excludit a religioso de­
nominationem veri domini, et præstat de­
nominationem pauperis simpliciter talis -,
ad hujusmodi autem effectus non sufficit
sola abdicatio usus, sive administrationis :
sed insuper requiritur abdicatio dominii
directi. Pupillus enim, quandiu sub tutore
est, non habet liberam administrationem
bonorum ; et tamen non est vere pauper,
sed dominus, ut dicitur ad Calat. 4, eo ab Gal.
quod retinet directum dominium. Abdica­
tio ergo proprietatis, de qua agebat Ponti­
fex, non solum dicit abdicationem liberæ
administrationis independence a volun­
tate superioris, sed etiam abdicationem
dominii directi.
Confirmatur secundo, quia emissio sim- Confirplicium votorum, sive professio simplex,
talis naturæ est. ut per eam non extinguantur, sed ad summum suspendantur vota
ante illam in seculo facta : e converso au­
tem professio solemnis talis naturæ est, ut
non tantum suspendat, sed etiam omnino
extinguat omnia vota præcedentia : ergo
hujusmodi vota habent ex natura sua, aut
jure divino effectus valde diversos. Conse­
quentia patet, et antecedens quoad primam
partem concedit Suarez ubi supra lib. 6, SBarcap. 14, n. 20, ubi ait : « An vero de facto
« cætera vota in Societate per vota post
σ biennium emissa sint extincta, vel tan­
« tum suspensa, in tract, ult. de Societate
« dicemus. Nunc breviter supponimus non
« extingui. sed manere tantum suspensa
« ipso jure, juxta decretum 128 primæ
« Congregationis. » Secundam vero ejus­
dem antecedentis partem docent commu­
niter Doctores, D. Thom. quasi. 88, arlic. D. Ttio.
12 ad 1, et quastione 189, arlic 3 ad 3,
Cajetan. eisdem locis, Sylvéster Votum 3, cajetan.
quastione 4, et Votum 4, quastione 3 et 7,
Covarruvias in cap. Quamvis pactum, 1 Solo.
part. § 3, num. 4, Soto 7 de justitia, quas­
tione 4, articulo 3, et alii plures. Et facile

350

DISP. I, DUB. IV.

DE STATU RELIGIOSO.

ostenditur lum λγ cap. Scripturæ, de v to, i
ibi : « Reas fracti aliquatenus non habetur,
« qui temporale obsequium in perpetuam
« noscitur religionis observantiam com- ;
α mutare. > Tum etiam ratione Divi Tho­
rn®, quia alia vota sunt de particularibus
operibus, professio autem solemnis est de
tota vita hominis absolute ; et ideo in illa
cætera alia includuntur sicut particularia
in universali, ita ut fiat eminens, et su­
pereminens commutatio. Quod extendit
Angelicus Doctor ad votum simplex religio­
nis strictioris, commutatur enim, et extinguitur per professionem solemnem in
minus perfecla religione, ut tradit quæst ione (
189, articulo 8 ad 3, his verbis : i Votum j
« solemne, quo quis obligatur minori reli« gioni, est fortius votum, quam votum
« simplex, quo quis astringitur majori reα ligioni. Dost votum enim simplex, sicon« traheret aliquis matrimonium, non die rimeretur, sicut post votum solemne. Et
« ideo ille, qui jam professus est in minori
« religione, non tenetur implere votum
« simplex, quod emisit de intrando reliα gionem majorem. » Cum ergo simplex
professio, sive simplicium votorum emissio
habeant ex natura sua, vel jure divino
tam diversos effectus, sicut hactenus expen­
dimus (omissis etiam aliis, qui expendi
possent), sequitur quod prædictæ professio­
nes differant ex natura rei, vel jure divino,
et non præcise jure ecclesiastico.
■Expea-- 39. Probatur tertio eadem assertio detea'lu gendo simul primam radicem hujus divernüo. sitatis, et effectuum qui illam supponunt, i
indeque oriuntur; quoniam professio sim- i
plex, et solemnis habeant prædicata intrin- ;
seca, per quæ ex natura rei distinguantur :
ergo sic differunt inter se, et non præcise !
jure ecclesiastico. Consequentia patet, et
antecedens suadetur ; nam, ut supra num.
36 vidimus ex Divo Thoma, vota simplicia
solum sunt promissio ejus, quod sub voto
cadit; professio autem solemnis supra
illam promissionem addit donationem, et
traditionem, qua homo se dat, et consecrat
Deo in religione ; constat autem, quod pro­
missio, et donatio, seu traditio differunt
ex natura rei, et per propria prædicata in­
trinseca : ergo professio simplex, et solem­
nis habent prædicata intrinseca, per quæ ex
natura rei distinguantur.
EtlnRespondebis, hoc argumentum ex æquigio-ji. vocatione procedere, et nihil evincere ;
quoniam in præsenti non agimus de votis

simplicibus secundum se acceptis, et praicisive a constitutione status religiosi, quo
pacto solam promissionem important; wd
agimus de illis, quatenusstatum religiosum
j
constituunt, ut accidit in illis, quæ in So|
cietate post biennium emittuntur : quo mo­
do non solum dicunt promissionem, sed
;
etiam traditionem; aliter enim non cons;
tituerent statum religiosum, cum traditio
'
de ejus essentia sit, ut constat ex dictis
num. 9 et 33. Factu autem hoc modo com­
paratione, nihil est per quod vota simplicia,
I
etvota solemnia ex natura rei in prædicalis
intrinsecis distinguantur; nam si insolem·
nibus interveniunt promissio, et traditio,
etiam interveniunt in simplicibus.
■10. Sed hæc responsio facile evertitur ^à·
manifestando amplius robur rationis nos- ',u
træ, et differentiam inter prædictas profes­
siones, tam in ratione promissionis, quam
traditionis; quia promissio, quam impor­
tat votum, solemne, est promissio omnino
i
absoluta, tam ex parte subjecti, quam ex
parte objecti; promissio vero, quam impor­
tat votum simplex, est limitata, et conditionata ex parte objecti ; unde etiam habet
modum c ndilionatum ex parte subjecti
respective ad objectum, quod promittit.
Deinde in votis solemnibus adest perfecta,
|
et absoluta acceptatio ex parte religionis,
I
cui etiam commensuratur perfecta, et ab­
soluta traditio ex parte religiosi : quod non
sic accidit in votis, aut professione simpli­
cibus. cum religio non acceptet hominem
omnino absolute, et sine ulla prorsus con­
ditione, sed cum restriciione ad rationabile
placitum superiorum : cui acceptationi pro.
portionatur traditio ex parte religiosi, ati
que ideo non est omnino absoluta. Ergo
I
sive professio solemnis comparetur advola
[
simplicia secundum se accepta, sive ad ea;
dem ut pertinent ad statum religiosum,
semper occurrunt prædicata intrinseca sa- I
tis diversa, per quæ ex natura rei distin­
guuntur. Consequentia manifeste deducitor s®»
ex præmissis : iste vero, quantum ad id.^J
quod dicunt de votis solemnibus,aut solemni/ioa
professione, sunt certæ, et communes apud
Theologos, et Canonistas. Et quantum ad 51
id, quod dicunt de simplici professione.aut
votis, patet ex his. quæ de facto contin­
gunt in votis simplicibus nunc constituen­
tibus statum religiosum, et refert Vasqnei Vfd
disp. cit c. 8, n. 8-1, his verbis : « Respon·
« deo hæc nostra vota non esse solemnia,
« non defectu solius externæ formæ in re­
gula

< gula præfinitæ, neque ex eo, quod non
t fiant publice; sed quia non emittuntur,
< nequo admittuntur ea intentione, ut sint
j ex parte voventis, el acceptantis perpe, lua. Idque confirmatur ex illa Extravag.
< Ascendente Domino, n. 10, antemedium,
i abide coadjutoribus temporalibus dici< lar, eos admitti in gradu coadjutorum
< formatorum per tria vota publica, non
t tamen solemnia. Quare vero ea non sint
j solemnia, licet sint publica, ostendit
« Pontifex his verbis : sed tum ex consti4 lationum præscripto, tum ex voventis,
< ei emittentis intentione simplicia. Atque
i hoc est, quod dicitur in 5 part, nostra< ram constilut. cap.-1, in declarat, lilt. A,
« nempe vola facta a coadjutoribus formai lis non esse solemnia,sed simplicia, licet
« mulli adsint quando emittuntur. Sub« jangitur vera ratio hoc modo : Quando< quidem intentio emittentis, et admitten­
di lis juxta traditam a Sedo Apostolica fa» cultatem hæc est, ut neque emittantur,
< neque admittantur ut solemnia. Hoc est,
» sint solum perpetua ex parte voventis,
i non autem ex parte Societatis admitten! lis. Cumque perpetuitas ex utraque parte
< requisita sil ad solemnitalem, ex hoc fit,
< ut vola illa non sint solemnia, sed sim1 plicia. Nam si essent ex utraque parte
» eodem modo perpetua, ut diximus, essent
< sane solemnia. Nunc autem itaemittun« tur vota ab scholasticis et coadjutoribus
< nostris, ut sub conditione quadam in
i nostris constitutionibus expressa, quæ
« initio ingressus omnibus manifestatur,
« emittantur, ideoque solemnia non sunt,
» etc. » Deinde numero 86 addit : « Quare
« quicumque emittunt tria vota schola1 rium, vel coadjutorum post biennium
< probationis, ea intentione emittunt, ut
« ea tria, quæ vovent, promittant se ser­
vaturos in Societate Jesu, et non abso< lute, hoc est, solum quandiu fuerint in
< Societate ipsa. Si vero postea aliqua ex
'· causa dimittantur, omnino extinguantur
« prædicta vota eo ipso, quod e Societate
» ipsi dimiltuniur. Et ideo in formula vo< torum dicitur : » Voveo paupertatem,
castitatem, et obedientiarn perpetuam in
Societate Jesu ; et deinde formula concludit :
Omnia intelligendo juxta ipsius Societatis
constitutiones. « Nempe ut si ille, qui vo< vet, postea dimittatur, ejus vota non
« maneant. Id quod usque adeo verum est,
< ut si Præpositus aliquem ex causa dirait-

I

351

teret, et vellet ut ille obligatus maneret
U suis votis, revera non maneret; quia sub
a ea tacita conditione vovit, quandiu So­
a cietas ipsum retineret. Quocirca Præpo(( situs dimittens aliquem e Societate non
a dicitur relaxare ejus vota, sed tollere
a conditionem, sine qua vola non subsis­
a tunt. Ideoque Gregor. XIII in bulla con­
« firmationis Instituti nostri data opera
« dixit, per dimissionem e Societate vota
α ipsa cessare. Non dixit relaxari, sed ces­
sare ; quia cessat conditio, sub qua nun­
« cupata fuerunt, n Subdit præterea num.
90 : « Vota simplicianostræ Societatis,quia
« ex se non sunt perpetua ex utraque
parte, sed solum ex parte voventis quan­
α diu manserit in Societate, extringuuntur
α quidem cum quis dimittitur ex illa, et ad
α sæculum redit, vel transit ad aliam reli­
α gionem, non commutatione, aut dispen­
α satione, sed re ipsa ; quia cessat con­
α ditio. sub qua emissa sunt. Et ita supra
« notavi non esse in manu Præpositi di­
« mittentis aliquem ex Societate retinere
α vola illius simplicia, quæ solum emisit
« secundum nostras constitutiones pro eo
tempore, quo maneret in nostra Societate,
α Adde etiam, neque in manu Pontificis
« hoc esse ; quia nullus potest obligari ra­
« tione voti, nisi prout ipse se voluit obli­
α gare. » Denique concludit numero 91 :
« Porro vota simplicia emissa in nostra
« Societate, cum solum emittantur sub ea
« conditione, quandiu ille qui vovet, man­
« serit in ea. non dicuntur ex utraque parte
« perpetua : fieri etenim potest, ut absque
« superioris dispensatione, et commuta­
« tione, ex sola intentione voventis eorum
« obligatio extinguatur ; quia cessat condi­
« tio. sub qua emissa fuerunt. Quod sane
« est contra perpetuitatem ipsorum. » Hæc
omnia Vasquez, cui tanquam docto, et pro­
prii Instituti gnaro fides adhibenda est. Illa
vere plane evincunt professionem, sive (ut
proprius loquamur) emissionem votorum
simplicium consideratam tam in ratione
voti, seu promissionis, quam in ratione
traditionis, non esse omnino absolutam, et
undequaque perfectam ; sed limitatam, de­
terminatam, et conditionatam juxta quali­
tatem objecti promissi, et secundum inten­
tionem se tradentium, atque acceptantium·,
unde habet, per quod intrinsece, et ex na­
tura sua distingatur a professione solemni,
quæ est absoluta, et perpetua ex omni pa rte,
ut omnes concedunt.
«

4x

•

s

"

j

'■

■

*

352

DE STATU RELIGIOSO.

4L Ex hac radice ipsis votis simplicibus,
soiemnibus inlranea provenit majori ex
fcrY’’? parte diversitas effectnum, quos supra re‘
consuimus, quique recte considerati manilema;s. fes|ant jp^ius radicis indolem,et inter præ­
dicta vota diversitatem. Quod enim solemniter professus sit incapax omnis dominii,
et inhabilis ad matrimonium contrahen­
dum, provenit ex eo. quod perpetuo, per­
fecte, et omnino absolute cum omnibus
suis se tradiderit Deo in religione, ita ut
holocausto, cujus nihil remanet, comparen. Tfeo (Ur> ex o Greg. recte observat D. Thom.
yur.<L 186. art. 7. Et ex contrario principio
vota simplicia non sortiuntur plures effec­
tus, qui proveniunt ex soiemnibus. Unde
matrimonium ratum non dissolvitur per
vota simplicia in sacra Societate emissa, ut
Hcnriq. Henriquez ipsius alumnus tradit lib. 11,
cap. 8, num. 7. affirmans in marg. lift. D.
idesseartum expraxiEeclesir. Cum tamen '
dissolvatur per vota mantellatarum (vulgo :
Beatas.o Tercera* vocant) qua? collegialiter I
vivunt, ut cum communi sententia docet [
Stoeber.Sanchez lib. 2, disp. 18, num. 4, imo et per ;
vota matellatarum. qua? non collegialiter
vivunt, ut docent BasiliusPontius lib. 9.cap.
Leander 8, num. 6, Leander de Matrim. disp. 5,
quxst. 17, et alii. Deinde vota illa simplicia
Societatis ante Gregorium XIII, non irri­
tabant, seu dirimebant subsequens matri­
monium. sed istud non obstantibus illis ’
sottct. volis validum erat, ut refert Suarez tom. 3. !
de llelig. lib. 2. cap. 7, η. 15. Ipse vero '
Gregorius hoc impedimentum introduxit 1
inhabilitando personas durante præcise
voto, seu retentione in Societate, juxta ea I
quae ex Vasquez proxime vidimus. Cum ta­ !
men vola solemnia dirimant subsequens
matrimonium, non utcumque, sed jure na­ I
turali. et divino, ut Sanchez, Henriquez,
Valentia Societatis alumni concedunt, et '
dub. 6 probabimus. Denique, ut alios prae­ i
termittamus, elfectus ex illa radice prove­ I
nit, quod emittentes simplicia vota in Socie­ i
tate retineant dominium directum rerum
temporalium. Quod usque adeo verum est,
ut si de prædictis rebus, inscio superiore, ■
disponant testamento, aut donatione, aut
renuntiatione, dispositio talis valida sit, ut
Suarez ex eadem Societate affirmant Suar. tom. 4,
Castro de llelig. tract. 10. lib. 4. cap. 6, n. 12. SanLayiuaii.chez lib. 7 Sum. cap. 18, n. 28, Castro Palao torn. 3. tr. 1G, disp. 3. punct. 2, n. 7,
Layman lib. 4 Sum. tract. 5, c. 7. Et eo­ I
rum ratio est. quia tales religiosi retinent
.ψ-riisr

dominium suarum rerum, el dispositio
facta a vero domino tenet, nisi per aliquod
jus irritetur. Nullum autem, inquit Castro
Palao loc. cit. « est jus positivum, necCa« nonicum nec Jesuiticum, quod talem
a dispositionem irritam reddat. » Quod
quam aliter se habeat in Religioso solemniter professo, evidenter constat ex dictis
num. 38.
42. Ad hæc, vota solemnia constituunt ftefr
Religiosum vere, et simpliciter professum:
sed vota simplicia non constituunt religio­
sum simpliciter professum: ergo hujus­
modi vota habent per quod ex natura rei
distinguantur. Major est certa, et minor
ostenditur: tum quia votum solennizalur
α per professionem expressam, vel tacitam
« factam alicui de Religionibus per Sedem
o Apostolicam approbatis, » ut determinat
Bonifacius VIII, in cap. unie, de voto, et fret
confirmavit .Joannes XXII, in sua extraca- ™
gant. Antiqui. de Voto: atqui vota simpli- nn
cia nonsuntsolemnia.utexterminisliquet;
et sic Gregor, in duplici illa sua Conslitutione relata num. 8, declaravit vota in So­
cietate post biennium emissa, licet faciant
vere, et proprie religiosos, esse simplicia:
ergo simplicia vota non faciunt Religiosum
simpliciter professum. Tum quia religio­
sissima Societas non vocat professos, nisi
eos, qui ultima vota solemnia emittunt ; et
domos, ubi ipsi specialiter habitant, vocat domos professas, seu professorum ;
ergo signum est, quod alii emittentes vota
præcise simplicia non sunt simpliciter pro­
fessi.
43. Sed objicies hinc sequi, quod emittentes vota simplicia in Societate, non sint 1
vere, et proprie religiosi : consequens est
omnino falsum: ergo et antecedens; atque
ideo oportet dicere, quod Religiosus fiat
simpliciter professus per vota simplicia,
Sequela ostenditur, quia Sixtus V, in motu
proprio super dubiis ex priori constitutione
emergentibus de admittendis ad habitum,
et professionem religiosam (apud Cherub.
in Dullar. tom. 2, pagina nobis 458>) § 12,
inquit: « Quod autem attinet ad professio« nem, tam illegitimorum, quam eorum,
« qui post sexdecimum ætatis annum ex« pletum regularem habitum susceperunt,
« quia tunc vere, et proprie religiosi effici
« dicuntur, cum professionem emittunt:
« declaramus, etc. « Quibus verbis significare videtur, non aliter fieri hominem vere,
et proprie religiosum, quam emittendo
professionem :

DISP. I, DUB. IV.

333

I

§11.

i
'

professionem : ergo si emittentes vota simplicia in Societate non faciunt professionem,
saltem vere et proprie, sequitur quod talia
vota emittentes in Societate non sint vere,
I
et proprie Religiosi.
i ··« Respondetur negando sequelam, quia
I ' Gregorius XIII, in Constitutionibus num.
8 relatis difllnivit emittentes tria illa sim­
plicia vota in Societate esse vere, et proprie
Religiosos.Et ad sequelæ probationem res­
ponderi potest, Sixtum V loqui attento jure
antiquo communi, attenta etiam natura ip­
sorum votorum solemnium, per quae pro­
fessio fit. Sed non negat, quod aliter possit
quis fieri Religiosus. Cui responsioni coJrë» hærent quæ scribit Martinez de Prado ubi
supra, num. 31, his verbis : « Referunt P.
< Petrus de Ribadeneira de instituto Socie< talis, c. 17 ad 3, et P. Thomas Sanchez
!
< tom. 2, lib. 5, in Decalog. c. 1, n. 23,
« quod Cardinales CongregationisS. Inqui;
« sitionis una cum Sixto V,decrevere subsI
< tantiam Religionis consistere rpgulari;
< ter in votis solennibus ; at posse Pontifi« cem aliter indulgere, seu statuere. » Quod
nos catholice fatemur recognoscentes eos,
qui in sacra Societate emittunt tria vota
simplicia, esse vere, et proprie Religiosos,
sicut Gregorius XIII declaravit, et pro spe­
ciali assertione statuimus num. 8. Sic etiam
recognovit Illustriss. Arauxo, qui loco
citato, n. 12, nonnullis contra hoc objectio­
nibus occurrens, inquit: « Respondeo Je« suitascum hujusmodi tribus votissimpli« cibus emissis esse non seculares simpli« citer, nisi in actu primo, et potentia
« velat remota, quia dimitti possunt a Re« ligione, et ad seculum redire ; sed esse
* vere Religiosos, etsi revocabiliter ads< triclos, et obligatos obedientiæ, pauper« tati, et continentias perpetuas » (hoc est,
illa perpetuitate, quam Vasquez num. 40
relatus nobis descripsit); « quos proinde
< juste potuit Summus Pontifex inhabili< lare ad matrimonium, si ad seculum ex
< proprio motu redirent. El licet habeant
« proprium, illud quidem habent per do« minium impeditum quoad usum, quod
« sufficit ad salvandam veram rationem
« Religionis in statu imperfecto, et veluti
< invia, et tendentia ad perfectum. Abdi« catio autem perfecta, scilicet dominii, ac
t proprietatis, et non tantum quoad usum,
q est de essentia status religiosi perfecti,
» et consummati per professionem. » Sed
de hoc infra iterum dicemus.

incident is dubii decisio.

41. Ex dictis emergit difficultas circaf,®^®’
qualitatem distinctionis inter professio- 'frima
.
.
opinio,
nem, sive emissionem votorum simpli- r
cium, et professionem solemnem.Ad quam
difficultatem illi Authores, qui nobiscum
sentiunt præd ictas professiones distingui
ex natura rei, et ab intrinseco, et jure di­
vino, communiter respondent prædictam
distinctionem esse essentialem, professio­
nemque dividere in diversas species. Ita
Soto, Aragon, Bartholomæus de Medina,
Emmanuel Rodriguez,et Corduba,quos re­
fert, et sequitur Martinez de Prado loco Martin.
supra relato, n. 58. Quod probant tum ex
diversitate effectuum, quos vota simplicia,
et vota solemnia inferunt, et a num. 37 ex­
pendimus; nam videntur manifestare di­
versitatem essentialem in causis, aut prin­
cipiis, ex quibus sunt. Tum etiam, quia
votum simplex solum est promissio ; in
voto vero solemni intervenit traditio, seu
donatio: constat autem promissionem, et
actualem traditionem, seu donationem esse
actus specie distinctos. Tum denique, quia
ita docet Divus Thomas in 4, distinet. 38, D· Th0·
quxst ione 1, articulo 2, quxst iunc. 2. ubi
ait: « Divisio illa voti in privatum, et
« solemne. est divisio totius potestativi in
« partes suas, cujus perfecta virtus est in
« una suarum partium, in aliis autem
« quædam ipsius participatio, sicut anima
« dividitur in rationalem, sensibilem, et
« vegetabilem. Virtus autem voti est obli­
te gatio, quæ quidem est complete in voto
« solemni,cujus obligatio in nullo casu ir« ritari potest ; sed est incomplete in voto
a privato, cujus obligatio in aliquo casu ir­
et ritatur. »
Ex qua doctrina valde consequenter in- Anpenferunt Authores relati, violationem voti reJte
simplicis,et violationem voti solemnis esse °^î<h
peccata specie distincta. Quod satis constat
ex principio, quod supponunt, nempe ipsa
vota distingui essentialiter specifice. Et
accedit, quod ille qui rem Deo præcise pro­
missam in usus profanos converteret, et
ille qui rem divino cultui actu donatam, et
consecratam ad eosdem usus reduceret,com­
mitterent peccata specie distincta : constat
autem,quod per votum simplex promittitur
præcise homo: per vota autem solemnia Deo
traditur, et consecratur: ergo transgressio-

y.’·*-··

i?

DE STATU RELIGIOSO.
nes prædictorum votorum sunt peccata
specie diversa.
E converso autem omnes Authores num.
51 referendi, qui sentiunt vota simplicia,
et vota solemnia non distingui ab intrinseco
ex natura rei, aut jure divino, sed duntaxat jure ecclesiastico, consequenter negant
distinctionem specificam inter prædicta vo­
ta. et inter peccata, quibus violantur. Quo­
rum fundamentum est, quoniam utrumque
votum secundum sua intrinseca considera­
tum tantum est promissio ; fit autem solemne per dispositionem Ecclesiæ, quæ ali­
quod votum solennizat dando ipsi vim ad
dirimendum sequens matrimonium: sed
hæc dispositio est quid accidentale, et extrinsecum. non varians, aut constituens
species rerum : ergo nec prædicta vota dif­
ferunt specie, neque peccata contra illa
commissa ; et consequenter divisio voti in
simplex, etsolemne, non est divisio generis
in species, sed subjecti in accidentia. Ad
quam sententiam ex nostræ opinionis Authoribus nonnulli accedunt, ut Valentia, et
Ledesma, qui inter prædicta vota non re­
cognoscunt distinctionem essentialem, nisi
ad summum desumptam ex subjecto, vel
connotatis.
noda
Clerque aulem dicendi modus, licet
nro probabilis sil, videtur cum minori distine—
resoin- l*one procedere, quam hic adhibere oportioDc. tet, ut obscuritatem, et æqui vocationem in
re non parum gravi, et practica vitemus.
Pro quo observandum est, plures compa­
rationes fieri posse inter hæc vota ; nam in
primis vota solemnia possunt comparari ad
vota simplicia pure sumpta, id est, absque
ulla actuali hominis traditione, quo pacto
non constituunt statum religiosum ; ad
hunc quippe requiritur traditio, ut statui­
mus num. 9, et satis palam supponit Grexni’ 80Γ·
^x^rava9cit. ubi docet
emittentes tria vota simplicia in Societate
esse vere, et proprie religiosos, quia per ea
se actu Religioni tradunt, seque divino servi­
tio in eu dicant Vel vota solemnia compa­
rantur votis simplicibus adjunctis traditioni,
et constituentibus religiosum statum ; cujusmodi sunt illa, quæ in prædicta Socie­
tate post biennium fiunt. Quæ comparatio
potest adhuc bifariam fieri, videlicet vel
comparando inter se utraque vota adsequate
sumpta, tam in ratione promissionis, quam
in ratione traditionis : vel comparando illa
præcise in conceptu promissionis. Et hoc
posterius dupliciter adhuc fieri valet : primo

considerando nudum conceptum promissio­
nis, et praescindendo ab omnibus, quæ con­
cernere valet, saltem de connotato : secun­
do non ita præcisivo, sed quatenus in
obliquo dicit traditionem, sine qua præ­
dicta vota statum religiosum non consti­
tuunt, ut sæpius diximus.
•16. Si ergo comparemus vota solem nia WW·
cum votis simplicibus nude sumptis, id est
praecisis a traditione, et constitutione status
religiosi, evidens, aut fere evidens nobis
videtur, quod distinguantur specie essen­
tiali. Et in hoc sensu primæ sententia?
numero 44 relatae omnino subscribimus.
Tum quia sic aperte docet D. Thom. loco
ibidem citato ; loquitur enim de voto sim­
plici, seu privato non constituente statum
religiosum ; nam S. Doctoris tempore non
erat in usu, quod quis fieret vere religiosus
per vota simplicia : sed id postea contigit
in Instituto sacrae Societatis Jesu. Tum
etiam, quia in votis simplicibus ita acceptis
solum intervenit promissio; in votis autem
solemnibus adest simul traditio.qua quisse
Deo donat in religione , et fit specialiter
ejus, atque spirituale mancipium : sed ac­
tus traditionis est actus specie distinctus a
nuda promissione, ut patet in matrimonio
sponsalibus comparato : ergo vota simpli­
cia, el solemnia distinguuntur essentialiter
specifice.
?
Hinc colligimus actus, quibus vota sic1^
accepta violantur, esse peccata specie dis­
tincta. Quod facile constat ex proxime dic­
tis, et explicatur amplius ; quoniam qui
peccat contra votum simplex castitatis, pec­
cat contra religionem, seu fidem Deo de­
bitam ratione voti ; sed qui violat votum
solemne.non solum agit contra religionem,
sed etiam contra justitiam, quippe qui cor­
pus Deo traditum et consecratum atteri
tradit in turpem usum, sicut qui corpus per
matrimonium uxori traditum dat mere!
trici -, utrobique enim intervenit violatio
alieni juris, et specialis injuria. Quocirca
censemus Religiosum solemniter professum
peccantem contra castitatem minime sua?
obligationi satisfacere in confessione, si
dissimulans se esse vere religiosum, præ­
cise dicat se peccasse contra votum castita­
tis ; sed debet explicare se religiosum esse,
aliter enim non manifestabit totam mali­
tiam specificam sui peccati. Nec in contra­
ria opinione, si contra nostram assertio­
nem sic explicatam sentiat, videmus ullam
probabilitatem, saltem intrinsecam, cum
evidens

DISP. I, DUB. IV.

355

evidens sil traditionem esso actum specio i nem, tam ex parte se tradentis, quam ex
parte illum acceptantis ; sed ex parte hujus
diversum a promissione, el eum qui sup­
sunt revocabilia, ut prædictus Author nos
posita ea traditione peccat, agere non so­
docuit loc. cit. quod non accidit in votis
lum contra fidelitatem, sed etiam contra
solemnibus. quia eorum obligatio,ut ex D.
jus. quod alter habet non solum ad rem,
Thom. n. 41 vidimus, in nullo casu irrita­
sed etiam in re sibi tradita.et speciali titulo
ri potest. Cum ergo hujusmodi vota adæ­
sua.
quate sumpta coalescant ex promissione,
17. Si autem vota solemnia comparc­
is" mus cum votis simplicibus constituentiet traditione (sive hæc omnia importentur
in recto , sive unum tantum in redo ,
bus statum religiosum, consideratis tamen
et alterum in obliquo, quod ad praesen­
præcise in ratione promissionis , dicen­
tem considerationem parum, aut nihil
dum etiam est, quod distinguantur spe­
interest) consequens videtur , quod spe­
cie. Et ratio patet ex proxime dictis ;
cie differant. Idque magis convinci vi­
quia videlicet vota solemnia ut talia ne­
detur ex diversis effectibus, quos inducunt,
cessario important traditionem . quæ est
et a n. 37 expendimus.
actus specie diversus a promissione ; at­
48. Nihilominus censemus vota solem- Propria
que ideo si vola simplicia statum religio­
senten­
i
nia,
et
vota
simplicia
constituentia
statum
sum constituentia considerentur præcise in
tia.
religiosum, atque ideo professiones (si
ratione promissionis, nequeunt non specie
emissio votoruin simplicium professio sal­
distingui a volis solemnibus. Idemque di­
tem minus proprie, ut in hoc dubio suppo­
cendum est, si vota simplicia constituentia
nimus,appellanda est) illis votis factas non
statum religiosum, sumpta adaequate prout
distingui specie formali, sed solum quoad
important traditionem, comparentur cum
modos intrinsecos, sive quantum ad majo­
velis solemnibus consideratis inadæquate
rem , aut minorem statum perfectionis.
in ratione solius promissionis, et præcisive
Fundamentum est, quoniam ad omnia,quæ
a traditione sumpta etiam in obliquo, et de
in praesenti componere oportet, sufficit, et
connotato. Et ratio est eadem, quia jam fit
requiritur distinctio modalis quantum ad
comparatio inter actus specie differentes,
majorem, aut minorem statum perfectio­
traditionem videlicet, et promissionem, ut
nis inter prædicta vota; hujusmodi ergo
facile consideranti constabit. Nec in hoc
distinctio, et non major inter talia vota
potest esse difficultas alicujus momenti, et
constituenda est. Antecedens suadetur pri­
præsertim in praxi ; cum in exercitio non
mo; nam quod vota simplicia, ut promissio
fiat praecisio, et religiosus peccans contra
sunt, importent aliquam conditionem, aut
vota religionis, agat simul contra praece­
limitationem ex parte objecti, secus vero
dentem promissionem , et traditionem.
solemnia, solum probat, quod ista habeant
Unde solum restat, quod vota simplicia, et
quendam modum majoris perfectionis, et
vota solemnia religionis comparentur vel
extensionis, sed non evincit distinctionem
in ratione promissionis, vel in ratione tra­
ditionis, vel denique adæquate in conceptu
specificam inter utraque ; idem enim spe­
cie actus potest magis, aut minus attingere
votorum constituentium statum religiosum,
objectum, et cum minori, aut majori ex­
quo pacto utrumque conceptum, et promis­
tensione. Idemque apparet in traditione,
sionis, et traditionis necessario complec­
ut facile consideranti constabit ; nam quod
tuntur, ut ex supra dictis supponimus.
traditioni ex parle tradentis perpetuæ corEt in hoc sensu videtur, quod prædicta
respondeat ex parle acceptantis acceptatio
eSst- vota specie distinguantur : tum proper πιοrevocabilis, aut omnino irrevocabilis, non
tiva, quibus utitur prior opinio, num. 44
arguit diversitatem specificam in traditio­
'udi relata. Tum etiam,quia vota simplicia non
ne, sed solum probat mo Ium minoris, vel
ww· sunt omnino absoluta, tam ex parte sub­
majoris firmitatis, qui quodammodo ex ac­
jecti, quam ex parte objecti : sed ex parte
ceptatione, per quam completur, ad eam
istius important explicitam, vel implicitam
transfunditur. Secundo, quia ad salvan­
conditionem, quandiu quis permanserit in
dum, quod hujusmodi vola ex natura rei,
tali statu ; secus si ab eo dimittatur, ut ex
et per prædicata intrinseca inferant diver­
Vasquez vidimus num. 40, e contra vero
sos effectus, quos num. 37 recensuimus,
vota solemnia sunt omnino absoluta ex
sufficit diversitas modorum, sive statuum,
utraque parte. Similiter vota simplicia non
ut num. set], delarabimus. Tertio, quia D.
important perpetuam omnino translatio-

•;

;*·? '

I

t*r

• ·'· - -Si·:J: ίξ

356

DE STATU RELIGIOSO

Thom. num. -1-1 relatus non docet opposi­
tam. quia loquitur de votis simplicibus non
importantibus traditionem, nec constituen­
tibus statum religiosum, qualia erant om­
nia vota simplicia tempore S. Doctoris, ut
num. 46 observavimus. Quarto , quia si
vota simplicia constituentia statum reli­
giosum. et vota solemnia distinguerentur
specie, pariter status per illa constituti
specie differrent, et consequenter etiam re­
ligiosi talia vota emittentes : ex quo ulte­
rius fieret, eos qui in Societate vota simpli­
cia emittunt, esse religiosos specie distinc­
tos aliis ab ejusdem Societatis religiosis. qui
emittunt vota solemnia : hoc autem, quid­
quid dicant Aulhores prioris opinionis,non
est dicendum,cum dissolvere videatur uni­
tatem specificam unica» Religionis Societa­
tis ; sicut e conversio nullum est inconve­
niens concedere, quod eadem Religio, imo
et idem Religiosus habeant diversos modos,
sive status perfectionis, ut infra magis ex­
plicabimus. Quinto, et ultimo (quod estmotivum nobis magis familiareiquia hoc mo­
do melius inielligitur. qualiter eadem subs­
tantialiter, et specifice Religio possit inci­
pere cum votis simplicibus, et continuari
deinceps cum votis solemnibus, quin ejus
essentia interrumpatur.ut disp. 3,num. 122,
videbimus.
49. Sed oppones : quoniam effectas spe­
cie diversi petunt procedere a diversis spe­
cie principiis, seu causis : sed vota simpli­
cia, et vota solemnia inferunt effectusspecie
diversos : ergo prædicta vota distinguuntur
specie. Probatur minor, quia vota solemnia
dissolvunt matrimonium ratam non con­
summatum, qaod minime præstant vota
simplicia, nisi illis adjungatur accidenta­
ria, et extrinseca Ecclesiæ dispositio.
soluiio. Respondetur, quod quando causæ sunt ta­
lis conditionis. utuna inferat effectum spe­
cie diversum, quem altera causa attingere
non valet, et e converso, recte arguitur di­
versitas specifica inter illas.saltem in rationecausæ.et principii. Sed minime evincitur
hæc diversitas, quando una causa nullum
effectum infert, quem altera non inferat,
licet non pertingat ad causandum omnes
effectus, quos ista confert. Tunc quippe so­
lum concluditur, quod habeant diversos
modos, seu status perfectionis, ratione cu­
jus potest una præstare, quod altera con­
fert, et simul conferre, quod altera non
præslat. licet in essentiali specie conve­
niant. Et sic accidit in præsenti ·, nam nihil

præstant vola simplicia, quod eminentius
non præstent solemnia; licet illa aliquid
conferant, ad quod illa non pertingunt.
Quod faciunt solemnia, non quia habeant
essentiam, sive speciem differentem, sed
quia important modum majoris perfectio­
nis, seu consummationis, eo quod sunt
omnino absoluta, et perpetua, tam ex parte
subjecti, quam objecti, et tam ex parte tra­
dentis, quam acceptantis. Kotestque id
exemplo declarari, et in naturalibus, et in
moralibus. In his quidem ; nam matrimo­
nium precise ratum, et matrimonium con­
summatum sunt ejusdem speciei ; et tamen
matrimonium consummatum est omnino
indissolubile, secus ratum præcise, cum
possit dissolvi per unius conjugis solemnem professionem : ad quam diversitatem
sufficit. quod matrimonium consummatum
habeat modum consummationis, quo caret
matrimonium ratum præcise. seu matri­
monium non consummatum, ut ipsæ voces
per se significant. In naturalibus etiam
idem apparet: nam infans , et vir sunt
ejusdem speciei ; et tamen vir potest dis­
currere, et generare, quæ infans non va­
let ; ad quam differentiam sufficit, quod vir
habeat essentiam eandem cum modo ma­
joris perfectionis . Sic ergo quamvis vo­
ta simplicia constituentia essentiam sta­
tus religiosi, et vota solemnia sint ejusdem
speciei essentialis ; nihilominus solemnia
et dissolvunt matrimonium ratum, et
dirimunt ex naiura sua subseqaens ma­
trimonium : quod non præstant vota sim­
plicia, quia solemnia important perfec­
tiorem modum, et statum ob absolutam,
perpetuamque omni modo promissionem,
et acceptationem. Et præstare prædictos
effectus convenit votis substantialibus reli­
gionis, non utcumque sumptis, sed ut com­
pletis per hunc perfectionis, et consumma­
tionis modum : sicut gpnerare est opus
perfecti, et esse omnino indissolubile com­
petit matrimonio consummato. Et in
hunc nostrum dicendi modum colliniasse
videtur Arauxo,qui post verba numero 43 Armo,
relata subdit : « Sicut licet puer, et vir con« veni mt univoce in ratione specificatio« nis, timen puer habet statum imperfec« tum n-spectu status viri , quia non
« extendit ir illius potentia ad eos actus,
« ad quos extenditur potentia istias : ita
« licet Religio .Jesuitarum emittentium vo» ta simplicia univoce conveniat in ratio« ne generica cum aliis Religionibus pro­
fessorum,

DISP. I, DUB. IV.
, fessorum, et sit oadem specie, cl numero
« cum Keligione eorundem Jeouilarum
< emittentium solemnem professionem ;
« tamen est pro tunc in statu imperfecto,
i et velul puerili, in via, el tendentia ad
« sui consummationem per vola solemni« zata, quæ proinde pro tunc votis sirapli« cibus, et abdicatione imperfecta doinii niiduntaxal quoad usum contenta est.
vu. 50. Juxta hunc dicendi modum (ut con­
sectarium prioris opinionis numero 44 rei
lalæ obiter attingamus), supposito quod
non detur præceptum confitendi circunstantias notabiliter aggravantes, sed tantum
easquæ mutant speciem, consequenter di­
cendum est, religiosum Societatis solemniterprofessum peccantem contra castitatem,
aut alia vola, non teneri manifestare in
confessione se esse solemniter professum,
sed satisfacere dicendo se esse religiosum;
quia, ut diximus, vola simplicia consti­
tuentia statum religiosam, et vola solemnia
sunt ejusdem speciei essentialis. Cæterum
supposito, quod detur præceptum confitendi
circunstantias notabiliter aggravantes, mi­
nime satisfaciet dicendo se esse religiosum,
sed debet dicere se esse solemniter profes
sum;quia licet vota solemnia non differant
specie a simplicibus, nihilominus impor­
tant modum intrinsecum majoris perfec­
tionis, ratione cujus peccatum contra illa
commissum notabiliter aggravatur, et ma­
jorem injuriam religioni infert. Quod eadem
probabilitate dici potest de peccato adulte­
rii commissi post matrimonium consumma­
tum. Sed hæc moralia præsentem conside­
rationem excedunt, et suis locis relinquenda
sunt.
§ III.

Refertur opinio contraria, ejusque motiva
eliduntur.

'■:t 51. Adversam nobis opinionem, asse•’■Jrentem vota simplicia, et solemnia non
distingui ex natura rei per principia, seu
prædicala intrinseca, sed solum ex dispo«t&silione Ecclesiæ, tuentur Scotus in 4, dislinet. 3S, quxst. unica, in fine, Paludanus
®a. ibidem, quxst. 4, articul. 4, Hervæus quodlib. 11, quxst. 25, disputat. 25, numero, 24,
Suarez tom. 3, de Heligion. lib. 2, cap. 4,
M cumseqq. et tom. 4, lib. 3, cap. 3, Vasquez
?£ ubi supra, cap. 2, Basilius Pontius lib. 7,
de Matrimon. cap. 7, et quxst.3 Scholastica,

357
z

cap. 4, læssius lib. 2, cap. 40, dub. 19, Lenias.
Castro Palao, tom. 3, tract. 16, disputai,
\,punct. I, num. 6, Mendo de Ordin. Mi- j!^0·
litar. disp. 3, q. 13, numéro 135, Perez de
Matrim. disp. 26, sect. 4, el alii plures.
Probatur primo principali hujus sen-Primum
tentiæ fundamento, quo illam demonstrarenw-mum.
censent nonnulli Authores; quoniam vota
solemnia differunt a simplicibus ratione
solemnitatis : atqui votorum solemnitas est
ex sola institutione Ecclesiæ : ergo prædicta
vota differunt inter se ex sola Ecclesiæ
institutione, non vero ex natura rei, sive
per intrinseca prædicata. Major videtur
manifesta ; nam distinctio inter hæc vota
in eo consistit, quod quædam sunt sim­
plicia, et alia solemnia; atque ideo ista
differunt ab illis ratione solemnitatis. Minor
autem probatur evidenter ex Bonifacio VIII,
in cap. unicode Voto, in Sexto, qui Episcopo
Bitterrensi respondit in hunc modum :
« Quod votum debeat dici solemne, nec ad
« dirimendum matrimonium efficax, nos
« consulere voluisti. Nos igitur attendentes,
« quod voti solemnitas ex sola constituα tione Ecclesiæ est inventa, matrimonii
« vero vinculum ab ipso Ecclesiæ capite
« rerum omnium conditore, ipsum in pa­
rt radiso, et in statu innocentiæ instituente,
« unionem, et indissolubilitatem accepe­
re rit : pressentis declarandum duximus
« oraculo sanctionis, illud solum votum
« debere dici solemne, quantum ad post
« contractum matrimonium dirimendum,
« quod solennizatum fuerit per susceptio­
re nem sacri Ordinis, aut per professionem
« expressam, vel tacitam factam alicui de
α Religionibus per Sedem Apostolicam âp­
re probatis. »
52. Occasione hujus argumenti solent Qualiter
Authores disquirere, in quo consistat voto-n e“pV
rum solemnitas. Ad quam quæstionem res-c^nrtu]1°'
pondentes Authores proxime relati, in duos soiemniprincipales dicendi modos dividuntur. Nam latera*
Suarez, cui plures alii adhaerent, sentit solemnitatem votorum consistere in vi diri­
mendi subsequens matrimonium, quam
cum vota religiosa ex se non habeant, ca­
piunt ex jure humano ecclesiastico inhabilitantesolem niter professum ad matrimonium
contrahendum. Vasquez autem, quem non
pauci sequuntur, docet solemnitatem voto­
rum non consistere in illa vi, aut inhabilitate; sed in perpetua, et absoluta obliga­
tione, quæ oritur ex perpetua, et absoluta
profilentis traditione, et absoluta, atque

358

DE STATU RELIGIOSO.

irrevocabili suscipientis acceptatione : unde
infert, posse dari vota solemnia sine vi
dirimendi sequens matrimonium, si Eccle­
sia votis solemnibus illam non adderet
^r':an' Sed uterque dicendi modus est insuffi­
ciens, et falsitatis convincitur. Prior qui­
dem; nam vota etiam simplicia Societatis
habent ex jure Ecclesiastico vim dirimendi
subsequens matrimonium. Pr.rterea vis
illa dirimendi, sive inhabilités personæ ad
matrimonium contrahendum est effectus,
aut quasi proprietas consequens essentiam
votorum solemnium; prius enim inlelligimus essentiam praedictorum votorum, quam
vim illam, sive inhabililatem personae; et
ideo hæc causalis est : « Quia ista vota
« sunt solemnia, ideo possunt dirimere
» sequens matrimonium, el inhabitant
« religiosum ad illud contrahendum. »
Ergo essentia votorum solemnium non con­
sistit in illa vi, aut inhabilitate, sed aliquid
antecedens pro ea constituenda assign and un
est. Præsertim cum inhabilitas personæsit
praedicatum negativum, quod in aliquo
positivo fundari debet. Denique vis diri­
mendi sequens matrimonium est quid com­
mune votis solemnibus Religionis, et voto
solemni annexo Ordinibus sacris, imo et
volis simplicibus Societatis, imo etiam
pluribus impedimentis dirimentibus ma­
trimonium; et tamen hæc omnia habent
di versas rationes, et solemnitates essentiales
intrinsecas :ergo solem nilas votorum solem­
nium religionis non recte declaratur per
vim dirimendi sequens matrimonium, sive
per inhabililatem personæ ad illud contra­
hendum.
Posterior etiam modus refellitur, nam
quod quis se tradat traditione omnino ab­
soluta, et perpetua, atque irrevocabili, non
est denominatio extrinseca proveniens ab
Ecclesiae dispositione, sed est prædicatum
intrinsecum conveniens actibus, quibus fit
solemnis religiosorum professio, ul supra
num. 39 magis declaravimus : ergo si solemnitas votorum in hujusmodi traditione
consistit, nequit consistere in solo jure hu­
mano ecclesiastico. ut Vasquez cum Aucto­
ribus supra relatis affirmat, atque ideo
inconsequenter procedit. Aliunde vero con­
sectarium, quod infert, posse scilicet dari
vota solemnia, quæ matrimonium non diri­
mant, est omnino falsum, et contra id,
quod Bonifacius VIII in cap. relato suppo­
nit tanquam communem omnium sensum.
Suar. Unde Suarez tom 3 cit. lib. 6, cap. 11, me­

rito dixit, praidictarn Vasquii opinionem
esse singularem, el contra omnes Ductores.
53. Sed his dicendi modis relictis (exAiirn®
quorum insufficientia, et falsitute non parum roboratur ventas nostræ assertionis)*'^»·
Authores nobiscum sentientes communiter
distinguunt in solennibus votis dupliceni
solemnilatem .· aliam essentialem consis­
tentem in actibus, quibus homo se absolute,
et perpetuo tradit Deo in religione, ab
iliaque eodem modo acceptatur in ordine
ad observandum ea, quæ vovet : alleram
accidentem, consistentem in modo, et circunstantiis, quibus hæc traditio, el accep­
tatio, ut sint legitimæ, fieri debent ex
Ecclesiæ statuto. Prior convenit votis so­
lemnibus ab intrinseco, et jure divino·,
posterior vero accidentaliter juxta variam
juris ecclesiastici dispositionem. Quo sup­
posito, ad argumentum respondent, Ponti­
ficem loco citato loqui de secunda solemnilate. Et in hoc sensu concessa majori, el
distinguendo minorem juxta præmissa,
negant absolute consequentiam, quoniam
vota solemnia distinguuntur a simplicibus
non solum ratione solemnitatis accidenta­
lis, sed potissimum ratione solemnitatis
essentialis, cum ista conveniat illis ab in­
trinseco, et jure divino: et propterea ab
intrinseco, et jure divino distinguuntur a
simplicibus, quidquid sit de solemnilate
accidentali, quam cum Pontifice concedunt
ex sola Ecclesiæ constitutione esse in­
ventam.
Quod si his Authoribus opponatur, Pon-QaHtt
lificem loqui de solemnitale essentiali. cüT
siquidem illam considerat, ut diffiniat
quodnam votum debeat dici solemne in
ordine ad dirimendum subsequens matri­
monium. et haec vis non solemnitati acci­
dentali. sed essentiali attribuenda est :
Si id. inquam, objiciatur, facile respon­
dent, quod licet ex solemnitale accidentali
non desumatur argumentum ad diffinien­
dum. quodnam votum dirimat matrimo­
nium. tanquam ab essentia ; bene tamen
tanquam a signo manifestativo essentialis
solemnitatis. Cum enim solemnitas acci­
dentalis ex usu, et dispositione Ecclesiæ
non interveniat in votis simplicibus, sed
in solemnibus, recte declarat, quodnam
votum sit solemne, et vim habeat diri­
mendi matrimonium. Unde legitimus,
inquiunt, et verus sensus responsionis Ponifacii hic est : inquiris, quodnam votum
sit solemne, et matrimonium dirimat? El
nos

DISP. I, DUB. IV.
I

nos considerantes signa declarativa voti
solemnis esso ex institutione Ecclesiæ, quæ
hujusmodi signa adhibet in duobus tantum
volis, in illis videlicet, quæ Ordini sacro
annectuntur, et in eis, quæ in professione
religiosa fiunt; proplorea declaramus hæc
duntaxat vola esse solemnia, et dirimere
matrimonium.
î *** 54. Verum hac responsione in sua pro, T habilitate relicta, melius, facilius, et magis
:
ad mentem Pontificis respondemus concej
dendo absolute, el absque ulla distinctione
i
solemnilatem votorum ex sola Ecclesiæ
)
constitutione esse inventam ; sed negamus
I
consequentiam, quoniam aliud est solemnitas voti, aliud voti solemnis essentia.
Solemnitas enim actuum humanorum conI
sistit in formula, qua, et non aliter ex
I
dispositione superioris fieri debent, ut sic,
et non aliter teneant, et sint legitimi, ut
g cum pluribus tradunt Joan. Gutlierrez 3
Ua.pract. quxst. 15, num. 28, et Escobar de
utroque foro, ari. 2, num. 1, at prædictorum
actuum essentia aliquid aliud est ab ea
formula, vel solemnitate. Sic ad solemnitalem matrimonii post Concilium Tridentinum pertinet, quod celebretur coram
Parocho, et testibus ; sed matrimonii invariabilis essentia in hac formula non con­
sistit, sed in mutua corporum traditione,
aut aliquo alio. Idem apparet in testamen­
tis, vendicationibus, donationibus, et aliis
actibus, contractibusquehumanis ; nam hæc
omnia, ut valida sint, fieri debent obser­
vata formula, aut solemnitate, quam Prin­
ceps, et leges decernunt : cæterum eorum
essentia in ea formula non consistit, sed in
aliquo alio, quod talis formula præcedit,
aut comitatur. Cujus signum est, quod cum
ea formula, seu solemnitas sit de jure posi­
tivo, et quandoque varietur; nihilominus
obligatio ex talibus actibus, aut contracti­
bus resultans est utplurimum de jure na­
turali, et essentia prædictorum eadem
semper manet, licet solennitas, prout Reipublicæ convenit, mutetur. Hoc ergo modo
dicimus, solemnilatem votorum Religionis
esse ex institutione Ecclesiæ, quia Ecclesia
disponit formam, et circunstantias, quibus
concurrentibus, et non aliter, possit homo
absolute, et perpetuo se tradere Religioni,
abeademque eodem modo acceptari; sicut
disponit, quod delur annus probationis, et
quod profitentes habeant talem ætatem Sed
essentia professionissolemnis in his forma­
tter non consistit, sed in votis, et dona­

359

tione quibus homo perpetuo, et absolute se
dat, consecrat, et devovet Deo in Religione,
connotando similem omnino acceptationem
ex parte illius. Et quia hæc omnia conve­
niunt intrinsece, et ex natura rei actibus,
quibus professio solemnis fit, secus vero
votis simplicibus etiam constituentibus sta­
tum religiosum ; proptcrea colligimus, prædicta vota distingui ab intrinseco, et ex
natura rei, et non ex sola Ecclesiæ disposi­
tione, ut § 1 fusius ostendimus. Sicut ma­
trimonium et alii contractus supra relati
differunt ab aliis, non solum ratione so­
lemnitatis, sub qua, et cum qua fiunt, sed
etiam, et magis ratione propriæ essentiæ.
et per prædicata intrinseca ;quanquam non
ponerentur in rerum natura, nec valerent,
nisi præmissis, aut comitantibus solemnitatibus, quas leges præscribunt. Unde con­
cedimus cum Bonifacio solemnilatem, et
totam solemnilatem votorum esse ex Eccle­
siæ constitutione; et tamen dicimus vota
solemnia, idest, omnino perpetua, et abso­
luta (quæ a solemnitate denominantur)
distingui ex natura rei ab omnibus votis
simplicibus; quia præter solemnilatem,
quæ est quid extrinsecum, habent prædi­
cata intrinseca, per quæ differunt ab illis.
Et profecto Angelicus Doctor, qui nobiscum
sentit, docens vota solemnia ex natura
sua esse indispensabilia, et dirimere se­
quens matrimonium, plane concedit eorum
solemnilatem esse ex constitutione Eccle­
siæ, profunde videns hæc duo inter se
optime cohærere, aliudque esse votorum
solemnilatem, et aliud essentiam. Unde in
hac 2, 2, quxst. 88, art. 9, inquit : σ QuiaD. Tho.
« solemnitas voti in quadam spirituali be« nedictione, et consecratione consistit,
« quæ fit per ministerium Ecclesiæ ; ideo
« solemnizatio voti sub dispensatione Ec« clesiæ cadit. » Et quxst. 189, art. 5, in­
quit : « Aliud est votum solemne, quod
« facit monachum, vel religiosum; quod
a quidem subditur ordinationi Ecclesiæ
α propter solemnilatem, quam habet an« nexam. » Et longe clarius in 4, dist. 38,
q. \,art. 2, quxstiunc. 3, ait : « Tunc votum
« solemnizatur, quando aliquis præsentia« liter se dat Deo, divinis servitiis manci« pando : quod quidem fit per sacri ordinis
« susceptionem, et professionem certae re« gulæ debito modo faciam, scilicet in
« manibus ejus, qui debet recipere, et aliis
« circunstantiis, quæ secundum juradeter« minantur; alias non esset votum so-

360

DE STATU RELIGIOSO.

lemne, quanlumcunque quis profitere­
tur, quia ex tali professione non fieret
sub potestate eorum, qui Religioni
praesunt. >
Secuîl·
55. Arguitur secundo (et est replica conjrgc- tra doctrinam nostra? responsionis), quoXeg” niam Gregorius Χ1Π, reprobans interpreta­
bili. tiones illorum, qui contra praecedentem
suam constitutionem editam anno 1582,
ausu temerario dicebant alumnos Societatis
emittentes simplicia vola non esse vere, et
proprie religiosos, edidit anno lc.84, aliam
bullam, quæ incipit, Ascendente Domino,
in qua illos coarguit assumens Bonifacii
propositionem, his verbis : < Nonconsideo rantes voti solemnitatem sola Ecclesiæ
« constitutione inventam esse, triaquehue jusmodi Societatis vota, tametsi simpli« cia, ut substantialia Religionis vota ab
α hac Sede fuisse admissa, iliaque emit« tentes in statu Religionis vere constitui,
« quippe qui per ea ipsa se Societati dedi­
ti eant, atque actu tradunt, seque divino
« servitio mancipant. » Sentit ergo Ponti­
fex, qnod vota solemnia non habent per
quod a simplicibus distinguantur, nisi so­
lemnitatem ex sola Ecclesiæ constitutione
inventam ·, aliter enim insufficienter coar­
gueret illos, qui negabant alumnos Socie­
tatis emittentes sola vota simplicia, esse
vere, et proprie religiosos, eo quod, ut ipsi
putabant,ad statum religiosum requiruntur
vota solemnia.
Diluitor. Respondetur negando consequentiam,
quæ inepte infertur ex verbis Pontificis
nostræ doctrina? minime contrariis; con­
cedimus enim alumnos Societatis emitten­
tes tria substantialia vota esse vere, et pro­
prie religiosos, sicut ipse Gregorius diffinit.
Illius itaque diffinitio contra illos dirigitur,
qui oppositum asserebant, existimantes so­
lemnitatem votorum esse de essentia status
religiosi. Quorum assertionem, et funda­
mentum evertit Pontifex verbis relatis.
Fundamentum quidem, nam solemnitas
inventa est ex Ecclesiæ constitutione, et
sine illa potest salvari conceptus essentialis
status religiosi, ut statuimus num. 8, et
num. 24. El hæc impugnatio continetur in
illis verbis. Aon considerantes, etc. Asser­
tionem vero, quia prædicti alumni emitte­
bant tria vota substantialia, et se tradebant
Religioni ; et in hac votorum emissione, et
donatione personæ consistit essentia præ­
dicti status, ut hactenus, et præcipue locis
citatis ostendimus. Et hæc impugnatio
«
«
<
e

continetur in illis verbis : Quippe qui per
ea, etc. 8ed hæc minime attingunt nostram
doctrinam,qua? omnes propositionesa Pon­
tifice assertas sincere, el absque distinctio­
ne, vel alia tergiversatione concedit. Ex
eis vero minime concluditur, essentiam
votorum solemnium,sive (et in idem redit),
simpliciter absolutorum, et perpetuorum,
tam ex parte se tradentis, quam acceptan­
tis, consistere in solemnitate, sive in for­
mula observanda, ut legitime fiant. Sed
hac supposita, aut comitante, prædicta es­
sentia aliquid aliud importat, ut supra ex­
plicuimus, per quod, et non per solam
extrinsecam solemnitatem vota solemnia a
simplicibus distinguuntur.Sicutsolemnitas
matrimonii, venditionis, et similium aliud
est ab eorum essentia : unde inter se diffe­
runt non per solas solemnitates, sed per
prædicata intrinseca.
56. Sed replicabis : nam ex præmissisRqÎa
propositionibus colligit Pontifex, alumnos
Societatis emittentes vota simplicia esse
vere, et proprie religiosos, non secus ac ip­
sos tum Societatis, tum aliorum regularium
Ordinum professos. Sed hæc diffinitio non
cohaeret cum nostra doctrina : ergo, etc.
Probatur minor : nam si vola simplicia
constituentia statum religiosum, et vota
solemnia differunt ex natura rei, opus est.
quod emittentes simplicia, et emittentes
solemnia vota aliter, et aliter sint religiosi,
atque ideo non omnino æqualiter ; quod est
contra prædictam diffinitionem : nam ly
non secus, idem valet, ac sicut, et æqualitatem significat.
Respondetur nil minus intendere Ponti-W1,
ficem in prædicta diffinitione, quam consti­
tuere omnimodam æqualitatem inter cunc­
tos religiosos. « Nec enim, « inquit ArauxoAnni.
ubi supra, num. 14, α Summus Pontifex
>r vult in illa bulla omnes Religiones ab ·
« Ecclesia approbatas esse ejusdem atomæ
" speciei, et professionis essentialis, cum
« certum sit secundum jura alias esse aliis
« perfectiores, et religiosos professos unius,
« scilicet imperfectioris, posse de jure com« muni ad aliam perfectiorem transire.
« Imo neque vult intra eandem Religio« nem Societatis esse omnimodam æquali« tatem status, quin potius distinguit in
« illa 1res, vel quatuor gradus, per quos
agiadatim ascendendo ejus alumni quasi
« euntes de virtute in virtutem, de minus
α perfecto transeunt ad perfectiorem. »
Quod exemplis explicat, et concludit :
Quapropter

Μ**»*-

DISP. 1, DDB. IV.
< Quapropter dum sunt in primo, et se« cundo statu, minus perfecti sunt, non
. solum quam professi aliarum religionum,
< sed etiam quam professi ejusdem Socie< latis. » Hæc Arauxo. Et non absimilia
scribit Valentia ejusdem sacræ Societatis
alumnus; nam in huc 2, 2, disput. 10,
ijutit. 1, puncto 2, vers. Quod autem attinet,
inquit : α Religio nostræ Societatis per
; Paulum III, et Julium 111, et alios Sum• mos Pontifices quoad totam ejus vivendi
« normam, et rationem ita est approbata,
« ut inter caetera, qui absoluto tempore No. vitiatus emittunt modo consueto coram
aliis tria hæc vola simplicia, desinant
■>jam eo ipso esse novitii, atque ideo sint
vere, el proprie in statu hujus Religionis
• coaptati, nimirum inquendam ejusgra• dum. quamvis non etiam in illum ulte• riorem.et perfectiorem, quem obtinent
« hujus Religionis professi, qui scilicet vota
• etiam solemnia emiserunt. » Ex quibus
liquet, nec debere, nec posse constitui om­
nimodam æqualitatem inter religiosos
emittentes praecise vota simplicia, et reli­
giosos solemniter professos.
57. Propositio autem illa a Pontifice asapiiserta dupliciter potest exponi. Nam in pri­
erais Authores num. 44 relati, qui sentiunt
vola simplicia, et solemnia constituentia
statum religiosum distingui essentialiter
specifice, consequenter dicunt, quod per ly
non secus, etc. significatur æqualilas, aut
univocatio in conceptu generico religiosi,
quem emittentes vota simplicia vere, et
proprie participant ; cum quo tamen cohae­
ret, quod specie differant a solemniter pro­
fessis, etsiut specifice imperfectiores. Sicut
cum dicimus, quod leo est vere, et proprie
anima, non secus ac homo, significamus
utriusque æqualitatem, et univocationem
in conceptu animalis, quem leo vere, et
proprie participat; sed non significamus
æqualitatem specificam, nec quod leo sit
animal ita perfectum ac homo; hæc enim
aliter se habent, ut de se constat. Sic etiam
dicimus, spem esse vere, et proprie virtutem
theologicam, non secus ac charitatem; et
matrimonium esse vere, et proprie sacra­
mentum, non secus ac Eucharistiam. Per
qua tamen solum significamus univocam
participationem conceptusgenerici,minime
vero æqualitatem perfectionis in conceptu
specifico.
Sed juxta ea, quæ a n. 48 diximus, res­
pondetur, ly non secus, significare etiam
Salma nt. Curs, theolog. tom. XI1.

361

æqualitatem, et univocationem in conceptu
specifico, præsertim si vota simplicia, et
solemnia ejusdem Religionis Societatis com­
parentur inter se. Per quod non tollitur,
quod differant quoad modos intrinsecos, et
diversos status perfectionis, quod satis est
ad veritatem nostræ assertionis, ut loco ci­
tato ostendimus, Unde prædicta propositio
exponenda est, sicut ista : Infans est vere,
et proprie homo, non secus ac vir, per quam
significatur infantem, et virum habere
eandem essentiam specificam hominis, sed
non excluditur, quod viro conveniat mo­
dus, et status perfectior habendi eandem
essentiam, ut n. 49 adhibito etiam alio
exemplo, explicuimus. Sic etiam emittens
vola simplicia in Societate est vere, et preprie religiosus, non secus ac solemniter
professi ; quia participat eundem concep­
tum specificum religiosi, habetque omnia
illius praedicata essentialia. Sed cum hoc
componitur, quod differant in modo intrin­
seco minus, aut magis perfecto habendi
illa. Et hæc responsio est omnino consona
menti Pontificis intendentis redarguere
audaciam eorum, qui negabant emittentes
vota simplicia in sacra Societate, esse vere,
et proprie religiosos.
58. Arguitur tertio, quia essentia votorum Tertium
solemnium in eo consistit, quo posito po- næBtcrn.
nuntur vota solemnia, et quo ablato, aufe­
runtur : sed posito statuto Ecclesiæ, vota
redduntur solemnia, et eo ablato, solemnia
non -sunt : ergo essentia votorum solem­
nium consistit in dispositione, sive statuto
Ecclesiæ; et consequenter vota solemnia
distinguuntur a simplicibus, non per ali­
qua prædicala intrinseca, et ex natura rei,
sed solum ex jure ecclesiastico. Cætera
constant, et minor est certa·, quia si Eccle­
sia disponeret, quod vota in nostra v. g.
Religione emissa non essent solemnia, pro­
fecto solemnia non forent,nec haberent vim
irritandi subsequens matrimonium, nec
alios effectus supra relatos : e converso au­
tem, quia Ecclesia aliter disponit,solemnia
sunt, et tales effectus sortiuntur : ergo po­
sito statuto Ecclesiæ, vota fiunt solemnia,
et eo secluso, talia non sunt.
Confirmatur primo, quia si secludatur Contir·
iwaVo
ea Ecclesiæ dispositio, non habent vota so­ primalemnia per quod distinguantur a simplici­
bus : ergo signum est, quod prædicta vota
solo jure Ecclesiastico differunt. Suadetur
antecedens, quia illo statuto secluso, in vo­
tis solemnibus solum remanent duo con-

I

< ·<
4’i:

3(5-2

DE STATI RELIGIOSO.

ceptus promissionis, el traditionis; sed I mus. El deinde negamus absolule conse­
iidem conceptus inveniuntur in votis sim­
quentiam. Quoniam essentia, et prædicata
plicibus constituentibus statum religiosum,
intrinseca votorum solemnium consistit
siquidem et sunt promissio, el traditio, ali­
in perfecta, absoluta, et perpetua promis­
ter enim religiosum statum non constitue­
sione, et traditione, connotando similem
rent, ut constat ex dictis dub. 1; ergo se­
acceptationem ex parte superioris, vel re­
ligionis; el his positis, ponitur essentia
cluso statuto Ecclesiæ, non habent vota
solemnia per quod differant a simplicibus.
prædictorum votorum, seu professionis
tec.' - Confirmatur secundo. quia votum sosolemnis, ut hactenus explicuimus. Sed
ώ lemne castitatis annexum Ordini sacro non
quia Ecclesia potest hos actus reddere in­
distinguitur ex natura rei a voto simplici
validos, et illegitimos ad prædictum effec­
ejusdem castitatis : atqui solemne castitatis
tum, nisi observetur formula, sivesolemvotum in religione emissum est ejusdem
nitas, quam ipsa Ecclesia decernit ; prop­
prorsus rationis cum solemni ejusdem casti­
terea solemnitas ab Ecclesia inventa est
tatis voto emisso in susceptione Ordinis
conditio de facto necessaria, ut fiant vota
sacri.Ergo votum solemne castitatis in re­
solemnia, et ea non concurrente non valent.
ligione non distinguitur ex natura rei a
Sed inde minime colligitur, quod essentia
veto simplici castitatis; eadem autem ratio
prædictorum votorum, sive professionis
est in aliis votis : ergo, etc.
solemnis in eo statuto consistit. Sicut inepte
Terta. Confirmatur tertio, quia si vota simpli­
colligeretur, essentiam matrimonii con­
cia, et solemnia distinguerentur ex natura
sistere in statuto Ecclesiæ, si quis eundem
rei, peccata contra illa commissa eodem
discursum conficeret:» Servatis quæstatuit
modo differrent, atque ideo unum esset al­
α Tridentinum, ponitur verum matrimotero gravius. Consequens est falsum : ergo
« nium, et eis non servatis, non ponitur :
prædicta vota non distinguuntur ex sua
« ergo matrimonii essentia in eo statuto
natura, sed solum ex dispositione Ecclesiæ.
« consistit, » ut facile consideranti consta­
Minor probatur ex c. Hursus, qui clerici,
bit; plura quippe solent requiri (præsertini
wf furent, ubi Cœlestinus III affirmat, vo­
circa actus humanos ex Reipublicæ. aut
tum simplex non minus obligare apud Deum,
Ecclesiæ dispositione), ut rerum essentiæ
quam solemne : ergo gravius non est pec­
in rerum natura ponantur; quæ tamen ad
care contra vota solemnia, quam contra
tales essentias non pertinent, nec eas in­
simplicia.
trinsece constituunt.Et diximus solemnitaQtait». Confirmatur ultimo, quia ante tempora
tem ab Ecclesia inventam, esse conditionem
Cœleslini III, in cap. proxime relato, et
de facto necessariam, etc. quia si essentia
Alexand. HI, in cap. Insinuante, el cap.
status religiosi, et votorum omnino abso­
Meminimus, cod. tit. qui clerici, vel vovent.
lutorum, traditionisque perfect®, et pernon est audita in Ecclesia distinctio inter
petuæ secundum se consideretur, talem
vota solemnia, et simplicia : ergo signum
dispositionem, aut aliam positivam appro­
est, quod discrimen inter illa inventum,
bationem non requirit, sed posset absque
el dispositum est per jus positivum eccle­
illa salvari cum sola approbatione negati­
siasticum, et consequenter, quod prædicta
va, seu non repugnantia, aut contradictione
vota non differunt ex natura rei, et per
Ecclesiæ, ut explicuimus a num. 24. Quod
- prædicata intrinseca.
magis evincit essentiam professionis so­
Occurri- 59. Ad argumentum respondetur in forma
lemnis non consistere in solemnitate Ec­
distinguendo majorem : Essentia votorum
clesiastica. Per quæ satis patet ad minoris
mento solemnium in eo consistit, quo posito ponun­
probationem.
tur, el quo ablato auferuntur ; quo posito
Ad primam confirmationem negamus
tanquam constitutivo, aut parte essentiali,
antecedens, quia præter extrinsecam Eccleconcedimus ; quo posito tanquam conditione
siæ dispositionem, habent vota solemnia,el
antecedente, aut comitante, negamus. Et si­
simplicia prædicata intrinseca diversa, per
militer distinguenda est minor : Posito
quæ distinguantur ex natura rei, ut expli­
statuto Ecclesix. vota redduntur solemnia,
cuimus a num. 10. Et ad antecedentis pro­
etc. ; posito statuto Ecclesix tanquam consti­
bationem, quam urget Suarez, concedimus
tutivo, aut parte votorum solemnium. nega­
in votis simplicibus constituentibus statum
mus minorem, et suppositum; posito sta­
religiosum inveniri promissionem, et etiam
tuto Ecclesix tanquam conditione, conceditraditionem ; sed dicimus hæc ipsa distin­
gui

»·■

Π
DISP. I, DUB. IV.

gui a proiniMioilc, et traditione propriis
professionis solemnis. ut loco citato expoillimas, el tradunt alii, ut referi ipse Sua­
rez lib. 2,cap.l, num. 16, his verbis:
Alii vero ejusdem instituti » (nempe sa­
cra Societatis) « defensores, ut antiquam
■ opinionem Theologorum » (quæ ad statam
religiosum traditionem requirit) « quam
■ expendimus, cum dicta institutione So­
cietatis concordent, duplicem traditio■ nem religiosam distinguunt : unam per­
fectissimam, et ex omni parto consum­
matam ; aliam minus perfectam, et (ut
ita dicam) aliqua ex parte claudicantem :
: et priorem aiunt ex se, et ab intrinseco
reddere personam inhabilem ad matri­
monium, et ita solennizare votum casti­
tatis, non vero posteriorem : et hujus
■ posterioris modi dicunt esse traditionem
illam Societatis. Unde ad argumentum
negant consequentiam, quia traditio, quæ
fit a Religiosis Societatis non professis est
Î alterius rationis a traditione, quæ fit a
C professis, tam ejusdem Societatis, quam
aliarum Religionum approbatarum.Nam
in professione solemni fit traditio per­
fecta, et simpliciter perpetua ex utraque
parte; quia et religiosus ita se tradit, ut
9 se perpetuo privet dominio sui corporis ;
f el religio etiam illam acceptat ut irrevo­
cabilem, et ita se obligat religioso, ut non
possit illum dimittere quoad vinculum,
nec professionem, aut traditionem semel
factam dissolvere. Traditio vero illa, quæ
9 vel ab scholaribus, vel coadjutoribus So­
cietatis fit, licet ex parte religiosi sit per­
0 petua, et ideo cum tribus votis sufficiat
ad statum religiosum constituendum ;
9 nihilominus ex parte religionis non est
ita perpetua, quia ex certis causis potest
religiosum liberum dimittere, et repu­
9 diare donationem sibi a religioso factam.
k Et hinc fit, ut hæc traditio non ita solem­
nize! votum sibi annexum, sicut prior.
9 Hanc distinctionem refert Sanciussupra,
num. 11, et tradit Vasquez disp. 165,
9 cap. 8, responsum
prædictum appro­
bando. Et idem sentit Valentia tom. 4,
disp. 10, q. 5. punct. 3, et late, ac docte
Rasilius in lib. variar. disp. quæst. 3,
cap. 5, et est sententia satis probabilis. »
Cai nos (adjunctis supra traditis.) subscri­
bimus: licet ipse Suarius contradicat loco
citato a num. 17, cujus fundamenta innilentia majori ex parte bullæ Gregorii XIII
superius convulsa reliquimus.
fl

fl

r*

363

GO. Ad secundam confirmationem (quid- Satîsquid sit de veritate majoris) neganda est
minor ; quia in voto solemni religionis da­
tur perfecta traditio, quæ non intervenit
in voto solemni Ordinibus sacris annexo,
ut etiam recognovit ipse Suarez loco pro- Suarez.
xime citato, num. 14, his verbis : « Veruna tamen hoc exemplum parum urget, quia
a de voto Clericorum etiam D. Thomas, et
a alii fatentur esse solemne quasi per acci­
a dens; quia castitas non est per se con­
a juncta ordinationi sacra?, sicut statui re­
a ligioso, sed ex Ecclesiæ institutione; et
a ideo impedimentum illius voti non esse
a vi traditionis, sed ex institutione Eccle­
« siæ. Et ratio est, quia illa traditio non
a est ita perfecta, nec ejusdem ordinis cum
« illa, quæ in professione religiosa fit. »
De quo iterum sermo redibit num. 111.
Diximus Quidquid sit de veritate majoris, ut
præscindamus a quæstione hic non neces­
saria, quam attingit Arauxo ubi supra,
num. 24, ubi cum Paludano, Petro de Le­
desma, et aliis resolvit, initiatum Ordine
sacro, si contra castitatem peccet, debere
in confessione explicare se esse ligatum
voto solemni castitatis, nec satisfacere, si
præcise dicat se peccasse contra castitatis
votum ; quia votum illud solemne,et votum
simplex castitatis, differunt (inquit ille)
saltem in genere moris ob aliqualem tra­
ditionem, et novi status immobilis assump­
tionem. De quo alias.
Ad tertiam respondetur concedendo se- Dissolquelam, et negando minorem. Cujus probationem recte diluit D Thom. quarst. 88,D· Th0arl. Ί, his verbis: « Votum solemne habet
« fortiorem obligationem apud Deum,
a quam votum simplex, et gravius peccat
« qui illud transgreditur. Quod autem di­
a citur, quod votum simplex non minus
σ obligat apud Deum, quam solemne, ina telligendum est quantum ad hoc, quod
a utriusque transgressor peccat mortali­
« ter. » Et in 4, distinet. 38, quxst. 1, art.
3, quxstiunc.3 ad I, ait: « Dicendum quod
a votum simplex quoad Deum dicitur non
« minus obligare, quam solemne in his,
« quæ ad Deum spectant, sicut est separa­
a tio a Deo per peccatum mortale ; quia
« mortaliter peccat frangens votum sim­
<( plex. sicut solemne, ut sic comparatio in
a genere accipiatur, non in determinata
a quantitate reatus. » Unde patet sensus
prædictæ Decretalis; solum enim constituit
squalitatem inter votum simplex, et so-

I
1

•*

. i-'

y

λ .·>■*
·' -A

364

DE STATU RELIGIOSO.

lemne in participando conceptum generi­
pressam montionem fecerint ; minime in­
cuni obligandi ad culpam gravem. Cum
fertur, quod vota per has voces significata
quo tamen recte cohaeret, quod transgres­ : non fuerint, et multo minus quod non dis­
siones praedictorum votorum vel differant
tinguantur ex natura rei. Et simile argu­
specie essentiali, ut docent Authores relati
mentum communiter contemnitur in aliis
num. 44, vel distinguantur notabiliter intra
difficultatibus. Sic vox Transsubslanliatiu,
eandem speciem, ut loquendo de votis sim­
non invenitur apud veteres Doclores ; et
plicibus constituentibus statum religiosum
tamen haereticum esset negare rem per il­
diximus num. 50.
lam vocem significatam. Hec etiam com­
Ex quibus magis roboralur interpretatio,
plexum, Scientia media, ignotum fuit
quam numero 75 adhibuimus propositioni
Theologis ante Fonsecam, et Molinam ejus
Gregorii XIII, asserentis, quod emittentes
Authores ; et nihilominus illorum discipuli
vota simplicia in Societate sunt vere, et
volunt, quod res per illud significata fuerit
proprie religiosi, non secus ac alii religiosi
ab æterno.
professi. Nam sicut D. Thom.et alii graves
Authores propositionem Cœlestini 111 di­
DUBIUM V. I
centis votum simplex non minu^ obligare
apud Deum, quam solemne, ita glossant,
Quo jure professio solemnis dissolvat matri­
ut solum significetur aequalitas obligationis
monium ratum non consummatum.
in genere, cum qua cohæret excessus vel in
specie, vel saltem in circunstaniia notabi­
Quæ de natura professionis solemnis du­
liter aggravante ; ita quando Gregorius af­
bio prxccdenti statuimus, ex discussione hufirmat, non secus, etc. significatur aequalitas I jus, et sequentium difficultatum non parum
vel in participando conceptum genericum
roborabuntur. Præsens vero unum suppo­
religiosi, velæqualitas in habendo eandem
nit, et aliud investigat. Et pro utriusque
essentiam specificam ; sed cum hac æqualiintelligentia
tate componitur inæqualitas vel in specie,
ut Authores num. 44 relati affirmant ; vel
§ Iin modo, et statu magis, aut minus per­
fecto habendi eandem specificam essentiam,
Aliqua prxlibantur.
ut num, 48 et 57 explicuimus.
62. Primo observandum est, quod tri- .vu i.
'jiiifi?
ultimam confirmationem responplex communiter distinguitur matrimo­
D.iàsiL detur negando antecedens, quia ante Ccenium; nam aliud dicitur præcipue legiti­
lestinum III, qui vivebat anno 1191, et
mum, videlicet quod juxta leges fit; quo
ante Alexandrum III, qui vivebat anno
nomine specialiter appellari solet infide­
1160, D. Basilius Magnus, qui floruit quarto
lium matrimonium, quod jure naturæ con­
seculo, expresse meminit voti solemnis;
trahitur, et valet. Deinde ratum, quod a Tn;|cl
nam in regul. /us. disputat, reg. 14, inquit :
baptizatis contrahitur, vel quod susceptione
« Apostatam in Deum peccare, quem proBaptismi firmatur; inde enim habet indis- in­
< fessionis suæ testem adhibuerit, cuique
solubilitatem firmiorem. Tandem consum- p"-1
<r solemnise votoobligarit. « Voti autem
matum, nempe quod carnalis copula con­
simplicis fit mentio in Decreto, cap. Si vir
summavit. Præsens autem difficultas non
simplex votum, 27, quxst. 1. Edidit vero
præcise respicit matrimonium legitimum.
Decretum, sive Concordiam discordantium
nec se extendit ad consummatum ; sed ra­
Canonum Gratianus, qui claruit tempore
tum attingit, ad illudque restringitur, licet
Eugenii III, ad annum 1115,et Trithemius
de consummato non nihil occasione argu­
affirmat composuisse illud opus anno
mentorum dicemus. Quid vero sit solemnis
1127. Unde satis liquet, quod ante Cœprofessio, et in quo a votis simplicibus dif­
leslinum III, et Alexandrum III, nota
ferat, satis constat ex prxccdenti dubio. Et
erat distinctio inter vola simplicia, et so­
lemnia.
præsens dubium non procedit de votis sim­
Respondetur secundo omittendo antece­
plicibus constituentibus etiam statum reli­
dens, et negando consequentiam ; nam ar­
giosum; sed de illis determinate omnino
gumentum est pure negativum. Licet enim
perfectis, et absolutis, quibus adjuncta si­
antiqui Doclores usi non fuerint vocibus
mili traditione, solemnis professio fit.
voti solemnis, et simplicis, nec eorum ex­
63. Deinde supponendum est, matrimo­
nium

DISP. I, DUB. V.
s ■ nium ratum dissolvi per sequentem proI fcÇ'.fesiionein solernnem. Hæc suppositio est
I '? ·'de fide,et probatur : tum quia ita diffiniunt
au Summi Pontifices Alexander HI, in cap. 2,
I ' d-j conversione conjugatorum. et Innocentius
I iiii 1ΙΙ·ΜΡ· 11, eodem titulo, Joannes XXII, in
I
Extravag. Antique, de voto. Idemquejam
I
pridem docuerat Eusebius Papa, et Martyr,
(
ut refertur in cap. Desponsatam, 24, quxst.
I - 2, Tum ex diffinitione Concilii Tridenti ni
I
«SJ.24, can. 6, ubi dicitur : « Si quis dixe■
< ritmatrimonium ratum nonconsumma!
tum per solernnem religionis professio•
■ nem alterius conjuguin non dirimi,
I
anathema sit. » Tum quia communiter
I
iidocent, aut supponunt Patres, dum lauI
dant exempla Sanctorum, qui matrimonio
I
contracto, et non consummato, conjugem
I
reliquerunt, ut perpetuam continentiam
I
servarent, et fierent religiosi. De quo S.
I s?·/^bros. lib. 2, de Virgin. D. Epiphanius
:
Arresi 78, D. August, lib. S, confess, cap. 6,
r ’ D. Gregor, lib. 3, dialogor. cap. 14 ei lib.fj,
;
rpist. 20, Metaph'rast. in vita S. Cecilix, et
!
S.Alexii, et S. Euphrasix, et alii. Immo
- 13 Alexander III, in appendice ad Concilium
Lateranense sub ipso oelebralmn, part. 5,
I
rap. 3, affirmat S. Joannem Evangelistam
a Christo Domino vocatum fuisse a nuptiis
celebratis Canæ ad vitam Apostolicam, et
religiosam. Licet aliqui dubitent de exem­
plo, quod parum refert ubi alia occurrunt.
Unde omnes Catholici defendunt hanc tra­
ditionem.
Accedit etiam congruentiæ ratio, qua
utitur D. Thom. in 4, distinet. 27, quxst.
I, art. 3. quxstiunc. 2, et alibi : etenim
duplex vinculum datur in matrimonio,
!
alterum spirituale ex solo consensu ortum,
I
alterum carnale natum ex copula: car;
nale autem dissolvitur per mortem cor­
poralem : ergo spirituale solvitur per
morlem spiritualem ; sed talis est pro­
fessio solemnis, qua homo mundo mori­
tur : ergo matrimoniiNn ratum non con­
summatum dissolvitur per professionem
solernnem.
' ij*· 61. Contra hanc catholicam traditionem
*τί· sentiunt Erasmus in cap. 7 primx ad
^Corinth. Kemnitius contra Trid. loco cit.
?.··· Magdeburgenses cent. 1, lib. 2, cap. 12, et
. communiter hæretici nostri temporis, et
plura opponunt. Primo, quia per matri­
monium ratum vir dat uxori potestatem
corporis sifl : sed res uni tradita non poI
test eo invito auferri, et tradi alteri ·. ergo

365

vir post matrimonium ratum neqnit se
tradere religioni, nec praecedens vinculum
solvere. Secundo, quia matrimonium ra­
tum est vere sacramentum significans in­
dissolubilem unionem Christi cum Eccle­
sia : ergo nequit dissolvi per professionem,
aliter enim non esset juxta illam significa­
tionem indissolubile. Tertio, quia matri­
monium ratum est ejusdem prorsus essen­
tiæ, et rationis cum matrimonio consum­
mato; carnalis quippe copula est quidam
actus conjugii, sed ejus essentiam non in­
trat, neque constituit : atqui matrimonium
consummatum non dissolvitur per profes­
sionem solernnem : ergo neque matrimo­
nium ratum non consummatum. Quarto,
quia votum solemne castitatis ordini sacro
annexum non dissolvit matrimonium ra­
tum : ergo idem dicendum est de voto
solemni religionis. Quinto, nam vora sim­
plicia, et solemnia non differunt essentiali­
ter, atque ideo nequeunt habere effectus
essentialiter diversos : atqui vota simplicia,
illa etiam quæ emittuntur in societate, et
statum religiosum constituunt, non dissol­
vunt matrimonium ratum : ergo neque
vota solemnia religionis. Sexto, et ultimo,
quia ut dicamus matrimonium ratum dis­
solvi per professionem solernnem, nullum
habemus fundamentum in Scriptura.
65. Ad primam objectionem responde-Diiaitur
tur, minorem solum esse veram per se priQn·
loquendo, et nisi Deus præbeal facultatem
ad oppositum ; Deus autem hoc privilegium
concessit professioni solemni, ut ex dicen­
dis constabit. Præsertim cum uxor debeat
consentire in dissolutionem matrimonii ra­
ti non consummati, quia potest absque ullo
incommodo; et ideo esset irrationabiliter
invita, si virum impediret a perfectiori
statu capessendo.
Ad secundam respondetur solum pro-Solvirnr
bare, quod matrimonium ratum sit ex natura sua indissolubile ; minime vero, quod
non possit dissolvi ex privilegio Dei solemni
professioni faventis, de quo inferius. Adde
sacramentum matrimonii triplicem habere
significationem : significat enim conjunc­
tionem Christi cum anima per gratiam :
significat etiam conjunctionem Christi cum
Ecclesia per charitatem : significat denique
unionem verbi cum humana natura. Ex
quibus significationibus matrimonium ra­
tum solum habet primam, quæ sufficit ut
matrimonium ratum sit sacramentum : sed
non sufficit, ut omnino sit insolubile ; nam

366

DE STATU RELIGIOSO.

conjunctio Christi cam anima aliquando
solvitur, ut ex se liquet. Undo locus relin­
quitur, ut matrimonium ratum aliquando
dissolvatur, saltem per sclemnem prolesi®**· sionem. Sic respondent Innocent. HI, in
D. Tfw. cap. Debitum, de bigamis, et D. Thom. in
4, dist. 27, (]. 1, art. 3. quxst. 2 ad 1.
respondetur, non defuisse qui
tenir. senserint, matrimonium consummatum
dissolvi per processionem religiosam ; sic
Justi- enim decrevit Justinianus in leg. final. Cod.
D.üreç. de Episcopis, et Clericis, eamque legem re­
fert D. Greg. lib. 9, epist. 39. Potestque con­
firmari exemplo Theonae Abbatis, qui per
quinquennium cum uxore vixerat, et illa
invita matrimonium solvit, et monachus
Cassia
factus est. ut refert Cassianus collai. 21,
EUS.
cap. 9, addens non posse hoc factum repre­
hendi. quia Theonaspostea claruit miracu­
lis, et a Patribus laudatus est.
Sed prædicta sententia est error contra
fidem : tum quia verba Christi Domini,
JiiUh. -Matth. 19 : Quos Deus conjunxit, horno non
19.
separet : et, Qui dimiserit uxorem, facit earn
moechari, in aliquo matrimonio cerifican­
tur, atque ideo saltem in consummato.Tum
quia ita sentiunt communiter Patres. Divus
v'. Aug. θΓΡ50Γ· ^°°° ^tato, D. Hieronym. epistola
14, ad Celantiarn.D. August, epistola 45, ad
Nicoia. Armentarium, Nicolaus I, in epistola ad Carolum regem. Tum quia id statuunt PontiGratian. ficum, et Conciliorum decreta apud Gratia­
num, 27. quxstione 3, et in Decretal, titulo
de conversione conjugator. Nec movere de­
bet factum Theonae, quia ut recte inquit
Bcltarm. 3ei|armjn
[fo ge Monachis, C(ip. 38,
« exemplum illud est unum ex his factis
« Sanctorum, quæ sunt admiranda, non
« imitanda. Credendum enim est peculiari
α Spiritus sancti admonitu id factum esse,
« præter communem ordinem, et legem,
« quandoquidem ille tot claruit postea si« gnis, et virtutibus. »
Diffe­
Unde ea sententia relicta, respondetur
rentia
in hac negando
w
___ professio soconsequentiam -, quia
œVmi" ienmis habet ex privilegio Christi dissolirimo- vere matrimonium-, hoc autem privilegium
tem ci fuit respectu matrimonii rati præcise, non
tm!Sm.vero respectu matrimonii consummati.
Cujus diversæ dispositionis ratio potest ali­
qualiter assignari. Primo, quia ex eo, quod
matrimonio præcise rato, relinquatur mu­
lier, nullum ipsi per se loquendo incom­
modum accidit : sed si matrimonio consum­
mato relinqueretur, et ipsa, et proles dam­
num subiret. Secundo, quia matrimonium

ratum solum significat conjunctionem
Christi cum anima per gratiam, quæ unio
dissolvitur per peccatum ; sed matriiùûnium
consummatum significat conjunctionem
Christi cum Ecclesia, et Verbi cumàmmanitate, quæ nunquam solvitur; et ideo ma­
trimonium consummatum est magis indis­
solubile, quam matrimonium ratum.Tertia.
«quia ante carnalem copulam, » inquit D.
Thomas3 part, in suppi, quæstione61,arti-D·T?”
culo 2 ad 2, u non est omnino translatum
« corpus unius sub potestate alterius, sed
« sub conditione, si interea alter ad frugem
« melioris vitæ non convolet : sed per car« nalem copulam completur dicta trans« latio, quia tunc intrat uterque in corpo« ralem possessionem sibi traditæ potesta:
« tis. » Denique quia, cum in matrimonio
consummato interveniat vinculum corpo­
rale, nequit dissolvi sola morte spirituali,
qualis est professio solennis. Unde patet,
quod major objectionis est absolute falsa,
quia licet matrimonium ratum, et matri­
monium consummatum sint ejusdem spe­
ciei essentialis, differunt tamen quoad mo­
dum -, unum enim est consummatum, et
aliud non, ut ipsæ voces exprimunt ; quod
i
satis est, ut differentes effectus habeant, ut
supra diximus n. 49.
GG. Ad quartam, concesso antecedentiDirai!»
(quod diffini vi t Joannes XXII, in Extravag.
.
Antiqux, de voto, dicens nec jure divino, ΧΪΠ·
nec per sacros Canones statutum reperiri,
quod votum solemnizatum per sacri Ordi­
nis susceptionem dirimat matrimonium}
negamus consequentiam. Quia hoc privile­
gium non est concessum cuilibet voto so­
lemnised ei solum, quo quis fit religiosus.
Et ratio differenliæ ad hanc Christi Domini
institutionem est : tum quia emittens votum
castitatis in susceptione sacri Ordinis non
moritur spiritualiter, cum non emittat vola
j
obedientiæ, et paupertatis ; faciens autem
professionemsolemnem spiritualiter mundo
moritur, cum omnia ejus absolute, et in
perpetuum repudiet. Tum etiam, quia voto
in susceptione sacri Ordinis emisso non
annectitur traditio saltem perfecta; in volo
autem solemni religionis perfecta, atque
absoluta hominis traditio intervenit, et
absque illa votum solemne non esset, ut
constat ex dictis § prxcedenti.
Ad quintam Basilius Pontius lib de ]latrim. cap. 6, respondet negando minerem;
sentit enim, quod vota simplicia in Socie­
tate emissa dissolvunt matrimonium ra­
tum

DISP. I, DDB. V.
iiira. quia prædicta vota constituunt homi­
nem vere, el proprie religiosum, ut Gre­
gor. X1JI dillinivit.
Sed hæc opinio est valde singularis, et
contra communem sententiam aliorum
Theologorum, etiam ipsius Societatis, ut
J;}, videri potest apud Vasquoz 1,2, disp. 105,
^•cop. 10. Henriquez lib. 11, cap. 8, n. 7,
“ Suarez tom. 4,de Helie/, lib. 4,cap. 2,et alios.
Ex quibus Perez disp. 20, de Ala tri in. sect.
4, num. 2, inquit : u Communiter omnes
: noslr® Societatis viri docti partem ne­
gantem defendunt: » Additque numero
12,«multa esse in Societate, quæ prædicto
«effectui matrimonium ratum dirimendi
< manifeste repugnant. Tum quia in illa
» saepius declaratur hæc vota esse simplicia.
< Tam quia nulla fit ejus effectus mentio
in Bullis Pontificum, aut constitutioni• bus. Tum denique, quia in illis expresse
. dicitur, dicta vota simplicia non habere
< eam absolutam perpetuitatem in utroque
«capite, quæ ad illum effectum secundum
u : morem Ecclesiæ necessaria est. » Et pro­
fecto, quidquid sit de aliis motivis, minus
quid est dirimere sequens matrimonium,
qaam dissolvere matrimonium ralqm præcedens : sed vota simplicia Societatis ex nalarasuanon dirimunt sequens matrimo­
nium, et ideo ante secundam Bullam Gregorii XIII Ascendente Domino (in qua novum
hoc impedimentum dirimens introductum
est), non dirimebant ; unde si tali tempore
aliquando contigit matrimonium contrahi,
dissolutum non est, sed ratum permansit :
ergo ex natura sua non habent dissolvere
matrimonium ratum præcedens ; aliunde
vero non datur jus Ecclesiasticum (et forte
nec dari potest, ut n. 68 dicemus) quod
matrimonium ratum per illa simplicia
vota dissolvat : ergo vota simplicia in sacra
Societate emissa non dissolvunt matrimoniam ratum.
Unde ad objectionem, omissa majori, et
concessa minori, negamus consequentiam ;
nam privilegium, seu vis dissolvendi ma­
trimonium ratum, non convenit statui reli­
gioso generice sumpto, aut etiam secundum
essentiam considerato ; sed quatenus im­
portat determinatum modum perfectionis
per professionem solemnem, et sic loquun­
tur testimonia num. 63 allegata·, non enim
dicant, solvi matrimonium ratum per sta­
tam religiosum, sed per solemnem profes­
sionem, ut liquet ex canone Tridentino.
Emittentes autem simplicia vota in Socie-

367

tate, licet sint vere religiosi, nihilominus
non sunt simpliciter professi, ut constat ex
dictis numero 42. Et hæc diflerentia(ex quo­
cumque jure proveniat), revocatur con­
gruenter in diversa praedicata istorum vo­
torum ; nam emissio votorum simplicium
non importat omnino absolutam, et perpe­
tuam hominis traditionem ; solemnia vero
illam afferunt, ut fusius a numero 40 ex­
plicuimus. Recolantur etiam quæ diximus
numero 49.
Ad ultimam respondetur nihil convincere ; quia non oportet, quod omnes fidei ser.a.
veritates habeamus per Scripturam, saltem
explicitam ; sed pinres habemus per ver­
bum Dei traditum, sive per Apostolicas tra­
ditiones, ut inductive patet in adoratione
sacrarum imaginum, in Baptismo parvu­
lorum, in Ordinibus minoribus, etc. Hujus­
modi autem est veritas, quam in præsenti
supponimus ; nam quod universalis Eccle­
sia tenet, et non habet initium in aliquo
decreto Concilii, vel Pontificis, profecto
Apostolica traditio est ; aliter enim nec
robur, nec communem Ecclesiæ accepta­
tionem haberet, ut optime docet D. August, d.à;;;.
lib. 4, contra Donastistas, cap. 24. Quod
autem matrimonium ratum dissolvatur
per solemnem professionem, tenet omnis
Ecclesia Catholica, ut constat extestimoniis
relatis numero 63, quorum nullum novum
jus introducit, sed omnia prædictam veri­
tatem supponunt, ut eisdem testimoniis
liquet, et late ostendit Basilius loco cit.
cap. 5,- atque ideo prædicta veritas est tra­
ditio Apostolica. Et hæreticis. quibus hæc
non videntur sufficere, bene occurrit Bellarminus ubi supra, his verbis : Et si ad-Bellarm.
versarii ea (Ecclesiæ scilicet testimonia) non
recipiunt, tamen cum nulla ipsi-in contra­
rium adferant, recta ratio docet potius cre­
dendum esse tot sanctis Pontificibus, et uni
generali Concilio, quam simplici inficiationi
paucorum hominum. Adde, impiorum, hæreticorum, et de sanctitate professionis religiosæ pessime judicantium.
Hac catholica suppositione, præmissa vi­
deamus jam quo jure professio solemnis
matrimonium ratum dissolvat, quod est
præsentis difficultatis scopus.

DE STATU RELIGIOSO.

368
§ Π·

fera sententia aliquibus assertionibus
explicatur.
67. Dicendum est primo, quod vota so­
lemnia dirimunt matrimonium ralum non
MV·
Ej1d«üu.
pSoîns
?lû'!à" ex solo jure Ecclesiastico. Ita Paludanus in
ùtX-sü). 4, distinet. 27. quxst. 3, art. 3, Solus ibi,
.Martin.
quxst. 1, artic. 4, Murtinus de Ledesma 2,
de
ΙζΛ-?:η part. 4, qu.T<t. 55, artic. 2, Victoria de po­
test. Papr, part. 1 adi, Petrus de Ledes­
ma in addit. ad 3 part, quxst. 61, ari. 2.
conclus. 1, Sylvius ibidem, in resp. ad arguK.Com. ment. N. Cornejo disput. 6, de Matrimon.
cîvèe. dub.'2. conclus. 2, Joannes de la Cruz çujkî.
Candid,
wcM. 5,
Matrinum. dub. 8, Candidus de MaIrimon. disguisit. 28. arlicul. 4, dub. 2,
Gow:. cùnc;us 5, Gonet. disput. 5, art 4. concl.
3, el communiter Thomistæ. Quibus adDrrâL.t. jurent Durandus in 4. dist. 27, quest. 2,
sc<hc5. num. 8 et 9, Scotus dist. 31, quxst. 1, Abo­
lens. 1. Heg. cap. 8. quxst. 98, et quxst.
Abiivis’ U3, Bellarmmus ubisupra,§ Dices rursum, j
Covarruvias in 4. Decret. 2 part. cap. 7, §
4, Decanus Lovaniensis art. 18, contra
hxrcses, Basilius Pontius ubisupra, Rebellus part. 2, lib. 3, Leander de Malrim.
disp. 5, quxst. 11, et alii plures.
Prohalur, quia nullum jus humanum
n:euia;r*.
potest dissolvere matrimonium ratum .ergo quod professiosolemnis matrimonium
ratum dissolvat, non est ex solo jure eccle­
siastico. Consequentia palet, el antecedens
ostenditur, quia matrimonium ratum est
indissolubile jure naturali, et divino: sed
ea quæ jure naturali, et divino sunt
indissolubilia, nequeunt dissolvi per solum
jus humanum : ergo nullum humanumjus
potest dissolvere matrimonium ratum. Pro­
batur major ex verbis Christi Domini,
Mauh. Matthaei 19 : Qui fecit hominem ab initio,
19.
w* masculum, et feminam fecit eos, et dixit :
propter hoc dimittet homo patrem, et matrem,
et adhxrebit uxori suæ, et erunt duo in carne
una. Unde intulit ipse Salvator : Quod ergo
Deus conjunxit, homo non separet. Quæ pro­
cedunt de matrimonio rato, etsi nondum
consummato; nam priora verba prolata
sunt ante copulam primorum parentum.
Ergo matrimonum ralum est indissolubile
jure, seu præcepto divino, ut plane docet
BYU[' Bonifacius VIII in cap. unico de. Voto, et
voti redempt. in 6, affirmans matrimonii
vinculum ab ipso rerum conditore in Pa­
radiso. el in statu innocentiæ indissolubiFri»»
ceuru-

■ litatem accepisse. Et hinc facile ostenditur,
; quod si etiam indissolubile jure naturali,
sive ex natura ipsius, supposita ejusdem
institutione ; quia ut communiter docent
Theologi, omnia præcepta, quæ Deus Ada­
mo in Paradiso imposuit, fuerunt praeop­
ta naturalia, excepto unico praeopto positivo de non edendo fructu ligni scientiæ boni,
el mali : ergo cum matrimonium fuerit a
Deo tunc institutum indissolubile, sequitur
quod ex natura sua indissolubile sit. Acce­
dit quod matrimonium ex natura sua ordi­
natur ad filiorum procreationem, et educa­
tionem ; sed hic finis poscit, quod matrimo­
nium non solvatur ; aliter quippe nec
filiorum légitima? procreationi, nec reels
eorum educationi provideretur, ut facile
consideranti constabit : ergo matrimonium
ex natura sua, et antecedenter ad copulam
est indissolubile.
Et ha?c procedunt vel considerato præcise.
matrimonio, ut est institutum in officium
natura. Quod si consideretur, quatenus
Christus illud evexit ad rationem sacra­
menti, majorem adhuc indissolubilitatem
importat ; sicut enim elevatur in aliis mu­
neribus, evehitur etiam in isto. Unde
Apostolus in lege gratiæ promulgat 1, ad
Corinth. 7 : « Pracipio, non ego, sed Do- i
• minus, uxorem a viro non discedere, etc. Cor·'·
« Et vir uxorem non dimittat, etc. »
68. Nec refert si huic argumento occur- Ki­
ras negando antecedens. Et ad probationem
dicas, Summum Pontificem posse dispen­
sare in his, quæ sunt de jure naturali, et
divino. Unde admisso, quod matrimonium
ratum sit utroque jure indissolubile, non
infertur. quod nequeat ex Pontificia dis­
pensatione dissolvi. Imo de facto aliqui
Pontifices in matrimonio rato dispensa­
runt, ut referunt Covarruvias ubi supra,
Navarrus in Summa, cap. 22, Suarez tom.
3 de Ilelig. lib. 9, c. 24, et alit. Hoc ergo
modo potuerunt in favorem professionis
solemnis disponere , quod matrimonium
ratum per illam dissolvatur.
Non, inquam, satisfacit hæc responsio ;Prwtanam incertum est, et speculative minus ditar'
probabile, Pontificem posse dispensare, in
eo, quod aliquod, vel particulare matrimo­
nium ralum dissolvatur : oppositum enim
docent communiter Theologi cum Magistro
in 4, disp. 27. Nec contraria exempla ur­
gent ; quia, ut inquit Ledesma in addition.
«d 3, quxst. 67, art. 2, pag. 681, ex facto
Pontificum in aliquibus casibus particula­
ribus

DISP. 1, DUB. V.

369

»

ribas non sumitur efficax argumentum.
Praesertim cum possint sequi opinionem
sso judicio probabilem. Observat autem
idem Anilior pug. 679, quod « usquo ad
f tempora Martini V, nunquam audita est
< Ulis dispensatio, cum tamen in præteri« rilis temporibus fuerint multa matrimo<nia maxime odiosa. Imo post tempora
<Martini V, multi Pontifices sanctissimi
< non sunt ausi dispensare in matrimonio
irato. Et ita Innocentius V11L respondit
s cuidam Principi, se non posse dispensare
' . in matrimonio rato, ut refert Panormit.
>. in cap. Ex publico, et Adrianus VI, vir
«doctissimus noluit concedere talem disI i pensationem, et similiter Pius V. »
ÿ:· Sed dato, et non concesso, quod Pontifex
in aliquo casu particulari valeat matrimoH ilium ratum per suam dispensationem dis­
solvere, minime potest dici, quod generalis
! vis, qna omnis professio solemnis dissolvit
matrimonium ratum, sit ex dispensatione
i Pontificis-. Primo, quia licet Pontifex queat
î iacasibus extraordinariis dispensare in his,
■ quæsunt de jure naturali, et divino ; ne­
cuit tamen condere generalem legem, qua
illis deroget, alias posset substantialem
Ecclesiæ statum mutare : indissolubilitas
aatem matrimonii rati est de jure naturali,
eldivino, ut supra ostendimus : ergo Pon­
tifex nequit genqralem legem condere, qua
per professionem solemnem dissolvatur.
.Secundo, quia si hoc concederetur, pariter
posset disponere, quod dissolvatur per vota
simplicia constituentia statum religiosum,
cujusmodi sunt quæ in Societate emittun­
tor; hoc autem est inauditum. Et profecto
valde credibile apparet, quod si fieri posset,
dispositum jam fuisset a Gregorio XIII, in
livorem illius sacri Instituti, sicut ipse no­
vam condidit jus, quo prædicta vota diri­
mant sequens matrimonium, quod ex se
non habent. Tertio, quia si ex sola Eccle­
siastica lege est, quod vota solemnia matri­
monium ratum dirimant, pariter poterit
Ecclesia disponere, quod non inducant ta­
lem effectum ; idque magis consonum erit
matrimonii naturæ, et institutioni divinæ,
exqaibus habet, quod indissolubile sit. ut
sapra vidimus: nemo autem concedet,
quod Pontifex possit impedire transitum
a matrimonio rato ad Religionem, cum
prædictus transitus firmetur tot exemplis
Sanctorum, tam excellentibus Patrum prae­
coniis, et antiqua adeo traditione, sicut §
praecedenti ostendimus: ergo quod solemnis

professio dissolvat matrimonium ratum,
non est ex sola Ecclesiastica institutione.
(hi«rZo, et urgentius, quia si dissolutio ma­
trimonii rati est ex dispensatione Pontifi­
cis, oportet designare canonem, aut Conci­
lium, in quo Pontifex id decreverit : sed
hæc designari non valent : ergo. Probatur
minor, quia primus Pontifex, quem inve­
nimus hanc materiam attigisse, est Euse­
bius Papa et Martyr, qui Ecclesiam regebat
anno 309, et cujus hoc decretum refert
Gratianus cap. Desponsatam, 20. quæst. 2. Ofil,JU·
Desponsatam puellam non liceat parentibus
alii viro tradere ; licet tamen illi monaste­
rium, si voluerit, elicere. In quo canone non
nova aliqua lex statuitur, sed quæ in Eccle­
sia jam vigebat, proponitur ; id quippe de­
notat verbum licet, ut ex usu aliorum Ca­
nonum constat.
69. Dicendum est secundo, professionem^^
solemnem non dirimere matrimonium ra- sio.
tum jure naturæ. sive ex natura, et efficacia
ipsius professionis. Sic ex Authoribus num.
67 relatis docent Ledesma conci. 2, Gonet1^^'"’
conci. 1, Cornejo conci. 1, Sanchez,
lius. et alii fere omnes, exceptis his, quos'Basii. '
num. 74 referemus. Idem tuentur omnes,
qui docfr.it professionem solemnem dissol­
vere matrimonium ratum ex solo jure ec­
clesiastico, ut vidimus num. 72.
Probatur, quia si matrimonium ratumn^uu“^j
dissolveretur jure naturæ per professionem
solemnem, non esset ex natura sua indisso­
lubile : consequens est falsum, ut liquet ex
dictis num. 67. Ergo matrimonium ratum
non dissolviturperprofessionem solemnem
naturali jure, sive ex natura, et efficacia
ipsius professionis. Probatur sequela, quia
illud vinculum ex natura sua non est indis­
solubile, quod potest per aliquid aliud ex
natura sua dissolvi : ergo si professio so­
lemnis ex natura, et efficacia sua dissolvit
matrimonium ratum, sequitur quod istud
non sit ex natura sua indissolubile. Et de­
claratur exemplo ; nam si matrimonium
ratum dissolveretur naturali jure, sive ex
natura rei. per hæresim, aut fornicatio­
nem, non esset jure naturali indissolubile,
siquidem haberet causas, per quas natura­
liter dissolveretur : ergo idem dicendum
est,si per professionem solemnem dissolvi­
tur jure naturali, sive ex natura, et effica­
cia ipsius professionis.
Confirmatur, quia ut professio solemnis Confir­
ex natura sua dissolveret matrimonium matio.
ratum, opus erat, quod inter matrimonium

:·
■

S? <2

•·

■

****

t·

•

-Λ

'•ί

1 i '·Λ

’* * ί*

370

DE STATU RELIGIOSO.

ratum, et subsequentem professionem solemnem daretur aliqua oppositio ex natura
uiriusque, quatenus attentis eorum naturis,
non possent simul in eodem subjecto con­
jungi : atqui talis oppositio non datur :
ergo professio solemnis ex natura, et
efficacia sua non dissolvit matrimonium
ratum. Probatur minor, quia inter matri­
monium consummatum, et sequentem pro­
fessionem solemnem non datur oppositio ex
natura rei, quinimo prædicta duo recte in
eodem subjecto componuntur, ut patet
quando conjuges post matrimonium con­
summatum ex mutuo consensu profitentur
religionem ; non enim per professionem
solemnem dissolvunt vinculum matrimo­
nii : ergo nec inter matrimonium ratum,
et perfectionem solemnem datur oppositio
ex natura rei. Palet consequentia, tum a
paritate ; quippe matrimonium ratum, et
matrimonium consummatum sunt ejusdem
speciei. Tum a fortiori ; matrimonium
enim consummatum est aliquo modo ma­
jus vinculum ; quod tamen componitur
cum perfecta traditione, quæ fit in profes­
sione solemni.
Tron-a
Dicendum est tertio, matrimonium
elosio. ratum dissolvi per solemnem professionem
jure divino, sive ex concessione Christi
Domini, qui in favorem professionis solem­
nis disposuit quod matrimonium ratum per
eam dissolveretur. Pro hac conclusione
merito referuntur qui primam assertionem
tuentur, ut vidimus numero 6Ί. Nam etsi
eorum aliqui doceant, matrimonium ratum
dissolvi ex natura rei per professionem so­
lemnem, nemo tamen eorum negat, quod
hujusmodi professio prædictum effectum
habeat etiam ex institutione Christi Do­
mini
FondaProbatur breviter ex hactenus dictis :
mentum, quoniam professio solemnis dissolvit ma­
trimonium ratum, ut est certum apud om­
nes Catholicos, et § 1 ostendimus : sed
hunc effectum non habet ex jure ecclesias­
tico, ut constat exprima assertione ; nec ex
jure naturali, ut ex secunda liquet : ergo id
habet ex jure divino, sive ex Christi Domi­
ni aulhoris institutione. Probatur conse­
quentia a sufficienti partium enumeratione;
nam prædictum effectum debet habere ex
aliquo jure, vel ecclesiastico, vel naturali,
vel divino.
matïo
Confirmatur primo ; nam quod professio
prima solemnis dissolvat matrimonium ralum,est
traditio Apostolica, idest derivata a Christo

Domino per Apostolos ad Ecclesiam, ut
constat ex dictis § 1. Ergo vis, et efficacia,
quam professio solemnis habet, ut matri­
monium ratum dissolvat, est a Christo Do­
mino authore.
.
Confirmatur secundo ; nam olim in lege
Mosaica libellus repudii dissolvebat vinculum matrimonii ; id autem non fiebat ex
lege aliqua humana, nec ex jure naturali,
sed ex dispositione divina : ergo parilerex
institutione divina est. quod in lege gratiae
professio solemnis matrimonium ratam
dissolvat.
71, Sed oppones : Christus Dominus est ‘A.«·
Author status religiosi,ut statuimus dub. 2.
Sed status religiosus in sua communi ra­
tione non habet, quod matrimonium ratum
dissolvat: ergo professio solemnis, qua
prædictus status constituitur, non habeat
dissolvere matrimonium ratum ex institu­
tione Christi. Probatur minor, quia status
?
religiosus potest constitui per vota simpli­
cia, ut supra num. 8 statuimus : atqui vota
simplicia non dissolvunt matrimonium ra­
tum, ut liquet ex dictis num. 66; ergo status
religiosus in sua communi ratione non ha­
bet. quod matrimonium ratum dissolvat.
Respondetur concedendo præmissas pri­
mi syllogismi, et negando consequentiam,
quia licet Christus Dominus sit Author sta­
tus religiosi, qui vel contrahitur per spe­
cies, vel determinatur per diversos modos
votorum simplicium, et professionis solem­
nis; nihilominus privilegium dissolvendi
matrimonium ratum non concessit statui
religioso in ea communitate considerato,
sed determinatæ speciei, vel modo status
religiosi per professionem solemnem ; quia
hic est status religiosus perfectissimus, alter
vero non est ita perfectus, ut diximus num.
48, cum seq. Quod autem sic disposuerit,
innotescit nobis ex ipsa traditione et praxi
Ecclesiæ; nam professio solemnis dissolvit
matrimonium ratum, secus vero vota sim­
plicia, ut constat ex dictis § pr.rced.
Adde ex Enriquez lib. 12, capite 5, numero3,et in Glossa littera N, Christum Do­
minum expresse, et exercite instituisse
statum religiosum perfectissimum, qualis
consurgit per professionem solemnem. Id­
que liquet primo ex ipsius verbis : .Sitii
perfectus esse, vade, et vende omnia, qux ha­
bes, et da pauperibus : quibus significavit
abdicationem dominii,et proprietatis,quam
non important vota simplicia, etiam in sa­
cra Societate emissa, sed sola solemnis
professio.

DISP. I, DUB. V.

professio. Liquet deinde ex eo, quod dece­
bat primos illos, quos Dominus ad statum
religiosum vocabat, Apostolos videlicet,
esse perfectissime religiosos, quales sunt
solemniter professi. Sub hoc autem gradu
potuit Ecclesia, authoritate ipsius Christi,
eam votis simplicibus non importantibus
perfectissimam hominis traditionem, quos­
dam facere veros religiosos, quin prædicta
vola dissolvant præcedens matrimonium
ritom, sicut nec excludunt proprietatem,
idque exemplo declarat prædictus Author,
id quem Lectorem remittimus, ne in re
non multum necessaria immoremur.
§ HL

Referuntur sententiæ contrariée·.
[Ç. 72. Adversus primam, et ultimam as[^■■■ertionem sentiunt plures Aulhores, qui
I decent matrimonium ratum solo jure eccle- - .iislico dissolvi per professionem solemnem. Ita Hostiensis, Joannes Andreas, et
Antonius de Butrio in cap. Ex publico, de
fc: confers. conjug. Medina de continentia satteï.iTjr. hoinin. lib 5, cap. 86, Suarez tom. 3,
-^ ItRtlig. lib. $,cap. 23, num. 20, Vasquez
Î A J ’ _ · 1 A*
MV
*
. ·»
ta 1, 2, disput. 165, cap. 7. Lessius lib. 2, c.
41,rfuô. 8, Gaspar Hurtado disp. 8, de ΜαIrini, difficult. 4, num. 17, Ochagavia tract.
1, çfwst. 5, num. 8, Perez disp. 20, sect. 3,
num. 10, et alii plures ex Recentioribus.
Pro qua sententia, suppositis hactenus dic­
tis in hoc Tractatu, pauca, parumque ur­
gentia occurrunt, quæ diluamus.
Arguitur tamen principali hujusopinio:E~-nismotivo, quia professio solemnis dirimii
■ matrimonium ratum, quatenus est votum
solemne. vel ratione solemnitatis : atqui
«lemnitas est de jure ecclesiastico, utpote
invecta ex Ecclesiæ institutione, sicut Bo­
nifacius VIII, et Gregorius XIII difliniernnl locis num. 51 et 55 , relatis : ergo
quod professio solemnis dirimat matrimoninm ratum, est ex solo jure ecclesias­
tico.
Confirmatur primo,quia professio solem** nis, et vota simplicia constituentia religio­
sam statum jure divino sunt ejusdem pror­
sas rationis, et solum differunt penes
diversos effectus, quos habent ex Ecclesiæ
constitutione : sed vota simplicia consti­
tuentia statum religiosum non dissolvunt
juredivino matrimonium ratum, alias is­
tud dissolveretur per vota simplicia emis-

sa in Societate, quod est omnino falsum,ut
constat ex dictis num. 66. Ergo vola solem­
nia non dissolvunt matrimonium ratum
ex jure divino, sed ex ecclesiastica consti­
tutione.
Confirmatur secundo ; nam jus divinum Secun·
a tempore Christi Domini mansit omnino
immutatum. Sed hoc, quod est matrimo­
nium ratum solvi per vota religionis, non
mansit omnino immutatum ·. ergo signum
est quod dissolutio matrimonii rati per
vota religionis, quæcumque illa sint, non
est ex jure divino. Probatur minor ex
facto D. Theclæ, Alexii, et aliorum,qui fue­
runt solemniler professi ; et tamen per vo­
tum continentiæ dissolverunt matrimo­
nium ratum, quod aliter nunc in Ecclesia
contingit : ergo, etc.
Confirmatur ultimo, quia nullum tale Tertia,
jus divinum extat in Evangelic, aut in alia
Scriptura canonica ; ergo sine fundamen­
to dicitur,quod professio solemnis dissolvit
matrimonium ratum jure divino.
73. Ad argumentum respondetur reco- satisfit
lendo doctrinam traditam dub. -1, et præ- mento.
sertim num. 54, ubi diximus aliud esse so­
lemnitatem, aliud essentiam professionis,
quæ ab illa denominatur solemnis. Illa est
formula, ut ista legitime fiat ; quam for­
mulam Ecclesia instituit,potestquemutare :
sed professio consistit in votis omnino ab­
solutis, et completis per traditionem per­
fectissimam ex parte se tradentis, et per
acceptationem alicujus superioris Dei no­
mine acceptantis, ut loco citato fusius os­
tendimus. Quo supposito, negamus majo­
rem ; quia professio quæ denominatur
solemnis, non habet dissolvere matrimo­
nium ratum ratione solemnitatis, aut de­
nominationis passivæ ; sed per privilegium
Christi concessum talis professionis essen­
tiæ, nempe votis omnino absolutis, et tra­
ditioni omnino perfectæ, quibus homo se
Deo offert, et consecrat in Religione. Et sic
concesso absolute, et absque distinctione,
solemnitatem votorum esse ex Ecclesiæ
institutione, ut Bonifacius VIII, et Grego­
rius NUI pronuntiant, negamus quod pro­
fessio solemnis dissolvat matrimonium ra­
tum ex solo jure ecclesiastico. Declaraturque , et firmatur hæc responsio exemplo
matrimonii; hujus enim solemnitatem, seu
formulam, qua legitime fit, Ecclesia de fac­
to instituit ; et tamen illa major indissolubilitas, quam habet matrimonium, prout i
Christo Domino est elevatum ad rationem

·'

.t

» '

M

jit

DE STATU RELIGIOSO.

Sacramenti, non est ex jure ecclesiasti­
co, sed ex institutione divina.
Ad primam confirmationem negatur ma’-.nfir -’or ’ °PPos*tuin cn‘m constat ex dictis dub.
raitioni. 4, ad quod Lectorem remittimus, ne actum
agamus.
Dilniiar
Ad secundam negamus minorem ; nun­
secun­
di.
quam enim in Ecclesia auditum est, quod
matrimonium ratum non dissolvatur per
professionem solemnem, vel quod dissol­
vatur per sola vota simplicia, ut liquet ex
dictis § 1. Nec minoris probatio urget, quia
sine fundamento dicitur, D. Theclam, D.
Alexium, et similes non fuisse religiosos
perfectissime, hoc est solemniter profes­
sos ; quid enim obstat, ne dicamus fuisse
religiosos eo modo, quo Apostoli religiosi
fuerunt ‘? Præsertim cum ex natura rei ad
talem statum necessarium non sit vel vi­
vere in aliqua communitate, vel profiteri
certam regulam, vel habere positivam, et
expressam Ecclesiæ approbationem, ut li­
quet ex dictis dub. 3, per totum. Unde lon­
ge verosimilius est, Theclam ab Apostolo
Paulo a nuptiis vocatam duxisse religiosam
vitam eo perpetuitatis, et firmitatis vincu­
lo, quo illam sectabantur Apostoli, juxta ea
quae diximus num. 71. Idemque de S. Alexio, et quibusdam aliis, extraordinario
Spiritus sancti motione a nuptiis ad vitam
religiosam attractis dicendum est.
RtspoUltima confirmatio nihil evincit, et fa­
sm
vet haereticis impugnantibus sacras tradi­
ad
leniam.
tiones ; unde his, et illi respondemus, plu­
ra a Christo per Apostolos fuisse Ecclesiæ
revelata, quæ non continentur in verbo Dei
scripto, ut constat ex dictis num. 66, et
negat nemo Catholicorum.
Aha
74. Contra secundam nostram assertio­
opinio
conira- nem sentiunt Durandus. Covarruvias. Belna.
larminus, 8oto, Paludanus, Decanus Lovaniensis.etquidam alii ex Authoribus relatis
num.67; sentiunt enim, quod matrimonium
jure naturali, sive ex natura rei dissolvitur
Motiva, ρθτ professionem solemnem. Et probatur ;
nam solemnis professio ex natura sua habet
efficaciam ad dissolvendum matrimonium:
istud ergo per illam dissolvitur jure natu­
rali. Consequentia patet, et antecedens sua­
detur primo ; quia professio solemnis est
mors spiritualis, et civilis : ergo habet effi­
caciam ad dissolvendum spirituale animo­
rum vinculum, quale est matrimonium
ratum ; sicut mors corporalis habet effica­
ciam ad dissolvendum carnale vinculum
matrimonii consummati, ortum ex copula.

DISP.

Kes enim uni tradita nequit valido altori
Secundo, quia matrimonium ratum solum
wdi sine consensu prioris ; per matrimo­
est contractus, non voro traditio, et posses­
nium autem homo se tradit uxori, et e con­
sio rei ; hæc enim fit per copulam : e con­
verso; unde attenta natura matrimonii,
tra vero in professione solemni intervenit
noàiposset valide se religioni tradere, nec
perfecta hominis traditio, qua se Deo donat
spiritualem professionis mortem subire.
in religione : atqui subsequens rei traditio
Quod ergo professio solemnis sit mors spi­
habet efficaciam ad rescindendum contrac­
ritualis in ordine ad dissolvendum matri­
tum praecedentem, in quo traditio non in­
monium ratum, non habet ex suis propriis
tercesserat, ut patet in contractu venditio­
preciseconsideratis, sed ex constitutione,
nis ; si enim res uni vendita alteri postea
sal dispensatione divitia, ut supra expli­
vendatur, et tradatur, prior venditio res­
cuimus.
cinditur : ergo professio solemnis ex natu­
v- Ad secundani probationem negamus ma­
ra sua evacuat statum minus profecturmsed
x’ jurem, quia matrimonium ratum non est
per professionem solemnem constituitur
cera promissio, sed etiam traditio ; copula
status perfectior, quam per matrimonium
quippe non importat primam traditionem,
ratum : ergo illa habet efficaciam ad istud
sed usum rei traditæ, et sub dominio exisdissolvendum. Tertio, quia status perfectus
lenlis, alias licita non foret. Unde matrievacuat ex natura sua statum minus perfec­
Eonium ratum, quantum est ex natura
tum: sed per professionem solemnem cons­
aa, posset impedire ne homo ab illo resi­
tituitur status perfectior, quam per matri­
liret tradendo se religioni, nisi Deus huic
monium ratum: ergo illa habet efficaciamad
fiveret illius indissolubilitatem solvendo,
istud dissolvendum. Quarto, quia solemnis
st proxime dicebamus. Imo vero fieri pos­
professsio pugnat ex natura sua cum usu,
set, quod simul cum matrimonio rato con­
et actibus matrimonii : ergo pariter et cum
sisteret, sicut stat cum matrimonio conipso matrimonio; atque ideo semel posita
Hill
j
sammato,
ut ostendimus num. 69
in rerum natura habet efficaciam, ut illud
Ad tertiam respondetur, quod major non
destruat. Quinto, et ultimo, quia professio
mesi universaliter vera : tum quia fieri po­
solemnis ex natura sua habet efficaciam ad
test, quod per statum minus perfectum sit
dirimendum subsequens matrimonium:
alteri jus acquisitum, et consequenter quod
ergo illam habet ad dissolvendum matri­
praeludatur via ad statum perfectiorem :
monium præcedens ; id quippe paritatis
caa ratione servus nequit absque consensu
ratio convincere videtur.
domini statum religiosum profiteri, ut de­
75. Respondetur negando antecedens, adW-x·
cujus primam probationem dicendum est,1 ΛΒ' crevit Gelasius Papa Epist. 9, § Generalis
ttiam tpierelx. Et hoc modo, attentis natu­
in ea quidem assignari congruentiæ ratio­
ris rerum, matrimonium ratum, quo uxo­
nem ad hoc, quod Christus Dominus dispo­
ri acquiritur jus in virum, impediret istius
suerit matri monium ratum dissolvi per pro­
professionem, nisi Deus dispensasse! solfessionem solemnem,ut ex D. Thom. vidi- D.» readopraecedens vinculum. Tum quia fieri
i
mus n. 63. Sed prædicta ratio, seclusa vo­
valet, quod status minus perfectus cohaereat
luntaria Christi dispositione, per se solam
rimai tum perfectiori ; sicut status ReligioI
non convincit : tum quia licet ex supposi­
sicum statu Episcopi, et status matrimonii
tione, quod quis sit spiritualiter mortuus,
consummati cum statu religionis.
sive ab omnibus mundanis alienatus, ne­
Unde etiam patet ad quartam ; nam atqueat licite vivere quoad usum matrimonii;
tentis naturis rerum, matrimonium ratum
tamen posset vivere quoad vinculum, sicut
impediret solemnem professionem, atque
apparet quando post matrimonium con­
ileo et inhabilitatem, quæ professionem
summatum solemnem professionem emit­
consequitur in ordine ad actus matrimonii.
tit ; adest enim spiritualis professionis
Quod si consentiente uxore, vir profiteremors, quæ vinculum spirituale (cui accidit
ur, redderetur quidem illicitus matrimonii
simul carnale) matrimonii non dissolvit.
jius in ordine ad copulam, propter casti talis
Tum, et urgentius, quia si matrimonium
•otum ; sed tamen perseveraret matrimo­
ratum , et professio solemnis secundum
nii vinculum, sicut modo contingit quando
sibi propria considerentur, professio non
post matrimonium consummatum vir, con­
compararetur per modum mortis ad matri­
sentiente uxore, religionem profitetur. Unmonium,sed istud potius per modum impe­
de quod aliter in matrimonio rato nunc
dimenti irritantis compararetur ad illum.
Res

DUB. VI.
contingat, non est ex præcisa ratione natu­
ræ professionis, sed ex dispositione, et dis­
pensatione divina.
Ad ultimam constabit ex dicendis dubio
sequenti, et præcipue num. 85.

DUBIUM VI.
Quo jure solemnis professio dirimat sequens
matrimonium.

Supponit præsens difficultas, professio- supi­
nem solemnem non solum impedire, sed #1!ΙΛ.
etiam dirimere sequens matrimonium, sive
(et in idem redit) efficere quod sequens
matrimonii contractus sil et illicitus, et
nullus. Quæ suppositio est de fide ; nam
Concilium Tridentinum sess. 24, can. 9, CûHC.
sic diffinit : « Si quis dixerit, Clericos in Trid.
« sacris Ordinibus constitutos, vel Regu­
« lares castitatem solemniter professos
α posse matrimonium contrahere, contrac­
« tumque validum esse, non obstante lege
α ecclesiastica, vel volo, anathema sit. ·>
Quod olim jam statuerant Alexander III, Alex.
III.
in capite Meminimus, et Innocentius III, in Inuoc.
1Π.
cap. fin. qui Clerici, vel voventes, et Boni- Bonif.
vni.
facius VIII, in cap. unico, de voto in 6. Et Gratian.
similia, atque antiquiora decreta reperiun- “câjcï.
tur apud Gratianum 27, quxst. 1. Imo vero
religiosi, qui post solemne castitatis votum
contrahunt matrimonium , præterquam
quod graviter peccant, et nihil efficiunt,
sunt ipso factoexcommunicati.ut decernitur
in Clementina unica de affinitate,et consan­
guinitate, part. 1, quam explicat Cajet, in
Summa, verbo Excommunicatio, cap. 47.
Sed dubium est (præcedenti satis affine), PunftU3
quo jure in hoc casu dirimatur matrimo- difficulnium? Consulto autem in titulo utimur ,a,i5·
illo complexo, professio solemnis: tum ut
considerationem determinemus ad votum
constituens religiosum statum, præscindendo a voto solemni sacris Ordinibus su­
peraddito: tum ut denotemus aliquid præ­
ter votum castitatis, traditionem videlicet
perfectam, sine qua professio solemnis mi­
nime consistit, quaeque voce voti non sic
exprimitur, sicut vocabulo professionis.
His suppositis

DE STATU RELIGIOSO.

Peru

Priou
conclu­
sio.

t
.J

Divi Thomx sententia defenditur.

76. Dicendum est primo, professionem
solemnem non solo jure Ecclesiastico diri­
mere sequens
matrimonium. Hanc asserFunda,
inentnm. tionem docent omnes Authores num. 77
Ctwii. referendi, illamque non obscure insinuat
Trideni. Concilium Tridentinum canone proxime
relato, ubi affirmat. Clericos constitutos in
sacris Ordinibus, et Regulares solemniter
professos invalide contrahere matrimo­
nium, obstante lege Ecclesiastica, vel voto ;
ubi lex Ecclesiastica refertur ad Clericos,
et votum ad regulares : hoc autem addita­
mentum superfiuum foret, si Regulares sola
lege Ecclesiastica redderentur inhabiles ad
matrimonium, sicut et Clerici ; tunc quippe
isti, et illi eadem, unaque lege Ecclesias­
tica impedirentur : sensit ergo Concilium
vim professionis solemnis ad dirimendum
sequens mairimoniiim derivari ex altiori
radice.
Hathb
Deinde probatur ratione, quia professio
solemnis ex eodem jure habet dissolvere
præcedens matrimonium ratum, et diri­
mere sequens matrimonium : sed dissolvit
præcedens matrimonium non solo jure
Ecclesiastico : ergo non ex hoc præcise
jure habet dirimere sequens matrimonium.
Consequentia patet, et minor constat ex
dictis n. 67. Major autem -est certa apud
Adversarios, qui dicunt, professionem so­
lemnem sortiri utrumque illum effectum
ratione solemnitatis.
Confir­
Confirmatur, et declaratur; nam majus
mator.
quid est, quod professio solemnis dissolvat
præcedens matrimonium ratum, quam
quod dirimat sequens matrimonium : ergo
si primum illud habet non ex sola extrin­
seca lege Ecclesiæ sic disponentis, sed
aliunde, ut loco citato statuimus, idem di­
cendum est de secundo effectu. Consequen­
tia patet, et antecedens facile ostenditur:
tum generali inductione, quippe difficilius
est rem exislentem, atque in se confirma­
tam destruere, quam primam ejus produc­
tionem impedire. Tum exemplo voti so­
lemnis castitatis sacris Ordinibus adjuncti,
quod dissolvit sequens matrimonium; et
tamen non dissolvit matrimonium prius
contractum. Majus ergo est, quod pro­
fessio solemnis dissolvat matrimonium
præcedens, quam quod subsequens diri­
mat.

DISP. I,

Ad hæc, si professio solemnis dirimit se-' j/ >
Probatur ratione D.TIiom. locis proxime
quens matrimoirum ex sola Ecclesiastica4*1**44 :‘.relatis; quia homo per professionem solemλμυιΓ/καΙλ Itradit
t·<1 rl > i in
i vi nfilifFiAiTlfi·
n nem so Deo «perfecte
religione:
lege, oportet designare primam hujus legis
n' ergo professio solemnis ex natura sua red­
existentiam: id autem fieri non valet,
dit hominem inhabilem, ut se uxori tradat
quippe ante omnem Pontificiam legem a
in matrimonio. Antecedens constat ex dic­
temporibus Apostolorum vis hæc matrimo­
tis num, U et 39, cum sequentibus. Et con­
nium dirimendi convenit professioni sor
sequentia facile ostenditur; quia res uni
lemni. Quod satis express;* significatur in
cap. Si quis sacro, 27, quxst. I, ubi contra­
i perfecle tradita, et sub ejus dominio exishentes post votum solemne, verbo Domini
! lens, nequit alteri valide donari, el in ejus
dominium venire. Quod declaratur exem­
separantur. Et in cap. Ne aliqua, eadem
causa, et quxst. sic contrahens vocaturoiMplo: nam ideo matrimonium ratum jure
ter Christo. Sed quia veritas hujus assertio­
naturali divino dirimit sequens malrimoI ilium, quia homo per primum matrimo­
nis a fortiori constabit ex his, quæ pro se­
quenti dicemus, idcirco immorari non
nium se tradit uxori, atque ideo inhabilis
oportet in ea magis confirmanda.
redditur, ut alii uxori se tradat per alterum
I
77. Dicendum est secundo, professionem
I m.itrimonium : atqui homo per professio­
solemnem dirimere sequens matrimonium c-X I nem solemnem se Deo perfecte tradit in re­
jure naturali di vino, hoc est fundato in ipsa
j ligione: ergo ex hoc ipso fit inhabilis jure
natura solemnis professionis, ab eaque
j divino naturali, ut se tradat uxori per ma­
exacto. Sic docet Angelicus Præceptor inO nt
trimonium, et consequenter solemnis pro­
4. dist. 38, quxst. 1. artic. 2, quxstiunc. 3,
fessio ex natura sua dirimit matrimonium
et artic. 3, quxstiunc. 3, et quodlib.3, artic.
posteam contractum.
18, et quodlib. 10. art. 11 ad 1, et in hac
Explicatur ulterius ex dictis dub. prxee2, 2, quxst. 88, art. ", Q et 11, cui subserij j dtrdi;quia si non intervenisset privilegium
bunt Capreolus in 4, distinet. 33, articuloc&4
Christi Domini faventis professioni so1, conclus. 2 et 3, et artic. 3 ad 1. Scoti
lemni. sed hæc, et matrimonium ratum in
contra 2, Deza ibidem, art. 3, notab. 4, Tursua præcise natura relinquerentur, matri­
recremata in cap. Presbyteris, distinct. 27, treil monium ratum præcedens dirimeret jure
et in cap. Sicut bonum, 27, quxst. 1. Cajenaturali sequentem professionem, quia per
tanus (contra ea, quæ prius scripserat in
matrimonium ratum præcedens traderetur
hac 2, 2, quxst. 88, artic. 11), in opusc.
homo uxori, et subinde non posset se alteri
quxst. 24, disputans an Papa possit dispen­
tradere contra jus uxori quæsitum. Constat
sare cum Sacerdote Occidentalis Ecclesiæ.
autem, quod homo per professionem so­
et Sylvester verbo Votum 4, quxst. 5, Solo5^
lemnem se Deo perfecte in religione tradit,
in 4, distinet. 38, quxst. 2, art. 2, Petras
et cum ipso contrahit quasdam spirituales
Soto lect. 5, de Matrim. Joannes a S. Thom. r£.
nuptias. Ergo professio solemnis antecedens
in hac 2, 2, disputatione 29, artic. 15 et 19, ££
ex natura sua reddit hominem inhabilem
Gonet de Matrim. disput. 9, artic. 2, Labatis» I ad postea contrahendum matrimonium, ilin eodem tract, disput. 6. dub. 8, Ledesma
ludquedirimit.Si enim matrimonium, ra­
in addit, ad 3 part, quxst. 53, artic. 2, Syl­
tam antecedens, quia traditio hominis est,
vius ibidem, dub. 2. Joannes de la Craz
' dirimeret ex naiura sua sequentem profes­
quxst. 4 de Matrim. artic. 3, dub. 5, Can- cru I sionem solemnem sibi relictam, quare so­
didus disquisit. 28, artic. 4, dub. 2, N. Cor-£’^
lemnis professio præcedens, cum traditio
nejot/e Malrim. disput. 7, dub. 9, Aragonan?»
hominis sit, non dirimeret ex natura sua
2, 2, quxst. 88, art. 7, et alii Thomiste,
subsequens matrimonium?
quibus suffragantur D. Ronavent. in4,dist.^
78. Respondebis, quod licet professio so­
38, artic. 1, quæstione 2, Durandus e/idcm&a»·
lemnis sit aliqua hominis traditio, non ta­
dist. quxst. 1, num. 9, Thomas Sanchez, at
men omnimoda, et totalis ; unde ex natura
num. 87 videbimus, Henriquez lib. 12. de h-à
sua locum relinquit, ut homo ulalur facul­
Malrim. cap. 5, num. 3, Valentia 2, 2, disp.
tate naturali ad contrahendum valide ma­
6, q. 6, punct. 5, § Est igitur, et § Altero
trimonium. Sicut servus, sive emptitius,
igitur modo, et in 3 part, tract, de Matrim.
sive voluntarius, traditur Domino, manetdisputatione 10, quxst. 5, punct. 93, Torre-t-4
que sab ejus potestate ; et tamen potest ma­
blanca lib. 2, pract. cap. 13, sect. 2, Lean- UJÎ
trimonium contrahere. Et similiter (quod
der de Matrim. disp. 12, quxst. 2, et alii.
Probatur

DUB. VJ.

375

magis accedit ad rem præsentem)in suscep­
tione Ordinis sacri Jiomo traditur Deo, et
ad cultum ejus consecratur per solemne
castitatis votum ; quo non obstante, si Ec­
clesiastica lex non adesset, posset contra­
here matrimonium.
Sed contra hoc est, et explicatur amplius Confu·
robur rationis D. Fhomæ; quoniam res
uni tradita, et sub ejus dominio existons
nequit alteri tradi, nec sub eadem ratione,
nec secundum ratiorrem praecedenti tradi­
tioni, atque dominio contrariam ; id quippe
repugnat naturali juri consequenti tradi­
tionem, et dominium. Unde quia servus,
sive emptitius, sive voluntarius, traditur
Domino, et est sub ipsius potestate quoad
opera,ita ut Dominus possit eo uti quantum
ad omnem usum prudentem, et sibi utilem ;
propterea servus nequit se alteri traderein
ordine ad hæc eadem opera, nec in ordine
ad aliquod aliud, quod legitimum domini
jus impediat in ordine ad prædietum usum ;
idque ratio naturalis dictat, supposita ser­
vitutis introductione. Constat autem, quod
homo per professionem solemnem traditur
Deo, non utcumque, sed in ordine ad ser­
vandam.omnimode castitatem, cujus per­
petuum votum in ipsa professione includi­
tur : constat etiam, quod traditio in matri­
monio facta concedit uxori jus in corpus
hominis ad usum professioni religiosæcon­
trarium. Ergo homo solemniter professus
ex natura ipsius professionis redditur inha­
bilis ad contrahendum valide matrimo­
nium ; et consequenter praedicta professio
jure naturali illud dirimit. Per quod facile
diluuntur exempla in contrarium adducta ;
nam quod servus se tradat uxori ad usum,
et finem matrimonii, non est contrarium
præcedenti traditioni in ordine ad opera
servilia, unde una traditio non dirimitur
per aliam : quod aliter, ut diximus, contin­
git in professione solemni, et subsequent!
matrimonio. In susceptione etiam Ordinis
sacri solum fit traditio hominis ad cultum
Dei, quæ ex natura rei cohæret cum alia
traditione ad finem, el usum matrimonii,
ut patet in Sacerdotibus veteris legis; el
votum castitatis tali ordinationi superaddi­
tur ex sola extrinseca Ecclesiæ constitu­
tione. At essentia professionis solemnis in­
trinsece importat traditionem hominis
perfectam, factam Deo determinate in or­
dine ad custodiam castitatis firmatam per­
petuo voto in eadem professione essentiali-

L

376

DE STATI’ RELIGIOSO.

ter incluso. Unde non relinquit in homine . castitatem, sed magis vacare speciei conser­
facultatem, ut traditionem per matrimo­
vationi, et augmento; quod ultronei arri­
nium valide exercere possit.
piunt hæretici, ut votum perpetuæcastitatis
eushx ~θ· Kespondebis secundo ex doctrina
impugnent. Sed fides, quæ in altiorem, et
8·» Soarii lom. 3, de Relig. lib. 2, cap. 8, num.
supernaturalem finem colliniat, altius quid
9, jus contrahendi matrimonium non tam
docet, expedire videlicet in ordine ad præ­
esse individui, quam totius naturæ, cum
dictum finem, quod quis voto castitatis per­
ordinetur ad conservationem totius speciei.
petual se castret propter regnum cæierum;
Et ideo licet homo queat pro sua voluntate
idque pr.estdl homo excludendo a se potes­
matrimonium non contrahere, nec illo uti,
tatem contrahendi matrimonium, el se Deo
idque solemni voto firmare; nihilominus
tradendo perfecte ad servandam castitatem.
non valet facultatem contrahendi matri­ i Tum denique, et ad hominem contra Sua­
monium a se penitus excludere sine aurium, quia si ut ipse vult, potestas hæc di­
thoritate puhlicæ potestatis. Hiec autem
rimendi matrimonium persequentem pro­
est penes Ecclesiam, præserlim supposita
fessionem convenit Eeclesiæ ex Dei conces­
elevatione matrimonii ad rationem Sacra­
sione (nec enim pure naturalis, aut civilis,
menti. Unde inhabililas hominis solemsed supernaturalis est), cur non ipse Deus,
et homo Christus Jesus Author religiosi sta­
niter professi ad contrahendum matri­
monium non est ex natura ipsius pro­
tus non concessit hanc vim perfeclæ om­
fessionis, sive ex jure in ea fundato; sed
nino traditioni in religione, sive professioni
provenit ex dispositione, sive statuto Ec­
solemni? Profecto potuit, et fecit utique
clesiae.
·
consulendo statum religiosum, et collau;
dando eunuchos spirituales ; hi quippe, si
I
i*aelnCæterum hæc responsio facile corruit ;
ltnr’ fatemur equidem, quod si Ecclesia nollet
omnino perfecte tales sini, privant se non
acceptare perfectam hominis traditionem
solum actuali matrimonii usu, et non so­
Deo in religione factam, prædicta traditio,
lum facultate illud licite contrahendi, sed
et professio minime subsisterent, neque ef­
etiam potestate absoluta, ut sic habeanl ma­
fectum dirimendi sequens matrimonium
jorem similitudinem cum eunuchis, qui vel
haberent. Sed dicimus, quod supposita
tales nati sunt, vel tales facti sunt ab ho­
prædicta acceptatione (ad quam ex natura
minibus. Unde professio solemnis secun­
rei non requiritur positiva, et explicita ap­
dum sua intrinseca, supposita Christi ap­
probatio Eeclesiæ, sed sufficit negativa,
probatione, et institutione, habet dirimere
sive non reprobatio, juxta superius dicta n.
sequens matrimonium independenter ab
24), ipsa professio solemnis ex suis intrin­
alia Ecclesiastica lege superaddita, et sibi
secis habet diri mere sequens matrimonium,
de novo convenienti.
licet alia adventitia, et ulterior Eeclesiæ
80. Confirmatur ratio superius factaexCafcdispositio non superaddatur. Unde exclusa
hactenus dictis ; quoniam ita comparatur
etiam omni lege Ecclesiastica (quæ tamen
solemnis professio ad sequens matrimo­
essentiam prædictæ traditionis perfectae in
nium. sicut comparatur votum simplex
rerum natura relinqueret), adhuc professio
castitatis ad sequentia sponsalia : sed hæc
solemnis haberet ex natura sua vim ad di­
jure divino naturali dirimuntur per votum
rimendum matrimonium, ob rationem su­
simplex castitatis antecedens : ergo illud
perius traditam. Id vero, quod in hac res­
etiam jure divino naturali dirimitur per
ponsione dicitur de facultate ablegandi a se
solemnem professionem antecedentem. Con­
potestatem absolutam ad contrahendum
sequentia patet a paritate. Et minor est
matrimonium, nullius roboris est. Tum
certa; nam cum supposito volo simplici
quia, si convinceret, eodem modo probaret
castitaljs, nequeat homo licite contrahere
hominem non posse privare seipsum facul­
matrimonium, ex hoc ipso redditur inha­
tate ad licite contrahendum ; quod tamen
bilis ad promittendum matrimonium futu­
est omnino falsum, et contra fidem : nam
rum ; nemo quippe potest promittere, else
hæc docet eum, qui votum castitatis vel
obligare ad rem sibi illicitam ; sponsalia
simplex emisit, peccare si matrimonium
autem sunt promissio futuri matrimonii.
contrahat. Tum etiam, quia consideratio
Præsertim cum facta collatione inter duas
prædictæ responsioni inserta procedit ex
promissiones, prior, et facta Deo debeat
principiis pure naturalibus, juxta quæ for­
prævalere contra secundam creaturæ fac­
san non oporteret consulere omnimodam
tam. Et ita docet D. Thom. in addit, ad 3D·
part.

DISP. I, DUB. VI.

pari, must. 53. art. 1 ml I ■ Major autem
ex iota terminorum explicatione facile
constat ; etenim votum simplex, et sponsa­
lia ex una parte conveniunt in ratione pro­
missionis; et ex alia parte professio solem­
nis,et matrimonium conveniunt in ratione
traditionis : ergo traditio facta per profes­
sionem soient nem ita comparatur ad tradi­
tionem sequentem per matrimonium, sicut
promissio facta per votum simplex castita­
tis comparatur ad promissionem factam
per sponsalia.
t<- 81. Sed objicies : nam si professio so’ temnis, quia traditio perfecta est, pugnat
ex natura sua cum traditione sequentis
matrimonii, illudque propterea dirimit,
sequitur quod etiamsi illa traditio Gal
absquespeciali castitatis voto, dirimat ma­
trimonium : consequens est falsum : ergo
ratio Divi Thomæ, quam hactenus expendi­
mus, non convincit. Minor, seu falsitas
consequentis facile apparet, quia prædicta
vis dirimendi matrimonium non convenit
cuilibet professioni, sed soli professioni
constituenti statum religiosum : atqui tra­
ditio facta sine speciali castitatis voto, non
constitueret religiosum statum, cum ad is­
tum tria vota substantialia necessaria sint,
ut docent communiter Theologi, et supra
statuimus num. 6. Ergo traditio facta abs­
que speciali castitatis volo non dirimet se­
quens matrimonium. Sequela autem osten­
ditur: nam si traditio perfecta pugnat cum
sequenti matrimonio, et illud dirimit, ideo
erit, quia per illam homo privat se sui do­
minio, illudque transfert in Deum, aut
religionem : constat autem ad hujusmodi
abdicationem, et dominii translationem
non requiri votum, sed sufficere volunta­
tem se tradendi ; hæc quippe si prodeat in
actum externæ traditionis, et a donatario
acceptetur, sufficiens est ad transferendum
dominium, ut in aliis donationibus liquet :
ergo si professio solemnis, quia traditio
perfecta est, dirimit sequens matrimonium,
sequitur quod licet absque speciali castitatisvoto fiat, habeat eundem effectum.
·, Respondetur negando sequelam, et sup­
positum illius, nempe quod possit dari tra­
ditio perfecta absque speciali castitatis voto;
fieri enim non potest, quod quisse perfecte
omnino tradat ad cultum Dei sine obliga­
tione perpetua ad tria specialia consilia,
obedientiæ, castitatis, et paupertatis, ut su­
pra n. 5 et 6, ex communi Patrum, et
Theologorum sententia statuimus. Porro
Salmant. Curs. theolog. torn. XII.

317

obligatio ad perpetuo servandam castitatem
provenit ex voto illius, vel explicito, vel
implicito (quæ differentia parum, aut nihil
refert), unde fieri non valet, quod homo se
Deo perfecte tradat, quin traditio hæc spe­
ciale castitatis votum includat. Et hinc fa­
cile constat ad sequelæ probationem, quia
traditio dirimens matrimonium debet esse
omnino perfecta, et in ordine ad servan­
dam perpeluo castitatem ; atterius quippe
rationis traditio, et in ordine ad alium fi­
nem non pugnat cum matrimonio, ut patet
in servo, qui cum traditus sit, et constitutus
sub domini potestate, valide tamen matri­
monium contrahit, ut diximus num. ~Î5.
Obligatio autem servandi perpetuo castita­
tem necessario claudit explicitum, vel im­
plicitum illius votum. Unde conditionalis
illa, <Si homo se perfecte Deo traderet, et ab
illo acceptaretur absque voto speciali castita­
tis, etc., complicatoria est, et se destruens.
Adde, traditionem non esse perfectam,
nec transferre dominium, nisi acceptetur,
ut etiam in humanis contingit. Christus
autem Dominus Author status religiosi non
acceptat, nec Eeclesiæ dedit potestatem ac­
ceptandi traditionem aliter faciam, quam
emissione trium votorum substantialium.
Unde si traditio fieret absque hujusmodi
votis, non haberet vim dirimendi matri­
monium, quippe quæ sine illis facta nec
perfecta esset, nec efficaciter transferret
dominium. Et ita de facto contingit. An
autem possit Deus aliter disponere sta­
tuendo, quod traditio utcumque facta, et
non acceptata, dirimeret sequens matri­
monium, difficultas est diversa, et hic non
necessaria. Ad quam affirmative respon­
dendum est : sed tunc traditio non dirime­
ret matrimonium jure divino naturali, hoc
est fundato in natura ipsius traditionis, id
enim ipsa non exigeret ; sed jure divino
positivo, quo Deus supra traditionis exigen­
tiam disponeret per eam dirimi subsequent
matrimonium, sicut dub. prxced. explicuimus, quod solemnis professio matrimo­
nium ratum dissolvit.

§ Ii­
Satisfit argumentis opinionis adverse.
82. Professionem solemnem dirimere sente
s a·
tia
subsequens matrimonium, non jure natu­ oppositi,.
rali, aut divino, sed sola constitutione Ec­
clesiastica, docent Altisiodorensis lib. Lo AUisio·.!.

5

CM »

378

DE STATI'

RELIGIOSO.

DISP. I,

DUR. VI.

37&

^4

•ai
?

x. «

/S·

*

I

■■■■

Sco: Summr, tract. 28, cap. 2, çti.rsG 3, Scotus
G»br- 1,1
ubi Paludanus
Gw™ qiixstionc 4, artic. 2, Supplementum Gabr.
ari. 2, Gerson trad. de Matrim. 1 part.
Heiirir.
Aior. Alphabet, lib. /, Henricus quodlib. 5, çuæst.
KasiL 28 el 38, Azof. tom. 1, lib. 12, cap. 6,
quxst ione 1, cum sequent. Basilius Pontius
lib. ~ de Matrim. cap. 22, num. 4, et in lib.
variar. quxst. 3. scholastica, cap. 4 et 5,
Pesantius in addit. ad 3 part. quxst. 53,
Lcsx disput. 1, Lessius lib.'2, cap. 40, dubit. 19,
Suirez
Rwic-a.Suarez turn. 3 de Relig. lib. 2, cap. 10, BoVHlalob.
'pe?érb’nacina de Matrimon. quxstione 3, punct. 4,
Villalobos tractat. 14, difficult. 7, Perez
disputat. 20, sect. 6, et alii plures.
^ro ?ua senlentia arguitur primo : quia
mentam, professio solemnis dirimit matrimonium,
quatenus solemnis est : sed solemnitas pro­
fessionis solo jure Ecclesiastico inventa est,
ut Bonifacius VIII, et Gregorius XIII, sæpius
allegati diffinierunt : ergo vis dirimendi
sequens matrimonium convenit professioni
solemni ex solo jure Ecclesiastico.
Coafir- Confirmatur, quia solemnitas voti conQUtlO. .....
. .. .
..
sistit m vi dirimendi sequens matrimo­
nium : ergo si solemnitas solo jure Eccle­
siastico inventa est. sequitur quod eo
tantum jure professio solemnis dirimat
matrimonium.
Sjlisfil
Respondetur argumento majorem solum
argurnenîo. verificari, si ly quatenus solemnis, reduplicet essentiam professionis consistentem in
perfecta traditione, et votis omnino perpe­
tuis, et absolutis, quæque de facto solemnis
denominatur a legitima formula, qua fit.
per Ecclesiam introducta; hujusmodi enim
professionis essentia vi sua dirimit sequens
matrimonium. Secus vero, si ly solemnis,
reduplicet formulam ab Ecclesia de facto
præscriptam, sub qua professio fieri debet;
hæc enim formula non est ratio formalis
dirimendi matrimonium, sed conditio, ut
professio legitime fiat, et in rerum natura
constituatur. Quo supposito, ipsa professio
per suam essentiam, sive intrinseca prædicata habet matrimonium dirimere. Et
•-deinde concessa minori, negamus conse­
quentiam absolute.
Ad confirmationem negamus antecedens,
Diluitur
confk- quia nec vis professionis solemnis est so­
inaiio.
lemnitas, nec solemnitas professionis in
hujusmodi vi consistit, sed solemnitas est
conditio requisita ad existentiam talis pro­
fessionis; importat enim formulam legiti­
mam, secundum quam professio fieri debet;
et ea supposita, consequitur, aut quasi con-

sequitur ad talis professionis essentiam,
quod habet matrimonium dirimere. Et hu­
jus responsionis terminos, et doctrinam in
ea inclusam superius jam exposuimus num.
52, cum seqq. et n. 73, quæ loca recolat
Lector, ne in eisdem explicandis actum
agamus. Videantur etiam I.edesma ubi sutoti
pra, m resp. ad 1 et 3, et Gonet in resp. ad 3,
et ad ultimum, qui licet huic argumento
aliter, aut aliis vocibus satisfaciant, non­
nullis tamen objectionibus, quæ adversus
nostram responsionem fieri possent, recte
occurrunt, et declarant quæ fuerit illorum
Pontificum sententia.
83. Arguitur secundo : quia si ob aliquam rationem votum solemne religionis, irn.
seu professio dirimeret ex natura sua ma-E<:“trimonium, maximequia importat hominis
traditionem factam Deo in religione : sed
hæc ratio est nulla : ergo professio, sive
solemne religionis votum non dirimit ex
natura sua matrimonium, sed solo jure
Ecclesiastico. Major constat ex dictis § pri­
ced. Minor autem ostenditur : tum quia vo­
tum, licet solemne sit, solum est promis­
sio : ergo votum solemne non habet matri­
monium dirimere ex eo, quod traditio sit.
Tum etiam, quia emittentes simplicia vota
in Societate se tradunt Deo, et religioni, ut
declaravit Gregorius XIII in Extravag. .U- Grs.
cendente Domino, aliter quippe religiosi XUL
ÏUL
vere non essent, ut idem Gregor, diffinit ;
et tamen eorum vota, adjuncta etiam tra­
ditione, non habent ex natura sua dirimere
matrimonium, nec illud anteGregorianam
constitutionem dirimebant : ergo ex eo,
quod professio solemnis traditionem im­
portet, non sequitur quod ex natura sua
possit subsequens matrimonium dirimere.
Confirmatur, quia omnia vota absoluta,
et perpetua castitatis sunt ejusdem speciei,
cum respiciant idem objectum, et sub eo­
dem motivo. sive sit votum simplex, sive
votum solemne sacris Ordinibus annexum :
sed certum est, quod alia vota non diri­
munt ex natura rei sequens matrimonium :
ergo idem dicere oportet de voto solemni
religionis.
Respondetur argumento concedendo se- Ocernquelam intellectam de traditione perfectissima cum votis trium consiliorum, qualem Btsl:
solemnis professio importat ; et negando
in eodem sensu minorem ; hujusmodi
quippe traditio ex natura sua reddit homi­
nem inhabilem, ut se ulterius uxori tradat
ad usum matrimonii. Prima autem mino­
ris

probatio non urget, sed ex æquivocationeprocedit, quia modo non loquimur de
votosolomni, ut praecise votum est, nec illi
sic præcisive considerato vim dirimendi
matrimonium attribuimus ; sed loquimur
de volo solem ni, ut est votum solemne re­
ligionis : quo pacto non importat solam
promissionem, sed etiam perfectissimam
traditionem, et utrumque vividius signifi­
catur per vocem, solemnis professio, qua
potius ob hanc rationem, quam voce votum
<.ilemne, in his dubiis communiter utimur.
Recolantur superius dicta a num. 4.
Ad secundam probationem negamus con­
sequentium, quia traditio, quam emittentes
simplicia vota in Societate faciunt, non est
perfectissima, sed limitata,et conditionata,
ut diximus loc. cit. et n. G6. Unde ex na­
tura rei non reddit sic voventes inhabiles
ai contrahendum matrimonium ; sed quod
de facto illud dirimat, provenit ex novo
jure Ecclesiastico per Constitutionem Gre­
garii XIII sæpe allegatam. Videantur quae
diximus num. 41.
Ad confirmationem, omittendo præmis·£· sas, negamus consequentiam ; quia etsi
omnia perpetua castitatis vota sint ejusdem
speciei in ratione voti praecisive considera­
ta (quod difficultati permittimus) ; nihilo­
minus possunt differre, el de facto diffe­
runt penes modos differentis perfectionis
sibi intrinsecos, et secundum hos diversos
modos possunt ex natura rei sortiri diver­
sos effectus, ul declaravimus a num. 48.
Nam votum simplex solum est promissio,
non vero traditio ; et si fuerit votum sim­
plex constituens statum religiosum, ut in
Societate accidit, non importat omnimo­
dam traditionem, sed limitatam, et conditionatam : quocirca sicut secum permittit,
ac retinet proprietatem, seu dominium di­
rectum rerum temporalium, ita et potesta­
tem absolutam, et proximam contrahendi ;
et quod de facto dirimat matrimonium, so­
lum est ex Ecclesiæ favore sibi supra pro­
priam exigentiam accidentaliter superad­
dito, ut constat ex dictis a num. 40. Votum
etiam solemne castitatis sacris Ordinibus
annexum nec convenit necessario ordina­
torum statui, posset quippe eorum proprius
.‘latus sine tali voto consistere ; nec impor­
tat omnimodam eorum traditionem, cum
retineant dominium : quocirca, quantum
est de se, non dirimeret matrimonium,
nisi Ecclesia sic ordinatos, et voventes red­
deret inhabiles ad contrahendum. Cætefis

♦

rum in solemni religionis voto, sive in
professione religiosi status, non solum da­
tur votum, seu promissio castitatis, sed
etiam intervenit hominis traditio, eaque
perfectissima, et absolutissima, atque eo­
dem modo a Deo per Ecclesiam, sive visi­
bilem superiorem acceptata ; et utrumque
(nempe promissio castitatis, et traditio ho­
minis ita absolute, et perfecte), convenit
essentialiter professorum statui ; quidquid
enim horum auferatur, jam destruitur con­
ceptus professionis, et solum relinquitur
emissio quædam inferior votorum, qualem
in Societate faciunt voventes post bien­
nium, et non sunt absolute professi, licet
religiosi sint, ut constat ex dictis num. 42.
Hic ergo major, et intrinsecus perfectionis
modus repertus in professione, seu solem­
nibus religionis votis sufficiens est, ut talis
professio ex propriis, et sibi intrinsecis ha­
beat vim dirimendi sequens matrimonium,
ut § prxcederdi ostendimus, licet prædicta
professio in conceptu specifico voti conve­
niat cum aliis votis. Nam eadem species
cum diversis modis intrinsecis potest ha­
bere ex natura rei diversos effectus, ut
exemplis explicuimus num. 49. Quibus alia
addimus : etenim fœmina, et vir sunt ejus­
dem speciei ; et tamen vir ob majorem in­
tra eandem speciem perfectionem potest
esse principium activum generationis, quod
fœminæ non competit. Lux etiam existens
in sole, et lux in aere existens specie con­
veniunt : et nihilominus certum est, quod
habent differentes modos, et effectus. Sic
ergo in proposito ad confirmationem dicen­
dum est.
84. Sed replicabis; nam sicut homo po-nepticatest per actum exteriorem se tradere Deo
cum voto castitatis, ita potest se tradere, et
in ejus speciale dominium venire per ac­
tum pure interiorem. Sed traditio hoc pos­
teriori modo facta non dirimit ex natura
sua matrimonium : ergo nec dirimit, licet
fiat priori modo, el consequenter professio
solemnis in tali traditione consistens non
habet ex propriis, et intrinsecis talem ef­
fectum, sed ex sola Ecclesiastica institutio­
ne. Utraque consequentia recte infertur ex
præmissis : et minor est certa, qaia tradi­
tio, et promissio pure interiores remanent
in ratione voti simplicis ; ubi enim fiunt
absque formula, sivesolemnitateextrinseca
(quam Ecclesia invenit, ut docent Bonifacius VIII, et Gregorius XIII. sæpius relati),
nequeuntdici professio, aut votum solemne,

380

DE STATU RELIGIOSO.

ut ex se liquet: votum autem simplex ex
natura sua non dirimit sequens matrimonium.Major autem probatur; nam quod ho­
mo se Deo tradat, et consecret hoc aut illo
modo,pendet ex ejus arbitrio; Deus veropotesteodem modo acceptare praedictam tradi­
tionem, sive fiat per actum exteriorem, sive
per actum pure internum ; et sive traditio
fiat immediate ipsi Deo, sive fiat mediante
Ecclesia, vel Religione, hæc quippe diver­
sitas nihil facit ad veram traditionem, et
specialem dominii translationem, atque ad
veram ejus acceptationem : ergo sicut homo
potest se Deo tradere per actus exteriores,
ita etiam potest per actus internos.
Et urgetur ·, nam si homo potest imme­
diate Deo vovere et Deus potest immediate
votum acceptare ; quare homo non poterit
se immediate tradere, et ab ipso acceptari,
in ejusque speciale dominium venire, licet
nulla exterior solemnitas nullaque accepta­
tio Ecclesiæ interveniat ?
Rrsion'
hanc replicam (quæest motivum Sco­
ti ubi supra contra fundamentum D. Tho­
mæ), respondetur negando majorem, quia
traditio, seu donatio non transfert effi­
caciter dominium in donatarium.nisi ab eo
acceptetur ; est enim quidam contractus,
qui proinde absque mutuo donantis, et donatarii consensu non perficitur: Deus autem
hujusmodi donationes non acceptat, nisi
per suos ministros visibiles ; et ideo ne­
quit fieri traditio hominis, de qua agimus,
quin Ecclesia, aut aliquis visibilis superior
illam acceptet. Porro Deum ita se gerere,
constat : tum quia Deus non suscipit pecu­
liarem curam gubernandi aliquam perso­
nam ; quod tamen faceret si acceptaret tra­
ditionem hominis sibi immediate factam,
sicut eam de facto suscipit superior religio­
nis. Tum quia Deus nec indiget, nec utitur
immediate bis rebus exterioribus absque
interventu causarum secundarum : unde
donationem hominis, quæ sibi immediate
fieret, ul otiosam, aut vanam repudiaret.
Tum denique, nam si quis vellet transféré
immediate in Deum vineam suam, triti­
cum, aut alias res exteriores, absque in­
terventu ministrorum Ecclesiæ, qui bona
Dei administrant, nihil ageret, nec talia
sub speciali Dei dominio constitueret ; alioquin prædicta bona nullius essent, nec in
talium ablatione furtum committeretur,
quæ sunt omnino absurda: eadem aulem
proportionalis ratio est de donatione sui
ipsius absque ulla visibili Ecclesiæ, vel su­

perioris acceptatione. Unde fieri non valet,
quod homo per actus pure internos se Deo
efficaciter tradat, et sui in eum transferat
speciale dominium. Per quod salis palet ad
majoris probationem. Augmentum vero
difficultatis non urget ob manifestam disparitatem ; nam votum solum est promis­
sio Deo facta, quæ eo ipso, quod illi placeat,
habet proprium effectum, nempe obligare
promittentem ad faciendum quod promi­
sit, quin Deus ex tali promissione habeat
novum, aut speciale jus in re, licet obligaie
possit promittentem, ut votum adimpleat.
Traditio vero, aut donatio, si vere talis, et
efficax est, transfert actu dominium rei in
donatarium, constituendo illam sub spe­
ciali ipsius regimine ; cumque Deus hanc
specialem regendi hominem curam non
subeat, sed visibili Ecclesiæ regimine uta­
tur, nequit homo se Deo tradere, nec ab
illo acceptari, nisi mediante Ecclesia aut
alio legitimo, et visibili superiore. Videan­
tur Sanchez lib. 7, de Matrimon. disput.
num. 13, et Suarez tom. 3, de Religion. UL. '
2, cap. 4, qui hanc communem Theologo­
rum doctrinam, et responsionem fusius
confirmant.
Addimus, quod licet prædicla objectio Aih
convinceret non repugnare hujusmodi tra- «ii·!
ditionem per actus pure interiores (qua
suppositione admissa, consequenter dicen­
dum esset hominem per eos fieri perfectis­
sime religiosum, et inhabilem ad matri­
monium contrahendum) : nihilominus de
facto, et secundum præsentem providen­
tiam rerum naturis magis connaturalem,
qua Christus Dominus instituit statum re­
ligiosum, aliter omnino contingit: neque
enim Deus hominem acceptat ad praedic­
tum statum, nisi obedientiam alicui supe­
riori promittat, in eoque, aut eo mediante
se tradat ipsi Deo, et acceptetur ab illo. Idque plane constat ex ipsa praxi, et commu­
ni Ecclesiæ sensu, quin aliud judicium,
aliamve rationem opus sit investigare, et
adjicere.
85. Arguitur tertio, quia vinculumsolem-Tew
nis professionis, et vinculum matrimonii.^
non habent inter se repugnantiam, sed "
sunt compossibilia : ergo solemnis profes­
sio ex natura sua non repugnat matrimo­
nio, nec illud dirimit, sed id præslat ex so­
la constitutione ecclesiastica. Consequentia
patet, et antecedens probatur, tum ex dic­
tis dub. prxced. ubi statuimus, quod pro­
fessio solemnis non dissolvit naturali jure
matrimonium

1

DISP. I, DUB. VI.
matrimonium ratum praecedens ; quod ne­
cessario faceret, si haberet repugnantiam,
qqI incompossibilitatom cum illo. Tum ex
communi, et certa sententia ; nam conju­
ges post matrimonium consummatum pos­
sunt ex communi consensu solemnem pro­
fessionem emittere, et constitui vere, et
proprie in statu religionis, retento vinculo
matrimonii :quod salis evincere videtur,
vincula matrimonii, et professionis nullam
inter se repugnantiam habere.
Codr- Confirmatur, quia si professio solemnis
Fili*
naturali jure repugnaret matrimonio, ilhidque dirimeret, in nullo eventu liceret
religiosis matrimonium contrahere : atqui
potest esse non solum licitum, sed etiam
debitum, quod matrimonium contrahant,
et generationi incumbant : ergo professio
solemnis non pugnat naturali jure cum
matrimonio. Probatur minor ; nam si spe­
cies humana ad eas angustias redigeretur,
ut in mundo solum remanerent Monachi,
et Sanctimoniales, deberent matrimonia
contrahere, et procurare prolem ; indivi­
dua quippe humanae naturæ tenerentur ad
eam sic conservandam, ubi aliter ipsi sub­
veniri non posset.
Respondetur argumento distinguendo, et
'<.·.) explicando antecedens ; et si sermo, aut
comparatio fit inter matrimonium antece­
dens, et subsequenlem professionem, ad­
mittendum est ; negari vero debet, si fiat
comparatio inter professionem anteceden­
tem, et subsequens matrimonium. Nam
sicut impotentia, quæ matrimonium præ­
cedit, illud dirimit ; impotentia vero, quæ
post matrimonium succedit, illud non dis­
solvit : ita proportionabiliter professio so­
lemnis dirimit subsequens matrimonium,
sed non dissolvit ex natura sua matrimo­
nium antecedens. Et ratio disparilatis est,
nam contrahens matrimonium tradit cor­
pus uxori, obligando se ad reddendum de­
bitum, et ad simul cohabitandum ; qui au­
tem supponitur solemniter professus, sive
Deo perfecte traditus ad caste vivendum,
nequii illam traditionem facere, nec talem
intentionem habere ; atque ideo nequit va­
lide contrahere, et jus Deo acquisitum au­
ferre : et consequenter fieri non valet, quod
vinculum præcedentis professionis cohæreateum vinculo subsequentis matrimonii.
Cæterum ubi matrimonium supponitur ra­
tum, aut etiam consummatum, fieri potest
quod unus conjugum ob crimen adulterii
amittat jus exigendi debitum , vel quod

381

ambo ox communi sensu cedant juri illud
petendi, el simul cohabitandi ; in quo even­
tu nihil est, quod impediat, ut ex pari
etiam consensu vitam religiosam solemni­
ter profiteantur ; et per consequens fieri
valet, quod vinculum matrimonii antece­
dentis componatur cum vinculo subséquen­
tes professionis. Idemque proportionabiliter accidit in exemplo proxime allato
impolentiæ comparatæmatrimonio antece­
denti, et subsequent!, ut facile consideran­
ti constabit. Probationes autem antecedentis
hanc tantum partem, quam concedimus,
evincunt ; nam in eis fit comparatio pro­
fessionis ad matrimonium antecedens, quod
contractum, et ratum jam supponitur. Per
quod etiam palet ad difficultatem quam n.
75 solvendam hoc loco reliquimus.
Ad confirmationem concedimus seque- Di rui un­
iam, si sermo fiat secundum praesentem, η·"?!'
et connaturalem rebus providentiam , et
Deus non dispenset in vinculo professionis,
in quo sensu negamus minorem. Ad cujus
probationem desumptam ex eventu adeo
metaphysico, potest admitti, quod in tali
casu tenerentur solemniter professi contra­
here matrimonium, et gignendae proli in­
cumbere ; sed hoc ideo esset, quia Deus per
prius dispensaret in votis solemnibus. prae­
cedentibus, vel ea irritaret ; constaretque
illis religiosis talis dispensatio, vel irrita­
tio ex eisdem angustiis, ad quas Deum re­
digere naturam humanam cernerent. Unde
non infertur , quod solemnis professio
praecedens, et perdurans queat cum sequen­
ti matrimonio componi ; sed infertur, quod
possit, Deo sic disponente, cessare, et ma­
trimonium non impedire.
Vel potest secundo , et forsan melius,
responderi negando, quod in eo eventu de­
berent , aut possent solemniter professi
contrahere, et dare operam generation i ;
namsicut qui totam suamsubstantiam dedit
pauperibus, non tenetur, nec potest in ca­
su extrenae necessitatis eis subvenire, sup­
ponitur enim nihil habere, per quod sub­
veniat : ita qui se Deo perfecte tradidit per
solemnem professionem , non obligatur,
nec potest in casu extrema? necessitatis spe­
ciei humanae illi per generationem succur­
rere ; quippe qui supponitur non esse suus,
sed Dei potius, mundo mortuus, et spiritua­
lis ennuchus. Quam responsionem tuentur
Durandus, et Paludanus in 4, distinet. 36, Durant).
quxst. 2, et Ledesma in addit, ad 3 part.j^csn.
quxst. 41, artic. 2, dub. unie, in resp. ad 9.

382

DE STATU RELIGIOSO.

Bcii»r.:i ïn eainque inclinat Bellarminus lib. 2 de
Monachis, cap. 32, ubi aliam affert ratio­
nem his verbis : « Ex quo intelligimus,
« non esse certam opinionem eorum, qui
« dicunt, si soli essent in mundo Monachi,
« et Sanctimoniales, debere eos conjungi
« matrimonio ad speciem conservandam ;
« possent enim ejusmodi credere mundi
α finem adesse, ac proinde non tenerentur
e votum violare, ut speciem propaga« rent. » Per quod solvitur motivum prio­
ri responsioni insertum. Quamvis, ut ve­
rum dicamus, nec istud Bellamini moti­
vum. quojam Durandus, efficax sit; quia
adhuc in illo eventu non valerent homines
certo judicare, quod instaret mundi finis ;
de illo quippe die nemo scit, neque filius
hominis ad revelandum ; possentque proin­
de dubitare, an praedestinatorum numerus
(quem tempora expectant), foret completus,
an per ipsos complendus.
Qwr’nrn 86. Arguitur quarto, quia in antiquis
battra. Ecclesiae temporibus votam solemne Reli­
gionis non dirimebat sequens matrimo­
nium : ergo signum est, quod illud non di­
rimit jure naturali divino, sed solum ec­
clesiastico post antiquiora illa tempora
introducto. Consequentia est manifesta, et
antecedens ostenditur; nam priscis illis
temporibus Monachi contrahentes matri­
monium excommunicabantur quidem, sed
fflS.non separabantur, ut constat ex Concil.
Chalcedonensi, ad. 15, can. 16, ubi dici­
tur : « Virginem, quæ se Deo consecravit,
a similiter et Monachum non licet nuplia« lia jura contrahere ; quod si hoc inventi
« perpetrantes, excommunicantur. » Et
paria decernunt Concil. Ancyranum can.
10, et Neocæsareense can. 1. Ergo antiquis
lelnporibus licet matrimonia solemniter
professorum fuissent illicita, tamen non
erant nulla.
nissoi- Respondetur negando antecedens; oppo',ur situm enim satis constat ex testimoniis al­
ii Basii,legatis n. 76, quibus addimus D. Basilium
in epist. 1, ad Amphilochium, ubi ait :
Canonicorum (hoc est, Religiosorum) for­
nicatio pro matrimonio non reputetur, sed
eorum conjunctio omnino divellatur. Et D.
D.Cbrys Chrysostom. epist.(j, ad Theodorum lapsum,
ubi inquit : « Honorabiles nuptiæ, sed te
« jam servare non convenit privilegia
e nuptiarum, quamvis frequenter hoc ip« sum nuptias voces. Ego tamen adulterio
C/ini-ii. « illud nejus existimo. » Et Concil. Turonense II, ante mille annos celebratum,

cap. 16, ubi statuit : α Si qui in monaste·
« rio conversi sunt, nullatenus exinde ha« beant licentiam vagandi, nec (quod ab<t sit) ullus eorum conjugem ducere;etsi
« uxorem duxerit, excommunicetur, et
« uxoris malo sociat® consortio, etiam ju« dicis auxilio separetur. * Antecedentis
I
vero probatio nihil evincit, quia continet
argumentum pure negativum ; siquidem
testimonium Concilii Chalcedonensis, quod
allegat, docet quidem Regulares contrahen­
tes excommunicandos fore ; sed non negat,
quod sint etiam separandi, sicut neque af­
firmat, quod eorum matrimonia sint vali­
da. Unde prædictum silentium nihil con­
tra nostram sententiam probat, quæ aliunde
habet testimonia sibi positive faventia. Alia
autem duo Concilia, quae referuntur, non
sunt ad rem ; quia non agunt de Religiosis,’
sed de Sacerdotibus, ut ex eorum lectione
constat ; sicut et quod alia sit ratio profes­
sionis religiosae, et alia voti solemnis sa­
cræ ordinationi adjuncti, ut vidimus nume­
ro 83.
;
Arguitur ultimo ; nam si professio solemnis jure naturali dirimeret matrimonium, non posset Papa dispensare cum so­
lemniter professo, ut matrimonium con­
traheret : consequens est falsum, siquidem
Papa circa hoc non semel de facto dispen­
savit : ergo, etc.
Respondetur concedendo sequelam, si Sci®.·,
sermo sit de dispensatione, ut solemniter
professus conservans statum solemniter
professi ducat uxorem ; est enim talis sta­
tus inconjungibilis ex natura rei cum se­
quenti matrimonio , ut supra vidimus :
quod sufficit, ut solemnis professio naturali
jure illud dirimat. Sed uberior hujus diffi­
cultatis discussio petit speciale dubium, et
fiet in sequenti.
§ IU.

Observatio appendix ad tria dubia prxcedentia.
87. Thomas Sanchez scriptor gravis est,
et in rebus moralibus habens non content- UaB
nendam authoritatem : unde oportet scire, te·^·
in qua fuerit opinione circa praecedentia 1^.
dubia, in quibus essentiam, atque effectus
professionis solemnis expendimus. Suarez
enim locis supra relatis, et qui eum se­
quuntur , illum pro se referunt contra
nos; et quidem merito, si ad quædam
verba

«
*

DISP. I, DUB. VI.

verbal vjus operibus assuta attendatur. Scd
oaod Sanchez cam Thomislis in hac parte
senserit, et quod contraria opinio ejus li­
bris inserta fuerit arte, aut malitia vel lypographi, vel alicujus alterius correctoris
veritati Thomisticæ pravo aiîecli, ex eis­
dem libris evidenter, ut credimus, ostendi
potest. Quod hic breviter præstare curabi­
mus.
Igitur prædictus Author lib. 7 de Matrimon. disp. 25, inquit : « Quæ sit dilferen« lia essentialis inter votam simplex, et
a solemne professionis, et in quo solemni« tas illa consistat ? » Et summarium dis­
putationis sic habet :
Refertur duplex sententia, η. 1 et 2.
In quo consistat solemnitas voti jux­
ta secundam sententiam, n. 3.
In hoc autem numero sic habet : « Se« canda sententia ait, votum solemne, et
i simplex ejusdem materiæ minime dif4 ferre per se et essentialiter, ex ipsius
« voti natura, et ratione, nec jure divino,
» sed solum accidentaliter, et extrinsece ex
t sola Ecclesiæ constitutione decernentis
< per votum solemne dirimi matrimonium
< subsequens, non autem per votum sim4 plex. » Et hæc est opinio Suarii, et alio­
rum D. Thomæ contraria. Prosequitur
summarium :

An in voto simplici sil traditio juxta
secundam sententiam, num. 4.
An sit tanti vinculi votum simplex,
quanti solemne, juxta eandem sen­
tentiam, n. 5.
An differant specie, retenta eadem
sententia, num. 6.
Proponitur sententia Authoris, n. 7.

Videamus ergo, quæ sit sententia in prxtoil dicto num. 7, relata. Sic habet : « Tertia
άώώ, sententia ait, votum solemne religionis
s
αί$·< consistere essentialiter in traditione ac­
uni
anîfr “ tuali dominii sui ipsius in manus Dei, et
nrei. tf manus eorum, qui vicem Dei tenent ; ac
in eo distare a voto simplici. » Pro qua
refert D. Thomam, et alios plures. Hæc
igitur est sententia Authoris. Tum quia sic
constat ex summario. Tum quia etiam
constat ex perpetuo, et uniformi stylo præ­
dicti Authoris : semper enim suam senten­
tiam proponit ultimo loco. Tum quia illam
sententiam latissime confirmat, quod non
praestat pro secunda. Unde verba, quæ
&ώζ

383

in calce prædicti numeri conglutinantur,
Quamvis autem, etc., ejus non sunt, sed al­
terius volentis ipsum corrigere, prout sua
referre putavit. Prosequitur summarium :

Castitas, paupertas, et obedientia sunt
essentialiter annexa religioni, n. 8.
Desideratur ad statum religiosi, ut
hxc tria voto aliquo firmentur, n. 9.
Exigitur quoque, ut in religione ap­
probata, etc., num, 10.
Duplex est traditio, num. II.
Essentia professionis consistit in tra­
ditione, et acceptatione, estque pro­
fessio contractus ultro, cilroque
. 'obligatorius, num. 12.
Acceptatio voti simplicis fit immediate
a Deo, secus de solemn i, n. 13.
Explicatur, ac probatur,qualiter tra­
ditio sit de voti solemnis essentia ;
et circumslantix adjectx ab Eccle­
sia sint conditiones, sine quibus
non, num. 14.
Qualiter qui in Societate Jesu sim­
plicia biennii vota emiserunt, sint
veri, et ex natura rei religiosi, el
in illis reperiatur traditio, num.
15.
Essentia voti solemnis est de jure na­
turali, et divino : at solemnitas
quoad circumstantias est de fure
Ecclesiastico. Et explicatur cap.
unie, de Voto in 6, n. 16.
In votis simplicibus, demptis Socie­
tatis Jesu. non est traditio, licet
fiant in manu alicujus, num. 17.
Non tanti vinculi est votum simplex,
quanti solemne religionis, n. 18.
Votum simplex, et solemne religionis
differunt specie, num. 19.
Magis
Consideret prudens Lector hoc summa­ mani
Tes
rium, in quo Author repræsentat ordinem, iât suam
et doctrinam illius disputationis : et vellllCn!em·
cæcus erit, vel liquido recognoscet alienum
prorsus fuisse a sententia illa, quam pitta­
cium, seu additamentum num. 7, a malo
resartore insertum ipsi attribuit. Quod
evidentius adhuc constat ex ultima sum­
marii parte, quæ sic habet :

Solvuntur argumenta , et enodatur
cap. Rursus, qui clerici vel voven­
tes, n. 24.

Et tamen in prædicto numero nec sol­
vuntur argumenta, nec ulla mentio, aut

a*

Λ

λ

' >1

1.

i

16
■l'
IR

384

DE STATU RELIGIOSO.

insinuatio fit capitis /îursus. Quod mani­
festat doctrinam Thom® Sanchez in eo nu­
mero abrasam esse, et adulterinum partum
ei subrogari. Sed vilium hoc latere non po­
tuit. quippe corrector ille improvidus fuit
parcendo aliis, ex quibus evidenter depre­
henditur, quod Sanchez in hac disputatione
tenuit communem Thomistarum senten­
tiam asserentem vota simplicia, et vota so­
lemnia distingui e.x natura rei, et non ex
sola constitutione Ecclesiastica. Nam in
eodem opere, lib. 8, disput. 8, inquirit :
: An Pontifex valeat in impedimento voti
. solemnis castitatis. Ordinis sacri, vel Re­
ligionis matrimonium dirimenti dispen« sare? » Et quoad utramque partem tenet
opinionem affirmativam. Sed pro sententia,
quæ negat posse Pontificem dispensare in
volo solemni religionis (quam num. 6, re­
fert), inter varia argumentum quintum
opponit hoc modo : « Quia juxta veriorem
« sententiam a nobis probatam libro præ3 cedenti, disput. 25, num. 14, essentia
hujus voti consistit in traditione facta
■: Deo. * Ecce qualiter fatetur se probasse
veriorem sententiam eo loco, quem supra
expendimus, et quem turpiter emendator
vitiavit. Et in responsione ad illud argu­
mentum praedictam sententiam non negat,
nec retractat, sed respondet gratia commu­
nis boni posse rem traditam auferri. Et num.
Ί occurrens his. quae obstare videntur, ne
Pontifex valeat in impedimento voti solem­
nis dispensare, inquit : σ Nec similiter tra­
it ditio, in qua vere solemnitas voti consis« tit, huic dispensationi obstat, etc. » Quæ
plane evincunt, quod Sanch. in disput. 25,
supra cit. firmaverit, ac tenuerit commu­
nem Thomistarum doctrinam.
88. Sed age, regrediamur ad eundem
locum, ubi immediate proponit disputatio­
nem 26, et inquirit : « Quo jure votum
« solemne in professione religionis emis« sum matrimonii contractum postea ini—
v tum dirimat'? » Et summarium sic ha­
4 bet.
Matrimonium subsequent est irritum
post solemnem professionem,num 1.
Refertur sententia asserens id esse ex
jure Ecclesiastico, num. 2.
Refertur alia sententia, num. 3.
Proponitur Author is sententia,num A.
Firma·
tur
eadem
veritas.

Ibi autem inquit : « Tertia sententia ait,
α votum solemne professionis religionis ex
« vi sua, ac jure naturali divino vim ha-

« bere matrimonium postea initum irri« tandi, secluso quocumque juro Ecclesias­
ti tico. » Quam sententiam valide confir­
mat, et denique addit : « Concluditur
« igitur, suaple natura, secluso quocumque
« jure Ecclesiastico, professionem præce« dentem impedire valorem matrimonii
« subsequentis. Et ideo hanc pariem tuen« tur D. Thomas, etc. » Hanc igitur sen­
tentiam tenuit ipse Sanch. Tum quia ita
dicitur in summario. Tum quia juxta com­
munem ejus methodum semper tuetur sen­
tentiam, quam ultimo loco proponit. Tum
quia si ejus sententia fuisset professionem
dirimere matrimonium solo jure Eccle­
siastico, quod defendit opinio num. 2 re­
lata, diceretur in summario : Proponitur
Authoris sententia, num. 2. Unde liquido
apparet, quam frivole emendator ille in
calce disputationis conglutinaverit : Ex his
sententiis prima omnino tenenda est, etc. Et
cum summarium promiltat, Solvuntur ar­
gumenta. num. 5, responsiones illæ ablata
sunt. Sed hanc emendatoris malitiam re­
vincant præter dicta, alia quæ Sanchez in
eodem opere habet, et palam demonstrant
ipsius sententiam fuisse, quod professio
solemnis non exsolaEcclesiæconstilutione.
sed jure naturali divino dirimit matrimo­
nium ; nam eodem lib. Ί, disputatione 78,
inquirit : An sacer ordo dirimat matrimo­
nium subsequent, et quo jure? Et num. 9,
proponit sententiam asserentem, quod jure
divino. Proqua arguit in hunc modum :
« Quia cap. unico de voto in 6, æquiparan« tur votum solemne ordinis sacri, et
« professionis. Hoc autem dirimit jare di­
ti vino.ut diximus disputatione 26,num.4.
« Et confirmatur, quia in ordine sacro est
« traditio, sicut in professione, etc. » Ubi
palam concedit, se loco citato, quem proxi­
me expendebamus, docuisse professionem
dirimere jure divino matrimonium. Idque
magis liquet ex responsione, quam num.
14, proponit his verbis : « Ad 1, dic, aequi<i parari quoad matrimonii dissolutionem,
<i non autem quoad jus, quo id competit. »
(Si autem professio dirimeret solo jure
Ecclesiastico, ajquipararentnr etiam quoad
jas). a Ad confirmationem constat ex dictis
« disputatione præcedenti, num. 17, ubi
« diximus, non esse n (scilicet in ordine
sacro) f traditionem quoad castitatem ser« vandam. » In qua traditione ponit dif­
ferentiam intrinsecam inter votum solem­
nis professionis, et alia vota. Liquet etiam
ex

DISP. I, DUB. VI.

ex responsione ad motiva secundæ senten­
tia» asserentis, Ordinem dirimere jure di­
vino matrimonium, non quidem ratione
Ordinis,sed ratione solemnitatis voti : quæ
in hunc modum diluit num. 1 1. « Ad ar­
gumentum, et confirmationem secundæ
sententiae propositæ num. 10, dic eviden­
ter concludere, si id votum esset vere,
et per se solemne, instar voti professio­
nis. At est tantum per accidens solemne,
< atque ideo neque id votum habet ex se
< dirimere. » Si autem Sanchez censet
esse evidens, quod Ordo sacer dirimeret
matrimonium, non ex solo jure Ecclesias­
tico, si votum ei annexum esset per se solenine, ad instar voti professorum ; quo­
modo potuit sentire, quod votum solemnis
professionis non dirimit ex natura rei, et
quod solum differt ab aliis volis ex Ecclesiæ
constitutione, ut corrector ille per ipsius
opera spargere ausus est ?
Verum adhuc occurrunt non minus evi­
tat dentia hujus falsificationis signa. Inquirit
Sanchez lib. 8, disputatione 8, an Pontifex
possit dispensare in voto solemni Religio­
nis? Et respondet affirmative. Sed suæ re­
solutionis occasione excitat aliam difficul­
tatem num. 10, his verbis : «An dispensa■ tio Pontificia in voto solemni professionis
< absque causa concessa sit valida, ac
• proinde matrimonium illius professi sit
i firmum, ac liceat illi petere, et reddere? »
Et refert statim affirmativam aliquorum
opinionem. Sed ipse subdit: « Verum doc’ trina hæc mihi displicet, quatenus ait
• matrimonium illud fore legitimum ra> tione bonæ fidei contrahentium, quod
« bona fides a culpa eximat, non tamen
reddat dispensationem validam. Et cum
dispensatio hæc sit in jure naturali diri­
c mente matrimonium impedimento, erit
irrita concessa absque causa, ac subinde
matrimonium erit irritum. » Sentiebat
ergo hic Author, professionem solemnem
esse impedimentum naturali jure dirimens
matrimonium : tum quia manifeste asserit
dispensationem illius esse dispensationem
in jure naturali : tum quia si ita non esset,
dispensatio valida foret,et firma; siquidem
notum est, dispensationem superioris in
jure a se condito tenere, etiamsi fiat sine
causa. Unde ipse Sanchez (quod est aliud
evidens suæ mentis signum) statim addit :
- Potest tamen doctrina hæc valde proba­
biliter sustineri innitendo alii funda1 mento (alii, inquit, non suo); nimirum

385

quia valde probabile est, impedimentum
'X hoc jure solo humano dirimere, ut ex
a inultis retulimus libro præcedenti. dis­
« putatione 26. » Non dixit, « ut cum
<( multis diximus, aut statuimus ; sed, ex
a multis retulimus, » ut magis significaret,
hanc secundam responsionem priori con­
trariam non esse juxta ejus sententiam, aut
principia, sed juxta aliorum opinionem
valde probabilem, palam exprimens, sen­
tentiam suam, quam statu erat lib. Ί, dis­
putatione 26, esse, quod professio solemnis
non solo jure Ecclesiastico, sed jure etiam
naturali divino dirimit subsequens matri­
monium, quidquid emendator ille ipsi vo­
luerit impingere.
89. Hæc sufficere videbantur, ut Lector
evidenter censeret, Sanchez tenuisse prin­
cipalia asserta, quæ in hac materia statui­
mus, nempe votum solemne professionis
distingui ab intrinseco, et non solo jure
Ecclesiastico a voto, tam simplici, quam
solemni sacrae ordinationi annexo; et vo­
tum solemne professionis dirimere jure
naturali divino, et non solo jure Ecclesias- ^n“or'
tico subsequens matrimonium. Sed potest
id amplius confirmari ostendendo propriam
hujus Authoris mentem, et correctoris falsitatem. Inquirit lib. 7, disputatione 27:
« An ordini sacro sit jure divino annexa
« continentia, et obligatio ad illam sit ex
« voto annexo, an ex sola Ecclesiastica
« lege: et in quo essentialiter voti illius
(( solemnitas consistat ? » Hanc præ aliis
disputationem adulteravit correctoris ma­
nus, quia in ea præ aliis Author expressius
loquebatur conformiter ad ea. quæ dixerat
disputatione 25 et 26, immediate præceden­
tibus, ut superius vidimus. Et cum omnia
fere in ea disputatione invertantur, resecentur, abradantur, adhuc infelix depre­
henditur labor in decipiendo. Nam sic post
alia habet summarium Auctoris.
« An votum solemne Ordinis consistat
« in vera traditione, et sit perse, et ex na« tura sua solemne? Refertur opinio num.
« 16. » Et in hoc num, 16, proponitur opi­
nio affirmans, quod votum solemne Ordinis
convenit in specie cum voto solemni pro­
fessionis, et quod hæc vota solum differunt
secundum dispositionem Ecclesiæ.Sed pro­
sequitur summarium.
« Proponitur sententia Authoris, num.
« 17, et ibi enodatur cap. unicum, de Voto
« in 6. » Et. sententia, quæ hoc numero
refertur, est communis Thomistarum assea

4

«IJ

*

'J

386

DE STATU RELIGIOSO.

rentium, prædicta vota distingui ex natura
rei, et non sola Ecclesiastica constitutione.
Caput vero unicum, de Voto in 6, cujus ex­
plicatio, aut enodatio promittitur, est illud
maximum, ut Adversarii putant, suæ opi­
nionis fundamentum ; quippe in eo dicitur,
solemnilatem sola Ecclesiastica constitu­
tione esse inventam. Unde Sanchez opus
non haberet ipsum exponere, aut enodare,
si fuisset in prima opinione. Sed videat
Lector correctoris audaciam. Sustulit ab eo
numero prædicti capitis enodationem, et in
calce opinionem, quam voluit, inseruit ab
illis verbis : Cxterum retenta nostra senten­
tia, etc. Infeliciter tamen, ut diximus in
decipiendo insudavit; oppositum enim li­
quido apparet tum ex dictis, tum ex sum­
mario, quod sic prosequitur.

Solemne ordinis differt specie a so­
lemni professionis, non autem a
voto simplici, nec ex natura rei,
num. 18.
Initiatus ordine sacro fornicans est
reus sacrilegii, ac tenetur eam circunstautiam fateri, num. 19.
Et post alia, quæ ad rem non faciunt:

I

Professus fornicans non satisfacit,
si se votum emisisse dicat, n. 27.
Xec si sit simul Sacerdos, et dicat se
esse Sacerdotem, num. 28.
-Vec si dicat se fecisse votum solemne,
sed debet se professum dicere, n.
29.
Satisfacit dicens se esse, sacerdotio
tacito, professum, num. 30.
Sacerdos non professus fornicans sa­
tisfacit dicens se esse Ordinis sacri,
n. 31.
Imo sat est dicere se contra votum de­
liquisse, num. 32.
Xec Episcopus, aut Prxlatus religio­
nis fornicans tenetur, secluso scan­
dalo, circunstantiam dignitatis fa­
teri, n. 33.
Si religiosus Societatis Jesu nondum
Solemniter professus fornicetur, sa­
tis fatetur dicendo se peccasse con­
tra votum castitatis, num. 34.

Ex his satis constat, quantam Sanchez
recognoverit distinctionem inter votum so­
lemne professionis, et alia vota, tam so­
lemnia Ordinis, quam simplicia statum
religiosum constituentia, cujusmodi sunt

DISP. I, DUB. VII.

rei inter votum solemne professionis, et
illa, quæ post biennium emittuntur in sa­
alia vola, illutlque vi sua dirimere subse­
cra Societate. Sed adulterator omnia per­
quens matrimonium. Quod Basilio minus
vertit inserendo, et seminando in disputa­
gratum fuit, pulavitque lore Societati. Et
tionis corpore assertiones summario pror­
proplcrea dixit prædictum Authorem in
sus contrarias. Nec hæc videntur, imo
hac materia parum feliciter laborasse. Et
nequeunt esse solius typographiæ vitia,
forsan Basilius ante illius operis impres­
quoniam in erroribus non datur studiosa
sionem jam viderat proprias sententias
adeo consequentia, qualem hic cernimus.
Saucii in codicibus manuscriplis, quas ipse
Nec prodest recurrere ad Summam, in qua
scholasticis aut dictabat, aut concedebat:
Sanchez lib. 5, cap. 1 et 2, tuetur opiniones
familiare quippe est viris doctis hæccupere,
nobis in hac parte contrarias; namprædic­
procurare, et transcribere praeveniendo
tum opus prodiit post Authoris mortem;
aliorum studia, et typographiæ divulgatio­
et qui ejus scripta hactenus relata, ipso
nem. Hæc sufficiunt (ut judicaturum spera­
vivente adeo vitiavit, facilius potuit ejus
mus I ectorem), ne Sanchez pro contraria
Summae ingerere quidquid sua interesse
opinione recenseatur, sed possimus pro
censuit.
praecedentibus nostris assertionibus tarn
90. Confirmatur nostra non tam suspicio, frais
gravem Authorem referre.
aut conjectatio, quam evidentia, ex his,
quæ scribit Basilius Pontius lib.l, de matrimonio, quem orditur his verbis: « Cum
DUBIUM VII.
agendum sit de impedimento voti solem­ Pea
.hi Summus Pontifex possit dispensare cum
« nis dirimente, placet a capite rem istam
solemniter professo, ut contrahat tnatriα exordiri, et arduam, involutam, et per­
'monium.
ce difficilem materiam de voti monastici
ff solemnitate exacte, quantum in me fue­
Si verum esset, professionem solernnem
<c rit, discutere, in unum colligens ea, quæ
solo jure Ecclesiastico subsequens matri­
de hoc argumento variis in locis scripsi.
monium dirimere, ut docent Authores re­
« Pœnitet enim me dum lego Sanciam in
lati num. 82, facile constaret pars affirma­
<r ista disputatione, quod Theologus, et e
tiva in præsenti difficultate; quippe certum
a Societate Jesu tam parum feliciter de hoc
est,quemlibet superiorem posse dispensare
a argumento, quod tamen maxime ad So­
injure a se condito. Quinimo ex eodem
a cietatis institutum illustrandum attinet,
principio inferretur, dispensationem, ut
« disputaverit. » Profecto non potuit Ba­
solemniter professus contraheret, datam
silius hanc infelicitatem deplorare in eo,
etiam sine justa causa tenere, et validam
quod Sanchez hanc materiam minus lucu­
'-i· esse.Sed quia cum veriori sententia docuilenter tractaverit ; uberrime quippe, et
mus contrarium, scilicet professionem soperdocte illam versat, sicut quasvis alias
lemnem jure naturali divino dirimere
difficultates. Nec potuit in eo poenitere,
matrimonium, idcirco obligamur rem hanc
quod elegerit opiniones judicio Basilii fal­
discutere, ut argumento proposito num. 86,
sas, si Sanchez vere docuit quas ei corrector
plenius satisfiat. In qua difficultate aliqui
impingit ; nam easdem tenet Basilius,
Authores nobiscum in dubio præcedenti
nempe votum solemne professionis distin­
sentientes quasi appendicem suæ resolu­
gui ab aliis solo jure ecclesiastico, et eodem
tionis existimant, quod Pontifex nequeat
tantum jure dirimere matrimonium. EI
praedictam dispensationem concedere ; du­
rursum supposita hac opinionum electione,
cuntur enim contrario principio, nempe
quam emendator detulit Sancio, nihil in
Papam non posse dispensare injure a se
eo videret Basilius, quod displiceret ob
non condito, quale estjus naturale divinum.
minorem aliquam in sacram Societatem,
Sed principium istud sic generaliter sump­
cujus Sanchez erat, reverentiam, ut Basi­
tam rem non evincit, quia certum est, Pon­
lius significare videtur; nam prædictæopi­
tificem posse in jure divino dispensare, ut
niones sunt illi Instituto maxime affines,
patet cum dispensat in votis simplicibus,
sicut oppositæ, quas tuemur, censentor
quæsemel facta jure divino obligant; sive
(licet falso) non satis cum eo cohærere. Vi­
dispensatio pontificia sit relaxatio in parte
dit ergo Basilius, quæ nos videmus, et quæ
juris divini, sive subtractio materiæ sub
omnes non caeci videre possunt, docuisse
volo cadentis, sive cessio Dei nomine facta,
videlicet Sanchez distinctionem ex natura
rei

387

quæ præccdentem acceptationem deponit,
et obligationem remittit. Unde nonnulli ex
Authoribus.qui docent sententiam nostram
num. 77 statutam, simul tuentur posse
Pontificem cum solemniter professo dis­
pensare, ut contrahat matrimonium, subscribunlque quantum ad hoc Authoribua
relatis num. 82. Et ideo oportet dubium is­
tud specialiter discutere, et decidere. Quod
procedit data, et facta suppositione resolu­
tionis dubii præcedentis, ne circa motiva
jam sæpius convulsa iterum implicemur.
aut detineamur.

s
Eligitur negativa sententia, et authoritate
D. Thomx firmatur.

91. Dicendum est, Summum Pontificemconciunon posse dispensare cum solemniter pro- sio·
fesso, ut contrahat matrimonium.Sic docet
Angelicus Præceptor locis statim referen­
dis, cui subscribunt communiter discipuli. D. Tho.
Capreolus in 4, distinet. 33, quxst. unic'a, Capreol.
Bcza.
immediate ante solui. ad 1, Aureoli, Deza Sotus.
ibidem, quxst. unica, art. 3, notab. 3 el 5, Turrerrem.
Sotus distinet. 38, quxst. 2, artic. 2, conci.
2 et lib. 7, de Justit. quxst. 4, art... Turrecrem. cap. I, n. 27, q. 1, Sylvester verbo
Votum 4, quxst. 5, Bergomensis dub. 1208, ^som.
Bartholom. de Ledesma de Malrim. dub.33, Lctiesor
in fine, Petrus de Ledesma in 2, part. Ledesm.
Summx, tract. 10, de Voto, cap. 8, pagina
noi>is648,LudovicusLopez 1 part. Instruet. Ludovic.
cap. 49 et 2 part, ubi de matrim. cap. 48, i^yner.
Joannes Nicolai in additionibus ad Summam
Bayncrii, tom. 1, verbo Continentia, cap. 6,
et tom. 3, verbo Votum, cap. 8, et in scholiis
ad 2, 2, quxst. 88, art. 11, Sylvius in addit. Sylvias.
ad 3 part. art. 2, dub. 2, in fine, Martinez Martin,
de
de Prado tom. 2, cap. 41, de Voto, quxst. Prado.
Joan.à
14, § 2, num. 10, Joannes a S. Thoma 2, S. Th ).
2, disp. 29, art. 19, Gonet de Mat rim. disp. Gonet.
Labat.
9, art. 2, § 4, Labat eodem tract, dub. 8, § Aragon.
1, Aragon 2, 2, quxst. 88, art. 11, et alii'β7αιΈ.
Abuleus.
plures. Idem etiam tuentur B. Albert, mliusfod.'
4, dist. 38, artic. 16 et 18, Estius ibidem, §
6, Abulensis cap. 30, Xumer. quxst. 109,
Altisiodorensis lib. 3 Summx, trad. 28,
cap. 1, quxst. 2, Almainus de potestate
Papx, cap. 15, Viguerius lib. Institut, cap. vi{;lieri
5, § 5, versic. 14, Turrianus lib. de votis^nin.
monast. fol. 37, Glossa in cap. Cum ad mo- Glossa.
G 05531
naslerium, verb. Abdicatio, de statu monach.
el in cap. Sunt quidam, verb. Apostoli, 25,

‘i· ’ V

388

DE STATU RELIGIOSO.

Arni'iî 9M4M/* I· Tabiona verb. Dk^nsutio, quxst.
4 7. Armilla verb. Dispensare, numero 12, et
alii plures.
rr.'bitur Probatur primo aathoritate D. Thom. in
n. Tbo.Aac *2,2, qussf.88, articulo 11, ubi hæc ha­
bet : « Non potest facere aliquis Ecclesiæ
« Prælatus. ut id quod est sancti ficatum,
« sanctificationem amittat, etiam in rebus
« inanimatis ; puta quod calix consecratus
« desinat esse consecratus, si maneat inte-■ ger. Unde minus potest hoc facere aliquis
« Prælatus , ut homo Deo consecratus .
« quandiu vivit, consecratus esse desistat.
« Solemnitas autem voti consistit in qua« dam consecratione, seu benedictione vo« veniis, ut dictum est. Et ideo non potest
« fieri per aliquem Prælatum Ecclesiæ,
·' quod ille, qui votum solemne emisit, de1 sistat ab eo, ad quod est consecratus ;
« puta quod ille, qui est Sacerdos, non sit
o Sacerdos,licet possit Prælatus ob aliquam
« causam exequutionem ordinis inhibere.
« Et simili ratione Papa non potest facere,
·< quod ille qui est professus religionem,
non sit religiosus ; licet quidam Juriste
o ignoranter contrarium dicant. Est ergo
• considerandum, utrum continentia sit
a essentialiter annexa ei. ad quod votum
i solemnizatur; quia si non est eiessentia« liter annexa, potest manere solemnitas
« consecrationis sine debito continentiæ ·,
c quod non potest contingere, si sit essen- |
« tialiter annexa ei, ad quod votum solem- I
: nizatur. Non est autem essentialiter
« annexum debitum continentiæ Ordini
« sacro, sed ex statuto Ecclesiæ.Unde vide« tur, quod per Ecclesiam possit dispensari
« in voto continentiæ solemnizato per sus« ceptionem sacri Ordinis. Est autem debi« tum continentiæessentiale statui religio- nis, per quem homo abrenuntiat sæculo,
■> totaliter Dei servitio mancipatus. Quod
α non potest simul stare cum matrimonio,
« in quo incumbit necessitas procurandæ
« uxoris, el prolis, et familiæ, et rerum
« quæ ad hoc requiruntur. Unde Apostou lus dicit 1, ad Corinth. 7, quod qui est
« cum uxore, solicitas est quæsunt mundi,
α quomodo placeat uxori, et divisus est.
α Unde nomen monachi ab unitate sumitur
o per oppositum ad divisionem prædic« tam. Et ideo in voto solemnizato per
« professionem religionis non potest per
« Ecclesiam dispensari. » Hæc Divus Tho­
mas. In quibus adeo aperte tradit assertio­
nem nostram, ut vel illi qui in sui patro-

cinium alia Sancti Docloris testimonia
torquere solent , aut eludere, hic palam
fateantur se agere contra illum.
j
92. Sed Cajetanus, ne D. Thomam dese- in«. j
rere, aut impugnare videatur, respondet
resolutionem in verbis proxime relatis
contentam non esso Authoris sententiam,
sed opinionem, quatenus a Decretali, Cum
ad monasterium, de statu monachorum
(quam ille sic intellexit) dependet. Unde,
inquit Cajetanus, statim post Decretalem
subdit : Ideo aliter ridetur dicendum. Qu$
verba sunt loquentis tantum opinative.
Hæc vero interpretatio dum S. Doctorem
ab electione prædictæ opinionis excusare 11Sr
videtur , majoris delicti . ut sic dicamus,
accusat imponendo ipsi, quod non recte
intellexerit Decretalem, quam pro sua re­
solutione allegat. Sed Cajetanus nec est.nec
intellexit supra magistrum : legitimus enim
Decretalis sensus est illemet.quem S. Doc­
tor expendit , ut ex dicendis constabit.
Aliunde vero motivum, cui Cajetanisuspi­
cio hæret, ut dicat D. Thom. loqui non ex
propria sententia, sed opinative. minime
subsistit : tum quia D. Thom. sub illis ver­
bis, videtur dicendum, solet suas sententias
proponere. Tum quia absque ullo addita­
mento difficultatem resolvit in fine corpo­
ris, dicens : « Et ideo in voto solemnizato per professionem religionis non
« potest per Ecclesiam dispensari. » Tum
denique, nam ex opposito fieret, S. Doc­
torem difficultatem adeo gravem a se
propositam non resolvisse ; sed opiniones
tantum recitasse : quod alienum prosnsest
ab illo magistrali , et resolutorio modo,
quem in omnibus scriptis observat.
93. Arauxo autem, et quidam alii, cam n
videant S. Doctorem in loco proxime rela- '
to tam aperte tenere nostram sententiam,
ut eum eludere queant, non curant illum
exponere, sed fatentur se recedere ab illo
in prædicto loco, sequi autem ipsius senten­
tiam in 4, distinct. 38. 7. 1. arlic. -1, quzi·
Hunc. 1 ad 3, ubi relatis motivis asseren­
tium nullum posse in votosolemni dispen­
sare, eisque impugnatis, subdit : « El ideo
t alii dicunt probabilius, quod si comma­
ti nis utilitas totius Ecclesiæ , aut unias
α regni, vel provinciæ exposcerent, posset
« convenienter et in voto continentiæ, el
ί in voto religionis dispensari, quantumί cunque esset solemnizatum. Non enim
a per votum potest se homo deobligare ab
« eo, in quo tenetur alteri, ut dictum est.
Unde

DISP. I, DUB. V1J.
Unde talis posset imminere necessitas, i
quod posset alicui juste prohiberi, ne
continentiam, aut religionem voveret.
El eadem necesitate manente , potest
etiam in volo dispensari jam a?'O>»
Verum hæc responsio majus robur addit
^.noslræassertioni ; quia si D.Thom. ut res- |
pandens supponit, docuit in 4, votum solemne religionis dispensari posse , non
desereret prædiclam opinionem, nisi ali­
quo urgenti molivo ejus intellectum con­
vincente opprimeretur : at illam deseruit,
el nostram docuit in posteriori scripto,
nempe loco supra allegato ex 2, 2. Sensit
ergo S. Docloï longe probabilius esse, quod
nemo potest in solemni religionis voto dis­
pensare. Qui discursus probat non solum D.
Thomam pro nobis esse, sed urgeniiora
etiam esse nostræ assertionis motiva.
Diximus, ut responsio supponit, quia re­
vera D. Thom. illam sententiam eo loco
non docuit. Refert quidem S. Doctor opi­
nionem negantium, posse in tali voto dis­
pensari, el fundamenta quibus aliqui utun­
tur, iliaque respuit, non quia inferant
falsum, sed quia media inefficacia sunt ad
conclusionem. Unde subdit, quodnfn di­
cunt probabilius, non quidem absolute; sed
attentis illis præcise rationibus, quas Authores utriusque opinionis expendunt. Et
idcirco non dixit, ut solet, Respondeo di­
cendum, vel Ad 3, dicendum ; sed duntaxat,
Mia dicunt probabilius, comparatione facta
ad rationes allatas pro priori dicendi mo­
do. Quod vero S. Doctor oppositum abso­
lute in eodem 4 libro tenuerit, liquet ex
eadem distinct, et quxst. articulo 2, quxsliunc. 2, ubi ait : « Virtus voti est obligatio,
« quæ quidem virtus est complete in voto
Î « solemni, cujus obligatio nullo casu po« lest irritari, etc. >, Von enim est credibi­
le, quod in duobus illis articulis tam im­
mediatis docuerit sententias contrarias.
-•a Unde Bergomens.is utrumque locum con­
ferens dub. 1208, recte observavit, quod in
4, Sentent. « loquitur secundum opinionem
« aliorum ; ideo dicit, quod alii dicunt
« probabilius : unde ibi respondet argu« mentis ad utramque pariem. In 2, 2, ve« ro loquitur secundum propriam senten« tiam.
Addimus D. Thomam in eo loco difficul­
tatem hanc obiter occasione argumenti at­
tigisse, el tantum pronuntiasse sententiam
circa probabilitatem, quam motiva ibi tan­
tum expensa fundabant ; sed nec suam

«
α
<
«
s

389

mentem aperuisse, nec omnia motiva ex­
plicasse. Et'eodem modo se gessit in 4, ad
Annibaldum, dist.38, quxst. unica, artic. 2,
in respons. ad 2, proponit enim aliqua ar­
gumenta pro una, et altera parte, sed nihil
resolvit. Quo loco impressio Romana edita Nota,
jussu Pii V, habet in margine : « Hanc pri­
α mam sententiam (quæ negat posse in so­
« lemn! professione dispensari) S. Doctor
u amplectitur 2, 2, quæstione 88, articulo
α 11 .Cardinalis autem Cajetanus minus pie
« contra Doctorem S. cum secunda sentire
« maluit, ut patet ibi in ejus comment. »
Et idem (quidquid tergiversentur), dicito
de Arauxo, et quovis alio Thomista tenente
opinionem nostræ assertioni contrariam.

î
0

A

?
4

§n.
• r

Expenditur ratio fundamentalis Doctoris
Angelici.

94. Secundo probatur ratione D. Thomæ ; Ratio
Divi
quoniam Pontifex nequit dispensando effi­ Thomæ.
cere, vel quod solemniter professus perse­
verans in statu religiosi possit matrimo­
nium contrahere ; vel quod talem statum
exuat, et religiosus non sit : ergo Pontifex
nequit cum solemniter professo dispensare,
ut contrahat matrimonium. Consequentia
est manifesta, quia non est excogitabilis
alius modus, quo dispensari possit cum re­
ligioso ad contrahendum ; quippe assigna­
ti important extrema contradictionis, sci­
licet perseverare religiosum in statu talis,
et non perseverare religiosum in tali sta­
tu. Amecedens autem quoad primam par­
tem facile ostenditur ; nam Pontifex nequit
sua dispensatione mutare rerum essentias,
sive (et idem est) variare prædicata rebus
essentialia ; sed ad statum religiosum es­
sentialiter pertinet votum castitatis,ut cons­
tat ex supra dictis dub. I, n. 5 et 6. Ergo
Pontifex efficere non valet, quod religiosus
maneat religiosus sine voto castitatis : sed
dispensando ut religiosus manens religio­
sus contraheret illud, absolveret ab obli­
gatione et voto servandi castitatem : ergo
Pontifex nequit dispensando efficere, quod
religiosus perseverans in statu religiosi
possit contrahere matrimonium. Et hanc
pariem ad minus evincit textus in cap. Cum
ad monasterium, de statu monach. ubi In­
nocentius III inquit :«Nec existimet Abbas, Intl0C.
« quod super habenda proprietate possit Ul« cum monacho aliquo dispensare,quia ab-

»

i

I

3
i

? I*

I

Ί.Ι
> lî i
■ ».

'

h

•r

a

390

DISP. I, DUB. VII.

DE STATU RELIGIOSO.

■ dicatio proprietatis.sicut et custodia cas■ titatis adeo est annexa regulæ monachao li, ut contra eam nec Summus Pontifex
. possit licentiam indulgere. « Significat
enim Pontifex abdicationem proprietatis,
el custodiam castitatis esse adeo intima sta­
tui monachali, ut oppositum indulgeri non
possit, componendo scilicet, et conjungendo
in eodem supposito, quod ex una parte sit
vere religiosus, et ex altera sil liber a vin­
culo paupertatis, el castitatis. Quem sen­
sum contrariae opinioni favorabiliorem, ne
prædicla decisione percelli videatur, eli­
gunt communiter ejus Authores, Duran­
dus, Paludanus, Cajetanus. Azor, Valen­
tia, Sanchez, Lessius, Basil i us, et alii, quos
Rarb-sa. refert, et sequitur Barbosa de jure Eccle­
siastico, lib. 1, cap. 2, num. 132. Unde Ad­
versarii communiter hanc antecedentis
partem concedunt. Nec adversus illam po­
test objectio alicujus momenti formari, ni­
si desumatur ab exemplo aliquorum reli­
giosorum militarium, qui uxores ducunt.
Sed hos non esse vere, et proprie religio­
sos, constat ex supra dictis num. 13. Unde
in hac parte amplius roboranda non opor­
tet immorari, quam etiam Divus Thomas
in suo discursu tanquam per se notam sup­
ponit.
ContiPosterior vero antecedentis pars, in qua
noaiio
argu- est difficultas, probatur ; nam homo per
mcDti. professionem solemnem consecratur Deo :
sed id quod Deo est consecratum, quandiu
manet in rerum natura, nequit non esse
consecratum : ergo per nullam Pontificis
dispensationem fieri valet, quod si semel
est Deo consecratus, seu religiosus, quan­
diu in rerum natura manet, desinat esse
Deo consecratus, sive religiosus ; et conse­
quenter nequit Pontifex hac via per suam
dispensationem efficere , quod religiosus |
possit contrahere matrimonium. Hæc se- |
eunda consequentia patet ex prima, quia
statui religiosi essentialiter convenit obli­
gatio servandi castitatem, unde fieri non
valet, quod sit religiosus, et simul liber ab
illa obligatione, ut proxime dicebamus ;
atque ideo si Pontifex nequit efficere, quod
homo consecratus Deo in religione desinat
esse consecratus, seu religiosus ; pariter
nequit efficere, quod religiosus valeat ma­
trimonium contrahere. Prima vero conse­
quentia rede infertur ex præmissis. MajoD.-jæ; rem autem docet, et probat Divus Thomas
articulo 7, quxstione 88, tum ex D. Dionys.
2, cap. Ecclesiast. hierarch, tum ex eo, quod

J
di
•
I

piclosolent benedici Mensa, navis, Impe­
i solemnitas professionis tunc adest, quando
ralor, ct alia hujusmodi. Quæ vero sic behomo se totaliter Deo tradit ad ejus cultum
nedicuntur, aut consecrantur, non fiunt
in religione : hujusmodi autem traditio
inhabilia ad humanos usus, nec habent
consecratio est ; ergo homo per solemnem
indelebilem consecrationem, ulex se liquet.
professionem Deo consecratur. Minor deni­
1 El hujus rationis est consecratio, seu beneque probatur primo ex illo Levit.27: « Ani- Levit
·»I dictio, si quæ intervenit in professione.
« mal quod immolari potest Domino, si
I Inde non est inconveniens, quod solenniI « quis voverit, sanctum erit, et mulari
ler professus talem consecrationem amittat.
« non poterit, nec melius malo, nec pejus
Sed hæc responsio procedit ex sinistra,
a bono. » Secundo probatur inductive in
p et valde abjecta intclligentia D. Thomæ,
aliis rebus Deo consecratis ; nam calix se­
' quasiS. Doctor senserit, essentiam profesmel consecratus, quandiu manet, nequii
• sionissolemnisconsistere in aliqua exteriori
non esse consecratus:aqua semel benedicta,
cæremonia superaddita tribus votis subsquandiu conservatur, nequit non esse be­
Lmlialibus, et traditioni perfectæ, utputa
nedicta, et sic de aliis.
in ligno crucis,aut in aspersione aquæ bene­
Confirmatur, quia si consecrationi, sive co­
dicte supra religiosum. Quod alienum est
ordinationi Sacerdotis esset essentialiter
ab ejus mente, et facile convincitur falsitatis
annexum votum castitatis, nullo modo pos­
ex non usu aliquarum Religionum. Sed
set Pontifex dispensare cum Sacerdote ad
legitimus ejus sensus est, traditionem ho­
contrahendum matrimonium ; quippe qui
minis perfectam ad servandum tria vota
nec posset facere, quod ille homo non esset
1 substantialia esse intransitive, et absque
consecratus in Sacerdotem, nec posset ab­
alio accidentali superaddito hominis conse­
solutionem a voto cum statu Sacerdotis
crationem ad cultum Dei. Nam ipse homo,
componere : atqui consecrationi, quæ inter­
dum se Deo tradit, se Deo sacrat, et supe­
venit in professione solemni, et qua homo
rior ex approbatione explicita, vel tacita
fit religiosus, essentialiter annectitur vo­
Ecclesiæ illum Dei nomine acceptat, Deo­
tum continentiæ perpeluæ : ergo Pontifex
que offert et consecrat. Quæ duo sicut re­
nequit cum solemniter professo dispensare
quiruntur, etsufficiunt ad professionem so­
ad contrahendum matrimonium. Probator
lemnem, ita el in eodem sensu sufficiunt, et
consequentia a paritate ; militat enim ea­
requiruntur ad solemniter professi conse­
dem ratio,siquidem cum statu religioso ne­
crationem. Unde eo ipso, quod quis so­
quit componi status matrimonii, ut supra
lemniter profiteatur, fit Deo consecratus.
ostendimus; et aliunde fieri non valet,quod
bQuam doctrinam non primo invenit Ansi semel consecratur Deo, quandiu vivit,
κ gelicnsDoctor ad suæ doctrinæpatrocinium,
non sit consecratus.
atësedillam e Patribus se antiquioribus hauF?
f
95. Respondebis primo, falso in hoc dis­ giîB
S. sit,qui professionem consecrationem appelcursu supponi, quod solemnis professio sit
tant. Sic D. Ignatius epistola ad Antiochenhominis consecratio -. nam certum est, nec
M3e3: Vùqpnes, inquit, agnoscant cui se conse­
solemnitatem, nec essentiam professionis
daverunt. Eusebius lib. 4, de vita Constan­
solemnis in consecratione, aut benedictione
ti tini, ait : Castitatem, virginalemque modesconsistere: potest enim solemnis professio
j tiam amplexalx quxdam, corpus, et animam
fieri, et in pluribus Religionibus fit absque
Ι'άresecravere Deo. D. Athanasius in lib. de
ulla benedictione, ut supra diximuszium.34.
\irginitate, ait : Postquam continentiam
Adde ex Cajetano. et Arauxo, duas posse
professa es, corpus tuum sancti/icasli. D.
distingui classes rerum consecratarum, seu
jfei.Basilius in prooemio constitui, monastic, inbenedictarum, sicut et duplex genus bene­
I quit ; Quia mundi vinculis liber esse cupit,
dictionis. Nam quandoque benedictio est
' nuptias relut pedicas quasdam fugit ; his
constitutiva rei, utpole illam formaliter
Mitem relictis, vitam suam Deo consecrat, et
sacrans, et inhabilitans ad profanos usus,
11. '’idilatemprofitetur. Sulpitiusin vitaS.Maret hoc modo se habet consecratio Calicis.
* tini, agens de Arborio filiam virginem Deo
Sacerdotis, et Episcopi, et res ita consecra­
| offerente ait : Neque ab alio eam, quam a
ta? nequeunt, quandiu manent, consecra­
Hortino, habitu virginitatis imposito, pastionem amittere. Quandoque autem bene­
w est consecrari. D. Ambrosius lib. 3, de
dictio non est constitutiva, sed tantum in­
Virgin, ante medium, inquit : Discite quan­
vocativa, per quam scilicet invocatur Deus,
tas Alexandrina, totiusque Orientis, et Afriut talibus rebus utenti opem ferat ; quo
pacto

I

391

cana Ecclesia quotannis sacrare consueve­
rint : pauciores hic homines prodeunt, (piam
illic virgines consecrantur. Idem frequenter
occurrit apud alios Patres, ex quibus D.
Dionys. (quem D. Thom. allegat,)Ecclesias-D-D,on·
tic. hierarch, cap. d,part.\, ex professo
declarat formam monasticæconsecrationis.
Eodem modo loquuntur etiam sacri Cano-Λ”",
nes in cap. Nec aliqua, cap. Viduas, cap.
Si quis facto, cap. Sciendum, cap. Virgines,
dist. 27, Ut videant nonnulli, quibus se
opponant, dum eum loquendi modum in
D. Thoma sugillant.
Ex iis paritercorruit additamentum Cajetani ; nam consecratio in professione so­
lemni non est mere invocativa, sed consti­
tutiva hominis in esse religiosi, quippe
quæ non differt a solemni professione, per
quam religiosus fit. Unde ex eadem Caje- Inr^uur'
tani distinctione vires reassumit argumen- W·
tum ; nam res consecrata per consecratio­
nem constitutivam, quandiu perseverat, ne­
quit non esse consecrata, ut patet in calice:
atqui homo in professione solemni conse­
cratur Deo per consecrationem, non pure
invocativam, sed constitutivam, ut expli­
cuimus : ergo talis homo, quandiu manet,
nequit non esse consecratus, ac subinde
nequit non esse religiosus.
96. Respondebis secundo cum Suar, du­
plex esse genus consecrationis ; nam quan­
doque res Deo consecrantur per deputationem ad aliquem ejus cultum pacto, aut
promissione firmatam: quandoque vero per
solam actionem sacram, quæ circa talem
rem fit. Interest autem differentia, quod
primo modo licet praecesserit actiosacrans,
nihilominus res non denominatur sacra,
nisi mediante obligatione in ea relicta ad
sacrum cultum, vel usum ; quippe tunc
consecratio non consistit in actione præterita ut praeterita, sed in eadem quatenus
in obligatione relicta mortaliter perseverat.
Unde si obligatio potest rescindi, conse­
quenter consecratio potest auferri, ut patet
in voto simplici virginitatis, quod etiam
suo modo personam sacrat ; et tamen sicut
per dispensationem tollitur ejus obligatio,
ita et consecratio personæ. Posteriori au­
tem modo resnon denominatur consecrata,
nisi ex habitudine ad actionem praeteri­
tam ; et quia fieri non valet, quod actio jam
non præcesserit, fieri etiam non potest, quod
res sic consecrata, quandiu manet, non sit
consecrata, et sic contingit in Calice, in
Altaribus, et similibus. Et quia religiosus

!

;

• 1»

t

9

C

♦

»

»

392

DE STATU RELIGIOSO.

non denominatur consecratus hoc posteriori
modo, sed priori, quippe qui ex professione
solemni obligationem continendi in se reli­
quit, a qua immediate consecratus deno­
minatur, idcirco potest et esse, et denomi­
nationem consecrati deponere , tollente
Pontifice per dispensationem obligationem
prædictam.
Hæc tamen responsio non satisfacit, sed
multipliciter refellitur. Primo, quia si
habitudo Calicis ad præteritam actionem
sacrantem sufficit, ut calix de præsenti
denominetur consecratus, pariter habitudo
hominis ad præcedentem professionem sa­
crantem, sufficiet, ut de praesenti consecra­
tus appelletur ; quippe habitudo illa non
amittit vim sic denominandi ex eo, quod
illi adjungatur obligatio, ut patet in eodem
exemplo ·, licet enim calix esset capax ali­
cujus obligationis, illamque subiret, adhuc
tamem denominaretur consecratus per res­
pectam ad consecrationem praeteritam. Secundo, quia falsum est, hominem denomina­
ri consecratum ab obligatione ex pKecedenti
consecratione relictam : obligatio enim con­
secratio non est, sed effectus consecrationis.
Et idcirco hæc est vera: Quia homo esi con­
secratus Deo ad continendum, ideo debet con­
tinere ; et non e converso: Quia debet conti­
nere, ideo consecratus est. Praesertim cum
possit dari obligatio continendi absque con­
secratione per professionem, ut ex se liquet.
Tertio, quia ita se habet consecratio præcedens, et obligatio ex ea relicta, sicut in
sententia Suarii, se habent actus peccati
mortalis præteritus, et reatus ad pœnam
ex eo in homine relictus: constat autem
hominem non denominari peccatorem a
reatu, sed in opinione Suarii talem deno­
minari ab actu illo physice prælerito, et
moraliter permanenti : ergo similiter reli­
giosus non denominatur sacratus ab obliga­
tione in eo relicta, sed ab actibus præcedentis consecrationis. Unde sicut in hoc
exemplo non posset homo deponere denomi­
nationem peccatoris, nisi per destructionem
actus peccaminosi moraliter permanentis,
et consequenter nec reatuin subeundi pœ­
nam, licet posset illam actu non pati ; ita
in nostro casu, non potest tolli denomina­
tio consecrati ad continendum, et con­
sequenter nec continendi obligatio nisi
destruatur ipsa consecratio præcedens, et
actu denominans consecratum. Quare qui
nequit consecrationem tollere, nequit illam
obligatio nem auferre. Pontifex autem

nequit efficere, quod res consecrata, quandiu manet, consecrata non sit, ut palet in
calice : ergo Pontifex non valet hominem
consecratum Deo per professionnel! red­
dere non consecratum, nec ab illo auferre
continendi obligationem.
97. Ad haec, stat bene, quod actio præcedens sacrans reliquat in homine aliquam m'&i
obligationem, potestatem, aut quid simile,
in quo dicatur moraliter permanere, et
quod nihilominus Pontifex nequeat deno­
minationem consecrati destruere, nec illam
obligationem , aut potestatem auferre :
ergo ex eo, quod professio solemnis homi­
nem Deo sacrans relinquat in eo obligatio­
nem continendi, obediendi, etc. minime
infertur, quod Pontifex possit a tali ho­
mine auferre denominationem consecrati,
et obligationem continendi. Consequentia
constat, tum a paritate, tum ex destructione
principiorum, quæ Suarez assumit. Ante­
cedens vero posset probari exemplo conse­
crationis per sacros Ordines, quæ relinquit Scte
in homine aliquam obligationem, et potestatem. Nec multum prodesset recurrere ad
characterem indelebilem, quia si semel Pon- «i
tifex posset tollere a religioso statum religiosi extraordinaria quadam potestate etfflîR
propter urgentem aliquam necessitatem
boni communis, ut discurrunt Adversarii,
non facile assignabunt rationem, cur Pon­
tifex ex eadem extraordinaria potestate, et
ob eandem necessitatem, aut majorem nor.
possit a consecrato per sacrum Ordinem
tollere consecrationem, et ipsummet cha­
racterem ; curque, vel unde constet, quod
a Christo acceperit extraordinariam ad
unum, et non ad aliud.
Sed aliunde probatur antecedens, quia
actio sacrans , qua homo consecratur in
Episcopum, relinquit in eo aliquos effectus,
utputa specialem potestatem, et obligatio­
nem; et tamen ab homine, qui semel in
Episcopum consecratus est, nequit Pontifex
tollere denominationem consecrati, nec
effectus talis consecrationis, quantumcun­
que deponatur, aut degradetur etiam ob
notoriam hæresim : ergo stat bene, quodactio sacrans relinquat in homine consecra­
to aliquem effectum, aut obligationem, et
quod nihilominus Pontifex non valeat tol­
lere ab eo denominationem consecrati,
nec effectus, aut obligationem ortam ex tali
consecratione. Nec hic valet recursus ad
characterem ; nam consecratio Episcopi il­
lum de novo non imprimit, quippe quæ
non

DISP. I, DUB. VU.

non est Sacramentum distinctum a Sacerdoli, ut docent plures, et meliores Theoi»logi, Magister, Divus Thomas, D. BonaH’S ventura, B. Albertus, Scotue, Richardus,
;; ή Capreolus, Abulensis.Turrecremata, Ferrat·'· ra, Ledesma, et Azor, apud Casalas in cani*£ dure Lilii, § 63, Alensis, S. Antoninus,
***· Abbas. Covarruvias, Eranciscus Leo, Paluw. danus, Sylvester, Philiarcus, Reginaldus,
^.Comitolus, Molsesius, Bonacina, Villalobos,
Nuno, Sanchez, et alii apud Leandrum tom.
2,deSacram, disp. 1, quxst. 10. Imo Vasquez, qui acriter impugnaverat senten­
tiam negantem Episcopatum esse Sacra­
mentum Ordinis, re maturius considerata
recognovit in consecratione Episcopi nec
imprimi characterem novum, nec praeexis­
tentem extendi characterem Sacerdotii, ut
I constat ex tom. 3 in 3 p. disp. 240, cap. 5,
j adjuncta disp. 239, cap. 6. Videantur
Cannes a S. Thoma in approbat, doctrinæ
I b.Thomx,disp 2, ari. 3, prop. 9, et Thomas
Hurtado torn. 2 résolut, moral, tract, ult.
res. 3, qui egregie istam sententiam defenI dant.
I
Addimus præterea aliud exemplum ; ete­
nim in prima tonsura intervenit aliqua
hominis consecratio, non quæ imprimat
characterem, cum tonsura illa Sacramentum non sit, ut tradit Suarez de Sacrament,
disp. 1, sect. 2, de Beligione, lib. 4, cap. 9,
§5, sed quæ in subjecto relinquit capaci­
tatem, sive dispositionem passivam ad Or­
dines: unde qui tonsuratus denominatur,
non solum habet respectum ad benedictio­
nem præteritam, sed etiam aliquem mora­
lem effectum præsentem, in quo præcedens
consecratio potest dici moraliter permane­
re; et tamen certum est, Pontificem non
posse a tonsurato hujusmodi consecratio­
nem auferre, alias prima tonsura posset
reiterari, quod est omnino falsum : ergo
| exeo, quod solemniter professus denomi­
netur consecratus a consecratione præterila, quæ aliquam obligationem in eo reli­
quit, non sequitur quod Pontifex valeat
I consecrati denominationem ab illo tollere,
atque ideo nec obligationem continendi illi
consecrationi essentialem, sicut nec illam
posset auferre ab Episcopo, neca tonsurato,
si talis obligatio Episcopatui, et tonsuræ
essentialiter conveniret. Exemplum vero
virginis per simplex votum consecratæ, a
Suario allatum statim diluemus num. 99.
98. Nec refert, si contra rationem D.
Thom- opponas primo, quia quamvis calix
Salmant. Curs, theolog. torn. XII.
1
i

i

,
I

I

393

sit consecratus, tamen potest urgens adeo
necessitas occurrere,ut liceat i Hum adhibere
ad usum non sacrum, utputa si quis moreretur, nisi ex calice biberet : ergo quamvis
religiosus Deo sit consecratus, potest nihi­
lominus necessitas tam magna occurrere
boni commnis, ut ei liceat matrimonii actus.
Secundo, quia omnis religiosus est Deo
consecratus, siquidem nullus est religiosus,
qui se Deo non tradat, ut sæpius supra diximus, et in hac traditione illam consecra­
tionem constituimus ; et tamen certum est,
Pontificem posse dispensare cum aliquibus
religiosis, ut contrahant matrimonium,
cum illis videlicet, qui tales sunt emittendo
tria simplicia vota in Societate : ergo idem
indulgere poterit solemniter professis, li­
cet consecrati sint. Tertio, quia Sacerdotes
sunt Deo consecrati ; et tamen potest Papa
cum Sacerdote dispensare, ut uxorem du­
cat : ergo et cum religioso, licet consecra­
tus sit. Quarto, quia si ratio D. Thomæ
convinceret, probaret nec Deum posse face­
re, quod religiosus non sit religiosus, sive
ipsi consecratus ; quod tamen est plane
absurdum. Sequela ostenditur ; nam reli­
giosus denominatur consecratus per habi­
tudinem ad professionem præteritam; Deus
autem efficere non potest, quod professio
non præterierit, cum ad præteritum non
detur actio : ergo si discursus D. Thom.
aliquid valet, probat etiam quod sicut Pon­
tifex, ita et Deus non possit efficere de
religioso, et consecrato non religiosum, et
non consecratum.
Eæ, inquam, objectiones non referunt. Diluitur
Ad primam, concesso antecedenti, negamus priD>a'
consequentiam quæ si legitime inferretur,
fieret quod sicut calix manens consecratus,
et conservans consecrationem potest in ali­
quo casu raro deservire usui non sacro :
ita religiosus manens religiosus, et conser­
vans statum religiosi posset contrahere
matrimonium : quod est plane falsum ;
siquidem votum continentiæ est essentiale
tali statui, quippe qui absque tali obliga­
tione dari non potest, ut supra ostendimus
num. 94, et concedunt communiter Adver­
sarii. Disparitasergo inter illud exemplum,
et rem præsentem est, quod actus bibendi
ex calice in extrema aliqua necessitate, li­
cet sacer non sit, tamen nec est calicis
consecrationi contrarius, cum nec destruat
ejus formam, nec afferat aliquam indecen­
tiam habituali consecrationi repugnantem,
ut ex se liquet. Usus vero, aut actus matri•26

391

DE ST \TL'

RELIGIOSO.

395

DISP. 1, DUB. VII.

minatur, et caveat substantia rei, quæ
monii nequit esse licitus, nisi supposito , finem. Quocirca prædicta consecratio est
quod homo contraxerit matrimonium, et
« eum talem facit, scilicet quod sino nlbeomnino absolutu, perpetuaque, ac subinde
habeat statum uxorati. Quod cum statu
. dine sil albus, cum per albedinem quis
semel facta nequit per illum hominem
praecedenti religiosi cohærere non potest,
aboleri.
- albus sit. Ita monachum esse oportet,
ut diximus num. citato. Aliunde autem
: quod aliquid includat substantialiter, id
Et hinc a fortiori constat ad exemplum
est, quod habeat aliquid substantialiter
praedictus religiosi status importat conse- i illud virginis Deo consecratæ per simplex
crationem, quæ per nullum actum huma­
virginitatis votum, quo utebatur Suarez,
. requisitura ad hoc, quod sit monachus,
num auferri valet, ut hactenus ostendimus,
ut vidimus n. 96. Nam prædictum votum
i quia quaelibet res habet aliquid substanet exemplo calicis constat. I nde fieri non
minus consecrare valet, quam tria vota
< lialesibi ; sed nullum alterum eslsubsvalet, quod religioso solemniter professo
simplicia emissa in Societate, et consti­
< Initiale monacho, perquod differat a non
reddatur licitus usus matrimonii ; nec
tuentia religiosum. Sed addimus praedic­
. monachis, nisi per obligationem ad conenim potest consecrationem deponere, ne­
tum votum nullam proprie loquendo im­
; tinentiam, et abdicationem proprii, et
que obligationem continendi illi consecra­
portare consecrationem, quia per illud non
■: obedientiarn : ergo non poterit Papa distioni essentialem a se excludere, neque
fit actualis donatio, et sacratio, sed sola
» pensare faciendo, quod aliquis sit monacum tali consecratione, ac obligatione com­
promissio. I nde Pontifex dispensans in
I chus, et careat aliquo istorum. Istam raponere statum, in quo liceat actus matri­
tali voto nullam proprie loquendo tollit
« tionem assignat manifeste Papa in allemonialis. Et in hoc stat robur rationis
consecrationem.
« $10 cap. Cum ad monasterium, ubi cum
Doctoris Angelici.
Ad tertiam negamus consequentiam, Oe®·
. dicitur, quod Summus Pontifex non po99. Ad secundam, omittendo præmissas,
quæ si legitime ex præmissis deduceretur,
• lest super continentia, et paupertate linegamus consequentiam, quae etiam, si
convinceret quod sicut Papa potest dispen­
. centiam indulgere, et subditur causa,
bene inferretur, probaret non esse neces­
sare, ut Sacerdos manens Sacerdos et
t non dicitur ibi hoc esse, quia votum sosariam dispensationem Pontificis, ut so­
retinens talis status consecrationem uxo­
I
i lemnizatum est, sed quia ista annexa
lemniter professus desineret esse religio­
rem ducat; ita posset dispensare, quod
|
i sunt regulæ monachal!. Ordini autem
sus, et posset uxorem ducere, quod Adver­
religiosus perseverans religiosus, et conse­
I
i sacro non est annexa continentia, el ideo
sarii minime admittent. Sequela patet ;
crationem talis status conservans traheret
t * potest dispensare in Presbyteris seculanam qui in sacra Societate fiunt religiosi
matrimonium. Quod quam falsum sit,
1 ribus, et non in religiosis, ut supra dicemittendo tria simplicia vota, non indigent
constat ex dictis num. 94. Imo vero ex
I tum est. Occasio autem errandi Juristis
dispensatione Pontificis, ut desinant esse
hac objectione magis firmatur nostra sen­
: est, quia vident, quod votum simplex
religiosi ; sed non religiosi fiunt per hoc,
tentia ; nam si consecrationi sacerdotali
■ continentiæ non dirimit matrimonium
quod a Praelatis Societatis dimittantur, et
essentialis esset obligatio continendi, Pon­
« contractum, votum autem solemne dirisic dimissi absque alia dispensatione possunt
tifex non posset dispensare, ut Sacerdos
■
> mit : putant ergo, obligationem voti esse
matrimonium contrahere, ut constat ex
contraheret matrimonium, quippe qui tol­
E « ex solemnitate ejus. Sed falsum est,
dictis a num. 40. Si ergo similitudo aliquid
lere non valet consecrationem sacerdota­
j
■· quoniam potius est ex substantia religiovalet, probat utique solemniter professum
lem. cui obligatio continendi essentialis
Γ
« nis. n
posse absque dispensatione Pontificis exuere
foret. Cum ergo consecrationi religiosa sit
100. Ad quartam, et ultimam respondestatum religiosi, et uxorem ducere. Discri­
essentiale votum castitatis, et Pontifex ne­
s-i tur, diluendam etiam esse ab'Adversariis,
men itaque est. et quidem maximum inter
queat facere, quod semel Deo consecratus
si ab éis inquiramus, an Deus facere possit,
religiosum per tria vota simplicia, et reli­
exuat consecrationem, ut hactenus ostendi­
quod calix semel consecratus, et retinens
giosum per professionem solemnem. quod
mus, sequitur quod non possit dispensare
formam calicis, desinat esse consecratus ?
ille non se dat, nec sacrat Deo omnino ab­
cum religioso professo, ut uxorem ducat.
Et ipsi nos docebunt modum occurrendi
solute, sed conditionate, quandiu videlicet
Unde Abulensis loco supra citato, § Sedatas
eorum objectioni. Si enim non reputant
non dimittatur a Superioribus ; nec isti il­
adhuc, inquit : « Nemo dubitare debet,
inconveniens, quod Deus id efficere non
lum acceptant omnino absolute, et in per­
α quin Papa posset cum quolibet Presbytero
valeat, nec inconveniens reputare debent,
petuum, sed præcisequandiu ipsis placuerit
a dispensare, quod accipiat uxorem, vel
quod nequeat non religiosum efficere eum,
illum in Societate conservare, ut supra
α ministret in sacris; quia ex sola Ecclesia
qui semel consecratus est per professionem
num. 20 vidimus ex Vasquez. I nde conse­
« constitutione hoc n (nempe quod uxores
solemnem. Si vero dicant, posse Deum effi­
cratio ibi interveniens non est absoluta,
non habeant), « factum est. Cum autem 5«·
cere illud prius,non obstante quod calix sit
nec perpetua, sed conditionata, et ad tem­
« dicunt plurimi Doctores Canonistarum,
permanenter consecratus per habitudinem
pus permanentia» in Societate; et conse­
« quod obligatio ad continentiam in proad consecrationem præteritam, quæ nequit
quenter mirum non est, quod deficiente
« fessis provenit ex solemnitate Ecclesia,
non esse præterita, idem responsum habe­
conditione deficiat. Oppositum autem con­
<t errant; quoniam non factum est per alibunt circa solemniter professum ; militat
currit in solemniter professo ; nam et se
« quam constitutionem Ecclesiae, sed proenim eadem similitudo, ut ex se liquet. Et
omnino absolute, atque in perpetuum Deo
« venit ex substantia regulae monachalis.
hæc posterior responsio verosimilior vide­
consecrat ad servandum tria vota ·, et om­
« in substantialibus autem Papa non potest
tur, quia non apparet contradictio in eo,
nino absolute, atque in perpetuum a Supe­
« dispensare, quia includit contradictioquod Deus titulo supremi dominii destinet
rioribus Dei nomine acceptatur ad talem
« nem, quod aliquis sit talis, qualis deno­
habitualiter calicem consecratum usibus
minatur,

non sacris, in quo casu destrueret ejus con­
secrationem ad sacrum usum, quippe non
cohæret, quod calix sit habitualiter desti­
natus ad actiones sacras, et ad actiones non
sacras, cum inter hujusmodi habituales
destinationes detur virtualis contradictio.
Et ex eodem dominio poterit solemniter
professum destinare, et obligare ad vitam
secularem, et sic destruere præcedentem
ejus consecrationem ad vitam religiosam.
Nec hinc infertur, quod Pontifex valeat
consecrationem religiosi sua dispensatione
destruere : tum quia oppositum constat
exemplo calicis ; licet enim possit Deus
consecrationem ab eo amovere, conser­
vata ejus substantia, el figura; nihilo­
minus Pontifex nullam habet potentiam,
ut calix semel consecratus, quandiu calicis
formam conservat, desinat esse calix desti­
natus ad sacros usos : idemque dicendum
est de solemniter professo, ut similitudo
evincit. Tum quia Pontifex nequit religio­
sum obligare ad vitam secularem, aut ma­
trimonialem cum statu habitualiter conse­
crati incompossibilem ; atque ideo nequit
in eo ponere statum, aut formam, per quæ
habitualis consecratio excludatur. Unde
nullo modo efficere valet, quod religiosas
non sit religiosus.
§ m.

Duplex aliud motivum pro vera D. Thomæ
sententia.
101. Secundo probatur eadem asserliogecmj.u
alia ratione desumpta ex D. Thom. in 4,
dist. 38, quxst. I, art. 2, et art. 3 ad 3, quæ rath·
potest sic formari : quia Pontifex rem alicui
traditam, et sub ejus dominio existenlem
nequit ab illo auferre. Sed religiosus per
professionem solemnem Deo perfecte tra­
ditur, et sub ejus speciali dominio consti­
tuitur : ergo Pontifex nequit cum eo dis­
pensare, ut contrahat matrimonium. Con­
sequentia patet ex præmissis, quia si talis
dispensatio subsisteret, religiosus semel
Deo traditus auferretur a Deo, desineretque
esse sub ejus speciali dominio. Minor vero
constat ex supra dictis a num. 39. Major
etiam liquet inductive ; nam Pontifex ne­
quit rem Petri, sub ejusque dominio existentem ab illo auferre, utputa domum, vi­
neam, vestem, etc., nec ad hoc accepit po­
testatem a Christo, alias Pontifex non possel

396

DE STATI’

RELIGIOSO.

committere furtum auferendo aliorum bo­
na. quod est falsum, et ridiculum.
Kffa102. Nec refert si dicas majorem hujus
pnin.
argumenti verificari per se loquendo, secus
vero si occurrat ratio boni communis; tunc
quippe potest princeps superior rem’ unius
particularis ab eo auferre, et in alterum
transferre, ut patet in praescriptionibus ;
earum quippe leges dominium unius trans­
ferunt in alium propter bonum publicum,
scilicet ad vitandas lites, et ne rerum do­
minia maneant incerta. Sic ergo Pontifex,
si magnum immineat boni communis pe­
riculum, nisi religiosus contrahat, poterit
illum a religionis statu extrahere, et tra­
dere in dominium uxoris validum matri­
monium.
Hoc, inquam, minime satisfacit ; quia
l’nPCÎtb
dilur.
Princeps superior ob bonum commune po­
test rem unius in alium transferre, quando
uterque est sub ejus jurisdictione, et ad ta­
lis boni communis conservationem obliga­
tur; tunc quippe quilibet particularis tene­
tur cedere juri proprio, atque ideo nulla in
tali ablatione intervenit injuria, aut injus­
titia, quippe cum res non auferatur a domi­
no rationabiliter invito. Secus contingeret,
si persona, a qua res aufertur, non subde­
retur jurisdictioni talis Principis, nec obli­
garetur ad bonum commune, cui ille pro­
videt ; nam in eo casu res non posset ab eo
auferri absque injuria, et injustitia ; imo
vero nulla esset in tali Principe potestas
ad similem ablationem, ut satis ex se li­
quet. Religiosus per soiemnem professio­
nem traditur perfecte Deo. et constituitur
sub sfSeciali dominio ipsius, et certum est 1
Deum non subdi jurisdictioni Pontificis,
nec aliqua lege obligari ad cedendum pro­
prio juri ob aliquod bonum commune,
quippe qui est super omnem legem est ra­
tione boni a se distincti. Unde Pontifex
nullam habet potestatem ad extrahendum
religiosum ab illa traditione, et continen­
tia speciali sub Dei dominio ; quod faceret i
si sua dispensatione de religioso redderet
non religiosum. Et hoc faciendo injuriam,
et injustitiam committeret contra jus spe­
ciale, quod Deo per professionem quæsitum
est : sicut eodem modo peccaret Princeps,
qui a non sibi subdito, el non obligato ad
finem, cui ipse providet, rem auferret.
Alia
103. Nec satisfacit, si iterum dicas hæc
wasio. convincerei quud Pontifex illum effectum
præstare nequeat ex potestate humana, et
ordinaria, secus vero potestate extraordi-

Γ.·^<

naria, et divina accepta a Christo Domino
illis verbis, Pasce oves meas; per quæ intelligitur recepisse facultatem ad omnia, qu®
necessaria sunt pro bono communi lotius
Eeclesiæ. Contingens autem est, pro illius
conservatione requiri, quod religiosus con­
trahat matrimonium, utputa si aliter peri­
clitaretur fides catholica alicujus regni.
Unde in tali casu, cum Pontifex dispensat.
Deus cedit speciale illud jus quod ex reli­
giosi professione acquisierat; atque ideo
nulla ipsi fit injuria, vel injustitia. Quæ
responsio juvatur exemplo votorum sim­
plicium; nam per illa adquiritur Deo
aliquod speciale jus, sicut per quamlibet
promissionem acquiritur ‘promissario: el
tamen certum est apud Catholicos, posse
Pontificem dispensare in votis simplicibus.
Non. inquam, hoc satisfacit; quia cum <
certum sit religiosum per professionem '
selemnem Deo perfecte tradi, et sub speciali
ejus dominio constitui, ut Pontifex posstt
illum a tali dominio extrahere, opus erat,
quod certo constaret de tali potestate; alioquin dispensando injuriam, et injustitiam
faciet contra jus alterius sub ejus jurisdic­
tione non constituti. Quod autem hanc
potestatem habeat, non certo constat. Non
quidem ratione -, nam hactenus proposita
potius suadet contrarium. Nec etiam tradi­
tione Eeclesiæ, quia non datur talis tradi­
tio, cum major, et melior pars Theologorum
neget Pontifici talem potestatem. Nec tan­
dem ex Scriptura ; nam illa verba Christi
Domini sicut non evincunt, quod Pontifex
habeat potestatem ad immutandum mate­
rias, et formas Sacramentorum, nec ad
dispensandum in matrimonio consummato;
ita neque probant, quod possit dispensaricum solemniter professo, et illum extra­
here ab speciali dominio Dei. Sicut enim
ad bonum commune Eeclesiæ apparetaliquando necessarium, quod religiosus ducat
uxorem vel pro pace regnorum, vel pro
fide in eis conservanda : ita etiam apparet
necessarium, quod Rex qui contraxit, el
consummavit matrimonium cum uxore,
cuisupervenit impotentia, contrahat matri­
monium cum alia, ex qua habeat filios :
apparel etiam necessarium, quod iu remutissimis regionibus, in quibus non reperilur
panis triticeus, nec vinum, nec oleum,
conficiatur Eucharistia in alia materia, el
Extrema unctio fiat cum alio liquore : hu­
jusmodi quippe Sacramenta sunt valde
necessaria ad conservandam fidem in quo­
libet

DISP. I, DUB. VIL
libet regno. Et tamen licet Christus verbis I
relatis commiserit Pontifici cnram Eeclesiæ,
non intelligitur ei dedisse potestatem ad
Liles effectus : ergo idem dicendum est in
nostro casu. Et ratio utrobique est eadem,
I quia sicut in Sacramentis, et matrimonio
I contracto possessio stat institutione Christi,
! a qua non licet recedere : ita etiam in
1 nostro casu possessio stat pro jure certo,
■ quod Deo per religiosi professionem a
i Christo approbatam, et institutam adqui! silum est. El Christus satis providit Ecclej si® proveniendo ea, quæ sunt per se : illi
aulem casus sunt raro contingentes, et per
accidens; unde ut eis occurratur, alia reI media quærenda sunt.
•v:’ Nec exemplum votorum simplicium,quo
^fulciebatur responsio, urget: tum quia
5 quod Pontifex possit in eis dispensare,
|ir constat ex communi traditione Eeclesiæ
; Catholica?, per quam traditionem Deus
I
nobis manifestat solvere eorum vinculum
i dispensante Pontifice : talis autem, vel I
[
similis traditio non datur circa dispensalionem in professione solemni. Tum ob
i disparitatem salis notam ; nam vota sim­
plicia tantum sunt promissio, per promis­
sionem autem non extrahitur res a domi­
nio promittentis : unde sicut promittens
manet sub jurisdictione Pontificis, ita et
Ires ab illo promissa ; atque ideo potest Pon­
tifex rem volo promissam a promittentis
dominio extrahere, aut ordinare ad alium
finem, quo supposito promittens manet
libera voti adimpletione. At professio so­
lemnis non est sola promissio, sed perfecta
profitentis traditio sub speciali dominio
Dei; et res semel Deo tradita, et sub ejus
! :* dominio
104. Sed
objicies nequit
: cum homo
ordinatur
constituta,
per ullam
crea­
i
Sacerdos,
se Deoabtrad
ad ejus cultum
: sed
tam
potestatem
illoitauferri,
ob superius
I
hoc non obstante, potest Pontifex cum eo
dicta.
I
dispensare, ut ducat uxorem : ergo idem
indalgere poterit solemniter professo, licet
se Deo tradiderit.
El confirmatur ; nam illi qui in Societate
fiant religiosi per tria vota simplicia, se
Iradunt Deo; et nihilominus certum est,
posse Pontificem cum eis dispensare ad
contrahendum matrimonium : ergo idem
quod prius.
Respondetur objectioni negando conse­
quentiam, quia Pontifex dispensando cum
Sacefdote, ut ducat uxorem, non destruit

I
I
I
I

397

priorem traditionem per consecrationem
ordinis sacri ; sed tantum aufert obligatio­
nem continendi, quæ non est essentialis
tali traditioni, sed per jus ecclesiasticum
illi traditioni annexa ; in quo jure Ponti­
fex dispensare potest ut ex se liquet. At
votum castitatis est de essentia traditionis
perfect® per soiemnem professionem;unde
sicut Pontifex non potest efficere, quod so­
lemniter professus non sit Deo traditus, et
sub ejus speciali dominio; ita nec efficere
valet quod non sit ligatus illo volo, ac su­
binde nec quod possit contrahere matrimo­
nium. Sicut non posset dispensare cum Sa­
cerdote ad contrahendum matrimonium, si
votum continentiae esset de essentia ordinis
sacerdotalis.
Ad confirmationem constat ex sæpius dictismam religios isacræ Societatis persimpli­
cia vota non se tradunt Deo ad illa votaservanda omnino absolute, sed restricte, et
sub conditione, videlicet ad servandum illa
in Societate, et quandiu ab illa non dimit­
tantur. Unde nec indigent dispensatione
Pontificis ad contrahendum matrimonium;
sed per hoc, quod a Societate dimittantur,
manent liberi a votis, el possunt uxores
ducere, ut ex Vasquez vidimus num 40.
Alia autem ratio est votorum solemnis
professionis; per hæc enim religiosus ab­
solute, et perfectissime traditur Deo, et
constituitur sub ejusdominio ad servandum
tria consilia, paupertatis, castitatis et obe­
dientiæ : quod dominium nulla potestas
creata violare potest, applicando ad usus
humanos, quæ sub ea sunt, ut constat ex
dictis.
105. Probatur ultimo assertio nostra alioTcriium
fundamento nam strictius vinculum importat professio solemnis, quam matrimonium molivuin.
ratum non consummatum : sed Pontifex
nequit dispensare, ut dissolvatur vinculum
matrimonii rati non consummati : ergo
I dispensare non valet ut dissolvatur vincu­
lum professionis solemnis, et ut ille, qui
sub eo fuerat, maneat liber, et aptus ad
matrimonium contrahendum. Consequentia videtur manifesta ; nam qui non habet
potestatem ad minus, nec habet ad majus.
Minor vero probatur ex verbis Christi Do­
mini, Matthaei 19: Quod ergo Deus conjun- Maith.
19.
I .rit, homo non separet : quibus declaravit
vinculum matrimonii non esse dissolubile
per potestatem humanam. Major denique
I constat ex dictis dub. 5, ubi ostendimus,
professionem soiemnem jure divino dis-

398

DE STATU RELIGIOSO.

solvere matrimonium ratum non consum­
matum : id vero quod aliud dissolvit, for­
tius eo est.
£Èfa106. Huic argumento quidam occurrunt
pwn.
negando minorem; quia censent Pontificem
posse dipensare, ut dissolvatur matrimo­
nium ratum non consummatum, non qui­
dem humana, et ordinaria potestate, sed
extraordinaria, et divina, concessa specia­
liter a Christo Domino, ubi occurrerit ne­
cessitas aliqua magna boni communis eam
dissolutionem exigentis. Etad verba Christi
Domini respondent, vel referenda esse ad
matrimonium consummatum, vel negari
separationem per potestatem humanam.
(taieSed hæc responsio, quæ frequentior est
latmr.
apud Canonistas, quam apud Theologos,
refellitur : tum quia non habet solidum
fundamentum ; sicut enim potest apparere
necessarium ad bonum commune, quod
dissolvatur matrimonium ratum; ita et
quod dissolvatur consummatum, ut facile
consideranti constabit : et sicut Pontifex
dicitur posse dissolvere ratum per potesta­
tem extraordinariam, ita etiam potestate
extraordinaria posset dissolvere consum­
matum : ergo vel datur fundamentum ad
utrumque, vel ad neutrum. Atqui certum
est, Pontificem nullo modo posse dissolvere
matrimonium consummatum : ergo nec
potest dissolvere ratum -, vel si hoc potest,
cur non poterit illud? Unde aliqui Cano­
nist® hoc argumento oppressi concedunt
quod Papa possit matrimonium consum­
matum dissolvere, ut referunt Covarruv.
iùuiq.
4 decret. 2 p. cap. 7, § 4, et Enriquez lib.
Il, de matrimonio, cap. 2, num 3, in com­
ment. Utt. T. Sed errant vehementer in re
gravissima, ut contra hærelicos ostendit
ïclhrm. ]3eiiaTm _
demalrim. cap. 15. Turn
etiam, quia quod matrimonium ratum sit
jure naturali, et divino indissolubile, certo
n>nc. nobis constat, et satis aperte docet Trid.
sess. 24, tn principio, illis verbis · i Matri« monii perpetuum, indissolubilemque ne« xum primus humani generi parens divini
« Spiritus instinctu pronuntiavit, cum di­
ti xit : Hoc nunc os ex ossibus meis. » Quæ
verba divit Adamusanle carnalem conjunc­
tionem cum uxore. Unde possessio, et præsumptio stat pro indissolubilitate matrimo­
nii rati respective ad quamlibet potestatem
creatam, nisi oppositum constet ex Dei
verbo vel scripto, vel tradito. Pontificem
vero posse illud dissolvere, nec docet Scrip­
tura, vel designetur locus -, nec firmat tra­

DISP. I, DUB. VU.

399

ditio, cum plures, et meliores Theologi
| ratum cum Maria solemniter profitetur : ι constant.
i
Major autem probatur : tûm quia
doceant oppositum.'Ergo sine fundamento
perse loquendo, et cæteris paribus, non est
rursus dispensante Papa fit liber a profesdicitur, quod Pontifex valet matrimonium
minus firmus perfectior, quam imperfec­
sione, et uxorem ducit Antoniam : habebit
ratum dissolvere. Tum denique, quia fini
tior, curn flrmitasconducatad perfectionem.
! utique duas uxores. Imo fieri poterit, quod
matrimonii magis oppunitu r ejus dissoluto,
Sed status professionis solemnis est per­
tandem mulierem sæpius ducat in uxorem,
quam pluralitas uxorum ; illa enim oppo­
| i>( cum ea repetat Sacramentum matrifectior, quam status matrimonii consum­
nitur ipsum destruendo, hæc vero opponi­
; monii; dispensatus quippe poterit sicut cum
mati, ut fides docet : ergo vinculum pro­
tur aliam uxorem addendo sine exclusione
| Antonia, ita et cum Maria contrahere. Hæc
fessionis solemnis non est minus firmum,
prioris; et sicut pro bono communi apparet
ac vinculum matrimonii consummati. Tum
autem non parvam præseferunt absurditaaliquando necessarium, quod matrimonium
etiam, quia possibile est aliquod vinculum
■ tem, ul ex se constare videtur.
ratum dissolvatur; ita apparet necessarium,
Et si Adversarii respondeant, quod sicut
spirituale ita firmum, ac vinculum carnale
quod rex, v. g, post consummatum matri­
,^ahoc non esset inconveniens, si Petrus momatrimonii consummati : sed professio so­
monium cum una, ex qua non suscipit
■ reretnr, et resurgeret; ita neque est absurlemnis est perfectissimum vinculum spiri­
filios, ducat simul alteram, ex qua filios
dum, si idem contingat in solemniter pro­
tuale, cum homo per illam se totaliter tra­
habeat; quo non obstante, certum est, Pon­
fesso·, quia ipsa professio est quædam
dat Deo. et se transférât in ejus dominium,
tificem non posse dispensare in pluralitate
spiritualis mors in ordine ad dissolvendum
abdicando a se cuncta tali traditioni con­
uxorum : ergo nec dispensare valet, ut
traria : ergo vinculum professionis tantam
matrimonium ratum. Id, inquam, si res­
dissolvatur matrimonium ratum. Si enim
firmitatem importat, quantam vinculum
pondeant, ex ipsa sua responsione confu­
non obstante, quod uxorum pluralitas non
matrimonii consummati.
tandi sunt ; nam si professio solemnis est
sit adeo contra matrimonii finem, et quod
Nec satisfacit disparitas, quam Suarius Solmio
mors hominis in ordine ad secularia, quo­
hoc remedium videatur aliquando intéresse
assignat, nempe in matrimonio consum- sJm0.
modo
Papa
potest
solemniter
professum
ad commune bonum ; nihilominus non
mato inveniri specialem rationem indissoresuscitare in ordine ad matrimonium?
habemus fundamentum, ut dicamus Chris­
lubilitatis, tum propter perfectam significa­
Profecto si responsio aliquid valet, non
tum per illa verba. Pasce oves meas, dele­
tionem unionis Christi cum Ecclesia, tum
magis curandum est de solemniter professo,
gasse Pontifici extraordinariam quandam
propter damnum, quod redundaret in uxo­
ul per ejus matrimonium provideatur alicui
potestatem, ut in tali eventu dispensaret
rem. et prolem. Quæ ratio non reperitur
necessitati, quam de realiter mortuo : unde
circa pluralitatem uxorum; nullum profecto
in professione solemni, et aliunde ejus
ad alia media oportet recurrere, et non ad
adest fundamentum, ut dicatur demandasse
perfectio non diminuitur ex hoc, quod dis­
dissolvendum professionem.
illi potestatem, ut quandoque dissolveret
solubilis sit per subordinationem ad extra­
Etsi addant, posse hanc resurrectionem
matrimonium. Cætera quippe paria sunt,
ordinariam Pontificis potestatem, ubi com­
fieri authorilate Pontificis, quia ipsa mors
et aliunde naturæ, et fini matrimonii
munis aliqua necessitas imminet.
spiritualis in professione solemni interve­
elevati per Christum ad rationem Sacra­
Non, inquam, satisfacit hæc disparitas·. Rcfeiniens, et præteritum matrimonium ratum
menti magis adversatur dissolubilitas per
sed potius omnia, quæ affert, sunt insufli- htar'
dissolvens,
ejus
authoritate
fit,
quippe
qui
potestatem creatam, quam uxorum plura­
cientia, possuntque efficaciter refelli. Pri­
professionis solemnitatem introduxit. Hoc,
litas per eandem potestatem. In quo non
mo, quia ut matrimonium consummatum
inquam, si addant, confutatur ex dictis
amplius immoramur, quia pertinet ad
perfecle significet unionem Christi cum
dub. 5, ubi ex professo ostendimus vim
tractatum de Matrimonio. Sed pro majori
Ecclesia, salis est quod ex sua natura, et
illam, qua solemnis professio dissolvit ma­
hujus veritatis confirmatione videantur
secundum providentiam ordinariam sit
trimonium, non esse ex jure ecclesiastico,
Covarruv. loco cit. Gutierrez lib. I, quxst. Giti-fl.
vinculum indissolubile, nec refert quod
sed ex divino, sive ex institutione Christi
can. cap. 17, Cano lib. G, de locis, cap. 8,
absolute possitdissolvi per extraordinariam
Domini.
Unde
sicut
Pontifix
non
induxit
Lopez 2 p. Instruet de matrimon. cap. 54,
potestatem Pontifici concessam ; sicut cer­
hanc
spiritualem
mortem,
ita
nec
illam
Ledesma in addit, ad 3, part, quxst. 67,,
tum est, posse dissolvi de potentia Dei
potest dispensando excludere. Et id quod
art. 2, dub. 1, ubi affirmat oppositum esse
absoluta. Cur ergo occurrente gravi illa
dicitur de solemnitate professionis, nihil
improbabile. Quod nos ea nota non percel­
necessitate, in qua Adversarii dicunt Pon­
valet; quia professio non dirimit matrimo­
limus quia illud tuentur plurimi Canonist.?,
tificem posse dissolvere professionem so­
nium ratum per solemnitatem, formulam,
et non pauci Theologi, quos refert, et
lemnem, non poterit dissolvere etiam ma­
aut cæremoniam, sub qua Pontifex insti­
sequitur Sanchez lib. 2 de inatrim. disp. 14,
trimonium consummatum ?Præsertira cum
tuit illam fieri ; sed per essentiam, et pri­
a n. 2. Sed pro majori probabilitate asser­
ab intrinseco, et ex natura sua non sit
vilegium, quæ non habet a Pontifice, sed a
tionis, quam tuemur, sufficit quod princi­
vinculum magis firmum. Secundo, quia
Christo
Domino,
ut
sæpius
in
dubiis
ante
­
pium in hoc argumento assumptum sil
I occurrente tali necessitate, fieri posset, quod
cedentibus
explicuimus.
longe probabilius, ut revera est.
■y108.
Confirmatur secundo, et augetur vis I ex dissolutione matrimonii consummati
107. Confirmatur primo, quia si Pontifex» «irnulla injuria inferretur uxori, aut proli :
wT
1
argumenti,
quia
non
est
minus
firmum
potest dispensare cum religioso solemniter
*■ vinculum professionis solemnis, quam vin­ I huic, quia forte non esset : illi vero, quia
professo ad contrahendum, fieri potest quod
i in talem dissolutionem consentiret, aut
8>Xin.
culum
matrimonii
consummati
:
sed
hoc
idem homo simul habeat plures uxores.
nequit dissolvi per dispensationem Ponti­ I consentire deberet propter bonum com­
Aerbi gratia. Petrus post matrimonium
mune ; consentienti autem non fit injuria.
ficis : ergo nec illud. Minor, et consequentia
ratum

•. *
··.
• *

r- :

* 4’3/

$

• >.« A

tçÎ’F’r
, . . I.·»

.·*

Λ ··
FA

'. T»
.<»1

i

f

400

0

DE STATI' RELIGIOSO.

DISP. I, DUB. VII.

lilndinis. De Ramiro (quem quidam dicunt
Terlù, quia si non diminuit perfectionem
nionis fundamenta consistunt in evasioni­
fuisse Abbatem S. Facundi, deinde Episco­
bus. el responsionibus, quibus nostra mo­
professionissolemnis, quod sit dissolubilis,
pum, primum Burgensen, deinde Pampitiva diluere conatur, et jam praeclusimus.
non quidem per se. et ex natura rei. sed
lunensein, et tandem Balbaslronsen.) nulla
per subordinationem ad extraordinariam,
Sedalia supersunt, quibus satisfacere opor·
certa notitia est apud graves Historiogra­
et divinam quandam potestatem Pontificis;
phos, et mullo minus quod obtinuerit dis­
Arguitur primo : Quia Pontifex de factop'i“2
pariter non diminuet perfectionem matri­
pensationem a Pontifice. Videantur Joan­
dispensavit cum solemniter professis, utaeS*
monii consummati, quod sit dissolubile,
nes Nicolai, et Abraham Bzovius anno
contraherent matrimonium : ergo potest
non quidem per se. et ex natura rei, sed
1186, num. 5.
in hoc dispensare. Consequentia patet,
per subordinationem ad eandem extraor­
De Constantia inquit Baronius ad an­
quia factum Superioris, et præsertim
dinariam, et divinam Pontificis potesta­
num 1186; « Quod autem ex recenlioriSummi Pontificis, cui assistit Spiritus
tem. Profecto ex parte utriusque vinculi
bos plures asserunt Constantiam moniasanctus ad gubernandam Ecclesiam, cen­
eædem rationes proportionabiliter appa­
; lem fuisse, scias fabulosum esse, atque
setur legitimum, ut constat ex cap. Ad
rent, et utriusque dissolutio videtur ali­
«commentum fortasse inde excogitatum,
aures, de tempnr. ordinand. et cap. Quid
quando necessaria ad succurrendum bono
«quod ipsa asservata fuisset in Monasterio,
culpatur, 23, qurslionc prima : ergo si
communi, ut facile consideranti constabit.
> ut si defuisset Regibus mascula proles,
Pontifex in aliquo dispensat, potest ineo
Ergo dicendum est. Pontificem vel nullo
«spes esse potuisset nubendi Regi cum
dispensare. Antecedens vero ex variis his­
modo posse dissolvere vinculum profes­
·-dote regni. » Sicut aliæ puellæob eundem
toriis probatur ; nam ut refert Anchar. -Udu.
sionis solemnis, vel posse dissolvere vincu­
finem in monasteriis constitui solent ;
consil. 339, Pontifex dispensavit cum Ra­
lum matrimonii consummati : cumque hoc
et modo in Lusitania apud nostras Moniamiro monacho, et Sacerdote ex stirpe re­
posterius sit omnino falsum, imo et erro
lesasservatur Domina Maria soror Regis.
gum Aragoniae, ut propter defectum succes­
neum. oportet tenere illud prius, el fateri,
soris uxorem duceret, ex qua habuit filium,
Historiam etiam de Nicolao Justiniano
quod Pontifex in nullo potest dispensare
monacho refellit idem Baronius : ex quo
qui successit in regno. Alexander III. ut
cum solemniter professo, ut contrahat ma­
Gonet observat Authorem hujus historiæ
inquit Sarius statim referendus, vel Coelestrimonium.
duo inter se pugnantia scripsisse; ait enim
tmus III, ut ait Cajetan. ubi supra, dis­
Alexandrum III, cum Nicolao Justiniano
pensavit cum Constantia filia Regis Siciliae,
§IV.
dispensasse, et B. Laurentium Justinianum
ut nuberet Henrico filio Imperatoris Frideejus filium claruisse tempore Eugenii IV,
rici Barbarosæ. Surius etiam tom. 1, die 8 Son«
/iV/ferfur opinio contraria, ejusque funda­
etab eo Episcopal i infula insignitum fuisse.
Januarii, refert ex Rernardo Justiniano in
menta diruuntur.
Quæ duo inter se pugnant, quandoquidem
vita S. JL/iurentii Justiniani, cap. 1, Alexan­
Alexander III Eugenium plusquam du­
drum III. dispensasse cum Nicolao mona­
sei,‘cu­
109. Appositam sententiam tuentur com­
ira
centis annis præcessit. Prior enim obiit
cho de familia Justinianorum, ut uxorem
opfrtisi- muniter Juriste Joannes Andreas. Cardi­
la.
anno 1181, posterior vero creatus est anno
duceret, ut familiam illam bello fere exnalis, Abbas, Hostiensis, Baldus, Felinus,
1431.
tinctam repararet. Alii ex Martino Cbro-ç^
Ancharanus. Tiraquellus. Navarros, Gre­
UtCasimirus relinqueret monasterium,
mero lib. 4, de rebus gestis Polonorum,
Canon. gorius Lopez. Antonius Gomez, Menochius,
necesseria non erat dispensatio, quia ipse
referunt. quod Benedictus IX ad eorum
Menchaca, et alii plurimi, quos refert, et
non erat vere professus, sed coactus fuerat
Saoch sequitur Sanchez lib. 8 de Jlatrimon. disp.
petitionem dispensavit cum Casimiro filio
Durand. n
w
in monasterio vivere, ut observant Gonet
Regis Poloniæ. et monacho Cluniacensi, ut
Richard.o. num. /. Idem ex Theologis defendunt
Gabr Durand, m 4. dist. 38. qasest. 2, num. 8,
ex Longino, et Joannes Nicolai ex libro in­
posset uxorum ducere. Et tandem Suarez
scripto Gall ia Christiana.
ubi supra, num. 6, addit : Denique nostris
ubi Richardus art. 9. qwest. 1 Supplement.
Id quod addit Suarez, ex ipso modo, quo
etiam temporibus aliquando hoc factum esse
Gabriel, quxst. 1. art. O,dub. penult. Ganrefertur, significat quandam famam incer­
dicitur.
nerrbi davensis quodlibel. 5. qwest. 28, Medina
tam. et vagam, qualis spargi solet, quæque
de sacrorum hominum continentia, cap. 21.
Urgetur vis hujus argumenti ; nam iste
nullam fidem meretur. Unde augmentum
Henriquez lib. 12. de Malriinon. cap.
dispensationes fuerunt validæ, aut non
difficultatis nihil premit, cum id quod sup­
Valent num. Ί, Valentia in hac 2. 2. disp. G. qwest.
fuerunt validæ? Si eligatur hoc ultimum :
ponit, non subsistat. Possemus autem falergo non stamus facto, et sententiæ Summi
Azor. 6. panel. Ί, Azor. lib. 12 Instit. moral, cap.
Pontius. silatem prædictarum historiarum opero­
Pontificis contra canones allegatos Si vero
Sturez 7.
‘ quxst 1, Basilius Pontius lib. 7, de Masius. apertiusque detegere, et ostendere in­
trirnon. cap. 10. num. 2, Suarez tom. 3, de
eligatur primum : ergo ex ipso facto Sum­
constantiam, contrarietatemque Authorum
Iteiig. lib. 6, cap 16, num. 5. et alii plures
mi Pontificis manet veritas hujus sententiæ
in designando Pontifices, quos dicunt sic
apud illos, et apud Dianam part. 8, tract.
approbata, et diffinita.
dispensasse ; sed nolumus in re non Theo­
I, resol. 73. Eidem etiam opinioni suffra­
Respondetur huic argumento negando
logica diutius immorari, remittentes Lecto­
IMIud. gantur ex Thomistis Paludanus in 4. dist.
antecedens, ad cujus probationem respon­
Ueiv.
rem ad Authores allegatos.
demus cum Sylvestro, Soto, Joanne Nico­
Cajet. 28, q. 4. art. 4, concl. 11, Hervæus quodl.
ixcb 110. Addimus prædictas historias, licet
II, q. 3, Cajetanus in hac 2, 2, q. 88, art.
lai, etGonet ubi supra numero 91, negando
^admittantur. non extorquere nisi assensum
A ramo 11. et Arauxo indécis. canonic, tract. 2,
omnes illas historias, quæ facile convin­
J* probabilem aut fidei humanæ fallibilis.
quasi. 19. num. 40. Præcipua hujus opicuntur falsitatis, aut saltem maximæ incertitudinis

401

Unde tantum evincunt hanc modalem :
Probabile esi, el credibile fide. humana falli bili, quod Pontifex aliquando dispensavit
cum solemniter professis ad contrahendum
matrimonium, Ex qua non recte infertur :
Ergo Pontifex de facto dispensavit; sed
tantum colligitur hæc modulis : Probabile
est, quod Pontifex de facto sic dispensavit.
Hoc vero admisso, adhuc non infertur,
quod absolute possit dispensare, sed duntaxat sequitur, esse probabile, et credibile
fide humana fallibili. quod Pontifex possit
talem dispensationem conferre. Id vero
minime negamus, sed plane concedimus
contrariam nobis opinionem probabilem
esse, saltem ab extrinseco, ob tot Authorum
ipsi subscribentium multitudinem. Dixi­
mus, /ide humana fallibili, ut significare­
mus prædictas historias non fundare fidem
habenten moralem infallibilitatem, eteer- .
titudinem, quali fide credimus esse Ro­
mam, aut Indos ; quia omnes homines sic
affirmant, nemine contradicente. Hujus­
modi quippe fides non debetur illis histo­
riis ob oppositam rationem, ut ex se li­
quet.
.
■
Quod si alicui visum fuerit, eas historias, Alia
et antecedens, pro quo suadendo referuntur, admittere, adhuc non opprimetur ar-S1)lDl10·
gumento ; nam concesso Pontificem de
facto dispensasse cum solemniter professis,
non necessario colligitur, posse absolute
sic dispensare, sed posse probabiliter. Ut
enim Pontifex licite, et prudenter se gerat
in dispensando, sufficit quod sequatur dictamen opinionis probabilis, qualis est affir­
mans, posse Pontificem cum professis so­
lemniter dispensare : nec requiritur, quod
evidenter, aut certo cognoscat se habere
potestatem ad id, quod facit. Idque induc­
tive potest manifestari in dispensationibus,
et dispositionibus Pontificiis circa alias
materias in quibus solent concurrere opi­
niones contrarias probabiles. Nam potest
quamlibet sequi, eamque sequens non dif­
finit, nec damnat contrariam. Sic dicitur
aliquos Pontifices dispensasse in matrimo­
nio rato, quia in praxi sequuti sunt opi­
nionem probabilem asserentem posse Pa­
pam sic dispensare : alii vero non ausi
sunt in matrimonio rato dispensare, qui
judicarunt speculative esse certius, quod
Papa non habet talem potestatem, ut vidi­
mus n. 68. Ad probationem autem consequentiæ respondendum erit, aliud esse
Pontificem facere de facto, aliud diffinire,

‘t

v
I

•

*·

*

3

.. .· ■■■
-i
·//”?· Λ.

■·’·. >! j

*

402

DE STATU RELIGIOSO.

quod ita possit fieri ; et ex primo non col­
ligitur posterius, alias omnia facta Ponti­
ficum essent fidei diffinitiones, quod est ab­
surdum abeisdem minime intentum. Unde
majoris authoritatis est actus Pontificis do­
centis, quam Pontificis facientis. Elob hanc
Soto. causam, inquit Soto loco supra citato ejc lib.
de Justitia, § Quin age, D. Thomas Innocentii potius canonem amplexus est, quam
Cœlestini factum sequutus. Quod factum, si
vere contigit, non poterat D. Thom. latere:
tum ob notorietatem et majestatem perso­
narum : tum quia non multis annis ante
S. Doctorem accidisset.
Hinc qui praedictas historias admittit,
augmento difficultatis occurret eligendo se­
candam dilemmatis partem, nempe tales
dispensationes fuisse invalidas coram Deo,
quia Pontifex non habet potestatem ad sic
dispensandum, ut supra ostendimus. Nec
impugnatio hujus partis urget ; nam sic
docentes adhuc stant facto, et sententiae
Pontificis; quippe fatentur Pontificem tuto,
et prudenter sic dispensare, et dispensatos
secure, ac bona fide contrahere matrimonium ; sufficit enim ad utrumque sequi
opinionem probabilem, qualem recognos­
cunt sibi oppositam.
setuo111. Arguitur secundo : quia Pontifex
dora
argu- potest dispensare in omnibus aliis votis, si­
LL-LMam
ve sint pure simplicia, sive simplicia cons­
tituentia statum religiosum, sive solemnia
annexa ordini sacro : ergo pariter poterit
dispensare in voto continentiae emisso in
professione solemni. Probatur consequen­
tia ; nam quod votum continentiæ emis­
sum in professione solemni esset indispensabite per Pontificem, vel provenit ex eo,
quod sit promissio Deo facta, et obligans
jure divino ; et hoc commune est omnibus
votis : vel proveniret ex eo, quod in tali
voto datur traditio ; et hæc etiam interve­
nit in votis simplicibus constituentibus
religiosum : vel denique proveniret ex eo,
quod in tali voto intervenit aliqua conse­
cratio ; et hæc etiam, majorque intervenit
in ordinatione sacra. Si ergo Pontifex po­
test alia vota dissolvere, pariter poterit
votum continentiæ emissum in solemni
professione.
CouflrConfirmatur, quia si ex aliqua parte præmatio. i.
. · j*
v-i
·
dictum votum esset indispensable,maxime
ratione solemnitalis : sed hæc non obest,
ut in eo dispensetur : ergo est dispensan­
te. Probatur minor : tum quia votum con­
tinentiæ emissum in sacra ordinatione

etiam est solemne, unde habet, quod diri­
mat matrimonium ; et tamen in eo dispen­
sari potest. Tum quia solemnitas profes­
sionis est de jure Ecclesiastico,et per Eccle­
siam inventa, ut docent Bonifacius Vlll,
et Gregorius XIII, relati n. 51, et 55, Pon­
tifex autem potest dissolvere ea,quæ sunt de
jure Ecclesiastico : ergo poterit auferre so­
lemnitatem, votumque reducere ad condi­
tionem voti simplicis,quod dispensabileest.
Ad argumentum , concesso antecedenti,
negamus consequentiam, cujus probationem supra diluimus. Nam in volis pure
simplicibus sola reperitur promissio, quæ
rem non extrahit actu a dominio promit­
tentis : unde fieri potest, quod justa inter­
veniente causa, convertatur ad alios usus
sine injuria promissarii, praesertim cum
traditio catholica doceat Pontificem posse
in his volis dispensare. Solemnis autem
professio importat traditionem, et transla­
tionem dominii in Deum , quæ proinde
Pontificia potestate dissolvi nequeat, maxi­
me cum nec Scriptura, nec traditio doceat
dari hujusmodi potestatem. Quam disparitatem jam supra assignavimus num. 103.
Porro vota simplicia constituentia statum
religiosum aliquam traditionem dicunt,
sed non omnino perfectam, nec absolutam;
quia et dominium radicale in subjecto re­
linquunt, et solum obligant dependenter a
conditione manendi in Societate juxta be­
neplacitum Superiorum : unde non solum
cum dispensatione, sed etiam absque illa
dissolvi valent. Professio vero solemnis
importat perfectissimam traditionem, qua
homo constituitur simpliciter sub speciali
Dei dominio; quocirca nequit ab illo extrahi
per aliquam potestatem creatam. Quam
differentiam supra explicuimus n. 40, el
n. 104. Denique in ordinatione sacra aliqua
consecratio intervenit, quam proinde
Pontifex auferre non valet : cæterum tali
consecrationi non annectitur essentialiter
continentiæ votum, sed ex præcepto Eccle­
siæ, atque ideo, manente consecratione, po­
test Pontifex illud auferre. In professione
autem solemni datur quædam consecratio,
sive sacratio, et traditio ad perfectum cul­
tum Dei, cui consecrationi est esssentiale
votum continentiæ : quocirca sicut Ponti­
fex nequit illam traditionem, et consecra­
tionem auferre, ita nec votum castitatis ip
si essentiale. Quod discrimen inter utram­
que consecrationem fusius expendimus
num. 99.
Ad

DISP. I, DUB. VII.
■;>·· Ad confirmationem negamus majorem ; .
nam quod professio solemnis. et votum j
continentias in ea emissum nequeant per I
Pontificis dispensationem dissolvi , non
provenit formaliter ex solemnitate, quæ
est formula, seu modus, quibus talis pro­
fessio fieri debet, sed provenit immediate,
et formaliter ex ipsa essentia professionis,
quæ hominem Deo perfecte tradit, et con­
secrat. Sicut quod matrimonium sit indis- I
solubile, non provenit formaliter ex solemnilate ab Ecclesia præscripta, sed ex
ejus essentia, quæ consistit in mutua conjugum traditione. Potest quidem Ecclesia
statuere solemnitatem, seu formulam qua,
et non aliter, matrimonium celebretur, et
promissio fiat, eamque de facto præscripsit. Sed prædicta formula, sive solemnitate
praecedente, aut comitante, tam matrimo­
nium, quam professio suam essentiam
aliunde habent, sortiunlurque proprieta­
tes, el effectus, qui ad talem essentiam con­
sequuntur, cnjusmodi est indissolubililas
per potestatem creatam. Unde semel facta
nequeunt dissolvi, quamvis postea Ecclesia
aliter circa eorum solemnitatem disponat,
Recolantur quæ diximus locis in hac confir­
matione relatis.
112. Arguitur tertio, quia tunc datur
«sisufficiens causa dispensandi in voto, quan­
do est majoris boni impeditivum, ut tradit
D.Th. (/. 88, art. 10. Sed votum solemne
castitatis potest aliquando esse impediti­
vum majoris boni : ergo in tali casu pote­
rit Pontifex illud per dispensationem dis­
solvere. Probatur minor, quia bonum
commune est majus, quam bonum unius
particularis : sed votum solemne est bonum
particularis unius, et potest impedire ma­
trimonium personæ, ex quo sequatur bo­
num commune multitudinis, v. g. pax alicojus regni : ergo votum solemne castitatis
potest aliquando impedire majus bonum.
Confirmatur primo ; nam id quod si a
principio adesset, impediret ne fieret vo­
tum, est causa sufficiens, si superveniat, ut
dispensetur in illo, ut communiter docent
Theologi : sed si a principio adesset neces­
sitas boni communis, qualis in argumento
describitur, impediret ne fieret votum so­
lemne continentiæ ; ea quippe necessitate
occurrente teneretur quis contrahere ma­
trimonium ad impediendum bella: ergo
si eadem necessitas superveniat, est causa
sufficiens, ut Pontifex in tali voto dispen­
set.

403

Confirmatur secundo, quia in voto so- Secunleinui clauditur quantum ad perpetuitatem da'
conditio, nisi obstet bonum commune, et
Papa dispenset : ergo occurrente gravi ne­
cessitate, potest Pontifex in eo voto dispen­
sare. Consequentia est manifesta. Et ante­
cedens suadetur ; nam votum est lex parti­
cularis, quam sibi homo imponit ·. sed in
omni lege particulari-inielligitur conditio,
nisi obstet bonum commune, et Princeps
superior aliter disponat : ergo in perpetui­
tate voti solemnis clauditur prædicta con­
ditio.
Confirmatur tertio, quia nemo potest se Tertb.
ab obligatione juris naturalis eximere : sed
jure naturali obligatur homo contrahere
matrimonium, si hoc sit necessarium ad
conservandum bonum commune : ergo ubi
occurrit talis necessitas, non eximitur re­
ligiosus ab obligatione contrahendi matri7
monium, et ob eandem rationem poterit
Papa dispensare, ut illud contrahat.
Ad hoc argumentum, et confirmationes Oecariitur
respondetur optime concludere, si appli- argucenlur voto simplici, quod tantum est pro- mento.
menl0·
missio, remque relinquit sub dominio pro­
mittentis, de qua proinde potest Princeps
superior pro exigentia boni communis ali­
ter disponere. Sed inefficacia sunt prout
I applicantur solemni professioni, in qua
I non tantum fit promissio, sed homo totalii ter Deo traditur, et sub ejus dominio cons­
tituitur, ipsique consecratur ; nam quod sic
est Dei, per nullam potestatem creatam, et
ob nullum bonum commune potest ab illo
! auferri, usui seculari applicari, autconse, crationem amittere, ut in prima, et secun­
da ratione fusius expendimus. Quocirca
de tali homine in ordine ad contrahendum
matrimonium, et ut per illud bono com­
muni provideat, discurrendum est sicut si
non esset in rerum natura, sed fuisset phy­
sice mortuus. Quod magis constabit singu­
lis occurrendo. Argumentum optime diluit
D. Thom. art. 11, in resp. ad 1, his verbis : D. Tho.
<r Dicendum, quod periculis rerum huma­
« narum est obviandum per res huma­
« nas, non autem per hoc, quod resdivinæ
(( convertantur in usum humanum. Pro­
« fessi autem religionem mortui sunt mun­
« do, et vivunt Deo. Unde non sunt revo­
u candi
ad vitam humanam occasione
« cujuscumqueeventus. » Atque ideo, quod
aliquod bonum commune impediatur ex
perseverantia voti solemnis. est per acci­
dens; sicut posset etiam impediri, si homo

I

'·

40-4

DE STATU RELIGIOSO.

fuisset factus impotens physice ad matri­
placuerit hominem in Religione retinere;
monium -, similem enim impotentiam ha­
et de materiali esset, quod iste Superior
bent, qui se perfecte castraverunt propter
foret Papa, vel Pradatus religiosus. Id au­
regnum ccelorum. Unde sicut in tali casu
tem falsum est, et contra id, quod suppo­
opus esset recurrere ad alia media, ita in
nimus ex dictis dub. 4, ubi statuimus præ­
dicta vota distingui ab intrinseco, et ex
præsenti.
Dîinüur i ιχ Ad primam confirmationem resnatura rei. Ad probationem antecedentis
respondemus, quod sicut matrimonium est
ctmOr- pondotur, maximam in illa assumptam teinatio. nere jn voto simp!ici,'quod solum est pro­
lex particularis, quam homo sibi imponit,
et tamen celebratur absque conditione, nisi
missio, secus in solemni, quod importat
obstet bonum commune, et Papa dispen­
traditionem . et translationem dominii ;
set ; ita etiam professio solemnis absque
plura quippe sufficiunt ad rescindendam
illa conditione fit, licet sit particularis lex,
promissionem, quæ nequeunt donationem
cui homo se subdit. Et ratio est, quia aliæ
rescindere, ut palet in sponsalibus, et ma­
leges particulares sunt pure ex voluntate
trimonio. U.ide quæ si a principio adessent,
hominis, et quoad institutionem et quoad
impedirent et promissionem, et traditio­
applicationem ; unde subjacent dispositio­
nem, si post factam traditionem superve­
ni Principis superioris, eamque conditio­
niant , traditionem semel factam non
nem includunt. Sed leges matrimonii, et
rescindunt. Profecto si antequam contra­
professionis solemnis sunt ex institutione
heretur matrimonium, imminerent ex eo
divina : undè licet homo illis voluntarie
contractu publica, el communia damna,
se subdat, non oportet quod aliam condi­
teneretur homo non contrahere, adessetque
tionem addat, sed sequatur institutionem
urgens, ne matrimonium fieret, impedi­
Dei, quiet matrimonium, et professionem
mentum ; sed si post contractum matrimo­
instituit omnino absoluta. Unde licet Pon­
nium illa mala immineant, aut superve­
tifex possit statuere conditiones, quibus, el
niant, minime illud dissolvitur, nec ulla
non aliter, matrimonium, el professio fiant
dispensatione dissolvi valet. Sic in nostro
(quod solemnitatem vocamus) ; nihilominus
casu, potest ante professionem aliquod bo­
semel legitime facta nequit ulla ratione
num commune occurrere, quod eam impe­
dissolvere.
diat ; sed ea semel facta, nullum est. quod
Ad tertiam respondetur, jus naturale
eam dissolvat, aut præstet causam legiti­
mam dissolvendi ; est enim perfecta tradi­ . non obligare religiosum professum ad con­
trahendum matrimonium,quia solum obli­
tio, spiritualeque matrimonium.quod nulla
gat ad consulendum bono communi per
potestate creata dissolvi valet. Unde vane
media possibilia, et licita. Ex suppositione
quaeritur dispensandi causa, sed prius pro­
autem, quod quis se Deo perfecte tradiderit
banda est potestas, quam Pontifici ad præ­
ad vitam religiosam, jam matrimonium
dictum effectum negamus. Si enim talem
est tali homini medium illicitum ad pro­
potestatem haberet non dubitamus posse
curandum commune bonum, quia importat
occurrere causas legitime dispensandi cum
violationem juris divini, seu Deo quæsiti
solemniter professo : sicut etiam possent
per professionem. Unde sicut in simili ne­
occurrere ad dissolvendum matrimonium,
cessitate ille qui contraxit, et consumma­
si posset Pontifex ipsum dissolvere.
inGrnu- Ad secundam negatur antecedens ·, nam
vit matrimonium cum muliere, ex qua
non habet filios, non teneretur, nec posset
secunda professio solemnis nullam talem conditio­
nem includit, sed absolutissime tradit ho­
aut illam dimittere, aut alteram ducere;
minem Deo, et constituit sub ejus speciali
quia in tali medio clauditur violatio divini
dominio ; sicut matrimonium non impor­
juris, quod ipsa ratio naturalis servandum
tat talem conditionem, sed dicit mutuam,
dictat : ita in præsenli materia dicendum
et absolutam conjugum traditionem. Imo
est, atque ideo non magis posset Pontifex
vero si vota in professione emissa talem
in ea dispensare, quam in exemplo propo­
conditionem dicerent , solemnia non es­
sito.
sent, sed simplicia, ad instar eorum, quæ
114. Arguitur quarto : quia non estma-QarUÎ
in sacra Societate post biennium emittun­
gis inseparabilis professio ab homine protur. Utraque enim promitterent tria con­
fesso, quam consecrato : sed a calice con­
silia, non absolute, neque in perpetuum,
secrato, manente eodem subjecto, potest
sed sub conditione illa, quandiu Superiori
consecratio auferri per hoc praecise, quod
destruatur

DISP. 1, DI B. VIL
destruatur artificiali» ejus figura : OFgo ab i
homine professo, manente eodem subjecto,
potest separari professio, in quo eventu ta­
lis homo erit habilis ad contrahendum ma­
trimonium.
Confirmatur, quia sicut homini accidit
esse album, ita et esse religiosum ; unde
non minus accidentalis est hæc prædicatio,
Petrus est religiosus, quam ista, Petrus est
albus : ergo sicut albedo est separabilis a
Petro, manente eodem subjecto, ita et sta­
tus religiosus.
Ad argumentum respondetur, vel neganxn.do minorem, vel omittendo præmissas et
negando consequentiam ; quia licet figura
calicis sit accidentalis argento, est tamen |
constitutiva calicis in esse calicis ; unde
nequit calix perseverare sine tali figura,
licet perseveret argentum calicis. Unde
quod destructa illa figura, cesset calicis
consecratio, non probat eam consecratio­
nem a calice separari, sed calicem destrui,
et consequenter ejus consecrationem. Ex
quo potius infertur, quod calix consecra­
tus, quandiu manet, nequeat non esse con­
secratus. Et producta similitudine ad præsentem materiam, infertur quidem, quod
religiosus desinat esse religiosus per mor­
tem; sic enim destruitur subjectum per
solemnem professionem Deo consecratum.
Sed dum vivit, manet idem subjectum,
qaod non constituitur per aliquam acci­
dentalem formam, sicut calix, sed per for­
mam substantialem, atque ideo nequit
exuere consecrationem, sicut neque calix,
quandiu manet calix.
Ad confirmationem respondetur negando
Βώ. consequentiam : tum quia fieri potest,
quod aliquod prædicatum sit accidentale
essentiæ rei consideratae secundum se, et
quod nihilominus semel positum, aut im­
pressum nequeat ab ea separari per potes­
tatem creatam. Unde hæc prædicatio est
accidentalis, Petrus est exeus, et ista, Petrus
est gibbosus : et nihilominus cæcitas, et gib­
bus nequeunt ab illo per naturam auferri.
Tum etiam, quia licet Petro absolute acci­
dat esse religiosum, non tamen accidit Pe­
tro tradito perfecte ad cultum Dei per pro­
fessionem : unde licet hæcsit accidentalis,
Petrus est religiosus ; hæc tamen est neces­
saria, Petrus Deo traditus per professionem
est religiosus. Et quia in præsenti supponi­
tur Petrum se Deo per professionem tra­
didisse, merito affirmamus, quod prædica­
tum religiosi nequit a Petro per humanam

405

potestatem auferri. Et profecto argumen­
tum, el confirmatio possunt in eadem for­
ma applicari matrimonio, et denomina­
tionibus ex eo provenientibus; accidit enim
homini esso maritum, et hæc prædicatio
est absolute accidentalis, Petrus est maritus :
et tamen per nullam humanam potestatem
fieri potest,quod ex suppositione Sacramenti
matrimonii conjuges, quandiu vivunt, de­
sinant esse conjuges : non recte igitur si­
milis argumentandi forma evincit, quod
ab homine, qui se Deo per professionem
tradidit, possit quandiu vivit, status reli­
giosus auferri.
115. Arguitur quinto, quia statui reli-Qoiutua
gioso non minus convenit votum pauper- mentum,
talis, quam castitatis votum : sed Pontifex
potest dispensare cum solemniter professo
in voto paupertatis : ergo et in voto castita­
tis , atque ideo potest illum constituere
habilem, et liberum ad contrahendum ma­
trimonium. Major et utraque consequentia
constant. Minor autem probatur, quia cle­
rici sæculares assumpti ad Episcopatum
acquirunt verum dominium bonorum Ec­
clesiasticorum, utputa reddituum, decima­
rum, et fructuum ad Episcopum pertinen­
tium : sed monachi assumpti ad Episcopa­
tum eodem modo assumuntur, ac clerici
sæculares, eodemque tenore verborum eis
adjudicatur bonorum illorum portio, ut
patet ex Bullis Pontificum, in quibus con­
ceditur illis plenaria cura, et administratio
fructuum, ac reddituum ad mensam Epis­
copalem pertinentium. Ergo fiunt veri
illorum domini, sicut alii clerici ad Epis­
copatum assumpti : constat autem, quod
votum paupertatis in solemniter professo
non componitur cum vero dominio, et administratione bonorum : ergo Pontifex
potest dispensare, et de facto dispensat cum
solemniter professo in voto pauperatis.
Confirmatur, quia si solemniter profes-Coniirsus ad Episcopatum assumptus non esset
verus dominus bonorum ad mensam Epis­
copalem pertinentium, sequeretur quod
male dispensans talia bona non solum pec­
caret graviter contra sui officii debitum,
sed etiam contra justitiam, et teneretur ad
restitutionem. Consequens est falsum :
ergo solemniter professus factus Episcopus
habet verum dominium bonorum Episco­
palium ; atque ideo non ligatur pauperta­
tis voto, sed manet in eo dispensatus. Falsitas consequentis ostenditur ipsa experien­
tia ; nam compertum est, quod post mor-

■

►

•106

DE STATU RELIGIOSO.

tem Episcoporum religiosorum nulla res­
titutio fit illorum etiam bonorum, quæ
constat male ab illis fuisse distributa.
Keior116. Respondetur hocargumentum. quod
qw'iur
arpj- late expendit Arauxo ubi supra, n. IA, re­
©entnrn
torquendum esse in Adversarios. Tum quia
ipsi docent Pontificem non pesse dispensare
cum solemniter professo in voto castitatis,
nisi ex urgentissima causa, et ob bonum
publicum ; quod adeo verum censent, ut
asserant hujusmodi dispensationem aliter
factam non solum esse illicitam, sed invalidam, ut videre est apud Sanchez lib. 8 de
Matrim. disp. 8, n. 10. At Pontifex dispen­
sat. ut ipsi autumant, frequentissime in
voto paupertatis, toties videlicet, quoties
solemniter professos ad Episcopatum assu­
mit : ergo aliter philosophari oportet de
his votis, vel inconsequenter procedunt.
Tum et urgentius, quia tria vota sunt adeo
essentialia statui religioso,ul quolibet defi­
ciente, minime subsistat ; quia de causa
concedunt satis communiter Adversarii,
non posse Pontificem dispensare,ut religio­
sus manens religiosus sit liber a voto cas­
titatis, ut supra diximus n. 94. Ergo si
Pontifex, dum religiosos assumit ad Epis­
copatum, vere dispensat cum eis in pauper­
tatis voto, constituitque illos in dominio
bonorum Episcopalium, plane infertur,
quod per hanc assumptionem destruat in
eis veram essentiam status religiosi, et
consequenter, quod omnes religiosi as­
sumpti ad Episcopatum desinant esse reli­
giosi. Hoc autem est evidenter absurdum,
et contra communem sensum Theologo­
rum, qui manifeste recognoscunt utrum­
que statum, et religiosi, et Episcopi, posse
in eadem persona conjungi. Id quod evi­
denter liquet a posteriori ·, nam si Episco­
pus, qui prius fuerat religiosus, a dignitate
Episcopali deponatur, manet absque nova
professione in statu religiosi ; quod minime
contingeret, si prædictus status per assump­
tionem ad npiscopatum fuisset destructus.
Sicut ergo per talem assumptionem non fit
dispensatio in statu religiosi, ita neque
in voto paupertatis, quod ad prædictum
statum essentialiter spectat.
solutio
Unde ad argumentum negamus minorem cum D. Thom. quxst. 88, ari. 11, in
D. Tlio.respond ad 4, ubi ait :« Dicendum quod
» religiosus, qui fit Episcopus, sicut non
« absolvitur a voto continentiæ, ita neque
« a voto paupertatis ; quia nihil habet tan« quam proprium, sed sicut dispensator

« communium bonorum Ecclesiæ. a Et si­
milia tradit infra quxst. 186, art. 8 ad 3.
et in 4, distinet. 38, quxst. 1, art. 4 ad 3, et
ad 5. Idemque tuentur Aragon art. l|, cit
in respans. ad 3, Petrus de Ledesma in Nwr.
tract, de statu Episcop, cap. 3, pay. nobis 36,*°™
Navarrus et alii Canonistæ, quos refert
Suarez tom. 3. de Relig. lib. 8, cap. 14, num.
2. El facile constat eæ cap. Cum ad mo­
nasterium. de statu monach. ubi asserit In­
nocentius 111.abdicationem proprielatisesse
adeo annexam regulæ monaehali, ut contra
eam non possit Summus Pontifex licentiam
indulgere ; per hoc autem, quod monachus
fiat Episcopus, non desinit esse monachus,
ut proxime dicebamus ; atque ideo nec
desinit esse ligatus paupertatis voto, sine
quo essentia monachatus non consistit. Ad
probationem autem in contrarium respon­
demus, nihil evincere ; quia per illa verba
bullarum concedit Pontifex religiosis ad
Episcopatum assumptis id, quod potest, el
cujus religiosi sunt capaces : ii nutem non
sunt capaces dominii, bene autem administralionis factæ nomine Prælati supe­
rioris. videlicet ipsius Pontificis : quocirca
ex prædictis Bullis non consequuntur ve­
rum dominium bonorum ad Episcopalem
mensam pertinentium, sicut consequuntur
Clerici prædicti dominii capaces. Quia prae­
dicta verba operanturquod possunt, et juxta
mentem Pontificis, quem certum est non
intendere saltem de facto, quod religiosus
factus Episcopus desinat esse religiosus,
cum hi status quoad substantialia non sint
incompossibiles. Quam doctrinam exten­
dimus cum Aragon ad religiosum, qui fie­
ret Papa ; licet enim haberet pleniorem
usum, sive administrationem bonorum
Ecclesiasticorum ; non tamen proprieta­
tem, seu dominium, quia adhuc conser­
varet essentiam et statum religiosi quoad
substantialia ; atque ideo maneret voto
paupertatis ligatus, absque quo illa essen­
tia non salvatur. Cujus signum est, quod
si renuntiatione, vel alia via desineret
esse Pontifex (ut contigit S. Petro Cœlestino,) absque nova professione permane­
ret religiosus, et sicut ad castitatem, et
obedientiam, ita obligaretur ad pauper­
tatem ; quod non accideret, si pauperta­
tis votum prius fuisset dissolutum. Et si
inquiras, apud quem maneat eo temporedominium bonorum Ecclesiasticorum,
cum non resideat penes Episcopum, aut
Papam ? Respondetur, manere apud Ec­
clesiam.

DISP. I, DUB. VII.

I
desiam, sicut remanet cum Papa, et Epis!
cupus moriuntur.
':-y Ad confirmationem respondetur conce­
dendo sequelam, quæ nullum continet ab­
surdum, sed veram doctrinam ; religiosus
enim factus Episcopus, qui male distribuit
redditus Ecclesiasticos, peccat non solum
contra debitum sui ollicii (quod aliis Epis­
copis non religiosis commune est), sed etiam
contra justitiam, cum illorum bonorum
non sit Dominus : et contra votum pauper­
tatis, cum adhuc sit religiosus. Unde per
se loquendo tenetur ad restitutionem præ­
dictorum bonorum. Diximus, per se loquen­
do . quia per accidens ad id non obligatur.
Tum quia potest ita se gerere sequens opi­
nionem probabilem, quam Arauxo supra
relatus luetur, juxta quam cum assumitur
ad Episcopatum, absolvitur a voto pauper­
tatis, et fit vere Dominus Ecclesiasticorum
proventuum. Tum quia Pontifex ad vitan­
das lites et animarum laqueos, potuit sic
distribuentes, et ea bona recipientes deobligare ab onere restitutionis. Et possumus
sic interpretari ex communi praxi ; quia
nanquam videmus hujusmodi restitutiones
adexequutionem reduci.
I ii Quæ de voto paupertatis diximus, applicari debent voto obedientiæ, cum religio­
sus fit Episcopus, aut Papa ; manet enim
eo ligatus, licet per accidens non habeat
superiorem, cui obediat. Et ita docet D.
i^Thom. ubi supra ; nam post verba relata
I ’
.......
subdit : a **
Similiter
etiam non absolvitur
—
a voto obedientiæ, sed par accidens obe• dire non tenetur, si superiorem non ha« beat, sicut nec Abbas monasterii, qui ta« men non est a voto obedientiæ absolutus. »
Quod liquet ubi absolvitur a gubernandi
munere. Et quæst. 86, art. 8 ad 3, ait :
« Dicendum quod Papa in voto obedientiæ
i non potest sic cum religioso dispensare,
« ut nulli Prælato teneatur obedire in bis,
1 quæ ad perfectionem vitæ pertinent. Non
« enim potest eum a sua obedientia exi« mere. Potest tamen eum eximere ab in« ferioris Prælati subjectione, quod non
« est in voto obedientiæ dispensare. »
i jote 117. In calce hujus dubii oportet videre,
iü^ quid censendum sit de sententia Divi ThofW mæ, quam hactenus defendimus. Ad quod
; 5’ respondet Suarez tom.3, de Relig. lib. 6, cap.
17, num. 24, sic : « Aliqui existimant, licet
» tempore Divi Thomæ, qui Bonifacium
i præcessit, ejus opinio probabilis fuerit,
tamen a tempore Bonifacii VIII, qui de-

407

claravit solemnilatem voti esse de jure
« Ecclesiastico,oppositam sententiam longe
« probabiliorem fuisse, nunc autem tan­
a quam certam, et indubitatam tenendam
u esse propter constitutionem Ciregorii XIII,
α in qua et confirmat dictam sententiam
« Bonifacii, et auget illam diffiniens posse
« esse statum vere, ac proprie religiosum
« sine illa solemnitate, ut de facto est in
« gradu Scholarium approbatorum, et coad« jutorum Societatis Jesu. Item (quod con« sequens est,) posse per Ecclesiam fieri,
« ut is qui est vere, ac proprie religiosus,
« desinat esse religiosus; et is qui ratione
« talis status erat inhabilis ad matrimo« nium, per Ecclesiam fiat habilis, sicut
« de facto jam fit. Quæ omnia videntur
« repugnare directe cum doctrina Divi
« Thomæ, et ejus fundamento. Unde cum
α illa jam sint omnino certa, videtur
« opinionem Divi Thomæ non posse defendi
« sine errore. Respondeomihi quidem non
« videri nunc opinionem illam multum
« probabilem, in quo nulla fit Divo Tho« mæ injuria, quia successu temporis potuit
« hæc res magis, ac magis declarari, maxi« me interveniente Summorum Pontificum
« authoritate, ad quos magis spectat judi­
ci cium de sua potestate, quam ad ullum
« Doctorem. »
Sed hi Authores, quos suppresso nomineEefelll·
refert Suarez, excedunt profecto in sua lur·
censura contra manifestam D. Thom>sen­
tentiam, ut discutiendo eorum motiva cons­
tabit. Illi ergo aliqui moventur, quia Bonifacius VIII declaravit solemnilatem voti
esse de jure Ecclesiastico. Sed quid inde ?
Sicut in matrimonio, sic in professione
aliud est solemnitas, aliud essentia : utro­
bique solemnitas est de jure Ecclesiastico,
essentia de jure divino : et sicut præeunte
solemnitate Ecclesiastica, matrimonium
per suam essentiam habet, quod dirimat
aliud sequens matrimonium, et sit indisso­
lubile per Ecclesiasticam potestatem ; ita
et professio, ut supra diximus num. Ill,
et locis ibi relatis. Addunt illi aliqui, suam
sententiam post constitutionem Gregorii XIII, esse certam,et indubitatam. Unde?
Quia Gregorius XIII diffinivit, et posse dari
statum religiosum sine illa solemnitate,
atque ideo fieri per Ecclesiam posse, ut ille,
qui est vere, et proprie religiosus, desinat
esse religiosus ; et is qui ratione talis status
erat inhahilis ad matrimonium, per Eccle­
siam fiat habilis, ut patet in Scholaribus

«

ί

M

♦ ·

I
s

*

*f * ·

408

DE STATE RELIGIOSO.

et coadjutoribus sacræ Societatis. Sed quid
hæc contra Divi Thomæ sententiam evin­
cunt ? Profecto nihil. Agimus de professis,
qui eo ipso quod tales sint, se Deo perfecte
atque absolute sacrarunt, et sub ejus spe­
ciali dominio absque ulla conditione.· sed
uIrinque absolute, ac perpetuo sunt consti­
tuti. Et de his professis agebat Divus Tho­
mas, eosque præcise nomine Religiosorum
significavit ·. quia S. Doctoris tempore illi
tantum erant religiosi, qui erant professi,
nec altera species, vel quasi species religio­
sorum cognoscebatur in Ecclesia, ut constat
ex cap. Religiosi, § Quamvis, de sententia
excommunicationis, in 6, ibi : « Quamvis
« autem is. qui religionem ingreditur, re« ligiosus cum effectu censeri non possit,
e donec sit tacite, vel expresse professus. »
Ende secundum jus antiquum nulli erant
religiosi, nisi professi, ut ex communi Ju­
risperitorum, et Summistarum sententia
Αι0Γ· observat Azor, lib. 11, cap. 24, quxst. 3.
Illi autem, de quibus agit Gregorius, reli­
giosi quidem sunt, sed non professi, nec
Deo omnino absolute se tradiderunt : unde
etiam independenter a dispensatione Pon­
tificis frequenter desinunt esse religiosi,
ut constat ex dictis n. 40, et num. 101 et 111.
Et falso dicitur, istos ratione status esse
inhabiles ad matrimonium; nam licet tales
ante novum jus introductum .per Gregorium XIII, fuerint vere religiosi, nihilo­
minus ubi contrahebant, eorum matrimo­
nia erant valida ; unde illorum inhabilités
ad matrimonium non provenit ab essentia
statas, sed ex constitutione ecclesiastica,
ut supra diximus num. 41 et 83.
118. Videat nunc prudens Lector, quam
valida sint fundamenta illorum aliquorum,
ut eorum sententia post decreta praedicto­
rum Pontificum sit adeo certa, et indubi­
tata, ul videatur sententiam D. Thomae non
posse defendi sine errore. Et convulsis his
fundamentis, quid relinquitur Suario, ut
dicat opinionem D. Thomæ non videri sibi
nunc multum probabilem ? Quasi nunc
destituatur motivis, quæ olim habuit; vel
contraria adsint nova, urgentia, ac indis­
solubilia argumenta, quæ S. Doctor sub
oculis non habuerit. Plane cum plura vi­
deamus, in quibus sententia D. Thomæ
contraria emineat, in uno tantum reco­
gnoscimus excedi, nempe in multitudine
Juristarum, qui oppositæ suffragantur. Sed
hoc levissimum motivum est, ut Suarius
tam exiguam probabilitatem deferret in

DISP. II,

pensabile, et addit : ·< Quæ tamen doctrina
hac causa S. Doclori: tum quia ipse solus
« non fuit communiter recepta ab Ecclesia,
plus authoritatis habet, quam quinquaginta,
< cum major numerus Theologorum cum
aut centum ex communibus Scriptoribus.
< D. Thoma in loco allegato oppositam
Tum quia licet in his, quæ sunt dejuro po­
« censeat probabiliorem. » Similia alio­
sitivo ecclesiastico magnam aulhoritatem
rum Theologorum judicia omittimus, id
habeant Canonist»; majorem tamen ha­
tantum asserentes, D. Thomæ sententiam,
bent Theologi in his, quæ sunt de jure na­
quam hactenus defendimus, esse prorsus
turali divino, sive in rerum naturis imme­
securam, ab omnique, vel levi censura imdiate fundato : nam ad ipsos potius quam
muuem, olimque, ac nunc probabiliorem
ad Canonistas spectat contemplari rerum
contraria; cui tamen non negamus suffi­
naturas, et proprietates. Et hujusmodi est
cientem probabilitatem, saltem ab extrindifficultas praesentis materiæ, quæ naturam
SKO, Et hæc de essentia status religiosi in
professionis investigat, ut de ejus indissolu· tah
communi.
bilitate rectum judicium fiat. Sed ne rem
propositam absque aliorum censura relin­
quamus, oportel Suario eorum dicta repo­
nere, quibus temperet sententiam. Doctri­
DISPUTATIO II.
nam ergo, ac resolutionem l). Thomæ in
hac parte sic approbant Sotus (qui scripsit
De perfectione status religiosi in
post Bonifacium) lib. Ί, de Juslit. quxst. A,
communi.
art. 2, ubi ait: « Quocirca Altissiodorenα sis. et D. Albertus in 4, distinet. 37, ar­
« tic. 17, et Alexander Alensis in 3 part,
Perfectio cujusvis rei apprehenditur
et S. Bonavent. in 4, in fine dist. 38,
quasi accidens, aut proprietas consequens
« alque alii hujus classis pro constitutisipsius naturam. Unde postquam expli­
β simo semper habuerunt. » Et post Cons­
cuimus, in quo consistat essentia status
titutiones Gregorii XIII, Aragon ubi supra, An?,
religiosi, recto ordine progredimur ad
fui. 1035, ait: « Propter hæc argumenta
exponendam ejus perfectionem. In quota­
i
« dico longe probabiliorem sententiam D.
men non multum immorabimur ; nam quæ
α Thomæ, quæ asserit Papam non posse
ad theologum scholasticum pertinent haud
α dispensare in voto solemni, quamvis nec
obscure colliguntur ex dictis; quæ vero
α etiam contraria opinio sua careat proba­
ad considerationem moralem spectant,
σ bilitate. n Petrus de Ledesma ubi supra,itita. j
omittemus tanquam extranea a nostro ins­
pag. 649, ait doctrinam D. Thomæ in hac
tituto.
tam gravi materia esse veram, et solidam:
et pag. 651, subjungit : a Anado una pala­
DUBIUM PRIMUM.
« bra, y es que en nuestros tiempos parece
« que tiene un saborzillo de error Luthe­
An status religionis sit status perfectus,
« ran©, el dezir que el estado Monachal
et Ecclesiæ utilis.
« no tiene obligacion alguna de derecho
α divino, sino que es invention de los hom­
« bres. » Magister Joannes a S. Thom. ubi joli
Hæc quæstio solum excitatur propter
supra. § Quarto probatur, in fine, ait:®*10·"
hæreticos, qui pessime sentiunt de reli­
Propter hæc argumenta sententia Theo­
giosorum statu. Et propterea breviter
α logorum sine dubio est certa, vel saltem
proponemus ejus resolutionem, Lectorem
probabilior. » Etg.ld ultimum, inquit :
remittendo ad Controversistas, qui ex
« Concludimus ergo, quod cum magis in
proposito contra hæreticos agunt. Prius
Reipublicæ Christianæ cedat
(£ decorem
aalem recolat, quæ disp. I, a num. 1, dixi­
C( non dispensari in voto solemni religiosi,
mus, explicantes proprias conditiones sta­
α quam econtra, sententia Theologorum,
tos: recolat etiam quæ dub. 1 et 3, osten­
α quæ partem tuetur negativam, probabi­
dimus requiri, aut non requiri ad statum
« lior erit, et securior. » Arauxo (licet in A»n·
religiosum.
præsenti resolutione nobis contrarius) 2,
2, q. 1, art. 10, dub. 3, num. 12, refert ali­
quos Pontifices docuisse ipso dispensandi
facto, votum solemne Religionis esse dis­
Salma nt. Curs. theolog. torn. A7/.
pensable,

* *

··

409

DEB. I.
§ ENICES.

Defenditur veritae catholica.
1. Dicendum est primo, statum religio- prima
nis esse statum perfectum, hoc est, honestum, nullaque reprehensione dignum. As­
sertio est de fide, ut constabit ex dicendis.
Probatur ratione; nam status, quem
Christus Dominus consuluit, et instituit,
nequit non esse perfectus, honestus, atque
indignus reprehensione : sed Christus Do­
minus consuluit,et instituitstatum religio­
sum, ut ostendimus disp. praecedenti, dub.
2. Ergo status religiosus est status perfec­
tus, et honestus, nullamque meretur repre­
hensionem.
Explicatur magis vis hujus rationis : Pug­
nam cuncta quæ constituunt statum reli-nM3Honi
giosum, sunt honesta, et valde perfecta :
ergo prædiclus status est status perfectus.
Consequentia patet,et antecedens probatur ;
nam essentia status religiosi consistit in
eo, quod homo se tradat Deo ad observanda
tria principalia consilia, paupertatis, cas­
titatis, et obedientiæ, ad quæ per vota se
obligat : hæc autem omnia honesta sunt, et
valde perfecta; nihil enim reprehensibile
apparet, sed potius omni laude dignum, in
eo quod homo se consecret ad serviendum
specialiter Deo; aut in eo, quod intendat
servare opera perfectiora, qualia sunt quæ
cadunt sub consilio; aut in eo, quod ad
hoc studium se astringat votorum vinculo;
cum potius tale studium accipiat majorem
firmitatem, capiatque specialem rectitu­
dinem virtutis religionis, a qua elicitur
actus vovendi : ergo cuncta quæ statum
religiosum constituunt, sunt honesta, et
valde perfecta. Nec id negari potest, nisi
negando aliquod principium ex illis, quæ
fides docet.
Declaratur ulterius, quia non solum per-Eoborafectum, sed perfectius etiam est exequi Dei lur·
voluntatem, non præcise in praeceptis, sed
eliam in consiliis: constat autem in hoc
praesertim distingui statum religiosum
a communi fidelium statu, quod isti ex
obligatione solum observant præcepta, illi
vero præcepla, et consilia, maxime vero
tria illa nobilissima, castitatis, pauper­
tatis, et obedientiæ, ad quæ per votum
(quod est actus virtutis religionis, et vo­
luntatem firmat circa bonum) se sponte
obligant: ergo status religiosus est status
valde perfectus.
27

■ , ·**·
CK*·: ■ *·

410

DE STATU RELIGIOSO.

DISP. Π, DUB. I.

;i. Idem studium arripuerunt Circumcel­
Ad hæc, perfectio hominis consistit in
et in quo magna perfectio resplendet ;
liones, ul refert D. Augustinus in Ps. 132,
eo. quod Deo inhæreat faciendo ipsius vo­
neque enim credibile est, has excellen­
Quanto odio eos insectati fuerint Valens
luntatem: sed per statum religiosum homo
tias continere quidquid non cedit in ma­
Imperator Ariunus, et Imperator Constan­
inhaeret Deo exequendo non solum quæ
gnam utilitatem Ecclesiæ: talis autem est
tinus Copronymus, facile constat ox Hist.
Deus præcipit, sed etiam quæ consulit, et
status religiosus, ut constat ex proxime
Ecclesiastica. Et ad proximiora secula des­
quasi desiderat ; ad idque se firmiter conse­
dictis: ergo hujusmodi status est Ecclesiæ
cendendo, Wiclephus ita debacchabatur in
crat per vota, unde fit quasi spirituale ho­
valde utilis.
statum religiosum, ut dixerit a Diabolo
locaustum : ergo status religiosus confert
Confirmatur ; nam cum Ecclesia silcon-Fn^.
-·' Afuisse instructum in Ecclesiam, el Augusti­
ad magnam perfectionem, estque proinde
gregatio fidelium, nequit non esse valde
num, Benedictum, Bernardum, et similes
valde perfectus.
utile Ecclesiæ, quod magnam utilitatem
CouHrPatriarchas condemnatos ad infernum
2.
Confirmatur
primo
ex
Conciliis,
quæ
affert
omnibus
fidelibus,
sive
Ecclesiae
nufu>
fuisse, nisi pœnitentiam egerint, quod tapriina. institutum vita? religiosa» multum laudant,
membris, tam actualibus, quam possibili­
■
lem vivendi formam professi fuerint, et
et commendant, quod non facerent, nisi
bus : sed his omnibus affert magnam utili­
I
aliis proposuerint sequendam, ut refertur
status religiosus esset status perfectus. Sic
tatem status religiosus. Ergo et Ecclesia».
Cl DC.
'
in Concilio Constantiensi loco supra ci­
Minor declaratur, et probatur ; nam in pri­
Chair. inConcilio Chalcedonensi act. W cap. 6,
tato. Wiclephi autem maledicentiam et
Coae. in Gangrensi cap. 9. in Ancyrano cap. IS,
mis status religiosus plurimum prodest
Gw*
I
errores imbiberat Joannes Hus, ut constat
fidelibus, qui in tali statu constituuntur;
Cone. in Carlhaginensi IV, cap. 11. in Toletano
Acc.
I
ex eodem Concilio, qui cum videret Veneeos quippe instruit, fovet, nutritque in
Cour. X. cap. 5, in Turonensi II, cap. 21, in
!
rabilem N. Thomam Waldensem Wiclephi
Cart· Constantiensi &?$$. 8. ubi specialiter con­
exercitio virtutum, perducitque ad perfec­
Couc.
I
errores detexisse, diruisse, et acriter distionem, cum habeat plurima media ad
Tolrt. demnatur error Wiclephi impugnantis
Cone. sacras Religiones. Et denique in Cone.
1
sipasse, frequenter clamabat ad suos :
hunc
finem
utilissima.
Aliis
etiam
fidelibus
Turon.
I
Cavete a Car mei it is. Prolixum nimis foret
Cone. Trident, sess. 25, cap. I, de reformatione.
non religiosis magnum emolumentum fa­
Const.
Idaliorum sectariorum, Lutheri, Calvini,
Confirmatur secundo ex Sanctis Patri­
cit; quia religiosi pro eis orant, illosque
Cone.
Trid. bus, qui statum religiosum summis laudi. j.wi- Eeza», Melanchthonis, Magdeburgensium,
exemplo virtutum ad perfectionem exci­
et similium odia, rabiem, eteonvitia con­
sceantb. bus celebrant, quos prolixum esset recentant : quæ munia non sieexequi valent sae­
tra sacras Religiones expendere. Nam ini­
D.Dioa sere Videantur tamen D. Dionysius lib. de
culares temporalibus solicitudinibus occu­
mici crucis Christi, qui carnis desideriis se
D. Allia. Ecclesiastica Hierarchia. cap. 6, et in epist. I pati. Denique multum prodest infidelibus
n
ad Uemophilum Monachum, i). Athanasius ■ (qui sunt membra Ecclesiæ in potentia),
tradiderunt, vellent omnes sibi assimilari,
in vita S. Antonii, D. Hieronymus in epist. J quia ut experientia, et effectibus comper­
ut in turpitudinis societate solatium habe­
ad Heliodorum, et Rusticum, et epist. 25, ad I tum est, religiosi huic muneri specialiter
rent : unde pessime ferunt sacros Ordines,
quorum tenor in puritate, et virtutibus
Blesillam, et in lib. de viris illustribus, in
incumbunt, nullaque est mundi pars,
ipsos practice reprehendit, evidentiusque
n.Au;. Philone: D. Augustinas lib. 1, de moribus
quæ prædicatione, et zelo religiosorum
eorum vitia propalat, præsertim cum in
Ecclesix, cap. 31, et lib. 3, contra litteras
lucem evangelicam non receperit, aut vi­
sacris Religionibus videant castra Dei, ex
D.Chrj. Pctiliani, cap. -10, D. Chrysostomus libris
derit.
quibus fortiora contra hæresim tela intor­
tribus contra vituperantes religion, et homil.
Accedit, religiosos fuisse, qui summum
quentur. Capitalia autem motiva hærelicoEcclesiæ splendorem pepererunt sancti­
D.BasiLS, in Matth. D. Basilios lib. de laudibus
ftn ram sunt. Primum, quod nulla est mentio
tate, miraculis, zelo, prædicatione, doc­
Eremi, et in variis opusculis de instit. Mo^’ votorum, et religiosi status in scriptura
Tertul. nach. Tertullianus in lib. de velandis virgitrina, nempe Antonium, Hilarionem,
Bafflnu''nibus, et in lib. de habitu virginum; Ruflinovi Testamenti. Secundum, quod temera­
Basilium, Augustinum, Cyrillum, Gregoriam est vovere cum periculo omittendi
En«eb. nus lib. 11, cap. 8, Eusebius lib. 1, de derium, Benedictum, Bernardum, Angelum,
sacrilege rem promissam. Tertium, quod
Dominicum, Franciscum, Thomam, BonadÎbctb. monstratione Evangelic, cap. 8, Theodoretus
non dantur consilia, sed omnia bona sunt
in historia religiosa Sanctorum lalrum,
venturam, Albertum, Ignatium, aliosque
a Deo præcepta. Quartum, quod fideles
D. Bernardus lib. de vita solitaria, et lib.
tam multos, ut non immerito dixerit Belpost Christum debent habere libertatem
de dispensat, el prxeepto, sub finem. Divus
larminus in præfatione ad librum de .Mo­
evangelicam, et se non subjicere jejuniis,
nachis : « Exceptis sacris Martyribus, rari
D. Tho. Thomas in hac 2, 2, quxstione 186, et
psalmodia», et aliis hujusmodi, quæ magis
opuscul. 17 et 18, et specialiter opuscid.
« omnino in numerum Sanctorum relati
pertinere videntur ad servitutem, et cere­
D. Bon. 19, contra impugnantes Religiones : l). Bo« leguntur, qui ex Monasteriis non promonias legis antiquae. Quintum, quod in
naventura in opusc. de eodem argumento, et
« dierint. » Videatur, vel audiatur vox
Monasteriis gravia, el enormia crimina
alii.
turturis Gravinæ, quæ suaves cantus edit in
contingunt; unde ipse Papa extinxit ali­
3. Dicendum est secundo, statum reli­
Seeunomnium sacrarum Religionum, et praeser­
da.
quas Religiones. Clemens V, Ordinem
tim antiquarum commendationem.
conclu- giosum esse Ecclesiæ valde utilem. Hæc
$fo.
Templariorum. Bonifacius VIII, Ordinem
conclusio etiam est de fide, et probatur
4. Contra nostras assertiones sentiunt?®*·
Fraticellorum, et Pius V, ordinem Humi­
eisdem motivis, quibus fulcitur præce(et est pro illis urgens veritatis assertio),
dens ; quia Ecclesiæ valde utilis est sta­
liatorum.
soli, et omnes fere haeretici. Nam olim α
Sed hæc minime urgent. Ad primum
tus a Christo Domino institutus, in Con­
Ariani vehementer persequuti sunt religio­
^respondetur, parum referre, quod illæ
ciliis commendatus, a Patribus laudatus,
sos, ut constat ex Rufiino lib. 11 Hist., c.

411

voces non reperiantur in novo Testamento, si reperitur res per il las significata,
praesertim accedente communi sensu, et
traditioneEcclesiæ Catholicæ, ul constat ex
dictis in hoc dubio, el disp. 1, dub. 2. Ad
secundum dicendum, eis qui pie vovent,
adesse gratiam sufficientem, ut vota adim­
pleant ; unde nullam temeritatem pie vo­
ventes committunt. Quod vero vola ali­
quando violentur, est ex fragilitate, aut
malitia superveniente, sicut etiam accidit
in præceptis Dei, quæ tamen nequeunt
appellari nociva. Aliunde vero opera bona
facta ex voto sunt meliora, et magis meri­
toria, ut constat ex dictis tract, prxced.
disp. 5, dub. 3, § 13. Ad tertium responde­
tur, falsum esse quod omnia bona sint
præcepta, ut patet ex Apostolo, qui virgini­
tatem non præcipit, sed consulit. Ad quar­
tum dicimus, libertatem Evangetii eximere
nos a servitute legis, sed habenas non
laxari ad indulgendum carnis affectibus;
magis autem exposcere, quod qui sunt
Christi, carnem crucifigant per imitationem
Christi in asperitatibus corporalibus, ut
fuse expendimus tract, prxced. disp. 5, dub.
3, § 11. Ad ultimum admittimus, quod
quandoque in Monasteriis gravia crimina
contingant. Hæc autem non debent reduci
in institutum, aut regulam, quæ sancta
sunt ; sed in hominum defectum, qui in
quolibet statu possunt ea committere. Et
quid hoc mirum, cum Deus in Angelis repererit pravitatem? Quod vero Ecclesia
extinxerit aliquas Religiones, potius pro­
bat puritatem Ecclesiæ Catholicæ, et lauda­
bile aliarum Religionum (quas nunc ap­
probat, et conservat), institutum, earumque
pro omnibus fidelibus utilitatem. Unde
obiter refellendi sunt nonnulli politici in
sacros Ordines non bene affecti, qui Reli­
giones causantur Regnis incommodas, ex
earumque progressu rerum, et hominum
penuriam dimetiuntur. Timeant hi, ne
boni communis sub speciosa larva faveant
haereticis, iliorumque agantur spiritu. Pro­
fecto id præsensit sanctus ille Alexandrinæ
Ecclesiæ Episcopus, et gloriosus Christi
Martyr Petrus (in cujus die hæc scribi­
mus), qui ex eo sibi exploratum habuit Lu­
cium quondam Episcopum, non catholicum, .
sed lupum, et hæreticum esse, quod Mona­
chos non adhibuerit, qui ipsum ad Ponti­
ficale solium comitarentur, et deducerent;
quippe tam insignem Ecclesiæ partem cre­
debat Sanctus ille esse Monachos, ut non

v' ’
*··

IL

*

412

DE STATU RELIGIOSO.
DISP. II, DUB. II.

Catholicum suspicaretur, eum, quem videTbc-rxio. bat Monachis non favere, ut refert Theodoretus lib. 4 Histor. cap, 10.
Verum quia Theologum scholasticum
agimus, non possumus in hac controversia
dogmatica diutius immorari, sed Lectorem
remittimus ad Authores, qui ex professo, et
». τι». Pro meritis eam discutiunt, D. Thomam
^b· opuscul. 19, contra impugnantes Religiones,
Waioe. Albertum Magnum in defensorio Mendican­
tium, N. Waldensem, lib. 3 el 4, de bocCdsiro. trina
et deSacramenlalib. tit. 0, Castro
in lib. contra hrreses, verbo Mendicitas, et
verbo Monachus el verbo Votum, Francis­
Fanr.
OranL cain Orantium lib. 5, de locis catholicis,
Jacob.
Lit Jacobum Latomum lib. de Monachorum
Judoc. institutis, el votis, Jodocum Clictovæum
ClicL
JIaUh. lib. 3 Antilutheri, Matthaeum Galenum de
Gal. origine Monastices, Lindanum lib. 4 PanoLinda.
Bellarm
ca,K 93, Bellarminum, et Gravinam
bfUVlM· . .
t 9
>>>·>·
Tnrr. locis supra relatis, Γurnanum duobus libris
\alccL (je v0(-s monaiijc^t Valentiam in prisent i,
disp. 10, quxst. 4, puncto 1, et alios qui dis­
putant contra hæreticos.
DUBIUM n.

Utrum status religiosus sit aliis statibus
perfectior.

5. Succedit, ut religiosum statum cum
aliis Ecclesiæ statibus conferamus, et vi­
deamus an illos excedat in perfectione.
Pro cujus resolutione observandum est,
quod status bifariam accipitur : Primo late,
et generaliter pro qualibet vitæ conditione,
in qua homo ad tempus, vel perpetuo ma­
net; et sic vulgo recensentur status justitiæ, et status peccati ; status hujus vitæ, et
status futuræ; status incipientium, pro­
ficientium, et perfectorum, aliique status.
Secundo sumitur stricte, et specialiter pro
modo vivendi cum aliqua obligatione firma,
quæ communiter oritur ex voto, vel con­
tractu, ut jam explicuimus disp. 1, dub. 1,
α n. 1. Et relictis aliis divisionibus, quas
loco citato recensuimus, status in hac pro­
prietate acceptus potest generali divisione
dividi in statum conjugatorum, qui ex mu­
tuo consensu obligantur ad socialem matri­
monii vitam; et in statum Ecclesiastico­
rum, qui ex voto, ordinatione, aut contractu
obligantur ad aliquem specialem cultum
Dei. Cæteri vero fideles non dicuntur sta­
tum habere, sed posse statum eligere, ut
patet ex communi modo concipiendi, et

Obsona-

loquendi. Porro in statu ecclesiastico sunt
Episcopi, el Religiosi, et (ut præsenti controversiæ demus locum) sunt etiam alii
Prælati inferiores habentes curam anima­
rum, ut Archidiaconi, Parochi, el alii. El
quidem si comparemus statum religioso­
rum cum conjugatorum statu, certum om­
nino est, illum esse isto perfectioren, ut
satis constat ex dictis disp, priced. præser­
tim cum conjugatorum status non sit status
perfectionis; licet enim conjuges possint
esse perfecti, et observare non solum præ­
cepta, sed etiam consilia; ad hoc tamen
studium ex vi status non obligantur, aliud
quippe est esse perfectum, et aliud esse in
statu perfectionis, ut optime observavit
D. Th. y. 184, art. 4. Unde præcluditurrar.<tB
locus comparandi statum religiosorum cum
statu conjugali; comparatio quippe hic in- r>.E»
tenta supponit utrumque extremum esse
statum perfectionis. Quocirca solum restat,
ut religiosum statum conferamus cum aliis
statibus ecclesiasticis. Sed claritatis gratia
prius fiet comparatio cum Episcopis, el
deinde cum aliis Prælalis inferioribus.

ihjbrosius, lib. de dignitate sacerdotali, cap. 2,
1
Honor, et sublimitas Episcopalis nullis poterit comparationibus adiquari· D. Athanaf
dus inepisl. ad Pelicem tomo, ]. Concilior.
i
Episcoposappellat cofrnnnns, quia Ecclesiam
I
iUitinrre, et propriis humeris portare debent.
0. Chrysostomus in orat, de Philogonio,
| agens de dignitate Episcopali, ait : α Nul< lum officium hoc Deo charius est. n Et
eadem elogia repetunt alii Patres. Haec au­
tem nequeunt in eodem gradu applicari
ί religiosis, ut ex se liquet : ergo istorum
I status est minus perfectus, quam status
I
Episcoporum
j i· t' Deinde probatur ratione D. Thomæ locis
f 'upra relatis; nam licet Episcopi, et Reli­
giosi sint in statu perfectionis, sive (et in
idem redit), ad perfectionem obligentur;
aliter tamen, et aliter : Episcopi enim se
habent ut perfectores, et Doctores aliorum ;
Religiosi autem ut perfectibiles. qui stu­
dio comparandæ perfectionis incumbunt :
constat autem quod agens est nobilius pa­
tiente,et actus quam potentia : ergo Episco­
porum status est perfectior, quam religio­
sorum status.
§1Explicatur amplius; nam cum status
Statuitur prima conclusio.
perfectionis importet firmam vitæ condi­
tionem cum obligatione ad opera lauda­
G. Dicendum est primo, statum Episcopo- Pria
bilia, ille status erit perfectior, qui obligat
rum esse perfectiorem statu religiosorum.^^
ad opera perfectiora : sed opera ad quæ
Ita D. Th. q. 184, art. 1 et q. 185, art. 8 et
obligantur Episcopi,sunt perfectiora illis,ad
opusc. 18, c. 17, cum sequent. Cui subscri­
qyæ obligantur Religiosi : ergo illorum
bunt communiter Theologi. Videatur Cajet.
status est perfectior, quam istorum. Pro­
ad prædictus articulos, Suar. tom. 1, de $ar.
batur minor ; nam opera, ad quæ Reli­
llelig. lib. 1, c. l,eic. 15 et 18, Valentia
giosi ex generali sui status conditione
disp. 10, q. 2, puncto 4, Ledesma de statu
obligantur, sunt quæ praecipue deserviunt
perf. c. 1, conclus. 9, et alii. Probatur primo
ad perfectionem comparandam, et præserex amplissimis titulis, quibus Concilia, el
lim observatio votorum : his autem longe
Patres extollunt dignitatem Episcopalem
præferuntur illa, ad quæ tenentur Epis­
super alia officia, et status. Nam in Concilio
copi ; sunt enim opera egregia, quæ perfec­
Ephesino in multis epistolis, et in Chalcetionem supponunt, nempe docere fidem,
donensi in principio, Episcopi appellantor
interpretari Scripturam, illuminare Eccle­
Sanctissimi Christi Legati, Spirituales Pa­
siam. defendere gregem, diligere oves,
tres, Column# Ecclesiæ. Et Tridentinuin Fgc^.
mori pro illis, ad quæ excellens charitas,
sess. 23, c. 4, et canon. 6 et Ί, docet Episcoet patientia, cæteræque virtutes necessarias
pos esse successores Apostolorum, et in
sunt. Unde in Concilio Toletano XI, cap. 2,
hierarchico ordine prxcipuos. D. Dionysius, D. Di» %. dicitur : « Quanto quis præcelsi culminis
Areopag. cap. 5 de Ecclesiastica Hierarch, ini obtinet locum, tanto necesse est, ut præquit : « Pontificum ordo sacratior, primus
1 cedat cæteros gratia meritorum, ut in eo,
« est divina speculandum ordinum, idemiquod præsidet singulis, singulariter orne­
* que et summus, et ultimus. » D, IgnatiusD.igai
tur eminentia sanctitatis, habens semper
ep. 10, ad Smyrnenses, ait : « Episcopo nihil
• in ore gladium veritatis, el in opere effi« majus est in Ecclesia, quia Deo conset cienliam luminis, ί
“ cralur pro totius mundi salute. » D. Am­
7 Sunt tamen contra hanc communem as­
brosius,
sertionem objectiones aliquæ, quibus opor-

413

let occurrero. Objicies ergo primo; nam
status importat conditionem firmam, et
immobilem : sed majorem firmitatem, et
immobilitatem importat status religioso­
rum, quam status Episcoporum : ille ergo
est isto perfectior. Probatur minor, quia
status religiosorum solemniter professo­
rum est adeo firmus, et stabilis, quod nec
Summus Pontifex potest illum commutare
absolvendo religiosum ab obligatione il­
lius, ut statuimus disp. priced. dub. ult.
potest autem Pontifex absolvere Episco­
pum ab onere, et cura regiminis pasto­
ralis, absolvitque quando renuntiationem
Episcopatus admittit : ergo firmior, atque
immobilior est status Religiosorum, quam
status Episcoporum.
Respondetur, sæpe contingere in compa-Appa­
ratione aliquorum, quod unum excedat
aliud secundum rationem geneticam, et
excedatur ab eo secundum rationem speci­
ficam, atque adeo simpliciter. Et sic con­
tingit in præsenti-, namstatus in communi
solum explicat immobilem conditionem
peisonæ; sed specifice acceptus importat
obligationem ad has, vel illas actiones.
Unde quod status religiosus sit immutabi­
lior, quam Episcoporum status, solum
evincit illum esse isto perfectiorem secun­
dum rationem geneticam. Sed quia opera,
ad quæ Episcopalis status obligat, sunt
perfectoria operibus., ad quæ obligat status
religiosus, propterea ille est isto perfectior
secundum speciem. Et quia excessus sim­
pliciter talis attenditur secundum rerum
species, ideo status Episcoporum est sim­
pliciter, et attentis omnibus perfectior,
quam status religiosorum. Sicut homo est
simpliciter perfectior sole, licet ab isto
excedatur in communi ratione corporis; et
charitas est simpliciter perfectior fide,
quanvis ab ea excedatur in communi ra­
tione virtutis, sicut declaravimus tract,
priced, disputatione 7, dub. 2. Et profecto
si objectio convinceret, etiam suaderet,
statum conjugatorum esse perfectiorem
statu Episcopali ; nam ille est firmior, et
immutabilior, nequitque dissolvi authori­
tate Pontificis.
8. Objicies secundo : nam si status second
Episcoporum esset simpliciter perfectior,
quam status religiosorum, sequeretur
eum qui vovit ingredi religionem, sa­
tisfacere huic voto, ab ejusque obliga­
tione liberari acceptando Episcopatum :
Consequens est falsum : ergo Episcopalis

·♦;

M.
«'·<. 'If
>

4

1
I

414

DISP. II, DUB. II,

DE STATE RELIGIOSO.

status non est perfectior statu religioso.
Sequela videtur manifesta, quoniam in
tali casu homo amplecteretur majus bonum,
seque obligaret ad opera perfectiora, atque
ideo extingueret obligationem voti religio­
nis, sicut qui vovit ingredi religionem
minus perfectam, satisfacit ingrediendo
perfectiorem. Ealsitas autem consequentis
constat λγ cap. Per luas, extra de voto, ei
voti redemptione, ubi Papa quendam. qui
promiserat religionem, et ea neglecta ac­
ceptaverat Episcopatum, monet ut eo dere­
licto adimpleat.
Aiiqco- Ad hanc objectionem posset responderi
wJaUo. concedendo sequelam ob probationem, qua
suadetur, et videtur nostram assertionem
magis firmare. Et ad consequentis impro­
bationem posset dici, Pontificem in eo
canone consulere, quod melius esset, non
vero, quod foret absolute necessarium.
Abbas. Quam doctrinam tuentur Abbas, et quidam
alii Canoniste ad prædictum caput Per tuas.
.Henriquez lib. 10 de Sacra ment. Ordinis,
c. 32, Rodriguez in summa, tom. ‘2, c. 2,
num. G, et alii.
^rrohadisplicet hæc responsio, quia est
tur. contra mentem Pontificis; monet enim Epis­
copum ingredi religionem, si tuam, inquit,
sanare desideras conscientiam; quibus ver­
bis supponit Episcopum habere conscien­
tiam laesam ob non adimpletionem voti,
et consulit remedium necessarium ; judi­
cavit ergo religionis votum non extingui
per assumptionem ad Episcopatum. Et sic
d. Tt». sentiunt communiter Doctores. D. Thomas
Cveuu. quxst. 189, ari. 3, ad primum, Cajetanus
ibidem, Richard, in 4, distinet. 38, art. 5,
BAbnLd 9uxsl‘ 1· a(l 2 Abulensis quxst. 94, in
Sjbrest. wp· 30 Numer. Sylvester verbo Votum 3,
quxst. 9, et verbo Religio 2, questione 20,
sancti. Sanchez lib. 4, in Decalog. c. 17, Suarez
<Qrcz’ tom. 3 de Relig. lib. 1, cap. 19. n. 3, ValenJoan. detia ubi supra, § Aliter ergo, Joan, de laCruz
J rGZ’ de statu religioso, lib. 1, cap. 3, et alii.
Lcgiii- Et juxta hanc doctrinam (quæ est omvousîo. nino vera et secura), respondetur objectioni
negando sequelam. Cujus probatio dupli­
citer diluitur. Primo ex eo, quod quando
duæ perfectiones sunt incompossibiles, qui
vovit inferiorem, satisfacit voto amplec­
tendo superiorem ; et idcirco qui vovit reli­
gionem minus perfectam, satisfacit ingre­
diendo perfectiorem ; et similiter qui vovit
servire hospitali, satisfacit ingrediendo
religionem, ut habetur cap. Scriptura, de
voto. Licet autem status Episcopalis sit per­

fectior statu religioso, nihilominus non est
incompossibilis cum illo : fieri enim optime
potest, ut quis simul sit religiosus d
Episcopus; et propterea qui vovit religio­
nem, debet illam prius ingredi, quam acci­
pere Episcopatum, nec aliter votosatisfacit.
Secundo, et evidentius ex eo, quod ut
votum de minori bono extinguatur per
assumptionem, aut professionem boni ma­
joris, non sufficit quod istud secundum se
sit majus ; sed desideratur quod sit majus,
et melius voventi. Moraliter autem, et
communiter loquendo, non est melius esse
Episcopum, quam esse religiosum. Tanta
enim sunt, quæ in regimine Episcopatus
requiruntur, ut prædictus status, licet se­
candum se sit sanctissimus, et Religione
excellentior; tamen cuilibet debeat repu­
tari periculosus, et formidabilis. Lude qui
post votum religionis ultroneus 1'piscopatum assumit, non eligit majus, et melius
sibi bonum, atque ideo non satisfacitp riori
voto, sed magis se exponit periculo. Quæ
doctrina frequens est apud Patres, ex qui­
bus Nazianzenus in Apologia inquit
« Nemo sapiens læto animo creatur Epis- ’
« copas, si quis pericula, et supplicia ei
α proposita considerat ; atque adeo stultos
« videri potest, ac reprehensione dignus,
« cui cum viam possitingredi complanatam
α et expeditam, sponte se in locum angus« tum, periculosumque redegerit » Et D.d.bs
Bonavent. super Regulam, c?p. 2, circa
medium, ait : a Quod si non vocati ad
« Episcopalem gradum, nec coacti ad eun« dem aspirant, ut fugiant ærumnas pau1 perum. et Ordinis rigorem, credo eos in
α illius partem cessuros, qui dixit : Sedebo
« in monte testamenti, in lateribus Aqui1 Ionis. » Et ex hac radice provenit, quod
votum ingrediendi religionem sit per se
loquendo validum ; votum vero non ingre­
diendi religionem, sit per se loquendo in­
validum : econtra vero votum non procu­
randi, et acceptandi Episcopatum sit vali­
dum regulariter loquendo, et votum illum
procurandi, vel acceptandi sit invalidum;
quia videlicet status religiosus non solum
est bonus, sed etiam voventi utilis ad salu­
tem ; status vero Episcopalis, licet secun­
dum se excellentissimus, est appetentibus,
procurantibus, et ultronee acceptantibus
valde periculosus, et non semel occasio
damnationis. Quod non in Episcopatum,
sed in modum illum consequendi, vel
administrandi reduci debet.

9. Sed instabis : nam si ita res se habet,
sequitur Episcopum confirmatum, qui prius
voverat religionem, obligari ad renun­
tiandum Episcopatui, et ad ingrediendum
religionem absque alia nova licentia Pon­
tificis; quod est contra decisionem capitis
Inter corporalia, de translatione Episcopo­
rum,
&e. Respondetur negando sequelam, quia
licet præcosserit illud votum, nihilominus
electio, et confirmatio Episcopi est valida,
per eamque contrahitur spirituale vincu­
lum inter Episcopum, et Ecclesiam; quod
est indissolubile vel jure divino, ut quidam
volunt, vel saltem jure canonico, ut constat
ex canone citato. Unde licet in dicto cap.
Perluas, Pontifex manifestet obligationem
Episcopi, non tamen praebet licentiam
generalem ingrediendi religionem absque
ipsius Pontificis licentia, nec derogat juri
tommuni declarato in cap. Inter corporalia.
Quocirca Episcopus voto Religionis ligatus
non obligatur statim Episcopatum deserere,
aut religionem ingredi; sed obligatur, ut
petat a Papa vel licentiam ad hæc conse­
quenda, vel dispensationem ad perseveran­
dum in Episcopatu.
ta 10. Objicies tertio : nam si ideo Episcoporum status est simpliciter perfectior,
quam religiosorum status, quia illi com­
parantur ut perficientes, sive existentes in
perfectione; isti vero ut perfectibiles, sive
procurantes perfectionem : plane sequitur,
quod sicut religiosi obligantur perfectio­
nem comparare, ita Episcopi obligentur
perfectionem habere, et consequenter quod
sicut religiosi non procurantes perfectionem
sunt in statu peccati mortalis, ita etiam
Episcopi non habentes perfectionem sint
in statu damnationis. Consequens est
nimis durum, el horribile : ergo dicendum
est, quod sicut religiosi satisfaciunt suæ
obligationi dum ab studio perfectionis pro­
curandae non desistunt, licet actu perfecti
non sint, ita etiam Episcopi. Quod si con­
ceditur, profecto tollitur illa differentia,
quod Episcopi sunt in statu perfectionis
habitae, et religiosi in statu acquirendi
perfectionem ; destruiturque motivum, ut
Episcopalis status superemineat statui reli­
giosorum.
z/l· Ad hanc objectionem respondet Valentia
■· ubi supra negando sequelam; quia diffe­
rentia inter Episcopos, et religiosos quan­
tum ad perfectionem non consistit in hoc,
quod Episcopi debeant esse actu perfecti,
a

415

sectis religiosi ; sed in eo, quod Episcopi
ratione status obligantur ad opera perfecta,
et propria magistri; religiosi vero ad opera
minus perfecta, et propria discipuli, cujusmodi sunt quæ pertinent ad abnegationem,
humilitatem, et pœnitentiam. Unde si
Episcopus exequatur illa opera, ad quæ
tenetur, satisfacit suo muneri, licet actu
habeat minorem charitatem, quam aliqui
religiosi. Et ita ex una parte salvatur emi­
nentia status Episcopalis supra statum re­
ligiosum ; et ex alia vitatur illud inconve­
niens adeo timendum.
Hanc doctrinam admittimus ut probabi- Nou.
lem pro consolatione Episcoporum, sicut
etiam admisit Ledesma ubi supra, pag. 7.
sed forte verius est, legitime inferri seque­
lam; nam moraliter loquendo, impossibile
est. quod quis teneatur exercere, exerceatque perfectiora charitatis opera, et
quod non excedat in perfectione, quæ vel
debet supponi, ut quis se ad talia opera
obliget, vel saltem per eorum exercitium
comparatur : ergo si Episcopus obligatur
ad perfectiora opera, quam religiosus, ut
est certum, et Valentia supponit; plane
sequitur, quod debet habere actu, vel sal­
tem exercite comparare majorem perfec­
tionem, quam religiosi, eosque sicut in
eminentia operum, ita etiam excedere in
perfectione ; et quod si aliter se gerat, est
in statu peccati mortalis, sicut religiosi
qui obligationi procurandi perfectionem
non satisfaciunt, nisi per majoris profectus
studium. Quam resolutionem proportiona-Nota.^i
biliter extendimus ad Prælatos religioso- tor am"
rum, qui eorum habent curam quasi Epis- blliocopalem, debentque ease illorum perfec­
tores, præsertim si hæc munia exerceant
cum quadam universalitate, et perpetuitate,
ut solent Generales, et Provinciales. Et si
I alicui hæc resolutio dura, et horribilis visa
fuerit, audiat D. Chrysostomum homil. D.cbrys.
34, super epist. ad Hebrxos.
ibi :
α Miror si potest salvari aliquis Recto­
« rum ; post tantam enim comminatio­
(( nem, quam negligentiæ videmus illatam,
« video aliquos etiam corruere, et praeci­
« pitare semetipsos in tantam molem et
« difficultatem regiminis. » Et Divus Au­
gustinus epistol. 148 ad Valerium, ubi
ait : « Ante omnia peto, ut cogitet reli« giosa prudentia tua. nihil esse in hac
« vita, et maxime hoc tempore facilius,
« et laetius, et hominibus acceptabilius
« Episcopi, aut Presbyteri, aut Diaconi

Λ

* u

t

4)6

DE STATU RELIGIOSO.

DISP. II DUB. II.

417

e officio » (idem intelligo de aliis Ecclesiæ, 1 « etiam Episcopo contradicente, eat liber
relinquere seculum, el ingredi religionem,
religiosorum statum secundum rationes
el religionum honoribus») «si perfunctorie,
« nostra authoritate. »
nunqumn tamen continget, nec contingere
differentiates, iste est perfectior,quam ille.
« atque adulatorie res agatur. Sed nil apud
Nec faune discursum labefactant exempla r™s
moraliter potest, quod omnes collective ac­
14. Dices : opera, ad quæ obligantur hi
i Deum miserius, et tristius, et damna­
Episcopi transeuntis ad religionem, et reli- Swj
cepti in id conspirent ·, undo inconveniens
Ecclesiastici, esse ejusdem rationis cum
it bi lius.
giosi existentis in religione minus perfecta v'w’
objectioni insertum est de re non suppo­
operibus, ad quæ obligantur Episcopi, quæ
transeuntis ad perfectiorem, quæ Suarius
supra diximus esse perfectiora operibus,
nente.
§ Π.
torn. 3, de Relig. lib. 1, c. 17, opponit doc­
J-·· 13. Verum etiam admisso (ut huic comad quæ obligantur religiosi ; unde sicut ob
trina? D. Thomæ palam affirmantis præ& parationi detur locus), quod status Eccleexcessum operum recte infertur, quod sta­
Proponitur alia assertio.
I dictos Ecclesiasticos Episcopis inferioresnon
ǔsiasticorum Episcopis inferiorum sit status
tus Episcopalis sitstatu religioso perfectior,
esse in perfectionis statu. Nam Episcopus
perfectionis, adhuc verificatur nostra con­
ita etiam quod status illorum Ecclesiasti­
seonxh ] j. Dicendum esi secundo, statum religiojure divino tenetur non deserere Ecclesiam,
clusio. Quod sic ostenditur·, nam status reli­
corum excedat religiosorum statum.
sia sum esse perfectiorem statu altorum Eccle­
nec ad religionem transire valet absque
giosus excedit illorum ecclesiasticorum sta­
Sed hoc nihil est; nam licet Episcopi, et Dissolsiasticorum inferiorum Episcopis, ut sunt
authoritate Pontificis; unde habet suffi­
tum, tam in ratione generica, quam in
prædicti Ecclesiastici obligentur ad opera Vllor’
quidam Abbates exempti, Archidiaconi, Pacientem firmitatem, ut sit in statu perfec­
conceptu specifico ; ergo ille est isto perfec­
ejusdem rationis in genere, nempe ad procjJJn' roc,li’ ct aIii- ,ia D.Thom. quxst. 18-1, art.
tionis. Omnis etiam religiosus, in qua­
tior. Consequentia patet, et antecedens
curandam subditorum salutem; secus tamen
izdesffl.6 et 8, et fusius opusc. 18, cap 20, cum se­
cumque religione profiteatur, obligatur
quoad primani partem facile suadetur;
ad eadem in specie, et quantum ad modum.
quentibus. Cajetanus artic. cit. Ledesma de
immutabiliter ad perfectionem; unde
quia status ex generali ratione status im­
Nam Episcopi sunt quasi agentia, univer-,
statu perfect, cap. 1. amcZ. 10, Joannesde la
quando ad perfectiorem religionem transit,
portat firmitatem, et immobilitatem: sed
salia principalia in hoc negotio, unde præWent. Cruz dub. 3, conclus.2. Valentia disput ΙΟ,
proprie loquendo non mutat statum, sed
status religiosorum est firmior, et immuta­
bere debent perfectionem, ut alios possint
mm quxst. 2. punch 5. et alii. Possetque ita
progreditur intra illum.
bilior, quam illorum ecclesiasticorum sta­
perficere: et sic D. Dionysius de Ecclesiast. D.Dion.
assertio facile probari destruendo suppo­
12.Sedobjicies:namquodunilicet.pariter (*#·
tus; siquidem religiosorum status est adeo
Hierarch, cap. 5 et 6, solos Episcopos col­
situm. videlicet prædictos Ecclesiasticos
licet similibus : ergo si habenti curam aniimmutabilis, ut necSummus Pontifex queat
locat in ordine perfectorum. Presbyteri auEpiscopis inferiores esse in statu perfec­
marum licet deserere suam Ecclesiam, et
professum ab eo liberare, ut disp. prxced. I tem. Curati, et similes sunt agentia parti­
tionis: si enim non sunt in perfectionis
ingredi religionem, idem licebit omnibus
nu/n.91 statuimus, vel saltem ad hanc mu­
cularia, et instrumentalia sub Episcopi
statu, sed in alio, manifeste sequitur, quod
habentibus tale munus; si autem omnes
tationem requiritur extraordinaria quae­
influxu : quocirca non obligantur ad omnia,
status religiosus, qui est status perfectionis,
habentes curam animarum religionem in­
dam necessitas boni communis, etdispensaquæ pro salute proximi requiruntur ; sed
sil illorum statu perfeclior. Quod autem
grederentur, relinquerentur Ecclesiæ abs­
tio Pontificis, ut fatentur Aulhores ibidem
tantum ad quædam particularia, quæ abs­
prædicti non sint in statu perfectionis,
que Pastoribus, quod est magnum incon­
relati, num. 109, qui censent Papam cum
que perfectione exerceri possunt, ut sunt
ostenditur ; quoniam status importat fir­
veniens. Ergo habentes curam animarum
solemniter professo posse dispensare, ut
administrationes Sacramentorum ; unde
mitatem, et immutabilitatem ortam ex
nequeunt pro sua devotione religionem
contrahat matrimonium : ut autem eccle­
non obligantur excedere communem, et
aliqua obligatione, ut diximus disputat. 1,
ingredi, sed debent expectare superiorum
siastici Episcopis inferiores habentes curam
moralem vivendi modum, qui consistit in
a num. 1; atqui prædicti Ecclesiastici non
licentiam, atque ideo ex hac parte non ca­
animarum, hujusmodi statum relinquant,
observatione præceptorum. Quocirca exces­
habent firmitatem, el immutabilitatem
rent firmitate ad statum perfectionis suffi­
vel nulla licentia requiritur, ut ingredian­
sus status Episcopalis supra statum religio­
circa sua munera : ergo non habent sta­
cienti, et requisita.
tur religionem, vel saltem non requiritur
sum non evincit similem excessum in statu
tum perfectionis. 1‘robatur minor, quia
Hanc objectionem, quæ est Guillelmi deses®·
dispensatio Pontificis, sed sufficit Episcopi
aliorum Ecclesiasticorum Episcopis inferio­
absque ulla dispensatione, aut licentia su­
S. Amore, et similium contra sacras Reli-p^..
licentia, ut cum se beneficiis abdicant :
rum, sed magis probat oppositum. Prxlerea
perioris valent ea munera deserere, et
giones, optime diluit D. Th. infra, q. 189,
ergo status religiosus excedit prædictorum
prædicti ecclesiastici non se obligant ad
transire ad religionem, idque exequentes
art. ", his verbis : <r Ad secundum dicenEcclesiasticorum statum ex parte rationis
omnia opera, sed ad quædam præcise quæ
laudabiliter operantur. I nde Concilium
■< dum. quod sicut Hieronym. dicit contra
genericæ, videlicet in firmitate, et immo­
proximorum saluti deserviunt. Religiosi
Tnïci1 Toletanum I' · caP- dy, quod refertur
« Vigilantium, quamvis a te linguae vipebilitate, quam status importat. Secunda
autem proprias personas, et cum eis poten­
in cap. Clerici. 19. quxst. 1, statuit :
« reæ morsus saevissimos patiantur, scilicet
etiam antecedentis pars probatur; nam
tias, et opera Deo consecrant, fiuntque spi­
» Clerici qui Monachorum propositum ap« religiosi, quibus argumentaris, et dicis :
status perfectionis ex parte differentiæ spe­
rituale holocaustum, ut constat ex disputa­
« petunt, quia meliorem vitam sequi cu­
'< Si omnes se clauserint, et fuerint in soli cific® importat obligationem ad opera lau­
tione praecedenti, per totam. Rursus, illi
ff piunt, liberos eis ab Episcopo in Monasσ tudine, quis celebrabit Ecclesias? Qui
dabilia. quæ vel supponunt, vel comparant
Ecclesiastici nonobligantur ad opera admo­
« terium largiri oportet ingressus, nec
» seculares homines lucrifaciat? Quis pecperfectionem : sed opera ad quæobligantur
dum gravia, aut difficilia, in quibus occu­
« interdici propositum eorum, qui ad conα cantes ad virtutes poterit cohortari? Hoc
j
Religiosi, sunt perfectiora his, ad quæ obli­
pant majorem vitæ partem ; religiosi vero
« temptationis desiderium transire ninun« enim modo si omnes tecum fatui sint,
gantur Ecclesiastici Episcopis inferiores ;
obligantur ad opera continuanda per totam
Vrbjn. σ tur. » Et Urbanus II, in cap. Dut, 19.
« sapiens esse quis poterit? Et virginitas
isti enim obligantur ad aliqualem subdito­
vitam, et non parum difficilia, et in quibus
quxst. 2, decrevit : « Si quis horum, qui
« non erit approbanda. Si enim virgines
rum curam, puta ad ministrandum illis
vix unquam exerceant propriam liberta­
« in Ecclesia sua sub Episcopo populum
« omnes fuerint, et nuptiæ non fuerint,
Sacramenta, quod recte cohæret cura vita
tem, cum hanc Deo sacraverint per obe­
« retinet, et saeculariter vivit, afflatus Spi­
« interibit genus humanum. Rara est virseculari, et justitia communi ; religiosi
dientiæ votum. Unde terminus, aut quasi
ff ritu sancio, in aliquo monasterio, vel
« tus, nec a pluribus appetitur. Patet ergo
vero obligantur ad tria nobilissima con­
terminus obligationis religiosorum perfec­
« regulari canon ia salvare se voluerit, qui
« quod hic timor stultus est, puta sicut si
silia, castitatis, paupertatis, et obedientiæ,
tior est, quam terminus obligationis Eccle­
« lege privata ducitur, nulla ratio exigit,
aliquis timeret haurire aquam, ne flumen
et ad omnia alia, quæ pro istorum custodia
siasticorum, qui non sunt Episcopi.
« ut a lege publica constringatur, n Et con­
« deficeret. » Licet enim omnes habentes
requiruntur : ergo facta comparatione in­
Ad hæc .-quamvisprocurare proximorum
cludit : j Quisquis ergo hoc spiritu ducitur,
curam animarum possent divisive sumpti
ter statura illorum Ecclesiasticorum, et
salutem, et huic studio obligari sit perfecrelinquere

•1. I

·, f
3

24

418

.κN

f '’

DE STATU RELIGIOSO.

tins, quam exercere opera mortificationis,
ad quæ communiter obligantur religiosi;
nihilominus falso supponitur, quod reli­
giosi non promoveant proximorum salu­
tem, ad eamque plurimum conferant. Pro­
movent enim, et maxime adjuvant vel
solo exemplo sanctior e vitæ Promovent
etiam oratione, et poenitentia, quibus ple­
rumque potius quam concionatorum vo­
cibus adseribuniur peccatorum conversio­
nes, ut late ostendimus tract, prrcedenti,
disp. 5, dub. 3, a num. 76, et præsertim
num. 107. Imo vero si rem hanc recte pon­
deremus, perfectius, Deo gratius, et magis
meritorium est unum vel justum, vel pec­
catorem trahere ad insignem perfectionem,
quam pltires convertere ad justitiam tepi­
dam, et imperfectam, ut eo dubio osten­
dimus, § 9. Status autem religiosus est
schola, in qua homines incitantur, promo­
ventur, et perducunturad perfectionem, ubi
simplex religiosus potest vitæ suæ exemplo
hunc insignem effectum gignere, idque
regulariter contingit. Presbyteri vero, Cu­
rati, et similes Episcopo inferiores nec
obligantur esse in seipsis perfecti, nec
procurare in se. vel in suis subditis perfec­
tionem ; sed suo muneri absolute satisfa­
ciunt, si observent Dei præcepta, et procu­
rent ea a subditis observari-.licet se.et illos
in statu justitiæ tepidæ, et imperfectæ
relinquant, ut frequentius accidit. Unde
evidentius constat, quod status religiosus
obligat ad perfectius quid, quam status
prædictorum Ecclesiasticorum, et conse­
quenter quod attentis omnibus est simpli­
citer eo perfectior, et excellentior.
Seine n15. Contrariam huic resolutioni senten­
lia
oppo- tiam tuentur Gerson in tract, de statu per^ect' AlPhab‘ 67, Ht. F. Henric.quodlib. 28,
Gerson
Henriq-d 29, et Major in 4, dist. 38, q. 7. Quibus
Major
Prunam Presbyteris jam aperte favet Suar, ubi sup.
mentuB) c’
et 21, nt illorum opinioni subscribere
videatur. Praecipuum horum Authorum
motivum consistit in pluribus Patrum tes­
timoniis, quæ extollunt zelum animarum,
et pastoralem curam supra alia opera : un­
de cum Parochi, et similes obligentur ad
prædictam curam, videtur quod illorum
status sit perfectior statu religiosorum,
qui ad opera inferiora obligantur.
Diluitur.
Sed hoc motivum diluitur ex proxime
dictis ; tum quia Ecclesiastici Episcopis in­
feriores non habent eam obligationem cum
immobilitate sufficienti ad constituendum
statum. Tum quia prædictam curam non

I habent cum principalitate,et universalitate,
qualiter competit Episcopis, quibus Patrum
testimonia accommodari debent : sed mi­
nisterialiter, et dispositive. Tum denique,
quia etiam religiosi promovent proximo­
rum salutem, ut supra explicuimus.
16. Arguunt secundo : quia status prædictorum Ecclesiasticorum magis conducit «p.
ad meritum vitæ æternæ, quam status reli­
giosorum ; iste ergo illi cedit in perfectio­
ne. Suadetur antecedens ; nam quod est
difficilius, est magis meritorium : sed dif­
ficilius est quod prædicti Ecclesiastici recte
exequantur suum munus viventes in seculo, quam religiosi intra monasterium
clausi : ergo illorum status magis confert
ad meritum, quam istorum status.
Respondetur negando antecedens, et adsehi».
probationem dicendum, difficultatem recte
operandi posse ex duplici principio oriri :
primo ex ipsa eminentia operis, quæ ex se
affert arduitatem : secundo ex circunstantiis extrinsecis, utputa ex dispositione sub­
jecti, occasionis, aut temporis. Prior diffi­
cultas auget meritum, nam certum est, eo
opus esse magis meritorium, quo est excel­
lentius. Posterior vero non sic anget, præ­
sertim cum difficultas recte agendi est vo­
luntaria. Sic difficilius est servare castita­
tem, conversando cum fceminis, quam eas
fugiendo; et nihilominus laudabilius, et
magis meritorium est fugere fceminas ad
servandam castitatem, quam earum con­
versationi assistere, et periculo se expone­
re. Difficultas autem, quam Parochi, et
similes habent, ut recte vivant in sæculo,
est posterioris generis, unde perfectius est
illam declinare per statum religionis. Vi­
deatur D. Th. q. 184, art. 8, in fine corp.
et in respons. ad 6.
17. Arguunt tertio : nam cum status
Episcoporum sit perfectissimus, ut § 2 vi-na»
dimus, ille status erit perfectior, qui ma­
gis accedit ad Episcoporum statum : sed
ad hunc magis accedunt Archidiaconi. Pa­
rochi, et similes, quam religiosi : ergo illo­
rum status est perfectior, quam istorum.
Respondetur cum D. Thom. ubi proxime^’
in respons. ad 5, ubi ait: « Dicendumd.ή'·
« quod Presbyteri, Curati, et Archidiaconi
«sunt similiores Episcopis,quam religiosi
« quantum ad curam animarum, quam
« secundario habent ; sed quantum ad per« petuam obligationem, quæ requiritur ad
« statum perfectionis, similiores sunt Epis0 copis religiosi. » Et ideo habent absolute
perfectiorem

DISP. II, DUB. III.

y4

419
Γ

perfectiorem statum, tum ex parte obliga1 tionis perpetua}, et irrevocabilis ad pôrfecI licreni : tum quia cura animarum primaI riosolum competit Episcopis, secundario,
I et ministerialiter aliis sub eis : quod mu! nuseminentius compensatur per ea, quæ
præslanl religiosi exemplo vitæ sanctioris,
ut supra diximus. Et hanc doctrinam D.
J Thom. præ oculis habeant illi religiosi,
. qui censent suum institutum esse aliis perI feelius, eo quod magis accedat ad munus
, Episcoporum ; est enim principium dimi­
nutum, et plures habens fallentias. De quo
alibi.
l·-^3 18. Arguunt quarto, quia in Presbyteris,
|ea.Cnratis,et similibus datur potestas Ordinis,
ct character sacerdotalis: sed hæc excedunt
perfectiones repertas in religiosis : ergo il­
lorum status est perfectior.
ke· Respondetur negando consequentiam :
tum quia si aliquid valeret, eodem modo
probaret, quod status Religiosorum cederet
statui cujuslibet Sacerdotis simplicis, seu
non habentis curam animarum ; siquidem
in hoc etiam reperitur character sacerdo­
talis: id vero est plane absurdum, cum
simplex Sacerdos non obligetur ad perfec­
tionem, quæ possit comparari perfectioni
religionis. Eum etiam, quia sicut optime
stat, quod quis sit sanctus, et valde perfec­
tus, et quod nihilominus non sit in statu
perfectionis, quia ad ejus studium non obli­
gatur, ut constat ex dictis tract, præced.
disp. 5, n. 120, et patet in pluribus laicis :
sic etiam cohæret, quod aliquæ excellentiæ
reperiantur in subjecto, quin illum consti­
tuant in statu perfectionis, et hoc modo se
habent character, et potestas Ordinis, quia
per se ad perfectionem non obligant. Unde
concedimus, dignitatem cujuslibet Sacer­
dotis (sive Curatus sit, sive non) esse ma­
jorem dignitate religiosi laici ; sed inde
non infertur, quod illius status sit perfec­
tior : aliud quippe est dignitas, sanctitas,
et perfectio ; aliud vero perfectionis status,
utsæpe diximus. Apparetque magis debili­
tas argumenti, si fiat comparatio Presby­
teri Curati cum Religioso Sacerdote; tunc
quippe nequit ille hunc excedere ratione
characteris, cum in utroque sit : unde
oportet stare doctrinæ superius traditæ,
juxta quam Religiosorum status est perfec.·_ statu Ecclesiasticorum
inrirnm Euisconis
tior
Episcopis inferiorum.
i

DUBIUM III.
Qualiter religiones inter se comparentur in
perfectionis excessu.
r

&- i

Postquam statum religiosum cum aliis
Eeclesiæ statibus comparavimus, videndum
occurrit, qualiter ipsæ sacræ Religiones
comparentur inter se. Sed priusquam du­
bium decidamus, oportet aliqua praemittere,
ex quibus ejus qualitas facilius innotescat.

«
t

Supponenda ad difficultatis resolutionem.

19. Comparatio locum non habet, nisi Notat,
extrema aliquo modo distinguantur. Unde
supponendum est, quod licet in primitiva
Ecclesia non fuerit hæc religionum varie­
tas, quam nunc videmus (sic exigente illa­
rum rerum statu, ubi non ita multi fideles
erant, fervebat vero magna persequutio in
Christianos), nihilominus paulatim intro­
duci erepit. Et quidem antiqui Patres
genera Religiosorum cognoverunt : unum rum
anachoretarum, sive eremitarum, qui con-seacra’
temptationis studio petebant solitudinem,
et sejuncti ab omni hominum consortio vi­
vebant : aliud cœnobitarum, qui vitam re­
ligiosam agebant in communitate, seu mo­
nasterio. Quam religiosorum diversitatem
recensent Divus Hieronymus in epistol.
Euslochium, de Virginii. Divus Augustinus
lib. 1 de moribus Eeclesiæ, cap. 31, Cassia-Cassian'
nus collât. 18, cap. 4, et alii. Postmodum
vero procedente tempore, major adhuc Re­
ligionum varietas (qualem modo in Eccle­
sia cerminus), introducta est. Quam tamen,
ut confusionem vitemus, possumus cum
D Thom. quxst ione 188, per totam, in triaD· Tho·
genera partiri, et ad tres classes revocare.
Nam cum status religiosus sit quædam
schola, in qua homines student acquirere
perfectionem, quæ potissimum consistit
primario in amore Dei et secundario in
amore proximi, possunt religiosi triplici­
ter ad perfectionem promoveri. Primo Tres re·
insistendo soli amori Dei per vitam con- ’',1^
templativam : secundo, deserviendo pro-c'3ssesximis per vitam activam: tertio, utrumque
prosequendo, contemplationem videlicet,
et actionem. Et secundum hos fines proxi­
mos dantur tria genera religionum. Pri­
mum earum, quæ profitentur vitam con­
templativam, et omnino vacant orationi,

■v»

DISP. II, DUB. HI.

420

DE STATU RELIGIOSO.

psalmodiæ, poenitentiae, silentio, solitudini,
aliisque similibus mediis, quæ contempla­
tioni deserviunt. Secundum earum, quæ
profitentur vitam activam exercendo opera
charitatis circa proximum, utputa curando
infirmos, redimendo captivos, pugnando
pro Ecclesia, instruendo pueros in doctrina
Christiana, in Grammatica, et similibus.
Tertium earum, quæ profitentur vitam
mixtam, et tam contemplationi, quam ac­
tioni incumbunt, quatenus habent media
contemplationi deservientia, indeque de­
rivant curam ad proximum, illum adju­
vando per prædicationem, et adminisjrationem Sacramentorum, et similia opera
charitatis. Cujus generis ratio perfectius
innotescet ex infra dicendis n. 23 et 29.
Ulteritt Porro intra unumquodque ex his generi’soruæ bus potest ulterior differentia dari juxta
rt-iibj. diversitatem mediorum, quæ unaquæque
religio assumit ad finem sibi proprium
compirandnm, ut observat D. Thom. ubi
supra, artic. 1. Et sic in una religione dan­
tur jejunia, in alia abstinentia perpetua
carnium, in alia viget studium, in alia
psalmodia, in alia maxima paupertas, et
nuditas, et sic de cœteris. Hinc etiam pro­
venit earum diversitas in habitu, cæremoniis.ct piis exercitiis. Hinc pariter oritur,
quod diversæsint regulæ, et constitutiones
religionum, quibus hæc media præscribuntur. Quæ diversitas non est adeo novi- I
tia, ut quidam putant; jam enim in anti­
quis monachissuboriri coepit, ut constat ex !
n.Epip.divoEpiphanio in fine librorum contra hæreses. ubi refert quosdam Monachos ex suo
instituto abstinere a carnibus, alios ab ovis, i
alios etiam a piscibus, alios denique a pane.
Deinde quosdam nudis pedibus incedere,
quosdam gestare saccum, alios humi cu­
bare, etc. Ex praedictis ergo tribus radici­
bus, nempe ex diverso fine proximo reli­
gionum, qui vel est contemplatio, vel actio,
vel utrumque; et ex diversis mediis, quibus
unaquæque religio utitur ad finem sibi
specialem comparandum, provenit magna
hæc varietas, quam in religionibus sacris
videmus, et patet aditus ad difficultatem
præsentis dubii, quod investigat excessum 1
unius religionis supra aliam in perfec- .
tione.
Au hæc 20. Sed oportet prius duo dubia circa
tutius banc religionum diversitatem decidere.
Dubitari enim potest, utrum hæc religio­
num varietas sit utilis Ecclesiæ? Et nega­
tiva pars suaderi videtur ex eo, quod uni­

1
I

gionuin diversitas excitat inter eas quandam laudabilem æmulationcm, ut unaquæ­
. tas, et simplicitas melior est, quam multique promoveat sui instituti perfectionem,
I tudo,et confusio; hæcquippesolelschismala,
et sanctam de se existimationem procurot;
et minorem charitatem gignere inter liomiquod non ita accideret, si omnes religiosi
I nes diversi instituti, ut experientia liquet :
eadem profiterentur. Quocirca utile Eccle­
I unde videtur melius se habiturum statum
siæ est, quod in ea reperiatur hæc ReliJoj religiosum, et magis proficuum Ecclesiæ
|)n»num varietas. Et in hoc sensu D. Thom.
fore, si in tot religiones non maneret diί ubi supra, art. I in argum. Sed contra, invisus, sed omnes, aut fere omnes religiosi
lelligit illud Psalmi 41, Astitit regina a
I eadem essentialia, et accidentalia profite- **’
dextris tuis in vestitu deaurato, vircundata
j rentur. Idque jam judicasse videtur Eccle-^NI sia ; nam in Concilio Lateranensi sub In-';? I varietate.
<M.
Ad rationem vero dubitandi patet ex
i nocentio III, statutum est : α Firmiter pro-^.^
__
; r^modo
« hibernus, ne quis de cælero
novamj*jl
1*^ dictis, quot utilitates proveniant Ec« religionem inveniat. » :Idemque statui-^ | * clesiæ ex religionum multiplici varietate.
j Quod autem ex diversitate hujusmodi gi­
tur in Concilio Lugdunensi sub Gregorio X.
gnantur aliqua incommoda, parum refert,
Imo vero Pontifices nonnullas Religiones
dum utilitas præponderat, iliaque obruit.
extinxemnt. Quod non facerent nisi earum
Et vix aliquid in rebus humanis reperitur,
multitudo nociva esset Ecclesiæ.
quod inconvenientibus careat. Addit laNihilominus certo tenendum est. hanc ta
Λ» Hkmen, et optime D. Thom. ubi proxime, in
religionum varietatem esse laudabilem, et tin
responsione ad 4 : « Dicendum quod conEcclesiæ valde utilem. Tum quia Ecclesia ffdr
ta.
« fusio opponitur distinctioni, et ordini.
illam de facto approbat, et confirmat : Ec­
« Sic ergo ex multitudine religionum inclesia autem errare nequit in his, quæ ad
« duceretur confusio, si ad idem, et eodem
fidem, et mores pertinent. Tum etiam, quia
« modo diversæ Religiones essent absque
in Ecclesia sunt multe, et diversae necessi­
« utilitate, et necessitate. Unde ut hoc non
tates, quibus ut occurratur, utile est diver­
« fiat, salubriter institutum est, ne nova
sas religiones institui, ex quibus quædam
< religio sine aulhoritate Summi Pontifiorant, quædam praedicant, quædam do­
< cis instituatur. » Ex quibus patet ad ea,
cent Theologiam, quædam recipiunt pe­
quæ addebantur in dubitandi ratione.
regrinos. quædam curant infirmos, aliae
li 21. Deinde dubitari potest, an inter sainstruunt rudes, aliae pugnant contra infi­
cras religiones detur diversitas essentialis?
deles. et omnes aliqua pietatis officia exer­
El videtur quod non ; quia omnes religio­
cent. Tum praeterea, quia hac varietate
nes conveniunt in essentialibus status reliaperitur via, ut quis queat, si velit, per­
. giosi, nempe in tribus votis substantialibus
fectionem religiosam profiteri : sunt enim
acceptatis ab Ecclesia : ergo solum differunt
varia hominum ingenia, viresque : alii
numero, et accidentai i ter penes diversa
quippe gaudent solitudine, alii frequen­
media aut ritus, quibus utuntur. Et sic sen­
tia. alii sunt habiliores ad orandum, alii
is. liant Lessius lib. 2, c. 41, dubit. 2, n. 16,
ad studendum, et docendum ; alii robusti,
i
I &>’ Castro Palao tract. 16, disput. 1, punct. 2,
et animosi ad magnas pœnitentias, quas
num. 1, et alii.
alii subire non possunt. Supposita autem
bà- Sed dicendum est, inter aliquas religio­
religionum varietate, possunt eligere ins­
nes dari distinctionem essentialem. Ha
titutam suo ingenio, ac viribus opportu­
1 n». aperte colligitur ex 1>. Thom. loco s.vpius ci­
num : quod non ita contingeret, si una
tato in corpor. art. et in regions. ad 1 et 2,
tantum esset religio, quæ eundem unifor­
cui subscribere videtur Suarez tom. 4 de
mem vitæ tenorem profiteretur. Tum prae­
Religione, tract, 9, lib. 1, cap. 1, num. 5,
terea. quia ut experientia compertum est,
licet solum dicat dari distinctionem quasi
omnis religio, cum incipit, solet in perfec­
specificam. Sed absolute sic post alios docet
tione fervere, et omnes fideles sui exemplo
Philippus in præsenti, disput. 5, dub. 4.
ad magna opera excitare, ut facile reco­
Et probatur, quia diversitas Religionum
gnoscet legens vitas Fundatorum religio­
attenditur inter alia penes diversos fines
num : unde ad providentiam Dei pertinet
proximos, et proprios, ac per se intentos ;
p-r succedentia secula novos Ordines, aut
quatenus una versatur immediate circa
novas Ordinum reformationes excitare, et
contemplationem, alia vero circa actionem;
in Ecclesia proponere, ut fervor identidem
continuetur. Tum denique, nam ipsa reli­
gionum
-■

421

et rursus una circa hanc actionem, v. g.
curare infirmos, et alia circa aliam, puta
redimere captivos : sed hæc finium diversi. tus sufficit, ut refundat distinctionem essen­
tialem in religiones, quæ tales fines per se
respiciunt : ergo inter aliquas religiones
datur distinctio essentialis. Minor, in qua
poterat esse difficultas, facile ostenditur :
tum quia prædicti fines essentialiter dis­
tinguuntur,ut de se liquet : sed ea quæsunt
ad finem (qualiter se habent religiones),
specificantur, et distinguuntur per habitu­
dinem ad illum : ergo diversitas prædictorum finium sufficit, ut religiones eos respi­
cientes essentialiter distinguantur inter se.
Tum etiam, quia prædicti fines se habent
tanquam objectum, et materia circa quam
religionum ; ubi autem objectum et mate­
ria essentialiter differunt, opus est similem
distinctionem dari inter ea, quæsunt circa
illa, ut inductive potest ostendi. Tum deni­
que, quia ut recte vidit Suarez ubi supra,
religiones sunt velut quædam disciplinæ,
et artes·, artes vero, quæhabent diversam
materiam, et tendunt ad diversos fines
proximos, et proprios, specie distinguun­
tur, ut est per se notum.
Nec motivum contrarium urget, quia so­ Convel­
litur
lum probat, convenientiam essentialem re­ funda
­
ligionum in genere communissimo status mentum
contra­
religiosi, qui per tria vota substantialia rium.
constituitur : sed cum hac convenientia
cohaeret quod differant essentialiter, prop­
ter diversos fines proximos. Quod magis
perspicuum fiet, si animadvertamus statum
religiosum non constitui adæquate per vo­
la, sed insuper requirere actualem hominis
traditionem, per quam se Deo donat, et sa­
crat ad ejus cultum, ut constat ex dictis dis­
putatione praecedenti, num. 9, dub 7, per
totum. Hujusmodi autem traditio determi­
natur specialiter ad diversa munera, se­
cundum varia, et diversa religionum ins­
tituta, utputa ad clausuram, et contempla­
tionem, vel ad prædicationem, vel ad
pugnandam contra infideles, etc., idque
satis aperte explicatur in professione solemni, cum quis dicit se facere suam pro­
fessionem secundum regulam, verbi gratia,
Divi Benedicti, Divi Augustini, autCarmelitarum. Et juxta hanc diversam traditio­
nem, quæ ad statum religiosum essentia­
liter pertinet, consurgit differentia essen­
tialis in Religiosis, atque ideo in Religio­
nibus. Quod satis aperte expressit Divus
Thomas loco citato, ubi oppositum motivum n, Tt».

422

DE STATU RELIGIOSO.

prævidit. et diluit his verbis : a Ad pri- i
« muni dicendum, quod hoc est commune
K in omni Religione, quod aliquis totaliter
« se debet præbere ad serviendum Deo.
« Unde ex hac parte non est diversitas inα ter Religiones, ut scilicet in una Reli« gione aliquis retineat aliquid sui. et in
« alia aliud. Est autem diversitas secunu dum diversa, in'quibus homo Deo servire
« potest, ei secundum quod ad hoc se homo
e potest diversimode disponere. » Et in
responsioni atl 2, addit : « Communitas
« essentialium votorum compatitur diver« sitatem religionis, tum propter diversas
« dispositiones, tum etiam propter diversos
e fines. »
Alterius
θ* autem inquiras, utrum Religio­
nes, quae habent eundem finem proximum,
et specialem, et differunt in mediis, sive
dispositionibus, quibus utuntur ad illum
attingendum, et consequendum, distin
guantur essentialiter ? Respondetur proba­
bilius esse, quod solum distinguantur accidentaliter. et numerice. Tum quia ita suD.Tbû. mitur ex D. Thoma ubi proxime; nam in
fine corporis inquit : « Sed quia finis est
« potissimum in unoquoque, major est Rea ligionum diversitas, quæ attenditur se« eundum diversos fines, ad quos Religio« nes ordinantur, quam quæ attenditur
a secundum diversa exercitia. » Distinctio
autem, quæ (supposita convenientia in ge­
nere vitæ contemplative, vel active), at­
tenditur secundum diversos fines proximos,
est minima essentialis, nempe atoma, et
specifica: ergo quæ attenditur secundum
diversa exercitia, media, vel dispositiones,
est minor, quam illa, et consequenter sotum numerica, et accidentalis. Tum etiam,
quia in moralibus (cujusmodi sunt status
religiosi), species sumitur ab objecto, seu
fine proximo, non vero a mediis, quibus
attingitur : unde furtum est ejusdem spe­
ciei, sive quis utatur his mediis ad furan­
dum, sive illis; et homicidium retinet ean­
dem speciem, sive quis hominem occidat
gladio, sive fame, sive igne : ergo religio­
nes habentes eundem finem proximum
sunt ejusdem speciei, licet utantur diversis
exercitiis, utputa alia jejuniis, alia nudi­
tate, alia solitudine, etc. Et ratio generalis
est, quia hujusmodi media sunt extrinseca
objecto, et illud non variant in esse talis,
cum non subeant rationem motivi, sed
puri medii. Contrario autem modo se ha­
bent diversa principia formalia in ordine

I

ad eandem in esse rei conclusionem ; sunt
enim formalia motiva, et ideo conclusio­
nem variant in esse objecti, possuntque
specificam habitus essentialiter distinctos.
Per quod solvitur objectio quæ formari peI
terat contra nostram solutionem.
|
23. Ex qua infertur primo, religionesfr»?
profitentes vitam contemplativam distingui^ 1
essentialiter generice a religionibus profi]
lentibus vitam activam. Ratio est, quia
j
religiones distinguuntur secundum diiTe- I
rentiam finium specialium, et proximo- |
rum, quibus incumbunt : sed actio, et
contemplatio sunt fines genetice distincti;
constituunt enim duplex vitæ genus, ut
communiter docent Theologi : ergo præ­
dictæ religiones differunt essentialiter ge­
nerice. Accedit, majorem distinctionem
reperiri inter prædictas religiones, quam
inter duas religiones profitentes vitam ac­
tivam, et habentes diversos fines proxi­
mos : sed inter has datur distinctio essen­
tialis specifica, ut statim dicemus : ergo
inter illas datur distinctio generica.
Infertur secundo, omnes religiones profitentes vitam contemplativam esse ejusdem ~
speciei, solumque distingui accidentaliter,
et numerice penes diversa media, et exer­
citia. Secunda hujus consectarii parsconslat
ex prima, quæ facile ostenditur; nam uni­
tas, et distinctio religionum sumitur ex
fine proximo, et speciali, circa quem ver­
santur : sed omnes religiones profitentes vi­
tam ‘contemplativam habent eundem finem
proximum, qui specie non multiplicatur,
videlicet contemplationem; hæc enim licet
connotet diversos actus physice differentes,
est formaliter moraliter unum quid indivi­
sibile, nempe vacare soli Deo : ergo omnes
religiones profitentes vitam contemplati­
vam sunt ejusdem speciei.
Infertur tertio, plures religiones profi-Tcæ.
tentes vitam activam distingui specifice
inter se. Quoniam distinctio religionum
sumitur a finibus propriis, et proximis : hi
autem, qui correspondent pluribus religio­
nibus profitentibus vitam activam, spe­
cifice distinguuntur, utputa redimere capiivos, pugnare contra infideles, curare
infirmos, docere pueros, et similia, quæ
certum est specie distingui : ergo plures
religiones profitentes vitam activam, om­
nes videlicet, quæ fines proxime relatos
I respiciunt, distinguuntur essentialiter in­
ter se.
Infertur quarto, aliquas religiones pro-Qsra
fitentes

DISP. II, DUB. III.

fitentes vitam activam convenire specie
essentialiter, et solum distingui accidenlaliler et numerice. Quod facile constat ex
hactenus dictis; nam fieri potest quod
aliqua dan religiones activae habeant eun­
dem finem proximum, a quo sumitur unitas
specifica·, possunt enim una, el alia ordi­
nari, v. g. ad redemptionem captivorum,
vel utraque potest ordinari ad curam infir­
morum : ergo prædictæ religiones sunt
ejusdem speciei, et solum differunt accidentaliter, el numerice penes diversa me­
dia, et exercitia, quibus utuntur in ordine
ad eundem finem.
Infertur quinto, et ultimo, religiones
profitentes vitam mixtam distingui essen­
tialiter, tam a religionibus profitentibus
vitam contemplativam, quam ab illis qui
profitentur vitam activam. Ratio constat ex
dictis; nam finis proximus profitenlium
vitam mixtam continet eminenter aliarum
fines, et ab unoquoque seorsim sumpto es­
sentialiter distinguitur; a contemplatione
sola, quia actionem addit·, et ab actione
sola, quia contemplationem includit : ergo
religiones profitentes vitam mixtam dis­
tinguuntur essentialiter ab aliis religioni­
bus, tam contemplativis, quam activis. Sed
an inter ipsas religiones profitentes vitam
mixtam detur aliqua essentialis distinctio,
constabit ex dicendis n. 29, ubi magis
explicabimus propriam rationem religio­
nis profitentis vitam mixtam. His necessa­
rio præmissis, quæ viam aperiunt ad varias
comparationes.
§ Π.

I

J
I
!
:
l

Proponitur prima conclusio.

lartio 24. Dicendum est, religionem pure con/rto,templativam esse simpliciter perfectiorem
religione pure activa. Ita D. Thom. quxst.
*»·
188, art. 6 et art. 8, cui subscribunt comt
at’ muniter Theologi. Probatur primo ex ce­
lebri loco illo Lucæ 22 : « Vacabat Maria
o contemplationi verborum Christi Domi« ni, Martha vero satagebat præparando
< Christo necessaria, et conquesta est de
f sororis otio. » Dominus ergo judex in­
terpellatus causam absolvit his verbis :
Maria optimam partem elegit, etc. Quibus
significavit Mariæ partem, nempe contem­
plationem, optimam esse ; Marlhae vero
partem, id est actionem, sive occupatio­
nem in operibus misericordia?, et excel-

423

lontissimæ hospitalitatis, malam quidem
non esse sed tamen non esse æque bo­
nam ; hanc quippe comparativam in bo­
no prælationem significat illud verbum,
optimam. Et sic exponunt illum locum
Divus Hieronymus in capite 3 Threnor. D· Hier,
ad illa verba : Bonum est viro, cum porta­
verit, etc. D. August, lib. 1 de consens. D.Aog.
Evangel, cap. 5 et lib. 2 contra Faustum,
c. 52, et serm. 27 de verbis Domini, D. Gre- D.Greg.
gorius homil. 11, in Ezechiel. et lib. 5 Mo­
ral. cap. 26 et 28, Cassianus collât. 1, cap.
8, D. Bernard, serm. 5, Assumpt. et serm. Rnpert.’
41 in Cant. Rupert, lib. 6 in Genes, cap. 81,
Richardus
de Sancto Victore lib. 2 de vita vici.
,
. _
.
... innoc.
contemplativa, cap. I, Innocentius III, hl), in.
1 de Myst. Missx, cap. 63, et alii Patres,
qui hoc testimonio moventur, ut vitam
contemplativam activæ præponant. Facta
ergo comparatione inter religionem profitentem vitam contemplativam, et religio­
nem profitentem vitam pure activam, illa
est simpliciter perfectior.
25. Deinde probatur ratione D. Thomæ; Ratio,
nam cum Religiones a fine proximo, et sibiTb0,
speciali mutuentur unitatem, et distinctio­
nem specificam, ut § praecedenti vidimus,
eo sunt simpliciter perfectiores, quo nobi­
liorem finem proximum respiciunt : atqui
contemplatio est’finis simpliciter nobilior,
quam actio : ergo religio pure contempla­
tiva, seu quæ habet pro fine proximo con­
templationem , est simpliciter nobilior,
quam religio pure activa, seu quæ habet
pro fine proximo solam actionem. Major,
et consequentia patent. Minorem autem
luculenter probat Angel. Doctor quxst. 182,
artic. 1, ubi hæc habet : « Dicendum quod Motiva,
« vita contemplativa simpliciter melior tempta-’
u est, quam activa. Quod Philosoph. in 10
a Ethicor. probat octo rationibus. Quarum actioni,
« prima est, quia vita contemplativa con­
a venit homini secundum illud, quod est
a optimum in illo, scilicet secundum intel­
K lectum, et respectu propriorum objecto­
a rum, scilicet intelligibilium ; vita autem
a activa occupatur circa exteriora. Unde
a Rachel, per quam significatur vita con­
a templativa, interpretatur visum princi­
a pium. Vita autem activa significatur per
•i Liam, quæ erat lippis oculis, ut Gregor,
« dicit 6 Moral, cap. 28, circa medium.
a Secunda, quia vita contemplativa potest
« esse magis continua, licet non quantum
a ad summum contemplationis gradum,
a sicut supra dictum est q. 180, art. 8 ad

J

I

424

DE STATU RELIGIOSO

« 2. Unde et Maria, perquam significatur
c vita contemplativa, describitur secus pe« des Domini assidue sedens. Tertia, quia
« major est delectatio vitæ contemplativa»,
« quam activa». Unde August, dicit in lib.
« de verb. Domini, serm. 26, ante me­
ti dium, quod Martha turbabatur. Maria
« epulabatur. Quarta, quia in vita contem« plativa est homo magis sibi sufficiens,
σ quia paucioribus ad eam indiget. Unde
« dicitur Luc. 10 : Martha, Martha solicita
i es, et turbaris erga plurima. Quinta,quia
« vita contemplativa magis propter se eli« gitur.vita autem activa ad aliud ordina­
te tur. Unde in Psalm. 2-1, dicitur : unam
• « petii a Domino, hanc requiram, utinhaa bitem in domo Domini omnibus diebus
« vitæ meæ, ut videam voluntatem Domii ni. Sexta, quia vita contemplativa con­
te sistit in quadam vacatione, et quiete, se« eundum illud Psalm. 41 : Vacate, et vi­
te dete, quoniam ego sum Deus. Septima,
·< quia vita contemplativa est secundum
<« divina : vita autem activa secundum hu« mana. Unde August, dicit in lib. de verb.
« Domini, serm. 27, circa medium : In
« principio erat Verbum. Ecce quod Maria
« audiebat. Verbum caro factum est. Ecce
« Martha, cui ministrabat. Octava, quia
« vita contemplativa est secundum id, quod
a est magis proprium hominum, scilicet
« secundum intellectum ; in operationibus
« autem vitæ activæ communicant etiam
« inferiores vires, quæ sunt nobis, etbru« tis communes. Unde in Psalm. 35, postα quam dictum est, homines, et jumenta
« salvabis Domine ; subditur id quod est
s hominibus speciale : in lumine tuo viα debimus lumen. Nonam rationem addit
« Dominus Lucæ 10 cum dicit : Optimam
« partem elegit Maria, quæ non auferetur
« ab ea. Quam exponens August, in lib.
« de verb. Domini, serm. 27, ante me­
ti dium, dicit : Non tu malam, sed ista
« meliorem. Audi unde meliorem ? Quia
« non auferetur ab ea. A te autem aufe« retur aliquando onus necessitatis. Æter« na est dulcedo veritatis. » Hæc D. Thom.
quæ tam manifeste et minorem, et asser­
tionem probant, ut supervacaneum foret
aliquid eis adjicere.
Scnten26. Contrariam nihilominus sententiam
opposita defendunt aliqui
Juristæ, qui ut suos
labores exaggerent, non dubitant vitam ac­
tivam tam in honore, quam in merito contemplativæ præferre. Ita Hostiens, in prin-

apto Sumin.T, Albericus leg. Per diversas,
Cod. Alandati. Jason leg. 1, ff. de justitia,
et jure, Lucas de I’ena leg. 2, Cod. de Pigno-Jf#
rib. lib. 12, et alii. Quam probant : tum JMu
quia religio activa est austerior ob innu­
meras vitæ aclivæ incommoditates : religio
autem quo austerior est, eo est perfectior,
cum mortificatio plurimum ad perfectio­
nem conducat. Tum etiam; nam cum re­
ligio sit studium ad comparandam perfec­
tionem charitatis, ea religio esi perfectior,
in qua charitas magis exercetur ; magis
autem exercetur in religione activa, quam
in contemplativa ; illa enim semper occu­
patur in operibus charitatis circa proxi­
mum, in quo etiam Deus diligitur. 'Ium
prælerea; nam quod pertinet ad meliores
est honorabilius, et melius : vita autem
activa pertinet ad meliores, videlicet ad
Episcopos, et Prælatos. Tum denique, nam
majora non sunt relinquenda ob minora :
sed vita contemplativa relinquitur propter
activam, ut cum quis a contemplatione
promovetur ad statum prælationis : ergo
signum est. quod vita activa non cedit in
perfectione vitæ contemplativæ, sed eam
magis excedit .- idemque dicendum est de
religione talem vitam profitente. Alia ad­
dunt,quæ minoris momenti sunt.
Sed hæc facile diluuntur. Ad primumc*areP
enim respondetur, non pauciores labores,lnm
et mortificationes reperiri in vita contem­
plativa, quam in activa ; quia ad contem­
plationem magna mortificatio omnium
sensuum, ac potentiarum, continuaque
abstractio a sensibilibus requiruntur. Sed
addimus mortificationem quidem pluri­
mum conducere ad religionis perfectio­
nem, ut fuse ostendimus tractatu procedenti,
disput. 5. a num. 127, unde cæteris paribus,
eo religio est perfectior, quo est austerior,
et magis pœmtens : sed hæc paritas non
servatur in hac comparatione, quia Religio
contemplativa excedit activam ex parteobjecti, seu finis proximi, a quo sumitur spe­
cies, et excessus simpliciter, ut constat ex
supradictis.
Ad secundum dicendum, quod charitas
magis crescit, et fovetur per contemplatio­
nem, quam per quamlibet operationem
externam; cum contemplatioattingat Deum,
et moveat ad amorem, vel ut proprius lo­
quamur, amoris exercitium includat.
Unde ex hac parte nequit excedi a vita ac­
tiva.
Tertium diluit D. Thom. loco citato mD·^
resp.

V
Π

DISP. II, DUB. HI.

gw

Mp. ud 1, his verbis : « Dicendum, quod
adlTælatos non solum perlinet vita ac­
tiva, sed etiam debent esse excellentes in
vita contemplativa. I nde Gregor, dicit
in Pastor. Sit rector actione præcipuus,
4 præ cunctis in contemplatione suspen­
sus. »
Quartum solvit in resp. ad 3, ubi ait :
Ad opera vitæ activæ interdum aliquis a
< contemplatione avocatur, propter aliquam
« necessitatem præsentis vitæ ; non tamen
» hoc modo, quod cogatur aliquis totaliter
< contemplationem deserere. » Quod con­
firmat aiithoritale D. August, et concludit :
« Sic patet quod cum aliquis a contempla< Uva vita ad activam vocatur, non hoc fit
« per modum subtractionis, sed per mo< dum additionis. »
27. Si autem inquiras, quaenam religio
sit perfectior inter pure contemplati­
vas, et quæ inter pure activas? Respon­
detur, inter pure contemplativas non dari
excessum specificum, et essentialem, quia
omnes conveniunt in eodem fine proximo,
atque ideo sunt ejusdem speciei, ut supra
vidimus numero 23. At inter pure activas
•(quæ secundum fines specie diversos specie
distinguuntur, ut ibidem ostendimus), illa
simpliciter perfectior, quæ habet finem
proximum nobiliorem, v. g. perfectior
specifice erit, quæ respicit opera miseri­
cordia spiritualis, quam quæ respicit cor­
poralia, et sic dp aliis quæ non oportet in
particulari determinare. Differunt autem
omnes prædictæ religiones saltem accidentaliter penes diversa media, et exercitia
quibus utuntur in ordine ad finem sibi
specialem, et ex hac parte possunt se ex­
cedere. Iliaque quantum ad hunc acciden­
talem excessum dicenda est perfectior,
quæ habet media, sive exercitia suo fini
magis apta, et proportionata. Qui proinde
excessus determinari non debet secundum
mediorum multitudinem, aut difficultatem,
sed secundum proportionem ad finem, eo
quod mediorum perfectio non est absoluta,
sed respectiva, hoc est, fini proportionata.
lo. Et sic docet D. Thom. quxst. 188, art. 6 in
corpore, et ad 3. Verum quidem est, illam
cæteris paribus, esse perfectiorem, quæ
majorem pœnitentiam, et corporales aspe­
ritates suis religiosis præscribit; quia ma­
gis imitatur vitam Jesu Christi, et Aposto­
lorum, in quibus tanquam in capite, et
nobilioribus membris fulsit speculum om­
nis perfectionis, ut tract, prxced. disp. 3.
Salmant. Curs, theulog. tom. XII.

423

dub. 3, § 11, cum. seq. late ostendimus
ex certa ipsius S. Doctoris, et aliorum
Patrum sententia. Quod etiam extendi
debet ad religiones mixtas, de quibus sta­
tim.
§ HI.

Statuitur alia assertio.

28. Dicendum est secundo, religiones
profitentes vitam mixtam esse simpliciter «n?1”perfectiores religionibus profilentibus vi­
tam pure contemplativam, et religionibus
profilentibus vitam pure activam. Ita D.
Thom. loco proxime citato, quem sequuntur D. Tho.
communiter Theologi, Cajetanus ibidelmcaietao.
et quxst. 182. art. 1, Paludanus in 4, dist.
38, quxst 3, art. 1, Sylvester verbo Religio,
1, q. 4, Tabiena quxst. 5, Henricus quodlib. valent.
12, quxst. 25, Valentia disp. 10, q. 6, puncl.
2, Suarez tom. de Relig. tract. 9, lib. 1,
cap. 6, n. 8, Lessius lib. 2, cap. 41, dub. 2,
n. 20, N. Philippus disp. 5, dub. 3, in 2
parte conclusionis, et alii plures.
Probatur ratione ; nam vita mixta, sive Eatîo.
quæ contemplationi et actioni vacat, conti­
net eminenter rationes vitæ pure contem­
plative et vitæ tantum activae, alioquin
mixta non esset : ergo est perfectior, quam
quaelibet earum seorsim sumpta : ergo reli­
gionis profitentes vitam mixtam excedunt
simpliciter alias, quæ profitentur vitam vel
pure contemplativam, vel pure activam.
Confirmatur primo ; nam illa religio est Confir­
matio
simpliciter perfectior, quæ magis accedit prima.
ad modum vivendi Christi Domini, et
Apostolorum, ut satis constat ex dictis
tract, prxced. disp. 5, n. 127. Sed Christus
Dominus, ejusque Apostoli exercuerunt
vitam mixtam : ergo religio quæ hujus­
modi vitam profitetur, est simpliciter per­
fectior. Minor liquet, quia Christus Domi­
nus per triginta annos contemplationi va­
cavit, et ultimis tribus annis vitæ suæ
actionem prædicationis illuminando mun­
dum exercuit : in quo etiam tempore con­
templationem non reliquit; nam præter
illam continuam, qua fruebatur, visionis
beatificæ, solebat montes adire, et pernoc­
tare in oratione Dei. Unde D. Isidorus lib. D· L«id.
differentiarum, in 29, inquit : « Quibus« dam sola contemplatio proficit, aliis vero
« sola activa est consolatio : his media
« utrisque composita utilior est. Nam
« quod Salvator per diem signis, et mira28

·<

'l

: f

‘ Î

»

426

DE STATI’ RELIGIOSO.

« culis in villis coruscabat, activam nobis
« commendabat vitam : quod vero in nocte
«. per orationes tandiu pernoctabat, vitam
c contemplationis significabat.Idcirco Dei
* servus juxta imitationem Christi, nec
« actualem vitam omittit, et contemplati« vam agit. » Apostoli autem vivente Do­
mino contemplationi, et perceptioni notitia­
rum coelestium magis vacarunt, quam ac­
tioni. Et post ejus .passionem omnes erant
Jumr. 1. perseverantes in oratione, ut dicitur .let. 1.
Sed postquam super eos advenit Spiritus
sanctus, coeperunt prædicare, et veritates
fidei, quas contemplati fuerant, mundo
proponere, et alia vitæ activas munera
obire. Recolantur quæ diximus loco cit.
n. 137, el n. 13S.
coiifir- Confirmatur secundo : nam cum status
secanda. Episcoporum sit perfectissimus omnium,
qui in Ecclesia reperiuntur ut constat ex
dictis dub. priced. § 1, illa religio erit
simpliciter perfectior, quæ proximior est
Episcoporum statui, qui in omnibus rebus,
D. Dion, ut inquit D. Dionys. cap. 7. de divinis nominib. fines primorum conjunguntur prin­
cipiis secundorum. Constat autem , reli­
gionem profitentem vitam mixtam esse
similiorem statui Episcoporum, cum isti
debeant esse et contemplatione, et actione
perfecti, juxta sententiam D. Gregorii n.
26 relatam : Sii Rector actione przcipuus
prx cunctis in contemplatione suspensus.
Religio ergo, quæ profitetur vitam mix­
tam, est perfectior aliis quæ vitam vel so­
lum contemplativam, vel solum activam
profitentur.
Qualiter
-9. In hoc facile conveniunt Authores ;
dfatur £(?d non sic facile explicant quæ conditio
vitam nes requirantur/ut religio dicatur profiteri
proGten. vitam mixtam? In quo latet non modica
æquivocatio, qua nonnulli falluntur, aut
fallunt, eamque proinde dispellere opor­
tet. Cum enim religio mixta dicatur, quæ
contemplationi, et actioni vacat, tripliciter
potest intelligi, quod aliqua religio duo hæc
respiciat. Primo, insistendo æqualiter con­
templationi, et actioni, illasque intendendo
principaliter, et immediate. Secundo, respi­
ciendo principaliter, et primario solam
actionem ; secundario autem contempla­
tionem aliquam, ut medium necessarium
ad recte exercendum actionem. Tertio, res­
piciendo principaliter, et primario contem­
plationem , actionem vero secundario,
tanquam effectum ex contemplatione de­
rivatum, mediumque suo modo ad contem-

piationem conducens.Et quidem religionem
non diei profiteri vitam mixtam, quia con­
templationem, et actionem primo modo
respiciat, satis manifeste ostenditur : tum
quia contemplatio, et actio illo modo sump­
ta? sunt duo fines totales adæquati, et inter
se non su bord i nati, et consequenter sunt
plures fines, ut plures ; atque ideo nequeunt
ab una specie religione respici, sed pluri­
bus correspondent. Tum quia si aliqua re­
ligio contemplationem, et actionem eo modo
respiceret, uteretur æqualiter mediis, ac
exercitiis conducentibus ad prædictos fines;
nulla autem est religio, quæ praedictis
exercitiis æqualiter utatur, cum sint valde
diversa, et æqualiter contraria. Religionem
ergo profiteri vitam mixtam non consistit
in eo. quod aeque per se primo, et imme­
diate respiciat contemplationem, et actio­
nem. Porro non sufficere, quod respiciat
primario, et principaliter actionem, secun­
dario autem contemplationem aliquam
tanquam medium necessarium ad recte
exercendam actionem erga proximum, fa­
cile constat; quia nulla est religio, quan­
tumvis activa, quæ non habeat aliquod
exercitium orationis, seu contemplationis,
ut in ministeriis circa proximum bene se
gerat, cum hujusmodi orationis aliqnale
exercitium necessarium sit non solum ad
opera vitæ religiosae, sed generaliter ad
opera vitæ christianæ; et tamen non om­
nis religio dicitur profiteri vitam mixtam,
ut ex se constat : quod satis manifestat re­
ligionem non ex eo dici profiteri vitam
mixtam, quia respiciat primario actionem,
et secundario, ac ex consequenti contem­
plationem, tanquam medium necessarium
ad recte exercendam actionem.
Restat igitur,
nesiai
ignur, quod
quou illa
ma religio
rengio dicetur
aiceiur vitam mixtam profiteri, quæ tertio modo
gerit, nempe quæ primario, et principaliterunik.
respicit contemplationem, non quidem sis­
tendo ibi (quod est munus vitæ contempla­
tiva?), sed ex ipsa contemplatione descen­
dendo ad opera spiritualia vitæ activa?
circa proximum, cujusmodisunt prædicare,
sancta consilia præbere, confessiones au­
dire, morientes in illo agone adjuvare, mi­
nistrare Sacramenta, et alia hujusmodi. Et
talem religionem ita se gerentem profiteri
vitam mixtam, constat sufficienti partium
enumeratione ; non enim sistit in sola con­
templatione, atque adeo non est pure con­
templativa : nec respicit per se primo actio­
nem, et consequenter non est pure activa :
ergo

A

DISP. II, DUB. III.
ergo est mixta. Præsertim cum ejus finis
proximus, nempe contemplatio, ut deriva­
tur ad actionem circa proximum, proprias
rationes contemplationis, et actionis emi­
nenter contineat.
n.j 30. Undo vehementer falluntur, qui abs'.:'t.que distictione dicunt, illam religionem
■<· profiteri vitam mixtam, quæ per se primo
hi. instituta est ad prædicandum, et docendum,
el in hoc sensu interpretantur D. Thomam
quzst. 188, art. 6; oppositum enim constat
ex proxime dictis; nam prædicatio, et doc­
trina, quæ non redundant ex plenitudine
comlemplationis, sunt opera vitæ pure ac­
tiva}; atque ideo nequeunt esse finis pro­
ximus specificans religionem mixtam, sive
quæ contemplationem primario respicit, et
ex consequenti actionem. Idque probant
motiva num. 28 proposita, quibus com­
muniter ostenditur,excessus religionis mix­
te supra religionem pure activam, et reli­
gionem pure contemplativam, ex eo quod
religio mixta magis assimilatur vitæ Christi
Domini, Apostolorum, et Episcoporum.
Nam Christi Domini, et Apostolorum præ­
dicatio supposuit diuturnam, et perfectam
contemplationem, ut eo loco diximus; et
similiter ad Episcopatum assumuntur, vel
assumi debent viri contemplatione per­
fecti. Unde religio mixta, aliis perfectior,
Christi, Apostolorum, ac Episcoporum vitæ
similior, non respicit per se primo actio­
nem prædicationis, aut doctrinæ, sed pri­
mario et principaliter contemplationi in­
cumbit, et deinde ex ejus redundantia
procedit ad perfecta opera circa proximum ;
aliter enim ipsi prædicationi, et doctrinæ
multum perfectionis deficeret, ut diximus
tract, priced. disp. 5, num. 138. Et hic est
: legitimus sensus D. Thom. loco citat, ut
evidenter constat ex textu, ubi ait : « Sic
« ergo dicendum est, quod opus vitæ activæ
i est duplex. Unum quidem, quod ex ple­
nitudine contemplationis derivatur, si« cut doctrina, et prædicatio. Unde Grego« rius dicit in quinta homil. super Ezechie" lem, quod de perfectis viris post contem■< piationem suam redeuntibus dicitur Ps.
• 144: Memoriam suavitatissuæeructabunt.
« Et hoc præfertur simplici contemplationi,
α Sicut enim majus est illuminare, quam
t lucere solum ; ita majus est contemplata
« aliis tradere, quam solum contemplari.»
Atque ideo quam solum agere, quod est
minus contemplatione, ut supra diximus.
De hac ergo doctrina, seu prædicationeper-

427

fecta (quæ ex plenitudine contemplationis
derivatur, et comparatur illuminationi,
qua illuminans diffundit lucem in se prae­
existentem) loquitur S. Doctor cum subdit:
v Sic ergo summum gradum in religioni« bus tenent, quæ ordinantur ad docen« dum, et prædicandum, quæ et propin« quissimæ sunt perfectioni Episcoporum.
Non dixit : * Quæ ordinantur primario ad
« docendum, sed quæ ordinantur ad docen« dum, » etc. quia agebat de doctrina per­
fecta, sive derivata ex plenitudine contem­
plationis, atque ideo supponente contenu piationem, ut proxime prænotaverat. Sic
ergo secundum veritatem, et mentem S.
Doctoris, illa religio est mixta, perfectior,
etperfectioni Episcoporum propinquissima,
quæ primo et proxime contemplationi in­
cumbit, et deinde contemplata derivat ad
proximos per doctrinam, prædicalionem,
et alia opera spiritualia; non vero quæ,
prætermissa contemplatione, prædictis ope­
ribus incumbit; talis enim religionibus
pure activis adnumeranda est.
31. Sed objicies: nulla religio procedit üb
ad prædicandum, et docendum, nisi præ- tio.
supposita contemplatione, atque’ ideo om­
nis religio, quæ profitetur doctrinam, et
prædicationem, profitetur vitam mix­
tam, quippe quæ simul conjungit contem­
plationem, quam supponit, cum actione
prædicationis, et doctrmæ, ad quam proce­
dit.
Respondetur hanc objectionem non im-DlIuilur>
pugnare doctrinam proxime traditam ;
nam si ita est, quod omnis religio proce­
dens ad prædicationem, et doctrinam, prius
contemplationi vacat, plane sequitur, prius,
et immediatius respicere contemplationem,
quam actionem, indeque suam excellen­
tiam mutuari, quod actionem non aliter,
quam ex contemplatione derivat. Et hoc
est, quod intendimus, et exemplo Christi
Domini, Apostolorumque probavimus, ad­
juncto etiam exemplo Episcoporum, qui
supponuntur perfecti, et de quibus ait D.
Thom. num. 19, relatus: «Ad prælatos
(( non solum pertinet vita activa, sed etiam
« debent esse excellentes in vita contem­
a plativa. Unde Gregor, dicit in Pastor.
a Sit Rector actione præcipuus, præ cunctis
a in contemplatione suspensus. » Verum
enimvero animadvertendum est, quod ut
religio dicatur absolute contemplationi in­
sistere, et per prius contemplari, quam
agere, eo modo quo requiritur ad rationem

I·

hi
■

■’

«

5

π

s·

v

428

DISP. Π, DUB. III.

DE STATU RELIGIOSO.

vitæ mixtæ, sive eminenter continentis
perfectionem vitæ contemplativae, non suf­
ficiunt quaslibet orationis opera, ut aliqua
meditatio, examen conscientiae, memoria
præsentiæ Dei, recollectio per aliquot dies,
et similia, quae vulgo dicuntur exercitia;
nulla enim est religio quantumvis activa,
quæ hæc, aut majora exercitia non habeat ;
imoseculares conjugati solent eadem practicare, ut experientia liquet. Illa ergo reli­
gio dicetur ex contemplatione ad actionem
procedere, et subinde continere eminenter
perfectionem vitæ pure contemplativae, et
aliquid amplius, quæ suis alumnis praescri­
bit media contemplationi proportionate,
cujusmodi sunt clausura, silentium, mor­
tificatio sensuum, poenitentia, jejunia, vi­
giliae, psalmodia, pia lectio, et alia similia.
Unde religio quæ his sic insistit intra
claustra, ut ea per se loquendo observet,
solumque interrumpat quando, et ubi
oportet proximos adjuvare per prædicationem, et doctrinam, est religio vere profi­
tons vitam mixtam, sive a contemplatione
ad actionem descendens. Et hoc modo (ut
alia exempla omittamus), se habet sacra
religio Prædicatorum, quæ cum maxime
videatur instituta ad docendum ; nihilomi­
nus cuncta illa media habet, et doctrinæ
præmittit. Aliter judicare oporteret de
religione (si daretur), quæ cum pluri­
mum vacaret operibus doctrinæ, et prae­
dicationis ; tamen per se loquendo non
exerceret media contemplationis proxime
relata ; hujusmodi enim religio esset pure
activa, et consequenter minus perfecta
quam mixta, et quam religio pure con­
templativa, juxta superius dicta n.24 et 28.
Eq.lïci. 32. Dices : episcopi sunt in statu perfec­
tissimo continente eminenter perfectionem
vitæ contemplativæ et activæ ; et tamen
illa media, quæ diximus, non exercent, sed
immediate procedunt ad prædicationem ,
doctrinam, et alia opera circa proximum :
ergo licet religio aliqua prædicta media
non haberet, si tamen exerceret munera
praedicandi, et docendi, in quibus Episcopis
assimilaretur,esset in gradu valde perfecto,
deberetque praeferri religioni et pure ac­
tivæ, et pure contemplativæ.
hsjveiRespondetur primo negando minorem.
,l!quia Episcopi illa, aut meliora media exer­
cent, quæ contemplationi deserviunt. Res­
pondetur secundo, et melius negando con­
sequentiam ob manifestam disparitalem ;
nam status Episcopalis est status perfectio-

nis acquisilæ : unde qui ad Episcopatum
assumuntur, sunt, aut supponuntur per­
fecti; atque ideo possunt a contemplatione
supposita ad opera vitæ activa immediate
procedere.Status autem religiosus est status
perfectionis, non acquisitæ, sed acquirenda};
unde non supponit contemplationem, aut
perfectionem in Religiosis. Quocirca si me­
dia contemplationis non præscribat, et
exerceat, sed immediate se committat ope­
ribus doctrinae, praedicationis, et similibus,
non dicetur profiteri vitam mixtam, sed
pure activam.

Aliquibus objectionibus contra secundam
assertionem satisfit.

33. Adversus secundam conclusionem
sunt aliquæ objectiones, quibus opus est£^X
respondere. Arguitur ergo primo : nam
illa religio est perfectior, quæ aptior est
ad meritum, et augmentum divini amoris :
sed ad hæc aptior est religio pure contem­
plativa, quam religio profitens vitam mix­
tam : illa ergo istam excedit in perfec­
tione. Probatur minor, quia ad meritum,
et augmentum divini amoris aptiores sunt
actus, qui versantur immediate circa Deum,
quam qui respiciunt proximum; religio
autem pure contemplativa promptior est
ad priores actus, tum quia in illis lota occu­
patur, tum quia in contemplatione ardet
amor Dei; quod aliter contingitin religione
mixta, quæ divertit ad proximos.
Confirmatur primo : nam eo vita est Cwfc·
perfectior, quo est similior Deo, et Angelis, “j.
et beatis :sed hanc similitudinem magis
exprimit religio pure contemplativa, quam
religio mixta : ergo illa est simpliciter per­
fectior. Suadetur minor, quia tanto magis
aliqua vita assimilatur Deo, Angelis, el
beatis, quanto est spiritualior, et abslractior ab actibus corporalibus : sic autem se
habet vita contemplativa, quæ cognitioni,
et amori Dei tantum incumbit.
Confirmatur secundo, quia perfectio ha- Φ
jus vitæ consistit in diminutione peccato­
rum, et frequentiori amore Dei, ut tradit
D. Thom. quæst. 184, art. 1 et 2. Sed adp. Γ»
hos effectus aptior est religio pure contem­
plativa, quam religio mixta : hæc igitar illi
cedit in perfectione. Probatur minor, quia
in vita pure contemplativa pauciores occur­
runt occasiones peccandi, et e converso
adest

I

adest continua opportunitasexercendiamo- i
rem Dei in usu contemplationis. In vita
autem mixta, qua parte occupatur circa
proximum, occurrunt plures animi distrac­
tiones, et non levia pericula peccandi, ut
^experimento liquet. Quocirca D. Bernardus
tpist. ad Sugerium Abbatem, alludens ad
quosdam religiosos multum cum proximis
conversantes, dicit : « Claustrum frequen. ter stipari militibus, urgeri negotiis, jurr giis personare, patere interdum et fcemi- I
« nis. Quid inter hæc celeste, quid divinum,
s quid spirituale poterit cogitari ? Juge
; quippe silentium, et ab omni strepilu
t saccularium perpetua quies cogit coelestia
meditari. »
34. Respondetur in his, et similibus
irnz”’. sæpe contingere, quod unum extremum
excedat alterum in aliqua ratione, et ta­
men ab eo excedatur in alia. Sed excessus
qui attenditur secundum speciem, est sim­
pliciter talis, et qui unum ex extremis de­
nominat absolute, est simpliciter perfectius.
Et de hoc agimus in præsenti, cum dici­
mus, religionem profitentem vitam mix­
tam esse simpliciter perfectiorem religione
pare contemplativa : cum quo recte cohae­
ret, quod ista illam excedat in aliquibus
perfectionibus accidentalibus. Primum pro­
bant quæ § præcedenti diximus: secundum
autem possset probari praesenti argumento,
quod licet convinceret, non labefactaret
tamen veritatem nostræ assertionis. Sed
nihilominus ad argumentum respondetur
negando minorem. Et ad probationem di­
cendum est, religionem mixtam versari im­
mediate, et per se primo circa Deum, illum
contemplando, et amando, quod est officium
vitæ pure contemplativæ, quocirca non est
quantum ad hoc illa inferior ; sed insuper
ex redundantia notitiæ, et amoris Dei pro­
cedere ad salutem proximi propter Deum,
quod hanc vitam elevat supra contemplati'terj vam. Unde D. Bernard, serm. 57, in Cant.
illa verba Cant. 2 : Surge, propera amica
mea, in hoc sensu exponit, et ait : « Hoc
siquidem vera, et casta contemplatio ha­
bet, ut mentem, quam divino igne vehe­
menter succenderit, tanto interdum re­
pleat zelo, et desiderio acquirendi Deo,
qui eum similiter diligat, ut otium con­
tf templationis pro studio prædicationis
α libentissime intermittat, et rursum po« tita votis aliquantulum in hac parte tanto
« ardentius redeat in id ipsum, quanto
« fructuosius intermisisse meminerit : et

429

iterum sumpto contemplationis gustu,
a valentius ad conquirenda lucra solicita
« alacritate recurrat, n
Ad primam confirmationem responde-fiWftnr
tur, contemplationem hujus vitæ non esse
puram, et ab omni exercitio tam alterius InalM>·
actionis, quam contemplationis immunem.
Unde ipsæ religiones, quæ dicuntur pure
contemplativæ, non semper insistunt con­
templationi, cum hoc sit moraliter impos­
sibile, saltem respectu communitatis; sed
solent in operibus corporalibus occupari,
ut contemplationis vim prudenter inter­
mittant. et otium, ac tædium excusent ;
et propterea contemplativi aliquando exer­
cent agriculturam, aliquando pingunt, ali­
quando transcribunt libros, et similia
obeunt. Ex quibus liquet, quod perfectio
vitæ contemplativæ pro præsenti statu di­
metiri non debet per similitudinem, vel
correspondentiam ad Deum, Angelos, et
beatos, sed magis per conformitatem ad vi­
tam Christi Domini, et Apostolorum,quando
fuerunt inter nos, ut supra explicuimus
num. 28. Et in hac conform itate religio
mixta præeminet pure contemplativæ, ut
ibidem diximus. Præsertim eum opera, ad
quæ descendit religio mixta, nempe docI trina, et prædicatio, sint longe spiritua! liora, et meliora, quam illa pingendi, co­
lendi agros, aut transcribendi, in quibus
religio pure contemplativa solet occupari.
Unde ad confirmationem neganda est abso! lute minor, quam inducta probatio mi­
nime evincit, ut constat ex dictis.
Ad secundam confirmationem negamus
Occurri°
lur sc·
minorem, si collective, et quoad utramque cuudæ.
partem accipiatur ; nam licet in religione
pure contemplativa detur major remotio
ab occasionibus peccandi, nihilominus in
religione mixta occurrunt plures occasioI nes merendi, quia contemplatur, et amat
Deum, idque habet pro fine proximo, in
I quo convenit cum religione pure contem­
plativa ; et deinde ex illa contemplatione,
I et amore procedit ad exercenda egregia, et
spiritualia charitatis opera circa proximum,
in quo religionem pure contemplativam
excedit. Unde pericula peccandi, et ipsi
defectus, qui ex conversatione cum proxi­
mis quandoque resultant, abundanter, et
superabundanter compensantur per majus
meritum, et augmentum charitatis. Nec
D. Bernardus reprehendit eo loco modera­
tam occupationem contemplativorum circa
proximi salutem; sed excessum nimium.

α

Γ

‘••v.··

-Λί

430

DE STATU RELIGIOSO.

qui turbat monasteria, et religiosos reddit
non contemplativos. Ipse quippe S. Doctor,
etsi contemplationi deditissimus, ad gravia
Ecclesiæ negotia sæpius descendit, ut cons­
tat ex ejus vita. Unde simile studium com­
mendat, tum verbis in responsione argu­
menti relatis, tum scribens ad fratres de
monte Dei, qui soli contemplationi vacai>.Bern.bant, n Longe, inquit, supra vos virtutem
u eorum suspicientes, et admirantes glo­
a riam, qui ambidextri fortissimi (sicut
a Ahod ille fortissimus judex Israel, qui
a utraque manu utebatur pro dextra) et
a quandin licet, devotissime intus vacare
a amant charitati contemplandæ veritatis,
a et cum necessitas vocat, vel officium tra­
a hit, promptissime se foras emittunt pro
a veritate adimplendæ charitatis. #
Secon35. Arguitur secundo : nam illa religio,
<Iom
argo- ad quam ab aliis licet perse loquendo tran­
eennrij. sire, est eis perfectior ; quippe hujusmodi
transitus nequit per se loquendo honestari,
nisi fiat a minus perfecto ad perfectius :
atqui licitum est per se loquendo, transire
a religionibus mixtis ad religionem pure
contemplativam : hæc igitur est illis perfec­
tior. Probatur minor; nam quatuor religio­
nes Mendicantes sunt religiones mixtæ ;
religio vero Carthusiensis est religio pnre
contemplativa : sed per se loquendo licet
transire a religionibus Mendicantibus ad
Carlhusianam.ut patet ex Extravag. Γιαπί,
de Regularibus, ubi Martinus Papa id sta­
tuit ; ergo, etc.
Priira
Respondetur primo, posse argumentum
so,ill.°· retorqueri : nam licitum esse transitum a
sacra religione Carthusiensi ad alias quatuor religiones Mendicantes,docent Joannes
Joan. Andreas, Joannes Dominicus, Maldonaldus,
Maidon. Zabarella, D. Antoninus, 3 part. tit. 16,
ι/\ηΐο caP’ 4’ § Polôdanus in 4, dist. 38, quxst.
Puiudan.2, Sylvester verbo Religio 4, quxst. 6, pro
^onst1.’ ea(^em sententia referens decretum Acaderr.td. miæ Parisiensis. Et ita declaratur in Cons­
titutionibus Praedicatorum dist. \,cap. 13,
§ 4. Et fundamentum desumitur ex com­
muni doctrina superius tradita ; quoniam
licet transire a religione minus perfecta ad
perfectiorem : religio autem pure contem­
plativa, qualis est Carthusiensis, cedit in
perfectione religionibus mixtis , ut sunt
Mendicantes. Et ita comparando suam reliD.Bou.gionem cum Carthusiensi, affirmant D. Bonavent. in quxstionibus circa Regulam S.
Cordub. Francisci, quxst. 13, et Corduba super ean­
dem Regulam, cap. 2, q. 17.

»

JT

DISP. Il DUB. III.

·

431

Respondetur secundo, majorem esso fal- Aii*.
quoad utramque partem ; nam ad exercitia
tam omnino solitariam, sive cujus religiosi
sam;quia ad hoc ut secundum dispositionem*^? '
propria vitæ mixtæ requiritur conjunctio,
vivant separati ab omni inter se, et cum
Ecclesiæ liceat religiosis ab uno Ordine
et societas cum aliis, quorum saluti provi­
aliis societate ; propterea adhuc perseverat
transire ad alium, non requiritur quod iste
deatur : ergo religio quæ profitetur omni­
vis argumenti, quod probare videtur alin
sit specifice perfectior, sed sufficit, quod
J
modam solitudinem, et ab hominibus
quam religionem profitentem vitam purerum piirespectu religiosi sit securior, et ab occasio­
contemplativam esse simpliciter perfectio- Cltum·
recessum, non est mixta, sed puro contem­
nibus peccandi sit remotior. Sicut obhanc
rem aliis religionibus, licet vitam mix­
plativa : sicut e contra, ut mixta sit, re­
causam solet Ecclesia Episcopis permittere
tam profiteantur. Cui difficultati (quæ præquiritur quod vitam agat cum aliis, et ver­
quod ingredianturïeligionem,quia nimirum
cipue innititur testimoniis D. Thomæ) ali­
setur in communitate. Minor autem, in
etsi status Episcopalis sit simpliciter per­
qui succumbentes, respondent concedendo
qua poterat esse difficultas, videtur evidenfectior,quam status religiosus; nihilominus
religionem profitentem vitam omnino so­
^Her probari ex D. Thom. q. 184, ari. 8, ubi
iste est securior, et minus obnoxius occa­
litariam esse simpliciter perfectiorem aliis
inquirit : Utrum perfectior sit religio in so­
sionibus peccandi, quas Episcopi in regi­
religionibus profitentibus sive vitam mix­
cietate viventium, quam agentium solitariam
mine solent habere. Et ob eandem ratio­
tam, sive pure contemplativam. Et si eis
litam? Et præmissis quæ requiruntur, ut
nem votum ingrediendi religionem est per
objiciatur communis doctrina num. 28
quis prudenter vitam solitariam assumat,
se loquendo validum, secus votum ascen­
proposita, quæ religionem mixtam aliis
concludit : Sicut ergo id, quod jam perfectum
dendi ad Episcopatum ; quia licet hujus
religionibus præfert : respondent prædic­
esi, prxeminet ei, quod ad perfectionem exer­
posterioris voti materia sit secundum se
tam comparationem procedere inter reli­
cetur; ita vita solitaria, si debite assumatur,
melior, quam illius; tamen non est voventi
giones profitentes statum perfectionis acprxeminet vitæ sociali. Et in argumento Sed
utilior, et securior, ut constat ex supra dic­
quirendæ, non vero comparative ad reli­
contra, cui non respondet, rèfert D. Au­
tis, a num. 8. Sic ergo ex eo, quod indul­
gionem profitentem statum perfectum,
gust. in lib. de operibus Monachor. cap. 23,
gent Ecclesia religiosis aliorum Ordinum,
qualis est religio omnino solitaria, quæ
affirmantem; illos sanctiores esse, qui a
quod possint transire ad sacram religionem
perfectionem supponit, ut D. Thom. satis
conspectu hominum separati nullum ad se
Carthusiæ, non infertur prædictam reli­
prxbent accessum, viventes in magna inten­
aperte significat. Unde dicunt, statum di­
gionem esse aliis strictiorem, aut perfec­
vidi in statum perfectorum, et in statum
sione orationum. Sentit igitur vitam solita­
tiorem (a qua comparatione praescindimus):
tendentium ad perfectionem. Et prior se­
riam, sive eremiticam esse simpliciter
sed tantum infertur, esse magis remotam
cundum excedit, ut ex se liquet. Sub priori
perfectiorem vita cœnobitica, seu sociali.
ab occasione peccandi, atque ideo securio­
àii'· Respondetur hoc argumentum locum
constituuntur contemplativi activi, qui
rem. Quam securitatis excellentiam habet
non habere in religionibus de facto exissunt Episcopi; et religiosi contemplativi
praedicta religio cum ob alia, tum potissitentibus in Ecclesia ; quia nulla est, quæ
puri, qui sunt solitarii. Sub posteriori vero
mnm ratione perpetuae clausurae, quam
profiteatur vitam omnino solitariam, sed
collocantur omnes alii religiosi, sive sint
profitetur, ut merito Navarrus comment. 4,
omnes habent modum vivendi cœnobilicontemplativi, sive activi : quocirca omnes
de Regular, n. 30, dixerit : a Hanc legem
cum, et socialem, ut patet in religionibus
cedunt anachoretis. Addunt etiam, prædic« clansuræ jure communi statutam, aut
Camaldulensium, et Carthusiensium, quæ
tos solitarios posse dici activos eminenter,
α confirmatam Carthusiani partim statutis,
maxime videntur ab hominum consortio
quia actionem circa proximorum salutem
σ partira consuetudine inviolabiliter obser­
remotæ, et tamen, vivunt in communitate.
habent in animi præparatione, et quando
α vata adeo auxerunt, ut eorum clausura
opus exposcit exercent. Ita N. Nicolaus inN.Nicol.
Et nullus est eremita vere religiosus, nisi
« videatur quidam career perpetuus. » Ut
aliquam ex regulis religionum ab Ecclesia
Apologia, seu propugnaculo religionum,
hinc constet, quanti faciat Ecclesia clausu­
approbatis profiteatur, habeatque eundem
prop. 20.
ram, quamque alienam a religiosis sentiat
Sed displicet hæc responsio. Tum quiaXonapcum aliisejusdem Ordinis religiosis vivendi
frequentem cum saecularibus conversatio­
minus recte supponit, dari religionem, pru°r.
modum, saltem in animi præparatione.
nem, cum vel ob hanc causam Carthusiæ
quæ non sit status profitentium perfectio­
Alii autem eremite, si qui sunt, nec sunt
concesserit similç privilegium.
nem, sed perfectorum; communis enim
religiosi, nec habent proprie loquendo sta­
36. Arguitur tertio, quia religio profi-Tenia
sententia docet, statum religiosum esse
tum; imo, ut plures sentiunt, nec sunt
tens vitam solitariam, eremiticam, seUnzaTa
quandam scholam ad perfectionem compa­
personæ ecclesiasticæ, nec gaudent privi­
anachoreticam, profitetur vitam pure con­
randam, ut satis constat ex supradictis
legio clericali veris religiosis communi.
templativam : religio vero profitens vitam
num. 6, et disp. 1, num. 4. Tum etiam, quia
Unde licet sint viri sanctissimi, dici tamen
mixtam profitetur vitam socialem, aut cœ­
ex opposito fieret, statum religiosorum
nequit, quod eorum status sit perfectior
nobiticam, sive in communitate viven­
eremitarum non contineri sub genere sta­
statu religiosorum. Quocirca nequit eis ap­
tium : sed religio profitens vitam solita­
tus religiosi; siquidem, juxta prædictam
plicari resolutio Divi Thomæ, qui expresse
riam est simpliciter perfectior, quam aliæ
inquirit, Utrum perfectior sit religio, etc.
responsionem , prius dividitur status in
religiones profitentes vitam socialem :
statum perfectorum, sub quo constituit
comparans non præcise personas, sed reli­
ergo religio profitens vitam pure contem­
Episcopos, et solitarios; et in statum pergionem cœnobiticam cum solitaria.
plativam, est simpliciter perfectior, quam
fectibilium, seu tendentium ad perfectio­
M*· 37. Ceterum quia dubitari non potest,
religiones profitentes vitam mixtam. Con­
”Jquod possit institui, et ab Ecclesia appronem, quem ulterius dividit in species reli­
sequentia patet, et major videtur manifesta
«·'· bari, atque acceptari religio profitens vigionum : absurdum autem est concedere
quoad

4i

.. e

A.

I

B
Λ ·«

432

DE STATI' RELIGIOSO.

statam specialem religiosum, qui sub ge­
nere status religiosi non contineatur, ut ex
se liquet. Tum praeterea; nam quidquid de
hoc sit, falsum est. quod religio omnino
solitaria sit simpliciter perfectior religio­
nibus profitentibas vitam mixtam; nam
perfectio vitæ religiosæ attenditur penes
accessum imitationis ad modum vivendi
Christi Domini, et Apostolorum, qui non
duxerunt vitam omnino solitariam, sed
mixtam, ut supra vidimus numero 28. Tum
denique, nam vita pure contemplativa, et
vita omnino solitaria habent eundem finem
proximum, nempe contemplationem, atque
adeo sunt ejusdem speciei, et solum diffe­
runt numero, aut accidentaliter penes exer­
citium majoris, aut minoris solitudinis,
ut constat ex dictis numero 23; excessus
autem simpliciter talis attenditur secun­
dam finem proximum, et secundum spe­
ciem, ut diximus numero 25. Ergo si vita
omnino solitaria excederet simpliciter vi­
tam mixtam, pariter illam excederet vita
pure contemplativa ; quod tamen est fal­
sum, et contra communem sententiam
num. 28 propositam.
Legiti38. Ad argumentum ergo respondetur
negando minorem, quia religio profilons
solutio, vitam mixtam, sive quae primario respicit
contemplationem tanquam finem proxi­
mum. et ex consequenti actionem circa sa­
lutem proximi ex redundantia contempla­
tionis derivatam, est absolute et simpliciter
perfectior, quam religio pure contempla­
tiva, quæ respicit ut finem proximum con­
templationem, sistendo ibi; sive talis re­
ligio contemplativa sit ccenobitica, sive
omnino solitaria. Quia religio mixta et
habet meliorem finem proximum, a quo
sumitur speciem ; et magis assimilatur vitæ
perfectorum, ut fuerunt Christus, et Apos­
toli. et sunt Episcopi. Quod satis constat ex
dictis num. 28. quibus addimus exempla
virorum excellentium , nam qui maxime
videntur in contemplatione excessisse, cu­
rarunt ei adjungere studium juvandi proxi­
mum per prædicationem , et doctrinam.
Sic Magni Parentes Elias, et Eliseus, qui
Suarez. videntur (inquit Suarez tomo 4, de Relig
tract. 9, lib. 1, cap. 6, num. 17), fuisse vel
primi, vel ex prxeipuis professoribus vitæ
contemplativa, ita illam professi sunt, ut
zelum Dei, et salutis animarum maximum
haberent, et ab instruendis populis, et corri­
gendis vitiis non desisterent, ut patet ex lib.
3 Reg. cap. 17, et sequentibus. Sic etiam

Sanctissimus Joannes Baptista, qui vixit in
virtute, et spiritu EU®, et contemplationis
apicem ascendit, descendit tempore oppor­
tuno ad instruendum populos, et parare
Domino plebem perfectam, ut constat ex
Evangelio. Sic Magni illi viri Antonius, et
Benedictus vitæ contemplativa* speciosa
lumina, non semel laborarunt in fidei de­
fensione, et proximorum salute, ut constat
ex D. Athanasio in vita S. Antonii, et ex„
D. Gregor, lib. 2 dialog, cap. 8, § SanctusD.cm
vir. Sic Basilius, sic Nazianzenus, sic alii
viri maxime contemplativi se exercuerunt,
quos prolixum esset commemorare. Videa­
tur Divus Athanasius in epist. ad Draconi.
Monachum, nbi plurimos refert monachos,
qui ex contemplatione processerunt ad ac­
tionem, curando proximorum salutem, et
addit : « Habentes pro exemplari Eliseum,
« et conscii quid Elias egerit, et eruditi
« quid discipuli Christi, Apostolique fece■< rint, susceperunt hanc curam, neque mi« nisterium hoc aspernati sunt, neque
« propterea se ipsis deteriores facti sunt,
« sed et laboris mercedem expectant pro­
ie ficientes ipsi, aliosque proficere cohor« tantes. Quot ab idolis converterunt?
« Quot a furiosa, et daemoniaca consuetu« dinesuisadmonitionibuscompescuerunt?
-r Quot adduxerunt Christo servos?Adeo
« ut qui ista signa conspiciant, admiren« tur. » Ex quibus omnibus liquet, statum
vitæ contemplalivæ procedentis ad actio­
nem, esse excellentiorem statu vitæ omni­
no, et perpetuo solitariae, licet in hoc etiam
Paulus, et alii viri sanctissimi floruerint.
Ad minoris autem probationem respon- va­
detur Divum Thomam eo loco non compa-,.J^.
rare religionem profitentem vitam solita-trifa­
riam cum omnibus aliis religionibus, sed
solum cum illis, quæ profitentur vitam
pure contemplativam in communitate.
I nde solum supra istas concedit religioni
solitariae primatum ; imo non concedit præcedenliam simpliciter, et in specie, aut ex
parte finis, sed solum ex parte mediorum,
sive exercitiorum, quæ fundant differen­
tiam, et excessum accidentalem, juxta su­
perius dicta numero 23. Et quod hæc sit )[it?
mens S. Doctoris, constat manifeste; nam D·141
in illa quxstione, articulo 6, comparat Reli­
giones ex parte finis, et resolvit Religio­
nem, quæ ex plenitudine contemplationis
ad actiones spirituales procedit, esse per­
fectiorem simpliciter omnibus religionibus
pure contemplativis,ut liquet ex ejus verbis,
quæ

I

ï;

DISP. Π, DUB. III.
quæ dedimus numero 30. I ndo decisum
reliquit, religiones pure contemplativas
(sine agant vitam cronobiticam, sive soli­
tariam) cedero in perfectione religioni
profilent! vitam mixtam. Quocirca quando
articulo 8, inquirit, Utrum perfectior sil
rtliijio im societate viventium, quam agen­
tium solitariam vitam ? nomine religionis
in societate viventium non comprehendit
omnes religiones sic viventes, sed omnes,
et solas pure contemplativas. Tum quia
quod religiones mixtæ sint perfectiores
simpliciter, et ex parte finis, jam statue­
rat articulo 0, unde frustra repeteret ean­
dem comparationem. Tum etiam, quia si
illam intenderet articulo 8, consideraret
ibidem diversos religionum fines, ex quibussumitur specifica illarum diversitas, et
excessus simpliciter ; quod tamen non facit,
ied præcise considerat unum aliquod con­
templationis medium, silicet solitudinem.
Tum denique, quia ita satis palam constat
ex ejus verbis, quæ sic se habent : « Res­
pondeo dicendum, quod solitudo, sicut et
s ipsa paupertas, non est ipsa essentia
perfectionis instrumentum. Unde et in
.· collationibus Patrum dicit Abbas Moyses,
quod pro puritate cordis solitudo secttanda est, sicut et jejunia, et alia hujus­
modi. Manifestum est autem, quodsoli« ludo non est instrumentum congruum
< actioni, sed contemplationi, secundum
’ illud Oseæ 2, ducam eam in solitudine,
« et loquar ad cor ejus. Unde non consgruit n (scilicet solitudo totalis, et perpe­
tua,) « religionibus quæ sunt ordinatæ ad
i opera vitæ aelivæ, sive corporalia, sive
■ spiritualia, nisi forte ad tempus, exemplo
·-Christi, qui ut dicitur Luc. 6, exiit in
» montem solus orare, et erat pernoctans
in oratione Dei. Competit autem religio■·' nibus, quæ sunt ad contemplationem
ordinatæ. » Ex quibus liquet, totam com­
parationem fieri inter religiones profiten­
tes vitam pure contemplativam, de quibus
articulo 6, dixerat : Secundum autem gra­
dum, scilicet post religiones mixtas, tenent
illv, quæ ordinantur ad contemplationem.
Unde quando articulo 8, concludit : « Sicut
« id, quod jam perfectum est, præeminetei,
«quod ad perfectionem exercetur : ita vita
ï solitariorum, si debite assumatur, præe« minet vit® sociali, » excessum, et præeminentiam refert ad solam vitam socialem
pure contemplativam ; quia ista exercetur
admoderandum affectus, et passiones, qui-

433

bus moderatis, et non aliter, decet contem­
plativum procedere ad vitam solitariam,
ut ibidem S. Doctor declarat. Et ideo ly
perfectum, non designat perfectionem abso­
lutam, sed comparativam, et quantam est
ex parte medii ; nam ipse præmiserat, so­
litudo non est ipsa essentia perfectionis, sed
perfectionis instrumentum, sicut jejunia, et
alia hujusmodi. Ex inæqualitate autem
mediorum non infertur excessus specificus,
et simpliciter, si detur convenientia in
eodem fine proximo, ut diximus num. 23.
Quocirca cum omnes religiones pure contemplativæ habeant eundem finem proxi­
mum, scilicet solam contemplationem,
omnes sunt ejusdem perfectionis specific®;
et quæ est omnino solitaria, solum excedit
alias pure contemplativas excessu acciden­
tali, et penes ulteriorem perfectionis gra­
dum intra eandem speciem. Sed omnes
sunt inferiores religione mixta, quæ con­
templationem respicit non sistendo ibi, sed
procedendo ad actiones spirituales circa
proximum, ut statuit D. Thom. articulo G,
et constat ex dictis anum. 19.
39> Hæc diximus de generibus religio- Nota,
num, sive de statibus religiosis in com­
muni ; sed non oportet descendere ad ma­
gis particulares comparationes inter ipsas
species, quia sunt odiosæ. Solum addimus
doctrinam generaliter traditam esse acci­
piendam generaliter, et quantum est ex
parte generum religionum. Fieri enim po­
test, quod religio ex genere suo perfectior,
non sit perfectior, attentis omnibus, et præserlim respective ad profitentes. Primo :
quando licet habeat finem proximum nobi­
lissimum, nihilominus non est in perfecta
observantia, sed patitur plures relaxatio­
nes; tunc enim melius, et perfectius erit
aliam religionem observantem profiteri,
quamvis ex fine minus perfectam. Secundo,
quando media talis religionis non essent
fini satis proportionata, quia finis non res­
picitur nisi ut per media assequibilis. Hoc
autem posterius rarius, aut nunquam con­
tingit; quia omnes religiones provident
media sibi opportuna, et sic approbantur
ab Ecclesia. Inter omnia autem media, tam
ad consequendum finem proximum cujusvis religionis, quam ad servandum vota
omni religioni communia, excellentem lo­
cum censendum est habere poenitentiam,
sive mortificationes, et asperitates corpo­
rales; quia per hæc assimilatur homo modo
vivendi Christi Domini, et Apostolorum,

434
Nota.

DISP. Ill, DUB. I.

DE STATU RELIGIOSO.

et refrænat carnis affectiones, uti ad casti­
tatem communiter requiritur, et disponitur
ad veram contemplationem, et ad recte
exercendum praedicationem, et aedifican­
dum proximos; ii enim, per se loquendo,
magis moventur praedicatorum exemplis,
quam vocibus. Unde praedicta multum ne­
cessaria sunt ad perfectionem vitæ mixtæ,
et magis conformis vitæ Christi Domini, et
Apostolorum, ut late demonstravimus tract,
prxced. disp. 5, dùb. 3, § 11. El tunc utilius,
et magis meritorie exercentur quando praes­
tantur ex voto, aut lege, ut communiter in
sacris religionibus fit; secus si non praes­
cribantur, sed relinquantur religiosorum
arbitrio, ut ibidem fuse ostendimus § 13.
Et dehis satis.

DISPUTATIO III.
De anliquiïale status religiosi.
Tria in limine hujus tractatus nos expli­
caturos promisimus, nempe status religiosi
essentiam, perfectionem, et antiquitatem.
Unde duobus illis prioribus absolutis, opor­
tet attentionem convertere ad vetustissi­
mam hujus status originem. Quam recentiores haeretici, hoc est veræ religionis
inimici, negant et oppugnant, affirmantes
næreti- religiosorum statum incœpisse quarto sae­
corum
error. culo, partira errore, partira prava imita­
tione, authoresque habuisse Paulum, An­
tonium, Macharium, et similes. Sic loCùÎvîn ’ Qauntar Magdebargenses cenlur. 4, cap. 6,
Calvinus lib. 4, instit. cap. 13, § 10, et alii
Sectarii. Catholici autem communiter re­
cognoscunt, et docent hujus status radices
longe antiquiores, ac profundiores esse.
Caiboit- Unde affirmant, quod Christus illum apjs^rtio. probaverit, erexeritque in Apostolis, et
primis fidelibus legis gratiae, a quibus, non
interrupta successione, ad hæc usque tem­
pora derivatur, ut ex communi sententia
statuimus dûp. 1, dub. 2. Quidam vero nec
in hoc principio tam antiquo, et nobili sis­
tunt, sed ulterius progressi in veteri Testa­
mento investigant, reperiunt, ostenduntque primaevam hujus instituti scaturiginem.
El ita se gerunt Venerabilis Doctor noster
TVatden.AValdensis lib. 3 doctrin. fidei, cap. 1, Bel^Mauh1'Eminus libro de Monachis, cap. 5, MatGahen. thæus Galien, de origine Monast. Robertas
Arboricensis lib. 1, de tuendo sacro ccelibatu, pag. 22, et tom. 2, in principio, Jaco-

bus Boulduc duplici volumine de Ecclesia Jwi. j testimonium antiquorum scriptorum, qui
ante legem, et post legem, et alii plures, quioj^ | vel rem viderunt, vel ejus tempora attigedisputant contra hæreticos. Porro inter ip·
1 runt.quara testimonium Scriptorum recen­
sosCatholicos dissidium est; quidam enim lia
tium, licet hi longo plures sint. Tum quia
ita affirmant monachatum praecessisse tem-0^*
communiter loquendo, antiqui sapientioYes
pora legis gratiæ secundum aliquas, et plu­
fuerunt,et sunt de veritate,quæ post eos dis­
res observantias vitæ religiosæ, quod
cutitur, minus suspecti. Tum quia moder­
essentiam religiosi status in tribus votis
ni rem non viderunt, et subinde nequeunt
substantialibus consistentem ipsi non au­
de illa testificari, nisi in antiquorum fide.
deant concedere, existimantes tantam per­
Quocirca ad diruendam authoritatem vete­
fectionem esse legis Evangelicæ propriam,
ris, et gravis alicujus Scriploris affirman­
et pro illius tempore reservandam. Alii
tis hoc, aut illud suo tempore accidisse,
vero non dubitant asserere, quod tempore
plures recentiorum oppositum tenentium
legis scriptae fuerit verus status religiosus
cohortes vix sufficiunt. Unde Baronius in
secundum substantiam, nudus tamen a so­
Apparat. ad .Annal, num.28,inquit : a Quis
lemnitate, potestate clavium, aliisque plu­
< licet ethnicus, veri tamen amator, et
I < æquus judex, cum de veritate historiae
ribus perfectionibus, quas tempore legis
Evangelicæ juxta majorem hujus excellen­
·. quaeritur, non majorem putet abdibentiam a Christo Domino accepit. Utra vero
« dam fidem illi , qui propinquior illis
opinio verior sit, arduum.est decidere
4 temporibus fuit ? » Et idem observant
propter urgentia hinc inde authoritatis, ac
i.»·'-Ribera in Jonam cap. 1, num. 3. Cornerationis momenta. Ad istamque difficulta­
p lias a Lapide in Abdiam, in principio, et
tem superandam hanc ordimur disputatio­
alii. Quod minime praemittimus, quie in
nem, in qua proinde lis non erit cum hae­
resolutionibus firmandis aequalem , quin
reticis (quos praelio superatos supponunt
saperiorem authorum numerum despere­
utriusque partis patroni, juxta dicta disp. 4^
mus, sed ut Lector huic, aut illi sententiæ
1, dub. 2), sed disceptatio inter ipsos Catho­
eam probabilitatem, certitudinem ve moralicos contrahetur. Præsertim cum neutra
: lem deferat, quam juxta praemissam obser­
pars pertineat ad fidem, ejusve principiis
vationem in re antiquissima, et majori ex
necessario connectatur.
parte historiali ob qualitatem testium viDuo autem censemus facile admittenda
A deal adesse. Et quia in hac controversia
ab Authoribus m hac controversia ; et idV plurima occurrunt, quæ simul, et sub uno
circo illa oportet in ipsius limine praeliba- κ:ά
dubio proposita, rebus afferrent obscuri­
re. Primum in rebus antiquissimus, qualis
tatem , et legentibus fastidium ; idcirco
nunc occurrit, non exigi idem probatio­
oportet illam in diversa dubia secare, et
nis genus, ac in modernis ;sed longe infe­
per ea, quæ minus ardua sunt, gradus fa­
rius sufficere, quodque forsan inefficax fo­
cere ad difficilius, totiusque disceptationis
ret ad aliquid recentius evincendum; nam
scopum.
ipsa vetustas obscuritatem praesefert aegre
superabilem. Unde ad probationem rerum
DUBIUM I.
antiquarum vel conjecturae sufficiunt, ut
sumitur ex lege penult, ff. de probation, et
('irum in Ecclesia ante legis Evangelicæ
et cap. Cum causam, eodem tit. et tradunt
tempus fuerint aliqua consilia et vota ?
communiter Doctores, Baldus in Authent. Bilta.
Quas actiones, Cod. de sacrosanct. Ecclesiis,
Decisio hujus dubii, licet non multum
Covarruvias pract. quxst. cap. 21, num. 7, cour
difficilis sit, nequit tamen convenienter
Greg. Lopez leg. 20, tit, 9, p. 4, gloss. 1. FUT.
proponi, nisi explicemus breviter, quod in
Curabimus tamen in suscipiendae a nobis bx«·
titulo supponitur,fuisse videlicet Ecclesiam
causæ patrocinium ea motiva expendere,
ante statum, et tempus legis Evangelicæ.
ut roerae conjecturae non sint, sed senten­
Pro cujus legitima intelligentia
tiam (si non demonstrent, ) manifestent
contraria certiorem, et evidenter probabi­
lem.
Secundum est, quod cum difficultas ali­
qua circa rem antiquam occurrit, majorem
authoritatem habet, fidemque promeretur
testimonium
F

435

Necessaria aliqua prxlibantur.
Ί

1. Ecclesia vocabulum Graecum est, idem-Eated»
quo valet ac convocatio, seu convocatorum
cretus. Unde cum aliquo adjuncto potest fic*'·
accipi in malam partem pro congregatione
malorum, juxta illud Ps. 25 : Odivi Eccle~Vta\.tt.
siam malignantium. Absolute tamen prola­
tum in bonam partem regulariter accipitur, '
significatque congregationem vocatorum a
Deo, a qua vocatione incipiunt ipsius bene­
ficia, secundum illud Apost. ad Rom. 8
Quos vocavit, hos et justificavit. Sicut autema
civitas aliquando sumitur pro multitudine
hominum in aliquo loco habitantium, ali­
quando vero pro ipso loco, in quo illi habi­
tant ·. ita Ecclesia quandoque significat lo­
cum, in quo vocati a Deo congregantur, ut
Judith 6 : Omnis populus per totam noctem Judith.
intra Ecclesiam oraverunt : quandoque au- e’
tem significat ipsum vocatorum cretum, ut
Num. 20 : Cur eduxistis Ecclesiam? et adN“D’ 20.
Rom. 16 : Salutant vos omnes Ecclesiæ Asiæ.
Et hæc posterior acceptio, priori relicta, ad
præsentem considerationem spectat, quo­
circa de Ecclesia in hac significatione dein­
ceps sermo erit. In quo sensu potest Eccle­
sia usurpari tum latissime pro omnibus vocatis a Deo, quo modo complectitur Ange­
los, et homines, Beatos, et viatores : tum
specialiter pro congregatione hominum a
Deo per fidem vocatorum ad ipsius noti­
tiam, et cultum ; quo pacto dicitur Mili­
tans, et a gloriosa, sive triumphante dis­
tinguitur. Et juxta hanc ultimam acceptionem loquimur in præsenti, proceditque
1 dubii difficultas.
2. His circa vocem præmissis, ut ad rem^idi sii
ipsam accedamus, supponendum est, Eccle­
siam Dei esse quoddam corpus morale,
constans ex hominibus habentibus veram
fidem cum aliqua ejus exteriori profes­
sione. Prima hujus suppositionis pars,
nempe Ecclesiam esse quoddam corpus mo­
rale constans ex hominibus, liquet ex ip­
sius Ecclesiæ vocabulo proxime explicato,
et ex communi modo concipiendi. Secunda
vero, quæ denotat ad rationem Ecclesiæ
desiderari, quod homines eam integrantes
habeant veram fidem, ostenditur; quia
cum plures homines Ecclesiam tanquam
corpus morale componant, oportet quod
aliqua forma uniantur; el cum hæc unio
non sit physica, sed gratuita, et superna-

£

1

»

436

DE STATI’ RELIGIOSO.

toralis, debet ab aliqua forma ejusdem or­
dinis provenire : fides autem est prior, et
universalior forma, quæ ad hunc effectum
potest excogitari : ergo Ecclesia constat ex
hominibus habentibus veram fidem, idque
NtKd. satis expressit Nicolaus Papa in cap. Eccle­
sia, de consecrat. dist. 1. ubi diffinit : Eccle­
siam esse congregationem Catholicorum ;
nam Catholici non dicuntur, qui veram
fidem non habent. Denique ultima suppo­
sitionis pars significans ad Ecclesiam re­
quiri, quod homines ex quibus coalescit,
manifestent suam fidem per externam ali­
quam ejus professionem, probatur, quo­
niam Eedesia est quoddam corpus morale
visibile ; aliter enim non posset homo co­
gnoscere veram Ecclesiam, eique adhae­
rere: ad quod tamen jure divino obligatur,
cum extra Ecclesiam non sit salus : ergo
opus est, quod homines, ex quibus sicut ex
membris constat, aliquo visibili nexu
uniantur : ergo ad constituendam Eccle­
siam non sufficit fides pure interna, sed re­
quiritur quod procedat in aliquos actus ex­
ternos, in quibus fideles communicent,
utputa in eisdem actibus proiestativis divini
d. Ang. cultus. Quo sensu D. Augustinus lib. 9, con­
tra Faustum, cap. 11. dixit : ·.< In nullum
« nomen religionis, sive falsum coagulari
« homines possunt, nisi aliquo signaculo« rum, vel sacramentorum visibilium con« sortio colligentur. « Qualiter autem ex
præmissis colligatur, qui homines perti­
neant, vel non ad Ecclesiam (dubitari solet
de schismaticis, calochumenis, et aliis),
nostra modo non refert, quia, ea præcise
libamus, quæ pro majori luce hujus contro­
versi® desiderari censemus. Consulat LecCaitro. tor Castrum lib. 1, de justa hxretic. punit.
1 Sion’’cap. 4, Bellarm. lib. 3, de Eccles, cap. 2,
Berez. Suarez de fide, disp. \,sect. 1, Perez in Pen­
tateucho fidei, colum. ï.dub. Il, cum se­
quenti, et alios qui de hoc disputant ex pro­
fesso.
Ecclesiæ 3. Deinde supponendum est. Ecclesiam
au^ei ex
‘ncœPiUsive primo fuerit in Adam,
coùti- et Eva, sive in Abel, aliisque primis fidenuatio. iibaS qU0(i examinare non interest) semper
esse unam, et eandem substantialiter, et
Cauiic c.quoad essentiam, juxta illud Cantic. 6,
seei». t na est columba mea : quod in hoc sensu
ρ.^ιίΐθ explicant Nyssenus, Theodoretus, Psellus,
Justus. Justus, Honorius ad eundum locum. D.
pj^g11· August, lib. 83, qq. quxst. 53, et alii Patres.
d.tiio. ut enim salvetur unitas et identitas cor­
poris moralis, cujusmodi est Ecclesia, suffi-

cit eadem forma secundum essentiam; for­
ma autem constituens Ecclesiam, ejusque
membra copulans, est vera fides, ut num.
prxcedenli explicuimus, quæ una et eadem
secundum essentiam fuit in antiquis, et
modo persevemt in nobis. Ut enim optime
D. Thom. in hae 2, 2, quxst. 1, arlic. 7,
tradit : ,< Quantum ad substantiam articu­
α lorum fidei non est factum eorum aug­
mentum per temporum successionem,
α quia quæcumque posteriores crediderunt,
« continebantur in fide praecedentium Pa­
trum, licet implicite. » Et yu.Tsf. 4, art.
6 ad 2, addit : « Quod differentia præteriti, et futuri non contingit ex aliqua
« diversitate rei credit®, sed ex diversi
e habitudine credentium ad unam rem
α creditam. » Quod vero fides interna pro
diversis temporibus se explicuerit per di­
versa signa, nec ipsius fidei, nec Ecclesiæ
per eam coalescentis substantiali identitati
praejudicat, quia est diversitas materialis,
cum omnia illa signa, etsi differentia, con­
venerint. ac conveniant in manifestando
fidem unius Dei,et mediatoris Jesu Christi :
sicut materiale est. quod fidem, quam corde
habemus, verbo, aut calamo exprimamus.
Unde Idem Angel. Doctor 3 part. q. 8, ar(icul. 3 ad 3, ait : x Sancti Patres non in­
α sistebant Sacramentislegalibus.tanquam
u quibusdam rebus, sed sicut imaginibus,
α et umbris futurorum. Idem autem est
te motus in imaginem,in quantum est ima­
go; et in rem, ut patet per Philosoph. in
« lib. de memor, et reminisc. Et ideo an­
« tiqui Patres servando legalia Sacramenta
< ferebantnr in Christum per fidem, et
« dilectionem eandem.qua et nos in ipsum
« ferimur. Et ita Patres antiqui pertine­
« bant ad idem corpus Ecclesiæ, ad quod
v nos pertinemus. » Et in hoc sensu inquit
Apost. 4, ad Corinth. 10 : « Omnes eandem f?*
<r escam spiritualem manducaverunt, n Et m*·
2, ad Corinth. 3 : Habentes eundem spiri­
tum fidei; ut recte expendit D. Augustinus0·11’
lib. 19, contra Faustum, cap. 16, et epist.
43, 49, et 89, et alibi.
4. Verum enimvero,licet Ecclesia semper Dife
re:«
fuerit substantialiter eadem, nihilominus Err*
habuit tres differentes status, quos commu­ 5’4âe»
niter Patres, et Theologi recensent, nimi­
rum statum legis naturæ, statum legis
script®, et statum legis Evangelic® : et in
his statibus solent diversæ ætates suppu­
tari, quas hic expendere non est opus. Sta­
tus legis naturæ consistebat in hoc, quod fi­
deles

DISP. Ill, DDB. 1.
deles gubernarentur per sola præcepta na­
turalia, quæ per se comitantur naturam
humanam elevatam ad supernaturalem fi­
nem, et ipso lumine vel naturæ, vel fidei
innotescunt, juxta illud Psal. 4 : « Quia
« ostendit nobis bona? Signatum est super
< nos lumen vultus tui Domine. » Status
autem legis scripta consistebat in eo, quod
fideles Hebræi gubernabantur per legem
positivam, et scriptam Moysi datam, quæ
plurima ceremonialia praecipiebat, quibus
populus ille (ex quo Christus Dominus nascituruserat),intra sanctum veri Dei cultum
contineretur,seque avocaret ab idololatria,
cui aliae gentes serviebant. Status denique
Irçis gratiæ consistit in eo, quod fideles
respiciunt Christum præsentem, habeantque Sacramenta, præcepta, et consilia, quæ
ipse Dominus instituit, proposuit, et appro­
bavit. Prior Ecclesiæ status duravit usque
ad promulgationem legis Mosaicæ. Et dici­
tur usque ad illud durasse, non quia lex
naturalis in se cessaverit; sed quia respectu
illius populi facta est novae legis additio, et
sic non remansit pura lex naturalis. In se
vero semper manet, et obligat, quia nihil
ad prædictam legem pertinens deleri po­
test, saltem quoad prima principia, ut me­
lûtritodixerit August, lib. 2 confess. «Lex
< tua scripta est in cordibus hominum,
< quam nec ulla iniquitas delet. » Status
autem legis scriptæ duravit usque ad mortem Christi Domini, ut tradit D. Thom. 1,
2, quxst. 103, art. 3 ad 3, his verbis :
i « Mysterium redemptionis humani generis
; · completum fuit in passione Christi.Unde
< tunc Dominus dixit, Consummatum est,
I s ut habetur Joannis 19. Et ideo tunc totaI o liter debuerunt cessare legalia, quasi jam
I » veritate eorum consummata. In cujus
; ■ ■ signum in passione Christi velum templi
t legitur esse scissum, Matthæi 27. Et ideo
« ante passionem Christi, Christo prædi• cante, et miracula faciente, currebant
< simul Lex, et Evangelium ; quia jam
« mysterium Christi erat inchoatum, sed
< nondum consummatum. Et propter hoc
« mandavit Dominus leproso, ut legales
« cæremonias observaret. » An autem lex
scriptastatim a morte Christi Domini fuerit
mortua, et mortifera, antecedenter ad pro­
mulgationem Evangelii, difficultas est, quæ
ad nostram considerationem non facit. De­
nique status legis gratiæ a Christo Domino
inchoatus, et modo durat, et durabit usque
ad mundi finem, ut passim ex Evangelio

437

edocemur. Ecclesia autem sub his diversis
«talibus constituta habuit quidem diversa
accidentia, qualia ipsi differentes status
importabant ; sed tamen mansit, et manet
una,et eadem secundum essentiam, propter
unitatem ejusdem fidei, ut numero praece­
denti explicuimus.
5. Praeterea supponendum est, quod io jusu
Ecclesia ante statum,seu tempus legis Evangelicæ fuerunt aliqui justi. Quam supposi- logi*
tionem esse de fide convincit Scriptura sien””supalam commendans viros sanctos, tam in Lutn·
statu legis naturæ, ut Abel, N’oe, Abraham,
Jacob, et alios plures, quam in statu legis
scriptæ, ut Moysem, David, Eliam, Danielem, martyres Machahæos, et alios pluri­
mos. Ρογγο illi justi, qui legis evangelic®
tempus præcesserunt, tales fuerunt per jus­
titiam iuhærentem per gratiam adoptionis,
et per formam internam ejusdem speciei
cum illa, cum qua modo homines justifi­
cantur, ut contra aliquos antiquos qui circa
hoc dubitaverunt, docent jam communiter
Theologi, ut videri potest apud Vasquez 1, Vasq2, disp. 183, c. 3, Salas cie legibus, tract. 14,^’^
disp. 22, sect. 3, Baradas lib. 1, in Evang.
c. 6. Quod breviter ostenditur, tum ex
Scriptura, quæ justos veteris Testamenti fi­
lios Dei appellat, ut Isai. 1: Filios enutrivi, i^·
et exaltavi. Sapientiæ 12 : Ronxspei fecisti vi et 16.
filios tuos. Ei cap. 16 : Dulcedinem tuam,
quam in filios habes, demonstrabas. Ad Ro­ ad 9.Bom.
man. 9 : Quorum est adoptio, et alibi fre­ Cone.
quenter. Tum ex Concil. Trident, sess. 6, Tnd.
cap. Ί, ubi docet homines justificari per
justitiam inhærentem. Et quod Patres anti­
quos ibi comprehendat, liquet ex illis ver­
bis : Sine fide nulli unquam contigit justifi­
catio. Tum quia hæc est satis aperta, et
constans mens Sanctorum Patrum, Cypria-D-Cy^i.
ni in Orat. Domin. Athanasii in Orat. 2, D.Cyrili
contra Arrianos, Cyril. 1, in Joan. cap. 14,
August, in libris contra Faustum, et lib. 3, D. Ang.
contra duas epist. Pelag. cap. 14, Chrysos­
tom! homil. 14, in Joan, et super ad Roman,
cap. 14, et aliorum. Tum denique ratione,
quia homo nequit justificari nisi per gra­
tiam habitualem, quæ est participatio divi­
næ naturæ, ut ostendimus tract. 15, disput.
1, dub. 2, cum sequent. Sed gratia habitua­
lis est forma intrinseca, quæ nequit specie
multiplicari, ob identitatem naturæ quam
participat, et modi participandi; ut statui­
mus tract. 13, disp. 4, dub. 1, et 8. Ergo
I illi, qui tempus legis Evangelicæ præcesse­
runt, et justi in Scriptura vocantur, tales

..

.·■. · W

Î -1.Λ

<ί..

,·

.►

:

a
• Ft
I

438

DE STATU RELIGIOSO.

fuerunt per justitiam inhærentem.per gra­
tiam adoptionis, et per formam internam
ejusdem speciei cum illa, qua homines jus­
tificantur.
Suppo­
Ex qua suppositione eliam convincitur,
sitionis
X«· praedictos justos habuisse fidem, spem, et
"π· charilatem, virtutes morales infusas, et
dona Spiritus sancti, quibus modo exornan­
tur justi in statu legis Evangelicæ. Quo­
niam prædicta comparantur ad gratiam
sanctificantem sicut proprietates ad com­
munem radicem, seu naturam, quam per
se supponunt, et cui per se debentur : unde
eadem actione fiunt, et infunduntur per
simplicem dimanationem a gratia, ut osten­
dimus loco proxime citato, dub. 6. Unde
cum certum sil, justos antiquos habuisse
gratiam, certum etiam debet esse, quod
habuerint hujusmodi charismata. Quod pa­
lam significat Scriptura excellentes virtu­
tes, egregiaque virtutum opera in aliquibus
Gcn. 9. commendans ; nam de Noe inquit Gen. 9 :
Noe vir justus, atque perfectus fuit, in generationibus suis coram Deo ambulavit. De Job
‘ Lib.*" in principio libri ejusdem : Tir erat in terra
Eccles. nus nomine
ei era( vir simplex, et rec­
tus, ac timens Deum, et recedens a malo. De
Moise Numeror. 12 : Erat Moises vir mi­
tissimus, super omnes homines, qui moraban­
tur in terra : et sic de aliis, quos Spiritus
sanctus plurimum laudat in lib. Ecclesias­
tici, a cap. 4 L Sufficiat audire de Magno
Elia cap. 48 : Sic amplificatus est Elias in
mirabilibus suis. Et quis poterit similiter sic
gloriari tibi ?
6. Nec refert, si adversus has supposi­
Objcctioaes
contra tiones, et præcipue contra ultimam oppoaniiqoo- nas primo : quoniam lex Mosaica fuit mala,
rum
justi- et reprehensibilis : ergo qui sub illa vixetum. ΓϋΠζ non fuerunt vere justi, neque mem­
bra Ecclesiæ, ad quam perlinemus. Proba­
Prima tur antecedens ex Scriptura, quæ illud
Ezecli. docere videtur ; nam Ezech. 20, dicitur :
20.
a Dedi eis praecepta non bona, et judicia
a in quibus non vivent. Actor. 15 : Quid
Actor.
15.
a lentalis ponere jugum super cervicem
« discipulorum, quod neque nos, neque
a patres nostri portare potuimus? » Et
AdHebr. APost· ad ^e^r- θ» loqueris de veteri Testa­
mento, ait : « Si illud prius culpa vacas« set, non utique secundi locus inquire« retur. »
Secunda.
Secundo : quoniam spiritus legis Evan­
gelicæ est spiritus gratiæ, adoptionis, et
charitatis; spiritus Vero legis scriptæ fuit
spiritus servitutis, et timoris : ergo illi qui

DISP. ΙΠ, DUB. I.

439

inConcil. Lateranensi sub Innocent. IV, et
vocatur, juxta illud Matth. 11 : « Venite Mattb.
dicuntur justi in veteri Testamento, non
« ad me omnes, qui laboratis, et onerati π·
in Concil. Tolet. I, in diffinit, fidei. Tum
fuerunt vere filii, sed typo, et nomino te­
quia Deus fuit author prædiclæ legis, ut
« estis, et ego reficiam vos. Tollite jugum
nus ; nec participarunt nostram justitiam,
« meum super vos, et discite a me, quia
nisi æquivoce. Consequentia videtur mani­
•hlH constat Exod. 20, et 24, et Luc. 2: « Obtu< Ierunt
turturum,
« mitis sum, el humilis corde, et invenietis
festa. Et antecedens probalur ex Scriptura
[
a
*pro eo par
1
· ·
^ etc. sicut
jk£ « scriptum est in lege Domini.» Et ex Con·
« requiem animabus vestris. Jugum enim
sic palam docente, Joan. I : Dedit eis potesI ri cilioTridenlino scss. 4, in decreto de Ca« suave est, et onus meum leve. » Sed
latem filios Dei fieri, iis qui credunt in eum.
præcipua differentia, quæ est cæterarum
Ad Rom. 8 : Aon accepistis spiritum servitu- uu I nonicis Scripturis, ubi dicitur, Deum esse
I utriusque Testamenti authorem. Tum deradix, in eo consistit, quod lex nova habet
/is iterum in timore, sed accepistis spiritum
I nique, quia sic unanimiter docent sancti | vim justificandi, qua vetus caruit. Per quod
adoptionis filiorum. Epistola 1, Joan. cap.
I
Patres contra Manichaeos, et alios hæreliminime significatur, nullos Sanctos, seu
3 : Videte qualem charitatem dedit nobis
'1?' cos,et præsertim Divus Augustinus in libris
justos fuisse ante statum, et tempus legis
Deus, ut filii Dei nominemur, ct simus.
Evangelicæ ; id quippe est omnino falsum,
Tertio, quia Christus Dominus est funda- Tef4 j contra Faustum, et contra Adimantum
'
Manichæos, et in libris contra adversarium
ut constat ex dictis num. 5; sed legitimus
mentum, caput, et sponsus Ecclesiæ : ergo
ί
legis el Prophetarum, et in lib. de spiritu
ante adventum Christi Domini non fuit
sensus est, quod lex nova ex vi sui status
I et littera. Imo vero prædictam legem fuisse
vera Ecclesia, saltem cum perfectione grahabet præsentem Christum omnis sanctita­
I specialem Dei favorem erga populum Hetiæ, et donorum, quæ supra descripsimus.
tis authorem, qui ex perfecta justitia me­
|: r»bræum, recte declarat D. Th. 1, 2, q. 98,
Patet consequentia, quia ædificium nequit
ruit, el satisfecit pro hominibus ; atque
ari. 5, his verbis : « Lex vetus data est poconsistere absque fundamento, nec corpus
adeo ex vi sui status dat gratiam justifi­
« pulo Judæorum, ut quandam prærogatiabsque capite, nec spiritualis sponsa sine
cantem. Justitia autem, quam Patres ante
« vam sanctitatis obtineret, propter revesponso.
adventum Christi habuerunt, non erat ex
« rentiam Christi, qui ex illo populo nas7. Hæ, inquam, objectiones non referunt. Kts,
vi illius legis, aut status, quia nihil ha­
Ad primam enim respondetur, quod Eccle-^
« citurus erat.Quaecumque enim statuuntur
bebat vel in sacrificiis, vel in sacramen­
< adspecialem aliquorum sanctificationem,
sia tempore etiam legis scriptæ, etipsalexâsa
tis, vel in operibus, aut legalibus obser­
satis distinguebantur, quia Ecclesia erattlj£*|
• non obligant, nisi illos : sicut ad quædam
vantiis, quod esset sufficiens ad placan­
congregatio fidelium, cui pro speciali di\
< obligantur clerici, qui mancipantur didum Deum ; sed quibuscumque dabatur
< vino ministerio, ad quæ laici nonoblirectione populi Judaici lex illa addita fuit.
gratia, dabatur propter Christum, et per
Lnde eodem tempore latius patebat Eccle­
j ganlur : similiter et religiosi ad quædam
fidem in eum. Et in hoc sensu dicitur
sia,quam lex; hæc enim solos Judæosobli­
â
j perfectionis opera obligantur ex sua
Joan. 1 : Lex par Moysem data est, gratia, joan.l.
gabat, ut ostendit Divus Thomas 1,2,quxst.
professione, ad quæ saeculares non obli- i et veritas per Jesum Christ um facta est. Et Ad]^om·
48, art. 4 et 5, illa vero extendebatur ad
« gantur. Et similiter ad quædam specialia
ad Rom. 10: Finis legis Christus ad justi­
omnes fideles, cujuscumque populi essent ;
« obligabatur populus ille, ad quæ alii
tiam omni credenti. Et Apocalyp. 13, Chris-Apoc.13.
aliqui enim extra illum populum, et du­
•i populi non obligabantur. Unde dicitur
tus dicitur, Agnus occisus ab origine mundi,
rante lege, fidem habuerunt, et salvati
i Deuter. 18 : Perfectus eris, et absque maquia ex tunc sanguis ejus habuit pro effectu
sunt, ut ex D. Dionys. cap. 9, Cœlest. Hie­
« cala coram Domino Deo tuo. »
hominum salutem, juxta illud Apost. ad
rarch. supponit, et tradit D. Thom. in hacD. "s.
Sensus vero testimoniorum, quæ ad suaRom. 3 : « Justitia Dei per fidem JesuAdBom<
2, 2, quxst. 2, art. 7 ad 3. Unde eliam
-a dendum antecedens allegantur, non est
« Christi in omnes, et super omnes, qui 3.
dato, disputationis gratia, sed minime con­
prædictam legem fuisse absolute malam,
« credunt in eum; non enim est distinctio;
& sed fuisse imperfectam comparatione legis I « omnes enim peccaverunt, et egent gloria
cesso antecedenti, adhuc non convinceret
objectio, quia eliam durante statu legis
a evangelicæ, ob plurimas hujus excellentias
a Dei. Justificati gratis per gratiam ipsius,
*£* supra illam, quas fuse recensent D. August.
scriptæ, Ecclesia Dei non convertebatur
« per redemptionem, quæ est in Christo
libris cil. D. Thom. 1, 2, q. 106 et 107, Lycum lege Mosaica, nec cum populo Judaeo­
« Jesu, quem proposuit Deus propitiatio­
rum; sed ultra illum extendebatur, et uni­
bn. ra in prxfalione ad novum Testament um, et
a nem per fidem in sanguine ipsius, ad os­
tatem habebat ex fide, non ex lege.
h». alii. Præcipuæ vero, et quæ ad consideraa tensionem justitiae suæ, propter remis­
Absolute tamen negatur antecedens, quia
j
tionem præsentem magis faciunt, sunt quod
« sionem præcedentium delictorum, etc. »
illa lex respiciebat Christum futurum, unfides certissima docet illam legem fuisse
Hinc fit, quod sacramenta novæ legis Ali»
diffe­
de illum per multiplices Sacramentorum,
pro eo tempore absolute bonam, et utilem. æ»
justificant ex opere operato, quod non renti?.'.
Tum quia ita passim docet Scriptura. Unde ka
et sacrificiorum figuras repraesentabat : lex
præstabant Sacramenta legis scriptæ. Cir­
vero evangelica habet Christum praesen­
cumcisio enim licet fuerit in ea lege,
Paulus ad Bum. ", ait : « Lex peccatum A.j
tamen ante illam data est, et solum
tem in manifestatione veritatis. Lex Evan­
« est ? Absit : sed peccatum non cognovi,Bca·'
gelica est finis Mosaicæ, et non e contra ;
parvulos sanctificabat ex opere opera­
« nisi per legem. » Et ibidem : « Itaque
:
unde Mosaica fuit temporalis, et nunc est
to , et per fidem ministri in Christum.
« lex sancta, et mandatum justum. » Et 1,
Unde Sacramenta veteris legis, licet vera
mortifera ; Evangelica vero semper dura­
ad Timoth. 1 : « Scimus autem, quia bona-G Ta
bit. Lex vetus plurima praecipiebat, unde
Sacramenta fuerint, dicuntur ad Galat. 4, Ad Gal.
« est lex, si quis ea legitime utatur. * Et adnoi.
egena, et infirma elementa. Hinc etiam fit, 4·
appellatur onus grave ; lex autem no\ a
Galat. 3 : « Itaque lex pædagogus noster S.1
quod licet ante adventum Christi Domini
pauciora imperat, et idcirco jugum suave
« fuit in Christo. » Tum quia ita diffinitor
io

W■·

•140

DE STATU RELIGIOSO.

fuerint plures justi, nihilominus videantur
pauci, et in determinato numero, compa­
ratione justorum legis Evangelicæ, ob
abundant iorem gratiam, quæ in ea ex præsentia Christi communicatur. Unde ApocaAp^ai. iyp y de Sanctis veleris Testamenti dici­
tur : α Audivi numerum signatorum cen« tum quadraginta quatuor millia ex omni
« tribu filiorum Israel. > Sed de justis
novi Testamenti subjungitur : α Vidi tur« bam magnam, quam dinumerare nemo
« poterat, ex omnibus gentibus, et tribu« bus. et populis, et linguis, stantes ante
« thronum. » Tandem hinc fit, quod justis
veteris Testamenti clausa fuerit junua re­
gni ccelorum, quam Christus sua morte, et
resurrectione aperuit Sanctis in lege gratiæ,
Ad Heb.juxta illud Apost. ad Hebræes 10 : « Ha20.
**
bentes itaque fratres fiduciam in introitu
Sanctorum in sanguine Christi, quam
« initiavit nobis viam novam, etc. »
Ex his satis constat ad singula tesQqoîîbveiu' tiraonia, Qu*n opus esset ea in particulari
repre- expendere. Sed primum recte explicat D.
bendi
videa­ Thom. 1, 2, quxst. 98, art. I ad 1, ubi
tur
juxta doctrinam proxime traditam, inquit :
D. Tho.
« Dicendum quod Dominus loquitur ibi
de præceptis cæremonialibus, quæ qui­
« dem dicuntur non bona, quia gratiam
<r non conferebant, per quam homines a
peccato mundantur; cum tamen per hu­
a jusmodi se peccatores ostenderent. Unde
a signanter dicitur : et judicia, in quibus
non vivent, idest, per quæ vitam gratiæ
obtinere non possunt. » Secundum expo­
nit ibidem in respons. ad 3, his verbis :
a Dicendum quod jugum legis servari non
« poterat sine gratia adjuvante, quam lex
< non dabat. Dicitur enim ad Rom. 9 :
« Non est volentis, nec currentis, scilicet
a velle, et currere in præceptis Dei. Unde
a in Ps. 118, dicitur : Viam mandatorum
a cucurri, cum dilastati cor meum, scilicet
a per donum gratiæ, et charitatis. » In
tertio testimonio per culpam non significa­
tur malitia, sed insufficientia ad salutem,
et imperfectio comparatione ad legem
Evangelicam : quia antiqua lex præcipiebat, et quidem plurima; erant quippe in ea
lege trecenta sexaginta quinque præcepta
affirmativa, et sexcenta, et tredecim præD.Ang. cepta negativa, ut merito D. August, ser­
mone 9, de verbis Domini, eam vocaverit
sarcinam innumerabilium prxceptorum. Et
tamen prædicta lex ex se non habebat, nec
dabat gratiam ad servandum præcepta re-

quisitam ; sed quotquot justificabantur,
gratiam recipiebant per fidem in Christum,
quam gratiam importat ipse status legis
Evangelicæ. Unde D. Thom. explicans
Apostolum ibidem led. 2, parum a princi­
pio, ait : « Probat quod illud Testamen­
« tum, cujus Christus mediator est, melius
est, et facit talem rationem. Si primum
a testamentum non habuisset culpam, non
quærerelur aliud ad corrigendum defec­
« tum ipsius, etc. Sed contra ad Rom. 7,
dicitur: Lex ergo peccatum ? Absit. Ergo
It male dicit, quod non vacat a culpa. Res­
pondeo dicendum, quod aliquid potest
convenire legi dupliciter : vel secundum
se, et sic erat bona : vel ratione illorum,
a quibus data est, et sic dicitur habere cul­
« pam (hoc est defectum) propter duo.
« Primo, quia non dabat virtutem ad pur­
« gandum commissa. Secundo, quia non
a dabat gratiam adjutricem ad vitandum
peccata, sed ad cognoscendum tantum,
i
« etc. »
8. Ad secundam objectionem constat ex^-j,
hactenus dictis; nam proprium servorum
est onerari præceptis, et urgeri timore
pœnæ; ad filios autem pertinet moneri
amore, aut timore casto. Et propterea lex
vetus, quæ tanta praecipiebat, et tot pcenas
comminabatur, dicitur lex servitutis; lex
vero Evangelica, quæ ex vi sui status ob
praesentiam Christi habet gratiam, ut
amore operemur, dicitur lex filiorum.
Unde qui sub illa lege erant, quantum erat
ex vi illius, appellabantur servi ; qui vero
sub hac lege sunt, quantum ex vi illius est,
vocantur filii. Quæ est communis inter­
pretatio Doctorum. Observat autem D.
Thom. ad locum Pauli, lect. 3, circa finem :d. TM
it Non autem hoc dicitur, quasi sit alius,
a et alius spiritus ; sed quia idem est spi­
a ritus sanctus, qui in quibusdam facit ti­
« merem servilem quasi imperfectum, in
« aliis autem facit amorem quasi quoddam
a perfectum.»
Diximus, quantum erat, et quantum est
ex i:i prxdidarum legum ; nam ut advertit
Tenas super Epist. ad Ilebr. cap. 8, diffi­ raii
cult. 2, numero 9, differentia inter prædictas leges non tam ad differentes temporis
durationes, quam ad diversitatem perfi­
ciendi revocanda est. Unde quotquot a
principio mundi usque ad mortem Christi
sancte vixerunt, pertinent in spiritu, el
secundum internam gratiæ dispositio­
nem ad testamentum novum, et appellandi
sunt

DISP. Ill, DUB. I.
I sunlfilii ; qui autem hoc tempore non ita i
I w gerunt, videntur secundum modum so
I habendi (licet non secundum statum), per| tineread testamentum vetus, et vocandi
j sunt servi. Quam doctrinam tradunt D.
| w August, lib. 3, contra duas episl. Pelagian,
cap. 1, el D. Thom. 1, 2, quxst. 107, art.
I, ubi explicat proprias rationes ulriusque
legis.était :« Fuerunt tamen aliqui in I
« statu veteris Testamenti habentes chari< talem, et gratiam Spiritus sancti, qui
»
« principaliter expectabanl promissiones
< spirituales, et æternas ; et secundum hoc
« pertinebant ad legem novam. Similiter
< etiam in novo Testamento sunt aliqui
« carnales nondum pertingentes ad perfec1 tionem novæ legis. »
v-i 9. Ad tertiam objectionem negamus
^consequentiam, quoniam unio Eeclesiæ
*■ cum Christo Domino, tanquam cum funda­
mento, capite, et sponso fit per fidem illius;
hæc enim est forma, perquam Ecclesia in I
esse unius Eeclesiæ constituitur, ut supra
explicuimus a num. 2. Fides autem potest
respicere Christum, sive sit futurus, sive
præseus : unde potest eodem modo Eccle­
siam cum Christo unire, quamvis in natu­
ralibus ædificium supponat tempore funda­
I
mentum, et detur coexistentia inter caput,
et membra, atque inter sponsum, et spon-a5sam. Quocirca omnes qui in quolibet tempore in Christum crediderunt, ad Ecclesiam
ia spectarunt, potueruntque per Christum
vitam graliæ participare, et plures illam
consequuti sunt. Quam doctrinam optime
: Ώο tradit D. Thom. 3 part. q. G, art. 3, ubi
eandem fere difficultatem proponit, et di­
luit his verbis : « Ad 3 dicendum, quod
1 de plenitudine Christi omnes homines
< accipiunt secundum fidem, quam habent
* in ipsum ; dicitur enim ad Rom. 3, quod
1 justitia Dei est per fidem .lesu Christi in
« omnes, qui credunt in ipsum. Sicut au« tem nos in ipsum credimus ut jam na« tum, ita antiqui crediderunt in ipsum
< ut in nasciturum : habentes enim eun< dem spiritum fidei credimus, ul dicitur
• 2, ad Corinth. 4. Habet autem fides, quæ
« est in Christum, virtutem justificandi
« ex proposito gratiæ Dei, secundum illud
ad Rom. 4: Ei qui non operatur, credenti
autem in eum, qui justificat impium,
fides reputatur ad justitiam secundum
propositum gratiæ Dei. Unde quia hoc
propositum est æternum, nihil prohibet
per fidem Jesu Christi aliquos justificari,
Salmant. Curs, theolog. torn. XII.

441

« (diam antequam ejus anima esset plena
« gratia, et veritate. » Et in eadem 3 part,
quxst. 68, art. 1 ad I, ait :« Dicendum
a quod nunquarn homines potuerunt sal­
a vari, etiam ante Christi adventum, nisi
« fuerint membra Christi; quia, ut dicitur
a Act. 4, non est aliud nomen datum ho­
a minibus, in quo oporteat non salvos
a fieri ; sed ante adventum Christi homi­
a nes Chrisio incorporabantur per fidem
a futuri adventus, cujus fidei signaculum
u erat circumcisio, ut Apost. dicit ad Rom.
a 4. Ante vero quam circumcisio institue­
a retur, sola fide (ut Gregor, dicit), cum
a sacrificiorum oblatione, quibus suam fi­
« dem antiqui Patres profitebantur, homi­
« nes Christo incorporabantur. » Et 1, 2, JüSÜ
sole su­
quxst. 106, ari. 2 ad 3, ait : « Illi qui in,^^'
« veteri Testamento Deo fuerunt accepti P*
« per fidem, secundum hoc ad novum Tes-Huun« tamentum pertinebant; non enim justia ficabantur, nisi per fidem Christi, quiCbnsto.
« est author novi Testamenti. Unde et de
a Moyse dicit Apost. ad Hebræos 11, quod
« majores divitias æstimabat thesauris
a Ægyptiorum improprium Christi. » Et
in 4, dist. 27, quxst. 3, artic. 1, quxst. 3,
refellens quosdam qui Synagogam Christi
concubinam appellarunt, inquit : α Sed
« hoc est valde absurdum, quia sicut est
« una fides antiquorum, et modernorum,
« ita una Ecclesia : unde illi qui tempore
« Synagogæ Deo serviebant, ad unitatem
Eeclesiæ, in qua Deo servimus, pertine­
« bant. Et præterea hoc est expresse con­
« tra id, quod habetur Hierem. 3, Ezech.
« 16, et Oseæ 2, ubi expresse fit mentio
« de desponsatione Synagogæ : unde nen
« fuit sicut concubina, sed sicut uxor. »
Eandem doctrinam tradit 1, 2, quxst. 106,
art. 1, in corp, et ad 3, et 2, 2, quxst. 2,
art. 2 ad 3, et 3 part, quxst. 8, art. 3 ad
3, et super ad Ephes. 2, led, 5 et 6, et alibi
passim. Quibus consonat celebris sententia
Eusebii lib. 2 llistof. cap. 1, ubi agens dc Euiib.
justis, qui tempus legis Evangelicæ præcesserunt, affirmat : « Eos si non nomine, re­
a bus tamen, et religione Christianos
« fuisse, si quis dicat, non mihi videtur
a errare. » Et paulo post subdit : « Et ideo
a non novella, neque peregrina est Chris­
<( tianorum religio, et nuper exorta; sed
« si fas est libere judicare quod verum est,
a prima omnium, atque ex ipsa simul
« mundi origine, ac nativitate descendens,
a eodem Christo Deo, Doctore, el Institu29

1

4

,H·

*

■X
Λ
T»

DE STATU RELIGIOSO,

DISP. Ill, DUB. I.

quia ad illa, quæ præcipiuntur, ligatur
« lore jam inde ab initio speciem, for« Quanto tempore hæres parvulus est, non
l.orao nntecedenter ad votum. « Illud, »
e mamque suscipiens. » Et similiter loa differt a servo, cum sit dominus omnium,
0;i.· .‘«^quuntiiT Origen, tom. 2, comm, in Joan.
inquit, « quod neque cadit sub necessitate
sed sub tutoribus, et actoribus est usque
« ad præfinitum tempus a paire. n
, absoluta, neque sub necessitate finis,
Na.-'.nx.fh <· rogor. Nazianz. orat, de Muchab. D.
Chrysost. hom. 25, in Genes, et homil. 3 de
;
omnino est voluntarium ; et ideo hoc
I « propriissime cadit sub voto. Hoc autem
D. Atu· patientia Job, D. Hieronym. prooemio in
§ Π.
Jeremiam, et epist. ad Demetriadem, D.
.dicitur esse majus bonum in compara­
August, epist. 49 et 89, et alii.
tione ad bonum, quod communiter est
liesolutio dubii duabus assertionibus expli­
Pfiemis- it). Hæc paulo fusius prænotaio oportuit,
de necessitate salutis ; et ideo proprie locatur.
««open- tum ad legitimam intelligentiamejus, quod
< quendo votum dicitur esse de meliori
d:um. in titulo dubii supponitur : tum quia ad
11. His necessario praemissis, ut ad deci-q^
i bonum. » Hac praecisa notitia consilii, et
hæc principia opus erit in discursu dispu­
sionem dubii accedamus, oportet breviter
voti supposita.
explicare proprias rationes consilii, el voti, 1
tationis non semel recurrere. Ex eis vero
*** 12. Dicendum est primo , nonnullos in
constat, veram Ecclesiam in coepisse ante
Est ergo consilium (quantum ad præsentem
» Ecclesia ante statum, et tempus Evangelicæ
statum et tempus legis Evangelicæ, ut sta­
considerationem spectat), opus bonum,
legis observasse aliqua consilia Evangelica.
tuimus num. 2 et 3. Constat etiam, in Ec­
quod cum ad salutem consequendam neces­
Conclusio non determinat,qualiave consilia
clesia ante prædictum tempus fuisse homi­
sarium non sit, tamen ad majorem perfec­
^eo tempore fuerint observata. Et in hoc
nes justos habentes gratiam adoptionis
tionem confert : et propterea a Christo
sensu probatur evidenter ex Scriptura ;
filiorum, fidem, spem, et charitatem, reliDomino proponitur, et consulitur. Unde
namcontinua,et assidua oratio nonestpræquosque habitus supernaturales, quibus
præcipua differentia inter præcepta, et
ceptum, sed consilium Evangelicum , ut
justi in statu Evangelicæ legis exornantur,
consilia in eo sita est, quod præcepta obli­
communiter tradunt Doctores explicantes
ut explicuimus num. 5. Constat præterea,
gant ad observationem, et sunt de mediis
i!·-verba Christi Domini Luc. 18 : Oportet semhomines veteris legis nullum donum su­
necessariis ad salutem ; consilia vero non
Ά':1 per orare ; et videri potest apud Suarez
pernatural habuisse, nisi dependenter a
obligant, sed in hominis arbitrio relin­
loin. 2, de Delig. lib. 1, cap. 30, num. 2.
Christo Domino, cui tanquam membra in­
quuntur ut simpliciter non necessaria ad
Aliqui autem ante statum legis Evangelicæ
corporabantur per fidem in ipsum, et con­
substantiam justitiæ, sed tanquam utilia
observarunt hoc consilium, ut David testa­
sequenter Christum Dominum esse causam,
ad majorem perfectionem. Ita desumitur
tur de seipso Psalm. 118: Quomodo dilexi
fundamentum, et authorem cujuscumque
ex D. Thom. 1, 2, iq. J08, art. 4, el facilep.na. ■
ligem tuam, Domine : lota die meditatio mea
perfectionis supernaturalis, quæ fuerit in
constater Apost. 2, ad Corinth. Ί, ubi agensAdC«.
M/. Psalm. 87 : Mane oratio mea prxveniet
antiquis patribus ante ipsius adventum, et
de ccelibatu, inquit : De virginibusprxcep- '■
fe. Psalm. 33 : Benedicam Dominum inomtempus Evangelicæ legis, ut num. 9 decla­
tum Domini non habeo, consilium autem do,
ni tempore. Psalm. 54 : Vespere, et mane, et
ravimus. Constat deinde, Ecclesiam ha­
tanquam misericordiam consequulus a Do­
meridie narrabo, et annunciabo, et exaudiet
buisse diversos status, et tandem nunc ha­
mino, ut sim fidelis. Unde D. Ambros. lib.v.ld.
cocem meam; et alibi frequenter. Et de An­
bere statum perfectissimum legis Evange­
de Viduis, ait : Consilium invitat volunta­
na prophetissa filia Phanuel, quæ longo
licæ, in cujas comparatione status legis
rios, prxceptum vero adstringit etiam invi­
tempore præcessit statum legis Evangelicæ,
veteris appellatur imperfectus, ob ea quæ
tos. Ubiprxceptum est, ibi lex : ubi consilium,
vl r®fert Lucas cap. 2 : « Hæc processerat in
a n 6, diximus. Denique constat, prædictos
ibi gratia. Et D. Hieronym. lib. 1, adversus^^
diebus multis et vixerat cum viro suo
status non variare essentialiter Ecclesiam,
Jovinian. inquit : Ubi consilium datur, of­
annis septem a virginitate sua. Et hæc
quia sicut idem homo prius est infans, et
ferentis arbitrium est; ubi prxceptum, neces­
« vidua usque ad annos octoginta quatuor,
deinde vir cum sola variatione statuum
sitas servientis : sed majoris est mercedis,
* quæ non discedebat a templo, jejuniis, et
secundum esse minus, et magis perfectum
quod non cogitur, el offertur. Videatur Bel-Btte
1 obsecrationibus serviensdieacnocte.» Siintra eandem speciem ; ita etiam Ecclesia,
larm. lib. de Monach. cap. Ί, ubi hanc dif­
militercontemptusdivitiaruinest consilium
ut supra fuse explicuimus. Quo exemplo
ferentiam magis expendit.
Evangelicum, juxta illud Christi Domini,
η.Τ' λ utitur Apostolus, ut exponit D. Thom. 1, 2,
Votum autem est promissio facia Deo, utQriis! 121
I. Matth. 10: Nolite possidere aurum, neque
q. 106, art. 3, ubi explicans quare lex
tradit D. Thom. 2, 2, quxst. 88, ari. 1, TOta j
argentum. Ubi Doctores communiter reco­
Evangelica data non fuerit a principio
cum sequent, et insinuatur Eccles. 5, illisEwlesl
gnoscunt non præceplum, sed consilium.
mundi, ait : « Non enim aliquid ad per­
verbis : Si quid vovisti Deo, ne moreris red­
Et tamen aliqui ante legis Evangelicæ tem« fectum adducitur statum a principio, sed
dere, displicet enim Deo infidelis, el stulta
pushocconsilium observarunt,illi videlicet,
« quodam temporali successionis ordine,
de quibus Apost. ad Ilebrxos 11, inquit :
promissio. .Materia autem voti, seu res pro­
« sicut aliquis prius fuit puer, et postmoCircuierunt in melotis, in pellibus caprinis,
missa debet esse determinate bona, imo
« dum vir. Et hanc rationem assignat
egentes, etc. Idem potest demonstrari in
melior quam ejus oppositum, saltem res­
a Apost. ad Galat. 3. Lex pædagogus noster
eleemosyna, jejunio,beneficientia erga ini­
pectu promittentis, ut declarat S. Doctor
a fuit in Christo, ut ex fide justificemur :
micos, et aliis virtutum operibus, quæ cer­
loco cit. art. 2. Ubi etiam addit, votum per
σ at ubi venit fides, jam non sumns sub
tum est justos aliquos ante statum legis
se, et communiter loquendo, esse de his,
a pædagogo. » Et similiter super ad Ga­
Evangelicæ exercuisse, ut ex Scriptura li­
quæ cadunt sub consilio, non sub præcepto,
lat. cap. 4, lect. I, exponit illud Apost.
quet ; et nihilominus non semper illa exercujusmodi sunt opera supererogationis ;
quia

443

cebant obligati praecepto, sed moti ab Spi­
ritu sancto ad excquendum consilia, et
faciendum supererogationis opera, quibus
perfectam justitiam nanciscerentur. Sed
quia hoc magis constabit ubi egerimus de
tribus præcipuis consiliis Evangelicis, obedientia videlicet, castitate, et paupertate,
hic supersedere oportet.
13. Dicendum est secundo, nonnullos in seoraEcclesia ante statum legis Evangelicæ fe- Mnctucisse aliqua vota. Conclusio non determinat siaquæ vota fuerint. Et in hoc sensu est de Fondafide, quia sic palam docet Scriptura, Ge-,bCnllim*
nes. 28 : Jacob vovit votum dicens, si fuerit Gc^Deus'mecum. etc.Psalm. 21, inquit David :
Vota mea Domino reddam. De Jephte dicitur
Judic. 11 : Fecit sicut voverat. De filiis Jodie.
Israel dicitur 2, Paralip. 31 : Obtulerunt panup,
quæ voverant Domino Deo suo. De Asa Rege 31.
dicitur 3, Reg. 15, intulisse in templum, 3.RCÇ.
quæ pater suus voverat in domum Domini, 15.
aurum, et argentum, et alibi passim.
Confirmatur, quia Deus in lege scripta Roboraior.
hortabatur homines ad vovendum, ut patet
Levit. 27, η. I, et Numeror. 30, num. 3, et LeviL
27.
Deuteron. 12, numero 11, et cap. 23, nu­ Nu mer.
30.
mero 18, et Psalm . Ίο, ibi : Vovete, et red­. Dealer.
dite Domino Deo vestro munera / ergo aliqui 12.
Psalnr.
viri justi illius temporis, qui Dei volunta­ 75tem adimplere, et in justitia proficere sata­
gebant, nonnulla vota fecerunt. Præsertim
cum ratio naturalis fide illustrata haud dif­
ficulter cognoscat votum esse actum religio­
nis, quo Deum supremum Dominum, ac
omni obsequio dignum veneramur, et ad
opera, quibus colitur, fortius adstringimur.
Adde Scripturam plurimum commen-Fulcitur
dare vota Nazaræorum, de quibus Numer.
6, et Threnor. 4. Unde Abulensisadloc. ci-excnp»
tat. Num. quæst. 20, inquit : « Expressit
« ergo Deus hic de statu Nazaræorum, qui
« erat quidam modus specialis adhæreudi
« Deo ; et tamen non posuit sub præcepto,
a sed reliquit tanquam consilium omnibus
« volentibus sequi ; sic enim et in lege
a Evangelica est. Nam licet ista, sil lex per« Tectionis, tamen non obligat hominem
« ad omnem perfectionem, n Et quxst. se­
quenti resolvit : « Si non essent alicujus
« meriti in hac observatione, nec Scriptura
« laudaret illos, nec Deus jussisset aliquid
« laboriosæ observationis, et nullius utili« tatis. Erat igitur magni meriti in veteri
« Testamento observare votum Nazaræo« rum,sicut nunc in novo Testamento magni
« meriti est observare consilia Evangelica

» ;

. »

444

DE STATU RELIGIOSO.

14. Adversus has conclusiones non repe­
timus sententiam, quæ probetur Authoribus. Scriptura enim tam evidenter docet
fuisse in veteri lege aliqua vota (et inde
etiam fit fuisse consilia aliqua, eum vovere
non sit opus præcepti, sed consilii), ut vel
nostri temporis haeretici, qui omnia vota
pro præsenti statu aversantur, palam con­
cedant ea fuisse in veteri Testamento, sed
pertinuisse ad ceremonias Judaicas, et cum
eis cessasse in lege Evangelica. Ita Petrus
yàti Martyr in lib. de votis et cx libatu. quem rera>. fellit Bellarm. lib. de Monach.cap. 17 et 18,
ubi bene observat ritum vovendi in anti­
qua lege non spectasse ad ceremonias, sed
ad documenta moralia, quæ in lege Evan­
gelica perseverant : concedit tamen, nomen
voti non reperiri in novo Testamento, nisi
.ldor.21, ubi in sermo fit de votis Judaicis;
reperiri autem rem per illud nomen signifi1Ί,
catam. Sunt tamen contra nostras asser­
it ’ ’■- tiones aliquæ difficultates, quas oportet diluere
srrjiU- lueie.
Oppones ergo primo, quia vota, et consilia sunt opera perfectionis : Sed nihil ad
·’* ·?<■/ P^fectum adduci! lex, ut dicitur ad Hebrxos
ÎÏ " 7 : ergo vota, et consilia, nec facta, nec
observata sunt in veteri lege. Et confirma­
tur, quia unumquodque ita se habet ad ope­
rari, sicut ad esse : sed antiqui erant in
statu imperfecto : ergo operati sunt imper­
fecte, atque ideo non feceruiit opera perfec­
tionis, cujusmodi sunt vota, et alia consilia.
\
-Secundo, quia Apostolus loquens de antiC quis Patribus, 1 ad Corinth. 10, affirmat,
quod omnia in figura contingebant illis. Ergo
eorum opera, quantumvis magna videan­
tur, non erant vera virtutis opera, vera
consilia, aut vota ; sed umbra quædam. et
*·'' figura istarum rerum. Tertio, quia principiatum nequit antecedere suum princi­
pium : sed Christus Dominus est prin­
cipium, et author consiliorum Evangelicorum, quæ nobis proposuit in lege Evange­
lica : eigo nemo observavit aliqua ex his
consiliis ante prædictæ legis statum.
15. Sed hæc parum urgent, et facile exl'
pediunturjuxta dicta § priced. Aliud enim
est, quod antiqui aliquas perfectiones ordi- nis supernaturalis habuerint durante lege,
aut tempore legis; aliud vero, quod illas
habuerint ex vi legis. Hoc ultimum, quod
præcise impugnant propositæ objectiones,
non affirmamus, sed potius dicimus, legem
illam in vi legis, et secundum id, quod ra­
tione sui status afferebat, non habuisse vim

f

DISP. III, DUB. I.

4i.>

internam dispositionem, propterea quan- I lam docet Scriptura. Nec locus Apostoli,
justificandi, nec homines promovendi ad
i
diu in peccato sunt, valde imperfecte ope- I unde inepte illud consequens colligitur, id
perfectionem ; quia prædicta lex praecipie|
bat quidem, prohibebat, aut etiam cousuI
ranturiergo licet justi antiqui habuerint
ullo modo insinuat : tum quia optime colebat ; sed non præslabat gratiam, et vires,
|
vsso imperfectum quoad statum legis; ta­
hæret, quod opera patrum antiquorum fue­
quibus homines sibi jussa, ac proposita
men quia habebant esse perfectum secun­
rint figura repræsentans ea, quæ fiunt in
exequerenlur. Verum enimvero, hac imI
dum internam dispositionem gratiæ sanc­
novo Testamento, et quod nihilominus
perfectione ex parte legis durante, Deusto*!
tificantis, efficiebant aliqua saltem opera
fuerint in se vera virtutum opera, vera
m isericorditer quos volebat,ad fidemChristiccii 1
perfecta ; unumquodque enim sicut se habet
consilia, et vera vota. Sicut in eodem sensu
saltem implicitam vocabat, illosque eidem
j
ad esse, ita ad operari, l’ræsertim quia si
potest dici, quod sanctitas antiquorum fue­
communi Salvatori tanquam membra ca- t· I
gratia justificans est fons aquæ salientis in
rit figura repræsentans sanctitatem justo­
piti incorporabat, et ad justitiam, perfee-^ ;
vitam aeternam, inclinatque per modum
rum in lege gratiæ ; et tamen sanctitas an­
tionemque promovebat. Unde fide certam
1
naturæ ad omnia virtutum opera, inter
tiquorum fuit absque dubio vera sanctitas
est. aliquos Sanctos, et perfectos fuisse, ut
I
quæ recensentur vota, et consilia ; nulla
per internam gratiam adoptionis, ejusdemconstat ex dictis num. 5. Qui proinde seI
apparet difficultas, aut dissonantia in eo,
que speciei cum gratia præsentis status, ut
eundum suam veram, et internam justi- I
quod justi antiqui (maxime illi, qui insigni
num. 5 vidimus. Ecclesia etiam existons
tiam, si non secundum externos ritus,
I
gratia ornabantur, juxta dicta num. 5)
sub statu legis scriptæ repræsentavit seip­
spectant ad corpus mysticum Christi, hoc
I
nonnulla vota fecerint, aliquaque consilia I sam ut exislentem in statu legis Evangeliest, Ecclesiam Catholicam, et ad legem
I
observaverint. Quinimo oppositum foret I cæ : quo non obstante fuit vera Ecclesia,
Evangelicam, ut num. 9 vidimus. Et hinc
contra suavem, et connaturalem Dei proimo eadem substantialiter cum Ecclesia
facile constat ad primam objectionem; nam
I
i u·. videnliam ; nam ut egregie docet D. Thom.
quæ nunc est, ut constat ex dictis num. 3 cl Qu?'”'*
in illo testimonio Apostoli, Nihil ad perfec­
1.2, q. 110, art. 2 :« Non est conveniens,
9. Tum etiam, quia iit recte vidit vasquez.iiraiitnr
tum adducit lex, sermo est formalis, signi« quod Deus minus provideat his, quos di­
1 p. disp. 14, cap. G, sensus Apostoli ineo
ficatque non fuisse perfectionem ex vi le­
ligit ad supernaturale bonum habendum,
loco non est omnia, quæ ibi refert, et in
gis ; sed non negat, quod tempore legis
quam creaturis, quas diligit ad bonum
veteri lege acciderunt, fuisse -meras um­
fuerit aliqua perfectio. Addimus per ly
naturale habendum. Creaturis autem
bras, aut figuras ; sed Hebræos nobis datos
perfectum, posse satis convenienter signi­
naturalibus sic providet, ut non solum
fuisse in exemplum, ut ex eorum punitione
ficari aeternam beatitudinem, seu coelestem
• moveat eas ad actus naturales, sed etiam
discamus vitare peccata. Quod satis liquet
patriam, juxta illud ejusdem Apost. 2, ad
J
(t largiatur eis formas, et virtutes quas­
ex integra lectione textus, qui ita se habet :
Corinth. 13 : Cum venerit quod perfectum est, AJC« I
dam, quæ sunt principia actuum, ut se­
« Hæc autem in figura facta sunt nostri, ut
evacuabitur quod ex parte est. In statu autem 11 |
·( cundum seipsas inclinentur ad hujusmodi
« non simus concupiscentes malorum, sicut
veteris legis non adducebantur justi ad hoc
motus. Et sic motus, quibus a Deo mo­
« el illi concupierunt ; neque idololatræ
perfectum, quia januam coelorum primus
ventur, fiunt creaturis connalurales, et
« efficiamini, sicut quidam ex ipsis : quem­
aperuit, ingressusque est Christus Dominus
faciles, secundum illud Sapient. 8 : Et
« admodum scriptum est : Sedit populus
secum captivam ducens illorum Sanctorum
disponit omnia suaviter. Multo magis
« manducare, et bibere, et surrexerunt lu­
captivitatem.
• illis, quos movet ad consequendum bo­
« dere. Nec fornicemur, sicut quidam ex
Ad confirmationem respondemus, quodte»
cr num supernaturale æternum, infundit
« ipsis fornicati sunt, et ceciderunt una die
i
operari sequitur ad esse intrinsecum, c-tu:^
v aliquas formas, seu qualitates superna« viginti tria millia. Neque lentemus
formale, potius quam ad esse quasi intrin« tarales, secundum quas suaviter, et
α Christum, sicut quidam eorum lentave­
secæ habitudinis ad legem, vel statum. An­
prompte ab ipso moventur ad bonum
« runt, et a serpentibus perierunt. Neque
tiqui autem justi, licet habuerint esse im­
1 æternum consequendum. » Et hujusmodi
« murmuraveritis, sicut quidam eorum
perfectum quasi extrinsecæ habitudinis ad
præcipue forma est gratia sanctificans, quæ
« murmuraverunt, et perierunt ab exter­
statum legis, in qua vivebant ; nihilominus
Patribus antiquis etiam dabatur, et proinde
« minatore, Hæc autem omnia in figura
habebant esse intrinsecum, et formale per
non debuit esse in eisdem otiosa, sed exer­
« contingebant illis, scripta sunt aulem ad
graiiam sanctificantem, quæ est participa­
cere virtutum opera, et quidem egregia in
« correptionem nostram, in quos fines sætio naturæ divinæ, radixque supernaturahis, quos Scriptura vocat perfectos.
« culorum devenerunt. » Ex quibus cons- p.ctorlium virtutum, et operationum. Sicut e
i,Ur 16. Ad secundam negamus consequentat, Apostolum eatenus dicere ea, quæ conconverso nunc Christiani peccatores habent
tiam, utpote manifeste hæreticam. et contigerunt in veteri Testamento, facta fuisse
W.
· i .· λ · â
1 .·
· XT
esse perfectum quasi extrinsecæ habitudi­
tra evidentia Scripluræ testimonia. Nam,
in figura, quatenus ex eis accipere possu­
nis ad statum perfectissimum legis Evan ut alia exempla omittamus, fides, et obemus exemplar, ut vitam recte formemus.
gelicæ;et tamen habent esse intrinsecum
dientia Abraham, patientia Job, mansue­
Unde magis roboratur doctrina supra tra­
valde imperfectum, cum sint aversi a Deo,
tudo Moysis, poenitentia David. Zelus Eliæ,
dita ; nam illa quæ Apostolus recenset, el
et in statu peccati. Unde vis confirmationisnrt»·
et fortitudo martyrum Machabæorum ne­
affirmat contigisse in figura, fuerunt vere,
retorquenda est : nam Christiani peccato- ***
queunt dici opera secundum extimam præ­
et propriissime peccata, neque id nisi stul­
res, licet modo habeant esse perfectum
cise figuram, et umbratenus virtuosa ; sed
tus negabit : ergo justorum præclara gesta,
quoad statum legis Evangelic®, nihilomi­
vere fuerunt insignes virtutis actus, ut paquæ in Scriptura referuntur, licet dicantur
nus quia habent esse imperfectum quoad
internam

■Λ

··:

■-1

rf,·

"
·
.* · Λ

n

I

/

446

DE STATU RELIGIOSO.

contigisse in figura, fuerunt vere, et proprie
opera virtutum, consilia, aut vota, prout
ipsa Scriptura significat.
Fit Miis
Ad tertiam objectionem constat ex dictis
lertti·
objec­ num. 9, qualiter ut Christus Dominus influat
tioni.
per modum principii, non requiritur quod
tempore præcedat principiatum ; influit
enim per fidem in ipsum, per quam ipsius
membra ei incorporantur : fides autem po­
test respicere Christum et præsentem, et
futurum, ut ibi explicuimus. Hac ratione
est caput et fundamentum Ecclesiæ, licet
hæc illum tempore praecesserit : est etiam
author gratiæ, quamvis hæc data fuerit jus­
tis ante ipsius adventum ; nam haec omnia
disponebat, et operabatur Deus propter
Christum, et mediante fide illius. Et eodem
modo fuit, et est author illorum votorum,
et consiliorum evangelicorum, quæ non­
nulli observarunt in veteri Testamento ;
quia illa observabant cum fide in Christum,
Cfcrisli et adjuti gratia, quam ipsis Deus propter
Christum dispensabat. Unde Christus Dosb,n· minus est quasi sol refulgens in medio an­
norum, et temporum, illuminans non so­
lum homines, quos post se habet, sed quos
habuit ante se, quamvis lucidiores gratiæ
radios ad posteriores diffundat, quia mys­
terium redemptionis ejus respiciunt præ­
sens, atque perfectum.
Adde omnes illos, qui ante statum Evan­
gelicæ legis consilia aliqua Evangelica, aut
vota observarunt, vel egregia alia virtutum
opera exercuerunt, se gessisse in hoc nego­
tio tamquam discipulos Christi Domini
respicientes illum ut doctorem,et authorem
illorum operum ; quia illustrati divina fide,
qua ipsi incorporabantur, cognoverunt eum
docturum, et consulturum fore prædicta
opera, volueruntque illa exeqm ut a tanto
doctore, et authore approbata : sicut proporlionabiliter se gesserunt Apostoli, qui
oculis, et auribus eamdemmet doctrinam a
Christo Domino præsenti perceperunt ; sup­
plebat enim fides in antiquis hujus præsentiæ defectum. Unde quatenus illo modo se
habuerunt, spectarunt ad evangelicam le­
gem, ut num. 8 e! 9 explicuimus, el possunt
viri Apostolici et Evangelici dici, eosque
Aio/sr. Ra appellant viri graves, ut Alcazar cap Λ1,
Apocal. vers. 3, ubi ait : « Vitæ evangelicæ
« exemplum in nullo alio Prophetarum ita
u exlat, atque eminet, ut in Elia, cujus
« vita non tam ex veteri Testamento Pro­
U phetam, quam ex novo virum plane
Apostolicum redolet. » Et similia de

·

DISP. Ill, DUB. II.

Hieremia, Isaia, l lisæo, et quibusdam valdenx t
Bellarminus lib. de Monach. cap. 5 ubi opperfectis proferunt Philastrius lib. de hires ***1
positam sententiam dicit esse Lutheri in
61, Gislerius in cap. 35 Hierem. el alii,
1
Epithalamio affirmantis Moysem præcepisse
Quae doctrina tantum abest, ut diminuat
omnibus Judæis matrimonium, ita ut nullo
perfectionem legis evangelicæ, quod eam
modo licuerit in veteri Testamento carere
potius exaggeret,cum illam asserat formam,
uxore. Cui Bellarmin. reponit : Quomodo
et normam perfectionis in antiquis justis
igitur Elias, Helisxus, 11 ieremias, Joannes
repertae, simulque explicet, qualiter influxus
Baptista uxoribus caruerunt ? Garnisse enim
Christi Domini in causando gratiam, el
probat Hieronymus lib. 1 contra Jovinianum.
gratiæ effectus (cujusmodi sunt vota, et con­
Sed Lutherus hoc præceptum non in divinis I
silia evangelica), non fuerit restrictus ad
litteris reperit, sed ex Rabinorum deliriis
posteriora tempora , sed universaliter se
sumpsit. Scotus in 4, disp. 30, quxst. 2, art.
extenderit ad sæcula anteriora, viros per­
to 1, Basilius Pontius lib. 1 de Malrim. cap.
fectos formando per modum fiuis, et exem­
19, num. 2, Medina, et Sylvius 3 p. quxst.
plaris.
28,art. 4, ubi Suarez disp. 6. sect. 1, VasI r&ei quez disp. 124, cap. 2, Michael de Medina
DUBIUM II.
I
de sac. Komin, cont. lib. 3, cap. 46 et alii
I ’ plures.
Utrum aliqui in Ecclesia ante legis evanye·
J tail· Probatur conclusio destruendo simul fun- I
licx statum fecerint votum castitatis.
damentum, quod pro parte contraria for­
mari posset; quoniam nullum præceptum,
Postquam ostendimus aliquos ante legis
vel naturale, vel positivum erat in veteri
evangelicæ tempus nonnulla consilia ob­
lege prohibens virginitatem, et obligans ad
servasse, votaquefecisse, non determinando
matrimonium :ergo in veteri lege non erat
eorum numerum, et qualitatem, oportet ut
prohibitum virginalem vitam ducere. Con­
ad magis specialem considerationem des­
sequentia est manifesta.et antecedens quoad
cendamus. Et primo occurrit consilium, et
primam partem facile ostenditur ; nam si
votum perpetuae castitatis, de qno plures ob
aliquod præceptum naturale daretur, maejus magnam difficultatem dubitaverunt.
xime illud Genes. 1 : Crescite, et multipli­
Sermo autem erit de hocvoto praecise quoad
camini, et replete terram : hoc autem (esto
speciem considerato ; quod enim aute sta­
sit præceptum naturale), non obligat sin­
tum legis Evangelicæ non habuerit eam
gula individua, alias nunc etiam obligaret :
solemnitatem,quam modo habet (undecum­
nec obligavit pro omni tempore, sed quous­
que proveniat), hic supponendum est:si­
que humanum genus esset sufficienter pro­
cut etiam, quod hoc dubium procedit facta
pagatum. Constat autem , quod tempore
sufficienti humani generis propagatione,
legis scriptae, et ante legis Evangelicæ sta­
sicut reipsa contigit longo tempore ante
lum jam humanum genus sufficienter pro­
legis Evangelicæ statum. Et cum non pauca
pagatum erat per infinitam hominum mul­
possint facilem hujus difficultatis decisio­
titudinem : ergo nullum præceptum natu­
nem impedire, curabimus quæ faciliora
rale erat, quod tunc singulos homines
sunt præmittere, ut ad punctum præcipuum
obligaret ad vacandum generationi.Unde D.
majori cum expeditione accedamus.
-~er Hieronymus hoc jaculum Joviniani elidens
lib. adversus eum, in principio, ait : « Ne« cesse fuit prius plantare silvam, et cres­
ti cere, ut esset quod postea posset excidi »
(utique status virginum), « simulque conProponuntur tres conclusiones ad principalem
« sideranda vis verbi, et replete terram :
resolutionem prxambulx.
« nuptiæ terram replent; virginitas para« disum. »
17. Dicendum est primo, in lege veteri, Phs
Secunla etiam antecedentis pars proba­
et ante statum legis Evangelicæ non fuisse &
tur explicando loca, quæ ex veteri lege
prohibitum observare castitatem, et coelipossunt opponi. Nam in primis illud Deubem vitam ducere. Ita D. Thom. in 4, dûi.D.îk
a«er. teron. 7 : Non erit apud te sterilis utriusque
33, q. 3, art. 2, ubi dicit : Non peccaturum,
I.
sexus, non importat præceptum, sed quan­
qui in lege Moysis servaret virginitatem,
dam benedictionem temporalem, ut liquet
postquam jam multiplicatum est genus huma­
ex verbis immediate sequentibus, neque in
num. Abulensis in cap. 38 Levit, qu.vsi.32.
Bellarminus

447

hominibus, neque in gregibus tuis : certum
quippe est, quod pecoribus nequit praecep­
tum imponi. Allegatur etiam illud Exod. exo«i.
23 : Aron erit infacunda, neque sterilis in Ά·
terra tua. Sed ista verba non important
præceplum, quia nec sterilitas potest pro­
hiberi, nec fcecunditas imperari ; cum non
proveniant ex hominis arbitrio, sed aliun­
de. Quocirca solum significant temporalem
quandam benedictionem, quam Deus conjugibus suam legem observantibus pro­
mittebat : quod magis liquet ex verbis im­
mediatis, Numerum dierum tuorum implebo,
ut significetur utrumque esse Dei benefi­
cium. Denique illud, quod ex cap. 25 Deu- D«“1·
1er. allegari solet, Maledicius qui non facit.
aut qui non suscitat semen in Israel, minime
probat. Tum quia prædicta verba non ha­
bentur in versione Septuaginta, nec in
editione vulgata, licet eadem, aut similia
soleant a Patribus referri, ut videre est
apud D. Hieronym. super cap. 56, Isai. et d. Hier.
D. August, lib. 14, contra Faustum, cap. D’A°8'
ult. Tum quia eo capite sermo est de susci­
tando semine fratris defuncti, qui est casus
singularis, ob speciale motivum. Imo vero
ad hoc non imponitur praeceptum fratri
viventi, sed jus dabatur viduæ, ut illum
invitaret, prius quam alteri nuberet, ut
exponit Vasquez disp. cit. cap. 34. Nullum Vasq.
ergo erat præceptum in veteri lege obligans
ad nuptias, aut prohibens coelibatum. Quæ
resolutio magis firmabitur ex dicendis pro
sequenti conclusione.
18. Nec illi contrarius est D. Thom. 3 p. Aperitor
i q. 28, art. 4 ad 1, ubi ait : « Dicendam. n*Tho.
« quod quia videbatur esse lege prohibitum
« non dare operam ad relinquendum seI « men super terram, ideo non simpliciter,
a etc. » Et similia habet in 4, dist. 30,
quxst. 2, art. 1, quxstiunc. 1 ad I, el libr.
3,contra gent. cap. 136 in fine. Non, inquam,
contradicit D. Thomas : quia illa verba, vi­
debatur esse lege prohibitum, non significant
præceptum, quod revera esset in lege ·, sed
quod adesse censeretur ex communiori ob­
servantium prædictam legem modo, et
processu ; coinmuniterenim multifaciebant
relinquere filios, ita ut vulgares sterilita­
tem velut quandam maledictionem reputa­
rent. Cæterum S. Doctor nostram, et com­
munem sententiam approbat loco num. 17
cit. cujus aliqua verba ibi dedimus, sed in­
teger textus ita habet : « Medium virtu« tum accipitur secundum proportionem
« circumstantiarum ad rationem ; el quia

44S

DK STATU RELIGIOSO.

« tempus est una de circumstantiis, non
« est inconveniens aliquid esse illicitum
e uno tempore, quod est licitum, et stu« diosum, si in alio tempore fiat. Et ideo si
σ in tempore, in quo Deus ad mulliplica« tionem generis humani, vel cultus divini
« insistere volebat operi conjugali, aliquis
« proprio motu meor ruptionem servasset,
« a crimine non excusaretur. Sed postea
« facta multiplicatione generis humani, et
α locupletato satis divino cultu, certe non
« peccasset virginitatem servans vel in lege
« Moysis, vel in statu naturæ integra» : nec
« fecisset contra praeceptum, quia mulli1 plicatio poterat fieri per alios ; sed supra
« praeceptum. » Et conformiter ad hanc
doctrinam in eodem -1, dist. 49, quxst. 5,
art. 3. qurstiunc. 1 ad 1. affirmat, quod eo
tempore, in quo populus Dei propagandus
erat, non erat omnino laudabile abstinere,
α nec tali proposito speciale præmium
a redderetur, nisi ex divino processisset
« instinctu, ut ere litur de Hieremia. et de
« Helia. quorum conjugia non legunAdhlbita < tur. » Et quod hæc fuerit propria S.
Ccjio Doctoris sententia, convincitur signo mofoldiur. raliter evidenti, quia fidelissimi D. Thomæ
discipuli Solus. Medina. Nazarius. Gravina,
crvîn el a ** nostrdID assertionem docent : quod
Ferrer, non facerent, si esset contra Angelicum
Præceptorem. Nec contemnenda est inter­
pretatio Ferrariensis, qui loco citato ex lib.
3, contra Gentes, diversa Divi Thomæ tes­
timonia conciliat hoc modo : < Responde« tur, quod de tempore magis Moysis du« pliciler loqui possimus, aut scii icet quan« tum ad tempus sequens sufficientem
« multiplicationem fidelium, aut quantum
« ad tempus in quo necesse erat multipli­
ci cari fideles per carnalem generationem,
e nondum facta sufficienti multiplicatione
« colentium Deum. Primo modo intelligiα tur. quod dicitur in -I. Sent. Unde ait
α ibidem, quod fact i multiplicatione colen« tium Deum sufficienti, non peccasset vir<i ginitatein servans, etiam tempore Moy« sis. Secundo modo intelligitur, quoddi« cilur hoc loco. Unde et hic ait, quod non
u expediebat ab actu generationis absti« nere, quando necessaria erat multipli—
« catio generationis propter paucitatem fi« delis populi.ut fuit in veteri Testamento :
« intellige quantum ad aliquod tempus ve« teris Testamenti. »
Secunda
19. Dicendum est secundo, aliquos in
veteri Testamento, sive ante legis Evange-

lie® statum observasse castitatem, et viI
xisse in caelibatu. Sic docent omnes fere
Authores num. 17 relati, qui assertionem
ibi propositam communiter confirmant
exemplo sanctorum virorum, qui in Testa­
mento veteri castitatem custodierunt : et de
Elia, et Hieremia expresse affirmat D. Tho­
mas, ut vidimus num. procedenti. Conclu-Fs^·
sio hæc a fortiori constabit ex infra dicendis n. 22, nunc vero breviter probatur testi­
moniis Sanctorum Patrum , et gravium
Doctorum ; nam D. Hieronym. in epist. adt>.11»
Eustochium. ait : Virgo Elias, virgo Eli-^/
sxus, virgines [ilii Prophetarum.O. Epiphan.
in lib. sive sermone Ancoratus, ait: i Elias
« erat in virginitate, ut prærogativa virgi« nitatis immortalitatem prædicaret mun« do. » D. Ambros. lib. 1, de Virg. circaD.Asi
initium : « Dicet aliquis : Sed etiam Elias
« nullius corporei coitus fuisse permixtus
α cupiditatibus invenitur. Ideo ergo curru
« raptus ad cœlum, etc. » D. Joannes Chry-D.Ory
sostomus lib. de virginit. cap. 79, ait:
Etenim qua re, sodes, ab Angelis diffe­
rebant Elias, Elisæus, Joannes, germanid.Joh.
« hi virginitatis amatores? Nulla nisi quod
« mortali natura erant obstricti. Cætera si
quis accurate inquirat, nihilo iis deterius
effectos inveniet. » D. Joannes Damas-pj^i..
cenus lib. 4, de fide, cap.
inquit : α Elias
denique ille ignem spirans auriga, ac
cœlipeta, an non coelibatum amplexus
est, ejusque virtutem humana conditione
præstantior evectio comprobavit ? » S.
Petrus Paschas, in lib. contra Mauros, num.SAbB
2Gl,.pag. 189, sic : <f Quia Elias fuit geni-1^
» tus. et non genuit, sed incorruptus, el
« virgo permansit, levatus fuit in Paradi« sum, etc. » S. Althelmus in carmint desAtotlaude virginum, ad Maximam Abbatissam,
torn. 8, Biblioth. SS. PP. loquens de Elia
inquit :
■

DISP.
Qui pravos cornis motus scivit premere,
El mentem puram Christo novit gerere.

in, dub.

II.

I ad facium, et historiam pertineat, potius
I probari debeat fidelium testium dictis (quæ

Proba­
tor ea­
dem

jam dedimus), quam ingenii discursa ; ρο-3?^'°·
Prolixum nimis foret singula testimonia
test nihilominus motivo satis rationabili,
expendere; et ideo salis fuerit vel nomina I
el prudenti suaderi. Etenim in antiqua lege
Patrum recensere apud graves Authores. I
non erat prohibitum observare castitatem,
jwt Cornelius a Lapide 3 Keg. cap. 17, vers. 2,
ut num. 17 statuimus. Aliunde vero viri
* inquit: « Eliam perpeluam coluisse virgiperfectissimi fide illustrati facile cognos­
< nitatem, consentiunt Patres, scilicet Hiecere potuerunt, vitam ccelibem commodio­
i « ronym. lib. 1, contra Jovinian. et ad
rem esse ad contemplationem, et intimam
. Eustochium de custod. virginit. Ambros.
cum Deo familiaritatem pr® conjugali vita·,
« libro primo de virginit. Idem asserit
cum hæc afferat plures curas, quæ licet
< Chrysostom, lib. de virgin, tom. 5. S.
honeslæ, animum distrahunt a jugi, et pa­
i ■ Ephrem non uno loco. Virgines quoque,
cifico contemplationis silentio, juxta illud
, < vel ccelibes fuisse Elisæmn, cæterosque
Apost. 1, ad Corinth. 7 : «Arolo autem vos
Cor.7.
tas. « Eliæ discipulos, non est dubium. » Sua­
« sine solicitudine esse. Qui sine uxore est,
rez num. 17 relatus, inquit : « Multi viri
α solicitus est quæ Domini sunt, quomodo
« sanctissimi in illa lege virginitatem ut
u placeat Deo. Qui autem cum uxore est,
: « meliorem coluerunt, ut de Jeremia, Elia,
« solicitus est quæ sunt mundi, quomodo
; > et aliis testatur Ignatius epistol. ad Phi« placeat uxori , et divisus est. » Ergo
; < ladelph. et de Elia Ambrosius lib. 1, de
valde credibile apparet, aliquos viros sanc­
i < Virgin, in principio. Quibus adjungit
tissimos, præsertim solitudini, et contem­
I < trespueros Damascenus lib.4, cap. 25, ubi
plationi deditos, ut fuerunt Elias, et Eli« eleganter de Danielis corpore dicit, ita
sæus, et eorum discipuli (de quibus loquitar
i » fuisse virginitate solidatum, ut bestiarum
Apostol. ad Hebr. 11 :« Circuierunt inAd^Heb.
; « dentes illi infigi nequiverint. Quod etiam
« melotis, in pellibus caprinis, egentes,
j
. notavit Hieronym. lib. 1, contra Jovi« angustiati, afflicti, quibus dignus non erat
f. « nian. qui in prologo super Jeremiam I « mundus, in solitudinibus erranies, in
I « illum virginibus annumerat . Et de
« montibus, et speluncis, et in cavernis
1« Joanne Baptistaconstat, virginitatem ser« terræ), » vitam continentem duxisse, et
« vasse ; et tamen vir eximiae sanctitatis,
perpeluam coluisse castitatem. Præsertim
: et perfectionis a Judæis est habitus. Quod
cum Scriptura nullibi significet eorum con­
j i etiam de Jacobo fratre Domini notat Epijugia, sed magis conversationem ab uxori­
< phan. hæres. 30, dicens illo tempore
bus remotam.
< etiam Judæos virginitatem magnificasse.
Confirmatur exemplo Sibyllarum, quæ Robo•i Adde ex Josepho lib. 13, antiq. cap. 8,
studium contemplationis, et futurarum re- ra’ttr'
i
< et lib. 2, de bello Judaico, Essenos in
rum notitiam conjunxerunt cum virginita­
< magna sanctitatis æstimatione inter Ju­
tis flore, ut merito D. Hieronym. lib. l,D.Hier.
dæos fuisse, inter alia eo quod perpecontra Jovinian. c. 26, dixerit : Quarum in­
« tuam castitatem servarent. Nec Augustisigne virginitas est, et virginitatis præmium
« nus unquam hoc negavit. » His addimus
divinatio. Non enim se existimarunt tam
tat Tertullian. lib. de Monogamia, cap. 8. D.
sublimibus præsensionibus idoneas, nisi a
'tet Gregorium Magn. homil. 29, in Evang. S.
conjugali solicitudine. ac maritali subjec­
Antiochum homil. 21, de Virgin, in principio
tione animas, et corpora subducendo. Cum
Virgo sacer fuerat, fama per secula notus:
tfea tom. 7 Bibioth. D. Gregor. Nyssen. homil.
ergo viri illi sanctissimi sacratiori contem­
Plurima quapropter terris miracula gessit.
tea ", in Cantic. D. Isidorum lib. 2 Officiorum,
plationi se dicaverint, et sublimiori fidei
Atque arcana Dei verbis oracula prompsit.
££tap. 18, Rabanum super 1, ad Timoth. cap.
radio respersi fuerint, credibile valde est,
Et post pauca ita loquitur de Elisaeo :
•α; 23, Cassianum lib. 1, de instit. Monach. cap.
quod similem, hoc est omnino casiam du­
xerint vitam.
ζ*α 1. Gloss. Ordin. in cap. 35 Jercm. AnaslaSic quoque famosis decoravit secula signis
21. Dicendum est tertio, licitum fuisse Tertia
’
sium Synait. lib. question, quxst. 66, et
l irgineo flagrans Heliseus flore Propheta.
conclu­
ante
evangelic®
legis
statum
vovere
casti
­
alios plures, ut merito Gaspar Sanchez lib.
sio.
I
3 Keg. cap. 17, n. 6, loquens de Magno
Et de eodem Elisæo hymnus ab Eccle­
tatem, et virginitatis propositum voto fir­
sia Romana pro ejus festo approbatus sic®^03·
mare. Hanc conclusionem docent omnes
Elia dixerit : Virginitatem coluisse perpe­
habet ;
Authores num. 22 referendi, et ex aliis
tuam, communis est veterum Patrum, consVasquez ubi supra, c. 2, num. 15, ubi ait : Vasq.
tansque sententia.
Eliseus namque virgo plane permanens
« Pro certo habeo, nullum fuisse in lege
20.Et licet nostrae assertionis veritas, cum
Beatis coeli coxquatur Angelis,

450

DE STATU RELIGIOSO.

DISP. Ill, DUB. II.

« veteri præceptum dandi operam filiorum I « vovere virginitatem tunc etiam invitis
su/ter Regulum Carmclitarum, prima parle,
a generationi ; quinimo laudabilius fuisse, I « parentibus. Respondeo hoc nou stare, j
cap. 2, Franciscus a Sancta Maria in His­
« sicut nunc etiam est, castitatem, et virQuod probat, et statim subdit : < Ideo distoria Prophetica, per lotam, el in Apologia,
« ginitatem colere, et Deo dicare. » Proba« tinguendum est, quia cum puelis sic
proposil. 1, Antonius a Spiritu sancto in
roentnmJur facile ex dictis : nam in lege veteri
« emitterent votum virginitatis, aut pater
tractatu de Primatu Elix, a num. 60, et
licitum erat ducere vitam ccelibem, nec
a sciebat, aut non. Si autem nesciret, te­
alii, quos per totam disputationem refere­
ullo præcepto obligabantur homines ad
a nebantur puellae semper observare vo­
mus.
a tum, quousque patres scirent, et repu­
matrimonium, ut in prima assertione sta­
lilj
Potest hæc assertio probari ratione de­
tuimus ; aliunde vero viri quidam sanctis­
gnarent ; et si contrairent, habebantur
sumpta ex hactenus dictis; quoniam aliqui
simi cognoverunt studium castitatis esse
a tanquam violatrices votorum. Si autem
viri sanctissimi in veleri Testamento ob­
bonum melius, quam matrimonium, ut
σ pater cognovisset votum, aut repugnabat,
servarunt perpetuam casti talem : ergo illam
a aut non. Si non repugnabat, tenebantur
constat ex secunda conclusione ; ergo in
observarunt ex voto. Antecedens constat
puella? observare votum , et erat jam
lege veteri licitum erat emittere votum
ex dictis num. 19. Consequentia autem
α simpliciter validum, nec poterat pater
castitatis. Suadetur consequentia, quia lici­
(quæ ex vi formæ non mullum videtur ur­
« postea contraire, etc. » Quam resolutio­
tum est in aliquo statu vovere illud, quod
gere), probatur efficaciter juxta subjectam
nem colligit Abulensis ex Scripturae vete­
in tali statu non prohibetur, sed licet, apmateriam; nam ideo viri illi sanctissimi
ris Testamenti legibus, et principiis, px
paretque majus bonum, sicut in præsenti
observarunt perpetuam castitatem, quia
quibus proinde constat non fuisse eo tem­
cognoverunt eam in tali lege esse licitam,
statu licitum est vovere castitatem, quia in
pore illicitum vovere Deo castitatem. Vi­
et majus bonum, quam matrimonium : at­
hoc statu est licita, et melior quam ma­
deamus jam, utrum aliqui eo tempore hoc
qui etiam cognoverunt licitum esse votum
trimonium.
Confir­
Confirmatur primo ex Scriptura, quæ
votum fecerint, quod est principale punc­
castitatis, ut liquet ex dictis num 21, co­
ma u o
rriiu. supponit hoc castitatis votum fuisse eo tem­
tum præsentis dubii.
gnoverunt etiam opus ex voto factum esse
pore licitum, quidquid sit, an ab aliquibus
majoris perfectionis, et meriti quam si
Xam.6. factum fuerit ; nam Num. 6, dicitur : Fir,
absque voto fieret ; et propterea frequenter
§
Π.
sive mulier, cum fecerint votum, ut sanctifi­
emittebant vota circa alias materias, ut
ostendimus num. 13. Ergo non utcumque
centur, et se voluerint Domino consecrare.
Resolutio præcipuæ difficultatis.
observarunt castitatem, sed voto ad ejus
Quo loco materiam voti fuisse castitatem,
22. Dicendum est quarto, aliquos in Eccustodiam se ligaverunt. Quo discursu uti­
haud obscure constat ex translatione Sep­
clesia ante legis Evangelicætempusemisisse'·?!*
tur Ovand. Doctor Ordinis Seraphici in 4,
tuaginta, secundum correctionem Sixtinam,
votum castitatis. Hanc assertionem docent
dist. 3, prop. 8, ubi ait : « Notum erat Juquæ sic habet : Fir, aut mulier quicumque
Abulensis, Sotus, Chassanæus, JodocuîAiu·.
1 dæis, tam ex lege, quam ex Prophetis,
magnum voverit votum purificandi puritaClictovaeus, Trithemius, Carthagena, Gra-^
Augast. tem Domino. Ubi Augustinus Eugubinns in
« tam exemplo Jacob Genes. 28, quam
vina, Vincentius Baronius, Petrus Valder-»
°SD ' recognit. veteris Testam, ad Hebraic, verit.
« multorum, quod vota Deo placebant, et
rama, Tenas, Boulduc, Camartus, Honu-c-x
num. 6, observat, vovere votum purificandi
quod idem opus factum ex voto erat lau­
puritatem Domino, idem valere, ac vovere j phrius Saltus, Joannes Costerus, Joannes*^
dabilius, utpote procedens ex voluntate
« magis firmata in bono. Notum etiam
castitatem Domino. Et in hoc sensu D. ! Suarez, Salianus, Josephus de Siguenza.Gnré·
Ferdinandus Vellosillo, Claudius Espen-i-a.
tf erat eis, Deo placere virginitatem, et
Joannes Damaseen. lib. 4, de fide, cap. 25,
Ci castitatem, alioquin non illam servasceus, Alphonsus Mendoza, et alii plures,
dixit : zln non denique lex ingens votum cas­
quorum loca, et formalia verba infra da-^
« sent. Imo ex Isaiae 56, habetur laus eutitatem muncupavil ? Licitum ergo erat in
bimus, et præcipue num. 31. Eandem as-ci»·,
ea lege castitatem Deo promittere.
« nuchorum supra conjugatos, eorum visertionem tuentur communiter Doctores®^
s^Lan' Confirmatur secundo, et luculenter ex
< delicet, qui se castraverunt voluntate
« sua propter regnum coelorum : non dicat
nostri Ordinis, ut superfluum sit eos in taAbulen. Abulensi in cap. 30 Numer. quxst. 21, ubi
particulari referre. Videantur tamen Joan- » ,
aperte tradit, mulieres veteris Testamen­
eunuchus, etc. Et Sapient. 3 : Felix spado,
nes Hierosolym. in lib. de institutione
|
« qui non operatus est per manus suas
ti, quæ erant sui juris, potuisse vovere
Monach. cap. 34. Thomas Waldensis de Sa- svjù. I
ti iniquitatem; dabitur enim ei fidei do­
continentiam perpetuam. Et deinde quxs­
crament, tom. 2, tit. 9, cap. 89, et 90, Mi-J^" .·
cr num, etc. Quare igitur ante adventum
tione sequenti, ait : « Quaeretur amplius
« an ista puella in veteri Testamento pos- I chael Munoz, in propugn. Elix, lib. 2, ti-ffrf
a Messia? non se conformarent per votum
« set vovere observare virginitatem, cum
tulo 1, cap. 2, articulo 5, Sylveira tom. l,tW.|
etiam illis, qui castitatem, et virginita­
« esset in patris potestate ? Respondendum
in Evangel, lib. 2, cap. 2, quxstione I0,el '^
« tem servaturi erant post Messiam ? »
U est, non esse dubium, quod possit vove­
opuscul.3, resolutione 3, quxstione 8,
h.Cosi Eodem modo discurrit Franciscus Costerus
« re : sed an votum teneret, si pater sciret, j sequent. Lezana tom. 1 Annal, in appara- Joi
sacra? Societatis Jesu super Evang. in Do­
a et repugnaret , est difficultas. Non enim | tu, cap. 4, num. 28, Thomas Aquinas de^^
minic. 1, post Nativit. ubi hæc habet :
a erat aliquid illicitum virginitas in veteri . Patriarcham Elix, part. 3, sect. 3, Francis--*^
u Sciebant ex lege vidualem pudicitiam
« Testamento, cum aliqui viri, et fœminæ
eus Bonæ spei de Conceptione Virginis, dis­
« esse Deo admodum gratam, intelligebant
a eam observarent, ut supra declaratum
putatione. 3, Wastelius libro primo F»Wi·< quoque opus pium ex volo factum longe
a est. Dicet aliquis, quod puellæ poterant
ciarum, sect. 5, articulo 3, Thomas a Jesu
« melius esse, Deoque magis placere, quam
super

a
u

451

si illud sino voto fieret : et hoc sciebant
viduæ veteris Testamenti, et pudicitiam
a suam vovebant Deo, ut tota? illius es­
a sent. »
Confirmatur, quia licet absolute non re- conflrpugnet observare perpetuam castitatem mali0·
absque voto, nihilominus connaturalius
est, quod qui castitatem perpetuam obser­
vare statuunt, ad id se voto obligent; quippe
ad hujusmodi continuam observantiam re­
quiritur voluntas satis firmata, et quasi
immobilis facta circa tale bonum ; et hæc
firmitas, ubi non adest allerius legis obli­
gatio, est per votum, ut declarat D. Th. inn. Tbo.
2, 2, quxst. 88, art. 4, et opusc. 18, cap. 12.D,Aog'
Unde D. Augustin, epist. ad Armentarium,
de votis agens inquit : Felix necessitas qux
te ad meliora compellit. De quo plura dixi­
mus tract, prxced. disp. 5, a num. 170.
Atqui viri aliqui sanctissimi in veteri Tes­
tamento observarunt perpetuam castitatem,
idque non fortuito, aut praeter intentionem,
sed quia illam sedulo elegerunt tanquam
majus bonum, unde a Sanctis Patribus
plurimum laudari meruerunt, ut num. 19
vidimus. Ergo voto se adstrinxerunt ad
castitatem observandam. Probatur conse­
quentia, quia in hominum gestis credendum
est, illum modum observatum fuisse, qui
in talibus factis, per se loquendo, connaturaliter, et communiter intervenire solet ;
oppositum enim esset divinare, et supra
historias sentire.
23. Urgetur exemplo desumpto ex Suarez Bobotom. 2, in 3 p. disp. 24, sect. 6, ubi cumcx”^o
communi sententia statuit D. Joannem^H^t·
Baptistam fuisse virginem, et deinde sub­
dit : « Quæret vero fortasse aliquis, an
« Joannes non solum virgo fuerit, sed etiam
a virginitatem suam Deo voto consecrave­
a rit? De hoc nihil invenio a veteribus
<< scriptum ; satis tamen pie, et probabili­
a ter affirmare possumus: quoniam ab in­
« fantia se totum Deo consecravit, vitamque
a ccelibem ac solitariam perpetuo agere de­
a crevit : ergo verisimile est hoc suum pro­
a positura voto firmasse, ut immobilius
a esset, et Deo gratius. Neque id omnino
a intactum Patres reliquerunt, sol indi­
« cant potius, cum dicunt Joanuem mo­
a nasticam vitam egisse, ac monachorum
a principem fuisse. » Hæc prudentissime
Suarez: quæ possunt Eliæ, Eliseo, aliisque
viris perfectissimis veteris Testamenti, de
quibus num. 19, in hunc modum applicari,
satis pie, et probabiliter affirmamus D.

t

452
Joannem virginitatem suam Deo voto con­
secrasse, quia se lotum Deo consecravit, et
vitam cœlibem. et solitariam agere decre­
vit, et quia Patres dicunt, Joannem monas­
ticam vitam egisse, ac monachorum prin­
cipem fuisse : sed Elias v. g. eodem proportionabili modo se habuit ac B. Joannes,
siquidem se totum Deo consecravit, et vitam
cœlibem. et solitariam egit ; et Patres di­
cunt Eliam monasticam duxisse vitam,
fuisseque monachorum principem : ergo sa­
tis pie, et probabiliter affirmamus, Eliam
virginitatem suam Deo voto consecrasse.
Minor partira constat ex dictis num. 19,
sed fusius constabit ex dicendis a num. 88.
D. P. Modo satis sit audire D. P. Chrvs. serm. 88,
Chrrs.
ubi ait: -t Joannes ergo Eliæ venit in spiJoannes ■< ritu, et in ejus virtute graditur, qui tosiiinla- « tum victu, vestitu, honore, castitate,
chruni
Eliæ. « abstinentia et omnibus Eliam virtutibus
D.Isid.
« représentai. « D. Isidor. lib. 2, de orig.
offic. c. 15, ubi ait : > Hujus propositi »
(nempe vitæ monastieæ) « princeps Elias,
•Â et discipulus ejus Eliseus fuerunt, sive
alii Propheta», qui habitabant in solitu­
Μ dine, urbibusque relictis faciebant sibi
casulas prope fluenta Jordanis. Hujus
deinde propositi Joannes author extilit,
etc. >' D. Bonavent. in cap. I, Luc. in­
D. Bon.
quit : « Propter nimiam conformitatem
Corn, à a Joannes dicitur Elias, n Et Cornelius
Lap.
a Lapide super Malach. cap. 4, vers. 5, ait :
« Constat simillimos in officio, zelo, prses dicatione, sanctitate fuisse, et fore Eliam,
c et Joannem, quocirca unus sortitur noo men alterius, n Sicut ergo ex modo vi­
vendi D. Joannis salis pie et prudenier
colligitur, eum coluisse virginitatem, non
utcumque, sed ex voto : ita satis pie. et
probabiliter idem affirmamus de Magno
Elia.
PfwcloNec videmus, quam convenientem ra­
ditor
ensio. tionem disparitatis inter Joannem , et
Eliam potuerit Suarez invenire, nisi quod
Joannis votum supposuit tempore B. Virgi­
nem vovisse castitatem, et consequenter ex
eo, quod Joanni tribuamus hoc votum, ni­
hil B. Virgini deperii de primatu. Quod
aliter contingeret, si Elias in veteri Testa­
mento castitatem vovisset ; tunc quippe B.
Virgo non prima istud votum nuncupasset.
Sed hanc disparitatem infirmare nos do­
Suarez cuit ipse Suarez eodem torn. disp. 6, sed. 3,
ubi propositis testimoniis gravium Docto­
rum, qui dicunt aliquos ante B. Virginem
vovisse castitatem, ait : « Ad has objectio-

RELIGIOSO.

DISP. ΠΙ, DUB. 11.

jtirti Deinde observa, quod ut quis dicatur spiritualis eunuchus, non sufficit quod castita4lem observet, sed requiritur, quod volo se
W obliget ad castitatem servandam. Ut enim
ipse Bellarminus eodem lib. cap. 23, ex­
pendens verba Christi Domini Matth. 19 :
< Sunt eunuchi qui se castraverunt propter
a regnum cœlorum, n optime ponderat :
« Ipsa eunuchorum appellatio perspicue
«indicat votum ; non enim est eunuchus,
«qui solum continet, sed qui non potest
« non continere. » Quæ necessitas, et im­
potentia in eunuchis spiritualibus non est
per naturæ vilium, sed per voti obliga­
tionem.
FiTU*
Ex his firmatur assertio in hunc modum;
v
NX nam Deus in veteri Testamento promittit
premium eunuchis spiritualibus, ut constat
§ ni.
ex loco citato Isaiæ, et Patrum expositione :
erant ergo in veteri Testamento aliqui spi­
Eadem resolutio fundatur in -"'criptura.
rituales eunuchi; sed ut quis dicatur eu­
nuchus spiritualis, requiritur quod observet
24. Licet motivum proxime propositum JUst
castitatem ex voto, ut proxime prænotainefficax non sit, sed declaret votum castivimus : ergo aliqui in veteri Testamento
tatis non repugnasse in antiqua lege;quia
castitatem ex voto observarunt, atque ideo
tamen aliquis dicet rem, quam discutimus,
fecerunt votum illius. Idemque argumen­
historialem esse, et ad factum pertinere,
tum formari potest ex verbis Sapient, cap.
firmandamque proinde esse non tam dis­
3 : « Felix spado, qui non operatus est per
cursu. quam testimoniis; idcirco oportet
»
s manus suas iniquitatem, nec cogitavit
huic probationis generi insistere. Probatur
«contra Deum nequissima ; dabitur enim
ergo conclusio ex Isai. cap. 56, ubi dicitur :6a]q.
« ei fidei donum electum, etc. » Nam ean­
« Non dicat eunuchus. Ecce ego lignum Λ
dem vim, ac significationem habent, ac loaridum. Quia hæc dicit Dominus eunu­
»Sr. eus Isaiæ, ut observant D. Hieronvm. Isai.
α chis : Qui custodierint sabbata mea. et
»n.-56,
e τ>„ιι
___ . > .......
~9, et alii.
...
Bellarmin.
ubi
supra,
cap.
σ elegerint quæ ego volui, et tenuerint
a· 25. Respondebis, quod licet prædictæ lofoedus meum, dabo eis in domo mea, et in
quutiones in Scriptura Testamenti veteris
muris meis locum, etc. » Pro cujus textus
inveniantur ; nihilominus earum sensus
intelligentia observandum est primo, ser­
non est referendus ad personas veleris Tes­
monem in eo loco esse de eunuchis spiri­
tamenti, sed novi, ad homines videlicet,
tualibus. ut docent D. Hieronym. et D. Cy-»a«
qui in lege Evangelica emittunt votum cas­
ritius ad eundem locum, D. Basilius lib.
titatis; his enim recte adaptantur verba
vera virginit. D. Ambros. in exhortai, ad^·
Christi Domini proxime relata, et de eis
virg. D. August, lib. 4, contra Faustum, cap.
loquuntur Sapiens, et Isaias.
ull. et communiter alii Patres, et graves
hanc responsionem (quæ alias vohtii· Sed
1
Interpretes. Unde Bellarmin. lib. de
■-n laniaria est, et petit principium), valide
nach. cap. 9, referens interpretationem
evertunt testimonia allegata. Unde antiPetri Martyris, qui locum detorquebat ad
trt quissimus Tertullianus in libr. de Monng.
veros eunuchos, qui infelices reputabantur
cap. 8, affirmai Christum habuisseMoysem,
apud Judæos ob defectum prolis, subdit :
et Eliam suæ transfigurationis comites ob
« Sed hæc expositio facile refelli potest.
castitatis insignia. Moysem, inquit, et Eliam
« Primo quia contraria est antiquis, sancsecum mavult, alterum (nempe Moysem)
« tissimis, ac doctissimis Patribus, Basilio,
monogamum, alterum (videlicet Eliam)xpa« Cyrillo, Ambrosio, Hieronymo. Aogusifanm.Observatque ejus Scholiastes Pame« tino, Gregorio, quibus in re dubia multo
te- lias ad cap. 9, de cultu fœmin. el ad cap. 6,
« tutius credi potest, quam uni apostata».
lib. 1, ad uxorem, quod « qui se spadonatui
« qui mavult Rabinos Judæorum, quam
adsignant, eosdem voluntarios spadones
« sanctos Patres Ecclesiæ sequi. »
Deinde

>< nes nihil habeo quod respondeam, nisi sa
κ rem hanc esse incertam, et non admodum
α ad Deiparæ laudes perlinere. Quod enim
« ipsa perfectum votum virginitatis emise­
rit, ad perfectionem ejus pertinet; quod
κ vero ante ipsam nullus hoc fecerit, ad
tf ejus commendationem non admodum re­
α fert. » Sicut ad Deiparæ laudes pertinet,
quod Deum ex perfectissima charitate dilexerit ; sed quod nemo ante illam Deum
dilexerit ex charitate. ad Virginis commen­
dationem non refert : certum quippe est,
plures ante B. Virginis tempus Deum ex
charitate dilexisse, ut constat ex dictis
n. 5. Sed difficultatem hic tactam operosius
diluemus n. 35.

453

« nuncupat. Quod ad votum continentiæ
« haud dubie pertinet virorum. » D. Epiphan. lib. 2, hxresiW, ait: « Elias, et Eli­ D. Epip.
« seus, el Joannes, qui per magnam hanc
« formam imitationis Angelorum, recte
« secundum Evangelicam Domini ordina­
α tionem seipsos propter regnum Dei cas­
α traverunt. » De S. Ephrem inquit Salia- stiun.
nus/o/n. 4, anno 3123. « S. Ephrem Syrus
« Eliam, et Eliseum,et Apostolum Paulum
« in eorum numero recenset, qui se cas« traverunt propter regnum Dei. » D.
Anastasius Synaita in quxslionib. sacrxd.Anas.
Scriptura, quxst. 66, ait: α Eunuchi qui se siDait
α castraverunt propter regnum cœlorum,
« hi sunt præclari Apostoli, atque deinceps
« fuerunt virgines, et monachi, Joannes
« quidem, et Jacobus filii Zebedæi, et post
« illos quot millia monasticam vitam agen­
α tia, sicut Elias, et Daniel in veteri Testa­
α mento. » Joannes Hierosolym. lib. cfejamnes.
instit. monac. cap. M, agens de filiis Pro- Hieroso.
phetarum, ait: « Seipsos Deo per virgini« tatem perpetuam sponte dedicantes, casα traverunt prorsus venereis voluptatibus
α suas mentes. » Ergo juxta horum Pa­
trum sententiam fuerunt in veteri Testa­
mento aliqui eunuchi spirituales, quibus
proinde verba Jsaiæ, et Sapientis optime
adaptantur, unde non sunt limitanda ad
solos novi Testamenti eunuchos, sed om­
nes comprehendunt in quolibet fuerint
statu.
Confirmatur, quia de illis eunuchis lo-Boboraquitur Isaias, quos Christus Dominus laudat illis verbis : « Sunt eunuchi qui se cas-mentum.
« traverunt propter regnum coelorum; »
ut observat D. Basilius in lib. de vera inn/i-D. Basii.
nil. prope finem, et D. August, lib. de sanciaD'Aug'
virgini/, cap. 24, esseque communem Pa­
trum sententiam, affirmat Michael de Me-Michaël
dina de sacror, homin. continentia, lib. 3, 3JcjjCna
cap. 32. Sed verba Christi significant, ex-’
primuntque aliquos tempore antecedenti
se spiritualiter castrasse; hanc enim vim
habet illud verbum de præterilo castrave­
runt: ergo tempore antecedenti dabantur
aliqui spirituales eunuchi, et hos proinde
comprehendunt etiam verba relata Isaiæ.
Quod recte observavit Salianus torn. 3, satiau.
anno 3031, schol. 1. ubi ait: « Addetur Do­
« minus non de re tantum futura, sed jam
α usitata loqui ; nam octingentis, et am­
α plius annis dixerat Isaias 56 : Non dicat
α eunuchus, etc. »
26. Nec satisfacit, si iterum respondeas,

ii

£

•i
! i

DE STATU
cum nomen eunuchi refertur ad personas
veteris Testamenti, solum denotat eas ob­
servasse castitatem, non vero ex voto ; quia
illud primum sufficit, ut aliquo modo ap­
Coo fa­ pellentur eunuchi. Non, inquam, hoc satis­
ntur.
facit. Tum quia est responsio voluntaria, et
petit principium. Tum etiam, quia eunu­
chus non est qui continet, sed qui non po­
test non continere, ut supra vidimus ex
Bellarmino ; quæ impotentia in spirituali­
bus eunuchis provenit ex voto, quo se ab­
dicant potestate contrahendi : cum ergo
Patres dicant aliquos homines veteris Tes­
tamenti fuisse spirituales eunuchos, palam
.sequitur, quod senserint eosdem fuisse
castos ex veto. Tum praeterea, quia Patres
eodem modo dicunt Eliam, et Elisæum
fuisse eunuchos, quo id affirmant de qui­
busdam Apostolis, ut liquet ex testimoniis
relatis : sed certum est, illos Apostolos ob­
servasse castitatem ex voto : ergo idem di­
cendum est de Elia, et Elisæo.Tum denique,
nam Bellarminus,et alii, qui controversias
contra haereticos scribunt, inde probant
votum castitatis in lege Evangelica esse li­
citum, et laudabile, quia Apostoli illud ob­
servarunt; inde vero evincunt Apostolos
prædictum votum fecisse, quia sacri Docto­
res illos appellant eunuchos : cum ergo eis­
dem locis, ipsissimisque verbis appellent
eunuchos non solum Apostolos, sed etiam
Eliam, et Elisæum, et quosdam alios vete­
ris Testamenti ; sequi'ur vel istos emisisse
castitatis votum, quod intendimus ; vel ar­
gumentum contra haereticos formatum
nullius esse momenti. Nam si non obstan­
te, quod Patres dicant Eliam, et Elisæum
fuisse eunuchos, eorum verba detorquentur
ad solam voluntariam observantiam casti­
tatis absque voto; eadem licentia (quam
facile arripient), utentur haeretici, ut di­
cant Apostolos observasse quidem castita­
tem, sed sine volo, et in hoc sensu appellari
eunuchos. Et si ita dicant, qualiter qui
hanc vocem viris veteris Testamenti a Pa­
tribus applicatam impropriant, convincent
haereticos illam in Apostolis impropriantes? Protegentur quippe eadem respon­
sione.
27. Denique post Patres relatos audiamus
Exoenditar alios Doctores graves, qui doctrinam hacSDoct” tenus traditam sua authoritate confirmant.
rnm Robertas Parisiensis Doctor, et Præsul
judi­
cium. Arboricensis, lorn. 1, de tuendo sacro cœliBoberl.
batU'pag. nobis 31, relatis verbis Christi
Domini, Sunt eunuchi, etc. subdit : « EuAUt
evasio.

DISP. ΠΙ, DUB. II.

RELIGIOSO.
nuchismus iste necessitatem dicit, non
naturæ, sed obligationis. Hos nimirum
α Evangelic® legis eunuchos Evangelicus
« et ipse Propheta Isaias futuros prænunα ciavit 56 cap. inquiens : Non dicat eunu­
α chus, etc. Quibus verbis, si quibus aliis,
« designantur castitatem suam Deo devo­
« ventium apud Deum reposita præmia. »
Et post pauca ; « Nec suis eunuchis caruit
« veterum Patrum prisca ætas, alioqui
α conjugio, et proli suscipiendæ intenta.»
Et deinde : « Huic catalogo adseribendi
« sunt Elias, et Elisæus, etiamsi rumpan­
α tur ilia stupido Joviniano. Joannes etiam
c Baptista in sua virginitate perduravit,
« quem Christus Dominus venisse asserit
in spiritu, et virtute Eli®; sed neque
α dissimili corporis integritate, ac purita­
« te. Hic autem nemo dubitaverit, innu­
α merum Prophetarum chorum, sub Elia»,
atque Elisaei signis, abjecta re uxoria, et
familiaribus curis, imo nec eis vel de
« limine salutatis, cœlibatum diligentis­
α sime coluisse, cum Joannes Baptista fue­
« rit Eliæ quoddam vivum simulacrum,
α Elisaeus vero sever® semper abstinentiæ
antesignanus fuerit. »
Claudius Espenceus lib. 1, de continent. Chtl
cap. I, pag. nobis 9, docet tempore legis
script® nedum licitam, sed laudabilem,
Deoque acceptam fuisse virginitatem. Quod
confirmat exemplis, additque : Et plerique
alii in Judaismo Propheta: beatissimi, spiri­
tuales eunuchi.
Franciscus Somnius de consens. EcangJtSz
cap. 5, probat non dari eunuchos spiritua­
les, de quibus loquutus est Christus, absque
castitatis voto, et addit : « Dicens autem
« Salvator : Non omnes capiunt, sermone
particulari innuit aliquos capere : sicut
α bene apprehenderunt verbum istud Eli­
« sæus, Josue, Joannes Baptista, etc. «
Ludovicus Ballester Societatis Jesu
Anamatogr. parte prima, anno 3 Begni
Joachim, fol. nobis 430, ait : «Fuisse autem
« Danielem eunuchum ex illo genere, do
α quibus ait Christus Matth. 19: Et sunt
« eunuchi, qui se castraverunt propter re­
« gnum cælorum. non est dubitandum.
« Qui enim se castrant propter regnum
« cælorum, illi dicuntur, qui a libidinibus
« abstinent, et concupiscentia carnis, ac si
α castrati essent revera. Talem autem eu­
α nuchum Danielem esse, omnium constat
α confessione. »
Denique Suarez, licet nostræ assertioni ss»
contrarius

«

contrarius, recognoscit eam non leviter
fundari in loco citato lsai®;sic enim torn.
3,di relig, lib. 2, cap. 1, num. 2, ail : « Jam
«vero de tempore legis script® habemus
«adid asserendum » (nempe tunc fuisse
castitatis votum), « magnum in Scriptu« ris fundamentum ; nam per Isaiam 56
« Dominus eunuchos consolatur , eisque
«promittit nomen sempiternum, quod
< non peribit. Eunuchi autem ibi non cor­
poraliter, sed spiritualiter intelligendi
«sunt, etc. » Addit idem Suarez wi eo
tom. lib. 9, c. 1, num. 16, hæc : « Non
i dicitur autem juxta propriam, et inten«tam analogiam illius metaphoræse cas« (rare ille, qui tantum abstinet a venereis,
■ vel matrimonio, si semper ad id retinet
> potestatem, et liberam voluntatem ; sed
«illequi quantum moraliter potest, fitim< potens ad humanam generationem. » Cum
ergo aliqui in veteri Testamento fuerint
spirituales eunuchi, ut constat ex dictis ;
sequitur ipsos non tantum abstinuisse a ve­
nereis, sed quantum moraliter potest, se
fecisse impotentes ad humanam generatio­
nem, atque ideo emisisse votum castitatis.

§ IV.
Eadem assertio firmatur in Essenis.
ta- 28. Esseni, sive Assidaei, fuerunt apud
Judaeos homines quidam sacratioris vitæ,
g perfectioris justitiæ, et singularis instituti,
κ- Eorum origo non plane constat, et de ea
- circumferuntur variae sententiae, quas docte
I expendit Lezana tom. 1, anno mundi 3545.
Quod vero maxime floruerint post Eliam,
J^et Elisaeum, eorumque instituta sectati fuerint, tradunt frequentius Authores. Sic Geao. nebrardus lib. 1 Chronograph, ad annum
mundi 4272 : « Elisæus, inquit, miris, et
« inusitatis operibus insignis construxit
.
« cellas prophetis in Jerichuntis solitudine,
■ manavit institutum, et loci religio ad pos« teros, fuitque desertum hoc usque ad Επ­
ί gaddi ab Essenis habitatum hominibus
«continentiæ incredibilis. » Similia scribit
:ttr. Jacobus Zeglerus in descriptione Palaesti­
nae, in monte Adumim, pagina 38 : « In
«hujus, inquit, solitudinis parte sedit
« Eliahu Propheta, et Eliasah construxit
t cellas prophetis. Manavit institutum, et
« loci religio ad posteros, fuitque desertum
« hoc usque ad Engaddi habitatum ab Es« senis hominibus incredibilis continentiæ.»

455

Et Adrianus Adrianius Societatis Jesu lib. Adrian.
de orig. Monasticos, cap. 2, ait : « Judaeo-Adrian·
« rum meliores Eliae, atque Elisaei disci« puli Esseni appellati sunt, atque e vici­
er nioribus Engaddi locis totam pervase« runt Ægyptum, quæ Schiti appellatur,
« sanctaque sua conversatione victoriam
« adepti sunt Evangelic® veritatis, haud
« dubium post Martyres ipsi Christianorum
« spiritualesmilites.ipsorumque fortissimi.
« Unde liquet, hos Essenos, vel Hessenos,
a ipsos esse filios Prophetarum, de qui« bus cap. anteced. dictum est; qui quidem
« diversis in locis temporum decursu ad« modum multiplicati usque ad Christi Do­
rr mini tempora in prima sua institutione,
« vitæque spiritualis amplexu multis anno« rum centuriis constantissime perstite« runt, ut infra adhuc liquebit. » Joannes Joan
Carthagena Ordinis Seraphici, lib. 17, ho- Canti.
mil. 2, object. 8, inquit : « Necessario fa« tendum erit Essenos, etiam ab Elia, et
« Elisæo, sive filiis Prophetarum eorum
« successoribus promanasse. Quod præte« rea nominis demonstrat etymologia, »
nempe Essenos ab Elisæo fuisse dictos,
quasi Elisenos. Quod ibi probat, et addit :
a Quæ denominatio placuit etiam doctis« simo Henrico Enriquez nostri temporis
« Authori gravi, ac perdocto, » in 2 torn,
lib. 12, cap. 5, in glossa, littera B. Sed ma­
jorem Essenorum notitiam dabimus n. 61,
66 et 85.
Porro praedictos Essenos ante adventum Esseni
­
Christi Domini observasse castitatem, et obser
vabant
vitam absque uxoribus duxisse, tradunt re­ castita­
tem.
lati Authores, et alii plures. Audiamus
Vasquez, qui rem bene attigit torn. 2, in 3 Vasq.
part, disput. 124, cap. 3 (cui titulus, Apud
Jud-xos Virginitas in magno honore habita
est), num. 41, ubi ait : « Ex ipsis vero Ju­
α daeis, et Gentilibus habemus hujus rei
« praeclarum testimonium; nam Josephus
(( lib 2 de bello Judaico, cap. 7, et lib. 18
« antiquitatum Judaicarum, cap. 2, Plinius
α lib. 5 histori® naturalis, c. 17, etSolinus
« cap. 36 memoriae prodiderunt, Essenos
« absque foeminis, atque omni venere ab« dicata, in communi societate, non qui« dem cum ignominia, el infamia, aut tanα quam legis transgressores, sed summa
«cum laude vixisse; cum in Evangelio
« multa contra Pharisaeos, qui erant alte—
« rius sectae, contra Essenos tamen nihil
« scriptum inveniamus. Et quanvis Cardi- Nota.
« nalis Baronius tom. 1 annal, sub anno

» 1

I ' · ■a

►

•

·

. !■
«

456

DE STATU

« 64 Christi, non longe a principio, contra
c Scriptores Gentiles contendat hanc sec­
a tam Essenorum non fuisse antiquissi­
« mam apud Judæos, et forsan, si posset,
a hoc genus vivendi solis Christianis post
« Christum reservaret ; tamen authoritate
a Joseph! convictus non potuit negare eos
a ante Christum vixisse, et ita in apparatu
annalium, horum exemplo probat virgi­
nitatem, et castitatem tempore legis antiquæ non vetitam fuisse, sed in magno
honore. »
Fornu- 29. Ex his, quæ communia sunt apud
ratio, graves Authores, roboratur satis urgenter
assertio nostra ·. quoniam non alia via cons­
tat Essenos ante Christi Domini adventum
coluisse castitatem, nisi ex testimonio vete­
rum Scriptorum, Josephi, Plinii, et Solini:
atqui hujusmodi Scriptores, qui referunt
Essenos coluisse castitatem, satis aperte si­
gnificant prædictos se voto obligasse ad cas­
titatem observandam: ergo eadem certitu­
dine historiali, qua affirmatur Essenos cas­
titatem coluisse, tenendum est, quod eam
ex voto observaverint. Major liquet, quia
nec Baronius, nec Vasquez, nec alius quis
ex Authoribus nostri, et præcedentis sæculi
potest affirmare. Essenos duxisse vitam
castam, quia id viderit, cum plurium an­
norum intervallo ab ipsis exulet : affirmat
autem, et quidem prudentissime in fide
veterum Scriptorum, qui vel Essenos vide­
runt, vel eorum tempora proxime attige­
runt; nam hujusmodi testibus omnis recta
ratio dictat fidem in re historiali deberi, ut
in limine hujus disputationis observavi­
mus. Consequentia vero etiam constat,
quoniam nulla est ratio, ut praedictis testi­
bus fidem adhibeamus in uno, et non in
alio, cum sint ejusdem authoritatis , et
utrumque eodem tenore affirment. Imo vero
dum eorum authoritas in aliquo nutaret,
pessum iret in omnibus. Unde vel non est
credendum illis affirmantibus Essenos co­
luisse castitatem, vel credendum est illis
Esscno- asserentibus Essenos observasse castitatem
casüias ex voto. Si ergo primum illud ex eorum
ejoseî>b teslimonio admittitur, cur non hoc poste' rius? Minor denique, in qua poterat esse
difficultas, demonstratur; nam Josephus
(cui potissimum in hac causa credere vide­
tur Baronius) lib. 2, de bello Judaico, c. ",
refert proprium Essenorum institutum, et
inter alia : « Continentiam vero servare,
« neque cupiditati succumbere, virtutem
« maximam ducerent. Itaque nuptias qui-

RELIGIOSO.

DISP. Ill, DUB. II.

cem ad eam significationem accommodare, i
« dem fastidiunt, etc. o Deinde refert nul­
Inde Calepinus (cui circa hæc, et similia
lum ad hoc institutum admitti, nisi jura­
standum esse observat Suar. tom. 4, de remento se obliget ad illud observandum.
liÿ.lib. 2, c. 1, n. 24), verbo Fides, ait :
u Cumque dignus, inquit, apparuerit, tunc
< Dare fidem idem est, quod sancte proinit« demum in consortium assumitur. Prius
« tere. « Idque probat ex Cicerone 2, de
a vero quam incipiat communem habere
Finibus, et Virgil. 8 Æn. et satis liquet cx
cibum, magnis execrationibus adjurat, se
communi usu linguae Latinae; nam fidem
a primum colere Deum, etc. » Et infra:
dare, fidem liberare, fidem fallere, idem
a His quidem execrationibus explorant, el
valet ac promittere, et promissis stare,
<i quasi praemuniunt accedentes. » Et in­
promissa non servare.
'
ferius : « Illis quidem sacramentis’, ac riitti 30. Confirmatur secundo, quia licet non
« tibus obligatus, etc. » Unde Cedrenus incdw |ap<
'ita difficulter intelligatur, quod aliqua per­
compend. histor. in Claudio Imperat.verba,
sona particularis observet castitatem abs­
et mentem Josephi oratione cingens, ait:
que voto ; tamen quod plures homines in
« Jurant huic divinæ religioni unice usqie
communitate viventes per longa tempora
« ad sanguinem pie, ac reverenter operam
castitatem absque volo observent, vix, aut
« navaturos. » Constat autem quod jura­
nullo modo intelligi valet; stabilis enim
mentum super castitatem cadens æquivalet
plurium procedendi modus aliqua obliga­
ejus voto, imo est votum juratum obser­
tione firmari debet, ut inductive potest
vandi castitatem, ut tradit Sanch. lib. 3, soi
ostendi in omnibus collegiis, el communi­
cap. 9, n. 11, et c. 13, n. 1. Ergo si Josepho
tatibus, ei liquet ex ipso status vocabulo,
creditur, constat Essenos observasse casti­
quod firmitatem, et immobilitatem expri­
tatem, non utcumque, sed ex voto.
mit : quæ obligatio, ubi non adest alia lex,
Confirmatur primo ex Solino cap. 36^;r
provenit ex promissione, aut voto, quo
hist. qui de eorum Essenorum instituto is?
quis se adstringit ad illum communem
agens affirmat : « Nullus admittitur, nisi
vivendi modum. Esseni autem vitam com« quem castitatis fides, et innocenti® meri'
munem ducebant in communitate, eamque
« tum prosequatur. » Quibus verbis aper­
per plura tempora continuarunt, ut nobis
tissime significavit castitatis votum ; nam
referunt Josephus, et Solinus, quibus addicastitatis fides idem valet, ac votum casti­
mgs Plinium lib. 5 Jlistor. natural, cap.
tatis ; fides enim pro promissione usurpa­
17, ubi ait : « /\b Occidente littore Esseni
tur, juxta illud Apost. ad Rom. 3 : « Num- JU
« fugitant, gens sola, et in toto orbe præter
« quid incredulitas eorum fidem Dei evat cæteras mira, sine ulla fcemina, omni
« cuavit?» Hoc est, promissionem Abrahæ
< venere abdicata, sine pecUnia, socia palfactam. Et in hoc eodem sensu inquit
* marum. » Et post pauca : « Ita per sæcuAposL 1, ad Timoth. cap. 5 : « Adolescen- Ai.
« lorum millia (incredibile dictu) gens
a tiores viduas devita ; cum enim luxuria- Tsi
o æterna est, in qua nemo nascitur. »
« tæ fuerint in Christo, nubere volunt, haErgo iidem Authores antiqui, a quibus ac­
« benles damnationem, qui primam fidem
cepimus Essenos observasse castitatem, sa­
« irritam fecerunt. » Quo loco per fidem
tis aperte significant eos ad id præstandum
significari votum, sive promissionem casti­
se obstrinxisse voto, seu promissione.
tatis, est communis Patrum sententia, ut
Præsertim quia si ad cætera sui instituti
ex Clemente I, Innocentio I, Tertulliano,
munia execrationibus, ac juramentis se
Basilio, Hieronymo, Ephiphanio, Augusti­
obligabant, ut Josephus plane affirmat;
no, Chrysostomo, Fulgentio, et aliis pluri­
quo fundamento excipitur illa communis,
mis. imo ex Concil. Carlhag. IV, can. 10-1,
et continua castitas, quam ipse Josephus, et
et Toletano IV, c. 55, luculenter probat
alii veteres tanquam præcipuam eorum
tesseram admirantur ?
Bellarm. lib. de Monach. cap. 24. Cum ergOBiaa
Confirmatur tertio ex aliis gravibus
Solinus aflirmet in Essenis castitatis fidem,
Authoribus, qui licet Essenorum tempora
plane fit eos solitos fuisse promittere, seu
n
non attigerint, nihilominus historias Josevovere castitatem.
fcfphi, Plinii, et aliorum velerum edocti,
Nec potest quis dicere, praedictam vocem
satis aperte significant juxta horum rela­
eam vim habere apud Scriptores sacros, et
tionem Essenos voto nuncupato perpetuam
Ecclesiasticos, secus apud prophanos, qua- p®
. castitatem coluisse. Sic Baronius in appaIis erat Solinus. Quoniam usitatissimum
‘
Salmant. Curs, theolog. torn. Λ77.
etiam apud prophanos fuit prædictam vo­
cem

rat. num. 58, agens de voto B. Virginis,
inquit : « Magni certe pretii fuisse apudeos
a Virginitatem, jam superius, cum egimus
a de Pharisaeis, salis diximus. Laudantur
a in hac parte apud eos Esseni, qui docen­
a tes vitam sine uxore, perpetuæ se contia nentiæ mancipabant. » Non tantum as­
serit, Essenos castam, et sine uxore duxisse
vitam, sed perpetux se continentis manci­
passe Hæc autem verba significant castita­
tem vovere, seque illi observandæ sacrare,
ut recte notat Canisius lib. I de Deipar.cap. Cao..
14. Prosequitur doctus Annalista, et num.
60, agens de voto, quo B. Joseph se ad ser­
vandam castitatem obstrinxit, ait : «Quid« ni praestaret hoc (castitatis videlicet vo­
ir tum) justus, quod Pharisæi ad præscrip« tum tempus, et Esseni in perpetuum ea
σ aetate observabant ’? » Sentit ergo Essenos
nedum observasse, sed vovisse etiam cas­
titatem.
Robertus Arboricensis de tuendo sacro Robert.
caelibatu, tom. 1, fol. nobis 18, ait : « AnteArbor,c·
« Christi adventum emersit certa aliqua
« professio virorum, qui sibi quisque, suis­
K que successoribus perpetui coelibatus
a legem indicerent, atque imponerent. Qui
« Josepho oculato testi, Plinio vero aurito
« tantum, Esseni dicti sunt. » Indicere au­
tem, aut imponere sibi coelibatus legem,
plane significat necessitatem, sive obliga­
tionem ortam ex voto. Et tom. 2, fol. nobis
74, addit : « Ex Josepho, atque aliis pro­
a batis Authoribus constat, Essenorum
a familiam insignis fuisse continentiae,
« qualis est quæ ordini monastico congruit.
a Floruerunt autem hujusmodi instituta
« tempore Machabæorum, ante Christum
« natum annis plusquam trecentis. » Cas­
titas autem, quæcongruit monastico ordini,
est continentia voto obsignata, ut ex se
liquet.
Doctissimus Soto in 4, dist. 30, quxst. 2, sole.
art. I, agens de castitate, ejusque voto, in­
quit : « Veritas hæc multis Prophetarum
« exemplis comprobatur. Isaias namque,
« Elisæus, et Hieremias, ut Hieron. lib. 2,
« contra Jovinianum author est, complu« resque alii a re uxoria se prorsus abdi« carunt, circumeuntes (uti ait Paulus ad
« Hebr.)in melotis, et in pellibus caprinis,
« in solitudinibus oberrantes, et in spelun« cis et cavernis terræ. Et Josephus, ac So« linus referunt ante Christi adventum
« Essenorum collegium in deserto Judææ
« more nostrorum Anachoretarum sanc30

4*>8

DE STATU RELIGIOSO.

tissimam deguisse vitam ab uxoribus
prorsus, et ab «nini fo?mineo conspectu
semotissimam,quorum institutumsequutus est Joannes Baptista. Unde quamvis
nullam aliam habuisset B. Virgo revelaο lionem, exemplum in sua gente haberet
■ virginitatis colend;e. » Et licet in fine ar­
ticuli subdubitet, el negare videatur casti­
tatis votum ante B. Virginem; nihilominus
potest exponi, quod ante sacram Virginem
tale votum non fuerit in fœminis ·, unde
Vestalium vota, tanquam non religiosa
signanter excludit. At in verbis relatis
salis ajierte significat, quod Esseni ex Jose­
ph],etSolini sententia castitatem vovebant;
id quippe aperte manifestat illud : « More
« nostrorum Anachoretarum sanctissimam
e deguisse vitam ab uxoribus prorsus, et ab
« omni fæmineo aspectu semotissimam. »
Eisdem enim verbis, si quibus aliis, signi­
ficaremus castitatem votivam hominis religiosi. Quod magis confirmat Soto, dum
aidit B. Joannem Baptistam sequulum
luisse Essenorum institutum; nam Joannes
castitatem observavit ex voto, ut ex Suario
vidimus num. 23. Non solum sententiam,
sed verba etiam Soti transcribit perdoctus
Ferdinandus Vellosillo Episcopus Lucensis
in advertent. Thcolog. ad S. Ambras, quxst.
13. Et hic interim observet Lector, Joan­
nem Baptistam fuisse ex instituto Esseno­
rum, quod præler duos Authores proxime
allegatos alii plures affirmant. Qui vero
fuerint principales Essenorum duces, ac
magistri, constat ex dictis num. 28.
Deniqneutargumentum hoc absolvamus,
addit Jacobus Boulduc lib. 1. de Ecclesia
ante legem, cap. 13. pag. 85, hæc : e Βοή­
ν suito credit Abulensis ab Essenis libenter
v Christi receptam doctrinam, quos nec
- verbo quidem Christus reprehendisse un« quam legitur, cum Pharisaeos, et Saddu« cæos creberrime,asper rime.justissimeque
<· arguerit. Imo propter piissimum,sanctis« simum et antiquissimum filiorum Dei ad
Christum venturum naturalem Dei filium
■•analogiam habens institutum, tandiu ,
<: tamque fideliter observatum in eis, facile
« crediderim Christum ipsum, et Joannem
« ejus praecursorem Essenorum duxisse
« vitam, ut ex mox dicendis apparebit cre' dibile. » Et hoc quantum ad Christum
Dominum omnis perfectionis exemplar, et
causam attinet, intelligat Lector solum seeundum quandam piam similitudinem
fuisse a bono Authore dictum. Praesertim

,·.
a
<s
.

cum vovere non conveniat Christo, > tpn
« etiam in quantum homo, habet volunta« lem firmatam in bono, quasi comprehen« sor existons, n ut recte vidit D. Thom.
; hac 2, 2, q. 88, art. 4 ad 3.
j

I

!
]

|
[

j

j
I

1
|
I
'
|
I

'

DISP. HI, DUB. II.

I
Deum virginitate perpetua primus homiI
. num decoravit. » Ibidem etiam do Elia,
I eiElisæo, eorumquo discipulis ait : « Ipsi
I
. namque primi virorum seipsos Deo per
I
, virginitatem sponte dicantes, etc. » hoc
I rôt, consedantes, et devoventes.
h . Joannes Trithemius Benedictions in lib.
§ V.
latidib. Carmelitar. cap. 2, inquit : « Fra­
tres Cannelitæ sancti Principis Eliæ
Roboratur eadem assertio gravium Docto­
rum authoritate.
; exemplo instructi ad perpetuam se casti. talem voto religionis obligant. » Quibus
31. Quamvis hactenus dicta veritatem Qor·
verbis aperte supponit, votum castitatis in
nostræ resolutionis satis evincere videanexemplari, Elia videlicet, præcessisse.
tur, placet tamen adjicere virorum gra-^^?
.lodocus Clictovæus torn. 2, llomil. hom.
vium judicia, qui eidem subscribunt. Plurii»
penult, ait : « Virginitatis perpetuo servanres jam dedimus,sed supersunt alii,quorum
. dæ votum ab Elia ortum habet. »
verba transcribemus. Et licet eorum aliqui
Joannes Suarez Illustrissimus Episcopus
idiomate Hispano scripserint, sententias in
^Conimbricensis, in Matth. cap. 2, tit. 1,
Latinum omnino fideliter convertemus, ne
introducit sacram Virginem, quæ Angelo
paginæ vernacula, et aliis non pervia lin­
Incarnationis mysterium annuncianti res­
gua onerentur, quod in tota disputatione
pondet: « Etsi sim desponsata, votum haobservare curabimus. Primus sit D. Isido-D
. beo virginitatis. » Additque Episcopus :
rus Hispaniarum Doctor egregius, qui lib.
i
Habebat enim exemplum in Elia, et Eli­
2, de Officiis, cap. 15, inquirit : « Unde ad
saeo. « Et deinde infert : « Licebat igitur,
« monachos studium defluxerit pauperta­
prout ex praecedentibus liquet, vota emitte tis? » Et respondet : « Quantum pertinet
» tere, et castitatem servare, quod semper
« ad authoritatem veterum Scripturarum,
< laudabile fuit. »
« hujus propositi princeps Elias, etc. » Per­
Sapienlissimus Gravina in voce Turturis,
git deinde, et cap. 17, inquit : « Nunc an­
part. 2, cap. 15, ait : « Mons-(de Carmelo
te tem quæ sit sacrae virginitatis integritas,
agit), vere celeberrimus, in quo fructuo­
a vel a quo tam sancti propositi sumpsit exsus ille palmes Helias commoratus, solia ordium, breviter intimabo . Quantum
« tariam ab hominum consortio semotam
« enim pertinet ad vetus Testamentum,
professus est vitam, quem primum colenee Elias, et Hieremias, et Daniel castitatis,
dæ virginitatis authorem Patres, et Doc« et continentiæ votum primi constituisse
« tores appellant. »
et dignoscuntur, etc. » Et quod loquatur de
Carolus Tapia in Authent. Ingressi, C. de
castitate voto obsignata, liquet satis mani­
sacrosanct. Eccles, cap. 17, habet: «Elias
feste : primo quia agit de castitate mona­
chorum : secundo quia illam vocat sacram,
j ( primus castitatem ex regula servavit. »
seu sacratam; votum enim est, quo res Deo
Quid est, ex regula, quam ex obligatione
voti ?
sacratur, unde sanctimoniales Deo sacri,
stylo Eeclesiæ appellantur.
• * A # Vincenlius Baronius torn. 2 llomil.
Idem, et ob eandem rationem exprimunt
i serm. de S. Theresia, fol. 341, ait : « Elias
verba D. Althelmi.quem supra allegavimus d.ltempore legis scriptæ cœpit praclicare
numero 9.
" eminenliorem perfectionem Evangeli[ « cam. Vota fecit caslita'tis. »
Elias va tes,quem terna volumina regum
Thomas Ferrarius Jesuatus Bononiensis
Insignem memorant, etc.
”' in hist. Imaginis 11. U. Jlarix montis de la
Virgo sacer fuerat fama per secula notus.
I Guardia, affirmat : « Elias ad honorem
■i Beatae Virginis emisit votum in Carmelo
Joannes Hierosolymitanus, qui tempore S.
« virginitatis perpetuae. »
Hieronymi vixit, in lib. de Inslilut. .Wb- Hia®·
P. Ægidius Carnarius Generalis sacri
nach. cap. 9, ait : « Elias nempe ut per
Ordinis .Minimorum, degestis Elix. lib. G,
« puritatem castitatis, et incorruptionem
sed. 8, docet Prophetarum quaedam collegia,
i suae carnis æquaretur Angelis ad conserquae Eliam praecesserunt, non luisse obs­
« vationis imitationem, seipsum propter
tricta legibus coelibatus, a Elias xero, »
Deum

459

inquit ipse, «continentiæ statum et sibi,
« et suis indixit. «
Onuphrius Saltus Valentinus, et Prior
Conventus Barclunonensis Ordinis Servo-'
rum B. Mariæ, in vita S. Onuphrii Regis,
cap. 18, ait : « Elias monachus fuit, et pri« mus qui inter homines votum fecit cas« titalis. n
»
·/·■;
Valderrama in Theatro Relig. sermone VaMer.
de S. Propheta Elia, observat aliquos ante
Eliam castitatem observasse, et subdit ·.
« Sed certe Elias primus fuit, qui ex voto
« virginitatem custodivit, et ipse in veteri
« Testamento suos religiosos docuit, ut
« eam observarent. »
Doctissimus Tenas in Academia Complu- Tenas'
tensi Primarius Theologiae Professor, in
Toletana Ecclesia Canonicus Bibliorum in­
terpres, et Episcopus Dertonensis, satis
notus eruditis Commentariis in Epistolam
ad Ilebr. in serin. S. Theresix, Matriti im­
presso anno 1G25, inquit : «Sacra Carme« litarum religio ortum trahit a Propheta
« Elia, qui primus hominum castitatem
« vovit. »
Cœlestinus a monte Marsano, sacri Or-ctfe u
dinis Capucinorum. in Arcanis Scriptures
saerx, observat. 79, inquit : « Elias primus
« omnium mortalium votiva se castitate
« insignivit. »
Nicolaus Causinus sacræSocietatis.etCon- VaUlSUl.»
nîc.»i_
fessarius Regis Christiamssimi, in 7 parte
Curix sanctx, ubi agit de Elia, inquit :
« Ipse fuit primus homo, qui vexillom
« virginitatis erexit, illam corpore suo
« consecrando, cum non cognoscebatur,
« sed parvi fiebat in mundo. » Alios plu­
res dabimus num. 104.
32. Confirmatur, quia aliqui Doc tores
docent aliquos Nazaræos vovisse caslitatem; hi enim plane sentiunt castitatis vo-rxonw»
tum fuisse aliquando in veteri Testamento/'11,1 '
et sic intelligunt locum Numer. quem nu­
mero 21 allegavimus :« Vir, sive mulier,
« cum fecerit votum, etc. » Unde D. Joan-D Jraiu
nesDamascen. ibi relatus ait : «An non cu«-sc
« denique lex ingens votum castitatem nun« cupavit?» Et D. Chrysostom, torn. 2, DChns.
Aom.d, dc vigil. Epiphan. inquit: « Naza« ræi secundum legem nuncupabantur,
« qui castitatem Deo insigni voto manci« pabant. » Hugo Cardinalis ad locum ci- na.<o
tatum Numer. « In voto eorum erant multi catdiJt.
« articuli religionis, inter quos amplexi« bus mulierum non vacabant. » Claudius

■*·*

460

DE STATU RELIGIOSO.

cbtriiisEspenceus lib. 1, de continent. cap. I, inqUit : « Nazaræi quoque castitatis Deo
« magno, insignique voto consecrati, ae
« mancipati. » Porro fuisse Nazaræatus
votum in aliquibus perpetuum, docent
^Lvn15-Abulensis in cap. 3, Judic. q. 12 et 17,
iviasL Lyra, et Hugo ad loc. cit. et Tenas in epist.
ad Hebrxos, cap. 11, diff. 27· Pro qua sen­
tentia refert Sylveira Origenem, Albertum
Magnum. Waldensem, Christophorum a
Castro, Marium, Tyrinum, et alios. Vi^”^p-deantur Lorinus ad lucum cit. Numer. et
a Lapide Cornelius a Lapide in cap. 4 Threnor. num.
7. Et licet prædictæ sententiæ non plane
subscribamus, quia magis deferimus Aulhoribus num. prxced. relatis, qui affirmant
Eliam fuisse primum, qui castitatem vovit;
Authorum tamen pondus adjicimus, qui
vel in materia relata nostræ assertioni
subscribunt.

Beferlur sententia contraria, et ejus motiva
eliduntur.

Opinio
33. Oppositam ultimæ nostræ assertioni
adtt-rsa- sententiam tuentur Vasquez tom.2 in3part.
s»rez. disp. 124, cap. 5, num. 88, Suarez tom.2 in
Shcrio^3 p. disp. 7, sect. 3, Barradas tom. 1, in
Comma- Evang. lib. 7, cap. 8, num.30 et alii plures,
menta” quos refert et sequitur Sherlogus tom. 2 in
Cant. cap. 2, vers. 4 et 5, vestigat. 20, sec­
tione 2. Quæ sententia potest probari primo,
quia in lege veteri tenebantur homines
propagationi generis humani incumbere :
ergo eo tempore virginitas prohibebatur,
atque ideo non erat materia voti. Secundo,
quia in veteri lege omnia erant imperfecta,
et contingebant in figura, ut frequenter ex
epistolis Pauli edocemur : sed votum casti­
tatis est perfectio quædam non levis : ergo
non fuit in veteri lege. Tertio, quia ad per­
fectionem legis evangelicæ pertinet, quod
pro illius tempore reservetur res adeo exi­
mia, et difficilis, qualis est castitas voto
obsignata : ergo castitatis votum non debet
admitti in tempore antecedenti.
Connu
Sed hæc non urgent. Ad primum constat
Crmts'-°ex dictis § 1, ubi ostendimus virginitatem
sive- fuisse tempore legis scriptæ licitam, et ab
aliquibus Sanctis observatam. Ad secundum
patet ex dictis num. Ί et 16. Et si aliquid
argumentum valeret, probaret quod ante
legis evangelicæ tempus non fuerit vera
sanctitas, et justitia : quod est hæreticum,

DISP. III, DUB. H.

» iterum poporil? Absit. Indo coepit diut fuse locis relatis ostendimus. Ad tertium
LjMgnilas virginum. » V. Beda in cap. 1
respondemus, ad perfectionem legis evan­
! fuci·, lib. 1, inquit : « Propositum suæ
gelicæ pertinere, quod in ejus tempore in­
j » mentis reverenter exposuit, vitam videveniatur votum castitatis ; sed ad prædic­
. < licet virginalem se ducere decrevisse,
tam perfectionem non requiri, quod ante
t «Quæ quia prima fœminarum tantæ se |
legis evangelicæ tempus nemo virginitatem
« virtuti mancipare curavit, jure singulari i
promiserit : sicut ad legem evangelicam
i i pra cæteris fœminis beatitate meruit
pertinet habere gratiam, fidem, spem ei
excellere. * D. Bernard, hom, 2, super
charitatem , quæ longe præstantiora sunt
Missus est, inquit : « Novum quidem canti­
virginitatis voto; et tamen hæc fuerunt
cum illud, quod solis dabitur in regno
ante legis evangelicæ tempus, ut fuse os­
; Dei cantore virginibus, ipsam virginum
tendimus dub. 1. Unde nullum efficax ar­
« reginam cum cæteris, imo primam inter
gumentum a ratione desumptum contra
rateras esse cantaturam, nemo est qui
assertionem nostram formari valet, ut no­
• ambigat. » Et sermon, de verbis Apocalyps. \
bilis Suarii intellectus vidit, et ingenue
qui incipit : α Signum magnum apparuit in
fassus est loco cit. his verbis: « Rationes ad
cælo, * hæc habet : « Sic et in his quoque
« hanc sententiam (suam videlicet), considereum plane irradiat decus, quod vir­
« firmandam nullæ fere possunt adduci,
ginitatis primiceria, quod sine corrup« cum res potissimum pendeat ex histo» lione fœcunda. » Et inferius : « De cætero
<t ria. » Eadem moderatione se gessit Bar­
« sane et virginitatem carnis, et proposiradas ubi supra; nam cum affirmasse!
itnm virginitatis, et ipsius quoque propoEliam, et quosdam alios observasse virgi­
; siti novitas evidenter illustrat, quod videnitatem in veteri Testamento, ait : α Obji­
1 licet in libertate spiritus legis Mosaicæ
a cies illa Ecclesiæ verba. Sola sine exem­
' decreta transcendens, illibatam Deo cora plo placuisti Domino. Ex quibus colligi­
■ poris simul, et spiritus sanctimoniam
« tur anteB. Virginem nullum virginitatis
» vovit. « Rupertus in Cantic. cap. 4, lib. 3,
a exemplum extitisse. Respondemus ante
ait : « Hoc scientes dicunt, et vere dicunt
« Virginem exemplum præcessisse Eliæ,
L
amæ’’ (lu^a volam egregium Dei prima
et reliquorum : incertum est, an praxesji? · vovisti, votum virginitatis. » Richardus
a serit exemplum fœminæ alicujus : in­
ί “'■a S. Laurentio de laudibus Beatx Marix,
« certum etiam, an præcesserit exemplum
lib. 3, § Duodecim privilegia Marix, in­
a voti. Verba illa alium habent sensum,
quit : « Prima igitur Mariæ prærogativa
a etc. »
j
«secandum B. Bernardum est, quod ipsa
34. Relictis ergo aliis levibus motivis,
fait virginitatis primiceria. Bartholoprobatur hæc sententia magis gravi funda« meus enim Apostolus d icit manifeste, quod
mento; quoniam juxta communem Sancto-^
• prima vovit virginitatem. Et ideo prima,
rum Patrum sententiam B. Virgo fuit
» quia ante illam nulla. » Idem D. Barprima inter omnes creaturas, quæ emisit
tholomæi testimonium refert S. Bonavent.
virginitatis votum : ergo nemo ante sacram
Ii!) 1 Tharelrx, c. 5, de B. Maria, his ver­
Virginem prædicto voto se obstrinxit. Con­
bis : a B. Bartholomæus, ut habetur in
sequentia patet. Et antecedens latissime
'■ legenda, asserit : Hæc prima inter fcemiprobat Sherlogus loc. cit. ubi innumera
■ nas hoc constituit in corde suo, ut diceret
Patrum testimonia congessit, ex quibus
selectiora, difficilioraque referemus. Orijj · Deo : Domine, offero tibi virginitatem
meam·, cum hoc a nullo homine nec
genes in c. 13 Matih. ait : « Arbitror ra-Ottas j
verbo didicisset, nec exemplo ad imita« tioni consentaneum esse, virilis quidem
! « tionem invitata fuisset. » Denique, ut
« puritatis in castitate primitias fuisse
^prolixitatem vitemus, Divus Epiphanius
α Jesum, muliebris vero Mariam; non
itej.Mariam appellat initium, et principium vir« enim plausibile est alii præter hanc vir?.. ginitatis. Damascenus Beginam, matrem, et
« ginitatis primitias adseribere. i> D. Am- D.Â22 ■^.(jloriam virginum. Divus Hildephonsus Cabros. de instit. Virgin, cap. 5, inquit :
‘A, put, et exemplar virginitatis. Sapiens Idiota
« Egregia igitur Maria, quæ signum sacra
Virginitatis primipilum. Sanctus Anselmus
« virginitatis extulit, et intemeratæ inteMatrem virginitatis. Et tandem tota Dei
« gritatis pium Christo vexillum levavit.»
Ecclesia Virginem virginum.
D. August, tract. 10, in Joan, sic ait :0
Patribus adnumerat Sherlogus graves
« Unde fratres Domino? Num enim Maria
iterum

461

alios Authores, ut Albertum Magnum, Wal­ AI le­
densem, Medinam, Sylvium, Viguerium, gantor
plorts
Calatinum, et alios, eosque tam certo pro Aolhorcs.et
sua sententia pugnaro existimat, quod ad­ qtnjii
dit : « Sed longum omnium verba recen- fidelitcr« sere ; cantant tamen pari gutture uni« versi, quos referemus. Experimentum
« capiat incredens fontibus rimatis. » Ve­
rum enimvero non potuimus omne experi­
mentum capere, quia aliquibus fontibus
destituimur. In nonnullis autem, quos
adire licuit, non plane fuimus experti quæ
Sherlogus offert, ut paucis ostendere pos­
sumus. Allegat ipse B. Albertum super b. Alt».
Missus est, cap. 182. At hic liber, qui reperitur in ultima editione Lugdunensi tom.
20, non constat capitibus, sed quæstionibus.
Rursum in quxst. 182,quæcapiti a Sherlogo
relato corresponde!, nec verbum quidem
invenitur, quod ad rem faciat.
Refert etiam Waldensem tom. 2, de Sa-N.waid.
cramentis cap. 30, sed nihil ibi dicit de voto
virginitatis. Nec sententiam Sherlogi do­
cere potuit N. Thomas, qui torn. 1 doclrin.
fidei antiquæ, lib. 3, art. 1, agens de votis
monasticis, ait : a Quæ quamvis sint jam
« essentialiter requisita in omni religione
« perfecta, non sic tamen antiquitus n (hoc
est ante statum legis gratiæ, ut liquet ex
textu) « sed alii quædam, alii unum, alii
α universa observabant. De quo inferias. »
Perdoctus Magister Bartholomæus de Me- Medinadina, quem allegat in 3 p. q. 28, art. 4,
magna moderatione procedit, recognoscens
nostræ sententiæ probabilitatem, his ver­
bis : « Demum dico esse valde probabile,
« quod B. Virgo inter mulieres fuit prima,
« quæ virginitatem suam Deo voto conse« cravit. Imo qui diceret fuisse primam
α omnino, verisimiliter loqueretur. » Quinimo perdoctus hic Magister oppositum si­
gnificat, 1, 2, q. 100, art. 4, in fine, ubi re­
censet imperfectiones veteris legis, et recte
observat : « Sed ex hoc non inferat Theolo« gus, quod viri justi, et sancti in antiquæ
« legis statu non haberent ex instinctu
« Spiritus sancti consilia a Deo tum virgi« ni tatis, tum obedientiæ, etc. » Ibique ex
D. Hieronymo probat Eliam, Elisæum, et
Joannem Baptistam « a matrimonio absti­
nuisse, et vitam coelibem duxisse. »
Minus adhuc asserit Sylvius in eodem Sylvias,
loco allegatus : « Ex his, inquit, patet
« B. Mariam non fuisse primam, quæ vir« ginitatem servavit. Primam tamen vo« visse tradunt Beda in Lucam, Rupertus »

«

.·

...

.3

t

-Z

< e-.<

462

DE STATE RELIGIOSO.

lib. 3. in Cani. Origen. in 13, Malth. et
alii. lI.TC. el non plura habet Sylvius, in
quibus nihil affirmat, sed aliorum senten­
tiam refert.
Allegat præterea Viguerium Theolog.
Tiçxr.
Instil. p. 20. § 9. Sed Author iste solum do­
cet, quod sacra Virgo prima inter fœminas
virginitatis votum nuncupaverit : » Hæc
v autem, inquit. Virgo per antonomasiam
« nuncupatur. Ideo dicitur Virgo virginum,
« quia fuit prima inter mulieres, quæ vovit
« virginitatem inspiratione divina. »
Idem, et non amplius, affirmat Galati­
<bhL
ans, in loco, quem refert Sherl. lib. 7, de
arcanis ca!hui. c. 14. ibi : « Ex hac, inquit,
« traditione manifeste datur intelligi, quod
« causa quare Messias non magis accelera« vit adventus sui tempus, fuit conscientia« rum virginum Judaicarum corruptio, quæ
e omnes fere vel per conjuges, vel per alios
α deflorari cupiebant. Sola ergo Maria
« Virgo beatissima, quæ sola inter cæteras
« omnes se virginitatem perpetuo servatu« ram proposuit, Messiam concipere me« ruit. » Ex his facile dignoscet prudens
læctor, quid de aliis Authoribus præsumi
debeat. Coucedimus tamen eorum non pau­
cos, praesertim ex recentioribus, nostrae re­
fragari sententiæ.
Roboratur idem fundamentum, quia
CôdSfTOllO B. Virgini deferendum est quidquid auget
l«raccdcai is majorem ipsius dignitatem, el gloriam :
Xüîiri
sed quod ante ipsam nulla creatura voverit
virginitatem, ad majorem ejus dignitatem,
et gloriam spectat, cum ei deferat prima­
tum in re satis excellenti, el difficili! : ergo
credere oportet, quod ante B. Virginem
Ain:- nemo vovent
voverit virginitatem. Et urgetur ;
nam quod Christus suæ matri hanc non
uns· disposuerit, aut concesserit praerogativam,
provenit ex eo, quod vel noluit, vel non po­
tuit : neutrum autem horum dici valet;
primum enim derogat maximo Christi
amori erga suam matrem; posterius vero
maximæ ipsius potentiæ : ergo omnino
fatendum est, quod B. Virgo fuit prima
creatura, quæ votum virginitatis emisit.
35. Hoc est validius, et fortasse unicum
Eitbnr
arguhujus sententiæ argumentum. Sed priusi
viidivr
fluam
occurramus, oportet nonnullos
plirilcr
iurringi- ejus defectus detegere ; inde enim illius
lur.
lur‘ vires plurimum concident. Nam in primis
hoc motivum nostræ assertioni non adver­
satur, quæ tantum affirmat aliquos ante
legis Evangelicæ tempus vovisse castitatem,
ut statuimus num. 22. Quando autem B.

i

DISP. Ill, DUB. II.

I
Virgo emisit volam virginitatis , durabit
. tualis evaderet, nemo in spiritu Deum
tempus, et status legis scriptæ. et nondon
< adoraret. ■> Et infra : « Nemo Dei cogniincœpemt lex Evangelica. Ipsa quippe ia'hua. |
< tione repletus est, nisi per te, o Sancomnium sententia prædictum volum nun­
lissima, » D. Bernardi nus tum. 3, serm.
cupavit ante Angelicam Annuntialionen,
II, ari. 2, c. 3 inquit : « Spiritus sanctus
idemqueeum inferiori certitudine est di­
in hac officina, et per eam fabrefecit
cendum de voto castissimi sponsi Joseph.
« quidquid in gratia mirificum operatur. »
Tantum ergo abest, ut prædictum argu­
Quod facile ostenderemus adductis aliorum
mentum nostram assertionem evertat, quoi,
testimoniis. Et tamen inde nemo colliget,
potius evincat aliquos ante legis Evangelicæ
quod ante B. Virginem nullus habuerit ea
statum fuisse castos ex voto. Et hoc dato,
bona, aut coluerit prædictas virtutes; op­
qualiter subsistent illa inconvenientia,
positum enim constat manifeste ex dictis
quæ ex imperfectione legis antiquae repranum. 5. Colliget autem, et merito, atque
sentantur, qualia descripsimus ntnn.33.
efficaciter B. Virginem habuisse omnes vir­
Prrterea, Patres qui allegantur, altri-Sttes»
tutes in gradu excellentissimo, et fuisse
buunt B. Virgini primatum absolutum vir
omnibus aliis exemplar ad exercenda vir­
ginitatis : et pauciores sunt, qui prædictum
tutum opera. Idem ergo intendunt Patres,
primatus elogium ad virginitatem ut per
qui dicunt B. Virginem fuisse primam in
votum determinatam restringant, ut ex
nuncupando votum virginitatis.
eorum lectione facile constat, pnoserlim
Insuper, prædictum fundamentum, cum
vero ex Origene, qui affirmat, primitias vi­
excellentiam B. Virginis in hac materia
rilis puritatis fuisse Jesum, muliebris veto
exaggerare videatur, illam revera depri­
Mariam ; nam Christus Dominus votum
mit, et coangustat. Nam longe majus est,
non emisit castitatis, ut exD. Th. vidimus
quod volum sacræ Virginis fuerit exem­
num. 30 in fine. Atqui Patres, cum absolu­
plum et in lege evangelica. et in lege scrip­
tum virginitatis primatum sacræ Virgini
ti influens, habensque in utriusque statu
tribuunt, non significant neminem ante
effectus ex sua imitatione ortos, vota vide­
ipsam virginitatem coluisse, cum potius
licet castitatis, quam quod præcise influxe­
oppositum communiter doceant, ut consta
rit in solo legis evangelicæ tempore. Sicut
ex dictis n. 19. Ergo pariter illi, qui affir­
exemplo Christi Domini in utroque statu
mant B. Virginem fuisse primam, quæ vir­
influentis in gratiam, et virtutes justorum
ginitatem vovit, non loquuntur de primatu
liquet, et explicuimus num. 9, ampliusque
temporali, nec negant alias tempore ante­
declarabimus infra, num. 39.
cedenti virginitatem vovisse, sed deferunt
Tandem licet daremus omnes Patres,
sacræ Virgini alium excellentiorem pri­
quos allegat Sherlogus , loqui in sensu,
matum, quem infra declarabimus.
quem ipse intendit, adhuc tamen non con­
Deinde Patres, sicut tribuunt sacræ Vir- Tt[W.
vinceret esse communem Patrum senten­
gini primatum voti virginitatis; sic etiam
tiam, quod nulla creatura ante B. Virgi­
in ea predicant primatum charitatis, hu­
nem votum virginitatis emiserit. Nam
militatis, fidei, ac cæterarum virtutum,
Patres omnes, quos prædictus Author tam
perfectionum, et bonorum, quæ in omni­
studiose congessit, non sunt omnes Eccle­
bus aliis justis reperiuntur. Unde D. Au­
siæ Patres ·, alii enim non pauci nostram
gust. sermone 28 de Sanctis : « Autr:xr'
tuentur sententiam, ut liquet ex dictis a
α (hoc est principium) peccati Eva, auctrix
num. 22, et alios plures dabimus dub. 7.
« meriti Maria.» D. Bern, serm. 1 suprrD ?dï.
Constat ergo, fundamentum propositum
Salve Regina : « Origo fontium, et fluminon tantas habere vires, quantas aliqui in
« num mare : virtutum auctrix, et scien­
eo repræsentant. Videamus ulterius quali­
ti tiarum scientia sanctarum Maria. » D.
ter diluatur.
Joan. Damasc. Orat. 1, de dormit. B. Marir^ ,::l
36. Sunt qui respondeant, omnia testiait : « Uberrima benedictionis scaturigo. Da
îwmonia supra allegata eo tendere, ut B. Vir« quæ nobis bonorum causa, et parens
Slgosit prima in tempore , quæ inter fœ­
« extitisti. » Chrysippus Hierosol.serm.de
minas votum fecerit virginitatis ; sed non
Deipar. torn. G Biblioth. pari. 2, scripsit : H*,<
negare, quod virorum aliquis eam vove­
x Ave radix omnium bonorum, » Germa­
rit'’ante illam. Sic conciliare putant Pa­
nus Constanlinop. serm. 2 in Marix dormii, *rt
tres, quorum aliqui affirmant nonnul­
hæc habet : « Nisi tu praeires, nemo spiri- 1
los in veteri Testamento vovisse castitatem,
tualis

463

et fuisse spirituales eunuchos, ut « num,
22 ostendimus : alii vero asserunt B. Vir­
ginem fuisse primam, quæ votum virgi­
nitatis emisit ; nam hi loquuntur facta
comparatione ad mulieres. Et quidem ex
Patribus allegatis ita significat Origenes, θ^η·
Muliebris vero Mariam. Beda, Prima fremi-d. Berk
narum, et Prx exteris feeminis. D. Bernard. D lwrt
Primam inter exteras. Et D. Bartholomæus
in testimonio quod ab aliis refertur, Et
ideo prima, quia ante eam nulla, ut legenti
eorum authoritatesconstabit.Quos imitatur
D. Bonavent. in 4, dist. 30, quxst. 2, ubi d. Bon.
ait : a Decuit Virginem Deo virginitatem
« vovere, ut esset mulieribus totius virgi­
« nitatis exemplum.Sicut enim Deus Chris­
« tum viris proposuit in exemplum, sic *
« ejus Matrem proposuit in exemplum
« mulieribus. » Et ex Authoribus num. 34
allegatis idem exprimunt Medina, Viguerius, et Galatinus, ut eorum verba repræ- Oatatin.
sentant, quibus addimus Nazarium 3 p. ΝαΜΓ·
quxst. 28, art. 4, in solutione 1 quxsiti. Et.
hæc videtur etiam sententia Abulensis m Abolens,
cap.30 Numer. quxst. 12, cujus verba refert
Sherlogus luco. cit. num. 34. et sic se habent:
« In veteri Testamento in mulieribus non
<( reperitur observatio virginitatis cum vo­
« to, aut sine voto, sed omnes accipiebant
« viros. Domina autem nostra fuit prima,
« quæ virginitatem observavit, et vovit.
« De viris autem magis reperitur; nam
α quanquam non habeatur expressum vo­
« tum virginitatis, patet tamen, quod ali­
« qui observaverint illam, sicut fuit Hie« remias, etc. »
7.Cæterum huic responsioni (quæ aliunde judicium de
ad veritatem nosiræ assertionis sufficeret) > prælIHSsa res­
non subscribimus : tum quia congruentiu; ponsioexistimamus omnia Patrum testimonia ne.
uniformiter exponere, ut fieri potest, et in­
fra præstare curabimus : tum quia explo­
ratum non est, quod nullæ fœminæ in Tes­
tamento veteri virginitatem promiserint. An fœ·
iiiiiue
Imo vero quæ pro nostra assertione expen­ aliqiLvin
dimus, verosimililer queunt ad fœminas veteri leeliam extendi. Nam locus Numer. Eir, siaTriiii ea­
rn ulier, cum fecerit votum, ί/c., utrumqueslllalcn,‘
sexum comprehendit, ut ibidem observat
Leon. Marius. Locus etiam Isaiæ, Non dicat lcom.
eunuchus, etc. ad fœminas etiam extendi- Mar,us·
tur, ut notavit Mich, de Medina lib. 3 de Midi, de
sacr. homin. continent, cap. 2. Deinde quæMc‘1,na·
de Essenis diximus, locum utique habebant
in mulieribus, ut constat ex Philone in lib.
de vita contemplativa, ut ex Serario, et aliis

464

DE STATU RELIGIOSO.

DISP. Ill, DUB. Π.

465

t

Fratx.a recte probat N. Francise, a S. Maria in
s. Mari, .\poiogia' proposit. 2, § 1. Præterea suppo­
sito, quod viri aliqui in veteri Testamento
votum fecerint castitatis, nulla occurrit
ratio, aut inconveniens, ut id fceminis de­
negemus, cum non sint minus devotæ, et
D.Chry.ut recte D. Chrysost. torn. 2, homil. 8 in
Matth. tradit : « Non natura corporis, sed
< voluntate animi exercentur ista prælia ;
. propterea sæpe in hujusmodi acie fortius
» viris fœminæ decertarunt. » Quod satis
liquet in statu legis evangelicæ, in quo
virgines viros continentes tam studiose
imitatæ sunt. Denique aliquas in veteri
Testamento perpetuam virginitatem ex vo­
to coluisse. non omnino obscure colligitur
Marfijb. ex lib. 2 Machab. c. 3, ubi dicitur : « Sed
3.
u virgines, quæ conclus® erant, præcurre■' bant ad Oniam. « Ubi significari virgi­
nes in quodam templi domicilio inclusas,
quarum aliquæ perpetuo Dei cultui se con­
secrabant, plurium est sententia. Unde
Pc:r. Petrus Crespet. in Summa calhol. fidei, fol.
Cresp.
644. harum exemplo impugnat hæreticos
novatores, qui vota virginum sacrarum
spernunt : « Monialium. » inquit, « Deo• que dicatarum virginum propositum, et
■ vovenda» castitatis antiquus, et sanctus
. usus defenditur. » Et post aliquas pro­
bationes addit : « Et quidem ante Christi
e passionem Deodicatas virgines in templo
« referunt clarissimi plerique Historiogra« phi, et confirmat Ambrosius lib. memo« rato de Virginitate. In templo, inquit,
·.' Hierosolymis fuisse virgines deputatas,
« etc. » Et pro eadem sententia refert
Germanum Constantinopolitanum, et Gregorium Nicomediensem. His virginibus
adjungebantur viduæ nonnullæ, quæ Deo
vidualem castitatem vovebant, ex quarum
Cieros!'numero fuit Anna»
Qua D. Cyrillus Hierosol. Catech. 10, inquit : « Anna Pro­
a phetissa continens, et religiosissima moHngO (! nialis. n Et Hugo Cardinal. « in postilla
Card.
r super Evangel, totius anni, Dominica in­
n fra octavam Nativit. Domini, ait : Anna
a fecerat professionem viduitatis, et Maria
a fecerat professionem virginitatis, o Imo
Emerentiam aviam B. Virginis Maria», Deo
d. Cyril, castitatem vovisse referunt D. Cyrillus
(sive is fuerit Constantinopolitanus, sive,
quod magis placet Lezanæ anno ante
Christum 3976, fuerit Alexandrinus) in lib.
G.Pipin. de ortu H. Annx, Guillelmus Pipinus Ordi­
nis Prædicatorum serm. 2, B. Annx, fol.
p.Bort 219, et Petrus Borlandus Carthusiensis in

vita B. .Inn.r, quæ additur vitæ Christi
Domini, a I.andulpho de Saxonia. Ex qui­
bus liquet, certum non esse, quod nulls
fœminæ in veteri Testamento volum vir­
ginitatis nuncupaverint.
Dices id certo constare ex eo, quod Ec- Ntgy
etesia de B. Virgine canit : Sola sine
pio placuisti Domino. Quibus verbis signifi­
catur nullam fceminam ante B. Mariam
Deo virginitatem vovisse.
Sed hoc facile dispellitur, quia ut supra
num. 33 vidimus ex Barradio, alius est
illorum verborum sensus, ut constabit
adeunti fontem, ex quo primum desumpta
fuere, Sedulium videlicet antiquum Poe- SeàL
tam, qui floruit sæculo quinto post Chris­
tum natum -, sic enim canit Carminum
lib. 2.

Salre sancta parens, enixa puerpera re­
gem,
Qui cxlum, terram que tenet per srcula :
cujus
Numen, et xterno complectens omnia gyro
Imperium sine fine manet : quæ ventre
beato
Gaudia matris habens cum virginitatis
honore,
Nec primam similem visa es, nec habere
sequentem :
Sola sine exemplo placuisti fcemina Chris­
to.

Ubi perspicuus, ac legitimus sensus est,
nullam fceminam fuisse, esse, aut fore,
quam sacra Virgo longo intervallo non an­
tecellat, cum in donis gratiæ, et virtutum,
tum, et maxime in eo, quod Christum peperit. conjunxeritque matris dignitatem
cum flore, et honore virginitatis, quod nulli
alii mulieri est concessum. Sed cum hoc
cohæret, quod aliqua ante ipsam (ex ejus
tamen futuræ prævia imitatione), Deo suam
virginitatem sacraverit modo statim decla­
rando.
38. Prædicta ergo responsione relicta, Bespsad argumentum num. 34 propositum respondetur distinguendo antecedens, « Juxta Pk
a communem Sanctorum Patrum senten-mei»,
« tiam B. Virgo fuit prima inter omnes^tT
« creaturas, quæ emisit virginitatis vo« tum, d fuit prima « prioritate perfec- gerÜ.
« tionis, et excellentiæ, n concedimus; fuit
prima σ prioritate temporis, » negamus:^1·
et deinde negamus absoluteconsequentiam.
Pro cujus responsionis intelligentia obser­
vandum est, duplicem esse prioritatem, seu
praecedentiam :

praecedentiam : aliam ducationis, secunI dum quam media præcedunt in exequu! lione finem : aliam dignitatis, et perfectio- i
: nis, juxta quam finis in intentione, et abso- I
lute praecedit media, et exemplar est prius
■ quam exemplatum. Et in hoc sensu AposLm. loi. ad Colos, cap. 1, vocat Christum Domi1 num, primogenitum omnis creaturæ, licet
. plures tempore ipsum præcesserint ; quia
ipse fuit prior per modum finis, et exem> piaris, ut ibidem breviter observavit D.
j.id Hieron. his verbis : Non tempore, sed ho­
nore.
ü; Deinde observa, quod ut aliqua causa
influat per modum exemplaris, non requi- ’
ritur quod existai in seipsa, aut quod tem­
pore praïcedat exemplatum. Nam cum
exemplar influat ut apprehensum, et applitalum per intellectum, et hic possit appre­
hendere objecta antequam sint in seipsis,
potest aliquid influere per modum exem­
plaris in eos etiam effectus, quos tempore
subsequitur ; quidquid enim fit ad ejus imi­
tationem, ipsius effectus est, sive tempore
antecedat, sive sequatur. Et ob eandem ra­
tionem potest finis in suo genere influere,li­
cet actu non existât in seipso, ut notum est
apud Theologos, et Philosophos. Unde Aposii-tol. ad Hebr. 11,?ait ·. « Fide Moyses grandis
1 < factus, negavit se esse filium filiæ Pha< raonis, magis eligens affligi cum populo
• Dei, quam temporalis peccati habere
< jucunditatem, majores divitias æsti< mans thesauro .Egyptiorum improperium
Christi ; aspiciebat enim in remune- rationem. » Nam se formabat Moyses ad
imitationem Christi Domini, quem (etsi
aondum existentem) tanquam exemplar, et
finem omnis perfectionis respiciebat, ut
eo loco exponunt D. Thom. D. Anselmus,
^.Catharinus, Zeglerus, Ribera , Tonas, et
alii. Et sic etiam Christus Dominus influ—
jta. xitinomnem justitiam,et perfectionem ve' terum Patrum, fuitquo caput Ecclesiæ a
principio, ut fusius explicuimus num. 9.
Præterea observandum est, B. Virginem
' Mariam esse causam exemplarem omnis
1 virginitatis Deo sacratæ. Tum quia nobilis­
simum in unoquoque genere est mensura,
et exemplar cæterorum, quæ eo perfectiora
sunt, quo magis ad illud nobilius, et per^r-fectius accedunt, ipsumque imitantur : ex
virginitatibus autem Deo sacratis nihil
eminentius, nobilius, aut perfectius.cogi­
tari potest, quam virginitas sacratissim®
Mariæ ut statim declarabimus. Tum quia

f

ita communiter se explicant Sancti Patres,
D. Ambros. de instit. virgin, cap. 5, ail:». Amb.
α Omnes ad cultum virginitatis Sanctæ
« Mariæ advocantur exemplo. » Et capite
sequenti : Mariæ exemplo exterx ad virgini­
tatis studium provocantur. D. Hildephons. D‘Ild·
sermone 3, de Assumpt. Mariam appellat,
Exemplar perfcctæ virginitatis. Sophronius
hom. de Assumpt. eam vocat Perfectionis
virginalis exemplum. Et eodem modo lo­
quuntur alii Patres. Unde autem virgini­
tas B. Mariæ habeat eminentiam illam, ut
tanquam exemplar antecedat, et excedat
omnes alias virginitates Deo sacratas, docte
declarat Suarez torn. 2, in 2 p. disp. ", snarez.
sed. 3, his verbis : α Virginitas Mariæ
a quoad propositum, et animum, fuit tan­
« to efflcacior, et vehementior, quanto ex
« majori charitate, et gratia procedebat.
a Quoad immobilitatem habuit hoc propo­
« situm perfecto voto confirmatum. Quoad
a intentionem ex perfectissimo Dei, et pu­
« ritatis amore hoc fecit. Quoad exequu« tionem vero tam perfecte illud servavit,
a ut omni prorsus motu contrario, aut re­
« pugnante caruerit ; imo alios etiam a l
a sanctitatem provocaverit , ut supra ex
a Sanctis Patribus diximus. Deinde caruit
a omni contrario, quod virginitatis per­
« fectionem posset minuere ; nam et ip­
a sum conjugium, quod in aliis ad virgi­
a nitatem tollendam ordinari solet, in illa
a fuit ad ejus custodiam, testimonium, et
<i honorem institutum. Habuit deinde co­
e mitantes omnes virtutes, temperantiam,
a humilitatem, et alias, quæ illius perfec­
a tionem possent augere. Fuit denique
« ejus virginitas propter altissimum finem
« a Deo ordinata ; nam et ad filii genera­
« tionem ordinata est (quod est admiratio­
a ne dignissimum),et ad consecrandum Deo
a thalamum , ex quo factus homo nas­
a ceretur : quo nihil potest perfectius, aut
a excellentius intelligi. »
Deinde observa, causam tanto esse in Nota 4.
suo genere perfectiorem, quanto ad plures
effectus suam causalitatem diffundit. Quod
est per se notum ; nam actu causare, per­
fectio est : ergo causa eo cæteris paribus
est perfectior, quo plura causal, et sub
proprio influxu tanquam effectum consti­
tuit. Unde D. Thom. 3 parle, quæst. 65, DTh0.
art. 3, ait : Quanto aliqua causaest superior,
tanto ad plura se extendit in causando. Et 3,
contra gent. cap. 24, inquit : « Quanto ali« quid invenitur melius, tanto ad remo-

*.

466

DE STATU RELIGIOSO.

« tiora bonitatem suam diffundit. » Et si­
milia repetit quxst. 3, de potentia, art. 3,
et quodlib. 3. quxst. 3, art. 6, et alibi fre­
quentor.
Applia39. Ex his praemissis liquet, et robora­
çræ- tur distinctio num. priced, proposita, se­
missæ cundum quam testimonia Patrum inter­
dociri·
iw- pretamur , el ad concordiam reducimus.
Nam cum affirmant B. Virginem esse ini­
tium, exemplar, primipilum, ac vexillife­
rum omnis virginitatis, primam virginum,
et alia hujusmodi, praedicant quidem pri­
matum, ac excellentiam virginitatis B.
Mariæ super omnes alias virginitates ; quia
omnes per modum exemplaris causavit. et
traxit ad sui imitationem, sive illæ fuerint
Pneu* ante Virginis tempus, sive post illud. Sed
lus
virgiti non negant, quod ante B. Virginis tempus
ülis aliqui virginitatis votum emiserint.Et hanc
RMârix
1fuïfev differentiam inter primatum temporis,
re’le> lt primatum excellentiæ satis expressit
neu egregius Hispaniarum Doctor D. Isidorus
lcrapo·
1rt^ lib. ‘2, de Officiis, cap. 17, ubi ait : « Nunc
D Bi<!
autem quæ sit sacræ virginitatis integri­
w tas, vel a quo tam sancti propositi sump­
v sit exordium, breviter intimabo. Quan­
<r tum enim perlinet ad vetus Testamen­
tum, Elias, et Hieremias, et Daniel
a castitatis, et continentiæ bonum primi
y constituisse dignoscuntur : quantum vero
a ad novum, virorum virginum caput est
a Christus, feminarum virginum caput est
u Maria. Ipsa earum autrix, ipsa mater
a nostri capitis, qui est virginis filius, et
« virginum sponsus. » Ubi componit ex­
cellentiam B. Virginis in hac parte cum
temporali aliorum antecessione; recte enim
vidit prædictam temporis præcedentiam
nihil referre ad sacræ Virginis gloriam ;
quippe tantum abest, ut ad ejus referat
commendationem, quod potius illam limi­
tare. et restringere videatur. Nam profecto
majus quid est B. Virginem habere suæ
virginitatis effectas, hoc est alias virgini­
tates volo sacratas, et in veteri, et in novo
Testamento, quam determinari ejus causalitalem ad tempus præcisum legis Evange­
licæ; nam causa eo est superior, quo ad
JExctn· P.lura seexlent^^ in causando. Id quod sapium. tis liquet ex sacratissimo ejus filio Christo
Domino ; nam causavit omnes effectus gra­
tis non solum in tempore post ipsum se­
quenti, sed in eo etiam, quod ipsum præcessit, ul constat ex dictis n. 9. Unde sicut
ex eo, quod Christus dicatur, et sit initium,
fundamentum, et caput Ecclesiæ, aulhorque

justitiæ, et omnis sanctitatis, non infertur
quod ante Christi Domini tompus non fue­
rit vera Ecclesia, vera justitia, et vera
sanctitas ; oppositum enim certa fide cons­
tat, ut ostendimus dub, 1 ; sed infertur,
quod prædictaomniafuerinteffectusChristi
Domini, in quo, et per quem salvantur
quotquot salvantur, aut justitiam conse­
quuntur : sic proporlionabiliter exeo, quod
sacratissima Virgo Maria dicatur, et sit
principium, vexillum, ac exemplar omnis
virginitatis Deosacratæ, minimecolligitur,
quod nulli ante ipsius tempus virginitatem
voverint ; contrarium enim satis ostendi­
mus a num. 22. Sed colligitur B. Virginem
influxisse per modum principii exempla­
ris in omnes virginitates Deo sacratas, tam
in veteri, quam in novo Testamento; nam
quotquot virginitatem Deo religiose vove­
runt, id praestiterunt provocati exemplo B.
Mariae, quam ut futuram, vel praesentem
fidei oculoimplicite, autexplicite viderunt.
Et sicut qui ad extollendam dignitatem
Christi Domini diceret ante ipsius nativita­
tem, et tempus nullam fuisse veram gra­
tiam, et justitiam, non solum erraret, sed
etiam Christi Domini dignitatem (quam
exaggerare videbatur), imminueret, quippe
ejus sanctificativum influxum ad brevius
tempus, et pauciores effectus restringeret :
sic illi, qui ad prædicandam sacratissima
Virginis excellentiam affirmant neminem
ante ipsam nuncupasse virginitatis votum,
licet non errent (probabiliter namque dis­
currunt), nihilominus scopum in quem
collimant, non attingunt. Cum enim vir­
ginei exemplaris, quod in B. Maria reful­
get, vim, ac causalitatem efferre intendant,
magis eo medio limitant, et coangustant,
eam non extendentes ad præcedentium sae­
culorum effectus, in quos per modum exem­
plaris influere potuit, et de facto, ut nos
affirmamus, influxit. Quem adeo universa­
lem influxum per modum excellentissimi
exemplaris significare intendunt commu­
niter Patres, cum primatum B. Mariæ in
vovendo virginitatem tam magnis elogiis
celebrant. Quod etiam vidit Suarez tocoaute.
supra cit. ubi ait : « Deinde dici etiam po« test prima, quæ proposita est tanquam
« dux, et exemplar hujusmodi voti, et
« hunc esse existimo sensum Sanctorum
* Patrum. j> Ipse vero ex propria senten­
tia, licet sub dubio, subjungit : Addo tamen
fortasse etiam in re ipsa fuisse primam, etc.
Quo loquendi genere incertitudinem talis
opinionis

DISP. III,

«

opinionis salis expressit. Verba au tern .
;ui<exD. Barlholumpo reteruntur, el qui- |
:>dsmoveri videntur D. Bonaventura, et |
Riehardus dc S. Laurentii», ut primatum 1
temporalem alii, quam Virgini negent, authorilateni non habent; nam desumpta sunt 1
ex libro apocrypho, qui sub nomino Abdiæ
Babylonici circumfertur, et quem jamdiu
l·;» rejecit Paulus IV, ut refert Sixtus Senensis
u-ilib.2 liibliuth.et fabulosum appellat Bel1 larmin. de script, ecclesia st. in Abdia Baby- |
1 Imîco.
40. Ratio vero, qua fundamentum ab
autlioritatedesumptum fulciebatur, nullius
d? roboris est ; concedimus enim deferendum '
|·-· esse sacratissimae Virgini quidquid confert
l ad majorem ipsius dignitatem, et gloriam;
■ed negamus ad id conferre, quod nemo
I anteB. Virginis tempus votum virginitatis
I emiserit ; oppositum enim constat ex proxi­
me dictis. Per quod etiam diluitur augmen­
tum difficultatis rationi insertum ; nam
praerogativa B. Virginis non est. quo i nemo
ante ipsius tempus virginitatem voverit,
■ îêd potius excellentia B. Virginis est, quod
I m® virginitatis exemplo virgines post se
» adduxerit in utroque statu scriptæ, et Evan! geliem legis ; in hoc quippe magis emicat
, dignitas, et efficacia dicti exemplaris.
|.·;ί· Unde quæ contra nos adducuntur, in
contrariam partem sunt detorquenda :
qaoniam B. Virgini deferri debet quidquid
confert ad majorem ejus dignitatem, et
gloriam : sed quod B. Virgo suo exemplo
moverit ad vovendum virginitatem, non
■olam in statu legis Evangelicæ, sed etiam
in statu legis scriptæ, confert ad ejus digni­
tatem. et gloriam, siquidem magis explicat
universalitatem, efficaciamque nobilissimi
illius exemplaris in causando, el plures
effectus illius influxui subordinat : ergo
tueri oportet, quod aliqui in veteri Testa­
mento provocati exemplo B. Virginis (quam
futuram radio fidei intuebantur), Deo vir­
ginitatem promiserint. Et urgetur; nam
quod Christus hanc suæ matri non dispo­
suerit, aut concesserit praerogativam, pro­
venit ex eo, quod vel noluit, vel non po­
tuit : sed neutrum horum dici valet, cum
primum deroget maximo Christi amori er­
ga suam matrem ; et secundum maximæ
ipsius potestati : ergo dicendum est, B.
Virginem dedisse primum, et nobilissimum
exemplar virginitatis Deo sacræ, quod pro
sua dignitate non solum nunc movet, .-e 1
movit etiam in veteri Testamento, ut non­

DUB. 11.

467

nulli ad imitationem B. Virginis Deosuam
virginitatem sacraverint.
41. Et si inquiras, qualiter hoc exemplar 9“,i,er
tunc influxerit, cum tunc non fuerit '?Res- iofloxe?
pondetur eandem interrogationem fieri riq^“
posse de Christo Domino, quem tanquam esset
omnis perfectionis exemplar omnes Sancti
veleris Testamenti fide implicita, vel
explicita apprehenderunt, atque imitati
sunt, ut constat ex dictis numero 9. Ad
illam vero patet ex his, quæ praenotavi­
mus n. 38, nempe exemplar, ut in suo ge­
nere influat, applicari per intellectum;
hunc vero posse apprehendere, et propo­
nere rem futuram. Porro veteres illos jus­
tos cognovisse beatissimam Mariam , et
insignem ejus virginitatem, liquido cons­
tat. Tum ex Isaia praedicente : Ecce virgo isaias.
concipiet, el pariet filium. Quod praenovisse
etiam alios insignes Prophetas, cæterosque
docuisse dubitari non debet. Tum exemplo
Sibyllarum, quæ Virginem Matrem fatu­
ram cognoverunt et annuntiarunt.
sibytk
I Unde Persica cecinit :
Persica.

1 irgine matre satus pullo residebit asello.
Ille Deus casta nascetur Virgine magnus.

I

Et Cimmeria :

I

Cimme­
ria.

M il it ix xternx regem sacra Virgo cibabit
Lacte suo.

Sic etiam Magnus ille Elias (quem primum
in tempore vovisse virginitatem, ejusque
studium discipulis proposuisse asserunt
Authores n. 82, relati), sacratissimam Vir­
ginem cognovit celebri illa visione, quam
sacer textus refert 3, Reg. 18 : Ecce nube- 3. Ryg.
cula parca, quasi vestigium hominis ascende- 18.
lb'
bat de mari. In qua B. Virginem praesigna­
tam fuisse, et a Propheta cognitam, satis
communiter tradunt Doctores. Cujus admi­
randi exemplaris ipse suavi efficacia allec­
tus virginitatem, quam prius absque voto
observabat, promissionis vinculo obstrinxit,
idemque institutum coepit discipulos edo­
cere. Quod haud obscure tradit D. Melho-v. Me»
dius Episcopus, et Martyr, qui floruit tem­
pore Diocletiani, in homil. de Sinimne, et
Anna, ubi sacram Virginem sic alk tuitur :
« Puritatis etiam tuæ Elias præscius, at­
u que imitator in spiritu cum esset, vitæ
« illius igniferæ sibi coronam colligavit,
« in hunc usque diem divino suffragio
u morte superior declaratus. Te quoque
u ejusdem successorElisæus a sapiente Ma­
u gistro tanquam jam existenlem, quæ ta-

i

468

DE STATU RELIGIOSO.

DISP. III, DUB. ΙΠ.

« dic mihi, Elia pauperius. » Addit info- EHta,
« men nondum existebas, præfigurans. »
tari vellent, bona contubernio publica­
rius : « Ipsam vero paupertatem ex mentis
SiB. Virginis notitia ad posteros iluxit,
rent. » Et inferius : « Designatos autem
« opulentia elegit. » Et homil. 46, in Matth.
cur non studium illam colendi, cum aliis
procuratores habent, et ad usus omnium
inquit:
«
Unde
mirabilis
factus
est
Elias,
obsequiis, tum specialiori imitatione per
singulis indivisos. « Idem significavit
«
nonne
a
renuntiatione
possessionum?
»
virginitatem voto obsignatam ? Fluxit pro­
,x/sJosephusGorionides in lib. de tribus JudaiIdem
paupertatis
studium
prosequutus
est
fecto, ut suppositis, quæ de Essenis diximus
if®
eorum Philosophorum ordinibus, ubi ait:
Tïrens. a num os, tradit Hadrianus Tireus Socie­
Elisæus, qui ut dicitur 3 Reg. cap. 19 : Re­ au
h.
< Possidebant omnia communia, et nihil
lidis
bobus
cucurrit
post
Eliam.
Per
quod
tatis Jesu in Trisagio Mariano, libro 1, sono
t amplius inter eos ditior fruebatur, nihil
significatur
ipsum
majoris
perfectionis
36. ubi ex Eusebio Cæsariensi libro 2 Ec< pauper defraudabatur, n Addit infra :
amore cuncta mundana repudiasse. Unde
clesiast. hislor. cap. 17. asserit : « Ab Esse« Sed permixtis facultatibus unum esset
Lyra ad eum locum inquit: Decrevit repu- Lyn.
« nis, quosAlexandriæ S. Marcus reperit,
i omnium patrimonium. » Tandem idem
dialis omnibus adhrrere Elix. Et D. Ambros. D·Aei·
<r Mariam nondum natam cognitam, et
·-* exprimit Plinius lib. 5, c. 17, illis verbis :
lib. 1, de Oflic. cap. 30, ait : « Relictis om« singulari veneratione cultam fuisse. »
Gens sola, et in toto orbe, præter cæte« nibus in disciplinam se propheticam deEt Laurentius Chrysogonus sacræ etiam
ras, mira, sine ulla fœmina, omni ve­
«r dit. » Et Abulensis cap. cit. quxst. 23,I
Societatis, in Mundo Mariano, disc. 22,
nere abdicata, sine pecunia, etc. »
·
num. 49, sententiam D. Methodii imitans, j inquit: « Non curavit amplius arare, nec
α vacare negotiis secularibus, sed relidis
' 4M!·; Ex quibus omnibus facile constat, aliquos
et magis evolvens affirmat. Eliam notitia
i’ in veleri Testamento coluisse voluntariam
« bobus sequutus est eum.Sicenimquando
beatissimæ Virginis in nubecula repræsenpaupertatem. Sed dubium est, utrum eo­
er Christus vocabat discipulos suos, relintatæ illustratum, aperuisse fundamenta
rum nonnulli ad hoc studium, seu vitæ
« quebant omnia, et sequebantur eum. »
I
status religiosi. Ordinemque a se institu­
genus se voto obstrinxerint? quod hic
Similiter se gesserunt utriusque Prophetess
tum, Carmelitarum scilicet, ipsi conse­
oportet decidere. Revocatur autem difficul­
discipuli, quos Scriptura filios Propheta-una
crasse. Quæ ex dicendis dub.~, magis cons­
tas ad simplex paupertatis votum ; nam
rum vocat, de quibus Theodoretus quxst.
tabunt.
quod hujus voti solemnitas non fuerit ante
19, lib. 4 Begum, inquit : « Chorus Pro­
exercitam Christi Domini institutionem,
ri pbetarum extremam amplectebaturpauDUBIUM ill.
cilra controversiam supponendum est.
« pertatem. » Quos omnes repræsentavit
Apostol. ad Hebrxos 11, illis verbis: <r Cir-AdBA
Utrum in Ecclesia ante statum legis Evan­
« cuierunt in melotis, in pellibus caprinis,|
gelicx fuerit paupertatis cotum.
« egentes, etc. » Unde Bellarminus lib.
,<
I
Affirmans sententia eligitur, et multiplici
Monach. cap. 5, de origine religionum dis­
ïfoin "
Suppositis fiuæ de castitatis voto diI
fundamento firmatur.
serens ait: α Habemus deinde in eodem
pauper· ximus, pervius patet aditus ad alia, quæ
α Testamento veteri Heliam, et Heliseum,
tatis· non sic apparent difficilia. Et primo inves­
43. Dicendum est, aliquos in veteri Tes­
« et filios Prophetarum sine uxoribus, et
tigabimus votum paupertatis in veteri Tes­
tamento fecisse simplex paupertatis votum,
« divitiis in hoc mundo vixisse. De quibus
tamento. Procujus luce præmittendum est,
sive paupertatem ex voto observasse. Ita
« D. Hieronymus in epist. ad Rusticum,
paupertatis voluntariæconsilium in eo con­
I
plures Authores, quorum verba expendea quæ est ordine quarta: filii Propheta­
sistere, quod quis actu, et affectu bona tem­
I taa- mus num. 104. Videatur ex nostris Lezana
et rum, inquit, quos Monachos in veteri
poralia propter Deum relinquat, ut ex Pa,
in apparatu, cap. 4, num. 11, et anno ante
et Testamento legimus, ædificabant sibi ca­
Bellann. tribus tradit Bellarminus lib. de Monachis,
Christum 3545, num. 21, Sylveira opusc. 3,
a sulas prope fluenta Jordanis, et turbis
cap. 20, et constat ex verbis Christi Doïra. quxst. 8, Franciscus a S. Maria in apolog.
ÎIalt I9,mini, Matth. 19 : α Si vis perfectus esse,
« urbium derelictis, polenta, et herbis
v^LPTOPosil· 4> Philippus a S. Trinitate, 2, 2,
σ
agrestibus
victitabant.
Et
epist.
13,
ad
« vade, et vende omnia quæ habes, et da
tract, de Religione, disp. Q,dub. 1 ,et in Theo« Paulinum, de Monachis loquens: Noster
« pauperibus. » Cui Apostoli ore Petri:
log. Carmel, quxst. 1, art. 3, et alii plures
a princeps, inquit. Elias, noster dux Eli­
<r Ecce nos reliquimus omnia, et sequuti
apud illos.
D. Bern. e sumus te. n UndeD. Bernardus in decla­
a sæus, nostri duces filii Prophetarum, qui'
teli- Probatur primo ratione; nam aliqui in
a habitabant in agris, et solitudinibus, et
mat, super hunc locum Evangelii, ait: « Hæc
veteri Testamento amplexati sunt pauper­
a faciebant sibi tabernacula prope fluenta
α sunt verba, quæ contemptum mundi in
tatem ex proposito voluntario : ergo ex vo­
« universo mundo, et voluntariam per- I a <Jordanis, n Tandem Esseni (quos secta tos^^
to. Antecedens patet ex præsuppositis num.
ce suasere paupertatem ·. hæc sunt quæ Mo- ] fuisse Eliæ, Elisæi, filiorumque Propheta-ms.
prxced. Consequentia autem probatur pri­
rum institutum, constat ex dictis num. 23),
α nachis claustra replent, deserta Ana­
mo; nam propterea aliqui amplexati sunt
α choretis. »
pauperem vitam ultro ducebant, ut constat
paupertatem, quia cognoverunt illam con­
VolunDeinde
supponendum est, aliquos in veex
Josepho lib. 2, de bello Judaico, cap. 7,Joxp·
tariaaliducere ad majorem sanctitatem, cui acquiqùorïïm teri Testamento amplexatos fuisse volunubi ait: a Divitiarum contemptores sunt,
rendæ vacabant : sed etiam cognoverunt ad
a rerumque apud eos communicatio admi­
u$U{nr tariam paupertatem. Quod in Elia laudat
prædictum studium magis conferre pau­
veteri D. Chrysost. lib. 3, de provid. Nihil, inquit,
a rationi habetur, neque invenias alterum
pertatem voto obsignatam, quam si absque
Ênæ. illi terrenum prater melotem erat. Et homil.
* alteri opulentia præstare: legemquesibi
voto observaretur (generaliter quippe ho­
D. Chry.4, a(i popup Antioch, ait: « Quid enim,
« dixerunt, ut qui disciplinam suam sec­
mines veteris legis cognoverunt utilitatem
tari

469

vovendi ob majorem firmitatem, quæ ex
voto accidit, et majorem cultum supremæ
Dei majestatis, quæ volis colitur : unde in
prædicta lege frequentissimus erat votorum
usus, ut constat ex dictis num. 13); ergo si­
cut in veleri lege aliqui elegerunt pauper­
tatem ex proposito voluntario, ita etiam ex
voto. Probatur secundo eadem consequen­
tia ; quia non est minus difficile exparte
materiæ votum castitatis, ac votum pau­
pertatis ; sed ex eo, quod aliqui observave­
rint voluntariam, et perpetuam castitatem,
bene infertur, quod illam observaverint ex
voto, ut patet ex D. Joanne Baptista, juxta
dicta n. 23. Ergo pariter si aliqui in veteri
Testamento coluerunt voluntariam, et con­
tinuam paupertatem, recte colligitur, quod
illam ex voto observaverint. Et ratio gene­
ralis est, quia uniformis, et continuus mo­
dus se habendi in materia ex se difficili, et
naturæ repugnante vix intelligi potest abs­
que aliqua obligatione, quæ voluntatem
ad illum agendi modum determinet, ac re­
ducat : hæc autem obligatio, ubi non pro­
venit ex lege aut præcepto (uti non prove­
nit in materia consiliorum) opus est, quod
proveniat ex voto, quo quis ad illum agendi
modum se obstringit.
44. Probatur secundo eadem assertio Aliad
asser­
sequenti discursu ; quia licet Scriptura ex­ tionis
presse non dicat, Apostolos emisisse votum motivum.
paupertatis ; nihilominus ex eorum factis
recte colligitur, quod tale votum fecerint :
atqui similia facta reperiuntur in aliqui­
bus viris veteris Testamenti : ergo ex eis­
dem recte infertur, quod paupertatis vo­
tum emiserint. Probatur minor : nam
recte colligitur, Apostolos vovisse pauper­
tatem ex eo, quod omnia reliquerunt, ut
Christo adhærerent, juxta illud Petri apud
Matth. 19: Ecce nos reliquimus omnia, et Matth.
sequuti sumus te. Ad perfectam enim dere­ 19.
lictionem bonorum temporalium (ut recte
arguit Suarez tom. 3 Belig. lib. 8, c. 2), Suarez.
requiritur obligatio ex promissione orta.
« Nam sicut ea bona, » inquit ille, « quæ
« in præsenli possidentur, non perfecte
« derelinquuntur, nisi ea repetere non
« liceat : ita bona, quæ in futuro tempore
« acquiri possunt, non perfecte derelin­
« quuntur, nisi ita voluntate, et affectu
« alienentur, ut ea acquirere, ac possidere
α non liceat ; quod non potest fieri, nisi
« interveniente promissione. » Unde con­
sequens est, ut qui bona temporalia per­
fecte relinquunt, ea relinquant ex voto,

■ »:

f 1 ··
i s.

i

■h .

.-F

I

•170

DE ST AT I ’ RELIGIOSO.

quo ad eorum abdicationem se obligant.
Votnm Porro aliquos in veteri Testamenlo ita so
pauper· habuisse, constat satis manifeste in Elisaeo
MB ia
Biüaco. primario Eliæ discipulo, el post Eliam c.eterorum filiorum Prophetarum duco, ac
doctore ; sic enim habet sacer textus 3,
Reg. 19. Profectus ergo inde Elias (post­
quam videlicet a Domino audierat : « Eliseum autem filium Saphat. qui est de
σ Abelmeula, unges Prophetam pro te) re4 perit Elisaeum filium Saphat arantem in
duodecim jugis boum, et ipse in duode­
a cim jugis boum arantibus unus erat :
cumque venisset Elias ad eum, misit
pallium suum super illum. Qui statim
relictis bobus cucurrit post Eliam, et
: ait : Osculer oro patrem meum, et sic
sequar te. Dixitque ei : Vade, et reverte­
re, quod enim meum erat, feci tibi. Re­
tf versus autem ab eo, tulit par boum, et
mactavit illud, et in aratro boum coxit
carnes , et comederunt consurgensque
a abiit, et sequulus est Eliam, et minis­
« trabat ei. » Ubi singula fere verba re­
praesentare perfectissimam renuntiatio­
nem, qua Elisæus mundi bonis, ac rucis
vale dixit, ut indivulse sequeretur Eliam,
vel potius Spiritum sanctum se Eliæ ore
vocantem ad perfectiorem vitam, ponde­
rant satis communiter Doctores. Aliquos
dabimus præter I). Ambros. et Lyram re­
latos num. 42.
Abolens. Abulensis ad locum citatum, quxst. 2G,
inquit : « Eliseus non peccavit volendo ire
σ ad osculandum patrem , et matrem ;
a quia ad vocationem Eliæ illico ipse re­
<r liquit boves, tanquam nunquam aratu­
« rus cum eis, et totaliter intendebat sequi
a Eliam. » Et infra : « Mactavit par boum,
a solemnitatem magnam omnibus amicis,
a et cognatis suis, quia nunc recedere vo­
a lebat ab eis, tanquam nunquam reditu­
a rus ad statum eorum. Et in aratro boum
» coxit carnes, id est, cum aratro coxit,
« scilicet fregit aratrum , et comminuens
a in partes posuit in igne, et ibi coxit bo­
a ves. Hoc fecit non quidem tanquam non
a haberet alia ligna, sed quia transibat ad
u Dominum, omnino volebat renuntiare
« seculo, ita quod nihil relinqueret in illo,
« quod ad se pertineret. Et quia bovesduo,
a et aratrum pertinebant ad Elisæum,
u voluit utrumque consumere tradendo in
« convivium, el aratrum cremando, ita ut
a jam nihil ad se pertinens relinqueret in
a seculo, sed totus ipse transiret ad Domi­

num. Quod valde magnum exemplum
a esi pro eis, qui ad Dominum transeunt,
« quod nihil in seculo relinquere debeant,
ad quod allicianlur. El dedit populo, cl
comederunt, scilicet dedit cognatis suis,
a et unicis, convocans eos ad convivium ;
a quia nunerecedeb.it ab eis, et non erat
a amplius rediturus ad statum illorum.
tt Istud exemplum sequulus est Reatus
a Matlhæus, qui a Christo vocatus reliquit
« omnia, quæ habebat; et tamen in ipsa
die vocationis suæ invitavit Christum,
* et discipulos, et multos de publicanis,
quos in seculo amicos habuerat, Mat­
a thaei 9. Surgensque abiit, et sequulus est
« Eliam, scilicet surgens de convivio reces­
sit de urbe sua, et de domo patris sui, el
a sequulus est Eliam, nolens amplius ma­
a nere cum patre, et matre. » Dixerat au­
tem quæst. 23. « Non curavit amplius ara­
σ re, nec vacare negotiis saecularibus, etc.
Sic enim quando Christus vocabat dis­
a cipulos suos, relinquebant omnia, el
sequebantur eum. Sic etiam quando
a Christus vocavit Petrum,elAndreamfra­
tres. relictis retibus sequuti sunt eum.
a Sic etiam Jacobus, et Joannes Zebedæi,
< fratres relinquentes patrem, et navem,
a vocantem Christum sequuti sunt. Malth.
<r 4. n Hæc Abulensis. In quibus evidenter
significat, Elisæum dereliquisse bona tem­
poralia, non utcumque, sed ex voto illa
deinceps non acquirendi, vel conservandi.
Nam quid aliud exprimunt illa verba:
Totaliter intendebat sequi Eliam ? Et illa :
Omnino volebat renuntiare seculo ? Et illa:
« Ut etiam nihil ad se pertinens relinquer ret in seculo, sed tolus ipse transiret ad
« Dominum ? » Et denique illa : Nunc re­
cedebat ab illis (secularibus videlicet) el non
erat amplius rediturus ad statum illorum.
Istud exemplum sequat as est Beatus Malthxus, etc. Profecto si Abulensis intenderet NcJj.
nobis exponere modum, quo de facto quis
in religiosa professione ad Apostolorum
imitationem cuncta temporalia repudiat,
et voto paupertatis se ligat, nescimus qui­
bus aliis verbis expressioribus uteretur.
Abulensem imitalur Cornelius a Lapide cm
ad prædictum locum ; nam expendens illa
verba, Misit pallium suum super illum, in­
quit : « Hac ergo caeremonia institutus est
« Elisæus Propheta, socius, et successor
« Eliæ, ejusque cor omnino a Deo immu« tatum est, atque ex la ico factus est reli« giosus, ex agricola Propheta, ex idiota
Theodidactos.
a

DISP. Ill, DUB. III.
a tarum ·, et jussit illi Elisæus ponere istos
, TbeodWnctos. Unde statim reliquit bou panes coram filiis Prophetarum ; ipse
< ves, domum, parentes, el sequulus est
a vero respondit : Quantum est hoc, ut ap­
« Eliam. » EI infra : « Quia Elisæus festi<1 ponam coram centum viris? n
i nabat, el gestiebat illico sequi Eliam,
Deinde ad pauperes ex communi voto Jiigna
i idcirco usus est aratro pro lignis ad copertinet habere mensam communem, et
« quondam carnes boum . Dedit ergo
eisdem vilibus uti alimentis. Sic autem se
< typum, et exemplum nobis, ut Dei vocagerebant filii Prophetarum sub Elisaeo, utpropbt. tionem illico, resolute, constanter secolligitur ex ejus verbis 4 Reg. cap. 4,
« quamur, uti notant Cajetanus et AbuPone ollam grandem, et quoque pulmentum 4.
4 leasis. Celebravit enim convivium, quo
filiis Prophetarum. Quibus vero ventris
i suis valedixit, ut ostenderet se boves,
delitiis replendam, declarat textus dum
aratrum, agrum, omniaque relinquere,
addit : Et cum egressus unus in agrum, ut
< ac lætum sequi Eliam. » Et inferius :
colligeret herbas agrestes, etc. Unde D. Hie-p. nier,
: Ut liber, et expeditus transiret totus ad
ronymus de filiis Prophetarum agens epist.
.· Dominum; idcirco aratrum, et boves
4, ad Rustic. ait : Turbis urbium derelictis,
: consumpsit, qua in re exemplum dedit
polenta, et herbis agrestibus victitabant. Et
- Religiosis, ut idem faciant. » Similia
Theodoretus ad text. cit. quxst. 19, inquit : Thcod.
.... proferunt Gaspar Sanchez ibidem, et alii
« Quod autem vita Prophetarum nullas
expositores. Sed præ cæteris expressius
« habuerit possessiones, docet historia,
loquuntur D. Hieronymus, et Hugo Cardi­
ki
α Nam qui erat eorum primus, nunc qui­
nalis, dum affirmant prædictam tempora­
a dem eos excipit convivio olerum agreslium derelictionem ab Elisaeo factam fuisse
« tium, nunc autem panes hordeaceos vivotum. Ille in epistol. 28, tom. 1, ait : Ro­
« ginti apposuit centum viris, eosque ab
ws, et juga prioris operis vertit in vola. Is­
I
«
aliis
oblatos.
»
Et
Gaspar
Sanchez
ibiGaspar
te vero super cap. 9 Lucx , inquit: Elisæus
Sanch.
.
,,
·
·.
· i .
*
sanch.
dem : « Hoc,inquit, videtur eo tempore
in aratro coxit carnes, mactavit boves, id
« illorum Prophetarum commune pul­
est Religionis votum fecit.
a mentum : id indicat ille, qui egressus
Li.-a 45. Confirmatur primo ex his, quae de
« dicitur in agrum, ut colligeret herbas
^Elisæo, et Prophetarum filiis, ipsius Elisæi
a agrestes. »
S’
Eliam discipulis refert Scriptura, et
Tandem prædictos Prophetarum filios
salis aperte significant eos coluisse pauper­
Elisæi discipulos se obligasse paupertatis
tatem ex voto. Nam in primis pauperibus
voto, haud obscure evincit poena valde gra­
ex voto cc ivenit, quod sibi a devotis obla­
vis, qua Elisaeus Giezi punivit ob munera a
ta usui j .rticulari non approprient, sed
Naaman recepta, quæ tanquam proprieta­
communiuli referant, ac servire faciant,
rius abscondere voluit, ut legitur 4 Reg.
ut constat ex cap. Cum ad monasterium,
cap. 5. Nam licet in eo Giezi peccato plures
de statu Monach. et ex Concil. Trid. sess.
fuerint deformitates, praecipue tamen elu­
25 de Regular, c. 2. Quo pacto se gessit
xit proprietatis malitia, quæ locum alias
Elisæus; nam cum vir quidam devotus mu­
non habet, nisi paupertatis votum praece­
nus attulisset, ipse statim jussit, ut com­
dat. Quod sic ostenditur; nam Bellarm.
munitati daretur, ut legitur 4 Reg. c. 4.
lib. I de Monach. c. 20, et Suar. tom. 3 desuarez.
Quod recte expendit Salianus anno 3144,
* PfPlA*!
Relig. lib. 8, cap. 2, recte probant, fuisse in GjCZj
•
his verbis : « Acceptum munus Elisæus in
primitiva Ecclesia votum paupertatis, quiaiWÇr·
«communem impendit utilitatem : erat
Ananias, et Sapphica gravissima, et mira- votum
« enim eis mensa communis, ut religiosis
culosa poena puniti sunt, quia partem pre-dccIarat·
< viris : nec Elisæus sibi proprium habere
tii agri, quem vendiderant, clam sibi reI
' voluit, paupertatis studio repugnante. »
servarant ; non enim tantam poenam in­
B
Quibus satis aperte significat, non potuisse
currerent ex solo mendacio, nisi alias
I
aliter facere hominem voto paupertatis
contra votum egissent : quippe cum voto
üé®. obstrictum. El Abulensis ad locum citatum
sublato, relinqueretur arbitraria, et licita
quxst. Gl, satis exprimit paupertatem ex
circa rem propriam dispositio. Idem autem
forma religiosa vivendi ; nam expendens
accideret in acceptatione, et retentione mu­
illa verba : Responditque ei minister ejus,
nerum in Giezi, si ipse non fuisset voto li­
inquit : « Iste erat dispensator Elisæi, qui
gatus, atque ideo non incurrisset tantæ
« recipiebat omnia quæ ferebantur ad Elipœnæ reatum, qualis fuit lepra per totam
« sæum, et ipse ministrabat filiis Prophe-

··:

a

?

f-N. .
;·

r

DE STATU RELIGIOSO.
Cissiao. vitam. Unde Cassianus lib. 1 de spiritu
philarg. c. 14, hoc exemplo utitur, cum mo­
nachos proprietarios reprehendit : « Nam
Giezi ea, inquit ille, quæ ne antea qui­
tf dem possederat, volens adquirere, non
« modo gratiam prophetiae non meruit
a possidere, quam per successionem velut
« hæreditariam a suo habuit magistro sus­
cipere, verum etiam æterna lepra S. Eli­
saei maledictione perfunditur. » Et Joan­
nes Cartagena lie. 7, homil. 1, inquit :
K Elisæus ita virtutem coluit, ut famulum
« suum Giezi divitiarum Naaman leprosi
« cupiditate possessum, propter proprieta« tis culpam lepra miraculose punivit, b
Ubi aperte supponit, præfuisse paupertatis
votüm, sine quo proprietatis culpa locum
non habet. Gesta igitur Elisæi, et filiorum
Prophetarum, quæ in Scriptura referun­
tur. non obscure indicant ipsos fuisse pau­
peres ex voto.
Firma46. Confirmatur secundo ; nam ut quis
phos ii.dicatur habere statum voluntariae pauperlat*s’ deb61 se ad paupertatem voto obli11 ' 'gare : sed Elias, et Elisaeas, et filii Prophe­
tarum habuerunt statum voluntariae pau­
pertatis : ergo voto se ad illam obligave­
runt. Major constat; nam ut quis dicatur
habere statum voluntariae paupertatis, non
sufficit quod modo voluntarie sit pauper,
cum postea possit ab hoc proposito resi­
lire, et bona temporalia comparare ; sed
requiritur, quod a se abdicet licitam fa­
cultatem prædicta bona acquirendi : sicut
ut quis dicatur esse in statu castitatis,
non sufficit quod actu non contrahat ma­
trimonium, sed insuper desideratur, quod
non possit licite contrahere ; et utraque
impotentia fit per votum, quo quis se pri­
vat facultate ad illos actus, ut fusius expli­
cuimus disp. 1, dub. I, fere per lotum. MiAliqminnor etiam probatur; nam Apostolus ad
legebi- ^e^r' 11» inquit : Circuierunt in melotis, tn
hueront pellibus caprinis, egentes, etc. Quo loco serPuu<r' monem fieri de Elia, ejusque discipulis, doAdHeb cent communiter Patres, et Interpretes.
II.
Unde Cornelius a Lapide ibidem inquit :
Corn, a
Lap. « Nola Paulus Eliam, qui 1 Reg. I, vir
« pilosus dicitur, non tam a barba, et coa ma, quam a melote, et veste pilosa, et
« hirsuta : notat etiam Elisæum, aliosque
« Prophetas, quorum insigne fuit melotes,
« sive cilicium ex pelle hirsuta. » Observat
autem praedictus Author, eos tali veste usos
fuisse, tum ob alias causas : α Tum quia
α hoc suo vili habitu volebant docere ho­
■J

mines luxum vestium esse spernendum:
a de quo multa hic habet Chrysost. homil.
28 in Moral. Tum denique, ut hoc quasi
cilicio, et habitu poenitentia? circumeun­
« tes agros, el oppida docerent populum, et
a ad poenitentiam, sanctamque vitam ex­
« citarent, et compungerent. » Quod au­
tem prædicti fuerint in statu paupertatis,
significat D. Thom. ad locum Apostoli lecl.D-h.
8, circa finem, his verbis : « Hæc dicuntur
« de Elia 4 Reg. 1, quod erat vir pilosus,
cc et zona pellicea accinctus renibus. Et de
talibus vestimentis dicit August, in lib.
de serm. Dom. quod potest esse in tali
veste intentio mala, si quis utatur ad
a vanam gloriam ; bona autem, si ad con­
a temptum mundi,et macerationem carnis.
Praecipue autem qui profitentur statum
pœnitentiæ, debent ostendere signa pro­
fessionis. Et ideo licet eis uti talibus
« vestibus, non tamen ad ostentationem,
et sic utebantur Prophetae. Quantum au­
a tem ad statum personae dicit, Egentes;
a quia carebant divitiis. » Ubi S. Doctor
semel, et iterum affirmat paupertatem il­
lam propheticam fuisse secundum statam
eam profitentium, atque ideo significat,
prophetas illos fuisse pauperes secundum
statum, et professionem.
Confirmatur tertio ab authoritateD. Hie-ramtr
ronymi, et D. Isidori, qui satis aperte si-'^
gnificant, praedictos Prophetas fuisse pau- <«*(·
peres paupertate religiosa, quæ minime
salvatur absque aliquo voto illius. D. Hie-0·^·
ron. epist. 4,ad Rustic, inquit: « Filii Pro­
a phetarum, quos monachos in veteri Tes­
a tamento legimus, aedificabant sibi casulas
a prope fluenta Jordanis, et turbis urbium
K derelictis, polenta, et herbis agrestibus
a victitabant. » Expressius adhuc loquitur
D. Isidor. lib. 2, de Offic. c. 16, ibi : « Undeaisl
« autem ad Monachos studium defluxit
« paupertatis » (quod studium in Monachis
ex voto oriri certum est), « vel quis hujus
a conversationis extitit author, cujus isti
« habitum imitantur ? Quantum attinet ad
« authoritatem veterum Scripturarum, hu­
a jus propositi princeps Elias, et discipu­
a lus ejus Elisæus fuerunt, sive alii Pro­
« phète, qui habitabant in solitudine,
« urbibusque relictis faciebant sibi casulas
a prope fluenta Jordanis. Hujus deinde
« propositi in Evangelio Joannes author
« extitit, qui eremum solus incoluit lo­
« custa tantum, et agresti meile nutritus. »
Lbi ponderandum est, D. Isidor. eodem
modo
a

DISP. Ill, DUB. III.
modo loqui de paupertate illorum Prophe­
tarum, aede paupertate B. Joannie Baptis­
ta?, quem fuisse pauperem ex voto constat,
cum vere fuerit monachus ac religiosus.
His Patribus addimus Saliarium, qui nos­
««*·
traassertioni aperte suffragatur; nam de
liis Prophetis agens anno 3114, eos vocat
rdiyiosos viros voluntate, ac professione
pniptru. El anno 3145, inquit: « Prophe; læ, qui religiosam profitebantur pauper< talem. » Et n. 5, addit: « Eos ergo Mo< nachos agnoscit, vocatque Hieronymus,
• sicut el Joannes Hierosolymitanus pas- t
< sim. Abulensis ait eos quasi nihil ha- j
« baisse, nisi quæ sibi a populo dabantur. I
« Theodoretus quoque religiosam eorum
< celebrat paupertatem : Chorus Propheta« rum, inquit, extremam amplectebatur
» paupertatem. Non ait, tolerabat, sed |
« amplectebatur paupertatem, utique voi luntariam, atque ultro susceptam. » Et
denique in Epitom. anno 3145, n. 2, in
ipsissima perseverans sententia inquit :
« Saeviente egestate, religiosi ad Elisaeum
■ tanquam ad communem parentem undi< que convolabant, ut ab eo vel divina
« subsidia per miracula, vel humana per
» eximiam ejus apud omnes gratiam con< sequerentur, et promissam Deo pauper< tatem facilius ferrent. » Aliorum testi­
monia expendemus infra n. 49 et 52.
~ 47. Tertium, et ultimum nostræ asserôtttionis fundamentum desumitur ex his, quæ
g’de Essenis graves Authores scribunt. Eos
^namque in veteri Testamento paupertatem
voluntariam coluisse, aperte docent locis
-· relatis n. 42. Quibus addimus Nicetam Colossensem lib. 1 Orthod. fidei, c. 36, tom.
12, Biblioth. p. 1, ubi ait : « Esseni insuper
« amore virtutis a nuptiis, maxime absli« nebant, et divitias pro nihilo ducebant,
< una denique vescebantur; privala enim
< publicos in usus comportabant, turpe
■
< rati, si quis privatim quid divitiarum
< possideret. » Porro hanc voluntariam
Essenorum paupertatem fuisse ex voto, faien cile ostenditur ex eisdem Authoribus, qui
Insimul referunt eos ad sui instituti (cujus
( asm
non infima pars erat voluntaria paupertas),
i Mr. inviolabilem observantiam juramentis, ac
exeerationibus se obligasse, ut vidimus nu­
mero 29. Unde Cedrenus ibidem relatus
cælerorum verba velut in compendium re­
digens, inquit : « Jurant huic divinæ reli­
gioni unice, usque ad sanguinem, pie,
ac reverenter operam navaturos. »
Salmant. Curs, theolog. tom. XII.

Accedit eosdem Authores referre apud
Eseenos peccatum fuisse, quod aliquid sibi
reservarent, vel aliis, consanguineis etiam,
donarent, ut proxime vidimus ex Nicela :
et Seranius lib. 3, Trih.vret. cap. 4, ex Jo- Senr.
sepho refert, quod « aliquid cognatis do« nare absque curatorum facultate non
« licebat. » Hinc vero recte infertur, quod
fuerint voto paupertatis obstricti. Quo fun­
damento utitur Basilius Pontius, ut probet Basii,
votum paupertatis in primis Canonicis re- Poo!i'
gularibus Ordinis D. Augustini; sic enim
lib. 7, de Matrim. cap. 3, num. 2, discurrit :
a Prædicli Canonici praescriptum habe­
a bant, nulli licet in societate nostra ha­
a bere aliquid propnum. Igitur apud illos
a proprium aliquod possidere peccatum
a erat: ergo adstringebantur voto, alias
a liceret, peccatumque non esset. » Quod
argumentum sub eadem forma potest ap­
plicari Essenis.
Accedit secundo, Doctores Catholicos ex
eo ostendere, quod fideles primitiva? Ec­
clesiae fuerint pauperes ex voto, ac proinde
ex eo probare contra haereticos, quod pau­
pertatis votum licitum sit, quoniam Actor. Act. t.
4, dicitur: «Nec quisquam eorum, quæ
« possidebat, aliquid suum esse dicebat,
« sed erant illis omnia communia. » Cons­
tat autem simili modo se gessisse Essenos,
ut referunt Authores hic, et num. 42 re­
lati, quibus addendus est Joannes Caramuel Caram.
comment, in l-'egul. D. Benedicti, lib. 2, disp.
14, ubi ait: « Inter alia jurejurando pro­
a mittebant, asserente Josepho, se si ad
« principatum promoverentur, nulli inju­
« rios, neque victu, neque ornatu aliquo
à subditis splendidiores futuros. » Ergo
Esseni communem, ac pauperem vitam ex
voto profitebantur.
Confirmatur exemplo Rechabitarum, qui Couiirvel iidem cum Essenis erant, vel horum niatl0·
fuerunt patres, et duces (de quoLezana anno
3159), quosque ad pauperem vitam se obli­
gasse, probatur ex Hierem. cap. 35, ubi re-Hier. 35.
fert eos huic Prophète respondisse: « Pa« ter noster Rechab » (insigni Rechab voce
designari Magnum Eliam, quasi suprenum
Rechabitarum principem, observat Cara­
muel ubi proxime, num. 170), « praecepit
« nobis dicens : non bibetis vinum vos. et
« filii vestri usque in sempiternum, et do­
ce mum non ædificabitis el sementem non
« seretis, et vineas non plantabitis, sed in
« tabernaculis habitabitis cunctis diebus
« vestris. Obedivimus ergo voci Jonadab
31

1 rdr

·{· tfll

*

*··« '.31

’■ Vi * r

1 » *

•AZ

471

v

V‘:i ·’·

DISP. Ill, DUB. 1Π.

DE STATU RELIGIOSO.

(successisse hunc Elisæo in otlicio guborbôuMuc.nandi Prophetarum filios, notat Bouldue
lib. 3, de Eccles, ante leg. cap. 12, et propterea, Prophetam. 1 >τΛimandritampost Rliam,
et Rlisrum, illum appellat) filii Rechab
« patris nostri in omnibus, quæ præcepit
■■ nobis. >■ Describi autem in hac formula
vitam pauperrimam, el ab omni divitiarum
solieitudine alienam, nemo est qui non vi­
Abttl. deat. I nde Abulensis 1 Paralip. cap. 2,
quxst. 21, inquit:
Per hæc intendebat
■ Jonadab deducere filios suos ad quatuor
« perfectiones. Prima erat paupertas voe luntaria secunda contemptus rerum ;
α nam faciebat, quod filii sui contemnerent
α omnes divitias sæculi, et cessantes ab
< his, ducebant vitam pauperem. Ista etiam
« fuit perfectio Evangelica, quia venientes
ad Christum relinquebant omnia, ei se■ quebantur ipsum, sicut dixit R. Apostolus
α Petrus. Ecce nos reliquimus omnia. »
Voilai Porro Rechabitas hanc pauperem vitam
l-auperUlijiii amplexatos fuisse ex voto, constat primo,
Rec tu­ quia eo secluso, sive voluntaria ipsorum
bi t L<.
promissione, eorum pater -lonadab non
posset eos ad pauperrimum illum modum
vivendi obligare, ut constat ex doctrina D.
D.JlJO. Thom. 2, 2, quxst. 101, art. 5, quippe su­
perior, non concurrente voluntaria subditi
promissione, nequit tam ardua præcipere.
Rechabitæ autem dicunt se obedivisse patri
suo, atque ideo supponunt in seipsis obediendi obligationem ortam ex promissione,
Cone. seu voto. Constat secundo ex Concil. SenoScnon.
nensi, decreto 9, de vol. monast. ubi ut re­
ligiosos urgeat ad votorum observationem,
inquit: u Si quis igitur votum aliquod hu­
« juscemodi voverit Domino, etiamsi per­
« petuum fuerit, non faciet irritum verbum
« suum·, sed Deiparæ Virginis, Annæ ma­
α tris Samuelis.et Rc-chabitarum exemplo,
α omne quod promisit implebit.» Et hoc
posterius exemplum nullam haberet effica­
ciam, si Rechabitæ non debuissent ex voto
facere quod faciebant. Fuerunt ergo pauD.Hiero.peres ex voto. Unde D. Hieronym. epist.
13. ad Paulin, illos cum Elia, Elisæo, et
filiis Prophetarum, patres Monachorum
D. Cart, appellat. Et Dionys. Carlhus. ad locum
Hierem. art. 58, inquit: « .lonadab religio« sæ vitæ modum posteris suis præfixit. »
Haban. Et Rabanus apud Glossam ait: « Mystice
α Rechabitæ signant eos, qui desiderio
« perfectionis transcendunt mandata legis.
« Justi enim,quibus non estiez posita, sic
« probantur non esse sub lege, si justas

«
a

«

a

«
«
a

leges non solum implere, sed etiam su­
perare contendunt, ut debitis voluntaria
addant. » Et post pauca: « Hinc Elias,
et Hieremias virgines permanserunt.
Hinc filii Jonadab (ipsi sunt Rechabitæ)
propter obedientiam patri exhibitam a
Domino laudantur, et futura eis bona
promittuntur, qui offerre decimas pos­
sessionum non contenti, imo ipsas pos­
sessiones respuentes, suas animas Deo
obtulerunt. »

§ Π.
Refertur opinio adversa, ejusque moliris oc­
curritur.

48. Contrariam nostræ assertioni sen­
tentiam tuentur Suarez tom. 3 de Relig. lib.
|
3, cap. 1. Sherlogus tom. 1, in Cant, antd.^
7, sectione 12. a numero 119, et tomo 2, vestigat. 12, explanat, myst. sectione unica, a
numero 23. et alii plures. Quorum præci- Aip· j
puum fundamentum est imperfectio veterisp0*|
legis, cum qua cohærere non videtur actns
adeo perfectus, qualis est promissio perpe­
tuae paupertatis.
Confirmat primo hoc motivum Sherlo- cœfc
gus, quia Judæi non minori studio dilexerunt divitias, quam matrimonia : quod late
I
probat tum testimoniis plurium Doctorum,
tum ex promissionibus illius legis, quæ
eam observantibus bona solum temporalia
offerebat : ergo credibile non est, quodJudæorum aliqui paupertatem ex votoelegerint.
Confirmatur secundo , quia lex vetasstψ.
prohibebat paupertatem, ut constat Deute-Dcalii
ron. cap. 15, vers. 4, ibi : Omnino indigens,
et mendicus non erit inter vos. Sed non pro­
hibebat paupertatem involuntariam, cum
hæc necessario contingat, et non sit materia
præcepti. Ergo prohibebat paupertatem vo­
luntariam, et consequenter non licebat eam
eligere, et multo minus vovere.
Sed hæc parum urgent, et non magis
impugnant paupertatem votivam, quamvo-J^
luntariam, ut facite consideranti constabit;
aliquos autem in veteri lego vitam paupe­
rem elegisse contemnendo temporalia, li­
quide constat ex dictis n. 42. Unde sicut
prædicta motiva excludere nequeunt vo­
luntariam aliquorum paupertatem absque
voto, ita nec paupertatem cum illo. Funda­
mentum vero quod in veteris legis imper­
fectione construitur, corruit ex dictis dub.

475

I, per totum, et præcipue num. 7, cl 16, ubi I voluntariam paupertatem, non quidem ex
declaravimus, qualiter illius legis tempore
natura, aut Judaeorum inclinatione, aut le­
fuerint sanctitas, virtutes, et virtutum ac­
gis Mosaic® viribus ; sed ex divina gratia,
quæ operari facit supra naturam, supra
tus; non quidem ex virtute legis, sed ex
gratia data per Christum, cui veteres justi
inclinationem, et legem. Illa vero, quæ ad
media fide incorporabantur. Et profecto
probationem antecedentis prædictus Author
non est melior actus promittendi Deo pau­
coacervat, non sunt undequaque vera, sed
pertatem, quam actus diligendi Deum finem
discussione indigent. Quod enim significat
veterem legem bona solum temporalia pro­
supernaluralem super omnia ; cum ille sit
misisse, falsum censent Medina, N’aclanactus religionis, hic charitatis ; et ille possit
componi cum statu peccati, secus iste ; et
tus, Vasquez, Azor, Felinus, quos refert, et κκηοπ
tamensalva fide negari nequit, quod aliqui
sequitur Salas de legibus disput. 22, sectione
tempore legis Deum supernaturalem finem
7, num. 30, qui certum esse affirmant,
dilexerint super omnia. Tædet in his mo­
fuisse in tali lege promissiones æternæ vitæ , quam illius observatores sperabant.
rari, sed ut molestiæ argumentorum non
Quod relictis aliis testimoniis, liquet ex
cedamus, placet omnibus supra adductis
Psalmo III : In memoria xterna erit justus, psal.m.
adjicere judicium sapientissimi Magistri
Et 2, Machab. 6, unus eorum, qui marty-2 ^achBartholomæi de Medina 1, 2, quxst. 108,
rium pro lege patiebatur, dixit ·. « Fratres
ad. 4, dub. ultim. ubi imperfectiones vete­
« mei, modico nunc dolore sustentato, sub
ris legis expendit, et nihilominus in fine
« testamento æternæ vitæ effecti sunt ; »
ait: « Sed ex hoc non inferat Theologus,quod
t viri justi, et sancti in antiquæ legis statu
hoc est, vitam æternam in jure sunt consequuti. Et Apostolus ad Ilebrxos 11, loquensAd1I1Icb
< non haberent ex instinctu Spiritus sancti
« consilia a Deo, tura virginitatis, tum obede Sanctis Patribus veteris legis, inquit :
» dientiæ, atque etiam paupertatis, quæ ex
« Juxta fidem defuncti sunt omnes isti, non
animo lubenti, et forti amplecteban­
« acceptis repromissionibus, sed a longe
tur. Quid enim Nazaræi, quid Recha­
« eas aspicientes, et salutantes. » nempe
1 bitæ, quid Prophetarum filii aliud erant,
i promissiones regni coelestis, quod consequi
quam Monachorum prævia quædam si- I expectabant per Christi redemptionem ,
« mulacra, sed pro temporis ratione non
juxta illud Job (cujus notitia erat Judæis.Tub w.
« omnino consummata, atque absoluta? » > familiaris) cap. 19: « Scio quod Redemptor
(quia eorum vota non erant solemnia. nec
« meus vivit, et in novissimo die de terra
constituta in eo perfectionis apice, in quo
« surreclurus sum, et rursum circumdabor
reperiuntur post Christum) « Perfectioenim
« pelle mea, et in carne mea videbo Deum
(non dixit substantia, aut essentia), « ut in
α Salvatorem meum. » Et de Magno Elia
< cæteris, ita et Christo, et ejus exuberanti
inquirit Abulensis 4 Reg. cap. 1, qu-rst. 16, Abalcns.
« gratiæ debebatur.De Jessæisetiam, etEsquare utebatur habitu vili ? Et respondet :
< senis veteris Testamenti monachis mira,
« Elias non utebatur isto habitu pauperri« et stupenda refert Philo in suis scriptis.
« mo pro paupertate, tanquam non potens
« Sed et Hieronym. lib, 1, contra Jovinian.
« alium habere, sed pro religione. Pro quo
« et Zachar. lib. 8, cap. 10, asseverant, I « sciendum est, quod Elias fuit vir sanctus
« Eliam, Elisæum, Danielem, et Joannem
« valde, et cæteri Prophet®, sed Elias po­
« Baptistam a matrimonio abstinuisse, et
<r tius. Et ad comlemnendam gloriam sæ­
vitam cœlibem duxisse. Josephus 18
a culi, et ad ostendendum alia meliora
antiquit, et Solinus aiunt ante Christi
a bona esse reposita in futurosæculo, quæ
a tempus Essenorum collegium instar nos­
« homo acquirere potest bonitate vitæ ,
a quam ea, quæ in præsenti cernuntur ; et
trorum Anachoretarum sancte in desorto
a ut ostendatur desiderium illorum, quod
Judæi vivendo ab uxoribus abstinuisse.»
a sine istorum contemptu non est, acce­
49. Ad primam confirmationem concea pit vestem contemptibilem, scilicet fac­
dimus Sherlogo. quod Judæi valde affecti
feMtiO- fuerint ad divitias, sicut et ad matrimonia ;
« tam depilis camelorum. » Et post pauca:
Û.
a Istud pertinet ad signum virtutis , et
sed inde non infertur, eorum nullos coluis­
a exercitium : ad signum quidem, in quan­
se castitatem , et bona temporalia spre­
a tum significatur fuga delectationum, et
visse ; oppositum enim satis constat ex dic­
a blandimentorum sæculi in duritie vestis.
tis in hoc. et præcedenti dubio, ubi osten­
a Nam illi, qui induuntur vestibus mollidimus aliquos coluisse castitatem , et

•1'4.

iW'J?- ■-

ί'*

DE STATU RELIGIOSO.
« bus. sunt qui desiderant saeculi blandi« menta, et honores ; et isti morantur in
« domibus Regum ad consequendum ista.»
Ex quibus satis liquet quod aliqui in veteri
lege temporalia contemnebant, ut conse­
querentur aeterna.
qnid do- Nec D. Thom. (et idem de aliis sentienD^ho- dum est) huic doctrinæ opponitur 1, 2,
mas· quxst. 95, art. 5, dum asserit veterem le­
gem fuisse ordinatam ad bonum sensibile.
Nam ut optime ibidem observavit Conradus, mens S. Doctoris non est, quod præ­
dicta lex primario, et per se fuerit ad bo­
num sensibileordinata.cum ipse D. Thomas
eadem 1, 2, quxst. 107, art. 1, expresse
doceat, Deum in utraque lege, nova videli­
cet, et antiqua, habuisse eundem finem,
nempe spiritualem hominum salutem, li­
cet diversis mediis usus fuerit, ut illos ad
prædictum finem perduceret. Sed sensus
est, Legislatorem simul cum veteri lege
proposuisse bona temporalia per modum
aliqualis præmii, ut sic homines rudes ad
ejus observantiam magis alliceret ; ita ve­
ro. quod ea bona ad fines honestos, çt ad
veram beatitudinem ulterius referrent.
Bespon- Fatemur igitur homines veteris legis
‘ma-Us3 communiter vacasse bonorum temporalium
fulcitor, acquisitioni, et vulgum non mulli habuisse
paupertatem voluntariam. Sed inde mini­
me infertur, paucos aliquos (et vere pau­
cos. tum respectu multitudinis cæterorum
Judæorum, tum comparative ad religiosos
legis gratia), non fuisse eo tempore am­
plexatos paupertatem ; qui licet ab insi­
pientibus, et vulgaribus spernerentur, ta­
men radio explicatoris fidei illustrati, et
divina gralia adjuti vitam pauperem, ve­
rumque temporalium contemptum elige­
bant. Utrumque, præter supra dicta, confirmatquod accidit cuidam discipulo Elisæi,
qui cum ex magistri præceplo venisset ad
Jehu, ut eum ungeret in Regem, princi­
pes qui cum Jehu erant, dixerunt : Quid
venii insanus iste ad te ? Et ipse respon­
dit : α No.slis hominem, etc. ut refertur 4,
4Bcg. Regum. cap. 9, ubi Lyranus inquit : α Re9.
Niiâ. “ putabantur autem Prophetæ insani, eo
« quod contemnebant bona hujus mundi,et
« quia loquebantur frequenter talia, quæ
a videbantur aliis aliena. Nostis,etc.Erant
a enim discipuli Prophetarum religiosi,
a ul dictum est supra 2 cap. et ideo distin­
a guebantur ab aliis in habitu, per quem
σ cognoscebantur esse discipuli Propheta­
« rum, et propter hoc dixit, Nostis? sci-

DISP. Ill, DUB. III.

α licet, quod sit de Prophetis. » Et Cajeta-'-‘. u ’
tanus expendens eadem verba,Insanus isle,
I serlim contra fidelium aliorum testium de- ι
positionem. Et ne scrupulo detineatur Lec­
inquit: « Verificalur scriptum in Sapientia:
|
tor. formalia prædicti Autlioria verba
u Nos insensati vitam illorum æstimaba|
referemus, ut indo judicet, quam vim haa mus insaniam ; nam insanum appellant
beaiit. Supponit Suarez in veteri lego non
K discipulum Prophetarum, eo quod profi­
fuisse votum castitatis (de quo dubio proce- I
a terentur prophetarum filii futura vita
denti) et numero 7, subdit : « Hinc constat
« studium, vacando divinis laudibus. » El
; multo minus ostendi posse votum pauCornelius a Lapide ibidem ait : « Unde hic, Oraa
« perlatis tempore legis veteris. » Sed non
a ut principes idololatra , homiaesque’**
videmus unde constet, aut valeat conse­
Mi militares prophetam rideant, vocentque
quentia ; nam prædicta vota valde diffe­
a insanum, et fanaticum. Vita enim pro­
runt, el castitatis votum est difficilius voto
phetarum aspera, vestitus horridus, ser­
paupertatis : unde ex permissa, et non con­
« mo propheticus eis videbatur esse insa­
cessa negatione illius, non infertur istius
« nia. » Ex quibus liquet ex una parte
negatio. Prosequitur : « Nullum enim talis
vulgaris illorum hominum æstimatio, el
. voti ibi vestigium invenitur.» Hæc est
affectus circa temporalia ; et alia ex parte
distincta ratio, el antecedens jam proposi­
speciale filiorum Prophetarum institutum
tum deserit in probatione consequentiae.
in prosequendo vitam asperam, et paupe­
rem, juxta illud Theodoreli q. 19, in lib. 4
■ Aliunde vero falsum assumit; addunt enim
Reg. ibi : « Chorus Prophetarum extre\ tot vestigia, imo argumenta efficacia, quot
« mam amplectebatur paupertatem.
| § praecedenti expendimus cum aliis, quæ
gralia brevitatis omittimus. Addit : « Imo
50. Ad secundam confirmationem res-Nw
- et de usu paupertatis voluntariæ rarissi­
pondetur negando minorem, quam minime
ma sunt indicia in un.a, vel altera perevincit insertum testimonium ; non enim ua
' sona, de quibus incertum est, quem moprohibet paupertatem, nec paupertatis pro­
< dnm, vel gradum paupertatis servavepositum, aut votum ; sed monet divites,
< rint. » Aærurn non de una, vel altera
ut pauperibus subveniant, ut optime tra­
persona, sed de integris collegiis adsunt ne­
dit D. Thom. 2, 2, quxst. 187, articulo^-H»·
dum in licia, sed gravissimi testes ; nam
5 , ibi idem argumentum (quod contra
quantum ad filios Prophetarum asserunt
Religiones mendicantes ab eorum ini­
i i.^ I). Hieronym. D. .Chrysostom. D. Isidorus,
micis fieri solebat), diluit his verbis :
' iki.Theodoretus, et alii : et quantum ad EsseAd tertium dicendum, quod ex illo prae­
Jg· nos, et Rechabitas (qui iidem erant cum fi« cepto legis divinæ non prohibetur alicui
■ ϊλι liis Prophetarum) , affirmant Concilium
a mendicare ; sed prohibetur divitibus,
4 ΐφ Senonense, Rabanus, Josephus, Plinius,
a ne tam tenaces sint , ut propter hoc
1 '•æ Cl alii, quos dedimus § procedenti, et plu­
a aliqui egestate mendicare cogantur, »
res quos dabimus numero 104. Quibus utQuæ expositio legitima est, et fundatur in
pote antiquioribus, et positive affirmanti­
sacro textu ; quia non multo post verba re­
bus major fides adhibenda est,quam Suario,
lata sic habet : « Si unus de fratribus luis,
qui statum illorum non vidit, et pro suæ
« qui morantur intra portas civitatis tuæ
causæ patrocinio nullum adhibet testem,
a in terra, quam Dominus Deus tuus datu­
sed pure negative, ac dubitative procedit,
a rus est libi, ad paupertatem venerit, non
ut in introductione totius disputationis
« obdurabis cor tuum, nec contrahes ma­
observavimus.
a num -, sed aperies eam pauperi, etc. » Et
Pergit ille : Esto enim Elias paupertatem
inferius addit : « Non deerunt pauperes in
■
amaverit, quoad paucarum rerum (circa hoc
α terra habitationis tuæ ; idcirco ego prae. etiam dubitare videtur,cum Chrysost. hom.
« cipio tibi, ut aperias manum fratri tuo
: cir. 2, adpopul. Antioch, dicat : Quid Elia pau­
« egeno, et pauperi, qui tecum versatur
perius ? Subjungatque : Ipsam vero pauper« in terra. » Quæ verba satis declarant
• i-' tatem ex mentis opulentia elegit. Et D. Thom.
præcedentium verborum sensum.
*
relatus n. 46, eum fuisse in statu pauperta­
51. Minus adhuc premunt motiva, quitis, affirmet), quis affirmare poterit nullius
bus contra nostram assertionem utitur per- flari
habuisse dominium , vel quod difficilius est,
doctus Suarez ; quia continent argumentum
nec licite habere potuisse? Sed ad urgentem
ulplurimum pure negativum, quod in his
hanc interrogationem facile respondetur,
rebus nullius, aut exigui roboris est, prae­
omnes posse id probabiliter affirmare ob
sertim
' ·’

I

D AC

AF

I? A A l» nl

I ι>

I

l

λ

λ

t

. - -_____

477

testimonia, et motiva superius proposita,
praesertim vero ob maximam similitudi­
nem inter Eliam, elB.Joannem Baptistam,
quem fuisse religiosum,et subinde volo pau­
pertatis obstrictum, Suarius ipse non negat,
Adde, ad simplex paupertatis votum non reoperrequiri, quod eo ligatus non habeat domi- Us·
nium, nec illud licite habere possit ; cons­
tat enim eos, qui in sacra Societate .lesu vo­
ta simplicia emittunt, conservare domi­
nium directum suarum rerum, ut disp. 1,
n. 38,jam vidimus. <dmo»,prosequitur Sua­
rez, « si illius historiam attente legamus,
« 3 Reg. 17,inveniemus.ipsum non coepisse
« voluntariam paupertatem profiteri, do« nec illi præcepi t Deus , Recede hinc,
« et vade contra Orientem, etc. ibi de
« torrente bibes, corvisque præcepi, ut pas­
« cant te ibi. Et infra : Surge, et vade in
« Sarepta Sidoniorum, et manebis ibi ;
« præcepi enim ibi mulieri viduæ, ut pas­
« cat te. Ex quibus verbis potius possumus
« conjecturare, prius habuisse Eliam bo­
« na, ex quibus aleretur, ideo enim vide­
V tur a Deo præventus, et admonitus unde
« esset sustentandus, ne de ea re esset so« licitus : nec de ejus paupertate plura in
a Scriptura leguntur. » Totum hoc concedamus Suario. Quid inde, ut neget Eliam
fuisse pauperem ex voto ? Profecto, ut quis
nunc sit pauper, aut religiosus, non requi­
ritur quod talis fuerit a conceptione, vel
anteaclæ vitæ discursu : sed satis est, quod
determinato tempore pauperem, aut reli­
giosam vitam exordiatur. Aliunde vero illa
Suarii conjectatio minime subsistit ; ideo
namque eo speciali tempore missus fuit
Elias in Carith, et Sarephta, quia cum po­
pulus urgente fame premeretur, non habe­
bat unde posset ex eleemosynis sustentari,
ex quibus prius alebatur : unde potius in­
fertur, quod jam præcedenti tempore pau­
per fuerit. Et quod addit Suarez, plura de
Eliae paupertate in Scriptura non legi, fal­
sum est ; nam Scriptura satis aperte signi­
ficat Eliam fuisse Ducem, ac Prælatum fi­
liorum Prophetarum , qui pauperrimam
vitam agebant, et quibus ipsum tanquam
bonum Prælatum accommodari decuit. Me­
lius hæc legerunt Divus Hieronymus, Di­
vus Isidorus, et Salianus relati num. 46,
cum aliis pluribus quos dedimus § proce­
denti.
­
52. Sed age, videamus qualiter votum pau­ Conti
nuatur
Suarii
pertatis in Elisæo impugnet, α Nec etiam,
arguu inquit, de paupertate Elisæi, præter id, mcotom.

I·

k

*

DE STATU RELIGIOSO.

'a

« quod 4, Reg. 4, legimus, cum frequenter
« transiret per Sunam, solitam fuisse di« vertere ad quandam fæminam, ut hos« pitio reciperetur, et aleretur : quod est
« indicium paupertatis ejus, licet non suf* ficiens; nam ibidem de muliere dicitur,
o quæ tenuit eam, ut comederet panem. »
Proponit motivum, cui nos non insistimus,
et prætermittit validissimum argumentum
votivae paupertatis Elisaei, quod nobis exhi­
bet perfectissima renuntiatio, qua cuncta
temporalia repudiavit, ut Eliam sequere­
tur, juxta superius dicta num. 44. Aliunde
vero verba, quæ expendit, ut probet non
fuisse pauperem, sed invitatum a muliere
ad comedendum, minime urgent ; nam
eadem verba, Quæ tenuit ewn, ut comederet
panem, possunt cuilibet pauperi religioso
adaptari, cum pauperes etiam invitari pos­
sint, et soleant. Addit : « Et inferius eodem
« capite dicitur, tempore famis filios Proa phetarum habitasse coram eo in Galgala,
« ipsumque præcepisse uni de pueris suis :
« Pone ollam grandem, et coque pulmen­
ti tum pro filiis Prophetarum. Unde col« ligi potest, ipsum habaisse aliqua bona,
« cum tempore famis abundanter posset
« alere filios Prophetarum : quamvis etiam
« pulmentum illud potuerit esse vile, et
« eleemosynis comparatum. » Cæterum ex
illo facto minime potest colligi, Elisæum
non fuisse pauperem ex voto ; nam idem
posset praecipere quilibet pauperrimae etiam
religionis Prælatus, ut aleret suos alumnos.
Oppositum quidem, ac magis rationabiliter,
Tcoti colli8it Theodoretus quæst. 19, dum contra rio modo arguit : « Quod autem vita Pro« phetarum nullas habuerit possessiones,
« docet historia. Nam qui erat eorum pri« mus (Elisxus) nunc quidem eos excipit
tt convivio olerum agrestium, etc. o Et
D. Arab. D. Ambros. lib. de Elia, cap. 11, inquit :
« Elysæus in deserto erat, ubi non inveni« retur esca, nisi amara. » Et epist. 82, ait :
α O stultum Elisæum, qui sylvestribus ra« mis, et amaris pascebat Prophetas! Insi« pientem Paulum, qui gloriatur jejuniis,
« si nihil prosunt jejunia ! Sed quomodo non
« prosunt, quibus vitia purgantur? » Sic
Patres (jejunii laudatores egregii) odorati
sunt grandem illam ollam, quam pro alum­
nis pauperibus, ac prendentibus parare ju­
bebat Elisaeus. Recolantur quæ diximus
Lyra, num . 45. Quibus addimus, Lyranum prae­
dicto loco significare illorum paupertatem
fuisse ex voto ; nam ad illa verba, et coque,

addit : u Id est, discipulorum eorum, qui
« vivebant religiose, ut dictum esi supra 2
« capite. >» Ibi autem ad illa verba, Facium
est nutum, sic habet : « In Bethel autem
Jericho manebant filii Prophetarum, ut
α palet in littera ; et isti erant viri religiosi
« simul collegati, vacantes orationi, et con­
α templationi, quorum aliqui habebant spi­
α ritum prophetiae. » Et infra ad illa verba, Mp»·
Et venientes ait : Hic consequenter tollitur
suspicio, quæ posset haberi contra Elisæuni; praemittitur tamen reverentia sibi
« facta a filiis Prophetarum, cum dicitur,
adoraverunt eum, adoratione duliæ, tan­
α quam superiorem suum, eo quod esset
substitutus loco Eliae, sub cujus regimine
vixerant, υ Unde melius est, quod stemus
suspicioni, quam ultimo addit Suarez, po­
tuisse esse (nos dicimus fuisse) pulmentum
illud vile, et eleemosynis comparatum.
Tandem concludit : « Itaque nihil certi
« de modo paupertatis ejus, vel sociorum, st
< seu eorum, qui filii Prophetarum appel« lantur, aflirmare possumus. » Et ita quæ
ad votum paupertatis in veteri lege atti­
nent, absolvit. Sed cum hæc materia histo­
rialis sit, et ad factum pertineat, perindeque non tam discursu, quam fidelium, et
antiquorum testium dictis determinari de­
beat, ut in limine hujus disputationis ob­
servavimus, mirum est quod perdoctus
Suarius nullum pro se Sanctorum Patrum,
aut gravium Doctorum testimonium in hac
speciali materia expenderit. Unde opina­
mur nullum, quod faveret, ipsi occur­
risse. Et vere sic res se habet, quia nemoj>{T«>
Patrum, aut antiquorum Doctorum negat,
aliquos ex sanctis Prophetis aut fuisse pau­
peres, aut fecisse votum paupertatis : qui
autem affirment, vidimus § prvced. Quod
vero ipse eo loco urgenter probare conten­
dit, in veteri scilicet lege non fuisse verum
statum religiosum, præsentem difficulta­
tem non attingit; quia modo agimus de voto
paupertatis secundum se, quod salvari valet
extra religiosum statum : unde licet illud
concederemus, nihil contra paupertatis vo­
tum concluditur. Sed cum ait, Itaque nihil
certi, etc., dubitamus quam significet certi­
tudinem? Si enim loquatur de certitudine
sententiæ adeo magna, ut oppositum asse­
rere mereatur aliquam censuram theologi­
cam, fatemur nostræ sententiæ eam certi­
tudinem non inesse, quippe recognoscimus
opinionem oppositam esse probabilem,
saltem ob authoritatem Suarii eam defen­
dentis

··. V
C—

DISP. Ill, DUB. IV.
dentis. Sed in hac causa non melior est
conditio partis contrariæ; nec enim sibi
vindicat tale genus certitudinis, quale nobis
negat. Si autem loquatur de certitudine pru­
dential!, morali, aut historiali, qualis in
factis antiquis ad fidem non pertinentibus
desiderari valet; immerito dicit, nihil certi
de modo paupertatis filiorum Prophetarum
affirmari posse ; nam quæ § præced. dixi­
mus, satis evincunt, fuisse pauperes in
proposito, el volo. In quo probabilius lo­
quimur, quam Suarez, quippe proferimus
gravium Doctorum nobiscum sentientium
positiva testimonia; cum ipse hoc subsidio
destituatur, et solum negative argumentetur, ut constat ex supra dictis.

DUBIUM IV.
Utrum in Ecclesia ante legis Evangelicæ
tempus fuerit votum obedientiæ.

o3. Facilius nos ab hoc dubio, quam a
procedentibus expediemus; quia circa ejus
materiam frequentior mentio, pluraque
testimonia occurrunt in Scriptura. Unde
supponendum est, aliquos in veteri Testa­
mento observasse obedientiarn erga aliquem
Superiorem. Nam Rechabitæ Ilierem. 35,
laudantur, qui ut patri suo .lonadab obedirent, non bibebant vinum, non serebant
agros, etc. Præterea, sine aliquo obedientiæ
genere impossibile est in congregatione viIiam. vire, ut recte asserit Suarez torn. 3, de
Relig. lib. 3, cap. 1, num. 12. Filii autem
<πβ Prophetarum Eliæ, et Elisæi discipuli, vi­
vebant in congregatione, et collegiis, ut
num. præced. vidimus ex Lyrano. Unde
tfeL«i5.Abulensis 4, Reg. cap. 2, quæst. 9, ex Hei
bræis et eodem Lyrano refert : « Isti non
i
« erant filii Prophetarum secundum car« nem, sed erant discipuli eorum ; et voca;
λ bantur filii, quia discipuli vocantur filii
« magistrorum. Et isti erant multi viri haα bentes vitam religiosam, qui volebant
■i esse perfectiores reliquis de populo, et
« conveniebant in locum unum, ubi erant
« Prophetæ, et ibi vacabant doctrinæ eo« rum, et laudibus Dei. Erant autem congre« gationes istorum per diversa loca, etc. »
Et quæst. 11, addit : « Filii Prophetarum
« volebant, quod Elisæus succederet loco
<i Eliæ in principatu prophetiæ; ideo reve<i labant ei recessum ejus, ut priusquam
(t recederet, peteret ab eo donum eminenii tiæ inter Prophetas, ne manerent omnes
—

ι,,-.ι

» ?»

■· illi prophetae minores tanquam sine ca« pile. Motivum autem est, quia Elias eratExetlen« caput omnium Prophetarum, qui tunc,ia Ellie·
« erant, tam in eminentia prophetiae, quam
a in signorum operatione; quia non legitur
« de alio Propheta, quod manente Elia in» 1er homines, faceret mirabilia. Ipse an­
ti tem erat princeps cæterorum, tam in
α doctrina morali, quam in eruditione legis,
« et exemplo vitæ, et gerebat curam de omni« bus collegiis Prophetarum in terra Is­
ii rael. » Suarez tom. 4, de Relig. lib. 2, cap.
10, num. 13, inquit : « Elias fuit præcep« tor, Elisæus discipulus : ille pater, hic
« filius, sicut ipse clamabat, Pater mi, Pa­
ti ter mi : ille quasi author, et institutor
« illius vitæ generis ; hic sectator, et haeres.
« In reliquis vero fuit convenientia : nam
« ex quo Elisæus jussu Dei vocatus fuit ab
« Elia, et illum sequi coepit, ei perpetuo
« ministravit, 3, Reg. 19, usque ad 4,
« Reg. 3. Post raptum vero Eliæ eundem
« Carmelum incoluit, ut ex citato loco colli­
ti gitur, et communiter Authores docent,
« atque Eliæ in spiritu, et ministerio suc­
ti cessit. Unde 4, Reg. 3, in hujus rei si« gnum filii Prophetarum venerunt in oc­
ii cursum ejus, eumque adoraverunt, et
« tamquam caput, et principalem Prophe« tam, Eliæque successorem agnoverunt, n
Quæ omnia absque aliquo subordinationis, Ppcctus
,
.
· i 11 * “
difficiliaut obedientiæ vinculo vix intolligi pos- t5ljS.
sunt. Videamus nunc, an prædicta obedientia fuerit cum voto aliquo simplici; quod
enim in eo veteri tempore non habuerit so­
lemnitatem, qua modo in religiosis gau­
det, citra controversiam supponimus.

·’

§ 1.

Præfertur sententia affirmativa, et pluribus
suadetur.
54. Dicendum est, in veteri lege fuissec.-.nciasimplex votum obedientiæ, et aliquos illo 'I0·
se ligasse ad parendum Superiori. Sic do­
cent Authores infra referendi, et alii plu­
res, quos dabimus n. 101. Probatur primo Funda­
ratione desumpta ex proxime dictis, quia mentum.
filii Prophetarum præslabant obedientiarn
Eliæ, et post illum Elisæo tanquam supe­
riori : ergo ex voto. Probatur consequen­
tia; nam ideo amplectebantur obedientiarn,
quia cognoscebant eam multum conferre
ad perfectionem, in quam supra vulgares
collimabant; sed etiam cognoscebant per­

·.

■/'

·.)·., '-Λ-..

480

pera veri t, colligitur satis urgenter ex sacro
DISP. III, DUB. IV.
481
■7 textu,
3. Reg. 19, ubi dicitur : « Cumque
in capite. Quod ergo Elisæus ex voto obeI
<
venissetsequutus
Elias adfuerit
eum,Eliam,
misit eique
pallium
su« rerum indigentia, et vitæ abstinentia,
tiri-dienliæ
obtcrn,< perillum.
detn assertio
Elisæo filiorum
Prophetavariis in Matih. agens de obedientia Apos­
Quiin statim
relictis bobus
cu­
U ut legero est 4 Reg. In novo autem Tes­
tolorum, inquit : « Perpende fidem, et oberum post
magistro
currit
postEliam
Eliam,duco,
et ait ac
: Osculer
oro, inde
paa tamento ante omnes claruerunt hac per­
£• trem
enim magis
obedientiæ
in
« dienliam vocatorum ; cuncta illico remeum,elucebit
et matrem
meam,votum
et sic
a fecta obedientia fidei nostræ Duces, qui
*■< sequar
membris,
illud ostenderimus
« linquentes fecerunt,quod Elisæusquoque
te. siDixitque
ei : Vade, etpræfuisso
rever­
u dimissis omnibus, etc. » Robertas Arbo-Jj^
« sub Elia legitur implesse. » Et Abulensis Abat,
tere; quod enim meum erat, feci tibi. »
ricensis torn. 2. de tuendo sacro cmlibalu,
relatus num. 44, promptitudinem Elisaei
Et post pauca : Consurgensque abiit, et se­
pag. nobis 36. ut propositam ibi conclusio­
ponderans, ait : « Hoc exemplum sequuquutus est Eliam, et ministrabat ei. Cujus
nem probet , nempe : Γο/α obedienlix
« tus est B. Matthaeus, qui a Christo vocatus
testimonii vis ut magis percipiatur, est
antiquissimum institutum, etc. ait : « Ut
« reliquit omnia, etc. » Et Dionysius Car-D· Cirl·
^observandum cum Valentia 2, 2, disp. 10,
a autem ex nominis vetustate rei etiam
thus. 3, Reg. 19, art. 18, inquit : « Quo
«ju.T$t. 4, punct. 1, § 5, in Scriptura non
« deprehendatur antiquitas, constat filios
α facto monstravit se nolle ad pristinum
directe commemorari obedientiæ votum ·.
« Prophetarum olim appellatos, in quos
« reverti officium, sed Eliæ inseparabiliter
ex ea tamen colligi, quod recte fiat. Colligi­
a ipsi Prophetas jus paternum exercerent,
(i adhærere, sub obedientia tanti Vatis vitur autem potissimum ex verbis Christi
a eos et eruditione instituendo, et mori­
« vendo. » Et Lyranus ibidem ait : Volens LvraDomini, Mat th. 19 : « Si vis perfectus esse,
a bus. Erat ergo pater spiritualis is, quem
omnino adhærere ei. motus instinctu Spiritus
( vade, et vende omnia, etc. Et veni, et
« hodie Abbatem vocamus, sicque ab eo
sancti. Tandem Hugo Cardinalis num. 44 .Huso
f sequere me. » Nam perfecta sequela im­
ct tempore in hanc usque ætatem deducta
relatus : Religionis votum fecit.
ar '
portat votum, quo quis ita alium sequa­
estspiritualiura selecta,ac vere monastica
56. Confirmatur primo : nam quod Apos-Boboratur, ut non possit retrocedere, nec agere
a obedientia. Cui præstandæobnoxiierant,
toli fecerint votum sequendi Christum, il-l“na“’
nisi ex ejus imperio. Unde qui obedientiæ
a qui filii dicebantur Prophetarum. Non
lique obediendi, recte colligitur quasi a
voto ligatur, similis est crucifixo, ut optime
« enim alia ratione filii aut dicebantur,
posteriori ex modo firmo, et stabili, quo ip­
a aut erant, quam aut morum disciplina, sum sequebantur, ut recte tradit D. Thom.D-Th0·
« aut sapientis eruditione. Hi nimirum
in hac 2, 2, q. 186, art. 6 ad 1, his verbis :
a erant,quorum vetustatem recenset in Hea Ad perfectionem vitæ Dominus pertinere
« bræis Divus Paulus, dum ait : Circumie­
« dixit, quod aliquis eum sequatur no i
« runt melotis, in pellibus caprinis, egen­
« qualitercumque, sed ne ut ulterius re­
tes, angustiati, afflicti, quibus dignus
« tro non abiret. Unde et ipse dicit Luc.
non erat mundus. Tales, inquam, erant
« 9 :Nemo mittens manum ad aratrum, et
« hi quibus Elisæus tuguriola extruenda
a respiciens retro, aptus est regno Dei. Et
v curavit, et quos alioqui fame perituros
fz. docet Cassian. lib. 4 de instil. Cœnob. cap.
a quamvis quidam de discipulis ejus re­
a aluit, 4. Reg. 4, et 6. Hos sola obedien­
35; qui enim cruci affigitur, non solum non
« trorsum abierint, tamen Petrus loco
σ tia filios faciebat, et morum disciplina.
ambulat quo vult, nec facit quæ vult ; ve­
a aliorum Domino interroganti, Nunquid
a Non est ergo recens inventum obedien­
rum nec ambulare, nec agere potest, nisi
« et vos vultis abire ? Respondit, Domine
v tiæ monasticæ, aut res, aut nomen ; nam
moveatur ab alio.
a ad quem ibimus ? Unde et Augustin, di­
de ea speciatim loquimur. » DeniqueSa« cit in lib. de consensu Evangelist, quod
Hinc expenditur relatum testimonium,
lianus (ut in aliis referendis prolixitatem^
a sicut Matthæus, et Marcus narrant, Pe­
ct reducitur ad formam argumenti in hunc
vitemus), anno 3138, num. 12, Eliam in­
« trus el Andreas, non subductis ad terram
modum : Quia Apostoli perfecte sequuti
troducit, qui a discipulis discessurus, eos in
a navibus, tanquam causa redeundi, sesunt Christum Dominum eos vocantem,
hunc modum alloquitur : « Habetis Eli­
a quuli sunt eum, sed tanquam jubentem,
merito colligitur, ipsos emisisse obedientiæ
a sæum disciplinæ religiosae præpositum.
<r ut sequerentur. Hæc autem immobilitas
votum, quo promiserunt, seque obstrinxe­
a ac Magistrum, cui secundum Deum ob­
a sequelæ Christi firmatur per votum. »
rant ad sequendum Christum, et facien­
<r temperabitis , quicumque in Carmelo,
Constat autem Elisæum habuisse eandem
dum quæ ipsis præciperet : sed Elisæus
« et Bethel, et in Galgalis, et in Ayoth, et
proportionabiliter immobilitatem in se­
perfecte sequutus est Eliam, qui jussu Dei
quendo Eliam, qui ipsum Dei mandato vo­
a ad Jordanem, et in Gabaa, cæterisque
illum vocavit ad perfectiorem vivendi mo­
caverat ad institutum vitæ propheticæ.
a locis divinæ militiæ, et religiosae profes­
dum : Ergo Elisæus fecit votum sequendi
Quod manifeste ostenditur tum ex testimo­
a sioni nomen dedistis : in ejus manibus
Eliam, et faciendi ejus mandata. Probatur
niis proxime relatis, tum ex eo, quod Eliω
minor, quia inde probatur Apostolos per­
<c vota vestra offeretis Deo. « Quibus verbis
sæus Eliam semper sequutus est : tum, et Elirai
fecte sequutos fuisse Christum, quia statim
palam significat, illos ex voto obtempera­
evidentius, quia cum Elias vellet ab ElisæoobtCja.ieD’
ad vocem ejus, relictis omnibus sequuti
turos fore Elisaeo tanquam supremo post
discedere, hic constantissime ter asseruit :
sunt ipsum, juxta illud Petri, Ecce nos re­
Eliæ raptum in ea congregatione Prælato.
Vivit Dominus, et vivit anima tua, quia non
liquimus omnia, et sequuti sumus te : sed
Ad quod significandum inquit Lyra relatus
derelinquam te. Ita 4, Reg. cap. 2. Quibus 4 Rcg.
etiam Elisæus vocatus ab Elia, statim re­
n. 50 : Adoraverunt eum adoratione duliæ.
2.
verbis satis declaravit, quam immobiliter
lictis omnibus illum sequutus est, ut cons­
tanquam Superiorem suum, eo quod substitu­
sequeretur Eliam. Unde Lyra eo loco, ad Lyra.
tat ex testimonio relato : ergo Elisæus pertus esset loco Eliæ, sub eujus regimine vixe­
fecte sequutus est Eliam jussu Dei illum
illud, Silete, ait : Volebat manere cum ma­
rant.
Avocantem. Unde D. Chrysost. hom. 14, ex
gistro suo, quantum poterat. Et Abulensis
55. Probatur secundo, et specialiter ea­
dem

DE STATU RELIGIOSO.

fectiorem esse obedientiam ex voto quam
sine illo ; et propterea eo tempore frequenlissimus erat votorum usus circa alia
opera : ergo Prophetarum filii fecerunt
obedientiæ votum.
Confirmatur, quia nequeunt plures in
Confir·
miio.
communitate vivere absque obligatione
obediendi alicui superiori ; quippe ubi plu­
res unius capitis regimini non subduntur,
ibi non unitas, aut communitas, sed potius
pluralitas, et confusio apparet : sed filii
Prophetarum vivebant in communitate,
ut constat ex dictis num. præced. Ergo habe­
bant obligationem alicui superiori : atqui
hujusmodi obligatio non oriebatur ex ali­
qua lege, siquidem hæc assignari non va­
let : ergo oriebatur ex eorum libera pro­
missione, seu voto, atque ideo emittebant
Tamb votum obedientiæ. Unde Tamhnr. de jure
Abbatum torn. 1, disp. 2, q. 1, inquit :
<r Cum autem constet Essenos, et filios Pro­
a phetarum communem vivendi rationem
in uno corpore, seu congregatione obser­
vasse, probabiliter dicendum est, ipsos
unum caput, et unum ducem etiam sibi
α constituisse, cui obedientiam promitte­
Of rent, alias nec ordinate vivere potuis­
« sent. »
Nec satisfacit, si cum Suario respondea­
ex Sua
tur, ad id non requiri votum, quod est
rio.
actus virtutis religionis ; sed sufficere ali­
quid. inferius, utputa pactum, aut promisPJitorn’ s*onein humanam. Non contra hoc est,
quod vita illa communis filiorum Prophe­
tarum non ordinabatur ad finem politicum,
sed ad majorem cultum Dei, et eminentiorem profectum in virtute, quibus ut magis
insisterent, eligebant cum alia media, tum
obedientiam præslandam uni .Superiori,
per quæ a vulgari modo vivendi aliorum
satis distinguebantur ; atque ideo promis­
sio, qua obedire alicui spondebant, fiebat j
principaliter Deo. ad quem peculiarem il­
lum modum vivendi ordinabant ; votum |
autem non aliud est, quam promissio Deo j
de meliori bono : ergo promissio, qua se
ad obediendum superiori obstringebant. |
erat determinate votum obedientiæ. Quod I
facile viderunt graves Authores. Franciscus Somnias in demonstrat. Evang. c. 2,
inquit : a In hac perfecta obedientia filii
Graviumn itidem Prophetarum illustres facti sunt
aucio·
rum tes· ' in scripturis, quod abnegata propria vo­
limonia. « luntate subderent se per omnia unius
Franc.
Sn unias. « obedientiæ. qui in spiritu prophetico cæ­
« teris clarior erat, idque in admiranda

I

-

»

a

·

·

· 1 *

482

Abd. quxst. 5, sic explicat verba Elisaei : « Juro
« per vitam Dei, et per vitam tuam, quod
e non derelinquam te, sed ibo tecum quo­
« cumque ieris. » Et çuxtf. 10, ait : α Cum
juramento asseruit Elisaeus, quod non
tt dimitteret Eliam, ut Elias visa pertina­
cia » (sic exaggerat immobilitatem se­
quelae) » et obstinatione voluntatis Elisaei,
« non molestaret eum super hoc, quod ma« neret, et ipse solus iret. » Ergo sicut ex
facto Apostolorum recte colligitur, quod
adhaeserint Christo Domino per votum obedientiæ, sic etiam recte probatur, quod Eli­
saeus ex voto obedientiæ Eliam sequutus
fuerit. Et quam firma, et stabilis fuerit hæc
sequela, quamque ex indivulso cordis af­
fecta processerit, magis adhuc expressit
Elisæus, cum immensum dolorem ex ab­
sentia, seu raptu Eliæ ortum manifestavit :
El non vidit eum amplius (inquit sacer tex­
tus). Apprehenditque vestimenta sua, et sci­
dit illa in duas partes. Ubi Lyra : Eo quod
non posset amplius magistro suo associari.
Cijei Et Cajetanus : Orbatus patre, more lugen­
tium scidit vestimenta sua vera scissione. Et
Abulensis quæst. 19j « Istud fuit, quando
« disparuit Elias; nam quando videbat
• « eum in curru igneo, loquebatur ad ip« sum, et non affligebatur ; cum vero dis­
« paruit, doluit, et scidit vestimenta sua in
tt duas partes, scilicet per partem anterio­
tt rem resecando ea a pectore usque ad de­
orsum. > Et quaestione sequenti addit :
Elisæus dolebat nimis de raptu Eliæ, eo
« quod sub umbra ejus vivebat, et ab eo
« eruditas fuerat, ipseque erat princeps
« omnium Prophetarum. » Profecto non
majora legimus in Scriptura doloris signa
in Apostolis ob mortem , et absentiam
Christi Domini. Si ergo ex modo, quo
Apostoli Christum Dominum sunt sequuti,
hoc est firmiter, et immobiliter, et non
abeundo retrorsum, bene colligitur, quod
Apostoli emiserint votum obediendi ma­
gistro : cur ex eodem proportionali modo,
quo Elisæus sequutus est Eliam, non colli­
getur, quod voto se obstrinxerit ad eum se­
quendum, ipsique obediendum ?
Fulcitur
Confirmatur secundo : nam quod subdi­
molivum. tus recognoscat, se non posse facere absque
superioris licentia, quæ prius poterat ; et
quod superior possit subdito praecipere, ipsumque ad aliquid faciendum obligare,sunt
urgentia signa voti obedientiae, cum præ­
dicti effectus nequeant aliunde, quam ex
simili voto oriri, ut recte observant Basitt

DISP. Ill, DUB. IV.

DE STATU RELIGIOSO
lius Pontius lib. Ί de Malrini. cap. 13, L.
num. 2, et Suarez tom. 3 de Relig, lib. 2,
cap. 15, num. 17, et lib. 3, cap. 1, numero
8. Atqui Elisæus recognovit, se non posse
absque Eliæ licentia facere, quod prius po­
terat ; et Elias ipsi præcepit, eumque obli­
gavit ad aliquid faciendum : Ergo Elisæas
fecit obedientiae votum, ut sequeretur
Eliam. Minor constat ex verbis supra rela­
tis num. 55. Osculer, oro patrem meum,
etc. Unde Abulensis ad locum citatum Ait
quæst. 24 : « Id est, rogo te, ut des mihi li­
te centiam eundi ad osculandum patrem, et
« matrem. Petivit autem licentiam, quia
« putavit quod non poterat jam aliquid
« agere contra præceptum Eliæ. » Et quxst.
inquit : « Consensit Elias, quia per hoc
« non multum impediebatur a sequendo
« eum ; ideo dixit : vade, et revertere ; id
« est, non moreris apud eos detentus pre­
* cibus, vel blanditiis eorum. Quod enim
a meam erat, feci tibi ; id est, revertere,
a quia si non veneris, aut moratus fueris,
a tu peccabis, etc. » Ex quibus liquet,
Eliam praecepisse Elisaeo sub culpae reatu,
istumque recognovisse, non posse deinceps
agere sine illius licentia. Quod etiam ex­
pressit Salianus anno 3127, n. 26, ubi ait :
« Postulatio autem significat injectam a
Deo novo Prophetae necessitatem sequen« di Eliam ; nam si id sibi liberum puta« ret. non peteret ab Elia quasi a magistro,
a ac domino suo veniam salutandi parentes;
a nec Elias ita eam daret, ut simul reverti
« juberet. »
57. Tertio probatur nostra conclusiofttPrçæ·
cap. .35, Hierem. ubi inquit Propheta : » Elj£*
« posui coram filiis domus Rechabitarum*·^
« scyphos plenos vino, et calices, et dixiadwm.
« eos : Bibite vinum. Qui responderunt:.Ei»
St
« Non bibemus vinum, quia Jonadab, fiσ lius Rechab, præcepit nobis dicens : non
« bibetis vinum vos, et filii vestri usque in
« sempiternum, et domum non ædificabi« tis, et sementem non seretis, et vineas
« non plantabitis, sed in tabernaculis habi­
u tabitis cunctis diebus vestris. Obedivimus
« ergo voci Jonadab, filii Rechab, patris
« nostri in omnibus, quæ praecepit nobis. »
Et quibus sic formatur argumentum. Re­
chabitæ recognoscebant se obligatos ad non
bibendum vinum, et ad alias observantias
proxime relatas, juxta praeceptum patris
sui : atqui hujusmodi obligatio non orieba­
tur primario ex praecepto aliquo : ergo
oriebatur ex voto, quo Rechabitæ voluerunt

483

se obstringere ad obediendum patri suo in
nentur obedire in omnibus rebus, post­
prædictis observantiis, et consequenter in
quam ad annos pubertalis pervenerint. Est
enim unusquisque sui juris in eligendo sta­
Rechabitis, atque adeo ante statum legis
tu, et genere vitæ ; alioqui nihil interesset
Evangelicæ fuit obedientiæ votum, il.ee
inter servos, et liberos, si semper, el in
secunda consequentia palet ex prima, quæ
omnibus rebus filii in patris potestate es­
recte infertur ex præmissis : quia non oc­
sent. Quod vero D. Paulus ait ad Colos- ColoîS·
currit principium aliquod, ex quo ad præ3.
sens. 3 : Filii obedite parentibus per omnia,
diclas observantias obligarentur, nisi vel
vel ita intelligi debet, ut illud per omnia,
præceptum, vel votum. Si ergo præceptum
significet per omnia ad quæ patria potestas
non fuit, sequitur quod volum fuerit. Mi­
se extendit, ut recte docet D. Thom. in 2, 2,D·Tb0·
nor autem, in qua poterat esse difficultas,
quxst. 104, ari. 5. Quemadmodum si quis
facile ostenditur : tum quia nullibi reperidiceret, oportere milites obedire Impera­
tur tale præceptum naturale, aut positivum,
tori per omnia, exponendum esset per om­
divinum, vel humanum : tum quia illæ
nia, quæ ad militiam perlinent. Vel certe
observantiæ secundum se erant opera conj
silii, sicut forent etiam, si modo fierent in | tenentur filii per omnia parentibus obeI statu legis Evangelicæ : ergo antecedenter dire, sed dum parvuli sunt ; nam ut dicitur
ad Galatas 4 : Quanto tempore hæres parvu­
ad votum non cadebant sub præcepto.
lus est, nihil differt a servo. Et Dominus ipse
58. Nec satisfacit, si cum Petro Martyre
parentibus subditus erat, cum puer esset,
in lib. de cutis, respondeatur, quod licet
ut legimus Luc. 2. Hæc omnia BellarmiI
Deus immediate non jusserit Rechabitis
nus. quibus opus non est aliquid roboris
i prædicta observare, jussit tamen mediate,
adjicere, cum ex eis plane constet, obliga­
. quatenus præcepit quod filii parentibus
j
obediant ; unde ex prædicto loco non intionem qua Rechabitæ tenebantur obedire
parenti in eis observantiis, ortum non du­
!
fertur, quod obedientia in illis observantiis
xisse ex praecepto ; inde enim liquido infer­
fuerit opus consilii, nec quod obligatio obetur, quod processerit ex voto, quo ad obe­
diendi fuerit ex voto.
Hæc, inquam, evasio non satisfacit, sed
diendum se obstrinxerant. Tantum addi­
Huaeam efficaciter refellit Bellarmin. in lib. de
mus alterius viri docti judicium, AbrahaMonach. cap. 21 de voto obedientix. cujus
mi Bzovii in Thes. Deip. serm. 34, ubi ait
impugnationes, et verba transcribemus.
« Quod vero præceptum votum fuerit, quo
Refellitur, inquit, primo ex testimonio Ra« illos ligaverat pater suus, apud Patres
bani, qui in commentario hujus loci dicit
« plusquam clarissimum est. » Et eodem
(formalia ejus verba dedimus num. 41 in
sensu Dionys. Carthus. ad locum H ierem
artic. 58, dixit : Religiosx vitx modum pos-Abolens.
fine), filios Jonadab plus fecisse, quam lex
divina præceperat. Secundo ex ipso textu
teris suis prxficcit : Et Abulensis 1, Paralipom.cap. 2, q. 21 de Rechabitis asserit:
Hieremiæ ; nam Deus eo loco exemplo fi­
■
Isti erant viri religiosi in veteri Testamento,
liorum Jonadab reprehendit populumsuum,
sicut sunt monachi.
quod illi obedirent voci unius hominis;
An vero eorum aliqui observaverint con­
ip_se autem voci ipsius Dei obedire nolue­
tinentiam, quaestio est diversa a præsenti
rit : « Firmaverunt, inquit, filii Jonadifficultate, quam attingemus n. 99.
« dab, filii Rechab præceptum patris sui,
Confirmatur urgenter ex Concilio Seno- Couür« quod præceperat eis ; populus autem iste
n*atio.
nensi, decret. 9, dévot, monasl. in quo re­ Concil.
« non obedivit mihi. » Quæ Domini ratio
Scnon,
ligiosos
monet
ad
suorum
votorum
obser
­
plane frigeret, si filii Jonadab divino præ­
vationem exemplo Rechabitarum. « Si quis,
cepto obstricti fuissent obedire patri suo in
« inquit, votum aliquod hujuscemodi vo­
robus illis, ut non biberent vinum, etc.,
« verit Domino, etiamsi perpetuum fuerit,
tuncenim nulla esset antithesis inter Deum,
tt non faciet irritum; sed Deipare Virgi­
et creaturam ; nam filii Jonadab obedivis« nis, Annae matris Samuelis, et Rechabi­
sent Deo, et filii Israel non obedivissent
a tarum exemplo omne quod promisit,
Deo. Tertio, idem colligitur ex laude, et rea implebit. » Supponit igitur ea, in quibus
muneratione divina ; non enim tantopere
Rechabitæ dixerunt se obedivisse Jonadab
Deus laudasset filios Jonadab, nisi aliquid
patri suo, ipsos ex voto obedientiæ præstisingulare fecissent. Postremo id ipsum ra­
tisse. Recolantur quæ supra diximus num,
tio manifesta suadet ; nam etiamsi tenean­
47.
tur filii obedire parentibus, non tamen te-

.
I

<f t
l··

V: · Μ·»ϊ

- ύ

I

DE STATU

484

Qairtiw Ultimum nostræ assertionis fundamennkn)’:'?t!im desumitur ab his, quæ de Essenis ante
«Umeo- statum Evangelicæ legis referunt Authores
antiqui ; nam inter peculiares instituti ejus
observantias recensent obedientiam. quam
.Joseph, superiori praestabant, ut constat ex Josepho
lib. 2, de bello Judaico, c. 7, ibi : « Venera­
« tio quoque apud eos magna legislatoris
est. » Et iterum : « Senibus quoque obev dire, et plurium quoque decreto, proba­
• a bile arbitrantur officium. » Tandem :
Nihil sine præcepto faciunt curatoris. «
Serar.
Et Serarius lib. 3. Trih.Tres. cap. 4, ex eo­
dem Josepho referi: « Nihil est, quod non
■j agant ex curatorum suorum imperio. «
J£“®.Quod vero ad hujusmodi obedientiam, si»i»in eut ad reliquas proprii instituti observanHag voto obiigaverint} liquido constat ex
dictis num. 29, ubi ex Josepho, et Codreno
ostendimus, Essenos neminem ad suam
professionem admisisse, qui prius jura­
mento non statuisset eam observare. Idque
magis respiciebat obedientiam superiori­
bus præsîandam, ut constat ex Josepho
apud Serarium loco citato, ubi refert :
( Prius quam communem attingat ille vic­
tum, Sacramentis se obstringit horribi­
e libus, quæ sunt hæc, etc. Quarto quod
a requirit Cdes, se semper exhibiturum
omnibus, maxime his, qui praesunt. »
Juramentum autem in his rebus æquivalet
volo, ut præter Sanchez num. 29 relatum,
tradit Suarez tom. 3, de Telig. lib. 6. cap.
1, num. 3, ubi bene observat, professionem
religiosam apud antiquos Patres aliquando
votum, aliquando juramentum appellari.
Ergo Esseni in veteri lege, sive ante legis
Evangelicæ statum emittebant obedientiæ
votum.

§ Π.

T'efertur opposita sententia, et ejus funda­
menta convelluntur.
Opinio
contra­
ria.
Suar.

60. Contrariam nobis opinionem defen­
dunt Suarez tom. 3, de Peligione. lib. 3, c.
1, a n. 8, et alii. Quorum primum, et
commune motivum est, perfectionem voti
obedientiæ esse propriam legis Evange­
licæ, et repugnare imperfectioni legis an­
tiquae. Sed ad hoc motivum satis superque
constat ex dictis num. 24, 33 et 48, unde
supervacaneum est in eo diluendo immo­
rari.
Secundum motivum est, quia in lege

RELIGIOSO.

DISP. Ill, DUB. IV.

Je vita contemplât. et nomen h;c·resis Jose- ,
veteri non fuit status religiosus. Sed hocxom
piius lib. 18, Anliquil. Judaicar. cap. 2, in
non premit, nec præsenti difficultati adapjE^ipso titulo. Prxterea, quia Divus Epipha­
nias hxresi 10, dicit Essenos fuisse genus |
tari valet, quia modo agimus de voto obedientiæ secundum se. quo pacto reperiri
Samaritanorum, qui erant hæretici in lege I
valet extra statum religiosum, ut patet in
veteri. Et rursus hæresi 19, Ossenos (qui
pluribus communitatibus, quæ religiones
idem videntur cum Essenis), hæreticos vonon sunt.
Inde S. Nilus in Ascetico, in principio
Tertium motivum, quod fusius expendit
deEssenisagens, inquit: « HabueruntquiSuarez , est pure negativum ; ponderat
I
i dem mores similes moribus Monachoenim prædictus Author, et sæpius ponderat,
« rum; sed quia fide in Christum carueet inculcat, quod licet constet Elisæum mi­
« ruat, nihil eis profuerunt sancti mores. »
nistrasse Eliæ, et filios Prophetarum fuisse
Si autem caruerunt fide in Christum, nul­
sub aliquali cura Elisæi; nihilominus non
lam veram fidem habere potuerunt. Lit imo,
certo constat, ipsos emisisse obedientiæ
quia prædicti Esseni plura habuerunt su­
votum, nec ad id asserendum datur funda­
perstitiosa, et contraria legi Moysis tunc I
mentum sufficiens. Sed ad hoc motivum
obliganti, ut satis manifeste coi igitur ex
patet ex dictis § pr.rced. quæ valde proba­
Josepho loc. cit. Nam, relicto Templo Hie­
biliter ostendunt. Elisæum obedi visse Eliæ,
rosolymitano, seorsim sacrificabant, suas
et filios Prophetarum Elisæo. non utcum­
lustrationes sacrificiis a Deo institutis prae­
que, sed ex voto. Quod si Suarius in hac SctL
ponebant, precabantur Solem tanquam
materia quærat majorem certitudinem,quæ
I
Deum, in fatum cuncta referebant, et in
vel afferat evidentiam, vel excludat proba­
pluribus a Pythagoricis, qui certe supers­
bilitatem partis contrariae, profecto fallitur;
titiosi fuerunt, nihil distasse videntur.
quia nec nostra sententia affirmans, nec
fta Huic argumento posset occurri permitipsius negans excedit limites sententiæ
g*; tendo cuncta quæ affert, nempe Essenos
probabilis historialis; cum hoc tamen dis­
sti non habuisse sanam fidem, et ex hac parte
crimine, quod nos positive affirmamus, ob
obedientiam, quam vovebant, non fuisse
positiva argumenta, signa, et testimonia
Deo acceptam. Inde tamen minime conclu­
gravium Doctorum, quæ § procedenti ex­
ditur, quod in veteri Testamento votum
pendimus: illevero pure negative arguit,
obedientiæ non fuerit ab aliquibus lauda­
nullum producens testimonium veteris
biliter observatum ; sed magis infertur op­
alicujus Authoris, qui neget votum obe­
positum. Nam iidem Authores, qui referunt
dientiæ in tempore legis antiquæ; neque
Essenorum institutum (et ex quibus colligi
enim potest. Porro quam inefficax sit in
posset, quod in aliquibus erraverint), palam
hac materia talis arguendi modus, jam
tradunt,ipsos promisisse Superioribus ohepraemisimus in limine præsentis disputa­
dientiam, in quo minime illos reprehen­
tionis, et magis ostendemus infra numero
dunt, sed laudant potius, et commendant.
149.
Quod ex Judæis minime facerent Josephus,
61. Aliud motivum brevissimedttingit
et Philo, si obedientiæ votum esset res eo
Suarez, quod hic non dissimulare, imo mettra,
tempore inusitata, novitasque a solis Es­
fusius expendere oportet; quia non solum
senis introducta. Quidquid ergo sil de Es­
impugnat dicta in hoc dubio, sed quæ in
senorum fide, ex eorum tamen voto obe­
præcedentibus diximus, potestque impedi­
dientiæ ab Authoribus relato, ac laudato
mento esse infra dicendis. Est autem hu­
infertur, ejus usum non meruisse repre­
jusmodi : nam Esseni illi, quorum exemplo
hensionem in veteri Testamento, maxime
nostram assertionem firmavimus, non ha­
associatum rectæ fidei, qualem dubium non
buerunt tempore legis veram, et sanam fi­
est habuisse Elisæum, et filios Propheta­
dem : ergo nec verum, et laudabile obe­
rum, quos vovisse obedientiam supra os­
dientiæ votum. Consequentia videtur nota;
tendimus.
nam votum est actus religionis colentis
Respondetur secundo, et melius negando
Deum, quem profecto infidelis non colit.
antecedens; oppositum enim evincunt ir­
Antecedens autem suadetur primo, quia
refragabilia argumenta. Primum, quia si
nomen sectæ, et h.rresis, in malam partem
Esseni tempore legis Mosaicæ fuissent hæ­
accipitur, et denotat aliquid sanæ fidei
retici, non laudarentur, nec commenda­
rentur a Judæis multum suam legem zeluncontrarium ; instituto autem Essenorum in
veteri lege nomen sectv tribuit Philo in lib.
de

48-5

tibus: atqui Judaei venerabantur institutum
Essenorum, tanquam sanctissimum : ergo
manifestum signum est, illos eo tempore
non fuisse hæreticos, nec aliquid contra
fidem docuisse. Minor liquet in utroque
Josepho, et Philone eos laudantibus. Unde
Abulens. inc. 22, Levit, q. 7, ait: « Esse- Defen« riorum secla inter Judaeos videbaturrecisEs« sanctissima, » Et cap. 3, Matth. q. 63,
ait: α Erant valde laudabiles, unde nonAbeleos.
« solum Judaei, sed etiam Gentiles eos
« valde laudabant, n
Secundum, quia Christus Dominus tres
sectas, aut instituta reperit in Republica
Judæorum, Essenos videlicet, Sadducxos.
et Pharisxos: et cum non semel reprehen­
derit Pharisæorum, et Sadducæorum er­
rores, nunquam legitur Essenos reprehen­
disse; id vero non omitteret, si eorum vita
aliquid haberet reprehensione dignum:
quod manifeste indicat eorum institutum
fuisse eo tempore laudabile, et ab omni
errore purum. Tertium, quia hæc est com­
munis veterum, et recentium gravium
Doctorum sententia. Quantum eos laudent
Soto, et Medina, vidimus n. 30 et 48, ex
quibus ille palam affirmat, S. Joannem
Baptistam sequutum fuisse institutum Es­
senorum. Bergomens. in Supplem. Chron. Bergom.
circa annum Christi 30, ait : « Nec inho« nestus sermo unquam de illis in histo« riis habitus est. » Baronius in Apparatu, Baron.
§ Tres, ait : « Vitæ moribus fuisse conspiI « cuos omnes uno ore fatentur. » Serarius Scrar·
in Trihxres. lib. 3, c. 5, inquit: « Neque,
« quod sciam, veterum ullus est, qui tur« pissimam iis hæreseos notam inurat,
« quin a mullis valde laudantur. » Robert. Eobcrt.
Arboricens. torn. 1, de tuendo sacro coeli-^^
batu, pag. nobis 22, ait : « Essenos male
« aliquando audisse, Christoque fuisse in« fensos, nusquam reperies. » Similia pro­
ferunt Vasq. tom. 2, in 3 part. disp. 124, Vasq.
c. 3, Basii. Pont. lib. 4, de Matrimonio, c. Basii.
Pool.
19, Adrianus Adrianius in lib. de vilte Mo- Adrian.
nast. orig. c. 2, Cornel, a Lapide in c. 10,> Adrian.
c'crnl'a
Ccrn. a
Num. vers. 29, § Denique, Celiot. numero
sequenti referendus, et quotquot alii de
Essenorum instituto, ac rebus tractarunt.
Imo tantam fuisse eorum probitatem, ut
inde Essenorum, aut Essæorum nomen
adepti fuerint, tradit S. Joan. Chrys. hom.
44, in Acta Apost. Unde non leviter decep-su?picio
lus est Suarez ubi supra, n. 13, cum de Es- BcaÆ
senis dixit : « Etiam illo tempore non cre- e*ur. '
« duntur habuisse veram, et sanam fidem.»

CÀ

486

DE STATU

62. Ea vero, quæ ad probandum objec­
tionis antecedens proposuimus, facile ex­
plicantur. Ad primum respondetur, quod
licet nomen Arn’sù', et .w/.r apud Christia­
nos in malam partem accipiatur, non sic
apud Scriptores prophanos; hi enim hæresis vocabulo significant opinionem, quam
Galen. sibi quis eligit, ut constat ex Caleno in li­
Cicera
bro. quem de hxrtsibus scripsit : et sectx
nomine significant institutum, formamque
vivendi, ut liquet ex Cicerone in Verrem.
Et in hoc sensu istas voces usurparunt
Josephus, et Philo, ut evidenter patet ex
eo. quod illis utuntur, cum laudant Essenos tanquam viros sanctos, et religiosos.
Occurri­
Ad secundam respondetur, D. Epiphan.
tur se­
cundo. in priori testimonio loqui de Essenis Sa­
maritanis, sive de hominibus eo tempore
schismaticis, qui cum vidissent Essenorum
institutum apud Judæos ilorere. conati sunt
illud imitari, sicut etiam imitabantur plura
alia ; licet revera postquam cum Jeroboam
a regno Judææ discesserunt, fuerint hæreDdo E>- tici. Inde vero non infertur, quod Esseni
seoorDiu
genera, .'udæorum non fuerint catholici, pii. et re­
ligiosi ; adest enim opposita ratio, cum
apud illos manserit vera fides, juxta illud
Christi Domini ad mulierem Samaritanam,
joan.4. Joan. 4. « Vos adoratis, quod nescitis·, nos
« adoramus, quod scimus, quia salus ex
« Judæis est. » Sicut neque ex eo, quod
monachi S. Basilii. aut S. Antonii inter
Græcos, et Moschos existentes sint schis­
matici, et haeretici, minime infertur idem
dicendum esse de monachis, qui sub eodem
titulo reperiuntur in Ecclesia Catholica,
'atffab Osseni autem, de quibus S. Epiphanius in
Essenis. secundo loco agit, diversi omnino fuerunt
ab Essenis, ut cum Drussio, et Scaligero
Serar, recte probant Serarius in Minerval. lib. 5,
CelloL
_ \ . ...
... _
. T
i
c. 7, el in Inhxres. lib. 3, c. r>, et Ludovic.
Cellot. lib. 9, de 1 ‘egularibus, c. 3, ubi ait:
« Essenos Philonis ab Ossenis S. Epiphanii
« diversos esse arbitror, quidquid contra­
« dicat Salmasius. Id mihi suadent duo,
« hominum doctrina, et mores. Nam prio« res nullo errore in vera fide adversus
a Deum, nulla in moribus pravitate cor­
« rupti sunt ; imo in Dei cultu cum summa
a pietate versabantur, proque ea conser­
a vanda exquisitissimis affecti suppliciis,
a omni tyrannorum crudelitate superiores
« evasere, * Id quod additur ex S. Nilo,
verificatur vel in Essenis Samaritanis, ut
proxime dicebamus; vel, quod verosimile
est, in aliquibus Essenis Judæis, qui Christi
Diluitur
primum
œoîi·
VUS)·

RELIGIOSO.

DISP. Ill, DUB. IV.

I'rimo, quod non faciebant opera supere- i
Evangelium recipere noluerunt; ex quota­
rogationis. Nullas, inquit, observantius
men non infertur. quod ante illud tempus
prrtrr legem custodiunt. Secundo, quod
fuerint haeretici. Videatur Baronius tom. 1,
spernebant authoritatem veterum Docto­
anno 64. § I erus.
rum..Adversus Doctores, inquit, Philosophic
Ad tertium respondetur, Essenos Judæo-blr»
sur certare, et reniti gloriosum putant. Ter­
rum nihil superstitiosum observasse.Nam urkr·
tin
tio. t fatum nihil esse existimant, neque
quod dicitur de sacrificiis, aut lustrationi­
per istud humana concludi, sed omnia
bus extra templum Hierosolymitanum, ad
nostræ supponunt potestati, bonorumque
Essenos Samaritanos referendum est. Aut
nos ipsos authores, et pejora per nostram
forsan Josephus loquitur de Essenis jam
c eligi dementiam. Hoc
autem est, quia
Christianis, quos ipse videre potuit; nam
isti putantes libertatem arbitrii fato, id
hi relictis ritibus Judæoram, Baptismo,
Eucharistia, nostris Sacramentis coeperunt
est divinæ providentiae repugnare, fatum
negant, ut libertatem arbitrii confir­
uti. Quod dicitur de adoratione Solis, mi­
nime urget, cum certum sit Essenos verum
ment. » Ex quibus liquet, quod nec PhaDeum coluisse, ut tradit ipse Josephus lib.
risaei, nec Sadducæi fati nomine significa­
2, de bello Judaico, c. Ί. Oriente vero Sole
runt fatum Stoicum, aut determinationem
Deum specialiter adorabant; et indeæquinaturalem necessitantem, ortam ex Astris,
vocatio processit. Unde Philo in lib. decita ftù
et aliis causis secundis, sed efiicaciam divi­
contemplat.de eisdem Essenisagens, inquit:
næ voluntatis cuncta prædiffinientis.
a Quotidie bis precari solent, mane, et sub
Esseni autem pene in omnibus repugna« vesperam : oriente Sole, petentes diem
crn bant Sadducæis ; nam in primis supra com­
« felicem, utque mentes eorum coelesti remunes legis observantias plures superero­
α pleantur lumine. » Sol autem licet cor­
gations addebant, vitam ducentes vælde
pora tangat, nequit mentes coelesti luce re­
austeram, et continentem ; castitatis enim,
plere.
paupertatis, et obedientiæ fuerunt studiosi,
Fati autem nomine non significabant
ut constat ex dictis in hoc dubio, et duobus
fatum Stoicum, aslrave, aut alias causas
tel procedentibus. Cibus illis, inquit Josephus,
secundas, quæ liberas hominis electiones
simplexest, habitus insumptuosus. Et rursus,
destruerent; sed catholicissime significa­
Squalorem decorem putant, dummodo sem­
runt efficacem Dei voluntatem cuncta praper in veste candida sint. Et iterum, « Nec
diffinientem, ut satis expressit ipse Jose-Jesft« vestimentum, sive calceos mutant, nisi
phus lib. 18 antiquit. c. 2. ubi ait : « Esaut omnino concisis prioribus, aut longi
<r seni autem ad Deum cuncta redigunt. »
■ temporis usu consumptis. » Præterea
Quod evidentius constabit observando cum
plurimum colebant doctrinam veterum, et
Α·^£5
Abulensi in c. 22, Matth. q. 123, tres prae­
majorum; nam, ut ex Josepho refert Abucipuas sectas fuisse apud Judæos, scilicet
lensis, « summum studium habent in scrip­
Pharisxorum, Sadducxorum, et Essenorum.
tis veterum, inde quæ animæ, et corpori
In Evangeliis autem non fit mentio nisi de
« expediant eligentes. » Et infra, « Jurant
Pharisæis, et Sadducæis, quia Esseni non
■ etiam nihil de dogmatibus, præter id
lentabant Christum, neque adversabantur
σ quod
habent, tradere. » Et inferius,
ei in aliquo. Observat præterea idem Doc­
‘ Veneratio quoque apud eos post Deum,
tor, prædictas sectas habuisse diversas
'i magna legiferi est. » Tandem (quod ad
valde sententias; name. 3, Matth. q.fti,
rem præsentem magis facit), Sadducæis
refert ex Josepho, quod Pharisæi, a falo^^
directe repugnabant, affirmantes fatum,
t geri omnia credunt, sed neque liberum
prout ab illis negabatur, videlicet provi­
« arbitrium hominibus auferunt. » Com­
dentiam Dei opera nostra præordinantis,
ponebant enim efficaciam divinæ volunta­
ac efficaciter decernentis. Unde Abuiensis :
tis cum creata libertate. Unde ex eodem
u De his dicit Josephus 13, antiquit. Gens
Josepho subdit : « Providentiam Dei po­
er Essenorum omnia sub fato esse confir­
a nunt, et agere quæ justa sunt, vel negli« mat, et nihil esse, quod hominibus pro­
<r gere pro majori parte, in potestate ho­
veniat sine fatali » (id est efficaci) « de­
a minum esse profitentur: adjuvari tamen
a creto. De his etiam 18, antiquit, ait ;
a in singulis per divinam providentiam. »
j
« Esseni ad Deum omnia referunt, id est,
De Sadducæis autem refert habuisse (interneca
α quod omnia pendent ex sententia sua. »
alia) tria dogmata parum laudabilia.
Et infra: Præcipue circa Deum religiosi sunt.
Primo,

487

Et inferius : Cum incipiunt, et cum desi­
nunt, quasi datorem Deum laudibus canunt.
Et tandem, Credunt nec absque, voluntate
Dei cuiquam posse potentiam principatus
accedere. Ex quibus palam liquet, Esseno- Quid
rum in hac parte sententiam alienamΓι^ίά'
prorsus fuisse a fato Stoico, sive necessitate’P04 Es*
absoluta ; sed fati nomine significasse effi- "
caciam divinæ voluntatis prædiffinientis
libera hominis opera. Quo sensu D. Thom.D· Tb0·
1 pari, quxst. 11G, artic. 1, inquit : « Solus
« Deus potest voluntatem immutare, ut
« supra habitum est. Et per consequens or« dinatio humanorum actuum, quorum
<1 principium est voluntas, soli Deo attri­
« bui debet. Sic igitur in quantum omnia,
quæ hic aguntur, divinæ providentiæ
« subduntur, tanquam per eam ordinata,
« et quasi præloquuta, fatum ponere pos­
« sumus ; licet hoc nomine sancti Doctores
α uti recusaverint propter eos, qui ad vim
α positionis siderum hoc nomen retorque­
« bant. Unde August, dicit in 5, de Civi­
« tate Dei: si propterea quisquam res hu­
« manas fato tribuat, quia ipsam Dei vo­
« luntatem, vel potestatem fati nomine
« appellat, sententiam teneat, et linguam
« corrigat, n Unde constat Essenos fati Nola·
nomine non rem superstitiosam, aut fal­
sam, sed sanctam, ac veram significasse.
Constat præterea, quam sententiam habue­
rint in ea controversia, quæ ad. hæc usque
secula continuatur. Constat denique, quam
deceat habere illos, qui de Essenorum ins­
tituto, ac legitima successione gloriantur
non immerito,sed nec arroganter ; nam par
est imitari parentes, qui « summum slu« dium habuerunt in scriptis veterum, et
« jurabant nihil de dogmatibus præter id,
« quod habent, tradere.» Recolantur dicta
n. 28, quibus alia addemus n. 66 et n. 85.
Quod in objectione adjicitur de similitu­
dine cum Pythagoricis, nihil valet; quia
licet hi plura ab Essenis acceperint, ea ta­
men plures superstitiones addendo depra­
varunt. Id quod proportionabiliter vide­
mus nunc in hæreticis, qui non pauca
Catholicorum suscipiunt, sed eis admiscent
errores. Unde sicut ob aliqualem similitu­
dinem non debet idem esse judicium de
Catholicis, et hæreticis ; ita nec de Pytha­
goricis, et Essenis. Videantur I.ezana fom.Lmna.
I, anno 3545, α n. 42, et N. Franc, a S.s?NarJ
Maria in hist. Prophet, lib. 3, c. 9, et in
Apologia 5, p. 2, § 11, qui fusius hæc prosequntur.

-

488

DE STATU RELIGIOSO.
DUBIUM V.

Urum in veteri lege fuerit aliqua persona­
rum traditio ad cultum Dei.
Traditio 63. pro hujus difficultatis resolutione
pravo? observari debet ex dictis disput. I, num. 9,
tum· quod cum votura ex sua generali ratione
solum sit promissio, nec promittentem, nec
rem promissam constituit actu sub speciali
promissarii dominio ; sed ad hunc effectum
requiritur alius actus, quo quis seipsum al­
teri donet, et tradat, atque in ejus domi­
nium veniat. Id quod facile apparet in hu­
manis ; licet enim aliquis promittat servire
altori, nihilominus ex vi hujus non fit actu
servus, nec debet ut servus tractari ; sed ad
hanc denominationem requirilur, quod se
actu tradat in servum, et sub speciali alte­
rius dominio constituat. Unde postquam in
dubiis praecedentibus vidimus nonnullos
in veteri Testamento specialia opera, aut
consilia Deo promisisse, succedit ut videa­
mus, an aliqui eo tempore se Deo tradidetradilfo rinl’ et actu conset‘raver*nt· Porro hujus­
modi traditio latitudinem habet ; quædam
enim est perfectissima, tam ex parte finis,
in ordine ad quem bomo se donat Deo,
quatenus ei consecrat omnia opera sua,
quam ex parte modi quo fit, nempe omnino
irrevocabiliter, atque absolute. Et talis tra­
ditio intervenit de facto in professione so­
lemni religiosorum, ut explicuimus dispu­
tat. 1, num. 39, cum sequentibus. Hanc vero
traditionem non fuisse in veteri Testamen­
to, sicut nec solemnitatem istam, quæ de
facto in professione concurrit, in præsenti
citra controversiam supponimus. Alia po­
test dari traditio minus perfecta : primo ex
parte modi, quo fit, videlicet non omnino
absolute, et irrevocabiliter, saltem ex parte
acceptantis, ut accidit in illis, qui in sacra
Societate emittunt vota simplicia, ut decla­
rat Vasquez loco citato, n. 40. Sed hæc mi­
nor perfectio non impedit, quod se prædicto modo tradentes, concurrentibus aliis
requisitis sint vere religiosi, ul in eodem
exemplo liquet. Et de hac traditione non
solemni, sive omnino perfecta procedit
præsens difficultas. Uolest secundo dici mi­
nus perfecta ex parte objecti, et materiæ,
ad quæ se extendit ; nam alia valet esse
traditio ad serviendum infirmis, alia ad
vacandum divinis laudibus, alia ad servan­
dam castitatem, etc. In præsenti autem non
determinamus modum hujus extensionis,

sed illud vago comprehendimus sub nomine cultus Dei. et inquirimus, utrum in
ordine ad illum fuerit aliqua personarum
traditio in veteri Testamento ? Determina­
tio vero prædictæ extensionis ex dictis, etS^
dicendis colligenda erit ; si enim constet
praedictas personas vovisse tria consilia,
obedientiæ, castitatis, et paupertatis, inde
etiam constabit, quod se Deo sacraverint in
ordine ad talem finem, sicut modo proportionabiliter accidit in religiosis per vota
simplicia.
§ UNICUS.

Sententia affirmativa defenditur.

64. Dicendum est, aliquos in veteri Tes-c®&
lamento se Deo tradidisse in ordine ad ali- *
quem ejus cultum. Hæc assertio potius sup­
ponitur quam defenditur ab Aulhoribus;
nam ita palam colligitur ex Scriptura, ut
forsan superfluum duxerint eam probare.
Probatur tamen ex c. 27 Levitici, vers. 28,Ρώα
ibi : « Omne quod Domino consecratur,^
« sive homo fuerit, sive animal, non ven- 4^
«I *
detur, nec redimi poterit. Quidquid se­
α mel fuerit consecratum, sanctum sancto­
« rum erit Domino. Et omnis consecratio,
α quæ offertur ab homine, non redimetur,
er sed morte morietur. » Ubi liquido sup­
ponitur, fuisse eo tempore aliquorum ho­
minum consecrationem in ordine ad ali­
quem cultum Dei, utique absolutam, et per­
petuam, ut ibidem exponunt communiter
Interpretes. Cornelius a Lapide recte ex-c«ii
pendit ultimam textus partem his verbis : **
« Morielur morte propria, et naturali, si
« occidi possint, aut si illud occidere liceat,
« ut si sit animal mundum, vel si hostes
« sint morti a Deo addicti, etc. » Et paulo
post : α Si autem res per Cherem Deo vota
α mortis proprie dictæ incapax esset, morte
a morietur, id est, mori debet morte civili :
α sicut religiosi nostri quasi volo Cherem
α Deo dicati civiliter mortui dicuntur, quia
« omni civili negotio, et hæreditate, ac do­
α minio rerum temporalium sese abdica­
α runt, perinde ac si mortui essent. Ita
« olim in lege veteri, tam Levitæ, quam
agri, qui tanquam Cherem Deo erant de­
« voti, civiliter moriebantur; quia am­
« plius ad prophanos usus redire non po­
« terant, perinde ut jam domus Ecclesias­
α ticorum , et Religiosorum amortizan« tur. » Luculentius adhuc-id explicat Abu­
lensis

DISP. Ill, DUB. V.
^lonsis ibidem, quxstione 67, ubi sibi, et
textui opponit Levitas prius fuisse dicatos
divino cultui, atque ideo non potuisse ad
illum se consecraro : et respondet obser­
vando, quod l.evitænon tenebantur servire
omni teinpore, sed per vices suas, juxta
dispositionem David Regis 1, Paralip. a
cap. 23, usque ad 26, et deinde ait : « Ali« quis ergo de I.evitis manentibus extra
«Sanctuarium in urbibus suis, devotione
« ductus volebat Domino continuo servire,
< ct consecrabatur illi, atque manebat sem« per in obsequio Sacerdotum in taberna< culo. Et sic patet de Samuele, quia paler
«ejus erat Levita, et manebat extra Sanc< tuarium in civitate sua, et solum ascende« bat statutis temporibus in Sanctuarium :
« mater autem Samuelis consecravit eum,
« ut maneret jugiter coram Domino usque
«in aeternum, ut patet 1, Reg. 1, et sic
« postea factum est. » Et inferius explicans
« illa verba, Morte morietur, inquit : « Ista
« etiam est expositio præcedentium, scilicet
«quod quidquid consecraretur ab homine,
«cum esset vere consecratum, non poterat
< redimi, nec vendi, sed debebat mori. Hoc
«autem non potet intelligi proprie ; nam
«aliqua Domino offerebantur, quæ mori
« non poterant, sicut domus, etc. » Et post
pauca : « Si autem erat homo, qui proprie
« consecraretur, dicebatur mori, et non re«dimi, nec vendi ; quia exuebat propriam
«libertatem, et mancipabatur divino cul«tui, non tamen occidebatur ; quia homo
«non est animal immolatitium, sed mo« riebatur civiliter, sicut servi dicuntur
« mori civiliter. Et sic servi Gentiles, qui
« Domino vovebantur, et nunquam redimi
« poterant, dici mortui. Sic etiam Monachi
«mortui dicuntur, quia abrenuntiaverunt
« omni libertati. Ita Levitæ, qui se Domino
«consecrabant, quia tota vita manebant in
«Sanctuario, mortui censebantur. » Ex
quibus satis liquet, fuisse in veteri Testa­
mento aliquam personarum aliquarum tra­
ditionem ad specialem Dei cultum.
65. Probatur secundo, et magis speciali^fer de Nazaræis, de quibus agit sacer Textus
cap. 6 Numer. ibi : Vir, sive mulier çum
^'fecerit votum, ut sanctificetur, et se voluerit
Domino consecrare. Lbi sermonem fieri de
volo castitatis, diximus supra num. 21.
Quod autem etiam fiat de speciali aliqua
personarum traditione, qua Deo specialiter
sacrabantur, et donabantur, satis indicant j
posteriora verba, et docent satis communiSalmant. Curs, theolog. tom. XII.

489

1er Interpretes, I nde Origenes horn. 24, in OrigeΛ’inner. inquit: « Ille qui appellatur Naza- nes
« ræus, semetipsum Deo devovit ; hoc est
u enim votum Nazaræi. Nam filium offerre,
a aut filiam, pecus, vel prædium, totum
a hoc extra nos est. Semotipsum Deo of­
a ferre, et non alieno labore, sed proprio
« placere, hoc est perfectius, et eminentius
a omnibus votis. Quod qui facit, verus
a Christi imitator est, qui dedit homini
a terram, mare, et omnia quæ in eis sunt
« in obsequium, post hæc autem semetipa sum. » Et .Abulensis ibidem, quxsl. 2, Abolens.
ad illa verba. Ul se voluerint Domino con­
secrare, inquit : « Id est, si vir, vel mulier
« voluerint se consecrare Deo, id est, dedi­
a care se, vel exponere se ad cultum illius.
a Non tamen est intelligendum.quod con­
a secrarent se ad aliquod speciale ministe­
« rium Dei; quia istud pertinebat ad solos
« Sacerdotes, et Levitas: sed consecrabant
« se ad quemdam statum, vel modum vi­
<( vendi propter Deum, qui erat strictior
« modo vivendi laicorum, et cæterorum
hominum. Quaelibet autem applicatio
a specialis ad Deum, consecratio dicitur. »
Et quæsl. 3, explicans illa verba, Cunctis
diebus quibus ex voto, etc. ait : α Id est, om­
« nia ista, quæ supra dicta sunt, observa­
« bunt Nazaræi toto tempore consecrationis
a suæ, scilicet quandiu durat votum. Hoc
« videtur intelligi de temporali consecra­
« tione; sed non solum de hac, sed etiam
« de illaquæ erat sempiterna, intelligitur ;
a et tamen isti rari erant. » Et quxst. 22,
inquit: « Causa autem, quare Deus posuit
α istam observationem in veteri Testa­
te mento, fuit quia ipse omni tempore vo­
« luit ad se applicare aliquos homines spe­
a cialiter. Per legem autem datam appli­
« cabat sibi totum populum Judaeorum, et
«. tanquam specialem sibi gentem, ut patet
a Exod. cap. 19, el Deuteron. 7. Adhuc ta­
a men erant quidam alii modi specialiores
a applicandi ad Deum, et strictiores. Sed
a isti non debuerunt dari in legem toti
a communitati, ne nimis stringeretur;
« quin potius pro viris, qui specialiter
« Deum colere vellent, relinquendi erant.
« Nec tamen prorsus Deus debuit illos in
a lege subticere; quia si tacuisset, aliqui
a forte vellent applicari Deo, et nescirent
« modum. Expressit ergo Deus hic de statu
« Nazaræorum, qui erat modus quidam
« specialis adhærendi Deo ; et tamen non
(( posuit sub præcepto, sed reliquit tan-

' ;

Ιίι

■ ITf ·.

>

490

DE STATU RELIGIOSO.

« quam consilium omnibus volentibus sexcndoï. « qui. * Et Franciscos Mendoza 1, Reg. cap.
16, num. 11, annotat. 10, circa litteram,
sect. 1, affirmat, <· ideo Nazaræorum votum
ingens dici, qnia se totos in divinum cul« tum mancipabant ratione voti. « Et LoLorioBs.rinus in Act. Apostol, cap. 18, rent. 10, in­
quit: · Nazaræns in lege duplex distingui­
sh tur. vel perpetuus, qui nunquam radebat
caput, nec alia gustabat huic hominum
a ordini prohibita, ut vinum, etc. vel ad
tempus. Hic finito eo tempore, quod sibi
« præscripserat, capillum radebat, et in
ignem projiciebat, offerens illum Deo
cum sacrificio, cui ipse suppositus erat.
« Et ipse Nazaræus vocabatur Corban,
e quasi munus divinum, ut ait Josephus 4,
« antiquit. c. 4. Multoque magis is qui se
« perpetuo ritu dicaverat. » I nde satis liquet morem fuisse in veteri Testamento,
quod nonnulli se Deo traderent, atque con­
secrarent ad ipsius majorem cultum, et
specialius obsequium.
Tertiam
66. Tertio, et adhuc specialius probatur
cÎnJonê eadem assertio exemplo Elisæi, qui fuit
rnoti- post Eliam filiorum Prophetarum princi­
vnm.
Elisxi palis dux, ac magister; ipse enim Eliae votraditio
'ad^caï- ce· e* Spiritus sancti impulsi vocatus ad
tam Dei. vitam propheticam, relictis parentibus,
cognati§, et omnibus mundi bonis, sequutus
est Eliam, et se Deo sub illius disciplina
tradidit, et sacravit, ut refertur 3 B.eg. cap.
19, et latius expendimus num. 44. Unde
Abniens.Abulensis ibidem relatus, inquit : « Quia
transibat ad Dominum, omnino volebat
« renuntiare sæculo, ita quod nihil relin­
« queret in illo, quod ad se pertineret. Et
« quia boves duo, et aratrum pertinebant
α ad Elisæum, voluit utrumque consumere
tradendo in convivium, et aratrum cre­
« mando, ita ut jam nihil ad se pertinens
ά relinqueret in sæculo, sed totus ipse
transiret ad Dominum. Quod valde mag­
« num exemplum est pro eis, qui ad Domi­
Corn, a « num transeunt,
. .. β_etc. » _____
Et Corn, a Lapide
Lap· ibidem etiam relatus ait : « Ut liber, et ex­
a peditus transiret totus ad Dominum, id« circo aratrum, et boves consumpsit; qua
o in re exemplum dedit religiosis, ut idem
« faciant. « Quam suimet traditionem, ac
translationem explicuit Elisæus celebrando
convivium quasi nuptiale, ut explicaret,
quod sicut in matrimonio fit mutua conjugum traditio, sic ipse spirituali vinculo se
G
DeosacrabaL Quod pulchre exposuit Gaspar
Sanchez, ibidem, his verbis : Ifac duo vi-

DISP. Ill, DUB. V.

Euenini ergo in veteri Testamento, qui ad
deri possunt novo prophetæ, et monacho
specialem Dei cultum, et obsequium eidem
contigisse; iniit enim nuptias felicissimas
cum Deo. guem ex omnibus sponsum elegit;
se tradiderunt, atque donarunt.
atque ideo exhibere voluit aliis nuptiale, el
Confirmatur secundo, quia ut aliqui apvere geniale convivium.
pellentur religiosi, non sal est, quod comConfirmatur primo ; nam Eliæ, et ElisiiFk/,· !~" munia legis præstent, et ordinario modo
exemplo provocati alii modo simili se
Deum colant, alias olim homines Judæi, et
crabant ad Dei cultum, et obsequium,(utex
modo omnesChristiani religiosi dicerentur;
Abulensi tradit Cornelius 3 h'eg. cap. 18, Cm
icd insuper requiritur, quod modo aliquo
vers. 42, his verbis : α Porro Abulensis
specialiori cultui Dei se tradant, atque de­
hinc colligit, Eliam ab hoc tempore, quo
voveant, ut recte ex Abulensi, Lyrano, et
in monte Carmelo cœliIus ignem devora­
Dionysio Carthusiano observat Lezana torn.
a vit, eoque Baalitas prostravit, habitatio-^
1, anno 4086, num. 28. Atqui in antiqua
a nem suam in eodem monte ad memoriam^
lege fuerunt aliqui, qui dicebantur religio­
a tanti beneficii, et miraculi deinceps fixis(
si. Erant ergo eo tempore aliqui se traden­
« se, atque eodem confluxisse ad ipsum
■
tes, ac sacrantes divino cultui. Minor pro­
« plures viros religiosos, qui se totos)Deo.
|
batur, tum ex Authoribus proxime relatis.
α orationi, et divinus rebus, laudibusque
| k^-Tuin, et urgentius, ex sacra Scriptura;
«tradebant. » Et Salianus anno [mundi sta |
i-si., nam Daniel. 3, in illo universali cantico,
3127, numero 23, inquit :« Hincaulemnon
1 Benedicite, post relatos filios hominum, Sa­
« levem accipit probabilitatem, quod scricerdotes, et alios gradus, dicitur : Benedi­
·. bit Hierosolvmitanus
Patriarcha Joannes
V
cite omnes religiosi Domino Deo deorum,
« post reditum Eliæ de monte Oreb, etaslaudale, et confitemini ei. Lnbi speciale
« sumptum Elisæum in discipulum, acsucaliquod hominum institutum designatur,
'i cessorem, cum Deo visum esset ipsum
ut egregie expendit Venerabilis Doctor
« hinc abducere, etiam alios discipulos in
ïiüa.Thomas Waldensis (cujus opera jussu Mar« montem Carmeli collegisse, eosqueadvi;
tini V examinata, ab eodem Pontifice ap« tam religiose traducendam, nominatim[
probata sunt) tom. 1, lib. 2, cap. 4, ubi
« que ad laudes Deo jugiter decantandas
>
contra hæreticos disputans, inquit :« Quare
(unde et prophetare dicebantur), instiluisI
isti non viderunt, quod in hymno trium
·.· se, habitu a prophanis hominibus, cultu,
1
< puerorum, post omnium creaturarum
« conversationeque distincta. » Et anno
I
o memoriam, recolit religiosos illius tem3133, numero 2, inquit : a Hoc tempore
I
« poris, specialiter exhorlans eos, ut bene« florebat in monte Carmelo Elias cumrej
« dicant. Benedicite, inquit, religiosi om« ligioso discipulorum choro, in quibus
;
e nes Domino Deo deorum , laudale, et
« nuper a Deo nominatim vocatis Elisæus
:
« confitemini illi, quia in omnia sæcula
a maxime eminebat. » Et anno 3139, num.
1
« misericordia ejus. Quos bene hortatur in
42, in Eliæ elegantissimo elogio inquit:
.
« fine hymni, ut per hoc, quod proposuit
a Hic est, qui per medios iniquitatis tor­
1
« Sacerdotes, et Israel, id est populum, et
a rentes, lectos Prophetarum, et religioso­
e Ananiam, Azariam, et Misaelem, et
<( rum in Carmelo, totaque Chananitide
i
t> deinde subjunxit religiosos, daretur in« manipulos, sui æmulos, atque imitatores
I
ί telligi, tales quosdam sanctos alios fuisse
a Instituti, ad coelestem vitam, mundo ig­
,
« a Sacerdotibus Templi, et a vita, et cona notam, ac contemptam traducendam ad­
o versatione populi segregatos, qui quama duxit, tot sæculis suarum precum quasi
« vis ab antiquo fuerint instituti, nunquam
a facularum ardore calefacit, et ad hanc
(
* tamen fuerunt usque ad Eliam publice,
a diem, tot inter rerum, locorum, tempo­
i
« et regulariter congregati, qualiter a Hie« rumque varietates, constantes reddidit
1
α ronymo supra dictum est. » Idem etiam
a magni sui Patriarcha? sectatores. » Ex his
j > significatur Act. 2 : Erant autem in Jerusafuerunt Esseni, ut vidimus num. 28, de
I
lem habitantes Judæi, viri religiosi, e/c.Unde
quibus Arboricensis tom. 1, pag. nobis 18, i ' Mi. Jacobus Boulducus lib. dc Ecclesia post leinquit : ■< Non in lege tantum gratiæ, imo
i
gem, cap. 7, agens de Enoscæis, sive Esse­
« vero et ante Christi adventum emersit
nis, inquit : >< Quod si prædictæ omnes
« certa aliqua professio virorum. » Et post
j
« cognationes ortum habent ab Enoscæis,
pauca : « Qui Josepho oculato testi, Plinio
!
« quos vere Coenobitas, ac religiosos instituto
« vero aurito tantum, Esseni dicti sunt.«
« Prophetas extitisse dubitare non licere
Fuerunt
•I

491

a videtur : jam quoque patet de similibus
« viris intelligendum esse, quod habet
« Sanctus Lucas, cum historiam refert
a missionis Spiritus sancti in die Pentecos­
* a tes : Erant, inquit, in Jerusalem habitan­
« tes Judæi viri religiosi ex omni natione,
a quae sub cœlo est. Nempe religione Judæi,
a sed insuper, juxta Latinæ vocis usum
a Ecclesiasticum, pro certo in Ecclesia ho­
a minum statu, et alienam a communi vi« tam agentes, n Et ex his viris religiosis,
sive Essenis plures, quam ex aliis Judæo- Rheno­
rum institutis, ad fidem Christi conversi
sunt, fueruntque Apostolorum in praedica­
tione Evangelii coadjutores; erant enim
viri piissimi, et omhi pietati, ac continen­
tiae addicti : unde facilius conversi sunt ad
fidem Christi amplectendam, et propagan­
dam. Nam ut Baronius tom. 1 Annalium, Baroni.
ann. 34, § Verum ncc in At-s, de Essenis
sapienter dixit : « Si quod natura insitum
« est, ut habentium symbolum sit facilis
« communicatio, quomodo non magis ex
« his, quam aliarum sectarum Judaeis,
« Christiana religio potuit propagari? Sane
« quidem omnes sectas, quæ erant in Pa« laastina, Christum Dominum aliquo modo
« aversatas esse, nempe Pharisæos, Saddu« cæos. Herodianos, et Samaritas, Evan« gelica attestatione exploratum habetur.
« De Essenis vero, quod aliquando vel Do- ■
α mino, vel ejus Apostolis, atque discipu­
« lis, vel minimum negotii fecerint, nus­
« quam legitur. Immo quo magis hi a
« Pharisæis, ac Sadducæis dissentirent, eo
« facilius Christianis consensisse, quos illi
« vehementer aversarentur, facile credi
« potest. »
67. Hæc sufficere videntur ad firmandam Qta>
veritatem nostræ assertionis, fuisse videli-posent
cet in veteri Testamento personas aliquas,
quæ se Deo traderent ad ipsius specialem ,uatorcultum. Nec reperimus Authores, quibus
contrarius dicendi modus arrideat; qui
enim negant fuisse in veteri Testamento
statum vere, et substantialiter religiosum,
nostræ assertioni non adversantur; quippe
in ea non affirmamus prædictam persona­
rum traditionem se sola constituisse illum
statum, sed eam praemittimus tanquam
rem certam, ut videamus utrum cum aliis
requisitis (quæ forte alii negabant), statum
vere religiosum eo tempore constituerit.
Unde qui hoc posterius negant, non recu­
sant concedere illud primum, ut videre est
in Torniello anno 2545, numero 13, ubi

r

4

VU ' 1 MÏ
1 ‘T
h· I

**

' I

DE STATU RELIGIOSO.

492

TcrnieL ait : « Scire ergo oportet plura fuisse per« sonarum genera, quæ divinum cultum in
« populo Israelitico, tanquam ex officio
« procurare, adjuvareve satagebant, inter
« quæ primum locum tenebant Sacerdotes,
« etc. > Et num. 14, inquit : « Verum enim« vero ex hisce omnibus personis divino
« cultui speciatim, ut dictum est, manci« patis, quidam dicebantur, erantque Pro« phetæ, etc. » Quocirca supposito quod
aliqui in veteri Testamento se Deo tradide­
rint, atque sacraverint ad ipsius cultum,
adhuc discutiendum relinquitur, utrum
nonnulli eo tempore fuerint vere, et sub­
stantialiter religiosi. Sed prius oportet re­
solvere.

DUBIUM VI.
An in Ecclesia ante legis evangelicæ tempus
potuerit esse status religiosus.
Hic non investigamus, quid fuerit fac­
tum, sed quid fieri potuerit. Nec procedit
difficultas per respectum ad potentiam Dei
absolutam, quippe nulla apparet contra­
dictio in eo, quod fuerit prædictus status
ante legem Evangelicam. Sed procedit at­
tentis naturis rerum, et aliis, quæ circa
Ko(a< imperfectionem legis veteris, et perfectio­
nem novae credere oportet. Nomine autem
status religiosi non comprehendimus om­
nia, quæ talis status de facto habet, utputa
solemnitatem, et jurisdictionem ecclesiasti­
cam; sed ea præcise, quæ ad ejus substan­
tiam, sive essentialem constitutionem de­
siderantur, nempe tria simplicia vota obedientiæ, castitatis,et paupertatis cum aliqua
personæ traditione, licet non omnino ab­
soluta. et ex omni capite irrevocabili ; hæc
enim requiruntur, et sufficiunt ad consti­
tuendum essentialiter prædictum statum,
ut constat ex dictis disp. 1, num. ", cum
sequentibus, et num. 40, et de facto accidit
in his. qui post biennium emittunt vota
simplicia in sacra Societate, et sunt vere
religiosi, licet tunc non habeant perfectio­
nem solemniter professorum, ut ibidem
explicuimus num. 48, his suppositis

§ U
lars affirmativa eligitur, et probatur.

68. Dicendum est, quod in Ecclesia antecte»
statum legis Evangelicæ potuit esse status “■
religiosus. Sic docent omnes Authores refe­
rendi numero 104, et aperte favent Basilius fx
Pont. lib. 7, de Matrimon. cap. 4, n. 22, ubiΓ/Λ
probans ad essentiam status religiosi nou
requiri ecclesiasticam jurisdictionem, in­
quit : « Unde et in lege naturæ, quod multi
« concedunt, statum religiosum esse posse,
« nihil est quod impediat. » Et Suarez torn.
3, de Relig. lib. 3, cap. 2, num. 11, ubi ait :
« Bona consiliorum non ideo talia sunt,
«quia Christus illa tradidit ; sed potius e
« converso ideo Christus illa tradidit, quia
« talia sunt, id est optima, et aptissima ad
« perfectionem charitatis obtinendam.Unde
« quidquid sit de pura natura, tamen de
« natura illuminata per fidem non videtur
I dubium, quin potuerit consiliorum ho« nestatem, et utilitatem spiritualem co« gnoscere : inter hæc autem consilia unum
« est consilium religionis : ergo idem de
« illo sentiendum est. Ergo non fuit neces« sarium aliter institui a Christo, quam
« per doctrinam, et approbationem natura·
«lis juris. Atque hoc etiam sentiunt, qui
« putant statum hunc fuisse in usu ante
« Christi adventum, licet paucioribus esset
α cognitus. » Quem discursum iterum ap­
probat num. sequenti.
Probatur ratione a priori ; nameaomnia, quæ essentialiter constituunt statum fci-k
religiosum,potuerunt esse ante legis Evan- SV
gelicæ tempus : ergo et ipse status religio­
sus. Consequentia est manifesta, et antece­
dens ostenditur, quia status religiosus con­
stituitur essentialiter per actus, quibus
homo promittit Deo obedientiam, castita­
tem, et paupertatem, et se donat ad illius
cultum, ut ostendimus locis supra citatis :
sed hi actus potuerunt esse ante legis Evan­
gelicæ tempus, quippe qui ex natura sua
non habent necessariam connexionem cum
tali lege : ergo ante illam potuerunt esse,
quæ statum religiosum essentialiter consti­
tuunt.
Confirmatur primo, quia ante statum ex­
legis evangelicæ fuerunt et principium sufficiens ad cognoscendam rectitudinem præ­
dictorum actuum, et principium sufficiens
ad eos eliciendos : ergo tunc esse potuerunt
prædicti actus. Consequentia patet, quia in
eo

DISP. HI, DUB. VI.
eo stain, cl tempore potest osso offectus, in
quibus concurrunt omnia principia suffi­
cientia ad talem effectum. Antecedens au­
tem probatur, nam ut recte vidit Suarez
proxime relatus, ad cognoscendam rectitu­
dinem prædictorum actuum sufficit natura
illuminata per fidem : atqui ante statum
legis Evangelicæ dabatur fides illuminans
naturam, ut ostendimus dub. 1, per lotum,
elpræsertim num. 3 et 9. Ergo ante statum
legis Evangelicæ dabatur principium suffi­
ciens ad cognoscendam rectitudinem prædictorum actuum. Secunda etiam antece­
dentis pars ostenditur, quoniam gratia
sanctificans cum omnibus virtutibus, et do­
nis est principium plusquam sufficiens ad
eliciendos prædictos actus :sed ante statum
legis evangelicæ dabatur gratia sanctificans
cum omnibus virtutibus, et donis, ut cons­
tat ex dictis loco proxime citato, num. 5.
Ergoeo tempore dabatur principium suffi­
ciens ad prædictos actus eliciendos.
3» Confirmatur secundo, quia ante statum
legis Evangelicæ fuerunt alii actus longe
excellentiores, quam sint illi, quibus homo
promittit tria prædicta consilia, et se Deo
tradit: ergo pariter potuerunt esse hujus­
modi actus. Consequentia patet a paritate,
!
et a fortiori; nam si perfectiores actus tunc
:
fuerunt,cur non polerunt esse actus imper­
fectiores ? Antecedens autem est certum,
:
quia eo tempore fuerunt actus fidei, spei,et
charitatis, ut locis relatis ostendimus ; hi
autem sunt longe perfectiores, quam actus,
quibus homo vovet tria consilia, et se Deo
tradit. Tum quia isti posteriores pertinent
ad virtutem religionis, illi vero sunt actus
virtutum theologicarum, quas certum est
esse religione perfectiores, ut patet ex emi­
nentia objecti, quod respiciunt, Deum vide­
licet in seipso ; cum religio versetur circa
aliquid creatum, nempe Dei cultum. Tum
quia amor charitatis ex natura sua est inconjungibilis cum peccato mortali, actuali,
et habituali ; actus vero, quibus homo'vo­
vet, et se tradit, possunt cum utroque pec­
cato conjungi, pt quandoqne conjunguntur,
ut patet in aliquibus,qui dum professionem
religiosam faciunt, peccant mortaliter.
Fuerunt ergo ante statum legis Evangelicæ
actus longe perfectiores, quam illi, quibus
homo vovet tria consilia, et se Deo tradit.
EfcG9. Nec refert, si dicas hoc argumentum
r‘3a cum suis confirmationibus evincere, quod
homines ante statum legis Evangelicæ po­
tuerint elicere actus vovendi castitatem,

493

paupertatem, et obedicntiam divisive, et
seorsim acceptos, ut dubiis præcedentibus
ostendimus; secus autem simul, et copula­
tive sumptos : nam hoc posteriori modo
considerati constituunt essentiam status re­
ligiosi, qui componi non potuit cum imper­
fectione veteris legis.
Nam contra hanc responsionem stat pri-Confoumo, quod manifeste petit principium; nam
cum in hoc dubio inquiramus, utrum ante
legis Evangelicæ tempus potuerit esse sta­
tus religiosus ? et ratio a nobis facta probet
partem affirmativam ostendendo tunc po­
tuisse concurrere omnia principia ad talem
statum requisita, modo negatur potuisse
prædicta principia simul concurrere, quia
si concurrerent, constituerent religiosum
statum; cum tamen de hoc sit quæstio, quæ
ex illis principiis decidi debeat. Secundo,
quia ratio supra facta probat, potuisse præ­
dictos actus elici ante statum legis Evange­
licæ, non solum divisive, sed etiam simul,
et collective consideratos ; nam eo tempore
fuerunt principia sufficientia ad eliciendum
prædictos actus non solum divisive, sed
etiam collective acceptos ; aderat quippe
gratia sanctificans cum fide, et aliis donis,
ac virtutibus supernaturalibus, quæ ad effi­
ciendum prædictum effectum sufficere ,
plusquam certum est apud Theologos. Ter­
tio, quia complexum ex actibus fidei, spei,
et charitatis est quid perfectius, quam com­
plexum ex actibus vovendi tria consilia,
et tradendi se Deo ad ejus cultum, ut satis
liquet ex dictis in secunda confirmatione :
sed fideles in statu veteris legis potuerunt
elicere actus fidei, spei, et charitatis, non
solum divisive, sed etiam simul, et collec­
tive consideratos, ita quod simul illos actus
haberent : ergo pariter poterunt elicere ac­
tus vovendi obedientiam,castitatem,et pau­
pertatem, non tantum divisive, sed etiam
simul, et collective acceptos, quo pacto es­
sentiam status religiosi constituunt. Id vero
quod de imperfectione veteris legis dicitur,
nihil valet, ut statim ostendemus.
. 70. Probatur secundo nostra conclusio Expen.
alio motivo,per quod simul evertitur principale fundamentum opinionis contraria» ; dtio.
nam ideo in tempore veteris legis non po­
tuisset esse status religiosus secundum es­
sentiam consideratus,quia hujusmodi status
est valde perfectus,ac proinde non cohaerens
cum illius legis imperfectione : sed hæc
ratio est nulla : ergo in prædicto tempore
potuit esse talis status. Probatur minor.

. ·>

494

DE STATU RELIGIOSO.

quia in prædicto tempore fuerunt alia non
pauca, quæ perfectiora sunt statu religioso:
ergo ex capite imperfectionis veteris legis,
et perfectionis status religiosi minime col­
ligitur, quod talis status non potuerit esse
in prædictæ legis tempore. Consequentia
videtur evidens, quia si illud motivum ali­
quid valeret, a fortiori excluderet alia.quæ
statum religiosum excedunt in perfectione:
si ergo illa non excludit, minus excludet
statum religiosum. Antecedens autem pro­
batur : tum quia Ecclesia Catholica perfec­
tior est, quam religio, aut religiosus sta­
tus ; et tamen in statu veteris legis, et ante
legis evangelic® tempus fuit vera Ecclesia
Catholica eadem substantialiter cum Eccle­
sia, quæ modo est, ut constat ex dictis dub.
1, num. 3. Tum etiam, quia gratia sancti­
ficans cum fide, spe, et charitate, religione,
ac aliis virtutibus supernaturalibus, et do­
nis Spiritus sancti, per quæ homo interius
renovatur, et constituitur amicus, ac filius
Dei adoptivus, hæresque vitæ æternæ, quid
perfectius est, quam status religiosus, qui
quantum est de se,potest conjungi cum pec­
cato mortali :certum autem est.quod gratia
cum prædictis omnibus perfectionibus fuit
in lege veteri ante Evangelicæ legis statum,
ut ostendimus loco cilalo, num. 5. Tum
præterea (et sequitur ex immediate dictis),
quia melior est status justitiæ, quam status
religionis; et status justi, quam status reli­
giosi : ille enim essentialiter importat gra­
tiam sanctificantem, cum qua iste non connectitur essentialiter; et nihilominus ante
legis Evangelicæ tempus fuerunt veri justi
existentes in statu justitiæ,ut liquet ex dic­
tis loco citato. Tum denique, nam majus
quid est Sacramentum conferens gratiam
ex opere operato, quam status religiosus;
quippe certum est,hunc illam non conferre
ex opere operato, alioquin verum Sacra­
mentum esset; et tamen ante statum legis
Evangelicæ fuit aliquod Sacramentum,
nempe Circumcisio, quæ gratiam ex opere
operato parvulisconferebat.ut communiter
docent Theologi. Qualiter autem hujusmodi
perfectiones potuerint cum imperfectione
antiquæ legis cohærere, fuse explicuimus
loco citato, a num, 6, quem Lector omnino
repetat.
Confirmatur urgenter, quia non obstante
Folcilur
idem imperfectione veteris legis, aliqui homines
uioH·
vutu. exercuerunt actus perfectiores,quam sint ac­
tus, quibus homo vovet tria consilia, tradit
se Deo, et religiosus constituitur : ergo pa­

riter non obstante prædictæ legis imper­
fectione, potuit tunc dari status religiosus.
Probatur antecedens, quia actus,quo homo
se devovet ad subeundum propter Deum
martyrium, est melior, quam actus requi­
siti. ut fiat religiosus, juxta illud Christi
Domini, Joan, 15 : «Majorem hac dilectio« nem nemo habet, ut animam suam ponat
« quis pro amicis suis. » Unde major exag­
geratio,qua perfectio status religiosi extolli
potest, est quod martyrio comparetur, aut
sit prolongatum martyrium; quæ simili­
tudo non infrequenter occurrit in Patribus.
Atqui certum est, aliquos durante statu, et
imperfectione veteris legis, fuisse veros
martyres, ut constat de Machabæis, Isaia,
Jeremia, et aliis. Unde Christus Dominus
Jlatth. 23, dicebat : «Jerusalem, Jerusalem,
« quæ occidis Prophetas, et lapidas cos, qui a
« ad te missi sunt. « Et Stephanus Act. 7,auw.·ait : « Quem Prophetarum non sunt perse« quuti patres vestri ? et occiderunt eos, qui
« prænuntiabant de adventu Justi.»Et Pau­
lus ad Ilebrxos 11, agens de justis veterisAdEà
Testamenti : « Alii vero ludibria, etver« bera, experti, insuper et vincula, et car« ceres, lapidati sunt, secti sunt, tentali
« sunt, in occisione gladii mortui sunt. »
Ergo aliqui in veteri Testamento exercue­
runt actus nobiliores his, quibus homo fit
religiosus.
71. Nec refert, si objicias, in hoc argu-.j^
mento, et confirmatione non fieri compa­
rationem inter statum religiosum, et alia,
quæ importaverint formaliter statum ;
atque adeo non concludere, quia compa­
ratio debet fieri inter extrema ejusdem
generis.
Nam facile respondetur, quod cum moli-1^
vum ad negandum, quod status religiosas
potuerit esse in veteri lege, sit prædictæ
legis imperfectio, ad vim nostri argumenti
sufficit, quod divers® perfectiones inter se
comparentur in genere perfectionis. Si
enim id, quod perfectius est, potuit esse in
veteri lege ; cur non etiam illud, quod est
minus perfectum ? Unde non oportet, quod
status religiosus comparetur cum statibus ;
sed satis est, quod religiosi status perfectio
comparetur cum aliis perfectionibus. Nam
si imperfectio legis antiquæ non impedivit
perfectiora, nec impedire debuit puram
perfectionem essentialem status religiosi,
quæ illis inferior est.
Refe®
Verum enimvero, si aliquis vim nostri
argumenti voluerit extendere ad comparationem

t

’
;

;

DISP. Ill, DUB. VI.
tionem cum aliquo veteris legis statu,
exemplum forsan non ineptum habebit in
slain Summorum Sacerdotum, seu Pontifi­
cum illius legis. Nam si comparet nudam
essentiam status religiosi præcisam asolemnitate, potestate clavium, et aliis perfectionibussuperadditis, quæ de facto habet,pro­
fecto recognoscet,quod si talis status fuisset
in antiqua lege, foret minus perfectus,
quam status Summorum Sacerdotum. Tum
quia Summi Sacerdotes se habebant ut
perficientes,religiosi autem eo modosumpti
ut perfectibiles. Tum etiam, quia Summi
Sacerdotes obligabantur ad opera perfec­
tiora, quam obligarentur religiosi illius
temporis, si essent; quippe illi obligaban­
tur ad opera exgenere suo egregia,ut orare
pro populo, docere fidem, explicare legem,
amare gregem, et mortem, ubi opus esset,
ad tuendum verum Dei cultum obire, etc.
Inde sicut ob hanc proportionabiliter ra­
tionem status Episcoporum est de facto per­
fectior, quam status religiosorum, licet hi
sint solemniter professi, et valde perfecti,
ut diximus disp. præced. num. 6, ita status
Summorum Pontificum veteris legis exce­
deret statum religiosorum, qui tunc essent
tales per sola vota simplicia, et absque om­
nino irrevocabili traditione.Tum denique,
nam status, cui promissa est assistentia
Spiritus sancti in rebus, ac controversiis
fidei declarandis, nequit non excedere sta­
tum, cui talis assistentia non debetur, cum
prædicta assistentia egregiam status emi­
nentiam, ac dignitatem importet, ut ex se
liquet : statui autem Summorum Pontifi­
cum promissa erat prædicta assistentia,
2a.j7.at constat Deuteron. 17, ibi : « Si difficile,
< et ambiguum apud te judicium perspexe« ris, etc. Surge, et ascende ad locum,quem
« elegerit Dominus Deus tuus, veniesque ad
« Sacerdotes Levitici generis,etc.Qui autem
« superbierit nolens obedireSacerdotis im« perio, etc. morietur homo ille, etc. » Et
haL 2, Paralipom. 19,ibi : <r Ubicumque quæstio
Î1
α est de lege, de mandato, de cæremoniis,
« de justificationibus, ostendite eis, ut non
n peccent in Dominum. Amarias autem Sa« cerdos, et Pontifex vester in his, quæ ad
« Dominum pertinent, præsidebit. » Et
tej.ii. Joan. 11, ibi : « Hoc autem a semetipso non
« dixit, sed cum esset Pontifex anni illius,
« prophetavit. » Lndesic docent commuhia niter Theologi, et videri potest apud Joannem a S. Thom. 2, 2, quxst. \,art. \Q,disp.
1, art. 1, § Despondetur negando, non

495

fuisse in lege antigua visibilem regulam
fidei. Quæ Summi Sacerdotii dignitas a
principio institutionis, et per plura sæcula
fuit perpetua ; et paucis annis ante Christi
Domini nativitatem coepit esse temporalis,
et annalis, ut recte observat Rua loin. 1, Εω·
controv. 4, positiva, pag. nobis 523. Cum
ergo status religiosus talem eminentiam
non habeat,sequitur quod si talis status da­
retur in veteri lege, esset minus perfectus,
quam status Summorum Sacerdotum, qui
in prædicta lege fuit. Et hinc reassumit ins’.anvires ratio superius facta,quia non obstante ^ίimperfectione veteris legis,fuit in ejus tem-n:co,nm
pore aliquid, quod statum religiosum præ­
cise quoad essentiam consideratum excede­
ret, non solum in genere perfectionis, ut
num. prxced. explicuimus ; sed etiam in
conditione, aut perfectione status, ut in hoc
num. ostendimus : ergo ex imperfectione
prædictæ legis minime colligitur, quod in
ea non potuerit esse status religiosus quoad
solam essentiam consideratus, et praecisus
a perfectionibus sibi superadditis in lege
evangelica.
72. Ultimo probatur nostra conclusio :
nam cum præsens controversia pertineata^rtionon ad factum, sed ad posse, possessio, et
decisio debet stare pro parte affirmativa,
quam defendimus, nisi occurrant urgentia
motiva vel authoritatis, vel rationis, quæ
persuadeant oppositum : hæc autem non
occurrunt : ergo pars affirmativa, quam
tuemur, præferri debet. Minor nequit me­
lius probari, quam diruendo adversa fun­
damenta, quod jam præstamus.

♦ J .*1
1 : ■;

§n.
Satisfit moti vis opinionis adverse.

73. Contrariam nobis opinionem video- Sententur defendere omnes illi Authores, qui negant statum secundum essentiam religio­
sum fuisse in tempore antecedenti legem
evangelicam, quos dabimus num. 95. Sed
revera non omnes ita sentiunt, ut se expli­
cat Basilius num. 68 relatus, et ratio fa­
cile persuadet, quia (ut vulgo dici solet) a
negatione actus ad potentia? negationem
non est bona consequentia; certum quippe
est, plura non fuisse, quæ tamen fuisse
potuerunt : unde ex eo, quod aliqui negent
statura religiosum fuisse ante legem evan­
gelicam, non colligitur, quod senserint
prædictum statum non potuisse in tali tem-

u*·
I'

r

496

DE STATU RELIGIOSO.

pore esse. Aliqui tamen eis motivis utunm’nwm.tur· (luæ non solum impugnant actum, sed
etiam potestatem ; et hi nostræ assertioni
adversantur, et possunt contra illam me­
rito referri. Quorum sententia probatur
primo, quia status religiosus est status
perfectionis, ut ostendimus disp. 2, dub. 1.
Sed in veteri lege non potuit esse status
perfectionis, juxta illud Apost. ad Hebr.
A<i_Hcb.7 : Xihil ad perfectum adduxit lex. Ergo
in veteri lege non potuit esse status reli­
giosus.
nut?or' E* confirmatur ; nam perfectio propria
legis evangelicæ non potuit esse ante illam :
sed status religiosus est perfectio propria
legis evangelicæ : ergo non potuit illam
praecedere.
OeiSri’ Respondetur argumento distinguendo
arga- minorem, In veteri lege non potuit esse staneiit0· tus perfectionis, ex viribus, aut merito le­
gis. concedimus; ex viribus, et virtutegra­
tiæ per fidem in Christum, negamus. Et
priorem sensum intendit Apostolus in tes­
timonio relato, sed minime negat secun­
dum. Quæ responsio satis constat tum
exemplis § prxced. adductis, tum doctrina
tradita dub 1. per lotum.et praesertim num.
7. et 15, quin opus sit alia adjicere. Addi­
mus tamen Patribus, et Doctoribus ibidem
Beaed. relatis. Benedictum Justinianum, qui ad
textum Pauli inquit : « Lex nihil de se
« ad perfectum adduxit, non quod in ea
v lege non fuerint plurimi valde perfecti,
« sed propter fidem in Christum, ac ejus
a gratiam. »
Diruitur
Ad confirmationem distinguenda est miroiio.
status religiosus est perfectio propria
legis gralix. si sermo sit de statu religioso
omnino perfecto per solemnitatem. potes­
tatem clavium, et alia quæ de facto habet,
concedimus ;si sermo fiat de statu religioso
solum quoad essentiam considerato, nega­
mus in sensu, quem proxime explicuimus.
I nde solum infertur, quod status religio­
sus ante legis evangelicæ tempus non ha­
buerit perfectionem, quam nunc ex præsentia Christi derivat. Potestque responsio
declarari amplius exemplo Ecclesiæ ; nam
ante tempus legis evangelicæ dabatur vera
Ecclesia secundum essentiam, ut constat
ex dictis num. 4, cum sequentibus ; et tamen
ante prædictum tempus non habebat per­
fectionem, quam nunc habet, nempe Chris­
tum præsentem. abundantiorem gratiam,
efficaciora Sacramenta, nobilius Sacerdo­
tium, et alia hujusmodi. Et consequenter
Primum

DISP. Ill, DUB. VI.

497

Dominus fuerit illarum author, et causa. . valent, quod Christus exercite instituerit,
non est proprium legis evangelicæ, quod
Quod magis manifestat magnam ejus effi- I ac fundaverit Ecclesiam, cum id certo cons­
in ejus tempore detur vera Ecclesia utcumi
que. et præcise quoad essentiam ; sed quod
1
caciam in influendo, et causando quæ con- I tet ex verbis proxime relatis. Quomodo
detur Ecclesia simpliciter, et omnino peri ducunt ad salutem ; quippe qui per modum I igitur ab his angustiis se expedient? Pro­
principii universalissimi contulit gratiam, I fecto non admodum difficulter. Nam Eccle-9ya-1,.Ur
fecta, ut modo datur. Et idem contingeret in
et alia dona hominibus, non solum qui post 1 sia bifariam considerari potest : uno modo fundastatu religioso, si fuisset ante legis Evange­
licæ tempus. Unde ex vi hujus minime
I
illum fuerunt, sed et his qui fuerant ante 1 secundum essentiam, altero modo secunipsum, ut explicuimus locis cit. et fusius I dum statum perfectionis. Primo modo
convincitur, quod non potuerit esse, quid­
quid sit, an de facto fuerit.
|
constituitur per fidem tanquam per for­
adhuc num. '38. Sic ergo Christus Dominus
mam; et quia est eadem fides, propterea
74. Arguitur secundo , quia de facto
diceretur author, et causa status religiosi,
Christus Dominus fuit author, et princi.
licet hic ipsius adventum tempore præces- i Ecclesia est semper eadem substantialiter,
et quoad essentiam. Posteriori autem modo
pium status religiosi, ut constat ex dictis®™1
sisset. Unde ex vi hujus minime infertur,
quod prædictus status non potuerit esse ' addit alias perfectiones supra fidem, et quia
disp. 1. dub. 2. Sed cum hoc non cohæret,
quod status religiosus potuerit esse ante
istæ variari, et superaddi valent ; idcirco
tempore legis antiquæ.
potest Ecclesia diversificari secundum sta­
adventum Christi,et tempus evangelicæ le1 Λ 75. Sed instabis urgenter ·. nam licet non
obscure intelligatur. qualiter Christus Do­
tum perfectionis. Unde alium statum ha­
gis ; quippe effectus nequit suam causam
minus potuerit per modum causæ moralis,
buit in lege naturæ, alium in lege scripta,
præcedere : ergo status religiosus non po­
et exemplaris influere in effectus tempore
et alium utique perfectiorem, ac nobilio­
tuit esse ante legis evangelicæ tempus.
præcedentes, quia ad concursum prædictæ
rem habet in lege gratiæ; nunc enim habet
Respondetur negando minorem, cujusKs*
falsitas apparet in pluribus, quorum Chris- ’ ‘
Christum præsentem, Sacerdotium, et Sa­
causæ sufficit existenlia intentionalis in co­
cramenta perfectissima, copiosiorem gra­
gnitione tum Dei. qui movebatur a justitia
tus est author, et principium; et nihilomi­
tiam, explicatiorem fidem, et apertam ja­
Christi, ut justificaret homines ; tum fide­
nus præcesserunt ejus adventum. Nam
nuam ccelorum, quibus destituebatur sub
lium, qui movebantur ad ejus imitationem :
Christus est Author consiliorum evangelicopræcedentibus statibus constituta. Sicut vir
nihilominus intelligi non valet, quod Chris­
rum : et tamen ante ipsius adventum non­
est longe perfectior, quam infans; quannulli observaverunt aliqua ex prædictis
tus Dominus exercite, et executive insti­
visvir, et infans habeant eandem hominis
consiliis, ut ostendimus dub. 1, n. 12. Est
tuerit religiosum·statum, et quod ipsum
essentiam cum sola statuum minoris, et
etiam Christus Dominus author gratiæ des­
tempore non præcesserit; quippe hujusmodi
concurrendi modus pertinet ad causam I majoris perfectionis diversitate. Si ergo
truentis peccatum originale, hominemque
sermo fiat de Ecclesia solum secundum es­
efficientem physicam, de cujus ratione est,
justificantis: est præterea fundamentum.et
sentiam considerata, et secundum statum
quod tempore præcedat effectum, vel sal­
caputEcclesiæ: quo non obstante certum est
minus perfectum, sic fuit ante exercitam,
tem quod non sit illo posterior : constat
fuisse gratiam sanctificantem, fuisse homi­
et exequutam Christi Domini institutio­
autem quod Christus Dominus exercite, et
nes justos, et fuisse veram Ecclesiam ante
nem, quippe quæ illam tempore praecessit;
executive instituit statum religiosum, ut
adventmu Christi, et tempus evangelicæ le­
semper tamen ipsum respexit tanquam
patet ex dictis disputat. 1, dub. 2. Ergo
gis, ut dub. citato fuse ostendimus. Sic ergo
causam moralem, et exemplarem, unde
prædictus status non potuit Christi adven­
licet Christus Dominussit author status reli­
totam suam accipiebat perfectionem. Si
tum præcedere, nec esse in tempore legis
giosi; potuit tamen hujusmodi inexequutiovero sermo fiat de Ecclesia omnino per­
antiquæ.
ne præcedere ipsius adventum. Et ratio ge­
fecta, et secundum complementum perfec­
Priusquam huic replicæ occurramus,
neralis.est quam ex communi Patrum sen­
tionis, quod modo habet, sic Ecclesia mi­
oportet vim ejus retundere applicando
tentia tradidimus loco citato, num. 9, et 16,
illius formam fundationi, et institutioni
nime præcessit Christum ; sed ipse potius
quia gratia requisita ad prædictos effectus
Ecclesiæ, unde obligentur Adversarii nos
illam exercite, exeeutiveque fundavit, ac
dabatur per fidem in Christum ; fides
responsionem docere. Etenim causa exer­
instituit, trahendo illam ab imperfectioni­
autem potest Christum respicere tam præ­
bus, sub quibus erat tempore legis scriptæ,
cite, et executive aliquid fundans, et insti­
sentem , quam futurum, cui (sive illo,
veluti sub infantia, ad perfectionem legis
tuens nequit tempore illud supponere : sed
sive isto modo consideretur), fideles, et jus­
evangelicæ, et virilitatis statum. Et hoc
Christus Dominus exercite, atque executive
ti tanquam membra suo capiti incorporan­
instituit, et fundavit Ecclesiam Catholicam,
expressit ipse Dominus illis verbis, Æditur : unde omnes prædicti effectus compa­
juxta illud Matth. 16 : Tu es Petrus, et su­
ficabo Ecclesiam meam, hoc est, adultam,
rabantur ad authorem, et causam. Præterea
B.
per hanc petram .vdificabo Ecclesiam meam:
perfectam, Christianam, novam, non uti­
quotquot ante adventum Christi aliquid
que novitate essentiæ, sed renovatione emi­
ergo Ecclesia Catholica non fuit ante ad­
perfectum, conducensque ad salutem ope­
nentis perfectionis.
ventum Christi Domini. Quid ad hæc Ad­
rati sunt, respiciebant Christum Dominum
versarii? Concedere nequeunt consequen­
Sic ergo ad replicam respondetur, sta- pramistanquam exemplar omnis perfectionis,et in
si (loo
tum religiosum posse cum Ecclesia (cujus irina
docap·
'
tiam, nisi errent in fide; nam certum est
omni operatione virtuosa profitebantur se
unicam esse Catholicam Ecclesiam a suo
portio est,) et in essentia, et in perfectio- |>>ILU>UI
plicatur,y
­
esse illius discipulos, cujus doctrinam per
principio, fuisseque tempore legis naturæ,
nis gradu non incongruenter comparari. ci repli
ca
fidem jam acceptabant ; unde quod relatæ
et tempore legis scriptæ, ut constat ex dic­
Nam quoad essentiam consideratus solumsatlsQt·
perfectiones adventum Christi tempore an­
tis. disp. 1, a niim- 3* AIiunde ne8are non
dicit vota simplicia, et aliqualem traditiotecesserint. minime impedivit, quod ipse
Dominus

t

AWWU’-.'.r-

498

DE STATU RELIGIOSO.

it?

DISP. Ill DUB. VI.

I communiter doceant, Apostolos fuisse prinem non omnino irrevocabilem : at in
doctrina componi, quod Apostoli fuerint
I inio religiosos perfectissimos-, tamen non
statu omnimoda? perfectionis importat soprimi religiosi, si semel ipsos aliqui reli­
negant, quod ante illos fuerint alii religiosi praecessissent; jam quippe non essent
lemnitatem, potestatem clavium, traditio­
| giosiminus perfecti: sed eorum plurimi
primi, ut ex terminis liquet. Absurdum
nem penitus perpetuam, praeclaras regu­
I contrarium affirmant, ut dubiis sequenti­
autem est dicere, quod Apostoli non fuerint
las, aliaque plura, quibus hunc statum ful­
bus ostendemus. Et hanc responsionem
primi religiosi : tum quia adversatur com­
gere videmus. Si ergo sermo fiat de statu
pisatis expressit Bellarm. lib. de Monach.
muni Doctorum sententiae, tum et præci­
religioso omnino perfecto, et consummato,
«p. 5, de origine Religionum, ubi postquam
pue, quia est contra id, quod Ecclesia in
sic non decuit, quod tempore Christum
contra haereticos ostendit antiquitatem sta­
quadam oratione significat : Da, inquit,
præcederet, sed oportuit quod Christus il­
tus religiosi exemplo Eliæ, Elisæi, Joannis
Ecclesia tuæ eorum (Apostolorum videlicet)Ecdesô.
lum exercite, atque executive institueret,
Baplistæ, et Essenorum, subdit: Sexto pro­
in omnibus sequi præcepi um, per quos religio­
evehendo illum ad magnam hanc perfec­
lator ex Apostolorum exemplo, qui vere
nis sumpsit exordium. Ergo cum his,quæ de
tionem, quam modo habet, et sic de facto
fuerunt primi Monachi Christiani. Ubi non
facto scimus in Ecclesia contigisse, com­
credimus accidisse, ut statuimus disp. 1,
dixit. Apostolos fuisse primos Monachos
poni non potest, quod in lege veteri fuerit
dub. 2. Cæterum si loquamur de statu reli­
ordine temporis, sed primos Monachos
religiosus status.
gioso solum quoad essentiam considerato,
Christianos, hoc est in lege evangelica, et
Respondetur, Apostolos fuisse primosotufiuf
et quasi sub infantia, el imperfectionibus
ordino dignitatis, et perfectionis, juxta
religiosos primitate dignitatis, et ordine^J
constituto, potuit optime præcedere tem­
prædictæ legis dignitatem.
perfectionis, quia in eis Christus Dominus^^pore exercitam Christi institutionem, res­
Secundum etiam non urget, quia in ver­
erexit statum religiosum completum, per­
piciendo tamen ipsum tanquam finem, et
bis ibidem relatis, ly Religionis, non signi­
fectum, el omnino firmum per solemnem
causam moralem, atque exemplarem totius
ficat statum religiosum, ut minus recte in­
professionem, et traditionem prorsus irre­
suæ perfectionis. Nam si Ecclesia sic se ha­
tellexit Bordonus ; sed significat veram
vocabilem. Cum quo recte cohæret, quod
buit ad Christum, cur non potuit ad illum
religionem, sive Ecclesiam sub perfecto
ante Apostolos fuerint religiosi substantia­
ita se babere status religiosus ? Profecto
statu legis evangelicæ. Ex quo potius ro­
liter tales, sed qui carerent consumma­
congruit, quod ita re ipsa fieret (a quo ta­
boratur nostra responsio, quia non obs­
tione. ac perfectione, quos religiosus status
men nunc præscindimus), tum ut status re­
tante, quod religio, sive Ecclesia sub
accepit ex Christi praesentia, et elevatione
ligiosus proportionabiliter imitaretur mo­
statu perfectissimo exordium sumpserit
ad modum quem de facto habet. Quod
dum, quo se habuit Ecclesia ; tum ut fieret
per Apostolos; tamen certum est ante illos
minime diminuit excellentiam Apostolo­
congruus processus a minus p rfectis ad
fuisse veram religionem, sive Ecclesiam
rum sub hoc etiam religiosorum conceptu,perfectiora : tum ut influxus Christi non
sub statu minus perfecto. Sic ergo licet
ad eam quippe spectat, quod Apostoli fue­
limitaretur ad solos religiosos, quos post
Apostoli fuerint primi religiosi perfectis­
rint religiosi perfectissimi, secus vero quod
se habuit, sed extenderetur potius ad sta­
simi, nihilominus ante illos potuerunt esse
ante illos nulli fuerint religiosi substan­
tum legis antiquae, causando per modum
alii religiosi vere essentialiter tales, licet
tialiter tales, licet sub statu minus perfe­
causæ moralis, et exemplaris sicut alias
minus perfecti quantum ad statum, et mo­
cto, et veluti in religionis infantia, sic
perfectiones, sic etiam religiosum statum.
dum. præsertim respiciendo Apostolos fu­
enim comparantur religiosi per sola vota
Tum denique, quia hoc modo verificatur,
turos tanquam exemplar Religiosorum.
simplicia, et religiosi per vota solemnia,
Christum Dominum instituisse statum re­
Recolantur quæ supra diximus a num. 38,
ut explicuimus disp. 1, n. 49. Sicut etiam
ligiosum utique perfectum, consummatum,
ex quibus huic responsioni plus roboris,
Apostoli dicuntur fundamenta Ecclesiæ, et
Christianum, ac purificatum ab imperfec­
ac lucis accedet.
Doctores fidei; et tamen inde non fit, quod
tionibus, quas habebat tempore legis anti­
77. Arguitur tertio, quia ille status reliante Apostolos non fuerit Ecclesia, et fides,
quae, sicut eodem proportionali modo ins­
^giosus,quem fuisse possibilem in veteri lege
cum certum sit hæc praefuisse, ut vidimus
tituit Ecclesiam, ut supra declaravimus.
asserimus, vel esset ejusdem rationis cum
dub. 1, num. 3, et 5. Sequitur autem, et
Nec insolens, aut novum est, ut qui rem
1 religioso statu nunc existente, vel esset
bene, Christum fundavisse Ecclesiam per­
imperfectam promovet, evehitque ad per­
I diversæ rationis? Si dicatur hoc ultimum,
fectissimam in Apostolis, ipsosque perfec­
fectionis statum, illam dicatur instituere,et
( nihil facit ad præsentis difficultatis resolu­
tissime , atque omnino explicite fidem
fundare. Sic enim Machab. 1, cap 1. Ale­
tionem, quippe nemo negat potuisse in tali
1. Mach. xander Macedo primus dicitur regnasse in
prædicasse. Similiter ad eorum excellen­
1.
tempore esse religiosum statura nomine
tiam pertinet, quod fuerint excellentissimi
Graecia, cum certum sit Philippum patrem
tenus, æquivoce, et quoad aliquam simili­
martyres, sed non pertinet quod ante illos
ejus prius regnasse; quia videlicet Alexan­
tudinem talem ; sed quæstio est de statu'
nulli veri martyres fuerint; oppositum
der mire auxit, perfecit, ac propagavit
religioso proprie dicto. Primum vero dici
enim constat ex Scriptura in aliquibus
illud Imperium.
non valet : tum quia derogat dignitati
76. Sed urgebis adhuc : nam licet per
Alia
Prophetis, et Machabæis. Et profecto mo­
replica. hæc intelligatur, qualiter Christus Dominus
.datus religiosi nunc existentis, sicut si quis
nachatus non est melior, quam marty­
diceret sacramenta legis scriptæ fuisse
possit dici author, et institutor status reli­
rium, ut supra vidimus num. 70.
ejusdem rationis cum sacramentis legis
giosi, quanquam iste sub imperfectionibus
Ea vero quæ ad probandum oppositum viresrtcraliæ· Tum quia ea, quæ in veteri lege |
existons praecesserit legis evangelicae tem­
in replica adducebantur, nullius roboris
fuerunt, contingebant in figura, atque ideo
pus; nihilominus non potest cum prædicta
sunt. Primum quidem, quia licet Doctores tsr.
communiter

499

■ licet tunc fuisset aliqualis status religiosus,
tamen non potuit esse vere, et proprie
talis, sicut qui modo est, sed solum similitudinarie, el quoad figuram.
Respondetur, quod ille status religiosus, biiuitur.
quem in lege veteri possibilem fuisse dici­
mus, esset ejusdem rationis cum statu reli­
gioso modo existente, non quidem quoad
modum, et gradum perfectionis, sed solum
quoad substantiam,sive prædicata essentia­
lia. Quia hoc posterius solum exposcit vota
simplicia, et aliquam traditionem, licet
non ex omni parte irrevocabilem, utostendimus disp. 1, n. 8 et 9, et 48, hæc autem
omnia potuerunt esse in veteri Testamento,
ut satis constat ex dictis in § prxced. et lota
hac disp. atque ideo potuit tunc esse status
religiosus quoad substantiam. Non potuit
autem tunc habere solemnitatem, potesta­
tem clavium, perfectionem, ac privilegia,
quibus modo gaudet; hæc enim reserva­
bantur exercitæ Christi Domini institu­
tioni, qua statum religiosum in religiosis
perfectissimis, nempe in Apostolis erexit,
ut supra explicuimus. Et propterea status
religiosus in lege antiqua possibilis esset
diversæ rationis a religioso statu nunc
existente quantum ad perfectionis modum,
et gradum. Sed quia hæc diversitas de­
sumpta ex solemnitate, et majori perfeI ctione esi extra essentiam, et speciem sta­
tus religiosi secundum se consideratam;
propterea status religiosus, qui foret in
veteri lege, esset ejusdem rationis cum
statu religioso nunc existente quoad subs­
tantiam, et speciem. Sicut ob eandem cau­
sam qui in sacra Societate emittunt vota
simplicia, sunt religiosi ejusdem speciei
essentialis cum aliis solemniter professis,
licet differant quantum ad modum, ea
plane ratione, qua infans, el vir sunt ejus­
dem speciei, licet habeant diversos perfec­
tionis status, ut explicuimus disput. 1,
n. 48. Et Ecclesia olim, el modo existens
est eadem essentialiter specifice cum sola
diversitate quoad status minus, et magis
perfectos; et similiter eadem essentialiter
est fides antiquorum, et modernorum, cum
sola differentia penes cognitionem magis,
et minus explicitam, ut supra ostendimus
dub. 1, per tot. et præcipue n. 3 et 9.
Ex quibus (ut id obiter dicamus) fit quod Nota,
sicut Ecclesia, quæ incœpit ante statum
legis evangelicæ, continuata est usque ad
illum, et permansit in illo, acquirendo
novam, et majorem perfectionem ; el sicut

SET»» -

DISP. HI, DUB. VI.

500

DE STATU RELIGIOSO.

eadem numero fides, quæ in aliquibus
erat ante adventum Christi, v. g. in R.
Virgine, in Simeone justo, et in Anna
Prophetissa, continuata est usque ad præ­
dictum adventum, acquirendo modum co­
gnitionis magis explicit# ; et sicut idem
homo, qui prius fuerat infans, postea sit
vir acquirendo debitam quantitatem, et
alia viri propria; et denique sicut idem
status substantialiter religiosus, qui prius
fuerat talis per vota simplicia, continua­
tur per vota solemnia acquirendo altiorem
perfectionis, et firmitatis gradum, ut patet
in religiosis sacræ Societatis : ita similiter
status religiosus inchoatus in veteri lege
potuit continuari usque ad legem evangelicam, et perseverare in illa conservando
unitatem, et identitatem specificam, exuen­
do tamen imperfectiones, sub quibus antea
fuerat, et comparando solemnitatem, alia­
que privilegia ex præsentia Christi. Quod
an ita acciderit, dub. 9, explicabimus.
guntar Ea ver0' quæ contra dilemmatis partem
ar^u- a nobis electam, et defensam objiciebantur, nullius momenti sunt. Ad primum
enim respondetur, perfectioni legis evan­
gelicæ minime derogare, quod ante illius
tempus fuerit status vere, et substantialiter
religiosus, constitutus tamen sub infantia,
et imperfectionibus, et complendus, ac per­
ficiendus per Christum in legis evangelicæ
tempore. Sicut nec derogat, quod ante legis
evangelicæ tempus fuerit vera Ecclesia,
vera fides, vera gratia, et alia plura, quæ
erant ejusdem speciei cum Ecclesia, fide,
gratia, et aliis modo existentibus ; licet pro
qualitate temporis habuerint statum minus
perfectum, ut locis supra relatis declara­
vimus. Et quod dicitur de Sacramentis,
non urget; fuerunt enim olim vera Sacra­
menta, sed divers# speciei a nostris Sacra­
mentis, ob diversum modum specificum cau­
sandi gratiam : quæ ratio non milit.it in
statu religioso, sicut nec in Ecclesia, nec
in fide, nec in aliis exemplis supra adduc­
tis.
Ad secundum dicendum est, ea quæ ac­
ciderunt in veteri Testamento, fuisse qui­
dem figuras, seu repræsentationes mysticas
eorum, quæ contingunt in novo·, inde ta­
men non inferri, quod in seipsis non
habuerint entilatem, et veritatem. Alioquin
eodem argumento conficeretur, in veteri
Testamento non fuisse veram Ecclesiam,
veram fidem, veram gratiam, et alia hu­
jusmodi; sed hæc omnia tunc fuisse meras

α et in Galgalis, et in Naiolh, et ad Jorda­
U...jidem redit) quod Ecclesia non repugnet, et
α nem, et in Ciaba, cæterisqae locis divinae
contradicat rejiciendo talem statum, ut osumbras, et figuras : quod dicere esset hæa militiae, et religiosæ professioni nomen
tendimusdii/iut.
r-a
- - -1,» num. 24. Potuit autem
reticum. Sic ergo status religiosus potuit
<ι dedistis. Ejus ex ore divina accipietis ora­
Ecclesia in veteri Testamento non conlrain veteri lege esse signum, seu figura reα cula, et in eo agnoscetis loquentem Deum.
dicere, nec repellere statum religiosum,
præsenlans futurum sui statum, ac nobi­
α Ab eo directionem, et consolationem, et
qui eo tempore oriretur. Quinimo si requi­
liorem modum in lege evangelica ; et ta­
« auxilium in prosperis, et adversis, tan­
reretur approbatio positiva, posset etiam
men esse vere, et substantialiter in seipso
Ecclesia eo tempore illam adhibere, sicut
« quam a parente amantissimo, et spiri­
status religiosus ; imo idem quoad substan­
α tualium bonorum locupletissimo expecpotuit instituere, atque approbare nova je­
tiam cum seipso ut continuando in lego
α tabilis. Eum enim scio multum gralia
junia, et festivitates, ut constat Judith 16,
gratiæ, sicut idem proportionabiliter acci­
Either 9, et 1 Machab. cap. 4. Unde ex vi
« valere apud Dominum, ut res ipsa citius
dit in Ecclesia, ut dub. 1 explicuimus.
α opinione vestra docebit, et valiturum
hujus nequit probari, quod eo tempore non
Recolantur specialiter quæ ibidem diximus
« etiam amplius propter vos, in quos Dei
potuerit esse status religiosus quoad essen­
n. 16.
« loco suavissimum exercebit imperium.
78. Arguitur ultimo,quia plura requirun-Qsra ( tiam consideratus.
« Hunc tanquam e Moysis cathedra loquenAd secundum negamus, quod status re­
tur ad statum religiosum, quæ non potue·»^./
runt esse in veteri Testamento: ergo in eo
1 ligiosus essentialiter sumptus exposcat | « tem audietis, in ejus manibus vota vestra
« offeretis Deo. Ergo quam coepistis caste,
potestatem clavium in superiori; sufficit
non potuit esse hujusmodi status. Probatur
« ac religiose vitam agere, eodem ductore
antecedens : nam in primis ad hunc statum
! enim alia inferior potestas, dominaliva vi­
« constanter ad mortem usque ducere per­
delicet, et ceconomica, qualis reperiri potest
requiritur approbatio Ecclesiæ ; habere au­
« severabitis, ab eo siquidem ad omnem
in fœminis, et in laicis, ut satis constat ex
tem authoritatem approbandi religiones,
dictis loco. cit. n. 26, quæ potestas inveniri I « virtutem verbo, et exemplo informabi­
est proprium Ecclesiæ in lege gratiæ : ergo
« mini, etc. » Sed hæc magis quam poten­
potuit in veteri Testamento, ut ex se liquet.
talis approbatio non potuit esse in veteri
tiam, factum respiciunt, ad quod jam opor­
Ad tertiam negamus, quod ad religiosum
Testamento. Præterea ad statum religio­
tet transeamus.
·'■ statum requiratur certa regula, quippe quæ
sum requiritur, quod superior habeat po­
£textra
essentiam existit, ut ostendimus
testatem clavium, qua subditos valeat li­
loco cit. num. 29. Esto vero, quod talis regare. et absolvere ; hujusmodi autem po­
DUBIUM VIL
U;gula esset necessaria, nihil fuit quod in
testas est propria Ecclesiæ pro hoc statu,
■ veteri Testamento prohibuerit eam dari
nec potuit dari in veteri Testamento. Tan­
Utrum in Ecclesia ante legis ecangelicx
verbo, aut scripto. Unde quoad regulam
dem ad religiosum statum necessaria est
tempus fuerit status religiosus.
lira· scriptam Hieronymus de Guevara ex sacra
certa regula, qua religiosi dirigantur, et
•ot. Societate, torn. 1, in Matth. cap. 1, vers. 1,
gubernentur; inauditum autem est, quod
Viso, quod status religiosus potuerit esse
I observat. 16, num. 11, inquit : « Nec abin veteri Testamento fuerit, aut esse potue­
ante tempus legis evangelicæ, succedit ut
]
i nuam dicere, Eliam qui prior religiosorit regula religiosa.
videamus an re ipsa, et de facto fuerit. EstXoü
'< rum parens, et vitæ eremiticæ fuit instiRespondetur ex supra dictis, quod status Ir­
VST
autem sermo de statu religioso, qualem de cautio,
1 tutor, nonnullas scripsisse regulas, quireligiosus potest dupliciter considerari:
tempore possibilem diximus, nempe vere,
I bus vivendi formam uniformem illis
uno modo nt omnino completus per solem­
et substantialiter talem ; nudum tamen, et
< religiosorum conventibus, qui in Carnitatem, et perfectionem, quam nunc ha­
præcisum a solemnitate, potestate clavium,
■ melo erecti fuerunt, præscripserit : quod
bet; et si plura exposcit, quæ nec fuerunt,
aliisque perfectionibus ejus essentiæ super­
« jugi tenore omnes sacrarum familiarum
nec potuerunt esse in veteri Testamento,
additis, quibus nunc exornatur. In quo­
t fundatores, qui illius sunt vestigia sejuxta ea quæ de facto ex Scriptura, et pro­
cumque vero tempore asseratur, semper
t quuti, inviolabiliter observarunt. » Et
cessu Ecclesiæ edocemur; quidquid sit. an
adstruendum est, quod Christus Dominus
quantam ad regulam verbo, et exemplo
absolute esse potuerint. Altero modo secun­
fuerit præcipua ipsius causa, et exemplar,
traditam (quod magis probamus), plura
dum substantiam, sive prædicata essentia­
ut supra a num.'ll explicuimus.
dicit Salianus ex eadem sacra Societate,
lia; et ita acceptus solum exposcit tria vota
tom. 4, anno mundi 3\3&, ubi Eliam intro­
substantialia simplicia cum aliqua, licet
ducit, qui a discipulis discessurus, illos
non omnino irrevocabili, traditione, ut
monet ad religiosæ vitæ observantiam, et
locis supra citatis ostendimus: quæ non
nter alia inquit num. 12. « Ibi (nempe in
Præfertur sententia affirmans, et D. Th.
solum absolute, sed etiam secundum prae­
monte Horeb) tum mihi nominalim edidit
authoritate fulcitur.
sentem providentiam, et doctrinam Scrip­
* (Deus videlicet)"Elisæum, nostrum abeo
turæ potuerunt esse in veteri Testamento.
-< temporesocium,deincepsetiamdivinode79. Dicendum est, statum religiosum concluEt in hoc sensu (qui est proprius praesentis
sio.
creto
successorem,
et
omnium
vestrum
a
proxime
explicatum
fuisse
in
Ecclesia
ante
S1°'
α
difficultatis) negamus absolute antecedens,
statum, seu tempus legis evangelicæ. Hanc
α digressu meo parentem : Elisæum disciquod minime evincunt induclæ probatio­
assertionem docent plurimi Doctores anum.
α plinæ religiosæ præpositum, ac magis­
nes. Ad primam enim dicendum est, quod
trum, cui secundum Deum obtemperabi­
104 referendi. Et quia multa sunt illius
ad statum religiosum secundum se accep­
fundamenta, quæ simul posita obscurita« tis, quicumque in Carmelo, et in Bethel,
tum non requiritur approbatio positiva
Ecclesiæ. sed sufficit negativa, sive (et in
idem

'Ή

s·

*·; C

rA;· ”

DE STATI’ RELIGIOSO.

DISP. III, DUB. VII.

geni scriptam, sed etiam ad evangelicam ;
tem, et Lectori fastidium afferrent, curabi­
« et legem veterem, non esi intelligendum
>no. ut enim inquit S. Doctor 3 p. q. 38, art. 1
mus illa distinguere, et ad differentes clas­
α quantum ad præceptum utriusque, sed
ad 2, fuit terminus veteris, et initium noses, sive arguendi loca reducere. Felix
« Evangelium quantum ad consilium, levæ. Quarto, pueritiam Joannis fuisse valde
autem initium auspicari desideramus ab
« gem autem quantum ad præceptum : aut
proximam prædicationi, et promulgationi
aulhoritate Angelici Præceptoris : tum ob
« simul currere Evangelium quantum ad
legisevangelicæ, atque ideo inde non sumi
nostram erga Doctorem sanctissimum re­
« præceptum inchoative tantum, legem auargumentum ad tempus antiquius.
verentiam : tum ad dispellendam falsam
* tem absolute pro tunc quantum ad præ­
tatü· Hæc, inquam, subterfugia facile præclualiquorum opinionem, qui ipsum nobis
ceptum. Idem docet D.Thom. 3 p. quæst.
5 J duntur. Primum quidem, nam D. Thom.
contrarium repræsentant : quod est duris­
« 37, art. I ad 1, et in 4, dist. 3, art. 5,
expresse loquitur de statu , qui dicitur
simum, efficacissimumqueinobæratissimos
« quæst. 3. Cum D. Thom. tenet omnis ilsummus, comparative ad alios status; id
paraiio discipulos arguendi genus. Ut ergo osten­
« lius Schola, etc. » Recolantur etiam quæ
iegn \evero minime convenit statui, qui esset re­
damus
D.
Thomam
pro
nobis
stare,
obser
­
lens ex
dub. 2 statuimus, et his prænotatis queunt
ligiosus, non essentialiter, sed secundum
D. Tb vandum est ex eodem S. Doctore, quod lex
majorem lucem afferre.
aliquam similitudinem, ut ex se liquet.
vetus duravit usque ad mortem Christi Do­
80. His suppositis, quod D. Thom tenuePrælerea eodem modo loquitur de B. Joan­
mini, ut ipse tradit 1, 2, q. 103, art. 3 ad
rit nostram sententiam, demonstratur in
ne, ac de B. Benedicto; hunc vero fuisse
Soto. 2. Quod etiam tuetur Soto lib. 2. de Jiistit.
hunc modum, quia lex evangelica non
vere, et substantialiter religiosum, nemo
Saarej. quxst. 5, art. 4, Suarez lib. 9, de legibus,
buit statum ante tempus, quo Christus il- n*
est qui neget. Tandem B. Joannem fuisse
cap. 12, num. 4, dicens esse communem
lam prædicavit ; quippe quæ non obligavit
vere religiosum, docet communis sententia,
sententiam Theologorum, Gregorius Marante ipsius mortem, nec coepit ante ipsius
ut num. 91 videbimus. Secundum nihil
Manin. tinez ad locum cit. D. Thom. dub. 2 et
prædicationem, ut constat ex prænotatis:
valet : tum quia nos in assertione non dici­
Arauxo. Arauxo 1, 2, quxst 99, disput. 4, sect. 1,
sed ex sententia D. Thom. fuit status reli­
mus, quod status religiosus ante legis evan­
num. 17, ubi statuit, legalia non cessasse
giosus ante tempus, quo Christusprædicavit
gelicæ tempus fuerit introductus, vel as­
ante mortem Christi, idque adeo certum
legem evangelicam : ergo ex ejus sententia
sumptus absque motione, et inspiratione
esse apud Theologos, ut oppositum ad mi- j status religiosus fuit ante legis evangelicæ
divina; unde talisevasio intactam relinquit
nus sit temerarium, et errori proximum.
tempus. Consequentia patet evidenter ex
nostram assertionem. Tum quia si Deus
Quoicm- Deinde nota, legem evangelicam non
praemissis. Minor autem probatur; namS.
prædictam inspirationem Joanni dedit ante
. coepisse homines obligare saltem ante morDoctor quodlib. 5, art. 21, ad primum, in­
legis evangelicæ statum, pariter illam aliis
lex nova, tem Christi. Quod etiam expresse docet D.
quit : « Dicendum quod summum in vita
immittere potuit : nec occurrit fundamen­
Tàoœa Thom. 3 p. quxst. 66, artic. 2 ad 1 et in 4,
< humana potest accipi dupliciter. Uno
]
tum, ut id negemus. Tertium etiam everti­
dist. 2, q. I, articulo 4, quxsliunc. 3, tra« modo secundum comparationem status
tur, quia alia est ratio de B. Joanne, ac
duntque communiter Theologi, ut videre
« ad statum, secundum quod in humana
déprima ejus assumptione ad statum reli­
est apud Suarez lib. 10, de legibus, cap. 4, a
a vita unus status est major alio, et aliquis
giosum; qi;:a Joannes attigit tempus prænum. 6, Arauxo ubi proxime, num. 18,
est summus.Et sic nihil prohibet aliquem
dicationis ■■gis evangelicæ, et fuit baptiMartinez q. 106, art. 3, dub. unico.
« fieri repente summum. Et hoc apparet
zatus a Christo ; quocirca pertinet etiam
Prima
Tandem observa, quod lex evangelica
« tam in spirituali, quam in sæculari. In­
ad legem evangelicam. Sed factus est reli­
primam inchoationem accepit a prædica« veniuntur enim aliqui statim a pueritia
giosus in pueritia, ut inquit D. Thom. at­
cboatio, tione Christi illam docentis, et propônen« ad statum religionis, qui est perfectissi­
que ideo ante legis evangelicæ tempus, et
Thon?a. lis; quippe quæ non potuit incipere prius­
α mus, convolasse, vel proprio arbitrio,
consequenter status religionis ab illo as­
quam ipsius legislator illam sua doctrina, I, a sicut B. Joannes Baptista, et B. Benedicsumptus prædictum tempus praecessit,
atque exemplis ferret. Unde ante prædica­ I « tus, etc. n Quibus verbis palam affirmat,
quod pro assertione statuimus. Ultimum
tionem Christi solum vigebat, exislebatque j B. Joannem Baptistam statim a puerilia mei*
denique confutatur, quia ad salvandam
lex scripta. Quod alte significavit D. Thom.
assumpsisse statum religionis. Constat aunostræ assertionis veritatem nihil interest,
loco cit. ex I, 2. ubi ait ; Ante passionem
tem,quod durante Joannis pueritia nondumgea» .
quod status religiosus longo, aut brevi in­
Christi, Christo prxdicanle, et miracula fa­
Christus Dominus cœperat prædicaresuam
tervallo antecesserit legis evangelicæ tem­
ciente, currebant simul lex, et Evangelium ;
legem. ut manifeste liquet ex historia
pus, cum assertio sit indefinita, et præsquia jam mysterium Christi erat inchoatum,
Evangelii. Sentit ergo D. Thom. quod ante
cindat ab his differentiis. Præsertim cum
et nondum consummatum. Signanter enim
statum, et tempus legis evangelicæ fuerit
diversitas penes plus, aut minus temporis
dixit, Evangelium cœpisse currere simul
status religiosus.
sit pure accidentalis, et materialis.Si enim
cum lege, Christo prxdicante, et miracula
Nec refert si ad labefactandum lamEto
status religiosus præcessit legem evangeli­
faciente; ut significaret, quod licet ante il­
perspicuum testimonium, dicas primo. D.
cam viginti annis, cur non quinquaginta,
lam prædicationem jam legislator esset
Thom. non loqui de statu religioso proprie,
cur non centum ?
natus, et in rerum natura existens; tamen
et essentialiter dicto ; sed solum tali secun­
81. Expenditur amplius vis prædicti tes­
Aperilegis evangelicæ inchoatio fuit ab ejus prædum aliquam similitudinem in solitudine,
ςςτ am- timonii destruendo præcipuum motivum
Maitin. dicatione, et non prius. Unde Martinez ad
aut poenitentia. Secundo, id accidisse B.
iesI). opinionis adversæ ; nam ideo statas reliprxdict. locum, dub. 2, inquit : « Qaoj ajt
Joanni ex speciali aliqua inspiratione. Ter­
ΓΛ33Ρ· giosus non fuisset ante legis evangelicæ
« D.Thom. simul tunc currere Evangelium,
tio, Joannem pertinuisse non solum ad le­
gem

tempus, quia Christus Dominus illum
primo instituit in Apostolis, et quia isti
fuerunt primi religiosi, et quia talis status
est perfectio propria prædictæ legis : sed
nihil horum urget, supposito quod B.Joannes fuerit in pueritia sua verus religiosus,
ut D. Thom. palam supponit, et affirmat :
ergo status religiosus fuit ante legis evan­
gelicæ tempus. Probatur minor, quia cum
B. Joannes esset in pueritia, nondum
Christus Dominus instituerat statum reli­
giosum, nondum erant Apostoli, nec lex
evangelica cceperat esse, aut obligare, ut
constat ex supra dictis : ergo D. Th. nul­
lum reputavit inconveniens, quod status
religiosus fuisset ante prædicta, et recte
vidit ea non urgere. Et quidem merito;
nam status religiosus, quem Christus exer­
cite instituit in Apostolis, quemque ipsi
primo assumpserunt, et qui perlinet deter­
minate ad perfectionem legis evangelicæ,
est status religiosus consummatus per solemnitatem, potestatem clavium, et alias
perfectiones, quas de facto habet; cum hoc
autem recte cohæret, quod status religiosus
vere talis, sed minus perfectus, et consti­
tutus per vota simplicia, atque aliqualem
traditionem, fuerit ante legis evangelicæ
tempus, cum adhuc prædictæ legis tempori
reservetur id, quod in hac parte reservari
oportet, nempe perfectio, ac consummatio
prædicti status, ejusque initium in esse
consummati, et perfecti, ut supra α n. 74,
fusius declaravimus : merito ergo D. Th.
nullum censuit inconveniens, quod ante
Apostolos, et statum legis evangelicæ B.
Joannes Baptista fuerit vere, et essentiali­
ter religiosus.
82. Probatur secundo eadem assertio ex Expen·
ditor
eodem Angelico Doctore in hac. 2, 2, q. aliud
187, art. 2, ubi inquirit : Utrum religiosis ΐλ Tho.
liceat sæcularia negotia tractare. Et pro parte mumpro
negativa proponif tertium argumentum desumptum ex quodam testimonio D. Hieron.
in quo affirmare videtur, non licere reli­
giosis adire regum palatia. Ad quod sic res­
pondet D. Th. « Dicendum quod frequen­
te tare palatia regum propter delicias, vel
« gloriam non competit religiosis; sed ea
« adire propter pias causas eis competit :
α unde dicitur 4, Reg. 4, quod Helisaeus
« dixit ad mulierem : Nunquid habes ne« gotium, et vis ut loquar Regi, vel prin­
ce cipi militiæ ? Similiter etiam convenit
« religiosis adire regum palatia ad eos ar­
ce guendos, vel dirigendos, sicut Joannes
»r

·

«

504

7V~. ? ·<·*■

DE STATU RELIGIOSO.

« Baptista arguebat Herodem, ut dicitur
tem negativam, nempe statum illorum
« Maith. 14. » Exquibussic arguitur : D. Th.
ecclesiasticorum non esse perfectiorem reprobat Elisæi exemplo licere religiosisadire
ligiorum statu, ut cumS. Doctore statuimus
regum palatia propter pias causas : sentit
disp. pr.Tc. n. 11. Sed pro parte affirmativa
ergo Elisæum. qui vixit ante legis evange­
proponit : Videtur quod etiam Presbyteri,
licæ tempus, fuisse vere, et substantialiter
Curati, et Archidiaconi sint majoris perfec­
religiosum. Probatur consequentia : tum
tionis, quam religiosi. Dicit enim Chrys. in
quia alioquin illo exemplo nihil probaret,
suo dialogo (nempe lib. 5, de Sacerdotio,
post princip. torn. 5): .Si talem mihi aliquem
quippe cum dubium esset de veris religio­
adducas monachum, qualis, ut secundum
sis, et exemplum poneret in eo, qui vere
exaggerationem dicam, Delias fuit ; non ta­
religiosus non fuisset : sicut si quis vellet
men illi comparandus est qui traditus popu­
probare licere veris religiosis matrimo­
lis, et multorum peccata ferre compulsus
nium contrahere, quia id licet eremitæ, qui
immobilis perseverat, ct fortis, etc. Ergo ri­
vere religiosus non est. Tum etiam quia D.
detur, quod Sacerdotes habentes curam ani­
Th. in eo articulo, et tota illa quæstione
marum sint perfectiores religiosis. Cui argu­
agit de religiosis vere, et substantialiter
mento posset D. Th. facillime occurrere
talibus, ut sola ipsius lectione constabit :
dicendo, quod D. Chrys. non comparavit
ergo inconsequenter valde procederet, si ad
Sacerdotes illos cum aliquo vero monacho,
confirmandam suam resolutionem exem­
seu religioso ; sed cum Elia, qui vere reli­
plum constitueret in homine non religioso,
giosus non fuit, atque ideo mirum non esse,
sed vere laico : quæ inconsequentia aliena
quod Sacerdotes prælulerit. Id, inquam,
est a tanto Doctore. Tum denique, quia eo­
respondisset, si eam teneret sententiam,
dem modo loquitur de Elisæo. ac de Joanne
quod Elias, aut alii in veteri Testamento
Baptista : sed Joannes in ejus sententia
non fuerint vere religiosi. Sed quia vidit
fuit verus religiosus, ut supra vidimus :
Chrys. manifeste supponere Eliam vere
ergo et Elisæus.
fuisse monachum, id quippe evidenter rePræcc- Nec potest dici D. Th. posuisseexemplum
præsentant illa verba : <Si talem mihi ali­
evasiœ
Elisæo, non sicut in homine vere reli­
quem adducas monachum, qualis ut secun­
gioso, sed sicut in homine sancto. Quo­
dum exaggerationem dicam, Delias fuit,
niam difficultas illius articuli non procede­
propterea aliter diluit argumentum hoc
bat circa homines sanctos, sed circa religio­
modo : Ad primum ergo dicendum, quod ad
sos, ut constat tam ex titulo ipsius, quam
illas authoritates Chrysostomi breviter res­
exeo, quod perviam, manifestumque est
ponderi posset, quod non loquitur de Sacer­
licere aliis Sanctis adire regum palatia,
dote curato minoris ordinis, sedde Episcopo,
in religiosis vero est special is difficultas ob
qui dicitur summus Sacerdos. Et hoc conve­
particularem eorum professionem, qua
nit intentioni illius libri, in quo consolatur
sæculo renuntiant : ergo si D. Th. posuisset
se, et Basilium de hoc, quod erant in Epis­
exemplum in Elisæo, non sicut in religioso,
copos electi. Ubi palam concedit, quod licet
sed sicut insancto, minime probaret inten­
tum, sed ab eo penitus diverteret. Quod
status Episcocorum sit perfectior religioso­
rum statu, nihilominus status inferiorum
cum sit absurdum, et intellectu Angelico
Sacerdotum non est perfectior statu mo­
indignum, sequitur quod D. Thom. senserit
nachi, qui talis sit qualis fuit Elias, ut lo­
Elisæum fuisse vere religiosum.
quitur Chrys. atqui si Elias non fuisset
ConDrConfirmatur primo ex eodem D. Thom.
D?Tho.X2> 2, q. 84, art. 8, ubi inquirit : Utrum
vere monachus quoad statum religiosi, sta­
Presbyteri. Curati, et Archidiaconi sint ma­
tus monachi similis Eliæ non posset præjoris perfectionis, quam religiosi. Ubi cer­
poni statui inferiorum Sacerdotum ; quippe
tum est, sermonem fieri de religiosis pro­
qui nec status esset, nec ejusdem perfectio­
prie dictis, et quoad statum : tum quia de
nis : sentit ergo D. Thom. Eliam fuisse
aliis, qui solum secundum quandam simi­
monachum vere, et quoad statum.
litudinem dicuntur religiosi, non erat am­
Confirmatur secundo, quia idem D. Th. aiù
bigendi locus · tum quia id manifeste
2, 2, q. 187, art. 6, inquirit, Utrum liceat
constat ex articulo immediate praecedenti,
religiosis vilioribus vestibus uti. quam cxleriD.tto·
ubi inquiritur, Utrum status religiosorum
utantur. Et propositisargumentis pro parte
sit perfectior, quam status prxlatorum. In
negativa, inquit : Sed contra est, quod ad
proposita ergo difficultate docet D. Th. par­
Dcbr. 11, Apost. dicit, Circuierunt in melo­
tis

DISP. III, DUB. VII.

lis, in pellibus caprinis. Gloss, ut Elias, el
alii, ErgoS. Doctor sentiebat, Eliam fuisse
vere religiosum; aliter enim non recto
exemplum in Elia constitueret, niliilquo
ex Eliæ exemplo pro religiosis colligi
posset.
juoi· Nec refert,quod argumentum Sed contra,
non semper contineat propriam Authoris
P*
sententiam, sed locum relinquat ad aliam
tertiam eligendam. Nam licet ita quidem sit,
nihilominus argumenta negativa, et affir­
mativa, et resolutio, etsi diversa conclu­
dant, tamen versantur circa idem subjeclum, de quo aliquid controvertitur : cum
ergo subjectum quæstionis a D. Th. propo­
site fuerit an sint vere religiosi, ut liquet
ex titulo, et loto contextu; et D. Th. exem­
plum cons tiluerit in Elia, sequitur ipsum
sensisse, quod Elias fuerit vere religiosus.
Prasertim cum ipse in corpore articuli te­
neat sententiam in argumento ecd contra
Qoamsitam, et Eliæ exemplo firmatam,
propo magis illustrat ad loc. cit. Apost. lect.
8, ubi relatis illis verbis, circuierunt, etc.
inquit : « Et hæc dicuntur de Elia 4, Reg.
: 1, quod erat vir pilosus, et zona pellicea
■ accinctus renibus. Et de talibus vestibus
dicit Aug. lib. de serm. Domini, quod
< potest esse in tali veste intentio mala,
» si quis utatur ad vanam gloriam, bona
< autem si ad contemptum mundi, et ma; cerationem carnis. Præcipue autem qui
i profitentur statum pœnitentiæ debent
* ostendere signa professionis, el ideo licet
* eis uti talibus vestibus, non tamen ad
< ostentationem, et sic utebantur prophe­
i ts. Quantum autem ad statum personæ,
dicit : Egentes -, quia carebant divitiis,
■< in quo præfigurabant statum perfectionis
1 novi Testamenti, de quo dicitur Matth.
’ 19 : Si vis perfectus esse, vado, et vende
■· omnia, quæ possides. Et hoc fuit specia< liter de Elia. » Quibus verbis non obscuresignificat, Eliam professum fuisse sta­
tum pœnitentiæ, et paupertatis, atque ideo
religiosum; quia carentia temporalium
nec solitarie sumpta, nec voto firmata vere
constituit statum, nisi aliis votis associetur,
eis vero adjuncta religiosum statum cons­
tituit. Et neminem moveant illa verba, In
quo præfigurabant, etc. quasi D. Thom.
significaverit in veteri Testamento solum
fuisse figuram quandam perfectionis religiosæ ; quia optime cohæret, quod status
Eliæ, et similium in veteri Testamento
præfiguraverit perfectionem nov i TeslaSatmant. Curs, theolog. tom. XII.

505

menti, et quod nihilominus fuerit in se. ac
vere religiosus status : sicut fides, et justi­
tia antiquorum nostram fidem, et justitiam
repræsentabanl, quo non obstante, erant in
seipsis vere fides, et justitia, ut explicui­
mus num. 73, et locis ibidem relatis.
83. Ex quibus apparet legitima intelli-^^uo
gentia locorum D. Thomæ, quæ nostræ quibus
assertioni opponunt Adversarii. Omnia.
aut saltem præcipua. collegit Arauxo 1, 2, nlfe.
q. 99, disp. 4, sed. 3, et sunt ista. In 1, 2, ra0'0
quxst. 107, art. 2, inquit : a Tertio adim­
« plevit Dominus præcepta legis superad­
« dendo quædam perfectionis consilia, ut
« patet Mattii. 19. ubi dicenti se observasse
a præcepta veteris legis, dicit : Unum tibi
« deest. Si vis perfectus esse, vade, et
« vende omnia, quæ habes, n Et quxst.
108, ari. ultimo, subdit : « Et ideo conve­
« nienter in nova, quæ est lex libertatis,
« supra præcepta sunt addita consilia, non
(( autem in veteri lege, quæ erat lex servi­
« tutis. » Et Opuscul. 17, cap. 4. inquit :
Constat Christi discipulos statim in sua
« conversione ad fidem esse assumptos ad
« Christi collegium, in quo primum exem­
« plar consiliorum perfectionis apparuit,
« et absque dubio cujuscumque religionis
« statum excessit. » Et adDebrxos 11, lect.
8, ait : « In quo præfigurabant, etc. n ut
num. prxced. vidimus. Et 2, 2, q. 188, art.
7, inquit : « Sed et discipuli post Resurrec­
te tionem, a quibus omnis religio sumpsit
« originem, pretia prædiorum conserva­
« bant, et distribuebant unicuique prout
« opus erat. »Et q. 189,art.l, idem repetit,
nempe quod a Christo omnis religio sumpsit
originem. Unde infert relatus Author, D.
Th. negasse, quod in lege veteri fuerit sta­
tus religiosus; et simul assignasse rationem,
nempe legem veterem fuisse legem servi­
tutis, atque ideo in ea non fuisse consilia,
cum hæc pertineant ad perfectam liberta­
tem filiorum Dei in lege gratiæ.
Sed hæc facile explicantur·, nam cumsuisfacD. Thom. tam aperte dicat, D. Joannem ll0‘
Baptistam a sua pueritia fuisse verum reli­
giosum, ut num. 80 vidimus; et pueritia
Joannis præcesserit statum legis evange­
licæ, et exercitam institutionem status reli­
giosi in Apostolis, manifeste sequitur,
quod nullum consuerit inconveniens in eo.
quod status religiosus fuerit in veteri Tes­
tamento, ut magis expendimus num. 81.
Idque magis firmatur exemplis Eliæ, et
Elisæi, quos fuisse vere religiosos recognos33

DISP. Ill, DUB. VII.

."06

507

DE STATU RELIGIOSO.

lus constituere : atqui prædicta principia
constitutiva status religiosi in eodem sup­
cit D. Them, ut supra ponderavimus. Unde
§ II.
testimonia, quæ nobis objiciuntur, sunt ab
posito concurrerunt : ergo constituerunt
omnibus explicanda, ne D. Thomas sibi
Expenddur præcipuum assertionis fundasialtini religiosum secundum essentiam.
mentum.
tam aperte repugnet, præ. ertim cum ne­
Probatur minor ; nam Elias, Elisæus, et
gari non possit, quod nonnulli in veteri
filii Prophetarum observarunt castitatem
81. Secundo probatur nostra conclusio ,Fl,u·
Testamento observaverint aliqua consilia
UVOlo, ut constat ex dictis zi. 25, el 31,
ex principiis, quæ in hac disputatione sta-dea»
ovangelica, ut manifeste constat ex dictis
iidem etiam observarunt voluntariam paubilivimus, et possunt sub hac forma pro-flB14
num. 1*2. Mens igitur D. Thom. in pradic|K>rlalem ex voto, ut vidimus a n. -11, iidem
poni .-quoniam in eo statu datur aliquod
lis testimoniis est. Apostolos habere pri­
prælerea observarunt obedientiam ex voto,
constitutum, in quo dantur omnia principia
matum in professione status religiosi :
ut ostendimus α zj. 55, denique iidem ad
constitutiva illius; sicut tunc datur homo,
tum prioritate, et ordine temporis respec­
specialem Dei cultum se tradiderunt, atque
tu religiosorum legis gratiæ, qui tales sunt
cum datur corpus, et anima, et unio, qua»
sacrarunt, ut liquet ex dictis a n. GO. Ergo
omnino consummate ob solennitatem, et
illum constituunt : sed in veteri Testamen­
prædicta vota, et traditio fuerunt tempore
to fuerunt omnia principia constitutiva sta­
alias perfectiones modo existentes : tum
veteris legis, non solum seorsim, et divi­
prioritate dignitatis, et in genere causæ
tus religiosi quoad essentiam : ergo hujus­
sive, sed etiam simul, et collective in eisexemplaris respectu religiosorum in quo­
modi status sic acceptus fuit in veteri
iemsuppositis. Probatur deinde minor in
cumque statu, et lege : omnes quippe respi­
Testamento. Cætera constant, et minor
Essenis ; nam ostendimus illos ex voto ob­
ciebant. el respiciunt perfectionem Apostoostenditur: nam principia adæquale cons­
servasse castitatem n. 82 , paupertatem
licam tanquam præcipunm exemplar sub
titutiva status religiosi secundum essen­
nuai. 47, obedientiam zi. 59, et se Deo tra­
Christo Domino. Cura quo tamen recte
tiam sunt tria simplicia vota castitatis,
didisse n. 66.
componitur. quod status religiosus vere
paupertatis, et obedientiæ, cum aliqua tra­
Ad hæc : si prædicta vota, et traditio non
talis secundum essentiam (sed minus per­
ditione ad Dei cultum, licet non ex omni
simul concurrissent in eodem supposito ad
fectus ob defectum solemnitatis. et aliorum
parte penitus irrevocabili ; hæc quippe suf­
constituendum statum vere, et secundum
privilegiorum, quæ modo habet), præcesficiunt ad verum statum religiosum secun­
essentiam religiosum, maxime quia incon­
serit in tempore Apostolos, ut manifeste
dum essentiam constituendum ; et cætera,
veniens esset, quod talis status fuerit in vete­
in Joanne Baptista, et non obscure in Elia,
utputa solemnitas, potestas clavium, certa
ri Testamento: atqui nec inconveniens,
atque Elisæo concedit Angelicus Doctor in
regula, et alia hujusmodi, non necessario
nec repugnantia, nec aliud incommodum
locis pro nostra assertione allegatis. Quam
requiruntur, ut ostendimus disp. 1, dub. 1
sequitur ex eo, quod prædictus status se­
responsionem fusius explicuimus, atque
et 3. Atqui prædicta tria vota, et traditio
candum essentiam acceptus eo tempore fue­
exemplis firmavimus num. 75.
fuerunt in veteri Testamento : ergo tunc
rit, ut ex professo ostendimus dub. 6. Ergo
fuerunt omnia principia constitutiva status
COûsilb
Id quod de consiliis evangelicis additur,
tunc concurrerunt simul principia consti­
qualiter
non
premit
;
concedimus
enim
ea
non
religiosi
secundum
essentiam.
Minor
hu
­
fuerint
tutiva status religiosi quoad essentiam ,
in lege fuisse in veteri lege observata ex ipsa lege,
jus
secundi
syllogismi
quoad
votura castitatis
antiqua.
iliumque de facto constituerunt.
aut illius viribus ; observata vero ab ali­
patet ex dictis dub. 2, quoad votum pauper­
M bo.
85. Verum
verum enimvero licet ea, quæ de
quibus fuerunt per gratiam datam me­
tatis ex dictis dub. 3, quantum ad votum
:>■ Essenis locis relatis diximus, assertionem
diante fide in Christum docentem, et con­
obedientiæ ex dictis dub. -1, et quantum ad
to. nostram satis evincere videantur, placet
sulentem prædicta consilia in loge gratiæ :
traditionem ex dictis dub. 5. Quibus locis
tamen ipsam eorum exemplo, sed via ma­
quocirca homines illius temporis prout illa
unamquamque partem firmavimus, quan­
gis compendiosa fulcire. Nam Esseni illi
consilia observantes ad legem gratiæ perli­
tum ad rem historialem, et ad factum perli­
^-Alexandrini (de quibus disserit Philo Junebant, atque ideo nihil perfectionis ex vi
nentem desiderari videtur,diluimusquear­
dæus in lib. de vita contemplativa supplicum),
D.Tiio hujus isti legi negatur. Unde D. Th. 1.2,
gumenta, quibus singula asserta possent
fuerunt vere, et substantialiter religiosi,
q. 106, art. 2 ad 3, inquit : « Illi qui in
oppugnari : unde in præsenti nihil quan­
quos in fido evangelica instruxit B. .Mar­
u veteri Testamento Deo fuerunt accepti ' tum ad hoc, quod adjiciamus, habemus;
cus Evangelista, ut communiter tradunt
« per fidem, secundum hoc ad novum Tes- 1 sed veritatem illarum assertionum supponi­
j H».Authores, D. Ilieron. de Script. Eccles.in
« lamentum pertinebant ; non enim justimus, quas Lector recolat locis citatis.
F*4 Philon. Niceph. lib.. 2, c. 115, Cassianus lib.
<·· ficabantur nisi per fidem Christi, qui est
Confirmatur tamen præoccupando , ac
KÎ. 2, de instil, cœnob. c. 5, Waldensis lib. 3,
caic·.
e author novi Testamenti. » Et q. 107, art.
praeludendo quoddam effugium ; nam ideo
doclrin. /id. antiq. c. Ί, Baron, anno Christi
i, ait : « Fuerunt aliqui in statu veteris Tesprædicta vota, et traditio in veteri Testa­
61, Bellarm. lib. 2. de Monach. c. 18, et
v tamenti habentes charitatem. et gratiam
mento non constituissent statum secundum
alii, qui horum Essenorum exemplo de­
« Spiritus sancti, qui principaliter expeclaessentiam religiosum, quia licet tunc fuis­
monstrant contra hæreticos religiosi status
a bant promissiones spirituales, et ætersent seorsum in diversis subjectis, tamen
antiquitatem. In quo studium perderent, si
« nas ·, et secundum hoc pertinebant ad le­
non concurrerunt in eodem supposito, quæ
sermonem facerent de religiosis solum spe­
ti gem novam. » Recolantur alia plura.quæ
conjunctio necessaria est ad prædictum sta­
cie quadam, et secundum aliquas obser­
ex S. Doctore adduximus a n. 8, et quæ di­
tum constituendum ; certum quippe est,
vantias talibus ; id quippe antiquitus fuis­
ximus α n. 70, ex quibus hæc responsio
prædicta non seorsim, ac divisive, sed si­
se non negant hærelici, sed statum .ere
omnino firmatur.
mul, et copulative essentiam religiosi sta­
tus

religiosum per vota, atque traditionem.
Porro licet B. Marcus Essenos Alexandri­
nos ad fidem converterit, et simul cum fide
magnam ipsis perfectionem communicave­
rit, qua religiosum eorum* statum valde
promoverit ; nihilominus quod non primo
instituerit eorum religiosam vitam secan­
dum substantiam, sed ipsam in eis suppo­
suerit. probatur efficaciter ex eodem Philo­
ne, a quo omnes, qui illos non viderunt,
accipiunt. Nam Philo lib. cit. totam vitam lœapjis
Essenorum describens inquit.· « Extant
« etiam apud illos commentarii veterum
« quorundam hominum, qui illorum sec­
a ta», et religionis authores, ac duces fue­
a runt, quippe complura monumenta de
σ ea specie , et ratione doctrinæ, quæ in
a allegoriis cernitur, post se reliquerunt.
<r Quibus quidem tanquam exemplaribus
« utentes, et professionis illius, et instituti
modum sedulo imitantur, n Hæc Philo,
quæ transcribit Eusebius lib. 2 , Histor. Eo?c’'·
Eccles, c. 16, sub hoc titulo, Qux Philo de
Beligiosis in Ægypto commemorat. Ex qui­
bus sic arguitur: Nam Authores, et duces
vitæ illius religiosæ, quam Esseni Alexan­
drini profitebantur, fuerunt veteres qui­
dam homines, qui tales dicebantur ipsius
Philonis tempore, ut evidenter liquet ex
ejus verbis : sed hi veteres homines præcesserant tempus, et statum legis evange­
licæ, quippe quæ florere inciepiebat ipsius
Philonis tempore : ergo religiosorum illo­
rum Essenorum institutum initium habuit
anto legis Evangelice statum, atque ideo
tempore legis scripta», et consequenter eo
tempore fuit status vere, et quoadsubstan tiam religiosus.
Nec vira hujus testimonii declinabit, quicnnruudicat cum Eusebio, loco citato : Per illos1'· L‘ic,a'
veterum commentarios, quos ait apud eos erasi»».
servatos esse, probabile est eum Evangelia, ' ’
Apostolorum scripta, et expositiones quas­
dam veterum, ut videtur, Prophetarum mys­
teria aperientes intellexisse, (piales quidem '
tum epistola Pauli ad llebrxos, tum alix
complures ejusdem complectuntur. Nam hæc
responsio est evidenter contra sententiam
Philonis, qui duces, et authores illius insti­
tuti vocat homines quosdam veteres, quo
I loquendi genere repræscnlal eos se anti­
quiores, sibique ignotos : Apostoli autem
erant ipsius contemporanei, et non penitus
1 ignoti, ut constat ex eodem Eusebio lib.
J cit. c. 15, ubi de Philone agens, inquit :
Quem Hornx sub Claudii dominatu fama as

Ω?

. r
►i

‘4

■

I

»

t

DE STATU RELIGIOSO.

508

in colloquium Petri, qui Romanis eodem
tempore verbum Dei pr.rdicabat, venisse.
Atque illud quidem est plane verisimile.
Quomodo ergo Philo appellasset veteres
homines, quos suo tempore vixisse nove­
rat, et quos vidisse recordabatur? Anti­
quius itaque illius instituti, quod des­
cripsit, principium intellexit. Et Eusebius
non occultat incertitudinem suæ respon­
sionis, sed illam formidolosa probabilitatis
voce satis aperuit.
Pr*cto· Nec iterum satisfacit, si dicatur, Philo□iictFcr·nem homines illos veteres vocasse authores et duces Essenorum quoad aliquas ob­
servantias, secus quoad institutum vitæ
religiosæ secundum vota. Nam hæc evasio
est prorsus voluntaria, et deserit textum
Philonis, cui oportet stare in relatione rei
antiquissimæ, quam ille vidit, non autem
recentiores. Ipse quippe refert, totum Esse­
norum institutum complectendo cuncta,
quæ tam in castitate, quam paupertate,
obedientia, abstinentia, oratione, aliisque
observantiis merebantur admirationem, et
postea inquit : Extant etiam apud illos com­
mentarii veterum quorundam hominum, qui
illorum secte, et religionis authores, ac duces
fuerunt, etc. Ab illis ergo veteribus ortum
duxerat religiosum Essenorum institutum
quoad suam substantiam, licet insigne in­
crementum simul cum fide Christiana ex
,
D. Marci praedicatione susceperit.

I
,

§ UL

Eadem assertio alio fundamento munitur.

θθ· Probatur tertio eadem assertio : quo^oni”' n*am exeniplar iQ θο, quod exemplar est,
IS.01Î- debet esse æqualis ad minus perfectionis
cum exemplato ; sed Elias fuit exemplar,
quod veri monachi, seu religiosi imitati
sunt quantum ad perfectionem substantia­
lem religiosi status : ergo Elias fuit vere
monachus, et religiosus quoad essentiam,
et substantiam prædicti status. Conscquenn. Tho.
Patcl : major autem est D. Thom. q. 8,
de ‘writ. art. 8, et lib. 3, contra gent. c. 19,
et facile ostenditur, quia exemplatum in eo,
quod tale imitatur exemplar, indequesuam
perfectionem quasi transcribit ; nihil autem
imitalur id. quod imperfectius est, cum
inde nequeat perfectionem derivare : ergo
exemplar in eo, quod exemplar est, debet
esse æqualis ad minus perfectionis cum
exemplato secundum illam rationem, in
Aliud

:
■

’
:
!
i
j
I

DISP. III, DUB. VII,

509

qua causalitas exemplaris, atque imitatio
D. Isidor. lib. Ί, etymol. c, 1-1, ait : i illorum montem ·, nam Monachatus prin­
exercetur. Unde fit, quod nulla ratio com­
> Anachoreta) Eliam et Joannem, Cœno- I cipaliter significat statum monasticum, non
munis exemplari, et exemplato sil propria
bit® Apostolos imitati sunt. » Et eodem
vero observantias, aut accidentia, quæ il­
in exemplato, et impropria in exemplari.
i fero modo loquitur Cassian. collât. 18, c. 2.
lum supponunt, et circumstant : cum ergo
Quod esse universaliter verum, recte ob­
Patres dicant, perfectissimos monachos ,
i Metophraslos in vita S. Pachomii apud
servat Joannes a S. Thom. 3p. q. 2-1, dwpjw3 »
Sariam die 14 Mali, inquit : « Erat ei
quales fuerunt Antonius, Basilius, Pacho10, art. 2, § Probatur ratione primo, Ante’x.a
< revera præstantissimi exercitatoris Patris
mius, Eutychius, et alii, habuisse suæ pro­
j probationem autem minoris pr.enolare
fessionis exemplar in Magno Elia, de imi­
» nostri Antonii vita ad imitationem Magni
oportet, quod cum Elias dicitur exemplar
tatione in monachal! statu loquuti sunt,
« Eliæ, Elisæi, et Joannis Baptislæ. »
vitæ religiosæ, minime significatur, quod
et minus bene eorum asserta ad solas quas­
-, Eustachius in vita S. Euthychii, apud
fuerit primum, et præcipuum exemplar;
dam prædicti status circumstantias restrin­
Jodocum de vita monast. fol. 355, et apud
hujus quippe ratio tam in ordine ad vitam
guntur. Secundo, quia sancti Patres non
Surium die 6 Aprilis, inquit : « Se totum
religiosam, quam respective ad alias per­
dividunt Monachatum in eas partes, subs­
«solitari® vitæ tradidit monachi vestem
fectiones convenit Christo Domino, ut recte
I
tantiam videlicet, et accidentia ;sed cuncinduens, et re, atque habitu, et sermone
I
tradit D. Them. 1, ad Cor. 11, lect. 1, et
j Philosophiam illam amplectens, quam ex , ta hæc comprehendunt sub monachi, et
supra declaravimus a n. 74. Sed sensus
monastic® professionis vocabulo, alias eautero matris adamaverat, imitatus est
est, quod Elias eam excellentiam habue­
I dem licentia posset quis dicere, Antonium,
·» Eliam, et Joannem Baptistam. »
rit post Christum, per Christum, et sub
I Basilium,Pachomium.et alios supra relatos
r
Nacharius
relatus
a
Suario
torn.
3,
de
Re
­
Christo; quo pacto aliqui justi dicuntur
fuisse monachos secundum quandam simi­
lit). lib. 3, c. 1, n. 1, in serm. qui incipit,
exemplaria peculiarium perfectionum, ut
litudinem, secus quoad substantiam, et sta­
Fratres charissimi, ait : « Eliam, et Eliloquitur D. Ambros. lib. de Joseph, cap. 1,Β·ΑΛ
tum ; quod est omnino absurdum, favetque
c sæum, ac filios Prophetarum, quosconsubi Abraham appellat exemplar devotionis,
hæreticis negantibus antiquitatem status
< tat veraciter veteris Testamenti monaet fidei ; Joseph castitatis, et sic de cæteris.
religiosi. Cum ergo Patres liquido affir­
» chos, imitari curate. » Et post pauca
Quo supposito probatur minor. Nam^^
ment, Eliam fuisse exemplar, quod alii in
subdit : « Veniamus ad monachum novi
D. Athanasius in vita S. Antonii, oui veruspurso·
suo monachatu imitabantur, satis aperte
- Testamenti, Joannem scilicet Baptistam,
fuit monachus, et plurimorum monacho- æà'.’
significant, in Elia præfuisse non sola ac­
« qui propter sanctitatem, et munditiam a
rum parens, ait : Igitur Antonius secumre-0·^
cidentia, sed substantiam etiam, sive essen­
Domino vocatus est Angelus. Hic. ab Anputans oportere Dei famulum ex instituto
tiam monachatus. Tertio, quia in rebus fac­
o gelo in spiritu, et virtute Eliæ Duminum
magni Elix exemplum capere, et ad illud.
ti, sive ad historiam pertinentibus, parum
præcursursus
prædicatur,
et
ab
ipso
Do
­
speculum vitam suam debere componere.
σ mino de eo dicitur : Si vultis scire,Joan­
favent ingenii argutiæ, sed stare oportet
Idem D. Athanasius relalus a Baronio anno
fidelium testium dictis, juxta communem,
nes ipse est Elias. Quorum exemplo, fra328, n. 32, de Monachis loquens, ait :
et sincerum verborum, quibus utuntur ,
trescharissimi, in ordine monastico,quem
Habemus pro exemplari Elisxum, et conscii
<x
sensum ; alioquin nihil adeo firmum in
sectari coepistis,debetis solicite curare, ut
quid Elias egerit.
α ab eorum recto tramite, id est monastica
historiis reperietur, quod labefactari non
D. Basil, hom. 19, in Gordianum Mari.o.te..
« vita, nullatenus recedatis. Hos sequuti
possit per distinctiones proprie, et impro­
agens de hoc Sancto, qui post militarem
prie, absolute, et secundum quid, categoresunt Paulus, et Antonius, etc. Baronius
vitam factus est monachus, inquit : Elix
matice, et syncategorematice, aliasque simi­
lom. 4, anno 340k n. 8, agens de Monacha­
prophète sequutus exemplum, relictis honoriles. quibus sophist® ipsissimam veritatem
tu, inquit : « Erat quidem in Oriente sumbus, relictis omnis generis facultatibus, etc.,
inuentes oculos ludificare contendunt :
: mum illud vivendi genus instar Eliæ, et
ad vasta deserta, et hominibus invia con­
verba autem Patrum supra relata, jux­
f-Ioannis Baptist®,cunctis hominibus,etiam
cessit.
ta communem, et sincerum sensum in­
-i
ethnicis,
et
Imperatoribus
venerandum.»
D. Greg. Nyssen. oral. Ί, in c. 4 Cant.D.&ti
tellecta monachatum proprie, et secundum
Denique ut prolixitatem in aliis recensenexplicans illa verba, Capilli tui sicut greges^*
substantiam talem significant , hujusque
«
dis vitemus, Suar. tom. A,de Relig. lib. 2, c.
caprarum, qux ascenderunt de monte Gaexemplar Eliam fuisse dicunt : ergo non
10,n. 4,fatetur : Patres aperte ponunt Eliam
load, afiirmat per hæc significari monachos
debent ad extraneum sensum detorqueri,
exemplar Monachorum.
imitantes Eliam. « Itaque omnes, inquit,
ut significent præcise monachatus acciden­
87.
Nec
refert
si
cum
hoc
Authore
res<( quotquot ad exemplum Vatis illius vitam
tia. Ultimo, et urgentius, quia verba Sanc­
•ano. pondeas, prædicta Patrum testimonia in« suam instituunt, ornamentum Ecclesiæ
torum Patrum accipienda sunt in sensu
telligenda esse quantum ad aliquam imita­
a fiunt, gregatim virtutem in conversaproprio, nisi ex eo sequatur aliquod absur­
tionem, aut similitudinem in solitudine,
« tione mutua colentes. » Similia scribit
dum, ut in simili tradunt D. August, lib. 3, d. Aug.
jejuniis, aliisve observantiis ; secus quoad
orat. 15, et ultima in Cant, et orat, de laude doctr. Christian, c. 7, et ipse Suar, lib.Saatei'
substantiam, sive essentiam status reli­
dibits fratris sui Basilii, ait : u An etiam
5, contra Regem Angite, c, 8, n. 5; verba
giosi.
.
.
« audebimus ad sublimem Eliam sermone
autem Patrum supra relata, si in sensu
iwti- Nam contra hoc est primo, quod prædic« ascendere, et ostendere nostrum Doctota responsio est voluntaria, et non habet
proprio accipiantur, monachatum verum,
« rem suæ vitæ instituto illius gratiæ asjfundamentum in testimoniis Sanctorum
et quoad substantiam talem significant, ut
« similari. »
Patrum, mi®
quæ alienavimus.
allegavimus. Imo est contra
ex se liquet, et aliunde ex eo,quod sic acciD. Isidor.

. > »

•,tL ..'
«|

-Λ

510

DE STATU RELIGIOSO.

piantur, nullum sequitur absurdum, ut os­
maliter, aut eminenter habeat; aliter enim
tendimus dubio præcedenli : ergo oportet,
non apparet ratio, cur in tali praedicato du­
quod ita accipiantur. Sic autem accepta
catum, et primatum respectu cæterorum
plane significant Eliam fuisse vere,et subs­
obtineat. Qua de causa nemo negabit recte
tantialiter monachum.
colligi, quod D. Benedictus religiosum suo­
objcc- Dices, inferri ex his, quod Elius fuerit
rum monachorum statum habuerit, quii
*,a non solum monachus, sed solemniter pro­
Benedictinorum dicitur, et vere est author,
et pater; et similiter recte colligi, quod I).
fessus (illi enim, qui Eliam tanquam
Franciseus professus fuerit religiosum .Mi­
exemplar habuisse dicuntur, tales fuerunt),
norum Institutum, quia dicitur, et vere est
quod est falsum, et contra id, quod in hac
.Minorum dux, et author. Atqui Patres com­
materia sæpe observavimus, nempe in ve­
teri lege non fuisse solemnitatem status re­
muniter affirmant Eliam fuisse ducem,
ligiosi.
institutorem, et authorem monachorum,
sciBiio.
Respondetur negando sequelam , quia
qui vere tales sunt, et secundum religiosum
prædicta solemnitas est extra speciem sta­
statum. Ergo Elias fuit vere, sive quoad
essentiam monachus, et religiosus. Cæter.i
tus religiosi secundum se considerati : sicut
constant : et minor intelligitur quantum a i
ætas virilis, et perfecta est extra speciem
hominis, ut disp. 1, a n. 48, explicuimus.
primatum ordine temporis,et comparative
ad monachatum solum secundum substan­
Unde sicut ad hoc ut unus alium imitetur,
et sit ei similis in ratione hominis, non re­
tiam; sed non intelligitur quantum ad pri
quiritur quod habeat eandem ætatem, aut
matum ordine dignitatis, et comparative
aliam accidentariam perfectionem; sed
ad statum religiosum consummatum, el
sufficit, et requiritur, quod conveniant in
omnino perfectum ; hujusmodi enim pri- E:,,(
conceptu specifico habendi essentialia ho­
matus soli Christo Domino competit, ut su- “-'«a
pra vidimus n. 74. In quo sensu probatur .aminis prædicata, ita ut monachi supra re­
minor celebri testimonio D. Hieron. epist.
lati Eliam imitentur, eique assimilentur in
13, ad Paulinum, quæ est de institutione
ratione monachorum, requiritur quidem,
monachi, ubi ait : « Habet unumquodque
et sufficit, quod in utroque extremo salvetur
α propositum principes suos. Romani duces
vera essentia monachatus; sed non requi­
« imitentur Camillos, Fabricios, etc. Phi­
ritur, quod utrobique adsit solemnitas;
α losophi proponant sibi Pythagoram, Aris­
hæc quippe, ut diximus, est extra speciem
α totelem, etc. Poetæ æmulentur Homerum,
illius, et aliunde se habet per modum ætaVirgilium, etc. Oratores Demosthenem,
tis adulta?, quam adulto etiam legis evan­
« Tullium, etc. Et ut ad nostra veniamus,
gelicæ statui oportet reservari. Nec id, quod
α Episcopi, et Presbyteri habeant ad exem­
in objectione supponitur, certum est; plu­
α plum Apostolos. » Pergit deinde ad mo­
res enim censent antiquos illos monachos,
nachos, et ait: α Nos autem habeamus pro­
et eremitas fuisse quidem vere religiosos,
« positi nostri principes Paulos, Antonios,
non autem solemniter professos; idque
« Julianos, Hilariones, Alacharios. Et ut
magis illis arridet, qui opinantur omnem
α ad Scripturarum authoritatem redeamus,
votorum solemnitatem esse ab Ecclesia in­
< noster princeps Elias, præpositus noster
troductam, et statui religioso jam instituto,
« Elisæus, nostri duces filii Prophetarum, n
atque exercito superadditam, ut constat ex
In quo testimonio certum est. quod .Maxi­
dictis loco citato, a n. 51. Juxta quam sen­
mus Doctor sermonem instituit de mona­
tentiam penitus evanescit objectio.
chatu vere, proprie, et quoad substantiam
tali: tum quia nemo negabit B. Antonium
§ IV.
fuisse vere monachum : tum quia ipse S.
Doctor, qui se inter illos monachos recenset,
Prxcedens fundamentum, amplius
vere monachus fuit, et proprie religiosus,
roboratur.
ut hoc testimonio convictus concedit Su?r.
88. Potest autem fundamentum imme­
torn. 3, de Relig. lib. 8, c. 7,n. 27. Et tamen
ConGrwatio diate propositum magis fulciri aliis Patrum
D. Hieron. recognoscit, quod Elias fuerit
Jetais testimoniis, quæ in hunc modum expenillius propositi, ac instituti princeps.
ihthvi. dimus. nam
aliquis dicatur aliorum
Ubi ponderandum est, quod in omnibus Aurita
dux, institutor, et author in aliquo vivendi
aliis exemplis, quibus S. Doctor probat
genere, opus est quod eundem modum for­
unumquodque propositum habere princi-

DISP. JH, DUB. VII,
pes suos, stat rigorosa proprietas rei per
voces significata); nam Camillus fuit voro
dux Romanorum, Aristoteles vere Philo­
sophus, Virgilius vere Poeta, Tullius vere
Orator, Apostoli vere fuerunt Episcopi ; ali­
ter enim non possent prædicti appellari
duces, ac principes illarum professionum.
Cum ergo D. Hieron. eodem tenore dicat
Eliam esse principem monachorum, sequi­
tur quod ex ejus sententia vere, et proprie
monachus fuerit.
Et urgetur, quia S. Doctor eodem modo
dicit Eliam, et Elisaeum, eorumque disci­
pulos esse principes sui instituti, monas­
tici videlicet, et vere religiosi, ac Paulos,
Antonios, etc. Sed isti fuerunt vere reli­
giosi : ergo et Elias, ipsiusque discipuli.
Nec dissimili arguendi genere usus est
sr. Suar. loc. cit. ubi ait : « Nemo autem (credo)
«negabit statum Hieronymi fuisse vere,
< ac proprie religiosum, cum ipse multis
« aliis locis » (videtur deficere aliquod ver­
bum) « præsertim vero epist. 13, ad Pauli« num, inquit : Nos autem habemus propo« sjti nostri principes Paulos, et Antonios. »
Cujus argumenti vis stat in hoc : « D. Hie« ron. dicit principem propositi sui esse
« Antonium : sed hic fuit vere, et proprie
i religiosus : ergo el Hieron. » Quæ conse­
quentia nullius roboris est, si negetur
Eliam fuisse vere, et proprie religiosum ;
nam posset quis non absimili forma con­
trarium hoc modo inferre : « D. Hieron.
« dicit principem sui instituti esse Eliam :
« sed hic non fuit vere monachus : ergo
« nec Hieron. » Quod cum falsum sit, con­
cedere oportet, quod ex sententia S. Docto ris Elias vere monachus fuerit, vitamque
duxerit religiosam. Idemque est dicendum
de Elisæo, et filiis Prophetarum, quos eo­
dem testimonio complectitur. Et in hoc
sensu accipienda etiam sunt, quæ scribit I
in epist. ad Rustic. ubi ait : « Filii prophe« tarum, quos monachos in veteri Testa« mento legimus, ædificabant sibi casulas
« prope fluenta Jordanis, et turbis urbium
« derelictis, polenta, et herbis agrestibus
« victitabant. » Et idem S. Doctor in vita
Pauli Eremitae, D. Antonium introducit,
qui ut per exaggerationem Paulum maxi­
me eremitam , et perfectissimum mona­
chum significaret, dixit : Vidi Eliam, vidi
Joannem in deserto.
D Isid 89. D. Hieronymum imitantur alu gravissimi Patres. D. Isidorus Hispaniarum
Doctor egregius lib. 2, de orig. officior, cap.

>, inquit : </ Unde aulem ad monachos
α studium defluxerit paupertatis? Vel quis
« hujus conversationis » (vitæ religiosa?.)
α extiterit author, cujus isti habitum imi­
u tantur? Quantum pertinet ad authorita­
(i tem veterum Scripturarum, hujus propo­
u siti princeps Elias, et discipulus ejus
« Elisæus fuerunt, sive alii Prophelæ qui
« habitabant in solitudine, urbibusque relic« tis faciebant sibi casulas prope fluenta
« Jordanis. Hujus deinde propositi in Evan·
« gelio Joannes author extitit, qui eremum
« solus incoluit, locusta tantum, et agresti
« meile nutritus. Jam deinde progeniti
« sunt conversationis hujus nobilissimi
a principes Paulus, Antonius, Hilarion.
‘3
« .Macharius, cæterique Patres. »
Joannes Hierosolymit. in lib. de institut. j.-jq.
Monach. cap. 2, inquit : Hic propheta Dei H’tfrA
« Elias monachorum princeps primus ex« titit, a quo sancta eorum primæva insti« tutio sumpsit exordium. »
■ ■
Joannes Cassianus rerum monasticarum c«>$wn.
sapientissimus lib. 1, de institut. Monach.
cap. 2, ait :« Itaque monachum ut militem
« Christi in procincta belli semper positum.
« accinctis lumbis jugiter oportet incedere ;
« hoc enim habitu etiam illos ambulasse,qui
« in veteri Testamento hujus professionis
« fundavere primordia, Eliam scilicet, et
<i Elisaeum,divinarumScripturarumautho? ritate demonstratur. »
...
D. Petrus Damianus tom. 1, opuscul. 15, p. Pem
de origine vitx eremilicx, cap. 2, inquit : Daœiài».
« Hujus vitæ normam, ut anteriora præte« ream, Elias erepit, Elisæus vero, aucto
« discipulorum collegio, dilatavit, o
Rupertus Abbas in cap. 4 Cantic. ad illa Rurem
verba, Capilli tui sicut greges caprarum, in­
quit : a Hæc dixit, et hæc fecit ille » (Elias
videlicet, de quo loquitur) « primus author,
« et institutor eorum, qui dicti sunt filii
« Prophetarum, quos fuisse monachos in
« veteri Testamento, consentit authoritas
« Patrum venerabilium. »
Bernardus Cassinens. in exposit. Regul. B;ra.
D. Benedicti, ait : « Attende bene, quod in Cassin
« veteri Testamento Elias, et Elisæus mo« nachorum inventores extilerunt. n
,
Joachimus Abbas in c. 6, Apocalyps. joacli.
vers. 18, inquit : Designatur autem per
Eliam sicut per Solem (aliorum nempe sii derum ducem) ordo monasticus.
i
Historia Tripartita, quæ Sozomenum, rîs1 ή.
I Socratem, et Theodoretum habet Authores,
lib. 1, cap. Il, inquit : « Hujus itaque ele-

fU ·

i - e

DE STATU RELIGIOSO.

4Î

a est culmen, et fastigium vitæ reiigiosæ ;
■·■ gantissimæ Philosophia » (nempe monaa nam omnes fere Patres docent, ad vitam
chismi) « princeps quidem fuit, ut quidam
<c eremiticam non debere quemquam tran­
dicunt, Elias Propheta, et Baptista JoanMartyr. . nos. » Denique Martyrologium .Egypa sire, nisi prius diligenter in cœnobio se
nom. tium in die S. ELia? sic habet : .r Sexta die
a exercuerit, propterea quod eremus non
« mensis Tnbæ translatus est Elias Pro­
« afferat perfectionem, sed præsupponat. »
a pheta. Hic Elias Propheta fuit primus
Unde vel prædictus Author sibi contradicit,
« in lege veteri, qui deserta incoluit,et mo­
et nihil contra Magdeburgenses, quos ibi
nasticam in montibus egit vitam. »
impugnat, concludit ; vel convincitur sen­
Veieres
Unde antiquissimi, et probatissimi mo­
tire, quod Elias, et Joannes fuerint vere
menaebi
Eli lin nachi, ut ostenderent se recognoscere Eliam
religiosi.
patrem
Gravina in voce Turturis, p. 2, cap. Ιδ,αητ^
wa· sui instituti ducem, et authorem, illuni
tant. patrem suum appellabant, sicut modo se
ait: « Carmelus mons, vere celeberrimus,
declarat monachum D. Benedicti, qui ip­
« in quo fructuosus ille palmes Elias comsum vocat patrem suum, ut ex usu religio­
< moratus, solitariam ab hominum con­
num salis innotescit. Sic in vita S. Honu< sortio semotam professus est vitam, qaem
Honup phrii per Pachomium descripta loquitur
primum colendæ virginitatis authorem
ipse Honuphrius : « Profecto vitam Patris
Patres, et Doctores appellant, obedientiæ,
a et paupertatis prototypuni. quem princi­
nostri Eliæ venerabiles fratres meos au­
divi frequenter laudare, qui se in eremo
te pem monachorum Hieronymus vocat,
• in tanta abstinentia, et oratione studuit i a cum Elisæo, cum filiis Prophetarum,
■i affligere, ut maximam virtutem a Do- ! a etc. «
' mino meruisset accipere, et igneo curru I
Reverendissimus Camartus Ordinis Mi-cwt,
transvectus Spiritus sancti dona, quæ ha­
nimorum Generalis in lib.de Elia Thesbyte,
buerat. discipulo impertiri. » Quam sen­
c. 6. sect. 8, illum cum aliis Prophetiscontentiam aliis verbis, sed eodem sensu re- ; ferens, inquit : α At Elias id habet præemifert Lypomanus in vita ipsius Honuphrii, I <r nentiæ supra illos, quod non solum virin principio Junii, ubi Honuphrius refert
«r ginitatem excoluit, sed et praeterea ause aliquot annos vivisse in Monasterio, et
<i thor fuit, cui plurimi discipulorum se
deinde subdit : « Cum ergo in juvenili
« penitus addixerint ; collegia enim, quæ
« ætate illic degerem, et erudirer, Deique | « ibi instituit, viris in cœlibatu degentibus
amorem a Sanctis Patribus, puramque, I a referta erant, quo fit, ut Hieronymus.
ac sinceram fidem docerer, et regulam | a Joannes Hierosolvmit. Cassianas, et alii
pietatis, audivi sanctas Patres dicentes de
tf quotquot de monasticis rebusscripserunt,
« admirabili, pioque, et religioso Patre
a asseruerint Eliam omnium monachorum
■ nostro Elia, quemadmodum ei fuerunt
« parentem fuisse, n
« vires a Deo confirmais per tolerantiam,
Aubertus Miræus Ecclesiæ AntverpiensisMirat·
« et patientiam eorum, quæ sustinuit in de­
Decanus in lib. de orig. Ordin. Carmel.
serto :et rursus de Joanne Baptista, etc.»
Principibus Belgii dicato, ait: « Anno ante
Quibus verbis diserte manifestat, veteres
« Christi ortum circiter nongentesimo
illos monachos, et monachorum duces re­
« tricesimo Elias Propheta clarissimus in
veritos fuisse Magnum Eliam velut com­
σ Carmelo Syria» monte, quem cultu suo
a fecit insignem, prima instituti monastici
munem omnium patrem-, atque ideo fuisse
in easententia, quam defendimus circa ve­
« fundamenta jecit, quæ gravissimorum
rum, et substantialem Eliæ monachismum,
a Patrum consensio est. » Et infra : « Quid­
seu religiosum vivendi statum.
a quid Orientis, Austrique primores, quo­
Eadem
Patribus adjungendi sunt graves alii
tf rum genere monachorum ccetus glorian­
gAntihZ' Authores.Bellarminus lib. de Monach. cap.
a tur, tradidere; quidquid etiam ab Oriente
rum sen-39 inquit; « Vitam eremiticam, sanctam,
a in Occidentem extat invectum, non mi­
ICQlU.
1
Beilarm. « et perfectam, et Deo gratam esse probatur
« nima ex parte institutionis Eliæquædam
« primo testimonio Scriptura», quæ vehe­
a expolitio, et ad nationes diversas coap­
α menter laudat Eliam, et Joannem, qui
a tatio est. »
c eremitarum principes fuerunt. » Et infra:
Trithemius in lib. de ortu, et laud. Carm.?^,
« Quocirca veteres Patres Eliam, et Joan­
c. 3 ait : Monastici propositi princeps fuit
« nem eremitas, et principes eremitarum
Elias.
faciunt. » Et inferius: » Vita eremitica
Cartagena tom. 3, lib. 17, hom. Linquit : CntifMerito

DISP. III, DUB. VII.

513

»

. Merito veteres Doctores sanctum patrem
, Eliam appellant totius vitæ raonasticæ
• patrem, universorum Ordinum exor• dium, omnis Religionis vexilliferum, ac
• cœnobilicæ disciplinas antesignanum.
. Non inventa a me loquor, sed quæ docuit
• meD. Hieronymus, etc. » Et relatis plu­
rium Patrum testimoniis, subdit : « Nolo,
. quamvis facultas mihi suppetat, sermo< nem protrahere in antiquorum Doctorum
, variis monumentis referendis, qui omnes
• uno ore testantur, sanctissimum Pairem
< Eliam lotius vitæ religiosa) ducem, ac
• celebrem authorem esse. »
n Benedictus Haeftenus lib. 1 disguisit. monast. tract. 11 ait : « Eximium propheta1 rum , velerisque Testamenti decus Elias
. propheta, qui præter naturæ ordinem
factus est paradisi colonus, et in mortali
< corpore immortalitatis candidatus, reli• giosorum omnium jure merito Dux, et
1 « Patriarcha est appellandus. »
Jodocus Ascensi us Vadius super Eclog. 10
Mantuani, inquit : « Mouasticæ vitæ prin' ceps est Elias, cujus filii primi fuerunt,
qui religiosorum more simul vivere, et
• monasticam vitam in Carmelo agere cce« perunt. »
Alcazar super cap. 11 Apocalyp. vers. 3,
ait : a Vitæ Evangelicæ exemplum in nullo
■ alio prophetarum ita extat, atque emi­
net, ut in Elia, cujus vitam non tam ex
veteri Testamento prophetam , quam ex
■ novo virum plane Apostolicum redolet;
» quippe non virginalis solum pudicitiae,
’ sed vitæ etiam religiosæ fuit patronus,
« atque auctor. »
? Nicolaus Coeffetau episcopus Massiliensis
in sua Monarch. Eccles, lib. 2, cap. 12, pag. |
nebis 705, impugnat Marcum Antonium de
Dominis episcopum Spatalensem, sed hærelicum, qui dicebat Eliam, et Joannem
Baptistam non fuisse monachos, quod vixe­
rint in veteri Testamento, quod Nicolaus
I refellit his verbis : « Non dubitant ortho[ « doxi Patres Eliam, et Elisæum, et JoanI i nem Baptistam facere Patres, et principes
i f monachorum. Andi Hieronymum de moj
nachis.in quorum numero seipsum ponit,
■ loquentem : Noster princeps Elias, etc. »
Leander Granatensis in lib. insinuationis
divinxpietatis, disc. 4. §2, ait : α S. Joan­
d nes Chrvsostomus, S. Macharius, et alii
u graves authores pro comperto habent,
« Eliam dedisse principium vitæ monasσ ticæ in veteri Testamento. »

RodcricusCaro in not is ad Dextrum, anno R-xt.
422, ait : In veteri Testamento Elias mona­ Caro.
chorum author, et institutor: in novo Joan­
nes Baptista.
Josephus Andreasin decore Carmeli, num. Jrseph.
142,observat ex Chrysost. Beda.et Sedulio,
Eliam significare Solem, et subdit : « Num
« ut innuat ipsum Vatis celeberrimum no­
« men, monasticae, sive potius cœlestisvitæ
a caeleris sanctissimis institutoribus, pro­
« fessoribusque , religiosarum virtutum
« splendore Dei Ecclesiam illustrantibus,
« caput, et principem Eliam præluxisse,
α sicut reliquis stellarum ordinibus in fir­
« mamento cœli fulgent i bus Sol praeit prin­
« ceps, et lux? Ne temere id excogitatum
« autumes, ad probationem ex Patrum
testimoniis desumptam
« quamplurium
a properemus, etc. »
Valder ramas in Theatro Relig. serm. deValderr.
Elia, sic illum alloquitur : « Illustrissime
α Patriarcha, antesignane, et primum ca­
« put Religionum : felices amici tui. Beati
« sunt, qui te viderant. Beata sacra tm
« Religio, quæ tali Patre, ac fundatore
« fruitur, quem nos omnium patrem ap­
tf pellare possumus, quando quidem vitæ
a monastica» initia dedit. »
Cornelius a Lapide, super Cant. c. 4, corn.a
vers. 11, explicans illa verba. Capilli tui, et L3p·
c. in secundo sensu, inquit : « Elias ergo
« primus videtur Monachorum institutor,
« tum alibi, tum in monte Carmelo, ubi
« frequentius degebat. » Et infra : « Talis
« fuit Elias, qui separatus a turba in monte
« Galaad vitam agebat coelestem, ibique
« religiosorum examina, quæ instar capil« lorum ex uno capite derivantur, et cacu« men Galaad montis occupabant, illudque
« velut involitantes comæ ornabant , insti« tuit. » Hos Authores sufficiat allegasse -,
nam si vellemus omnium (prætermissis
etiam nostri Ordinis scriptoribus) senten­
tias referre, qui affirmant Eliam fuisse vitæ
monasticæ ducem, ac principem, possemus
quidem integram bibliothecam adornare.
Ex illis autem satis colligitur, in Elia præfuisse verum statum monasticum quoad
substantiam·, aliter enim non posset dici
dux, ac princeps aliorum in ea perfectione,
quam ipse in se non habuisset.
90. Addendum tamen est, instaurationem Fulcitur
et innovationem alicujus rei supponere,
quod talis ressecundumsubstantiam præces-ÜlSCUf"
serit; quippe quod nunquam fuit, non dici­
tur instaurari, aut renovari, sed primo in-

«

!
S

<

514

DE STATU RELIGIOSO.

cipere. Status autem monasticus renovatus,
et instauratus est in principio legis evan­
gelicæ. atque ideo secundum substantiam
consideratus hujus legis tempus præivit.
Prædictam vero renovationem, ac instau­
rationem satis aperte expressit D. Bernar­
dus in tractatu, seu epistola de vita soli­
taria, ad Fratres de Monte Dei, ubi in
nonnullos invehitur (quos ipse impios ap­
pellat,) impugnantes monachatum, et vitam
solitariam, tanquam novitatem, et inquit :
d. Bern. a Sçj hæc novitas non est novella vanitas,
« res enim est antiquae religionis, perfectæ,
<t fundatæ in Christo pietatis : antiqua hæ« redilas Ecclesiæ Dei, a tempore Propheα tarum præmonslrata, jamque novægratiæ
« Sole exorto, in Joanne Baptista instauα rat a. el innovata, ab ipso Domino fami« Rarissime celebrata, ab ejus discipulis
reif-hv l‘P30 PræsenIe concupita. » Nec aliquem
sos anti-moveat verbum illud, pr.rinonstrata, quasi
Honiur solam figuram, aut repræsentationem siSniCcet; a^a enim est propria, et genuina
hujus verbi significatio : Nam monstro idem
valet, ac indico, ostendo, declaro; quæ om­
nia referuntur ad rem præsentem : unde
praemonstrata, idem valet apud D. Bernardum ac prius, sive ante statum legis evan­
gelicæ de præsenti ostensa, ac declarata.
Quod necessario admittendum est, ut stet
proprietas in aliis S. Doctoris verbis, Ins­
taurata, el innovata ; nam ut supra dice­
bamus, instaurari, et innovari non valet,
quod prius non fuit. Sunt qui in D. Ber­
nardo legant, non præmonstrata, sed de­
monstrata; et sic magis vitatur ambiguitas:
nam « plerumque demonstratio rem fac« tam ostendit » ut dicitur « in leg. Si πό­
α minatim, ff. de condit, et demonstrat. »
s. Odito. Sententiam D. Bernardi imitantur S. Odilo
in vitæ S. Mujoli, apud Lypomanum, qui
ait : α Coepit monasticus ordo pullulare, seu
« (ut melius dicamus) reviviscere, quem a
« B. Elia, et Joanne Baptista novimus proRaym. « cessisse. » Et Raymundus Fagier torn. 14,
Fag· tract. Doctor, de Heligiosis fol. 104, ubi de
Coenobitis agens, inquit : Henovati fuerunt
Nic.Bo- a Christo in discipulis. Et Nicolaus Boërius
cr.
cr‘ tom. 3, ejusdem operis, parte 2, ait : Fue­
runt renovati a Christo qui habuit discipulos
Colle- pariter habitantes. Et Collegium Ferrag Ium riense « consil. 3 post consilia Zabarellæ,
Ferrarieuse. a num. 12, » inquit: «Cœnobitæsub Elisæo
« videntur exorti, et a Christo revocati. »
Saltan. Et Salianus anno 3139, num. 14, refert
Eliam, cum discederet a discipulis, eorum

dolorem levasse spe Christi venturi, bis
verbis : < Ille est filius David, filius Abra« ham, a quo nova fient omnia, a quo slu« dium voluntariae paupertatis, illibatas
« continentia?, etobedientiæspontesuscepli!
u mirabilia accepit incrementa. » Qui om­
nes Authores, dum utuntur vocibus revi­
viscentia, revocationis, renovationis, et aug­
menti, plane supponere videntur statum
religiosum ab Elia inchoatum, sive institu­
tum præfuisse quidem quoad substantiam
consideratum, minus tamen expolitum,
et perfectum, sed a Christo accepisse aug­
mentum, consummationem, et robur sta­
bile, aliaque plura privilegia, quibus ad
hanc usque diem inconcussus perseverat.

DISP. Ill, DUB. VII.

in Concord, cap. 2, ad illa verba, In spiritu, Jaasen.
Thom. relatus ». 80 , Chrysost. hom. I,in
Jforcum, Ilieron. epistol. 22, ad Eusloch. de I etc. inquit : <i Similem cum Elia habuit
« spiritum, eo quod similis fuit vitæ ejus
custodia cirginil. Isidorus lib. dc divinis
« ratio. » Henricus Helmesius serm. 3, seu Henn
officiis, cap. de Monachis, Cassianus colHelm.
Domin.
3
Adventus,
ait
:
<r
Joannes
ergo
lut. 18, cap. 6, Niceph. lib. 8 hist. cap. 39,
α non est Elias, in persona, quia non idem
‘k’ei alii, quos prolixum esset referre. Satis
« homo.In spiritu Elias fuit, propter similisit audire D. Bernard, serm. dc privilegiis
« tudinem operationis, paritatem officii, et
Baptistae, ubi ait : « Joannes ætatis super­
« conform i ia tem conversationis. » Aubergressus infantiam, et nobilioris generis
tus Miræus loco relato numero 89, inquit ; Mir».
«generositatem oblitus, soli vacabat divi« Omnia quippe capita Hæc in coenobiis
’ «nitati, factus forma vitæ, monachorum
« laudatissima, sic in eo Propheta (Elia vi«propositum, anachoretarum principium,
« delicel) splenduerunt, ut Joanni Baptistæ
« totius religionis assertio. » Quæ nisi vero
« laudi Christus verterit imaginem Eliæ ad
monacho nequeunt accommodari.
<( vivum ex pressisse,quasi animi suspensio,
Major autem prohatur ex Scriptura Auc. 2,
α eremus, asperitas, castimonia, inopia,
V nam Gabriel Angelus Joannem annuntians,
dixit Zachariæ : Ipse præcedet ante illum in
α cæteræque instituti monastici notæ, qui­
tpiritu, et virtute Eliæ. Quibus verbis signi α bus Joannes claruit, totidem Eliæ doti­
§ V.
çôra a
« bus harmonice consentirent. » Cornelius
.ie.ficasse, eundum fore in utroque vitæ mo­
_
.. Lap.
Urgenlior alia præcedentis argumenti
vers.
5,
ait
:
a Lapide super Malach. 4,
dum, docent satis communiter Patres. D.
confirmatio.
« Constat simillimos in officio, zelo, prædiHieron. in eaten. D. Th. Matth. 11, ait:
« catione, sanctitate et fuisse, et fore Eliam
«Elias ergo Joannes dicitur, quod juxta
91. Fulciri magis valet præmissum fon-^M j «aliud testimonium Evangelii venerit in
« et Joannem, quocirca unus sortitur nodamentnm sequenti discursu : nam Elias,
I «spiritu, et virtute Eliæ. et eandem Spiri- j « men alterius.» Quæsimilitudo tanta fuit,
et Joannes Baptista eundem vitæ modum
ut propterea Judæi, qui ex Scriptura, et
I < tus sancti vel gratiam habuerit, vel menprofessi sunt : sed B. Joannes fuit vere, et
[ <suram; sed et vitæ austeritas, rigorque | communi fama habitum, vitamque Eliæ
proprie monachus quoad substantiam statas
I «mentis Eliæ. et Joannes pares sunt.» I bene noverant, Joannem interrogaverint,
religiosi : ergo et Elias. Consequentia patet:
nr-ldem D. Thorn, in cap. 1, Joan. lect. 12, I Elias es tu? Quippe non facile sibi vide­
minor vero communiter conceditur. Unde
inquit : « Sed quid est hoc, quod dicit Joan- 1 bantur illum ab Elia discernere.
Suarez torn. 2, in 3 pari. disp. 24, sect. 6,β»^ί
92. Explicatur amplius vis hujus diseur< nes : Non sum, scilicet Elias ; cum Chrisprobat B. Joannem fuisse virginem, nonf°l™
sus; nam inde Doctores moderni colligunt,
<tus dixerit Matth. 11. Ipse est Elias?
utcumque, sed ex voto ; quia v Patres, in- sis,
B. Joannem Baptistam fuisse vere, et pro­
i Hanc autem quæstionem solvit Angelus
a quit, dicunt Joannem monasticam vitam £a!H
prie monachum, quia ex Evangelic constat
<
Lucæ
1:
Ipse
præcedet
ante
eum
in
spiritu,
« egisse ac monachorum principem fuisvitam solitariam duxisse, et Patres ipsum
i et virtute Eliæ, in suis scilicet operibus;
« se. d Qui discursus vel nullius efficacia
absolute appellant monachum, et monacho­
< quia scilicet similitudinem Eliæ in suis
est, vel evincit Joannem emisisse tria subs­
rum principem ; sed etiam constat ex
« operibus ostendebat. » Et post pauca ite­
tantialia vota, sine quibus essentia status
Scriptura, quod Elias duxerit vitam solita­
rum addit, fu isse sim iles quantum ad vivendi
religiosi non consistit ; ut enim quis figura
riam, et Patres illum absolute vocant mo­
--modum. D. Bonavent. Luc. 1, cap. 1, ait :
tenus sit monachus, sicut non requiruntur
nachum, et monachorum principem, sicut
Propter nimiam con formitatem Joannes di­
vota obedientiæ, et paupertatis, ita nec cas­
Joannem : ergo Elias fuit vere, et proprie
scitur Elias. D. PetrusChrysologusserm. 88,
titatis votum ; atque ideo ex Patrum asser­
monachus. Consequentia patet : et minor Un(jC
5 de Joanne Baptista, inquit : « Joannes ergo
tione vel colliguntur tria vota, quod inten­
est certa, quia nec Scriptura, nec Patrescolliga«Eliæ venit in spiritu, et in ejus virtute
dimus; vel neutrum. Firmius, et ardentius
asserunt expresse , et sub formalibus ter- tinam
i graditur, qui totum victu, vestitu, honore,
loquitur Baronius, dum anno Christi 31,
minis, B. Joannem emisisse tria substantia- i Vl b IV
< castitate, abstinentia, et omnibus Eliam
contraMagdeburgenses insurgit, his verbis:
lia vota monachismi, sive status religiosi: tigio« virtutibus repræsentat. » Divus Caesarius
α Eo, inquit, devenerunt stultitiæ, vel po­ Bin
ergo quod B. Joannes fuerit vere, et pro­
dialogo 3, ait : « Eliam merito appellat
« tius meræ iniquitatis, ut malint corrumprie monachus, non in expressa, et for­
propter gratiæ æqualitatam, et admini« pere verbum Dei, et Joannem vitæ otiosa»,
mali Scripturæ , aut Patrum assertione
·«· « nistrationis similitudinem. » Dionysius
χϊ
a et delitiosæ infamare, quam monasticam
fundatur, sed in eo , quod Scriptura dicat
Carthusianus Matth. 17, explicans illa
α ab eodem Joanne dimanantem vitam in
eum elegisse vitam solitariam, et Patres
verba, Elias jam venit, inquit : « Elias jam
α Ecclesia altissimis defixam radicibus
illum absolute vocent monachum. Quod
« venit non personaliter, sed æquixalenter,
« evangelica attestatione, ut subripi, aut
fundamentum optimum est : tum quia
« videlicet alius in spiritu et virtute ejus. »
α evelli unquam possit, adstipulari, vel
verba Patrum exponentium nobis sensum
Quos Patres imitantur Robertus Arbori« profiteri velle. » Et merito ita loquitur
cencis de crlibalu tom. 2, pag. nobis 32, ■ legitimumScripturæ intelligenda sunt pro­
Cardinalis, quia Joannem fuisse vere mo­
ubi ait : « Joannes Baptista fuit Eliæ viprie, ut jam supra observavimus num. 87;
nachum frequenter tradunt Patres, D.
•um quoddam simulachrum » Jansemus
unde cum Joannem vocant absolute mona·
Thom.

516

DE STATV RELIGIOSO.

chum, in sensu proprio intelligendi sunt ;
nemo autem est proprie monachus absque
votis substantialibus, ut constat ex dictis
disputat. l.dub. 1. Tum etiam, quia cum
aliquid factum refertur, intelligendum est
accidisse, sicut per se loquendo, et conna­
turaliter fieri postulat, nisi oppositum
certo constet : uniformis autem vitæ tenor
in castitate, et aliis, quæ R. Joannes obser­
vavit. per se loquendo, el connaturaliter
non accidit absque voto ; istud quippe est,
quod firmat,et quasi immobilitat hominem
ad observandum uniformem vitæ modum,
d. W- et tenorem. Unde D. Thom. 2, -l.qu.vst. 88,
artic.-I, inquit : « Promissio qua Deo ali—
« quid vovemus, non cedit in ejus utilita« tem, qui a nobis certificari non indiget ;
·» sed ad utilitatem nostram, in quantum
« vovendo voluntatem nostram immobili« ter firmamus ad id. quod expedit facere.»
Et qwest. 186, ari. 6 ad 2 ait : < Non al i ter
s homo potest totam vitam suam Deo exhi« here, nisi per voti obligationem. » Et
similia tradit opuscul. 18. cap. 12.
Eadem
Minor denique ostenditur; nam quod
in EiLi" Elias vitam solitariam duxerit, et eremum
incoluerit, aperte constat ex Scriptura 3,
Reg. a cap. 16, et lib. 4, usque ad cap. 3
Quod vero Patres Eliam absolute appellent
non solum monachum,sed et monachorum
principem, liquet ex perspicuis eorum tes­
timoniis, quæ expendimus a numero 88.
Denique quod iidem Patres eodem medo
Eliam vocent monachum ac Joannem,satis
constat ex eisdem testimoniis. Tum ex
aliis, in quibus fit expressa conjunctio
Eliæ. et Joannis in profitendo vitam mojMti. nasticam, et similitudo, aut potius paritas
^^inter utroque significatur. Unde D. Hiedemmo-ronym. in vita Pauli introducit D. AntoD. Hicr.nium dicentem : * Vidi Eliam, vidi Joand.Naz. g nem ,n deserto.» D.Nazianzen. orat. 20,
in laudem Basilii, ait : « Cum Elia, el Jo« anne summis Philosophis (hoc est mona­
chis), solitudinem amplectitur. » Et orat.
19, ait : « Carmelum Eliæ considerabam,
« et Joannis solitudinem. » Et orat. 29, in
sancta lumina, Baptistam ita alloquitur :
« Tu, inquam, solitudinis alumne, ac nui­
te lius cibi homo : tu nove Elia. » D. GregoD- G· rius Nyssen, lib. de vera, ct incorrupta virginit. cap. G, ait : « Ambo (Elias videlicet,
α et Joannes) ab adolescentia sese statim
« ab humanæ vitæ societate removerunt. »
D Amb. D. Ambrosius lib. epistol. 10, epist. 82, ad
Vercellens. Ecclesiam. pag. nobis 1146, agit

de vita monastica, et inquit : « Hinc illi
i
< processerunt viri, Helias, lleliseus.Joan1
« nes Elizabeth, qui pelliceis tunicis, et cai
a prinis exuviis induti, inopes, atque egen’
>1 tes, angustiis, et doloribus alllicti, in
« solitudinibus errabant, inter alta, et con« densa montium, etc. quorum conversa« tione dignus orbis terrarum non erat. »
D. Ephrem in consil. de vita spirit, cap. 90,D E?isic monachum instituit : α Noli splendido
« vestium ornatu gloriari,memor quomodo
α ovinis pellibus indutus fuerit Elias,quali
« item Joannes Baptista vestimento usus
j
n sit. » Sidon. Apollinaris carm. 16, agens Sifc*. 1
de vita solitaria, inquit : « Qua nunc Elias, Af*°· |
« nunc te jubet ire Joannes. » Antiochus
Monachus homil. 39, de inopia, ait : « Mona« chus altivola est aquila, qui se exuit pos« sessione facultatum,Eliæ comperitur esse
• imitator, et Joannis. » Theophylact. Luc.Thî;H
1. ait : ! In spiritu, et virtute Eliæ venit
« Joannes, eo quod eremita fuit etiam ipse,
« et frugalis vitæ. sicut ille. » Dionysius
Carihus. ibidem ait : « Uterque propheta, d.cm.
« et eremita, ac fervens zelator justitiæ
( fuit. » Et eodem modo loquuntur alii Pa1
tres,quod prolixum esset recensere. Et ideo
sufficiat fidem dare Bellarmino lib. de J/o-Behirn'
nachis, cap. 39, ubi ait : « Veteres Patres
« Eliam, et Joannem eremitas, et principes
« eremitarum faciunt, ut Basilius in epist.
α ad Chilonem. Nazianzenus in apologia,
« postquam e fuga redi isset, Chrysostom.
« homil. 69, in Matth. Hieronym. partimin
« epist.ad Paulin, de instit. monachi, par­
ti tim in epist. ad Eustorhium de virginit.
α Cassianus collât. 18, cap. G, Sozonemus
•t lib. I, hist. cap. 2, Theophyl. :n cap. 1,
« Lucæ, Isidoros lib. 2, cap. 15, de officiis
'< divinis, n Et Alardus Gazæus Benedicti-Ahrta
nus ad collation. 18, Cassiani, cap. 6. inquit; Gl1·
« Eliam, Elisæum, et Joannem Baptistam
« eremitas,et principes eremitarum nuncu« pant sancti Patres. » Similiaque scribit
)
Jacobus Middendorpius Academiæ Colo- nidi
niensis Procancellarius in historia monastica, cap. 1, et 13.
’
93. Adde primo, quod graves Authores Alii
non solum asserunt Eliam, et Joannem
fuisse monachos, ac similis conversatio­
nis, sive instituti; sed insuper affirmant
Joannem imitatum fuisse Eliam, ejusque. J«i
professioni adhæsisse. Quod inter alios‘fj^
luculenter tradit Abulensis 4 Reg. cap. |,AtaS*
quxst. 15, ubi inquirit . « Qualis erat ha­
ir bitus Eliæ, et Joannis Bapfistæ, et quare
Joannes

DISP. Ill, DUB. VII.
<Joannes voluit imitari Eliam in ba; bitu? » Et respondet : “ Joannes Bap. tisla sequutusest per omnia vitam Eliæ,
, ita ulaJudæis putaretur esso Elias, et
<milteient ei ad dicendum, ei erat Elias,
«ut palet Joannis 1. Ipse tamen habuit hacbitum omnino conformem isti habitui
«Eliæ, ut patet Mattii. 3, cum dicitur,
i quod Joannes habebat vestimentum de
< pilis camelorum, et zonam pelliceam
i circa lumbos suos. Vestis autem facta de
i pilis camelorum erat nimis hispida, et
«pili prominebant exterius, ita ut non
i videretur vestis facta per artificium, sed
«pellis animalis versis exterius pilis. Ideo
i dicebatur Elias talem vestem habens pit- dosus. » Et quxst. 16, immediate sequenti
addit : « Elias fuit exemplar virtutis, et
i desiderii futuri sæculi inter antiquos;
< nam de eo dicitur Ecclesiastici 48, quod
«sarrexit Elias Propheta quasi ignis, et
«verbum ipsius quasi facula ardebat; ideo
«ipse voluit esse distinctus a caeleris, tam
«in vestibus, quam in communicatione.
«Investibus quidem, quia habuit de pilis
«camelorum, quæ cæteris duriores erant,
< et contemptibiliores. In communicatione
< autem, quia ipse sequestratus erat a cæ< teris hominibus habitans in monte Car<melo. Hoc etiam religiositati convenie< bat, scilicet fugere sæculi communica< tionem. Istam omnino vitam tanquam
t «perfectissimam tenuit B. Joannes Bap­
tista; nam ipse egressus urbes habitabat
«in deserto, eratque vestis ejus de pilis
-· camelorum, et zona pellicea circa lumbos
1 ejus ; cibus autem suus erat mei sylves« tre, et locustæ, Matth. 3. Et ob hoc puta• tus est Elias, quia in nullo differebat ab
< eo. Iste autem modus habitus, et vitæ
« conveniebat magnæ religioni. Unde B.
« Joannes, quo non surrexit major inter
■: natos mulierum, tenuit istam vitam tan« quam convenientem maximæ perfec« tioni. » Et super Maith, cap. 3, q. 29,
inquirit : « Quare Joannes determinate
L i utebatur tali habitu ? » Respondet primo,
quod propter magnam auctoritatem vitæ,
quam tenere volebat. « Secundo, inquit,
«propter imitationem antiquorum; nam
•Joannes fuit eremicola, cum tota vita
'< manserit in deserto, abstractus ab homi« num communicatione usque ad tempus,
σ quo manifestatus est israelitis. Inter an« tiquos tamen sanctus Elias legitur fuisse j
« major eremicola; nam ipse manebat in

« monte Carmelo, ut patet 3 Reg. 18 et 19,
a et 4 Reg. 1. Cum ergo illius vitam Joan­
</ nes tenere vellet, voluit quoque in ha­
<4 bitu imitari. Elias autem tenuit istum
a habitum, scilicet pilos camelorum, et zo­
a nam pelliceam circa lumbos, et per istum
σ habitum cognoscebatur distinctus ab aliis
« hominibus tempore suo, sicut patet 4 Re­
ti gum 1, et post pauca subdit : Propter hoc
u autem eremitæ, qui dicunt propositum
« suum, et vitam incepisse in Elia, el pos­
it tea apertius in Joanne Baptista, ut ait
« Hieronym. in libello de vita Pauli primi
<t eremitæ, induebantur antiquitus, et etiam
α nunc multi habitu ita aspero. » Hæc om­
nia Abuleusis, in littera Scripturæ doctis­
simus, quibus liquido affirmat. Joannem in
habitu, professione, victu, asperitatibus,
aliisque vitæ conditionibus imitatum fuisse
Eliam, et utrumque duxisse eandem vitam
eremiticam, religiosam, valdeque perfec­
tam. Quod adeo connaturaliter, ut sic di­
camus, deducit ex sacris Litteris, ut su­
perfluum videatur alia adjicere. Addimus
tamen veterem, et eruditum alium Authorem (ob magnam in hac parte cum Abulensi concordiam) Joannem Guillemanum θαΗ.
Canonicum Regularem D. Augustini, qui
in suo Agiologio, die 29 Augusti, hac ha­
bet : « Quarto Kalendas Septembris, decol« latio S. Joannis Baptistæ, Domini nostri
α Jesu Christi in spiritu, et virtute Eliæ,
« Præcursoris. Hic vitam eremiticam ab
« Elia propheta institutam adhuc puer as« sumpsit, vestium hispiditate, victus par­
ci citate, conversationis similitudine, pari­
et que mentis rigore Eliam semper expri« mens, adeo ut Judaei eum esse Eliam
« persona opinarentur. Quapropter in Se­
ct baste, oppido Palæstinæ, asuis discipulis
« inter corpora Sanctorum Elisaei,et Abdiæ
α Prophetarum, tanquam eorum condisci« pulus, el ejusdem religionis observanlis« simus alumnus, humatus est. » Adjungi­
mus etiam Jacobura Boulduc in libro de
Ecclesia post legem, cap. 14, § Secundo dici­
mus, ubi ait : « Joannes quoque Baptista
« deserlicola, et ejusdem cum Elia spiritus,
a et instituti habebat vestimentum de pilis
à camelorum, etc. »
94. Adde secundo Essenos (religiosam Ai (era
eorum vitam in hac disputatione saepius contlruiatio.
expendimus, praesertim a num. 28, et num.
61 et 85), qui tempore B. Joannis Baptistæ
vivebant, fuisse ex instituto Eliæ, ut docent
graves Authores relati num. 28. Sed B.

J

->
I- ;

i

518

DISP. Ill, DUB. VII.

DE STATU RELIGIOSO.

Joannes vixit inter Essenos, eorumque vi­
tam, sive institutum amplexatus est. Ergo
cum B. Joannes fuerit vere religiosus, seu
monachus, sequitur idem dicendum esse
de prædictis Essenis, ac proinde de Elia, ac
Elisæo. eorum in praedicto instituto duciJoan. bus ac magistris. Consequentia, suppositis
ierEsse-praemissis, est moraliter certa; nam quo
pacto potest verificari, Joannem amplexa<ucees- tum fuisse Essenorum institutum, et vitam
cum ipsis religiosam duxisse, si ipse vere
religiosus fuit, illi autem non fuerunt vere
religiosi, sed mere laici, aut seculares?
Minor autem (quæ solum in præsenti pro­
bari debet) suadetur ex testimonio gra­
vium Authorum, quod in re historiali est
aptius, et urgentius probationis genus. Jazegler. cobus Zeglerus in descriptione Palxstinx in
monte Adumin fol. 38, inquit : « In hujus
. solitudinis parte sedit Eliahu Propheta,
et Eliazah construxit cellas Prophetis.
■■· Manavit institutio, et loci religio ad pos« teros, fuitque desertum hoc usque ad
4 Enghadi habitatam ab Essenis homini. bus incredibilis continentiae, sub quorum
a institutis educatus fuit Joannes Zachariæ,
« et habitus in Essenis unus prædictæ
Fcrd.
s sanctitatis. » Ferdinandus Vellosillo per­
Velios.
doctus Episcopus Lucensis in advert. 7heolog. ad Ambrosium, q. 13, inquit : « Josev phus lib. 18 Antiquit, ait ante Christi
« adventum fuisse in deserto Judææ colle« gium Essenorum, more nostrorum reli­
ct giosorum, et anachoretarum, qui sanc» tissiman ducebant vitam, ab uxoribus
« abstinentes ; quorum institutum sequutus
« est Joannes Baptista, a Eadem scribit
soio. doctissimus Soto, quæ dedimus num. 32.
Cartap Joannes Cartagena tom 3, lib. 17, horn. 2,
object. 10, ait : Joannes sine dubio vitam
« egit in desertis illis locis inter filios
α Prophetarum (erant hi Esseni) qui mo­
ti nasticam Eliæ disciplinam profitebanBontdac. « tur. Jacobus Boulduc lib. 1, de Eccles.
ante, legem, cap. 13 § De istis, inquit :
a Consulte credit Abulensis ab Essenis li­
<1 benter Christi receptam doctrinam, quos
t: ne verbo quidem Christus reprehendisse
a unquam legitur ; cum Pharisæos, etSad« ducæos creberrime, asperrime, justisa simeque arguit. Imo propter piissimum,
<r sanctissimum, et antiquissimum filiorum
« Dei ad Christum venturum naturalem Dei
« filium analogiam habens institutum, tan<■ diu, tamque fideliter, ac religiose serva« tum in eis, facile crediderim Joannem

*

519

a ejus praecursorem Essenorum duxisse
§ VI.
ulterius non esset dicenda opinio, sed er­
« vitam. »
ror. Secundum, quod non distinguit inter
llcferlur opinio contraria.
I 1'mentionem explicitam, et implicitam ·, at­
Ex quibus omnibus reintegratur vis su· Saa
perioris discursus ; nam quod B. Joannes tf»
que eodem modo impugnat statum religio­
U·.
95.
Contra
nostram
assertionem
sentiunt
vere, et proprie fuerit monachus, seu reli- ιί»
sum in Apostolis, quippe illorum vota, et
giosus, recte, ac merito colligitur ex condi- ** THieronymus Piati lib. 2 de statu religios.
professio sub his formalibus, et explicitis
ωρ. 19et 20, Suarez tom. 3 de Ilelig. lib. 3,
tione vitæ, quum duxit, et ex testimoniis
vocibus significata non reperiuntur in ali­
gL cap, I, Vasquez 1, 2, quxst. 96, art. 4, disp.
Patrum, qui ipsum fuisse monachum abso­
qua Scriptura Canonica. Tertium, quod
-1 «5, cap. 5, Ludovicus de Miranda inMalute pronuntiant : atqui Elias habuit ean­
destruit traditiones ecclesiasticas, et favet
,, .nual. Prxlat. regular, quxst. 3, art. 2,Sherdem vitæ conditionem, et eodem modo
Calvino, et sequacibus non admittentibus
appellatur monachus apud Patres, s cut
logus tom. 2 in Canlic. cap. 1, vers. 10, ves­
nisi verbum scriptum. Plura enim docet,
Joannes : imo iste dicitur sequutus institu­
tigat. 12, sect. unica, Arauxo tom. 2 in 1, 2, i et observat Ecclesia, quæ non reperiuntur
.... (]ml, 99, disp. 4, sect.3, Alphonsus Clavel
tum Eliæ. et discipulorum ejus, ut constat
expressa in sacra Scriptura, v. g. signo
ex dictis in hoc §. Ergo Elias fuit vere, et
in lib. anliquit. Ordinis I). Basilii, cap. 1,
crucis munire frontem , adorare sacras
proprie monachus secundum substantiam.
§2, et alii plures, qui affirmant in lege ve- I imagines, miscere aquam vino in calice, et
Accedit, quod devicta difficultate circa
lerinon fuisse statum vere, et quoad essen­
alia non pauca. Quæ omnia argumentum
monacliismum Joannis ante statum legis
tiam religiosum, sed solum secundum ali­
factum (si quid valeret), impugnat.
Evangelicæ. tam promulgate, quam primo
quam observantiarum similitudinem. Et
Respondetur ergo, statum vere religio­
prædicatæ.seu proposite per Christum Do­
licet pro hac opinione plura soleant forma­
sum veteris Testamenti describi, et assi­
minum, et similiter antequam Apostoli
ri argumenta, tamen, quæ difficiliora vi­
gnari implicite in eis Scripturæ locis, qui
vitam religiosam assumpserint, devincun­
dentur, soluta reliquimus in variis hujus
nobis referunt vitam Eliæ, Elisæi, et B.
tur etiam, et superantur præcipuæ difficul­
disputationis locis, quæ proinde attingere
Joannis Baptiste : ex quibus (adjunctis
tates illae, quas nonnulli in vero monadantaxat oportet. Primum desumitur ex
etiam, quæ de Essenorum instituto scribunt
chismo legis veteris repraesentant. Si enim
s- imperfectione veteris legis, cum qua perJosephus, Philo, et alii vetustissimi Au­
Joannes ante Apostolos,et ante statum legis
fectio religiosi status non posse cohærere
thores), non pauci Sancti Patres, et quamEvangelicæ promulgate, et praedicate fuit
- videtur. Ad quod patet ex dictis num. 15 et
plures Doctores assertionem nostram cum
vere, et substantialiter religiosus, cur non
73. Secundum ex eo, quod Christus primo
magna probabilitate depromunt, ut constat
etiam Elias, cur non Elisæus, Esseni, et
instituit statum religiosum in Apostolis,
ex dictis tota hac disputatione.
alii, quos Patres, et graves Doclores non
atque ideo prædictus status non præcessit
Addimus, quod in re historiali, et ad
dubitant monachos appellaro ? Quod fusius
tempore didam institutionem. Sed hoc di­
factum pertinente parum, aut nihil inte­
§ 1 expendimus.
luimus num. 74, cum sequenti. Tertium ex
rest, quod plures testes taceant, et negative
His consequens videbatur, ut ex plicare-ochia
eo, quod in veteri Testamento non fuerunt
se habeant, si alii positive affirment : unde
mus modum, quo tria substantialia vota^·
tria substantialia vota, paupertatis, castita­
vulgo dicitur argumentum negativum nihil
fiebant in veteri Testamento. Sed id stu- rie
tis, et obedientiæ. Sed oppositum ostendi­
probare, ut fusius infra ponderabimus
dium superfluit ad salvandam(quod est to- for.
mus dub. 2, 3, et 4, ubi omnibus motivis in I num. 149. Quocirca licet Scriptura nullam
lius difficultatis scopus), veritatem nostræ
contrarium occurrimus. Quartum ex eo,
mentionem explicitam, vel implicitam ve­
assertionis. Sive enim facta fuerint tacite,
quod in veteri Testamento non fuit juris­
teris monachatus in lege scripta faceret,
sive expresse ; et sive omnino explicite, et
dictio ecclesiastica , solemnitas votorum,
sed quasi negative se haberet, adhuc præjusigillatim ; sive tantum implicite, promit­
potestas approbandi religiones, certa regu­
dicium non inferretur nostræ sententiæ.
tendo vitam religiosam ; et denique sive
la, et alia quæ videntur ad essentiam status
quia superessent aliquorum gravium Pa­
ore, sive scripto, sive alio signo, sufficien­
trum, et Doctorum testimonia, qui (absque
religiosi pertinere. Cæterum ad hoc jam
tia fuerunt ad essentiam religiosi status
ulla cum assertis in sacra Scriptura con­
respondimus num. 78, et locis ibidem re­
constituendam ; nam prædictæ differenti®
tradictione), prædictum monachatum posi­
latis. Et hæc quidem sunt principalia funsunt accidentales, et intactum relinquunt
tive asserunt, ac defendunt. In quo non
damentii hujus opinionis, quibus convulsis,
parum nostra opinio super contrariam
conceptum promissionis Deo facte, in quo
nihil iere relinquitur, quo opprimamur.
evehitur ; istius enim patroni moderni
essentia voti consistit. Et si Adversarii
.‘■•ΛΛ Arguitur tamen primo : nam si status
sunt, qui rem suis oculis non viderunt, nec
** religiosus secundum essentiam talis fuisset
circa hoc moleste pulsent, quaerendam est
recenti notitia attigerunt; et aliunde nul­
in veteri Testamento, illius fieret mentio
ab illis, unde diserte astruant, quod Apos­
lum proferunt testem antiquum, qui vete­
in aliquo libro Canonico : sed in nulla
toli. Paulus Eremita. Antonius, et primirem illum monachatum in propriis termi­
Scripturæ parte fit talis mentio : ergo præ­
tivæ Ecclesiæ monachi fecerint vota ore
nis neget : nos vero producimus plures
dictus status non fuit in veteri Testamento.
expressa, explicite, etsingillatim accepta?
Respondetur hoc argumentum continere
Authores valdê doctos, et non parum anti­
Ad quod respondere non poterunt, nisi di­
quos, qui positive affirmant.
plura vitia. Primum, quod in re histo­
vinando. Quod ne faciamus, a re non ne­
riali probabili quærit expressum Scripturæ
96. Arguitur secundo, quiaB. Joannes Secun­
cessaria præscindimus.
dum
testimonium ; quod si nostræ sententiæ
Baptista fuit princeps, et initium veri mo­ arguassisteret, actum esset de contraria, et
nachatus : ergo ante Joannem non erat mcntunu

§6-

L.

.·

520

DE STATU RELIGIOSO.

DISP. Ill,

DUB. VII,

probatur primo; nam ad substantiam præproplerea nemo audebit negare, quod fue­
fuisse in veteri Testamento ; quod tamen
status hujusmodi in veteri Testamento,
dicli status requiritur votum obedientiæ :
rint vere religiosi. Idem igitur de Elia di­
falsum est, et temerarium.
n chry. Probatur antecedens ex D. Chrysostom.
Elias autem, qui maxime monachus eo
cendum erit. Etsi dicatur Antonium, et Be­
Confirmatur secundo, quia illi monachi
hum. 1, in Marcum, ubi ait : « Sicut Sacertempore· fuisse videtur, non fecit votum I nedictum habuisse saltem superiorem, vel
veteris legis non erant Christiani : ergo
« dolum principes sunt Apostoli, sic moobedientiæ; nec enim habuit superiorem,
Episcopum, vel Summum Pontificem, cui
nec veri monachi, quippe monachatus de­
« nachorum princeps Joannes Baptista
cui illam promitteret, cum ipse fuerit su­
signat specialem vivendi modum in reli­
potuerunt obedientiam promittere, idem
« est. » Et homil. de B. Joanne Baptista,
gione Christiana.
perior respectu Elisæi, et filiorum Prophe­
proportionabiliter dicemus de Elia, qui
inquit : i Considerate monachi dignitatem
Ad hoc argumentum respondetur, quod
ticum. Secundo nam ad prædictum statum
tempore legis scriptæ habuit superiorem
α vestram : Joannes princeps vestri estdogsicut Ecclesia potest considerari vel secunnecessarium est votum castitatis : ille vero,
Summum Sacerdotem, cui obedientiam
« matis, ipse monachus. » Probatur etiam
dum essentiam, et ita est una specifice io
qui eo tempore monachi censentur, nec
promittere potuit, praesertim cum ad sta­
n. Bern, ex D. Bernardo relato num. 91, qui B.
statibus legis scriptæ, et evangelicæ : vel
promittebant castitatem, nec observabant.
Joannem vocat Monachorum propositum,
tum religiosum secundum substantiam non
secundum modum, et gradum perfectionis,
Quod in primis constat in filiis Prophetaanachoretarum principium, totius religionis
requiratur potestas clavium, sed sufficiat
et ita prout existons in lege gratiæ longe
assertionem.
,jtj rum'discipulis Elisæi; nam 4 Leg. 4, dialia jurisdictio inferior, ut constat ex dictis
Diluitur.
Respondetur antecedens hujus argu­
excedit seipsam prout existentem in lege
( 1 citur : Mulier autem quxdam de uxoribus
num. IS, el locis ibidem relatis.
scripta. Sic etiam proportionabi liter mona­
menti. et ea, quibus firmatur, robur ad­
’ Prophetarum clamabat ad Elisxum dicens :
Sed his angustiis non opprimimur, nec
chatus in utroque statu est ejusdem perfec­
dere fundamento a nobis proposito § 1 et
t
5erriis tuus vir meus mortuus est, etc. Et
indigemus, quia a 1 substantiam status re­
tionis essentialis, sed differt penes perfec­
5, siquidem statum religiosum adstruit du­
' ipse Elisæus dixit Giezi praecipuo discipuligiosi sufficit inter alia exercitum votum
tionis modum ; et nunc est longe perfectior,
rante lege veteri, et ante exercitam, atque
■liL Io, 1 Reg. 5. Lepra Naaman odhxret libi,
obedientiæ in præparatione animi, sive
•1 dsemini luo. Const it praeterea in Rechabiquam in lege veteri, ut fusius declaravimus
solemnem praedicti status erectionem in
quod aliquis Deo promittat obedi re supe­
numero ΊΊ.
Apostolis. Admisso ergo antecedenti, nega­
■U lis, qui Jeremix cap. 35, dicunt : Obediviriori legitime praecipienti ; et per accidens
Γ&
Ad primam confirmationem negamus
mus consequentiam, quia sicut in unico
inus ergo voci Jonadab patris nostri in om­
est, quod tatis superior non detur. Quæ esi
fiiil
sequelam
;
nam
modo
non
agimus
de
pos-^
regno dantur successive plures principes,
nibus, qux prxcepil nobis, ita ut non bibere­
doctrina D. Thom. 2, 2, q. 188, art. 8. ubiD- Tfw
«t!rsibililate, sed de facto. Ut autem asseramus Bilifr
qui cæterispraeeminent ; ita etiam in veteri
mus vinum nos, et mulieres nostrx, (ilii, et
agit de religiosis anachoretis, et sibi hanc
monachatum verum in lege antiqua, habe­
monachatu plures fuerunt principes, primo
filix nostrx. Denique cons-at in Essenis,
difficultatem opponit, cui respondet : « Ad
mus plura fundamenta, quæ in hac dispu­
Elias, deinde Elisæus. et alii, ac denique
-,φ. quos uxores duxisse tradit Josephus lib. 2,
« tertium dicendum, quod actu obedireesi
tatione expendimus. Sed ad statuendum
in crepusculo legis antiquae, et orto jam
debello Judaico, cap. 7.
« necessarium his, qui indigent exerceri
Sole legis gratiæ Joannes Baptista, qui
pro eo tempore Apostolatum, nullum oc­
:-jt- Confirmatur primo, quia ad statum reli« secundum directionem aliorum ad per­
propterea appellatur principium anacho­
currit fundamentum , quinimo occurrit
giosum sicut requiritur aliqua traditio per­
o fectionem capiendam. Sed illi, qui jam
retarum. pertinentium videlicet ad statum
contrarium ; nam ad Apostolatum requi­
son® illum profitentis, sic etiam aliqua ac­
« perfecti sunt, spiritu Dei sufficienter
legis gratiæ, quem ipse attigit. Quam res­
runtur potestas clavium, et alia privilegia,
ceptatio ex parte superioris ; nullus autem
« aguntur, ut non indigeant actu aliis obeponsionem docent Patres, et Doctores relati
quæ excedunt imperfectionem legis veteris.
apparet in veteri Testamento, qui habuerit
« dire. Habent tamen obedientiam in præ­
Ad
a num. 88, qui Eliam, et Joannem vocant
Ad secundam respondetur, quod dupli- ,Wflîpotestatem acceptandi vota, et traditionem
u paratione animi. » Quod optime co n-somma
•a
· «
.* ·
f* 9 Λ Λ ΥΙ
monachos, et monachorum principes. Speciter potest aliquis esse Christianus. Uno
religiosorum : ergo eo tempore non fuit
gruit Eliæ, qui sanctissimas fuit, et valde obcdiênd. Bid. cialiter vero, et expressius D. Isidorus re­
modo re tantum, alio modo re, el nomine.
status religiosus vere talis.
solitarius, promptissimamque semper os­ lia.
latus num. 89, qui diversa tempora optime
Ad primum sufficit, quod quis habeat fidem
s» Confirmatur secundo ; nam cum vota
tendit voluntatem ad obediendum. Unde
distinguens, ait .· « Quantum pertinet ad
Christi. Et quia fideles antiqui, tam mona­
paupertatis, castitatis, et obedientiæ sint
tota ejus vita, singulæque ipsius actiones
« authoritatem veterum Scripturarum, hu­
chi, quam laici illam habuerunt, propterea
de re valde difficili, ac longe superante ve­
nihil aliud videntur, quam divini mandati
it jus propositi princeps Elias, et discipulas
fuerunt in re Christiani, ut ex Patribus
teris legis imperfectionem, non est credi­
exequutio ; nam 3 Ileg. 17, num. 3, illi 3 Reg.
17.
u ejus Elisæus fuerunt. Hujus deinde proostendimus num. 9. Ad secundum vero
bile, quod aliqui eo tempore illa nuncupa­
dicitur : IWe, et abscondere in torrente
« positi in Evangelio Joannes author extipræter præsentiam Christi concurrit etiam
verint absque speciali Dei revelatione ; sed
Càrith. Num. 9 : Vade in Sarephta Sido­
« tit. Jam deinde progeniti sunt conversa­
promulgatio legis evangelicæ, et peculiaris
de tali revelatione non constat : ergo nemo
niorum. Cap. 18, num, 1: Vade, ostende te
it tionishuj us nobilissimi principes, Paulus,
prædictæ vocis institutio, et usus. Sed id
illo tempore emisit prædicta vota.
Achab. Num 34 : Ego servus tuus juxta
« Antonius, etc. » Recte quippe vidit nul­
minime desideratur ad substantiam status
Respondetur argumento negando anteprxceplum tuum feci omnia verba hxc. Cap.
■'Φ- cedens, cujus oppositum constat ex dictis
lam esse repugnantiam ineo, quod respectu
religiosi; constat enim Apostolos prædic­
19, num. 5: turge, comede. Num. 15 : Vade,
ejusdem substantialiter instituti dentur in
tum statum habuisse ante mortem Christi
dub. 2, cum tribus sequentibus, ubi ostendi­
et revertere per terram tuam in desertum.
divisis temporibus diversi principes, sive
Domini, et tamen tunc non appellabantur
mus, quod in lege veteri fuerunt omnia
Ibidem : Elisxum unges prophetam pro te.
nobiliores magistri.
substantialiter requisita ad constituendam
Christiani ; hujus enim vocabuli ususcœpit
Cap. 21, num. 18 : Descende in occursum
Tertiam
97. Arguitur tertio, quia ex nostra senpost Christi mortem, ut constat Actor. 11,
essentiam status religiosi. Et ad primam
Achab. 1, Reg. cap. 1, num. 3 -.Surge, et
meutum. tentia sequitur, monachatum veteris legis,
antecedentis probationem dicendum est,
descende in occursum nuntiorum regis Sanempe Antiochia» anno Christi 43, ut ob­
et monachatum legis gratiæ esse ejusdem
quod æqualiter impugnat statum religiosum
marix. Num. 15 : Descende cum eo. Cap. 2,
servat Baronius eodem anno num. 11.
rationis essentialis. Consequens est falsum,
in primis fundatoribus sacrarum Religio­
num. 2 : Dominus misit me usque Bethel.
98. Arguitur quarto ; nam illi, qui viden-Qturja
cum mullum deroget dignitati status reli­
num, v. g. Antonio, Benedicto, el aliis, de
Num. 4 : Dominns misil me usque Jericho.
tur fuisse præcipue monachi veteris Testagiosi in lege evangelica : ergo in lege veteri
quibus certo constat fuisse vere monachos.
Ibidem : Dominus misit me usque Jordanem.
menti, non habuerint plura, quæ ab subs­
non fuit verus monachatus.
Cum enim ipsi fuerint primi superiores,
Et denique tam notorium eo tempore erat,
tantiam status religiosi desiderantur :ergo
Confir­
Confirmatur primo, quia alias pari licen­
non videntur habuisse superiorem alium,
Eliam in omnibus agi spiritu Dei, ut Ab­
absque fundamento asserimus, quod in lege
matio
prima. tia posset quis dicere, verum Apostolatum
cui obedientiam promiserint. Et tamen
di as 3 Beg. 18, nuin. 12, dixerit ad illum :
veteri fuerit verus monachatus. Antecedens
Salmant. Curs, theolog. tom. XII.
34
probatur

;i4T·
fee

·■ F·.’
7.

i? 1

DE STATU RELIGIOSO.

»>.

α ligiosi tamen dicebantur omnes, quia
Cumque recessero a te. Spiritus Domini as­
α singulariter
portabit te in locum, quem ego ignoro. Et
præ aliis suis concivibus.
post illius raptum filii prophetarum dixe­
« vel toto medio, vel aliquo æquivalenti
u divino cultui se dederunt. » Et juxta
runt ad Elisæum, 4 Reg. 2, num. 16 :
hæc patet ad omnia, quibus illa probatio
Ecce cum servit tuis sunt quinquaginta viri
fortes, qui possunt ire, et quxrere dominum
fulciebatur; nam quod aliqui ex illis, qui
dicebantur lilii Prophetarum, et ex Essetuum, ne forte tulerit eum spiritus Domini,
nis observaverint castitatem ex voto, satis
ct projecerit eum in unum montium, aut in
liquet ex dictis /oco citato. Quod vero ali­
unam vallium. Tandem reservatur jussa
qui eorum illam non observaverint, mi­
Domini adimpleturus in re difficillima,
nime evincit priores illos non fuisse vere
pugnando cum Antichristo, et Christi Do­
religiosos, sed solum probat sub eorum
mini fidem propugnando, juxta illud Magenerali vocabulo comprehendi hos poste­
X»laeh.lach. 4 : Ecce ego mittam vobis Eliam pro­
riores, qui vere religiosi non fuerunt, sed
phetam antequam veniat dies Domini ma­
tantum secundum aliquam reductionem,
gnus, et horribilis. Et convertet cor patrum
aut communicationem, ut singulis occur­
ad filios, et cor filiorum ad patres eorum. In
rendo constabit.
quibus elucet summa magni Eliæ prompti­
Ad id quod dicitur de filiis Prophetarum
tude in obediendo, ut merito possint adap­
respondemus quod licet eo loco non dica­
tari ipsi verba D. Thom. supra relata : Illi
tur. Mulier de uxoribus /iliorum Propheta­
qui jam perfecti sunt, spiritu Dei sufficien­
rum, sed de uxoribus Prophetarum; unie
ter aguntur, ut non indigeant actu aliis obeposset dici aliam esse rationem de Prophe­
dire. Habent tamen obedientiarn in prxparatis, aliam de his, qui specialiter vocantur
tione animi.
Prophetarum filii, quos D. Hieron. et alii
99. Ad secundam antecedentis probatio­
virgines appellant : nihilominus admitti­
nem respondetur, satis constare ex dictis
mus, quod aliqui ex filiis prophetarum
dub. 2. per totum, quod nonnulli in veteri
uxores duxerint, et non fuerint vere reli­
Testamento fecerint votum castitatis, quos
giosi ; sed praeter hos erant alii, qui castita­
(adjunctis aliis ad substantiam status reli­
tem vovebant, aliaque observabant, quæ
giosi necessariis), dicimus fuisse vere reli­
Difle- giosos. Alii vero, de quibus constat non
statum religiosum constituunt. Quam dif-xoat
rentia
ferentiam inter prophetarum filios tradit
inter re- observasse castitatem, non erant proprie
Abulensis 4 Ileg. 6, quæstione 1, ubi ait
hveieri> reI,giosi î sed solum per reductionem, et
Erant filii prophetarum conjuncti, con- d».
legis, secundum aliquam communicationem cum
c ventualiter viventes per diversa collegia;
illis, qui tria substantialia vota observa­
bant : sicut modo sub unius religionis vo­
et cum istis erant aliqui filii Propheta- «5?
cabulo, et instituto comprehenduntur reli­
rum non religiosi, qui erudiebantur abAi,“·.,
α eis in doctrina legis, et in rectitudine
giosi proprie tales, et religiosi improprie
dicti, ut patet in religionibus militaribus;
α morum. » Ex his satis constat ad id,
nam in Ordine v. g. D. .Jacobi qui Fratres,
quod dicitur de Giezi, qui forte solum pos­
vulgo Freiles, appellantur, sunt vere, et
teriori modo erat inter filios prophetarum,
proprie religiosi, quia vovent tria substan­
et sub disciplina Elisæi. Sed probabilius
tialia religionis consilia : equites vero non
respondetur, fuisse eo tempore vere reli­
sunt proprie religiosi, licet tales appellen­
giosum per vota simplicia, et tunc non ha­
tur; quia uxores ducunt, ut explicuimus
buisse uxorem.-Quia tamen peccaverat con­
disput. Ι.ηιιπι. 13. Et sic proportionabilitra votum paupertatis, merito expulsus est
ter accidit in religiosis veteris Testamenti,
ab Elisaeo, qui praevidit illum ducturum
ut recte vidit Venerabilis Doctor Thomas
fore uxorem (sicut modo aliqui a sacra So­
Walden. Valdensis lib. 3 Doctrinal. Fidei, art. 1,
cietate post vota simplicia ejecti contrahunt
cap. 1, ubi præmitîit dari de facto tria
matrimonia.) et illum poena lepr.e punivit
prædicta vota, et deinde subdit : « Quæ
non solum in seipso, sed in persona filio­
o quamvis jam sint essentialiter requisita
rum, quos habiturus erat, ut supra num.
ir in omni religione perfecta, non sic ta­
45, agentes de paupertatis voto expli­
α men antiquitus, dum religio infans erat;
cuimus.
α sed alii quædam, alii unum, alii uni100. Eodem modo solvitur, quod dicitur Idea
dice·
« versa (et hos asserimus fuisse vere relîde Rechabitis; nam distinguere oportet in­ tad?
α giosos) servabant magnis de causis : reter eos, qui ducebant uxores, qui non erant
vere

i

I Ί

DISP- Ill, DIB. VU.
*

rere religiosi, licet obedientiarn voverent,
el de his fit mentio in loco citato Hieremiæ ; et inter alios, qui tria consilia vove­
bant, el hi erant vere religiosi quoad essen­
tiam. Porro aliquos Rechabitas duxisse
vitam crelibem, docet post alios Gregorius
». t de Valentia in huc 2, 2, disp. 10, quæstione
quarta, punct, 1, ubi ait : Inter omnes sine
controversia constat eos (Rechabitas videli­
cet.) peculiari vitæ ratione prxter omnem obsrrvalionem legis divino callui seipsos addi xisse; vinum enim non bibebant, a conjugio
abstinebant, exactainque obedientiarn suis
majoribus præstabant. El sapie itissimus
Doctor Alphonsus de Villegas Ecclesiæ Tolelanæ Canonicus, et Toletani Archiepiscop itus Gubernator in semi. Beatifical. Μ. N.
■>. Theresix, Malriti excuso ann.o 1615, ait :
Considero etiam, quod D. Hieronymi. (qui
< cum Joanne Hierosolymitano eodem sæÏ culo, et in eadem Palæstina vixit)in epis­
'C tola 3 ad Paulinum expresse dicit, quod
•t Rechabitæ erant ex illis, quos Scriptura
tt filios Prophetarum appellat. Nostri, in­
7 quit, duces filii prophetaram, qui habita­
bant in agris, et solitudinibus : de his
a sunt illi filii Rechab. Et utrosque vocat
« monachos idem Divus Hieronymus, quod
< non faceret, si ipsi non observassent cas­
•i titatem ; nam hic est antiquus loquendi
modus, quem Sancti Patres observant, ut
7 patet in Divo Dionysio de Ecclesias). Hie­
9 rarch. cap. 6. Et Divus Gregorius Nazianzenus in definit, exam, castitatem cum
a monachatu conjunxit; atque scholiastes
x ejus Nicetas ibidem num. 18, ail, quod
monachi, et Rechabitæ sunt termini æquipollentes. Unde puto, quod Rechabitæ,et
filii Prophetarum omnes erant ejusdem
instituti, n Hæcsapientissimus Doctor, qui
nobis aliam viam demonstravit, ut possi­
mus interpretari illa verba, quæ objiciun­
tur : « Nos, et mulieres nostræ, filiis, et
* filiæ nostræ. » Nam post relata verba in­
quit : <t Et juxta hoc verba illa Hieremiæ,
« Mulieres nostræ, significant illas, quæ se» quuntur nostrum institutum. Sicut in D.
« Luca, Mulieres quædam ex nostris, idem
» est, ac mulieres, quæ nobiscum Christum
« sequebantur. Alia verba. Filii, et filiæ
nostræ, non significant filios secundum
< carnem, sed secundum doctrinam, et spit ritum, etc. » Cui expositioni satis aperte
ttod. favent Theodorei, in cap. llierem. ubi ait :
« Sciendum, omnem illum vocari filium
« Jonadab, filii Rechab, qui leges illas obj
■

523

v servabat. » Et Serarius in Minent. cap. 22,ScrantH.
ubi ait : α In Rechabilis, et Essenis verum
« illud S. Hieronymi in epist. ad laetam de
* instil, filiæ : Fiunt, non nascuntur Chris« tiani. » Sed nihilominns priorem res­
ponsionem probabiliorem censemus.
Denique id, quod ex Josepho refertur de
Essenis, facilius, et evidentius dispellitur;ηαϊ«aci­
nam ipse distinguit duo genera Essenorum,
asseritque expresse, quod aliqui ccelibatum bauL
observabant. Nuptias, inquit, fastidiunt.
Non quia conjugia, vel humani generis suc­
cessionem censeant perimendam, sed quia ca­
vendam putent intemperantiam firminarum.
Et horum institutum, obedientiarn, pau­
pertatem, observantias, et mores late des­
cribit ; quæ omnia in variis hujus dis­
putationis locis expendimus, et cohærentibus aliorum Aulhorum, tam vete­
rum, quam recentium testimoniis con­
firmavimus, ut inde concluderemus, prædictos Essenos.fuisse vere religiosos, quod
tandem num. 85, urgenti testimonio Phi­
lonis ostendimus. Deinde post prædictos
Essenos meminit Josephus aliorum, his Jcsepiu
verbis : Est autem Essenorum alterum col­
legium, cibos quidem, et mores, et leges cum
prioribus similes habens ; distat vero opinione
conjugii. Sed ipse observat,quod magna tem­
perantia in uxoribus utebantur, ut osten­
datur, inquit, quod non propter voluptates,
sed liberorum causa nuptias contrahanl. Quæ
omnia etiam refert Abulensis in cap. 3, Aba).
Matth. quxst ione 63. Idemque notant Sera­
rius lib. -3 Trihxres. cap. 9, Boulduc lib.
de Ecclesia ante legem, cap. 12, et alii. Ex
quibus magis firmatur priorum Essenorum
continentia, siquidem in ea præsertim ob­
servantia ab aliis Essenis distinguebantur.
Unde ii posteriores comparabantur ad alio­
rum religionem, sicut Equites militarium
ordinum, et sicut aliquarum religionum
Tertiarii, ut supra nuih. 99 observavimus.
101. Ad primam confirmationem num. Diluitur
98 propositam respondetur negando minorem, quia ut alia exempla ommiltamus, n»uoElias qui Dei jussu Elisæum vocavit ad
disciplinam propheticam, habuit potesta­
tem acceptandi ejus vota, el traditionem,
iliaque acceptavit, ut constat ex dictis num.
66. Etsimilem potestatem habuit Elisæus.
et reliqui successores. Præsertim cum ad
hæc, et alia munia, quæ ad constituendam
essentiam status religiosi desiderantur,
non sit necessaria potestas clavium, nec
jurisdictio propries piritualis ; sed sufficiat

524

DE STATE RELIGIOSO.

alia p<testas inferior, cujus laid (hoc est,
non sacerdotes), sunt capaces, ut diximus
num. 78, ct locis ibidem relatis. Unde ex
natura rei, si Ecclesia modo non contradi­
ceret. posset unus eremita alteri eremite
laico obedientiam promittere, et eo me­
diante se Deo tradere ad ejus cultum ; et
alter posset illius vota, et traditionem Dei
nomine acceptare : quod sufficeret ad sta­
tum religiosum secundum essentiam consi­
deratum, et a solemnitate præeisum, ut
constat ex dictis locis supra citatis.
SatisSt Ad secundam confirmationem respondemus. quod licet tria substantialia vota sint
de re satis difficili, tamen Sancti aliqui ve­
teris Testamenti prædictam difficultatem
superare potuerunt, et de facto superarunt
per gratiam, quæ illis dabatur mediante
fidein Christum Redemptorem; sicut eadem
gratia vicerunt alias non leviores difficul­
tates , cujusmodi est sustinere marty­
rium, ut supra explicuimus a n. 68. Unde
Achabo, et Jezabele crudelissime perse­
quentibus fideles, ut Baal colerent, dixit
Deus ad Eliam 3 Reg. 19 : Dereliqui mihi
in Israel septem millia virorum, quorum
genua non sunt curvatu ante Baal. Qui vi­
delicet parati erant mori potius, quam
illud scelus admittere. Ad quod non vide­
to r necessaria specialis revelatio, sed suffi­
cit communis, et vera fides ; et consequen­
ter ad emittendum vota, et amplexandum
religiosum institutum, ut proporlionabiliter de Leto contingit. Et si adversarii
instent, urgeant, et dicant prædictam reve­
lationem fuisse necessariam, minime ta­
men positive probabunt, quod talis revela­
tio non fuerit, cum eorum discursus pure
negative procedat : quod est inefficax, et
despicabile in re historiali arguendi genus,
ut num. 95 jam diximus. Nos vero, si ad­
mittamus talem revelationem necessariam
fuisse, dicemus ejus existenliam constare
ex ipso effectu, statu videlicet vere, etquoad
substantiam religioso; quippe illum fuisse
in veteri Testamento, positive affirmant
plures, et graves testes, quorum dicta ex­
pendimus in hoc dubio, et alia dabimus
in sequentibus.
Argo102. Arguiturullimo.uuiasicutadstruimeniatn
\
quintum, mus fui-se in veteri lege statum vere reli­
giosum a tempore Eliæ ; ita possemus illum
adstruere a temporibus Samuel^, et He­
noch : consequens est omnino falsum, cum
non adcil fundamentum ad asserendum
religiosum statum in temporibus tam anti­

DISP. Ill, DUB. VIII.

525

quis : ergo falsum est, quod talis status
aliqui in hoc impingentes ox ipsis bullae I
103. Pro cujus resolutione observare ul- Probafuerit in aliquo tempore ante legem evan­
verbis; nam constituitur post Eliam, et
terius oportet, quod aliud est propositionis
gelicam. Sequela ostenditur, quia sicut
veritas, aliud propositionis probabili!as;nnUte·
Elisæum quasi tempore posterior,ct dicitur
tempore Eliæ occurrunt aliqua vestigia, ex
veritas enim consistit in conformitate pro­
habitasse in Carmelo juxta fontem Eliæ,
quibus per varias consequentias prædictum
positionis cum objecto per eam significato:
qua? minime adaptari valent Henoch, de
statum deducimus; ita etiam occurrunt
unde si talis connexio, sive conformitas
quo agitur (lenes. 1. Sed Julius meminit
temporibus Samuelis, et Henoch ; nam
evidenter appareat, propositio est evidenter
Henoch de Amalhim, montis Carmeli ere­
Samuel congregavit Prophetas, undel, lltg.
vera quoad nos, secus si lateat illa corresmite post Christum natum, ut videri potest
19, dicitur : « Viderunt cuneum Propheta·
pondentia. Probabilitas vero non consistit
'.au apud Lezana anno Christi 3(5, num. 21, ct
« rum, et Samuelem stantem super eos;
in prædicla conformitate, sed in signis, aut
uiuki 45, num. 9, et alios historiæ Ordinis
« sive, ut exponit Lyranus, præsidentem
Scriptores.
motivis, quæ licet veritatem non manifes­
α eis. » Et de Henoch dicitur Genesis 4 : Gew.
tent, illam tamen verosimiliter persuadent;
Ad confirmationem posset responderi
4Iste ctrpil invocare nomen Domini.Per quod,
et inde sæpe contingit, quod propositio in
negando sequelam: nam ad veritatem nos­
r*v
ut plures explicant, significatur quod coe­
træ assertionis sufficit, quod status vere
se falsa sit probabilis.
»
perit congregare homines ad specialem Dei
religiosas fuerit aliquando in veteri Testa­
Duplex autem probabilitas distingui so- Doptei
cultum, et cantandum divinas laudes. Et
mento, quidquid sit de ejus tali, aut tanta
let, alia ab intrinseco, quia videlicet fanin hoc sensu intelligunt Juliam II, qui in
datur in rationibus verosimilibus, et cum
continuatione; plura quippe nonnunquam
IL
quadam bulla affirmat de Carmelitis :
ipsa re aliqualiter connexis·, alia vero ab
extiterunt, quæ deinceps cessarunt, ut in
a Sanctorum Patrum v,»%, et Elisæi, et
extrinseco, nimirum quæ desumitur ex
lege gratiæ accidit aliquibus Religionibus.
Henoch, q-ί montem sanctum Carmeli
Sed melius respondetur negando sequelam; i aulhoritate Authorum aliquid affirmanR juxta fontem Eliæ inhabitaverunt, hæoppositum enim satis constat ex his, quæ I tium. Plerumque enim judicamus hoc, aut
reditariara successionem tenentes, n
de Essenis, et B. Joanne Baptista diximus,
illud esse probabile, quia videmus AuthoConfirmatur, quia si statas vere religio- c-£it
et magis constabit ex his, quæ dub. 9, di­ I res graves ita sentire, licet rationes, quibas
sus fuisset in veteri Testamento, mansisset “*’*·
cemus.
convincamur, non penetremus. Et hæc posutique usque ad Christum Dominum, sicut
I terior probabilitas frequentius locum habet
cætera illius legis, et translatus esset ad
I in rebus ad historiam, seu rei factum perDUBIUM VIII.
legem gratiæ: consequens est falsum.siqui­
I linentibus; iste quippe non innotescant
dem nulla in Ecclesia datur familia, aut
communiter per rationes ingenii, sed per
Ltrum assertio dubio prxcedenli stabilita
religio, in qua talis status perseveret: ergo
fidelium testium depositionem, ut in prin­
sit evidenter probabilis.
non fuit in veteri Testamento.
cipio hujus disputationis observavimus, et
Piespondetur argumento, quod ad veri-DMn 5iU.
Sæpe contingit, propositionem aliquam
satis ex se liquet. Quocirca cum gravium
Authorum sententia fundet probabilitatem
tatem nostræ assertionis parum interest, lxjjL
simplicem, seu ex se carere evidentia,
in his.quæ a ratione dependent, qualia sunt
qaod monachatus veteris legis fuerit in hoc,
et certitudine ; et tamen propositionem moplura pertinentia ad mores, majorem longe
aut illo tempore, dummodo in illius legis
dalem, quæ ejus probabilitatem enuntiat,
probabilitatem dabunt iis, quæ ad histo­
tempore fuerit. Unde non desunt, qui illum
esse evidentem, et certam. Verbi causa,
adstruant ante Eliam. Fed revera aliter
riam, sive rei factum spectant, quæque
hæc propositio, Si Adam non peccasse!, Deus
res se habuit, et propterea negamus seque­
majori ex parte a fideli testium, hoc est,
non assumeret carnem, tantum est probabi­
lam. Cujus probatio non urget, quia ut ip­
gravium Authorum relatione dependent.
lis, sive opinativa, seu non excludens for­
sum argumentum supponit, non datur suf­
Et quidem quod ad probabilitatem circa ea
midinem, ac perinde nec improbabilitatem
ficiens fundamentum, ut dicamus fuisse
etiam, quæ ad mores pertinent, sufficiat
partis contrariae, quia non occurrunt mo­
statum vere religiosum temporibus Samue­
unius gravis Doctoris, vel saltem aliquo­
tiva, quæ illam omnino evincant. Sed hæc,
lis. et Henoch : adest autem, ut asseramus
rum sententia, communis est opinio recenProbabile est, quod si Adam non peccasset,
fuisse tempore Eliæ, ut constat ex hactenos
tiorum, ut videri potest apud Joannem Joan.
Deus non assumeret carnem, est certa, et
/
dictis. Idque non per violentas consequen­
I
Sanctium in select, disputatione 4, numero Sauct
evidens ; quia certum, et evidens est, quod
Lugo.
tias deducimus, sed rationabilibus funda­
61, Franciscum de Lugo in discept. prxo.
non desunt motiva, et gravium Authorum,
mentis, et gravium testium aulhoritate
præsertim D. Thom. testimonia, quæ fun­
probamus, quantum res historialis, et anti­
dant probabilitatem prædictæ propositionis
quissima exposcit. Et ut alias differentias
simplicis. Hoc ergo modo postquam dubio
omittamus, Samuel et Henoch non obser­
præcedenti probare studuimus, quod in
varunt voluntarium cœlibalum, sicut cus­
lege veteri fuit status vere, et quoad essen­
todierunt Elias, et Elisæus, eorumque
tiam religiosus (quam propositionem solum
alumni, ut ostendimus num. 19 et 31. Et Nell
probabiliter affirmamus recognoscentes
illud quod dicitur de Henoch, procedit ex
probabilitatem partis contrariae), discu­
crassa ignorantia hisloriæ ; nam Henoch,
tiendum succedit, utrum prxdiclam pro­
cujus meminit Julius II, non est ille anti­
positionem esse probabilem sit certum, et
quissimus. Quod facile poterant observare
evidens.
aliqui

■

{·

- I

<··

.·

J

DE STATU RELIGIOSO.

526

per latum Idque a fortiori dicendum est
(ut proxime notabamus), in his quæ ad rei
factum, sive historiam pertinent ; quia
circa hæc majorem vim habet extrinseco
testium depositio, praesertim in rebus an­
tiquis. quæ sunt difficilis probationis, ut
cum Decio, Jasone, Baldo, Mascardo, 01drado. et aliis pluribus tradunt QuintaQuint naduenas in lib. Sanctorum Toletanorum,
‘ adivrten/.S. elEscolanus in Chronico sancti
Ilierothei. anno Christi 61, pag. 272, et
alii.
Cum igitur probabilitas in communi
præscindat ab ea, quæ talis est ab intrin­
seco, seu pbr rationem ; et ab ea, quæ talis
est ab extrinseco, sive per Doctorum authoritatem, et in utraque propria probabilita­
tis ratio salvetur, fit quod ut aliqua senten­
tia sit absolute probabilis, sufficiat una, aut
altera probabilitas. Sed quia materia, quam
tractamus, præcipue pertinet ad rei factum,
sive historiam, propterea in ea firmanda
attendi potissimum debet probabilitas ab
extrinseco, juxta ea quæ proxime obser­
vavimus. Unde licet ea, quæ dubio prece­
dent i expendimus, satis persuadeant, cum
ab intrinseco, et per varias rationes, quæ
expendimus, cum ab extrinseco, et ex prin­
cipiis sacræ Scriptura?, et verae Theologia?,
et authoritate Patrum probabilitatem asser­
tionis num. 79 proposita?, fuisse videlicet
raacics >n veteri Testamento « statum vere, et
viiflicul· « quoad essentiam religiosum, licet desiilat,s a tutum solemnitate, et aliquibus privile« giis, quæ modo habet; » tamen ulterius
videre oportet an prædicta sententia sit non
solum probabilis, sed etiam evidenter pro­
babilis, et præsertim ab extrinseco. ita ut
evidens et certum sit, quod nulli subjaceat
censura Theologicæ. Quod præcipue discu­
tiendum duximus propter aliquos, qui id
eliam in dubium revocare voluerunt, et
tentarunt
§ L
Affirmativa sententia demonstratur.
Conclu*

sio

101. Dicendum est, assertionem dubio
pracedenti stabilitam (nempe in veteri
Testamento fuisse statum vere, et quoad
essentiam religiosum -, nudum tamen a so­
lemnitate, et aliquibus privilegiis, quibus
nunc gaudet), esse evidenter probabilem.
Quod sic ostenditur: nam illa opinio est
evidenter probabilis, saltem ab extrinseco,

quam docent viginti, aut triginta Authors r.·.·»,
graves, sapientes, antiqui, et moderni, et ··
quorum non interest ad alios lines tahs
'
opinio : sed ita se habet assertio, quam sta­
tuimus ; ergo est evidenter probabilis. Ma­
jorem non solum tradunt omnes Theologi,
et Doctores numero precedent i relati, sel
‘
admittet etiam quilibet suæ mentis compos ;
etenim incredibile est, quod tot, ac tales
Authores doceant id, quod omni probabili­
tate destituitur : ergo o converso, si illud
docent, sequitur esse evidens, quod proba­
bilitatem habeat. Nullaque erit moralis
.
sententia tot, ac talibus patronis suffulta,
’
quæ non censeatur evidenter probabilis.
1
Minor vero ostenditur prænotando, quod
status religiosus cum tribus volis substan­
tialibus est vere, et quoad substantiam re­
ligiosus status : nec hoc negant adversarii,
qui potius ea via conantur eludere testi­
monia Patrum, et Doctorum dubio prxcedenti allegata, quia licet (inquiunt illi) re­
cordentur aliqualis monachatus in veteri
Testamento, non tamen recensent vota.
Quo supposito, probatur minor referendo
Authores, qui expresse affirmant tria subs­
tantialia religionis vota fuisse in veteri
Testamento. Et primo loco possumus alle­
gare antiquissimos Josephum, et Philonem,
.
qui illa satis expresse referunt in Essenis,
ut constat ex dictis n. 84 et 85. Sed his
Authoribus modo relictis.
D. Hieronymus relatus num. 88, satis D S3i
aperte loquitur de vero monachatu in ve­
teri Testamento, ut ibidem ponderavi­
mus. Et ne dubitaremus, expresse votorum
meminit in epist. 28, ubi ait: «Elisæus*
(quem sui instituti ducem vocat), « boves,
« et juga prioris operis vertit in vota. »
Hugo Cardinalis super cap. 9, Lucu, hk.j
imitatur eandem D. Hieronymi senten-CarJ·
tiam : a Elisæus, inquit, in aratro coxit
« carnes, mactavit boves, id est, religionis
« votum fecit, o Recolantur quæ diximus
num. 44.
Robertas Præsiil Arboricensis tom. 2, de
caelibatu, describit religiosam et sanctam^rEssenorum vitam, et fol. nobis 22, sic con­
cludit : « In his cernere est universam
« Therapeutices panopliam suis absolutis« sime coloribus ornatam. Et hinc quis
« non in promptu colligat vitæ monastica?
« formulam tam abesse a novitio invento,
« ut evangelicæ etiam legis tempora trans« cendat? » Universa vero Therapeutices
panoplia, et vitæ monastic® formula neces­
sario

DISP. 111, DUB. V11L

527

sario vola complectitur, ut nemo non dicet ι <u Hic sanctus homo habitabat in monte
a Carmelo, sicut narrat liber 4 Itegum.
harum rerum gnarus.
105. Joannes Trithemius Abbas illustris- I « Hic erepit vitam eremiticam, et religiosimi Ordinis Benedictini, in lib. de laudibus
« sam, ct observavit tria puncta substanCarmelitarum, cap. 2, ait: « Fratres Car« tialia religionis, hoc est paupertatem,
s melitæ a suo principe Elia instructi ad
« obedienliam, et castitatem. » Quæ non
i perpetuam castitatem voto religionis se I aliter sunt substantialia religionis puncta,
nisi per votum.
« obligant. » Volum autem religionis cum
castitate alia duo complectitur, ut ex se li­
Magister Honuphrius Saltus in vita S. saitus.
Honuphrii regis, et anachoretx, cap. IS, inquet. Addit cap. 3, vir doctissimus: « Mot naslici propositi Princeps fuit Elias, et
quit : « Filii Prophetarum in communitate
« discipuli ejus. » Huc autem opus esse le­
« vivebant sub obedientia 1*ralati.el profigitimam Trilhemii prolem (ut locum pra­
« tebantur tria essentialia religionis vota.»
eludamus calumniae) constat evidenter ex
Ægidius Carnarius Reverendissimus Ge-Cimart
eodem Trilhemio, tum in historia B. Ma­
neralis sacri Ordinis Minimorum, in lib.de
ria? in Urliceto, ubi eandem antiquitatem ' gestis Elix, cap. G, sect. 8. ait : « Elias con­
Carmelitis defert: tum, et evidentius, in lib.
a tinenti® statum, et sibi, el suis indixit,
de Scriptoribus Ecclesiasticis, edito Parisiis
« qui tria essentialia religionis vola pri­
annno 1512, ubi in calce inquit ·. « Quam« mus ipse opere adimplevit. Quo fit ut
« vis non sim dignus, quod nomen meum
« Hieronymus, Joannes Hierosolymitanas,
« cum Scriptoribus Ecclesiasticis ponere« Cassianus, et alii quotquot de rebus mo­
« tur.propler ingenii paupertatem; tamen
« nasticis scripserunt, asseruerint Eliam
« amicis urgentibus compulsus sum in fine
a omnium monachorum parentem , qui
« hujus Catalogi mearum quoque lucubra« tria essentialia religionis vota primus
« ipse opere adimplevit. »
« tionum titulos, et exordia ponere, exem­
Λ plo divorum Patrum Hieronymi, Gen106. Dominicus GravinasapientissimusOr· Gravjua.
dinis Pradicatorum Scriptor.ut opera contra
« nadii, etc. Scripsi ergo hæc, prater hoc
« opus, eliam subjecta. » Inter quæ recen­
hærelicos probant, in voce Turturis, p. 2, c. f
15, inquit : « De Carmelitarum vinea quid
set, Laudes Ordinis Carmclit. lib. 2. Unde
Jan. Joannes Drusius illius discipulus, el ex eo
« eloquar? Certo gloria Libani data est ei.
« et decor Carmeli. Mons vere celeberri­
Possevinus in Apparatu, verbo Joannes
« mus, in quo fructuosus ille palmes Elias
Trithemius, inter ejus opera recenset, Lau­
« commoratus, solitariam ab hominum
des Ordinis Carmelitarum, libros duos. Et
« consortio semotam professus est vi­
Jan.
idem testatur Joannes Busæus sacræ Socie25SEU5 ‘ latis, in volumine operum spiritualium I « tam. Quem primum colendæ virginitatis
« gulhorem Patres, et Doctores appellant,
Trithemii, Moguntiæ edito anno 1600, in
« obedientiæ, et paupertatis prototypum,
relatione vitæ, et Scriptorum Trithemii,
« quem principem monachorum Hierony­
ubi sub anno 1491, dicitur: « De Ordinis
« mus vocat cum Elisæo, et filiis Prophe­
« Carmelitani exordio, et progressu, libros
« tarum, qui habitabant in agris in solitu­
< duos. » Et hæc omnia acciderunt prius­
« dine, et ædificabant sibi tabernacula jux­
quam circa hanc materiam ulla controver« ta fluenta Jordanis. Ad quos allusit
vu. sia orta fuisset. Unde illis adhibenda est
« Apostolus : Circuierunt in melotis,in pel­
fides; secus ei, qui edens recenter Trithe­
« libus caprinis, in sol i t ud ini bus errantes,
mii opera, duos prædictos libros (quo
« in monitibus, in speluncis, el in cavernis
animo, nescimus), subtraxit, et invidit.
a terra. »
Nec id mirum, cum eo progrediatur auda­
Josephus do Siguenza nobilis Historio-SigueDt
cia?, ut in novissima editione S. Joannis
graplius clarissimi Ordinis D. Hieronymi,
Chrysostomi detract® fuerint homiliæ de
in vita Doctoris maximi, coi. nobis 110, in­
S. Elia, quæ per tot secula, nemine dubi­
quit : « Ostendemus igitur breviter anti­
tante, aat reclamante, fuerunt tanquam
« quitatem, et originem religionum,et sta­
legitimus fœtus inter cætera S. Doctoris
« tus monastici. Et nolo agere de filiis
opera. Sed de hoc alias, nunc redeamus ad
« Prophetarum, qui sub Eliæ, et Elisæi
propositum.
Paulus Morigia Italus, Ordinis Jesuato« disciplina vivebant absque uxoribus, et
°
rum D. Hieronymi, in historia de Origine
« divitiis, ubi tam perspicue qualificantur
omnium religionum, agens de Elia inquit :
« tria vota. De illis autem asserunt Orige-

Γ

528

th-

DE STATI' RELIGIOSO.

nes, et noster Hieronymus, quod ad eo­
α rum imitationem plures erani in Eccle­
ft sia. Et S. Doctor in epist. ad Panlinum,
ft eos vocat principes, et duces inter eos,
9 quos ibi recenset. »
Cariae
Joannes de Cartagena pnrclarus Scriptor
Ordinis Seraphici. lorn. 3, lib. 17, Ao/n. 1,
inquit : « Nolo . quamvis facultas mihi
suppetat, sermonem protrahere in anti­
quorum Doctorum variis monumentis
« referendis, qui omnes uno ore testantur
4 sanctissimum Patrem Eliam totius vitæ
religiosa ducem, ac celebrem authorem
esse. Paucis tamen veritas hæc patebit,
si essentialia religionum vuta, castita­
tem, paupertatem, et obedientiam esse,
in mentem revocaverimus. » Quæ om­
nia fuisse in Elia, et Elisaeo, ibidem pro­
bat. Et deinde Aamt/. 2, objeci. 7, inquit :
Necmibi ulla ratione persuadere possum,
·- antiquos ilios monachos ûb Elia institu­
tos tria vota substantialia religionis non
j emisisse. ■· Quod inferius ita confirmat :
. Eliam, ejusque successores tam pauper« talis votum, quam reliqua substantialia
(f religionis emisisse, ve! illa una ratio
c nervose satis suadet, quo i si Elias, ejus­
u que successores monachorum institutum
<1 amplectentes Deo se consecrarunt, casti­
'J tatem.paupertatem.et obedientiam colen­
<4 tes ; certe cum prædicti patres non igna­
C ri essent fore Deo gratissimum, longeque
d magis meritorium propositum suum vo­
d to confirmare (hoc enim ut supra prae­
misimus. in veteri lege notum, comperW tumque fuit) ·, et præterea cum aperte
scirent plurimum valere hane votorum
α emissionem ad voluntatem nostram, quæ
α lubrica, et ad malum propensa est. in
« bono firmandam, et officio continendam;
non est dtibinm, quin hoc votorum ad­
« miniculo ad praedictos fines juvarentur.»
Et post aliqua tandem concludit: Quare
« existimo Scripture, et rationi valde con­
ft sentaneum esse,
viros illos divino lu­
ft
mine ductos institutum monasticum tri­
bus votis firmasse. »
ali’jn. 107. JacobusSalianusceleberrimus Annalistaesacrd Societate, non semel, sed saepius
« adslruit tria substantialia vota in illis
monachis,quosElias instituit.Nam in primis
frequenter approbat opus .Joannis Jerosolymitani de institutione primorum mona­
chorum, in quo iste aperte docet nostram
assertionem, ut infra num. 115 videbimus,
l’rælerea anno munJ 3139, agens de raptu

DISP. Ill, DUB. VIII.

529

Eliæ, inquit : α Prophetarum, et religio­
dat monachatum Eliæ, et concludit ; « Ex i
Petrus de Valderrama illustrissimi Or- Vabterr.
« sorum in Carmelo, lolaque Chananitide
dinis Augustiniani, et contionatorum sui
< his autem videtur colligi posse, Eliam
manipulos, sui ©mulos, atque imitatores
temporis facile princeps, in Theatro Itelig.
« non tam umbrata, quam corpus ; non
« instituit, ad cælestem vitam,mundo igno­
sermone de.S. Elia.probat ex D. Hierony­
« typum, sed veritatem ; non iiguram, sed
ft tam.
ac contemptam traducendam ad­
mo Eliam fuisse primum inventorem vitæ
« ipsam substantiam monastic© religionis
<ί duxit. » Cæleslis autem vita hæc mundo
« exhibuisse. Ende V. Thomas a Jesu pro- | monasticæ, idque asserit ex Scriptura de­
ignota, non est aliud, quam vita religiosa
< habiliter sustinet Eliam, ejusque sacces- i duci. Postea addit : « Licet verum sit, quod
in paupertate, castitate, et obedientia voto
« tempore Samuelis reperianiur ITophe« sores professionem monasticam triplici
obsignatis. Deinde anno mundi 3291, nu­
« tarum filii, et aliqua, quæ videntur ins­
« (fere ut nunc fit) votorum vinculo obmero 18, de Elisæo agens, inquit : « Hic
α titutum religiosum repræsentare ; nibi« servasse. » Illud probabiliter non est
« est, qui patri, matrique valedicens, om­
additum a Thoma positum, sed quo Aeph- I « lominus instituti cum votis, sicut cœpit
« nia in prolusionem evangelic© pauper­
« Elias, absque dubio ipse fuit primas inlemas sententiam P. Thomæ qualificavit.
α tatis abdicavit a se, atque contempsit.
« ventor. » Prosequitur : « Pro comperto
Jdesi Vincentius Baronius egregius Theologus
<ί Hic est qui religiosæ paupertatis thesau­
k - Ordinis Prædicacorum, ut varia ejus opera
'j habetur, quod ipse vovit virginitatem, et
« ro dives, etc. » Ubi tam perspicue ex­
*
maifestant, toni. 2, homil iar. in sermon, de
« quod illam voverunt ipsius discipuli, et
primit paupertatis votum. Præterea anno
« quod hæc virginitas erat perpetua. »
S. Theresia, pagina 141, inquit: « Elias
3139, numero 14. refert concionem Eliæ
Tandem sic concludit : « Supposito igitur,
< tempore legis script© coepit practicare
ad discipulos ante raptum suum, et ait:
« quod Elias, ejusque monachi observarunt
« eminenliorem perfectionem evangeli4 Studium voluntariæ paupertatis, illiba« virginitatem » (utique cum voto, ut pro­
α cam. Vota fecit castitatis, et voluntariæ
« tæ continent’;©, et obedientiæ sponte
xime dixerat) « etiam videtur indubita­
« paupertatis, et ut ait S. Hieronymus,
« suscepte, quod per Messiam mirabilia
d bile, quod observaverunt obedientiam.
* primus vexillum erexit vitæ monasticæ.
< accipiet incrementa. » Supponit igitur id
α et paupertatem, in quibus sita est reli­
>i Nubecula, figura Deiparæ prænuntiante
studium ortum, inchoatumque ante tempus
α gionum essentia ; quod ad illud usque
Prophet© isti virginitatem futuram foeMessiae. Tandem ibidem numero 12, ex per­
« cundam, et parituram Deum. Ista enim
« tempus visum non fuerat. »
sona Eliæ ita loquitur ad discipulos : « Ha­
c induxit, ut virginitatem voveret ; et is
Crelestinus a monte Marsano, religio­
« betis Elisæum disciplinæ religiosæ præsissimi Ordinis Capucinorum , in Clave cœt«o
fructus fuit quasi anticipative exemplum
<r p situm, ac magistrum, cui secundum
David, sive Arcanis Scripturx saerx, obser­
Virginis sanet©.» Non explicat votum
Deum obtemperabitis quicumque in Car­
vatione 79. inquit : « Elias natione Thésobedientiæ, quia agebat de Elia supremo
σ melo, etc. cæterisque locis divinæ militia
« hyles , Prophetarum coryphæus , Ana­
illius instituti Prælato, juxta ea, quæ dixi­
et religiosæ professioni nomen dedistis.
« choretarum in monte Carmelo, aliisque
mus numero 98, sed illud etiam aliorum
σ Hunc tanquam e Moysi cathedra loquen« sacris Palæstinæ locis religiosam vitam
duorum, et vit© monasticæ clara assertione
α tem audietis, in ejus manibus vota ves­
complexus fuit.
« agentium supremus fuit Archimandri­
te. » Et ut manifestet se loqui devita
« tra
(C
•ΛΤ.
offeretis Deo. Ergo quam coepistis
108. Jodoeus Clictoveus insignis Theolo­
religiosa vere, et proprie dicta, et difficul­
α caste, ac religiose vitam agere, eodem
gus, torn. 2 homil. in serm. penult, qui in­
tatem excludat, in qua nonnulli offendunt,
cipit, Quam dixerint vobis filii vestri, ex
ν ductore constanter ad mortem usque dusubdit : « Ardentissimum Eliæ zehitn, ul
professo ostendit Eliam esse fundatorem
■i cere perseverabitis. » Ubi aperte reprae­
« suam effectus causam , subsequuta est
Religionis Carmelitanæ. Et ut dubium re­
sentat vota religionis : Vota, inquit, vestra
α singularis, nondumque audita castitas ;
moveat circa ea, quæad religionis substan­
offeretis Deo. Et in manibus superioris
tiam pertinent, inter quæ castitatis votum
σ ipse enim primus omnium mortalium
emissa: In manibus ejus. Specialius votum
« votiva se castitate insignivit. »
censetur difficilius, inquit : «Virginitatis per­
obedientiæ : Cui secundum Deum obtempe­
109. Jacobus Boulduc, ejusdem sacri Or-Boui’.uc,
rabitis. Et castitatis : Caste, ac religiose vi­
petuo servandæ votum, atque propositum
dinis Capucinorum insignis Scriptor, ut
■ ■ ab Elia primo ejus » (Ordinis videlicet
tam agere. Et ne de paupertatis voto dubi­
commentaria in Job manifestant, in lib. de
Carmelilani) « institutore eorum habuit. »
taretur, illud expressit in sua Epitome.
Ecclesia post legem, cap. 11. pagina nobis
Paulus Schentnet in Promontorio mais
anno 3145, numero 2, ubi inquit : « Sæspei, lib, 4, § 13, affirmat successores Eli©
100, observat monachos legis gratiæ in plu­
α viente egestate.religiosi ad Elisæum tan­
ribus convenire cum monachis veteris le­
tenaces arrepti semel Instituti eodem in lo­
α quam ad communem parentem undique
gis, et probat : primum quidem, quod sicut
co semper perstitisse usque ad ipsa Christi
« convolabant, ut ab eo vel divina subsi­
modo dantur diversi ritus, diversaque no­
Salvatoris tempora. Et inferius: « Volun­
« dia per miracula, vel humana per exi­
mina religiosorum, qui tamen conveniunt
α miam ejus apud omnes gratiam conse­
a taria paupertate, castimonia, obedienin eadem substantia religiosi status ; ita
tiaque sese Deo adstrinxerunt in arctius
« querentur, et promissam Deo pauperta­
etiam in veleri Testamento, quia omnes,
obsequium, auspicaturi simul
α tem facilius ferrent. » Paupertas enim
α ejusdem
1·
inquit, in nomine Enoscxorum conveniebant,
σ et religiosæ vitæ exemplar, et daturi
Deo promissa necessario importat votum
quorum si institutum, modusque vivendi di­
a aliis pulchræ imitationis occasionem. »
paupertatis.
ligenter consideretur, prxsertim eorum, qui
Quæ verba sic exprimunt substantialia re­
Benedictus Aephtenus illustrissimi Or-a,{ai
rigidius vivebant, invenietur ad illa tria ca­
ligionis vota, ut explicari, aut corroborari
dinis Penedictini, lib. 1 Disquisit. monast.
pita reduci (castitatem videlicet, pauperiar.on debeant.
tractatu 2, disquisit. 3, pluribus commen­
dat

•i s

M ;

•τ

530

DE STATU RELIGIOSO.

tem, et obedientiam^ qu.r Christus nuper
expressif, adhibito voto, quod etiam in lege
naturr frequentatum fuisse legimus. Prose­
quitur explicando, qualiter monachi veteris
Testamenti habuerint speciale indumen­
tum distinctum a saccularibus, ut patet, in­
quit, in Elia Rechabitarum patre, qui sona
pellicea accinctus erat renibus. Joannes quo­
que Baptista deserticola, et ejusdem cum
Elia spiritus, et instituti habebat vestimen­
tum de pilis camelorum, et zonam pelliceam
circa lumbos suos. Et post pauca : « Alii
« videntur subrufis istis pellibus apposuisse
albas, laneasque vestes, eo modo, quo
a Patres Carmelite induuntur, ut illis sub
a nomine Nazareorum recte conveniat is­
« tud dictam : Nazarei ejus nitidiores lacte.
u rubicundiores ebore antiquo (qui su« brufi, camelinique coloris est), saphiro
« pulchriores. » Et in margine habet : For­
ma, el color habitus PP. Carmelilarum a
Nazarxis derivari videlur.
3)BBas·
Ludovicus Tenas, Primarius, ac cele­
berrimus Academiæ Complutensis Theolo­
gus, in serm. de S. Theresia, Matriti im­
presso anno 1615, inquit : « Institutum
« monasticum sacræ religionis Carmelitao rum principium habuit in propheta Elia,
« qui referentibus D. Hieronymo, et D.
« Isidoro, fuit primus homo, qui castitatem
« vovit. » Adjecit hoc, ut aliquorum scru­
pulum removeret, qui in hoc voto pra?cipuam difficultatem habent. Eo autem ad­
misso, alia facile connectuntur, quæ neces­
saria sunt ad institutum monasticum saerx
religionis, de quo Tenas loquebatur.
Petrus Oxea lector, ac rector Collegii
CæsaraugustanisacræSocietatis Jesu, scrip­
sit Vitam V. P. F. Michaelis a Fonte Car­
mélite. et in dedicatione operis sui sic al­
loquitur M. Lumbier ejusdem Ordinis :
« Habet V. Reverendissima Fratres tot
« homines primæ magnitudinis in sancti« tate, ac litteris, quibusS. Ecclesiam illus« trarunt a suis principiis (principiis, in« quam , ipsius Eeclesiæ), quinimo ante
a nongentos annos , postquam magnus
«ipsius (religionis videlicet), pater, ei
« propheta Elias illam fundavit in veris
« votis veri monachatus, licet absque illa
« solemnitate, perfectione, et potestate cla­
a vium, quæ Christus huic dedit in lege
gratiæ. n
Hieronymus Xavier Ordinis PrædicatoXavier
rum, et in Academia Cæsaraugustana sa­
cræ Scripturæ emeritus cathedrarius, in

DISP. Ill, DUB. VIII.

531

approbatione libri immediate relati, in­
eluderent ; quippe ad judicium circa hujus- . si vola secludantur, minime subsistunt.
quit : α Antiquissima religioCarmelitaruna
modi præcedentiam. non figura sola sufficit, | His omnibus subscribit doctissimus cardi­
a faustum principium habuit in monteCarnalis Tuschus tomo 5 pratic. conclus, litteraTtectaK.
sed veritas ipsa, reiquo essentia necessaria
a melo, celebri ob sui memoriam in Scrip­
.1/, conclus. 311, num. 7, ubi ait : « Monaest. Pro hoc autem dicendi modo referre
tura, eminentem elevationem, et myste­
possumus non tantum speciales personas,
« chi fuerunt, et erant tempore Concilii
« ria nominis, quod secundum D. Hiero­
« Nicæni; imo erant etiam in veteri Tes­
sed integras, easque sapienlissimas acadea nymum significat Agnum circumcisum,
■:·.<;· mias. Nam Collegium Bononiensis I ' ni ver- l « tamento', prout Elisæus. Et quod essent
a ut jam ex his circumstantiis præmonsa in veteri Testamento, probatur de Elia,
sitatis de hac re consultum respondit cona trari posset hujus sacra famil iæeminenlia,
a Elisæo, Joanne Baptista, et post in initio
sil. 1 (quod extat post consilia Cardinalis
« cum præter hæc ejus fundator fuerit
Zabarellæ), num. 35 in hunc modum :
« Eeclesiæ fuerunt. » Quod ex Doctoribus
« magnus patriarcha, et zelo ardens pro­
« Ordo monasticus est antiquior caderis,
supra relatis confirmat.
a pheta Elias. Hæc prima in illa luce fuit,
i nam Paulus, Antonius,Hilarion, Macha- |
Idem fundamentum potest amplius ro- aw»
quæ stabilivit statum monasticum, titu­
rias, et alii mulli habuerunt vitam mo­
borari ex sententia illorum authorum, qui matio".
a lum Carmeli verificans. Est enim agnus
nasticam, ut dicitur, ab Elisæo in veteri
licet nostræ oppositam defendant, nostræ
tf in candore, et sanctitate; et circumcisus
i Testamento seminatam, n Et Collegium
tamen probabilitatem recognoscunt, et con­
« non tam corporaliter, quam spiritualiter.
S&3 • Paduanum apud eumdem Zabarellam concedunt. Plures sunt hi, et quos fastidiosam
Quod juxta Apostolum consistit in repri­
sil.2, num. 20, inquit : « Principaliter nos
esset referre. Sed unum dabimus, qui plu­
mendo affectus humanos divitiarum, li­
rium loco esse potest, perdoctum videlicet
« movet antiquitas raonasticæ religionis,
a bertatis, ac voluptatis per tria vota cas­
Franciscum Suarez. Hic enim tom. 3 deSttarw’
; quod etiam apud Ccenobitas, el in eodem
a titatis, paupertatis, et obedientiæ, quæ
Relig. lib. 3, cap. 1, inquit : « Multorum
; monasterio,sive cœnobiohabitantes, ante
eo jam teinpore nuncuparunt, ac exer­
< adventum Christi variis in locis sacræ
« sententia esi, statum religiosorum anticuerunt. etsi absque illa solemnitate,
κ Scripturae, et in scriptis Patrum, alio­
« quiorem esse statu legis gratiæ. n Et n. 2
« perfectione, el potestate clavium, quibus
Cl rumque, qui antiquitates conscripsere,
ail : a Præterea ante legem novam in usu
fiunt in lege gratiæ. »
« fuisse adinvenitnus. » Et Collegium aca« fuisse tria illa vota, in quibus substantia
110. Prolixum nimis foret, et in im-^AC tor demiæ Ferrariensis in eadem causa con­
a religiosi status consistit, verisimile vimensum opus abiret, si omnes alios aulho- («ti­
sultum, idem respondit consil.3 post consilia
« detur. » Elnum. 15, inquit: «Si abstra­
res, qui similem proferunt sententiam, reZabrellx, num. 12. et inquit: «Legitur in
ie hamus a votis soiemnibus hac speciali,
censere vellemus. Plures alios referuntLctju.
« historia tripartita, monasticam vitam
a et légitima solemnitate, fortasse fieri
Lezana in Apparatu, etSylveira/om. Opus-"' 1
« habuisse originem in veteri Testamento
u potuit, ut aliquis tria vota emiserit pris­
culor, opusc. 3, résolut. 3, quxst. 10. Sed
a ab Elia, et Elisæo, et a Joanne Baptista
a cis illis temporibus.iEt cap. 3, η. I, ait :
relati sufficiunt ad verificandam proposi­
« ]in novo. » Et inferius : Camobitx sub
« Ex Catholicis aliqui censent statum re­
tionem num. 104 statutam , videlicet esse
Elisæo videntur exorti, et a Christo revocati.
a ligiosum. non solum a tempore Christi,
quamplures authores graves, sapientes, an­
Pro qua sententia refert archiepiscopum
« et Apostolorum, sed etiam a tempore
tiquos, et modernos, et quorum alias non
Florentinum in 2p. terlix partis, tit. 16.
a Eliæ, et Elisæi continua traditione usque
interest specialiter veritas nostræ assertio­
El eandem sententiam docuerat Baptista de
a ad Joannem Baptistam, et deinceps us­
nis, qui affirmant, in lege veteri fuisse verum
GeJ. Caccialupis advocatus consislorialis, elsuo
a que ad nos fuisse derivatum, de qua
statum religiosum ctlm tribus votis substan­
lempore primarius, ac celeberrimus Juris­
a sententia dicam nonnulla infra, origi­
tialibus paupertatis, castitatis, et obedientia.
consultus, qui in consil. 4 post consilia Za« nem Mendicantium Religionum expli­
Quod, transcriptis fideliter eorum testimo­
barellx, num. 6, inquit : « Constat etiam
a cando. Nunc eam non improbo, quia
niis. haclenusdemonstravimus. Inde vero
« monasticam religionem etiam apud Cre« falsam esse demonstrare non possum :
liquido infertur, prædictam conclusionem
tf nobitas fuisse ante adventum Christi, ut
« sed nec eam approbo, sed tamquam in­
esse certo, et evidenter probabilem, ut loco
« legitur in lib. Ecclesiastic, histor. ru« certam relinquo. » In quibus Suarii dic­
citato arguebamus, et pro præsentis dubii
« brica de signis in morte Domini, ubi fit
tis tria reperiuntur observatione digna.
resolutione statuimus.
et mentio de sancto Scharioth, qui fuit ab­
Primum , multorum Catholicorum esse
Quod fundamentum fulciri magis valeturgess
a bas monasterii, et monachorum. Et in
sententiam, quod status religiosorum sit
ex gravissimis Doctoribus, qui etsi sub ex« eadem historia, sub rubrica de tribus
antiquior statu legis gratiæ : multi autem
plicilis vocibus trium votorum non const iI
•
.
ccnfir·
fit sectis Judæorum. dum loquitur de Esse­
Catholici sufficiunt ad deferendam proba­
tuant monachatum in veteri Testamento, aauo.
a nis (sunt ipsi Esseni, quorum sæpe me­
bilitatem, saltemextrinsecam opinioni illi,
nihilominus ex monachatu in prædicto
quam propugnant. Secundum, quod Sua­
a minimus) in omnibus vitam monasticam
tempore inferunt monachos esse antiquio­
a gerentibus. » Et quod hi omnes loquanrius ingenue fatetur, se non posse demons­
res Canonicis, et Clericis regularibus, et
lurde stata religioso quoad veram ipsius
trare opinionem illam esse falsam : erat
quod eis debeant in præcedentia, et digni­
essentiam considerato, liquet tum ex causa,
autem vir doctissimus , Theologiae, Scriptate loci præferri. Nam si loquerentur de
quam versant, ut supra ponderavimus;
turæ. traditionum, et historiæ satis gnarus,
monachatu umbra tenus, et similitudine
Ium ex verbis, quibus utuniiir, Ordinis
qui facile posset opinionis illius falsitatem,
tali, præcisoque a tribus votis, quibus subs­
monastici, et religionis monastice, et quod
si non esset probabilis, demonstrare ; unde
tantialiter constituitur, nihil profecto con­
in omnibus monasticam vitam gerebant Kquæ
ipsius confessio nobis robur, el aliis (si
cluderent
•

-

·.

**

-

—_

-

—

4

’f

·

T i

532

DISP. Ill, DUB. VIII.

DE STATU RELIGIOSO.

nostram sententiam improbare tenent),
desperationem inducit. Tertium, quod Sua­
rius non deserit opinionem nostram tam­
quam improbabilem, sed tamquam incer­
tam : plurima autem sunt probabilia, et
simul incerta, propter ingruentia, et con­
traria hinc inde motiva. Et de ejus etiam
opinione dici potest, quod est incerta, et
demonstrari non valet, ut ipse palam con­
cedit. Aliunde vero sententia nostra habet
historialem certitudinem, quantum in ejus
materia desiderari valet, ut contra prædic­
tum authorem ostendimus n. 52, et ex tota
’ hac disputatione satis liquet. Denique Suarius/om. I de Itelig. trait. 9. lib. 2, c. ID,
quo loco se acturum de origine religionum
mendicantium ubi supra promiserat, in­
quit : « Est autem valde recepta, c-t satis
9 antiqua traditio, religionem, hanc (nem pe
* Carmeliiarum> a temporibus Prophetaa rum, et signaîim ab Eliæ institutione
suam ducere originem, et quasi haeredi
•X tariam successionem in monte Carmelo,a
quo nomen etiam aecepit. Quam tradi­
tionem ut veram suscipimus, praecipue
<i quia septem Summi Pontifices Sixtus IV.
Joannes XXII, Julius III, Pius V, Gre­
a gorius XIII. Sixtus V et Clemens VIII in
a bullis huic Or lini concessis de professo­
a ribus hujus sacri instituti ita loquuntur:
a Tamquam religionis speculum, et exem­
* plar charitate fulgentes, sanclorumque
a Prophetarum Eli e, et Elisaei,el aliorum
« Patrum, qui montem sanctum Carmeli
a juxta Eliæ fontem inhabitarunt, succes­
sionem hæredilariam tenentes, etc. Unde
a Sixtus V huic religioni concessit. ut
a Eliam, et Elisarum tamquam suæ insti­
tutionis patronos coleret, dies festos in ;
a eorum honorem celebrando, propriaque |
*{ ofiicia in eorum memoriam recitando. I
a etc. » Plura ibi cœperal jacere funda- !
menta nostræ assertionis. Se i priusquam I
ædificium absolvisset, mors virum doctis­
simum orbi, et nostræ præsertim senlen- ■
tiæ praeripuit,ut in calce illius capitis non- |
dum perfecti adnolatur his verbis : ■< Hæc !
« tantum de sacro Carmelitarum ordine '
a in manuscripts authorisSuarii invenire :
a potuimus, quem nisi mors bonis omni- i
Ç bus invidens præoccupasset tam le hoc |
a ipso Ordine, quam de reliquis plura i
scripturum fuisse non dubitavimus. » j
Suario alium authorem (propter magnam ■
viri authoritatem), adjungere placet, Anto- i
Ferez. nium Perez, generalem illustrissimi Ordi-

i

nisRenediclini.et archiepiscopum Tarraco­
nensem. Is in Pentateucho fidei, velum. I,
cap. 24. .fMÔc. 8, agit le ecclesiastica tradi­
tione circa monachatum in votis substan­
tialibus consistentem , quem impugnant
haeretici. Et primo loco ponit sententiam
affirmantem, quod monachatus sic acceptus
cœpit a temporibus Apostolorum, quam
late probat. Deinde num. 56, inquit: « Alii
a aliius repetunt Monachorum originem
« ab Elia, et Elisæo. Nec sane mirum, si­
a quidem et ipsi lectitarunt verba illa ps.
a 132: Ecce quam bonum, et quam jucun­
« dam habitare fratres in unum. Hæcenim
monasteria erexerunt, ut plane Augus­
<r tinus monuit. »
El in margine habet :
Aliqui adstruunt originem monachorum
ab Elia, et Elisæo, nec temere. »

!

'
‘

!
'

In lege scripla fuit votum obedient ix perpelux.
In lege scripta fuit votum paupertatis vnlunlarix.
In lege scripla fuit verus monachatus, d
religio.

Cautum tamen est, ut in hac materia dcclaretur, monachatum logis scripta! non
fuisse cum solemnitate, el perfectione, ac
potestate clavium, quas habet in lege gra­
tia?; hujus enim in tota sua perfectione au' thor, et institutor fuit Redemptor nosler
j .’esus Christus, el illius in lege scripta fuit
I causa exemplaris, el meritoria. Quas om-'
nes, et alias prædicti decreti propositiones
reperiel lector in Apologia historic® projssi. phelicæ, et in N. Philippo, Theologùc Car^melit. q. 9, art. 1, Lezana in Apparat, c. 4,
laa- n. 28, Antonio a Spiritu Sancto in tract.de
§ Π.
primatu Elix, § 8, ». 136, et aliis scriptori­
Expen lilur grave aliud funda mentum ejus­
bus nostri Ordinis. Et juxta prædictum de­
dem assertionis.
cretum in hac disputatione processimus,
sæpenumero explicantes vota illa, quibus
111. Nemo qui sciat summam imthori-Molires
monachatum veteris legis constasse dici­
tatemsupremi Consilii S.Inquisit.Hispania?, c"|j^
mus, fuisse simplicia, ac nuda, tum soquam sapientibus censoribus utatur, quam1;·^·
lionis
lemnilate, tum aliis quibusdam privilegiis,
severos ju lices adhibeat, et qua vigilantia
quibus religiosus status in lege gratiæ exor­
procedat in doctrinis undequaque ad fidem
natur.
perlinentibus; nemo, inquam, qui hæc
Licet autem omnia sancti, et integerrimi
sciat, el pro meritis pon leret, abnuet conTribunalis decreta omnem venerationem
celere sententiam illam esse evi lenter
mereantur,istud videtur habuisse quasdam
probabilem, quam sacrum istud Tribunal
circunstanlias, quæ non levem authorita­
semel, atque iterum probavit. Quod aliquo­
tem super alia conciliant. Primum, quod
rum zelo nostræ contigit. Fuerunt enim
materia summa contentione agitata est, pro­
viri multæscientiæ et non inferioris aaductis hinc inde doctissimisallegationibus.
thoritatis(ho;ioris, et charitatis grati i ifios
Deinde, quod per plures annos discussa
non nominamus), qui nostrani hanc sen­
fuit. Tandem, quod ad resolutionem illius
tentiam tamquam injuriosam legi evan­
facta est specialis congregatio {Junta voca­
gelicæ, deprimentemque Christi Domini,
mus), plurium virorum, quibus sapientioet Apostolorum gloriam, et negmtem R.
res, ac graviores non habebat Hispania,
Mariæ supremum in vovendo virginitatem
sed nec alia forte Ecclesiæ provincia. As­
primatum (quæ omni.i quantum a veritale
sistebant enim Doctor D. Josephus Argaiz,
J
exulent, ostendimus n. 38 et 71 cum se­
postea Episcopus Abulensis. et Archiepiscoquent.) ad sacrum illud Tribunal deferrent,
pus Granatensis. R. P. M. F. Joannes a S.
et graviter accusarunt. Negotii magnitudo,
Thoma, Cathedrarius Primarius Compluet propositionum absolutissima discussio
lensis, Confessor regis PLilipi IV. Magni,
non dies, non menses tantum, sed plures
et eruditissimis,profundisque scriptis cele­
annos absumpsit. Sed tandem anno 1639,
berrimus. D. Antonius Calderon, insignis
die 9 decembris decretum est, quod se­
Ecclesiæ Toletanæ Canonicus, Magister Se- j
quentes propositiones currant impresse, et
renissimi Principis Hispaniarum.et electus
de novo possint imprimi :
Archiepiscopus Granatensis. R. P. F. Petrus
In lege scripta fuit votum castitatis, et
de Urbina, Generalis Seraphicæ Religionis, |
virginitatis perprtux.
et Archiepiscopus Valentinus, et Hispalen- i
sis. R. P. M. F. Petrus de Tapia, Prima- |
Mulieres fecerunt votum virginitatis in
lege scripta.
rius Complu tensis, Episcopus Segoviensis,
In

533

Siguntinus,Cordubensis. et tandem Archiepiscopus Hispalensis, scriptis, et sanctitate
conspicuus. R. P. M. Salmeron, Generalis
Ordinis B. Mariæ de Mercede,electus Epis­
copus Truxillensis. R. P. M. F. Luisius de
Cabrera,sacri Ordinis D. Augustini,elConcionalor Regius. Doctor D. Franciscos de
Rioxa, Inquisitor Hispalensis. Doctor Ru­
binos Ecclesiæ Cauriensis Canonicus Ma­
gistralis. R. P. M. F. Joannes Garcia,Lector
Theologiae in Conventu B. Virginis de Ato­
cha. R. P. M. F. Gabriel Gonzalez ejusdem
Conventus Prior, et per plures annos Lec­
tor. Praesidebat autem huic speciali Congregatioui D.D. Ferdinandus de Castro, et
Andrada, tunc supremi Consilii Inquisitor,
postea Episcopus Gienensis, et electus Archiepiscopus Hispalensis.
112. Expendat, obsecramus, prudens1”^·
Lector tantorum virorum nomina, sapien- præmîstiam, prudentiam, authoritatem, etdighi-MUvu
tatem; et facile videbit, quod vel extra ju­
dicium constituti insignem probabilitatem
deferrent opinioni a se subscriptæ Quanto
magis ubi materia non solum fidei, ut ad­
versarii clamabant,sed justitiæetiam, prop­
ter apprehensum aliquod partium dedecus,
urgebatur? Quanto magis in Tribunali sa­
cerrimo, quod favorum blandimentis non
trahitur, ut falsis opinionibus, et fidei non
satis cohærentibus parcat. Ergo ex eo, quod
sancta Inquisitio prædicta asserta probave­
rit, efficaciter infertur illa fuisse, et esse
evidenter probabilia, alienaque ab omni
censura Theologica, Viderunt id viri docti,
et licet aliam habuerint sententiam.nostræ
probabilitatem post illud decretum liquido
confessi sunt. Unde Illustrissimus Arauxo Arauxo.
1,2,y. 99, disp. 4, sect. 3, sic nostram sen­
tentiam proponit : Prima affirmans mona­
chatum incœpisse ante Evangelium apud Pa­
tres veleris Testament i,defenditura Clictoveo
hom. penult, tom. 2, Il'aldensi de Sacra­
mental. c. 8·’, conci. 9. Ægidio Carmelit. lib.
de Elia, c. 6, sect. 8. Trilhemio lib. 1, de
laudibus Carmelit. Francisco Orantio (fuit
hic vir doctissimus Ordinis Seraphici. Confessarius Serenissimi Joannis Austriaci
primi, et Episcopus Ovetensis), lib. 5, loco­
rum Catholic, c. 12, el Mendoza in quodlib.
q. 2, expositiva. « Quos refert, et sequitur
<» novissime Author historiæ propheticæ
« Carmeli Discalceati, ut defendat Eliam,
« et Elisæum veri monachatus fuisse pro­
fessores. Quam sententiam absque nota,
« vel censura, cum probabilitate, quam ei

DE STATI' RELIGIOSO.
« sua adstruunl fundamenta, sanctissimum
« supremae Inquisitionis tribunal novissi« mo decreto. 9 Decembris anni 1639,
« expedito defendi, ut antea, el excudi per­
misit. Quam probabilitatem et nos libenowia’ * tcr suscipimus. · Et R. P. Hieronymus
Garcia, Diffinitor Generalis illustrissimi
Ordinis Hieronymiani, et eruditis scriptis
satis notus, in Politica Rejulari, tract. 10,
di/ficult. 4, dub. 1. n. -1. cuin sequent. refert
nostram opinionem, ejusque fundamenta,
el n. 8, inquit : « Hæc opinio censenda ad
. minus est ut probabilis, et talem esse
< qualifieavit sanctum Inquisitionis tribu< nal anno 1639, teste P. E. Francisco a S.
« Maria. Unde qui nunc diceret eam improbabilem esse, puniretur per sanctum
n Officium tanquam contumax, et rebellis
* ejus decretis, ac mandatis. Et profecto
-s licet id sancta Inquisitio non decerneret.
■ Apologia P. F. Francisci a S. Maria, ubi
•tot occurrunt rationes, et aiithorilates,
s eam probabilem faceret ; quinimo non
■■ utcumque probabilem.sed etiam probabi> lissimam, et iit talem illam refero. Unde
·-· protestor quod si aliquando in hujus ope•r ris decursu non me sufficienter declara­
ti verim, et visum alicui fuerit meconica
« illam sentire, minime id intendo ·. nam
ί si loquor de opinione contraria, semper
■< eam intelligo nondereligionequoadsubs* tanliam, sed quoad completam, el perr feclissimam perfectionem, sicut hic stao tus modo existit in lege gratiæ. »
Alind
113. Qui discursus fulciri urgenter potest;
nam ecce Post alcyonidas dies, quas rela­
tum S. Inquisitionis decretum nobis attule­
rat compescendo tempestatem, iterum Ad­
versarii vocarunt ad arma.et novas allega­
tiones, aut delationes præsentarunt, quibus
relatas propositiones, aliasque accusarunt.
Unde opus fuit illas rursus in judicio con­
tradictorio per novos Censores, et coram
novis judicibus examinare : quod negotium
pro rei gravitate plures consumpsit annos.
Sed tandem prædictæ propositiones, quæ
asserunt tria vota substantialia, et verum
monachatum (dempta solemnitate. et aliis
privilegiis legis gratiæ), fuisse in veteri
Testamento, iterum approbatæ sunt, et an­
tecedens decretum de novo confirmatum
est Matriti die 6 Martii (in pervigilio sci­
licet Angelici Præceptoris nostri D.Thomae),
anno 1673, in supremo S. Inquisitionis Se­
natu, cui præsidebat, et præsidet Excel­
lentissimus Princeps, et eruditissimus vir

D. D. Didaous de Valladares, et Sarmiento.
Episcopus Ovetensis, ac Placentinus, el in
regio, ac supremo Consilio Castella· Præses.
Unde magis elucet maxima prædiclarum
assertionum probabilitas ; vix quippe inter
probabiles alia reperietur.cui lanteautho·
ritatis extrinsecæ pondus assistat, quæve
graviora habeat pro se testimonia, l’raser- Su
tim si consideremus aulhoritalem, doctri­
nam. potentiam, et zelum eas accusantium
qui facile ipsas subruerent, si poteittior.
innocenliorque non fuisset illarinn veritas.
Hoc secun lum decretum notissimum est in
Hispania, ejusque meminerunt N. Sylveiras,·,.,
torn. opuscul. opusc. 3, res. 3, q. 10, in fins,
el Josephus Andreas sacræ Societatis, in
approbatione vitæ Γ. P. F. Michaelis a
Fonte, ubi ait : « Gratulor antiquæ.el sem·■ per observante Religioni R. Virginis de
i monte Carmelo, quod cognita jam sit, et
« ad lydium lapidem affricta veritas volo> rum. et veri monachatus Eliæ et glorio« sortira ipsius filiorum in veleriTestamen« to, per novum Decretum S. Tribunalis
<r Inquisitionis in præsenti anno 1673. »
§ III.

Hoboratur amplius eadem conclusio.

113. Licet supremum S. Inquisitionis^
judicium, et sententiæ plurimorum extra ïaà.
nostrum '‘rdinem Authorum evidentem
probabilitatem a nobis intentam salis evin­
cant, placet tamen id ipsum ostendere alio
medio magis familiari in hunc modum;
etenim quod plurimi sapientes,et timorate
conscientiæ affirmant. est evidenter proba­
bile, saltem ab extrinseco, ut tradit com­
munis Theologorum sententia, et ostendimusnum. 103. Atqui plurimi viri sapientes,
et timoratae conscientiæ affirmant verum
monachatum cum tribus volis substantiali­
bus fuisse in veteri Testamento : ergo talis
sententia est evidenter probabilis, saltem
ab extrinseco. Probatur minor ; nam præ­
dicta assertio est antiqua, recepta, et com­
munis traditio Ordinis Carmelitarum :
nemo autem negavit in hac amplissima re­
ligione fuisse.et esse plurimos viros sapien­
tes, et timoralæ conscientiæ.
Nec vim hujus moti vi diluet, qui dixerit, p^.-'
Carmelitas non esse testes in hac causa audiendos; quia dicunt in sui favorem, ut su- t'"3‘
premam inter sacros Ordines sibi vindicent
antiquitatem. Nam contra hcc est primo,
quod

■
r

.5

DISP. Ill, DUB. VIII,
quod valde diversa sunt,fuisse verum monnchatum in veteri Testamento, cl reli­
gionem Carmelitanam in veteri Testa­
mento incepisse ; poteslque, quantum est
ex vi formæ. prima assertio a posteriori
præscindi; et hoc pacto in tota hac disputa­
tione processimus probantes omnia asserta
independenter a prædictæ religionis anti­
quitate: ergo Carmel itæ debent in hac causa
ut testes legitimi, el nullo quæstu conducti
audiri. Secundo, quia sive resolutio hujus
difficultatis ad Carmelitarum gloriam refe­
rat, sive non, tamen incredibile est, pluri­
mos viros sapientes, et timoratæ conscien­
tiæ tradere uniformiter doctrinam aliquam
non probabilem,cum potius hoc sitmaxima
insipientia, el non leve omnino peccatum:
ergo quod plurimi illi viri sapientes, et ti­
moratæ conscientiæ sint Carmeli tæ,minime
impedit, quod assertio ab illis uniformiter
tradita, sit evidenter probabilis. Tertio, et
urgentius, quia falsum omnino est, quod
licet ad gloriam religionis Carmelitanæ
veritas nostræ assertionis spectet, non de­
bent admitti, audiri, et authoritatem suis
dictis afferre particulares ipsius Doctores.
Nam constans, certaque sententia est, testes
de communitate, aut collegio admitti, fi­
demque facere,quando non agitur de eorum
particulari commodo, ut tradunt commu­
niter Doctores in cap. Insuper, cap. Cum
nuntius, dc testibus. Idque a fortiori verificatur in religiosis circa causas suarum re­
ligionum, et communitatum : tum quia
ratione sanctitatis, ac perfectioris status
præsumuntur semper dicere veritatem :
tum quia nulli alii ita compertas habent
res suarum religionum, præserlim quæ ad
factum pertinent. Quod etiam communiter
tradunt Doctores locis citatis, et in cap.
Tertio loco, de probationibus, et cap. Ve­
niens, et 2, de testibus. Unde in negotio gra­
vissimo Canonizationis Sanctorum suæ re­
ligionis admittuntur tanquam legitimi
testes, ut constat ex praxi, et resolvunt
Auditores sacræ Rotæ in Canonizatione S.
ITanciscæ Romanæ, p. 1, art. 7. Quinimo
non solum religiosis, sed libris etiam, et
historiis sacrarum religionum in prædicta
causa (quæ est omnium gravissima) fides
adhibetur, ut patet in canonizatione D.
Eonaventuræ p. 2, art. 8, et ex professo
probat Joannes Andreas in fine Mercuria­
lium, super ullim. quxst. Nulla igitur est
ratio, ut Carmelitæ, dum communiter tra­
dunt verum monachatum fuisse in \eteri

A

Testamento,debeant tanquam testes suspecti
excludi.
114. Accedit primo, non esse majoris au- ConDrthoritalis traditionem alicujus Ecclesiæ,aut n)all°’
Dicecesis, quam sit traditio unius integræ,
et amplissimæ religionis Carmelitanæ, cum
non plures ibi, quam hic concurrant viri
sapientes, aut sancti, qui omni tempore
floruerint, ut videtur per se manifestum.
Traditio autem alicujus Ecclesiæ, aut Dioe­
cesis fidem facit, et fundat probabilitatem
pro rebus gravissimis, cujusmodi est cultus
alicujus Sancti, et veneratio aliquarum Re­
liquiarum, ut constat ex communi praxi, et
late tradunt (pluribus etiam relatis), Ambros. Machin in defensione Sanctorum Cala-A mb ros.
rilanorum, lib. 1, c. 32, Escolanus in Chro-^y^',"'
nico S. Ilierothei, anno Christi 64, par/.256, Qoini.
Quintanadvenas tract. Ί,singul. 14, et Mar­
tinez de Prado in opuscul. de sfygmatibus S. 5p^do.C
Calharinæ, quæst. 2, § 2. Et profecto nisi
hæc regula admittatur, corruent plurima,
quæ tam in Ecclesiis particularibus, quam
in sacris religionibus pie, et probabiliter
creduntur; sublata quippe traditionis authoritate, nullum fere relinquetur funda­
mentum, cui incumbant, et propler quod
admittantur. Cum ergo tota Carmelitarum
religio uniformiter, et constanter affirmet
fuisse in lege antiqua verum monachatum,
consequens est, quod suo testimonio hujus­
modi assertionem faciat probabilem. Et qui
id non admiserit, vitam sternit, ut cunctæ
suæ religionis, aut communitatis traditio­
nes spernantur; cum minime possit de ma­
jori authoritale sibi blandiri, quam habet
an tiquissima,amplissimaque Carmeli tarum Commureligio.
CarmeliAccedit secundo, eo majorem fidem testibus deberi, quo ipsi plures, ac graviores
sunt; nam eo ipso faciunt majorem, firmioremque probationem, ut ex se liquet. Testes
autem, quos in hac causa religio Carmelitana offert, plures sunt, et gravissimi, ut
aliquos ex innumeris recensendo constabit.
115. Primus occurrit Joannes Ecclesiæ
Hierosolymitanæ Patriarcha 44, qui floruit
tempore D. Hieronymi, et librum scripsit Joan.
de institutione monachorum in lege veteri u
exortorum, et in nova perseverantium. Et
c. 2, inquit .· « Propheta Dei Elias mona« chorum Princeps primus extitit, a quo
« sancta eorum primæva institutio sumpsit
« exordium. » Et c. 9, ait : « Monachus
« enim vere deinceps ipse fuit.» Nemo au­
tem est vere monachus absque tribus subs-

- 5

λ

< 4

I

1 ·.

» rJ

. .l’ii

I

536

DE STATU RELIGIOSO.

tantialibus volis. Et cap. 16, dicit : « Quid« quid igitur perfectionis est in hac vestra
<1 religione eremitica, ab hoc propheta Dei
« tanquam a primordiali, et principe mo« nachorum Authore exemplari 1er ema« navit. » Ad perfectionem vero religionis
pertinent primo loco vota substantialia.
Nec refert,quod Baronius,et Bellarminus
negent prædictum Joannem fuisse illius
libri Authorem .Quod enim præjudicium po­
test afferre illorum duorum (etsi gravissi­
morum) sententia, ubi innumerabilium,
nec inferioris notæ Doctorum adest suffra­
gium? Tales sunt Torniellus, Piatus, Morigia, Valentia, EmmanuelRodriguez, Acuna
Archiepiscopus Bracharensis, Salianus, Canisius, Trithemius, Marulus, Cornelius a
Lapide, Gaspar Sanchez, Magallanes, et alii
tvjs ei ’nnuraer*· Quos refert Lezana in Apparatu,
cap. 9, ;>er totum, et Wastelius in lib. de
Monachismo Joannis in Carmelo apologetico,
quem vivente Baronio, ut ad ipsum trans­
mitteretur, scripsit. Prolixum esset in re
ad præsens institutum non admodum ne­
cessaria immorari. Subjiciemus tamen jusaJazar. dicium viri gravis, Ferdinandi de Salazar,
sicræ Societatis, supremæ Inquisitionis, et
electi Archiepiscopi de las Charcas. Is in lib.
de Immaculata conceptione, sxculo A.argum.
12, cap. 42, relata Baronii existimatione,
inquit : « Vidi certe, atque evolvi non pauca
« antiquitatis monumenta, ut in. haccon« troversia aliquid certi definirem ; nihil
« tamen reperi, quod non suaderet, præ« missum Joannem Carmelitanum fuisse,
•i et dictum de Institutione monachorum
« librum ab ipso conscriptum ; atque adeo
« hanc sententiam libentius amplector, et
« gravissimo, anliquissimoque ordini, quæ
« sua sunt, libere restituo. <· Quod ex im­
mediate dicendis magis firmabitur.
D. Cyr. B. Cyrillus Constantinopolitanus. sancCflnst titate, et doctrina celebris, qui floruit ante
annum Domini 1200, eandem tenet senten­
tiam in episl. ad Eusebium eremitam mon­
tis Neroi; nam ibidem refert præmissum
Joannem scripsisse prædictum librum ad
Caprasium, el alios monachos montis Car­
meli (unde elucet quantum antiquitas illius
libri transvolet recentiorum cogitationes),
et ait : « In quo libro primariam nostræ
a religionis institutionem, el Fundatorum
« ejusdem dignitatem, atque priscorum
a professorum gesta, sanctas, et gloriosas
« virtutes, exteriorem habitus ornatum
a prædictus Joannes propterea brevi, et

DISP. Ill, DUB. VIII.

commentariis notissimus, Romæ in Capi­
lucidoeloquio ordinato descripsit, ut suc­
tulo generali anno 1013 publicavit, et
a cessores dictorum Patrum in illo, Un­
defendit hanc assertionem : α Forma moa quam in nitido speculo Institutionem
< naslicæ disciplina) sub observantia trium
a suam intuentes. eam observare propen­
< essentialium votorum non est novum
sius conarentur, etc. » iTædiclus autem
•i inventum in Ecclesia, sed ab Elia pri­
Joannis liber a S. Cyrillo recognitus, et
a mordialiter emanavit, et ad hæc usque,
laudatus verum monachum in veteri Tes­
tempora perseverat imitatione in omni
tamento constituit, ut supra vidimus.
Ecclesiæ monachatu, hæreditaria suc­
Venerabilis Doctor Thomas Waldonsis, v>'·
cessione in Carmolilis. »
hæreticorum malleus, disputans contra
ai
M.. ancnaei
Michael iMunoz
Munoz Romæ
icomæ eaiuii
edidit nocdocWicleph. tom. I, doctrinal, fid. lib. 3, art.
*· tissimum propugnaculum Eliæ(permittente
2, cap. 4. inquit : « Sufficiat religiosis tales
non solum, sed approbante etiam R. P.
« habere patronos (sci licet Eliam, Elisæum.
sacri Palatii Magistro Nicolao Ricardo) et
a et filios Prophetarum) et sancti propositi
, lib. 2, tit. 1, c. 2, ari. 2, per totum, mona­
fundatores, ut plane se monstret sancta­
chatum verum cum votis substantialibus
a rum Scripturarum ignarum, quicumque
statuit, praesertim vero num. 14, ubi ait :
a sic errat, ut dicat non esse jure fundatos.»
« Illi igitur religiosi primævi eunuchi,
Observat autem idem præeiaras Author
a antiqui sunt, et veteres spadones, Recha­
codem lib. art. 1, cap. 1, quod olim in veteri
a bitæ, etNazaræi, Esseni, ac Assidæi, qui
Testamento,dum religio erat infans, aliqui
« consiliorum ex voto observationem cole
observabant quædam vota, alii unum, alii
« bant, ex quo Elias, et Elisæus casti, obeuniversa, ex quibus essentia status reli­
a dientes, et pauperes ex instituto voti
giosi constituitur, ut constat ex ejus ver­
« disciplinam monasticam a Deo traditam
bis relatis num. 99.
a induxerunt. Propter quod monachorum
V. et R. P. Joannes Soret, vir pietate,
a sub Evangelio vigentium in paupertate,
et sapientia insignis, et Generalis Ordinis
. «4 castitate et obedientia authores, princi­
anno 1 150, qui Cardinalitiam dignitatem
a pes, et patroni a Patribus commendan­
a Calixto III oblatam recusavit (de quo
a tur. »
■\Vernerus Carthusianus in Fasciculo tem­
M. Joannes Baptista de Lezana, sapienporum, circa annum 1464, ait : « Vir sanctiae Romanae publicus Lector, et S. Con­
« tæ vitæ, et singulariter Christo fruclifi
gregationis Indicis Consultor, vir piissimus
a eus Andegavis obiit, ubi quamplurimis
et doctissimus, pluriumque librorum Au­
« nunc miraculis coruscat), » in præamthor, et quo majorem præsens saeculum
bulo regulæ inquit : « Filii namque pro­
non habuit, edidit Romæ primum Anna­
a phetarum sumus, non carnis origine,
lium tomum, et in Apparatu, cap. 4, per
a sed operis imitatione : Elias namque
totum, prpbat fuisse in veteri lege verum
« coepit facere, el docere regulam hujus
u sacræ Religionis, et quidem perfecte,
monachatum cum tribus substantialibus
volis, praecipue autem num. 11, ubi ait :
tf scilicet quoad suum esse essentiale di­
a Quod autem Elias, Elisæus. et alii pro­
a vina revelatione edoctus. »
a phetarum filii, seu discipuli nuncupati,
116. Id ipsum testantur alii antiquiores
a obedientiam, castitatem, et paupertatem
hujus Ordinis Scriptores, sed ad magis re­
a ex aliquali voto observaverint, prout ad
centes descendamus, qui extraneis forsan
a religiosi status normam necessario exi­
suis scriptis plus innotescunt. Thomas aitm
Jesu.
a gitur, attenta tamen veteris legis imper­
Jesu virtute, et plurimis scriptis valde
celebris in comment, super Rcgul. Carmel.
fectione, roborandum restat. » Quod ibiinquit : « Existimo Scripturæ, rationique
lem luculenter, et eruditissime exequitur.
a valde consentaneum esse viros illos di­
117. M. Didacus Benavides, in Acade­
ÜUT. mia Complutensi Primarius sacræ Scriptu­
a vina luce ductos institutum monasticum
a tribus votis firmasse. » Et infra : « Hac­
ræ Interpres, et eruditis lecturis satis no­
tenus constat Eliam prophetam Institu­
tus, in lect. de fuga in OEgyptum, vers. 23,
« torem fuisse monasticæ professionis,
pag. 35, ait : « Hic per incidenliam occur­
er docuisseque trium votorum, ex quibus
a rit disserere, an in lege veteri constite­
a religio constat, cultum, etobservanliam.»
a rit status vere religiosus per emissionem
Doctissimus Petrus Cornejo, hujus Aca« votorum ? Respondeo non esse instituti
Cornejo
demiæ lumen, et eruditis in D. Thom.
r praesentis,sed historialis.Quodsiagerem,
Salmant. Curs, theolog. tom. XII.
commentariis
«

« latiori calamo scriberem, quod modo
« compendio, ext i tisse sub Elia, et Elisæo
« parentibus, et filiis Prophetarum. » Et
post pauca addit : « Et certe istam senten­
a tiam probavit in judicio contradictorio
(( supremus Senatus Sanctæ Inquisitionis,
a ut jam solum ambigere possit vel igna­
a rus historiarum, vel invidas tantæ excellentiæ. » Et in lectura de Samsone, vers,
5, in Indice 2, huic loco correspondent^ ait:
a Religio Carmelilarum constitit in statu
a vere religioso in veteri lege, non solum
a exercitio obedientiæ, castitatis, et pau­
a pertatis; sed ex voto, at requiritur ad
a veram religionem,et monachatum, ut in
a nova, detractis solemnitatibus. perfectio­
« nibus,potestate clavium, et aliis circans« tanliis, quæ adjectæ sunt in lege gratiæ
« sub Christo omnis perfectionis exem­
a plari. Hæ cost sententia firmissima in
« Carmelo antiquæ observantiæ et no« væ observantiæ PP. Excalceatorum. »
Quod ibi productis Authoribus probat.
Deinde subdit : «Sed qaod vim affert
« maximam, id est, quod zelus Elianus
« RR. PP. Excalceatorum post prolixas
« excussiones historiæ propheticæ, exa­
a minatis, et apprime expensis defen(C soriis, a Tribunali sanctæ, et generalis
a Inquisitionis editum est decretum anno
a 1639, die 9 mensis Decembris, quod
σ inter alia probat, quo in lege scripta
« extitit votum castitatis perpetuæ, obe­
a dientiæ, et paupertatis, demptis supra« dictis perfectionibus, et solemnitatibus
a legis gratiæ. »
R. P. Philippus a SS. Trinitate Genera-phiiipp.
lis Discalceatorum Congregationis Italicæ^ss.^
plura edidit volumina, tam in Philoso­
phiam, quam in omnes partes D. Thom.
aliaque ad historiam pertinentia. In Theo­
logia Carmelitana (quam Romæ edidit),
quxst. 2, art. 4, inquit : « Dicendum quod
« in antiqua lege religio Carmelitana vixit
a cum observantia trium votorum essen­
a tialium a tempore Eliæ, et deinceps,
a quamvis non fuerint cum tanta solema nitate ac nunc sunt.» Et 2, 2, in tract.de
virtute religionis disp. G, dub. 1, ait : « Di­
a cendum, quod in antiqua lege fuit aliqua
a religio cum votis essentialibus, licet non
a fuerit tam perfecta, ac nunc est in lego
a gratiæ. Ita communiter docent Doctorcs
a nostri Ordinis, etc.» Idem statuit in his­
toria Carmelil. lib. 1, cap. 2.
118. Antonius a Spiritu sancto, vir doclis-

35

v

-Tf

538

DE STATU RELIGIOSO.

Anton. < simus, ut plura Theologi® Moralis volumu'cioU m’na probant, in tract, de primatu Eli.v
(quem de licentia, et approbatione supre
m.r Inquisitionis Lusitanas edidit), £ 3,
num. 22, ait : « Respondeo negando Eliam
« non fuisse vere, et proprie Authorem
« status monastici cum tribus votis essenc tialibus. non eum ea solemnitate, quam
« hodie habent in Ecclesia, sed cum tri« bus votis simplicibus. » Et idem statuit
§ 8 num. 133, et fere per totum illum
Tractatum.
Sytvar
M. JoannesdeSylveira, celeberrimus sa­
cræ Scriptura? interpres, et Concionalorum
hujus sarculi facile princeps, ulegregia vo­
lumina probant, eandem sententiam late
probat tam. Opuscul. opusc. 3. fere per to­
tum, præsertim vero résolut. 3, quæst. 1,
ubi statuit : >. In Essenis fuerant vota
obedientiæ, castitatis, et paupertatis,
qualia potuerunt esse pro illa lege im­
perfecta, et antiqua. Etçuxsf. 8, ait :
Ex factis colliguntur vota obedientiæ,
g paupertatis, ei castitatis in Elia, ac Eli­
saea, et filiis prophetarum. » Quod ibi,
et in sequentibus late probat, et denique
totum tractatum his verbis absolvit : » Hunc
tractatam ostendi viris doctissimis ex­
traneis a nostra religione, et in regia
G Conimbricensi Academia publice sacræ
σ Theologiae
professoribus, qui maxime
α illum approbaverunt etiam me absente,
α et tanquam uno ore mihi dixerunt, quod
his unum deerat, ut integro, ac sincero
α animo legerentur. » Eandem sententiam
statuit præclarus hic Author tomo 1. in
Evany, lib. 2, cap. 2, quæst. 10.
Daniela
Daniel a Virgine, vir doctus, in Vinea
Virgine,
,n appendice ad historiam, num.
1229, inquit : a Ex cunctis, quæ hactenus
o audivimus, extra controversiam esse
G debere
videtur, S. Prophetam Eliam
G monachum iuissein observantia votivae
■
« castitatis, atque etiam aliorum consilio­
« rum monasticae perfectionis, o Et num.
1235, addit ·. ί Ex jam dictis sit praesentis
a dubii (an vidilicet in veteri testamento
» fuerint vota explicita, vel implicita) hæc
a resolutio. Utrumlibet sustineri potest
a quoad vota S. Prophetæ Eliæ, e* poste­
a riorum ejus monachorum veteris legis,
v nempe fuisse expressa, et oretenus facta,
« uti nunc fiunt in plerisque Ordinibus,
a atque is videtur sensus pierorumque.qui
« de votis monasticis sub lege veteri scri­
bunt, Quod autem sic facta non fuerint,
/9

DISP. Ill, DUB. VIII.

,
quos nominare nolumus ; nihil enim meα nemo evincet. Si quis objectet id in sa­
K
retur censuram theologicam (quam illi
« cris litteris non exprimi, quæro ubi
H
adversus doctrinam nostram procudi stu<r magis diserte adslruantur ore tenus, et
q
duerunt), nisi ad minus sit improbabile.
« explicite facta SS, Apostolorum, S.
I
Sed contraria tanti Tribunalis sententia
« Pauli eremitae, S. Antonii, et aliorum
/3
illos conatus fregit, et opinioni nostræ ro4 monachorum vetustiorum in primordiis
I
bur addidit, ut § 2, dictum est. Possunt
α Ecclesiæ ? Quod si quis verosimilius
j
etiam contra nostram assertionem referri
« existimet ea fuisse duntaxat mentalia,
' v->i l.udovicusde Miranda, Hieronym. Roman,
« aut in actu aliquo alio æquivalente,
Salinas, Bordonus, et quidam alii tamabequidem sic sufficiunt, ut monachum
jecte de Carmelitarum traditione sentien­
α constituant, o
tes, ut quidam eorum ausi fuerint eam
119. Omittimus, ut prolixitatem vite-^
vocare (iclionem a solo vulgo admittendam.
mus. qaam forte jam incurrimus, formaSed quam ipsi excesserint, probat contra­
lia aliorum verba referre. Sic tamen do­
rium judicium magnorum virorum, quos
cent Petrus Thomas in Monolog, in vitaS. w (
§ 1 allegavimus : probat etiam lata, el
Elir, fol. Ill, Thomas de Aquino lib. I, iù.'
repetita S, Inquisitionis sententia, quæ
de Palriarchatu Eliæ, 3 part. lect. 1, Fran·,·^
excessum illum compescuit. Parcendum
ciscus Angelus in Catalogo, cap. I, Pinto*"™1
tamen est illis, quia non videntur legisse
in Hierarch. Carmelit. tract. 2, cap. 10, PS
Authores; sed neque omnino parcendum,
Embun. in Stimulo, 1 part. cap. I, § 4,
.
quia dedecet viros graves censuram, et tam
Petrus Lucius in Compend. hislor. cap. 3,
0
acerbam, non cognita causa, non auditis
Roman, tract. I de antiquit. Ordinis, cap.^^
testibus, non consultis Dodoribus, ferre,
‘2, et in Elucidario 6, in Alphabeto, verbo
el opinionem probabilissimam infamare.
Elias. Palionidorus lib. 1 de orig. et antiRecte observavit Turrianus in Selectis. dis­
quit. cap. 1, Franciscus a S. Maria in His^fCputat. 30, dub. 1, § secus, quod «ut dicamus
toria prophetica, et ejus apologia, Didacas to
« opinionem aliquam esse singularem » (a
Coria in Chronico Carmel, lib. I, cap. 7, oxi "
fortiori ut dicamus esse improbabilem, aut
Wastelius lib. I, Cindiciarum, sectione 5,^
art. 13, Franciscus Bonæspei de Concep.
meram fictionem), « necessarium est haVirgin, disput. 5, per tolam, et alii plures,
« bere exactam notitiam Aulhorum, si
« forte de illa materia disputarunt. In quo
quos brevitati consulentes praetermittimus.
G non raro deficiunt aliqui viri docti, ju­
De qua concordi Carmelitarum sententia
a dicantes aliquam opinionem singularem
Hieronvmus Garcia num. 112, relatus tes- Girâ
G esse, qui abstinuissent a censura, si au­
tatur in hunc modum : α Omnes Patres
« Carmelitae, tam Calceati, quam Discal­
« thores sedulo lectitassent. In his ergo
α ceati, defendunt acerrime, quod succes­
« omnibus maturo judicio procedendum
α sores Eliæ, et Elisæi fuerint veri reli­
« est, ita ut neque levibus fundamentis
« giosi, el tribus prædictis votis ligati in
a eligamus singulares opiniones, neque
« veteri Testamento. » Ex quibus liquet
a judicemus esse singulares ante exactam
veritas propositionis, pro qua evincenda
a lectionem Doclorum, quorum scripta
eos adduximus, nempe perpetuam esse, et
a sedulo si evolvamus, sæpe inveniemus
constantem traditionem Ordinis Carmeli« opinionem nec esse novam, nec singula­
tani, quod in veteri Testamento fuerit
a rem. « Quam regulam si relati Authores
verus status religiosus cum tribus votis
observassent, immaturum illud judicium
substantialibus, nudis tamen asolemnitate,
continuissent, quod sola lectione emendare
et privilegiis, quæstatus religiosus omnino
potuerunt.
Convel­
perfectus habet in lege gratiæ.
Fundamenta vero, quibus suam cogita­
luntor
icnda- tionem fulciunt, sunt illa tantum, quæ du­
itata.
biis præcedentibiis proposuimus, et dirui­
§ IV.
mus, in eoque potissimum nituntur, quod
perfectio status religiosi sit propria tem­
llefertur sententia contraria.
I
poris legis gratiæ, superetque infantilem
conditionem veteris legis. Sed quam parum
120. Oppositum nostræ assertioni tenere,
probent, jam ostendimus, et præsertim
ac præsumere videbantur illi, qui rnona-1^
chatum, et ipsius vota in veteri Testamento I
dub. 6, per lotum. Reliqua argumenta sol­
vimus a num. 95. Nec alia motiva addunt,
apud tribunal S. Inquisitionis accusarunt,
quo a

539

quibus nunc opus sit satisfacere. Commu­
nius vero utuntur argumento pure negati­
vo, quod Scriptura non doceat nostram
assertionem. Id autem arguendi genus
quam sit invalidum, jam diximus num.95.
Præsertim cum offeramus testes antiquos,
et majores omni exceptione, qui nostræ
suffragantur sententiæ, ut constat ex dictis
a num. 104. Quod ad ejus maximam pro­
babilitatem (quam, et non certitudinem
fidei intendimus),satis superque esse osten­
dimus ex communi sententia relata num.
103, et liquet ex præsenti dubio, per totum.
121, Ex quibus omnibus colligimus,
sententiam nostram non solum esse certo,
et evidenter probabilem, sed esse etiam
probabiliorem opposita. Tum quia fundamenta adversa sunt majori ex parte nega- iraopitiva ; nostra vero positiva, ac proindeq^moppræstantiora. Tum etiam, quia cum in re p®5113·
historiali versemur, illis testibus major
fides est adhibenda, qui antiquiores sunt,
et rem quam affirmant, videre, aut attin­
gere potuerunt, ut docet textus, in cap. Cum
causam, de probationibus, et observant
Glossa ibidem, verbo Per libros antiquos,
Beral decis. 190, part. 2, Rodericus Suarez
allegat. 8, Cardinal. Lancelottus in Nota LanceL
18 Noremb. anno 1596, decis. 290, num. 7,
et alii plures. Nos autem proferimus testes
antiquissimos, Philonem, Josephum Hebræum. Josephum Antiochenum, Solinum,
D. Hieronymum, Joannem Hierosolymita­
num, D. Isidorum, Rupertum, Cassianum,
et alios plures, qui tria substantialia vota,
et verum monachatum in lege veteri affir­
mant : adversarii vero nullum testem præsentant ejusdem antiquitatis, qui id posi­
tive, et contrarie neget ; et ipsi recentes
sunt, qui res pristini illius temporis mi­
nime viderunt, atque ideo de illis per
seipsos testificari non valent. Tum præte­
rea, quia in rebus antiquissimis, qualem
nunc versamus, non solum sufficit unicas
testis fide dignus, sed etiam indicia, et conjecturæ plenam probationem efficiunt, ut
cum pluribus Authoribus resolvit Mascar- M>sc.
dus de probation, conci. 485. num. 11 el 12,
ibi : « Quod maxime verum est, si essemus
« in antiquis ; quia in eo casu indicia, et
« conjecturæ pro plena probatione haben­
te tur. » Idemque tradunt Decius consil.2-1, dccuk.
Alexander consil. 12, volum. 6, Bertrandus
consit. 20. volum. 1, Menochius de arbitrar.
judic. Paleotus tract, de spuriis, et alii satis
communiter. Nos autem in propriæ causæ

iiwf

I

i *>”

>I

540

•It

- *'

t U
jI
4■.·

?

À

DE STATU RELIGIOSO.

patrocinium proferimus gravissima indi­
cia, et probatissimas conjecturas, quæ alias
fundantur etiam in textu sacræ Scripturæ,
adhibita gravium Patrum, et Authorum
interpretatione, ut constat ex omnibus
praecedentibus, in quibus singula asserta
his fulcris communivimus, aliaque pro­
pugnacula dubio sequenti struemus. In quo
valde aliter se gerunt adversarii, qui nulla,
aut fere nulla positive procudunt, sed ne­
gando negant. Tum ultra, quia illa senten­
tia probabilior in hac causa censenda est,
quæ magis extendit influxum Christi Do­
mini, B. Virginis, et Apostolorum in genere
causæ exemplaris : adversarii autem res­
tringunt hujusmodi influxum ad solos mo­
nachos legis gratiæ ; nos vero illum etiam
protendimus ad religiosos veteris legis, ut
explicuimus n. 38, et 76. Tum deinde, quia
id in hac parte putandum est probabilius,
quod magis confert ad dignitatem status
religiosi, ad quam dignitatem pertinet an­
tiquitas, ut in aliis vitæ humanæ conditio­
nibus apparet : nos autem antiquiorem
asserimus statum religiosum, quam adver­
sarii, et magis contradicimus hæreticis,
qui negant prædicti status antiquitatem.
Tum denique, quia illa sententia verosimilius explicat modum originis, et profectus
status religiosi, quæ procedit cum majori
correspondentia ad originem, et profectum
Ecclesiæ : certum autem est, quod Ecclesia
fuit substantialiter in veteri Testamento,
et deinde maximam accepit perfectionem
ex praesentia Christi Domini in statu legis
gratiæ, ut explicuimus dub. 1, a num. 3.
Ergo verosimilior, et probabilior est sen­
tentia, quæ asserit statum religiosum fuisse i
quidem substantialiter in veteri Testa­
mento, rudem tamen, et impolitum, et sub
infantia ; accepisse autem a Christo maxi­
mam, et consummatam perfectionem per
solemnitatem, et alia privilegia : et hæc est
nostra sententia, ut fusius explicuimus
dub. G, per totum, et praecipue num. 74.
Tenenda igitur est prædicta assertio non
solum ut evidenter probabilis, sed tanquam
probabilior. Præsertim cum in veteri Tes­
tamento fuerint alia non minus perfecta,
quam sit status religiosus secundum solam
substantiam acceptus, ut ostendimus num.
70. Et aliunde ex prædicta assertione nihil
colligatur, quod vel bonis moribus, vel
aliis catholice observandis repugnet, ut ex
se, el ex decretis S. Inquisitionis supra al­
legatis satis apparet.

DISP. III, DUB. IX.

541

DUBIUM IX.

Utrum status religiosus in veteri Testamento
inchoatus perseveraverit usque ad leijem
gratiæ, et modo continuetur in Ecclesia.
Supposito quod in veteri Testamento
I fuerit status substantialiter religiosus, pro­
cedimus ad difficultatem, quam titulus prae­
sentis dubii proponit. Pro cujus resolutione^
observandum est, monachatum posse du·^
I pliciter considerari : uno modo secundum®^·
i essentiam, altero modo quantum ad diverI sas perfectiones, quas habet juxta differen­
tes Ecclesiæ status, in quibus est : nani
tempore veteris Testamenti conjungebatur
observantiis, et cæremonis legis Mosaicæ;
tempore autem præsenti gaudet solemnitate, et aliis privilegiis, quæ ex præsentia
Christi participat. Supponimus autem,quod
status religiosus, seu monachatus, nec tem­
pore legis veteris habebat solemnitatem, et
privilegia imperfectionem illius legis ex­
cedentia ; nec modo habet adjunctas obser­
vantias, et cæremonias legis Mosaicæ, quæ
nunc mortiferae sunt. Unde præsens diffi­
cultas respicit religiosum statum secundum
essentiam acceptum, et a diversitate illo­
rum accidentium præcisum ; ad eum mo­
dum, quo homo potest considerari secun­
dum essentiam, ut abstrahit ab accidenti­
bus, et statu infantiæ, et ab accidentibus,
et statu aetatis perfectæ. Unde sensus quæs-Pcteti
tionis est, utrum essentia status religiosi^'
semel introducta in veteri loge permanserit
usque ad tempus legis gratiæ, et perseveret
in hoc tempore, licet pro eorum diversitate
habuerit plura, et valde diversa acciden­
tia : sicut eadem est semper Ecclesia
quoad essentiam, licet in diversis statibus,
et cum differentibus accidentibus constitu­
ta, ut explicuimus dub. 1, a n. 3. Et quidem
loquendo de possibili, facile apparet pars
affirmativa, tum Ecclesiæ exemplo imme­
diate præmisso, tum ex defectu repugnantiæ. tum ex dictis dub. 6, per totum, quæ
hanc etiam partem evincunt. Sed oportet
ut ulterius investigemus, an de facto ita
contigerit. Non autem ita expedit, quod hic
etiam inculcemus vota, et alia, de quibus
hactenus egimus ; sed quod præcise resol­
vamus, an prædictus status (qualisqualis
fuit in veteri lege), permanserit usque ad
legem gratiæ, et modo perseveret. Nemo
enim, qui non neget talis status perseve­
rantiam, et continuationem, negabit perse­
verasse,

verasse, continuarique cum sua illa pro­
pria essentia, quam in veteri lege habuit.
Et hoc sensu tractanda est diflicultas.

mutatus tamen quoad accidentia. Quod ad
veritatem nostræ assertionis (quæ indefinita
est), satis superque erat, et probat nullum
adesse inconveniens in hujusmodi transla­
tione, ac permanentia.
Possetque hoc fundamentum exemplo cur­
satis apposito confirmari : etenim cum
Defenditur affirmativa sententia.
illamet numero substantialiter fide, quam
:»s- 122. Dicendum est, statum religiosum in
Elias habuit tempore legis antiquæ, pervenit
veteri lege inchoatum perseverasse usque
ad statum legis evangelicæ, illamque modo
ad legem gratiæ, et nunc permanere, seu
conservat, et conservabit usque ad mortem.
continuari in Ecclesia. Hanc assertionem
Nam fides non evacuatur nisi per actum
defendunt omnes Authores dub. prxced.
contrarium, vel per visionem beatificam :
I
relati, et alii plures, quos dabimus in præElias autem nec illum exercuit, nec istam
senti. Quæ supposita doctrina hactenus
est adeptus, cum adhuc sit viator ambulans
tradita, posset demonstrari in aliquo par­
per fidem. Aliunde vero fides non habet
ticulari individuo ; nam Elias in veteri
necessariam colligationem vel cum statu
Testamento habuit statum religiosum, ut
legis veteris, vel cum statu novæ, sed se- .
£ti· constat ex dictis a n. 86. Sed Elias perse­
eundum essentiam considerata ab utroque
j TJ2.
veravit cum prædicto statu usque ad tempus
praescindit. Manet ergo in Elia illamet fi­
legis gratiæ, et modo etiam permanet in
des, quam habuit in veteri Testamento,
Ecclesia : ergo status religiosus in veteri
cum sola mutatione accidentali penes noti­
lege inchoatus usque ad legem gratiæ per­
tiam magis explicitam objecti, quam pro­
mansit, et modo etiam in Ecclesia perse­
fecto acquisivit tum videns Christum in
verat. Minor, in qua poterat esse difficultas,
Thabor, tum ab eo, ut plures docent, visi­
est certa, quia Elias adhuc non est mortuus,
tatus in Paradiso, tum ex novis revelatio­
sed vivit in carne mortali, in qua vidit
nibus, quibus illustratur, ac roboratur ad
Christum Dominum in sua Transfigura­
pugnandum contra Antichristum. Quæ si­
tione, et veniet in fine mundi, ut contra
militudo etiam evincit permanentium sta­
Antichristum pugnet, et veram fidem ho­
tus religiosi in Elia, si illum habuit in ve­
minibus aut restituat, aut conservet, ut est
teri Testamento, ut dub. 7 ostendimus.
communis traditio innitens verbis Christi
Nam prædictus status secundum essentiam
Iinh.
Domini, Matth. 17 : Elias quidem venturus
acceptus non habet necessariam connexio­
n.
ïùeb.
1 est, et restituet omnia. Et Malach. 4 : Ecce nem cum statu legis veteris, nec cum statu
ego mittam vobis Eliam prophetam,antequam
novæ : quocirca potest, invariata essentia,
veniat dies Domini magnus, et horribilis. Et
ab uno statu in alium transferri. Et ex alia
convertet cor patrum ad filios, et cor filiorum
parte nec Elias illum in se destruxit, nec
Deus Eliam ab ipso absolvit. Permanet
ad patres eorum. Aliunde autem illa, per
ergo in Elia talis status, variatus tantum
quæ Elias factus fuerat in lege veteri reli­
accidentaliter, quatenusexuit observantiam
giosus, in eodem moraliter perseverant,
legis Mosaicæ, quam olim habuit adjunc­
quia ex una parte vota illa non pertinebant
tam, et ex præsentia, et colloquio Christi
ad cæremonialia legis Mosaicæ, quæ per
tum in Thabore, tum in Paradiso, novam,
legem gratiæ exclusa sunt, sed ad moralia,
insignemque perfectionem acquisivit.
sive opera virtutum, quæ possunt ad legem
evangelicam transferri, et in illa continua­
123. Secundo posset eadem assertio pro­ Alius,
­
ri : et ex alia parte nullum vel apparens
bari ex supra dictisα n. 34, quoniam Esseni moli
tum.
fundamentum occurrit, ut dicatur Deum
(qui alias dicti sunt filii Prophetarum), ha­
prædicta vota irritasse, aut deinceps non
buerunt institutum, sive statum religiosum
admisisse; cum talia vota, et obligatio ex
in veteri Testamento : sed eorum institu­
illis orta sint in omni statu quid bonum,
tum pervenit ad tempus legis gratiæ, et
ac Deo gratum. Ergo Elias pervenit ad le­
deinceps in Ecclesia continuatum est : ergo
gem gratiæ, et in illa perseverat cum illostatus religiosus inchoatus in veteri Testa­
met statu religioso, quem in lege antiqua
mento translatus est ad legem gratiæ, et
contraxit ; atque ideo aliquis status religio­
permanet in Ecclesia. Minor, quam hic
sus inchoatus in veteri Testamento transla­
tantum probare oportet, suadetur ; nam
tus est ad legem gratiæ, et in ea persistit,
Esseni Alexandrini (de quibus agit Philo

1!

,■

■

-

542

<

fi

r-U'
WJ

f

1

.·!' <

DISP. Ill, DUB. IX.

DE STATU RELIGIOSO.

in lib. de vita contemplativa suppi icum),
exemplo, quia non obstantibus persequufuerant religiosi ante adventum Christi
tionibus, et transmigrationibus, pern". .oil
Domini, ut ex eodem Philone n. 85. effica­
vera f»·4 * «n aliquibus : eodem .τ·’· ω modo
citer ostendimus. Prædicti autem Esseni
perseverare status religiosus; ad hasunt ad Christi fidem adducti prædicalioneS.
jus quippe suNumtiam non requiritur,
Alarci Evangelist® ut tradunt Authores ibi­
quod plures .n communitate vivant, sed
dem relati.El ab Essenis propagata est vita
potest in tuolibet seorsim sumpto salvari,
religiosa eremitica per .Egyptum, aliasque
sicut *! fides, ut liquet ex dictis disp. 1. n.
provincias, et modo permapet substantiali­
31. Aliunde vero Esseni erant pauperrimi,
ter in Ecclesia, ut Authores eo loco relati,
et degebant in eremis, errantes in solitudi­
et alii communiter concedunt. Ergo insti­
nibus, in montibus, et speluncis, et in ca­
tutum Essenorum pervenit ad legis evan­
vernis terræ : quos proinde nec ita facile
gelicæ tempus, et modo in Ecclesia conti­
reperit.nec omnino absumpsit tyrannorum
nuatur, licet sub diversa forma, et acci­
persequutio. Tum denique alio exemplo
dentium figura.
status religiosi in lege gratiæ, qui a Christo
^pS,r’
Q110^
posset non incongrue ful­
Domino omnis perfectionis aulhore appro­
ciri ; nam illa, quæ ex gratia sunt, non mi­
batus, et erectus in Apostolis non est in­
nus procurant suam conservationem, et
terruptus, ut quidam falso existimarunt,
propagationem, quam illa, quæ sunt ex na­
usque ad tempora D. Antonii, aut D. Basitura .-sed aliqui in veteri Testamento divina
lii ; sed permansit semper , et continuatus
gratia adjuti instituerunt, amplexique sunt
fuit, ut cum communi sententia docet
statum religiosum, nempe Elias. Elisæus,
Suarez tom. 3, de reliy. lib. 3, c, 3, η. 2, et
et filii Prophetarum, qui deinceps appellati
diximus disp. 1, η. 19. Et tamen toto illo
sunt Esseni, ut supponimus ex dictis dub. 7.
tempore, a Christo videlicet usque ad Cons­
Ergo prædicti studuerunt conservare, et . tantinum, non fuerunt minores persequupropagare illud institutum. Quod revera . tiones et contra fidem, et contra statum
sunt assequuti perducentes ipsum continua ■ religiosum, quam fuerant tempore veteris
successione usque ad tempusChristi Domini,
Testamenti, sed potius longe graviores.
sicut constat ex Josepho, et Philone, qui eo- i Ergo sicut, eis persequutionibus non obsrum tunc existentiam affirmant, ut non i tantibus, permansit status religiosus, non
Piinia< immerito de illis dixerit Plinius n. 30 re- | quidem in Conventibus, aut Cœnobiis (quæ
latus, « Gens sola, et in toto orbe præter ! tunc non erant), sed in particularibus per­
a cæteras mira, sine ulla fœmina, omni ve- | sonis se Deo sacrantibus : ita proportiona« nere abdicata, etc. Ita per seculorum milbiliter status religiosus in veteri lege in­
« lia (incredibile dictu) gens aeterna est. in | choatus potuit in medio persequutionum
a qua nemo nascitur. » Unde B. Joannes
permanere, ac continuari, et deinde ad le­
Baptista ab infantia (durante adhuc statu I gem gratiæ transferri.
veteris legis), horum Essenorum institutum, |
124. Verum enimvero etsi prædicta mo­
et vitam religiosam professus est, ut ex gra- j tiva non obscure evincant veritatem nostræ
vibus Authoribus vidimus n. 94. Prædic­
assertionis, nolumus in eis amplius robo­
tum vero institutum secundum substanrandis morari, ut fusius expendamus aliud
liam, hoc est vota, consideratum, nihil ha­
urgens fundamentum, cui tam assertio,
buit incompossibile cum lege evangelica ;
quam aliæ veritates a nobis intentae inniatque ideo illa adveniente, non cessavit
tentur. Quod in hunc modum proponimus;
substantialiter, sed novam acquisivit per­
nam Elias est vere author, institutor, et
fectionem, et ad posteros in Ecclesia deri­
fundator religionis Carmelitarum : ergo
vatur.
aliquis status religiosus inchoatus in veteri
ConfotaNec dicat aliquis, institutum religiosum ; Testimento perseveravit usque ad tempus
damm-in
Prophetarum, sive Essenis inchoalegis gratiæ, modo perseverat in Ecclesia.
slo. tum, supervenientibus gravissimis perseConsequentia, supposita veritate anteceden- Prisequulionibus tempore tam Prophetarum,
tis, videtur evidens ; nam religio Carmequam Machabæorum, interruptum penitus
litarum est quidem status religiosus, etjj^
fuisse. Nam hoc facile refutatur, tum ab
modo exislit in Ecclesia, ut ex se liquet :
effectu, siquidem post omnes illas persealiunde vero Elias non potuit prædiclam re­
quutiones perseverabat institutum Esseno­
ligionem fundare, et instituere in statu le­
rum, ut constat ex proxime dictis. Tum
gis evangelicæ; siquidem ipse non vixit in­
ter
dj.T/fr
ion.

« Est autem recepta,et valde antiqua tradi« lio, religionem hanc a temporibus Pro« phetarum, et signatim ab Eliæ institu« lionc suam ducere originem, et quasi
u hæreditariam successionem in monte
u Carmelo, a quo etiam nomen accepit :
« quam traditionem ut veram suscipimus,
« præcipue quia septem Summi Pontifices
« Sixtus IV, etc. » Et Gaspar Sanchez lib. 3 Gasp.
Reg. c. 17, inquit : <i Accedit ad hæc a Pon- Sanch·
« tificum judicio gravissimum pondus,quo
« sacrum hunc Ordinem ab Eliæ disci« plina, atque instituto exordium habuisse
§ n.
« testantur. Ita sane in suis bullisSixlusIV,
« etc. qui docent familiæ Carmelitanæ viProbatur primo ex Summorum Pontificum
« ros ab Elia, et Elisæo hæreditariam sucbullis.
a cessionem tenere. Hæc mihi gravissima .
Fria
α sunt. «Similia proferunt Salianus torn. 3, corn.1 a
125. Licet ea, quæ Summi Pontifices tra­
χώanno 3139, num. 45, Cornelius a Lapide 3, p^Pw. dunt de origine, et antiquitate Ordinis Carmelitani, non diffiniantur ab ipsis tanquam
Reg. cap. 18, Poyræus de triplici corona
fide divina credenda ; nihilominus eam au­
Virginis, trad. 1, cap. 12, num 14, et alii
thoritatem habent, quod a nullo testimonio
plures.
humano excedantur, ut cordatus quilibet
Nec possunt, aut debent verba Ponti fiShins facile concedet. Igitur Sixtus IV, in bulla,
cum detorqueri, ut præcise significent, quod praciuIV.
quæ incipit, Dum attenta, data anno 1476, I Carmelitæ succedunt Eliæ in loco male- <lltur'
riali Carmeli, in quo ipse vixit, ut Bordoet vocatur Mare magnum privilegiorum
hujus Ordinis, inquit : « Dumque subii- I nus, et quidam alii tentarunt interpretari.
« mium dicti Ordinis utriusque sexus per­
Nam hæc interpretatio non est, sed perver­
it sonarum virtutum merita, Deo quidem
sio sensus Pontificum : tum quia ipsi ver­
•t grata, et in conspectu Apostolicæ Sedis
bis relatis intendunt Carmelitas commen« accepta, digna memoria recensemus, ac I dare ; ex eo autem quod isti successerint in
α Ordinem ipsum, et illius personas sub Ieo loco, in quo Elias aliquando habitavit,
« Sedis Apostolicæ, et Ecclesiæ Romanae
nullam laudem merentur, ut ex se liquet.
« protectione immediate exislentes, et inImo vero si nihil aliud intenderent, quam
quod illi Authores dicunt, possent eodem
« ter cæteros Regularium Ordinum pro« fessores in firmamento Catholicæ Fidei
elogio honorare Mahumetanos, appellando
« militantes, tanquam religionis speculum,
ipsos successores Eliæ, et Sanctorum Pro­
« et exemplar speciali charitate fulgentes,
phetarum, qui montem Carmelum habita­
runt ; nam Mahometan! possident prædic­
« Sanctorumque Prophetarum Eliæ, et Eli■< s;ei, et aliorum Patrum, qui. montem
tum montem, et illorum multi vivunt in
eo. Id vero est plane ridiculum, et absur­
« sanctum Carmeli, juxta Eliæ fontem indum, indignumque sapientia, et gravitate
« habitarunt, successionem hæreditariam
Summorum Pontificum insuis bullis. Tum
« tenentes, etc. » Eodem fere verba in suis
etiam, nam quod prædicti Pontifices non
bullis scribunt Joannes XXII, Julius II,
loquantur de successione adeo materiali in
Pius V, Gregorius XIII, Sixtus V, et Cle­
loco tantum habitationis, sed in vita reli­
mens VIII, in quibus plane asserunt, Car­
giosa, evidentius adhuc constat ex Cie- cicæ·
melitas esse hæredes, et successores Eliæ,
mente VIII, qui aperit suorum Praedeces­
non quidem in aliquibus bonis temporali­
sorum sensum in litteris ad regem Persa­
bus, ut ex se liquet; sed in eo honorifico
rum, datis Romae die 5 Octobris, anno 1604,
titulo, quem Pontifices immediate praemit­
quæ incipiunt, Illustri, ac potentissime, ubi
tunt, tanquam religionis speculum, et exem­
ait : « Misimus jam ad te Paulum, Simoplar, hoc est, in modo vitæ religiosae. Sen­
« nem, Joannem, Thaddaeum, et Vincentiunt ergo, Eliam esse authorem, et instiSorez. tutorem prædictæ religionis. Unde Suar.
« tium Fratres Ordinis B. Mariae de monte
torn. 4, de relig. tract. 9, lib. 2, c. 10, his
« Carmelo. » Et infra inquit : « Habuerunt
gravissimis testimoniis convictus inquit :
« olim religionis hujus professores, sicut a

1er nos in prædiclo statu, sed ante illum
raptus cat ad locum nobis ignotum : ergo
si vere est prædictæ religionis author, et
institutor, oportet quod illam fundaverit
tempore veleris logis, a qua proinde ad
statum legis gratiæ translata, et perfecta
per Christum continuatur,et persistit modo
in Eaclesia. Antecedens autem, in quo est
difficultas, potest multipliciter suaderi. Sed
claritatis gratia differentes ipsius probatio­
nes ad diversas classes reducemus. Unde

i

·

'
j
j

'
;
'

543

Λ·.

DE STATU RELIGIOSO.

544

«

« Romanis Pontificibus prodecessoribus
« nostris memori» proditam est. sui insti« tuti authores sanctos Prophetas Eliam, et
* Elisæum, omnibus nationibus, et genti« bus notos. » Quibus verbis suam, suo­
rumque prædecessorum, quos supra allega­
vimus, mentem apertissime declarat, et
locum vanis subterfugiis praecludit. Ergo
ex mente Summorum Pontificum Elias fuit
Author, et institutor religionis Carmelitanae. Qualis vero fuerit religio, quam Elias
inchoavit, et ad successores deduxit, satis
liquet ex dictis dub. 7, praesertim a num. 86.

Λ

<·

§ in.
Probatur secundo ex Officiis Ecclesiasticis.
126. Rreviaria, et officia divina ab Ecclesia Romana approbata habere insignem
authoritatem, facile concedet, qui sciverit
summam vigilantiam, et industriam sacræ
Congregationis Eminentissimorum Cardi­
nalium huic neaotio incumbentium in eis
recognoscendis, et approbandis. Nihil enim
in hac parte concedunt, nisi prævio maturo
examine, productisque solidis, et authen­
ticis monumentis, auditisque, aut consultis
viris gravibus, -atque antiquitatis peritissiSacra mis. Unde sacra Rota Romana in una deci­
Rota
Born. sione Cæsarauguslana coram Domino Coc­
cino, anno 1630, merito dixit, historias
contentas in Breviario approbato censeri
Cone. ab Ecclesia canonizatas. Et sacra Congrega­
Card. tio Cardin, anno 1618, die 14 Junii decla­
ravit, quod historix, gux in Breviario per
sanciam Sedem Apostolicam approbato reci­
tantur, ut maxime verx ab Ecclesia veneran­
tur. ut refert Sylveira opu*c. 3. q. 1, n. 4.
Et profecto prædicatio D. Jacobi Apostoli
in Hispania, impressio sacrorum slygmatum in corpore P·. Francisci, et alia simi­
Nota. lia nullo alio graviori fundamento proban­
tur, et admittuntur, quam quod ita referan­
tur in Breviariis, aut officiis per Sedem
Apostolicam approbatis. De quo videri posMoral. sunt Morales in Chronico, lib. 9, cap. 14,
Quin” Mariana in tract, de adventu D. Jacobi,
Quintanadvenas in lib. Sanctorum Toletan.
advert. 9, et alii. Ende videndum est, an
assertio nostra insignis hujus generis sub­
sidio roboretur. Et praetermissis modo plu­
ribus approbationibus Breviarii Carmelitani, quas recenset Lezana in Apparatu,
cap. 6. a num. 18, præmittendum est. Offi­
cia Sanctorum nostri Ordinis concessa Con-

Sciunda

gregationi Fratrum Discalceatorum (qui
Breviarium Romanum admisimus, eoque
utimur), fuisse semel, et iterum approbata
a sacra Rituum Congregatione, recognos­
centibus Eminentissimo Cardinali Bellarmino die 20 Junii, anno 1609, et EminenCard. Torres die 12 Junii, anno 1628, et
tandem alia approbavit, et concessit Sanctiss. D. N. Clemens X, die 27 Julii, anno
1672.
ii
Quo supposito, probatur urgenter nostra
assertio ex prædictis Officiis per Ecclesiam
approbatis : nam in primis in Officio S.
Eliæ (quod specialiter jam concesserat Six.
tus V, anno 1589, die 27 Julii, in bulla EIih I
Eximium quod nobis), vocatur dux, pater,Çjrafc·
et author nostri Ordinis; Aam hymnus addoi.p·
primas Vesperas sic habet :
rnadi-

Hic sacri est auctor, columen, decusque
Ordinis, cujus soboles ab Ortu
Usque ad Occasum bene prosperata
Crevit in orbe.
Et hvmnus ad Laudes :

Pergamus, socii, tollere canticis
Tresbylæ eximii vatis inxthera
Pes hilares : nam decet hodie
.Vostri memores ducis.
Et hymnus ad secundas Vesperas,

Λ’os tui prxsens clypeo favoris,
Patris et mira pietate fretos
Liberos, dextra petimus benigna
Protege semper.

Et concedentibus Innocent. X, Alexan­
dro VII, et Clemente X, dicimus in Collecta
cnjusdam officii : Prxsta, quxsumus, omni­
potens Deus, ut sicut S. Eliam Prophetam
tuum, et Patrem nostrum, etc. Et in Officio
S. Angeli, illustrissimi hujus Ordinis Mar­
tyris, dicitur in 5 lectione : « Insignem
« sanctitate virum, patribusque suis Eliæ,
« ac Elisaeo persimilem, miraculis Deus βί­
α milibus illustravit. » Et in Officio om­
nium Sanctorum praedicti Ordinis dicitur
in primo responsorio : α Sancte Propheta
« Dei Elias, Carmelitarum dux et pater,
α intercede pro nostra, omniumque salute.
<t Devoto gregi tuo subveni pia interces« sione, etc. » In quibus omnibus eviden­
tissime significatur. Magnum Eliam esse
patrem, authorem, et fundatorem Ordinis
Carmelit ini. Quod evidentius adhuc constat
ex aliis Officiis : nam in Officio S. Avertani
dicitur

545

DISP. Ill, DUB. IX.
dicitur in 5 lectione; «Sibi Christum,et mat gnum Eliam Prophetam,sui ordinis Fun« datorem in exemplar paupertatis pro« posuerat. » Et in Collecta S. Spiridionis
dicitur : « Sancti Spiridionis Confessoris
« tui, atque Pontificis nos, Domine, festa
« tueantur, ut sicut ille religionis a Pro« pheta Elia institute orationibus, et ορο­
ί ribus fuit fidelis imitator, etc. » Profecto
non aliis expressioribus verbis significat
EcclesiaB. Dominicum, v. g. esse fundato­
rem ordinis Praedicatorum, et B. Francis­
cain esse fundatorem ordinis Minorum, et
sic de aliis, quam ipsos appellando Institu­
tores. et Auctores, ac Paties praedictorum
ordinum. Eisdem autem verbis M. Eliam
appellat patrem,et fundatorem ordinis Carmelitani, et hanc dicit esse religionem ab
Elia institutam. Unde in hoc approbationis
genere (quod, ut diximus, est valde efficax),
nihil majus, aut expressius desiderari va­
let. Tandem id ipsum, et antiquissima hu­
jus religionis origo, continuatio, ac propa­
gatio liquido significantur in Officio Com­
memorationis solemnis B. V. Mariæ de
monte Carmelo, concesso ab Ecclesia non
solum pro religione Carmelitana, sed etiam
pro omnibus regnis (quae plura sunt), sub­
jectis Regi Catholico ; nam 4 lectio sic ha­
bet : « Cum sacra Pentecostes die Apostoli
« cœlitus afflati variis linguis loquerentur,
« et invocato augustissimo Jesu nomine,
« mira multa patrarent, viri plurimi, qui
« vestigiis Eliæ, ac Elisaei institerant, et
« Joannis Baptistæ præconio ad Christi ad« ventum comparati fuerant, rerum veri­
a tate perspecta, atque probata, evangeli­
« cam fidem confestim amplexati sunt, ac
a peculiari quodam affectu Beatissimam
a Virginem (cujus colloquio, et familiari­
a tate feliciter frui potuere), adeo venerari
a cœperunt, ut primi omnium ineomona tisCarmeli loco, ubi Elias olim ascenden­
a tem nebulam Virginis typo insignem
a conspexerat, eidem purissimæ Virgini
a sacellum construxerint. » Quibus non
oportet addere, quia nec plura, nec majora
asserimus. Qualis autem fuerit religiosus
status Eliæ, ejusque successorum, constat
ex dictis dub. 7.

§ IV.
Probatur tertio ex revelationibus probatissi­
mis.

127. Revelatio est manifestatio alicujus
veritatis, quæ vel ex parte objecti, vel ex tfo.
parte modi, quo fit, excedit naturalem in­
tellectus efficaciam, atque ideo ex altiori
luce procedit. Et alia dicitur universalis,
nempe quæ fit toti Ecclesiæ, nobisque in­
notescit per sacram Scripturam, vel per
Apostolicas traditiones ; et ista fundat, me·
returque assensum fidei Catholicæ. Alia®1}®^
vero dicilur particularis, non solum quia num gepersonæ particulari fit, sed quia non ordi- Dera’
natur ad totam Ecclesiam, sed ad alium fi­
nem magis specialem ; et ista nec fundat,
nec sibi vendicat fidei Catholicæ assensum,
sed alium inferiorem, ut explicuimus tract,
de fide, disp. 1, dub. 4, § 1 et 2. Eoque ma­
jorem, firmioremque assensum iste reve­
lationes particulares merentur, quo plura
concurrunt, quæ persuadeant illas esse di­
vinas : ad quod plurimum facit tum authoritas, et sanctitas personarum, quibus
fiunt, quæve de prædictis revelationibus
testificantur : tum gravis, sedulaque ipsa­
rum discussio, ut approbentur, ut videri
potest apud D. Thom. 2, ad Cor. cap. n,0·1110·
ad illa verba, Satanas rransfiqurat se in „
angelum lucis : Gerson 1, part. Alphab. 14, Saar.
lit. E, et Suarez de fide, disp. 3, sect. 10,
num. 7. Ostendamus igitur, quod assertio
nostra habet ex hac parte excellentissimum
fundamentum, ob magnas, et valde proba­
tas revelationes, quæ merito inter priva­
tas possint obtinere primatum.
Et primo occurrit celeberrima revelatio
facta Summo Pontifici Joanni XXII, quam tio.
ipse refert in Bulla, quæ incipit, Sacratis­
simo uti culmine, ubi testificatur apparitio­
nem Beatissimæ Virginis sibi factam. Mihi
flexis genibus (inquit Pontifex), ITrgo visa
fuit Carmelila (hoc est, induta habitu Carmelitano) sequentem affata sermonem : « 0
a Joannes, o Joannes, etc. Istam gratiam,
a et amplam meo sancto, et devoto Carme« litarum Ordini confirmationem debes
a præconcedere per Eliam, et Elisæum in
a monte Carmeli inchoato. » Et integram
hanc Joannis bullam inseruit Alexand. V
alteri diplomati, quod incipit, Tenore cujusdam. Ejusque mentionem in suis bullis
faciunt Sixtus IV, Pius V, Gregorius XIII,
Clemens VIII, et Paulus V. In ea vero re-

11

546

DE STATU RELIGIOSO

velatione diserte dixit purissima Virgo
Maria, Carmelitarum Ordinem fuisse ab
Elia, et Elisaeo in monte Carmelo inchoa­
tum, itlosque proinde palam significavit
fuisse authores hujus religionis, quam ipsa
Dei Genitrix pro sua pietate suum sanetum,
et devotum Ordinem appellavit. Praedictam
vero revelationem esse inter privatas cer­
tissimam, negabit nemo qui recte expen­
derit authoritatem personæ, nempe Summi
Pontificis, qui illam habuit, et sua bulla
assertam reliquit, admittentibus etiam,
ac suffragantibus aliis Summis Pontifi­
cibus.
Alb ce­
128. Occurrit secundo alia ejusdem sanclebris
revela­ tissimæ Virginis revelatio facta S. Petro
tio.
Thomæ Patriarch® Constanlinopolitano, et
Legato Apostolico circa annum 1351. Quæ
in officio hujus Sancti, led. 5, refertur in
hunc modum: ·.< Pro sui Ordinis perpetua
conservatione, et augmento frequentes
« ad Deum, et Beatissimam Virginem ora­
a tiones fundens, inlimaque inter oran­
dum edens suspiria, ipsa nocte Pentecos­
« tes, cum id instantius postularet, et Bea­
a tissima Virgine mirabili hoc responso
a dignatus est : Confidito, Petre ; religio
i enim Carmelitarum in finem usque sæa culi est perseveratura. Elias namque ejus
a Institutor jam olim etiam a filio meo id
a impetravit. » Quæ revelatio est authoritatis insignis, non solum quia continetur
in Officio approbato per Eminentissimos
Cardinales sacræ Rituum Congregationis,
juxta dicta num. 126, sed etiam ob specia­
lius examen, quod circa ipsam processit ob
instantias Lucæ Wadingi Chronographi
Ordinis Seraphici, qui hunc Divum suo
Ordini adscribere satagebat. Sed detecta,
convictaque veritate, ipse Wadingus non
solum ab incoeptis destitit, sed vitam hujus
Divi Carmelitani eleganti stylo edidit, prio­
rem sententiam retractans, et Eminentissimi Cardinales prædictam revelationem
approbarunt, ut modo est in officio. De quo
Wading videri possunt ipse Wading, lib. cit. FerUzana’ dinandus Ughellus Cisterciensis in sua Italia-sacra, tom. 2 in Appendice, et Lezana
tom. 4 Annal. anno Christi 1354 a num. 5.
In hujusmodi autem revelatione B. Virgo
apertissime vocat Eliam Institutorem re­
ligionis Carmelitarum. Nec mirum Sacra­
tissimam Virginem fore de tantæ antiqui­
tatis, ac excellentissimi fundatoris praero­
gativa sohcitam , cum sit ipsa prædictæ
religionis specialis mater, suumque sanc­

DISP. Ill, DUB. IX.

547

tum, et devotum Ordinem appellet, ut vidi­
S. Brocardus Hierosolymitanus, qui an- s. Broc,
. utor tellius Patritius Cremonensis in Annalibus
mus num. præced.
tiqua Ordinis statuta compilavit, in eorum Hier03·
129. His revelationibus adjungimus ap- Alit , ciavn suæ patriæ, fui. 40?.
i Sett.
exordio inquit ·. « Testimonium veritati
.Nicolaus Beltrand. Advocatus, et Juris
paritiones mirabiles, in quibus Magnus S
fcür. professor Tolosæ, in lib. de inventione S.
« perhibentes dicimus , quod a tempore
Elias visus est cum habitu Carmelitano, ut
a Eliæ, et Elisaei ejus discipuli, montem
Susannx
Babylonicx,
impresso
Tolosæ
anno
se ostenderet hujus Ordinis fundatorem, et
u Carmeli, qui non longe ab Achon distat,
1515,
refert
Danielem
Prophetam
appa
­
patrem. Describit Seraphica Virgo, et M.
a devote inhabitarunt multi sancti Patres,
ruisse
cuidam
Joanni
de
Bosco
presbytero
N. S. Theresia in lib. Eundationum, cap. 25,8·Ώ«
a tam veteris, quam novi Testamenti, soli­
Gallo
indutum
habitu,
inquit
ille,
Carmeli,
extraordinariam vocationem V. Beatricis a
a tudinis montis ejusdem pro contempla­
seu
Elix.
El
cum
prædictus
presbyter
admi
­
Matre Dei, primæ novitiæ in Monasterio
a tione cœlestium veri amatores : ibidem
raretur,
quod
Daniel
tali
indueretur
vesti
­
Hispalensi, et referi, quod huic Virgini
a juxta fontem Eliæ in sancta pmnitentia
mento,
ipse
protestatus
est
se
in
captivitate
apparuit quidam venerabilis senex, barba
a sanctis successibus continuata sunt proBabylonica
constitutum,
talem
habitum
ac
­
oblonga, capillis velut argenteis, et indutus
culdubio conversati laudabiliter. *
cepisse, aliosque Prophetas ad eundem Or­
habitu Carmelitano. Interrogata postea præ­
Idem affirmatS. Petrus Thomas in lib.sTuOUL
-™T·
dinem pertinere. Ex quibus omnibus valde
dicta virgo a suis confessariis, quis esset
de peccato originali, cap. 3.
verosimiliter
constat,
Eliam
fuisse
Ordinis
ille senex, respondit fuisse Patrem nos­
DeS. Avertano in ejus officio ab Ecclesia
Carmelitani
patrem,
et
authorem,
filiosque
trum Eliam, ut refert Franciscus a S. Ma- Fum.
approbata dicitur, sibi in exemplum pauper­
a S
Prophetarum
illum
continuasse,
ac
propa
­
ria tom. 2 de reformat, lib. 3, cap. 38, juri
tatis proposuisse magnum Eliam sui Ordinis
gasse
in
medio
etiam
captivitatis.
Porro
num. 8.
fundatorem, ut vidimus num. 126.
Danielem,
cujus
meminit
posterior
appa
­
Describit præterea eadem Seraphica Vir­
Joannes Bacho pietate, et doctrina insiritio,
pertinere
ad
hunc
Ordinem,
recte
osgo in prædicto libro Fundationum, cap. 17,
gnis(quem Bellarminus in lib. de Scriptori­
Jtaaa. tendunt Lezana tom. 1, ann. 3428, et Daadmirabilem , et asperrimam vitam V.
hsicl &
bus Ecclesiasticis, vocat Theologum, et Phi­
Vir»
niel
a
Virgine
in
sua
vinea,
num.
302.
Catharinæ de Cardona, cui Christus Domi­
losophum doctissimum, et Sixtus Senensis
nus prius monstravit habitum Carmelilalib. 4 Biblioth. saerx, dicit fuisse Theologo­
num, et deinde ipsi apparuit Magnus Elias
rum sui temporis principem), floruit circa
illo habitu indutus. Unde solebat dicere,
Probatur quarto ex perpetua Ordinis Car­
annum 1310, el in tract, de institutione Or­
Uicli in carne et ossibus Patrem nostrum
melitani traditione.
dinis, cap. I, ait : « Licet omnes salvandi
Eliam, ut gravissimi viri sub juramento
a tempore Prophetarum filium B. Mariae
130.
Quod
uniuscujusque
religionis
tra
­
Qorta
juridice deposuerunt, et refert citatus Au­
jwbi· ditiones insignem habeant authoritatem,
« venturum venerati sint, secundum Au­
là.
thor lib. 4, cap. 15, num. 4.
« gust. iuepist. 29, ad Deogralias ; Fratres
magnamque
fidem
mereantur,
jam
supra
V. Virgo Anna a S. Bartholomæo, mira-V Aui
σ tamen de Carmelo tempore Elisæi ven­
ostendimus
a
num.
113.
Hujusmodi
autem
culis in Belgio notissima (quam multumaS>Bir·
« turum venerantes, in CarnleloB. Mariæ
subsidium
nostræ
assertioni
suffragari
,
dilexit M. N. S. Theresia, et in cujus ma­
tam certum est, ut supervacaneum videatur ' « religionem suam incœperunt, ut habetur
nibus spiritum Deo reddidit), Superiorum
a in historia de antiquitate Ordinis. Ad
illud
expendere
;
nullus
enim
Carmelita
imperio suam vitam scripsit, et c. 24 testa­
a ejus igitur venerationem originem ha­
reperitur,
qui
de
authore,
et
fundatore
sui
tur se vidisse, Patrem nostrum Eliam, ex­
a buerunt. Et antiquis Patribus Ordinis de
Ordinis
requisitus
non
respondeat,
esse
tendentem pallium suum album super con­
« ortu ejusdem tempore Prophetarum cre­
sanctissimum
Patrem,
et
Prophetam
Eliam;
ventum Vallisoletanum eo tempore, quo
u dendum est ; nam in negotiis ecclesia­
idque
religionis
stemmata,
antiquissimæ
ibidem quoddam Capitulum celebrabatur.
a rum illi potissimum assumendi sunt,
imagines, vetustissima Breviaria. Conven­
Et prædicti Capituli effectus satis probarunt
a qui eadem negotia tractaverunt. » Et
tuum fundationes, archivorum monumenet veritatem revelatiouis, el protectionem
a cap. 2, inquit : In Carmelo B. Marix
Perpeioata, Scriptorum libri, et cuncta hujus
tanti Parentis.
dato, Prophetæ Elias, et Elisæus patres nos­
Îram' Ordinis propalant. Unde non oportet in
Non sunt minus mirabilia quæ sequun­
tri inhabitabant.
indiuo.
roborando
fundamentum
istud
multum
tur. Refert Dorotheus a S. Renato lib. 2 inDoroU.
Venerabilis Doctor Thomas Waldensis Wald,
immorari. Sed referemus personas a liquas
Apocalyp. quxst. 10, sect. 3, quod cumbæ-aS,Bea*
de quo Possevinus in Apparatu: α Sui temsanctitate insignes, quæ gravissimam au­
retici Angli anno 1580 conarentur des­
« poris hæresum, ac deinceps exortarum
thoritatem huic proprii Ordinis traditioni
truere conventum Carmelitanum civitatis
« eversor fuit, a Martino V, Pontifice Maconciliant.
Mechlinensis, S. Eliæ peculiariter conse­
S.Cyr. S. Cyrillus Constantinopolitanus, qui
« ximo commendatus, a nostri ævi Scripcratum, apparuit supra Conventum quidam
Const· statuit ante annum 1200 in lib. de processu,
« toribus. præsertim a Joanne Cochlæo, at­
senex Carmelitarum habitu indutus, et gla­
er que Stanislao Hosio Cardinali magnoet variis regulis hujus religionis, directo
dium distringens contra hæreticos, qui ter­
« pere celebratus, qui mortuus est non sine
per modum epistolæ ad Eusebium eremi­
rore percussi statim recesserunt a conven­
« opinione sanctitatis, etc.) » floruit circa
tam montis Neroi, inquit : « Ex tunc protu. Communi autem omnium opinione re­
<x fessores nostræ religionis sategerunt ad
annum 1424, et tom. 3, de Sacramental,
ceptum est, prædictum senem fuisse Eliam,
« perfectionem, et finem vitæ solitariæ
tit. 9, cap. 89, introducit hæresiarcham
qui filios, et conventum sibi dicatum pro­
Wicleph dicentem :« Ut fingunt Carmelitæ,
(i tendere, secundum formam institutionis
tegebat. Et similia scribit Ludovicus Cani« Elias fundavit eos in monte Carmeli,
« Prophetæ Eliæ. »
tellius

C î

543

DE STATU RELIGIOSO.

α tanquam filios Prophetarum. » Cui Tho­
mas, « Quod dicit CarmeliLe, hoc inquam,
< praejudicium infert testimonio Carmelitæ.
« Nolo, dicat cum perfidis Judaeis: Tu de
« teipso testimonium perhibes, testimo« nium tuum verum non est. Sed testea tur, etc. » Profert eo capite plurima,
eaque extranea nostræ antiquitatis monu­
menta, et illa ad compendium reducens,
ait: « Ordo Carmelitarum a prophetis Elia,
« et Elisæo prius incœpit, post Salvatoris
« adventum cum Apostolis in Evangelio
« solicitissime laboravit, a Joanne Patriaro cha Hierosolymitano primo Carmelita
« regulam vivendi græce scriptam accepit,
« qaam pleniore post sub Alberto itidem
« Patriarcha forma digestam inspexit. »
131. Hæc sufficiebant ad praesentis ar­
gumenti robur. Sed- æquum est. ut post
Patres, et Doctores audiamus Doctricem,
etMatrem. Theresiam videlicet ccelesti luce
perfusam, hanc suorum parentum traditio­
nem fidelissime amplectentem, et a 1 filios
s. Thcr.derivantem. In lib. Fundal, cap. 26, ait :
α Contigit, cum videlicet Malagone Veasium i
a peteremus, febri æstuarem, et tot simul i
« malis oppressa essem, ut viæ, qua eun- I
« dum erat, longinquitatem considerans, 1
α meque ita constitutam cernens, Patris ;
« nostri Eliæ Jezabelem fugientis recorda- I
« rer. >> Et cap. 27, inquit : « Monasterium
« hoc intra sylvarum est abdita, et solitu- {
a dine satis devota. Et infra : Florida pri— '
α morum Ordinis nostri Patrum tempora j
« in hac imagine intueri videbar. Et infe- i
« rius: Aditus porro illius subterraneus est,
α velut per cavernam, quæ speciem référé- I
« bat ejus, in qua Paler noster Elias desti- ■
« terat, n Et c. 28, exhortansad perfectio- '
nis studium, ait : « Vestros in stirpem, et ,
« propaginem, a qua descendimus. Sane- :
« torum, inquam, illorum Prophetarum, !
« oculos semper conjicite. » Et cap. 29,
ait : « Die qua festum S. Patris nostri Eliæ '
« recolebatur, sacrum ibi celebratum est. »
Et in lib. Mansion, mans. 7, cap. 4, in
medio, ait : « Hine forte proveniebant in- J
« gentes illæ penitenliæ, quas plures Sancti
« fecerunt, et specialiter gloriosa Magdaα lena, quæ vitam priusduxerat delitiosam:
« hinc fames illa honoris Dei, quam ha« buit Pater noster Elias, et habuerunt S.
« Dominicus, et S. Franciscus, ut animas
« Deo compararent, ac lucrarentur, » In
quibus omnibus recognoscit Magnum Eliam
fuisse sui Ordinis patrem, et fundatorem.

Eodem modo loquitur fidelissimus Se­
raphic® Virginis coadjutor, et illuminatis­
simus Doctor mysticus B. Joannes a Cruce.
Nam lib. 2, Ascensus in montem Carmelum,
cap. 8, inquit ; « De Elia Patre nostro dici« tur, quod vultum suum operuit in præ« sentia Dei. λ» cap. 20, ait: Nuntius erat
»r Pater noster Elias. Et cap. 24, sic: Hæ
« visiones adeo substantiales, sicut illae,
« quas habuerunt Paulus, Aloyses, et Elias
a Pater noster, etc. » Et lib. 3, cap. 32,
ibi : Prxcepit Deus Patri nostro Elix, ut
ascenderet in montem Oreb. Et lib. Canticor.
eant. 14, et 15, ait : Sicut Paler noster
Elias. Unde satis liquet, perpetuam, el
uniformem religionis Carmelitanæ tradi­
tionem esse, quod Magnus Elias fuerit ejus
fundator, et pater, in eo perfecto statu,
quem descripsimus dub.l.

Probatur quinto ex gravissimis externorum
testimoniis.

132. Laudet te alienus (monet Spiritus
sanctus Proverb. 27), et non os tuum; extra- tio.
neus. et non labia tua. Minori quippe suspicioni obnoxia sunt testimonia, quae patro­
cinium propriæ causæ non procudit, sed
exteri subministrant ultronei. Unde non
solum Carmelitas (etsi Divos, etsi excep­
tiones majores), oportet audire, sed consu­
lamus etiam extraneos.
•Josephus Antiochenus (qui teste Posse-Joseph,
vino in Apparatu, vixit anno'Christi 130),
in Speculo perfects Ecclesiæ primitivæ,
cap. 10, inquit : « Perfectorum militum
« Christi Apostolorum coadjutores surrexe« runt strenuissimi viri, solitarii, contem­
(X plationi dediti, Sanctorum Prophetarum
a Eliæ. et Elisæi imitatores, qui de monte
tf Carmelo descendentes, per Galilaeam, Sa­
a mariam, et Palaestinam fidem Christi
a constantissime sparserunt, quique in Vir­
a ginis Mariae honorem in montis Carmeli
a declivio fabricantes oratorium. Salvatoα ris Matri specialissime servierunt. »
Luitprandus, sive Eutrandus Episcopus W·
Cremonensis (qui floruit circa annum
Christi 900), in Fragmentis, num. 172,
inquit : « Magna pars eorum, qui dispersi
« in persequutione S. Stephani ad varias
« partes trajecerant, et ad Hispaniam plu« rimi venerant, erat ex Monachis montis
« Carmeli, praedicationibus Christi, et Apos­
tolorum

■Tiff

.«-----SM

DISP. Ill, DUB. IX.

■Μ

Holorum nd fidem conversis, in quibus
» Elpidius, et socii Pontifices a Jacobo
<r creati, et post Martyres facti. » Et num.
256, ait : « Mihi valde probabile est, et le«gilur in Orientis historiis, Elpidium, et
« reliquos Episcopos, quos traxerat S. Ja« cobus in Hispanias, et ab ipso S. Jacobo
« baptizatos, fuisse de numero Carmelita4 rum, qui in Hispania et per alias religiones
« monachatum introduxerant. Istos vocat
< Eusebius lib. 2, cap. 3 Prophetici Ordi« nis. » Et num. 2G3, inquit : « Magna pars
« eorum, qui ex Judaea trajecerant in His« paniam tempore Nabuchodonosoris, erat
<i ex discipulis Sanctorum Eliæ, et Elisæi,
« et successores illorum. » Et num. 100, in­
quit : « Sunt qui putent, quod et ego credo,
« S. Leocadiam monialem fuisse Ordinis
α Carmelitani, quem Ordinem Monachi Carmelitani ad fidem Christi conversi in
u Hispaniam intulerunt, ex quibus fuit El« pidius primus Toletanus Præsul a S. Ja« cobo constitutus. » Similia asserit nu­
mero sequenti.
%eb.
Sigebertus Monachus Gemblacensis (qui
vixit ante annum 1100), in historia Hierosolym. apud Quintanadvenas in lib. de
SS. Toletanis, pag. 137, inquit : < Cum in
« sancta poenitentia Carmelitæ perseveras« sent a tempore Eliæ, et Elisæi Propheta« rum, tandem Christum prædicantem an­
te dierunt, et processu temporis per Aposto« los baptizati sunt. »
inac.
Armacanus Primas Hiberniæ (qui vixit
ante annum 1400), apud Navarrum de Ho­
ris Canon, c. 21, n. 27, inquit : « Ut dicunt
« fide dignæ historiæ, a tempore Eliæ, et
« Elisæi Prophetarum, qui sæpius mora« bantur in Carmelo, secretius solebant hô­
te mines devoti inhabitare usque ad tempora
« Salvatoris. Et tunc Carmelitæ prædicantiee bus Apostolis in fide solidati, in latere uno
a montis ipsius primo Ecclesiam construxe« runt in honorem B. Mariæ Virginis.
133. Joannes Trilhemius Abbas Benedictinus (qui vixit ante annum 1500), in lib.
de laudibus Carmelitarum (de quo supra
n. 105), c. 2, inquit : « Elias Propheta Do­
er mini eximius recte, et catholice fundator
« Carmelitanæ religionis dicitur, si ejus
ee facta ex voluminibus regum absque i ηνί­
α dia discutiantur; enimvero ipse montem
a Carmeli primus habitasse legitur, a quo
a fratres Carmelitæ nominantur. Triplici
« autem ratione ostenditur, quod istius ob« servantiæ princeps Elias habeatur, a loco

<r videlicet, ab habitu, et conversatione.
Quod ibi ex professo ostendit. Recolantur
quæ de hoc Authore diximus n. 105, quibus
alia ex Hieronymo Romano addemus num.
143, in fine.
Jodocus Clictoveus torn. 2, homil. serm. Clictov.
penult. in impress. Coloniensi novissima anni
1643, inquit : « Animadvertere non est in« dignum,Carmelitarum Ordinis exordium
« ob duo præcipue excellentiam quandam
er habere. Primo quia ante institutionem
« præcognitum est divino nutu, et revela­
re tum ; memoriæ enim proditum est, ut
« Scholastica refert Historia, quod Sabatha
te pater Eliæ nondum nati vidit in somnis
« viros candidatos se salutantes, etc. » Et
infra : er Secundo quia hi, qui primam Car­
et melitano Ordini præstiterunt originem,
« ut Elias, et Elisæus, ex Judæis nati sunt ;
et qui vero cæteris religionibus jecerunt
te fundamenta, ex gentibus progeniti sunt.
« Constat itaque.antiquiorem Carmelitanæ
« religionis, quam aliorum Ordinum esse
« originem, et ratione exordii cæteris præs« tare. »
Gilbertus Genebrardus, vir doctissimus Geneb.
Ordinis Benedictini, in sua Chronologia,
lib. 4, anno 1142, cum retulisset senten­
tiam Polydori sentientis Ordinem Carmeli­
tarum coepisse a temporibus Aymerici Præsulis Antiocheni, illam corrigit his verbis :
« Sed eorum origo altius repetitur, nempe
« a Prophetis Elia, et Elisæo, qui Carmelum
« montem terræ sanctæ primitus consecra« runt, et discipulos illic reliquerunt, quos
« Scriptura filios Prophetarum appellat. »
Et in tractatulo de dogmatibus fidei, qui in­
cipit, Quinta ætate pietas, et religio floret, et
illustratur per innumerabiles Prophetas, sub
hoc ticulo, Religiosorum vita, et vota,et insti­
tuta varia, hæc habet : « Filii prophetarum
« in Bethel, in Jericho, etc. Elias vir pilo« sus, zona pellicea accinctus, et Elisæus
« hanc vitam illustrarunt. »
Guillelmus Eisengreneus in sua historia, Guil.
centuria 1. tit. de Religionibus, et monasticas Eiscn.
vitæ cultoribus, disputans contra Magdeburgenses, inquit : « Elias Propneta primus
« Carmelita. » Et deinde : « En, hæretice,
« Eliæ posteritatem dici monachos Carme« litas. » Et rursus : « Sanctus Elisæus Car« melita, princepsque Eliadum. » Et deni­
que : « En quam antiquus sit Ordo B. Vir« ginis. »
Renatus Choppinus, vir clarissimus in Ken.
supremo Parisiorum Senatu, lib. 1, Mo- Chopp·

530

DE STATE RELIGIOSO.

nast. titul. 3, num. 15, ait : . Nec Canneli« tani voti professoribus desunt viri exie mio sanctitatis titulo nobilitati secandum
o Eliam Thesbylem Ordinis signiferum, n
Et eodem lib. Iit. 2, n. 11, inquit : « In hoc
« quoque genus referuntur Carmelite, pri­
er mum eremicolæ, Elia Thesbyte religionis
« Patriarcha : deinde in Collegium redacti
a. ab Alberto Hierosolymorum Antistite, et
α Romano Legato, etc. »
Wera
134. Wernenus Rovelinck Carthusianus
Rov.
in chronico seu fasciculo temporum, anno
mundi 43(X), inquit : « Elias Propheta,
e auriga Israel et origo Carmelilanæ reli« gionis, Elisæo vivente rapitur. » Et anno
Christi 450. ait : « Elisæi prophetæ Carme« litanæ religionis primi post Eliam pa­
ir tris, et patroni. Sigeberto Gemblacensi
« teste, ossa transferuntur de Samaria in
•i Palæstinam. » Et anno Christi 1294, hæc
habet : « Nobilissima civitas Acconis a
« Sarracenis destruitur, ac demum Deiferæ
« MariæinCarmelo Monasterium adquatuor
à milliaria civitati vicinum, ab eis igne
i crematur. Et tunc (proh dolor) Ordo θήτ­
α melitarum mellifluum locum ex toto
β perdidit, in quo ab Eliæ, et Elisæi Pro­
phetarum tempore, duobus millibus du­
tr centis, et viginti uno annis perstite­
« rant.
Joannes Molanus in Martyrologio, ad 15
JfUD.
Mo La η.
Kal. Julii, inquit : « In Arabia raptus
« in coelum S. Eliæ Prophetæ Domini,
« et Carmelitanæ religionis Patnarchæ,
« qui tantam invenit coram Domino gra« tiam, ut verbo clauderet, et aperiret
a coelum. »
Andreas Sausay, vir doctissimus, et
And.
Sans. Episcopus Tullensis, in Martyrologio Gal­
lico, die 20 Jul. inquit : « Raptus Eliæ Pro« phetæ Ordinis Carmelitarum Instituto—
« ris, hodie solemnis est in universo Or­
ff dine. »
vaieg.
M. Alphonsus de Villegas, vir eruditus,
et piissimus, in p laribus Sandor. 2 p. in
vita S. Elix Prophets, pag. nobis 293, in­
quit : « Tempore Eliæ erant religiosi, qui
α cum ob sanctitatem, tum ob propheticas
« illuminationes Prophetæ appellabantur,
« et qui de novo ad hanc admittebantur
« religionem, dicebantur filii Propheta>c rum. Horum plures congregavit Elias in
« monte Carmelo, ipsos specialibus regulis,
« et documentis instruendo, ac guberσ nando. Quod etiam post Eliæ raptum
« præstitit Elisæus. Nunquamque eo loco

« abfuerunt prædicti religiosi usque nd
« adventum filii Dei, cujus doctrinam,
« evangeliumque amplexati sunt, coope« rante etiam glorioso Praecursore Joanne
« Baptista, qui cum ipsis habitaverat in
« deserto. » Et post pauca subdit : « I nde
a in prædiclo monte permanserunt perpetuo
» illi religiosi, qui ante adventum Christi
« observarunt legem Mosatcam cum eis
u simul institutis, quæ ab Elia acceperant :
α sed post Christi adventum receperunt
legem evangelicam. Et hoc modo alii
« post alios succedebant usque ad Aymeri« cum Patriarcham Antiochenum, etc. »
Quæ omnia testatur Villegas accepisse, et
ad compendium redegisse ex S. Antonino,
Cassaneo, et aliis Authoribus.
Rartholomæus Saligniacus, Protonota- artb
rius Apostolicus, in suo Itinerario Uieroso- &1ί
lym. tom. 10, c. 6, inquit : « Prodigium
« visitur in monte Carmeli, qui est in
e inferiori Galilæa situs ad occidentem.
«Montem enim hunc olim Prophetæ S.
« Elias, et Elisæus incolere soliti erant cum
α filiis Prophetarum, quorum successores
U sunt Fraires, qui Carmelitæ vocantur. »
Petrus Bertius, Geographus, et Professor p®
regius in Galliis (qui abjurato Calvinismo,^35'
Fidem Catholicam cum insigni eruditione
conjunxit), in epist. 2, ad Abrahamum Bertium, Parisiis impressa anno 1618, expen­
dit monachatum Eliæ, Religionis progres­
sum. et circa epistolæ finem sic concludit :
a Atque hæc quidem sunt Carmelilarum
« origines, omnium aliorum Monachorum,
« si verum fateri volumus, originibus an« tiquiores. »
Jodocus Ascensius Vadius super eclog.
10 Mantuani, inquit : c Monastic® vitæ
«c princeps est Elias, cujus filii primi fue­
<r runt, qui Religiosorum more simul vi­
a vere, et monasticam vitam in Carmelo
a agere coeperunt.
/Egidius Camartus Generalis sacri Ordi- Cann
nis Minimorum, in lib. de Elia, c. 6. sect.
8, affirmat : « Hieronymus, Cassianus, et
a quotquot de rebus monasticis scripserunt,
a asserunt Eliam omnium monachorum
« parentem fuisse, qui tria essentialia re­
a ligionis vota primus ipse opere adimple­
« vit. o Et c. 5, sed. 10, ait : α Credibile
a certe est, Eliæ discipulos non defuisse,
a donec ad Christi discipulos, evangelicama que doctrinam confluerent. » Et infra :
« Ex eorum vero reliquiis tanquam ex equo
« Trojano prodiit celeberrimus in Ecclesia
Ordo

DISP. 1Π, DUB. IX.

< Ordo B, Virginis de monto Carmelo. »
arjj.
l35.Chryscslumus Henriquez,nobilis HisCVJJ.
wn·]· toriographus Cisterciencis, tam in apologia
prp Benedicto XI, quam in vita V. Annæa
S. Bartholomæo, inquit : « Certum est or­
ti dinem Carmelitarum nomenclaturam ac« cepisse a monte Carmelo, unde et origi« nem trahit; et magnum Prophetam
« Eliam esse patrem, et institutorem reli« giosorum istius nominis. »
ûnm. Joannes Caramuel, Episcopus Satrianensium, *4 vir doctissimus, in Theol. Jlegul.
disput. 34, in qua agit de origine, et gene­
ribus Coenobitarum, num. 345, inquit :
« Carmelilani Ordinis spiritus intenditur
« successu temporis, qui alias remitteretur,
α nisi Deus illum manuteneret gratia par« ticulari. Eliæ Institutori successit Eli« sæus, cujus spiritus fuit duplo major,
c etc.» Et infra transcribit doctissimi Suarii
judicium : « est valde recepta, et salis an­
ti liqua traditio, religionem hanc a tempos ribus Prophetarum, et signanter ab Eliæ
α institutione suam ducere originem, etc. »
Prosper Stellartius Illustrissimi Ordinis
Divi Augustini, in politissimo opere de
Tonsuris, lib. 2, sic proponit titulum capi­
tis 13. « De Elia Thesbyte, Propheta, reli­
ti gioso, Nazaræo, piloso, comato, Mona» chorum Patre, et Ordinis a se denominati
« fundatore. »
ïilder.
Petrus Valderrama, celeberrimus con­
tionator ej isdem Ordinis D. Augustini, in
Theatro rei '/, serm. deS. Elia (cui præfigit
hunc titulum, « De magno Patriarcha Elia,
« fundatore Ordinis nostræ Dominæ de
« monte Carmelo),» inquit :« Beata religio
a tua sacra, quæ tali patre, et fundatore
« fruitur, quem nos omnes patrem appel­
•t lare possumus, quandoquidem vitæ mo­
« nastic® initia dedit. »
Basi
l
.
Pontius prædictæ sacræ religio­
Pont. nis,Basilius
el hujus Academiæ clarissimum lu­
men, lib. ", de Matrim. c. 1, num. 2, ait :
« Quam vitæ rationem ad Eliam, et Eli« sæum, el filios Prophetarum, Carmelita« næ religionis primordia, et immobilia
« fundamenta, refert Hieronymus epistol.
« 4 et 14. »
DIdacns Didacus Yepes, illustrissimi Ordinis D.
Yepes- Hieronymi, Contionator, et Confessarius
Philippi II et Episcopus Turiasonensis, in
vita M. N. S. Theresiæ, c. 20, ait : « Nata
a est hæc religio in monte Carmeli, et pa« tres habuit sanctos Prophetas Eliam, et
« Elisæum. »

136. Ludovicos Tenas vir doctissimus,
et Primarius Complutensis, in sermone S.
M. N. Theresiæ, Matriti impresso anno
1615, ait : α Institutum monasticum sacræ
« Religionis Carmelitanæ principium ha­
α bet in Propheta Elia, qui primus homi­
α num vovit castitatem, ut referunt D.
« Hieronymus, et D. Isidorus. n
Carolus Tapia in Aulhent. Ingressi, de sa- Tapia.
crosanclis Eccles, cap·. 17, inquit : « Elias
α cum Elisæo, quem sibi socium adcivit.
« Carmelum incoluit , ibique Propheta­
α rum instituit conventum, et demum glo­
« riosus in currum igneum assumptus ,
α Elisæum spiritus sui duplicis hæredem,
« Deo p rmittente, reliquit, 4, Reg. 2. »
Et infra addit : i In eo Carmeli loco sem­
α per hujusmodi Prophetæ habitarunt us­
« que ad Joannem Baptistam, qui sua sanc­
α titate multos ad inibi habitandum conci­
« tavit. Et deinde ab Apostolis ad fidem
« conversi, juxta evangelicam fidem, ac
« Eliæ traditiones pie, et sancte vivebant,et
« Dei sanctissimæ genitrici Mariæ tem­
α plum, quod primum in orbe fuit, dedi­
« carunt. »
Joannes Cartagena, celebris Homilio- Cartag.
graphus Ordinis Seraphici, tom. 3, lib. 17,
hom. 1, in principio, ait : Quemadmodum
α in scientiis edocendis prima earum prin­
« cipia non probantur, sed supponuntur
tanquam lumine naturæ per se nota :
« ita Prophetam Eliam primum hujus sa­
α cræ Carmelitanæ Religionis Institutorem
α fuisse (Beata Virgine specialiter ad ejus
« conservationem postea coopérante), pri­
σ maque ejus fundamenta adinstar periα tissimi architecti jecisse, probatione non
α indigebat : cum tanquam rem notissi­
« mam sancti Patres testentur, sacri Pon­
α tifices ei subscribant, ac diversarum tra
α ditionum monumenta confirment·, solum
« superciliosi negent, invidi inficientur,
historiarum ignari discredant : et si qui
« viri perdocti, ac sapientes inficias ierint,
(L argumentum hoc non ex professo, sed
σ per transennam obiter attigerunt: quo­
(ί rum excellenti doctrinæ nihil detrahere
« nos arbitramur, si in hac parte eorum
« opinioni refragemur. Ut tamen deinceps
α in hoc genere argumenti nulla supersit
« ratio dubitandi, gravissimis testimoniis
id nunc constabiliam, et latius in se­
« quentibus. » Idque uberrime, et erudite
per quatuor homilias prosequitur.
Cœlestinus a monte Marsano sacri Ordi-

552

DE STATU RELIGIOSO.

Cœ)e& nis capuccinorum, in clave David, sive
arcanis sacræ Scripturæ, observât. i9, ait :
« Elias natione Thesbytcs , Prophetarum
« coryphaeus, Anachoretarum in monte
« Carmelo, aliisque sacris Palestine lo« cis religiosam vitam agentium supre­
mi mus fuit Archimandrite. » Et infra :
« Patriarchates piissimiCarmelitarum Or« dinis sanctissimo Prophète) Eliæ pluri« bus argumentis vindicari potest. Et quia
« in ore duorum, vel trium testium stat
« omne verbum, duas diversorum testimo« niorum classes in medium adducam,
e etc. d Quod fuse præstat.
Graun. Dominicus Gravi na, vir doctissimus
Ordinis Prædicatorum, in voce Turturis,
part. 2, cap. 15, inquit : « De Carmelitax rum vinea quid eloquar ? Certe gloria
« Libani data est ei, et decor Carmeli .
α Mons vere celeberrimus, in quo fructuo« sus ille palmes Elias commoratus, soli< tariam ab hominum consortio semotam
« professus est vitam, quem primum co« lendæ virginitatis authorem Patres, et
« Doctores appellant, obedientiæ, et pau« pertatis prototypum , quem principem
« monachorum Hieronvmus
vocat cum
*
« Elisæo , cum filiis Prophetarum , qui
« habitabant in agris , in solitudine, et
« aedificabant sibi tabernacula juxta fluen■ ta Jordanis. » Et infra : <r Permanse« runt vero hi Prophetarum filii usque
œ ad tempora Apostolorum, ex Eusebio.
<r Successerunt enim eis illi, qui supra
« Eliæ institutiones alias supererogave« runt, forte ab Elisæo Propheta eorum
« magistro, et authore acceptes. Hi fue« runt Esseni, S. Marci Evangeüstæ pos« tea legibus, et institutionibus instruc« ti, vitæ monasticæ præcipui cultores,
« Apostolorum prædicatione ad fidem
« Christi instructi. Ab his porro Monacho« rum agmina in Ægyptum, et Palesti« nam descendisse, Doctores, et Historici
α tradunt. »
Bamir. Didacus Ramirez, ejusdem sacri Ordi­
nis Prædicatorum, Qualificator Inquisitio­
nis Supremae, et Visitator Aragoniæ, in lib.
Enceniorum Matritensium, part. 2, fol. 50,
inquit : α Patria hujus antiquæ religionis
« est Carmelus. Et cum hic mons plus« quam duas leucas ambiret, repletus ta« men fuit Carmelitis, viris sanctis, ac
« filiis Prophelarum, ita quod accedentes
« ad Elisæum, quem post Patris raptum
« omnes ut Praelatum venerabantur, pos­

it
<
«
«
«
«

tulaverint ab ipso licentiam ad construenduin cellas prope Jordanem, Sic
fecit Elisaeus. Illi vero se extenderunt,
pluresque dilatati sunt usque in Jericho,
et in campis Ephraim,Sareptha,et Belhlehem primi illi Carmelitæ vixerunt. »
Laurentius Reyerlinck tum. C, lib. 16, te»
lit. R. verbo Religio, pag. 218, agens de μ
Ordine Carmelitarum, inquit : « Agnos« cit hic Ordo religiosus primos suos Insti­
ti tutores, et velut fundatores Eliam, et
« Elisæum Prophetas veteris Testamenti.
« Quos tanquam instituti monastici prin« cipes, et authores, verum pleriqueseni tiunt. Siquidem plures discipulos, cl se­
tt quaces ecs habuisse, qui sub certa norma
e per eosdem tradita, locis ab hominum
« consortio remotis vitam in castitate,
<t austeritate , ac contemplatione rerum
« divinarum transigebant, vel ex sacris
ί Litteris non obscure colligitur, dum sub
« nomine filiorum, idest, discipulorum,
« Prophetarum, istiusmodi sacra Congrea gatio non semel describitur, ut advertit
«t Nicolaus de Lyra in postilla super lib. 4
« Reg. c. 2. » Et infra subdit : « In lege
« autem gratiæ Joannes Baptista venit in
a spiritu, et virtute Eliæ, et conversatus
α circa Jordanem in deserto, ut existima« tur, cum his qui ibidem normam vivenα di ab Elia observatam, ab Elisæo quoque
α traditam, sub nomine Prophetarum vi­
ti vebant, Carmelilani Instituti zelatores,
α Ita de hac re S. Bernardus ad Fratres de
α monte Dei : Antiqua hæreditas Eccle« siæ Dei est a tempore Prophetarum deα monstrata (loquitur autem de monasti« cis institutis), jamque novæ gratiæ Sole
« exorto, in Joanne Baptista instaurata,
a et renovata. Et Philipus Hieropolitanus
« super cap. 1 Joannis, ubi dicitur, Mise« runt Judæi ab Hierosolymis Sacerdotes,
« et Levitas ad Joannem Baptistam : addit
c ille : Habitantem cum Carmelitis conα fratribus suis in eremo prope fluenta
|
« Jordanis , ubi Carmelitæ filii Propheta­
ti rum manebant. Et inferius subjungit:
« Igitur ut Elias religionem Carmeli in« choavit in lege veteri, sic in nova S.
i Joannes circa Jordanem, et B. Enoch
« quidam in Carmelo eam continuarunt,
α aliisque post se tradiderunt. »
Jacobus Tirinus sacræ Societatis Jesu ja«b.
lib. 3 Reg. cap. 17, inquit : « Et videturTirmBS·
« in Carmelo Prophelarum colonia ob fre« quentiorem istic Eliæ, ac Elisæi præsentiam,

DISP. Ill, DDB. IX.

553

I

I

tab.

liam, et præhistriora ibi patrata mira­
cula inter reliqua eorundem cœnobia
principem locum tenuisse. Unde et no­
men illis adnatom Carmelitarum. Quod
idem nomen in evangelica lege usque
eo placuit viris, fœminisque sub nomi­
ne, et auspicio B. Virginis in Ecclesia
Christi hucusque magna vitæ sanctitate,
ac religionis gloria militantibus, ut plu­
rima alia ad speciem nobiliora nomina
uni illi posthabenda putarint, vel eam
maxime ob causam, ni fallor, ut etiam
ipso suo nomine palam orbi facerent sa­
crum hunc Ordinem suum ab Eliæ, atque
a Elisæi disciplina, inslitutioneque exor­
a dium habuisse. Quod et Sixtus IV, etc. et
a alii Pontifices suis bullis (ut historicos,
« et alios authores nunc omittam), aperte
profitentur.
Gaspar Sanchez, clarissimus sacræ Scripturæ Interpres Societatis Jesu, lib. 3 Reg.
cap. 17, num. 12, inquit: α Cum tot essent
a discipulorum Eliæ excitata cœnobia, non
« est difficile in Carmeli montem deduc­
a tam esse quandam quasi coloniam, quæ
a quia in loco tot nobilitato miraculis, et
a ipso Eliæ nomine, et sacrificiis illustri,
« principem tandem locum inter reliquas
a Prophetarum domus obtinuit. Quod cu­
a rasse Elisæum verisimile est, cum tot a
« magistro esset ornatus modis, nec bene­
« ficiis notari vellet ingratus, et immea mor; a quo loco iste sanctorum Ordo re­
« cepisse videtur nomen, et qui institutum
« illud sunt complexi, Carmelitæ vocati.
« Hinc opinor ortum habuerunt antiquum,
a et nobilem, qui nostro ævo Carmelitæ
« dicuntur, viri religionis gloria, et vitæ
a sanctitate conspicui. Quod ut credam fa­
« cit non solum illius Ordinis, sed et om­
a nium pene gentium constans, et perpetua
« traditio. Et quidem si ab hac mea cogi­
« tatione nihil staret praeter traditionem
a omni memoria superiorem, satis putare­
« tur habere præsidii ; quia communis,
a conspiransque
consensio nullo inter­
a rupta tempore eam hebet authoritatem,
a quam nulla, nisi magna fides, convel­
a lere, aut infirmare posset. Qua de re nos
(C pluribus in nostro libello de adventu S.
a Jacobi in Hispaniam, tract. 2. Sed prae­
a ter traditionem, quæ, ut diximus, cons­
« tans existimatur, atque perpetua, sunt
a alia multa, quæ ad hanc cogitationem
« plurimum afferunt momenti. Doctorum
a nimirum non tantum ex illa religiosa
Salmant. Curs, theolog. tom. XII.
tf

familia, quorum ingens numerus, sed
a externorum, quos longum esset nume­
a rare, gravis authoritas, et tam veteres,
a quam recentes historiæ, et sacri Ordinis
a antiqua monumenta.
Accedit ad hæc
<( Pontificum judicio gravissimum pondus,
a qui sacrum hunc Ordinem ab Eliæ disci­
a plina, atque instituto exordium habuisse
a testantur. Ita sane aperte in suis bullis
Sixtus IV, Julius II, Gregorius XIII, Cle­
a mens VIII,qui dicunt Carmelitanæ famia liæ viros ab Elia, atque Elisæo hæreditaa riam successionem tenere.
Hæc mihi
a gravissima sunt, nec pauca, nec levia,
a quæ si Carmelitanæ causæ vindicem age­
a rem, libens adducerem, a quibus in præ­
a senti abstineo, ne ab Interpretis manere
a (quod longas digressiones non admittit),
a defecisse videar. »
Ildephonsus de Flores, ex eadem sacra Flores
Societate in Comment, ad cap. 14 Eccle­
siastici, p. 3, in tractat, ascelico, sect. 36,
inquit : α Cum videam hanc nobilissimam
a familiam a temporibus Prophetarum, et
a signatim a Sanctissimi Eliæ institutione
a suam trahere originem, et quasi hæresuccessionem ; idque septem
a ditariam
Sixti IV, etc. authoritate
a Pontificum,
a roboratum animadvertam. Cum videam
« tot, eosque nobilissimos Scriptores, et e
« nostra familia Jesuitarum quamplures,
« vetustissimam hanc traditionem susci­
nonnihil huic sacræ
« pere; nefas duxi
a Carmelitarum familiæ de sua vetustate
« detrahere. »
Joannes Bonifacius ex eadem sacra So- JoaiL
cietate inhisl. deR. M. lib. 2, cap. 1, ait: Bonif.
(( Mirabiles quidam solitudinis amatores
« Eliæ, et Elisæi vestigia persequuti, rerum
« divinarum attentissimæ meditationi se
« totos dediderunt; ad quorum tamen au­
« res cum Apostolorum primæ de Christo
« mundi per crucem Servatore evangelicæ
(( voces pervenissent, continuo veteri legi
« nuntium
remittentes, sese ad novam
« transtulerunt: neque solum se Apostolo­
« rum benevolos, et dociles auditores, sed
a etiam adjutores præbuerunt. Et cum ex
« monte
Carmelo descendissent, Christi
a fidem per Galilæam, Samariam, et Pa« læstinam universam constantissime præa dicaverunt. Hi sunt qui in latere montis
a Carmeli primum sanctissimæ Virginis
a sacellum erexisse dicuntur, cui in illo
C( ipso loco studiosissime servierunt. »
Joannes Bussieres ex eadem sacra Socie36

'·

11.

• » ·*

♦

DE STATU RELIGIOSO.

.

■··.

2 part. Ftorum histur. c. 6t circa anBossier.
num 1582, ait : a Diva Theresia reformavit
« ordinem Carmeli, revocans illum ad
pristinum rigorem, quem in sua origine
habuit, tanquam partus ardentis spiritus
Prophelæ zelatoris, qui primus ejus exlitit pater. »
N. Cats
Nicolaus Caussinus ejusdem sacræ Socie­
tatis, et Confessorius Ludovici XIII, regis
i hristianissimi, in 7 parte Curite sanclx,
egens de Magno Elia, inquit : « Ipse fuit
η primus homo, qui vexillum virginitatis
erexit, illam corpore suo consecrando,
cum non cognoscebatur, sed parvi fiebat
in mundo, instituendo Ordinem angeli­
α cum in monte Carmelo, ubi deposuit
« spiritum suum in magna, ac suavi poste­
ritate, quæ reperit contemplationis sca­
σ turigines ad orbem postea decurrentes,
« ut sterilem terram uberrime fœcundarel.
Ipse invenit omnium virtutum exempla­
ria in perjucundo illo Carmeli monte, et
in ea sacra solitudine, quæ prima fuit
« ejus in terra paradisus. »
Jean, de
Joannes de Alloza ex eadem sacra Socie­
Ailoza.
tate, lib. 4 Cadi stellati, cap. 1, stella 33,
sub hoc titulo, « Qualiter religiosi Carme­
et litani post gloriosæ Virginis in coelum
« Assumptionem ædificarunt in monte
c Carmelo primam ejus nomini Ecclesiam,
« ibique collocarunt sanctam ipsius imagi­
nem, » refert ex gravibus Authoribus
mirabilem Agabi historiam, et in Carmelo
monachismum, quæ contigerunt ante nati­
vitatem Christi Domini, et deinde subdit :
V Vixit in eo Carmeli conventu quadraginta
α septem annos, meruitque cum aliis reli­
α giosis assistere Sanctissimæ Virginis
α morti. Erat tunc ipse Carmeli Archimanα drita. et tanquam Prælatus, et Virginis
consanguineus, primus fuit, qui curavit
α Dominæ nostræ eo loco Oratorium con­
α secrare. Hic est S. Propheta Agabus,
α cujus meminit B. Lucas in Actis Aposto­
« lorum. Mdem Author lib. 4, cap. 11, stella
28, agens deS. Cyrillo Constantinopolitano,
aperte supponit, firmatque continuationem
status religiosi in monte Carmelo a tempo­
ribus Eliæ.
Joseph.
Josephus Andreas ex eadem sacra Socie­
tate, in decore Carmeli, decor. 34, num. 140,
inquit : « Extant quoque ex nostra Societate
u Doctores egregii, qui eadem instaurent,
« ac roborent. Hic est (inquit Jacobus SaK lianus ad annum ante Christi Domini
U natalem 914), qui per multos iniquitatis

DISP. Ill, DUB. IX.

lorrentes, lectos Prophetarum, et reli­
Prolixum foret alios, qui idem affirmant,
giosorum in Carmelo, lotaque Phanani[
referre. Sed qui plures (plures etiam dabitide manipulos sui annulos, atque imita­
mus num. 150), desiderat, videat Lezanam
tores instituti, ad cœlestem vitam, mundo
^*in Apparatu, cap. G, Antonium a Spiritu
Λ ignotam, ac contemptam, traducendam
^sancto de Primatu Elix, § 2, Sylveram
adduxit. Haac sanctissimum Vatem Eliam
opusc. 3, res. 2, quxst. 1, a num. 14, Datt exaltans Annaliste hic celeberrimus.Qui
T4
nielcin a Virgine in Vinea, part. 2, cap. 2,
ne potius benevolentiæ erga religiosissi­
per totum, et in Appendice, a num. 1202, et
α mum Carmelitarum Ordinem, quam
alios hujus Ordinis Doctores. Sed omnium
« veritatis testimonium hoc aliquis arbi­
agmen claudat judicium Academiæ Canta< tretur, Constitutionibus Pontificiis, qua­
brigensis olim in Anglia celeberrimæ,anno
α rum meminimus supra, illud communit.
1374, et eo tempore calholicissimæ, quæ
α Multis quoque adstruit, septemque Pon­
ut aliquos compesceret Ordinem Carmelita« tificum diplomatibus eundem Eliæ Parum impugnantes, hæc post maturum exa« triarchatum firmat sacrarum Scriptura­
i««· men, et causæ cognitionem statuit : « Auα rum Interpres piissiinus P. Cornelius a
tï’« ditis rationibus, et allegationibus, viLapide lib. 4 Reg. cap. 18, vers. 42.
rretl· « sisque privilegiis, lectis, et examinatis
α Idem accuratissime præstal Paulus Schenuna cum nonnullis aliis monimentis, et
α tnet in Promontorio malæ spei, lib. 3, §
σ scripturis antiquis, de consilio, et con­
13. Consentiuntque Tirinus in cap. 13,
sensu Discretorum, et Jurisperitorum
« lib. 3 Reg. Petrus de Oxeda in informa­
α idictæ Universitatis nobis assistentium
tione pro Immaculata Virginis Concept.
α in ea parte, et per eandem deputatorum,
Josephus Fernandez in approbat.concion.
α dictum Ordinem Fratrum B. Mariæ de
« R. P. Sorribas, aliique quamplures. «
« monte Carmeli in jure communi, ac spe­
Quibus addendus est R. P. Franciscos Lo­
ce ciali confirmatum, et titulo B. Mariæ
pez, insignis ejusdem sacræ Societatis Ma­
« Deigenitricis fore specialiter insignitum,
gister, et Concionator, qui in solemni Oc­
α ac etiam Fratres dicti Ordinis,prout suf­
tavario Canonizationis S. Mariæ Magdalenæ
« ficienter apparuit per præmissa, exhi­
de Pazzi LTyssipone celebrato, et typis
« bita, producta, et allegata, Eliæ, et Elisæi
commisso, in sermone quartæ diei inquit :
« Sanctorum Prophetarum fore imitatores,
α Negari non potest, quod forma vitæ spi­
« et successores, causæ cognitione, et juris
α ritualis, et professio religiosa principium
« ordine in ea parte de jure requisitis ad
habuerit in Elia Patriarcharum monar« plenum observatis, reputamus, decidi­
α cha. quæ in filiis ejus continuata est per
« mus,et decidendo declaramus in his scrip­
α nongentos annos ante adventum Christi
« tis. Inhibentes quibuscumque nostris, et
« usque ad praesentem ætatem. Hinc tan­
« dictæ Universitatis subditis, ne contra
« quam ex primo fonte ortum duxerunt
« has decisionem,et declarationem nostras,
« quatuor capita religionum Monachalium,
« in ipsorum Fratrum præjudicium , et
« etc. » Quæ ibi fuse prosequitur.
α dictæ Universitatis vituperium, et stu­
138. Comes Antonius Montecatinus, Con-A.^
α dentium in eadem inquietationem venire
sistorialis Aulæ Advocatus, coram sanctis­
α temere præsumant, sub poenis, et cen­
simo Urbano VIII, et Eminenlissimis Car­
« suris nostro, et successorum nostrorum
dinalibus in publico Consistorio hæc protulit
u arbitrio debite in contravenientes feren­
pro canonizatione S. Andreæ Corsini anno
« dis. In quorum omnium, et singulorum
1629. « Carmelitanæ familiæ dat nomen
σ testimonium præmissorum, præsentes
α Andreas, aut potius flos hic jam deliba­
« litteras decretum nostrum continentes,
« tus e spinis in amcenissimo Carmeli ver­
α sigilli officii nostri appensione fecimus
Ci tice collocatur. Et sapienter ille quidem
« communiri. Data Canlabrigiæ, 23 Fe­
tf hanc sibi præ cæteris religiosam fami­
« bruarii, anno 1374. »
α liam selegit, quæ tum originis antiqui­
α tate. quam vel ab ipsis Prophetis Elia,
« atque Elisæo repetit, tum instituti inte­
« gerrimi sanctitate, tum illustrium vita,
« doctrinaque virorum copia in Christiana
« Republica floruit semper, ac magis, ma­
<£ gisque floret in dies. »
Prolixum
«

§ VII.

Probatur sexto ex falsarum opinionum
confutatione.
sexu
139. Licet praemissa veritatem nostræ proba*
assertionis satis evincere videantur, et tio.
fundamentum num. 124 propositum va­
lide fulciant; aliunde tamen possumus ea­
dem confirmare sequenti discursu. Nam
certum est Ordinem Carmelitarum ha­
buisse aliquem peculiarem Institutorem,
et incœpisse in aliquo tempore determi­
nato. Si enim hæc sibi vendicant alia humanæ vitæ officia, atque instituta, cur non
amplissima, et maxime nota religio? Nul­
lus autem hujus Ordinis Institutor potest
designari, quam Magnus Elias, nec aliud
suæ ducationis initium, quam tempus ve­
teris legis. Quod aptiori via ostendi non
valet, quam referendo, et refellendo prae­
cipuas quorundam Authorum nostræ sententiæ adversantium opinationes, quæ circa
hujus religionis Institutorem, et ortum cir­
cumferuntur . Quibus plane Authoribus
alias doctissimis vulgare illud proverbium
aptari potest, « Plus sapit stultus in domo
« sua, quam sapiens in aliena. » Dum enim
posthabita notitia peculiari historiarum,
et traditionum Ordinis Carmelitani,vetus­
tissimam ipsius originem, quasi Nili igno­
tum caput investigare , atque designare
i contendunt, absurdas, et quæ de evidenti
falsitate accusentur, proferunt sententias,
ut jam ostendimus.
Primam igitur tradit Raphael Vol ater-Optato
Volator
I ranus in Antropologia, lib. 21, his verbis : rani.
« Carmelitæ in monte Carmelo mora Eliæ,
« et Elisaei nobilitato, ab Alberto Patriar­
« cha Hierosolymitano anno 128G, primum
α instituti fuere diverso,quo nunc utuntur
α amictu. Honorius IV illos a Sultano
α ejectos excepit. »
In qua opinione plures sunt errores, Befel·
atque inconsequentiae, quam verba. Primo, lUan
quia D. Albertus Patriarcha Hierosolymi­
tanus mortuus est anno 1214, ut constat ex
tabula Ecclesiæ Vercellensis, cujus prius
fueral Episcopus, atque adeo non potuit
hunc Ordinem instituere anno 1286, nisi
fingatur a mortuis resurrexisse. Secundo,
quia regula ab Alberto data confirmata est
ab Innocentio IV,anno 1218, in bulla,quæ
incipit : Quas honorem Conditoris omnium,
ut plane constat ex ultimis bullæ verbis :
« Actum Lugduni anno Domini 1248, Do­

-Vi.··.,·.

556

DISP. Ill, DUB. IX.

DE STATU RELIGIOSO.

obedienlia, et religiose. Unde S. Cyriilus
rent, non eam rationem reddidit Concilium
* mini Papa? Innocentii IV, anno 5, KaConstantinopolitanus, qui floruit ante an-d îJ
Lugdunense, quod videlicet fuerint ante
« lendis Septembris. » Non ergo potuit
num 1200, in lib. de processu, et variis re- Côe*
Albertus hunc Ordinem primum instituere
Lateranense instituta), sed quod institutae
gulis hujus Ordinis, cap. 5, agens do prae­
anno 1286, nisi fingatur quod Ordinis con­
post illud uberes fructus Ecclesiæ attule­
dicto Alberto, inquit : « Postmodum «(tra­
firmatio præcesserit ejus institutionem.
rint. « Sane, inquit, ad Praedicatorum, et
dita videlicet regula, ex libro Joannis
Tertio, quia ipse Volaterranus afiïrmat S.
a Minorum Ordines (quos evidens ex eis
Patriarchæ itidem Hierosolymitani 44
Cyrillum Constantinopolitanum, et S. An­
« utilitas Ecclesiæ universali proveniens
desumpta), a eodem anno Monasterium in
gelum fuisse hujus Ordinis alumnos .· sed
perhibet approbatos) præsentem non pa­
■
« hoc monte Carmeli, juxta fontem Eliæ
Cyriilus floruit ante annum 1200, et An­
constitutionem extendi. » Sed
«timur
__
Prophetae ædificari fecit, intra cujus
gelus martyrio coronatus est anno 1220,
quantum ad Ordines Eremitarum S.Augus­
septa includi, ac renovari jussit Capel­
quomodo igitur potuit Ordo primum insti­
tini , et Carmelitarum hac ratione, aut
« lam, quam ad honorem Beatæ Dei geni­
tui tempore sequenti, anno videlicet 1286.
consideratione non indiguit Concilium; sed
a tricis Mariæ praedecessores eorum post
Quarto, quia Honorius IV vivebat anno
videns eorum institutionem præcessisse
a Ascensionem Christi construxerant. «
1286, quando Volaterranus constituit pri­
tempora Concilii Lateranensis, eos in pro­
mam prædicti Ordinis institutionem , et I Et profecto ipse Cyriilus, qui hæc scribit,
prio statu reliquit, ut constat ex verbis se­
et fuit prædicti Ordinis Prior Generalis,
paulo post mortuus est : quomodo ergo po­
quentibus : « Cæterum Eremitarum S.
illum ingressus est anno 1173, atque ideo
tuit recipere Carmelitas a Sullano ejectas,
« Augustini, et Carmelitarum Ordines,
ante Innocent. Ill, et Concilium Lateraqui eodem anno dicuntur instituti a Pa­
α quorum institutio Concilium generale
j
triarcha Hierosolymitano in monte Car­ i nense. Unde fateri oportet, prædictum Or« præcessit, in solido (legunt alii, in solito,
dinem illud tempus præcessisse, ut viderunt
I
melo ? Tandem errat Volaterranus, et con­
a quod ad præsens nihil refert), statu volugraves Authores Baronius, cujus verba in'
fundit Honorium IV,cum Honorio III, nam
<r mus permanere. » Sensit ergo, et docuit
fra dabimus, et Bellarminus, qui in suaBeUaa,
hic fuit qui Camelitas ab Oriente profectos
Concilium Ordinem Carmelitarum fuisse
Chronologia inquit : Ordo Carmelitarum
1
excepit, ut plane constat ex Officio B. V.
institutum ante Concilium Lateranense, et
confirmatur ab Alexandro III, anno 1180.
Mariæ de monte Carmelo concesso pro om­
Ordines Prædicatorum, et Minorum longo
Et Jacobus de Vitriaco Episcopus Achonennibus provinciis Hispaniarum Regi sub­
tempore præcessisse, ut recte viderunt Alsis, lib. 1 Histor. Hierosolym. cap. 52, agens
jectis, lect. 5, ubi dicitur : α Cum olim in
: torus varus telagius
Pelagius lib. 2, de planctu Ecclesiæ,
Ecclesia:,
a Europa Ordo esset ignotus, et ob id apud i de reflorescente Ecclesia in terra sancta
art. 23, et Renatus Chopinus lib. 2 Monast.
« Honorium Tertium non pauci pro illius I post captam Hierosolymam anno 1099,
Sanes
1’ n'
J°annes Marquez de origine
a extinclione instarent, adstitit Honorio I longo tempore ante Concilium Lateranense
■ Xinj Eremitarum S. Augustini, cap. 14, § 9, cum
Carmelitas religiose viventes commemo­
«t noctu purissima Virgo Maria, planeque
J
sequenti.
rat : « Juxta fontem, inquit, qui fons Eliæ
<r jussit, ut Institutum, et homines benigne
CoafoiConfirmatur secundo, et non minus urbtar
------------α dicitur, non longe a Monasterio B. Mar« complecteretur. » Coepit autem Honorius
I eMîus.gûnter
ex «duabus epistolis,
quas
Episcopus
X*·
·
_
_
« garetæ, vitam solitariam agebant, in
III, regere Dei Ecclesiam anno 1216. Tædet
Nicosiensis, aliique Prælati Terræ sanctæ
<r alvearibus modicarum cellularum, tan­
in refutando hanc Volaterrani evidenter
simul cum Magistro Templi, et Magistro S.
« quam apes Domini dulcedinem spiritua­
falsam opinationem amplius immorari .
Joannis Hierosolymitani miserunt ad Ro­
σ lem mellificantes. » Præcesserat ergo
Sed ex dicendis penitus corruet.
manum Pontificem anno 1283, ut CarmeOrdo Carmelitarum tempus Alberti, Inno­
140. Secunda opinio tradit, hunc Ordi­
■ litis eo tempore in terra sancta ob rerum
centii III, et Concilii Lateranensis.
nem institutum fuisse ab Alberto Patri­
penuriam, et varias calamitates afflictis
Confirmatur primo, et urgenter : nam Jiikr ’
archa Hierosolymitano tempore Innocentii
subsidio aliquo spirituali, ac temporali
prædictum Concilium1 o.muciai.
statuerat .: «« ne
Ne 4U10
quisejIII, qui Concilium Lateranense congrega­
succurreret.In prima sic loquuntur: « Cre­
« de cætero novam religionem inveniat;
vit anno 1215. Ita Sabellicus, et quidam
« dimus enim vos non ignorare, Pater
P»n« quod si aliquis vellet inservire Deo, tio.
alii.
« sancte, qualiter Ordo Fratrum B. Mariæ
α unam ex religionibus jam approbatis
Sed falsam esse eorum existimationem
<( de monte Carmeli (qui inter cæteras sa­
α eligeret. » Hoc tamen non obstante, ali­
potest multipliciter demonstrari. Nam Al­
<f cras Religiones Apostolicæ Sedi devotas
quae religiones post prædictum Concilium
bertus non instituit praedictum Ordinem,
<r claret devotione conspicua) fuit in ciscoeperant introduci. Cui incommodo ut
sed jam existenti regulam dedit, vel potius
« marinis partibus a tempore cujus non
sibi oblatam approbavit, ut plane constat
obviam iret Concilium Lugdunense con­
« extat memoria, a prædictis Patribus in
ex ipsa regula inserta bullæ Innocentii IV
gregatum sub Gregorio X, anno 1274,
a ejusdem terræ sanctæ solatium institu­
supra relatæ ; nam in principio dicitur :
præcepit, quod aliæ religiones post Conci­
a tus. » In secunda scribunt : « Invenimus
a Albertus Dei gratia Hierosolymitanae
lium Lateranense introductæ extingueren(( siquidem in nostræ memoriæ tabula exa­
« Ecclesiae vocatus Patriarcha, dilectis in
tur, exceptis quatuor Ordinibus .Mendican­
« ratum, quod Ordo Fratrum B. Mariæ de
« Christo filiis Brocardo, et caeteris fratri­
tium, scilicet Prædicatorum, Minorum,
a Monte Carmelo in cismarinis partibus a
a bus eremitis, qui sub ejus obedienlia
Augustinianorum, et Carmelitarum, ut
« tempore, de quo memoria non existit, a
a juxta fontem Eliae in monte Carmeli
refertur in cap. unico de religiosis domibus,
sanctis Patribus in ejusdem terræ sanctæ
a morantur, etc. » ubi Patriarcha plane
in 6. Et quidem quantum ad religiones
« solatium extitit institutus. » Si autem
supponit, Fratres Carmelitas viventes sub
Prædicatorum, et Minorum, ut persevera­
Ordo iste institutus fuisset ab Alberto Parent.
■

Opinio
Sabel­
lici.

Kcfuîalur.

557

triarcha tempore Innocentii Tertii, recens
profecto, et vivida esset talis institutionis
memoria apud prædictos Prælatos; quippe
cum centum anni nondum post illam insti­
tutionem defluxissent, ut ex se liquet. Cum
ergo contestentur institutionem Ordinis
Carmelitani excedere memoriam homi­
num tunc viventium, aperte sequitur,quod
longo tempore fuerit ante Albertum, et
Innocentium. Cujus argumenti vires op
time expendit Venerabilis Doctor Waldensis tom. 3, in doctrinali fidei, tit. 9, cap. 89,
ubi ait : « Audiat testes istos Wicleph (qui
(Religiosos Ordines, novellas vanitates
a vocabat), quamvis judex iniquus. Non a
« re, quam testantur, remoti ; non ab ejus
a experientia sunt longinqui : ejusdem
erant terræ sanctæ coloni, domestici,
« vicini, noti negotio, de quo tractant, et
scriptis pronuntiant, litteris exponunt,
« chirographis testantur, quod Ordinis an­
a tiquitas, aut initium hominum tunc ibi
« viventium memorias superabat. » Ex
quibus satis elucet manifesta falsitas præ­
dictæ opinionis, magisque ex dicendis cons­
tabit.
141. Tertiam opinionem tradit Baronius oPinio
tom. 12, anno 1181, ubi agens de Alexandro Baron11·
III, qui eo anno e vita migravit, inquit :
« Antequam ab Alexandro ad ejus succes­
a sorem convertamus orationem, constan« tior illa videtur assertio, quod Ordo Re­
« ligiosorum Carmelitarum, qui in Palæsa tina in ipso Carmelo monte fixere sedes,
« sub eodem Alexandro Romano Pontifice
a sumpsit originem; quoto autem anno
a ejus Pontificatus, habetur incertum. Ho­
a rum autem promotor, propagator, et
a custos fuit ille, qui fungebatur in Oriente
a Legatione Apostolicæ Sedis, Haimericus
a Patriarcha Antiochenus, qui considerans
« plures ex Occidente, qui venerant vitam
a eremiticam acturi in Terra Sancta, hinc
« inde dispersos, expositos barbarorum
« incursibus, collegit eos in unum, duxit« que in montem Carmelum Eliæ habita­
a tione egregie olim nobilitatum. Fuere
« ista principia, ex quibus, ut ex parva
a scaturigine flumen, immensus est auctus
« ccetus Religiosorum virorum, etc. »
Verum enimvero, licet sic asserat doc-inecrtitissimus Cardinalis, minime tamen probat, præ^.
nec ullum aliquod fundamentum pro sua
cogitatione adducit. Unde possumus res- n' 1
pondere, quod ex Caramuele refert N. Syl- Sjhr.
veira opusc. 2, résolut. 2, quæst. 2, η. 22, ibi:

*I
II

‘5.

1
r

I
t

558

DE STATU RELIGIOSO.

« Sum jam assuetus Baronio non crederc
« dicenti, sed non probanti. » l’ræsertim
cum praeclarus hic annalista fidem nostram
sola sua athoritate nequeat extorquere, qui
in aliis etiam sit homo, et in lapsus circa
historiam non semel impingat, ut sapientissimus Ordinis Praedicatorum Annalista
Tixwis.Thomas Malvenda observavit anno Christi
1198, his verbis : « Non miror tam conspi« cuum lapsum in Annalium conditore
« (nam quid promptius, quam impingere?)
« Sed quod tam asper esse soleat in sugil« landis aliorum erratis, cum non pauci in
« ejus Annalibus, inter tot sane benedicta,
* facile animadverti possint, et ipsi plura
comprehendimus. & Et Alphonsus de S. Vis. vitor, tores Episcopus Zamorensis insuoOccidentis
Sole prxlud. 2, cap. 2, n. 24, de eodem Ba­
ronio inquit: « Aliquando dormitat Homeα rus. Periculis se exponit, qui persuadere
« nititur novitates. Cæsares succumbunt
« difficultatibus, quasinconsulteaggrediunα tur : el Baronius vincitur, quamvis Cæ« sar. x Quaesatis erat Baroniodicenti, et
non probanti respondere; praesertim cum
ipse non videatur pedem figere, sed dubiam
proferre opinionem. Constantior, inquit,
illa videtur assertio. Et aliunde non signi­
ficet Aymericum fuisse Ordinis Carmelitani
institutorem, sed promotorem, propagato­
rem, et custodem: quod optime fieri valuit,
licet Ordo fuisset antiquior.
uarcmi Cæterum falsitatem illius qualisqualis
t&ufu? opinationis facile est ostendere, declarando
t3,nr· quomodo prædictus Ordo non fuerit institu­
tus tempore Aymerici, sed ejus protectio­
nem, et favores longo durationis inter­
vallo antecesserit. Et Cardinali contrarium
opinanti opponimus Cardinales Sacre Ri­
tuum Congregationis, opponimus Sanctis­
simum D. N. Clementem X, qui Officium
S. Bertholdi approbarunt, et Carmelitis
concesserunt, cujus 4 lectio sic habet :
« Cum sacræ illius temporis expeditioni pro
« recuperanda Terra Sancta inleresset» (ip­
se videlicet Bertholdus) « ingrediendæ Reli« gionis votum emisit, ut Deus exercituum
« Christianorum copias in maximis angus­
tiis, in quibus conjectæ erant, dignarentur
eripere. Quod postmodum, re obtenta, Altissimo redditurus in Carmeli montem as« cendit, postulatumque Ordinis habitum
« suscepit. In sancte Religionis palæstra
« novus athleta cæteros virtutum exercitio,
« et præsertim vite asperitate antecedere
« nitebatur, etc. » Prosequitur deinde

quinta lectio in hunc modum : « Faciam
« est autem, ut eo tempore Aymericas
u Antiochenus Patriacha, et ejus consan« guineas in terram sanctam Apostolic®
« Sedis a Latere Legatus missus sil, qui cum
« aliquando in Carmeli montem ascendis« set, fratrumque coelestem vivendi ratio« nem contemplatus esset, eos maximis
« favoribus prosequutus est, novasque le« ges edidit pro eorum perfectiori institu­
or tione. Tum vita functo Ordinis supe« riore, S. Bertholdum ob insignem prua dentiam, et sanctitatem unanimi omnium
« assensu electum ipsit præfecit, moreqiie
« Latinorum Priorem Generalem nuncu« pavit. » Ex quibus plane constat, Aymerienm reperisse Carmelitas constitutos in
statu Ordinis, et Religionis, solumque addi­
disse aliqua praedicto statui accidentalia,
quibus tamen ipsius protectionem, et fa­
mam apud Latinos promovit. Quod præter
alios affirmat vetustissimus testis (vel
sola antiquitate, et sanctitate superans
quaslibet Baronii cogitationes), D. OyrillusD.Cjr.
Constantinopolitanus, qui vixit ante annum C5&
1200, et Aymericum cognoscere potuit; nam
lib. supra cit. cap. 3, refert qualiter Godefridus de Bullion sanctam civitatem Hie­
rusalem, et totam terram sanctam domi­
nio Christianorum reduxerit anno 109),
et addit : α Propter quod cœpit tunc cultus
« nostræ religionis in monte Carmeli am­
et pliari. Quamplures enim devoti peregrini,
σ qui ab Occidente supervenerant, odore
« hujus sancti loci tracti, et devotione reli­
te giosorum eremitarum montem hunc in« habitantium permoti, mundo renuntia« bant, et per contemplationem coelestium
« se eorum contubernio jungebant. Erat
e autem in diebus illis Patriarcha Antio« chenus, et in terra sancta Apostolicæ Se« dis Legatus vir quidam amabilis Deo, et
α hominibus nomine AymericusMalafaida,
« natione Levomicensis, de villa appellata
<£ Salamaicum, qui praedictorum antecessoa rum nostrorum Eremitarum Fratrum B.
α Mariae de monte Carmelo laudabilem con« versationem attendens, eos multum spe« cialiter suo tempore enutrivit, etc.» Unde
satis liquet Aymericum non fuisse hujus Ordinis Institutorem, sed promotorem, et pro­
tectorem; fovit enim, et defendit, et aliqualiter reformavit illos religiosos, quos in Carmelo sancte viventes repererat, ut optime
vidit vir doctissimus GilbertusGenebrardus,
qui in Chronologia circa annum Christi 1280
refert

'
I
■
j
J
t

.·

<

· —

DISP. Ill, DUB. IX.
refert sententiam Polydori (quæ eadem est
cumHaronii opinione), his verbis·. « Ordo
« Carmelitarum (qui tunc variegata chla« myde utebatur) initium habuit in deser« tis Syriæ, Aymerici Antiocheni Antisti« tis opera. » At ipse Genebrardus Polydori
sententiam sic corrigit, et refellit : « Sed
x eorum origo altius repetitur, nempe a
« Prophetis Elia et Elisaeo, qui Carmelum
α montem terrae sanctæ primi consecra« runt, et discipulos illic reliquerunt, quos
« Scriptura filios Prophetarum appellat. »
Gilbertum imitatur Gualterus in tabui,
chronograph. sæculo 12, dum Aymericum
vocat Ordinis Carmelitani non auctorem,
sed promotorem et restauratorcm. Eodem
1 hnn.
modo loquitur Onuphius Pavinus in Chro­
nico Ecclesiastico, circa annum 11-11, et
&ler.
law. Rodericus Acuna Bracarensis Archiepiscopus in 1 part. Decreti, cap. Generalis, 12,
distinet. 54, num. 3, ubi ait : « Susceperunt
« post Christi adventum Eliæ successores
« Carmelitani Christi fidem cum Baptismo,
« ac vota substantialia religionis emisere. »
Et infra : « Nata Carmelitanis eremitis
« primum regula est in scriptis a Joanne
« 44. Patriarcha Hierosolymitano, qui flo« ruit circa annum 440. Deinde ab Ayme« rico Antiocheno Legato Apostolico anno
« 1141, sub Innocentio II. Tertioacceperunt
« regulam, quam nunc servant, ab Alberto
» Patriarcha Hierosolymitano. » Quibas
plane supponit, Religionem Carmelitanam
longo tempore ante Aymericum extitisse
cum omnibus substantialibus. Et hæc satis
sunt ad refellendam opinionem Barouii,
præsertim adjunctis quæ numero procedenti,
in secunda confirmatione expendimus, et
pari pondere illam impugnant, ut expen­
denti constabit. Sed urgentius refutabitur
ex dicendis num. sequenti.
Crgens
142.. Ut autem
omnes tres relatæ opiniosoiivum
,
,.............................. ,
KDtra nés, et quædam aliæ ipsis similes uno ictu
■lintes percutiantur, ac prosternantur, motivum
opinio- proferimus, quod omnem intellectum recte
nes.
dispositum convincat, ut judicet institutio­
nem Ordinis Carmelitani antiquiorem esse,
quam prædictæ opiniones imaginantur.
Etenim Romani Pontifices antiquiores Ho­
norio IV, Innocentio III et Alexandro III,
concessere speciales indulgentias Ordini
Carmelitarum : ergo prædictus Ordo existebat ante prædictos Pontifices. Consequen­
tia est manifesta, quia Pontifices non po­
tuerunt indulgentias Ordini non existenti
concedere. Et antecedens certo constat ex

559

bulla Sixti IV, quæ incipit, Cum attenta,
data Pontificatus ipsius anno 6. et ex alia
bulla Grogorii XIII, quæ incipit, Ut laudes.
data Pontificatus ipsius anno etiam 6, ia
quibus ex certa scientia testantur Leonem
IV, Adrianum II, Stephanum V, Sergium
III, Joannem X, Joannem XI, Alexandrum
II, Sergium IV, Gregorium V, aliosque
plures (ut prolixitatem vitemus), Romanos
Pontifices prædecessores suos indulgentias
huic Ordini concessisse, quas ipsi in prædictis bullis specialiter recensent, et confir­
mant, ut prædicto Ordini de Ecclesia benemerito faveant, quem praeterea Sixtus
his elogiis illustrat: « Dum attenta medi- Eiajigm
(( tatione pensamus, quod gloriosissima
« Dei genitrix Maria Virgo venustissima, unie*
« cujus ineffabilem pulchritudinem Sol, et jy.°
« Luna mirantur, cujusque precibus juva­
a tur populus Christianus, et quæ florem
<x pretiosissimum, immarcescibilem, et
æternum D. N. Jesum Christum, im­
« mensa S. Spiritus coopérante virtute ge­
tf nuit, produxit sacrum Ordinem B. Ma« riæ de monte Carmeli, a Sancta Sede
« Apostolica, et a pluribus Romanis Pon­
« tificibus
praedecessoribus nostris, et
(C etiam a nobis multipliciter approbatum,
tf quem ejusdem gloriosissima? Dei gene­
« tricis, semperque Virginis Mariæ speciali
« titulo voluit insigniri, ut ob ejusdem
« Virginis reverentiam Ordo ipse a Christi
« fidelibus merito peramplius honorare­
« tur, ipsique fideles propterea ejusdem
a Virginis Mariæ suffragiis adducti æternæ
a retributionis premia facilius consequi
a mererentur. Dumque sublimium dicti
a Ordjnis utriusque sexus personarum vir­
a tutum merita, Deo quidem grata, et in
a conspectu prædictæ Sedis accepta, digna
« memoria recensemus, ac Ordinem ipsum,
a et illius personas sub Sedis Apostolicæ,
« et Ecclesiæ Romanas protectione imme­
a diate existentes, et inter cæteros Regula­
a rium Ordinum professores in firma­
« mento Catholicae fidei militantes, sanc­
« torumque Prophetarum Eliæ, Elisæi, et
a Henoch, necnon et aliorum sanctorum
« Patrum, qui montem sanctum Carmeli
a juxta Eliæ fontem inhabitarunt, succes­
a sionem hæreditariam tenentes, fructus
« quoque uberes, quos dictus sacer Ordo
a in agro militantis Ecclesiæ, in propaga­
a tione Religionis, et fidei ortodoxæ hac­
« tenus produxit utiliter, et producit, ac
« in futurum producturum fore indubi-

.·

• a
♦Ί

M·
•·

τ·ι

1

560

DE STATU RELIGIOSO.

« Linter speramus, paterna charitate inGtw. « tuemur, etc. » Et Gregorius inquit :
XIIi· « Nos igitur Ordinem ipsum, illiusque
< personas inter cæteros Regularium Or« dinum professores in Catholica Ecclesia
< militantes, tanquam Religionis exemplar
« speciali charitate fulgentes, etc. » Quod
autem illi Pontifices, quos Sixtus, et Gre­
gorius recensent, longo intervallo praeces­
serint tempora, quæ sententiæ supra impugnatæ pro institutione religionis Car­
melitanæ designant, evidenter ostenditur ;
nam Stephanus V regebat Ecclesiam anno
816, Leo IV, anno 8-17, Adrianus II, anno
868, Sergius III, anno 909, Joannes X,
anno 913, Joannes XI, anno 931. Grego­
rius V, anno 996, Sergius IV, anno 1009,
Alexander II, anno 1061, ut ex Chronologia Bellarmini, et aliorum liquido constat.
Easdem prædictorum antiquorum Pontifi­
cum indulgentias, eorum nominibus ex­
pressis. novissime expendit, ac confirma­
vit Sanctissimus D. N. Clemens X, in bulla
quæ incipit. Officium, data anno Domini
1673, Pontificatus ipsius anno 3.
Major
Quod motivum potest alia via non miP^rutT nus urgenti, ac plana fulciri ; nam longo
opinio- tempore ante Alexandrum III et Innoceneoofa- tium III, fundata fuere plura Ordinis Carütio· melitarum monasteria : ergo existebat hic
Ordo ante prædictos Pontifices. Conse­
quentia est manifesta, et antecedens cons­
tat ex ipsis monasteriorum fundationibus;
nam Florentinum erigitur anno 7-13, Pisa­
num anno 838, Romanum S. Martini in
Montibus anno 847,Boppardianum in Ger­
mania anno 1045, Coloniense anno 1099,et
sic de aliis, ut ex authenticis instrumentis,
et aliis monumentis antiquitatis probat
Lmna Lezana tom. 3, ad prædictos annos. Imo
omnia monasteria Britanniae, et Scotiae,
quæ praecesserunt adventum Augustini ,
et sociorum in Angliam circa annum 596,
fuisse Ordinis Carmelitani, probat Clemens
Eeyner. Reynerus in libro, cui titulus, Apostolalus
Benedictinorum in Anglia, tract. 1, sect. 1,
§ 12, et 18, et 29. Et ut ab aliis provinciis
ad Hispaniam nobis notiorem, et ad Tole­
tum Hispaniae caput oculos convertamus,
monasterium Carmelitarum in regia urbe
Toletana antiquissimum est, et quod plura
secula, Maurorumque irruptionem anteJulian.
x cin vertit. Unde Julianus Petri vetustus Scrip*
tor (florebat enim ante annum 1100, ut
ipse testatur in tract, de Eremitoriis, num.
17), in eodem tractatu , n. 15 , inquit :

α Eremitorium Toleti in suburbio S. Maα riæ de Ais » (hoc est Allicem) « a tempo·
a ribus antiquissimis tertium templum
« Toletanorum, quo venerunt olimMona« chi Carmelitæ, et tempore captivitatis
« hæc fuit Ecclesia Aldefonsi Sexti. » Et
Petrus Sanctius in hislor. morali, et
sophica, 3 part, in tract, de Ecclesiis Tok1
lanis, inquit : « Monasterium Toletanum
« Dominae nostræ de monte Carmeli est
α antiquius inter omnia religiosorum mo« nasteria, quæ Toleti existunt. > Et Fran·
« ciscus Ruspuerta in historia (Hennensi,
seculo 7, cap. 5, ait : « Quod monachi Car« melitæ eandem Toletanam domum con­
ti servent, urgenter confirmat veritatem
α Juliani, istaque evincit magnhm Car« melitarum in Hispania antiquitatem. »
Ipse vero hoc ulterius sic confirmat :
i
α Sanctos monachos Fabricium, et Phili« bertum, qui Titultiæanno 308, martyrio
σ coronati sunt, ut Dexter scribit ; etvir« gines Deo consecratas, quarum memi« nit Concilium Eliberitanum cap. 13, et
« monachos ac moniales, de quibus agit
« Concilium Cæsaraugustanum cap. 6, et
;
α 8, pro comperto habeo fuisse Carmelitas
« Ordinis Prophetici ; nam eis tempori« bus D. Augustinus nondum fundaverat
i
« suum Institutum, nec D. Benedictus in
’
« pluribus sequentibus annis suum in«r choavit. »
Quibus omnibus robur adjicit testimo- AMi. |
nium Eutrandi.seu Luitprandi in fragmentis, a n. 100, ubi ait : α Sunt qui putent,tayuate
α quod et ego credo, S. Leocadiam monia-^J*·
« lem fuisse Ordinis Carmelitani, quem
« Ordinem monachi Carmelitani ad fidem
« Christi conversi in Hispaniam intule« runt, ex quibus fuitElpidius primus To« tetanus Praesul a S. Jacobo constitutus. »
i
Et numero sequenti prosequitur : a S. El!|
a pidius, quem S. Jacobus praefecit Toleta« nis primum, Pontificem, Carmelita moi
« nachus fuit, et prima Petri concione
<
« conversus ad fidem cum sociis multis
a venit in Hispaniam, et Toleti fundavit
« monasterium virginum,et monachorum,
« ubi postea fuit Agaliense, quod fuerat B.
« Virgini curae monialium harum matri.»
Quæ magis illustrat Quintanaduenas e sacra q^
Societate in hist, sanctor. Tolet. pag. 131,
his verbis : α Incolebat Elpidius celebrem
« montem Carmelum inter Syriam, et Jua dæam, ubi fervidi illi Patriarcharum
« Eliæ, et Elisæi filii habitarunt a primis
seculis

DISP. Ill, DUB. IX.
seculis usque ad aurea tempora legis
gratiæ. Tunc vero dispersi per civitates
Judææ, Samaria), et Galilææ, audita prædicatione Christi Domini nostri, et Baptistao ipsius præcursoris, atque Apostolorum, non tantum illustrati splendore
Evangelii fuere , sed constituti etiam
eorundem Apostolorum coadjutores ad
mundi conversionem, electique ab ipsis
magistri, et Prælati diversarum religio­
a num, ubi eisdem Apostolis associati fi­
« dem plantaverunt. Horum unus fuit Ela pidius, etc. » Similia tradunt Comes
Morensis, Castejon, et alii, quos refert TaSwjo-mayo in Martyrolog. Hispano, tom. 6, die 9
Decembris, fol. 429, et novissime Paulus de
la Pena Eques S. Mauricii in Memor, pro
Peu. Primatu S.Elpidii in Eccles.Toletana, pag.
I
39. Omittimus (quia præmissa sufficiunt),
alia addere ex Chronico Haudberti, quod
in lucem dedit Gregorius Argaez illustris­
simae familiæ Benedictinæ Chronologus
Generalis. Satis sit aliqua insinuare. Anno
Christi 55, Haudbertus inquit : « Eliodorus
« Græcus Eremita Carmelitanus Caucæ
» monasterium confluxit.»Anno 58 «S. Eu« logius Abbas Carmelita Toleti obiit. »
trjjez. Addit Argaez : « In monasterio, scilicet
α Agaliensi a S. Elpidio monacho quoque
« Carmelitano erecto»Anno 66«Caucæ du­
« centi monachi Carmelitani combusti in­
I
« tra eremitorium, quod construxerant,
<( die 15 Julii. » Alia relinquimus, quæ
collecta reperiet lector apud Josephum
Andream sacræ Societatis Jesu in decore
Carmeli, an. 160.

t
«
«
«
«
«
<

, ζΐ lift

§ VIII.

Confutatio aliarum opinionum.

Quarta
Snag,

Quinta
opinio ’

143. Ex dictis convulsæ etiam manent
aliæ duæ opiniones nobis contrariæ. Quar­
tam in ordinesic refert Cartagena, Ordinis
Seraphici, lib. 17, homil. 2, object. 5, ibi :
« Hieronymus Roman lib. 6, quem vocat
« de Republica, c. 10, ait Religionem Car­
« melitarum non habuisse primordia ab
a Elia, et ejus successoribus in monte Car­
« melo, sed anno 796, tempore Leonis III,
« accepisse quandam regulam ex approba­
a tis ab Ecclesia,Basilii scilicet, Augustini,
a etc. » Quintam, et ultimam docent alii,
qui cum ex una parte nolint nostræ sententiæ subscribere, et ex alia videant se
opprimi motivis, quæ hactenus expendi-

561

mus, dicunt prædictum Ordinem exordium
accepisse a Joanne Patriarcha Hierosoly­
mitano circa annum Christi 412. Hanc opi­
nionem sub incerto nomine refert Corio- corioi.
lanus in Breviario Chronolog. ad eundem
annum, quam ipse non reprobat.
Sed quod ad opinionem Romani attinet,
illam acriter, et nervose refellit Cartagena nio
loco citato, ab illis verbis : « Cæterum utEo i.
« clarius innotescat delirium hujus homi« nis, etc. » Nec videtur verbo excedere ;
nam profecto in re historiali adeo gravi, et
antiqua, qualem versamus, delirium est
aliquid affirmare absque ullo testimonio,
aut rationabili fundamento; nihil autem
horum occurrit, ut dicatur Ordinem Car­
melitarum incœpisse tempore Leonis III,
et anno 796, et non potius tempore antece­
denti, aut sequenti ; nec id dici potest nisi
divinando. Præterea optime cohæret. quod
aliquis religiosus Ordo sit longe antiquior
regula, quam postea suscipit; cum hæc ad
essentiam status religiosi non requiratur,
ut constat ex dictis disputatione 1, num. 29,
unde dato, ut minime concesso, quod Ordo
Carmelitanus suscepisset regulam B. Basi­
lii, vel D. Augustini anno 796 (quod est
prorsus falsum), minime hinc inferretur,
quod prædictus Ordo non fuerit ante prædictam regulam, ejusve professionem. Ad­
dimus longe verosimilius esse, quod D. Basilius (quidquid sit de Divo Augustino),
primo sequutus fuerit Institutum Eliæ, et
Carmelitarum, quam quod isti aliquando
illius regulam fuerint professi. Nam pri­
mum illud (ut alia testimonia omittamus), D Gren.
significat D. Gregorius Nyssenus BSsiliiNjssen.
frater in oratione de ipsius laudibus, ubi
ait : « An etiam audebimus ad sublimem
« Eliam sermone ascendere, et ostendere
« Doctorem nostrum suæ vitæ instituto
« illius gratiæ assimilari. » Nec contem­
nendum est argumentum, quo utitur illus­
trissimus Sanvictores Generalis Ordinis'ict'
Benedictini, et Episcopus Zamorensis, tom.
1, prælud. 6, cap. 1, num. 22, ubi cum Baronio probat, D. Basilium fuisse particula­
rem in Ponto monachum, quando ad Con­
cilium Lampsacense vocatus est, et subdit :
« Nunc inquiro, quam regulam ibidem pro­
a fitebatur magnus ille pater Orientis ?
« Profecto non suam, quem nondum scrip­
« serat. Aliam itaque observavit, nempe
« vel Divi Antonii, vel Pachomii, vel quod
« certius est, Carmelitarum. »
Accedit plura, quæ supra expendimus, et
IIKI!

ff.i

DISP. Ill, DUB. IX.

DE STATU RELIGIOSO.

563

»

t

infra addemus, satis evincere, quod isto­
rum Ordo tempus illud, et Leonem III
praacesserit Nec oportet amplius in refu­
tando cogitationem nulli fundamento innitentem immorari.
noü.
Sed observamus, quod in eo loco, quem
Cartagena designat, non agit Roman de
Carmelitis. sed de Canonicis regularibus.
De Carmelitis vero loquitur cap. 15. Et
licet eo loco plura falsa, indigesta, et fun­
damento destituta accumulet, opinionem
tamen, quam ipsi Cartagena attribuit, non
luetur, sed relatis n. 1-10 et 111, subscri­
bit. Et ibidem testatur se in monasterio
Montis Serrati vidisse librum manuscriptum Abbatis Trithemii de origine, et laudi­
bus Carmelitarum. in quo nostram senten■ tiam propugnat. Quod obiter notamus ob
aliquos, qui de praedicto opere dubitarunt ;
validum quippe existit testimonium, quod
juratus nostrae antiquitatis hostis ultroneus
edit. Recolantur quæ diximus n. 105.
Befel·
144. Quod vero posterior sententia affir­
blur
qainta mat, nullum habet prope testimonium, aut
όρϊΒώ. fundamentum, quam ipsum librum Joan­
nis Patriarchae 44 ad Caprasium ·, quia
enim prædictæsententiae Authores viderunt
in eo libro quandam regulam Carmelitis
tradi, eamque antiquissimam esse, arbitrati
sunt Carmelitas ab eo tempore incœpisse.
Sed eorum absurda cogitatio non aptius,
aut evidentius refutatur, quam ex ipso
Joannis libro, cui eam committunt. Nam
Hieros. Pr$dictus Joannes totus est in demonstran­
do originem religionis Carmelitanæ ab Elia,
illiusque continuam successionem usque ad
sua tempora. Et quia prolixum nimis esset
omnia referre, pauca quædam, et satis evi­
dentia dabimus. Cap. 21, inquit : u Quo­
a niam igitur Elias præ cæteris eremis, in
a quibus habitavit, montem Carmeli tan­
a quam commodiorem ad plantandum in
« eo Propheticam religionem vitæ mo­
« nastics, et docendam melius, et exer­
« cendam (ut dictum est) elegit.quem etiam
« montem præfatis miraculis clarissime
a decoravit ; ideo Elisæus, et cæteri Eliæ
discipuli, religiosi viri, Prophetarum
« filii, necnon eorum tam veteris, quam
a novi Testamenti successores , montem
a Carmeli in veneratione speciali semper
« habentes, ipsum aliis eremis, ut religioni
a suæ magis congruum praetulerunt, etc. »
Et cap. 28,ait :«Intuentes quidam viri mo« nachos in monte Carmelo nunc habi­
te tantes esse Christianos, putaverunt (ut

I < vi non pauca antiquitatis monumenta, ut
tempora ab ipsis designata reperimus hu­
asseris dilecte Caprasi), eos non esse
< in hac controversia aliquid certi definijus religionis statum, ac memoriam, ut
<x ejusdem religionis cum illis monaebis,
4 rem ; nihil tamen reperi, quoi non sua- | constat ex dictis : sic etiam rejiciendus est
« qui olim per sanctum Eliam Dei Prophe­
posterior hic dicendi modus, quoniam ante
< deret præmissum Joannem Carmelitaa tam fuerunt in eodem monte instituti,
praedicti Patriarchae Joannis ætatem, tam
I
< num fuisse, et dictum de Institutione
a pro eo quod illi non fuerunt Christiani,
in lege nova, quam veteri occurrunt non
i
< Monachorum librum ab ipso conscripsed Judæi. Quam autem erronea sit isto­
I
< tum, atque adeo hanc sententiam libenobscura ejusdem religionis indicia , et
« rum virorum opinio, et a veritate deviet,
I
1( tius amplector, et gravissimo, antiquisquantum materia historialis, et antiquissi­
<( exsequentibus tibi manifestum fiet. An­
« simoque Ordini, quæ sua sunt, libere
ma fert, satis efficacia argumenta, ut fuse
a tiqui namque hujus montis monachi, etsi
< restituo. » Et Hieronymus Piali lib. 2,
ostendimus a num. 125. Occasio vero, ut
« non nomine, tamen recta fide fuerunt
debonostalureligiosi, cap. 22,inquit ·. « Caromnes relatae sententiae a vero deviaverint,
« viri Christiani, sicut sunt monachi mo­
< molitarum quoque Institutum, etsi an­
fuit (ut minus attentam ad traditionem hu­
derni. Quoniam illi firmam fidem in
ti nis demum 1200, post Christum natum
jus Ordinis, aliaque antiquitatis monu­
a Christum habuerunt, a quo et animarum
< in Italiam illatum est, mullo tamen anmenta considerationem praetermittamus),
a salutem speraverunt, pro qua conse­
» tiquius fuisse asserunt viri gravissimi, |I falsa quorundam apprehensio existiman« quenda mundum reliquerunt,et corpora,
« cum memoriæ proditum sil in ipso anno I tium, non aliter statum religiosum secuna ac animas suas obtulerunt Deo, de qui­
« salutis 412, Joannem Hierosolymitanum Idum essentiam consideratum incipere,
« bus ait Apostolus : Circuierunt in melotis,
« Patriarchatum, qui ex hoc ipso Ordine
quam a positiva Ecclesiæ approbatione, et
a et in pellibus caprinis, angustiati, etc. »
s antea fuerat, eique præfuerat, regulam
determinatae regulae professione. Et quia
Et cap. 32, inquit : « Postquam autem pro­
α ei conlidisse: ex quo apparet, ipsum
viderunt Religionem Carmelitanam diver-qnonra
a fessores hujus religionis fuerunt per
atros-1 etiam vetustius esse. » El Lælius Zechius
a Apostolos baptizati, et sacri Evangelii
sis temporibus regulas accepisse, aut ab1 catio.
eloquiis eruditi.intellexerunt plane illud
in lib. de Republica Ecclesiast. tract, de Re­
Ecclesia approbatam fuisse ; propterea jux­
mysterium esse impletum , quod per
ta diversa tempora praedictarum regula­
lig. c. 2, n. 2, de Carmelitis disserens, in­
a Deum fuerat Prophète Eliæ in monte
rum, aut approbationum designarunt illius
quit : « Joannes Hierosolymitanus Patriara Carmeli revelatum, etc. » Ex quibus
initium, ipsum referentes vel ad tempus
< cha, qui ex eodem Ordine fuerat, reguliquet, Ordinem Carmelitarum ortum non
" lam eis præscripsit , quo notatur eos
Innocenlii III, vel ad tempus Aymerici,
ducere a prædicto Joanne, qui vetustiorem
vel ad tempus Joannis Hierosolymitani.
« ante extitisse. » Similia proferunt plures
ipsius originem tam evidenter tradit, et
Sed profecto tam in principio, quam in de­
alii, lam ex extraneis, quam propriis, quos
recognoscit.
kuna. refert Lezana in Apparatu, c. 9. Sed præ
cursu falluntur ; quia ad essentiam status
Adde primo, ipsum Joannem, antequam Crgez.religiosi (si praetermittamus accidentariam
aliis audiendus vir sapientia, sanctitate,
ad dignitatem Patriarchalem assumptus11
®’et antiquitate insignis D. Cyrillus ConslanEcclesiæ dispositionem, quæ a Concilio La­
fuisset, et praefatum librum scripsisset,
teranensi sub Innocentio III, longo tempo­
tinopolitanus, in lib. sive epist. de processu
fuisse monachum Carmelitam, hujusque
re post Ordinem Carmelitanum incœpit),
hujus Ordinis, cap. 1, ubi ait : « Fuit autem
religionis alumnum : ex quo satis evinci­
non requiritur positiva approbatio, sive
« tempore Arcadii, et Honorii Imperatotur, quod ipsa ab illo non duxerit suum
confirmatio Ecclesiæ, nec certa regula ; sed
·! rum in monte Carmeli Pater dictorum
exordium. Unde Salianus vir doctissimus Salus.
sufficiunt tria vota substantialia cum tradi­
« Religiosorum, quidam vir mirae virtutis,
tom. 4, anno mundi 3123, numero Ί, de
tione ad Dei cultum, ut ostendimus disp. 1,
« et perfectionis , Joannes nomine, qui
prædicto Joanne agens, inquit : « Eum ille
dub. 2, et 3. Hæc autem adfuerunt pro
« cæleros consortes suos, ejusdem montis
a librum conscripsit, cum post diuturnam
constituendo statu religioso etiam in lege
« monachos exemplo suo , et magisterio
a vitæ religiosae cum fratribus montis Car­
veteri, ut constat ex dictis in præsenti dis­
« solicite inducebat ad perfectionem inquia meli professionem, Hierosolymis post S.
putatione, per totam. Dato autem, et non
« rendant secundum propheticam disciplia Cyrillum factus Pontifex, ad alias voca­
concesso, quod certa regula, et positiva
« nam vitæ monasticae per Eliam Prophea tus curas, non potuit eos ultra domesti­
I
Ecclesiæ approbatio requirerentur, adhuc
« tam institutae, quam Joannes eis expo« cis exemplis, verbisque instituere ; ro­
inde non inferretur, quod religio Carme« nebat ex diversis dictis, tam veteris,
a gatus enim a Fratribus, maximeque a
litana non fuerit a tempore antiquissimo
« quam novæ legis, et ex nonnullis traclau Caprasio, quem ille Praepositum religio­
veteris legis ; quippe illo etiam potuit ab
« tibus editis a professoribus praedecessoa sorum suo loco relinquebat, ad eorum
Ecclesia approbari, et determinatam viven­
« rissuis. Qui tandem propter ejussanctia consolationem, certioremque institutio­
di formam profiteri, ut num. 78 explicui­
« tatem in Pontificem Hierosolymitanae
« nem edidit librum, in quem non pauca
mus. Et quod ita contigerit, constat ex
« Ecclesiæ sublimatus, Apostolo Jacobo in
a partim ex Scriptura mandavit litteris,
omnibus, quæ probant prædictæ Religionis
« Episcopatu ejusdem Ecclesiæ quadrageAb illis autem,
qui nimis
scrupilose
a partim ex traditione seniorum, quibus, et . hucusque
expendimus
; rum mo« simus quartus successit, etc. » Unde pla­ i antiquitatem
• ,
.
.
,
r
circaenim
ista sealiter
gerunt,
inquirendum
est,omni
quam
a cum a puero vixerat, qui et ipsi a majo­
ne constat, prædictum Joannem non au- , non
extilit,
quam cum
­ Uva reregulam
profitebantur
illi Religiosi, qui‘°i^n*
a ribus eadem per manus acceperant, etc.»
thorem, sed Religionis Carmelitanæ jam
bus
essentialiter
requisitis.
Et Ferdinandus de Salazar lib. de immacu- ^|Π1Γ I
diu institute sectatorem fuisse.
lata Conceptionne Virgin, sxculo 4, argum.
Major
145. Adde secundo, quod sicut senten12, c. 42, inquit : « Vidi certe, atque evol­
iSaüô. lias supra relatas refellimus, quia ante
vi
I
«

I

• !

564

: ’μ

i ’

T

15·/?

'i

DISP. Ill, DDB. IX.

DE STATU RELIGIOSO.

fuerunt in Ecclesia a tempore Apostolorum
usque ad Basilium. aut Antonium, aut Au­
gustinum certarum regularum Authores ?
Fuisse enim viros religiosos certo constat ;
habuisse autem determinatam regulam, aut
specialem Ecclesiæ confirmationem, non
constat. Quod ergo illi responderint, idipsum respondemus. Et merito id ipsum,
quia omnes monachi, qui primis tribus,
aut quatuor seculis floruerunt, priusquam
status religiosus per varias formas, aut
regulas esset divisus, non alterius Ins­
tituti fuerunt, quam Eliani, Prophetici,
et Carmelitici, ut non immerito Joannes
Cârt31t· Cartagena Ordinis Seraphici lib. 17,homil. 2
circa finem, hæc scripserit ·. « Ut uno verbo
a 2 innumeros hujus Religionis comme­
a morem, quotquot ab Elia (hoc est ab ejus
a tempore, et religiosa institutione) in spe­
luncis, cavernis, montibus et desertis
σ Ægypti, et Thebaidae, et aliarum regio­
a num monasticam vitam professi sunt,
Eliani Instituti fuerunt cultores, ac hujus
« sacræ Religionis filii. Unde Trithemius
« ait : Tot sancti sub Ordine Carmelitano
« fuerant, ut penitus numerari nequeant;
« etenim si quis stellas cœli dinumeret, et
« Sanctos hujus Ordinis numerare pote­
JW· « rit. n Et Josephus Andreas sacræ Socie­
tatis Jesu, in lib. s-Tpius laudato, decore 38,
hanc statuit assertionem : « Monachi et
« Anachoretæ omnes, qui per quatuor fere
« prima sascula floruerant, Eliani Institati
« pressere vestigia. » Et ibidem refert
Leo nd. Leandrum Granatensem illustrissimi Or­
Granat.
dinis Benedictini, in vita S. Geri rudis, qui
ait : « Existimo quod optime, et verissime
« ad hanc Religionem reduci queant omnia
a Ccenobia Orientis, omnesque viri illus­
« tres sanctitate, et doctrina, qui ex ill's
a prodierunt, omnes Patriarchae, Archiepiscopi, et Episcopi, qui orientalem Ec­
α clesiam rexerant. » Majus quid addit
Joan. Joannes Bussieres sacræ Societatis Jesu 2,
Bns.
part. Florum histor. c. 5, circa annum 1170,
ubi ait : « His temporibus florebat jam
a Carmeli gloria, quæ ab Elia et Elisæo
« originem ducens tot seculis perdurave­
a rat in sanctis Anachoretis. Albertus Hie­
« rosolymitanus ipsam reparavit, et Ale­
« xander III, primus approbavit regulam.
a Vere ipsa Religionum origo, etc. » Sed
hæc Ordinis Scriptoribus, et Annalistis re­
linquimus.

565

« siane, quod paras, seu domum exstruere, t istatus religiosus ab Elia institutus, at facile
apparet in Essensie ipsius alumnis, cum
a seu prolatare agros, sive ampliare, datur
quibus vixit B. .Joannes Baptista, et qui
« tibi magna sedes, ingentes termini, mul­
Aluliva contraria sententia referuntur, et
a tum hominum. » Et Suetonius in Vespa­
usque ad tempus Christi, et prædicationem
diluuntur.
Evangelii continuo perseverarunt, ut os­
« siano, c. 5, inquit :« Apud Judaeam Car­
tendimus num. 84, et locis ibidem relatis.
a meli Dei oraculum consulentem ita con­
146. Oppositam nobis opinionem tuen-^·*!
« firmavere fortes, ut quidquid cogitaret,
Quinimo valde probabile est, permansisse
tur plures Authores § procedenti relati, et six ,
continuo in ipso monte Carmeli, ubi Elias
volveretque animo, quantumlibet ma­
alii, quos dedimus num. 95, et n. 120.
|
prædictum statum inchoavit, ut salis con­
a gnum, id esse proventurum polliceren­
Illorum vero praecipuum fundamentum est,
a tur. » Ubi omnia, sacrificia videlicet,
stat ex Joseph Antiocheno, et aliis Authoquod status religiosus secundum essentiam
exta, fortes, Deique Carmeli nomen, redo­
ribus relatis a n. 132, el luculenter tradit
consideratus non praecesserit tempus evan­
lent ethnicismum.
Joannes Hierosolymitanus lib. de instil.
gelicæ legis, atque ideo non potuerit ad illud
cirriAd argumentem respondetur negando
Monach. cap. 26, et facile intelligitur ex
usque continuari, et multo minus ad præ­
w
quoad ultimam
I Silo. consequentiam, saltem
eo, quod persequutionis illae regna, civita­
sentem istam durationem extendi. Sed
partem, quæ (quidquid sit de continua per­
tes, et divites respiciebant; non sic autem
motivum istud diruimus locis citatis, fir­
manentia in Carmelo) excludit absolutam
religiosos, pauperes, afflictos, errantes in
mando contrarium, quod hiesupponendum
perseverantiam religionis ab Elia insti­
solitudinibus, et occultos in cavernis terrae,
est. Unde oportet, quod Adversarii ad alia
tutae·, nam oppositum constat ex omnibus
quorum nec arma timebant, nec sperabant
fundamenta recurrant, et probent statum
testimoniis supra adductis a num. 125. Et
divitias.
religiosum in veteri lege inchoatum ces­
quod incredibile minime sit, dupliciter
Ad confirmationem posset, omisso ante-Diloi’ur
sasse aliquando absolute, et hæc usque tem­
potest ostendi. Primo, quia prædictæ per- I cedenti, negari consequentia ; quia reh- matio.
pora non pervenisse. Quo pacto, et non
sequutiones non minus respiciebant fidem,
gio ab Elia instituta non erat alligata illi
aliter nostram assertionem directe oppu­
quam religionem, quinimo magis, ut rem
materiali loco montis Carmeli ; unde ex
gnabunt: et in eorum favorem.
magis notam, et Gentilibus magis exosam;
eo, quod eo tempore in illo monte non
Arguitar primo: Nam admisso, quod
et tamen certum est, qnod fides non defecit I fuisset, minime inferretur, quod eo tem­
Elias instituerit aliquam religiosam farni-hcme·
absolute in populo Judaico, sed permansit
pore nullibi existeret ; poterat enim in aliis
liam in monte Carmelo, nihilominus post
asque ad Christum : sic igitur potuit in
Judææ, et orbis locis conservari, praeser­
ipsius raptum usque ad Christi adventum
aliquibus conservari religiosus status. Se­
tim cum eo jam tempore Apostolis coopera­
supervenerunt gravissimæ populi Judaici
cundo, quia prædictæ persequutiones gra­
retur in prædicatione Evangelii, ut constat
persequutiones, in quibus illa gens dispersa
viores non fuerunt illis, quas plures Ty­
ex dictis num. 126, et 132. Unde prædicta
a propriis sedibus fuit, ut constat ex libris
ranni excitaverent contra fidem Christi I consequentia non valet magis, quam ista :
Regum, Prophetarum, et Machabæorum :
Domini post ipsius mortem, et tamen eis
« Post invasionem Sarracenorum non fuit
Ergo incredibile est, quod prædicta fami­
obstantibus, perseveravit non solum præ­
« religio Carmelitarum in monte Carmelo :
lia in monte Carmelo, et duraverit usque
dicta fides, sed etiam status religiosus erec­
a ergo prius non erat, nec tunc alibi con­
ad legis evangelicæ tempus.
tas, et approbatus ab ipso Christo. Cur ergo
« servabatur. » Et quam ista : « Post
Confirmatur, quia tempore Vespasiani confit·
status elle, quem Elias inchoavit, non po­
a Henricum VIII, non fuit publicus verae
paulo post mortem Christi Domini, non OttUO.
ηαΙΙ°·
tuit similiter inter persequutiones similes
a fidei cultus in Anglia : ergo prius non
erat in praedicto monte verus Dei cultus,
conservari, et usque ad tempus legis evan­
a fuerat, nec tunc erat in alio loco. » Quæ
sed potius vigebant sacrilegae Gentilium
gelicæ progredi? Praesertim cum ad sal­
illationes sunt absurdae, et ridiculae, ut ex
superstitiones : ergo signum est, quod
vandam prædicti status perseverantiam
se liquet.
tempore immediate praecedenti non fuerat
opus non fuerit habere publica et commu­
Sed respondetur negando antecedens :
ibidem verus status religiosus, qui sine
nia monasteria, determinatum, et pecu­
nam eo tempore, quo Vespasianus accessit
legitimo Dei cultu minime consistit. Con­
liarem habitum, aliaque similia huic sta­
ad Carmelum, anno videlicet tertio ante
sequentia videtor manifesta, quia credibile
tui accidentaria, quæ quia Adversarii
Hierosolymitanum excidium, vigebat in
non videtur, quod prædictus status, si ibi­
(imaginatione praesentis conditionis Eccle­
Carmelo et vera fides, et vera religio, ut
dem fuisset, tam repente cessaverit. Et
sia detenti) non transcendunt, trahuntur
satis constat ex Officio ab Ecclesia appro­
antecedens probatur ex Cornelio Tacito, ^°™'·
ad magnas angustias, vel circa ipsum etiam
bato, cujus verba dedimus num. 26, in fine,
qui agens de Vespasiano a Nerone misso ad
statum religiosum in primitiva Ecclesia,
et ex aliis testimoniis, quæ supra allega­
subjugandam Judaeam, inquit : « Est Juin qua prædicta accidentaria non erant.
vimus. Ad antecedentis vero probationem
a dæam inter Syriamque Carmelus, ita
Sr.U ■ Quod facile declinarent advertendo statum
respondetur primo, Carmelum montem
« vocant montem, Deumque. Nec simulareligiosum salvari substantialiter penes vota
satis extendi ; nam vel solus tractus occi­
« chrum Deo, aut templum (sic tradidere
et traditionem, ut fuse ostendimus disputa­
dentalis respiciens mare continet quinque
« majores) ara, et reverentia. Illic sacri­
tione I, dub. 1 et 3, sive quis talem statum
circiter leucas. Unde olim in sortem cessit
a ficanti Vespasiano, cum spes occultas
profiteatur in particulari domo, sive in
tribus Tribubus Israel, pars meridionalis
a versaret animo, Basilides Sacerdos ins­
monasterio, sive in eremo, sive in captivi­
tribus Issachar, septentrionalis tribui As­
pectis extis, quidquid est (inquit) Vespa­
tate constitutus. Et hoc modo permansit
ser, media vero tribui Zabulon. In ea vero
siane,
I

?

-

DE STATU RELIGIOSO.

X·

F ,

tam extensa situs magnitudine fieri optime
potuit, quod quædam montis pars retinue­
rit verum Dei cultum apud monachos Eliæ
imitatores, ac discipulos ; et quod in alia
ejusdem montis parte Ethnicismus sedem
fixerit, et sequaces habuerit. Sicut de facto
videmus religiosos Carmelitas Discalceatos
habitare modo quandam, etsi satis par­
vam, prædicti montis partem, reliquum
vero montis spatium ab infidelibus occu­
pari, inter quos plurimi sunt eremitae legis
Mahometicæ, ut refert oculatus testis Phi­
lip. aSS. Trinitate lib. 8 Hist. Carmelitan.r, cap. 3. Unde dato, ac permisso, quod ea
quae Tacitus, et Suetonius referunt, fuerint
sacrilega, in aliquaque Carmeli parte con­
tigerint, nullo modo infertur, quod eo tem­
pore legitimus veri Dei cultus a toto mon­
te penitus abfuerit ; oppositum enim satis
constat ex supra dictis.
Cæterum quia longe probabilius est, ora­
culum, cujus Scriptores illi meminerunt,
fuisse veram Dei revelationem, et Basilidem vera ipsius fide imbutum, propterea
respondetur secundo, et melius, Scriptores
illos gentiles loqui more, et vocabulis Gen­
tilium, qui verum Dei cultum, et ex vero
Deo oraculum nominibus apud ethnicos
familiaribus obscurare voluerunt, aut forte
melioribus referre nescierunt. Quod in
Barcn. eisdem Tacito, et Suetonio notat Baronius
anno Christi 328, ubi ait : «Nec mirari
a quis debet, si subobscure, neque adeo
a dilucide ethnicus Scriptor mysteria nos­
a tra sit prosequutus, cum id ipsum sit
a observare in cæteris Scriptoribus Genti­
« libus omnibus, qui rerum Christiana­
a rum meminerunt ; nam eadem obscure,
a concise, dubie, et haud usquequaque fi­
a deliter, in omnibusque vere referre
a consueverunt, ut Suetonius, et Tacitus,
a Lucianus, et alii. » Unde iidem Sueto­
nius, et Tacitus Vespasiano deferebant
plura, quæ sacræ litteræ tribuunt Messiæ,
ut idem Baronius observat anno 71. Sic
ergo hallucinati sunt in referendo revela­
tionem factam Carmeli eremitæ de gestis
Vespasiani futuris.
Secun147. Arguitur secundo, quia status legis
a1™- scriptae, et status legis gratiæ habent conmcntum. ditiones valde diversas, et essentialiter re­
pugnantes : ergo monachatus veteris legis
differt essentialiter a monachatu legis
evangelicæ, atque ideo cum isto continuari
non potuit, sed eo adveniente cessavit.
Respondetur negando utramque conse-

DISP. Ill, DUB. IX.

magis floruerat : atque ibidem non per­
rem, quam minime docet D. Hieronymus :
mansit, nec continuata est : ergo nullibi.
neque intendit, quod ante Hilarionem nulli
Jttf-Minor probatur ex D. Hieronymo in vita
fuerint monachi in Palaestina, nec ante
S. Hilarionis, ubi affirmat, quod ante Hila­
Paulum eremitæ in desertis ; sed eo lo­
I
rionem non erant monasteria, aut mona­
quendi genere significat eos fuisse prædicti
chi in Palæstina; sed quod ille fuerit pri­
instituti insignes promotores, ac propaga­
mus vitæ monasticæ Author in ea provin­
tores, juxta familiarem tam sacræ, quam
cia. Idemque argumentum fieri potest ex
prophanæ Scripturæ usum, quo Auctores
eo, quod idem I). Hieronymus in vita
vocantur, qui rem ab alio coeptam ampli­
S. Pauli dixerit, eum fuisse primum ere­
ficant, ut exemplo jam explicuimus n. 75,
mitam.
in fine. Et hoc modo dicit, non fuisse mona­
• Confirmatur, quia D. Hieronymus, et
chos ante Hilarionem in Palæstina, per
' alii Patres non meminerunt religionis Carcomparationem videlicet ad insignem eo­
melitanæ in illis primis seculis, imo neque
rum multitudinem, qui in eadem provin­
in aliquod subsequentibus : signum ergo
cia verbo, exemploque Hilarionis instructi,
est, prædictam religionem (quæ alias dici­
postea floruerunt. Videantur BellarminusBeUarm.
tur ab Elia instituta), non permansisse
lib. de Monach. cap. 5, Bollandus in Actis Gualt. ’
illis temporibus, sed vel fuisse interrup­
Sanctor, die 17 Januarii, in prolegom. ad
tam, vel (quod verius videtur), postea invitam Antonii, cap. 3, Gualterius in labui,
cœpisse.
chronograph, sxculo 3, ubi de Paulo agens
is?- Et urget hoc Roman, quia Elias (a quo
hæc habet, quæ præsenti argumento, et
i'™. Carmelitæ dicunt se optum ducere), non
similibus applicanda sunt : « Si proprie loώ5· vixit in Carmelo, unde illi nomen habent.
« quendum sit, Auctor vocatur » (vitæ sci­
Quod tam constanter asseverat ille Author,
licet eremiticae) « potius quod illam magnout dixerit nullibi reperiri, quod Elias in | « pere illustraverit, ac perfecerit, quam
Carmelo vel unum duxerit diem.
« quod invenerit ; siquidem (ut nihil dicam
t^5·' Ad argumentum respondetur, quod Sca­
« de Elia, qui ut plurimum versabatur in
nia· liger, et Sectarii eo utuntur, ut negent non
« Carmelo, ut ex lib. Regum perspicuum
solum vetustam Carmelitarum originem,
« est) Thelesphorus, ut iu secundi seculi
sed totius etiam status religiosi antiquita­
« columna prima observatum est, Anochotem, ut in principio hujus disputationis
« reta prius fuit, quam in Pontificem eli—
observavimus ; unde ab omnibus Catholi­
« geretur. » (Hujus ut proprii Sancti sui
cis, et veri amatoribus diluendum est. Sed
Ordinis celebrant diem festum Carmelitæ
quod nostra attinet, possemus respondere
cum Officio ab Ecclesia approbato). « Adde,
negando sequelam, seu minorem; quia re­
« quod non solum S. Cyprianus, ac Tertulligio ab Elia instituta poterat eo tempore
« lianus meminerint voti castitatis, velique
conservari aliis locis, præsertim vero apud i « sanctimonialium in Ecclesia practical!,
« sed præterea S. Dionysius Areopagita
Essenos Alexandrinos (de quibus diximus
num. 84), et aliis mundi partibus, ad quas
« Pauli Apostoli discipulus monasticam
Ob eandem rationem omittimus hic ar­
Carmelitæ simul cum Apostolis migrarunt, I « professionem extollit, etiam designata
gumenta desumpta ex necessitate approba­
ut ex gravibus Authoribus vidimus num.
inter alias ceremonias tonsura, et habitionis, confirmationis, regulæ, potestatis
« tus mutatione suo tempore usitata. Adeo
142. Unde ex non existentia prædictæ reli­
clavium, et similium, quæ videntur re­
gionis in Palæstina, inefficaciter colligitur,
« ut neque dubium cuiquam esse queat,
quiri ad religiosum statum, et non fuisse in
quod absolute eo tempore non extiterit.
« quin vita anachoretica generalius sumpta
veteri Testamento; nam ad hæc satis cons­
Eo vel maxime, quod praecipua sedes, in
« sit antiquissima, imo et ante Christi prætat ex dictis num. 95, et locis ibidem rela­
qua religio ab Elia instituta mansit, fuit
« dicationem trita : neque negare quis
tis; et non tam impugnant continuatio­
mons Carmelus; hic autem non occupat
« possit, statum monasticum, ac religiosum
nem status religiosi instituti tempore legis
Palæstinam, sed vel est in Phoenicia, vel
« pressius sumptum jam ab Apostolorum
scriptæ, quam primam ipsius eo tempore
inter utramque, ut ex Cluverio, Jacobo de
« temporibus in Ecclesia Christiana extiinstitutionem : cujus contrarium supponi­
Vitriaco, et Glossa super caput 26 [saix,
« tisse. » Eadem fere tradit Jacobus Serve- Scnrcl.
mus in præsenti ex dictis dub. 1, per to­
recte observat Daniel a Virgine in Vinea,
tius Theologus Parisiensis in chronologia
tum.
Dao.
a
num. 1124. Atque ideo non infertur, præ­
historica Antistitum Lugdunensium, 3 part,
Vi
r
g148. Arguitur tertio, quiasireligioabEliaTcrtin
dictam religionem non perseverasse in Car­
cap. 1, sect. 2, §6, ubi Calvinum negantem
instituta continuata fuisset tempore legis «i*
melo ex eo, quod Palæstinam non occupa­
antiquitatem status religiosi in primis Ec­
gratiæ, et permansisset prioribus illis priverit, ad illamve non se extenderit.
clesiæ seculis valide refellit, et inter alia
mitivæ Ecclesiæ seculis, maxime in Pa­
Sed respondemus absolute negando mino­
inquit : «Ea vitæ solitudine jam nuuculaestina, ubi primum Prophetica religio
magis

quentiam; nam sicut non obstante prædic-H^’
torum statuum diversitate, Ecclesia sub μ
*M.’
illis constituta est substantialiter una, et
eadem, et similiter fides, et gratia, ut dub,
1 late expluicuimus ; sic etiam monacha­
tus. Quia ad ejus essentiam sufficiunt tria
substantialia vota cum aliquali traditione
ad Dei cultum ; quæ omnia queunt cum
identitate specifica salvari in utroque Tes­
tamento. Quam essentialem identitatem
haud obscure docuit Venerabilis Abbas
Joachimus, qui (referentibus Bivar. lib. I
de veteri Monachatu, cap. 1, et Quintanilla
lib. -1, de arca Testamenti, in explanat,
moral. *thes. 8.) sensit duos illos Cherubinos assistentes Propitiatorio repræsentasse
Monachatum veteris, et novi Testamenti.
Sic enim (ait Quintanilla) ille rescripsit
ad Summos Ecclesiæ Pontifices Lu­
« cium III, Urbanum III, et Clement. III,
<x Et hanc effigiem ipse humili ingenuitate
a fassus est e sapientiæ cœlestis arcanis
« deprompsisse. » Eamque cogitationem
appellat relatus Authorpiam et vere auream.
Quanta autem fuerit inter eos Cherubinos
similitudo, superfluum est hic expendere,
cum satis constet ex Scriptura, et communi
Doctorum expositione. Accessit tamen mo­
nachatui, sicut etiam Ecclesiæ, insignis
perfectio tempore legis gratiæ ob præsentiam Christi Domini : sed augmentum is­
tud sicut non variat essentialiter Eccle­
siam, ita non præstat, quod monachatus
sit a praecedenti substantialiter diversus.
Et quia hanc difficultatem sæpius diluimus,
in ejus enodatione non amplius immora­
mur. Recolantur dicta loco cit. et num.’ll,

I

568

DE STATU RELIGIOSO.

demonstravimus, ut late expendimus. Op­
a fortiori dicendum est do monachis Eliani
positum autem arguendi modum docuerunt
Instituti, propter rationem statim assi­
hæretici, qui traditiones spernunt, doctri­
gnandam. Undo respondemus, quod licet
nam Patrum parvifaciunt, ni Inique ad­
Patres in primis tribus, aut quatuor sæcumittunt, nisi expressum sit in verbo Dei
lis non meminerint statue religiosi sub
scripto, ut supra observavimus num. 95. Ed’irj i
expresso vocabulo religionis Carrnelitana)
Unde Hellarminus simili argumento occur­
(quod est falsum, ut constat vel in uno
rens lib. 2, de Roman. Pontif. cap. 8, in­
I
Josepho Antiocheno, cujus verba dedimus
quit : « Respondeo nihil concludi ex argu­
num. 132), nihilominus quotquot asserunt
a mentis ab
authoritate negativa; non
existentiam. et continuationem status reli­
a enim sequitur, Lucas, Paulus, et Seneca
giosi a tempore primitivæ Ecclesiæ, id ip­
a non dicunt Petrum fuisse Romæ : igitur
sum in re testantur de religione Carmeliu Petrus non fuit Romæ. Non enim isti
tana ab Elia instituta. Quia ante divisio­
tres omnia dicere debuerunt. El pluscrenem prædicti status secundum varias regu­
« ditur tribus testibus affirmatibus, quam
las, et diversas vivendi formas (quæ primo
« mille nihil dicentibus. » Qua doctrina
incœpisse videtur tempore D. Antonii, aut
suam, et communem de Essenorum anti­
D. Basilii, omnes monachi erant ejusdem
Bara
quitate sententiam protegit Baronius anno
instituti, nempe Eliani, Prophetici, seu
Christi 64, a num. 8, quia nec Trogus Pom­
Carmelilici ; semel enim ab Elia instituti,
peius, nec Aristæas, nec Strabo, nec alii
continuati sunt absque multiplici divisione,
plures antiqui, qui de Republica Judaica
recognoscentes illum tanquam ducem, et
scripserunt, instituti Essenorum memine­
authorem sui Instituti, ut palam affirmant
runt, sed alio silentio obscurarunt ; et ta­
D. Hieronymus, et Patres relati a num. 86.
men cordatus nemo negabit praedictos Es­
Quocirca opus non habuerunt speciali no­
senos extitisse apud Hebraeos, cum id asse­
minis charactere distingui. Possumusque
rant Josephus, Philo,, et Alinius : « Et plus
huic rei applicare, quæ in simili observa« creditur tribus testibus affirmantibus,
fesias. vit Garsias Loaisa in notis ad Concilium
« quam mille nihil dicentibus. » Sic ergo,
Toletanum III, cap. 4. « Monasteria, et
si in præsenti materia simile argumentum
Ililarion Thabatensis Palæstinus, natu
« Xenodochia postea sunt appellata novis
fiat exeo, quod D. Hieronymus, Ruffinus,
Gentilis,
« nominibus ; res autem ipsæ ante sua
Cassianus non expresse meminerint Insti­
Alexandrite Christum cognoscit.
« nomina erant.» Et quamvis nonnulli re­
tuti Carmelitani, stamineum profecto, et
Bimestris Antonii discipulus, eremi cultor.
ligiosi succedentibus temporibus elegerint
Essenorum dispersorum in Carmelo Palesnullius roboris est ad negandum ipsius
peculiares regulas, asciverintque sibi par­
tinx
existentiam ; quia illam affirmant Josephus
ticulares patronos; Carmelitæ tamen in
Antiochenus, Joannes Hierosolymitanus, et
Reparator magnificus.
antiquo illo substantiali modo persevera­
Quos item Gazx. Belhelix, Pelusii, Lychalii plures a num. 132 relati : « Et plus
runt, retinentes vetustissimum Authorem
« creditur tribus testibus affirmantibus,
lini mire propagat.
Eliam, a quo proinde trahunt nomen, et
« quam mille nihil dicentibus. »
Episcopos exules visitat.
successionem haereditariam, ut expresse
Addimus huic confirmationi (si quid ro-inirstSub Augusti Imper. Const, et Const. Ju­
dicunt Summi Pontifices relati numero 125.
boris
haberet),
oportere
etiam
alios
occurpto4i
.
lianum fugit.
Unde in eisdem locis, in quibus Patres
Siciliam, Dalmatiam, et Cyprum pera- i sum ire, quia apud antiquos Scriptores J™
docent explicite existentiam status mona­
nunquam, aut raro auditur nomen mona- tritio.
gratus.
chorum in tribus primis, aut quatuor secu­
chi
Basiliani,
vel
religiosi
Augustiniani,
Jejuniis maceratus, senio moritur sancto.
lis, implicite id ipsum tradunt de religione
et
similium
;
sed
hic
distinctionis
usus
re|
Anno cclxxii.
Carrnelitana, quæ in re erat illemet status,
centior est, ut recte observavit Thomas itoa j
et cum eo convertebatur, cum alterius ins­
Boric.
149.
Ad
confirmationem
respondetur
Bozius de signis Ecclesiæ, lib. 9, cap. 8, circa
Occarritituti Monachi non fuerunt tunc in Eccle­
InUfir. con^nere argumentum pure negativum,
finem,
his
verbis:
«
Quamvis
antea
plurimi
confir­
sia. Recolantur quae diximus n. 145, in fine.
ma tioni .quod in materia facti nullius est efficaciae;
« sequerentur instituta Antonii, HieronyAddimus ulterius, Patres satis antiquos
parum quippe interest, quod isti, aut illi
« mi, Benedicti, Basilii, Augustini, non
meminisse Ordinis Carmelitarum sub voca­
testes aliquid non dicant, si dantur alii,
« videas tamen monachos illos fere a Scripbulo Ordinis Prophetici, quod non raro
qui ipsum affirment. Quod autem religio
« toribus nominari a nomine istorum. His
apud illos occurrit. Unde D. Ildelphonsus
Carrnelitana ab Elia ducat ortum, et usque
« temporibus (nempe post
annum 1200)
in epitaphio SS. Isidori, et Leandri, dixit.
ad hæc tempora non interrupta successione
« coeperunt distingui familiae, quasi mem­
Crux hæc alma gerit Sanctorum corpora
perduret, asserunt quamplures testes anti­
a bra unius corporis ab uno spiritu conten­
[fratrum
qui, et moderni, adjuncta etiam traditione,
« ta, et gubernata. Prius universi monachi
Leandri, Isidorique, Priorum ex Ordine
aliisque urgentibus motivis, uta num. 125
a communi nomine nuncupabantur. » Quod
[ Vatum.
a
Salmant. Curs. theolog. torn. XII.

« pati sunt monachi a D. Dionysio in sua
« Hierarch, et epist. quas ad Caium, et De< mophilum monachos misit, Apostolis id
« nomen, et eam sanctimoniam precandi
α assiduitate probantibus. Hinc S. Theles« phorus Martyr ante Pontificatum, et se• miseculum humanæ partæ salutis, mona« chatum professus est. Quod vitæ genus
« habuit tertio post seculo D. Antonius
« praeter socios plures. » Unde liquet insti­
tutum monasticum, et eremiticum anti­
quius esse Paulo, Antonio, et Hilarione.
Addimus ipsum B. Hilarionem fuisse
S. Hila.
Carwe- Instituti Eliani, sive Carmelitani alum­
liu.
num, ac mirificum propagatorem, ut cons­
tat tum ex Officio ipsius specialiter approd. cyr. bato pro hac religione. Tum ex D. Cyrillo
Cou$I Constantinopolitano Carmelita in epistola
Abbatem Joachim præfixa Oraculo Ange­
lico, ubi hæc habet : « Igitur cum pro vea neranda celebritate B. Hilarionis coere« mitæ nostri quondam, sacrarum Missaα rum solemnia inchoassem, etc. » Tum ex
Aab. Auberto Miræo Decano Antverpiensi lib.
3Iir. supra cit. cap. 6, ubi ex pervetustis Graeco­
rum monumentis exhibet hoc S. Hilarionis
elogium.

rk

i

DISP. Ill, DUB. IX

569

Et Eusebius Cæsareensis Ildelphonso Euseb.
longe antiquior, lib. 2. Hister, cap. 3, ait : Cæsar.
u Apud Antiochiam floridissima congrega« tur Ecclesia, in qua etiam fuerunt Pro« phetici Ordinis viri quamplurimi. » Et
Tuffinus lib. I, llistor. Ecciesiast. cap. 5, Ruffin.
agens de Spiridione (quem ut proprium
sanctum colit religio Carrnelitana Officio
ab Ecclesia approbato), inquit : « Ex eo« rum numero fuisse dicitur Spiridion
« Cyprus Episcopus, vir unus ex Ordine
« Prophetarum. » Et similia apud alios
occurrunt.
150. Ad id quod addebat Hieronymus AugRoman, respondetur continere insignem
ignorantiam, vel non mediocrem temeritatem in re historiali, nam communis Inter­
pretum sacræ Scripturæ. et aliorum gra­
vium Authorum sententia est, Eliam habi­
tasse specialiter in monte Carmelo, ibique
discipulos congregasse. Tædet in his deti­
neri, sed opus est importuno homini sa­
tisfacere. D. Gregorius Nazianz. in oratione D.Greg.
de pauperum amore, ait : a Praeclara est"
« solitudo, et vita ab hominum consortio
« semota, idque nunc docet Eliæ Carmelus,
« etJoannis desertum.» Et in apologet, postquam e fuga rediit, inquit : « Ut ab omni
« negotio tranquille philosopharer, me« cumque ipse colloquium haberem, Eliæ
« Carmelum cogitabam. » Et rursus orat,
ad Maximum, ait : « Nam et Elias libenter
« in Carmelo coelesti Philosophiae operam
α dabat, et Joannes in deserto. »
Joannes Hierosolymitanus lib. de institut. Joannes
Monach. cap. 19, ait : « Elias ad sui, etHieros.
(C suorum discipulorum jugem mansionem
« elegit prae aliis eremis Carmeli montem,
a tanquam commodiorem ad propheticam
a disciplinam, et vitam monasticam in eo
a docendam, et exercendam. »
Abulensis 4 Reg. cap. I, quæst. 16, in- Abul,
quit: « Elias sequestratus a cæteris homi« nibus, habitans in monte Carmelo. Hoc
« etiam religiositati conveniebat, scilicet
« fugere seculi communicationem. » Et
super Matth. cap. 3, quxst. 29, ait : a Inter
« antiquos Sanctos Elias legitur fuisse ma­
tt jor eremicola; nam ipsemanebat in monte
« Carmelo, ut patet 3 Reg. I8, et 19, et 4
« Reg. I. »
Guillelmus Tyrius lib. 5 continuat, belli Gamel
sacri, cap. 3, sic : a Est Carmelus mons in Tjrius.
« Syria mora tam aliorum Prophetarum,
« quam Eliæ, et Elisæi nobilis. » Eadem
fere verba habet Sabellicus, lib. 5 ennead. . Sabelt.

37

?

*·

570

DE STATU RELIGIOSO.

Volaterran. in antropolog. lib. 22,scribit :
o Carmelitæ a monte Carmelo mora Eliæ,
« et Elisæi nobilitato. » Polydor. Virgilius
lib. de inventor, rer. cap. 7, ait : « Est in
« Syria mons Carmelus olim cum aliorum
d Prophetarum, tum Eliæ in primis me­
a moria nobilis. »
Gcaêb
Genebrardus lib. Chronie, circa annum
1180, inquit : α Origo Carmelitarum repe« tendaesta Prophetis Elia, et Elisæo, qui
« Carmelum montem Terræ sanctæ primi
α consecrarunt, et discipulos ibi relique« runt. »
Adrie.
Adricomius in Theatro Terr.v sanctx , in
tribu Issacar, n. 19, scribit : « In hoc monte
« (Carmelo) spelunca est, et fons ubi habi« tant Elias, et Elisæus, et filii Propheta« rum. »
Guali.
Gualterus in Chronolog. ad ann. 300. pag.
221,ait : « Elias utplurimum versabatur in
« Carmela, ut ex libris Regum perspicuum
« est. »
Salian.
Salianus anno mundi 3139 : «Elias Pro­
phetarum et religiosorum in Carmelo,
α totaque Chananitide manipulos sui æmuv los, atque imitatores instituit. »
Gravina. Gravina in voce Turturis, part. 2, cap. 15,
ail : « Carmelus mons vere celeberrimus,
« in quo fructuosus ille palmes Elias com« moratus solitariam ab hominum con« sortio semotam professus est vitam. »
Quares
FranciscusQuaresmiusOrdinisSeraphici,
in elucidat. Terrr sanclx, tom. 2.lib. Ί, cap.
3, scribit de sacro Carmelo monte : « Cele« brem huhc montem reddidit primo Elias
« Propheta sua habitatione, sicut Elisæus,
« et alii postea. Hoc ut explicemus,animad« vertendum est, S. Vatem vitam eremitic cam coluisse. Hinc S. Hieronymus epist.
« 12, ad Paulinum, dixit. Princeps noster
« Elias. » Et infra agens de filiis Prophe­
tarum, ait ·. α Ideo dicitur illos in monte
e Carmelo continuo habitasse, quia illum
« pro suo domicilio elegerunt, ibique pro
« majori parte habitabant, et habitassent
a semper contemplationi vacando, nisi aliα ter fuisset ordinatum a Deo, ut solitudine
« relicta ad civitates, et loca hominum con« cursu celebria proficiscerentur, actioni
« etiam vocando, propter majorem Dei
« gloriam. » Et tandem concludit : c Quo« modo ex Carmelo monte, et Elia origia nem traxerit sacra Carmelitarum Religio?
« Dico id haberi ex antiqua, satisque re­
te cepta traditione, etc. »
Ludovicus Cellotius sacræ Societatis lib.

volit

DISP. Ill, DUB. IX.

major deducit, non solum incredibile non
5, de Regularib. cap. 9, ait : < Negari non
exislit, sed est verosimilius, ct longe pro­
« potest, Eliam, comite Elisæo, sacram il­ Ce&
babilius, quam oppsitum, ut in hoc dubio,
tf lam specum (quæ in monte Carmelo est),
imo in tota disputatione fuse ostendimus,
a habitasse, et Carmelilanos Patres dici a
el judicio gravissimorhm Scriptorum fir­
« Pontificibus Romanis eorum successio­
mavimus. Potestque urgenter confirmari
nem hæreditariam tenere. Quam specum
tum exemplo Ecclesiæ, quæ antiquior est
ut paternam hæreditatem incolunt adhuc
religione ab Elia instituta, cuique obviam
a Patres Discalceati, antiqui spiritus Eliæ,
fuerenon minores persequutiones.et rerum
et eremiticæ severitatis restauralores. »
mutationes; et tamen una, el eadem subs­
Suarez torn. 4, de Relig. lib.2,c. 10, n. 13, Sam
tantialiter perseverat, ut n. 3 ostendimus.
ait : « Elisæus post raptum Eliæ eundem
Tum exemplo status religiosi a Christo Do­
α Carmelum incoluit, ut ex citato loco col­
mino in Apostolis approbati, et erecti, qui
et ligitur, et communiter Authores docent.»
post tot annos, et inter gravissimas perseCornelius a Lapido in cap. 3 Cant. vers. tail
Up.
I, sen.Mi 2, inquit : « Elias ergo primus vi­
quutiones persistit, perseverabitque (ut par
a detur Monachorum Institutor, tum alibi,
est credere), usque ad finem mundi. Cur
« tum in monte Carmelo, ubi frequentius
ergo non potuit religio ab Elia instituta
« degebat. Unde ab eo Religiosi Carmelitæ
similiter conservari? Fallitur autem ar­
nomen acceperunt, seseque Eliæ discipu­
guens; dum in corpore morali, cujusmodi
a los, et sequaces profitentur. » Eodemque
est religio, imaginatur identitatem ad ins­
modo loquuntur generaliter alii Authores,
tar substantiarum incorruptibilium, quæ
quos in hac disputatione allegavimus, et
nulli subjacent mutationi. Et tamen res
prolLxum esset referre. Sed omnium loco
longe aliter se habet ; nam ad continuam
demus Summos Pontifices Sixtum IV, Jul.
persistentium corporis moralis sufficit,
II, Gregor. XIII, et Clem. VIII, qui in bul- Jolies,
quod defluentibus aliquibus partibus, aliæ
lis Ordini Carmelitarum concessis, de qui■
loco illarum succedant, ut patet in Eccle­
bus supra n.!25sic loquuntur :« Sanctorum
|
sia, in regnis, in civitatibus, in religioni­
α Prophetarum Eliæ, et Elisæi, et aliorum vin.
bus, et in omnibus communitatibus, quæ
« Patrum, qui montem sanctum Carmeli
hac ratione dicuntur continuari, atque per« juxta Eliæ fontem inhabitarunt, succès1
huisc.
sistere. Unde'Jurisconsultus in l. Proponea sionem hæreditariam tenentes. » Ut vi­
i
bant, ff. de judic. affirmat : « Legionem
deat Author ille quibus præcipiti judicio se
j
« eandem haberi ex qua multi decessissent,
opponat.
« quorum in locum alii suffecti sunt. » Et
151. Arguitur quarto : nam si concéda-Qurto
hoc modo religio ab Elia instituta conti­
tur hanc, quam nunc videmus, Carmelita-^^
nuatur propter non interruptam alumno­
rum religionem ortum ducere ab Elia, et
rum successionem, non minus ac religio­
non interrupta serie ad hæc usque tempora
nes, quas D. Basilius, D. Augustinus, alii­
pervenisse, opus est concedere prædictam
que Patriarchæ instituerunt. Quæ Carmeli­
religionem permansisse per quamplura
tanæ religionis continuatio haud obscure
secula, ea videlicet, quæ ab Elia tempore
constat ex dictis § præcedenti, adjunctis
ad usque nostrum defluxerunt : hoc autem
j
quæ per totam disputationem sparsimus.
apparet prorsus incredibile, præsertim in
I
Sed magis dearticulala temporum, et per­
tot, ac tam diversis rerum mutationibus,
sonarum designatio ad nostros Annalislas
quæ prædictis seculis contigerunt : ergo
I
spectat,quos Lector consulat,et cum minori
nostra sententia, quæ id asserit, falsa, et
difficultate nostræ assertioni subscribet.
incredibilis est.
IWaitor
152. Ad confirmationem respondemus,
Et confirmat hoc Roman, quia prædicla , renfir- malitiosam cogitationem illam Hieronymi
Cocir· inio
sententia non ad aliud videtur inventa, >rV.
Roman injuriosam esse Ordini Carmelita­
quam ut religio Carmelitarum plurimos
rum, qui ut aliis sacris Ordinibus non in­
Sanctos sibi attribuat, et de antiquitate
videat, opus non habet ad tempora anti­
super alios sacros Ordines glorietur; in quo
quissima recurrere, cum ab eo, quod Ro­
ipsa reprehensione non caret, cum ex affectu
man, aliive § prxced. relati voluerint ei
ad hanc gloriam tot conflaverit commen­
designare, tot Sanctos, et insignes Doctores
titia.
numeret, sicut quivis alius. Unde non jac­
Ad argumentum respondetur concedendo eüÆ
tantia. sed veri amor nostram assertio­
sequelam, et negando minorem; quod enim
nem firmat, consignantibus plurimis, ac
major

571

gravissimis Scriptoribus extraneis. Nec
omnes excellentias, quas origo obsignat,
evolvimus, sed aliis explicandas omitti­
mus. Videantur Authores relati η. 145, in
fine. Et parci nobiscum non sunt alii Illus­
trissimi, et florentissimi Ordinis Augustiniani (ex quo Roman) Patres, et Doctores,
qui immensam proprii luminis gloriam
in alios derivare possunt, et solent. Nam
ut Valderramam, et Stellartium relatos
num. 135, nunc omittamus, M. Gabriel Gabr.
Hernandez apud Josephum Andream lib. c
cit. num. 225, hæc de Carmelitis protulit :
a Carmelilicus Ordo ipse solus multiplex
« ortus est. » Marianus, a quia a Maria
« sanctissima plantatus, nominatus, et
α excultus. » Propheticus, « ab Elia, Eli« sæo, filiisque Prophetarum. » Apostolicus, « propter Elpidium, aliosque Aposto« lorum coadjutores, quorum voce, et spi­
a ritu fides eluxit toti mundo. » Essenus,
« propter insignem Baptistam, cæterosque
<( Essenos ante, et post Christi præcones ».
Eremiticus, « ob Paulum, Antonium, Hia larionem, Onuphrium, Anastasium Per« samdeCarmelisolitudineadmartyriipal« mam evocatum, Prothum, Hiacynthum,
« Gerardum Hungariæ (ultra Antioche« num, et Hierosolymitanum Hospitalis
« Institutorem principem), Chrysostomum,
« et alios innumeros, qui (ut loquitur Hie« ronymus) tanquam vernm Patrem, et sui
« Instituti principem Eliam venerantur. »
Cœnobiticus, « propter infinita monasteria
« Thebaida, Palæstinæ, Syriae, et zEgypti,
« quæ (teste Leandro de Granada in vita
« S. Gertrudis, in prologo) ante parentem
« nostrum Augustinum, et Benedictum
« omnia Eliana fuerunt. Horti quidem
« arborum adeo sublimium, ut dederit
« Ecclesiæ Papas (juxta Ægidium Gale­
et num lib. 3, de magnitudine Coloniæ), Cle« mentem, Thelesphorum, Dionysium, Syl« verium, Zachariam, et Benedictum : Pa« triarchos Alexandrinæ, et Hierosolymi« tanæ,‘ utrumque Cyrillum, Joannem 44,
« et alios. Dedit etiam Damascenos, Basi« lios, Spiridiones, Joannes, totque fortis« simos Martyres, inclytosque Confessores,
α ut juxta gravissimi Trithemii sententiam
« facilius sit cœli stellas, quam Elianæ fa« miliæ Sanctos dinumerare. Dedit et pal« mas virginitate candidas, passione pur« pureas. litteratura insignes, Syncleticam,
« Leocadiam, Euphemiam, Febroniam,
« Euphrasiam, Euphrosinam, AngelamjCy-

1:1

572

DE STATU RELIGIOSO.

* rillam. Theresiam, MagdalenamdePaxii,
« aliasque innumeras. Multa prætereo (ait
« August. P.) quia multum festino. » Hæc
perdoctus familiæ Augustinianæ Magister,
ut deobligemur alia Romano reponere.
Quod de antiquitate addit, responsionem
specialem non exposcit, cum sit totus diffi­
cultatis cardo, in qua versamur, cujusque
decisio liquet ex dictis per totam disputa­
tionem, et præsertim num. 145, in fine.
Unde non moramur addere quæ quæ BapRapt. tista Mantuanus in Edog. ante annum 1500
u»nt. canebat
Bembe genus nostrum, generisque exordia
[dicam.
Venimus Assyriis (ut candidus inquit) ab
[oris.
Et pater Helias nobis, qui sustulit armis
Pastorum genus omnes malum, qui traxit
[Olympo
Flammigeros ignes, qui ascendit in xthera
[curru.
Pastores alii, quotquot rura vagantur
Omnia, sunt rici nostris de fontibus orti.
Nos dedimus leges, pascendi ostendemus
[artem :
Nos radix, alii rami : sed nos quoque rami
.4 vetere radice Patrum, etc.

Recolantur etiam quæ profert Jodocus
Clictoveus relatus num. 113. Petrus Bertius relatus num. 134. Et Chassaneus refe­
rendus num. 154.
Quintum
153. Arguitur quinto : nam ante Aymeimauji. ricum Patriarcham Antiochenum (de quo
supra a numero 141) eremitæ montis Car­
meli non emittebant obedientiæ votum :
Sed absque illo non consistit status vere
religiosus : ergo dato, quod iste fuerit in
antiqua lege, non potuit, ut intendimus,
per Carmelitas ad hæc usque tempora con­
tinuari, sed aliquo saltem tempore inter­
missus est. Cætera constant; et major proD. Cyr. batur ex D. Cyrillo Constantinopolilano in
Consi, lib. de processu et regulis hujus Ordinis, cap.
4, ubi affirmat, quod prædictus Aymericus
Carmelitas per obedientiæ vinculum colliga­
vit, quo opus non esset, si ipsi prius obe­
dientiæ votum nuncupassent ·. non igitur
emittebant tale votum.
Kespoti- Respondetur negando majorem, ad cujus
sio· probationem dicendum est. D. Cyrillum
non loqui de antiquis, et propriis montis
Carmeli eremitis, qui tempore Aymerici, et
ante sequebantur Institutum Elianum; sed

de quibusdam advenis, qui occasione recu­
perationis terræ sanclæ eo advenerant, volebantque Carmelitis adjungi, ac montis
devotione frui; renuebant tamen se ad hu­
jusmodi vitam obedientiæ vinculo obstringi,
unde alios eremitas turbabant, et molesti
erant senioribus. Illos itaque obligavit Pa­
triarcha, ul si vellent Carmelitarum titulo
insigniri, et de sancta illorum conversa­
tione participare, obedientiam promitte­
rent montis Superiori, quem ipse deinceps
voluit Latinorum more Priorem Genera­
lem vocari. Unde minime sequitur, quod
cæteri votum obedientiæ non fuerint soliti
facere, sed magis infertur contrarium, ut
evidentius constabit referendo textum D.
Cyrilli : « Intelligens autem (Aymericus)
« quosdam eorum, qui ab Occidente super­
it venerant, spretis seniorum montis non
a recte ambulare ad veritatem religiosæ
« vitæ eremiticæ in prædicto libro Joannis
« descriptae, et perpendens hoc ideo ma­
tt xime contingere, quia Græcas litteras
« ignorantes nesciebant codicem illum le­
ft gere, fecit illum de Graeco in Latinum
α transferri. Et ut illorum improborum
α coerceretur audacia, tutaque inter eos
« essetseniorum Eremitarum illius montis
« innocentia, ipsos omnes per obedientiæ
« vinculum colligavit. Statuit enim, quod
« ex ipsis unus, qui diceretur Prior, dein« ceps eis ita praeesset, ut quilibet aliorum
« obedientiam ei devoveret, sub cura cujus,
« et regimine omnes viverent, etc. »Exqui­
bus liquido constat nostræ responsionis ve­
ritas. Tum quia D. Cyrillus expresse tra­
dit, improbos illos non recte ambulantes,
quibus opus fuit obedientiæ frenum impo­
nere, fuisse advenas ex partibus Occiden­
talibus. Tum quia aperte dicit, præter rela­
tos fuisse in illo monte sancto seniores,
quorum conservandæ innocentiæ studuit
Aymericus consulere coercendo eremitas
peregrinos, et obligando ipsos ad unifor­
mem cum Sanctis, et antiquis senioribus vi­
tæ modum, et tenorem. Tum denique, quia
Cyrillus asserit hujus montis erem itas'soli­
tos esse gubernari juxta formam religiosam
traditam in libro .Joannis Patriarchæ Hie­
rosolymitani 44, proptereaquecurasse prae­
dictum librum de Græco in Latinum con­
verti, ut advenae Latini ipsum probe intelligerent, et ipsius normæ se sicut seniores
incolae proprii illius montis adaptarent.
Porro in prædicto Joannis libro expresse
ponitur

DISP. Ill, DUB. IX.
ponitur obedientiæ votum in Carmelitis, ut
constat ex cap. 7. et expressius ex cap. 39,
ubi agit Author do Carmelitarum habitu,
fct.
et inquit : « Per hoc autem, quod hæc vestis
I
« (constans videlicet scapulari, et caputio),
« capito, et scapulis oa onustis, et opertis
α jugiter a Monacho portatur, denotatur
s Monachum debere semper jugum obe« dientiæ super se humiliter ferre, et Suα periori suo irrefragabiliter subjacere,
α Apostolo Paulo ita prædicante : Obedite
« praepositis vestris, et subjacete illis. »
iu·a Aliam responsionem tradit Daniel a VirJt gine in notis ad lib. I). Cyrilli, a n. 25, sed
eam omittimus ut non necessariam.
'mnn 154. Arguitur sexto, quia si Ordo Carmelitarum fuisset ab Elia institutus, et ad hæc
usque tempora continuatus, præcederet
alios Ordines in Capella Pontificis, in
publicis processionibus, et in narrativis
Constitutionum Apostolicarum ; quippe loci
praecedentia debetur sacris Ordinibus juxta
eorum antiquitatem : consequens est fal­
sum, et contra praxim, et experientiam :
ergo signum est, vel quod prædictus Ordo
non fuerit ab Elia institutus, vel quod
absque interruptione usque ad hæc tem­
pora non perduraverit.
àlisRespondetur negando sequelam, quam
fclio.
inserta probatio minime evincit, quia præ­
dicta præcedentia non semper revocatur in
majorem antiquitatem, sed vel in favores
Principum, vel in humilitatem eas prærogativas respuentem, vel in peculiaria me­
rita, vel denique in alias, et varias causas,
ut recte observavit Joannes Naevius in lib.
de instit. Eremitar. D. Augustini, capite 12.
Ratio autem ob quam Carmelitæ non ha­
beant præcedentiam maximæ suæ antiqui­
tati correspondentem, est quia illorum
Ordo initium, et specialem sedem habuit in
Oriente, ibique permansit, et præcipue
floruit quousque ingruentibus Sarracenorum persequutionibus ,venit apertius in
Europam tanquam hospes, et peregrinus.
Reperit autem tunc (et tunc dicimus, quia
primis, et antiquis Ecclesiæ seculis non
erat controversia inter Monachos circa istas
præcedentias), alios Ordines in suis præcedentiis constitutos, cum quibus non opor­
tuit novam in Europa plantam decertare,
sed magis in pace radices figere. Præsertim
cum Ordo esset eremeticus, quique raro
illis temporibus civitates incolebat, sed de­
serta loca : unde parum, aut nihil curavit
de meliori loco in Capella Papæ, et aliis

573

actibus publicis. Et quod tunc sincere ac­
cidit, factum est quasi jus commune ubili­
bet observandum·, quamvis nec omnino
ubilibet, cum in pluribus civitatibus non
alius in praecedentiis ordo servetur, quam
temporis fundationum, in quo non raro
religiones aliæ Carmelitanam sequuntur.
Porro rem ita, ut diximus, se habere, et
non semper attendi majorem Ordinis anti­
quitatem, vel ex eo liquet, quod Ordo Car
melitanus habet locum in Capella Papæ
non solum post aliquos Ordines, qui forsan
possent de antiquitate contendere, sed post
aliquos etiam, quibus certum est antiquio­
rem esse: nam Ordines D. Dominici, et
D. Francisci non fuerunt ante Concilium
generale Lateranense; Ordo autem Carme­
litarum illud præcessit, ut liquido constat
ex dictis a num. 140. Non ergo in præcedentia attenditur sola antiquitas, nec ex
negatione illius infertur istius negatio; sed
possunt hæc aliter disponi ob causas supra
relatas, ut recte vidit Chassaneus in Cata cbassan.
logo gloriæ mundi, part. 4, considerat. 70,
ubi de Carmelitis agens inquit : « Isti præ« ferendi sunt et fratribus Prædicatoribus,
« et S. Augustini, et Minoribus, cum primo
« fuerint instituti, etc. In multis locis in
« processionibus vidi eos præcedere, et
« esse in loco digniori : in aliis vero vidi
« et Fratres Prædicatores, et Minores præ« cedere, et esse in digniori loco. Unde
« tanta discordia, et diversitas videtur esse
α ex consuetudine loci, etc. »
155. Arguitur septimo : nam Ordo Car­ Septi­
mani
melitarum appeuaiui
appellatur vmu
Ordo B.
meiiiaruni
o. Mariæ .: argiiergo tempus, et existentiam B. Virginis mentum
non præcessit : ergo ex duratione, et per­
manentia prædicti Ordinis in Ecclesia non
potest inferri, quod aliquis Ordo in veteri
lege, atque adeo ante B. Virginem fuerit
institutus, modoque in Ecclesia persistat.
Antecedens est certum, ut constat ex bullis
Apostolicis : et secunda consequentia recte
infertur ex prima. Quæ facile ostenditur;
nam denominatio Ordinum attenditur pe­
nes eorum institutionem ; atque ideo quod
hic Ordo dicatur B. Virginis, non potuit
aliunde provenire, nisi ex eo, quod ini­
tium, sive institutionem habuerit ex spe­
ciali aliquo sacræ Virginis favore, seu pa­
trocinio, ut liquet exemplo in sacra re­
ligione B. Mariæ de Mercede : ad id autem
opus est, quod existentia ipsius Virginis
talem Ordinem præcesserit, ut ex se cons­
tare videtur.

»1

·.·*

574

DE STATU RELIGIOSO.

Respondetur concedendo antecedens, et
PilHiJnr. negando primam consequentiam, quia op­

ϊί

time fieri valet, quod Ordo secundum sub­
stantiam antiquior nomenclaturam sortia­
tur ab aliquo, quod secundum Jurationem
posterius est, ut patet in sacro Ordine
üisterciensi, qui D. Eernardum tempore
praecessit; et tamen Ordo D. Bernardi com­
muniter appellatur, ob insignem splendo­
rem, qui ex tam illustri filio (merito dein­
ceps patrono, et patre), ipsi accessit. Idque
proportionabiliter accidit in re præsenti;
nam Ordo ille Elianus, Essenus, et Prophe­
ticus in veteri lege institutus nativitatem­
que B. Virginis tempore praecedens, tot ab
ipsa beneficia accepit, ut merito illam sibi
singularissimam Patronam asciverit, et de
filiatione glorietur, ut omissis nunc aliis
testimoniis, liquet tum ex verbis Sixti IV
relatis num. 1-12. tum ex Officio (cujus par­
ticulam dedimus num. 127, in fine) Com­
memorationis B. Virginis Mariæ de monte
Carmelo, concesso huic Ordini, et omnibus
Provinciis Catholico Regi subjectis. Hic la­
tissimus et floridissimus sese offerebat
campus, ut prædicta beneficia recensere­
mus, simulque correlativam Carmelitarum

in Matrem dilectissimam devotionem. Sed
a perjucundo hoc studio violenter abstra­
himur, ne ab instituto hujus disputationis,
quæ solam religiosi status antiquitatem
|
considerat, divertere videamur. Consulat
■
tamen Lector Lezanam in Maria Patrona,
Paulum ab omnibus Sanctis in Thesauro1W.λ^»
'V A4" “
Partheuo Carmelitano, aliosque Ordinis
Scriptores, et Theophilum Raynaudum Ki:
sacræ Societatis, in eleganti opere de Sca­
pulari Parthenico. Et modo recolat hunc Or­
dinem sic temporaliter praecessisse B. Vir­
ginis existentiam, ut ipsam nihilominus
tanquam singularissimam suae perfectionis
id eam a primis delineamentis habuerit in
<
nubecula illa notitiæ Eliæ Fundatoris pro­
posita, ut diximus num. 41 Et hæc suffi­
ciant pro hoc Tracatu, et toto Opere. Quæ
cedant in laudem Omnipotentis Dei, Bea­
tissimae Virginis Mariæ de monte Carmeli,
Sanctissimi Patriarchæ Eliæ, Seraphicæ
Matris Theresiæ, et Angelici Doctoris, ac
Praeceptoris nostri D. Thomæ. Si quid au­
tem doctrinae Sanctae Romanae Eeclesiæ in
nostris Operibus reperiatur contrarium,
aut Angelico Doctori adversum, libentis­
sime iterum revocamus.

INDEX

INDEX RERUM ET VERBORUM
QUÆ IN ΤΟΜΟ XII CURSUS SALMANTICENSIS THEOLOGICI

CONTINENTUR

>

■

v

In quo prior numerus paginam, postremus vero marginales numeros designant.

Intra ordinem naturæ non est possibilis
vera amicitia creaturæ ad Deum, p. 35, n
ACTUS. Unus actus nequit esse a duplici
principio immediato quo naturali, et super­
natural!, p. 117, n. 8.
Actus vitalis nequit esse a principio ex­
trinseco, p. 119, n. 11.
Nec actus voluntarius, p. 119, n. 14.
Actus charitatis secundum providentiam
ordinariam nequit fieri per solum auxi­
lium actuale, p. 127, n.22.
Actus disponentes ad infusionem gratiæ
justificantis procedunt ab ipsa, p. 130, n.

Actus charitatis dependet essentialiter a
gratia, p. 141, n. 46.
Actus meritorii disponunt physice ad
augmentum charitatis, p. 162, n. 20.
Soli actus intensiores disponunt physice
ultimo ad charitatis augmentum, p. 164,
n. 25.
Actus charitatis remissi non sunt pecca­
tum, p. 172, n. 38.
Qualiter mereantur charitatis augmen­
tum, p. 174, n. 40, et seqq.
AMÏCITIA. Amicitiæ diffinitio, p. 5, n. 1.
Amicitiæ divisio, ibid. n. 2.
Possibilis est vera amicitia supernatura­
lis inter Deum, et homines, p. 6, n. 5.
An ad amicitiam requiratur æqualitas
inter amicos, p. 12, n. 12.
De facto datur vera amicitia inter Deum,
et homines, p. 16, n. 17.
Hujusmodi amicitia est charitas, ibid. n.
18.
An inter personas divinas detur vera
amicitia, p. 22, n. 23.

Quæ communicatio requiratur ad amici­
tiam. p. 38, n. 5).
Inter Angelum, et hominem non datur
amicitia naturalis, bene autem inter ipsos
Angelos, p. 36, n. 48, et p. 38, n. 52.
Amici qualiter habeant idem velle, p. 70,
n. 44.
An possit esse amicitia amantis ad seip­
sum, p. 74, n. 53.
Nulla præter charitatem est supernatu­
ralis proximi amicitia, p. 75, n. 55.
An eadem possit esse amicitia excellen­
tias, et æqualitatis, p. 77, et seq. n. 59.
An liceat mortem subire pro amico, p.
An possit honeste præferri parentibus,
et filiis, p. 67, n. 39.
Amicitia naturalis non est virtus, p. 289,
n. 4.
AMOR. Duplex amor, affectivus, et ef­
fectivus, p. 11, n. 11, et p. 14, n. 15.
Maximus Dei amor erga creaturas, p. 19,
n. 19.
An omnis amor charitatis sit essentiali­
ter actualis amicitia cum Deo, p. 30, n.
39.
Possibilis est amor naturalis Dei super
omnia, p. 33, n. 45.
Amor potest dici major objective, appre­
tiative, et intensive, p. 94, n. 7.
Unde habeat ordinem in attingendo ob­
jecta, p. 95, n. 9.
Ad amorem Dei finis naturalis super
omnia non datur, nec est possibilis virtu,
aliqua, p. 288, n. 3.

t·

INDEX RERUM ET VERBORUM.

576

APOSTOLI. Apostoli fuerunt religiosi,
p. 4SI, n. 55,
Qualiter dicantur primi religiosi com­
parative ad religiosos veteris legis, p. 498,
n. 76.
Insignis Apostolorum perfectio, p. 223,
n. 127.
Quam pauperes fuerint, p. 227, n. 132.
Non utebantur calceis, ibid. n. 133.
Vilia eorum vestimenta, ibid.
Apostolorum alimenta, p. 228, n. 134.
Aliæ incommoditates, p. 229, η. 135.
Sancte praedicans imitatur Apostolos, p.
230, n. 136.
Apostoli docuerunt studium contempla­
tionis. et fugere secularia negotia, p. 231,
138.

B.

BEATITUDO, ET BEATUS. Duplex hu­
jus vitæ beatitudo. p. 298, n. 22.
BONUM. Bonitatis divinæ multiplex ac­
ceptio. p. 49, n. 8.
Differentia inter ens simpliciter, et bo­
num simpliciter, p. 51, n. 12.
Summa bonitas quid formaliter impor­
tet, p. 52, n. 14.
Quid requiratur ut aliquid sit summum
bonum per essentiam, p. 54, n. 17.
Quæ bonitas divina sil motiva amoris
beatifici, ibid. n. 18.
Summum bonum positive, et negative,
p. 62, n. 30.
Differentia inter bonitatem, et excellen­
tiam, p. 88, n. 79.
C.

CAUSA. Qualiter causæ ejusdem speciei
possint habere diversos effectus, p. 356, n.
49.
Causæ adinvicem sunt causæ, et possunt
mutuo in diversis generibus se præcedere.
Late explicatur, p. 109, n. 36.
CHARITAS. Charitas etymologia, et variæ acceptiones, n. 1, in prooemio.
Est vere amicitia inter creaturas , et
Deum p. 17, n. 18.
Charitatis effectus, p. 19, n. 19.
Charitas potest secundario elicere amo­
rem concupiscentiæ, p. 22, n. 26.
Esse amicitiam convenit charitati essen­
tialiter. p. 25. n. 30.

Charitas supponit essentialiter gratiam
sanctificantem, p. 26, n. 31.
Est complete, et adequate amicitia cum
Deo, p. 28, n. 36, et p. 31, n. 42.
Objectum quod primarium, et adæquatum charitatis est Deus, p. 46, n. 1.
Objectum secundarium charitatis com­
plectitur omne ens creatum, ibid, n. 3.
Ratio sub qua charitatis est bonitas di­
vina, p. 49, n. 8.
Quæ bonitas divina sit ratio sub qua cha­
ritatis, p. 52, et seq. n. 14, et seqq.
An relationes divinæ pertineant ad ratio­
nem sub qua charitatis, p. 58, n. 22.
Differentia inter motiva propria charituritatis, et luminis gloriæ, p. 59, n. 24.
Charitas habet rationem amicitiæ res­
pectu proximi existentis in gratia, p. 66,
n. 36.
Est etiam amicitia respectu proximi exis­
tentis in peccato mortali, p. 68, n. 41.
An etiam repectu Christi, p. 71, n. 48.
Sola charitas est supernaturalis proximi
amicitia, p. 75, n. 55.
Diligere justos ob perfectionem intrinse­
cam quam in se habent, est actus elicitus
a charitate, p. 78, n. 60.
Eadem charitas sub conceptu amicitiæ
fertur in Deum, et proximum ut justum,
p. 80, n. 63.
Quare eadem charitas sufficiat ad diligen­
dum Deum, et justos ; et eadem religio non
sufficiat ad eos colendos, p. 87, n. 76.
Charitas servat ordinem in attigendo sua
objecta, p. 91, n. 1.
Ordo charitatis magis attenditur penes
affectum, quam secundum affectum, p. 93,
n. 6.
Et magis penes affectum appretiativum,
quam secundum intensivum, p.94, et seq.
n. 7.
Ordo charitatis cadit sub præcepto, p.
94, n. 8.
Attenditur penes conjunctionem objecto­
rum ad Deum, et ipsum diligentem, p.95,
n. 9.
Expenditur ordo, quo charitas se habpt
ad diversa objecta, p. 96, n. 11, cum
seqq.
An per charitatem possimus intensius
diligere alia, quam Deum, p. 97, n. 15, et
p. 99, n. 18.
Homo secundum naturam spiritualem
debet se diligere- magis, quam proximum,
I p. 100, n.20.

INDEX RERUM ET VERBORUM.
Secus si comparetur anima proximi cum
proprio corpore, p. 100, et seq. in fino.
Plus ex charitate amamus corpus pro­
prium, quam alienum, p. 105, n. 29.
Secundum ordinem charitatis plus de­
bemus amare personas sanguine, aut alia
ratione conjunctas,quam extraneas, p.109,
n. 36.
Quid si extraneus sit sanctior, p.109, n.

Quid si amicissimus, p. 110, n. 38.
Quis ordo servandus inter personas san­
guine conjunctas, p. 111, n. 40.
Principium immediatum quo actus cha­
ritatis non est de facto Spiritus sanctus, sed
virtus creata, p. 112, n. 1;
Oppositum implicat contradictionem, p.
114, n. 3.
Actus charitatis secundum ordinariam
providentiam nequit fieri per solum auxi­
lium actuale, p. 127, n. 22.
Et ita de facto semper sit per habitum
charitatis p. 130, n. 27,
Prædictus actus dependet essentialiter a
gratia sanctificante sicut a principio effec­
tivo, p. 141, n. 46.
Est essentialiter meritorius vitæ æter­
næ, p. 46, n. 16, et p. 122, n. 56.
Charitas secundum se sumpta est capax
intensionis syncategorematice infînitæ, p.
152, n. 1.
Charitas viæ semper potest augeri absque
termino, p. 154, n. 4.
Quid dicendum de charitate patriæ, p.
155, n. 7.
An actus nostri efficiant physice charita­
tis augmentum, p. 160, n. 16.
Charitas augetur dispositive physice per
nostros actus, p. 162, n. 20.
Qui actus disponant physice ultimo ad
charitatis augmentum, p. 164, n. 25.
Non augetur gratia, quin augeatur cha­
ritas, et e converso, p. 170, n. 33.
Actus charitatis remissi merentur de
condigno charitatis augmentum, p. 171, n.
36, et p. 181, num. 53.
Qualiter hoc meritum exponendum sit,
p. 173, et seq. 40.
Unde actus physice remissi augeantur
moraliter, p. 177, n. 45.
Quando conferatur charitatis augmen­
tum, quod actibus ejus remissis correspon­
de!, pag. 248, n. 185.
Non confertur in hac vita, p. 254, n.
195.

577

Datur per se loquendo in primo glorifi­
cationis momento, p. 259, n. 204.
Confertur non semel in Purgatorio, p.
260, n. 207.
An, et qualiter actus aliarum virtutum
disponant ad charitatis augmentum, p.
270, n. 223.
Charitas non diminuitur, nec remittitur
per peccata venialia, p. 275, n. 1.
Qualiter diminuatur quoad fervorem,
p. 282, n. 15.
Charitas est virtus quoad essentiam, p.
287, n. 1.
Non datur virtus naturalis charitatis ad
diligendum Deum naturalem finem, p.288,
n. 3.
Charitas semper habet statum virtutis,
p. 289, n. 5.
Charitas viæ, et charitas patriæ sunt
idem habitus, p. 291, n. 8.
Charitas est perfectior fide in esse virtu­
tis, pag. 296, n. 17.
Est etiam perfectior fide simpliciter, et
in esse-entis, p. 299, n. 23.
Est perfectior omnibus virtutibus status
viæ, sed minus perfecta, quam lumen glo­
riæ, p. 309, n. 41.
Charitas est forma aliarum virtutum
Et qua ratione, p. 311, n. 44.
Hæc formatio ponit aliquid intrinsecum
in virtutibus, et earum actibus, p. 313,
num. 48.
An præcedat actuale exercitium charita­
tis, p. 315, n. 53.
Charitas unius viatoris potest esse æqualis charitati alterius comprehensoris, pag.
323, n. 66.
Secus si fiat comparatio ad idem subjec­
tum, p. 324,.n. 69.
Christus Dominus est author originalis
status religiosi, p. 337, n, 17.
Christus Dominus fuit author, et causa
omnis perfectionis repertae injustis veteris
legis, p. 444, n. 15 et seq.
Qualiter fuerit causa, et auctor status
religiosi in lege veteri, p. 497, n. 75.
Christi gratia an potuerit augeri, pagin.
157, n. 10.
Christi vita exemplar perfecti contiona­
toris, p. 223, n. 127.
Christus fuit pauperrimus, p.224, n. 128.
Ejus vita plena fuit incommoditatibus,
et asperitatibus corporalibus, ibid, et se­
quent. num. 129.

J

i
1

5

I.

INDEX RERUM ET VERBORUM.

578

Christus docuit studium coratemplationis, et parvipendere regum, et divitum pa­
latia, p. 230, et seq. n. 137.
Qualiter elegerit vitam communem, p.
238, n. 149.
Quæ dicantur in Christo opera condescensionis, p. 241, n. 152.
CONC1ONATOR. Concionatoris labor un­
de habeat perfectionem, p. 201, n. 86 et
seq.
Vide Perfectio.
Vana aliquorum concionatorum gloria­
tio, p. 213, n. 109, et p. 220, n. 124.
Ut concionalor fructuose prædicet, debet
ducere vitam pœnitentem, p. 222, n. 126.
Et imitari vitam Christi Domini , et
Apostolorum, ibid, et seq. η. 127.
Vacare contemplationi, et fugum pala­
tia, p. 230, n. 137.
Qualiter se gerat cum aliis, p. 238, n.
149.
Oportet ut contemnat divitias, p. 240,
η. 151.
CONSILIUM. Differentia inter consilia,
et præcepta, p. 442, n. 11.
Aliqui justi ante statum legis evangelicæ
observarunt aliqua consilia, p. 443, n. 12.
DEUS. Dei actus nequeunt habere pro
objecto motivo aliquid creatum, p. 7, n. 6.
Dei essentia considerata physice, et metaphysice, p. 60, n. 26.
Per quid constituatur Deus amabilis su­
per omnia, et objectum charitatis, p. 63,
n. 30 et p. 97, n. 15.
Deus nequit creaturæ uniri per modum
virtutis activæ, p. 118, n. 10.
Quare primus voluntatis actus reducatur
in Deum sicut in specialem auctorem,
p. 121, n. 14.
Deus potest uniri intellectui per modum
verbi, secus voluntati per modum ponderis,
p. 125, n. 20.
E.

ECCLESIA. Qualis approbatio Ecclesiæ
requiratur ad statum religiosum, p. 341,
n. 24.
Ecclesia statuit solemnitatem votorum,
p. 359, n, 54 et p. 262, n. 59.
Multiplex Ecclesiæ acceptio, p. 435,
n. 1.
Quid sit, p. 435, n. 2.
Semper fuit, et est una, et eadem sub­
stantialiter, p. 436, n. 3.

Quos status habuorit, p. 436, n. 4.
Qualiter se habuerit in veteri, et novo
Testamento, p. 411, n. 10.
ELIAS. Elias est virgo, p. 448, n. 19.
Elias fecit in veteri lege votum castitatis,
p. 451, n. 23.
Fuit eunuchus spiritualis, p. 453, n. 25.
Imitatus fuit exemplar B. Virginis Ma­
riae, p. 467, n. 41.
Coluit voluntariam paupertatem, p. 467,
n. 42.
Erat suo tempore princeps, et caput om­
nium prophetarum, p. 479 et seq. n. 53.
An regulam vitæ religiosæ scripserit, vel
tradiderit, p. 500, n. 78.
Elias fuit vere religiosus, cum fuerit mo­
nachorum exemplar, p. 508 et seq. n. 86.
Patres illum vocant ducem, et principem
monachorum, p. 510, n. 88.
Fuit monachus, sicut B. Joannes Ba­
ptista, p. 514, n. 91.
Insignis Eliæ obedientia. p. 520, n. 98.
Instituisse verum monachatum in lege
veteri cum tribus votis simplicibus substan­
tialibus, est evidenter probabile, p. 526,
n. 104, cum seq.
Et probabilius, quam oppositum, p. 539,
n. 121.
Elias transtulit in propria persona sta­
tum religiosum a lege scripta ad legem
gratiæ, p. 541, n. 122.
Eliam instituisse in veteri Testamento
Religionem Carmelitanam, quæ eadem
substantialiter permanens continuatur, et
perseverat in Ecclesia, probatur ex bullis
Pontificum, p. 543, n. 125.
Ex officiis ab Ecclesia approbatis, p. 544,
n. 126.
Ex revelationibus probatissimis, p. 545,
n. 127.
Ex perpetua Ordinis Carmelitani tradi­
tione, p. 547, n. 130.
Ex testimoniis gravium Auctorum exter­
norum. p. 548, n. 132.
Ex falsarum opinionem confutatione,
p. 554 et seq. n. 139.
Elias specialiter habitavit in Carmelo,
p. 569, n. 150.
ELISÆUS. Elisæus observavit castitatem
ex voto, p. 458, n. 31.
Elegit voluntariam paupertatem, p. 468,
n. 42;
Ex voto, p. 469, n. 44.
Fecit votum obediendi Eliæ, p. 481,
n. 55.

INDEX RERUM ET VERBORUM.
Se tradidit ad Dei cultum, p. 490, n. 66.
EPISCOPUS. Status Episcoporum esi
status perfectionis, p. 328, n. 4.
Et perfectior statu religiosorum, p. 329,
n. 6.
ESSENI. Esscni tempore legis scripto
observabant castitatem ex voto, p. 456,
n. 29.
Amplexati sunt voluntariam pauperta­
tem, p. 408, n. 42.
Et ex voto, p. 473, n. 47.
Emittebant obedientiæ votum, p. 484,
n. 60.
Esseni habuerunt sanam fidem, et san­
ctos mores, p. 484, n. 61.
Esseni Alexandrini fuerunt vere reli­
giosi, ortumque ducebant ab antiquis Pro­
phetis, p. 507, n. 85.
B. Joannes Baptista vixit inter Essenos,
p. 517, n. 91.
Essenorum aliqui ducebant uxores,
p. 523, n. 100.
Esseni statum religiosum in lege veteri
inchoatum continuarunt in lege gratiae,
p. 541, n. 123.

F.
FINIS. An finis possit influere in bonum
volitum non influendo in λ'οΐυηίαϊβπι,
p. 15, n. 16.

G.
GRATIA. Qui exislit in gratia nequit non
diligi a Deo, p. 27, n. 34.
Qualiler concurrat ad constituenda ami­
citiam cum Deo, p. 28, n. 36.
Actus ultimo disponentes ad gratiam jus­
tificantem procedunt ab ipsa, p.104, n. 27.
Nequit homo certo cognoscere, quod ha­
beat gratiam, p. 111, n. 40.
Qualiter gratia sit forma charitatis, et
aliarum virtutum, p. 111, n. 41.
Gratia an possit augeri infinite, p. 118,
n. 10.
Qui actus disponant ultimo ad gratiæ in­
fusionem, et augmentum, p. 270, n. 223.
H.

HABITUS. Ad quæ objecta possit unicus
habitus se extendere, p. 88, n. 79.
Habitus tam naturales, quam superna-

579

turales augentur secundum latitudinem
actus ad eos disponentis, p. 251, n. 190.
HUMILITAS, Humilitas gignit pacem,
p. 93, n. 5.

I.

JEJUNIUM. Jejunii, et pcenitentiæ lau­
des, p. 233, n. 143, cum seq.
Cur Ecclesia obliget fideles ad aliqua de­
terminata jejunia, p. 246 et seq.
IMPERIUM. An imperium potentiae mo­
ventis imprimat aliquid potentiae moto,
p. 320, n. 63.
INTENSIO. Intensio charitatis fit dependenter a nostris actibus, sicut a disposi­
tione physica, p. 162, n. 20.
Distinguenda est duplex intensio in acti­
bus charitatis, alia physica, et alia moralis,
p. 174, n.41.
S. JOANNES BAPTISTA. B. Joannes
Baptista sequutus est institutum Esseno­
rum, p. 457, n. 30.
Vide Esseni.
Fuit vere religiosus durante veteri lege,
p. 502, n. 80.
Fuit simillimus Eliæ in modo, et statu
vitæ, p. 514, n. 90.
Sequutus, et imitatus fuit institutum
Eliæ, p. 516, n. 93.
Vixit inter Essenos Eliæ discipulos,
p. 517, n. 94.
Qualiter dicatur princeps monachorum,
p. 519, n. 96.
L.

LEX. In statu veteris legis fuerunt veri
justi per gratiam ejusdem rationis cum
nostra, p. 437, n. 5.
Lex Mosayca suo tempore fuit absolute
bona, et utilis, p. 440, n. 7.
Durante prædicta lege fuerunt aliqua
consilia, et vota, p. 443, n. 12.
Quare pra;dicta lex dicatur imperfecta,
p. 444, n. 15.
In lege veteri non erat prohibitum ob­
servare castitatem, p. 446. n. 17.
Aliqui in veteri lege duxerunt vitam
cœlibem, p. 448, n. 19.
Ad castitatem voto simplici se obligarunt,
p. 450, n. 22.
Eunuchi spirituales in lege veteri, p. 452,
n. 24.

INDEX RERUM ET VERBORUM.

530

Votum paupertatis in lege veteri, p. 469,
n. 43.
Justi in lege veteri expectabant bona
æterna, p. 475, n. 49.
In lege veteri fuit simplex obedientiæ
votum, p. 479, n. 54.
In lege veteri fiebat aliqua personarum
traditio, et consecratio ad cultum Dei,
p. 488, n. 64.
In lege veteri potuit esse status substan­
tialiter religiosus, p. 492, n. 68.
Aliqua fuerunt in lege veteri perfectiora
statu religioso, p. 493, n. 70, et seq.
De facto fuit status substantialiter, et
vere religiosus in lege veteri, p.501. n. 79.
Renovatur, et perficitur in lege gratiæ,
p. 513, n. 90.
Fuisse in veteri lege statum vere, et
quoad essentiam religiosum, est opinio
evidenter probabilis, p. 526, n. 104.

M
MACULA. Differentia inter maculam
peccati mortalis, et maculam venialis, p.
284, n. 18.
B. V. MARIA. AnB. Virgo fuerit prima
in tempore, quæ vovit virginitatem, p.
462, n. 35.
Est principium, et exemplar omnis vir­
tutis, ibidem.
Primatus hic pertinet ad genus causæ
exemplaris, p. 464, n. 38.
Movit suo exemplo justos veteris legis,
p. 468, n. 42.
MATRIMONIUM. Tripliciter usurpatur
p. 486, n. 62.
Matrimonium ratum non consummatum
dissolvitur per professionem solemnem,
p. 488, n. 63.
Non solo jure ecclesiastico, p.491, n. 67.
Nec ex jure naturali, p. 493, n. 69.
Sed jure divino, p. 493, n. 70.
Professio solemnis jure naturali divino
dirimit sequens matrimonium , p. 499,
Secus ordo sacer, p. 500, n. 78.
Matrimonium ratum non consummatum
nequit dissolvi per dispensationem Ponti­
ficis, p. 527, n. 106.
MERITUM. Actus charitatis est essentia­
liter meritorius, p. 141, n. 46.
Implicat actum esse condignum vitæ
æternæ, nisi procedat a gratia habituali,
sicut a principio effectivo, p. 143. n. 51.

An actus charitatis remissi mereantur
ejus augmentum, p. 175, n. 41.
Ad agendum valorem operis meritorii
plus confert continuatio, quam repetitio,
p. 177, n. 45.

N
NAZAR.EI. An Nazaræi observaverint
castitatem ex voto, p. 469, n. 32.
Eorum traditio, et consecratio ad cultum
Dei, p. 489 et seq. 65.
NECESSARIUM. Triplex necessitas, et
libertas, p. 191, n. 69.

0
OBJECTUM. Objectum charitatis est per­
fectius in esse objecti, quam objectum fidei,
p. 302, n. 28.
OPINIO. Duplex probabilitas opinionis,
alia ab intrinseco, et alia ab extrinseco,
p. 525, n. 103.
Opinio docens fuisse in lege veteri sta­
tum vere, et quoad essentiam religiosum,
est evidenter probabilis, p. 526, n. 104.
Et probabilior, quam opposita p. 539,
n. 121.
P
PECCATUM. An peccata venialia dimi­
nuant charitatem, p. 275. n. 1.
In quo consistat macula, quam inducunt,
p. 284, et seq. n. 18.
PERFECTIO. In quo consistat, p. 327,
n. 2.
Tria consilia specialiter requiruntur ad
perfectionem, p. 328, n. 5.
Magis placet Deo, ipsumque glorificat
unus justus perfectus, quam plures tepidi,
et imperfecti, p. 195, n. 76.
Conversio unius peccatoris ad insignem
perfectionem magis placet Deo, iliumque
glorificat, quam conversiones plurium pec­
catorum ad justitiam tepidam, et imper­
fectam, p. 197, et seq. n. 80.
Concionator, vel pater spiritualis, qui
unum peccatorem convertit ad insignem
perfectionem, magis Deo placet, eumque
glorificat, quam alius, qui plures convertit
relinquendo illos tepidos, et imperfectos in
justitia, p. 200, n. 85.
Magis glorificat Deum, qui justum tepi­
dum ad perfectionem insignem trahit,

INDEX RERUM ET VERBORUM.

quam qui plures peccatores convertit ad
justitiam imperfectam, p. 205, n. 93.
Perfectio vitæ Christiana) in quo con­
sistat, p. 217, n. 117.
Ad eam plurimum conferunt mortifica­
tiones, et asperitates corporales , p. 230,
n. 136.
Et studium contemplationis, ibidem, et
seq. η. 137.
Melius, et perfectius est, quod religiones
observent jejunia, et alias mortificationes
ex obligatione regulae, aut voti, quam ea­
dem præstare absque tali obligatione, ibid,
et seqq.
Vide Jejunium.
PONTIFEX. Pontifex nequit generaliter
statuere, quod matrimonium ratum in
hoc, aut illo eventu dissolvatur, p. 268, n.
68.
An possit circa hoc in aliquo casu dispen­
sare, ibid.
Non valet Pontifex dispensare, ut solem­
niter professus contrahat matrimonium,
p. 387, n. 91.
Potest tamen ad id dispensare cum sacer­
dote non professo, p. 397, n. 104.
Nequit Pontifex dispensare, ut matri­
monium ratum non consummatum dissol­
vatur, p. 398, n. 106.
Nunquam Pontifex dispensavit cum so­
lemniter professo, ut contraheret matri­
monium : et historiæ oppositum affirmantes
refelluntur, p. 400, n. 109.
Nequit cum solemniter professo dispen­
sare in voto paupertatis, nec in voto obedientiæ, p. 406, n. 116.
PROFESSIO. Professio simplex, et so­
lemnis qualiter differant, p. 347, n. 35.
Solemniter professus peccans contra cas­
titatem an debeat suum statum manifestare
in confessione, p. 353, n. 44, cum seqq. et
p. 357, n. 50.
Professio solemnis dissolvit matrimo­
nium ratum, non consummatum, p. 365,
n. 63.
Secus matrimonium consummatum, p.
365, n. 65.
Quo jure dissolvat matrimonium ratum,
p. 367, n. 67.
Professio solemnis dirimit sequens ma­
trimonium, et quo jure, p. 374, n. 76.
Nequit semel facta rescindi dispensatione
Pontificis, p. 387, n. 91.

581

Est vinculum non minus firmum, et
perfectum, quam matrimonium consum­
matum, p. 399, n. 108.
PROPHETÆ. Filii Prophetarum qui
dicerentur, p. 455, n. 28.
Colebant castitatem ex voto, p. 456, n.
29.
El voluntariam paupertatem, p. 471, n,
45.
Vivebant in communitate sub unius re­
gimine, p. 479, et seq. n. 53.
Cui promittebant obedientiam, p. 479,
Consecrarunt se Dei cultui, p. 490, n.
66.
Aliqui Prophetarum filii ducebant uxo­
res, secus alii, p. 522, n. 99.
PROXIMUS. Quæ personæ significentur
nomine proximi, p. 65, n. 35.
Qualiter proximus terminet amorem
charitatis, p. 66, n. 36, et seq.
Vide Charilas.
Proximus in quantum justus potest du­
pliciter amari, p. 78, n. 60.
Quis ordo charitatis in eo diligendo ser­
vandus, p. 100, n. 20.
Qualiter proximo in necessitatibus spi­
ritualibus subvenire teneamur, p. 104, n.
27.

RATIO. Duplex ratio sub qua in habiti­
bus distinguenda, p. 81, n. 65.
RECHABITÆ. Voluntaria Rechabita­
rum paupertas, p. 473, et seq. n. 47.
Fecerunt obedientiae votum, p. 482, n.

Rechabitæ aliqui non ducebant uxores,
p. 530, n. 110.
REGULA. Regula religionis quid sit, p.
340, n.23.
An requiratur ad statum religiosum, p.
344, n. 30.
RELIGIO. Ut quis fiat religiosus requi­
runtur tria vota, castitatis, paupertatis, et
obedientiae, p. 329, n. 6.
Sufficiunt vota simplicia, p. 330, n. 8, et
p. 360, n. 56.
An requiratur traditio, qua homo se do­
net Deo, p. 331, n. 9.
An Equites militares sint vere religiosi,
p. 333, n. 13,

■·

INDEX RERUM ET VERBORUM.
> à
v· J
»
I
V

i >

*»
s

A »

*

i

.·

*■·*

Status religiosus est ex institutione di­
vina, p. 337, n. 17.
An ad talem statum secundum essen­
tiam consideratum requiratur jurisdictio
Ecclesiastica, p. 339, n. 21, et p. 342, n.
26.
Qualis approbatio Ecclesiæ requiratur ad
talem statum, p. 341, n. 24.
An sit necessaria potestas clavium, p.
342, n. 26.
Antiquarum religionum modus, ibid. n.

An regula requiratur ad statum religio­
sum, p. 345, n. 30.
Et vivere in communitate, p. 345, n.
31.
Quid circa hæc decreverit Ecclesia, ibid,
n. 32.
Qualiter differant vota simplicia, et solemnia religionis, p. 3-17, n. 35.
Quomodo distinguantur solemniter pro­
fessi, et religiosi per tria vota simplicia, p.
261, n. 56.
Religiosi post professionem solemnem
contrahentes matrimonium excommuni­
cantur, p. 360, n. 76.
Religiosus professus nequit ex dispensa­
tione Papæ contrahere matrimonium, p.
387, n. 91.
Religiosus professus factus Episcopus
non liberatur a voto paupertatis, nec habet
dominium Ecclesiasticorum proventuum,
p. 406, n. 116.
Religio alia contemplativa, alia activa,
alia mixta, p. 419, n. 19.
Unde proveniat multiplex diversitas re­
ligionum, ibid, et seq.
Varietashæcest Ecclesiæ utilissima, ibid,
etseq. n. 20.
Inter quas religiones datur distinctio es­
sentialis, p. 421, n. 21.
Qualis sit hæc diversitas, p. 305, n. 23.
Religio pure contemplativa est simplici­
ter perfectior, quam religio pure activa,
ibid, et seq. n. 24.
Religio mixta est simpliciter perfectior
religione pure contemplativa, et religione
pure activa, p. 425, n. 28.
Quæ conditiones requirantur, ut religio
dicatur profiteri vitam mixtam, ibid, et
seq. n. 29.
An religio pure eremitica sit perfectior
religione ccenobitica, p. 430, n. 36.
Status vere, et substantialiter religiosus
fuit in lege veteri, p. 501, n. 79.

Et talis assertio est evidenter probabilis»
p. 526, n. 104.
Auctores id aflirmantes, ibid, et p. 382,

Religiosi audiendi sunt tanquam testes
legitimi in causis pertinentibus ad suam
communitatem, ibid. p. 535, n. 113.
Religio Carmelitarum inchoata cum tri­
bus votis substantialibus in veteri lege»
perseverat eadem numero in præsenli statu
legis gratiæ. p. 5-12, n. 524.
Falsæ opiniones circa ejus initium, p.
555elseq. n. 139.
Praecessit Honorium IV, ibid.
Antiquior est Innocentio 111, et Concilio
Lateranensi sub eo celebrato, p. 556,
n. 140.
Fuit instituta ante Alexandrum III et
Aymericum ipsius Legatum, p. 557, n.
141.
Antiquitas hujus religionis in Hispania
tempore Apostolorum, n. 559, n. 142.
Præcessit tempora Leonis III, p. 561 et
seq. n. 143.
Quod fuerit antiquior Joanne Hieroso­
lymitano, probatur ex ipso Joanne, p. 562,
n. 144.
Innumeri hujus religionis Sancti, Mo­
nachi, Martyres, et Praelati, p. 563, n. 145,
et p. 571, n. 152.
Non cessavit hæc religio in persequutionibus contra Judæos, et Christianos, p.564,
n. 146. et p. 571, n. 151.
Est eadem specifice in veteri, et novo
Testamento, p.566, n. 147.
Natale hujus religionis solum est mons
Carmelus, in quo specialiter habitavit
Elias, p. 569, n. 150.
Quare hæc religio alias in actibus pu­
blicis non præcedat, p. 573, n. 154.
Quare religio ab Elia instituta dicatur
Ordo B. Virginis Mariæ, p. 573, n. 155.
Ad religionum perfectionem plurimum
conferunt jejunia, chorus, solitudo, et si­
milia, p. 232, n. 140.
Quomodo possit ex hoc capite colligi
excessus religionis in perfectione, ibid.
Religiosi habent vestimenta a commu­
nibus diversa, in signum pœnitentiæ, p.
244, n. 156.
Decet hæc vestimenta esse aspera, et hu­
milia,
ibid.
Et observare jejunia, aliasque mortifica­
tiones corporales ex vi regulæ, aut voti,
p. 246 et seq. Vide Jejunium.

INDEX RERUM ET VERBORUM.

Religiones, quæ ita se gerunt, perfec­
tiori modo se habent, ibid.
Inconvenientia, quæ ex opposito conse­
quuntur, ibid, et seq.
REVELATIO. Revelationes probatissimae
de antiquitate religionis Carmelitanæ, p.
546, n. 127.
Vide Elias.
S
SACRAMENTA. Sacramenta illa sunt
perfectiora, quæ primam gratiam suppo­
nunt, el illam augent, et perficiunt, p. 211,
n. 101.
SOLEMNITAS. Solemnitas votorum in
quo consistat, p. 357, n. 52.
Aliud est solemnitas votorum, et aliud
essentia votorum solemnium, p. 359, n. 54.
Qualiter solemnitas comparetur ad vota,
p. 361, n. 58.
STATUS. Quid sit status, p. 326, η. I.
Alius status vitæ communis, et alius
status perfectionis, p. 327, n. 2.
Ad statum perfectionis pertinent consi­
lia, et quomodo, ibid. n. 3.
In quo differant status Episcoporum, et
religiosorum, ibid. n. 4.
Ad statum religiosum requiruntur tria
vota, castitatis, paupertatis, et obedientiæ,
p. 329, n. 6.
Sufficiunt vota simplicia, p. 330, n. 8.
Requiritur etiam traditio, qua homo se
donet Deo, p. 331, n. 9.
Status religiosus est ex institutione divi­
na, p. 337, n. 17.
Est de jure divino, et in quo sensu, p.
338, n. 20.
Status religiosus est valde perfectus, p.
409, η. I.
Et Ecclesiæ utilissimus, ibid. n. 3.
Sed est minus perfectus, quam status
Episcoporum, p. 412, n. 6.
Prædictus status fuit de facto in tali lege,
p. 501, n. 79.
Translatus est ab illa lege ad legem gra­
tiæ, et modo perseverat in Ecclesia, p.
541, n. 122.
Status integritatis naturalis in quo con­
sistat, p. 33, n. 44.

KX

583

TEMPLUM. Tepiditas quam periculosa
in negotio salutis, p. 207, n. 96.
TRADITIO. Aliqua hominis traditio re­
quiritur ad essentiam status religiosi, p.
331, n. 9.
Qualis requiratur ad solemnem, p. 254,
n. 40 et p. 362, n. 59.
Traditio Apostolica quid dicatur, p. 368,
n. 68.
Plures sunt traditiones, quæ in Scrip­
tura expresse non continentur, p. 519,
n. 95.
Traditio personarum ad cultum Dei in
lege veteri, p. 488, n. 64.

VIRGINITAS. Virginitas non prohibeba­
tur in lege veteri, p. 446, n. 17.
Aliqui eam illo tempore observarunt, p.
448, n. 19.
Licebat illius votum emittere, p. 449,
n. 21.
Aliqui ad illam se volo obligarunt, ibid,
et seq. n. 22.
VITA. Operationem esse vitalem in quo
consistat, p. 119, n. 11
VIRTUS. Nulla datur virtus moralis in­
fusa, quæ sit vera proximi amicitia, p. 75,
n. 55.
Repugnat virtutem operativam non esse
aliquid intrinsecum agenti, p. 115, n. 5.
Virtutes qualiter in suo augmento de­
pendeant a gratia, p. 273, n. 229.
Quid requiratur ad essentiam virtutis,
p. 287, n. 1.
Unde desumatur excessus inter virtutes,
p. 303, n. 30.
Virtutes formantur per charitatem, p.
310, n. 42.
VOTUM. Tria vota requisita ad statum
religiosum, p. 329, n. 6.
Non requiruntur vota solemnia, sed suf­
ficiunt simplicia, p. 330, n. 8.
Olim requirebantur vota solemnia ad
constituendum statum religiosum, p. 335,
etseq. n. 15.

4

584

INDEX RERUM ET VERBORUM.

Ex votis religionis oritur vinculum de
jure divino, p. 338, n. 20.
Qualiter differant vota simplicia, et solemnia religionis, p. 347, n. 35.
Habent effectus valde diversos, p. 349,
n. 38.
Radix hujus differentia}, p. 350, n. 39.
An hæc distinctio sit essentialis, p. 353,
n. 44.
Solemnitas votorum in quo consistat,
p. 351, n. 52.
Vota simplicia Societatis non dissolvunt
matrimonium ratum, p. 366, n. 66.
Solemnia dissolvunt matrimonium ra­
tum non solo jure ecclesiastico, ibid. n. 67.

Nec ex natura rei, p. 369, n. 69.
Votum simplex castitatis jure naturali
impedit, et dirimit sponsalia, p. 376
n. 80.
In veteri Testamento fuerunt aliqua
vota, p. 443, n. 13.
Votum castitatis durante veteri lege p
450, n. 22.
Votum paupertatis in eadem lege, p.469,
n. 43.
Votum obedientiæ, p. 479, n. 54.
Opera bona ex voto facta sunt meliora, quam si absque illo fiant, p. 246.
n. 157.

BRVXELLIS. — TYPIS A. VROMAXF.

t